Kosztyła, Zygmunt Obrona odcinka Wizna w kampanii wrześniowej 1939 r. = Защита участка Визна во время сеньтябрьской кампании 1939 года = Defence of the Wizna sector in the September Campaign in 1939
"Rocznik Białostocki", 4, 1963, s. [435]-446
Zdigitalizowano w ramach projektu pt. Digitalizacja i udostępnianie online czasopisma
„Rocznik Białostocki”, dofinansowanego ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa
Wyższego na działalność upowszechniającą naukę (nr umowy 834/P-DUN/2019).
Udostępniono do wykorzystania w ramach dozwolonego użytku. ZYGMUNT KOSZTYŁA
OBRONA ODCINKA "WIZNA" W KAMPANII WRZESNIOWEJ 1939 R.
3a~MTa yqaCTKa BM3Ha BO BpeMR CeHTRÓpbCKOM KaMIIaHMM 1939 ro,n:a De.fence of the Wizna sector in the Septernber Campai:gn in 1939
Obrona Wizny ze względu na zaciętość i pogardę śmierci jej obroń ców urasta do symbolu bohaterstwa żołnierza polskiego i stanowi nie wątpliwie jedną .z najpiękniejs ' zych kart kampanii wrz . eśniowej w 1939 r. Mimo druzgocącej pr·zewagi ·wojsk niemieckich obrońcy odcinka "Wiz na" .z bezprzykładnym męst · wem j ofiarnością trwali na bronionej po zycji do końca, pO'wst~zymując przez dwie doby nacierające jednostki pancerne nieprzyjaciela. w ·alcząc w osamotnieniu, przyjęli oni na sie-. bie główne uderzenia XIX korpusu pancernego genu. dH e. .r G i a n a.
TEREN I UMOCNIENIA OBRONNE
Teren na odcinku obrony stwarzał korzystne na ogół warunki dla jej organizacji. Rzeki Narew i Biebrza oraz ich silnie zabagnione do lilny, rozciągające się w kieruniku Maliszewa do 7 km, stanowiły pew ne oparcie dla obrony. Jedyne przejście przez ro1zległe bagna stanowiła szosa Łomża-Białystok, która biegnie na grobli długości 6 km. W po przednich latach bagna na odcinku obrony (poza groblą) były nie do przebycia. Wyjątkowa susza w lecie i jesieni 1939 roku spowo dowała jednak, że niedostępne dotychczas bagna stały się dostępne nie tylko dla piechoty, ale również dla pojazdów mechanicznych. Zachodni brzeg rzeki Narwi i Biebrzy góruje nad wschodnim około 20 m. Nie miał on jednak należytego pokrycia roślinnego, co ułatwiało wgląd w teren i prowadzenie obserwacji. Brzeg wschodni, silnie zalesiony, pokryty kępami drzew i krzewów, utrudniał wgląd w teren. Na połud nie od wsi Strę'kowa Góra krzyżują się dwie drogi: Łomża-Białystok i Zambrów-Osowiec, stanowiące ważny węzeł drogowy. W ·ceiu zamknięcia przej :ścia przez zabagnioną do1inę obu rzek i obrony węzła dróg, przystąpiono w kwietniu 1939 r. do budowy umoc-
[435) 28*
ciężkiej, ciężkiej,
jednak jednak z z rporwodu rporwodu braku braku broni broni ppanc ppanc i i czołgi czołgi działa działa nieprzyja : ciela ciela
mo.gły mo.gły
w w
zasadzie zasadzie 3 3 schrony schrony · te te mogły mogły zabezpieczyć zabezpieczyć nawet nawet przed przed ogniem ogniem artylerii artylerii
i i w w tym tym stanie stanie z , a . chowały chowały do do się się dziś. dziś.
W W
czasie czasie wycofywania wycofywania Niemców Niemców się się w w 1944 1944 roku roku schrony schrony te te zostały zostały zburzorne zburzorne
studnie studnie wewnętrzne wewnętrzne i i miały miały zdolne zdolne być być do do prowadzenia prowadzenia samodzielnej samodzielnej walki. walki.
Uzbrojenie Uzbrojenie
składało składało z z 2, 2, 3 3 się się · Ckm-ów Ckm-ów oraz oraz rkm rkm w w kopulach. kopulach. Schrony Schrony posiadały posiadały
z z nich nich Każdy Każdy mi.ał mi.ał ruchomą ruchomą kopułę kopułę pancerną pancerną 15 15 grubości grubości cm cm i i 15 15 ton ton wagi. wagi.
Schrony Schrony te te 2 2 były były żelbetonowe żelbetonowe o o grubości grubości ścian ścian dochodzących dochodzących do do 210 210 cm. cm.
obserwacyjnym obserwacyjnym dowódcy dowódcy odcinka. odcinka. Wyposażony Wyposażony w w był był radiostację radiostację RKD. RKD.
Jeden Jeden
z z nich, nich, umiesz 1 1 · czony czony na na wzgórzu wzgórzu 126 126 " Góra Góra Stręrkowa", Stręrkowa", schronem schronem był był
nie nie że że one one mogły mogły być być bronione dłużej dłużej
• • 3
zadanie. zadanie.
Jedynie Jedynie brak brak ppanc. ppanc. środków środków oraz oraz sił sił żywych żywych na na wpłynął wpłynął to, to,
wiek wiek nie nie wykończonych wykończonych jeszcze jeszcze całkowicie, całkowicie, spełniała spełniała w w zasadzie zasadzie swoje swoje
system system ognia. ognia. Jak Jak przebieg przebieg wykazał wykazał walki, walki, tych tych całość całość umocnień, umocnień, aczkol
schronów. schronów. Wszystkie Wszystkie schrony schrony stanowiły stanowiły jeden jeden więc więc dobrze dobrze zorganizowany zorganizowany
serwację serwację odcinka odcinka całego całego obrony obrony oraz oraz \Yzrokową \Yzrokową z z łączność łączność większością większością
schron schron dowódcy dowódcy odcinka, odcinka, umieszczony umieszczony na na wzgórzu wzgórzu 6 12 12 . . . Zapewniał Zapewniał on . . o o b
dobre dobre nież nież pole pole · obserwacji obserwacji i i N N ostrzału. ostrzału. aj aj lepszy lepszy w w wgląd wgląd teren teren posiadał posiadał
w w
ten ten się się sposób sposób ogniowo ogniowo . ze ze schronem schronem · w w Kurpikach, Kurpikach, który który rów• miał miał
Strękowej Strękowej mógł mógł ostrzeliwać ostrzeliwać bagna bagna na na polliidnie polliidnie od od szosy, szosy, uzupełniając uzupełniając
ra. ra. Ponadto Ponadto schron schron znajdujący znajdujący u u się się podnóża podnóża wzgórza wzgórza 126 126 w w Górze Górze
odcinka odcinka każdego każdego terenu terenu 00 00 rn. rn. Kołodzieje Kołodzieje do do szosy szosy Wizna-Strękawa Wizna-Strękawa Gó•
między między sobą sobą łączność łączność wzrokową wzrokową i i oraz oraz ogniową ogniową możli'wość możli'wość ostrzelania ostrzelania
działanie działanie ogniowe. ogniowe. Schrony Schrony w w Giełrczynie Giełrczynie i i Górze Górze Strękowej Strękowej miały miały
obserwacji obserwacji
i i na na ostrzału ostrzału przedpole przedpole całe całe oraz oraz wzajemną wzajemną i i łączność łączność współ
Rozmieszczenie Rozmieszczenie schronów schronów w w terenie terenie zapewniało zapewniało im im dobre dobre warunki warunki
bojowe bojowe z z kierunkiem kierunkiem ognia ognia drogi. drogi. w · zdłuż zdłuż
nadto nadto na na grobli grobli przy przy załam szosy szosy · aniach aniach liistawiono liistawiono dwa dwa lekkie lekkie schrony schrony
schrony schrony
żelbetonowe, żelbetonowe, uzbrojone uzbrojone w w dwa dwa ckmy ckmy i i rkm rkm w w kopule. kopule. Po
całko · wicie wicie wykończone. wykończone. Na Na po r zycji zycji wysuniętej wysuniętej zbudowano zbudowano dwa dwa małe małe
nieprzyjaciela nieprzyjaciela dejścia dejścia fortyfikacje fortyfikacje pozycji pozycji nie nie głównej głównej jeszcze jeszcze były były
dzieje), dzieje), ale ale schrony schrony te te nie nie miały miały wła uzbrojenia. uzbrojenia. r snego snego Do Do chwili chwili po
nów nów
(dwa (dwa n · a a od od południe południe wsi wsi Malisze · wo wo i i cztery cztery w w rejonie rejonie wsi wsi Koło
schronów schronów
na na ciężkich ciężkich pozycji pozycji głównej głównej znajdowało znajdowało się się sześć sześć schro małych małych
re · w, w, pozostałe pozostałe dwa dwa - na na
północ północ w w rejonie rejonie wsi wsi Giełczyn
Oprócz Oprócz • • 2
Cztery Cztery ciężkich z z • • nich nich rozmieszczone rozmieszczone
na na były były od od południe południe rzeki rzeki Na 1
niętą. niętą. Podstawę Podstawę pozycji pozycji głównej głównej obronnej obronnej stanowiło stanowiło schronów schronów sześć sześć
Nad Nad łodzieje. łodzieje. samą samą w w rzeką rzeką rejonie rejonie Wizny Wizny urządzono urządzono wysu pozycję pozycję
skraju skraju
miejscowości miejscowości Mali ' szewo, szewo, Kurpiki, Kurpiki, Góra Góra Strękowa, Strękowa, i i Giełczyn Giełczyn Ko
rozbudowano rozbudowano główną główną na na wschód wschód od od linii linii bagien, bagien, a a na na zachodnim zachodnim więc więc
bojowych, bojowych, wybudowano wybudowano wy~ącznie wy~ącznie na na wschodnim wschodnim brzegu. brzegu. Pozycję Pozycję
nienia nienia te, te, składające składające z 6 6 z się się cięż1nch, cięż1nch, 8 8 małych małych i 2 2 i lekkich lekkich schronów schronów
Maliszewodo Maliszewodo lasu lasu wsi wsi Kołodzieje, Kołodzieje, tj. tj. na na odcinku odcinku o o szerokości szerokości 9 9 km. km. Umoc
nien. nien. W W kierunku kierunku Wizny Wizny umocnienia umocnienia obronne obronne zostały zostały rozbudowane rozbudowane od od wsi wsi
436 436
Z . . KOSZTYŁA KOSZTYŁA OBRONA WIZNY 437
OBSADA ODCINKA "WIZNA" l JEJ ZADANIE
Na 9-kilometrowy odcinek obrony przewidziano początkowo mini malną obsadę, której podstawę stanowiła 3 kompania ckm baonu for tecznego ,,Osorwiec" oraz bateria artylerii pozycyjnej w· składzie dwóch plutonów4• W dniu l wrześ· nia o świcie załogę tę wzmocniono 3 baonem z 71 pułku piechoty or~rz plutonami specjalnymi. Dowódcą odcinka zo stał początkowo mjr J. F a b er - dowódca 3/71 pp. Zgodnie z planem działania Samodzielnej Grupy Operacyjnej "Na rew" ·zadanie polegało na obronie umocnień na lewym brzegu Narwi i Biebrzy, od wsi Grą dy-Woniecko do wsi Kołodzieje, ze szczególnym naciskiem na obro nę kierunków Wizna i Giełczyn, oraz prowadzenie 1':'0Zipoznania na Je dwahne5. Wykonanie otrzymanego zadania utrudniała szczupłość sił i środków, odsłonięte skrzydła, osuszenie bagien ora'z płytkość obrony. W tej sytuacji szanse obrony były znikome. W sz.czególnie trudnej sytuacji znajdowała się pozy,cja wysunięta, oddalona o 5 km od pozy eji głównej. Odległość ta uniemożliwiała przy posiadany:ch środkach udzielenie odpowiedniego 'WSparcia ogniowego i wykluczała jakąkolwiek pomoc w sile żywej podczas dnia. Tak więc załoga pozycji wysuniętej skazana była na walkę w zupełnym Dsamotnieniu. Zgodnie z decyzją dowódcy SGO "Narew" gen. M ł o t - F i j a ł k o w s k i e g o, zmierzającą do skupienia ma'ksymalnyeh sił na zachodnim skrzydle grupy w celu podjęcia przewidywanej akcji zaczepnej, dnia 2 września w godzinach wieezornych (mimo sprzeciwu oficerów sztabu) 3 baon 71 pp. wycofany został z obsady Wizny i skierowany . na po łudnie od Ostrołęki 6 • Po wycofaniu 3 baonu pozostała obsada odcinka "Wizna" została formalnie podporządkow · ana dowódcy odcinka "Oso wiec" ppłk. T. T a b a czyń S' !ki~ m u i wzmocniona 8 kompanią strze lecką ze 135 pp.7 W ten sposób już i tak słaba załoga odcinka została jeszcze zredukowana. Ostate·cznie szczegółowy skład polskiej obsady odcinka "Wizna" był nastęiPujący: dowódca całośd kpt. Władysław Rag i n i s; pododdziały: 8 kompania strzelecka ze 135 pp. wzmocnio na plutonem ckm z 3 komp:anii 135 pp. - dowódca kpt. S h mc i d t; podeJść · zupełinie blisko i ogniem . wprost do strzelnic obezwładniać schrony. Do tego dochodziła jes·zcze bezprzykł, adna S ' łabość obsady - olkoło 700 ludzi na 9 km frontu. . 4 Pododdziały te zostały utworzone w lecie 1939 r. i znajdowały się na po zycji "Wizna" od dnia 23 sierjpnia. 5 A. S a w czyń s k J., Epizod pod Wizną, " . Belloną", .z. 3, Londyn 1954, str. ·13. 6 F. M k i ae j o r w i c z, Działanie SGO "Narew" w k,ampanii wrześnio wej 1939 r., "Wojskowy Przegląd Historyczny" nr 2, Warszawa 1960, str. 226. 7 Jak podaje płk. A. S a w czyń ski, dowódca 135 pp. ppłk. T a b a czyń s 'ki miał zameldować, że z takiej odległości {ok. 30 km) nie będzie mó.gł dowo dzić obroną odcinka "Wizna".
zadania. zadania.
tego tego
spełnić spełnić
mogły mogły nie nie i i odwód odwód
za za
uważane uważane być być mogły mogły nie nie
te te
wojska wojska
Jednak Jednak
mobilizację. mobilizację.
końezących końezących marszowych, marszowych,
szwadronów szwadronów
:kilka :kilka
oraz oraz
pp. pp. 42 42
ma-rszowy ma-rszowy baon baon
etapowe, etapowe, i i
wartownieze wartownieze
oddziały oddziały s.ię s.ię
łymstoku znajdowały znajdowały łymstoku
Bia w w
Również Również
Kawalerii. Kawalerii.
ada ada , Bryg . .
Suwalska
Tykocin-I.Knyszyn Tykocin-I.Knyszyn
przez przez
marszu marszu
prze
w w
się się
wala wala .
znajdo 7 7 września września dniu dniu
rw rw
"Wizna" "Wizna" odcinka odcinka Na Na tyłach tyłach 10 10
sąsiad). sąsiad). (lewy (lewy
Kalinówka-Basie Kalinówka-Basie
grobli grobli
nasady nasady u u
się się
Z'najdowała Z'najdowała łącznikowa łącznikowa
placówka placówka
najbliżs·za najbliżs·za
Jego Jego rpp. rpp. 33 33
omł omł · br
Łomża-Nowogród Łomża-Nowogród
Odcinka Odcinka
sąsiad). sąsiad). fjprawy fjprawy
a a Wizną Wizną
O:sowcem O:sowcem
między między
Biebrzy Biebrzy
linii linii
dozorowania dozorowania
zadanie zadanie
pp. pp.
otrzymał otrzymał
135 135 baon baon 3 3
forteczne. forteczne.
pododdziały pododdziały
+ +
pal pal 32 32
dywizjonem dywizjonem
2 2 wzmocniony wzmocniony
pp. pp.
135 135 bronił bronił "Osowiec "Osowiec Odcinka Odcinka 9 9
245. 245. str. str. o.c., o.c., , , ......
"Narew" "Narew"
SGO SGO
Działanie Działanie
Majorkiewicz, Majorkiewicz, F. F.
15; 15;
str. str. o.c., o.c.,
Wizną, Wizną, pod pod Epizod Epizod Sawczyński, Sawczyński, A. A. s s
krzaków krzaków
z z ęp ęp _ k
ostrzału ostrzału pasie pasie
w w przedpole przedpole oczyszczała oczyszczała oraz oraz skujące skujące
ma
prace prace
.ziemnych, .ziemnych,
ocnień ocnień ' um
rozbudowę rozbudowę intensywną intensywną czasie czasie tym tym w w
prowadziła prowadziła Wizny Wizny Obsada Obsada
niemieckie. niemieckie. l~tnictwo l~tnictwo przez przez bombardowana bombardowana
systematyeznie systematyeznie
była była Łomża Łomża
3 3 września września
dnia dnia Od Od aktywność. aktywność. większą większą
przejawiał przejawiał
nieprzyjaciel nieprzyjaciel
Grajewa-Osowiec Grajewa-Osowiec kierunku kierunku na na Jedynie Jedynie kojnie. kojnie.
spo
na na
ogół ogół
było było W wojny wojny dniach dniach pierwszych pierwszych W W "WIZNA" "WIZNA" ODCINKA. ODCINKA. PRZEDPOLU PRZEDPOLU NA NA NIEPRZYJACIELA NIEPRZYJACIELA DZIAŁANIA DZIAŁANIA nieprzyjaciela. nieprzyjaciela. DPanc. DPanc. 10 10 rozpoznawcze rozpoznawcze oddziały oddziały przez przez wrzeŚnia wrzeŚnia 7 7 dniu dniu w w rozbity rozbity został został który który konnych, konnych, zwiadowców zwiadowców pluton pluton działał działał Wizny Wizny przedpolu przedpolu Na Na cialo. cialo. wspaiT udzielenia udzielenia do do zdolnych zdolnych odwodów, odwodów, żadnych żadnych odcinku odcinku . . tym na na miał miał nie nie "Narew" "Narew" SGO SGO że że fakt, fakt, pogarszał pogarszał "Wizna" "Wizna" odcinka odcinka obrońców obrońców Sytuację Sytuację sił. · szczupłość szczupłość 9 9 r. r. 1939 1939 w w na na i i jak jak Łomżyńskim Łomżyńskim do do Łomży), Łomży), km km 20 20 i i Osowca Osowca do do km km w w Wizną Wizną pod pod frontu frontu cinka cinka (30 (30 od dowódca dowódca na na odległość odległość Raginis, Raginis, ze ze dysław dysław względu względu tak tak niekorzystne, niekorzystne, Wła kpt. kpt. Bohaterski Bohaterski 1. 1. Ryc. Ryc. "Wizna" "Wizna" odcinka odcinka dla dla było było sąsiadów sąsiadów powanie powanie Ugru Kurpikami. Kurpikami. i i Strękową Strękową Górą Górą przed przed Narwi Narwi od od przebiegający przebiegający kolczasty, kolczasty, płot płot stanowił stanowił porę porę za Jedyną Jedyną minowych. minowych. pól pól ogóle ogóle w w nie nie było było lu lu przedpo na na opisów, opisów, i i relacji relacji z z wynika wynika Jak Jak ppanc. 8 8 kb kb · · i 2 2 i rkm rkm 18 18 oko~o oko~o ckm, ckm, 28 28 6 6 dział, dział, regowych, regowych, 1 sze 700 700 i i oficerów oficerów 20 20 około około Razem Razem pp. pp. 71 71 rów rów pionie pluton pluton pp.; pp.; 135 135 konnych konnych zwiadowców zwiadowców pluton pluton pp.; pp.; 71 71 z z armat armat mm mm 75 75 artylerii artylerii ton ton plu saperów; saperów; kompania kompania rez. rez. 136 136 ski; ski; a l l a Bryk Bryk por. por. dowódca dowódca - armat) armat) mm mm 76 76 plutony plutony (dwa (dwa pozycyjnej pozycyjnej artylerii artylerii bateria bateria s; s; n i i n i i Rag Rag kpt. kpt. ca ca dowód• - fortecznego fortecznego baonu baonu ckm ckm kompania kompania 3 3 -- ------ - ------ - 438 438 Z. Z. KOSZTYŁA KOSZTYŁA [ [ r OBRONA WIZNY 439 i ze stert sianall. Działające na przedpolu rzek Narwi i Biebrzy jedno stki SGO "Narew", zakończyły tam swoje walki w dniu 5 września 12 • Tym,czasem wojska niemieckie po walkach na Pomorzu i zdobyciu Borów Tucholskich uzyskały połączenie z Prusami Wschodnimi, prze rzucając tam korpus pancerny z zamiarem ·wykonania uderzenia przez No·wogród, Łomżę 'i Wiznę w kierunku na Brześć. P[erwszy wysunął się ku Narwi XXI korpus gen. v. F a l k e n h o r s t a, którego 10 DPanc i brygada forteczna "Lotzen" otrzymały kierunek działania na Wiznę 13 • W dniu 7 września około godziny 16°0 podeszły pod Wiznę z kierunku Jedwabne oddziały rozpoznawcze 10 Dpanc, rozbiły wysunięty na przed polu pluton konnych zwiadowców i opanowały Wiznę. Wycofująca się stamtąd placówka polska wys :adziła .most na N ar'wi. W tym czasie lotnictwo niemieckie intensywnie bombardowało szosę łączącą Wi'znę z Osoweem14• W nocy z 7 'na 8 września patrole niemieckie przepra wiły się przez Narew w pobliżu wysadzonego mostu i przez Biebrzę w kierunku Giełczyna, zostały jednak wkrótce odparte. Meldunek o istnie jącej sytuacji sz,tab SGO "Nare'w" otrzymał jeszcze tego .samego dnia wieczorem. Zagrożenie Wi'zny, gdzie wkrótce dał się odczuć kolejny główny kierunek uder'zenia woj~ niemieckich, nie budziło w sztabie SGO "Narew" ani w Naczelnym Dowództwie większego niepokoju. Na sku te;k błędnej oceny sytua'cji nie zdawano sobie ;po prostu spra'WY z wiel kości i groźby tego niebezpieczeństwa 15 • Przez cały następny dzień (8 września) Niemcy prowadzili rozpoznanie walką, wykonuj _ąc przy gotowanJe artyleryj·s!kie i podciągając do rejonu Wizny dalsze ko1umny pancernomotoro·we. Artyleria polska, rozmieszczona w lesie na wschód od Góry Strękowej, skierowała do nich ogień, który był jednak mało 11 A. S a w czyń ski, Epizod ... , o.c., str. 14 . . 12 SGO "Narew", której zadanie polegało na utrzymaniu .północno-wschod ni~o odcinka frontu polsikiego 01partego na .granicy litewskiej, a następnie wzdłuż rzek Biebrzy i Narwi (do m. Kamianka), skł-adała się z 18 i 33 dywizji piechoty, podlaskiej i suwalskiej brygady kawalerii oraz jednostek wzmocnie nia. Początkowo jedynie na zachodnim slcrzydle SGO .(w kierunku Myszyn, Dy lewo, Ostrołęka) nieprzyjaciel prowadził aktywne działanie na pozostałych od cinkach (z wyjątkiem Gr.ajewo, Osowiec) zachowywał się biernie. Do dnria 4 ' Września akcja ogranic'Zała się jedynie do obustronnych wypadów. W tej sy tuacji gen. M ł o t- F i j a ł k owsik i postanowił skupić gros sił na 'Zachodnim skrzydle Grupy (w rej. Czerwony Bór, śniadowo, Borowe) i przejść do działań zaczepnych .. R_ównież podlaska BK została , ściągnięta (w dniu 5 !Wrze • śnia) z przed pola rzek Narwi i Biebrzy i 'Skierowana na lewe skrzydło Grupy. W wyniku uderzenia nieprzy}aciela z kierunku Różan Cw dniu 6 września) lewe skrzydło SGO "Zostało odrzucone od linii Narwi, wy , co:fują ~ c się rw kierunku południowo -wschodnim. Przekroczenie Narwi przez nieprzyjaciela rwytworzyło bardzo nie bezpieczną sytuację dla SGO "Narew". 13 A. w S a czyń ski, Epizod ... , o.c., str. 14. 14 Mimo silnych uderzeń lotnictwa most na N ar.wi pod Strękową Górą nie został w tym dniu zniszczony. 15 F. M aj orki e w i c z, Działa:nie SGO "Narew"... , o.c., str. 245. str. str. 1961, 1961, 276~291. 276~291. 2, 2, nr nr Historyczny", Historyczny", Przegląd Przegląd "Wojskowy "Wojskowy r., r., 1939 1939 we we wrześniu wrześniu Pólno-cnym Pólno-cnym ' froncie froncie polskim polskim na na t-aktyiCznych t-aktyiCznych kich kich związkach związkach niemiec O O a, a, t t l l e n n e l l Je Je St. St. cy cy · pra podstawie podstawie na na 19 19 sporządzono sporządzono Zestawienie Zestawienie i. i. i a n o w w o n a i er er G u d d u G gen. gen. . panc. panc. pusu pusu kor XIX XIX dowódcy dowódcy IPOdporządlkowane IPOdporządlkowane zostały zostały Dpanc Dpanc 10 10 i i "Lotzen" "Lotzen" Brygada Brygada 1ś 1ś Tamże. Tamże. 17 17 17. 17. str. str. o.c., o.c., , , ...... Epizod Epizod ski, ski, · 16 16 S a w w a S A. A. czyń czyń i i środ'kówl9. środ'kówl9. sił sił zestą'wienie zestą'wienie następujące następujące najpełniej najpełniej robrazuje robrazuje tę tę gowych. gowych. Dysproporcję Dysproporcję szere 700 700 i i oficerów oficerów 20 20 z z około około si.ę si.ę jącą jącą 1 składa obrońców, obrońców, z z garstką garstką Raginis Raginis 1 1 w w ' kpt. kpt. Władysła drugiej drugiej z z lotni'cze wsparcie wsparcie potężne potężne miały miały które które jednostek, jednostek, wielkich wielkich czterech czterech czele czele na na Guderian Guderian gen. gen. st:rony st:rony nej nej jed Z Z sił. sił. dysproporcji dysproporcji spotykanej spotykanej nie nie do do "Wizna" "Wizna" doszło doszło odcinku odcinku na na ten ten sp~ób sp~ób W W rzut. rzut. drugi drugi stanowiącej stanowiącej pancernej pancernej dywizji dywizji 3 3 Woniecko; Woniecko; Niwkowo-Grądy działania działania kierunkiem kierunkiem z z zmotoryzowanej zmotoryzowanej dywizji dywizji 20 20 ; ; Góra szosy szosy Wizna-Strękawa Wizna-Strękawa wzdłuż wzdłuż natarcia natarcia kierunkiem kierunkiem z z cernej cernej 18 pan dywizji dywizji lO lO Giełczyn; Giełczyn; na na pozycję pozycję cej cej 1 rają · nacie "Lofzen", "Lofzen", ortecznej ortecznej . f brygady brygady jednostek: jednostek: wielkich wielkich czterech czterech z z się się składała składała "Wizna" "Wizna" odcinku odcinku na na nieprzyjaciela nieprzyjaciela sił sił całość całość więc więc Tak Tak Dzmot. Dzmot. i i Dpanc Dpanc 20 20 składŻie składŻie 3 3 w w pancerny pancerny korpus korpus XIX XIX wo wo ' tko doda doda został został wprowadzony wprowadzony Wi:zny Wi:zny nek nek kieru na na na na września września z z 9 9 nocy nocy 8 8 w w tym tym z z - W W związku Wizna-Brześć. Wizna-Brześć. kierunku kierunku w w działań działań prowadzenia prowadzenia zadanie zadanie otrzymał otrzymał Guderian Guderian . . Heinz gen. gen. pancernego pancernego korpusu korpusu XIX XIX dowódca dowódca 2200 2200 godzinie godzinie o o 8 8 września września maszynowymi. maszynowymi. binami binami kara dwoma dwoma ręcznymi ręcznymi zmocnionej zmocnionej · w czujki, czujki, wystawienia wystawienia i i pańskie) pańskie) hisz szosie szosie (kozły (kozły na na drutowych drutowych przeszkód przeszkód rozkaz rozkaz rozciągnięcia rozciągnięcia ł ł · ma otrzy Schmidt Schmidt kpt. kpt. znania znania : rozpo wrocie wrocie ' z z po Po Po Narwi1 na na nowego nowego • • 7 ponto- m-ostu m-ostu budowę budowę również również Stwierdzono Stwierdzono następny. następny. a a · n . dzień dzień tarcie tarcie na właściwe właściwe Niemcy Niemcy przygotowują przygotowują iż iż przypuszczenie, przypuszczenie, potwierdziło potwierdziło rozpoznanie rozpoznanie Raginisa Raginisa kpt. kpt. przez przez nocy nocy w w Wysłane Wysłane się. się. wo, wo, · wo wycofała wycofała ner i i fizycznie fizycznie już już nie nie wytrzymując wytrzymując pozycji pozycji wysuniętej, wysuniętej, zorem zorem · c załoga załoga wie Późnym Późnym z z . placó'wką. placó'wką. sygnalizacyjnej sygnalizacyjnej i i wzrokowej wzrokowej manie manie łączności łączności utrzy sposób sposób uniemożliwić uniemożliwić ten ten w w by by główną, główną, pozycję pozycję rćwnocześnie rćwnocześnie jąc jąc zadymia ętą, ętą, · wysuni ckm ckm pozycję pozycję kompanii kompanii z z i i 1 strzeleck pluton pluton przez przez na na bronioną bronioną ogień ogień skoncentrowała skoncentrowała niemiecka niemiecka artyleria artyleria wieczór wieczór Pod Pod rano16. rano16. 10 10 nia nia ' wrześ niż niż śniej śniej wcze nie nie jednak jednak swego swego pułlku, pułlku, baonem baonem l l walkę walkę wesprzeć wesprzeć postanowił postanowił sytuacją sytuacją groźną groźną s~ę s~ę z z zapoznaniu zapoznaniu który który ski, ski, • po po Tabaczyń ppłk. ppłk. pp. pp. 135 135 dowódca dowódca "Wi'zna" "Wi'zna" odcinek odcinek na na przybył przybył dnia dnia W W ciągu ciągu polskie. polskie. pozycje pozycje bombardowało bombardowało i i rozpoznanie rozpoznanie intensywne intensywne prowadzd.ło prowadzd.ło okres okres przez przez cały cały · nieprzyjaciela nieprzyjaciela Lotnictwo Lotnictwo zaczepne. zaczepne. działania działania rozpoczęły rozpoczęły i i "Lotzen" "Lotzen" fortecznej fortecznej brygady brygady pododdziały pododdziały się się pojawiły pojawiły Giełczyna Giełczyna przedpolu przedpolu Na Na kaliber kaliber dział. dział. i i mały mały odległość odległość na na czną czną • zna ze ze względu względu skuteczny skuteczny Z. Z. KOSZTYŁA KOSZTYŁA 440 440 T A B L I C A XIII Clęzkt schf'0'7 zelbetCYXMy z radio.sm.gą. RKD (dcy ociemka) .. C1ężk1 sch!'(YJ ~elbei:a?ały • Maty schron ze/betonowy e Lekki scńi'CY7 fx{jowy na grciit ....._... Umocntema ztemne _ ArtylerKl. ~ Nteprz!iJactel ...._ P/acówka rącznikowa sąsxria (JJpp) ~ Most zmszezcnyprzez wq;ska wlasne ~ Afost zmszczony przez WC?JSka np/a O 1 2 3 4km Obrona odc;inkia Wtizna w 'kam,pani i wrześ~ niowej 1939 r. P· oHożenie wyjścit owe oraz lokatliza•cja sił pol-s kich i n : i ~em lieckich. ,, Rocznik B i ałostocki'' str. 440/441. OBRON A WJZNY 441 ------ Po stronie . Po stronie niemieckiej Skład osobowy i uzbrojenie polskiej w I rzucie w II rzucie Razem Skład osobowy: oficerów 20 970 280 l 210 podoficerów i szeregowych 'iOO 31 800 10 000 41 800 Uzbrojenie: czołgi 160 290 350 haubice 84 24 108 działa lekkie (piechoty ) 50 8 58 działa ppanc. 147 43 195 moździerze 90 18 108 granatniki 152 36 188 km plot 36 12 48 ckm 28 232 56 288 rkm 18 551 135 689 kb ppanc. z minimalną ilością amunicji. 2 Mimo tak druzgo ~ cącej prze,wagi wroga w sile żywej i sprzęcie bo jowym, kpt. Ra:ginis postanowił walczyć do końca. Złożył on nawet przysięgę wspólnie z dow'Ódcą baterii artylerii por. Stanisławem Bry kalskim, że żywi nie opurszczą po'wierzonej im pozycji20. Po powrocie spod Wizny do Osow:ca, ppłk. Tabaczyński otrzymał w nocy z dnia 8 n :a 9 wr · ześnia od dowódcy Oikręgu Korpusu Grodno gen. O l s z y n y - W i l c z e w ;s k i e g o (któremu z rozkazu N aczel nego Dowództwa został podporządkowany odcinelk "Osowiec" wra'Z z załogą "Wizna") niespodziewany rozkaz szybkiego wycofania wszyst- · kich pododdziałów w kierunku Knyszyn-Białystok i przerzucenia ich transportem kolejowym na południe 2 1. Ppłk. Tabaczyński, znając aktu alną sytuację na odcinku Wizny, zamell dował, że o ile wycofa obsadę z kierunku Wi'zny, to oddziały p~ncerne nieprzyjaciela szybciej' będą w Białymstoku niż jego własne 22 • Po tym wyjaśnieniu dnwódca OK Groldno zezwolił na pozostawienie obsady "Wizna", nakazał jednak jak naj1szybsze wycofanie załogi "Osowiec". W wyniku tego rozkazu 135 pp. wraz z pododdziałami wsparcia po dokonaniu zniszczeń obiek tów obronnych wycofał się w kierunku na Knyszyn--Białystok, nisz cząc 'Za sobą urządzenia drogowe. O zaistniałej sytuacji dowódca odcinka "Wizna" nie został powiadomiony. Jak podaje ppłk. Tabaczyński, " ... kpt. Raginisa ze względów zrozumiałych nie informowałem o odejściu pułku" 2 3 . O godzinie 1°0 w dniu 10 września ppłk. Tabaczyński otrzy mał rozkaz zawrócenia i powrotu do Osowca oraz pozostania w skła- 20 F. M aj orki e w i c z, Działanie SGO "Nare1w" ... , o.c., str. 245. 21 Rozkaz ten był konsek,wencją zamiaru Naczelnego Dowództwa skupienia największych sił w :~ ołudniowo-wschodniej · CzęśGi kraju, gdzie postanowiono staJWić opór aż do ·C<. łSU rozpoczęcia ofensywy przez sprzymierzonych na Za chodzie. 22 A. S a w czyń siki, Epizod ... , o.c., str. 18. 23 Tamże. spodziewającego spodziewającego nieprzyjaciela. nieprzyjaciela. się się już już O i POTU POTU Niemcom Niemcom ukryty ukryty w w zasadce zasadce ckm. ckm. Ogniem Ogniem z z bliskiej bliskiej odległości odległości zaskoczył zaskoczył on on niE' niE' A. w A. S S a a czyń czyń ski, ski, Epizod Epizod ...... o , . c., c., str. str. szczególnie szczególnie 20; 20; duże duże straty straty 28 28 zadał zadał !Przeszkodami !Przeszkodami z z drutu drutu kolczastego. kolczastego. były były rej rej znaczna znaczna Od Od była była strony strony Góry Góry ilość. ilość. stanowiska stanowiska Stręk artylerii artylerii · owej owej osłonięte osłonięte pane, pane, rwykonane rwykonane były były schrony schrony również również dla dla i i wykopy wykopy obsługi obsługi na na amunicję, amunicję, któ• od od Góry Góry i i Strękowej Strękowej m m na na 300 300 od od szosy. szosy. północ północ odpowiednio odpowiednio Działa Działa były były oko Artyleria Artyleria rozmieszczona rozmieszczona w w lesle lesle w w była była oko. oko. odległości odległości 27 27 m m na na wschód wschód 1500 1500 A. w A. S S a a ski, ski, Epizod Epizod ...... , , · o.c., o.c., str. str. 20. 20. czyń czyń 26 26 H. H. G u d d u G er er i a a i n, n, Wspomnienia Wspomnienia Warszawa Warszawa 25 25 str. str. 66 . . 1958, 1958, żołnierza, żołnierza, Dowództwo. Dowództwo. wykonania wykonania zwrotu zwrotu zaczepnego. zaczepnego. Decyzja Decyzja ta ta 'Zatwierdzona 'Zatwierdzona przez przez Naczelne Naczelne została została Zmiana Zmiana rozkazu rozkazu na na skutek skutek decyzji decyzji dowódcy dowódcy nastąpiła nastąpiła 24 24 SGO SGO "Narew" "Narew" do do ga ga i i braku braku ppanc. ppanc. prowadzono prowadzono środków środków uporczywą, uporczywą, choć choć beznadziejną beznadziejną dowódca · · kpt. kpt. Rag.ini!s. Rag.ini!s. obroną obroną Mimo Mimo całoś przewagi przewagi . ci ci wro druzgocącej druzgocącej mieckie, mieckie, wsparte wsparte silnie silnie Na Na tym tym odcinku, odcinku, bronią bronią pancerną. pancerną. dowodził dowodził na na odcinek odcinek (Góra (Góra równie . ż ż południowy południowy natarcie natarcie nie Strękowa-Kurpiki) Strękowa-Kurpiki) rannego rannego W W godzinach godzinach sobą sobą dowódcę . . przedpołudniowych przedpołudniowych wyruszyło wyruszyło 28 nek nek Resztki Resztki północny północny (Giełczyn). (Giełczyn). ze ze obrońców obrońców wyc-ofały wyc-ofały się, się, unosząc unosząc popołudniowych popołudniowych skiej ' ' walce walce w w godzinach godzinach zdobył zdobył nieprzyjaciel nieprzyjaciel odci i i R() ' zgorzała zgorzała za'Ciekła, za'Ciekła, walka. walka. pe~na pe~na Po Po bohater męstwa męstwa poświęcenia poświęcenia dwa dwa plutony plutony ( 1 piechoty piechoty i i ckm), ckm), dowodzone dowodzone przez przez por. por. Ki Ki e w l i c i l w e . . z z a. a. brygady brygady fortecznej fortecznej "Lotzen" "Lotzen" na na kierunek kierunek gdzie gdzie Giełczyn, Giełczyn, broniły broniły się się W W samym samym czasie czasie tym tym natarcie natarcie niemieckie niemieckie uderzeniem uderzeniem rozpoC'zęło rozpoC'zęło się się por. por. BrykaJski BrykaJski zabity zabity podsku został został odłamkiem odłamkiem • • 27 ognio ' wego wego a ' rtyleria rtyleria polska polska znaczne znaczne straty, straty, a a jej jej dowódca dowódca poniosła poniosła z z i i Oso ' w , cem. cem. W W wyniku wyniku załogą załogą Giełczyna Giełczyna niemieckiego niemieckiego uderzenia uderzenia most most pod pod Strękową Strękową Górą . . Doprowadziło Doprowadziło to to do do przerwania przerwania połączenia połączenia 26 lotnict ' wo wo nie ' przyjaciela przyjaciela i i zaplecze, zaplecze, bombardowało bombardowało pozycję pozycję niszcząc niszcząc ten ten z z nie nie przez przez trwał trwał słabnącym słabnącym nat , ężeniem ężeniem cały cały dzień. dzień. Równocześnie Równocześnie Niemcy Niemcy huragano : wy wy artyleryjski. artyleryjski. częli częli n : a a ogień ogień polską polską obronę; obronę; ogień ogień tnictwa tnictwa oraz oraz pierwszego pierwszego rzutu. rzutu. godziny godziny oddziałów oddziałów l l 0° rozpo Oko~o- • • 0 0 na na kierunku kierunku Dpanc., Dpanc., 10 10 zadania zadania dla dla działania działania artylerii artylerii i i lo p::>stawił p::>stawił w w organizacji organizacji natarcia natarcia gen. gen. Guderian Guderian ciągnięć ciągnięć mostu mostu nakazał nakazał budowę budowę ny ny polskiej2 Po Po przeprowadzonym przeprowadzonym rekonesansie rekonesansie niedo i i usunięciu usunięciu • • 5 pancernego pancernego gen. gen. Guderian Guderian i i przeprowadził przeprowadził rozpoznanie rozpoznanie osobiście osobiście obro 9 9 o o godzinie godzinie 8° do do Wizny Wizny września września dnwódca dnwódca XIX XIX korpusu korpusu przybył przybył 0 0 O O WALKA WALKA UTRZYMANIE UTRZYMANIE ODCINKA ODCINKA w w godzinach godzinach do do Osowca. Osowca. popołudniowych popołudniowych powrócił powrócił przyjacielskie przyjacielskie ko 1 lumny lumny Mimo Mimo bombardowało bombardowało wyczerpania wyczerpania puł!ku. puł!ku. pułk pułk dzie dzie SGO SGO "Narew"2 W W trakcie trakcie powrotnego powrotnego . marszu marszu lotnictwo lotnictwo nie • • 4 ·--- - 442 442 Z. Z. KOSZTYŁA KOSZTYŁA OBRON A WIZNY 443 --- - walkę. Około godziny 16°0 kpt. .Raginis meldował za pomocą radio stacji, że ma ba·rdzo duże straty i że . sam jest ranny. Podał równo• cześnie, że mimo ciężkiej sytuacji nie opuści swego posterunku29. Huraganowy ogień artylerii, naloty lotnictwa, ataki piechoty i czoł gów następowały kolej1no po sobie. Znaczna część obrońców poległa, wielu z PROBA ODSIECZY Wieczorem 7 wrześ1nia s·zta;b SGO "Narew" został po·wiadomiony o ukazaniu się czołgów nieprzyjaciela na odcinku "Wizna". Nie zda- 29 A. S a w czyń ski, Epizod ... , o.c., str. 20. 30 Pod osłoną nocy udało się wycofać do Białegostoku 2 działa, pluton pio- nierów oraz kompanię saperów. 31 F. M aj orki e w i c z, Działanie SGO "Narew" ... , o.c., str. 24·6. 32 A. S a w · Czyń ski, Epizod ... , o.c., str. 20. 33 F. M aj orki e w i c z, Działanie SGO "Narew'' ... , o.c., str. 246. 34 W dniach 11_.13 września Niemcy okrążyli i znisz.czyli pod Andrzejerwem -Czyżewem ,główne siły SGO "Narew". Jedynie jednos,tkom podlaskiej i su- km. km. 15 15 10- obrony obrony pasa pasa wizji wizji 1 szerokość szerokość dy dla dla walki walki przewidyiWał przewidyiWał Regulamin Regulamin 38 38 jako jako "dzielną". "dzielną". pod pod Polaków Polaków Wizną Wizną walkę walkę wał wał s'Charakteryzo n n i a a i er er G u d d u G gen. gen. norymberskim norymberskim procesie procesie na na Zeznający Zeznający 37 37 str. str. 250. 250. o.c., o.c., "Narew", "Narew", SGO SGO z, z, e w i c c i w e orki orki aj aj Działanie Działanie M M F. F. 36 36 str. str. 23. 23. o.c., o.c., , , ...... w w Epizod Epizod ski, ski, a a S S A. A. czyń czyń 35 35 g. g. er er e e Kle Kle b b gen. gen. F. F. lesie", lesie", dowodził dowodził 'którą 'którą "Po SGO SGO rvv rvv składzie składzie • następnie następnie ta ta wizja wizja 1 walczyła walczyła Dy BK). BK). Suwalskiej Suwalskiej dowódca dowódca (dotychczasowy (dotychczasowy ski ski d h o r r o h d Po Po gen. gen. został został dowódcą dowódcą której której kawalerii, kawalerii, wi'Zję wi'Zję 1 dy nich nich z z utworzono utworzono gdzie gdzie Białowieży, Białowieży, rejon rejon w w wycofać wycofać się się BiK BiK udało udało walskiej walskiej odcinka. odcinka. tego tego utrzymanie utrzymanie dłuższe dłuższe i i uniemożliwiło uniemożliwiło załodze załodze 01samotnionei 01samotnionei odsieczy odsieczy wysłanie wysłanie w w opóiniło opóiniło konsekwenc:ji konsekwenc:ji co co Wizny; Wizny; kierunku kierunku "Narew" "Narew" SGO SGO - dowództwo zez zez : pr do do z'lekceważenia z'lekceważenia wadziła wadziła dopro cji cji · sytua ocena ocena przedwlotniczej. przedwlotniczej. i i Błędna Błędna przeciwpancernej przeciwpancernej broni broni posiadali posiadali nie nie i i zupełnie zupełnie armat armat bardzo bardzo oni oni mało mało mieli mieli fakt, fakt, że że garszał garszał po opór. opór. obrońców obrońców Sytuację Sytuację zdecydowany zdecydowany wili wili ' sta i i cy cy walkę walkę przyjęli przyjęli t.o t.o Mimo Mimo obroń B. B. 3 normami normami tyczno-tech'nicznymi ~ tak z z zującymi zującymi • obO'wią w w to to sprzeczności sprzeczności rażącej rażącej stawało stawało 1 Pozo tak tak załogi. załogi. szczupłej szczupłej wośd wośd . na na jak jak szeroki szeroki możli km) km) (9 (9 niesłychanie niesłychanie obrony obrony qył qył Odcinek Odcinek 3. 3. suszy. suszy. długotrwałej długotrwałej wyniku wyniku w w które które bagien, bagien, nastąpiło nastąpiło osuszenie osuszenie znaczne znaczne na na ze ze względu względu jednalk jednalk przeceniać przeceniać nie nie których których należy należy terenowe, terenowe, warunki warunki oraz oraz nienia nienia umoc poprzednio poprzednio rozbudowane rozbudowane obrony obrony sprzyjały sprzyjały 2. 2. Uporczywości Uporczywości Niemcy37. Niemcy37. sami sami nawet nawet musieli musieli ten ten uznać uznać Fakt Fakt bohatersku. bohatersku. po po walczył walczył techniczno-bojowym techniczno-bojowym i i sprzęcie sprzęcie żywej żywej sile sile w w nieprzyjaciela nieprzyjaciela wagą wagą · prze druzgocącą druzgocącą z z się się w w zetkJnięciu zetkJnięciu który który go, go, polskie żołnierza żołnierza oraz oraz woJskową woJskową i i sprawność sprawność ną ną i moral fizyezną fizyezną łość łość wytrwa dużą dużą haflt, haflt, niezwykły niezwykły wykazała wykazała "Wizna" "Wizna" i. i. odcinka odcinka Obrona Obrona WNIOSKI WNIOSKI I I ZAKOŃCZENIE ZAKOŃCZENIE Osowca. Osowca. do do batalion batalion wieczorem wieczorem cofnięto cofnięto 6. 6. 3 przyjaciela Późnym Późnym nie pancerno-:-motorowych pancerno-:-motorowych kolumn kolumn ruch ruch Stwierdzono Stwierdzono również również zabitych. zabitych. wielu wielu zaobserwowano zaobserwowano pozycji pozycji Na Na stni2je. stni2je. i nie nie "Wtzna" "Wtzna" odcinka odcinka już już na na 1 obro że że rozpoznanie rozpoznanie stwierdziło, stwierdziło, wadzo:ne wadzo:ne ' Przepro Góry). Góry). od od Strękowej Strękowej na na · · km północ północ (9 (9 ezina ezina . Brz Czarna Czarna wsi wsi rejon rejon w w baon baon przybył przybył o o wicie wicie ' ś 11 11 dopiero dopiero września września powodem, powodem, · że że terenowe terenowe były były przeszkody przeszkody .liczne .liczne oraz oraz samochodowy samochodowy transport transport na na Wyczekiwanie Wyczekiwanie ppanc. plutonem plutonem i i 5 5 3 artylerii artylerii wzmocniony wzmocniony pp. pp. baterią baterią 135 135 n n . bao l l wydzielony wydzielony celu celu został został tym tym W W skiego. skiego. · 135 135 Tabaezyń ppł-k. ppł-k. pp. pp. przez przez dowódcę dowódcę pomocy pomocy Wi:źnie Wi:źnie udzielenia udzielenia do do co co decyzję decyzję spóźnioną spóźnioną 10 10 podjęto podjęto dniu dniu w w września września piero piero Do kierunku. kierunku. tego tego z z sprawy sprawy groźby groźby czasie czasie tym tym w w jednak jednak sobie sobie wano wano 444 444 Z. Z. KOSZTYŁA KOSZTYŁA ------ OBRONA WIZNY 445 4. Również i Niemcy popełnili pewne błędy taktyczne, polegające przede wszystkim na braku należytego współdziałania piechoty z czoł gami i artylerią oraz dezorganizacji w przeprawie przez N a rew. Błędy te wynikały również stąd, że metoda przełamania umocnień przez od działy pancerno-motorowe była metodą nową~ Doświadczenia nabyte w zdobywaniu umocnionego odcinka "Wizna" wykorzystane zostały w późniejszych walkach na Zachodzie. 5. Obrona odcinka "Wizna" mimo tak ogromnej dysproporcji sił była celowa, poniewa 1ż zahamował : a częściowo działania XIX korpusu pan cernego i opóźniła okrążenie oraz llk1 widaeję SGO "Narew". Mimo widocznego tragizmu klęski i osamotnienia żołnierze załogi Wilzny z honorem wykonali postawione im za:danie - zadanie niezwy kle trudne, bo przekraczające ich siły i możliwości. KPATKOE COJJ,EP1KAH!t1E IlpJ1rOTOBJieHHhie B 1939 ro,n;y o60pOHJtiTeJihHbie COOpy:tKeHJtiH, pa3Meu~eHHbie B,lJ;OJih peK: HapeB M Be6JKa Jti MX 6oJIOTJtiCThiX ,n;oJIJtiH, cocTaBJif-IJIJ1 orropy ,D;JJH He60Jihmoro rapHV130Ha yqaCTKa BI13Ha, COCTOHBIIIero Jtl3 Tpex pOT (rreXOThi, TH2KeJibiX rryJieMe TOB M CarrepOB) Jtl BCrrOMOraT€JibHhiX B3BO,D;OB - BCero-Ha-Bcero OKOJIO 20 oqmu;epoB J1 700 PH,D;OBbiX. 06opOHJtlT€JihHaH rr03Jtlll;JtlH 06HMMaJia yqacTOK IIIVlpMHOIO B 9 KM, Ha KOTo po M 6hiJIO coopyJKeHo 6 KpyrrHhiX, 8 MaJihiX ·:u 4 JierKMX 6oeBhiX 6oM6oy6e:m:mr.~ M 3eMJIHHhiX yKperrJieHJti:Vr (3TJti pa60Thi He 6hiJIJti BrrOJIHe 3aKoHqeHhi). ,[(er'-iCTBJtlT€Jihi-IaH yrpo3a rrOHBMJiaCh 8 CeHT.H6pH, KOr,n;a Ha 3TOT ceKTOp Harrpa BJtlJICH XIX 6poHeTaHKOBhli1 KOprryc reHepaJia r. ry,n;epJtiaHa c HarrpaBJieHJtieM aTaKJti: BM3Ha-·BpecT. HeMeD;KJtie cMJihi na 3TOM yqacTKe cocTOHJIJti Jti3 qeThipex KPYIIHhiX '-IaCTe:VJ: (10 6poHeTaHK. ,lJ;JtlB., KperrOCT. 6pMra,D;bi, 20 MOTOp. ,lJ;JtlB., 3 6pOH€TaHK. ,lJ;!iiB.). TaKHM o6pa30M 06Hapy:tKHJiaCh H€CJihiXaHHaH Hecopa3MepHOCTh CHJI B HarrpaBJieHv!H ceKTOpa BM3Ha. HecMOTpH Ha 3TO 3a~MTHMKM 3aTeJIHJIM 6o:Vr, 3a,n;epJKJ1BaH B Te'-IeHJtie ,D;BOe CYTOK OT60pHhiM 6poHeTaHKOBhiM Koprryc, JtiMeBUIHM B CBOeM COCTaBe TbiCW-!Jtl COJJ,D;aT, CO~HM TaHKOB, 6oeBbiX 3KJtirraJKe:t1: Jtl opy,D;JtiM. BrrJIOTh ,n;o 10 ceHTH6pH meJI OJK€CTOqeHHbiM, rrpeJtiCIIOJIHeHHhiM My:m:eCTBOM Jtl ca MOOTBep:tKeHHOCThiO 6o:t1:. ,[(OJihlii€ BCero 3aU~Jtii-U:aJiaCb KOMaH,n;a 6JIMH,D;a:nm KOMaH,n;Jtipa Bcero OTpH,n;a KarruTaHa BJia,n;JticJiaBa ParMHMCa, KOTOphi:ilr nocJie pa3pymeHliL1 6JIMH,D;aJKa, He 'JiiMe.H B03MOJKHOCTJ1 ,D;aJJhH€MIIIe:t1: 60ph6hi, B30pBaJI rpaBaTy Ha C06- CTBeHHOM rpy,n;M. 0lH.:eCT0'-IeHHaH, repo:VJ:cKaH 3a~MTa J130JIMpOBaHHOfO rapHM30Ha BM3Ha cyMeJia 3a,n;ep2KaTh Ha ReKOTOpoe BpeMH BOeHHhie ,n;eti:cTBMH XIX 6pmreTaH KOBoro Koprryca. KoMaH,n;oBaHMe caMOCTOHTeJihHO:t1: onepau;uoHHO:t1: rpyrrrrhi HapeB JIJtiiiJh TOJibKO 10 ceHTH6pH C03HaJIO yrp03Y rrOJIO:IK€HJ1H. Ilpe,n;rrpMHHTaH 11 CeHT.H6pH IIOrrhiTKa rrpVI JteCTI1 rrOMO~h rapHM30Hy BM3Ha OKa3aJiaCh yJKe OTI03,D;aBme:VJ:. CpaJKeHue y BM3Hhi HBJIHeTcH rrpHMepoM repo:t1:cTBa M caMOOTBeplKeHHOCTM IIOJih CKMX COJI,D;aT; 3TO HeCOMHeHHO O,D;Ha J13 caMbiX npeKpaCHhiX KapTMH ceHTH6pbCKOt'I KaMrraHMM. Campaign. Campaign. Septernber Septernber the the of of pages pages most most the the beauti~ul beauti~ul of of one one undoubtedly undoubtedly i1s i1s and and solcfier solcfier Polish Polish the the of of ifice ifice i sacr and and heroism heroism of of example example is is · · Wizna of of battle battle The The late. late. too too came came crew crew Wi21na Wi21na the the for for 11 11 Septernber Septernber on on sta~rted sta~rted relief relief T'he T'he attempt attempt ~ direction. direction. that that from from threat threat the the only only lo lo September September 1 on on realized realized Narew Narew Headquarters Headquarters Defence Defence The The corps. corps. armoured armoured XIX XIX the the o.f o.f operations operations the the time time certain certain a a for for delaying delaying in in 1succeeded 1succeeded Wizna Wizna of of crew crew abandoned abandoned the the orf orf defence defence herok herok and and fierce fierce The The chest. chest. his his on on granade granade a a exploded exploded defence defence for for chance chance furtber furtber no no seeing seeing shelter shelter . . his of of destruction destruction the the after after who who Raginis Raginis Caplain Caplain Władysław Władysław bunker, bunker, commander's commander's the the in in crew crew the the of of defence defence the the · · wa1s wa1s lasting lasting longest longest The The fought. fought. was was sacrifke sacrifke and and heroism heroism of of full full battle battle fierce fierce · · a lO lO Septernber Septernber Till Till guns. guns. heavy heavy and and c.ars c.ars combat combat · cars, cars, arm10ured arm10ured · of of hundreds hundreds soldiers, soldiers, private private of of thousands thousands of of sting sting consi corps corps armoured armoured rate rate first first a a hours hours 48 48 for for held held and and fight fight the the undertook undertook de:fenders de:fenders the the t, t, i i of of spite spite In In sector. sector. zna zna W W the the i i on on forces forces l()f l()f disproportion disproportion of of unheard unheard and and was was there there Thus, Thus, Division). Division). Motor Motor , 20th 20th ade, ade, , Brig Fortification Fortification 1st 1st sion, sion, Divi Armoured Armoured (13th (13th units units big big 4 4 of of consisted consisted sector sector that that on on forces forces German German total total The The for for headed headed Wizna-Brze.ść. Wizna-Brze.ść. Guderian Guderian H. H. of of Corps Corps Generał Generał Armoured Armoured XIX XIX the the when when 8, 8, Septernber Septernber on on developed developed sector sector the the to to threat threat main main The The finished. finished. quite quite not not were were works works construction construction The The fortifications. fortifications. earth earth and and shelters shelters comlbat comlbat light light 2 2 and and 1 small small 8 8 heavy, heavy, 6 6 buiJt buiJt been been bad bad there there wherP. wherP. sector sector wide wide km km a 9 9 a 10f 10f consisted consisted position position defence defence The The privates. privates. 700 700 :md :md , fker.s fker.s : of 20 20 ahout ahout aatogether aatogether - platoons platoons support support and and en.gineers) en.gineers) combat combat and and guns guns machine machine heavy heavy (infantry, (infantry, companies companies three three of of C.onsisted C.onsisted crew crew T'his T'his ' sector. sector. Wizna Wizna the the of of crew crew smali smali the the for for ction ction ' pr10te a a oonsti'tuted oonsti'tuted valleys valleys marshy marshy their their and and Biebrza Biebrza and and Narew Narew of of rivers rivers the the along along 39 39 . 19 jn jn built built fortifkations fortifkations defence defence · · The SUMMARY SUMMARY KOSZTYLA KOSZTYLA Z. Z. 446 446