Flora En Fauna Van Het VOLKSBOS LICKEBAERT En OMGEVING
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Flora en Fauna van het VOLKSBOS LICKEBAERT en OMGEVING Flora en Fauna van het Volksbos Lickebaert en Omgeving Flora en Fauna van het VOLKSBOS LICKEBAERT en OMGEVING ISBN 90-807199-1-9 Loek Batenburg (red.), met bijdragen van Ben van As, Sietske Batenburg, Grieta Fransen, Peter Hoogervorst, Geertje Pettinga, Wim Rozema en Dirk Sparreboom mei 2002 Stichting Groeiend Verzet in de Lickebaert Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging (KNNV) - Stichting Groeiend Verzet in de Lickebaert Flora en Fauna van het Volksbos Lickebaert en Omgeving afdeling Waterweg-Noord ONDERZOEK: coördinatie: Loek Batenburg vaatplanten en wieren: Geertje Pettinga, Wim Rozema (m.m.v. E.J. Weeda [Alterra, Wage- ningen], Loek Batenburg en anderen) vogels: Loek Batenburg (m.m.v. Dirk Sparreboom en anderen) vleermuizen: Ben van As overige gewervelden: Loek Batenburg (m.m.v. Dirk Sparreboom) nachtvlinders: Ben van As, Harry Nagel, Aat Rozendaal, Jan Scheffers, Paul Zuijdam dagvlinders: Ben van As, Loek en Sietske Batenburg sprinkhanen: Ben van As libellen: Ben van As, Loek Batenburg (m.m.v. anderen) gallen: Ben van As overige insecten: Ben van As, Loek Batenburg slakken: Loek Batenburg mossen en korstmossen: Peter Hoogervorst schimmels/paddestoelen: Grieta Fransen, Ina Venne (m.m.v. anderen) AUTEURS: Loek Batenburg*: de tekstdelen zonder auteursvermelding *dr. L.H. Batenburg, Adr. Brouwerstr. 11, 3141 JA Maassluis, tel. 010-5922697 Dirk Sparreboom: 2.3 (archeologie en geschiedenis) Geertje Pettinga en Wim Rozema: 4.1.1, 4.1.6 (plantenonderzoek, conclusies) Geertje Pettinga: 4.1.2, 4.1.3, 4.1.5 (plantenlijst, notities hierbij, vergelijking 95/96-2001) Wim Rozema: 4.1.4 (flora en vegetatie van de Maassluisse Dijk) Ben van As: 4.5, 4.7, 4.8, 4.9 (nachtvlinders, sprinkhanen en krekels, libellen, gallen) Sietske Batenburg: 4.6 (dagvlinders) Peter Hoogervorst: 4.12, 4.13 (mossen, korstmossen) Grieta Fransen: 4.14 (schimmels/paddestoelen) FOTO’S: Marjolein Baijens, Jan van Holten, Reinard Maarleveld, Dirk Sparreboom, Ina Venne KAARTEN: Loek Batenburg DIT RAPPORT KAN WORDEN GECITEERD ALS VOLGT: Batenburg, L.H. (red.), 2002: Flora en Fauna van het Volksbos Lickebaert en Omgeving. Stichting Groeiend Verzet in de Lickebaert / KNNV - afdeling Waterweg-Noord, Vlaardingen/ Schiedam. HET RAPPORT IS EEN GEZAMENLIJKE UITGAVE VAN TWEE ORGANISATIES: Stichting Groeiend Verzet in de Lickebaert, Vlaardingen secretaris: R. Boer, Insulindestr. 63, 3131 ZD Vlaardingen, telefoon 010-4350641 Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging (KNNV) - afdeling Waterweg-Noord, Schiedam secretaris: J. Giesselbach, Aak 14, 3123 BA Schiedam, telefoon 010-4705891 Alle rechten voorbehouden. Niets in deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van één van de uitgevende organisaties. Flora en Fauna van het Volksbos Lickebaert en Omgeving VOORWOORD Bijna 10 jaar geleden, op 12 december 1992, trotseerden 7.500 onverzettelijke burgers van Vlaardingen, Maassluis, Maasland, Schiedam en Schipluiden het slechte weer, de drassige terreinomstandigheden, de sterke arm der wet die zojuist nog verboden-toegangbordjes geplaatst had en vooral het noodlot en arrogante bestuurders die een chemische afvalberg in petto hadden voor het toch al door dioxine-uitstoot geteisterde natuur- en recreatiegebied. Er was geen houden aan, zo had zelfs milieuminister Alders laten weten en er lag een onherroepelijk Koninklijk Besluit voor wie er niet aan zou willen. Met enkele burgers herinnerden we ons het Koninklijk Verzoek uit de kerstrede, dat luidde: ‘plant meer bomen’. We besloten Koninklijk Besluit en Koninklijk Verzoek op elkaar te enten op zodanige wijze dat de vuilstort er niet zou komen. Via groeiend verzet. Ik kijk met heel veel trots en vreugde terug op die gedenkwaardige dag en de drie weken die eraan vooraf gingen waarin alle huisartsen zich spontaan opwierpen om bomen te verkopen. Bedrijven waarvan niemand het zou verwachten sponsorden de aktie, politieke partijen van uiterst links tot uiterst rechts leken elkaar te vinden en op de dag zelf zie ik als onuitwisbaar sfeerbeeld nóg steeds die duizenden mensen met kind en spa op de fiets met een blik waaruit grote geestverwantschap en vastberadenheid sprak. ‘We gaan ‘m tegenhouden, die stort!’ Soms groeit er iets moois waar het eigenlijk niet kan en het Volksbos Lickebaert is zoiets moois. Het Groeiend Verzet in de Lickebaert bleek niet meer weg te denken, laat staan weg te halen en de stort werd afgeblazen. Een bos van 20 hectare is de levende herinnering aan een geweldloze volksopstand die de bestuurders bekeerde en daarmee de plannen voor de vuilstort keerde. Na vier jaar maakte de Schiedamse natuurkenner Ben van As een inventarisatie waaruit bleek welke soortenrijkdom het Volksbos inmiddels kenmerkte. Zonder enige twijfel had ons protest geleid tot het ontstaan van één van de meest waardevolle natuurgebiedjes uit de wijde omgeving. Maar ook hier doet de wijsheid van Lucebert opgeld: ‘alles van waarde is weerloos’. In het kader van de gemiste stortopbrengsten en het nieuwe toverwoord Publiek Private Samenwerking, kwam de Reconstructiecommissie van het Recreatieschap Midden Delfland op het onzalige idee de belendende Rietputten naast het Volksbos een commerciële toepassing te geven. Uit de inschrijvingen kwam de gelamineerde brochure voor de bouw van een nepperig retro-kasteel annex trouwhotel in het Oeverbos, gecombineerd met een draf- en renbaan met 500 parkeerplaatsen tegen het Volksbos aan, boven drijven. Een megalomaan project van een projectontwikkelaar die met iets soortgelijks in Almere al tegen de grenzen van zijn mogelijkheden liep. Op geslepen wijze was de inventarisatie van Ben van As in de aanbesteding meegenomen, alsof de draf- en renbaan de ultieme bescherming zou vormen voor onze Kievitsbloemen en Blauwborsten. We kunnen en mogen ons unieke Volksbos daaraan niet slachtofferen, daarvoor is onze samenwerking uit 1992 te bijzonder geweest en daarvoor is ook de rijkdom van het gebied aan Rode- en Blauwe-Lijstsoorten te groot. We zijn dr. Loek Batenburg en alle andere biologen en natuurkenners van de KNNV buitengewoon dankbaar voor het feit dat zij de inventarisatie van 1995/1996 hebben herhaald en uitgebreid. Met hen kunnen we vaststellen dat er in ons Volksbos en omgeving inmiddels meer dan 1000 soorten organismen leven waarvan een aantal zeer zeldzaam en vele beschermenswaard. Ik heb het rapport met verwondering en vreugde gelezen. Het is geweldig wat er in het Volksbos gerealiseerd is en in de Rietputten naast het Volksbos gerealiseerd wordt. Ik wil elke lezer van dit rapport vragen: BESCHERM DIT GEBIED met alles dat in uw vermogen ligt. Deze maand stelde het RIVM nog vast dat het natuurbeleid zoals de overheid dat voert ver beneden de maat is. ‘Met name in de Randstad vervaagt de natuurfunctie van de gebieden en er is krachtiger beleid nodig om rust, ruimte en biodiversiteit alsnog te garanderen.’ De Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening van demissionair minister Pronk beschermt maar een kwart van het areaal waardevolle landschappen en met de nieuwe politieke verhoudingen lijkt dat er niet veel beter op te worden. Daarom is het zo belangrijk dat het licht doorbreekt bij lokale, regionale en provinciale bestuurders. Ze hebben al een keer nolens volens tegenover de burgers gestaan die ze geacht worden te vertegenwoordigen. Laten we hopen dat dat geen tweede maal nodig zal blijken. Misschien kan dit rapport een doorbraak leveren in het groene denken van onze bestuurders. We zullen het breed verspreiden onder hen. Een Groene Revolutie die het spook van de PPS zal keren en mogelijk zal leiden tot een natuurlijke verbondenheid tussen burgers en bestuurders. We Stichting Groeiend Verzet in de Lickebaert Flora en Fauna van het Volksbos Lickebaert en Omgeving komen elkaar nog tegen. Wellicht in ons adembenemend mooie Volksbos! Ik wens u veel leesplezier en hoop dat het rapport u zal inspireren tot grote lotsverbondenheid met ‘alles dat leeft en groeit en ons allen zo boeit’. Vlaardingen, april 2002 Niko Koffeman voorzitter Stichting Groeiend Verzet in de Lickebaert N.B.: enkele aanvullingen (Kievitsbloem-telling 17/04/02, Zwartkopmeeuw 02/02/02, na- determinatie nachtvlinders) zijn opgenomen als naschrift op p.114. Terrein-foto’s: Dirk Sparreboom 1 (voorplaat) 2 (p. 20, boven) 3 (p. 20, onder) 4 (achter-omslag, boven) 5 (achter-omslag, onder) Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging (KNNV) - afdeling Waterweg-Noord Flora en Fauna van het Volksbos Lickebaert en Omgeving INHOUD kaarten 10,12 SAMENVATTING/SUMMARY 9 1 INLEIDING 11 2 ONDERZOEKSGEBIED 13 2.1 LIGGING 13 2.2 BESCHRIJVING 13 2.2.1 Volksbos 13 2.2.2 Rietputten 14 2.2.3 Maassluisse Dijk 15 2.2.4 graslanden 15 2.3 ARCHEOLOGIE EN GESCHIEDENIS 15 2.4 BODEMGESTELDHEID 18 2.5 WATERHUISHOUDING EN WATERKWALITEIT 18 3 ONDERZOEK 21 4 FLORA EN FAUNA 22 4.1 VAATPLANTEN (TRACHEOPHYTA) EN WIEREN (ALGAE) 22 4.1.1 plantenonderzoek 22 4.1.2 plantenlijst Volksbos en omgeving 22 4.1.3 notities bij interessante plantensoorten 29 4.1.4 flora en vegetatie van de Maassluisse Dijk 32 4.1.4.1 de Wilde kievitsbloem - standplaats, begeleidende flora en vegetatie 32 4.1.4.2 Kievitsbloemen-inventarisaties 1995-2001 33 4.1.4.3 vegetatie-opnamen 9 mei 2001 Maassluisse Dijk 35 4.1.5 vergelijking planteninventarisaties 1995/1996 en 2001 36 4.1.6 conclusies 36 4.2 VOGELS (AVES) 37 4.2.1 vogelonderzoek 37 4.2.2 vogellijst Volksbos en omgeving 38 4.2.3 broedvogellijst Volksbos en omgeving 45 4.2.4 vergelijking vogelinventarisaties 1995/1996 en 2001/2002 45 4.2.4.1 verschillen in doelstelling en werkwijze 46 4.2.4.2 broedvogels Volksbos 46 4.2.4.3 niet-broedvogels Volksbos 47 4.2.4.4 broedvogels graslanden 47 4.2.4.5 niet-broedvogels graslanden 48 4.2.4.6 Rietputten 48 4.2.5 vogelwaarnemingen tussen oktober 1996 en januari 2001 48 4.2.6 conclusies 50 4.2.6.1 avifaunistische waarde van het gebied 50 4.2.6.2 oorzaken van de vogelrijkdom 51 4.3 ZOOGDIEREN (MAMMALIA) 52 4.3.1 zoogdieronderzoek 52 4.3.2 zoogdierlijst Volksbos en omgeving 53 4.3.3 compilatie zoogdierwaarnemingen 2001/2002 53 4.3.4 vergelijking 95/96 - 2001/2002 en waarnemingen okt.