Friese Naamlijst Van Europese Vleermuizen
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
25 Friese naamlijst van Europese vleermuizen Teddy Dolstra EUROBATS bereidt een publicatie voor van de namen in alle Europees erkende talen van alle vleermuissoorten die onder EUROBATS vallen. Dit wordt gecoördineerd door vleermuisdeskundige Peter Lina uit Leiden, die tevens voorzitter is van de Wetenschappelijke Commissie van EUROBATS. Omdat het Fries ook een Europees erkende taal is, heeft Peter Lina in 2012 de Zoogdierwerkgroep Friesland benaderd om van alle 52 Europese vleermuissoorten een Friese namenlijst op te stellen. Hiertoe heeft de Zoogdierwerkgroep Friesland in samenwerking met de provincie een werkgroep in het leven geroepen onder leiding van Meinte Engelmoer. EUROBATS EUROBATS is een internationale overeenkomst die De basis is afgesloten onder de Bonn Conventie (Convention Om te beginnen is er een digitale lijst in Excel of Migratory Species of Wild Animals). De officiële gemaakt met de namen van alle 52 Europese naam voor EUROBATS is de Overeenkomst voor vleermuissoorten in het Nederlands, Duits en de Bescherming van Populaties van Europese Engels (door Peter Lina aangeleverd). Dit waren Vleermuizen. Van tijd tot tijd brengt EUROBATS in inmiddels reeds bestaande lijsten in de wereld van de een publicatieserie speciale nummers uit die gewijd vleermuisdeskundigen. Daarnaast is gekeken naar zijn aan diverse onderwerpen ter bescherming van en de lijst van Friese vleermuisnamen zoals verkregen onderzoek aan/naar vleermuizen. In 2011 is vanuit van Defensie (totaal 16 namen) en de Friese EUROBATS besloten in genoemde publicatieserie een vleermuisnamen zoals vermeld in de boekwerken ”It nummer uit te brengen met daarin de namen van Wylde Dierte” (Boersma 1984) en “Dêr’t it tilt fan alle 52 Europese vleermuissoorten in alle Europees diert en blommen” (Hekstra et al. 2006) (totaal 23 erkende talen en talen die gesproken worden in namen). Hiermee was een mooie basis verkregen om het Mediterrane gebied. Niet alleen Hebreeuws en op voort te borduren. Arabisch vallen daaronder, maar ook regionale talen die als echte talen (en dus niet als dialecten) worden Verwarring voorkomen beschouwd, zoals Baskisch, Catalaans, Galicisch, In veel talen moesten en moeten nieuwe namen Castelliaans en Welsh. Het Fries is ook zo’n regionale, worden gemaakt, omdat vleermuizen die in een Europees erkende taal, dus die mocht zeker niet bepaald taalgebied niet voorkomen, vaak ook geen ontbreken. naam in die taal hadden. De Friese vleermuisnamen kunnen van de Nederlandse namen worden afgeleid. De werkgroep Zo wordt dat bijvoorbeeld ook gedaan voor de Peter Lina liep al snel tegen het probleem aan dat Luxemburgse vleermuisnamen, die van de Duitse een volledige lijst in de Friese taal niet bestaat. In zijn afgeleid. Naast de Nederlandse namenlijst is een eerder stadium had hij van een Fries lid van de er ook gekeken naar overeenkomsten tussen de ‘Vleermuiswerkgroep Defensie’ al een aantal namen Nederlandse, Duitse en Engelse namenlijst. Als die in het Fries ontvangen. Echter, voor de publicatie drie talen een eenduidige benaming hanteren, is het van EUROBATS worden alleen lijsten geaccepteerd niet altijd wenselijk om een compleet nieuwe Friese als deze voor alle 52 Europese vleermuissoorten naam te bedenken die tot verwarring kan leiden. een naam in de desbetreffende taal hebben. Voor Een mooi voorbeeld hiervan is Myotis bechsteinii. soorten waarvoor nog geen Friese naam bekend was, Tegenwoordig wordt hiervoor de Nederlandse naam moest er dus nog eentje worden bedacht. Hiervoor Bechsteins vleermuis gebruikt, maar in het verleden heeft Peter Lina vervolgens contact gezocht met ook vaak Langoorvleermuis. Dit is er waarschijnlijk de Zoogdierwerkgroep Friesland. Na een enigszins de oorzaak van dat de Bechsteins vleermuis in ”It moeizame start is er een werkgroep opgericht Wylde Dierte” de Langearflearmûs wordt genoemd. onder leiding van Meinte Engelmoer. Opvallend was Dit kan verwarring oproepen, omdat de Engelsen dat het zichtbare deel van de werkgroep (Teddy en de Duitsers respectievelijk Long-eared bat en Dolstra - coördinator Zoogdierwerkgroep Friesland Langohr Fledermaus gebruiken voor de Gewone en ecologisch adviseur, John Melis - contactpersoon grootoorvleermuis. tussen Zoogdierwerkgroep en landelijke Zoogdiervereniging, Emmy Veeman - ecoloog en Criteria Peter Koomen - conservator Natuurmuseum Fryslân) Om tot een deugdelijke Friestalige namenlijst te voor een groot deel uit niet van oorsprong Friestalige komen, moesten er duidelijke criteria worden gesteld personen bestond. Achter de schermen werd de waaraan namen moesten voldoen. Vaak is gebruik werkgroep echter schriftelijk ondersteund door de gemaakt van criteria die ook al bij de revisie van de echte Friese talenknobbels van Arend Timmerman en lijsten van Friese vogel-, planten- en insectennamen Sake P. Roodbergen. Beide heren zijn natuurmannen hun nut hadden bewezen. In de eerste plaats moesten in hart en nieren! de bestaande Friese namen zoveel mogelijk worden Twirre natuur in Fryslân Jaargang 23, 2013, nummer 1 26 behouden. Daarnaast moesten zoveel mogelijk dieren gekregen, ook voor vrijwel alle officiële regionale van hetzelfde geslacht dezelfde geslachtsnaam in het talen, zoals de vier in Spanje en het Welsh. De Friese Fries krijgen. Hierbij zijn enkele concessies gedaan vleermuisnamenlijst zal dus prijken tussen alle als een soort al een dusdanig gevestigde Friese naam andere officiële talen die Europa rijk is. had, dat het niet wenselijk was om deze soort nog In de bijlage is de volledige lijst met de een nieuwe naam te geven. Een mooi voorbeeld Friese vleermuisnamen voor alle 52 Europese hiervan is de Boskflearmûs, een soort uit het geslacht vleermuissoorten opgenomen. In de loop van 2013 van de Reade flearmûzen. De Boskflearmûs heeft zal de publicatie met alle vleermuisnamen in erkende zijn naam behouden, maar alle andere soorten van talen door EUROBATS worden uitgegeven. het geslacht Nyctalus hebben als geslachtaanduiding ‘Reade flearmûs’ in het Fries gekregen. Vervolg Als de namen in het Nederlands, Duits en Engels geheel In het verleden zijn reeds voor de Nederlandse geen eenduidigheid toonden, heeft de werkgroep dagvlinders, vogels, wilde planten en libellen lijsten gekeken naar zaken als typerende lichamelijke verschenen met de officiële Friese benamingen. kenmerken of een typerende verspreiding om tot een De lijst met Friese vleermuisnamen is hierop een herkenbare naam te komen. mooie aanvulling, maar ook een motivatie om voor alle Nederlandse paddenstoelen een officiële Friese Resultaat namenlijst op te stellen. Deze exercitie wordt geleid Nadat de werkgroep tweemaal om tafel heeft door Hinko Talsma. Het is slechts een kwestie van tijd gezeten op het provinciehuis in Leeuwarden en er en dan zullen ook officiële Friese namenlijsten worden diverse e-mailwisselingen hebben plaatsgevonden, is opgesteld voor bijvoorbeeld vissen, amfibieën, uiteindelijk een lijst met Friese namen van alle 52 reptielen en vele andere soortgroepen. Europese vleermuissoorten tot stand gekomen. Tot slot is deze lijst voor een taalkundige controle aan de De publicatie EUROBATS Fryske Akademy voorgelegd. Na enkele taalkundige De voortgang van het manuscript van de publicatie aanpassingen door Hindrik Sijens is de lijst officieel verloopt op dit moment voorspoedig. Peter Lina verklaard op 9 januari 2013 door de werkgroep en oriënteert zich onder andere nog op de mogelijkheden de Fryske Akademy. Hiermee heeft Peter Lina een om een lijst te laten samenstellen in het Maltees en volwaardige lijst met de Friese vleermuisnamen in het Corsicaans. handen. Hij heeft inmiddels in vrijwel alle Europese talen De publicatie zal niet alleen maar bestaan uit lijsten (en zelfs in het Hebreeuws en Arabisch) zo’n lijst van namen in diverse talen, maar elke soort krijgt Figuur 1. Laatvlieger (Lette flearmûs). Wolvega 27 januari 2008 (Foto: Teddy Dolstra). Twirre natuur in Fryslân Jaargang 23, 2013, nummer 1 27 Figuur 2. Laatvlieger (Lette flearmûs) (Foto: René Janssen). ook een verwijzingsnummer waarmee naar een tabel gewijd zijn aan vleermuizen zullen hierin worden wordt verwezen waarin voor die specifieke soort de opgenomen. Denk hierbij aan naambordjes, zoals namen in alle talen staan. Bijvoorbeeld: men ziet in de Vleermuislaan (Wageningen, maar er zijn meer een Pools boekje of brochure over vleermuizen de plaatsen in Nederland met zo’n straatnaam), Rue naam Karlik malutki staan zonder wetenschappelijke Chauve-souris (Luik), Fledermaus Weg (diverse naam. Men zoekt vervolgens in de Poolse namenlijst plaatsen in Duitsland), ut Denever (Vleermuisstraat naar deze naam. Daarachter staat het nummer 32. in Boedapest) en ul. Nietoperzy (Vleermuisstraat in Vervolgens gaat men in de tabel naar nummer 32 die Krakau). Ook enkele afbeeldingen (portretten) van kopt ‘Pipistrellus pipistrellus’. Hieronder vindt men personen waarvan biografieën zijn beschreven, zoals vervolgens de hele lijst van alle Europese namen Kuhl en Temminck uit het verre verleden en Kuzjakin voor de Gewone dwergvleermuis. uit het recente verleden worden opgenomen. Een straatnaam in Leiden gewijd aan Temminck en de Daarnaast zullen in de publicatie korte biografieën straatnaam rue Daubenton in Parijs zullen ook niet staan van de personen die één of meerdere Europese ontbreken in de publicatie. vleermuizen voor het eerst hebben beschreven of naar wie de wetenschappelijke naam van een soort De EUROBATS publicaties zijn altijd gratis voor is vernoemd. Bijvoorbeeld: Myotis beschsteinii is belangstellenden en worden gesponsord door enkele vernoemd naar de Duitse