L’ À VÉLO Radwandern im Elsass Cycling in Alsace Fietsen in de Elzas

Boucles régionales EGLISES ROMANES ET “ACKERLAND“ Regionale Fahrradrundwege Romanische Kirchen und “Ackerland“ Regional circular cycle trails 16 Romanesque churches and the “Ackerland“ area Regionale fietstochtenWeiterswiller Romaanse kerken en het ‘Ackerland’ 84 km - 1168 m alsaceavelo.fr Obermodern- D919 Zutzendorf Ringeldorf D178 22 Bouxwiller D7 Parc Naturel D133 Neuwiller-lès- D6 - Bosselhausen Régional 14 Bastberg Riedheim D14

D232 Dossenheim-sur-Zinsel D133 des ud Zœbersdorf l du S Zinse D219 Wickersheim- Ernolsheim- Geiswiller du Nord lès-Saverne Wilshausen A4 D122 A4

D219 St-Jean-Saverne D619 Mommenheim Hochfelden D232 D115 Waltenheim- D1004 4 sur- Rhin au rne D15 D421 D112 2 Zorn a la M Mossel D67 al de Can 13 Schaffhouse- Hohfranfenheim Saverne sur-Zorn Waldowisheim D171 2 ACKERLAND n or D38 Z D41 Mittelhausen 30 D67 4 Stephanberg Rohr D31 Thal-

Kienheim D30 Kleingœft Marmoutier - D25 Marmoutier Knœrsheim Wœllenheim D229 D41 Rheinhardsmunster 30 Neugartheim D117 D817 D820 Hohengœft - D41 RD1004 Kochersberg Ittlenheim Départ du circuit / Start der Tour / D220 Start of trail / Vertrekpunt Dossenheim- D917 Kochersberg SensD143 du circuit / Richtung der Tour / D224 Stutzheim- D143 Stephanberg Fessenheim-le-Bas Offenheim Direction of trail / Rijrichting 30 22 Défilé du Nordheim D75 l Route / Straße / Road / Verharde weg Kronthal Souffe

D224 D220 Voie à circulation restreinte/ Straße mit eingeschränktem Verkehr / 17 30 Restricted access road / Weg met beperkt verkeer Wangen D1004 Parcours cyclables en site propre/ Kirchheim D1004 Radweg im Gelände / D75 Separate cycleD218 track / Fietspad Bandes cyclables / Radweg auf der Straße / Cycle lanes / Fietsstrook Scharrachbergheim- Gare SNCF / Bahnhof / Irmstett Railway station / Treinstation D30 0 2,5 5 km 3 Autres / Andere Touren / Other trails / Andere tochten D75 D45 Légendes Cartographie Bruche

PFALZ (D)

Marlenheim StrasbourgBAS-RHIN BADEN SCHWARZWALD (D)

Colmar Fribourg (DE)

Mulhouse HAUT-RHIN

BÂLE (CH)

JANVIER 2016 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com 1/5 L’ ALSACE À VÉLO EGLISES ROMANES ET “ACKERLAND“ Radwandern im Elsass Romanische Kirchen und “Ackerland“ / Romanesque churches and the “Ackerland“ area Cycling in ALsace 16 Romaanse kerken en het ‘Ackerland’ / 84 km - 1168 m Fietsen in de Elzas

The route then crosses the Zorn and the Marne- Entre vallons, forêts et vignoble, l'itinéraire Als das nördliche Tor der Elsässischen Weinstraße canal (EuroVelo 5). Saverne and the Château des Rohans, donne à voir une Alsace authentique. Point de départ bildet Marlenheim den Auftakt zu einem Rundweg, then Wasselonne and its historical town centre, are the du circuit, Marlenheim est aussi la porte nord de la der eine Reihe von Bergen umrundet. Erste Station ist highlights of the end of the trail. The last section links Route des Vins. L'itinéraire contourne une série de der Stephansberg. Man erkennt ihn leicht an seinem Wasselonne and Marlenheim via the narrow Kronthal montagnes dont celle du Stephansberg coiffée d'un Fernseh-Sendeturm. Hinter Willgottheim erschließt sich gorge from where the red sandstone blocks used for the émetteur de télévision. Au-delà de Willgottheim, c'est dem Radfahrer eine hügelige Landschaft mit Getreide- building of Cathedral were extracted. un paysage ondulé couvert de cultures céréalières qui feldern, das sogenannte «Ackerland», das sich von der accompagne le cycliste à travers l'Ackerland et l'arrière Rückseite des Kochersbergs bis nach dem Bastberg im Kochersberg jusqu'au Bastberg, au cœur du Pays de Herzen des Pays de Hanau (Hanauerlandes) erstreckt. Marlenheim is behalve het vertrekpunt van de Hanau. Après Bouxwiller, la route serpente en lisière de Hinter Bouxwiller schlängelt sich der Weg am Waldrand tocht ook het noordelijke begin van de Wijnroute. De forêt vers le sud en empruntant le piémont des Vosges. entlang. Von dort erreicht man die im romanischen Stil tocht gaat om een reeks bergen heen, waaronder de Le parcours franchit ensuite la Zorn puis le canal de erbauten Kirchen von Saint-Jean-Saverne und Marmou- Stephansberg (zendmast). Na Willgottheim fietst u door la Marne-au-Rhin (EuroVelo 5) à Saverne avant d'être tier. Anschließend führt die Strecke über die Zorn und een golvend landschap met akkers, dat de toepasselijke entouré d'immenses vergers. Le dernier tronçon relie den Marne-Rhein-Kanal (EuroVelo 5). Saverne mit dem naam ‘Ackerland’ draagt, langs de Kochersberg tot aan les coquettes cités de Wasselonne et de Marlenheim à Rohan-Schloß und Wasselonne mit seiner historischen de Bastberg in het land van Hanau. De tocht slingert na travers le défilé du Kronthal. Altstadt bilden den Abschluß dieses Rundweges. Der Bouxwiller langs de rand van het bos. Onderweg komt La campagne vallonnée, qui s'étend dans toute la letzte Abschnitt führt von Wasselonne entlang der Fels- u langs de romaanse kerken van Saint-Jean-Saverne en région, est riche en sites pittoresques. Marlenheim, hänge des Kronthals, wo früher der rote Sandstein für Marmoutier en steekt u de Zorn en het Marne-Rijnkanaal qui ouvre la Route des Vins, possède de grandes den Bau des Straßburger Münsters gewonnen wurde, (EuroVelo 5) over. Saverne en het Kasteel Rohan, vervolgens demeures bourgeoises s'étageant de la fin du gothique bis nach Marlenheim. Wasselonne met de oude binnenstad, luiden het eind van à l'époque baroque. La montagne qui succède à de tocht in. De terugtocht naar Marlenheim gaat via de celle du Stephansberg est couronnée d'une tour du bergpas van Kronthal, waar de roze zandsteen voor de The Northern gateway to the Wine Route, Mar- télégraphe optique Strasbourg-. Après avoir bouw van de kathedraal van Straatsburg vandaan komt. lenheim opens the trail which then skirts round a series traversé l'Ackerland et l'arrière Kochersberg, terres of mountains. The Stephensberg can be recognised agricoles, l'itinéraire mène successivement aux édifices by its television transmitter. Beyond Willgottheim, the romans de Saint-Jean-Saverne et Marmoutier. Saverne landscape is undulating and covered by cereal crops, et le Château des Rohan, puis Wasselonne et son centre which accompany the cyclists through the Ackerland, historique ponctuent la fin du circuit. On notera aussi the Kochersberg hinterland until the Bastberg, in the que c'est dans le défilé du Kronthal que furent extraites heart of Hanau country. After Bouxwiller, the road winds les pierres de grès rose utilisées pour la construction de along the edge of the forest and leads in turn to the Ro- la Cathédrale de Strasbourg. manesque edifices of Saint-Jean Saverne and Marmoutier. LE PARCOURS / DER WEG / THE ROUTE / DE ROUTE

Partiel Total Localités Teilabschnitt Gesamt Orte - Towns - Gemeentes Partial Total Marlenheim - 0 km 0 km ◆ ◆ ◆ ◆ Ep-Be-Bo ◆ ◆ ◆ Nordheim PC 2,9 km 2,9 km ◆ ◆ Be Kuttolsheim D220 2,1 km 5,0 km Be Ittlenheim D220 2,8 km 7,8 km ◆ ◆ Neugartheim D820 1,5 km 9,3 km ◆ Willgotheim D820/C/D41 3,7 km 13,0 km ◆ ◆ ◆ ◆ Woellenheim D41/D25 1,4 km 14,4 km Rohr D25 3,5 km 17,9 km Duntzenheim D25/D67 3,6 km 21,5 km Ingenheim D67 3,3 km 24,8 km Lupstein D67/PC 2 3,2 km 28,0 km ◆ ◆ Ep-Be Dettwiller • PC/D112 2 2,5 km 30,5 km ◆ ◆ Ep-Be-Bo ◆ ◆ ◆ Gottesheim D232 2,8 km 33,3 km Printzheim D232 2,2 km 35,5 km Riedheim D232 2,5 km 38,0 km Bouxwiller D232/D6 2,3 km 40,3 km ◆ ◆ ◆ Ep-Be-Bo ◆ ◆ ◆ ◆ Neuwiller-les-Saverne PC 2 2 4,3 km 44,6 km ◆ ◆ ◆ Ep-Be-Bo ◆ ◆ Dossenheim-sur-Zinsel PC 2 2 3,0 km 47,6 km ◆ ◆ ◆ ◆ Ep-Be-Bo ◆ ◆ Ernolsheim-les-Saverne D219 2,5 km 50,1 km ◆ ◆ Be Saint Jean Saverne D219/D716/D619 4,4 km 54,5 km ◆ ◆ Bo Eckartswiller D115 0,4 km 54,9 km Ottersthal D115 2,2 km 57,1 km ◆ ◆ Saverne • D15/D1004 2,3 km 59,4 km ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ Ep-Be-Bo ◆ ◆ ◆ ◆ Gottenhouse D171/IC 30 3,2 km 62,6 km Marmoutier IC 30 3,9 km 66,5 km ◆ ◆ ◆ Ep-Be-Bo ◆ ◆ ◆ Dimbsthal D229 30 3,0 km 69,5 km ◆ ◆ ◆ ◆ Salenthal D229/D117/D817 30 2,3 km 71,8 km ◆ Allenwiller D817 30 1,7 km 73,5 km Romanswiller D817/D917 30 2,9 km 76,4 km ◆ ◆ ◆ Be-Bo ◆ Wasselonne PC 30 3,3 km 79,7 km ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ Ep-Be-Bo ◆ ◆ ◆ ◆ Marlenheim PC 30 4,7 km 84,4 km ◆ ◆ ◆ ◆ Ep-Be-Bo ◆ ◆ ◆ 2/5

JANVIER 2016 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com L’ ALSACE À VÉLO EGLISES ROMANES ET “ACKERLAND“ Radwandern im Elsass Romanische Kirchen und “Ackerland“ / Romanesque churches and the “Ackerland“ area Cycling in ALsace 16 Romaanse kerken en het ‘Ackerland’ / 84 km - 1168 m Fietsen in de Elzas

LES SERVICES PAR COMMUNE / SERVICEANGEBOTE DER GEMEINDEN / SERVICES IN EACH TOWN / DIENSTEN PER GEMEENTE

Gare SNCF / Bahnhof / Railway station / Station Camping (*,**,***,****=classement, T=tourisme, L=loisirs, période • Hôtel-restaurant avec garage à bicyclette (H=hôtel, H/R=hôtel-restaurant, d’ouverture) / Campingplätze (*,**,***,**** =Einstufung, T=Tourismus, *,**,***,****=class. officiel, ch=nbre de chambres) / Hotel-Restaurant mit L=Freizeit, Öffnungszeiten) / Campsite (*,**,***,****=classif, T=tourism, Office de Tourisme / Verkehrsbüro / Tourist office / VVV Fahrradgarage (H: Hotel, H/R: Hotel-Restaurant, *,**,***,****=offizielle L=leisure, opening season) / Camping Klassifizierung, ch=Zimmeranzahl / Hotel-restaurant with bicycle shed Hébergement utilisant les énergies renouvelables / Alsatian accommodation (h=hotel, h/r=hotel-restaurant, *,**,***,**** =official classif., ch=no. of rooms) Location de bicyclettes (route, VTC) / Fahrrad-Vermietung / using renewable energy sources / Elsässische Tourismus-Unterkünfte die Bicycle hire (town & country bike) / Fietsenverhuur / Hotel-restaurant met fietsenstalling erneuerbare Energien benützen / Accommodatie met duurzame energie Piscine / Schwimmbad / Swimming pool / Buitenbad Réparation de bicyclettes / Fahrrad-Reparatur / Bicycle repairs / Piscine couverte / Hallenbad / Indoor swimming pool / Binnenbad Restaurant Fietsenmaker Petit déjeuner buffet* / Frühstücksbuffet* / Buffet breakfast* / Ontbijtbuffet* Bistrot-café / Bistro-Cafe / Bistro-café / Café Panier repas pour le déjeuner* / Lunchpaket zum Mitnehmen* / Take-away dinner* / Lunchpakket* Nature de la voirie / Art der Straßen / Alimentation / Lebensmittel / Food shop (Ep : épicerie/Lebensmittel- Outils pour petites réparations/ Werkzeuge für kleine Reparaturen / Types of tracks / Wegsoorten : geschäft/grocer's/Kruidenier - Be : boulangerie/Bäcker/baker's/ Bakker Tools for small repairs / Reparatiekit - Bo : boucherie/Metzgerei/butcher's/Slager) PC Parcours cyclable / Radweg / Cycle track / Fietspad Transport des bagages à l’étape suivante* / Gepäcktransfer zur nächsten Pharmacie / Apotheke / Pharmacy / Apotheek BC Bande cyclable / Radweg auf der Straße / Cycle lane / Fietsstrook Etappe* / Transportation of luggage to next stop* / Bagagevervoer* IC Itinéraire cyclable local / Fahrrad-Strecke / Local cycle trail / *Sur demande préalable / *auf vorige Anfrage / *on prior demand / *op aanvraag Plaatselijke fietstocht Bureau de poste / Post / Post office / Postkantoor RF Route forestière / Waldweg / Forest road / Bosweg Chambre d’hôtes / Gästezimmer / Bed and breakfast / B&B C Route communale / Gemeindestraße / Local road / Gemeenteweg Guichet automatique bancaire / Geldautomat / Cash dispenser / Geldautomaat D Route départementale / Landstraße / "B" road / Departementale weg 100 Hébergement collectif (auberge de jeunesse, gîte d’étape, etc.) / Beherbergungs­vereine (Jugendherbergen, Etappenunterkünfte usw.) Baignade / Bademöglichkeit / Bathing / Zwemmen toegestaan N Route nationale / Schnellstraße / "A" road / Provinciale weg (lits=Bettenanzahl) / Hostel-type accomodation (youth hostel, hikers' hostels, etc.) (lits=no. of beds) / Groepsaccommodatie

ADRESSES UTILES / NÜTZLICHE ADRESSEN / USEFUL ADDRESSES / NUTTIGE ADRESSEN

Comment s’y rendre ■■NEUGARTHEIM ■■ST JEAN SAVERNE (67700) À proximité, à Où louer une bicyclette Wie erreicht man Fahrrad-Vermietung How to get there À proximité, à Kleiber ** H/R 17 ch. BIRKENWALD (67440) Where to rent a bicycle Bereikbaarheid WINTZENHEIM-KOCHERSBERG 03 88 91 11 82 Chasseur *** H/R 22 ch. Fietsverhuur 1 chambre d’hôtes 3 épis www.kleiber-fr.com 03 88 70 61 32 SNCF 36 35 (0,40 € / minute) ■■SAVERNE (67700) chez Isabelle REMI ■ www.chasseurbirkenwald.com www.sncf.fr ■SAVERNE (67700) Ohl Cycles Sàrl 03 88 69 97 19 Villa Katz *** H/R 8 ch. Vosges *** H/R 10 ch. Ligne/Linie/Line/Lijn 03 88 91 17 13 www.larosetremiere.fr 03 88 71 02 02 03 88 70 61 06 Strasbourg-Saverne ■■LUPSTEIN www.villakatz.com www.hotelrestaurantdesvosges. • Dettwiller com Offices de Tourisme • Saverne 2 chambres d’hôtes 3 épis Chez Jean *** H/R 40 ch. Verkehrsämter ■■WASSELONNE (67310) Tourist Offices chez Mme Francine 03 88 91 10 19 VVV Où se loger HUBER-VANDELOISE www.chez-jean.com Relais de Wasselonne ** H/R Unterkünfte 03 88 91 49 96 Europe *** H 28 ch. 20 ch. ■■SAVERNE ** Where to stay www.chezfrancine.fr 03 88 87 29 10 03 88 91 80 47 Accommodatie 03 88 71 12 07 ■■BOUXWILLER (67330) www.hotel-europe-fr.com www.relais-wasselonne.com www.tourisme-saverne.fr ■ ■MARLENHEIM (67520) Cour du Tonnelier ** H/R 16 ch. Auberge de Jeunesse (87 lits) Camping municipal **T ■■MARMOUTIER ** Le Cerf **** H/R 17 ch. 03 88 70 72 57 03 88 91 14 84 (15/4 -> 15/10) 03 88 71 46 84 03 88 87 73 73 www.courdutonnelier.fr www.aj-saverne.com www.wasselonne.fr www.paysdemarmoutier.com 03 88 87 00 08 www.lecerf.com À proximité, à Camping ■■WASSELONNE- Reeb *** H/R 28 ch. Les Portes d’Alsace *** T SUISSE D’ALSACE IMBSHEIM (67330) Où réparer une bicyclette 03 88 59 12 00 - 03 88 87 33 50 03 88 87 52 70 2 chambres d’hôtes 3 clés (1/4 -> 30/9) Fahrrad-Reparaturen www.hostellerie-reeb.fr 03 88 91 35 65 Where to get a bicycle fixed www.suisse-alsace.com chez Annick et Janick REGNAULD Fietsreparatie 1 chambre d’hôtes 3 épis 03 88 70 23 48 www.vacances-seasonova.com ■■MARLENHEIM * chez Véronique MONNEY- www.aufildutemps67.com ■■MARMOUTIER (67440) ■■BOUXWILLER (67300) 03 88 87 75 80 SCHLEWITZ www.laporteduvignoblealsace.fr ■■NEUWILLER-LES-SAVERNE À proximité, à Cycles Pierre 06 38 82 04 01 (67330) KLEINGOEFT (67440) 03 88 91 39 65 [email protected] Que visiter Au Herrenstein ** H/R 13 ch. 3 chambres d’hôtes 4 épis ■ Besichtigungen 3 chambres d’hôtes 2 épis ■SAVERNE (67700) 03 88 70 00 53 chez Mme Sophie HUET Visits chez M. Paul GOETZ Ohl Cycles Sàrl www.herrenstein.fr 03 88 70 87 22 Te zien 03 88 87 52 94 03 88 91 17 13 ■ www.lafermedesophie.fr ■■MARLENHEIM ■■KUTTOLSHEIM (67250) ■DOSSENHEIM-SUR-ZINSEL ■■WASSELONNE (67310) (67330) ■■DIMBSTHAL (67440) Regel Cycles Visite de cave voir / 2 chambres d’hôtes 4 épis 4 chambres d’hôtes 2 épis Weinkellerbesichtigung siehe / chez Mme Lily BERTEAS Camping Plage Loisirs ** L 03 88 87 03 93 (1/4 -> 30/9) ferme-auberge Visit of wine-cellar see / Bezoek 03 88 59 57 13 chez M. Marc Wolbert aan wijnkelder : www.21-lavallee.com 03 88 70 01 64 www.camping-dossenheim.com 03 88 70 60 34 www.vinsalsace.com 1 chambre d’hôtes 3 épis chez Pierre HANSELMANN 03 88 83 33 04

JANVIER 2016 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com 3/5 L’ ALSACE À VÉLO EGLISES ROMANES ET “ACKERLAND“ Radwandern im Elsass Romanische Kirchen und “Ackerland“ / Romanesque churches and the “Ackerland“ area Cycling in ALsace 16 Romaanse kerken en het ‘Ackerland’ / 84 km - 1168 m Fietsen in de Elzas

Marché hebdomadaire : Schattenmann, ainsi que par la kasteel ten tijde van het geslacht Presbytère piles and cross-ribbed vaults in the samedi matin / Wochenmarkt: romancière et poétesse d’expres- Van Hessen-Darmstadt. De eerste www.tourisme-hanau-.fr nave, tapestries of beginning 16th. c. Samstag Vormittag / Weekly sion dialectale, Marie Hart (Marie- verdieping van de kapel is gewijd Église (VIIe - XVIIIe s.) ayant Voormalige romaanse abdijkerk market : Saturday morning / Anne Hartmann), dont il expose aan het grondgebied, de mannen une grande diversité de styles : van een benedictijnenklooster uit Streekmarkt : zaterdagochtend du mobilier et divers objets. en de geschiedenis van het graaf- du roman primitif au baroque. de 12e eeuw met een van de eerste 14 et 15 août : Mariage de l’Ami Das Museum ist provisorisch im schap Hanau- tussen de Dans la chapelle, tapisseries du spitsbooggewelven in de Elzas. Fritz ersten Stockwerk der ehemaligen dertiende en achttiende eeuw, ver- Moyen Âge relatant la vie de Saint ■■SAVERNE Kutschenremise des Schlosses die dragen en rivaliteiten, de geslachten Adelphe. 14. und 15. August : Hochzeit 1702 gebaut wurde, untergebracht. Lichtenberg, Hanau-Lichtenberg, en Die Kirche (7. - 18. Jh.) hat man- Musée de la ville de Saverne / des „Ami Fritz“ Das Museum zeigt eine umfassende ten slotte Van Hessen-Darmstadt. nigfältige Stile: von der Frühromanik Museum der Stadt Saverne / 14th and 15th of August : Sammlung von bemalten Möbeln Een andere ruimte is gewijd aan bis zum Barock. In der Kapelle Museums of the city of Saverne Wedding of “Old Fritz “ (Bänke, Schränke, Truhen, Eckmöbel) de Bastberg en omgeving, een bij- befinden sich mittelalterliche / Musea van de stad Saverne Château des Rohan 14 en 15 augustus : Bruiloft van und Gebrauchsgegenständen zonder, vanwege de flora en fauna Wandteppiche, die dem Leben von (Kuchen- und Waffelformen, beschermd natuurgebied, een land Saint Adelphe gewidmet sind. 03 88 91 06 28 l’Ami Fritz www.ot-saverne.fr e Kaffeeröster…). van legendes over heksen, en waar- Abbey-church with a large vari- 3 dimanche d’octobre : Fête des Besonders entdeckenswert sind van de bodem in de achttiende eeuw ety of styles (7th-18th c.): from the Musée d’art et d’histoire e vendanges folgende Stücke : ein Alkoven mit onderworpen werd aan weten- early Romanesque to the Baroque. (sculptures religieuses des XV et e 3. Sonntag im Oktober : bemaltem Himmel aus 1759, ein schappelijk onderzoek. Cultureel In the chapel are tapestries from XVI s., mobilier et arts décoratifs e e Weinlesefest Gebärstuhl und eine Taufkrippe en maatschappelijk leven in het the , presenting Saint du XIX s., peintures des XVIII et XIXe., lapidairie du XIIe au XVIIIe s., 3rd Sunday of October : Grape mit den berühmten Göttelbriefen. land van Hanau in de negentiende Adelphe’s life. etc.) et musée archéologique harvest festival Zu sehen sind bezaubernde eeuw via twee verschillende en toch Kerk (7e-18e eeuw) met een grote Trachten aus dem Hanauerland verwante werelden: boerenvolk en diversiteit aan stijlen: van primitief (monuments funéraires, stèles 3e zondag van oktober : mit Kopfschmuck, Plastrons und burgerij. Het museum heeft ook romaans tot barok. In de kapel votives gallo-romaines, etc.). Salles Wijnoogstfeest Kleider, deren Farben je nach een ruimte voor tijdelijke exposities, wandkleden uit de middeleeuwen consacrées à la journaliste Louise ■■NORDHEIM Religion unterschiedlich sind. leerruimtes, een boetiek en een toe- over het leven van de heilige Adelfus. Weiss qui a œuvré pour l’idée européenne. Visite de cave voir / Die reiche Vergangenheit von ristisch informatiepunt. ■■DOSSENHEIM SUR ZINSEL Museum für Kunst und Geschichte Weinkellerbesichtigung siehe / Bouxwiller lässt sich an der Burg Musée Judéo-Alsacien / Refuge fortifié / Befestigter (religiöse Skulpturen der 15. und Visit of wine-cellar see / Bezoek nachvollziehen, in der die Grafen Jüdisch-Elsässisches Museum Kirchhof / Fortified shelter / 16. Jh. Mobiliar und Kunstgewerbe aan wijnkelder : von Hanau-Lichtenberg und von / Judaic-Alsatian Museum / Versterkte schuilplaats des 19. Jh., Gemälde der 18. und 19. www.vinsalsace.com Hessen-Darmstadt wohnten. Die Joods-Elzassisch Museum 80, cour de l’Église Jh., Steinschneidekunst vom 12. bis Braunkohleminen und die che- 62a, Grand’Rue mische Industrie des 19. Jh. wurden 03 88 70 04 45 zum 18. Jh., usw.) und archäolo- /Fax 03 88 70 97 17 03 88 70 00 04 gisches Museum (gallo-römische von Charles Henri Schattenmann www.tourisme-hanau-moder.fr wunderschön gemalt und von der www.tourisme-hanau-moder.fr Grabdenkmäler und Votivtafeln, Créé dans l’ancienne syna- Vestiges d’un habitat-refuge usw.). Säle über Louise Weiss, Dichterin Marie-Anne Hartmann gogue sauvée de la démolition, ce ■■BOUXWILLER ausdrucksvoll im Dialekt beschrie- remontant au Moyen Âge dans Journalistin die für das Ideal von tout nouveau musée, unique en lequel les habitants gardaient leurs Europa kämpfte. Musée de Bouxwiller et du ben. In der Burg befindet sich son genre, met en scène la culture eine Sammlung von Möbeln und biens et vivres. Exposition perma- Art and history museum Pays de Hanau / Museum von et retrace l’histoire du judaïsme th Objekten. nente d’interprétation du site. (religious sculptures from the 15 Bouxwiller und des Hanauer alsacien. th Transferred to temporary Überreste einer befestigten and 16 c., furniture and decora- Landes / Bouxwiller and Hanau In einer vor der Zerstörung geret- th premises on the first floor of the Fluchtstätte aus dem Mittel-Alter. tive arts from the 19 c., paintings Regional Museum / Museum teten Synagoge eingerichtet zeigt th th van het Land van Hanau barn formerly used for storing the Sichtbar sind die Zellen wo die from the 18 and 19 c., lapidaries das einzigartige Museum den Geist Einwohner ihre Güter und Proviant from the 12th to the 18th c., aso…) Place du Château Chateau’s carriages, dating back to und die Geschichte des elsässischen 03 88 70 99 15 1702. Displaying a fine collection of lagerten. Dauerausstellung über die and archeological museum (Gallo- Judentums. Geschichte des Ortes. Roman funeral monuments and www.tourisme-hanau-moder.fr painted furniture (benches, ward- Founded in the former syna- Transféré dans des locaux robes, chests, corner pieces) and Remains of fortifications of the votive stelae, etc…). Louise Weiss’ gogue saved from demolition, this Middle Ages built around the church exhibition rooms who dedicated provisoires, au premier étage de everyday artefacts (cake and waffle new museum is unique, spot- l’ancienne remise aux carrosses moulds, coffee roasters, etc.). in which the dwellers were keeping her life as a journalist to the build- lighting the cultural aspects and their goods and supplies. Permanent ing of Europe. du Château datée de 1702, le You can also admire a magnificent recounting the history of Judaism alcove with painted sky dating explanatory exhibition about the site. Kunst- en historisch museum musée retrace la vie quotidienne in Alsace. e e e from 1759, a birthing chair and a Resten van een schuilplaats uit de (religieuze beelden - 15 en 16 paysanne et bourgeoise des XVIII Gevestigd in de van de sloop e e Christening cradle, together with middeleeuwen waar de inwoners hun eeuw, meubels en sierkunst - 19 et XIX siècles. Il présente une geredde voormalige synagoge. Dit e letters expressing Christening spullen en levensmiddelen veiligstelden. eeuw, schilderijen - 18 en 19e eeuw, belle collection de meubles poly- nieuwe, unieke museum beschrijft de e chromes (bancs, armoires, coffres, wishes (Göttelbrief). Also on dis- Permanente expositie met uitleg over edelsteenslijperij - 12 tot 18e eeuw, cultuur en de geschiedenis van het de plek. enz.) en Archeologisch Museum meuble d’angle) et d’objets usuels play are the traditional costumes jodendom in de Elzas. (moules à gâteaux et à gaufres, from the Hanau region with their ■■SAINT-JEAN-SAVERNE (grafmonumenten, Gallo-Romeinse torréfacteur de café…). headdresses, blouse fronts and En août : « Nuit des étoiles » votiefstenen, enz.). Zalen gewijd aan - Observation du ciel Église Saint-Jean-Baptiste / de journaliste Louise Weiss, actief Il offre l’occasion de découvrir dresses in different colours signal- Kirche / Church / Kerk Saint- une magnifique alcôve à ciel ling the wearer’s religion. And the (BOUXWILLER / BASTBERG / voorstandster van een verenigd IMBSHEIM) Jean-Baptiste Europa. polychrome de 1759, une chaise rich history of Bouxwiller is also 32, rue de l’Église d’accouchement et un berceau recounted with the castle and Im August : Beobachtung 03 88 91 02 60 Roseraie / Rosengarten / Rose- de baptême, accompagnés des the Counts of Hanau-Lichtenberg des Himmels (BOUXWILLER / Ancienne abbatiale romane garden / Rosarium fameuses lettres de baptême and -Darmstadt who lived BASTBERG / IMBSHEIM) d’un couvent de Bénédictines fon- 03 88 71 83 33 (Göttelbrief). Il présente égale- there, not to mention the lignite In August : Star gazing dée au XIIe s., avec un des premiers www.roseraie-saverne.fr ment les costumes traditionnels mines and chemical industry (BOUXWILLER / BASTBERG / Jardin de 1,5 ha avec 8800 th voûtements d’ogives en Alsace et du Pays de Hanau avec leurs of the 19 century, as depicted IMBSHEIM) un bel ensemble de tapisseries du rosiers de 450 variétés différentes. coiffes, leurs plastrons et leurs by the famous Charles Henri début du XVIe s. Garten von 1,5 ha mit 8800 robes de couleurs différentes Schattenmann and the authoress In augustus: Sterrennacht Rosensträuchern von 450 verschie- (BOUXWILLER / BASTBERG / Ehemalige romanische Abtei- selon l’appartenance religieuse. and poetess Marie Hart (Marie- Kirche eines Benediktinerinnen denen Spielarten. Par ailleurs, il évoque aussi le Anne Hartmann) writing in the IMBSHEIM) Garden of 4 acres with 8,800 ■ Klosters im 12. Jh. gegründet. riche passé de Bouxwiller, tant , many of whose ■NEUWILLER LES SAVERNE Bemerkenswertes Kirchenschiff rose-trees of 450 different varieties. par son château et les comtes de belongings and furniture are on Abbatiale St-Pierre et St-Paul mit Stützenwechsel und einem Tuin van 1,5 hectaren met 8.800 Hanau-Lichtenberg et de Hesse- display here. / Abteikirche / Abbey-church / Kreuzrippengewölbe, Wandteppiche rozenstruiken van 450 verschillende Darmstadt qui y ont vécu, que par Gehuisvest in de Graanhal en de Abdijkerk Saint-Pierre et Saint- vom Anfang des 16. Jh. soorten. les mines de lignite et l’industrie kasteelkapel (Historisch Monument). Paul e Former abbey-church of a chimique du XIX s., représen- Het museum beschrijft op de begane 5, Cour du Chapitre Benedictine convent founded in tées par l’illustre Charles Henri grond het leven van het hof van het 03 88 70 00 51 the 12th c. Interesting alternated

JANVIER 2016 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com 4/5 L’ ALSACE À VÉLO EGLISES ROMANES ET “ACKERLAND“ Radwandern im Elsass Romanische Kirchen und “Ackerland“ / Romanesque churches and the “Ackerland“ area Cycling in ALsace 16 Romaanse kerken en het ‘Ackerland’ / 84 km - 1168 m Fietsen in de Elzas

Tour de l’Ancien Télégraphe Marchés du terroir : Jeudi monumenten in de Elzas. Romaanse Markt Handwerkskunst und Chappe / Turm des ehemaligen / Märkte mit regionalen gevel (begin 12e eeuw), gotisch kerk- Regionalprodukte / Last Friday Chappe Telegrafen / Chappe Produkten : Donnerstag / schip en voorhal (13e eeuw), piëta in July : Nightly crafts and local Telegraph Tower / Semafoor van Regional produce markets: (15e eeuw), stenen preekstoel (1561), produce market / Laatste vrijdag Chappe Thursday / Streekmarkten : Silbermann-orgel (1710), roosvenster van juli : avondmarkt met streek- 03 88 52 98 99 donderdag (18e eeuw). producten en ambachten www.shpta.com 3e dimanche de juin : Fête des Archeologische crypte onder de Dernier dimanche d’août : Cette tour s’élève au pied du roses / 3. Sonntag im Juni : dwarsbeuk en het koor (toegang Festivités de la foire / rocher du Haut-Barr, 200 m avant Rosenfest / 3rd Sunday of June : via de rechter dwarsbeuk), unieke Letzter Sonntag im August : d’arriver au château. Elle faisait Rose festival / 3e zondag van manier om via de overblijfselen de Veranstaltungen der Stadt partie de la ligne qui joignit Paris à juni : Rozenfeest geschiedenis van de opeenvolgende Wasselonne / Last Sunday in Strasbourg de 1798 à 1852. Ce site abdijkerken van Marmoutier te vol- ■■MARMOUTIER August : Fair festivities / Laatste permet la découverte de la télé- gen: Merovingisch, Karolingisch en zondag van augustus : feeste- graphie Chappe qui fut le premier Église abbatiale de Marmoutier Ottonisch. Presentatie en uitleg van lijkheden rond de jaarmarkt réseau de télécommunications au / Abteikirche / Abbey-church / opgegraven voorwerpen op panelen: monde. Abdijkerk van Marmoutier sarcofagen (waaronder een die uit Lundi suivant le dernier Am Fusse des Felsens des Haut- 03 88 71 46 84 één stuk hout is vervaardigd). dimanche d’août : marché annuel Barr, 200 Meter von der Burg, erhebt www.marmoutier.net Musée d’arts et traditions sich der Turm. Er war ein Teil der L’un des monuments les plus populaires / Museum für volks- Montag nach dem Letzten Telegraphielinie, welche, zwischen remarquables d’Alsace. Façade tümliche Kunst und Tradition Sonntag im August : Jährlicher e 1798 und 1852 Paris mit Strasbourg romane (début XII s.), nef et nar- / Museum of Popular Art and Markt e e verband. Entdeckung der Chappe- thex gothiques (XIII s.), Pietà (XV Traditions / Museum voor Monday after the last Sunday in Telegrafentechnik, die das erste s.), chaire en pierre (1561), orgues Volkskunst en Volkstradities August : Yearly market e Fernmeldenetz der Welt darstellte. Silbermann (1710), rosace (XVIII s.). 03 88 71 46 84 At the of the crag on Crypte archéologique sous le Maandag na de laatste zondag www.marmoutier.net van augustus : jaarmarkt which stands the Haut-Barr castle, transept et le chœur (entrée dans Maison à colombages du XVIe 200 meters before one reaches le transept droit), exemple unique s. équipée et meublée (cuisine, the castle itself, stands the tower. It de vestiges permettant de suivre Stub), plafond polychrome fin XVIe, was part of the line linking up Paris toute l’histoire des églises abba- collection de moules, souvenirs de and Strasbourg between 1798 tiales successives de Marmoutier : la communauté juive, artisanat, etc. and 1852. This site gives visitors mérovingienne, carolingienne et Fachwerkhaus aus dem 16. the opportunity to discover the ottonienne. Présentation à l’aide Jh., eingerichtet und ausgestattet Chappe telegraphy system, the de panneaux signalétiques et (Küche, Stube), gemalte Decke Ende first telecommunications network explicatifs des objets dégagés : 16. Jh., Backformensammlung, in the world. sarcophages (dont un monoxyle Andenken an die jüdische Deze toren staat aan de voet van rare)… Gemeinschaft, Handwerker, usw. de rots van Haut-Barr, op 200 meter Einer der bemerkenswertesten Halftimbered house of the voor de burcht. De semafoor stond Monumenten im Elsass. Romanische 16th c. equipped and furnished van 1798 tot 1852 op de telegraaflijn Fassade (Anfang des 12. Jh.), (kitchen, living-room), painted Parijs-Straatsburg. U ontdekt er gotische Kirchenschiff und Vorhalle ceiling end 16th c., earthen moulds, het functioneren van de optische (13. Jh.), Pietà (15. Jh.), Steinkanzel souvenirs from the Jewish com- telegraaf van Chappe, het eerste tele- (1561), Silbermannorgel (1710), munity, arts and crafts, etc… communicatienetwerk ter wereld. Fenster-Rose (18. Jh.). Vakwerkhuis uit de 16e eeuw, Jardin Botanique / Botanischer Archäologische Krypta unter dem volledig ingericht (keuken, ‘Stub’), Garten / Botanical garden / Querschiff und dem Chor (Eingang polychroom plafond eind 16e eeuw, Botanische Tuin im rechten Querschiff), einzigartiges bakvormencollectie, herinnerin- 03 88 91 80 47 Beispiel von Überresten, die erlauben, gen aan de joodse gemeenschap, Jardin de 2,5 ha situé à 3 km du die ganze Geschichte der aufein- ambachten, enz. centre-ville, en bordure de la RN4, anderfolgenden Abteikirchen von Marmoutier zu verfolgen: Gebäude Centre d’interprétation du dans le . Rocailles Patrimoine – Point d’Orgue / fleuries, prairie avec orchidées, aus den Merowinger-, Karolinger- und Ottoner-Zeiten. Vorführung Orgelzentrum /Organ Centre / tourbière avec plantes insecti- Orgelcentrum vores, arboretum, collection de durch beschreibende und erklärende Tafeln. Ausstellung der ausgegra- 50, rue du Couvent fougères, etc. 03 88 03 22 10 Garten von 2,5 ha., 3 km vom benen Gegenstände: Sarkophage (darunter ein seltener Einbaum)… www.cc-marmoutier-sommerau.eu Stadtzentrum entfernt, am Rande Permet de découvrir de façon der RN4 Strasse, im Paß von Saverne. One of the most remark- able monuments in Alsace. ludique et à l’aide de technologie Steine mit Blumen geschmückt, numérique de pointe, tout l’uni- Orchideenwiese, Torfmoor mit Romanesque façade (beginning of th th vers de l’orgue. Insektenfressende Pflanzen, the 12 c.), nave and narthex (13 c.), Pietà (15th c.), pulpit in stone Jahrhundertealte Zivilisation und Arboretum, Farn Sammlung, usw. Orgeltechnik. Garden of 6 acres located 3 (1561); Silbermann organ (1710), rosewindow (18th c.). Discover the age-old civilisa- km away from downtown, along tion and technology of the organ. the RN4 road, in the Saverne Pass. Archeological crypt under the transept and the choir (entrance Orgeltechnieken en eeuwenoude Flowery rock-garden, grass-land beschaving. with orchids, turf-moor with in the right transept), unique insect-eater plants, arboretum, col- example of remains, showing the ■■WASSELONNE lection of ferns, etc… complete history of successive Marché hebdomadaire : lundi Tuin van 2,5 hectaren op 3 kilo- abbey-churches in Marmoutier matin / Wochenmarkt : Montag meter afstand van de binnenstad dating back to the Merovingian, Vormittag / Weekly Market : langs de N4 bij de pas van Saverne. Carolingian and Ottonian eras. Monday morning / Wekelijkse Rotstuinen met bloemen, orchidee- Explanatians and description markt : maandagochtend displayed on boards. Exhibition of ënveld, veen met insectenetende Dernier vendredi de juillet : planten, arboretum, varencollectie. the excavated objects: sarcophagi (with a rare hollowed trunk)… Marché nocturne du terroir Een van de meest opmerkelijke et de l’artisanat / Letzter Freitag im Juli : Nächtlicher

JANVIER 2016 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com 5/5