ı·gnace Goldziher ·. "KLASIK• ARAP • •• •• LITERATURU
.· Çeviri: Prof. Dr. Azmi Yüksel Doç. Dr. Rahmi Er
r ayına Hazırlayan: . Mehmet Akif Kireççi
İMAJ YA YINLARI Imaj Yayınlan lnkılap Sk. Güngörler l§ Merkezi 2/54 Kızılay/Anka.:a
Klasik Arap Literatürü, Ignace Goldziher Çeviride Esas Alınan Metin: A Short History ofClassical Arabic Literature, ,- lgnace Goldziher, Georg Olms HIWESHEIM•. l966, Berlin. Birinci Basım: Mart 1993 ©Imaj Yayınları, 1993
Kapak Tasarımı: Meltem Mızrak
· ISBN
.·. : .
Dizgi: ESAM Baskı:· Özkan Matbaacılık İçindekiler
ÖNSÖZ. 7 G!RlŞ ll Arabistan ve Araplar ll ArapDili 12
İSLAM ÖNCESf PUTPERES1LIK DÖNEMt 16 .·Nesir 16 Şiir 17 Yergi ve Ağıt 18 Kaside 19 Arap Putperestliginin Aynası Olarak Şiir 21 Cahiliyye Şairleri 21 Çöl Şairleri 22 Saray Şairleri 26 Hıristiyan ve Yahudi Şairler 30 Kadın Ş'airler 30 İslam'ın Doğuşu .sırasında Yaşayan Şairler 31
KUR'AN 34 Dinelmada Bulunmayan Cahiliyye Arap Şiiri 34 Peygamber Muhammed 35 Kur'an'ın Içeriği ve.Üslubu 36 Kur'an'ın Bir Kitap Haline Getirilmesi 39
EMEVİLER DÖNEM! 41 Arap'Halkbilimciler 41 Müstakil Şiir 46 '
ABBASILER DÖNEMI 49 İlahiyat ve Fıkıh 50 Hadis 50 Kur'an'ın O~unması (Kıraat) 55 Kur'an Tefsiri 56 Fıkıh 57 K e lam 63 Tasavvuf 65 Hutbeler ve V aazlar 68 el-Gazall 68 Şia Literatürü 71 Dilbilim 72 BasraEkolü 74
iNDEX
YAZAR ADLARI
· Abbfts 49 Algazel 69 Abdulhamid ibn Yahya 97 Alhazen 116 Abdulka!iir el-Bagdadi . 16~ Hz. Ali 41, 71, 79 Abdullah ibn Tahir 88 Ali ibn ei-'Abbas ı 19 Abdulmelik 46 · Aliel-Bezdevi 63 Abdurrahman I 145 Ali ibn İsa 120
Abdurrahman III 111, 145, 153 Ali Paşa Mubarek 171 Abenguefit 120 . 'Alkame 44 AbenmaSaıra · ı ı ı 'Alkame ibn 'Abeda 29 'Able 24 'Alkame. el-Fahl 29 Abubacer lll el-Allaf 63 Abulcasis ı 19 Alpetragius 1 ı 7 el-Accac 48 Amr ibn Hind 27 lbn Acurrum 167 Amr ibn Kulsfım 28, 43 .Adi ibn Zeyd 30 Amr ibn 63 Aesop 101 . Ubeyd el-Afdal 98 Andrea Alpago 122 ei-Ahfeş 75 Antara 43, 44 Ahmed 123 "'Antar~ ibn Şeddad 23-24, 10ı-102 Ahmed Fans eş-Şidyak 169 Antoine Galland ı 02 Ahmed ibn Hanbel 54,.66 . Archimedes 106, ll4 Ahmed ibn Kays ı 6 Aristoteles 94, 105-109, 112, 116, 122, Ahmed i~n Zeyn Dahi~ 160 148 el-Ahtal 46-47 Arzachel 116 Albategnius ı 16 'Asım 40 . Albertus Magnus · 113 el-Asma'i 44-45, 137
. ' Albumasar ll6 el-A'şa 32-33, 43, 79
Alfraganius ı ı 5 Avempace 1 ı 1 Alfred Tennyson 20 Avenzoar 121
175 A verroes ll 2 el-Bfisiri 67 • Avicenna 109, 120 el-Busti 92 Avs ibn Hacer 25 But:rus el-Bustani 168-169 . el-'Ayni 157 Aziz Sergius 46 el-Büzecfuti 114, 116 'Azze 48 Byngezla 120
el-Bagavi 54 Cilbir ibn Efialı 1 16 el-Bagdadi 130 Cabir ibn Hayyan 122
el-Bftkillani 64 Ca'fer el-Bemıeki 103
Batlamyus 116 Ca'fer es-Sadık 122 el-Battant 116 el-Cahiz 94-95, ızj Bayezid 159 Canamusali 120 Bedi'u'z-Zeman 99 Cassas 20 el-Bekıi 133 el-Ceberti 163
el-Belazuri 137 Celaleddin e~-Mahalli 156 el-Belhi 127 Cemaleddin ibn Nuhata 68 Bengezla (Byngezla) 120 Cemil 47 BerkOk 163 Cengiz Han 155 Besfis 20 Cerir. ibn 'Atiyye 46-47 Beşşar ibn Burd 87 Cervel ibn Evs 33 el-Beydav1. 57 el-Cevheri '82, 167 el-Beyhaki 95 el-Cevzi 161 .. el-Birgevi 159 el-Cuneyd 65, ~7 .· . el-Birgili 159 el-Cuveyni 64165,69 el-Birfini 130, 139
Bişr ibn el-Mu'temir 63 ed-Dani 55, 146 .. .· : ibn Buhtyeşô' 120 Dante 112
··. ; . el-Bitrilci ll7 Da'fid ez-zahiri 58 .. el-Buhari 52-53, 156-157 Da'ôd el-Antaıd 121 el-Buhturi 45, 88 ebu :baviid 53
Buseyne 47 ed-Diıtı.aşki 125
176 ed-Dineveıi 124, 136 Ebu Yusuf 60 ... Dioscprid 105, 121 EbO Zeyd 101
i• . ed-Diyarbekrl ı 60 Ebu Zeyd es-Surôct 100 ;·· i Duns Scotus 113 EbO Zu'eyb 44 ..;: Eksem ibn Seyfi 16 t [:' EbO Aliel-FArisi 76 el-Emin 78 f. . ,•' \: EbO Amr ibn el-Ala' 43,74-75 Emmanuel Kant ı 13 i: !:: [ Ebu'l-AtAhiye 87 Empedocles lll r. Hz. Ebü Bekir 39-41 el-EnbAıi 74 .EbO Bekr el-Harezmi 97 Erbed 32 EbO Bişr Amr ibn Osman 75 el-Eş'ari 64 Euclid 105,. ı 06, 114 EbODulat' 129 ... Ebu'l-Esved ed-Dti'eli 73-74 el-Evza'i .58
Ebul·Ferec 106 el-Ezraki 140 . ; ... Ebu1-Feth el-tskendeıi 99 ..
·Ebu'l-FidA 161 Fahreddin. isa 160. EbuFiras 90 Fahteddin er-IUzi 57, 169 ... Ebü Hanife 57, 59-60 Fahtu'ddevle 81 . . Ebu1-Hasan 'Ali 116 Fahtu'l-Mulk 114 ,Ebu H!tim 76 el-Fakiht 140 Et?u1-Hayr Debbfis 66 . el-Farabi 82, 109 et-Farazdak 46-47 Ebu lJiliD el-Askeri 45 ·1 o Ebu Kamu Şud' ı 14-115 ei-FargAnt 115 EbO Ma'şer 116 el-Farra' ıs Ebu Nisır el-Utbt 141 . Farragut 119, 122 EbONuvis 86 .el-Fast ·162 Ebu Şuci. 62 · Fatih Sultan Mehmet 112 .. Ebu 1lhir TayfOr ·. 140 el-Faziıi 115 EbU ntib el-Mekki 66 Ferec ibn Salim· 119 EbO Temmim 45, 88 'el-Feth ibn Hikin 152
... Ebfi 'Ubeyde 44 el-Firftzablldi 167, 168
· -:·.. '
177 Frederick II 1 17, ı 48. Haris ibn Hemmfun 100 ·· Friedrick Schwally 37 H aris ibn Hıllıze 29, 43 el-Haris el-Muhfuiibi 65 el-GMild 124 el-Harizmi · 114-116, 125 Galen ı'os. 120-121 Harun er-Reşid 60, 87-88 103-104 Gaz~m 62, 64, 68, ı 10, 112, 148, 168 118 . ' ' Gazan 155, 160 Hasan 123 ibn Gabirol 11 ı · Geber 116, 122 Hasan el-Basri 65 Gerhard 122 Hasan .es-Sirafi 75 el~Geylfuli 66, 68 Hassan ibn Sabit el-Ensan 33 41·· ·. . ' el-Hatib el-Bagdadl 140 Hacı Halife ı 65 Hatim 2s · el-Haffici 168 el-Hemezflni 99 Hafs 40 Herim ibn Sinfuı 26 el-Hllim 116, 120 Hermes 108 .· el-Hakem II 145 Hero 123 el-Halebi 61, 160 el-Hılli 72, 166 Halef el-Ahmer 43-44, 50, 86 · HilM es-Sabl 140 Halid ibn Yezid 104 Hippocrates 106 'Halil ibn Ahmed 74,78 el-Himik 31 Halil ibn İshak 59 Hişam 134 el-Jiallac 67 Hocazade 112 Haly Abbas 119 Homer 128 Haly Redeam 120 Hubeys 105 el-Hamdfuıi 130 Hucr 27 Hammad er-Raviye 42, sö Hud 38 Hammam ibn Gatib 46 Hulagu Han 155 Hamza el·!sfehfuli · 138 Huneyn ibn İshak 105-1{)6, 122 Hansfl 25, 31 el-Hutay'a 33 el-Hariıi 99. ı 00 Hans el-A'rec 29 Isaac J udaeus 119 Hfuis b. 'Avf 26 ·· 'Iyad el-Yahsubi 147
178 tbn Abbad 81 İbn Cinni 76 İbnu'l-Abbfu' 153 . lbn Cureyr 131 .. İbn Abbas 56 İbn Dureyd 76, 80, 148 lbn Abdilberr 55, 147 . İbn ebi'l-Mah~in 120 ::,. , İbn 'Abdfin 15 ı İbn ebt'Usaybi'a 12S, 142, 1S3 lbn 'Abd Rabbihi 96 · İbn ebi Zer' 1S3 İbn Abdulhakem 141 İbn ebi Zeyd S9 İbn Abdulkuddüs 87 lbnu'l-Edim 140 .; lbn 'Abdfis ıso tbnü'I-En~an 79-80 İbn Acurrum 167 lb~ü'I:.Esir. 55, 98,.142, 161 lbn 'Arabştth 165 ·ıbnü'l-Ezrak 140 İbn Ahi Hizam 121 lbn FadJfuı 128-129 lbnü'l-Ahnef 85 İbn Fakih 127 lbn 'Ali ei-Mavsıli 120 lbnu'l-Faradi 153 lbnu'l-'Amid 143 lbnu'l-Fmd 67,93 lbn 'Amın&- ıso lbn Faris 81-82 tbnu'l-Arabi 44, 67, 148 lbn Fatıma 132 lbn 'Asakir 140 lbn Gabriol 1 1 ı
İbn 'Atıyye 146 lbnu'l-Hacib . 83. •. lbnu'l-'Avvam 124 lbn Hacer el-Askalani 55, 156 lbn Babfıye 71 lbn Hacer el-Haysemi 157 lbn Bacce ı ıl ~bn . Haldun 139, 163-165, 173 t lbnu'IiBaytai' 121, 124 İbn Haleveyh 80 . [>.: lbn Battuta 132 · lbn Hanikan 142, 167 ı . lbn Beşkuvru 1S3 İbn Harndis 151 r~:.. - f· lbnu'I-Bıtıik 141 · lbn Ham 151 .. lbn Buhtyeşu' 120 lbn Hani el-Hakemi. 86 .. ·. ı: ·. lbn Butıan ı 20 İbn Hanbel 58, 62 lbnu'l-Cevzi 62, 68, 143 lbnu'1-Hatı1> 152 ı lbn Cezle 120 tbn Havkal 127 1 1 lbnu'l-Cezzar 119-120 tbn Hayyan 141, 153 ı 179 lbn Hazm 147 lbnu'l-Mukaffa' 93, 97, 136 . lbnu'l~Heysem 116 İbn Mukerrem 82 İbn Hicce 167 lbn Mukle 40 İbn Hilal es-S abi 97 lbnu1-Mu'tezz 87,91 İbn Hişam· 135, 146 lbmi'n-NMod 120 İbn Hurradftzbih ı26 lbnu'n-Nedim lOS; 165 · lbn lsA 40 lbnu'n-Nefis 121 tbn İshruc 135 tbn Nuhata 68, 166 ·o . lbil 'lyAs 163 İbn Raşik 151 lbiıu'l-'lzftıi 153 .lbn Rıdvan 120 İbn Kldi Şuhbe 162 tbnu'r-R.umi 89 tbnü'l-Kalrulisi 140 tbnRusta · 127 tbnu'ı-Karih 92 lbn Rüşd ·69, 112-ll3, 121-122 İbnü'l-Kasım 59 İbn Sa'd 132, 135-136, 141 İbn Kayyim eı-Cevziyye 158 lbn Sadr tş-Şerl'a 60 tbnu'I-Kelbi 134 lbnu's-Salfth eş-Şehrezfui 54 İbn Keslr ı 62 .lbn Seb'in 148 · tbnu'l-Kıftl 133 . İbn Sehl 151 İbn Kuteybe 45, 95, 97; 136 İbn Sellftm el-Herevi 45 tbnu'l-Kutiyye 153 İbn Serapioıi 120, 122 İbn Kuzmfuı ı 5 ı lbn Seyyid en-Nas ·160 İbn' Mace el-Kaivtni 53 tbn .Side 148 İbn Malik 83 lbnu's-Sikkit 79 İbn ManzOr 167 lbn Sina 109-110, 112, 120-122, 130 İbn Masarra ı 1ı İbn Şakir 123 İbn Maseveyh 118, 122 . İbn Şuheyd 150 tbn Matar 115 İbn Tabfttabft 160 İbn Mes'ôd 63 ", tbnu't~Tagıibirdi ı 63 İbn Meymftn 113~ 121 İbn Teymiyye 62, 157 tbn Miskaveyh 142 lbnu't-TiktaU 160 '· İbn Mucahid 40 tb~ Tu.feyı ııı-112. 111
180 tbn Tumart 147-148 Ka'b İbn Zuheyr 26,32-33, 4i . lbim'l-Varşiyye 123 el-KAdt el-Fadıl 98 · İbn Vefid 120 Kaffir el-lhştdt 90
tbnu'l~Velid 88 .el-~n el-'Attfu- 121 tbnu'l-Verdt 166 el-Kaü 148 lbn Ya'iş 83 el-Kalkaşandi 166 lbn Yunus 116 Kanber 79 İ~n Yusuf 121 el-'Karaci ı 14 lbn Zafer 152 el-Karafi ll7 İbn Zeydun 150 el-Kan 54 İbn Zuhr 121 el~.Kasım İbn 'Asakir 140 İbrahim 106 el-Kastallfuıi 157 İbrahim el-Mevsıli 85 Katip Çelebi 165 .. . İbrahim el-Varr3k 82 Kays lbn el-Mulevvah 41 el-tbşthi 167 ei-Kazvini 124, \49
el-ldrisi 129 Kemaıeddin ed-Denuıi 169
.· . .. İmadeddin Muhammed el-Katib el~ · Kemalpaşazade , 158 lsfehfuıi ı41 el~Kıfti 125; 142, 153 lmamu'l-Harameyn 64, 69 el-Kindi 108-109, 137 lmri'u'l-Kays' 26-27, 30, 42, 44, 108 ei-iGsa'i 78 el-lsfehant 45, 81, 85~ 89, 145 Kudariıe İbn Ca'fer 126 1 İshak ibn Huneyn 105 el-Kudfui 60 · , ıshak el-lsra'ili 119 · · ri Kuleyb lbn_Ja11 20 İshak el-Mevsıfi 85 r el-Kuıt 71 el-lskafi 72 f;:: el-Kumeyt İbn Zeyd 48 el-lstahıi 127 ei-Kummi 72 1 : .:·.·····.··. lzzu'ddevle 81, 97 el-Kurtubi 147 .... . [;ı····· Kuseyyir'Azze 47-48 1 ı: Janus Damascenus 122 Kusta ibn LUka .ı 05-106 Jesus Haly 120 el-Kuşeyıi 66 1 Johann Kepler 116 ' el-Kutami 48,88
181 . 1 1
Kuteybe ibn Muslim .43 el-Merrakôş'i 153 el-K1,1tubi 142 Mervan 97
Mesua 118 1 ' Lebld ibn Rebi'a 31-32,43 Mes'ud 100 Leonarda da Vinci 116 el-Mes'fidi 138-139, 142 el-Leysi 147 el-Meydfuii 45
Lokmatı 101 Meymfin ibn Kays 32 Michael III 105 el-Ma'ani 91-92,98,150 Molla Hüsrev 63 · Mehmed el-Gaznevi 141 Mu'aviye 31 Mahmud ibn Sebuktekin 130 el-Muberred 77, 79, 148 Maimonides İ13, 121 el-Mufaddal ed-Dabbi 43, 153 el-Makdisl 127 el-Mufaddal ibn SMim 45 el-Makkari 154 Muhadramu'd-Devleteyn 85 el-Makrizi 163, 171 el-Muhalleb'i 142 Mruik ibn Enes 58-61, 147 Muhammed· 123
\ .. Ma'mar ibn el-Musenna. 44 Muhammed ibn Abdullah 35 .. \; el-Mansôr 43, 74, 93, 104, ps, 135 Muhammed ibn Abdulvafıhab 62 Mansilr ibn İshak 119 Muhammed ibn Musa ibn Şllir 114 el-Masmudi 59 Muhammed el-Muhibbi 171 el-Maturidi 64 .Muhammed en-Nesefi 142 al-Maverdi 61 Muhelhil 20,28 . el-Mazint 131 · eı-Mu'izz li-d"ın All$ ısı Mecnun 47 ei-Muktedir 87, 95, 128 el-Mecriti 116, 124 Munzir III 27 el-Meda'ini 135 Musa ibn şruar 114 el-Mehdi 60, 87 Mus'ad 92 el-Melik el-'Aziz 113 Muslim 53 . el-Me'mfin '78, 88, 97, !04--105, 107, ·.. el-Mustansır 155 114-115 el-Musta'sım Billah 155 el-Merginanı 60 el-Musta'zid ıso
182 . el-Musterşid 100 Pedro 164 el-Mu'tasım 88, 107, 124 Platon 105, 107-109 el-Mu'temid 138, 150-15 ı Plutarch 105 el-Mutelemmis 28 Porphyry 105, 107 el-Mütenebbi 89, 91 Ptolemaios 115-117, 125 el~Mutevekkil 79; 88, 106-107, 118 Pythagoras ı 08 el.,Mu'tezid 87, 121 Muti' ibn lyas 85-86 er-RMi'i 62 Muzaffer Kutuz 155 er-Ragıb el-lsfehani 96 er~Rftzl 118-119, 122, 137 en~Niibiga 29,43-44, 79 Rhases 118 Napoleon 172 Rhodius Apollonius 114 Nasrettin Hoca i02 · Robinson Crusoe 112 en-Nazzftm 63 Rogerll 129 en-Nehrevaıı 162 RogerBacon 109, 116 en-Nesefi 64 Rube ibn el-Acc~\c 48 en-Nevevi 55, 62, 157 er-Rukayyat 48 en-Nisa'1 53 RO.zbih 93 en-Nisabfiti 53-54 Nizfun'i 47 Sabit ibn Cabir 23 Nizfunulmülk 64, 156 Sabit ibn Kurrft 105-106, 118, 125 ~ Nuh ı ııo Sa'd :!0, 73 Nureddin 141 Sadr u'ş-Şeri'a 63 es-Safedi 167, 169 Osman 40-41 es-Saflah 104 Osman Gazi 165 es-Srutib ibn Abbad 81-82, 98 Sahr 31 Ömer 39-41,73, 148 Sa'id ibn el-:Bıtı'ik. Ömer II 41 es-Sakafi 75 Ömer ibn ebi Reb'i'a 47 Sa'leb 44, 79 Ömer ibn Ubeydullah 48 Silih 38
183 Sruim ibn V3Stl 142 es-Suyiıti 156, 169-171 . es-Samhôdi 162 Shi'u'l..Qavfuii 88 eş-Şati'i . 58, 61, 63 es-Se'3Iibl 89 eş-Şanfara ~2 es-Sehhavi 139 eş-Şa'rani 159 . Sehl ibn Birrio 97 ~ş-Şartônl 169 Selahaddin (el-Eyyubi) 98, ı 13, 125, eş-Şatıbi 55, 146 . 130,141,161 . . ,' ŞehrazM 103 Selim I 157 eş-Şehristani 65 .. Setın'~ 25 Şehriyar 102 . es-Semerkandi 64 eş-Şentemeıi 44, 149 es-Semev'el ibn Adiya 3o . eş-Şe~bani 44~ 59, 60-61; 78 159 es-Senfisi · Ş"ihabedd"ın Ebu şanie i4t Seyfu'd-Devle 68, 89~ 91, 97, 109 eş-Şiıizi 62 Sıbt ibnu'l~Cevzi 143, 161 Şu'ayb 38 Sibeveyh 44~83,75,78,149
Sibuye 75 et-Taberi 56, 58, 97,· llS, 136-138, 140, ~-Sicistani 44, 53 142, 161 .. 162 es-Sıkkı"t 44 et-Tabersi 72 . Sinan 106 Taceddin es-Subki 158 . es-Sirafi 128 Takieddin es-Subki 158 . Socrates 108 Tarafa 27-28, 31,43-44, 84 Spinoza 113 - Taşköpriıide 112, 165 St. Francis lll Te'el>bata Şarran 23 St. Thomas Aquinas ·69, 112-1 13 . et-Teftezani 63 es-Subld 167 et-Tenfibi 96 · Sufyfuı es-Sevıi 58 et-Tevhidi ·9s es-Suheyli 146 Theodor Noeldeke 37
es-Suhreverdi 66 et-Tibrizi. 54. es-Sukkeri 44 et-T"ıfasi 124
Sultan Süleyman ~65 Timur 164-166
184 et-Tirmizi 53 Ziyad ibn Mti'aviye 29 et-Tugra'i 92 · Ziyaeddin ibnu'l-Esir 98 et-Tuleytuli 153 Zuheyr 25-26, 32, 43-44, 79, 84 et~Tfisi 72 Zu'l-Himme 101 et-Tutili 151 Zu'n-NOn el-Mısri 65 Zu'r-Rumma 48 el-'Uleymi 162" 'Umare el-Hakemi 140 'Urve ibri el-Verd 25 Usain.e ibn Munkiz 141 'Utarid ibn Muhammed el-Hasib 124 . · Utbe ibn Gazvan 73 · el-Vakidi 135 Vasıl. ibn AtA 63 ·, Velid ibn Yezid 85
· Veliade ıso
· el-Ya'kfıbt 127, 138, 1.42 Yakut . 133-- t34 'Yezdicerd 116 . Yfuıus ibn Habib 75 ez-Zebidi. . . ·168 ez-Zebebl 55, 161-162, 165 . ez-Zehrbi 1 19 ez-Zemahşeri 56, 83, 96 Zeno 104 . ez-Zerkrul 116 ez-Zerkant 59, 157 Zeyd ibn SAbit 39,40
185 ESERADLARI Bazı eser adlarınm başında bulunan "kitab" sözcügü Index'te genellikie kullanıl- m~~~ ..
'Aca'ibu'k~sar 163 el-Bedl' 88 ' : el-Agani 45, 81, 85, 146 BenO Hilal 101 el-Agziye ve'l-Edviye 119 el-Beyanu'l-Mugrib .153 el-Ahbaru't-Tıvaı 136 el-Beyan ve't-Tebyin 94
· Ahbaru'z-Zeman 139 el-Beşşame 151 el-Ahkamu's-Sultaniyye 62 el-Bidaye ve'n-Nihaye ·i62 el-A'laku'n:Nefise .127 Bidayetu'l-Mubtedi' 60 · el-Asnam 134 Binbir Gece Masalları 102, 103, 128 'Aca'ibu'l-Buldfin 129 Buddu'l-'Arif 148 . ·. .. .. ·~ ·~ca'ibu'l-Mahlfikat ve'l-Hayavanat ve Bugyetu'l-Multemis fi Tarihi Ridili'l- ,·. ,i• Gara'ibu'l-Mevcfidat 124 Endelus 153 ı:,.· 'Aca'ibtı'l-Makdfir rı Neva'ibi Timtir /: 166 ı:.: el-Cami 112 . .(,. el-Acurrumiyye 167 ~:.~ Cami' Ahkimi'l-Kur'~ 147 ,.. Ahsenu't-Tekasim fi Ma'rifeti'l-Ekaıim . . el-Cami' fi'l-Edviyeti'l-Mufrede 124 ... ~.: 128 . ,. el-Cami'u'1-Kebir· 60 ·.··,. Akrebu'l-Mevand ila Afsahi'l-'Arabiyye ve'ş-Şevahid 169 el-Cami'li~Mufredati'l-Edviye ve'l-Ag ziye 121, 124 el-A.mrut 148 el-Cami'u's Sagir 60 "· . Antibarbarus 99 el-Cami' es-Sahlh 52 Ara' Ehli'i-Medine el Fadıle 109 C~mi'u'l-Cevami 72, 158 Ars parva 120 Cami'u'l-Cevami' Fi'l-UsOI 158 el-Asaru'l-Blliye 'ani'l-Kurfini'l-Haliye . 130 el-Cebr ve'l-Mukabele ı 14 Aşr MaldUat fi'l-'Ayn 118 el-Cem ve't-Tefrik 114 Avarifu1-Me'3rif 66 Cemhere fi'l-Luga 76 el-Ceva'ib 169
BedA'i'u'z-Zuhôr fi Vaka'i'i'd-Duhiir el-Çevahir ve'l-Ahcar 124 ..... 163, 171 Ceziretu'l-'Arab ve Esma'u Bilactiha 130
186 Da'iretu1-Me'fuif 169 el-Ferec bade'ş-Şidde 96 _Degalu'l-'Ayn 118 · el-Fet§va el-Fıkhiyye 157 DeHiletu'l-HA'irin 113 el-FetAva el-Hadlsiyye 157 De therica 122 Fetiıu'l-Bfui fi Şerhi'l-Buhan 157
. Devavinu'ş-Şu'ara' es-Sitte el~Cahiliyye · Fethu'l-Kussi Fi'l-Fethi'l-Kudsi 141 44 . .Fevatu'l-Vefeyat 142 Divan 151 Fıkhu'l-Luga 82 Divanu'l-Edeb 82 el-Fihrist 105, 165 Divanu'l-Hutab '68 el-filaha 124 Divina Cornmedia 112 Kitabu'l-Filahati'n-Nabatiyye 123 ed-Dureru'l-Kamine fi A'yani'l-Mi'eti's- Firdevsu'l-Hikme 118 .samine 157 Durretu1-Gavvas fi Evhami'l-Havass 99 . el-Furttalyye ve Şiyatu'l-Hayl 121 Duvelu'l-İslam 162 el-Fusuı ve'l-Gayat 92 el-Fusuı fi't-Tıbb 113
e1-Ecvibe 'arii'l~Es'ileti's-Siciliyye 148 el-Futfihatu'l-Mekkiyye fi Ma'rifeti'l . Esrfui'l-Melekiyye 67 Edebu'd-Dunya ve'd:. nın 62 Futuhu'I:.Buldan 137 Edebu'l-Katib 95 Futuhu Mısr ve'l-Magrib 141 Elfiyye 83 Elf Leyle ve Leyle 102 el-Gunye li-Talib Tariki'l-Hakk 66 Envaru't-Tenzll ve Esraru't-Te'vil 57 el-Erba'fin 55 Habaya'z-Zevaya ve Reyhanetu'l-Elibba 168 Esasu1-Belaga 83 Halku'l-lnsan 76 Esraru'l-Hikmeti 'l-Meşrikiyye 148 el-Hamase .45, 88 . el-Eşbah ve'n-Naza'ir 171 . . el-Hamriyye 93 Ezharu'l-Efkar fi CevMıiri'l~Ahcar 124 Kitabu'l-Hasa'is fi Ilmi Usfili'l-Arabiyye · 77 F~'ilu'l-Kuds ve'ş-Şfun 140 el-HAşimiyyat 48 el-Fahri 114 Hayatu'l-Hayavan 169 el-Kitabu'l-Fahri fil-A 187 Hezar Efsane 102 el-l'Ifun bi-Tanhi'I-lsıaın 162 Hırzu'I-Em~nl 56 el-İ'lfuı bi-Tevbth li-men Damme 'anEh el-Hidaye 60 li't~Tevfuih 139 el-Hitatu't-Tevfikiyyetu'l-Cedide 171 ·~ıelu'l -Eflak llS lnsfuıu'l-Uyôn fi Streti'l-Emtni'l-Me'mfin Hiz~netu'l-Edeb ve .G~yetiı'l-Ereb 167 .160 Hiz~netu'l-Edeb ve Lubbu Lubabi Lisani'l-'Arab 168 lrşadu'l-Erib 134 lrşactu's-San fi Şerhi'l-Buhm:l lS7 Hu~y-name 93, 136 el-Hudud 78 el-lsabe fi Temyizi's-Sahabe 55, 156 Hul~satu'l-AsM fi A'yani'l-Kami'l-HMi lsl~hu'l-Mantı.k 79 'Aşar 171 · Kitabu'I-Jsti'ab fi Ma'rifeti'l-Ashab 55 Hul~atu'l-Veta bi-Ahbfui. Dm'l el-lstibsar fima'htulife mine'l~AhbM 72 .. Mustata 162 '· el-lştikaku'l-Asgar ·76 Husnu'l-Muh~dara fi Ahbrui Mısr ve'l~ Kalüre 171 el-lştikak:u'I~Ekber 76 lthatu's-Sa'adeti'l-Muttekln 168 el-ttkfuı fi 'Ulfimi'l-Kur'an 170. 171 el-Ikdu'l-Fetı(i 96 Isagoge 107 ·el-Kati 71 el-KMI tl'llini'l-Hisab ı 14 Kitabu'l-İbfuıe an Usuli'd-Diyane 64 el-KMI fi'l-Kuhl 120 el-'lber fi Ahbm'l-Beşer miminen 'Abar 162 . el.-KMiye fi:n-.Nahv 8_3 el-'lber ve Dtvanu'l-Mubtede' ve'l-Haber Kala'idu'I-Ikyruı ve Mahasinu'l-A'yan fi Eyyami'l-'Arab ve'l-'Acem ve'l 152 Berber 164 el-Kamil 77; 148 l'cazu'l-Kur'~n 64 el-Kamil fi't-Tanh 142 il-ltade ve'l-İ'tibar fi'l-UmUri'l Kamilu's-Sına'ati't-Tıbbiyye 119 Muşabede ve'l-Ha vactisi'l-Mu'ayene bi-Ardı Mısr 130 · el-Kamfisu'l.-Muhlt 167 eı-lh~ta bi-nrlhi Gırnata 152 el-Kanun 122 , lhtilafu'l~Basriyyin ve'l-Küfiyyin 74 el-Kanun fi't-Tıbb ı ı o. 120 lhya'u uıumi'd-D'ın 70, ~68 Karname 136 el-İktirah fi 'llmi Usuli'n-Nahv ve Cede Kasidetu'l-Burde 67 luhu 171 Kasidetu 'ş-Şatranc 89 188 Kelile ve Dim ne 93,.102, 166 Kitabu'l-Ma'arif 95, 136 Kenzu'l-Vusfil ila Ma'rifeti'l-Usfil 63 · Kitabu'l-Manazır ı 16 Keşfu'z-Zunun fi Esamt'l-Kutu b ve'l- İGtabu'l-Megazi 135 Funun 165 el-Ki tab el~ Meliki 119 el-KeşşM an Haldilld't-Tenzil 56 Kitabu'l-Muntazam 143 Kıssa 'Antara 25, 101 Kitabu'l-Muntazam ve Multekatıı'l-Mul- · Kimya es-Sa'ade 69 · tezem fi Ahbari'l-Mulfik ve'l-Umem · .. ·. . Kitab 148 143 el-Kitab 75, 83 Kitabu'n-Nebfit 124 Kitftbujl-Ahcar 124 Kitab en-Necat 1'10 1 Kitabu'l-Ayn 75 Kitabu'r-Ravdateyn fi Ahbrui'd-Devle- teyn 141 . · ·. Kitabu'l-Azdad 79 Kitabu'r-Ri'aye 65 Kitabu Ba:gdad 140 Kitabu Rucar 129 Kitabu'l-Buhe:ta' 94 Kitftbu's-Siyer 60 : Kitabu1-Biııdfuı 127, 138 Kitabu'ş~Şat 76 Kitabu'l-EfM 153 Kitabu'ş-Şifa 110 Kitabu1-Eiiaz 79. Kitabu'ş-Şifa fi Ta'ıifi Hukuki'I-Mustafa Kitabu'l-Emsru 45 147 . . Kitabu'l-Ensab 134 Kitabu't-TabakAti'l-Kebir 136 Kitab Ensabi'I-EşrM 137 Kitabu't-Tae 97 Kitabuı-Faslh 79 Kitabu'l-Varakat fi UsOli'l-Fıkh 64 Kitab Fi'l-Hareketi's-Semaviye ve Kimbu;l-Vuhuş 76 Cevami' 'llmi'n-Nucum ı 15 1 Kitabu'l-Vuzera' 98 Kitabu'l-Harac 60, 127 Kitftbu'l-Yemini 141 Kitab el-Havi 119. ' Kulliyat fi't-Tıbb 113 Kitabu'l-Hayavan 94. 123 el-Kus~ 70 Kitabu1-Hayl 76 el-Kutubu's-Sitte 53 Kita.bu'l-Hey'e 117 Kita.bu'l-Hiyel 123 Kütu'l-Kulub 66 Kita.bu1~1'tibar 141 Kitabu'l-~tiill . 76 Lamiyetu'l-'Arab 23, 92 Kitabu Leyse 79 Umiyetu1-Aceın 92 189 LatA'ifu'l-Minen ve'l-Ahlak fi Beyfuıi Kitabu'l-Milel ve'n-Nihal 65, 147 Vucftbi't-Tehaddüs bi-Ni'metillah Mimiyyetu'l-Haniriyye 67 'aı~·ı-ltıak 159 MinMcu'd-Duk:kan ve Diısturu'l-A'yan Lavakihu'I-Envar fi Tabak~ti'l-Ahyar . 121 . . . 159 - . Minhacu't-Tatibin 62 Liber Continens 119, 122 Mir'atu'z-Zeman fi· Taqhi'l-A'yan 143 _ Liber Regius 119 . Li~iıu'l-Arab · 82, 167 _Mirkatu'l- Mefatıh 54 Ltibbu'l-Lubab fi Tahriri'l-Ensab 171 Mirkatu'l-Vusôl i~a llmi'I-Usôl 63 LuzÖm ma lem Yelzem 91 Mişkatu'I-:Envar 70 Mişkatu'l-Mas~h 54 Makasidu'l-Fel~ife 69, ııo Mizanu'l-l'tidal fi Nakdi'r-Ric~ ı6ı Ma'rifet Env~· tımi'l-Hadis 54 el-Mizanu'l-Kubra 159 · · Ma'rifet Ulftrni'l-Hadis 54 el-Mizanu's-Sugra 159· Masabihu's-Sunne 54 •' ' el-Mu'allakat 43 M~cma'u'l-Beyan 72 .. Mu'cemu'l-Buldan 13_3-134 Mecma'u'l-EmsM 45 Mu' cem Ma'sta'€em 133 Mecmft'u'l-Mubarek 143 · Mu'cemu'l-Udeba' 134 Metatitıu1 :-Gayb 57 el-Mucerrel>At 120 Megale Syntaxis 115 et-Mu'cib fi Telhisi Ahban'l-Magrib ei-Mehasin ve'l-Ezdad 95 153 ' . . ' MenUi'u'l-Ahcar 124 ei-Mucmel fi'l-Luga 82 Men 1~ Yahduruhu'bFakih 71 el-Mudevvene 59 Merzubannfune 166 el-Mudhil 'ala 'llml Hey'eti'l-Eflak ı 15 el-MesMik ve'l-Memfilik 126-127 el-Mufaddaliyyat 43, 79 el-Meselu's-Smr fi Edebi'l.:.KAtib ve'ş- · .. el-Mufassal 83 Şa'ir 98 - Muferricu'l-KurOb fi Alıbari Beni Eyyu"b Meş3riku'l-Envar fi Garibi'I-Hadis 147 W2 ·. ·. · · el-Mev~hibu'l-Leduniyye fi'l-Minahi'l- el-Mugni fi'l-Edviyeti;l-Mtifrede 121 Muhammediyye 157 - · el-Mugrib fi Hule'l-Magrib 132~ 141 . el-Meva'!z ve'l-rtibar fi Zikri1-Hitat _ ve'l-Asar 163 Muhadaratu1-Udebfl' ve Muhaveretu'ş Şu'ara' ve'l-Bulega' 96 .· Miftfthu's-Sa'ade ve Misbahu's-Siyade . 165 el-Muhalta fil-Fıkh 147 190 el-Muhassas fi'l-Luga 148 Nevactiru't-Tıbbiyye 122 el-Muh1t 81· Nevadir Cuha ı 02 Muhitu'l.;Muhit 168 · Nişvaru'l-Muhadara ve Ahbaru'l- Muzalcere bi-Eitazi'l-Muhalefe 96 el-Muhtasar 59~ 60 en-Nucfimu'z-Zahire fi Mulfiki Mısr Muhtasanı Tarihi'I-Beşer 161 ve'l-Kabire 163 el-Mukaddime 164 173 1 • ' • ' • Nuhbetu'd-Dehr 125 Mukaddimetu'l-Edeb 83 Nfiniyyetu'l-Bustl 92 Mukni'atu's-Sa'il'ani'l-Maradi'l-Ha'il 152 .. Nfıru'VUyfin ve Cami'u'l-Funtin 121 · Nusretu'l-Fetre 14 ı el-Mukt~bis fi Tarihi Ricali't-Endelus 141, 153 Nuzhetu'l-Muştak rı lhtiraki'l-Afak 129 Multeka'l-Abhur 61, 160 Odise 128 el-Muntehab rı 'llaci'FAyn 120 Opticae thesalirus I 16 el-Munkiz Mine'd-DaiM 69 Optik 109 Muıiku'z-Zeheb ve Ma'adinu'l-Cevabir Opus astronomicuın 116 139 el-Mfisiki el-Kebir 109 Practica ı 22 el-Musned 54 Pançatantra · 93 el-Mustatraf fi Kulli Fennin Mustazraf Pandects 1 18 ·167 ' el-Mustazhiri 70 Rabi'u'l-Ebrar 96 el-.Mu~tebih fi Esma'i'r-Ricru 161 ~1:lvdatu'I-Muhibbin fiNuzheti'l- el-Muşterik Vad'an ve'l-Muhtelif Sak'an 134 . Mu~tak'in 158 Ravdu'I-Kırt:as 153 Muvatta 59, 157 er-Reddu'l-Cemll · 70 Muvatta' eş-Şeybani 59 Resa'illhvan es-Sara 108, 165 el-Muzhir fi 'Ulfuni'l.;Luga .171 Rihle 131 er-Risale 59, 61, 128 Nazmu'I-Cevher 141 Risate fi llmi't-Tasav\Tuf 66 Nazmu'l-'Ikyfuı fi A'yfuıi'l-A'yan 171 . Risale fi Lahni'l-Amme 78 Nazmu·~-Sulôk 93 Risrue Hayy lbn Yakzfin ı ı ı Nefhu't:-Tib min Gusni•ı-Endelusi'r Ratib 154 RisMetu1--Bitgev1 159 191 · Risru.etu'İ-Gufran 92, 150 . Siyem A'lfuni 'n-Nubeta' 162 er-Risru.etu's:-Siniyye ve er-Risru.etu'ş . Siyeru Mulôki'l-'Acem 136 Şiniyye 100 Subhu'I-A'şa fi Sına'ati'l-tnşA · ·166 . ; Risru.etu't-Tevabi' ve'z.:Zevabi' 150 es-SumOt 43 ·.·' Sultanu•ı-Aşikin 93 es-Sahibi 82 SulOku'd~Duvel ve'l-Mtiluk 166 Sahih 156-157 · ·sutvanu'l-Muta' fi Udvani'l-Etba' 152 Sahifetu'l-Mutelemmis 28 Suveru'l-Ekat1m 127 es-Sahihan 52 Sahih-i .MUslim Şerhi" 157 eş-Şak.a'iku'n-Nu'm3niyye fi 'Ulema'id Saktu'z-Zend 91 · Devleti'l-Osmaniyye 165 es-Sava'iku'l-Muhrika 'ala EhWr-Rafd eŞ-Şatıtiyye 56 ve'z-Zendaka 157 eş-Şemarih fi 'llmi't-Tiôh l 71 es-Seb'atu't-Tıval 43 Şera'i'u1-1slam 72 Semerfttu'l-Evrfik 167 şerh 1s. 149 es-Sevadu'l-A'zam 64 Şerhu'l-Mufassal 83 . es-Sıhah 82, 167 Şerhu'ş-Şevruıid 149 es~Sıla fi Tarihi E'immeti'l-Endelus 153 Şerhu Teşrihi'l-Kanfin 121 .. ~ ..· sina'atu1~Kitabe 127 Şitl'u'l-Galil bi-ma ffLugati'l-'Anl~ mi- Sırru's-Sına'a ve Esıiru'l-Betaga 77 ne'd-Dahil 168 j ·:. Siddhanta ı 15 KitAbu'ş-Şil" ve'ş-ŞU;'ara' 45 , .··.. Sillcu'd-Durer fi A'yani'l-Kami's-Siini 'Aşar 171 et-Ta'~yyetu•ı-Kubd 93 Silsiletu't-Tevarih 128 Tabakatu1-Fukah~' 62, 165 Sire ResulilWı 135 Tabakatu1-Huttaz 162· Siret Seyflbn Zi Yezen 101 et-Tabakltu'l-KubrA .159 Siretu'l-Halebiyye ·160 TAbakAtu'l-Kurra'i'l-Meşhfirin 162 es-Si:ı:etu'n-Nebeviyye ve1-Asfuıı'l-Mu- Tabakltu1-Mufessirin 170 . . hammediyye 160 Tabakatu'n-Nahviyyin ve'l-Lugaviyyin Siretu's-Sultan Cel3leddin Menkubirti 171 142 . Tabakltu'ş-Şifi'iyye 158 Simı'l-Leyrul fi'l-Kalb ve'l-llxW 169 TabakAtu1-Umem 153 192 o . Ttlcu'I-'Aıils min Cevahiri'l-Kamus 168 et-Tenbili ve'l-İşrM 139 Tiku'l-Luga ve Sıhahu'l~A~biyye 82 Tecrid fi-Esma'is-Sahabe 53 Takvlmu'l-Buldan 161 Tedbir el-Mutevahhid lll Takvimu'l.. Ebdan fi Tedbiri'l~İnsan 120 Tefsir 72 Takvlmu's-Sıhha 120 et-Tefsir 112 . . et-Tara~if fi'l-Hisab ı 14 Tefsiruil~Celaleyn 156, 170 Tfuih 138 Tefsiru'I-Kadi 57 Tfu:ihu Bagdad. 140 et-telhis 112 Tar1bu Dimaşk ·140 · Telvih 63 · ·Tanhu'I-Hamis fi Ahvftli Nefsi'n~Nefis Tehzibu'l-Ahkam ·72 160 TehMutu'l-Felasife 69, 110, 112 Tanhu'l-Hind 130 · Tehzibu'ş-Şi'a 72 . . Tanhu'l-Hukemtr 125 TehMutu't-Tehafut · 69, 112 Tarihu'l-Huleta' 171 Tenkihu'l-Usiil .63 Taôhu İftitah (Feth) el-Endelus 153 Tetcurnanu'l-Eşvak 67 Tfuihu'l-tsıam 16i . Tfuihu Medtneti Dimaşk 140 et-Teys"ır fi Kıra'atis's-Seb' 55 Tarihu Mekke 14() et-Teysir fi'l-Mudavat ve't·-Tedbir 121 Tanhu'r~Rusul ve'l-Muluk 136 Tezkire 121 Tfuihu Sini Mulôk.i'l-Ard ve'l-Enbiya' et-Tezkira bi-Ahvrui'l-Mevta ve 138 AhvAli'l:.Ahira 147 Tanhu' 'Ulema'i'l.. Endelus 153 Tezkiretu1-Kehh311n 120 1 Tfuihu'l-Yemen 140 et-Tıbbu'l-Mansôıi 119, 122 et-Tarikatu'l-Muhammediyye 159 Tuhfetu'l-Elbab 131 et-Tasôf 119 Tuhfetu'l-Mevdôd bi -Ahkftmi'l-Mevlfid Tavku'l-Hamfune 147 . 158 ' Tuhfetu'n-Nuzzftr fi Gara'~bi'l-Eınsar ve . Tecanbu'l-Umem ve Ta'llibi'I-Himem . .142 . . 'Acft'ibi'l-Esfar 132 et-Tekmile li-Kitftbi's-Sıla 153 el-Urnde ısı et-Tenbih 'ala Galati'l-Cahil ve'n-Nebih Umde Akideti Ehll's-Sunne ve'l-Cema'a 159 64 et-Tenbih fi'l-Fılch 62 Umdetu'l-Kari' fi Şerhi'l-Buhfui 157 193 Umm 61 Ummul-Berillıin 159 ' ' el-Unsu'l~Celll bi-Tanhi'l-Kuds ve'l- Halil 162 Usdu'l-Gabe fi Ma'rifeti's-Sahabe 55. . . \ Uyfinu'l-Ahbar 95 Uyfinu'l-Asar fi Gazevati Seyyidi Ralfı'a ve Mudar ve tı Şema'ilihi 160 ~ 'Uyfinu'l-Enba fi Tabakati'l-Etıhba' 125 . el-Vafi bi'l-Vefey_at 167 Vefeyatu'l-A'yan ve Enba'i Ebna'iz- · . Zaman 142. el-Veciz" fi Tefsiri'l-Kitabi'l-Aziz 146 Viaticuıiı 119. 120 el-Vik.aye 61 el-Ya vakit ve'I-Cevahir fi Beyani 'Aka'idi'l-Keba'ir 159 Yenbfi' el-Hayat l 11 • Yetimetu'd-Dehr fi Mehasini Ehli'l-Asr 89 ' ZAdu'l-Musafir ve Kfitu'l-Iİathi 119 Zeylu Tarihi Dimaşk 140 Zubdetu'l-Haleb min Tarihi Haleb 140 194