18 MEER VROUWEN, BETER VOETBAL

‘Je kijgt het pas echt lastig met boobies en een kort rokje’

VROUWENVOETBAL 1955, VERENIGING ZEEMEEUWEN, FOTO: H. POT, NATIONAAL ARCHIEF/ANEFO, LICENTIE CC-BY DOOR JEROEN SIEBELINK 19 VOETBAL

In het voetbal zijn vrouwelijke woordvoerders dun gezaaid. Drie ex-persvoorlichters over een conservatieve wereld, die ondanks de mooie beloftes van vernieuwing en transparantie nog steeds wordt bepaald door macho’s, kortzichtigheid en geslotenheid.

Dit verhaal gaat niet over betaald voetbal, maar diepte-interviews meer plaatsvinden. Wat wil je over de betekenis die het zou kunnen hebben. liever?, zei ik. Dat die speler de hele middag op Niet over het teleurstellende spel op de velden, zijn Playstation zit of dat hij over voetbal praat? maar over het ware verhaal over waarom din- Trainers zijn passanten, maar hebben te veel gen gaan zoals ze gaan. Een inkijk in een oude, macht. Met de vriendjes die ze meebrengen, mannelijke monocultuur, waar de woordvoer- creëren ze een club binnen de club. Een sterke der vaak nog een kloon is van de ­directeur en leider voorkomt dat en bewaakt de cultuur.’ de laatste schakel in de ­communicatieketting. TL: ‘Wees toch niet zo bang voor negatieve pu- ‘Voetbal is ol’ boys’, zegt voormalig woord- bliciteit. Een kijkje door de bril van een ander voerder van sc Tina Lageweg. kan heel relativerend werken. Sjoerd Mossou ‘Ze leven nog steeds in het glorieuze verleden. van het AD beschreef de woonwijk van Afonzo Van jonge generaties en andersdenkenden Alves in Heerenveen eens als ‘stil en slaperig’. wordt niet geleerd.’ Dat moest er van de directie uit. Wat is erop te- Na jarenlange pogingen om voetbal transpa- gen?, probeerde ik. Indrukken van de leefom- ranter en communicatiever te maken, moesten geving van een nieuwe speler brengen hem zij en ex-Vitesse-woordvoerder Ester Bal het juist dichter bij de fans. Maar zij zagen het als toneel verlaten. Hanneke Jaanen (PSV) verruil- negatief.’ de het woordvoerderschap voor een interne, EB: ‘Neem jezelf niet zo serieus.’ journalistieke functie. HJ: ‘Soms zie ik dit soort berichten: Deze hele In een gezamenlijk gesprek wijzen ze de voort- week traint de selectie achter gesloten deuren, punt. durende crisisachtige sfeer rond clubs en het Leuk voor journalisten die elke dag nieuws wankele krediet bij het publiek aan als een moeten brengen. Berichten zijn vaak ook zo groot probleem. Oorzaak: de afwezigheid van wollig, je weet dan dat het grote speculeren echte leiders, cultuurdragers die luisteren én leren. En: het gemis aan vrouwelijk instinct.

IS HET ECHT ZO ERG GESTELD IN VOETBALCOMMUNICATIE?­ De grondhouding in het huidige voetbal is controle, legt Bal uit, terwijl het nieuwsgierig- heid zou moeten zijn. ‘Dit komt voort uit HANNEKE JAANEN: angst. Angst voor de buitenwacht, angst om fouten te maken, want iedereen vindt wat van ‘IK WEET OF EEN de club. Voetbalcommunicatie is dan ook in protocollen gegoten. Maar die bieden schijn- SPELER GAAT veiligheid. En gaan dingen wél goed, durft men dat niet te tonen. Vitesse staat nu in de bekerfi- TROUWEN OF EEN nale; een uitgelezen kans om je publiek mee te KINDJE KRIJGT. nemen op weg naar succes. Maar het tegen- overgestelde gebeurt; verzoeken van de media KIJK, DAAR KUN- worden afgewezen. Geen persoonlijke verha- NEN WE IETS MEE’ len, dat leidt maar af.’ EB: ‘Onder trainer mochten vanaf de woensdag voor de weekendwedstrijd geen 20

de invloed van Eefje (Schep, woordvoerder van Ajax, JS) is. Dat is vrouwelijk instinct, vrouwen hebben meer gevoel voor de mens achter de TINA LAGEWEG: speler. De kunst is een speler te leren dat hij ‘BELANGEN zelf kiest wie hij is, hoe hij zich gedraagt en AFWEGEN, hoe hij zich presenteert.’ WAT IS DE POSITIE VAN VROUWEN ATTENTIEWAARDE IN VOETBAL? Op het veld is het weliswaar handig als de neu- TOEVOEGEN, zen van de spelers dezelfde kant op staan, maar VROUWEN HEBBEN een gezonde organisatie kan niet zonder diver- gaat beginnen. Geef openheid, leg keuzes uit.’ siteit. In de ogen van onze sprekers is de rol van EB: ‘Uitleggen klinkt mij nog te defensief. DIE EXTR A’S’ dwarsdenker weggelegd voor de persvoorlich- Neem ze méé in je keuzes. Bij een balletvoor- ter. Helaas wordt haar in de praktijk niet ge- stelling, zei directeur Ted van Leeuwen een vraagd om mee te denken. Afwijkende men­ keer, staan tijdens de generale de deuren ingen worden genegeerd, dus die houdt men ook niet open. Kijk, dat snapte de pers. Maar liever voor zich. De commerciële man bedenkt mensen uit zijn staf reden ook met een busje een clubcampagne, aan het eind van de rit mag rond op Papendal om te controleren of in de communicatie er een persbericht aan wijden. struiken media of scouts lagen om ons met TL: ‘Maar persberichten zijn geen reclame­ ­telelenzen te bespioneren.’ folders.’ HL: ‘Gevolg: spelers durven elkaar op de trai- EB: ‘Geregisseerde authenticiteit is geen ning niet meer scherp te houden, want dat ­authenticiteit.’ wordt op internet meteen uitgelegd als vette HJ: ‘Ik heb wat een andere insteek dan mijn ruzie.’ mannelijke collega’s. Geen idee hoeveel goede TL: ‘Schone schijn. Terwijl openheid juist veel of slechte passes een speler heeft gegeven, oplevert, bij de mediacontacten van alledag én maar ik weet wel of hij gaat trouwen of een in tijden van issues.’ kindje krijgt. Kijk, daar kunnen we iets HJ: ‘Presteren in voetbal staat op één, prima, mee. Ik vind human interest belangrijk maar je komt tegenwoordig niet meer weg met voor de uitstraling van de club; je bouwt botweg ‘nee’. Ik moet intern vaak uitleggen krediet op voor moeilijker tijden. Fan waarom we aan een verzoek toch moeten engagement. Maar het valt niet altijd mee ­meedoen. De hele dag een GoPro mee, samen iedereen er enthousiast voor te krij- vissen, dat draagt bij aan de beleving rond de gen.’ club. Vroeger faciliteerden we meer.’ TL: ‘Zoiets is voor de club alleen EB: ‘Nee beschermt, ja creëert. Maar in 95 pro- interessant als ze denken dat het cent van de gevallen kiest de club voor bescher- bijdraagt aan de commerciële men. Daarmee houden ze zichzelf, de speler én waarde. Meer fans, meer abon- het publiek voor de gek. De pampercultuur van nees op Fox. Ik verbaas me spelers heeft ongekende vormen aangenomen, over die ­kortzichtigheid. Bij waardoor veel spelers overkomen als onzelf- was het meters standige, nietszeggende ‘professionals’, die maken, uitvoeren. Maar een ­interviews routineus afwerken.’ meer vrouwelijke benadering is een zegen voor voetbal. Oog voor detail, IS DE COMMUNICATIE VAN ALLE CLUBS het geheel overzien, belangen afwegen, ONDERONTWIKKELD?­ attentiewaarde toevoegen, vrouwen heb- HJ: ‘Bij PSV zitten we er losser in. Spelers krij- ben die extra’s. Het is goud in de contac- gen geen mediatraining, we kijken hooguit ten met fans, media en sponsors en draagt ­samen een interview terug. Doe nou je petje af, bij aan een positief imago. Zo zocht ik kauwgum uit de mond. Als het gaat om social steeds naar mogelijkheden om de com- media nemen we de jeugd wel bij de hand. ‘Ik municatie te professionaliseren. Maar mijn ben blij dat ik naar het Nederlands elftal mag, mening werd, nadat Riemer­ van der Velde daar kan ik goed trainen.’ Of: ‘Moet vandaag weer vertrok als voorzitter, niet op prijs gesteld. De naar die kankerschool.’ Op die leeftijd komen ze directeur financiële­ zaken liet me weten dat ik er nog mee weg, maar vanaf hun achttiende met mijn uiterlijk nooit carrière zou maken. worden ze nauwlettend gevolgd.’ En verder trof ik voorzitter Formsma op mijn EB: ‘Dat is typisch PSV, een prettige club. Ajax pad. Verbeek wil het niet, en nou mijn kamer uit.’ en zijn verkrampter, al neemt ook HJ: ‘Onze directeur Toon Gerbrands is echt daar de mededeelzaamheid toe. Ik denk dat dit anders. De deur van zijn kamer staat altijd 21 VOETBAL

open, iedereen durft hem aan te spreken, ook de fanshopmedewerker. Dat is in het verleden van PSV wel anders geweest. Sterke leiders we- ten wat er speelt en buigen iets negatiefs om tot ESTER BAL: iets positiefs.’ TL: ‘Bij sc Heerenveen was het na het vertrek ‘VOETBAL­ van Riemer één loopgravenoorlog, er was altijd COMMUNICATIE IS iemand boos. Mijn loyaliteit lag bij de club, niet bij één functionaris, maar dat begrepen ze IN PROTOCOLLEN niet. Ik moest uitvoeren. Ik vermoedde al wel dat mijn einde nabij was, maar toen Afonso GEGOTEN. ­Alves tekende bij een andere club, wist ik het MAAR DIE BIEDEN zeker. Ik werd overal buiten gehouden. Toen HJ: ‘In voetbal krijg je het als vrouw pas echt eindelijk het nieuws naar buiten mocht en ik SCHIJNVEILIGHEID’ lastig met blond haar, boobies en een kort een journalist belde, meldde die doodleuk dat ­rokje. Maar ik trek net zo goed hakken aan als hij er allang van wist; hij had van de directie het sneakers.’ hele transferproces van dichtbij mogen mee- maken.’ WAT KUNNEN VROUWEN BETEKENEN EB: ‘Ik zou erop sláán. is een uit- IN VOETBAL? zondering die vrouwen duldt. Ik had vaak een Met wij-zij-denken schiet het voetbal niets op, probleem met spits Danko Lazovic, die voor beseffen onze sprekers. Dat leidt niet tot wat ze een kort interview na de wedstrijd als een kind willen bereiken. Zo werkt Bal al twee jaar aan stond te stampvoeten: geen zin. Dan glipte hij een blauwdruk voor een voetbalclub 3.0, waar- snel de kleedkamer in, want hij wist: daar mag bij mensen zich veilig voelen en worden aange- zij niet komen. Dus liep ik naar Aad. Aad, hij moedigd om zelf met veranderingen te komen. doet het weer. Nou, binnen twee minuten stond HJ: ‘Onder leiding van Toon is bij PSV ook Danko voor de camera, met smile. Zonder rug- ruimte om te bouwen aan een communicatieve dekking ben je kansloos. Als voorlichter ben je organisatie, en om een verhaal te vertellen. Een de sluis tussen de binnen- en buitenwereld, en van onze kernwaarden is innovatief, of het nu daarvoor moet je een bepaalde onafhankelijk- gaat om led-verlichting in het stadion of als heid hebben. Ik ging daar ver in en ik ben daar- eerste club met vloggers gaan werken.’ op stuk gelopen. Ik was een Don Quichot. Nu Hanneke Jaanen (30) EB: ‘Als je vrouwelijk instinct op waarde schat, nemen jongeren onze plaats in, die zijn ge- Was vijf jaar woordvoer- kan dat niet alleen iets betekenen voor club en makkelijker te kneden. Bij Vitesse zie ik alleen der vawn PSV en is nu spelers, maar zelfs voor de prestaties van het nog trekpoppen.’ als coördinator media team. Als bijvoorbeeld een buitenlandse speler TL: ‘Niet elke leider heeft het in zich. Riemer ­verantwoordelijk voor alle niet presteert, denkt men al gauw dat hij er met van der Velde kwam voor de wedstrijd altijd mediakanalen van PSV. de pet naar gooit, terwijl hij duidelijk niet lek- even in de perskamer. Iedereen kon aanschui- Diende onder ­trainers ker in zijn vel zit. De teammanager regelt een ven bij zijn “praatje pot” en voorbeschouwing. Fred Rutten, Dick huis voor hem en gaat met hem naar Ikea, maar Hij liep ook altijd een rondje door de gracht ­Advocaat en ­. voelt die jongen zich wel thuis? Vraagt iemand rond het stadion, voor een praatje met suppor- hoe het met hem gaat?’ ters en sponsoren. Zijn opvolger moest ik er Ester Bal (44) EB: ‘Ik ben er ook van overtuigd dat als spelers steeds aan herinneren dat er een perskamer vol Was zestien jaar maatschappelijk hun gezicht tonen, dit ten media zat.’ ­woordvoerder van ­Vitesse, goede komt aan het elftal. Als ze leren iets over HJ: ‘ weet nog steeds niet wie daarna een jaar bij FC te hebben voor een ander, dan lopen ze in het ik ben.’ Dordrecht. Diende onder veld ook harder. Dat is toch een abc’tje? Maar EB: ‘Als Rutten belde en begon te schreeuwen, achttien trainers. Is nu in- vond dat onzin.’ flikkerde ik gewoon de hoorn erop. Binnen terim hoofd communica- HJ: ‘Bij ons turft de teammanager de maat- drie weken was het bal tussen hem en mij. Ik tie van Stichting Aap. schappelijke inzet van spelers. Ging Pietje drie gedraag me nu eenmaal soms als een vent. Met keer naar die achterstandswijk? Dan moet Jan- journalisten kan ik het goed vinden. Ze begrij- Tina Lageweg (49) tje nu. Maar na drie handtekeningen staan ze pen dat ik een ander belang vertegenwoordig, Werkte tien jaar bij sc toch te kijken of ze al weg mogen. Mannen maar nooit lieg. Als ze ergens achter waren ge- Heerenveen samen met ­kijken niet welk project bij wie past.’ komen en ze checkten het, zei ik alleen: daar trainers EB: ‘Theo Janssen wilde altijd de bingo draaien kan ik geen antwoord op geven. Dan wisten ze en , waar- in het bejaardenhuis. Dat vond hij gezellig en genoeg. Toch schrikken voetbaldirecteuren als van de laatste jaren als dan kon hij lekker biertjes drinken. En keeper er een conflict is met een clubwatcher die de manager communicatie ging altijd naar de ernstig zieke club het hele jaar volgt. Maar worstelingen ho- en pr. Leidt nu patiëntjes, geen probleem. Hij vroeg er zelfs ren erbij, die houden je scherp. Let’s shake ­adviesbureau Paars om.’ hands en tot het volgende conflict.’ ­Communicatie. TL: ‘Vrouwen voelen zoiets aan.’