ﻣﺠﻠﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت اﻗﺘﺼﺎد و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮐﺸﺎورزي اﯾﺮان DOI: 10.22059/ijaedr.2018.259880.668614 دوره 2-50, ﺷﻤﺎره 2، 1398 (265-280)
Evaluating the Ecological Capability of Agriculture in Estahban County
SOROUSH KHALILI 1*, HAMID SOLTANINEJAD2 AND JAMILEH TAVAKOLINIA3 1, 2, Master's Degree Students of Geography and Urban Planning, Earth Sciences Faculty, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran 3, Associate Professor of Human Geography, Earth Sciences Faculty, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran (Received: Jul. 25, 2018- Accepted: Dec. 24, 2018)
ABSTRACT
Land use planning based on its ecological capability has a significant role in environmental management and in preventing environmental degradation in the direction of sustainable development. Accordingly, the aim of the present study is to determine the ecological capability of agriculture and to select the most suitable places to allocate to this land use in Estahban county, Fars province. Descriptive-analytical method was used to measure the ecological capability of the study area. In this research, the multi-criteria decision making process has a very functional role to play by using the GIS. Due to the fact that part of the county of Estahban has protected areas and since there is no possibility of farming in these areas, the analysis and calculations of the present research have been carried out without considering the area of the mentioned part. The results showed that 77 percent of the land area of Estahban county is located in the ideal location for users, and only 23 percent of it remains in compliance with the land use and ecological capability of the county. According to the ecological capability of the study area, nearly 19% of the county's land is in a suitable and very suitable agricultural area. Also, the results showed that around 308 square kilometers of agricultural land use in Estahban county is contradictory with its ecological capability, but it is much less than 50 percent, and the prevailing area of the county has favorable environmental conditions. Altogether, by policy-making, stopping the horizontal development of the city in the peri-urban agricultural lands, extending agricultural use in the southeastern direction of the county, creation of agricultural-related conversion industries, establishment of factories of fig tree products such as jam making, creation of producer organizations for fig producers and support and strengthen existing organizations, hold training programs for farmers on water management and storage, and preventing unbridled migrations of villagers to the periphery of cities, can help to improve agriculture in places with capability and to prevent further degradation of such lands.
Keywords: Ecological capacity evaluation, Analytic hierarchy process (AHP), Estahban county, Agriculture, Geographic information system (GIS).
* ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﻣﺴﺌﻮل: ﺳﺮوش ﺧﻠﯿﻠﯽ E-mail: [email protected] 266 ﻣﺠﻠﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت اﻗﺘﺼﺎد و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮐﺸﺎورزي اﯾﺮان دوره 2-50، ﺷﻤﺎره 2، 1398
ارزﯾﺎﺑﯽ ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ ﮐﺸﺎورزي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﺘﻬﺒﺎن
ﺳﺮوش ﺧﻠﯿﻠﯽ1*، ﺣﻤﯿﺪ ﺳﻠﻄﺎﻧﯽﻧﮋاد2 و ﺟﻤﯿﻠﻪ ﺗﻮﮐﻠﯽﻧﯿﺎ3 1، 2، داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷﺪ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي ﺷﻬﺮي، داﻧﺸﮑﺪه ﻋﻠﻮم زﻣﯿﻦ، داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻬﯿﺪ ﺑﻬﺸﺘﯽ، ﺗﻬﺮان، اﯾﺮان 3، داﻧﺸﯿﺎر ﮔﺮوه ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎ و آﻣﺎﯾﺶ، داﻧﺸﮑﺪه ﻋﻠﻮم زﻣﯿﻦ، داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻬﯿﺪ ﺑﻬﺸﺘﯽ، ﺗﻬﺮان، اﯾﺮان (ﺗﺎرﯾﺦ درﯾﺎﻓﺖ: 3/5/97- ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﺼﻮﯾﺐ: 97/10/3)
ﭼﮑﯿﺪه
ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﮐﺎرﺑﺮي اراﺿﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ آن، ﻧﻘﺶ ﺑﺴﺰاﯾﯽ در ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺤﯿﻂ و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ در راﺳﺘﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار دارد. ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس، ﻫﺪف ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮدن ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ ﮐﺸﺎورزي و اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮﯾﻦ ﻣﮑﺎنﻫﺎ ﺑﺮاي اﺧﺘﺼﺎص ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎرﺑﺮي در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﺘﻬﺒﺎن، واﻗﻊ در اﺳﺘﺎن ﻓﺎرس ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺮاي ﺳﻨﺠﺶ دﻗﯿﻖ ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ از روش ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ- ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ. در اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮي ﭼﻨﺪ ﻣﻌﯿﺎره ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮي از ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﻧﻘﺸﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﺎرﺑﺮدي دارد. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺨﺸﯽ از ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﺘﻬﺒﺎن داراي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ و از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ اﻣﮑﺎن ﮐﺸﺎورزي وﺟﻮد ﻧﺪارد، ﺗﺤﻠﯿﻞﻫﺎ و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺪون در ﻧﻈﺮﮔﯿﺮي ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻗﺴﻤﺖ ﯾﺎد ﺷﺪه اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺸﺎن داد 77 درﺻﺪ از ﻣﺴﺎﺣﺖ اراﺿﯽ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﺘﻬﺒﺎن از ﻧﻈﺮ ﻣﮑﺎنﮔﺰﯾﻨﯽ ﮐﺎرﺑﺮيﻫﺎ، در وﺿﻌﯿﺖ اﯾﺪهآل ﻗﺮار دارد و ﺗﻨﻬﺎ 23 درﺻﺪ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه از آن، ﺗﻄﺒﯿﻖ ﺑﯿﻦ ﮐﺎرﺑﺮي اراﺿﯽ و ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ اﯾﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن را رﻋﺎﯾﺖ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ. ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻧﻘﺸﻪ ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ ﻣﺤﺪوده ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ، ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ 19 درﺻﺪ اراﺿﯽ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن در ﻃﯿﻒ ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ از ﻟﺤﺎظ ﮐﺸﺎورزي ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ، ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺸﺎن داد ﻗﺮﯾﺐ ﺑﻪ 308 ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ از ﮐﺎرﺑﺮي ﮐﺸﺎورزي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﺘﻬﺒﺎن ﺑﺎ ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ آن ﻣﻐﺎﯾﺮ اﺳﺖ؛ اﻣﺎ اﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻤﺘﺮ از 50 درﺻﺪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻏﺎﻟﺐ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن، داراي ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺴﺎﻋﺪي از ﻟﺤﺎظ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺘﯽ اﺳﺖ. در ﻣﺠﻤﻮع ﺑﺎ ﺳﯿﺎﺳﺖ- ﮔﺬاري و ﺗﻮﻗﻒ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻓﻘﯽ ﺷﻬﺮ در اراﺿﯽ ﮐﺸﺎورزي ﭘﯿﺮاﻣﻮن، ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﯿﺰان ﮐﺸﺖ و ﮐﺎرﺑﺮي ﮐﺸﺎورزي در ﺟﻬﺖ ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن، اﯾﺠﺎد ﺻﻨﺎﯾﻊ ﺗﺒﺪﯾﻠﯽ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮐﺸﺎورزي، اﯾﺠﺎد ﮐﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻓﺮآوردهﻫﺎي اﻧﺠﯿﺮي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮﺑﺎﺳﺎزي، اﯾﺠﺎد ﺗﺸﮑﻞﻫﺎي ﺗﻮﻟﯿﺪي اﻧﺠﯿﺮﮐﺎران و ﺣﻤﺎﯾﺖ و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺗﺸﮑﻞﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد، ﺑﺮﮔﺰاري ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي آﻣﻮزﺷﯽ ﺑﺮاي ﮐﺸﺎورزان در زﻣﯿﻨﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و ذﺧﯿﺮه آب و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﻣﻬﺎﺟﺮتﻫﺎي ﺑﯽروﯾﻪ روﺳﺘﺎﯾﯿﺎن ﺑﻪ ﻧﻮاﺣﯽ ﺣﺎﺷﯿﻪاي ﺷﻬﺮﻫﺎ، ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺑﻬﺒﻮد ﮐﺸﺎورزي در ﻣﮑﺎنﻫﺎي داراي ﺗﻮان ﮐﻤﮏ ﮐﺮد و از ﺗﺨﺮﯾﺐ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ اراﺿﯽ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﺷﻮد.
واژهﻫﺎي ﮐﻠﯿﺪي: ارزﯾﺎﺑﯽ ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ، ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﯽ (AHP)، ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﺘﻬﺒﺎن، ﮐﺸﺎورزي، ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ (GIS).
ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻧﯿﺎز اﺳﺖ ﺗﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﻧﺎﭘﺎﯾﺪاري اراﺿﯽ ﮐﺸﺎورزي در ﻧﻈﺎم- اﺗﺨﺎذ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﭘﺎﯾﺪار ﻣﺤﻮر ﺑﺮاي ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ زﻣﯿﻦ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺷﻮﻧﺪ Nabizadeh) دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي ﭘﺎﯾﺪار از اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺴﯿﺎري ﺑﺮﺧﻮردار (et al., 2018. ﮐﺸﺎورزي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر اﺳﺖ (Moridsadat et al., 2018). ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ، ﺗﻨﮕﺎﺗﻨﮓ ﺑﺎ ﻣﺤﯿﻂ ﺳﺮوﮐﺎر دارد، ﺑﺮاي داﺷﺘﻦ ﮐﺎراﯾﯽ ﺧﻠﯿﻠﯽ و ﻫﻤﮑﺎران: ارزﯾﺎﺑﯽ ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ ﮐﺸﺎورزي... 267
ﺑﺎﻻﺗﺮ و ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ، ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ آﻧﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺳﺮاغ آنﻫﺎ رود. اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻤﮑﻦ اﻧﺴﺎن از ﻋﻠﻤﯽ روزاﻓﺰون ﺗﻮان ﻣﺤﯿﻄﯽ اﺳﺖ ,.Yousefi et al) ﺳﺮزﻣﯿﻦ، در واﻗﻊ ﺑﻬﺮه ﺟﻮﯾﯽ از ﺗﮏ ﺗﮏ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﯾﺎد ﺷﺪه (2016. اﺳﺖ. اﻣﺎ اﺳﺘﻔﺎده اﻧﺴﺎن از ﻣﻨﺎﺑﻊ اﮐﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ را اﺛﺒﺎت ﮐﺮده اﺳﺖ، ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﻨﺒﻊ ﻧﺪارد، ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺪاﺧﻞ اﯾﻦ ﻫﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻋﻠﻢ و اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﮐﻪ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از ﻫﻤﻪ ﻣﯽﺷﻮد اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎي ﺧﺎك، آب و ﻫﻮا و ﻣﺮدم ﻣﺤﯿﻂ ﺧﻮد داﺷﺘﻪ، (Makhdoum, 2012). ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺗﻮان و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮ ﻣﯿﺰان ﺑﺎزده ﺗﻮﻟﯿﺪي ﺧﻮﯾﺶ ﻧﯿﺰ اﻓﺰوده اﺳﺖ. ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﺎزﮔﺎري اﻧﻮاع ﮐﺎرﺑﺮيﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮان ﻣﻨﺎﻃﻖ، اﺳﺘﻔﺎده ﺣﻔﻆ ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ ﻧﯿﺰ زﻣﺎﻧﯽ ﻣﺤﻘﻖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ از از اﺑﺰار ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﯾﺠﺎد ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻗﺎﺑﯿﻠﺖﻫﺎ و ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪيﻫﺎي آن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻘﺸﻪﻫﺎ و ﺗﺤﻠﯿﻞ آنﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ. ﭘﺮ واﺿﺢ ﮔﺮدد. ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس، ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖﻫﺎ و ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪيﻫﺎي اﺳﺖ ﮐﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺗﻮان ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺪون رﻋﺎﯾﺖ وﺿﻌﯿﺖ ﺳﺎﺑﻖ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﭘﯿﺶ از ﺑﺎرﮔﺬاري ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﺴﯿﺎر ﻫﺮ ﮐﺎرﺑﺮي ﺑﯽﻧﺘﯿﺠﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. در واﻗﻊ، ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺖ. در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت، اﺳﺘﻔﺎده از ﻫﺪف از اﯾﻦ ﻧﻮع ارزﯾﺎﺑﯽ ﺗﻼش در ﺟﻬﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻬﯿﻨﻪ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﺻﻮرت ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ اﺳﺖ (Hataminejad et al., 2013). ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎي ﻃﺒﯿﻌﯽ و اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ ﻣﺎﻧﻊ از اﺳﺘﻤﺮار اﻫﻤﯿﺖ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎ ﺷﺪه، ﻋﻤﻼً ﺑﺴﯿﺎري از ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاريﻫﺎي اﻧﺠﺎم اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺑﺎﻟﻘﻮه ﻓﺎﻗﺪ ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻫﺪر ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﮐﺎرﺑﺮي ﺧﺎص ﺑﺎﺷﺪ (ﺣﺘﯽ در ﺻﻮرت ﻧﯿﺎز اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭼﺸﻢاﻧﺪازﻫﺎ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﮐﻨﯿﻢ و در اﯾﻦ اﻗﺘﺼﺎدي- اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد آن ﮐﺎرﺑﺮي) اﺟﺮاي آن زﻣﯿﻨﻪ اﺷﺘﺒﺎه در ﮐﺎرﺑﺮي زﻣﯿﻦ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻃﺮح ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺳﺒﺐ ﺑﻬﺒﻮد وﺿﻌﯿﺖ زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻧﺪازد (Herrman & Osinski, 1999). ﻧﻤﯽﮔﺮدد، ﺑﻠﮑﻪ، ﺗﺨﺮﯾﺐ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺤﯿﻂ را ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن ارزﯾﺎﺑﯽ ﺗﻮان ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ (ﭼﻪ ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ و ﺧﻮاﻫﺪ آورد (Brazier, 1998). ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﭼﻪ ﺗﻮان اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ آن) ﻋﺒﺎرت از ﺑﺮآورد ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ دارد ﮐﻪ واﺣﺪﻫﺎي زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ را اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻤﮑﻦ اﻧﺴﺎن از ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺑﺮاي ﮐﺎرﺑﺮيﻫﺎي ﺑﺮ اﺳﺎس اﻣﺘﯿﺎزات ﮐﺴﺐ ﺷﺪه ﺑﺎ داﻣﻨﻪ دﻟﺨﻮاه ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﮐﺸﺎورزي، ﻣﺮﺗﻌﺪاري، ﺟﻨﮕﻠﺪاري، ﭘﺎرﮐﺪاري (ﺣﻔﺎﻇﺖ و ﮐﺮده و ﻧﻘﺸﻪ ﻧﻬﺎﯾﯽ ﮐﺎرﺑﺮي را ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻤﺎﯾﺪ ,Pennington) ﺗﻮرﯾﺴﻢ)، آﺑﺰي ﭘﺮوري، اﻣﻮر ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ و ﺗﻮﺳﻌﻪ (2000. ﺷﻬﺮي، ﺻﻨﻌﺘﯽ و روﺳﺘﺎﯾﯽ در ﭼﺎرﭼﻮب اﺳﺘﻔﺎدهﻫﺎي اﮐﻨﻮن در ﺟﺪول ذﯾﻞ ﺑﻪ ﻣﺮوري ﺑﺮ ادﺑﯿﺎت ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﺸﺎورزي، ﺻﻨﻌﺖ، ﺧﺪﻣﺎت و ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ اﺳﺖ. ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﻣﯽﭘﺮدازﯾﻢ. ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﻧﺎم ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﻃﺒﯿﻌﯽ ﯾﺎ اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ در ﻣﺤﻞ ﺧﻮد ﺛﺎﺑﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ (ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﮐﻪ در ﺟﺪول آورده ﺷﺪهاﻧﺪ، ﻫﻤﮕﯽ از ﺷﺎﺧﺺ اﺳﺘﺜﻨﺎي آب) ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺮاي ﺑﻬﺮه وري و ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺘﯽ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﮐﺎر ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدهاﻧﺪ.
268 ﻣﺠﻠﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت اﻗﺘﺼﺎد و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮐﺸﺎورزي اﯾﺮان دوره 2-50، ﺷﻤﺎره 2، 1398
ﺟﺪول 1- ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ(ان) ﺳﺎل ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻋﻨﻮان ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻧﺘﺎﯾﺞ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﮔـﯿﻼن ﻣﺨﺪوم، م. ارزﯾﺎﺑﯽ ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ را ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺮاي رﻓـﻊ ﻣﺸـﮑﻼت 1991 و ﻣﺎزﻧــﺪران ﺑــﺮاي ﺗﻮﺳــﻌﻪ ﺷــﻬﺮي، .Makhdoum, M ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺘﯽ ﻣﯽداﻧﺪ. ﺻﻨﻌﺘﯽ، روﺳﺘﺎﯾﯽ و ﺗﻮرﯾﺴﻢ ﺑﺮرﺳﯽ و ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ اﺳﺘﺎن ﻣﯿﺮداوودي و ﻫﻤﮑﺎران ﻣﺮﮐﺰي از ﻧﻈﺮ ﮐﺸﺎورزي و ﻣﺮﺗـﻊداري در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ، ﻧﻮاﺣﯽ ﺑﺎ درﺟﻪ ﺗﻮان 1 در اﻃﺮاف ﻣﻨـﺎﺑﻊ آب و ﺑـﺎ 2008 .Mir Davoudi et al ﺑـــﺎ اﺳـــﺘﻔﺎده از ﺳﯿﺴـــﺘﻢ اﻃﻼﻋـــﺎت ﺷﯿﺐ ﭘﺎﯾﯿﻦ و ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ ﮐﻢ ﻗﺮار دارﻧﺪ. ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ (GIS) ارزﯾﺎﺑﯽ ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾـﮏ ﻣﺤـﯿﻂ ﺑـﺮاي در اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ، ﻃﺒﻘﻪ 1 ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻌﺪﺗﺮﯾﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﺮاي ﮐﺸـﺎورزي ﻧﻮري و ﻫﻤﮑﺎران ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﻣﺴـﺘﻌﺪ ﮐﺸـﺎورزي ﺑـﺎ و ﺑــﺪون ﻣﺤــﺪودﯾﺖ اﺳــﺖ وﺟــﻮد ﻧــﺪارد اﻣــﺎ اراﺿــﯽ ﺑــﺎ ﺗــﻮان 2010 .Nouri et al اﺳـــﺘﻔﺎده از GIS (ﺑﺨـــﺶ ﻣﺮﮐـــﺰي ﮐﺸﺎورزي درﺟﻪ 2 و 3 ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد اﺳﺖ و ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺸـﺎورزي را در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﮐﯿﺎر) اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮔﺴﺘﺮش داد. ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه در اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻧﺸـﺎن داد در ﻋﺮﺻـﻪﻫـﺎي ارزﯾــﺎﺑﯽ ﺗﻨﺎﺳــﺐ ﮐــﺎرﺑﺮي اراﺿــﯽ از ﺣﺎﺗﻤﯽ ﻧﮋاد و ﻫﻤﮑﺎران ﮐﺸﺖ زراﻋﺖ دﯾﻢ و آﺑﯽ، ﮐﺎرﺑﺮي وﺿﻊ ﻣﻮﺟـﻮد ﻣﻐـﺎﯾﺮ ﺑـﺎ ﺗـﻮان 2013 ﻃﺮﯾــﻖ ﻣــﺪل اﮐﻮﻟﻮژﯾــﮏ در اﺳــﺘﺎن .Hataminejad et al اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و اداﻣﻪ روﻧﺪ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﺨﺮﺑـﯽ را ﺑـﻪ ﺑـﺎر اردﺑﯿﻞ ﺑﺎ ﻫﺪف آﻣﺎﯾﺶ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺧﻮاﻫﺪ آورد. ﺑﺮ اﺳﺎس ﺑﺮرﺳﯽ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘـﻪ، ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷـﻤﺎل ﺷـﻬﺮ و ﺑﺨـﺶ- ارزﯾــﺎﺑﯽ ﺗــﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾــﮏ اراﺿــﯽ ﺑــﺎ ﻫﺎﯾﯽ از ﺟﻨﻮب و ﺟﻨـﻮب ﻏﺮﺑـﯽ، ﻣﺤـﻼت ﻋﻤﺪه ﺣﺎﺷﯿﻪﻧﺸـﯿﻨﯽ اﺳــﺘﻔﺎده از ﺳﯿﺴــﺘﻢﻫــﺎي اﻃﻼﻋــﺎت ﻧﻘﺪي و ﻫﻤﮑﺎران ﺷﻬﺮ ﺗﺒﺮﯾﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺤــﻮر ﺷــﻤﺎل ﻏــﺮب ﺷـﻬﺮ ﺑـﻪ دﻟﯿـﻞ 2014 ﺟﻐﺮاﻓﯿــﺎﯾﯽ و ﻓﺮآﯾﻨــﺪ ﺗﺤﻠﯿــﻞ ﺳﻠﺴــﻠﻪ .Naghdi et al زﻣﯿﻦﻫﺎي ﻣﺴـﻄﺢ و ﺟﻬــﺖ ﺷــﯿﺐ ﻣﻨﺎﺳــﺐ، ﺑــﺮاي ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﻣﺮاﺗﺒﯽ (ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردي: اراﺿﯽ ﺣﺎﺷﯿﻪ ﮐﺎﻟﺒﺪي ﺷﻬﺮ ﺗﺒﺮﯾﺰ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﮑﺎنﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﻮﺳـﻌﻪ در ﻧﻈـﺮ ﺷﻬﺮ ﺗﺒﺮﯾﺰ) ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. اﯾــﻦ ﭘــﮋوﻫﺶ ﺑــﺎ ﻫــﺪف ﭘﯿــﺎدهﺳــﺎزي ﺑﻬﺘــﺮ ﻣــﺪل اﮐﻮﻟــﻮژﯾﮑﯽ ﻣﺪلﺳﺎزي ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ از ﮐﺸــﺎورزي دﮐﺘــﺮ ﻣﺨــﺪوم ﮐــﻪ در آن وزن و اﻫﻤﯿــﺖ ﻧﺴــﺒﯽ ﻣﻄﯿﻌــﯽ ﻟﻨﮕــﺮودي و ﻣﻨﻈـــﺮ ﮐـــﺎرﺑﺮيﻫـــﺎي ﮐﺸـــﺎورزي و ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫـﺎ در ﻧﻈــﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﻧﻤــﯽﺷـﻮد، از روش ﻓﺮآﯾﻨــﺪ ﺗﺤﻠﯿــﻞ ﻫﻤﮑﺎران 2012 ﻣﺮﺗﻌـﺪاري ﺑــﺎ اﺳــﺘﻔﺎده از روش AHP ﺳﻠﺴــﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒــﯽ ﻓــﺎزي (Fuzzy AHP) و ﺳﯿﺴــﺘﻢ اﻃﻼﻋــﺎت Motiee Langroudi Fuzzy در ﻣﺤـــﯿﻂ GIS، (ﻣﻄﺎﻟﻌـــﻪ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﺑﻬﺮه ﺑﺮده اﺳﺖ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﻋﺮﺻـﻪﻫـﺎي ﻣﺴـﺘﻌﺪ et al. ﻣﻮردي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﺮودﺷﺖ) ﺑﺮاي ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﮐﺸﺎورزي در ﻣﺤـﺪوده ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻣﺮودﺷـﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﻣﻄﻠﻮﺑﯿﺖ ﮐﺸﺎورزي آنﻫﺎ را ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ. ارزﯾﺎﺑﯽ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺑﺎرﺑﺮي اراﺿـﯽ ﺷـﻬﺮي ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺸﺎن ﻣـﯽدﻫـﺪ ﮐـﻪ ﺣﺴﺎﺳـﯿﺖ اﮐﻮﻟـﻮژﯾﮑﯽ از ﻣﺮﮐـﺰ ﺑـﻪ ﺗﺴﻮ، ج. ي. و ﻫﻤﮑﺎران 2017 ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ اﮐﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ: ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﺷﻬﺮ ﻫـﺎﻧﮕﮋو ﺑـﻪ ﺗـﺪرﯾﺞ اﻓـﺰاﯾﺶ ﻣـﯽﯾﺎﺑـﺪ و ﻇﺮﻓﯿـﺖ Tsou et al. ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردي در ﻫﺎﻧﮕﮋو، ﭼﯿﻦ ﺑﺎرﺑﺮي اراﺿﯽ ﺷﻬﺮي ﺑﻪ ﭼﻬﺎر دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ.
در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ، ﺑﺨﺸﯽ از اﺳﺘﺎن ﻓﺎرس ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮاً در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل در ﻣﺤﻮر ﺗﺮاﻧﺰﯾﺘﯽ اﺳﺘﺎن ﻧﯿﺰ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ داراي ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺴﺘﻌﺪ ﮐﺸﺎورزي اﺳﺖ و ﻣﺮدم آن از اﯾﻦ اﺳﺖ. ﺑﺨﺸﯽ از دﺷﺖﻫﺎي داﻣﻨﻪاي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن، ﺑﺮاي راه اﻣﺮار ﻣﻌﺎش و زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ، ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﮐﺸﺎورزيﻫﺎي آﺑﯽ و دﯾﻢ و ﺑﺨﺶ اﻧﺪﮐﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﺑﺎﻏﺪاري اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑﺎﻏﺎت اﻧﺠﯿﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﺘﻬﺒﺎن در ﻣﺮﮐﺰ اﺳﺘﺎن ﻓﺎرس واﻗﻊ ﺷﺪه در ﺧﻮد ﺟﺎي داده اﺳﺖ Comprehensive Plan of) اﺳﺖ. از ﻧﻈﺮ وﺳﻌﺖ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﺘﺎن ﻓﺎرس (Estahban County, 1999. ﺑﻮده و ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻗﺮارﮔﯿﺮي در ﻣﺤﺪوده ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه، ﮐﺸﺎورزي اﺳﺘﺎن و در ﻣﺤﻮر ﺧﺮوﺟﯽ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺷﯿﺮاز از ﻧﻈﺮ در اﯾﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻫﻤﻮاره ﺑﺮ اﺳﺎس آزﻣﺎﯾﺶ و ﺧﻄﺎ اﻧﺠﺎم ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺎ ﺷﻬﺮ ﺷﯿﺮاز ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﻮده و ﻣﯽﺷﺪه و ﻫﯿﭽﮕﺎه ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﻣﻨﻄﻘﻪ، ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﺧﻠﯿﻠﯽ و ﻫﻤﮑﺎران: ارزﯾﺎﺑﯽ ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ ﮐﺸﺎورزي... 269
ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﻋﻤﺪه ﻣﺤﺼﻮل ﺗﻮﻟﯿﺪي ﮐﺸﺎورزان اﺳﺘﻬﺒﺎن ﮐﻪ داراي ﺷﻬﺮت زﯾﺎدي اﺳﺖ و از آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺮﻧﺪﯾﻨﮓ در اﯾﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻧﺎم ﺑﺮده ﻣﯽﺷﻮد، اﻧﺠﯿﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺎ ﻫﺪف ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﻬﺘﺮ، از ﺗﻮان ﮐﺸﺎورزي و اراﺋﻪ راﻫﺒﺮدﻫﺎي ﮐﺎرآﻣﺪﺗﺮ ﺑﺮاي ﮐﺸﺎورزان، ﺑﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺗﻮان ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﯽﭘﺮدازد، و ﺑﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮﯾﻦ ﻣﮑﺎنﻫﺎ ﺑﺮاي اﺧﺘﺼﺎص ﺑﻪ ﮐﺎرﺑﺮي ﮐﺸﺎورزي در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﺘﻬﺒﺎن را ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد دﻫﯿﻢ.
از ﻣﺸﮑﻼت ﻋﻤﺪه در ﺑﺨﺶ ﮐﺸﺎورزي در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ، ﺷﮑﻞ 1- ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮارد ذﯾﻞ اﺷﺎره ﮐﺮد:
- ﮐﻤﺒﻮد ﭘﺎﯾﺪار ﻣﻨﺎﺑﻊ آب و ﺑﺎرشﻫﺎي آﺳﻤﺎﻧﯽ، روش ﭘﮋوﻫﺶ - ﻧﺒﻮد اﻣﮑﺎن ﺑﺮداﺷﺖ اﺿﺎﻓﻪ از ﻣﻨﺎﺑﻊ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ، ﻫﺪف ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﮐﺎرﺑﺮدي و روش ﺗﺤﻘﯿﻖ آن - ﺧﺸﮏ ﺑﻮدن اﻗﻠﯿﻢ و ﺗﺒﺨﯿﺮ ﺑﺎﻻ، ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ- ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ اﺳﺖ، ﮐﻪ در ﺑﺨﺶ ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ ﺑﺎ ﺟﻤﻊ- - ﺧﺸﮏ ﺷﺪن ﻣﺮاﺗﻊ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ اﺧﯿﺮ. آوري دادهﻫﺎي آﻣﺎري و اﺳﻨﺎدي، اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ
ﮔﺮدآوري ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ؛ و در ﺑﺨﺶ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ روشﻫﺎي آﻣﺎر ﻣﻮاد و روشﻫﺎ ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ و اﺳﺘﻨﺒﺎﻃﯽ را ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﺑﺮﯾﻢ. ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﮐﻤﮏ ﻓﺮاواﻧﯽ ﺑﻪ در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻧﺎم اﯾﻦ ﺷﻬﺮ اﺳﺘﻬﺒﺎﻧﺎت آﻣﺪه اﺳﺖ ارزﯾﺎﺑﯽﻫﺎي ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺘﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ. ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﺮزﻣﯿﻦ و دﻟﯿﻞ اﯾﻦ ﻧﺎمﮔﺬاري ﺑﺎﻏﺎت ﺑﺴﯿﺎر اﻧﮕﻮر اﺳﺖ ﮐﻪ در اﺑﺰاري ﺑﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي راﻫﺒﺮدي و دﺳﺖﯾﺎﺑﯽ ﺑﻪ آﻣﺎﯾﺶ دﻫﻪﻫﺎي اﺧﯿﺮ ﺑﻪ اﺳﺘﻬﺒﺎن ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﺎم داده اﺳﺖ. ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﺳﺖ. در ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﻫﻢ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ اﺑﺰار اﺳﺘﻬﺒﺎن در 170 ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺷﺮق ﺷﯿﺮاز و در ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه، ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﺳﺖ. ارزﯾﺎﺑﯽ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎنﻫﺎي ﻧﯽرﯾﺰ، داراب، ﻓﺴﺎ و ﺷﯿﺮاز ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ اﺳﺖ. اﯾﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن در ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ واﻗﻊ ﺷﺪه و ﻣﺮاﺗﺒﯽ در ﻣﺤﯿﻂ GIS ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ. در اﺑﺘﺪاي ارﺗﻔﺎع ﻣﺘﻮﺳﻂ آن از ﺳﻄﺢ درﯾﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ 1730 ﻣﺘﺮ اﺳﺖ. ارزﯾﺎﺑﯽ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﭘﺎﯾﻪ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﺘﻬﺒﺎن ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﺳﺮﺷﻤﺎري ﺳﺎل ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺷﯿﺐ، ﺟﻬﺖ ﺷﯿﺐ، ﻃﺒﻘﺎت ارﺗﻔﺎﻋﯽ، ﺧﺎك، 1395، ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ 68850 ﻧﻔﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ در دو ﺑﺨﺶ ﻧﻮاﺣﯽ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺷﺪه و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت آب و اﻗﻠﯿﻢ ﻣﺮﮐﺰي و روﻧﯿﺰ و در ﺳﻪ ﺷﻬﺮ اﺳﺘﻬﺒﺎن، اﯾﭻ و روﻧﯿﺰ و ﺳﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺳﭙﺲ ﺟﻬﺖ دﻫﺴﺘﺎن اﯾﭻ، ﺧﯿﺮ و روﻧﯿﺰ ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ Iran) وزندﻫﯽ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي ﻣﺬﮐﻮر و ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮدن .Census, 2016) اﻫﻤﯿﺖ آنﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ، از ﻣﺪل اﯾﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻗﻄﺐ ﺗﻮﻟﯿﺪ اﻧﺠﯿﺮ اﯾﺮان ﺑﻪ AHP ﺳﻮد ﺑﺮده ﺷﺪ، زﯾﺮا ﻣﻘﺼﻮد ﻣﺎ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود و ﺑﺎغﻫﺎي اﻧﺠﯿﺮ آن ﺑﺨﺸﯽ از ارزشﻫﺎي ﻣﺮاﺗﺒﯽ اﺳﺖ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷﺒﮑﻪاي در اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ، ﻣﻌﻨﻮي و اﻗﺘﺼﺎدي ﮐﺸﻮر و ﺗﺄﻣﯿﻦﮐﻨﻨﺪه ﺣﺪود ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ. 90 درﺻﺪ اﻗﺘﺼﺎد و ﻣﻌﯿﺸﺖ ﻣﺮدم اﺳﺖ Hosseini et) روش ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ (al., 2017. ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ در در ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﯽ ﺑﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺷﮑﻞ 1 ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ. رﯾﺎﺿﯽ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ ﻃﺮح ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اوﻟﻮﯾﺖﺑﻨﺪي ﮔﺰﯾﻨﻪﻫﺎ اﻗﺪام ﻧﻤﻮد. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽﺗﻮان ﺟﻬﺖ ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮي از دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎي اﻓﺮاد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﯿﺰ ﺑﻬﺮه ﺟﺴﺖ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ روش 270 ﻣﺠﻠﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت اﻗﺘﺼﺎد و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮐﺸﺎورزي اﯾﺮان دوره 2-50، ﺷﻤﺎره 2، 1398
ﻧﻈﺮات اﻓﺮاد ﺧﺒﺮه را ﭘﺮدازش ﻧﻤﻮد. ﻓﺮآﯾﻨﺪ AHP ﺗﺮﮐﯿﺐ ﭘﺲ از ﺗﻌﯿﯿﻦ وزن ﻫﺮ ﻣﻌﯿﺎر، ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﻨﺪ ﻣﻌﯿﺎري در ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي ﮐﯿﻔﯽ و ﮐﻤﯽ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ ﻣﺤﯿﻂ GIS ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻫﻤﭙﻮﺷﺎﻧﯽ (Overlay) ﻣﯽﺳﺎزد (Saaty, 1987). و ﺗﺎﺑﻊ اﺟﺘﻤﺎع اﻧﺠﺎم ﺷﺪه و ﻧﻘﺸﻪ ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺗﻮان اراﺿﯽ ﺑﺮاي در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺮاي ﺗﻠﻔﯿﻖ ﻻﯾﻪﻫﺎ و ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮي ﮐﺸﺎورزي ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ (ﺷﮑﻞ 17). ﭼﻨﺪ ﻣﻌﯿﺎره از روش ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ زوﺟﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ. ﺑﻪ ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎ و روي ﻫﻢاﻧﺪازي ﻻﯾﻪﻫﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﯾﮏ ﺳﺮي ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ دو ﺑﻪ دوﯾﯽ از اﻫﻤﯿﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻬﺒﻮد ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﺘﻬﺒﺎن، ﺑﺎ ﻧﺴﺒﯽ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎ ﺑﺮاي ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ. از اﯾﻦ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻮان ﮐﺸﺎورزي در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ، اﺳﺘﺨﺮاج و رﺗﺒﻪ- ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ دو ﺑﻪ دوﯾﯽ ﺳﭙﺲ ﺑﺮاي اﯾﺠﺎد ﯾﮑﺴﺮي وزنﻫﺎ ﺑﻨﺪي ﺑﻪ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي اﮐﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﮑﻨﯿﮏ دﻟﻔﯽ، ﺑـﻪ (ﮐﻪ ﺟﻤﻊ ﺟﺒﺮي آنﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﯾﮏ اﺳﺖ)، اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدﯾﺪ. ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﮔﺮوه ﺧﺒﺮﮔـﺎن اﻗـﺪام ﮔﺮدﯾـﺪ و ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎ و وزنﻫﺎي ﻧﺴﺒﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه ﺑﺮاي ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺷﺮاﯾﻂ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ، ﺟﺪول ﺷـﻤﺎره 2 ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎ، دادهﻫﺎي ورودي ﺑﺮاي ﺗﺤﻠﯿﻞ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﻨﺪ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﺷﺪ. ﻣﻌﯿﺎرري در ﻣﺤﯿﻂ GIS را ﺗﺸﮑﯿﻞ دادﻧﺪ. ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ اﮐﻨﻮن در راﺳﺘﺎي ﺷﺮﮐﺖ دادن ﻻﯾﻪﻫﺎي ﻧﻘﺸﻪاي، درﺟﻪ دﻗﺖ و ﺻﺤﺖ وزندﻫﯽ از ﺷﺎﺧﺺ ﺳﺎزﮔﺎري ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﺷﯿﺐ، ﺟﻬﺖ ﺷﯿﺐ، ارﺗﻔﺎع، ﻧﻮع ﺧﺎك، اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ. ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺷﺎﺧﺺ ﺳﺎزﮔﺎري ﻣﻌﺎدل 1/0 ﯾﺎ رودﺧﺎﻧﻪ، ﺑﺎرﻧﺪﮔﯽ و دﻣﺎ در ارزﯾﺎﺑﯽ ﺗﻮان ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﻮرد ﮐﻤﺘﺮ از آن ﺑﺎﺷﺪ وزندﻫﯽ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﻮده، در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﺎرﺑﺮي ﮐﺸﺎورزي ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت وزنﻫﺎي ﻧﺴﺒﯽ داده ﺷﺪه ﺑﻪ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ روش AHP، ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎ (ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﺑﻨﺪ و وزن دﻫﯽ ﻣﺠﺪداً ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ ﻧﮕﺎرﻧﺪﮔﺎن ﺗﺮﺳﯿﻢ ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ) ﻫﺮ ﮐﺪام در ﮐﻼسﻫﺎي اﺳﺎس ﺟﺪاول ﺧﺮوﺟﯽ، ﻧﺮخ ﺳﺎزﮔﺎري ﺣﺎﺻﻠﻪ و ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎزﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺷﺪه و وزنﻫﺎي ﻧﺮﻣﺎل (ﻧﻬﺎﯾﯽ) ﺷﺪه در اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻤﺘﺮ از 1/0 ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮاي وارد ﮐﺮدن آنﻫﺎ در ﺑﺎﻧﮏ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻃﻼﻋﺎت ارزش ﮔﺬاريﻫﺎ و ﻣﻘﺎﯾﺴﻪﻫﺎ ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﺻﻮرت ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﺑﻪ آنﻫﺎ داده ﺷﺪ و در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﺗﻠﻔﯿﻖ و اﺳﺖ. ﺣﺎل ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮارد ذﮐﺮ ﺷﺪه ﮔﺎمﻫﺎي ﺑﻌﺪي ﮐﺎر روي ﻫﻢﮔﺬاري ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي وزندﻫﯽ ﺷﺪه ﺣﺎﺻﻠﻪ و ﻻﯾﻪ- ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻧﺮﻣﺎلﺳﺎزي وزن ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎ ﺟﻬﺖ ﺗﻠﻔﯿﻖ ﺑﺎ ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آنﻫﺎ در ﻣﺤﯿﻂ ﻧﺮماﻓﺰار ArcGIS 10.5، GIS و ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي وزندﻫﯽ ﺷﺪه ﺑﺎ روش AHP ﻧﻘﺸﻪ ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺗﻮان ﮐﺸﺎورزي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﺘﻬﺒﺎن ﺑﻪ روش ﺻﻮرت ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ. ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﯽ (AHP) ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮔﺮدﯾﺪ.
ﺟﺪول 2- ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ دوﺑﻪدو (زوﺟﯽ) ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي اﮐﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ دﻣﺎ ﺑﺎرﻧﺪﮔﯽ ارﺗﻔﺎع ﺟﻬﺖ ﺷﯿﺐ ﺷﯿﺐ آب ﺧﺎك ﮐﺸﺎورزي 4 4 5 5 3 1 1 ﺧﺎك 4 3 4 5 3 1 1 آب 5 4 3 6 1 33/0 33/0 ﺷﯿﺐ 5/0 5/0 2 1 17/0 2/0 2/0 ﺟﻬﺖ ﺷﯿﺐ 5/0 5/0 1 5/0 33/0 25/0 2/0 ارﺗﻔﺎع 1 1 2 2 25/0 33/0 25/0 ﺑﺎرﻧﺪﮔﯽ 1 1 2 2 2/0 25/0 25/0 دﻣﺎ
ﺧﻠﯿﻠﯽ و ﻫﻤﮑﺎران: ارزﯾﺎﺑﯽ ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ ﮐﺸﺎورزي... 271
ﺷﮑﻞ 2- ﻧﻘﺸﻪ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺷﯿﺐ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﺘﻬﺒﺎن
ﺷﮑﻞ 3- ﻧﻘﺸﻪ وزندﻫﯽ ﺷﺪه ﺷﯿﺐ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﺘﻬﺒﺎن ﺑﺎ روش AHP
ﺷﮑﻞ 4- ﻧﻘﺸﻪ ﺟﻬﺎت ﺷﯿﺐ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﺘﻬﺒﺎن 272 ﻣﺠﻠﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت اﻗﺘﺼﺎد و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮐﺸﺎورزي اﯾﺮان دوره 2-50، ﺷﻤﺎره 2، 1398
ﺷﮑﻞ 5- ﻧﻘﺸﻪ وزندﻫﯽ ﺷﺪه ﺟﻬﺎت ﺷﯿﺐ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﺘﻬﺒﺎن ﺑﺎ روش AHP
ﺷﮑﻞ 6- ﻧﻘﺸﻪ ﻃﺒﻘﺎت ارﺗﻔﺎﻋﯽ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﺘﻬﺒﺎن
ﺷﮑﻞ 7- ﻧﻘﺸﻪ وزندﻫﯽ ﺷﺪه ارﺗﻔﺎع ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﺘﻬﺒﺎن ﺑﺎ روش AHP ﺧﻠﯿﻠﯽ و ﻫﻤﮑﺎران: ارزﯾﺎﺑﯽ ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ ﮐﺸﺎورزي... 273
ﺷﮑﻞ 8- ﻧﻘﺸﻪ ﻧﻮع ﺧﺎك و زﻣﯿﻦﻫﺎي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﺘﻬﺒﺎن
ﺷﮑﻞ 9- ﻧﻘﺸﻪ وزندﻫﯽ ﺷﺪه ﺧﺎك و زﻣﯿﻦﻫﺎي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﺘﻬﺒﺎن ﺑﺎ روش AHP
ﺷﮑﻞ 10- ﻧﻘﺸﻪ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﺘﻬﺒﺎن 274 ﻣﺠﻠﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت اﻗﺘﺼﺎد و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮐﺸﺎورزي اﯾﺮان دوره 2-50، ﺷﻤﺎره 2، 1398
ﺷﮑﻞ 11- ﻧﻘﺸﻪ وزندﻫﯽ ﺷﺪه ﺑﻪ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﺘﻬﺒﺎن ﺑﺎ روش AHP
ﺷﮑﻞ 12- ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻄﻮط ﻫﻢ ﺑﺎران ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﺘﻬﺒﺎن
ﺷﮑﻞ 13- ﻧﻘﺸﻪ وزندﻫﯽ ﺷﺪه ﺧﻄﻮط ﻫﻢ ﺑﺎران ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﺘﻬﺒﺎن ﺑﺎ روش AHP ﺧﻠﯿﻠﯽ و ﻫﻤﮑﺎران: ارزﯾﺎﺑﯽ ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ ﮐﺸﺎورزي... 275
ﺷﮑﻞ 14- ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻄﻮط ﻫﻢ دﻣﺎي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﺘﻬﺒﺎن
ﺷﮑﻞ 15: ﻧﻘﺸﻪ وزندﻫﯽ ﺷﺪه ﺧﻄﻮط ﻫﻢ دﻣﺎي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﺘﻬﺒﺎن ﺑﺎ روش AHP
ﺷﮑﻞ 16- ﻧﻘﺸﻪ ﻧﻮاﺣﯽ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺷﺪه ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﺘﻬﺒﺎن
ﺣﺎﺻﻞ روي ﻫﻢﮔﺬاري ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي وزندﻫﯽ (ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ، ﻣﺸﺮوط و ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ) ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺷﺪه، ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي ﻣﺬﮐﻮر، ﺷﮑﻞ 17 اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺮده و ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن را در ﺳﻪ ﻃﯿﻒ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن
276 ﻣﺠﻠﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت اﻗﺘﺼﺎد و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮐﺸﺎورزي اﯾﺮان دوره 2-50، ﺷﻤﺎره 2، 1398
ﺷﮑﻞ 17- ﻧﻘﺸﻪ ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ ﺑﺮاي ﮐﺸﺎورزي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﺘﻬﺒﺎن
ﺷﮑﻞ 18- ﻧﻘﺸﻪ ﮐﺎرﺑﺮي اراﺿﯽ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﺘﻬﺒﺎن
ﺷﮑﻞ 19- ﻧﻘﺸﻪ ﮐﺎرﺑﺮيﻫﺎي ﮐﺸﺎورزي و ﺑﺎﻏﺎت ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﺘﻬﺒﺎن ﺧﻠﯿﻠﯽ و ﻫﻤﮑﺎران: ارزﯾﺎﺑﯽ ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ ﮐﺸﺎورزي... 277
ﻧﺘﺎﯾﺞ و ﺑﺤﺚ ﺟﺪول 4- ﺳﻬﻢ ﻫﺮ ﯾﮏ از وزنﻫﺎي داده ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺗﻮان ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﺘﻬﺒﺎن 1984 ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ اﺳﺖ و ﻗﺴﻤﺘﯽ از اﯾﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺣﻔﺎﻇﺖ وزنﻫﺎي داده ﺷﺪه ﻣﺴﺎﺣﺖ درﺻﺪ ﺷﺪه از ﺟﻤﻠﻪ ﭘﺎرك ﻣﻠﯽ ﺑﺨﺘﮕﺎن و ﭘﻨﺎﻫﮕﺎه ﺣﯿﺎت وﺣﺶ ﺑﻪ روش AHP (ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ) ﺳﻄﺢ اﺷﻐﺎل ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. از اﯾﻦ رو ﺑﻪ دﻟﯿﻞ آﻧﮑﻪ در ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﻣﺬﮐﻮر 1 (ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ) 1/5 0/11 ﮐﺸﺎورزي ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ و ﺑﺎﻋﺚ آﺳﯿﺐ ﻣﯽﮔﺮدد، ﻣﻘﺪار
ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺷﺪه (6/608 ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ) را 3 (ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ) 758/4 55/14 از ﻣﺴﺎﺣﺖ ﮐﻞ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﮐﺴﺮ ﮐﺮدهاﯾﻢ. 5 (ﻣﺸﺮوط) 358/1 26/04
7 (ﻣﻨﺎﺳﺐ) 80/6 5/86 ﺟﺪول 3- ﺳﻬﻢ ﮐﺎرﺑﺮيﻫﺎي اراﺿﯽ ﻣﻮﺟﻮد ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن درﺻﺪ 9 (ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ) 176/9 12/86 ﮐﺎرﺑﺮي اراﺿﯽ ﻣﺴﺎﺣﺖ (ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ) ﺳﻄﺢ اﺷﻐﺎل ﻣﺄﺧﺬ: ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي ﻃﺒﯿﻌﯽ 143/1 10/33 ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ 20 ﮐﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ دو ﻧﻘﺸﻪ اراﺿﯽ ﺳﻨﮕﻼﺧﯽ 615 42/44 ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن و ﮐﺎرﺑﺮي اراﺿﯽ آن اﺳﺖ؛ ﻣﺠﺘﻤﻊﻫﺎي درﺧﺘﯽ و ﺑﺎﻏﺎت 8/186 5/13 ﻧﻮاﺣﯽ ﺳﺒﺰ رﻧﮓ، ﺗﻤﺎم ﮐﺎرﺑﺮيﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد (ﮐﺸﺎورزي و ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺎرﺑﺮيﻫﺎ) ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﯿﻢ ﮐﻪ زﻣﯿﻦﻫﺎي ﺑﺎﯾﺮ 30/5 2/2 در ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﺬﮐﻮر، ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ و ﮐﺎرﺑﺮي اراﺿﯽ ﺑﺎ
ﻣﺮاﺗﻊ 9/215 59/15 ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﻄﺎﺑﻖ دارﻧﺪ. ﻧﻮاﺣﯽ ﻗﺮﻣﺰ رﻧﮓ، ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ اراﺿﯽ ﮐﺸﺎورزي 3/158 43/11 ﮐﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻮان ﮐﺸﺎورزي، در آنﻫﺎ ﮐﺸﺎورزي اﻧﺠﺎم
ﻧﻘﺎط ﺷﻬﺮي 8/6 49/0 ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ و در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﮐﺎرﺑﺮيﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺗﺨﺼﯿﺺ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﻧﻮاﺣﯽ آﺑﯽ رﻧﮓ ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ اراﺿﯽ ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺎ ﺑﺎغ 28/2 2/04 ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ، در ﮐﺎرﺑﺮي اراﺿﯽ ﻣﻮﺟﻮد، ﻗﺴﻤﺖﻫﺎﯾﯽ ﻣﺄﺧﺬ: ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﺸﺎورزي اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد ﮐﻪ داراي ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ. ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﺟﺪاول ﺷﻤﺎره 4 و 5 ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ، ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ، ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ از ﺟﺪول 6 اﺳﺘﻨﺘﺎج ﻣﯽ- ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ در ﻣﺤﺪوده ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ، ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﺷﻮد، ﺣﺪود 77 درﺻﺪ از ﻣﺴﺎﺣﺖ اراﺿﯽ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻧﻘﺸﻪ ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ، ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ 19 درﺻﺪ اراﺿﯽ اﺳﺘﻬﺒﺎن از ﻧﻈﺮ ﻣﮑﺎنﮔﺰﯾﻨﯽ ﮐﺎرﺑﺮيﻫﺎ، در وﺿﻌﯿﺖ اﯾﺪه- ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن (4/257 ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ) در ﻃﯿﻒ ﻣﻨﺎﺳﺐ و آل ﻗﺮار دارد و ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي 23 درﺻﺪ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ از ﻟﺤﺎظ ﮐﺸﺎورزي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ؛ از ﺳﻮي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي ﺟﺪﯾﺪي ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد ﺗﺎ از ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﺤﯿﻂ دﯾﮕﺮ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﮐﺎرﺑﺮي اراﺿﯽ ﻣﻮﺟﻮد، 3/373 زﯾﺴﺖ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﯾﺪ. روي ﻫﻢ رﻓﺘﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ﻣﻌﺎدل 27 درﺻﺪ ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﺶ از ﻧﯿﻤﯽ از ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﮐﺸﺎورزي در اﯾﻦ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ، ﺑﻪ اراﺿﯽ زراﻋﯽ و ﺑﺎﻏﺎت اﺧﺘﺼﺎص ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن، ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ ﺧﻮد اﺳﺖ.
278 ﻣﺠﻠﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت اﻗﺘﺼﺎد و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮐﺸﺎورزي اﯾﺮان دوره 2-50، ﺷﻤﺎره 2، 1398
ﺷﮑﻞ 20- ﻧﻘﺸﻪ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪاي ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ ﮐﺸﺎورزي ﺑﺎ ﮐﺎرﺑﺮي اراﺿﯽ ﻣﻮﺟﻮد ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﺘﻬﺒﺎن
ﺟﺪول 5- ﻣﺴﺎﺣﺖ وﺿﻌﯿﺖﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه از ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ و ﮐﺎرﺑﺮي اراﺿﯽ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﺴﺎﺣﺖ (ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ) درﺻﺪ ﺳﻄﺢ اﺷﻐﺎل اﻧﺠﺎم ﮐﺸﺎورزي ﺑﺪون وﺟﻮد ﺗﻮان 210/7 15/37 ﻣﮑﺎنﯾﺎﺑﯽ ﺻﺤﯿﺢ 1063/1 77/55
ﻋﺪم اﻧﺠﺎم ﮐﺸﺎورزي ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻮان 97/1 7/08 ﻣﺄﺧﺬ: ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﺗﺤﻘﯿﻖ
ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮي و ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدﻫﺎ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود. ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﻮدن ﺳﻄﺢ آﮔﺎﻫﯽﻫﺎي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﺘﻬﺒﺎن ﺟﺰو آن دﺳﺘﻪ از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺸﻮر ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺘﯽ و ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﺣﺲ ﺗﻌﻠﻖ ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ، ﻣﺤﯿﻂ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﺎﯾﻪﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي آن ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ ﮐﺸﺎورزي زﯾﺴﺖ را ﺑﻪ ﺳﻮي ﺗﺨﺮﯾﺐ و اﺿﻤﺤﻼل ﺳﻮق ﻣﯽدﻫﺪ و اﺳﺘﻮار اﺳﺖ. در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺳﻌﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮان ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ اﻗﺪام ﭘﯿﺸﮕﯿﺮاﻧﻪاي ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از آن در اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ در ﺟﻬﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮐﺸﺎورزي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺸﺎن داد ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﯽ (AHP) ارزﯾﺎﺑﯽ ﮔﺮدد، و در اﻧﺘﻬﺎ ﻗﺮﯾﺐ ﺑﻪ 308 ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ از ﮐﺎرﺑﺮي اراﺿﯽ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻻﯾﻪ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن و ﻻﯾﻪ اﺳﺘﻬﺒﺎن، ﺑﺎ ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ آن ﻣﻐﺎﯾﺮت دارد ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ اﯾﻦ ﺗﻮان ﺑﺎ ﮐﺎرﺑﺮي اراﺿﯽ ﻓﻌﻠﯽ اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﻮد. ﺑﺎ اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎ ﺑﺮ روي ﺑﻠﻨﺪيﻫﺎي اﻃﺮاف ﺷﻬﺮ اﺳﺘﻬﺒﺎن ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ ﮐﺸﺎورزي ﺑﺎ ﮐﺎرﺑﺮي اراﺿﯽ، اﺳﺖ ؛ اﻣﺎ اﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻤﺘﺮ از 50 درﺻﺪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﻧﻮاﺣﯽ ﺑﺎ ﮐﺎرﺑﺮيﻫﺎي ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺸﺨﯿﺺ داده ﺷﺪﻧﺪ. ﻋﺪم ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻏﺎﻟﺐ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن، داراي ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺴﺎﻋﺪي از اﺳﺘﻔﺎده ﺻﺤﯿﺢ از اراﺿﯽ (در ﻗﺴﻤﺖﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﻟﺤﺎظ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺘﯽ اﺳﺖ. داﺷﺘﻦ ﺗﻮان ﮐﺸﺎورزي، ﮐﺎرﺑﺮيﻫﺎي دﯾﮕﺮي اﺳﺘﻘﺮار ﻟﺬا ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد وﺿﻌﯿﺖ ﮐﻨﻮﻧﯽ ﮐﺸﺎورزي در ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﯾﺎ ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ) ﻧﻮﻋﯽ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺑﺮاي ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﺘﻬﺒﺎن، ﭘﯿﺸﻨﻬﺎداﺗﯽ اراﺋﻪ ﻣﯽﮔﺮدد: ﺧﻠﯿﻠﯽ و ﻫﻤﮑﺎران: ارزﯾﺎﺑﯽ ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ ﮐﺸﺎورزي... 279
1- ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ ﮐﺎرﺑﺮي 9- ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪﺳﺎزي روﺳﺘﺎﯾﯿﺎن ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﮐﺸﺎورزي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﯽ ﻣﺒﺘﻨـﯽ ﺑـﺮ ﻣﻬﺎﺟﺮتﻫﺎي ﺑﯽروﯾﻪ ﺑﻪ ﻧﻮاﺣﯽ ﺣﺎﺷﯿﻪاي ﺷﻬﺮﻫﺎ، ﺗﻮﺟﻪ GIS، ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰاري ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺟﻬﺖﮔﯿﺮي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ- ﺑﻪ اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻏﻨﯽ ﻣﺤﯿﻄﯽ و ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﺻﺤﯿﺢ از آنﻫﺎ رﯾﺰيﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺑﺮاي ﻧﯿﻞ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﺗﻮازن در ﻃﺒﯿﻌﺖ، ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺑﻮرسﺑﺎزي اﺳﺖ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽﮔﺮدد ﻃﺮحﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺎ زﻣﯿﻦ ﺑﻪ وﯾﮋه در ﻣﻨﺎﻃﻖ داراي ﭼﺸﻢاﻧﺪازﻫﺎي زﯾﺒﺎي ﺑﻬـﺮهﮔﯿـﺮي از روش ﻓﻮق و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻮان ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﻃﺒﯿﻌﯽ و اﯾﺠﺎد ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﺑﯿﻦ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ و ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻠﯽ، اﻧﺠﺎم ﺷﻮد. ﻣﻨﻄﻘﻪاي و ﻣﺤﻠﯽ در ﺑﻬﺮهﺑﺮداري و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اراﺿﯽ 2- ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﻧﺎﺑﻮدي ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺣﯿﺎﺗﯽ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ (Javadian Koutenaee et al., 2014). ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻧﺎدرﺳﺖ ﮐﺎرﺑﺮي اراﺿﯽ، ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ 10- در ﺷﯿﺐﻫﺎي ﺑﺎﻻي 15 درﺻﺪ، ﮐﺸﺎورزي ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻓﻘﯽ ﺷﻬﺮ در اراﺿﯽ ﮐﺸﺎورزي ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺻﻮرت ﻧﮕﯿﺮد زﯾﺮا ﺻﺮﻓﻪ اﻗﺘﺼﺎدي ﻧﺪارد. ﻋﻼوه ﺑﺮ آن، ﮔﺮدد. اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻠﺰم ﮐﺮدن ﻃﺮحﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺷﻬﺮي ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﺨﻢ زدن ﺑﻪ ﺷﯿﻮه ﺻﺤﯿﺢ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﺷﯿﺐ در زﻣﯿﻦﻫﺎي دادن ﻓﺮآﯾﻨﺪي ﮐﺎرآﻣﺪ و ﻣﻮرد ﺗﺄﯾﯿﺪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺑﺮاي ﺑﺎ ﺷﯿﺐ ﮐﻤﺘﺮ از 15 درﺻﺪ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد وﻟﯽ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ، از ﺗﻐﯿﯿﺮات زﯾﺎنﺑﺎر و ﻣﺨﺮب در زﻣﯿﻦﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺷﯿﺐ ﺑﺎﻻﯾﯽ دارﻧﺪ اﺣﺘﻤﺎل واژﮔﻮﻧﯽ ﮐﺎرﺑﺮي اراﺿﯽ در ﭼﺎرﭼﻮب ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﺗﺮاﮐﺘﻮر زﯾﺎد اﺳﺖ. ﻣﯽﮐﻨﺪ. 11- در ﺑﺨﺶ ﮔﺴﺘﺮدهاي از ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﮐﻪ داراي 3- در ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﯾﮏ رودﺧﺎﻧﻪ داﺋﻤﯽ ﺷﺮاﯾﻂ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي زراﻋﺖ اﺳﺖ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻣﻌﯿﺎر ﻣﻬﻤﯽ در ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﻮﺟﻮد، اﮔﺮ ﭼﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاري ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺮاي ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ، از اﯾﻦ رو ﻣﯿﺰان ﮐﺸﺖ و ﮐﺎرﺑﺮي ﮐﺸﺎورزي در زراﻋﺖ و ﺑﺎﻏﺪاري ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد، وﻟﯽ ﺑﺮاي ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ در ﺟﻬﺖ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﻣﺬﮐﻮر ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﺑﺪ. ﺑﺨﺶﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﮐﺸﺎورزي، ﭼﻮن داﻣﺪاري و ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً 4- اﯾﺠﺎد ﺻﻨﺎﯾﻊ ﺗﺒﺪﯾﻠﯽ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﺟﻨﺒﯽ ﮐﺸﺎورزي و ﺣﺘﯽ ﮐﺸﺖ ﺑﺮﺧﯽ ﮐﺸﺎورزي و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺗﻮﺳﻌﻪ اراﺿﯽ ﮐﺸﺎورزي ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﻓﻮق ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺸﺖ ﻋﻠﻮﻓﻪ در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﺘﻬﺒﺎن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻮانﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ (ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯿﺮﺳﺪ. ﻋﻨﻮان ﻗﻄﺐ ﺗﻮﻟﯿﺪ اﻧﺠﯿﺮ) اﻣﺮي ﺿﺮوري ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ. 12- ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ در اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺗﻮان 5- اﯾﺠﺎد ﮐﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻓﺮآوردهﻫﺎي اﻧﺠﯿﺮي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺑﺪون در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻣﺮﺑﺎﺳﺎزي در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ زراﻋﺖ ﮐﻤﮏ اﻧﺴﺎن اﻧﺠـﺎم ﺷـﺪ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽﮔﺮدد ﺳﺎﯾﺮ ﮐﻨﺪ. ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻣﺆﺛﺮ از ﻗﺒﯿﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻧﯿﺰ 6- اﯾﺠﺎد ﺗﺸﮑﻞﻫﺎي ﺗﻮﻟﯿﺪي اﻧﺠﯿﺮﮐﺎران و ﺣﻤﺎﯾﺖ و در ﺗﺼـﻤﯿﻢﮔﯿـﺮي ﻟﺤﺎظ ﺷﻮد. ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺗﺸﮑﻞﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﻄﺢ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ، ارزﯾﺎﺑﯽ ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ ﮐﺸﺎورزي ﺑﺎ اﻃﻼﻋﺎت اﻧﺠﯿﺮﮐﺎران، ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺆﺛﺮ واﻗﻊ ﺷﻮد. اﺳﺘﻔﺎده از روش ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﯽ، ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ GIS، 7- ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺳﺘﻤﺮار ﭘﺪﯾﺪه ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ، ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰاري ﻣﻨﺎﺳﺐ در ارزﯾﺎﺑﯽ ﺗﻮان اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ ﺑﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي آﻣﻮزﺷﯽ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﻼسﻫﺎي ﺗﺮوﯾﺠﯽ ﺑﺮاي ﺟﻬﺖﮔﯿﺮي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺑﻬﺒﻮد و اﺻﻼح ﮐﺸﺎورزي ﺑﺎ ﻫﺪف ﮐﺸﺎورزان در زﻣﯿﻨﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و ذﺧﯿﺮه آب ﺑﺮﮔﺰار ﮔﺮدد. دﺳﺖﯾﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار اﺳﺖ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻪﮐﺎرﮔﯿﺮي اﯾﻦ 8- ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺴﺘﺮﺳﺎزي ﻻزم ﺑﺮاي اﻓﺰاﯾﺶ راﻫﺒﺮد ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت آﻣﺎﯾﺸﯽ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﮔﺮدد. ﺗﻌﺎﻣﻞ و ﺗﺒﺎدل اﻃﻼﻋﺎت ﮐﺸﺎورزان در ﻗﺎﻟﺐ ﻣﺸﺎرﮐﺖ در ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﻮد ,.Hosseini et al) .2017)
280 ﻣﺠﻠﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت اﻗﺘﺼﺎد و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮐﺸﺎورزي اﯾﺮان دوره 2-50، ﺷﻤﺎره 2، 1398
REFERENCES 1. Beek, K., de Bie, C., & Driessen, P. (1997). Land Information and Land Evaluation For Land Use Planning and Sustainable Land Management. The Land. 2. Brazier, A. M. (1998). Geographic Information System: A Consistent Approach to Land Use Planning Decisions Around Hazardous Installations, Jour. Hazardous Materials, 61, 355-361. 3. Comprehensive Plan of Estahban County (1999). 4. Hataminejad, H., Rajaei, S., Salarvandian, F., & Teimouri, I. (2013). The Evaluating of Land Use Suitability by the Method of Ecological Potential in the Ardebil Province toward Land use Planning. Town and Country Planning, 5(1), 5-26. 5. Herrman, S., & Osinski, E. (1999). Planning Sustainable Land Use in Rural Areas at Different Spatial Levels Using GIS and Modelling Tools. Landscape & Urban Planning, 46: 93-111. 6. Hosseini, G., Mahboobi, M., Abedi Sarvestani, A., & Jafari, M. (2017). Educational Needs of Fig Growers in Optimal Water Storage Management on Drought Conditions, Case: Estahban County. Iranian Journal of Agricultural Economics and Development Research, 48(2), 311-321. 7. Statistical Centre of Iran (2016). Iran Census. 8. Javadian Koutenaee, S., Malmasi, S., Orak, N., & Morshedi, J. (2014). Applying a Framework for Ecological Capability Assessment Model of Urban Development Using Analytic Network Process (ANP) (Case Study: Sari Township). Town and Country Planning, 6(1), 153-178. 9. Makhdoum, M. (1987). Provides a New Way of Analyzing and Aggregating Data in the Process of Spatial Planning. Iran Natural Resources Magazine(41). 10. Makhdoum, M. (1991). Evaluating the Ecological Capacity of Gilan and Mazandaran for Urban, Industrial & Rural Development and Tourism. Environmental Studies, 16(16). 11. Makhdoum, M. (2012). Foundation of Spatial Planning (13 ed.). Tehran: University of Tehran Press. 12. Mirdavoudi, H. R., Zahedipour, H. A., Moradi, H., & Goudarzi, G. (2008). Determination of Agricultural and Rangeland Ecological Capability of Markazi Using GIS. Range and Desert Research, 15(2), 242-255. 13. Mirmohammadi, S. M. (2007). Spatial Planning and Economic Security Considerations. Tadbir Institute of Economic Research. 14. Moridsadat, P., Roknoddin Eftekhari, A., Pourtaheri, M., & Shabanali Fami, H. (2018). Analysis the Sustainability of Macro and Sectorial Agricultural Policies in Five-year Plans of the Islamic Republic of Iran. Iranian Journal of Agriculture Economics and Development Research, 49(1), 43-58. 15. Motiee Langroudi, S., Nasiri, H., Azizi, A., & Mostafaie, A. (2012). Modeling the Ecological Capability for Agricultural and Rangeland Land Use Using Fuzzy AHP in GIS Environment (Case study: Marvdasht County). Town and Country Planning, 4(6), 125-148. 16. Nabizadeh, S., Mahboobi, M., & Abdolahzadeh, G. (2018). Analyzing factors affecting unsustainably of agricultural lands in East Azerbaijan Province (case of Malekan County). Iranian Journal of Agricultural Economics and Development Research, 48(4), 611-619. 17. Naghdi, F., Hosseini, S. M., & Sadr, S. (2014). Ecological Capability Assessment By Using GIS and Analytic Hierarchy Process (Case Study: Tabriz Suburb). RS and GIS for Natural Resources, 5(3), 57- 65. 18. Nouri, S., Seydaei, S., Kiani, S., Soltani, Z., & Nouruozi Avargani, A. (2010). Assessment of Ecologic Environmental Sources For Determining Rich Farmland by GIS (Central District of Kiar Sub County). Geography and Environmental Planning, 21(1), 33-46. 19. Pennington, M. (2000). Urban Policy and Public Choice Theory and Politics of Urban Containment. Journal of Environmental and Planning Policy, 18, 25-32. 20. Queensland Government. (2015). Guidelines for Agricultural Land Evaluation in Queensland. Second Edition. DSITI and DNRM. 21. Saaty, R. W. (1987). The Analytic Hierarchy Process-What It Is and How It Is Used. Mathematical Modelling, 9(3-5), 161-176. 22. Tsou, J., Gao, Y., Zhang, Y., Sun, G., Ren, J., & Li, Y. (2017). Evaluating Urban Land Carrying Capacity Based on the Ecological Sensitivity Analysis: A Case Study in Hangzhou, China. Remote Sensing, 9(6). 23. Verheye, W. (2009). Land Evaluation. Land Use and Land Cover, 2. 24. Yousefi, E., Salehi, E., Zahiri, S., & Yavari, A. (2016). Problem Solving of Uncertainty and Independence Factors in Agricultural Capability Evaluation by Using ANP FUZZY Method. Journal of Environmental Studies, 42(3), 605-624.