Sacrum Ziemi Dębskiej Sacrum Ziemi Dębskiej
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
SACRUM ZIEMI DĘBSKIEJ SACRUM ZIEMI DĘBSKIEJ 2013r. Redakcja: Krzysztof Kalinowski Bogdan Kuć Piotr VASCO Wasilkowski Współpraca: Stanisławowskie Towarzystwo Historyczne Muzeum Ziemi Mińskiej Stowarzyszenie „Przyjazne Dębe” ©Copyright by: Gmina Dębe Wielkie, Bogdan Kuć, Piotr VASCO Wasilkowski Autorem wszystkich zdjęć do wydawnictwa jest Piotr VASCO Wasilkowski Wydawca: Gmina Dębe Wielkie 05-311 Dębe Wielkie ul. Strażacka 3 www.debewielkie.pl Projekt gra czny i skład: Anna Woźnica Druk: Drukarnia HISTORYCZNA ul. Dobra 26 00-344 WARSZAWA www.historyczna.com.pl „W publikacji wykorzystano mapę turystyczną powiatu mińskiego wydaną przez PTTK O/ Mińsk Mazowiecki i wydawnictwo kartogra czne Compass (2011r.)” ISBN 978-83-932693-4-1 Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich Europa inwestująca w obszary wiejskie Operacja mająca na celu zachowanie dziedzictwa historycznego regionu poprzez wydanie albumu z obiektami architektury sakralnej pt. „Sacrum Ziemi Dębskiej” współfi nansowana jest ze środków Unii Europejskiej w ramach Osi 4 Leader Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 - 2013 rzez całe wieki na terenie Polski powstawały budynki i bu- P dowle zarówno świeckie jak i sakralne. Liczne zawirowania historii sprawiły, że do dnia dzisiejszego przetrwały tylko nielicz- ne zabytki architektury świeckiej. Zabytki sakralne dzięki opiece i ochronie zarówno duchowieństwa jak i wiernych w dużej części przetrwały do dzisiaj. Przez lata powstawały wciąż nowe obiekty kultu religijnego i choć nie wszystkie można nazwać perełka- mi architektury, to przecież każdy z nich wyraża głęboką wiarę fundatorów i budowniczych. Każdy krzyż – symbol Chrystusa ukrzyżowanego, każda kapliczka, kaplica czy kościół ma swoją własną historię w której jak w zwierciadle można zobaczyć hi- storię zarówno najmniejszej komórki społecznej jaką jest rodzina jak i większej populacji – historię regionu bądź państwa. Dębskie krzyże były często następstwem kolejnych bitew i potyczek - oznaczały miejsce pochówku żołnierzy poległych w powstaniu listopadowym 1831r. i późniejszych działaniach powstańczych i wojennych aż po II wojnę światową. Wiele z tych miejsc świę- tych powstało jako dziękczynienie, dar błagalny bądź obraz po- kuty za poczynione zło. Najbardziej okazałym obiektem architektury sakralnej na ziemi dębskiej jest neogotycki kościół parafi i rzymsko – katolickiej pod wezwaniem św. Apostołów Piotra i Pawła w Dębem Wielkim. Świątynia została wybudowana staraniem mieszkańców w pierw- szej dekadzie XX wieku według projektu znanego architekta Józefa Piusa Dziekońskiego. Jednym z najstarszych obiektów jest drewniany krzyż w Dębem Wielkim przy ul. Pustelnickiej pamię- tający czasy Powstania Listopadowego. Album Sacrum Ziemi Dębskiej jest fotografi cznym zapisem dziedzictwa sakralnego na początku drugiej dekady XXI wieku. Wydawnictwo ma przybliżyć i zachować dla przyszłych pokoleń historię istniejących obiektów sakralnych na terenie gminy Dębe Wielkie i upamiętnić ich fundatorów. Obrazy zaniedbanych ka- pliczek i krzyży wołają o zainteresowanie mieszkańców, którzy często kilkakrotnie mijają świadków wiary nie zwracając uwagi jak bezwzględny czas obraca świętość w ruinę. Zapisu obrazu sacrum dokonał fotograf - Piotr VASCO Wasil- kowski – mieszkaniec gminy Dębe Wielkie. Historię wysłuchał od mieszkańców i przelał na papier historyk z zamiłowania – Bogdan Kuć - związany z gminą Dębe Wielkie mieszkaniec są- siedniej gminy. Dzięki autorom powstał kolejny świadek ludzkiej wiary nadziei i miłości. Krzysztof Kalinowski Wójt Gminy Dębe Wielkie SPIS TREŚCI 7 94 KĄTY GOŹDZIEJEWSKIE CHOSZCZÓWKA STOJECKA 16 102 WALERCIN CHROŚLA 22 108 CIĘCIWA GÓRKI 27 116 PORĘBY RUDA 122 33 BYKOWIZNA GORZANKA 124 37 TERESŁAW OLESIN 127 46 CELINÓW RYSIE 139 52 JĘDRZEJNIK CYGANKA 60 ALEKSANDRÓWKA 62 OSTRÓW KANIA 69 CHOSZCZÓWKA DEBSKA 71 DĘBE WIELKIE 86 KOBIERNE 89 CHOSZCZÓWKA RUDZKA SACRUM ZIEMI DĘBSKIEJ Kąty Goździejewskie Krzyż metalowy przy skrzyżowaniu z drogą do Chobotu, w części wsi zwanej „Jerzaki” ufundowany przez Kazimierza Jackiewicza syna Jana. Pierwszy krzyż drewniany ufundowany został przez Jana Władysława Rogalę i Jana Jackiewicza w latach 1946 - 1947. Materiał na krzyż (dąb) ofi arował Pan Rogala, który to też wykonał krzyż. Kąty Goździejewskie 1 7 SACRUM ZIEMI DĘBSKIEJ Kąty Goździejewskie Według przekazów ustnych okolicznych mieszkańców początkowo w tym miejscu stały trzy drewniane krzyże (prawdopodobnie choleryczne), które ze starości rozpadły się. Około 1920 roku Franciszek i Julianna Wieczorek z domu Dróżdż, właściciele gruntu na którym stały krzyże, postawili w tym miejscu jeden nowy krzyż również drewniany. Poza tym przy krzyżu zasadzono dwie topole. Około 1963 r. stary krzyż drewniany został zastąpiony nowym wysokim, również drewnianym, wykonanym przez stolarza z Chobotu Henryka Matuszewskiego. Fundatorami tego krzyża byli Jan i Genowefa Wieczorek z domu Krusiewicz. W 1978 roku w czasie zwózki zboża, krzyż został przewrócony i złamany, niestety nie nadawał się do naprawy. 10 sierpnia 1978 roku złamany krzyż, który nie nadawał się do naprawy, Jan Wieczorek syn Franciszka zastąpił nowym krzyżem tym razem metalowym. Jednocześnie usunięto rosnące przy krzyżu dwie topole. Kąty Goździejewskie 2 8 SACRUM ZIEMI DĘBSKIEJ Kąty Goździejewskie Kapliczka ufundowana przez Adama Odolaka i jego żonę Annę z Jerzaków w 1937 roku, jako wotum błagalne o zdrowie dla ich dzieci. Od roku 1926 do roku 1938 urodziło im się 8-ro dzieci z czego 7-ro zmarło mając od kilku godzin do jednego roku życia. Kąty Goździejewskie 3 9 SACRUM ZIEMI DĘBSKIEJ Kąty Goździejewskie Krzyż drewniany przy polnej drodze w lesie, przed mostem stoi w miejscu starego krzyża drewnianego, który rozpadł się ze starości. Obecny krzyż na którym widnieje data 27 V 1981 r. ufundował Jan Jackiewicz. Kąty Goździejewskie 4 10 SACRUM ZIEMI DĘBSKIEJ Kąty Goździejewskie Kapliczka skrzynkowa umieszczona na desce między dwoma brzozami z fi gurą Chrystusa Frasobliwego. Figurka zakupiona w Krakowie (w Sukiennicach) w 2005 r. Całość wykonana przez obecnych właścicieli posesji. Kąty Goździejewskie 5 11 SACRUM ZIEMI DĘBSKIEJ Kąty Goździejewskie Kapliczka ze szkła z fi gurką Matki Boskiej ufundowana około 1985 r. przez Antoniego i Zofi ę Szymanowskich. Postawiona w ogródku jako „symbol wiary”. Kąty Goździejewskie 6 12 SACRUM ZIEMI DĘBSKIEJ Kąty Goździejewskie Kapliczka na „Główkach” wybudowana prawdopodobnie w latach dwudziestych XX wieku. Przez lata kapliczką opiekowała się Ludwika Główka siostra Mariana Główki. Kilka lat temu kapliczka została odnowiona i ogrodzona przez Sabinę Szubę. Kąty Goździejewskie 7 13 SACRUM ZIEMI DĘBSKIEJ Kąty Goździejewskie Kapliczka w formie groty z fi gurą Matki Boskiej Różańcowej, ufundowana została przez Wandę i Mieczysława Piotrkowiczów w 2007 r. Kapliczka wybudowana jest na placu fundatorów przy granicy z Walercinem. Kąty Goździejewskie 8 14 SACRUM ZIEMI DĘBSKIEJ Kąty Goździejewskie Krzyż na „Miśkach”. Pierwszy krzyż drewniany ufundowany został przez młode małżeństwo, Franciszka Kaniewskiego i jego żonę Mariannę z Wieczorków w 1901 roku jako wotum błagalne o szczęśliwe pożycie małżeńskie. W 1983 roku Franciszka Kaniewska ufundowała nowy, tym razem metalowy krzyż ale postawiła go około 20 metrów dalej w obecne miejsce. Według przekazów ustnych, pod górką na rozdrożu dróg, niedaleko obecnego krzyża pochowanych zostało dwoje żydowskich dzieci. W czasie wojny Żydzi ukrywali się w lesie za Białą Górą (obecnie rozkopana). Dzieci przyszły do pobliskich zabudowań po żywność. Zauważył je przejeżdżający niemiecki patrol motocyklowy i zastrzelił. Mieszkańcy Kątów pochowali je we wspomnianym miejscu. Kąty Goździejewskie 9 15 SACRUM ZIEMI DĘBSKIEJ Walercin Krzyż metalowy z 1972 r. ufundowany przez mieszkańców Walercina w miejsce starego drewnianego krzyża, który stał w tym miejscu od 1905 roku. Walercin 10 16 SACRUM ZIEMI DĘBSKIEJ Walercin Kapliczka ufundowana przez Antoniego Kielczyka około 1955 r. Walercin 11 17 SACRUM ZIEMI DĘBSKIEJ Walercin Pierwszy krzyż drewniany ufundowany został przez osiedlających się tu mieszkańców w 1945 r. Wcześniej ta część wsi zwana Nowym Walercinem nie była zabudowana. Obecny krzyż metalowy pochodzi z 1994 r. Walercin 12 18 SACRUM ZIEMI DĘBSKIEJ Walercin Krzyż drewniany ufundowany przez Stanisława i Stefana Wieczorków w 2007 r. w miejsce starego krzyża również drewnianego, zniszczonego przez czas. Pierwszy krzyż ufundowany został przez Stanisława Wieczorka, ojca wyżej wspomnianych mieszkańców Walercina w 1932 r. Na starym krzyżu był wyryty napis „BOŻE BŁOGOSŁAW NAM I NASZEJ SKIBIE ROLNEJ, WSZYSTKIM NASZYM TRUDOM DLA OJCZYZNY WOLNEJ”. Walercin 13 19 SACRUM ZIEMI DĘBSKIEJ Walercin Kapliczka ufundowana przez mieszkańców Walercina w 1961 r. Na kapliczce widnieje napis: „MATKO NAJŚWIĘTSZA BŁOGOSŁAW NASZEJ WIOSCE 1961 R.” Walercin 14 20 SACRUM ZIEMI DĘBSKIEJ Cięciwa Krzyż drewniany na górce z 2005 r. Cięciwa 15 21 SACRUM ZIEMI DĘBSKIEJ Cięciwa Kapliczka z czerwonej cegły ufundowana przez Jana Biernackiego w 1951 r. Kapliczkę budował murarz z Cyganki Piotr Siporski. Prace murarskie prowadzono w nocy, ponieważ ówczesne władze nie zezwalały na tego rodzaju czynności, czyli budowę kapliczek i stawiania nowych krzyży. Wyświęcona została przez ks. Tomaszczyka proboszcza parafi i Pustelnik. Obecnie kapliczka jest w bardzo złym stanie i wymaga pilnych prac renowacyjnych. Cięciwa 16 22 SACRUM ZIEMI DĘBSKIEJ Cięciwa Figurka Matki Boskiej w Kapliczce ufundowanej przez Jana Biernackiego w 1951 r. Cięciwa 16a 23 SACRUM ZIEMI DĘBSKIEJ Cięciwa Józef Buczek i Marianna Biernacka pobrali się w styczniu