DOCSLIB.ORG

Oorlog! Kunst En Kinderen Eerst!

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Oorlog! Kunst En Kinderen Eerst! Oorlog! Kunst en kinderen eerst! Het Nederlandse kunstbeschermingsbeleid in tijden van oorlog en oorlogsdreiging Vincent E. Brink Masterscriptie Militaire Geschiedenis 1 juli 2019 Begeleider dr. Samuël Kruizinga 1 Inhoudsopgave INLEIDING ...................................................................................................................................................... 2 HISTORIOGRAFISCH DEBAT ........................................................................................................................................ 3 STRUCTUUR ......................................................................................................................................................... 10 HOOFDSTUK 1. ............................................................................................................................................. 14 DE TOTSTANDKOMING VAN HET INTERNATIONAAL KUNSTBESCHERMINGSBELEID ................................................................ 14 KUNSTBESCHERMING IN DE NEGENTIENDE EEUW ......................................................................................................... 18 LUCHTGEVAAR ...................................................................................................................................................... 20 DE KUNSTBESCHERMING VAN NEDERLANDSE KUNSTSCHATTEN BIJ OORLOGSDREIGING ........................................................ 22 NEDERLANDSCHE OUDHEIDKUNDIGE BOND OVER KUNSTBESCHERMING IN OORLOGSTIJD ..................................................... 24 HERNIEUWDE AANDACHT ....................................................................................................................................... 31 CONCLUSIE .......................................................................................................................................................... 38 HOOFDSTUK 2. OORLOGSDREIGING ............................................................................................................. 40 DE COMMISSIE VAN CONTACT ................................................................................................................................. 40 DISCUSSIE OVER BERGINGSPLAATSEN ......................................................................................................................... 44 KOELHUIS EN LICHTERSCHEPEN ................................................................................................................................ 46 NOORD-HOLLANDSE SCHUILPLAATSEN ...................................................................................................................... 52 INSPECTIE KUNSTBESCHERMING ............................................................................................................................... 54 MOBILISATIE EN EVACUATIE .................................................................................................................................... 55 CONCLUSIE .......................................................................................................................................................... 57 HOOFDSTUK 3. ............................................................................................................................................. 60 OPDOEKEN INSPECTIE KUNSTBESCHERMING ............................................................................................................... 60 OORLOGSDREIGING NA DE TWEEDE WERELDOORLOG ................................................................................................... 61 INSPECTEURS KUNSTBESCHERMING ........................................................................................................................... 64 KUNSTBESCHERMINGSDIENST EN DE ORGANISATIE BESCHERMING BEVOLKING ................................................................... 65 GEBREK AAN FINANCIËLE MIDDELEN ......................................................................................................................... 69 CULTUURGOEDERENVERDRAG 1954 ......................................................................................................................... 72 VEILIGSTELLING ..................................................................................................................................................... 74 NEDERLAND EN INTERNATIONALE WETGEVING ............................................................................................................ 76 IMPLEMENTATIE VAN HET CULTUURGOEDERENVERDRAG ............................................................................................... 77 KUNSTBESCHERMINGSOFFICIEREN IN DE KRIJGSMACHT ................................................................................................. 78 CONCLUSIE .......................................................................................................................................................... 81 CONCLUSIE ................................................................................................................................................... 84 BIJLAGE ........................................................................................................................................................ 86 BIJLAGE I ‘108 SPECIAAL TE BESCHERMEN MONUMENTEN’ ............................................................................................ 86 BIJLAGE II ............................................................................................................................................................ 88 BIBLIOGRAFIE ............................................................................................................................................... 88 LITERATUUR ......................................................................................................................................................... 88 ARCHIEVEN .......................................................................................................................................................... 91 INTERNATIONALE VERDRAGEN ................................................................................................................................. 92 KRANTEN ............................................................................................................................................................. 93 INTERNETBRONNEN ............................................................................................................................................... 93 FIGUREN ............................................................................................................................................................. 94 2 Inleiding Fietsend via de Spiegelgracht richting Amsterdam-Zuid, is de kans groot dat de route onder het Rijksmuseum door gaat. Werp een korte blik omhoog en een luik vormt een onderbreking van het gewelf van de passage. Door dit luik kan het topstuk van het museum – De Nachtwacht – worden geëvacueerd in tijden van nood. De ‘Nachtwachtsleuf’ zoals het luik genoemd wordt, is een zichtbare herinnering aan de tijd waarin de Nederlandse kunstschatten in gevaar verkeerde. Tijdens de eerste decennia van de twintigste eeuw bereikte het proces van steeds verder ontwikkelende mechanisatie in oorlogsvoering zijn hoogtepunt met de ontwikkeling van het vliegtuig als wapen. De uitstraling van dit technologisch wonder symboliseerde het aanbreken van een nieuw tijdperk, brekend met elke bestaande traditie.1 Naast symbool te staan voor het toppunt van de moderniteit, dreigde het vliegtuig ook de stedelijke omgeving te veranderen in een ‘theatre of war’.2 De strijd verplaatste zich van het slagveld naar de straten van steden. In de Eerste Wereldoorlog werd Londen meerdere malen gebombardeerd door Duitse zeppelins. Bij deze bombardementen vielen circa 500 burgerslachtoffers.3 Hoewel Nederland neutraal bleef tijdens de Eerste Wereldoorlog, werd het Zeeuwse dorp Zierikzee getroffen door een uit koers geraakte Britste bommenwerper. Er waren drie slachtoffers te betreuren. Een van hen werd 25 meter van zijn huis op straat gevonden, schreef De Maasbode.4 Een aantal huizen lagen in puin, gelukkig geen van buitengewone architectonische significantie. Monumenten in Zierikzee zoals de veertiende-eeuwse Nobelpoort, de vijftiende-eeuwse Sint- Lievensmonstertoren en het zestiende-eeuwse stadhuis waren de dans ontsprongen. Nederland was gewaarschuwd, er moest beter geanticipeerd worden op de gevolgen van de gemoderniseerde oorlogsvoering voor het roerend en onroerend cultureel erfgoed. De voorbereiding op de bescherming van de Nederlandse kunstschatten in oorlogstijd zal in deze scriptie centraal staan. Recente voorbeelden hebben aangetoond dat het onderwerp kunstbescherming in oorlogstijd relevant is. De terreurgroep Islamitische Staat (IS of ISIS) heeft in hun strijd voor 1 Koos Bosma, Shelter City (Amsterdam 2012) 23. 2 Bosma, Shelter City, 23. 3 Ibidem, 27. 4 ‘De binnenlandsche toestand. Bommen op Zierikzee’, De Maasbode (1 mei 1917). 3 het stichten van een Kalifaat grote vernielingen aangericht in het Midden-Oosten. Zo werd de tweeduizend jaar oude Tempel van Baal-Shamin opgeblazen. De tempel was een van de hoogtepunten van ‘de stad van duizend zuilen’, Palmyra. Unesco-directeur Irina Bokova bestempelde deze vernieling als oorlogsmisdaad. Het was namelijk niet zomaar een gebouw dat werd vernietigd. Bokova stelde dat ‘’The systematic destruction of cultural symbols embodying Syrian
Load more

Recommended publications
  • Rondom De Nacht Van Schmelzer Parlementaire Geschiedenis Van Nederland Na 1945
    Rondom de Nacht van Schmelzer Parlementaire geschiedenis van Nederland na 1945 Deel 1, Het kabinet-Schermerhorn-Drees 24 juni 1945 – 3 juli 1946 door F.J.F.M. Duynstee en J. Bosmans Deel 2, De periode van het kabinet-Beel 3 juli 1946 – 7 augustus 1948 door M.D. Bogaarts Deel 3, Het kabinet-Drees-Van Schaik 7 augustus 1948 – 15 maart 1951 onder redactie van P.F. Maas en J.M.M.J. Clerx Deel 4, Het kabinet-Drees II 1951 – 1952 onder redactie van J.J.M. Ramakers Deel 5, Het kabinet-Drees III 1952 – 1956 onder redactie van Carla van Baalen en Jan Ramakers Deel 6, Het kabinet-Drees IV en het kabinet-Beel II 1956 – 1959 onder redactie van Jan Willem Brouwer en Peter van der Heiden Deel 7,Hetkabinet-DeQuay 1959 – 1963 onder redactie van Jan Willem Brouwer en Jan Ramakers Deel 8, De kabinetten-Marijnen, -Cals en -Zijlstra 1963 – 1967 onder redactie van Peter van der Heiden en Alexander van Kessel Stichting Parlementaire Geschiedenis, Den Haag Stichting Katholieke Universiteit, Nijmegen Parlementaire geschiedenis van Nederland na 1945, Deel 8 Rondom de Nacht van Schmelzer De kabinetten-Marijnen, -Cals en -Zijlstra 1963-1967 PETER VAN DER HEIDEN EN ALEXANDER VAN KESSEL (RED.) Centrum voor Parlementaire Geschiedenis Auteurs: Anne Bos Charlotte Brand Jan Willem Brouwer Peter van Griensven PetervanderHeiden Alexander van Kessel Marij Leenders Johan van Merriënboer Jan Ramakers Hilde Reiding Met medewerking van: Mirjam Adriaanse Miel Jacobs Teun Verberne Jonn van Zuthem Boom – Amsterdam Afbeelding omslag: Cals verlaat de Tweede Kamer na de val van zijn kabinet in de nacht van 13 op 14 oktober 1966.[anp] Omslagontwerp: Mesika Design, Hilversum Zetwerk: Velotekst (B.L.
    [Show full text]
  • Personalization of Political Newspaper Coverage: a Longitudinal Study in the Dutch Context Since 1950
    Personalization of political newspaper coverage: a longitudinal study in the Dutch context since 1950 Ellis Aizenberg, Wouter van Atteveldt, Chantal van Son, Franz-Xaver Geiger VU University, Amsterdam This study analyses whether personalization in Dutch political newspaper coverage has increased since 1950. In spite of the assumption that personalization increased over time in The Netherlands, earlier studies on this phenomenon in the Dutch context led to a scattered image. Through automatic and manual content analyses and regression analyses this study shows that personalization did increase in The Netherlands during the last century, the changes toward that increase however, occurred earlier on than expected at first. This study also shows that the focus of reporting on politics is increasingly put on the politician as an individual, the coverage in which these politicians are mentioned however became more substantive and politically relevant. Keywords: Personalization, content analysis, political news coverage, individualization, privatization Introduction When personalization occurs a focus is put on politicians and party leaders as individuals. The context of the news coverage in which they are mentioned becomes more private as their love lives, upbringing, hobbies and characteristics of personal nature seem increasingly thoroughly discussed. An article published in 1984 in the Dutch newspaper De Telegraaf forms a good example here, where a horse race betting event, which is attended by several ministers accompanied by their wives and girlfriends is carefully discussed1. Nowadays personalization is a much-discussed phenomenon in the field of political communication. It can simply be seen as: ‘a process in which the political weight of the individual actor in the political process increases 1 Ererondje (17 juli 1984).
    [Show full text]
  • Gehoorzame Dochter of Recalcitrante Puber?
    2020 Gehoorzame dochter of recalcitrante puber? DE NEDERLANDSE RAAD VAN DE EUROPESE BEWEGING IN TRANSNATIONAAL PERSPECTIEF (1948-57) MASTERSCRIPTIE DAAN JONGEJAN, S4298799 DOCENT: BART ZWEGERS Inhoudsopgave Lijst van afkortingen ................................................................................................................................ 2 Inleiding ................................................................................................................................................... 3 Hoofdstuk 1 De Europese gedachte, pressiegroepen en de JIC .............................................................. 7 Intellectuelen & Integratie .................................................................................................................. 7 De eerste pro-Europese bewegingen & de Tweede Wereldoorlog .................................................... 8 Naoorlogse pressiegroepen en supranationale netwerken .............................................................. 11 De voorloper van de Europese Beweging & Het Congres van Den Haag .......................................... 11 Conclusie ........................................................................................................................................... 14 Hoofdstuk 2 De EB ................................................................................................................................. 15 Structuur van de NREB en EB ...........................................................................................................
    [Show full text]
  • 'Wij Varen in De Mist.' De Formatie Van Het Kabinet-Drees III
    Hoofdstuk I Verkiezingen, formatie en samenstelling Drie factoren waren van doorslaggevend belang in de winst voor de PvdA. In de eerste plaats was dat de richtingenstrijd binnen de KVP, die katholieke arbeiders richting sociaal-democratie dreef. In de tweede plaats was dat de om­ standigheid dat juist de PvdA zich profileerde op de problemen die aan de vooravond van de verkiezingen een centrale rol speelden in de publieke opinie. In de derde plaats, en waarschijnlijk het belangrijkste, was het de lijsttrekker van de PvdA, Drees. De minister-president van de laatste twee kabinetten had onder het electoraat een zodanig aanzien verworven, dat hij met kop en schou­ ders boven zijn politieke rivalen uitstak. 'Wij varen in de mist.' De formatie van het kabinet-Drees III Programmatische overeenstemming, maar geen kabmet De winst van de PvdA bij de verkiezingen leverde een logische formateurs- kandidaat op: Drees. De PvdA-leider ontving van koningin Juliana de opdracht een regering te vormen welke 'geacht mag worden het vertrouwen van het parlement te genieten', een parlementair kabinet dus, en ving zijn arbeid aan met het schrijven van ontwerp-richtlijnen voor het toekomstig regeerprogram. Het was zijn uitdrukkelijke bedoeling dat de fractievoorzitters slechts over die richtlijnen hun mening zouden kunnen uitspreken; het daadwerkelijke pro­ gram zou worden opgesteld door de aan te zoeken ministers. In deze richtlij­ nen nam Drees onder andere de bereidheid op tot besprekingen met Indonesië over de status van Nieuw-Guinea, het woningbouw- en huurbeleid, de ouder­ domsvoorziening, de kinderbijslag voor grote gezinnen, de handhaving van de dividendbeperking en de afschaffing van het schoolgeld.35 Drees voerde besprekingen met de voorzitters van de PvdA-, KVP-, ARP- en CHU-fractie; de VVD wilde hij, gezien haar opstelling tegenover de voor­ gaande kabinetten buiten beschouwing laten.36 De richtlijnen leverden weinig problemen op.
    [Show full text]
  • Scanned by Scan2net
    University of Groningen In pursuit of Influence Harryvan, A. G. IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version below. Document Version Publisher's PDF, also known as Version of record Publication date: 2007 Link to publication in University of Groningen/UMCG research database Citation for published version (APA): Harryvan, A. G. (2007). In pursuit of Influence: Aspects of the Netherlands' European policy during the formative years of the European Economic Community, 1952-1973. Florence: European University Institute, Department of History and Civilization. Copyright Other than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons). Take-down policy If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim. Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): http://www.rug.nl/research/portal. For technical reasons the number of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum. Download date: 21-05-2019 LMmiAmiUUUUmiTi !:-i : . t 3^.ihiji;^iii Ji 3 hkii(i Hu *':i Department of History and Civilization r-t■.1 ’:;\t t; Hti : :t; t : t ■;! In P ursuit of Influence A spec ts of t h e N e t h e r l a n d s ’ E u r o pe a n P o lic y DURING THE FORMATIVE YEARS OF THE EUROPEAN r:S ;:=i E c o n o m ic C o m m u n it y , 1952-1973 .-if .' it ■is v-i: ,f ; f Anjo G.
    [Show full text]