Tc Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mersin Ilinin Bazı

T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

MERSİN İLİNİN BAZI İLÇELERİNDEKİ ANIT VE ANITSAL NİTELİKLİ AĞAÇLAR

Hasan ASLAN

Danışman Doç. Dr. İsmail DUTKUNER

YÜKSEK LİSANS TEZİ ORMAN MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI ISPARTA ‐ 2016

İÇİNDEKİLER

Sayfa İÇİNDEKİLER ...... i ÖZET ...... ii ABSTRACT ...... iii TEŞEKKÜR ...... iv ŞEKİLLER DİZİNİ ...... v ÇİZELGELER DİZİNİ ...... vi SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ ...... viii 1. GİRİŞ ...... 1 2. MATERYAL VE METOD ...... 5 3. ANIT AĞAÇ SEÇİMİ İÇİN AĞAÇLARDA YAPILAN ÖLÇÜMLER ...... 12 3.1. Gövde Çapı Ölçüm Metodu ...... 12 3.2. Boy Ölçüm Metodu ...... 13 3.3. Yaş Ölçüm Metodu ...... 14 3.4. Tepe Çapı Ölçüm Metodu ...... 15 4. ARAŞTIRMA BULGULARI ...... 16 5. TARTIŞMA VE SONUÇLAR ...... 82 KAYNAKLAR ...... 92 ÖZGEÇMİŞ ...... 94

ÖZET

Yüksek Lisans Tezi

MERSİN İLİNİN BAZI İLÇELERİNDEKİ ANIT VE ANITSAL NİTELİKLİ AĞAÇLAR

Hasan ASLAN

Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Orman Mühendisliği Anabilim Dalı

Danışman: Doç. Dr. İsmail DUTKUNER

Bu tez çalışmasında Mersin İli, Mut, Gülnar ve Aydıncık İlçelerinin siyasi sınırlarında bulunan anıt ve anıtsal nitelikli ağaçlarının tespiti yapılmıştır. Çalışma esnasında anıt ağaç özelliği taşıyan ağaçların tespitinde o bölgede görevli orman işletme şefi, orman muhafaza memurları, orman işçileri, köy muhtarları ve köylerde yaşayan yaşlı insanlara sorularak tarama ve tespitler yapılmıştır.

Tespit edilen ağaçların anıtsal nitelik taşıyıp taşımadığı hususunda, ağaçlara anıtsal nitelik kazandıracak soyut yöresel hikayeleri ile somut teknik verilerin (çap, boy, yaş ve tepe) ölçümleri yapılarak anıt ağaç envanter karnesine işlenmiştir. Envanter karnesine işlenen veriler puanlamaya tabi tutularak anıt ağaç niteliğinde olup olmadığı tespitleri yapılmıştır.

Anıt ağaç envanteri ve seçimine ilişkin olarak, Türkiye’de halen yaşanmakta olan eksikliklerin hemen hemen tamamıyla giderildiği “Genç–Güner Yöntemi”nden (Genç ve Güner, 2003) yararlanılarak Türk Standartları Enstitüsü tarafından hazırlanan “TS 13137/Mart 2005 Anıt Ağaçlar‐Envanter, Seçim Kuralları ve İşaretleme” standardı (TSE, 2005) ‘na uygun olarak tespit edilen anıt ve anıtsal nitelikli ağaçlar hakkında bilgiler verilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Anıt ağaç, anıtsal nitelikli ağaç, anıt ağaç kriterleri, Mut‐ Mersin anıt ağaçları, Gülnar‐Mersin anıt ağaçları, Aydıncık‐Mersin anıt ağaçları.

2016, 106 sayfa

ABSTRACT

M.Sc. Thesis

THE MONUMENTAL AND THE CANDIDATE MONUMENTAL TREES IN SOME DISTRICTS OF MERSİN

Hasan ASLAN

Süleyman Demirel University Graduate School of Applied and Natural Sciences Department of Forest Engineering

Supervisor: Assoc. Prof. Dr. İsmail DUTKUNER

In this thesis, the monumental and the candidate monumental trees inside the political boundaries of Mut, Gülnar and Aydıncık district in Mersin province have been identified. During the study, the field survey and identification process of the monumental trees has been conducted in cooperation and contribution of the forest chiefs and rangers in charge of the area, forestry workers, elected heads of villages and the elderly locals in the area.

The possible monumental trees spotted in the area were registered in inventory book in consideration of historical, folkloric or mystical stories about the trees which will provide them to be qualified as monumental trees and measuring the technical data such as diameter, height, age and crown size. By evaluating the scored data registered in inventory book they were decided whether they are monumental or not.

Regarding the selection and inventory of monumental trees, the deficiencies in Turkey have been nearly made up. The knowledge is given about the monumental trees and the candidate monumental trees which are identified by using Genç–Güner Method (Genç, Güner 2003) in accordance with the standarts “TS 13137/March 2005 monumental trees ‐ inventory, selection criteria and marking” which are prepared by Turkish Standards Institute.

Keywords: Monumental tree, the candidate monumental tree, criteria for determining monumental tree, Monumental trees of Mut‐Mersin, Monumental trees of Gülnar‐Mersin, Monumental trees of Aydıncık‐Mersin

2016, 106 pages

iii

TEŞEKKÜR

Bu araştırma için beni yönlendiren, her konuda desteğini esirgemeyen değerli Danışman Hocam Sayın Doç. Dr. İsmail DUTKUNER’ e teşekkürlerimi sunarım.

Süleyman Demirel Üniversitesi, Orman Fakültesi, Orman Mühendisliği bölümünden mezun olduğum 2000 yılından bugüne mensubu olduğum Orman Genel Müdürlüğü bünyesinde çalıştığım süre içerisinde lisans düzeyinde almış olduğumuz eğitimin kalitesini meslek büyüklerimizin ifadelerinden anlamaktayım. Bu sebeple, SDÜ mezunu olmaktan bir kez daha gurur duyduğumu belirterek lisans eğitimi boyunca ilminden, insani ve ahlaki değerlerinden faydalandığımız bizlerin üzerinde büyük emekleri olan bugün aramızda olmayan, emekli olan, halen çalışan tüm hocalarıma sonsuz teşekkürlerimi sunarım.

Almış olduğumuz meslek disiplinini pekiştirdiğim, Orman Genel Müdürlüğü bünyesinde çalışan ve tecrübelerinden faydalandığım tüm meslek büyüklerime teşekkürü bir borç bilirim.

3823‐YL1‐13 No`lu Proje ile tezimi maddi olarak destekleyen Süleyman Demirel Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Yönetim Birimi Başkanlığı’na teşekkür ederim.

Literatür araştırmalarımda en çok kaynaklarından faydalandığım değerli hocam Prof. Dr. Musa GENÇ’ e, teşekkür ederim.

Arazi çalışmalarımda bilgi ve araç desteklerinden dolayı Mut ve Gülnar Orman İşletme Müdürlüğü işletme şeflerine ve personeline teşekkür ederim.

Hasan ASLAN ISPARTA, 2016

ŞEKİLLER DİZİNİ

Sayfa Şekil 3.1.1. Gövde çapı ölçüm yeri ...... 12 Şekil 3.2.1. Telemetreli boy ölçer ile ağaç boyu ölçümü ...... 14 Şekil 3.3.1. Haglöf artım burgusu ...... 15 Şekil 4.1. Gülnar–Mersin İlçesindeki 01 nolu anıt saçlı meşe ...... 19 Şekil 4.2. Gülnar–Mersin İlçesindeki 02 nolu anıt saçlı meşe ...... 22 Şekil 4.3. Gülnar–Mersin İlçesindeki 03 nolu anıt ardıç ...... 25 Şekil 4.4. Gülnar–Mersin İlçesindeki 04 nolu anıt servi ...... 28 Şekil 4.5. Gülnar–Mersin İlçesindeki 05 nolu anıt çınar ...... 31 Şekil 4.6. Gülnar–Mersin İlçesindeki 05 nolu anıt çınar ...... 32 Şekil 4.7. Gülnar–Mersin İlçesindeki 06 nolu anıt kızılçam...... 36 Şekil 4.8. Gülnar–Mersin İlçesindeki 07 nolu anıt ardıç ...... 39 Şekil 4.9. Gülnar–Mersin İlçesindeki 08 nolu anıt çınar ...... 42 Şekil 4.10. Gülnar–Mersin İlçesindeki 09 nolu anıt çınar ...... 45 Şekil 4.11. Gülnar–Mersin İlçesindeki 10 nolu anıt menengiç ...... 48 Şekil 4.12. Gülnar–Mersin İlçesindeki 11 nolu anıt kermes meşesi ...... 51 Şekil 4.13. Gülnar–Mersin İlçesindeki 12 nolu anıt ardıç ...... 54 Şekil 4.14. Gülnar–Mersin İlçesindeki 13 nolu anıt menengiç ...... 57 Şekil 4.15. Gülnar–Mersin İlçesindeki 14 nolu anıt çınar ...... 60 Şekil 4.16. Aydıncık–Mersin İlçesindeki 01 nolu anıt kızılçam ...... 63 Şekil 4.17. Aydıncık–Mersin İlçesindeki 02 nolu anıt servi ...... 66 Şekil 4.18. Aydıncık–Mersin İlçesindeki 03 nolu anıt meşe ...... 69 Şekil 4.19. Aydıncık–Mersin İlçesindeki 04 nolu anıt menengiç ...... 72 Şekil 4.20. Mut–Mersin İlçesindeki 01 nolu anıt meşe ...... 75 Şekil 4.21. Mut–Mersin İlçesindeki 02 nolu anıt ardıç ...... 78 Şekil 4.22. Mut–Mersin İlçesindeki 03 nolu anıt zeytin ...... 81 Şekil 4.23. Mut–Mersin İlçesindeki 04 nolu anıt çınar ...... 84

ÇİZELGELER DİZİNİ

Sayfa Çizelge 2.1. Anıt ağaç envanter karnesi...... 6 Çizelge 2.2. Ekstrem değerler hariç, puan önerilerine ait bazı istatiksel değerler ve ögelere verilebilecek maksimum puanlar ...... 7 Çizelge 2.3. Türkiye’ nin doğal birinci sınıf orman ağaçları ...... 8 Çizelge 2.4. Türkiye’ nin doğal ikinci sınıf orman ağaçları ...... 9 Çizelge 2.5. Türkiye’nin doğal üçüncü sınıf orman ağaçları ...... 10 Çizelge 2.6. Anıt ağaç değerlendirme formu ...... 11 Çizelge 4.1. Çalışma alanı içerisinde tespit edilen anıt ağaçlar tablosu ...... 16 Çizelge 4.2. Gülnar–Mersin ilçesindeki 01 nolu anıt saçlı meşe özellikleri .. 17 Çizelge 4.3. 01 nolu anıt saçlı meşenin değerlendirme formu ...... 18 Çizelge 4.4. Gülnar–Mersin ilçesindeki 02 nolu anıt saçlı meşe özellikleri .. 20 Çizelge 4.5. 02 nolu anıt saçlı meşe değerlendirme formu ...... 21 Çizelge 4.6. Gülnar–Mersin ilçesindeki 03 nolu anıt ardıç özellikleri ...... 23 Çizelge 4.7. 03 nolu anıt ardıç değerlendirme formu ...... 24 Çizelge 4.8. Gülnar–Mersin ilçesindeki 04 nolu anıt servi özellikleri ...... 26 Çizelge 4.9. 04 nolu anıt servi değerlendirme formu ...... 27 Çizelge 4.10. Gülnar–Mersin ilçesindeki 05 nolu anıt çınar özellikleri ...... 29 Çizelge 4.11. 05 nolu anıt çınar değerlendirme formu ...... 30 Çizelge 4.12. Gülnar–Mersin ilçesindeki 06 nolu anıt kızılçam özellikleri ... 34 Çizelge 4.13. 06 nolu anıt kızılçam değerlendirme formu ...... 35 Çizelge 4.14. Gülnar–Mersin ilçesindeki 07 nolu anıt ardıç özellikleri ...... 37 Çizelge 4.15. 07 nolu anıt ardıç değerlendirme formu ...... 38 Çizelge 4.16. Gülnar–Mersin ilçesindeki 08 nolu anıt çınarın özellikleri ...... 40 Çizelge 4.17. 08 nolu anıt çınar değerlendirme formu ...... 41 Çizelge 4.18. Gülnar–Mersin ilçesindeki 09 nolu anıt çınarın özellikleri ...... 43 Çizelge 4.19. 09 nolu anıt çınar değerlendirme formu ...... 44 Çizelge 4.20. Gülnar–Mersin ilçesindeki 10 nolu anıt menengiç özellikleri . 46 Çizelge 4.21. 10 nolu anıt menengiç değerlendirme formu ...... 47 Çizelge 4.22. Gülnar–Mersin ilçesindeki 11 nolu kermes meşesi özellikleri 49 Çizelge 4.23. 11 nolu anıt kermes meşesi değerlendirme formu ...... 50 Çizelge 4.24. Gülnar–Mersin ilçesindeki 12 nolu anıt ardıç özellikleri ...... 52 Çizelge 4.25. 12 nolu anıt ardıç değerlendirme formu ...... 53 Çizelge 4.26. Gülnar–Mersin ilçesindeki 13 nolu anıt menengiç özellikleri . 55 Çizelge 4.27. 13 nolu anıt menengiç değerlendirme formu ...... 56 Çizelge 4.28. Gülnar–Mersin ilçesindeki 14 nolu anıt çınar özellikleri ...... 58 Çizelge 4.29. 14 nolu anıt çınar değerlendirme formu ...... 59 Çizelge 4.30. Aydıncık–Mersin ilçesindeki 01 nolu anıt kızılçam özellikleri 61 Çizelge 4.31. 01 numaralı anıt kızılçam değerlendirme formu ...... 62 Çizelge 4.32. Aydıncık–Mersin ilçesindeki 02 nolu anıt servi özellikleri ...... 64 Çizelge 4.33. 02 nolu anıt servi değerlendirme formu ...... 65 Çizelge 4.34. Aydıncık–Mersin ilçesindeki 03 nolu anıt meşe özellikleri ...... 67 Çizelge 4.35. 03 nolu anıt meşe değerlendirme formu ...... 68 Çizelge 4.36. Aydıncık–Mersin ilçesindeki 04 nolu anıt menengiç özellikleri ...... 70

Çizelge 4.37. 04 nolu anıt menengiç değerlendirme formu ...... 71 Çizelge 4.38. Mut–Mersin ilçesindeki 01 nolu anıt meşe özellikleri ...... 73 Çizelge 4.39. 01 nolu anıt meşe değerlendirme formu ...... 74 Çizelge 4.40. Mut–Mersin ilçesindeki 02 nolu anıt ardıç özellikleri ...... 76 Çizelge 4.41. 02 nolu anıt ardıç değerlendirme formu ...... 77 Çizelge 4.42. Mut–Mersin ilçesindeki 03 nolu anıt zeytin özellikleri ...... 79 Çizelge 4.43. 03 nolu anıt ardıç değerlendirme formu ...... 80 Çizelge 4.44. Mut–Mersin ilçesindeki 04 nolu anıt çınar özellikleri ...... 82 Çizelge 4.45. 04 nolu anıt çınar değerlendirme formu ...... 83

vii

SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ

B Batı yönü CBS Coğrafi Bilgi Sistemi D Doğu yönü DB Doğu‐Batı yönü G Güney yönü G‐G Genç ve Güner Yöntemi K Kuzey yönü KG Kuzey‐Güney yönü MAD Minimum anıtsal değer OGM Orman Genel Müdürlüğü SDÜ Süleyman Demirel Üniversitesi ŞAD Şimdiki anıtsal değer TSE Türk Standartları Enstitüsü YARDOP Yanan ormanların rehabilitasyonu ve yangına dirençli orman yetiştirme projesi YDZ Yangın durdurma zonu cm Santimetre m Metre π Pi sayısı

viii

1. GİRİŞ

Anıt, önemli bir olayın veya büyük bir kişinin gelecek kuşaklarca tarih boyunca anılması için yapılan, göze çarpacak büyüklükte, sembol niteliğinde yapı, olarak tanımlanmaktadır. Anıtlar, genellikle heykel ya da çeşitli biçimlerdeki yapılar olabildiği gibi, ağaçlar da anıt olarak kabul edilmektedir. Anıtın amacı, bir kişinin, olayın ya da tarihsel bir dönemin anısını canlı tutmaktır (Wikipedia, 2014a). Anıt ağaçların doğal ortamda kendi halinde yaşayabilmesi, kuşaklar arasında bir bağ sağlayacak kadar uzun ömre sahip olması, görsel güzellik taşıması, yaşanan tarihe ve önemli olaylara tanıklık yapmış olması gerekmektedir (Wikipedia, 2014b).

Özellikle 1900 ‘lü yılların başından beri süre gelen ve doğal dengenin bozulması pahasına gerçekleştirilen endüstrileşme; doğa tahribatına ve çevresel sorunların artmasına neden olmuştur. Yine aynı dönemde; doğa sevgisinin ve çevre bilincinin artmasına koşut olarak, özellikle doğa tarihinin canlı tanıkları olan, yüzyıllar öncesinden günümüze ulaşabilmiş, toplum ve insan psikolojisini derinden etkileyen, geçmişle gelecek arasında önemli bir köprü vazifesi gören ağaçların tespitine ve korunmasına yönelik çalışmalar giderek artmıştır (Asan, 1998). Pek çok ülkede, bu ağaçlar bilim, sanat, tarih ve kültür açısından doğanın eşsiz birer yapıtı olarak korunmaktadır. İnsanoğlu koruyamadığı anıt ormanların günahını anıt ağaçları koruyarak çıkarmaya çalışmaktadır (Düzenli ve Karaömerlioğlu, 2010).

Yaş, çap ve boy itibariyle kendi türünün alışılagelmiş ölçülerinin çok üzerindeki boyutlara ulaşan, yöre tarihinde, kültür ve folklorunda özel yeri bulunan; geçmiş ile günümüz, günümüz ile gelecek arasında iletişim sağlayabilecek uzunlukta doğal ömre sahip ağaçlara “anıt ağaç” denir (Asan, 1991; 1993). Anıt ağaçlar dört grupta toplanır ve (a) Tarihi anıt ağaçlar, (b) Mistik anıt ağaçlar, (c) Folklorik anıt ağaçlar ve (d) Boyutsal anıt ağaçlar olarak isimlendirilir. Tarihi, mistik ve folklorik anıt ağaçlar için yaşları ve boy, gövde çapı veya tepe çapı gibi boyutsal özellikleri önemli değildir, doğrudan anıt ağaç olarak seçilirler (Genç ve Güner, 2003).

Diğer bir deyişle anıt ağaçlar, benzerlerinin pek çok nedenlerle ortadan yok olduğu, yaşlı ve görünümü güzel ağaçlar anlamındadır. Ayrıca şimdilik anıt ağaç olarak değerlendirilemeyen bu özellikteki yaşlı ağaçlara da geleceğin anıt adayları olarak bakılmaktadır (Düzenli ve Karaömerlioğlu, 2010).

Anıt ağaç topluluğu kavramının kullanılabilmesi için, ağaçların en az grup‐şerit büyüklüğünde bir alanda olması gerekir. Alan büyük grup‐geniş şerit, meşcere ve hatta daha büyük boyutlarda olabilir. Anıt ağaç topluluğunun kapladığı alan her zaman daireye benzemez. Özellikle, yapay yöntemlerle tesis edilmiş ağaç toplumları şerit, geniş şerit veya zon şeklinde olabilir. Alan büyüklüğünün tespitinde, anıt ağaçların ortalama boyuna göre, daireye benzer alanlar için alanın ortalama çapı; uzunlamasına alanlar için, alanın ortalama genişliği dikkate alınır. Tarihi, mistik veya folklorik özellikleri ile anıtlaşmış ağaçlar, en az grup veya şerit büyüklüğündeki bir alan üzerinde ve bir topluluk halinde bulunuyor ise, tarihi, mistik veya folklorik anıt ağaç topluluğu kavramı kullanılır. Keza, yaş, boy, gövde çapı ve tepe çapı özellikleri bakımından boyutsal anıt ağaç niteliğine sahip ağaçlar, en az grup veya şerit ölçülerindeki bir alan üzerinde bulunuyorsa ve söz konusu bu alanda, adet olarak veya psikolojik olarak hakimiyet kurmuşlarsa, böyle bir topluluk boyutsal anıt ağaç topluluğudur (Bayar, Türker ve Genç, 2012).

İnsanoğlu teknik ve kültürel açıdan ilerledikçe doğayı tahrip etmekte ve doğal çevrelerinden soyutlanmaktadır. Ortaya çıkan bazı çevre sorunları bugün toplumların sadece bazı bireylerini endişeye sevk etmekte ve konuya gerekli önemin verilmemesi sebebiyle sorun güncelliğini korumaktadır. Değeri az bilinen doğal varlıklar adeta bir mirasyedi rahatlığıyla israf edilmektedir. Ancak bu değerler yok oldukları zaman önemleri anlaşılacak fakat çok geç kalınmış olacaktır. Aşınmış bir toprağı, yok olmuş bir ormanı, tahrip edilmiş bir tabiat anıtını yerine koymak mümkün değildir. Günümüzde yer ve doğa bilimlerinin ortaya koyduğu gerçek, geçmişte olduğu gibi günümüzde de insanoğlunun geleceğinin ağaca bağlı olduğudur. Buna rağmen insanoğlu ormanları katletmek için adeta yarışıyor. Bir ağaç ömrü boyunca, odun değerinin yaklaşık 2000 katı hizmet veriyor(Özçelik vd. 1998).

Çalışma alanı olan Mut ve Gülnar İlçelerinin tarihi ve coğrafi konumları itibariyle asırlar boyunca çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yaptığı bilinmektedir. Bu topraklarda yaşayan medeniyetler kendi kültür ve inançları doğrultusunda bu ağaçları koruyarak günümüze kadar yaşamalarına vesile olmuşlardır. Bu ağaçların çoğunlukla kutsal mekan bahçeleri, herkesin gözü önündeki umumi alanlar yada insanların ulaşım imkanı olmayan yerlerde olduğu tespit edilmiştir. Pek çoğunun öyküsünde geçmişteki olaylara ve yıllara tüm asaleti ile direnme sonucu ayakta kalmayı başarmışlık vardır. İnsanlar bu nedenle bu ağaçları kutsallaştırmışlardır. Kültürel değer taşıyan bu öykülerin yanı sıra çeşitli zorluklara göğüs geren ve direnen bu ağaçların, sağlıklı ve uzun bir ömrün genlerine sahip olduğu düşünülebilir. Bunların bilimsel olarak araştırılması ve doğrulanması gerekiyor (Düzenli ve Karaömerlioğlu, 2010).

Çalışma alanında bulunan ormanların tamamı devletin hüküm ve tasarrufunda olup bu ormanların asli ağaç türleri ise doğal ve yapay yolla gelmiş kızılçam, sedir, ardıç, karaçam ve meşe’den oluşmaktadır. Deniz seviyesinden başlayan yükseltisi, Gülnar’da bulunan 1650 metre rakımlı Karınbeleni Tepesi ile yine aynı yükseltide Mut İlçesi Sertavul Geçidi’ nde en yüksek noktaya ulaşır. Güneyde Akdeniz’ den başlayarak kuş uçumu ortalama 45 km. kuzeyde Göksu Nehri ve daha kuzeyde Torosların zirve yaptığı Sertavul Geçidine kadar geniş bir alanı kapsamakta olup yükselti farkından dolayı tür çeşitliliği açısından zengin bir flora ve faunaya sahiptir. Tipik Akdeniz iklimi özellikleri yanında üst rakımlarda karasal iklim geçiş zonları barındırmaktadır. Toprak yapısı olarak genellikle kalker anakayadan oluşan kumlu, killi, kireç taşları, marn ve kum taşından oluşmaktadır. İç kesimlere doğru serpantin ve andezit görülmektedir.

Toroslar ile özdeşleşmiş olan sedir ve çalışma alanının %50 sini kaplayan kızılçam’ a ait boyutsal olarak bir tek anıt ağaca rastlanılmamış olması da düşündürücüdür. Yapılan çalışmada tespit edilen anıt ağaçlar ormanlık alanlardan ziyade ya mezarlık yada yerleşim yerlerinde tespit edilmiş olmaları yerel halkın bu konuya gereken önemi vermediklerini ortaya koymaktadır. Bunca geçen zamana karşılık beklenilen sayıda anıtsal nitelikli ağaç tespit edilememiş olması da dikkat çeken ayrı bir husus olarak değerlendirilmelidir.

Özellikle Akdeniz bitki varlığının maki formundaki türlerinde göze çarpan bir adet kermes meşesi tespiti yapılmıştır. Ormanlarda aşırı otlatma ve usulsüz faydalanmalar neticesinde en çok meşe sahaları büyük zarar görmekte ve çalı formunda kalarak gelişim gösterememektedir.

Yerleşim yeri özellikleri, coğrafya ve topoğrafya itibariyle ulaşım imkanlarının kısıtlı olması sebebiyle herhangi bir sanayi ve endüstriyel kuruluş olmadığından çok geniş doğal ormanlar bulunmaktadır. Çalışma alanı içerisinde doğa koruma anlamında yasal olarak korunan alan bulunmamaktadır. Özellikle yüksek rakımlara çıkıldıkça insanların yaşam koşulları güçleşmekte ve doğala uygun yaşam tarzları ve gelenekleriyle yerleşim yerleri merkezinde veya yakınlarında bulunan anıtsal nitelikli ağaçların korunduğu gözlemlenmiştir.

Toplumun eğitim seviyesi ve yaşam koşulları her türlü yasal, dini, vicdani kısıtlamalara rağmen anıt ağaçların ayakta kalmalarını sağlayamamıştır. Bu da kırsalda yaşayan insanların, anıtsal nitelikli ağaçların ihtiva ettiği değeri gerçek manada kavrayamadıklarının bir göstergesidir. Tespit edilen tüm anıt ağaçların bugüne kadar gelmiş olmaları gelecek nesile iletilmek üzere alınan emanetler olarak değil, bazı çekincelerle tabiri caizse tesadüfen yada folklorik değerleri sayesinde korunduğunu ortaya koymaktadır. Bu sebeple, bugün anıtsal nitelikte olmasa bile pek çok aday anıt ağaç bulunmakta olup, farklı bir çalışma konusu ile aday anıt ağaçlar tespit edilerek envanterlerin takibi yapılarak bu tür ağaçların korunması yönünde gerekli çalışmalara başlanılmalıdır. Aksi takdirde özellikle bu yöre için anıt ağaçlardan bahsetmek mümkün olmayacaktır.

Bu çalışma ile tespit edilen mevcut anıt ve anıtsal nitelikli ağaçların çoğunun tescilli olmadığı, tesciline yönelik olarak yetkili kurum ve kuruluşlarca herhangi bir girişimde bulunulmadığı dikkat çekmektedir. Bunun sebebi ise tescile yönelik iş ve işlemlerin kimin tarafından yapılacağı hususunun net olmaması ile birlikte vatandaşın bu konuya gerekli hassasiyeti göstermemeleridir. Bilindiği üzere anıt ağaçların tescili, ya yetkili makamların ya da duyarlı vatandaşların talebi ve takibi neticesinde gerçekleşmektedir. Bu çalışmanın sonucu, tespit edilen anıt ağaçların tescili ve tanıtımı yöre turizmine katkı sağlayacaktır.

2. MATERYAL VE METOD

Bu çalışmada T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü, Mersin Orman Bölge Müdürlüğü, Mut ve Gülnar Orman İşletme Müdürlükleri idari sınırlarını kapsayan Mersin İli, Mut, Gülnar ve Aydıncık İlçeleri siyasi sınırlarında bulunan anıt ve anıtsal nitelikli ağaçlarının tespiti yapılmıştır.

Çalışma esnasında devlet ormanı, hazine arazisi ve özel mülk ayrımı yapılmadan Mersin İli, Mut, Gülnar ve Aydıncık İlçeleri’ nde münferit halde bulunan anıt ağaç kriteri taşıyan ve namzet anıt ağaçların tespiti yapılmıştır. Tespit edilen anıt ağaç toplulukları bulunduğunda ise içerisinde en iyi kriterlere sahip fert çalışmaya dahil edilmiştir.

Anıt ağaç özelliği taşıyan ağaçların tespitinde o bölgede görevli Orman İşletme Şefi, Orman Muhafaza Memurları, Orman İşçileri, Köy Muhtarları ve Köylerde bulunan yaşlı insanlara sorularak seri bir şekilde tarama ve tespitler yapılmıştır. Çalışma esnasında değişik türlerde oldukça fazla anıtsal özellik taşıyan aday ağaçlara rastlanmasına rağmen bunlardan en çok dikkat çeken aynı türden bir veya birkaç tanesi kayıt altına alınmıştır.

Anıt ağaç envanteri ve seçimine ilişkin olarak, Türkiye’de halen yaşanmakta olan eksikliklerin hemen hemen tamamıyla giderildiği “Genç–Güner Yöntemi”nden (Genç ve Güner, 2003) yararlanılarak Türk Standartları Enstitüsü tarafından hazırlanan “TS 13137/Mart 2005 Anıt Ağaçlar‐Envanter, Seçim Kuralları ve İşaretleme” Standardı (TSE, 2005) kapsamında tespit edilen anıt ve anıtsal nitelikli ağaçlar hakkında bilgiler verilmiştir.

Bu çalışmada, (Genç ve Güner, 2003) tarafından geliştirilen “Anıt Ağaç Envanter Karnesi” (Çizelge 2.1) kullanılmıştır. Tespit edilen ağacın, görünür fiziksel özellikleri, ölçülebilen somut özellikleri ve alınması gereken koruyucu tedbirler ile varsa yörede bu ağaç hakkında anlatılan hikayeler gibi soyut özellikleri envanter karnesine işlenerek objenin tamamının görülebildiği en uygun pozisyondan fotoğraflanarak arazi çalışmaları tamamlanmıştır.

Çizelge 2.1. Araştırmada kullanılan anıt ağaç envanter karnesi.

ANIT AĞAÇ ENVANTER KARNESİ

Tür Adı (Türkçe): Kod No1:

Tür Adı (Bilimsel): İli:

Mahalli ‐ Önerilen ‐ Adı: İlçesi:

Ölçüm Tarihi: Belde ‐ Köy ‐ Mahalle:

Ölçen(ler): Orm. İşl. Müd:

Pafta No: Serisi:

Enlem(Ada): Mevkii:

Boylam(Parsel): Bölme No:

Fotoğraf Filmi No: Poz No: Slayt Filmi No: Poz No:

Yükselti (m) Bakı Eğim (%) Röliyef2 Bulunduğu Yer3

Tahmini Yaş (Yıl) (En az 15 cm Tepe Çapı (m) Kabuklu Çevre (cm) Kabuklu Çap (cm) Boy uzunluğundaki artım kaleminde bulunan Yerden Yerden (m) yıllık halka sayısı/kabuk kalınlığı ) Yüzeyi Yüzeyi Yükseklik Yükseklik

Mülkiyet Durumu Özel: Tüzel: Devlet:

Gövde Özellikleri Dipte Çatal: ….. M'de ….. Adet Çatal Ur ve Şişlik:

Genel Görünüm Düzgün: Budanmamış: Budanmış: Özellikli4:

Tepe Çökmesi: Gövde Yaralı5: Gövde Koğuk5:

Böcek‐ Sağlık Durumu Sağlıklı: Yeni İlerlemiş Mantar: Yaranın Kovuğun B.Yerinin Çev:….. Cm B.Yerinin Çev:….. Cm Genişliği: ….. Cm Genişliği: ….. Cm

Tescil Durumu ve Anıt

Ağaç Değeri

Yöre Folklorundaki Yeri

ve Tarihsel Özellikleri

Diğer Açıklamalar ve

Öneriler

1 Kod No: Tür Adı (Sembol olarak) ‐ İl trafik kodu / İlçe adı / İlçedeki bulunuş sırasına göre anıt ağaca verilen numara (Bulunduğu mahallenin, köyün veya beldenin ismi) 2 Röliyef = 1: Sırt veya tepe, 2: Üst yamaç, 3: Orta yamaç, 4: Alt yamaç, 5: Vadi tabanı, 6: Düz arazi (Ova vb.) 3 Bulunduğu Yer = 1: Ormanda[Ağaçlık çağındaki bir toplum içinde ve bulunduğu alan meşcereden (bir hektardan) büyük], 2: Meşcerede (Kırsal ‐ Kentsel Alanda), 3: Grupta (Kırsal ‐ Kentsel Alanda), 4: Kümede (Kırsal ‐ Kentsel Alanda), 5: Tek (Kırsal Alanda), 6: Tek (Kent İçinde). 4 Özellikli = Normal halinin dışında kabuk, yaprak, çiçek, meyve veya kozalak rengi ve şekli; dallanma, çatallanma, gövde şekillenmesi vb. özelliklerce farklı (ÖZELLİĞİ BELİRTİNİZ……………………………….) 5 En geniş yaranın ve/veya kovuğun enlemesine en uzak noktaları arasındaki mesafe (genişlik) ile bulunduğu yerin çevresi ölçülmelidir.

Anıt ağaç seçiminde kullanılmak üzere yerli türlerimiz için (Genç ve Güner, 2003) tarafından geliştirilen değerlendirme yöntemi kullanılmıştır. Geliştirilen bu yöntemde, ağaçların tarihi, folklorik ve mistik değerleri dışında kalan diğer soyut özellikleri ve somut özellikleri bir arada değerlendirilmeye çalışılmıştır. Yani, ağacın bulunduğu yer ve sağlıklı, görkemli hatta “özellikli” oluşu pozitif; tepe çökmesi, böcek ve mantar zararına uğrama, koğuk ve yara mevcudiyeti ve boyutları ise, negatif puanlarla değerlendirmeye dahil edilmiştir. Görüldüğü gibi, sözü edilen bu soyut ve somut özelliklere verilecek maksimum puanlar, G‐G Yönteminin esasını oluşturmaktadır. Bu puanları belirlemek için, “bilinçli örnekleme yöntemi” kullanılarak, anıt ağaç seçimi ile doğrudan ilgilenen uzman bilim adamı ve araştırıcılardan seçilen 135 denek ile anket çalışmaları yapılmıştır. Anket çalışmalarında saptanan denek önerileri puanlar kullanılarak, önce, "t‐ testi" ile ekstrem puanlar elemine edilmiştir. Daha sonra, "Khi – Kare Yöntemi" yle her bir özellik, ayrı ayrı normalite denetimine tabi tutulmuştur. Bu istatistiksel sınamalar sonucunda, normal dağılım gösteren öğelerden “boy”, “tepe çapı”, “tahmini yaş”, “bulunduğu yer”, “pozitif özellikler” ve “negatif özellikler” için “verilebilecek maksimum puan”lar, mod (tepe noktası) değeri esas alınıp tespit edilmiştir. “Çap” öğesine verilecek maksimum puanın (30) tespitinde ise, “tahmini yaş” ve “çap” değerlerinin birbirini tamamlayan değerler olması ve “çap” öğesine ait “medyan (=ortanca)” değerin de 25 olarak tespit edilmesi dikkate alınmıştır. (Çizelge 2.2)

Çizelge 2.2. Ekstrem değerler hariç, puan önerilerine ait bazı istatiksel değerler ve ögelere verilebilecek maksimum puanlar (Genç ve Güner, 2003).

NORMAL DAĞILIMA GÖRE PUANLAR ÖGELERE ÖGELER VERİLEBİLECEK Min Max Ort Medyan Mod MAKSİMUM PUANLAR Boy 0 50 20,9 20 20 20 Çap 0 50 22,8 25 20 30 Tepe Çapı 0 35 12,5 10 10 10 Tahmini Yaş 0 75 32,7 30 30 30 Bulunduğu Yer 0 30 10,5 10 10 10 Pozitif Özellikler 0 90 25,1 20 10 10 Negatif Özellikler 0 50 17,6 15 10 10

Anıt ağaç seçiminde, soyut nitelikler dışında somut kriterlerin olduğu ulusal ve uluslararası düzeyde bir standarda rastlanılmamış olup, (Genç ve Güner, 2003) tarafından yerli türlerimiz için geliştirilen değerlendirme yöntemi kullanılmıştır. Bu yönteme göre yerli türlerimize ait ağaçlar, ulaşabildikleri normal final boylarına göre üç sınıfa ayrılmış ve her ağaç sınıfı için, anıt ağaç seçiminde dikkate alınacak minimal final boy, göğüs yüksekliğindeki minimal final çap, minimal final tepe tacı ve minimal yaş değerleri esas alınarak boy, çap, tepe tacı çapı ve yaş basamakları oluşturulmuştur. (Çizelge 2.3, 2.4 ve 2.5)

Çizelge 2.3. Türkiye’ nin doğal birinci sınıf orman ağaçları (Genç ve Güner, 2003)

ASGARİ ÖLÇÜLER Tepe TÜRLER SEMBOL Yaş Boy Çap1 MAD2 Çapı (Yıl) (m) (cm) (m) BİRİNCİ SINIF AĞAÇLAR (Ortalama Boy ≥ 25 m) İğne Yapraklılar (Conifers) Kızılçam (Pinus brutia) Çz 250 30 100 10 18 Karaçam (Pinus nigra subsp. nigra Arnold. Çk 350 30 120 10 21 var. caramanica) Sarıçam (Pinus silvestris) Çs 350 30 120 10 21 Toros sediri (Cedrus libani) S 450 30 150 10 30 Uludağ Göknarı (Abies bornmülleriana) Gl 200 30 120 6 13 Toros Göknarı (Abies cilicica) Gt 200 30 120 6 13 Kazdağı Göknarı (Abies equi‐trojani) Gk 150 30 100 6 13 Doğu Karadeniz Göknarı (Abies Gdk 200 30 120 8 13 nordmanniana) Doğu Ladini (Picea orientalis) L 400 40 140 8 28 Geniş Yapraklılar (Deciduous) Anadolu Kestanesi (Castanea sativa) Ks 300 25 150 10 21 Doğu Kayını (Fagus orientalis) Kn 300 25 120 10 15 Saplı Meşe (Quercus robur) Ms 500 25 120 20 27 Sapsız Meşe (Quercus petrea) Mz 400 25 120 20 24 Macar Meşesi (Quercus frainetto) Mc 400 25 120 10 18 Kasnak Meşesi (Quercus vulcanica) Mk 400 25 120 15 21 Istıranca Meşesi (Quercus hartwissiana) Mı 500 25 120 10 21 Türk Meşesi – Saçlı meşe (Quercus cerris) Ml 400 25 120 20 24 Doğu Çınarı (Platanus orientalis) Çn 500 25 200 20 39 Dağ Karaağacı (Ulmus glabra) Kad 200 25 100 20 18 Adi Ceviz (Juglans regia) Cv 400 25 160 20 30 Dişb. Yapr. Ceviz (Pterocarya fraxinifolia) Cvdy 400 25 120 15 21 Büyük Yapr. Ihlamur (Tilia plathyphyllos) Ihby 300 25 100 15 18 Adi Dişbudak (Fraxinus excelsior) Dş 200 25 120 12 12 Sivri Meyveli Dişbudak (F. angustifolia) Dşsm 200 25 120 12 12 1 Göğüs yüksekliğindeki çap 2 MAD(MMP) = Minimum anıtsal değer

Çizelge 2.4. Türkiye’ nin doğal ikinci sınıf orman ağaçları (Genç ve Güner, 2003)

ASGARİ ÖLÇÜLER

Tepe 2 TÜRLER SEMBOL Yaş Boy Çap1 MAD Çapı (Yıl) (m) (cm) (m) İKİNCİ SINIF AĞAÇLAR (Ortalama Boy = 11‐ 25 m) İğne Yapraklılar (Conifers) Fıstık çamı (Pinus pinea) Çf 250 15 100 15 39 Halep çamı (Pinus halephensis) Çh 250 15 100 8 34 Adi Servi (Cupresus sempervirens) Sr 200 20 100 5 38 Boylu Ardıç (Juniperus excelsa) Arb 400 15 120 8 37 Kokulu Ardıç (Juniperus foetidissima) Ark 500 15 120 10 42 Adi Porsuk (Taxus baccata) P 400 20 80 10 40 Geniş Yapraklılar (Deciduous) Ova Karaağacı (Ulmus minor) Kav 200 20 100 12 40 Kafkas Ihlamuru (Tilia rubra) Ihk 300 20 120 8 41 Anadolu Sığla Ağacı (Liquidambar Sğ 200 20 80 8 32 orientalis) Adi Çitlenbik (Celtis australis) Ç 300 20 130 6 47 Adi Gürgen (Carpinus betulus) Gn 400 20 120 10 46 Gürgen Yapr. Kayacık (Zelkova carpinifolia) Ky 300 15 100 8 34 Türk Fındığı (Corylus colurna) Fnt 300 11 100 10 36 Tüylü Meşe (Quercus pubesens) Mt 400 15 100 8 37 Palamut Meşesi (Quercus ithaburensis) Mp 400 15 120 20 45 Lübnan Meşesi (Quercus libani) Mb 400 15 120 8 37 Pırnal Meşe (Quercus ilex) Mr 300 15 70 6 22 Kayın Gövdeli Akçaağaç (Acer trautvetteri) Akkg 200 20 80 6 32 Çınar Yapr. Akçaağaç (Acer platanoides) Akçy 200 20 100 6 38 D.K. Akçaağacı (Acer cappodocicum) Akdk 200 20 80 4 30 Ova Akçaağacı (Acer campestre) Akv 200 15 50 6 19 Zeytin (Olea oleaster) Zy 500 15 100 12 42 1 Göğüs yüksekliğindeki çap 2 MAD(MMP) = Minimum anıtsal değer

(Genç ve Güner, 2003) tarafından geliştirilen doğal türlerimize ait minimal anıtsal değerler tablolarına göre kök, gövde ve tepe gelişimini tamamlayan tek gövdeli bitkilerin ağaç olarak nitelendirilebilmesi için temel ölçütler olan min. 5 m. boy ve min. 10 cm. çap yapabilme koşulu ile, Türkiye’nin en uzun boylu ve kalın çaplı türlerinin geliştirebildiği ortalama max boy (50 m) ve ortalama max çap (300 cm) dikkate alınmıştır. Dolayısıyla, boy öğesi 5 m’ den başlatılıp 2’ şer veya 4’ er m aralıklarla 11; çap öğesi 50 cm’ den başlatılıp 25’ er cm aralıklarla 12 basamağa ayrılmıştır. Tepe çapı basamaklarının oluşturulmasında ağaç sınıfları içinde yer alan türlerin geliştirebildiği tepe çapları göz önünde bulundurulmuş ve 5’ er m. aralıklarla 5 basamak tesis edilmiştir (Çizelge 2.6).

Çizelge 2.5. Türkiye’nin doğal üçüncü sınıf orman ağaçları(Genç ve Güner, 2003)

ASGARİ ÖLÇÜLER

Tepe 2 TÜRLER SEMBOL Yaş Boy Çap1 MAD Çapı (Yıl) (m) (cm) (m) ÜÇÜNCÜ SINIF AĞAÇLAR (Ortalama Boy = 5 ‐ 10 m) İğne Yapraklılar (Conifers) Finike Ardıcı (Juniperus phoenicea) Arf 200 6 40 3 28 Katran Ardıcı (Juniperus oxycedrus) Ark 200 6 40 3 28 Geniş Yapraklılar (Deciduous) Doğu Gürgeni (Carpinus orientalis) Gnd 300 7 50 3 41 İran Palamut Meşesi (Quercus brantii) Mrp 300 10 50 8 54 Makedonya Meşesi (Quercus trojani) Mmk 300 10 50 8 54 Kermes Meşesi (Quercus coccifera) Mkr 300 5 70 6 44 İran Akçağacı (Acer hyrcanum) Akr 200 10 40 3 38 Tatar Akçaağacı (Acer tataricum) Akt 200 8 40 4 38 Fransız Akçaağacı (Acer Akf 200 10 40 4 38 monspessulanum) Menengiç (Pistacia terebinthus) Mn 300 10 100 6 64 Çiçekli Dişbudak (Fraxinus ornus) Dşç 300 10 100 6 64 Siğilli Huş (Betula pubescens) Hs 200 10 60 6 51 Tüylü Huş (Betula litwinowii) Ht 200 10 40 6 41 Kızılağaç Yapr. Huş (Betula medwediewii) Hky 200 5 40 4 28 Harnup (Ceratonia siliqua) Hr 200 8 80 8 61 1 Göğüs yüksekliğindeki çap 2 MAD(MMP) = Minimum anıtsal değer

Bilindiği gibi, Türkçe’ mizde “asırlık” nitelemesi, ekseriyetle “çok yaşlı” kavramı yerine kullanılmaktadır. İşte, 100 yaşın insan psikolojisi üzerindeki bu önemli etkisi sebebiyle, anıt ağaç olarak ayrılacak bir ağacın en az bir asır yaşamış olması, toplumumuzda da neredeyse bir mecburiyet gibi görülmektedir. Ayrıca, ülkemizde 1000 yaşına ulaşmış veya geçmiş ağaç sayısı da oldukça azdır. Bugüne kadar tespit edilmiş anıt ağaçların minimum yaşları ise, ağırlıklı olarak 300 yıl civarındadır. Bu nedenle, tahmini yaşın basamaklara ayrılmasında, 100 yıl alt, 1000 yıl üst sınır olarak kabul edilmiş ve 100’er yıllık aralıklar kullanılarak 10 yaş basamağı oluşturulmuştur (Genç ve Güner, 2003).

Tarafımdan tespit edilen ağaçlar kayıt altına alınarak yukarıda izah edildiği şekil ve standarda göre puanlamaya tabi tutularak Şimdiki Anıtsal Değeri (ŞAD) tespit edilmiş olup Minimal Anıtsal Değer (MAD)’ ine göre anıt ağaç veya aday anıt ağaç olup olmadığı sonucuna varılmıştır.

Çizelge 2.6. Anıt ağaç değerlendirme formu. (Genç ve Güner, 2003)

ANIT AĞAÇ DEĞERLENDİRME FORMU (Türkiye’nin Doğal Türleri İçin) VERİLEBİLECEK SINIFLARINA GÖRE AĞAÇLARA DEĞERLENDİRME VERİLEN ÖGELER MAKSİMUM VERİLECEK PUANLAR BASAMAKLARI PUAN PUAN I. SINIF II. SINIF III. SINIF Ø 05,0 – 07,5 0 0 10 Ø 08,0 – 10,0 0 0 20 Ø 10,5 – 15,0 0 6 Ø 15,5 – 20,0 0 13 Ø 20,5 – 25,0 0 20 Boy (Bo) 10 Ø 25,5 – 30,0 3 Ø 30,5 – 35,0 6 Ø 35,5 – 40,0 9 Ø 40,5 – 45,0 12 Ø 45,5 – 50,0 16 Ø > 50,0 m 20 Ø < 50 0 0 10 Ø 50 – 74 0 6 20 Ø 75 – 99 0 12 30 Ø 100 – 124 3 18 Ø 125 – 149 6 24 Gövde Ø 150 – 174 9 30 30 Çapı (GÇ) Ø 175 – 199 12 Ø 200 – 224 15 Ø 225 – 249 18 Ø 250 – 274 22 Ø 275 – 299 26 Ø >= 300 cm 30 Ø < 05,0 0 3 Ø 05,0 – 09,5 2 6 Tepe Çapı 10 Ø 10,0 – 14,5 4 10 (TÇ) Ø 15,0 – 19,5 7 Ø >= 20,0 m 10 Ø 100 – 200 3 Ø 201 – 300 6 Ø 301 – 400 9 Ø 401 – 500 12 Tahmini Ø 501 – 600 15 30 Yaş (Ya) Ø 601 – 700 18 Ø 701 – 800 21 Ø 801 – 900 24 Ø 901 – 1000 27 Ø > 1000 Yıl 30 Ø Ormanda [Ağaçlık çağındaki bir toplum içinde ve 2 bulunduğu alan meşcereden (bir hektardan) büyük] Ø Meşcerede (Kırsal – Kentsel Alanda) 10 Bulunduğu 10 Ø Grupta (Kırsal – Kentsel Alanda) 9 Yer (BY) Ø Kümede (Kırsal – Kentsel Alanda) 8 Ø Tek (Kırsal Alanda) 4 Ø Tek (Kent İçinde) 6 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin 10 korunması mümkün Ø Sağlıklı 6 Diğer Ø En az bir anıtsal özelliği (boyu, çapı, yaşı gibi) Pozitif bakımından Dünyada veya Türkiye’de sayılı bir ağaç 9 10 Özellikler olması (PÖ) Ø Özellikli (Doğal halinin dışında kabuk, yaprak, çiçek, meyve veya kozalak, dallanma, çatallanma, gövde 3 şekillenmesi vb. özelliklerce farklı) Ø Hiç biri 0 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin ‐10 korunması mümkün değil Ø Tepe Çökmesi ® İlerlemiş (Tepede yoğun kuruma) ‐8 ® Yeni ‐6 Ø Böcek‐Mantar Zararı (Tepe çökmesi yoksa ‐8 değerlendirmeye katılır) Ø Gövde Koğuk ve Kovuğun Negatif Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐2 Özellikler ‐10 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐3 (NÖ) ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐4 [Å= Kovuğun Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Gövde ve/veya Ana Dallar Yaralı ve Yaranın Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐1 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐2 ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐3 [Å= Yaranın Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Hiç biri 0 Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD) = (Bo + GÇ + TÇ + Ya + BY + PÖToplam)

ŞAD >= MADTür ise, incelenen ağaç “boyutsal anıt ağaç” olarak ayrılır.

3. ANIT AĞAÇ SEÇİMİ İÇİN AĞAÇLARDA YAPILAN ÖLÇÜMLER

Anıt ağaç seçiminde, sıkça kullanılan tarihi, folklorik ve mistik gibi soyut nitelikler dışında yaş, boy, gövde ve tepe çapı gibi somut (ölçülebilir) nitelikler de belirlenmektedir. Ancak, bu somut değerler için ulusal veya uluslar arası düzeyde belirlenmiş bir standart bulunmamaktadır (Genç ve Güner, 2003). Dış görünüş ve tür itibariyle anıtsal nitelik taşıyan ağaçların anıt ağaç kriterlerini taşıyıp taşımadığı hususunun tespiti için gerekli teknik verileri elde etmek için ağaçlarda bazı ölçümler yapılması gerekmektedir. Bunların başında gövde çapı ölçümü, boy ölçümü, yaş ölçümü ve tepe çapı ölçümü olup, ölçümlerin hangi metotla yapıldığı aşağıda ayrıntılı bir şekilde izah edilmiştir.

3.1. Gövde Çapı Ölçüm Metodu

Dikili ağacın gövde çapı ölçümü için bilinen en kolay yöntem toprak yüzeyinden 1,30 metre yükseklikten kompas vb. aletlerle yapılan ölçümdür. Ancak genellikle anıtsal nitelikteki ağaçların gövdelerinin tam silindirik olmaması sebebiyle daha sağlıklı bir sonuç almak için önce ağacın toprak yüzeyinden 1,30 m yükseklikteki ölçülen çevre değerleri π (3,14) sayısına bölünerek çap hesaplanmıştır.

Şekil 3.1.1. Gövde çapı ölçüm yeri (Uzun, 1997).

3.2. Boy Ölçüm Metodu

Günümüzde ağaç boyu ölçümü, mekanik, digital, laser gibi değişik boy ölçerler ile yapılabilmekte olup, bu çalışma esnasında klasik telemetreli bir ölçüm aleti olan Blume‐Leiss kullanılmıştır. Bu aletlerle boy ölçümü, İğne yapraklılarda kolayca belirlenebilir. Geniş yapraklılarda ise yan dallar yanıltıcı olabilir. Ölçücü, buna dikkat etmelidir. Blume‐Leiss ile yapılan ölçümlerde, ağaca asılan lata (örneğin 15‐20‐25‐30 m’lik), ağaçla ölçüm yeri arasındaki mesafeye uygun olmalıdır. Yani, ağaçla ölçüm yeri arasındaki mesafe 15 m ise, lata, 15 m’ lik kısmı çevrilerek ağaca asılmalıdır. Bir biri peşi sırada yapılacak muhtemel hataları önlemek için, ölçücü latacıya her defasında tutacağı latayı hatırlatmalıdır. Hangi uzaklıktan ölçüm yapılıyorsa, boy ölçerin bu mesafeye ait taksimatı kullanılmalıdır. Eğri ağaçların boyu, ağacın yöneldiği taraftan veya tam aksi istikametten değil, karşıdan ölçülmelidir. Ağacın tepe ucuna ve dibine rasat yapılırken baş her iki rasat sırasında da dik olmalı, gözün yeri hiç değişmemeli; bilhassa dibe yapılan rasatlarda gayr‐i ihtiyari ortaya çıkan eğilmenin önüne geçilmelidir. Sarkaçlı boy ölçerlerde, sarkaç, sallanması durmadan sabitlenmemelidir. Ağacın tepe ucu ve dibi mutlaka görülerek ölçme işlemi gerçekleştirilmelidir. Bu mümkün değilse, ağacın dibi yerine, dibinde lata tutan veya duran şahsın tepesine rasat yapılır. Ölçüm tamamlandıktan sonra bulunan değere, bu şahsın boyu ilave edilir. Rüzgarlı günlerde, özellikle sıkışık meşcerelerde sallanan fazla sayıda tepe olduğundan, ölçüm yapılacak ağacın karıştırılması ihtimali çok fazladır. Bu nedenle, rüzgarlı havada, tepeler sallanırken, kesinlikle boy ölçümü yapılmaz. Taksimatlı kısmın içindeki sarkacı(pandülü) serbest bırakan pime basılarak sarkacın rahatça sallanması sağlanır. Ağacın tepe sürgünü ucuna rasat edilir ve pime basılarak sarkaç sabitlenir. Ağaç ile ölçüm yeri arasındaki mesafeyi gösteren taksimattan (örneğin 40 m) ilk değer okunur. Pime basılarak sarkaç yeniden sallanmaya bırakılır. Ağacın dibine rasat yapılır ve pime basılarak sarkaç tekrar sabitlenir. Ağaç ile ölçüm yeri arasındaki mesafeyi gösteren taksimattan (örneğin 40 m) ikinci okuma yapılır. Ağacın bulunduğu yere bakılarak (Şekil 3.2.1)’ de “A durumunda” okunan iki değer toplanıp [1]; “B ve C durumlarında” büyük değerden küçük değer çıkarılıp [2 ve 3] ağaç boyu belirlenir(Genç, 2007).

Şekil 3.2.1. Telemetreli boy ölçer ile ağaç boyu ölçümü (Fırat, 1973).

Boy ölçüm değerleri envanter karnesinde “50 cm” duyarlılıkla aşağıya yuvarlanarak belirlenir. Buna göre, hesaplanan değer 18,00‐18,49 arasında değişiyorsa ağacın boyu 18 m; 18,50‐18,99 arasında değişiyorsa 18,50 m olarak kabul edilir(Genç, 2007).

3.3.Yaş Ölçüm Metodu

Ağaçlar kesilmeden ve ağaca zarar vermeden yapılabilecek en kolay yaş tespiti artım burgusu ile yapılır. Bu çalışma esnasında yaş tespiti için Haglöf artım burgusu kullanılmıştır.

Düz arazide yetişmiş ağaçlarda öz, yaklaşık gövde merkezindedir. Öz, eğimli arazilerde, iğne yapraklılarda üst yamaca, geniş yapraklılarda alt yamaca yakın gelişmiştir. Artım kalemi alınırken bu oluşumlardan yararlanılabilir. Şöyle ki; burgunun boyu kısaysa, eğimli arazide, iğne yapraklılarda mutlaka üst, geniş yapraklılarda alt yamaçta durularak yaş tespiti yapılır ve böylece öze kadar bütün yıllık halkaların kalemde yer alması sağlanır. Sıhhatli (doğru, gerçek) bir yaş tespiti için, artım burgusunun uzunluğu, asgari, bireyin yaş tespiti yapılacak kısmındaki yarıçap kadar olmalıdır. Yaş tespiti mümkün olduğu kadar yere yakın yerden yapılmalıdır. Yaş tespit yerinde ur, yara, çatal gibi anormal oluşumlar bulunmamalıdır. Artım kalemi ağacın dibinden alınamamışsa, bireyin, yaş tespiti yapılan yüksekliğe eriştiği ortalama yaş belirlenir ve artım

14 kalemiyle bulunan yaşa ilave edilir. Artım burgusu uzunluğu en fazla 70 cm’dir (Haglöf artım burgusu). Dolayısıyla sadece, çapı140 cm’ye kadar olan ağaçların yaşını doğru bir şekilde tespit etmek mümkündür. Daha kalın çaplı ağaçlarda ise ancak yaş tahmininde bulunulabilir(Genç, 2007).

Şekil 3.3.1. Haglöf artım burgusu

3.4.Tepe Çapı Ölçüm Metodu

Tepe çapı tespitinde, ağacın tepe tacının izdüşümünde kalan ana yönlerdeki mesafeleri klasik şerit metre ile ölçülmüştür. Ölçüm yaparken şerit metrenin başlangıç noktası ağacın gövde merkezi hizasından tutulmuştur. Daha sonra doğu‐batı ve kuzey‐güney yönlerindeki değerler toplanarak DB ve KG yönlerindeki tepe çapı bulunmuştur. Bulunan değerler yarım metre hassasiyetle aşağı yuvarlanarak kayda alınmıştır.

4.ARAŞTIRMA BULGULARI

Mersin İli, Mut, Gülnar ve Aydıncık İlçeleri sınırları içerisinde yapılan araştırmalarda, 8’ i iğne yapraklı, 14’ ü geniş yapraklı olmak üzere toplam 22 adet anıtsal nitelikli ağaç tespit edilmiştir. Çalışma alanı sınırları içerisinde tescilli anıt ağaç/ağaçlar bulunup bulunmadığı hususunda; internet üzerinden tarafımdan yapılan 09.02.2015 tarih ve 144054 sayılı Bimer başvurusunda “ yüksek lisans tezine kaynak olmak üzere Mersin İli, Aydıncık, Mut ve Gülnar İlçeleri sınırları içerisinde bulunan tescil edilmiş anıt ağaçların listesi istenilmiştir.” T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Mersin İl Müdürlüğü’ nün şahsıma hitaben 20.02.2015 tarih ve 1754 sayılı yazılarından 3 adet tescilli anıt ağaç bulunduğu anlaşılmaktadır(Anonim, 2015).

Çizelge 4.1. Çalışma alanı içerisinde tespit edilen anıt ağaçlar tablosu.

İli Meşe) İlçesi Cupressus (Menengiç) (Boylu Ardıç) (Doğu Çınarı) (Kermes Meşesi) Juniperus excelsa Quercus coccifera (G.A. Mazı Meşesi) Quercus infectoria Platanus orientalis Köyü/Mahallesi Pistacia terebinthus Quercus cerris (Saçlı sempervirens (Servi) Olea olaester (Zeytin) Pinus brutia (Kızılçam) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Eskiyörük 1 Aydıncık Duruhan 1 1 1 Akova 1 Çukurasma 1 Çukurkonak 1 Delikkaya 1 Gezende 1 1 Halifeler 1 Gülnar Mersin Ilısu 1 Sipahili 1 Taşoluk 1 Örtülü 1 Üçoluk 1 Zeyne 2 Bağcağız 1 1 Mut Haydar 1 Merkez 1 TOPLAM 2 4 2 5 2 2 1 3 1 GENEL TOPLAM 22

Çizelge 4.2. Gülnar–Mersin ilçesindeki 01 nolu anıt saçlı meşe özellikleri.

ANIT AĞACIN ÖNEMLİ ÖZELLİKLERİ

Tür Adı (Türkçe) : Saçlı Meşe Kod No : Ml – 33 / Gülnar / 01 (Çukurkonak)

Mahalli ‐ Önerilen ‐ Adı : Koca Meşe İli : Mersin

Tür Adı (İngilizce) : Oak İlçesi : Gülnar

Tür Adı (Bilimsel) : Quercus cerris L. Belde ‐ Köy ‐ Mahalle : Çukurkonak

Ölçüm Tarihi : 10 Temmuz 2014 Orman İşletme Müdürlüğü : Gülnar

Pafta No : P30‐b1 Serisi : Gülnar

Enlem : 4026598 (36 S UTM) Mevkii : Döşeme

Boylam : 528970 (36 S UTM) Bölme No : 108‐Z

Yükselti (m) Bakı Eğim (%) Röliyef

1095 Gök 1 6

Tahmin Yaş Boy Tepe Çapı Çevre (Kabuklu) Çap (Kabuklu)

(Yıl) (m) (m) (cm) (cm) 1.30m 1.30m K‐‐G D‐‐B Toprak Yüzeyi Toprak Yüzeyi Yükseklik Yükseklik 150? 18 10 10 550 550 175 175

Genel Görünüm : Düzgün : Budanmamış : Budanmış : X

Gövde Özellikleri : Dipte Çatal : …… m' de ….. Çatal Koğuk :

Sağlık Durumu : Sağlıklı : X Tepe Çökmesi : Böc. ‐ Mantar Zararı :

Mülkiyet Durumu : Özel : X Tüzel : Devlet :

Tescil Durumu ve Anıtsal Tescilli değildir. Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD)=29>24 Minimum Anıtsal Değer (MADTür) Boyutsal Değeri anıt ağaç olarak ayrılması uygundur.

Tarihi veya Folklorik Niteliği ‐

Yörede yaşayan en kalın çaplı tek ağaçtır. Şahıs mülkiyetinde olduğundan daha önce tapulu kesim Diğer Açıklamalar ve Öneriler talebinde bulunulmuş ancak izin verilmemiştir. Mutlaka tescil edilerek korunmalıdır.

Çizelge 4.3. 01 nolu anıt saçlı meşe değerlendirme formu.

ANIT AĞAÇ DEĞERLENDİRME FORMU (Türkiye’nin Doğal Türleri İçin) VERİLEBİLECEK SINIFLARINA GÖRE AĞAÇLARA DEĞERLENDİRME VERİLEN ÖGELER MAKSİMUM VERİLECEK PUANLAR BASAMAKLARI PUAN PUAN I. SINIF II. SINIF III. SINIF Ø 05,0 – 07,5 0 0 10 Ø 08,0 – 10,0 0 0 20 Ø 10,5 – 15,0 0 6 Ø 15,5 – 20,0 0 13 Ø 20,5 – 25,0 0 20 Boy (Bo) 10 Ø 25,5 – 30,0 3 0 Ø 30,5 – 35,0 6 Ø 35,5 – 40,0 9 Ø 40,5 – 45,0 12 Ø 45,5 – 50,0 16 Ø > 50,0 m 20 Ø < 50 0 0 10 Ø 50 – 74 0 6 20 Ø 75 – 99 0 12 30 Ø 100 – 124 3 18 Ø 125 – 149 6 24 Gövde Ø 150 – 174 9 30 30 12 Çapı (GÇ) Ø 175 – 199 12 Ø 200 – 224 15 Ø 225 – 249 18 Ø 250 – 274 22 Ø 275 – 299 26 Ø >= 300 cm 30 Ø < 05,0 0 3 Ø 05,0 – 09,5 2 6 Tepe Çapı 10 Ø 10,0 – 14,5 4 10 4 (TÇ) Ø 15,0 – 19,5 7 Ø >= 20,0 m 10 Ø 100 – 200 3 Ø 201 – 300 6 Ø 301 – 400 9 Ø 401 – 500 12 Tahmini Ø 501 – 600 15 30 3 Yaş (Ya) Ø 601 – 700 18 Ø 701 – 800 21 Ø 801 – 900 24 Ø 901 – 1000 27 Ø > 1000 Yıl 30 Ø Ormanda [Ağaçlık çağındaki bir toplum içinde ve 2 bulunduğu alan meşcereden (bir hektardan) büyük] Ø Meşcerede (Kırsal – Kentsel Alanda) 10 Bulunduğu 10 Ø Grupta (Kırsal – Kentsel Alanda) 9 4 Yer (BY) Ø Kümede (Kırsal – Kentsel Alanda) 8 Ø Tek (Kırsal Alanda) 4 Ø Tek (Kent İçinde) 6 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin 10 korunması mümkün Ø Sağlıklı 6 Diğer Ø En az bir anıtsal özelliği (boyu, çapı, yaşı gibi) Pozitif bakımından Dünyada veya Türkiye’de sayılı bir ağaç 9 10 6 Özellikler olması (PÖ) Ø Özellikli (Doğal halinin dışında kabuk, yaprak, çiçek, meyve veya kozalak, dallanma, çatallanma, gövde 3 şekillenmesi vb. özelliklerce farklı) Ø Hiç biri 0 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin ‐10 korunması mümkün değil Ø Tepe Çökmesi ® İlerlemiş (Tepede yoğun kuruma) ‐8 ® Yeni ‐6 Ø Böcek‐Mantar Zararı (Tepe çökmesi yoksa ‐8 değerlendirmeye katılır) Ø Gövde Koğuk ve Kovuğun Negatif Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐2 Özellikler ‐10 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐3 (NÖ) ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐4 [Å= Kovuğun Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Gövde ve/veya Ana Dallar Yaralı ve Yaranın Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐1 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐2 ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐3 [Å= Yaranın Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Hiç biri 0 Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD) = (Bo + GÇ + TÇ + Ya + BY + PÖToplam) 29 ŞAD >= MADTür ise, incelenen ağaç “boyutsal anıt ağaç” olarak ayrılır.

Şekil 4.1. Gülnar–Mersin İlçesindeki 01 nolu anıt saçlı meşe. Foto; H.ASLAN

(Öztürk, 2014)’ e göre tür teşhisi yapılan ve Ml – 33 / Gülnar / 01 (Çukurkonak) kodu ile kayıtlara alınan saçlı meşe Gülnar İlçesinde tespit edilen en çaplı ve yaşlı meşe türüdür. Yöre tarihinde ve folklorunda önemli bir özelliği olmamasına karşın boyutsal olarak anıtsal nitelik taşımaktadır. Özel mülkte bulunduğu için geçmiş yıllarda sahibi tapulu kesim talebinde bulunmuş ancak orman idaresi tarafından anıtsal nitelikte olduğu için kesimine izin verilmemiştir. Bulunduğu konum itibariyle, kurak bir mıntıkada bulunan ve odun hammaddesine olan yoğun ihtiyaç ve talebe rağmen günümüze kadar yaşayabilmesi büyük bir şans olarak değerlendirilerek derhal tescil işlemleri yapılarak koruma altına alınmalıdır.

Çizelge 4.4. Gülnar–Mersin ilçesindeki 02 nolu anıt saçlı meşe özellikleri.

ANIT AĞACIN ÖNEMLİ ÖZELLİKLERİ

Tür Adı (Türkçe) : Saçlı Meşe Kod No : Ml – 33 / Gülnar / 02 (Taşoluk)

Mahalli ‐ Önerilen ‐ Adı : Yediyatar Meşesi İli : Mersin

Tür Adı (İngilizce) : Oak İlçesi : Gülnar

Tür Adı (Bilimsel) : Quercus cerris L. Belde ‐ Köy ‐ Mahalle : Taşoluk (Medrese)

Ölçüm Tarihi : 19 Kasım 2014 Orman İşletme Müdürlüğü : Gülnar

Pafta No : P30‐a3 Serisi : Gülnar

Enlem : 4021690 (36 S UTM) Mevkii : Güneşli‐Ayıalanı

Boylam : 514858 (36 S UTM) Bölme No : 258‐İs

Yükselti (m) Bakı Eğim (%) Röliyef

1290 KB 1 6

Tahmin Yaş Boy Tepe Çapı Çevre (Kabuklu) Çap (Kabuklu)

(Yıl) (m) (m) (cm) (cm) 1.30m 1.30m K‐‐G D‐‐B Toprak Yüzeyi Toprak Yüzeyi Yükseklik Yükseklik 150? 20 20 20 550 440 180 140

Genel Görünüm : Düzgün : Budanmamış : X Budanmış :

Gövde Özellikleri : Dipte Çatal : …… m' de ….. Çatal Koğuk :

Sağlık Durumu : Sağlıklı : X Tepe Çökmesi : Böc. ‐ Mantar Zararı :

Mülkiyet Durumu : Özel : Tüzel : X Devlet :

Tescil Durumu ve Anıtsal Tescilli değildir. Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD)=29>24 Minimum Anıtsal Değer (MADTür) Boyutsal Değeri anıt ağaç olarak ayrılması uygundur.

1217 Yılında buraya gelerek yerleşen Yakup Halife soyundan gelen önemli bir zatın türbesi burada bulunmaktadır. Halkın sevip kutsal saydığı, yoğun ziyaretçi akınına uğrayan bu yerde ikisinin üstü Tarihi veya Folklorik Niteliği açık birisinin kapalı üç adet türbe bulunmakta ve “Yediyatar Türbesi” olarak anılmaktadır. Bu sebeple buradaki hiçbir ağaca müdahale edilmemekte doğal olarak kuruyup çökmektedir. Acilen koruma altına alınmalıdırlar.

Yörede yediyatar türbesi olarak anılan tarihi ve mistik özellik taşıyan mezarlık içerisinde ardıç, meşe, göknar gibi pek çok türde yaşlı ağaçlar bulunmakta olup, halk tarafından mezarlık ağacı Diğer Açıklamalar ve Öneriler olduğu için kesinlikle müdahale edilmediğinden dolayı anıt ağaç niteliğindeki çoğu ağaç dikili kuru, yarı kuru halde bulunmaktadır. İçlerinde en dikkat çeken bu ağacın ve diğerlerinin toplu halde mutlaka tescil edilerek koruma tedbirleri uygulanmalıdır.

Çizelge 4.5. 02 nolu anıt saçlı meşe değerlendirme formu.

ANIT AĞAÇ DEĞERLENDİRME FORMU (Türkiye’nin Doğal Türleri İçin) VERİLEBİLECEK SINIFLARINA GÖRE AĞAÇLARA DEĞERLENDİRME VERİLEN ÖGELER MAKSİMUM VERİLECEK PUANLAR BASAMAKLARI PUAN PUAN I. SINIF II. SINIF III. SINIF Ø 05,0 – 07,5 0 0 10 Ø 08,0 – 10,0 0 0 20 Ø 10,5 – 15,0 0 6 Ø 15,5 – 20,0 0 13 Ø 20,5 – 25,0 0 20 Boy (Bo) 10 Ø 25,5 – 30,0 3 Ø 30,5 – 35,0 6 Ø 35,5 – 40,0 9 Ø 40,5 – 45,0 12 Ø 45,5 – 50,0 16 Ø > 50,0 m 20 Ø < 50 0 0 10 Ø 50 – 74 0 6 20 Ø 75 – 99 0 12 30 Ø 100 – 124 3 18 Ø 125 – 149 6 24 Gövde Ø 150 – 174 9 30 30 6 Çapı (GÇ) Ø 175 – 199 12 Ø 200 – 224 15 Ø 225 – 249 18 Ø 250 – 274 22 Ø 275 – 299 26 Ø >= 300 cm 30 Ø < 05,0 0 3 Ø 05,0 – 09,5 2 6 Tepe Çapı 10 Ø 10,0 – 14,5 4 10 10 (TÇ) Ø 15,0 – 19,5 7 Ø >= 20,0 m 10 Ø 100 – 200 3 Ø 201 – 300 6 Ø 301 – 400 9 Ø 401 – 500 12 Tahmini Ø 501 – 600 15 30 3 Yaş (Ya) Ø 601 – 700 18 Ø 701 – 800 21 Ø 801 – 900 24 Ø 901 – 1000 27 Ø > 1000 Yıl 30 Ø Ormanda [Ağaçlık çağındaki bir toplum içinde ve 2 bulunduğu alan meşcereden (bir hektardan) büyük] Ø Meşcerede (Kırsal – Kentsel Alanda) 10 Bulunduğu 10 Ø Grupta (Kırsal – Kentsel Alanda) 9 4 Yer (BY) Ø Kümede (Kırsal – Kentsel Alanda) 8 Ø Tek (Kırsal Alanda) 4 Ø Tek (Kent İçinde) 6 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin 10 korunması mümkün Ø Sağlıklı 6 Diğer Ø En az bir anıtsal özelliği (boyu, çapı, yaşı gibi) Pozitif bakımından Dünyada veya Türkiye’de sayılı bir ağaç 9 10 6 Özellikler olması (PÖ) Ø Özellikli (Doğal halinin dışında kabuk, yaprak, çiçek, meyve veya kozalak, dallanma, çatallanma, gövde 3 şekillenmesi vb. özelliklerce farklı) Ø Hiç biri 0 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin ‐10 korunması mümkün değil Ø Tepe Çökmesi ® İlerlemiş (Tepede yoğun kuruma) ‐8 ® Yeni ‐6 Ø Böcek‐Mantar Zararı (Tepe çökmesi yoksa ‐8 değerlendirmeye katılır) Ø Gövde Koğuk ve Kovuğun Negatif Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐2 Özellikler ‐10 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐3 (NÖ) ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐4 [Å= Kovuğun Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Gövde ve/veya Ana Dallar Yaralı ve Yaranın Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐1 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐2 ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐3 [Å= Yaranın Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Hiç biri 0 Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD) = (Bo + GÇ + TÇ + Ya + BY + PÖToplam) 29 ŞAD >= MADTür ise, incelenen ağaç “boyutsal anıt ağaç” olarak ayrılır.

Şekil 4.2. Gülnar–Mersin İlçesindeki 02 nolu anıt saçlı meşe. Foto; H.ASLAN

(Öztürk, 2014)’ e göre tür teşhisi yapılan ve Ml – 33 / Gülnar / 02 (Taşoluk) kodu ile kayıtlara alınan saçlı meşe, yörede Yediyatar olarak bilinen tarihi ve mistik bir mezarlık alanı içerisinde bulunmaktadır. Yoğun ziyaret edilen bu türbenin de içerisinde bulunduğu mezarlıkta çok sayıda aday anıt fert bulunmaktadır. Yöre tarihinde ve folklorunda önemli bir yeri olan bu ağaç aynı zamanda boyutsal olarak anıtsal nitelik taşımaktadır. Yöre halkı burada bulunan ağaçları korumakla birlikte günah sayıldığı için bir tek dalını dahi ne kesmekte nede yakmaktadır. Dolayısıyla koruma problemi olmayan bu ağaçların tescil işlemleri tamamlanarak envanterlere dahil edilmesi ile bölge turizmine katkı sağlayacak tanıtımların yapılması uygun olacaktır.

Çizelge 4.6. Gülnar–Mersin ilçesindeki 03 nolu anıt ardıç özellikleri.

ANIT AĞACIN ÖNEMLİ ÖZELLİKLERİ

Tür Adı (Türkçe) : Boylu Ardıç Kod No : Arb – 33 / Gülnar / 03 (Akova)

Mahalli ‐ Önerilen ‐ Adı : Dilek Ardıcı İli : Mersin

Tür Adı (İngilizce) : Juniper İlçesi : Gülnar

Tür Adı (Bilimsel) : Juniperus excelsa Belde ‐ Köy ‐ Mahalle : Akova

Ölçüm Tarihi : 06 Ekim 2014 Orman İşletme Müdürlüğü : Gülnar

Pafta No : P30‐a2 Serisi : Kuskan

Enlem : 4029414 (36 S UTM) Mevkii : Akova

Boylam : 516071 (36 S UTM) Bölme No : 726‐BAr

Yükselti (m) Bakı Eğim (%) Röliyef

1315 G 1 4

Tahmin Yaş Boy Tepe Çapı Çevre (Kabuklu) Çap (Kabuklu)

(Yıl) (m) (m) (cm) (cm) 1.30m 1.30m K‐‐G D‐‐B Toprak Yüzeyi Toprak Yüzeyi Yükseklik Yükseklik 800? 13 10 10 500 440 159 140

Genel Görünüm : Düzgün : Budanmamış : Budanmış : X

Gövde Özellikleri : Dipte Çatal : 3 m' de 2 Çatal Koğuk :

Sağlık Durumu : Sağlıklı : X Tepe Çökmesi : Böc. ‐ Mantar Zararı :

Mülkiyet Durumu : Özel : Tüzel : X Devlet :

Tescil Durumu ve Anıtsal Tescilli değildir. Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD)=68>37 Minimum Anıtsal Değer (MADTür) Boyutsal Değeri anıt ağaç olarak ayrılması uygundur.

Tarihi veya Folklorik Niteliği Dilek ağacı olarak, gövdesine çakıl taşları sıkıştırılıyor, dallarına çaput bağlanıyor.

Gülnar‐Köseçobanlı karayolu kenarında bulunan bu ağaç gelen geçen herkesin görüp ilgisini çeken bir ağaçtır. Ardıç’ ın gövdesinde doğal olarak bulunan yarıklara çok sayıda küçük taş parçacıkları Diğer Açıklamalar ve Öneriler sıkıştırılmış, ulaşılabilen dalarına çaputlar bağlanmış olduğu, dilek ağacı olarak yöre folklorunda önemli bir yeri olduğunu göstermektedir. Hemen karayolu kenarında bulunduğu için herhangi bir yol genişletme çalışmalarında tahrip olabilir. Bu hali ile tescil edilerek koruma altına alınmalıdır.

Çizelge 4.7. 03 nolu anıt ardıç değerlendirme formu.

ANIT AĞAÇ DEĞERLENDİRME FORMU (Türkiye’nin Doğal Türleri İçin) VERİLEBİLECEK SINIFLARINA GÖRE AĞAÇLARA DEĞERLENDİRME VERİLEN ÖGELER MAKSİMUM VERİLECEK PUANLAR BASAMAKLARI PUAN PUAN I. SINIF II. SINIF III. SINIF Ø 05,0 – 07,5 0 0 10 Ø 08,0 – 10,0 0 0 20 Ø 10,5 – 15,0 0 6 Ø 15,5 – 20,0 0 13 Ø 20,5 – 25,0 0 20 Boy (Bo) 10 Ø 25,5 – 30,0 3 6 Ø 30,5 – 35,0 6 Ø 35,5 – 40,0 9 Ø 40,5 – 45,0 12 Ø 45,5 – 50,0 16 Ø > 50,0 m 20 Ø < 50 0 0 10 Ø 50 – 74 0 6 20 Ø 75 – 99 0 12 30 Ø 100 – 124 3 18 Ø 125 – 149 6 24 Gövde Ø 150 – 174 9 30 30 24 Çapı (GÇ) Ø 175 – 199 12 Ø 200 – 224 15 Ø 225 – 249 18 Ø 250 – 274 22 Ø 275 – 299 26 Ø >= 300 cm 30 Ø < 05,0 0 3 Ø 05,0 – 09,5 2 6 Tepe Çapı 10 Ø 10,0 – 14,5 4 10 4 (TÇ) Ø 15,0 – 19,5 7 Ø >= 20,0 m 10 Ø 100 – 200 3 Ø 201 – 300 6 Ø 301 – 400 9 Ø 401 – 500 12 Tahmini Ø 501 – 600 15 30 24 Yaş (Ya) Ø 601 – 700 18 Ø 701 – 800 21 Ø 801 – 900 24 Ø 901 – 1000 27 Ø > 1000 Yıl 30 Ø Ormanda [Ağaçlık çağındaki bir toplum içinde ve 2 bulunduğu alan meşcereden (bir hektardan) büyük] Ø Meşcerede (Kırsal – Kentsel Alanda) 10 Bulunduğu 10 Ø Grupta (Kırsal – Kentsel Alanda) 9 4 Yer (BY) Ø Kümede (Kırsal – Kentsel Alanda) 8 Ø Tek (Kırsal Alanda) 4 Ø Tek (Kent İçinde) 6 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin 10 korunması mümkün Ø Sağlıklı 6 Diğer Ø En az bir anıtsal özelliği (boyu, çapı, yaşı gibi) Pozitif bakımından Dünyada veya Türkiye’de sayılı bir ağaç 9 10 6 Özellikler olması (PÖ) Ø Özellikli (Doğal halinin dışında kabuk, yaprak, çiçek, meyve veya kozalak, dallanma, çatallanma, gövde 3 şekillenmesi vb. özelliklerce farklı) Ø Hiç biri 0 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin ‐10 korunması mümkün değil Ø Tepe Çökmesi ® İlerlemiş (Tepede yoğun kuruma) ‐8 ® Yeni ‐6 Ø Böcek‐Mantar Zararı (Tepe çökmesi yoksa ‐8 değerlendirmeye katılır) Ø Gövde Koğuk ve Kovuğun Negatif Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐2 Özellikler ‐10 0 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐3 (NÖ) ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐4 [Å= Kovuğun Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Gövde ve/veya Ana Dallar Yaralı ve Yaranın Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐1 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐2 ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐3 [Å= Yaranın Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Hiç biri 0 Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD) = (Bo + GÇ + TÇ + Ya + BY + PÖToplam) 68 ŞAD >= MADTür ise, incelenen ağaç “boyutsal anıt ağaç” olarak ayrılır.

Şekil 4.3. Gülnar–Mersin İlçesindeki 03 nolu anıt ardıç. Foto; H.ASLAN

Arb – 33 / Gülnar / 03 (Akova) kodu ile kayıtlara alınan boylu ardıç, Gülnar‐ Köseçobanlı karayolu kenarın bulunmakta ve gelen geçen herkesin görüp ilgisini çeken bir ağaçtır. Ardıç’ ın gövdesinde doğal olarak bulunan yarıklara çok sayıda küçük taş parçacıkları sıkıştırılmış, ulaşılabilen dalarına çaputlar bağlanmış olduğu, dilek ağacı olarak yöre folklorunda önemli bir yeri olduğunu göstermektedir. Hemen karayolu kenarında bulunduğu için herhangi bir yol genişletme çalışmalarında tahrip olabilir. Yöre tarihinde ve folklorunda önemli bir yeri olan bu ağaç aynı zamanda boyutsal olarak anıtsal nitelik taşımaktadır. Bu hali ile tescil işlemleri tamamlanarak envanterlere dahil edilmesi ile bölge turizmine katkı sağlayacak tanıtımların yapılması uygun olacaktır.

Çizelge 4.8. Gülnar–Mersin ilçesindeki 04 nolu anıt servi özellikleri.

ANIT AĞACIN ÖNEMLİ ÖZELLİKLERİ

Tür Adı (Türkçe) : Dallı Servi Kod No : Sr – 33 / Gülnar / 04 (Sipahili)

Mahalli ‐ Önerilen ‐ Adı : Anıt Servi İli : Mersin

Tür Adı (İngilizce) : Mediterranean Cypress İlçesi : Gülnar

Tür Adı (Bilimsel) : Cupressus sempervirens L. Belde ‐ Köy ‐ Mahalle : Sipahili

Ölçüm Tarihi : 16 Ocak 2015 Orman İşletme Müdürlüğü : Gülnar

Pafta No : Serisi : Büyükeceli

Enlem : 4005783 (36 S UTM) Mevkii : Babadıl Deresi

Boylam : 541090 (36 S UTM) Bölme No : 374‐Z

Yükselti (m) Bakı Eğim (%) Röliyef

9 G O 5

Tahmin Yaş Boy Tepe Çapı Çevre (Kabuklu) Çap (Kabuklu)

(Yıl) (m) (m) (cm) (cm) 1.30m 1.30m K‐‐G D‐‐B Toprak Yüzeyi Toprak Yüzeyi Yükseklik Yükseklik 400? 18 8 8,5 700 630 222 200

Genel Görünüm : Düzgün : Budanmamış : Budanmış : X

Gövde Özellikleri : Dipte Çatal : 3 m' de 2 Çatal Koğuk :

Sağlık Durumu : Sağlıklı : X Tepe Çökmesi : Böc. ‐ Mantar Zararı :

Mülkiyet Durumu : Özel : X Tüzel : Devlet :

Tescil Durumu ve Anıtsal Tescilli değildir. Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD)=66>38 Minimum Anıtsal Değer (MADTür) Boyutsal Değeri anıt ağaç olarak ayrılması uygundur.

Tarihi veya Folklorik Niteliği ‐

Gülnar‐Aydıncık mülki sınırını oluşturan Babadıl Deresi içerisinde taban arazi olan özel mülkte bulunmaktadır. Hemen yakınında bulunan doğal servi ormanlarının devamında olup, bugüne kadar Diğer Açıklamalar ve Öneriler gölgelik amaçlı korunmuştur. Genç yaşlarda 2 gövdenin birleşerek bu kalın gövdeyi oluşturduğu tahmin edilmektedir. Hemen dibinde ateş yakıldığı için gövde dibinde önemsiz yanıklar bulunmaktadır. Bu hali ile tescil edilerek koruma altına alınmalıdır.

Çizelge 4.9. 04 nolu anıt servi değerlendirme formu.

ANIT AĞAÇ DEĞERLENDİRME FORMU (Türkiye’nin Doğal Türleri İçin) VERİLEBİLECEK SINIFLARINA GÖRE AĞAÇLARA DEĞERLENDİRME VERİLEN ÖGELER MAKSİMUM VERİLECEK PUANLAR BASAMAKLARI PUAN PUAN I. SINIF II. SINIF III. SINIF Ø 05,0 – 07,5 0 0 10 Ø 08,0 – 10,0 0 0 20 Ø 10,5 – 15,0 0 6 Ø 15,5 – 20,0 0 13 Ø 20,5 – 25,0 0 20 Boy (Bo) 10 Ø 25,5 – 30,0 3 13 Ø 30,5 – 35,0 6 Ø 35,5 – 40,0 9 Ø 40,5 – 45,0 12 Ø 45,5 – 50,0 16 Ø > 50,0 m 20 Ø < 50 0 0 10 Ø 50 – 74 0 6 20 Ø 75 – 99 0 12 30 Ø 100 – 124 3 18 Ø 125 – 149 6 24 Gövde Ø 150 – 174 9 30 30 30 Çapı (GÇ) Ø 175 – 199 12 Ø 200 – 224 15 Ø 225 – 249 18 Ø 250 – 274 22 Ø 275 – 299 26 Ø >= 300 cm 30 Ø < 05,0 0 3 Ø 05,0 – 09,5 2 6 Tepe Çapı 10 Ø 10,0 – 14,5 4 10 7 (TÇ) Ø 15,0 – 19,5 7 Ø >= 20,0 m 10 Ø 100 – 200 3 Ø 201 – 300 6 Ø 301 – 400 9 Ø 401 – 500 12 Tahmini Ø 501 – 600 15 30 6 Yaş (Ya) Ø 601 – 700 18 Ø 701 – 800 21 Ø 801 – 900 24 Ø 901 – 1000 27 Ø > 1000 Yıl 30 Ø Ormanda [Ağaçlık çağındaki bir toplum içinde ve 2 bulunduğu alan meşcereden (bir hektardan) büyük] Ø Meşcerede (Kırsal – Kentsel Alanda) 10 Bulunduğu 10 Ø Grupta (Kırsal – Kentsel Alanda) 9 4 Yer (BY) Ø Kümede (Kırsal – Kentsel Alanda) 8 Ø Tek (Kırsal Alanda) 4 Ø Tek (Kent İçinde) 6 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin 10 korunması mümkün Ø Sağlıklı 6 Diğer Ø En az bir anıtsal özelliği (boyu, çapı, yaşı gibi) Pozitif bakımından Dünyada veya Türkiye’de sayılı bir ağaç 9 10 6 Özellikler olması (PÖ) Ø Özellikli (Doğal halinin dışında kabuk, yaprak, çiçek, meyve veya kozalak, dallanma, çatallanma, gövde 3 şekillenmesi vb. özelliklerce farklı) Ø Hiç biri 0 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin ‐10 korunması mümkün değil Ø Tepe Çökmesi ® İlerlemiş (Tepede yoğun kuruma) ‐8 ® Yeni ‐6 Ø Böcek‐Mantar Zararı (Tepe çökmesi yoksa ‐8 değerlendirmeye katılır) Ø Gövde Koğuk ve Kovuğun Negatif Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐2 Özellikler ‐10 0 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐3 (NÖ) ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐4 [Å= Kovuğun Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Gövde ve/veya Ana Dallar Yaralı ve Yaranın Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐1 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐2 ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐3 [Å= Yaranın Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Hiç biri 0 Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD) = (Bo + GÇ + TÇ + Ya + BY + PÖToplam) 66 ŞAD >= MADTür ise, incelenen ağaç “boyutsal anıt ağaç” olarak ayrılır.

Şekil 4.4. Gülnar–Mersin İlçesindeki 04 nolu anıt servi. Foto; H.ASLAN

Sr – 33 / Gülnar / 04 (Sipahili) kodu ile kayıtlara alınan dallı servi, Gülnar‐ Aydıncık mülki sınırını oluşturan Babadıl Deresinin denizden yaklaşık 5 km kuzeyinde tarım arazisinde bulunmaktadır. Derenin her iki yamacında bulunan doğal servi ormanlarından tohumlama yoluyla doğal olarak geldiği, muhtemelen etrafının daha sonraki dönemlerde tarım arazisine dönüştüğü tahmin edilmektedir. Tarım arazisi içerisinde gölgelik amaçlı, ihtiva ettiği değerin farkında olmadan bugüne kadar korunmuştur. Dibinde ateş yakıldığı için gövdede yanık belirtileri göze çarpmaktadır. Bu ağacın tescil işlemleri tamamlanarak envanterlere dahil edilmesi ile bölge turizmine katkı sağlayacak tanıtımların yapılması uygun olacaktır.

Çizelge 4.10. Gülnar–Mersin ilçesindeki 05 nolu anıt çınar özellikleri.

ANIT AĞACIN ÖNEMLİ ÖZELLİKLERİ

Tür Adı (Türkçe) : Doğu Çınarı Kod No : Çn – 33 / Gülnar / 05 (Zeyne)

Mahalli ‐ Önerilen ‐ Adı : Ziyaret Kavağı İli : Mersin

Tür Adı (İngilizce) : Platanus İlçesi : Gülnar

Tür Adı (Bilimsel) : Platanus orientalis Belde ‐ Köy ‐ Mahalle : Zeyne (Sütlüce)

Ölçüm Tarihi : 06 Ekim 2014 Orman İşletme Müdürlüğü : Gülnar

Pafta No : Serisi : Zeyne

Enlem : 4029414 (36 S UTM) Mevkii : Pınarbaşı (Şükran Pınarı)

Boylam : 516071 (36 S UTM) Bölme No : 74‐Z

Yükselti (m) Bakı Eğim (%) Röliyef

260 KD 1 6

Tahmin Yaş Boy Tepe Çapı Çevre (Kabuklu) Çap (Kabuklu)

(Yıl) (m) (m) (cm) (cm) 1.30m 1.30m K‐‐G D‐‐B Toprak Yüzeyi Toprak Yüzeyi Yükseklik Yükseklik 600? 21 27 18 2600 320 828 102

Genel Görünüm : Düzgün : Budanmamış : Budanmış : X

Gövde Özellikleri : Dipte Çatal :X 3 m' de 2 Çatal Koğuk :X

Sağlık Durumu : Sağlıklı : X Tepe Çökmesi : Böc. ‐ Mantar Zararı :

Mülkiyet Durumu : Özel : Tüzel : X Devlet :

Tescil Durumu ve Anıtsal Tescilli değildir. Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD)=67>39 Minimum Anıtsal Değer (MADTür) Boyutsal Değeri anıt ağaç olarak ayrılması uygundur.

Zeyne Mahallesinde bulunan Şeyh Seyyid Alaeddin Ali Semerkandi Türbesi tarihi ve manevi olarak Tarihi veya Folklorik Niteliği büyük öneme sahiptir. Türkiye’ nin her yerinden bu türbeyi ziyaret etmek ve şifalı olduğuna inanılan Şükran Pınarından su içerek dertlerine çare aramaya binlerce insan gelmektedir.

Anıtsal nitelikli çınarların ve pınarın bulunduğu yer, tamamen korumasız ve bakımsız olup, etkili ve yetkili kurumların harekete geçerek acilen bu yerin manevi atmosferine uygun olarak işletecek ve Diğer Açıklamalar ve Öneriler koruyacak tedbirler alınmalıdır. Muhterem bir zat olduğu, kaynaklardan anlaşılan bu kişinin ve anlatılan rivayetlerin maneviyatına uygun olarak tanzim edilecek çevre düzenlemesi ve işletilmesi ile ziyaretçi potansiyeli arttırılabilir.

Çizelge 4.11. 05 nolu anıt çınar değerlendirme formu.

ANIT AĞAÇ DEĞERLENDİRME FORMU (Türkiye’nin Doğal Türleri İçin) VERİLEBİLECEK SINIFLARINA GÖRE AĞAÇLARA DEĞERLENDİRME VERİLEN ÖGELER MAKSİMUM VERİLECEK PUANLAR BASAMAKLARI PUAN PUAN I. SINIF II. SINIF III. SINIF Ø 05,0 – 07,5 0 0 10 Ø 08,0 – 10,0 0 0 20 Ø 10,5 – 15,0 0 6 Ø 15,5 – 20,0 0 13 Ø 20,5 – 25,0 0 20 Boy (Bo) 10 Ø 25,5 – 30,0 3 0 Ø 30,5 – 35,0 6 Ø 35,5 – 40,0 9 Ø 40,5 – 45,0 12 Ø 45,5 – 50,0 16 Ø > 50,0 m 20 Ø < 50 0 0 10 Ø 50 – 74 0 6 20 Ø 75 – 99 0 12 30 Ø 100 – 124 3 18 Ø 125 – 149 6 24 Gövde Ø 150 – 174 9 30 30 3 Çapı (GÇ) Ø 175 – 199 12 Ø 200 – 224 15 Ø 225 – 249 18 Ø 250 – 274 22 Ø 275 – 299 26 Ø >= 300 cm 30 Ø < 05,0 0 3 Ø 05,0 – 09,5 2 6 Tepe Çapı 10 Ø 10,0 – 14,5 4 10 10 (TÇ) Ø 15,0 – 19,5 7 Ø >= 20,0 m 10 Ø 100 – 200 3 Ø 201 – 300 6 Ø 301 – 400 9 Ø 401 – 500 12 Tahmini Ø 501 – 600 15 30 15 Yaş (Ya) Ø 601 – 700 18 Ø 701 – 800 21 Ø 801 – 900 24 Ø 901 – 1000 27 Ø > 1000 Yıl 30 Ø Ormanda [Ağaçlık çağındaki bir toplum içinde ve 2 bulunduğu alan meşcereden (bir hektardan) büyük] Ø Meşcerede (Kırsal – Kentsel Alanda) 10 Bulunduğu 10 Ø Grupta (Kırsal – Kentsel Alanda) 9 4 Yer (BY) Ø Kümede (Kırsal – Kentsel Alanda) 8 Ø Tek (Kırsal Alanda) 4 Ø Tek (Kent İçinde) 6 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin 10 korunması mümkün Ø Sağlıklı 6 Diğer Ø En az bir anıtsal özelliği (boyu, çapı, yaşı gibi) Pozitif bakımından Dünyada veya Türkiye’de sayılı bir ağaç 9 10 6 Özellikler olması (PÖ) Ø Özellikli (Doğal halinin dışında kabuk, yaprak, çiçek, meyve veya kozalak, dallanma, çatallanma, gövde 3 şekillenmesi vb. özelliklerce farklı) Ø Hiç biri 0 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin ‐10 korunması mümkün değil Ø Tepe Çökmesi ® İlerlemiş (Tepede yoğun kuruma) ‐8 ® Yeni ‐6 Ø Böcek‐Mantar Zararı (Tepe çökmesi yoksa ‐8 değerlendirmeye katılır) Ø Gövde Koğuk ve Kovuğun Negatif Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐2 Özellikler ‐10 ‐4 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐3 (NÖ) ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐4 [Å= Kovuğun Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Gövde ve/veya Ana Dallar Yaralı ve Yaranın Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐1 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐2 ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐3 [Å= Yaranın Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Hiç biri 0 Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD) = (Bo + GÇ + TÇ + Ya + BY + PÖToplam) 67 ŞAD >= MADTür ise, incelenen ağaç “boyutsal anıt ağaç” olarak ayrılır.

Şekil 4.5. Gülnar–Mersin İlçesindeki 05 nolu anıt çınar. Foto; H.ASLAN

Çn – 33 / Gülnar / 05 (Zeyne) kodu ile kayıtlara alınan çınar/lar, Gülnar‐Mut karayolu üzerinde, Zeyne Mahallesinin Pınarbaşı mevkiinde bulunmaktadır. Bu mevkiide eskiden 5 adet devasa çınar ağacı bulunduğu uzun yıllar önce bir tanesinin kesildiği/yakıldığı yerel halk tarafından ifade edilmektedir. Günümüzde ise kayda alınan en görkemli çınar ağacına yine anıtsal özellik taşıyan, en yaşlısının gövde çapı 3 metre ve boyu 20 metre olan 3 adet çınar ağacı eşlik etmektedir. Zeyne Mahallesinde bulunan Şeyh Seyyid Alaeddin Ali Semerkandi Türbesi tarihi ve manevi olarak büyük öneme sahiptir. Türkiye’ nin her yerinden bu türbeyi ziyaret etmek ve şifalı olduğuna inanılan Şükran Pınarından su içerek dertlerine çare aramaya binlerce insan gelmektedir. Ziyarete gelenler dinlenmek için burayı tercih etmekte ve gün geçtikçe ziyaretgahın değeri artmaktadır. En görkemli olan bu çınarın tabanından debisi ve miktarı hiç azalmayan muhteşem görsellikte bir su kaynağı bulunmaktadır. Bu su görselliğiyle estetik fonksiyonunu tamamladıktan sonra cazibesiyle çok geniş verimli tarım arazilerine hayat vermektedir.

Şekil 4.6. Gülnar–Mersin İlçesindeki 05 nolu anıt çınar. Foto; H.ASLAN

Çok geniş bir gövde tabanına sahip olan bu çınar, sudan iki metre yükseklikte en kalını 1metre çapında olan dört büyük gövdeye ayrılmaktadır. Bu gövdelerden birisi kırılma ihtimaline karşı demir direkle desteklenmiş bir diğeri ise iç kovukluk sebebiyle kırılmış ve kovuğun içinde tohumdan gelen büyük bir gövde daha oluşmuştur. (Şekil 4.6.) Yörede ziyaret kavağı olarak da bilinen bu çınar ağacının, Şeyh Seyyid Alaeddin Ali Semerkandi’ nin Zeyne’ ye intikalinden itibaren var olduğuna inanılmaktadır. Yöre folklorunda ve tarihinde çok önemli bir yere sahip olan bu zat hakkında halk arasında eskiden beri anlatıla gelen rivayete göre; kıtlık olan bir dönemde burada çobanlık yapan Semerkandi köylüler tarafından hayvanları susuz bırakmakla suçlanmış, bu durum karşısında elindeki asayı yere atmış ve “İşte,

Zeyne suya Semerkandi” dedikten sonra orada bir pınar oluşmuş, pınarın tam ortasında sopanın yeşermesiyle bu muhterem zatın göstermiş olduğu keramet sonucu çınarların meydana geldiğine inanılmaktadır.

Şeyh Seyyid Alaeddin Ali Semerkandi (H.860/M.1456)’ da vefat ettiği ve 150 yıl yaşadığı düşünüldüğünden (H.710/M.1311)’ de Semerkant’ da doğduğu tahmin edilmektedir. Yedi yaşında iken Kur’an‐ı Kerim’ i hıfz etmiş, yirmi yaşında babası ile birlikte hac ibadetini yapmak üzere Mekke’ye gitmiş, burada kusursuz denilebilecek düzeyde Arapça ve farsça öğrenerek ilmi olgunluğa ulaşmış ve hemen hiç kimsenin kendisiyle tartışamayacağı bir seviyeye ulaşmıştır. İlmi olgunluğa ulaşınca sıla‐yı rahim için baba ocağı Şirvan’ a, oradan Semerkant’a, ve son olarak Medine’ye gelerek burada imamlık ve Hz. Peygamberin Ravza’ sında türbedarlık yapmıştır. Bu sırada bir gün uyur uyanık bir halde Hz. Peygamber göründüler ve “Ey benim mesud torunum, sendeki ledünni bilgiler ve şar’i kemaller zayi olmasın, Sana izin veriyorum. Ümmetimi irşad et! Karamanlılar gözleri yaşlı, ciğerleri yanık, şaşkınlığa düşmüş, salah kabul edecek kabiliyette mümin insanlardır. Allah seni o iklime rahmet olarak ayarmıştır. Sen onları irşad et. Sana uyanlar benim has ümmetimdir. Sana verdiğim şu yeşil asayı Rum’ dan yana at, nereye düşerse bak, oraya git. O asanın düştüğü yer senin cismine yuva olacaktır. O yerlerde senin bir çok kerametlerin ve sırların ortaya çıkacaktır. “ emri şeriflerini buyurdular. Bu manevi işarete uyarak Medine dışına çıkan Semerkandi, elindeki yeşil asayı Rum’ a doğru atmış asa Karaman topraklarından Zeyne yakınlarına düşmüştür. Karaman’ a gelerek bir müddet burada medresede talebelerine ilim tahsil ettiren Semerkandi ömrünün sonlarına doğru asasının düştüğü yer olan Zeyne’ ye gelmiş irşad vazifesini Zeyne’ de teşekkül eden tekkede devam ettirerek burada vefat etmiştir(Çıpan, 1999). H.825/M.1421 tarihinde Ahmet Paşazade Musa Bey tarafından yaptırılan camiinin yanında mescid, türbe, zaviye ve kabristandan oluşan bir külliye tesis edilmiştir. Kabirleri halen bu külliyede bulunan türbededir(Konyalı, 1967). Seyahatname’ siyle dünya çapında bir şöhretin sahibi olan Evliya Çelebi’ de (H.1059/M.1649) yıllarında ziyaret ettiği Zeyne ve bu türbe hakkında detaylı bilgiler vermektedir(Çıpan, 1999). Kronolojik olarak tarihler dikkate alındığında ağaçların yaşı ile örtüşmektedir.

Çizelge 4.12. Gülnar–Mersin ilçesindeki 06 nolu anıt Kızılçam özellikleri.

ANIT AĞACIN ÖNEMLİ ÖZELLİKLERİ

Tür Adı (Türkçe) : Kızılçam Kod No : Çz– 33 / Gülnar / 06 (Çukurasma)

Mahalli ‐ Önerilen ‐ Adı : Çatal Çam İli : Mersin

Tür Adı (İngilizce) : pine İlçesi : Gülnar

Tür Adı (Bilimsel) : Pinus brutia L. Belde ‐ Köy ‐ Mahalle : Çukurasma

Ölçüm Tarihi : 19 Aralık 2013 Orman İşletme Müdürlüğü : Gülnar

Pafta No : Serisi : Gülnar

Enlem : 4025995 (36 S UTM) Mevkii : Üçoluk Yol Ayrımı

Boylam : 537809 (36 S UTM) Bölme No : 208_Z

Yükselti (m) Bakı Eğim (%) Röliyef

1140 G 1 1

Tahmin Yaş Boy Tepe Çapı Çevre (Kabuklu) Çap (Kabuklu)

(Yıl) (m) (m) (cm) (cm) 1.30m 1.30m K‐‐G D‐‐B Toprak Yüzeyi Toprak Yüzeyi Yükseklik Yükseklik 300 16 23,5 21,5 620 597 197 190

Genel Görünüm : Düzgün : Budanmamış : Budanmış : X

1,5 m' de 2 Çatal, 3,20’ de 2. Gövde Özellikleri : Dipte Çatal : Koğuk : çatal

Sağlık Durumu : Sağlıklı : X Tepe Çökmesi : Böc. ‐ Mantar Zararı :

Mülkiyet Durumu : Özel : Tüzel : X Devlet :

Tescil Durumu ve Anıtsal Tescilli değildir. Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD)=38>18 Minimum Anıtsal Değer (MADTür) Boyutsal Değeri anıt ağaç olarak ayrılması uygundur.

Tarihi veya Folklorik Niteliği ‐

Gülnar‐Mut karayolunun Üçoluk Mahallesi yol ayrımında bulunan bu ağaç hemen yol kenarında Diğer Açıklamalar ve Öneriler hazine arazisindedir. Hemen karayolu kenarında bulunduğu için herhangi bir yol genişletme çalışmalarında tahrip olabilir. Bu hali ile tescil edilerek koruma altına alınmalıdır.

Çizelge 4.13. 06 nolu anıt kızılçam değerlendirme formu.

ANIT AĞAÇ DEĞERLENDİRME FORMU (Türkiye’nin Doğal Türleri İçin) VERİLEBİLECEK SINIFLARINA GÖRE AĞAÇLARA DEĞERLENDİRME VERİLEN ÖGELER MAKSİMUM VERİLECEK PUANLAR BASAMAKLARI PUAN PUAN I. SINIF II. SINIF III. SINIF Ø 05,0 – 07,5 0 0 10 Ø 08,0 – 10,0 0 0 20 Ø 10,5 – 15,0 0 6 Ø 15,5 – 20,0 0 13 Ø 20,5 – 25,0 0 20 Boy (Bo) 10 Ø 25,5 – 30,0 3 0 Ø 30,5 – 35,0 6 Ø 35,5 – 40,0 9 Ø 40,5 – 45,0 12 Ø 45,5 – 50,0 16 Ø > 50,0 m 20 Ø < 50 0 0 10 Ø 50 – 74 0 6 20 Ø 75 – 99 0 12 30 Ø 100 – 124 3 18 Ø 125 – 149 6 24 Gövde Ø 150 – 174 9 30 30 12 Çapı (GÇ) Ø 175 – 199 12 Ø 200 – 224 15 Ø 225 – 249 18 Ø 250 – 274 22 Ø 275 – 299 26 Ø >= 300 cm 30 Ø < 05,0 0 3 Ø 05,0 – 09,5 2 6 Tepe Çapı 10 Ø 10,0 – 14,5 4 10 10 (TÇ) Ø 15,0 – 19,5 7 Ø >= 20,0 m 10 Ø 100 – 200 3 Ø 201 – 300 6 Ø 301 – 400 9 Ø 401 – 500 12 Tahmini Ø 501 – 600 15 30 6 Yaş (Ya) Ø 601 – 700 18 Ø 701 – 800 21 Ø 801 – 900 24 Ø 901 – 1000 27 Ø > 1000 Yıl 30 Ø Ormanda [Ağaçlık çağındaki bir toplum içinde ve 2 bulunduğu alan meşcereden (bir hektardan) büyük] Ø Meşcerede (Kırsal – Kentsel Alanda) 10 Bulunduğu 10 Ø Grupta (Kırsal – Kentsel Alanda) 9 4 Yer (BY) Ø Kümede (Kırsal – Kentsel Alanda) 8 Ø Tek (Kırsal Alanda) 4 Ø Tek (Kent İçinde) 6 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin 10 korunması mümkün Ø Sağlıklı 6 Diğer Ø En az bir anıtsal özelliği (boyu, çapı, yaşı gibi) Pozitif bakımından Dünyada veya Türkiye’de sayılı bir ağaç 9 10 6 Özellikler olması (PÖ) Ø Özellikli (Doğal halinin dışında kabuk, yaprak, çiçek, meyve veya kozalak, dallanma, çatallanma, gövde 3 şekillenmesi vb. özelliklerce farklı) Ø Hiç biri 0 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin ‐10 korunması mümkün değil Ø Tepe Çökmesi ® İlerlemiş (Tepede yoğun kuruma) ‐8 ® Yeni ‐6 Ø Böcek‐Mantar Zararı (Tepe çökmesi yoksa ‐8 değerlendirmeye katılır) Ø Gövde Koğuk ve Kovuğun Negatif Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐2 Özellikler ‐10 0 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐3 (NÖ) ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐4 [Å= Kovuğun Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Gövde ve/veya Ana Dallar Yaralı ve Yaranın Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐1 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐2 ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐3 [Å= Yaranın Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Hiç biri 0 Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD) = (Bo + GÇ + TÇ + Ya + BY + PÖToplam) 38 ŞAD >= MADTür ise, incelenen ağaç “boyutsal anıt ağaç” olarak ayrılır.

Şekil 4.7. Gülnar–Mersin İlçesindeki 06 nolu anıt kızılçam. Foto; H.ASLAN

Çz – 33 / Gülnar / 06 (Çukurasma) kodu ile kayıtlara alınan kızılçam, Gülnar‐ Mut karayolu üzerinde Üçoluk Mahallesi yol ayrımında bulunmaktadır. Yörenin asli türü kızılçam olmasına rağmen boyutsal olarak en yaşlı ve kalın kızılçam ağacıdır. Hemen karayolu kenarında hazine arazisinde bulunan bu ağaç muhtemel bir yol genişletme çalışmasında tahrip olabilir. İhtiva ettiği değer ile anıtsal nitelikteki bu ağaç gelip geçen herkesin görebileceği bir konumda olmasına karşılık herhangi bir koruyucu tedbir alınmamıştır. Bonitetin zayıf olması nedeniyle beklenilen gelişmeyi gösterememiş, çatallanma ile formu bozulmuş olmasına rağmen tespit edilen verilere göre yörenin geçmişini yansıtması bakımından anıt ağaç olarak tescil işlemleri tamamlanarak koruma altına alınması gerekir. Envanterlere dahil edilerek bölge turizmine katkı sağlayacak tanıtımların yapılması uygun olacaktır.

Çizelge 4.14. Gülnar–Mersin ilçesindeki 07 nolu anıt ardıç özellikleri.

ANIT AĞACIN ÖNEMLİ ÖZELLİKLERİ

Tür Adı (Türkçe) : Boylu Ardıç Kod No : Arb – 33 / Gülnar / 07 (Üçoluk)

Mahalli ‐ Önerilen ‐ Adı : Koca ardıç İli : Mersin

Tür Adı (İngilizce) : Juniper İlçesi : Gülnar

Tür Adı (Bilimsel) : Juniperus excelsa Belde ‐ Köy ‐ Mahalle : Üçoluk

Ölçüm Tarihi : 09 Mart 2015 Orman İşletme Müdürlüğü : Gülnar

Pafta No : Serisi : Gülnar

Enlem : 4028329 (36 S UTM) Mevkii : Mezarlık

Boylam : 535733 (36 S UTM) Bölme No : 57‐Z

Yükselti (m) Bakı Eğim (%) Röliyef

1142 G 1 4

Tahmin Yaş Boy Tepe Çapı Çevre (Kabuklu) Çap (Kabuklu)

(Yıl) (m) (m) (cm) (cm) 1.30m 1.30m K‐‐G D‐‐B Toprak Yüzeyi Toprak Yüzeyi Yükseklik Yükseklik 800 17,5 15 12,5 580 440 185 140

Genel Görünüm : Düzgün : Budanmamış : Budanmış : X

Gövde Özellikleri : Dipte Çatal : … m' de … Çatal Koğuk :

Sağlık Durumu : Sağlıklı : X Tepe Çökmesi : Böc. ‐ Mantar Zararı :

Mülkiyet Durumu : Özel : Tüzel : X Devlet :

Tescil Durumu ve Anıtsal Tescilli değildir. Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD)=75>37 Minimum Anıtsal Değer (MADTür) Boyutsal Değeri anıt ağaç olarak ayrılması uygundur.

Tarihi veya Folklorik Niteliği Mezarlıkta olduğu için kesilmesi ve dallarının yakılması uğursuzluk getireceğine inanılmaktadır.

Üçoluk Mahallesinden geçen alternatif Gülnar‐Mut Karayolunun kenarında bulunan köy mezarlığının içerisinde bulunmaktadır. Kadim mezarlık alanı olduğu için bugüne kadar korunagelmiş kesildiği Diğer Açıklamalar ve Öneriler zaman uğursuzluk getireceğine inanıldığından yöre folklorunda önemli değerlerden birisidir. Bu hali ile tescil edilerek koruma altına alınmalıdır.

Çizelge 4.15. 07 nolu anıt ardıç değerlendirme formu.

ANIT AĞAÇ DEĞERLENDİRME FORMU (Türkiye’nin Doğal Türleri İçin) VERİLEBİLECEK SINIFLARINA GÖRE AĞAÇLARA DEĞERLENDİRME VERİLEN ÖGELER MAKSİMUM VERİLECEK PUANLAR BASAMAKLARI PUAN PUAN I. SINIF II. SINIF III. SINIF Ø 05,0 – 07,5 0 0 10 Ø 08,0 – 10,0 0 0 20 Ø 10,5 – 15,0 0 6 Ø 15,5 – 20,0 0 13 Ø 20,5 – 25,0 0 20 Boy (Bo) 10 Ø 25,5 – 30,0 3 13 Ø 30,5 – 35,0 6 Ø 35,5 – 40,0 9 Ø 40,5 – 45,0 12 Ø 45,5 – 50,0 16 Ø > 50,0 m 20 Ø < 50 0 0 10 Ø 50 – 74 0 6 20 Ø 75 – 99 0 12 30 Ø 100 – 124 3 18 Ø 125 – 149 6 24 Gövde Ø 150 – 174 9 30 30 24 Çapı (GÇ) Ø 175 – 199 12 Ø 200 – 224 15 Ø 225 – 249 18 Ø 250 – 274 22 Ø 275 – 299 26 Ø >= 300 cm 30 Ø < 05,0 0 3 Ø 05,0 – 09,5 2 6 Tepe Çapı 10 Ø 10,0 – 14,5 4 10 7 (TÇ) Ø 15,0 – 19,5 7 Ø >= 20,0 m 10 Ø 100 – 200 3 Ø 201 – 300 6 Ø 301 – 400 9 Ø 401 – 500 12 Tahmini Ø 501 – 600 15 30 21 Yaş (Ya) Ø 601 – 700 18 Ø 701 – 800 21 Ø 801 – 900 24 Ø 901 – 1000 27 Ø > 1000 Yıl 30 Ø Ormanda [Ağaçlık çağındaki bir toplum içinde ve 2 bulunduğu alan meşcereden (bir hektardan) büyük] Ø Meşcerede (Kırsal – Kentsel Alanda) 10 Bulunduğu 10 Ø Grupta (Kırsal – Kentsel Alanda) 9 4 Yer (BY) Ø Kümede (Kırsal – Kentsel Alanda) 8 Ø Tek (Kırsal Alanda) 4 Ø Tek (Kent İçinde) 6 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin 10 korunması mümkün Ø Sağlıklı 6 Diğer Ø En az bir anıtsal özelliği (boyu, çapı, yaşı gibi) Pozitif bakımından Dünyada veya Türkiye’de sayılı bir ağaç 9 10 6 Özellikler olması (PÖ) Ø Özellikli (Doğal halinin dışında kabuk, yaprak, çiçek, meyve veya kozalak, dallanma, çatallanma, gövde 3 şekillenmesi vb. özelliklerce farklı) Ø Hiç biri 0 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin ‐10 korunması mümkün değil Ø Tepe Çökmesi ® İlerlemiş (Tepede yoğun kuruma) ‐8 ® Yeni ‐6 Ø Böcek‐Mantar Zararı (Tepe çökmesi yoksa ‐8 değerlendirmeye katılır) Ø Gövde Koğuk ve Kovuğun Negatif Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐2 Özellikler ‐10 0 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐3 (NÖ) ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐4 [Å= Kovuğun Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Gövde ve/veya Ana Dallar Yaralı ve Yaranın Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐1 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐2 ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐3 [Å= Yaranın Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Hiç biri 0 Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD) = (Bo + GÇ + TÇ + Ya + BY + PÖToplam) 75 ŞAD >= MADTür ise, incelenen ağaç “boyutsal anıt ağaç” olarak ayrılır.

Şekil 4.8. Gülnar–Mersin İlçesindeki 07 nolu anıt ardıç. Foto; H.ASLAN

Arb – 33 / Gülnar / 07 (Üçoluk) kodu ile kayıtlara alınan boylu ardıç, yörede Yediyatar olarak bilinen tarihi ve mistik bir mezarlık alanı içerisinde bulunmaktadır. Yoğun ziyaret edilen bu türbenin de içerisinde bulunduğu mezarlıkta çok sayıda aday anıt fert bulunmaktadır. Yöre tarihinde ve folklorunda önemli bir yeri olan bu ağaç aynı zamanda boyutsal olarak anıtsal nitelik taşımaktadır. Yöre halkı burada bulunan ağaçları korumakla birlikte günah sayıldığı için bir tek dalını dahi ne kesmekte nede yakmaktadır. Dolayısıyla koruma problemi olmayan bu ağaçların tescil işlemleri tamamlanarak envanterlere dahil edilmesi ile bölge turizmine katkı sağlayacak tanıtımların yapılması uygun olacaktır.

Çizelge 4.16. Gülnar–Mersin ilçesindeki 08 nolu anıt çınar özellikleri.

ANIT AĞACIN ÖNEMLİ ÖZELLİKLERİ

Tür Adı (Türkçe) : Doğu Çınarı Kod No : Çn – 33 / Gülnar / 08 (Delikkaya)

Mahalli ‐ Önerilen ‐ Adı : Delikkaya Çınarı İli : Mersin

Tür Adı (İngilizce) : Plane İlçesi : Gülnar

Tür Adı (Bilimsel) : Platanus orientalis Belde ‐ Köy ‐ Mahalle : Delikkaya

Ölçüm Tarihi : 03 Mayıs 2014 Orman İşletme Müdürlüğü : Gülnar

Pafta No : Serisi : Büyükeceli

Enlem : 4015815 (36 S UTM) Mevkii : Sugözü

Boylam : 543406 (36 S UTM) Bölme No : 121‐Z

Yükselti (m) Bakı Eğim (%) Röliyef

611 GD 10 3

Tahmin Yaş Boy Tepe Çapı Çevre (Kabuklu) Çap (Kabuklu)

(Yıl) (m) (m) (cm) (cm) 1.30m 1.30m K‐‐G D‐‐B Toprak Yüzeyi Toprak Yüzeyi Yükseklik Yükseklik 500? 30 23 12 800 750 255 239

Genel Görünüm : Düzgün : Budanmamış : Budanmış : X

Gövde Özellikleri : Dipte Çatal : … m' de … Çatal Koğuk :X

Sağlık Durumu : Sağlıklı : X Tepe Çökmesi : Böc. ‐ Mantar Zararı :

Mülkiyet Durumu : Özel : Tüzel : X Devlet :

Tescil Durumu ve Anıtsal Tescilli değildir. Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD)=54>39 Minimum Anıtsal Değer (MADTür) Boyutsal Değeri anıt ağaç olarak ayrılması uygundur.

Tarihi veya Folklorik Niteliği ‐

Özellikle yaz aylarında yoğun bir ziyaretçi potansiyeline sahip bu yer 2008 yılında meydana gelen Diğer Açıklamalar ve Öneriler büyük orman yangınından zarar gördüğü için bugünlerde pek bakımsız ancak yapılacak güzel bir çevre düzenlemesi ile tanınırlığı daha da arttırılabilir.

Çizelge 4.17. 08 nolu anıt çınar değerlendirme formu.

ANIT AĞAÇ DEĞERLENDİRME FORMU (Türkiye’nin Doğal Türleri İçin) VERİLEBİLECEK SINIFLARINA GÖRE AĞAÇLARA DEĞERLENDİRME VERİLEN ÖGELER MAKSİMUM VERİLECEK PUANLAR BASAMAKLARI PUAN PUAN I. SINIF II. SINIF III. SINIF Ø 05,0 – 07,5 0 0 10 Ø 08,0 – 10,0 0 0 20 Ø 10,5 – 15,0 0 6 Ø 15,5 – 20,0 0 13 Ø 20,5 – 25,0 0 20 Boy (Bo) 10 Ø 25,5 – 30,0 3 3 Ø 30,5 – 35,0 6 Ø 35,5 – 40,0 9 Ø 40,5 – 45,0 12 Ø 45,5 – 50,0 16 Ø > 50,0 m 20 Ø < 50 0 0 10 Ø 50 – 74 0 6 20 Ø 75 – 99 0 12 30 Ø 100 – 124 3 18 Ø 125 – 149 6 24 Gövde Ø 150 – 174 9 30 30 18 Çapı (GÇ) Ø 175 – 199 12 Ø 200 – 224 15 Ø 225 – 249 18 Ø 250 – 274 22 Ø 275 – 299 26 Ø >= 300 cm 30 Ø < 05,0 0 3 Ø 05,0 – 09,5 2 6 Tepe Çapı 10 Ø 10,0 – 14,5 4 10 10 (TÇ) Ø 15,0 – 19,5 7 Ø >= 20,0 m 10 Ø 100 – 200 3 Ø 201 – 300 6 Ø 301 – 400 9 Ø 401 – 500 12 Tahmini Ø 501 – 600 15 30 15 Yaş (Ya) Ø 601 – 700 18 Ø 701 – 800 21 Ø 801 – 900 24 Ø 901 – 1000 27 Ø > 1000 Yıl 30 Ø Ormanda [Ağaçlık çağındaki bir toplum içinde ve 2 bulunduğu alan meşcereden (bir hektardan) büyük] Ø Meşcerede (Kırsal – Kentsel Alanda) 10 Bulunduğu 10 Ø Grupta (Kırsal – Kentsel Alanda) 9 6 Yer (BY) Ø Kümede (Kırsal – Kentsel Alanda) 8 Ø Tek (Kırsal Alanda) 4 Ø Tek (Kent İçinde) 6 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin 10 korunması mümkün Ø Sağlıklı 6 Diğer Ø En az bir anıtsal özelliği (boyu, çapı, yaşı gibi) Pozitif bakımından Dünyada veya Türkiye’de sayılı bir ağaç 9 10 6 Özellikler olması (PÖ) Ø Özellikli (Doğal halinin dışında kabuk, yaprak, çiçek, meyve veya kozalak, dallanma, çatallanma, gövde 3 şekillenmesi vb. özelliklerce farklı) Ø Hiç biri 0 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin ‐10 korunması mümkün değil Ø Tepe Çökmesi ® İlerlemiş (Tepede yoğun kuruma) ‐8 ® Yeni ‐6 Ø Böcek‐Mantar Zararı (Tepe çökmesi yoksa ‐8 değerlendirmeye katılır) Ø Gövde Koğuk ve Kovuğun Negatif Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐2 Özellikler ‐10 ‐4 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐3 (NÖ) ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐4 [Å= Kovuğun Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Gövde ve/veya Ana Dallar Yaralı ve Yaranın Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐1 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐2 ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐3 [Å= Yaranın Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Hiç biri 0 Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD) = (Bo + GÇ + TÇ + Ya + BY + PÖToplam) 54 ŞAD >= MADTür ise, incelenen ağaç “boyutsal anıt ağaç” olarak ayrılır.

Şekil 4.9. Gülnar–Mersin İlçesindeki 08 nolu anıt çınar. Foto; H.ASLAN

Çn – 33 / Gülnar / 08 (Delikkaya) kodu ile kayıtlara alınan çınar/lar, Gülnar‐ Büyükeceli karayolu üzerinde, Delikkaya Mahallesinin Sugözü mevkiinde bulunmaktadır. Burada anıtsal nitelikte 3 adet çınar ağacı bulunmakta ancak 2008 yılında çıkan büyük orman yangınında tüm köy ve buradaki çınarların bir tanesi yangından zarar görmüştür. Diğer ikisi yangından etkilenmediği için halen yaşamaktadır. Burada kayaların içerisinde çıkan ve sürekli akan su sayesinde devasa boyutlara ulaşan çınarların altında köy kahvehanesi bulunmakta ve sıcak yaz aylarında yolculuk yapanların vazgeçilmez uğrak yerlerinden birisidir. Yörede çınar ağaçlarına kavak denildiğini biliyorduk ki burada da köylülerin bu ağaçlara kavak dediğini öğrendik. Fiziki olarak birbirine benzeyen 2 çınar ölçüldüğü zaman yol kenarında olanın daha çaplı olduğu anlaşıldığından envanter bu ağaç için yapılmış ancak diğerinin de ölçüleri alınmıştır. Buradan çıkan su kendi cazibesiyle Delikkaya Mahallesinin içme suyu ve tüm tarım arazilerini sulamaya yetmektedir. Tespit edilen bu ağaçların tescil edilerek koruma altına alınması uygun olacaktır.

Çizelge 4.18. Gülnar–Mersin ilçesindeki 09 nolu anıt çınar özellikleri.

ANIT AĞACIN ÖNEMLİ ÖZELLİKLERİ

Tür Adı (Türkçe) : Doğu Çınarı Kod No : Çn – 33 / Gülnar / 09 (Zeyne)

Mahalli ‐ Önerilen ‐ Adı : Türbe Çınarı İli : Mersin

Tür Adı (İngilizce) : Plane İlçesi : Gülnar

Tür Adı (Bilimsel) : Platanus orientalis Belde ‐ Köy ‐ Mahalle : Zeyne

Ölçüm Tarihi : 12 Mayıs 2015 Orman İşletme Müdürlüğü : Gülnar

Pafta No : Serisi : Zeyne

Enlem : 4033544 (36 S UTM) Mevkii : Şeyh Ali Semerkandi Türbesi Güneyi

Boylam : 547166 (36 S UTM) Bölme No : 113/İs‐1

Yükselti (m) Bakı Eğim (%) Röliyef

341 B 0 3

Tahmin Yaş Boy Tepe Çapı Çevre (Kabuklu) Çap (Kabuklu)

(Yıl) (m) (m) (cm) (cm) 1.30m 1.30m K‐‐G D‐‐B Toprak Yüzeyi Toprak Yüzeyi Yükseklik Yükseklik 550? 22,5 15,5 13,5 540 820 172 261

Genel Görünüm : Düzgün : Budanmamış : Budanmış : X

Gövde Özellikleri : Dipte Çatal : … m' de … Çatal Koğuk :X

Sağlık Durumu : Sağlıklı : X Tepe Çökmesi : Böc. ‐ Mantar Zararı :

Mülkiyet Durumu : Özel : Tüzel : X Devlet :

Adana Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu Müdürlüğü’ nün 25.11.1996 tarih ve 2644 sayılı Tescil Durumu ve Anıtsal kararı ile tescillenmiştir. Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD)=40>39 Minimum Anıtsal Değer (MADTür) Değeri Boyutsal anıt ağaç olarak ayrılması uygundur.

Tarihi veya Folklorik Niteliği ‐

Bu ağacın hemen kuzeyinde yoğun bir ziyaretçi potansiyeline sahip Şeyh Ali Semerkandi Türbesi bulunmaktadır. Zeyne Mahallesi merkezinde bulunan bu türbenin hemen yanında bulunan bu çınar Diğer Açıklamalar ve Öneriler ağacının altı dinlenme amaçlı türbe ile müşterek kullanılırsa hem koruma altına alınmış hem de anıtsal niteliği sergilenmiş olur.

Çizelge 4.19. 09 nolu anıt çınar değerlendirme formu.

ANIT AĞAÇ DEĞERLENDİRME FORMU (Türkiye’nin Doğal Türleri İçin) VERİLEBİLECEK SINIFLARINA GÖRE AĞAÇLARA DEĞERLENDİRME VERİLEN ÖGELER MAKSİMUM VERİLECEK PUANLAR BASAMAKLARI PUAN PUAN I. SINIF II. SINIF III. SINIF Ø 05,0 – 07,5 0 0 10 Ø 08,0 – 10,0 0 0 20 Ø 10,5 – 15,0 0 6 Ø 15,5 – 20,0 0 13 Ø 20,5 – 25,0 0 20 Boy (Bo) 10 Ø 25,5 – 30,0 3 0 Ø 30,5 – 35,0 6 Ø 35,5 – 40,0 9 Ø 40,5 – 45,0 12 Ø 45,5 – 50,0 16 Ø > 50,0 m 20 Ø < 50 0 0 10 Ø 50 – 74 0 6 20 Ø 75 – 99 0 12 30 Ø 100 – 124 3 18 Ø 125 – 149 6 24 Gövde Ø 150 – 174 9 30 30 9 Çapı (GÇ) Ø 175 – 199 12 Ø 200 – 224 15 Ø 225 – 249 18 Ø 250 – 274 22 Ø 275 – 299 26 Ø >= 300 cm 30 Ø < 05,0 0 3 Ø 05,0 – 09,5 2 6 Tepe Çapı 10 Ø 10,0 – 14,5 4 10 7 (TÇ) Ø 15,0 – 19,5 7 Ø >= 20,0 m 10 Ø 100 – 200 3 Ø 201 – 300 6 Ø 301 – 400 9 Ø 401 – 500 12 Tahmini Ø 501 – 600 15 30 15 Yaş (Ya) Ø 601 – 700 18 Ø 701 – 800 21 Ø 801 – 900 24 Ø 901 – 1000 27 Ø > 1000 Yıl 30 Ø Ormanda [Ağaçlık çağındaki bir toplum içinde ve 2 bulunduğu alan meşcereden (bir hektardan) büyük] Ø Meşcerede (Kırsal – Kentsel Alanda) 10 Bulunduğu 10 Ø Grupta (Kırsal – Kentsel Alanda) 9 6 Yer (BY) Ø Kümede (Kırsal – Kentsel Alanda) 8 Ø Tek (Kırsal Alanda) 4 Ø Tek (Kent İçinde) 6 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin 10 korunması mümkün Ø Sağlıklı 6 Diğer Ø En az bir anıtsal özelliği (boyu, çapı, yaşı gibi) Pozitif bakımından Dünyada veya Türkiye’de sayılı bir ağaç 9 10 6 Özellikler olması (PÖ) Ø Özellikli (Doğal halinin dışında kabuk, yaprak, çiçek, meyve veya kozalak, dallanma, çatallanma, gövde 3 şekillenmesi vb. özelliklerce farklı) Ø Hiç biri 0 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin ‐10 korunması mümkün değil Ø Tepe Çökmesi ® İlerlemiş (Tepede yoğun kuruma) ‐8 ® Yeni ‐6 Ø Böcek‐Mantar Zararı (Tepe çökmesi yoksa ‐8 değerlendirmeye katılır) Ø Gövde Koğuk ve Kovuğun Negatif Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐2 Özellikler ‐10 ‐3 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐3 (NÖ) ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐4 [Å= Kovuğun Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Gövde ve/veya Ana Dallar Yaralı ve Yaranın Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐1 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐2 ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐3 [Å= Yaranın Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Hiç biri 0 Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD) = (Bo + GÇ + TÇ + Ya + BY + PÖToplam) 40 ŞAD >= MADTür ise, incelenen ağaç “boyutsal anıt ağaç” olarak ayrılır.

Şekil 4.10. Gülnar–Mersin İlçesindeki 09 nolu anıt çınar. Foto; H.ASLAN

Çn – 33 / Gülnar / 09 (Zeyne) kodu ile kayıtlara alınan çınar, Gülnar‐Mut karayolu üzerinde, Zeyne Mahallesinin merkezinde Şeyh Ali Semerkandi Türbesinin güneyinde bulunmaktadır. Adana Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu Müdürlüğü’ nün 25.11.1996 tarih ve 2644 sayılı kararı ile tescillenmiştir. Tescilli olmasına rağmen herhangi bir koruma tedbiri bulunmayan, geniş bir tepe çatısına sahip bu çınar ağacının ortası kovuklaşmış acilen restorasyon tedbirleri alınmalıdır. Doğu yönde bulunan büyük bir kolu hemen yanında bulunan evin çatısına dayanmakta olup, yörede yaşayan vatandaşlar dahi bu ağacın tescilli dahi olduğunu bilmemektedir. Art niyetli olmasa bile bilinçsiz kişilerce tahrip edilmesi kaçınılmazdır.

Çizelge 4.20. Gülnar–Mersin ilçesindeki 10 nolu anıt menengiç özellikleri.

ANIT AĞACIN ÖNEMLİ ÖZELLİKLERİ

Tür Adı (Türkçe) : Menengiç Kod No : Mn – 33 / Gülnar / 10 (Örtülü)

Mahalli ‐ Önerilen ‐ Adı : Ulu Sakız İli : Mersin

Tür Adı (İngilizce) : terebinth İlçesi : Gülnar

Tür Adı (Bilimsel) : Pistacia terebinthus Belde ‐ Köy ‐ Mahalle : Örtülü

Ölçüm Tarihi : 09 Mart 2015 Orman İşletme Müdürlüğü : Gülnar

Pafta No : Serisi : Zeyne

Enlem : 4033564 (36 S UTM) Mevkii : Köy Çıkışı

Boylam : 537210 (36 S UTM) Bölme No : 82‐Z

Yükselti (m) Bakı Eğim (%) Röliyef

690 D 1 6

Tahmin Yaş Boy Tepe Çapı Çevre (Kabuklu) Çap (Kabuklu)

(Yıl) (m) (m) (cm) (cm) 1.30m 1.30m K‐‐G D‐‐B Toprak Yüzeyi Toprak Yüzeyi Yükseklik Yükseklik 400? 14,5 5 6,5 450 420 143 134

Genel Görünüm : Düzgün :X Budanmamış : Budanmış : X

Gövde Özellikleri : Dipte Çatal : 2,0 m' de 2 Çatal Koğuk :

Sağlık Durumu : Sağlıklı : X Tepe Çökmesi : Böc. ‐ Mantar Zararı :

Mülkiyet Durumu : Özel : X Tüzel : Devlet :

Tescil Durumu ve Anıtsal Tescilli değildir. Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD)=69>64 Minimum Anıtsal Değer (MADTür) Boyutsal Değeri anıt ağaç olarak ayrılması uygundur.

Tarihi veya Folklorik Niteliği ‐

Genelde çalı formunda bulunan bu menengiç, ağaç formuna ulaşmış nadir ağaçlardandır. Boyutsal olarak anıtsal niteliktedir. Mülk sahibi tarafından altına tesis edilen zeytin ağaçlarına gölge yaptığı Diğer Açıklamalar ve Öneriler gerekçesiyle gövdenin yarısı bilinçsizce budanmış olup, kesilmemesi gerektiği hususunda sahibi uyarılmıştır.

Çizelge 4.21. 10 nolu anıt menengiç değerlendirme formu.

ANIT AĞAÇ DEĞERLENDİRME FORMU (Türkiye’nin Doğal Türleri İçin) VERİLEBİLECEK SINIFLARINA GÖRE AĞAÇLARA DEĞERLENDİRME VERİLEN ÖGELER MAKSİMUM VERİLECEK PUANLAR BASAMAKLARI PUAN PUAN I. SINIF II. SINIF III. SINIF Ø 05,0 – 07,5 0 0 10 Ø 08,0 – 10,0 0 0 20 Ø 10,5 – 15,0 0 6 Ø 15,5 – 20,0 0 13 Ø 20,5 – 25,0 0 20 Boy (Bo) 10 Ø 25,5 – 30,0 3 20 Ø 30,5 – 35,0 6 Ø 35,5 – 40,0 9 Ø 40,5 – 45,0 12 Ø 45,5 – 50,0 16 Ø > 50,0 m 20 Ø < 50 0 0 10 Ø 50 – 74 0 6 20 Ø 75 – 99 0 12 30 Ø 100 – 124 3 18 Ø 125 – 149 6 24 Gövde Ø 150 – 174 9 30 30 30 Çapı (GÇ) Ø 175 – 199 12 Ø 200 – 224 15 Ø 225 – 249 18 Ø 250 – 274 22 Ø 275 – 299 26 Ø >= 300 cm 30 Ø < 05,0 0 3 Ø 05,0 – 09,5 2 6 Tepe Çapı 10 Ø 10,0 – 14,5 4 10 6 (TÇ) Ø 15,0 – 19,5 7 Ø >= 20,0 m 10 Ø 100 – 200 3 Ø 201 – 300 6 Ø 301 – 400 9 Ø 401 – 500 12 Tahmini Ø 501 – 600 15 30 9 Yaş (Ya) Ø 601 – 700 18 Ø 701 – 800 21 Ø 801 – 900 24 Ø 901 – 1000 27 Ø > 1000 Yıl 30 Ø Ormanda [Ağaçlık çağındaki bir toplum içinde ve 2 bulunduğu alan meşcereden (bir hektardan) büyük] Ø Meşcerede (Kırsal – Kentsel Alanda) 10 Bulunduğu 10 Ø Grupta (Kırsal – Kentsel Alanda) 9 4 Yer (BY) Ø Kümede (Kırsal – Kentsel Alanda) 8 Ø Tek (Kırsal Alanda) 4 Ø Tek (Kent İçinde) 6 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin 10 korunması mümkün Ø Sağlıklı 6 Diğer Ø En az bir anıtsal özelliği (boyu, çapı, yaşı gibi) Pozitif bakımından Dünyada veya Türkiye’de sayılı bir ağaç 9 10 0 Özellikler olması (PÖ) Ø Özellikli (Doğal halinin dışında kabuk, yaprak, çiçek, meyve veya kozalak, dallanma, çatallanma, gövde 3 şekillenmesi vb. özelliklerce farklı) Ø Hiç biri 0 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin ‐10 korunması mümkün değil Ø Tepe Çökmesi ® İlerlemiş (Tepede yoğun kuruma) ‐8 ® Yeni ‐6 Ø Böcek‐Mantar Zararı (Tepe çökmesi yoksa ‐8 değerlendirmeye katılır) Ø Gövde Koğuk ve Kovuğun Negatif Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐2 Özellikler ‐10 0 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐3 (NÖ) ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐4 [Å= Kovuğun Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Gövde ve/veya Ana Dallar Yaralı ve Yaranın Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐1 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐2 ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐3 [Å= Yaranın Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Hiç biri 0 Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD) = (Bo + GÇ + TÇ + Ya + BY + PÖToplam) 69 ŞAD >= MADTür ise, incelenen ağaç “boyutsal anıt ağaç” olarak ayrılır.

Şekil 4.11. Gülnar–Mersin İlçesindeki 10 nolu anıt menengiç. Foto; H.ASLAN

Mn – 33 / Gülnar / 10 (Örtülü) kodu ile kayıtlara alınan menengiç ağacı, Toroslarda yaygın olarak çalı formunda bulunan bir cinstir. Ancak korunaklı yerlerde ağaç formunda oldukça kalın çap ve boy yaptığı da bilinmektedir. Yöresel adı “çıtlık” olarak adlandırılan bu anıtsal nitelikli menengiç ağacı Örtülü‐ Zeyne karayolunun hemen örtülü çıkışında özel mülk olan bir bahçe kenarında bulunmaktadır. Anıtsal niteliğinin farkında olmadan hemen müşterek sınırında bulunan zeytin bahçesine gölge yaptığı gerekçesiyle büyük kollardan birisi tamamen budanmıştır. Bu hali ile bile olsa anıt ağaç olma özelliğini muhafaza edilen bu ağacın korunması için Köy Muhtarı ve bahçe sahibi ile görüşülerek ihtiva ettiği değer hakkında bilgi verilmiştir.

Çizelge 4.22. Gülnar–Mersin ilçesindeki 11 nolu kermes meşesi özellikleri.

ANIT AĞACIN ÖNEMLİ ÖZELLİKLERİ

Tür Adı (Türkçe) : Kermes Meşesi Kod No : Mkr – 33 / Gülnar / 11 (Ilısu)

Mahalli ‐ Önerilen ‐ Adı : ‐ İli : Mersin

Tür Adı (İngilizce) : Oak İlçesi : Gülnar

Tür Adı (Bilimsel) : Quercus coccifera Belde ‐ Köy ‐ Mahalle : Ilısu

Ölçüm Tarihi : 14 Mayıs 2015 Orman İşletme Müdürlüğü : Gülnar

Pafta No : Serisi : Kuskan

Enlem : 4041591 (36 S UTM) Mevkii : Karınbeleni

Boylam : 506703 (36 S UTM) Bölme No : 70‐BM

Yükselti (m) Bakı Eğim (%) Röliyef

1420 G 5 4

Tahmin Yaş Boy Tepe Çapı Çevre (Kabuklu) Çap (Kabuklu)

(Yıl) (m) (m) (cm) (cm) 1.30m 1.30m K‐‐G D‐‐B Toprak Yüzeyi Toprak Yüzeyi Yükseklik Yükseklik 200? 6 6 6 245 210 78 67

Genel Görünüm : Düzgün : Budanmamış : X Budanmış :

Gövde Özellikleri : Dipte Çatal : …… m' de ….. Çatal Koğuk :

Sağlık Durumu : Sağlıklı : X Tepe Çökmesi : Böc. ‐ Mantar Zararı :

Mülkiyet Durumu : Özel : Tüzel : Devlet :X

Tescil Durumu ve Anıtsal Tescilli değildir. Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD)=47>44 Minimum Anıtsal Değer (MADTür) Boyutsal Değeri anıt ağaç olarak ayrılması uygundur.

Tarihi veya Folklorik Niteliği ‐

Diğer Açıklamalar ve Öneriler ‐

Çizelge 4.23. 11 nolu anıt kermes meşesi değerlendirme formu.

ANIT AĞAÇ DEĞERLENDİRME FORMU (Türkiye’nin Doğal Türleri İçin) VERİLEBİLECEK SINIFLARINA GÖRE AĞAÇLARA DEĞERLENDİRME VERİLEN ÖGELER MAKSİMUM VERİLECEK PUANLAR BASAMAKLARI PUAN PUAN I. SINIF II. SINIF III. SINIF Ø 05,0 – 07,5 0 0 10 Ø 08,0 – 10,0 0 0 20 Ø 10,5 – 15,0 0 6 Ø 15,5 – 20,0 0 13 Ø 20,5 – 25,0 0 20 Boy (Bo) 10 Ø 25,5 – 30,0 3 10 Ø 30,5 – 35,0 6 Ø 35,5 – 40,0 9 Ø 40,5 – 45,0 12 Ø 45,5 – 50,0 16 Ø > 50,0 m 20 Ø < 50 0 0 10 Ø 50 – 74 0 6 20 Ø 75 – 99 0 12 30 Ø 100 – 124 3 18 Ø 125 – 149 6 24 Gövde Ø 150 – 174 9 30 30 20 Çapı (GÇ) Ø 175 – 199 12 Ø 200 – 224 15 Ø 225 – 249 18 Ø 250 – 274 22 Ø 275 – 299 26 Ø >= 300 cm 30 Ø < 05,0 0 3 Ø 05,0 – 09,5 2 6 Tepe Çapı 10 Ø 10,0 – 14,5 4 10 6 (TÇ) Ø 15,0 – 19,5 7 Ø >= 20,0 m 10 Ø 100 – 200 3 Ø 201 – 300 6 Ø 301 – 400 9 Ø 401 – 500 12 Tahmini Ø 501 – 600 15 30 3 Yaş (Ya) Ø 601 – 700 18 Ø 701 – 800 21 Ø 801 – 900 24 Ø 901 – 1000 27 Ø > 1000 Yıl 30 Ø Ormanda [Ağaçlık çağındaki bir toplum içinde ve 2 bulunduğu alan meşcereden (bir hektardan) büyük] Ø Meşcerede (Kırsal – Kentsel Alanda) 10 Bulunduğu 10 Ø Grupta (Kırsal – Kentsel Alanda) 9 2 Yer (BY) Ø Kümede (Kırsal – Kentsel Alanda) 8 Ø Tek (Kırsal Alanda) 4 Ø Tek (Kent İçinde) 6 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin 10 korunması mümkün Ø Sağlıklı 6 Diğer Ø En az bir anıtsal özelliği (boyu, çapı, yaşı gibi) Pozitif bakımından Dünyada veya Türkiye’de sayılı bir ağaç 9 10 6 Özellikler olması (PÖ) Ø Özellikli (Doğal halinin dışında kabuk, yaprak, çiçek, meyve veya kozalak, dallanma, çatallanma, gövde 3 şekillenmesi vb. özelliklerce farklı) Ø Hiç biri 0 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin ‐10 korunması mümkün değil Ø Tepe Çökmesi ® İlerlemiş (Tepede yoğun kuruma) ‐8 ® Yeni ‐6 Ø Böcek‐Mantar Zararı (Tepe çökmesi yoksa ‐8 değerlendirmeye katılır) Ø Gövde Koğuk ve Kovuğun Negatif Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐2 Özellikler ‐10 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐3 (NÖ) ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐4 [Å= Kovuğun Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Gövde ve/veya Ana Dallar Yaralı ve Yaranın Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐1 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐2 ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐3 [Å= Yaranın Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Hiç biri 0 Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD) = (Bo + GÇ + TÇ + Ya + BY + PÖToplam) 47 ŞAD >= MADTür ise, incelenen ağaç “boyutsal anıt ağaç” olarak ayrılır.

Şekil 4.12. Gülnar–Mersin İlçesindeki 11 nolu anıt kermes meşesi.Foto; H.ASLAN

(Öztürk, 2014)’ e göre tür teşhisi yapılan ve Mkr – 33 / Gülnar / 11 (Ilısu) kodu ile kayıtlara alınan kermes meşesi, Gülnar İlçesi Köseçobanlı ve Ilısı Mahallesi arasında bulunan ve Karınbeleni mevkii olarak bilinen karstik arazide bulunmaktadır. Bulunduğu konum itibariyle tamamen Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan ormanlık alanda münferit haldedir. Ulaşımı oldukça zor olan bu ağacın tür itibariyle alışıla gelmiş çalı formundan farklı olarak ağaç formuna bürünmüş çap ve boy olarak anıtsal nitelik kazanmış bir ağaçtır. İçinde bulunduğu alan sedir rehabilitasyon alanı olup, karpelli sedir tohumu ekimi yapılmış ve sahanın etrafı dikenli tel çit ihata ile korunduğundan hayvan baskısı bulunmamaktadır. Ulaşımı kolay olmadığı için herhangi bir koruma problemi bulunmamakla birlikte ağaç formuna ulaşmış olan bu ağacın çalışma sınırı içerinde başkaca örneği bulunmamaktadır. Bu sebeple tescil işlemleri tamamlanarak envanterlere dahil edilmesi ile anıtsal tür çeşitliliği açısından kendi türünü temsil edecektir.

Çizelge 4.24. Gülnar–Mersin ilçesindeki 12 nolu anıt ardıç özellikleri.

ANIT AĞACIN ÖNEMLİ ÖZELLİKLERİ

Tür Adı (Türkçe) : Boylu Ardıç Kod No : Arb – 33 / Gülnar / 12 (Halifeler)

Mahalli ‐ Önerilen ‐ Adı : Söğüt Ardıcı İli : Mersin

Tür Adı (İngilizce) : Juniper İlçesi : Gülnar

Tür Adı (Bilimsel) : Juniperus excelsa Belde ‐ Köy ‐ Mahalle : Halifeler

Ölçüm Tarihi : 18 Mayıs 2015 Orman İşletme Müdürlüğü : Gülnar

Pafta No : Serisi : Gülnar

Enlem : 4014348 (36 S UTM) Mevkii : Söğüt Yaylası

Boylam : 514956 (36 S UTM) Bölme No : 640‐BÇzAr

Yükselti (m) Bakı Eğim (%) Röliyef

1265 B 4 4

Tahmin Yaş Boy Tepe Çapı Çevre (Kabuklu) Çap (Kabuklu)

(Yıl) (m) (m) (cm) (cm) 1.30m 1.30m K‐‐G D‐‐B Toprak Yüzeyi Toprak Yüzeyi Yükseklik Yükseklik 500? 17 9 10 555 490 177 156

Genel Görünüm : Düzgün : Budanmamış : X Budanmış :

Gövde Özellikleri : Dipte Çatal : … m' de … Çatal Koğuk :

Sağlık Durumu : Sağlıklı : X Tepe Çökmesi : Böc. ‐ Mantar Zararı :

Mülkiyet Durumu : Özel : Tüzel : X Devlet :

Tescil Durumu ve Anıtsal Tescilli değildir. Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD)=75>37 Minimum Anıtsal Değer (MADTür) Boyutsal Değeri anıt ağaç olarak ayrılması uygundur.

Tarihi veya Folklorik Niteliği ‐

Halifeler‐Gülnar karayolunda bulunan Söğüt Yaylası mevkiinde hemen karayolu kenarında bulunan Diğer Açıklamalar ve Öneriler bu ağacın herhangi bir yol genişletme çalışmasında zarar görmesi muhtemeldir. Bu sebeple tescil işlemleri yapılarak koruma altına alınması uygun olacaktır.

Çizelge 4.25. 12 nolu anıt ardıç değerlendirme formu.

ANIT AĞAÇ DEĞERLENDİRME FORMU (Türkiye’nin Doğal Türleri İçin) VERİLEBİLECEK SINIFLARINA GÖRE AĞAÇLARA DEĞERLENDİRME VERİLEN ÖGELER MAKSİMUM VERİLECEK PUANLAR BASAMAKLARI PUAN PUAN I. SINIF II. SINIF III. SINIF Ø 05,0 – 07,5 0 0 10 Ø 08,0 – 10,0 0 0 20 Ø 10,5 – 15,0 0 6 Ø 15,5 – 20,0 0 13 Ø 20,5 – 25,0 0 20 Boy (Bo) 10 Ø 25,5 – 30,0 3 13 Ø 30,5 – 35,0 6 Ø 35,5 – 40,0 9 Ø 40,5 – 45,0 12 Ø 45,5 – 50,0 16 Ø > 50,0 m 20 Ø < 50 0 0 10 Ø 50 – 74 0 6 20 Ø 75 – 99 0 12 30 Ø 100 – 124 3 18 Ø 125 – 149 6 24 Gövde Ø 150 – 174 9 30 30 30 Çapı (GÇ) Ø 175 – 199 12 Ø 200 – 224 15 Ø 225 – 249 18 Ø 250 – 274 22 Ø 275 – 299 26 Ø >= 300 cm 30 Ø < 05,0 0 3 Ø 05,0 – 09,5 2 6 Tepe Çapı 10 Ø 10,0 – 14,5 4 10 4 (TÇ) Ø 15,0 – 19,5 7 Ø >= 20,0 m 10 Ø 100 – 200 3 Ø 201 – 300 6 Ø 301 – 400 9 Ø 401 – 500 12 Tahmini Ø 501 – 600 15 30 18 Yaş (Ya) Ø 601 – 700 18 Ø 701 – 800 21 Ø 801 – 900 24 Ø 901 – 1000 27 Ø > 1000 Yıl 30 Ø Ormanda [Ağaçlık çağındaki bir toplum içinde ve 2 bulunduğu alan meşcereden (bir hektardan) büyük] Ø Meşcerede (Kırsal – Kentsel Alanda) 10 Bulunduğu 10 Ø Grupta (Kırsal – Kentsel Alanda) 9 4 Yer (BY) Ø Kümede (Kırsal – Kentsel Alanda) 8 Ø Tek (Kırsal Alanda) 4 Ø Tek (Kent İçinde) 6 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin 10 korunması mümkün Ø Sağlıklı 6 Diğer Ø En az bir anıtsal özelliği (boyu, çapı, yaşı gibi) Pozitif bakımından Dünyada veya Türkiye’de sayılı bir ağaç 9 10 6 Özellikler olması (PÖ) Ø Özellikli (Doğal halinin dışında kabuk, yaprak, çiçek, meyve veya kozalak, dallanma, çatallanma, gövde 3 şekillenmesi vb. özelliklerce farklı) Ø Hiç biri 0 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin ‐10 korunması mümkün değil Ø Tepe Çökmesi ® İlerlemiş (Tepede yoğun kuruma) ‐8 ® Yeni ‐6 Ø Böcek‐Mantar Zararı (Tepe çökmesi yoksa ‐8 değerlendirmeye katılır) Ø Gövde Koğuk ve Kovuğun Negatif Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐2 Özellikler ‐10 0 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐3 (NÖ) ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐4 [Å= Kovuğun Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Gövde ve/veya Ana Dallar Yaralı ve Yaranın Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐1 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐2 ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐3 [Å= Yaranın Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Hiç biri 0 Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD) = (Bo + GÇ + TÇ + Ya + BY + PÖToplam) 75 ŞAD >= MADTür ise, incelenen ağaç “boyutsal anıt ağaç” olarak ayrılır.

Şekil 4.13. Gülnar–Mersin İlçesindeki 12 nolu anıt ardıç. Foto; H.ASLAN

Arb – 33 / Gülnar / 12 (Halifeler) kodu ile kayıtlara alınan boylu ardıç, Aydıncık ile Gülnar mülki hudutları arasında bulunan ve Gülnar İlçesine ait olan Söğüt Yatlasında bulunmaktadır. Aydıncık halkının yayla olarak kullandığı bu yere giden karayolunun hemen kenarında bulunmaktadır. Muhtemel yol genişletme çalışmasında zarar görmesi muhtemel olan bu ağacın altına dinlenme amaçlı çardak yapılmış, gövdeye çivilen bu tahtaların temizlenerek vatandaşın zarar vermemesi için gerekli koruma tedbirleri alınmalıdır. Türü itibariyle boyutsal özellikleri dışında başkaca bir özelliği bulunmayan bu ağacın tescil işlemleri tamamlanarak envanterlere dahil edilmesi ile bölge turizmine katkı sağlayacak tanıtımların yapılması uygun olacaktır.

Çizelge 4.26. Gülnar–Mersin ilçesindeki 13 nolu anıt menengiç özellikleri.

ANIT AĞACIN ÖNEMLİ ÖZELLİKLERİ

Tür Adı (Türkçe) : Menengiç Kod No : Mn – 33 / Gülnar / 13 (Gezende)

Mahalli ‐ Önerilen ‐ Adı : Sakızlak İli : Mersin

Tür Adı (İngilizce) : terebinth İlçesi : Gülnar

Tür Adı (Bilimsel) : Pistacia terebinthus Belde ‐ Köy ‐ Mahalle : Gezende

Ölçüm Tarihi : 23 Haziran 2015 Orman İşletme Müdürlüğü : Gülnar

Pafta No : Serisi : Kuskan

Enlem : 4040900 (36 S UTM) Mevkii : Soğukpınar( Su Değirmeni)

Boylam : 514162 (36 S UTM) Bölme No : 151‐Z

Yükselti (m) Bakı Eğim (%) Röliyef

641 K 2 3

Tahmin Yaş Boy Tepe Çapı Çevre (Kabuklu) Çap (Kabuklu)

(Yıl) (m) (m) (cm) (cm) 1.30m 1.30m K‐‐G D‐‐B Toprak Yüzeyi Toprak Yüzeyi Yükseklik Yükseklik 400? 12,5 10 9,5 450 420 143 134

Genel Görünüm : Düzgün :X Budanmamış : X Budanmış :

Gövde Özellikleri : Dipte Çatal : ….. m' de ….. Çatal Koğuk :

Sağlık Durumu : Sağlıklı : X Tepe Çökmesi : Böc. ‐ Mantar Zararı :

Mülkiyet Durumu : Özel : Tüzel : X Devlet :

Tescil Durumu ve Anıtsal Tescilli değildir. Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD)=84>64 Minimum Anıtsal Değer (MADTür) Boyutsal Değeri anıt ağaç olarak ayrılması uygundur.

Tarihi veya Folklorik Niteliği Eski mezarlık içerisinde olduğu için koruma problemi yoktur.

Genelde çalı formunda bulunan bu menengiç, ağaç formuna ulaşmış nadir ağaçlardandır. Boyutsal Diğer Açıklamalar ve Öneriler olarak anıtsal niteliktedir. Gezende Mahallesinde bulunan eski mezarlık içerisinde çok sayıda anıtsal nitelikli ve aday anıt menengiç bulunmaktadır.

Çizelge 4.27. 13 nolu anıt menengiç değerlendirme formu.

ANIT AĞAÇ DEĞERLENDİRME FORMU (Türkiye’nin Doğal Türleri İçin) VERİLEBİLECEK SINIFLARINA GÖRE AĞAÇLARA DEĞERLENDİRME VERİLEN ÖGELER MAKSİMUM VERİLECEK PUANLAR BASAMAKLARI PUAN PUAN I. SINIF II. SINIF III. SINIF Ø 05,0 – 07,5 0 0 10 Ø 08,0 – 10,0 0 0 20 Ø 10,5 – 15,0 0 6 Ø 15,5 – 20,0 0 13 Ø 20,5 – 25,0 0 20 Boy (Bo) 10 Ø 25,5 – 30,0 3 20 Ø 30,5 – 35,0 6 Ø 35,5 – 40,0 9 Ø 40,5 – 45,0 12 Ø 45,5 – 50,0 16 Ø > 50,0 m 20 Ø < 50 0 0 10 Ø 50 – 74 0 6 20 Ø 75 – 99 0 12 30 Ø 100 – 124 3 18 Ø 125 – 149 6 24 Gövde Ø 150 – 174 9 30 30 30 Çapı (GÇ) Ø 175 – 199 12 Ø 200 – 224 15 Ø 225 – 249 18 Ø 250 – 274 22 Ø 275 – 299 26 Ø >= 300 cm 30 Ø < 05,0 0 3 Ø 05,0 – 09,5 2 6 Tepe Çapı 10 Ø 10,0 – 14,5 4 10 10 (TÇ) Ø 15,0 – 19,5 7 Ø >= 20,0 m 10 Ø 100 – 200 3 Ø 201 – 300 6 Ø 301 – 400 9 Ø 401 – 500 12 Tahmini Ø 501 – 600 15 30 9 Yaş (Ya) Ø 601 – 700 18 Ø 701 – 800 21 Ø 801 – 900 24 Ø 901 – 1000 27 Ø > 1000 Yıl 30 Ø Ormanda [Ağaçlık çağındaki bir toplum içinde ve 2 bulunduğu alan meşcereden (bir hektardan) büyük] Ø Meşcerede (Kırsal – Kentsel Alanda) 10 Bulunduğu 10 Ø Grupta (Kırsal – Kentsel Alanda) 9 9 Yer (BY) Ø Kümede (Kırsal – Kentsel Alanda) 8 Ø Tek (Kırsal Alanda) 4 Ø Tek (Kent İçinde) 6 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin 10 korunması mümkün Ø Sağlıklı 6 Diğer Ø En az bir anıtsal özelliği (boyu, çapı, yaşı gibi) Pozitif bakımından Dünyada veya Türkiye’de sayılı bir ağaç 9 10 6 Özellikler olması (PÖ) Ø Özellikli (Doğal halinin dışında kabuk, yaprak, çiçek, meyve veya kozalak, dallanma, çatallanma, gövde 3 şekillenmesi vb. özelliklerce farklı) Ø Hiç biri 0 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin ‐10 korunması mümkün değil Ø Tepe Çökmesi ® İlerlemiş (Tepede yoğun kuruma) ‐8 ® Yeni ‐6 Ø Böcek‐Mantar Zararı (Tepe çökmesi yoksa ‐8 değerlendirmeye katılır) Ø Gövde Koğuk ve Kovuğun Negatif Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐2 Özellikler ‐10 0 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐3 (NÖ) ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐4 [Å= Kovuğun Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Gövde ve/veya Ana Dallar Yaralı ve Yaranın Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐1 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐2 ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐3 [Å= Yaranın Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Hiç biri 0 Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD) = (Bo + GÇ + TÇ + Ya + BY + PÖToplam) 84 ŞAD >= MADTür ise, incelenen ağaç “boyutsal anıt ağaç” olarak ayrılır.

Şekil 4.14. Gülnar–Mersin İlçesindeki 13 nolu anıt menengiç. Foto; H.ASLAN

Mn – 33 / Gülnar / 13 (Gezende) kodu ile kayıtlara alınan menengiç ağacı, Toroslarda yaygın olarak çalı formunda bulunan bir türdür. Ancak korunaklı yerlerde ağaç formunda oldukça kalın çap ve boy yaptığı da bilinmektedir. Yöresel adı “çıtlık” olarak adlandırılan bu anıtsal nitelikli menengiç ağacı Gezende Mahallesinde bulunan eski mezarlık içerisinde bol miktarda bulunmaktadır. Esasen anıt ağaç topluluğu olarak değerlendirilebilir ancak içlerinde boyutsal olarak en büyük ölçülere sahip olanı kayıtlara alınmıştır. Mezarlık içerisinde bulunduğundan kesilmesi ve yakılması, günah olduğu, uğursuzluk getireceğine inanıldığından insan eliyle hiçbir müdahale görmemişlerdir.

Çizelge 4.28. Gülnar–Mersin ilçesindeki 14 nolu anıt çınar özellikleri.

ANIT AĞACIN ÖNEMLİ ÖZELLİKLERİ

Tür Adı (Türkçe) : Doğu Çınarı Kod No : Çn – 33 / Gülnar / 14 (Gezende)

Mahalli ‐ Önerilen ‐ Adı : Dört Çınar İli : Mersin

Tür Adı (İngilizce) : Plane İlçesi : Gülnar

Tür Adı (Bilimsel) : Platanus orientalis Belde ‐ Köy ‐ Mahalle : Gezende

Ölçüm Tarihi : 23 Haziran 2015 Orman İşletme Müdürlüğü : Gülnar

Pafta No : Serisi : Kuskan

Enlem : 4040573 (36 S UTM) Mevkii : Köy Meydanı

Boylam : 514208 (36 S UTM) Bölme No : 152‐BÇzDy

Yükselti (m) Bakı Eğim (%) Röliyef

665 K 2 3

Tahmin Yaş Boy Tepe Çapı Çevre (Kabuklu) Çap (Kabuklu)

(Yıl) (m) (m) (cm) (cm) 1.30m 1.30m K‐‐G D‐‐B Toprak Yüzeyi Toprak Yüzeyi Yükseklik Yükseklik 400? 31 22 22 440 400 140 127

Genel Görünüm : Düzgün :X Budanmamış : Budanmış :

Gövde Özellikleri : Dipte Çatal : … m' de … Çatal Koğuk :

Sağlık Durumu : Sağlıklı : X Tepe Çökmesi : Böc. ‐ Mantar Zararı :

Mülkiyet Durumu : Özel : Tüzel : X Devlet :

Tescil Durumu ve Anıtsal Tescilli değildir. Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD)=43>39 Minimum Anıtsal Değer (MADTür) Boyutsal Değeri anıt ağaç olarak ayrılması uygundur.

Tarihi veya Folklorik Niteliği ‐

Gezende Mahallesi meydanındaki tarihi çeşmenin yanıbaşında 4 adet anıtsal nitelikli çınar ağacı Diğer Açıklamalar ve Öneriler bulunmaktadır. En büyüğü ölçülerek kayıtlara alınmıştır.

Çizelge 4.29. 14 nolu anıt çınar değerlendirme formu.

ANIT AĞAÇ DEĞERLENDİRME FORMU (Türkiye’nin Doğal Türleri İçin) VERİLEBİLECEK SINIFLARINA GÖRE AĞAÇLARA DEĞERLENDİRME VERİLEN ÖGELER MAKSİMUM VERİLECEK PUANLAR BASAMAKLARI PUAN PUAN I. SINIF II. SINIF III. SINIF Ø 05,0 – 07,5 0 0 10 Ø 08,0 – 10,0 0 0 20 Ø 10,5 – 15,0 0 6 Ø 15,5 – 20,0 0 13 Ø 20,5 – 25,0 0 20 Boy (Bo) 10 Ø 25,5 – 30,0 3 6 Ø 30,5 – 35,0 6 Ø 35,5 – 40,0 9 Ø 40,5 – 45,0 12 Ø 45,5 – 50,0 16 Ø > 50,0 m 20 Ø < 50 0 0 10 Ø 50 – 74 0 6 20 Ø 75 – 99 0 12 30 Ø 100 – 124 3 18 Ø 125 – 149 6 24 Gövde Ø 150 – 174 9 30 30 6 Çapı (GÇ) Ø 175 – 199 12 Ø 200 – 224 15 Ø 225 – 249 18 Ø 250 – 274 22 Ø 275 – 299 26 Ø >= 300 cm 30 Ø < 05,0 0 3 Ø 05,0 – 09,5 2 6 Tepe Çapı 10 Ø 10,0 – 14,5 4 10 10 (TÇ) Ø 15,0 – 19,5 7 Ø >= 20,0 m 10 Ø 100 – 200 3 Ø 201 – 300 6 Ø 301 – 400 9 Ø 401 – 500 12 Tahmini Ø 501 – 600 15 30 9 Yaş (Ya) Ø 601 – 700 18 Ø 701 – 800 21 Ø 801 – 900 24 Ø 901 – 1000 27 Ø > 1000 Yıl 30 Ø Ormanda [Ağaçlık çağındaki bir toplum içinde ve 2 bulunduğu alan meşcereden (bir hektardan) büyük] Ø Meşcerede (Kırsal – Kentsel Alanda) 10 Bulunduğu 10 Ø Grupta (Kırsal – Kentsel Alanda) 9 6 Yer (BY) Ø Kümede (Kırsal – Kentsel Alanda) 8 Ø Tek (Kırsal Alanda) 4 Ø Tek (Kent İçinde) 6 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin 10 korunması mümkün Ø Sağlıklı 6 Diğer Ø En az bir anıtsal özelliği (boyu, çapı, yaşı gibi) Pozitif bakımından Dünyada veya Türkiye’de sayılı bir ağaç 9 10 6 Özellikler olması (PÖ) Ø Özellikli (Doğal halinin dışında kabuk, yaprak, çiçek, meyve veya kozalak, dallanma, çatallanma, gövde 3 şekillenmesi vb. özelliklerce farklı) Ø Hiç biri 0 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin ‐10 korunması mümkün değil Ø Tepe Çökmesi ® İlerlemiş (Tepede yoğun kuruma) ‐8 ® Yeni ‐6 Ø Böcek‐Mantar Zararı (Tepe çökmesi yoksa ‐8 değerlendirmeye katılır) Ø Gövde Koğuk ve Kovuğun Negatif Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐2 Özellikler ‐10 0 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐3 (NÖ) ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐4 [Å= Kovuğun Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Gövde ve/veya Ana Dallar Yaralı ve Yaranın Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐1 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐2 ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐3 [Å= Yaranın Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Hiç biri 0 Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD) = (Bo + GÇ + TÇ + Ya + BY + PÖToplam) 43 ŞAD >= MADTür ise, incelenen ağaç “boyutsal anıt ağaç” olarak ayrılır.

Şekil 4.15. Gülnar–Mersin İlçesindeki 14 nolu anıt çınar. Foto; H.ASLAN

Çn – 33 / Gülnar / 14 (Gezende) kodu ile kayıtlara alınan çınar, Gülnar İlçesi Gezende Mahallesi merkezinde bulunan köy meydanında bulunmaktadır. Hemen dibinde bulunan tarihi çeşmenin etrafında yaklaşık aynı boyutlarda dört adet çınar ağacı bulunmaktadır. Son yıllarda sofralık erik üretimi ile ün salan Gezende Mahallesinde her yıl düzenlenen erik festivali bu meydanda yapılmaktadır. Geniş dalları ile koyu bir gölge oluşturan bu ağaçlar meydana ayrı bir güzellik katmaktadır. Umumi bir alanda bulunan ve son derece sağlıklı olan bu çınar ağaçları ihtiva ettiği değer ile hiçbir koruma problemi bulunmamaktadır. Her yıl yoğun ziyaretçi potansiyeline sahip bu yerdeki çınarların anıtsal özelliği ön plana çıkarılırsa ayrı bir önem kazanacağı aşikardır.

Çizelge 4.30. Aydıncık–Mersin ilçesindeki 01 nolu anıt kızılçam özellikleri.

ANIT AĞACIN ÖNEMLİ ÖZELLİKLERİ

Tür Adı (Türkçe) : Kızılçam Kod No : Çz – 33 / Aydıncık / 01 (Eskiyörük)

Mahalli ‐ Önerilen ‐ Adı : H Çamı İli : Mersin

Tür Adı (İngilizce) : pine İlçesi : Aydıncık

Tür Adı (Bilimsel) : Pinus brutia L. Belde ‐ Köy ‐ Mahalle : Eskiyörük

Ölçüm Tarihi : 23 Ekim 2013 Orman İşletme Müdürlüğü : Gülnar

Pafta No : Serisi : Aydıncık

Enlem : 4007486 (36 S UTM) Mevkii : Murtçukuru

Boylam : 537253 (36 S UTM) Bölme No : 166‐Çzd1‐1

Yükselti (m) Bakı Eğim (%) Röliyef

510 G 12 3

Tahmin Yaş Boy Tepe Çapı Çevre (Kabuklu) Çap (Kabuklu)

(Yıl) (m) (m) (cm) (cm) 1.30m 1.30m K‐‐G D‐‐B Toprak Yüzeyi Toprak Yüzeyi Yükseklik Yükseklik 90 15 7 8,5 100‐110 82‐92 31‐35 26‐29

Genel Görünüm : Düzgün : Budanmamış : X Budanmış :

Gövde Özellikleri : Dipte Çatal : … m' de .. Çatal Koğuk :

Sağlık Durumu : Sağlıklı : X Tepe Çökmesi : Böc. ‐ Mantar Zararı :

Mülkiyet Durumu : Özel : Tüzel : Devlet : X

Tescilli değildir. Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD)=13>18 Minimum Anıtsal Değer (MADTür) Boyutsal Tescil Durumu ve Anıtsal anıt ağaç olarak ayrılması uygun değildir. Ancak İki farklı gövdenin bir dal ile birleşmesi sonucu “H” Değeri şeklinde ilginç bir oluşum sergileyen bu ağaç , anıt ağaç olarak tescillenmelidir.

Tarihi veya Folklorik Niteliği ‐

Aydıncık Şefliğinde YARDOP çalışmaları kapsamında YDZ hatları oluşturmak amacıyla traşlama kesim esnasında tespit edilerek İşletme Şefi Ali DURMAZ tarafından ilginç oluşumun farkına Diğer Açıklamalar ve Öneriler varılarak kesilmemiş olup, şu anda tek ağaç olarak bulunmaktadır. Tek olduğu için rüzgar zararına karşı korumasız olup bundan sonra adeta kol kola bir hayat sürecekleri için biri birlerine destek olacaklardır.

Çizelge 4.31. 01 numaralı anıt kızılçam değerlendirme formu.

ANIT AĞAÇ DEĞERLENDİRME FORMU (Türkiye’nin Doğal Türleri İçin) VERİLEBİLECEK SINIFLARINA GÖRE AĞAÇLARA DEĞERLENDİRME VERİLEN ÖGELER MAKSİMUM VERİLECEK PUANLAR BASAMAKLARI PUAN PUAN I. SINIF II. SINIF III. SINIF Ø 05,0 – 07,5 0 0 10 Ø 08,0 – 10,0 0 0 20 Ø 10,5 – 15,0 0 6 Ø 15,5 – 20,0 0 13 Ø 20,5 – 25,0 0 20 Boy (Bo) 10 Ø 25,5 – 30,0 3 6 Ø 30,5 – 35,0 6 Ø 35,5 – 40,0 9 Ø 40,5 – 45,0 12 Ø 45,5 – 50,0 16 Ø > 50,0 m 20 Ø < 50 0 0 10 Ø 50 – 74 0 6 20 Ø 75 – 99 0 12 30 Ø 100 – 124 3 18 Ø 125 – 149 6 24 Gövde Ø 150 – 174 9 30 30 0 Çapı (GÇ) Ø 175 – 199 12 Ø 200 – 224 15 Ø 225 – 249 18 Ø 250 – 274 22 Ø 275 – 299 26 Ø >= 300 cm 30 Ø < 05,0 0 3 Ø 05,0 – 09,5 2 6 Tepe Çapı 10 Ø 10,0 – 14,5 4 10 2 (TÇ) Ø 15,0 – 19,5 7 Ø >= 20,0 m 10 Ø 100 – 200 3 Ø 201 – 300 6 Ø 301 – 400 9 Ø 401 – 500 12 Tahmini Ø 501 – 600 15 30 0 Yaş (Ya) Ø 601 – 700 18 Ø 701 – 800 21 Ø 801 – 900 24 Ø 901 – 1000 27 Ø > 1000 Yıl 30 Ø Ormanda [Ağaçlık çağındaki bir toplum içinde ve 2 bulunduğu alan meşcereden (bir hektardan) büyük] Ø Meşcerede (Kırsal – Kentsel Alanda) 10 Bulunduğu 10 Ø Grupta (Kırsal – Kentsel Alanda) 9 2 Yer (BY) Ø Kümede (Kırsal – Kentsel Alanda) 8 Ø Tek (Kırsal Alanda) 4 Ø Tek (Kent İçinde) 6 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin 10 korunması mümkün Ø Sağlıklı 6 Diğer Ø En az bir anıtsal özelliği (boyu, çapı, yaşı gibi) Pozitif bakımından Dünyada veya Türkiye’de sayılı bir ağaç 9 10 3 Özellikler olması (PÖ) Ø Özellikli (Doğal halinin dışında kabuk, yaprak, çiçek, meyve veya kozalak, dallanma, çatallanma, gövde 3 şekillenmesi vb. özelliklerce farklı) Ø Hiç biri 0 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin ‐10 korunması mümkün değil Ø Tepe Çökmesi ® İlerlemiş (Tepede yoğun kuruma) ‐8 ® Yeni ‐6 Ø Böcek‐Mantar Zararı (Tepe çökmesi yoksa ‐8 değerlendirmeye katılır) Ø Gövde Koğuk ve Kovuğun Negatif Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐2 Özellikler ‐10 0 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐3 (NÖ) ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐4 [Å= Kovuğun Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Gövde ve/veya Ana Dallar Yaralı ve Yaranın Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐1 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐2 ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐3 [Å= Yaranın Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Hiç biri 0 Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD) = (Bo + GÇ + TÇ + Ya + BY + PÖToplam) 13 ŞAD >= MADTür ise, incelenen ağaç “boyutsal anıt ağaç” olarak ayrılır.

Şekil 4.16. Aydıncık–Mersin İlçesindeki 01 nolu anıt kızılçam. Foto; H.ASLAN

Çz – 33 / Aydıncık / 01 (Eskiyörük) kodu ile kayıtlara alınan H Çamı, ilk olarak YARDOP çalışmaları esnasında YDZ hatları oluşturulurken İşletme Şefi Ali DURMAZ tarafından ilginç oluşumun farkına varılarak kesilmemiştir. Aralarında yarım metre mesafe bulunan, 1.30 çapı 26 cm. ve 29 cm. çapında olan iki kızılçamın 2 metre yüksekliğinde kalın olanın dalının ince olanın gövdesine girerek zamanla kaynaması ile bütünleşerek olağandışı bir görünüm sergilemektedir. Kaynama o kadar muazzam ve simetrik ki, “H” harfine benzediği için tarafımızdan ismi “H Çamı” olarak adlandırılmıştır. Daha önce içinde bulunduğu meşcerede baskı altında kaldığından fazla gelişememiş olup etrafındaki bireyler kesildiği için bu ağacın gelişmesi açısından olumludur.

Çizelge 4.32. Aydıncık–Mersin ilçesindeki 02 nolu anıt servi özellikleri.

ANIT AĞACIN ÖNEMLİ ÖZELLİKLERİ

Tür Adı (Türkçe) : Dallı Servi Kod No : Sr – 33 / Aydıncık / 02 (Duruhan)

Mahalli ‐ Önerilen ‐ Adı : İkiz Katran İli : Mersin

Tür Adı (İngilizce) : Mediterranean Cypress İlçesi : Aydıncık

Tür Adı (Bilimsel) : Cupressus sempervirens L. Belde ‐ Köy ‐ Mahalle : Duruhan

Ölçüm Tarihi : 23 Ekim 2013 Orman İşletme Müdürlüğü : Gülnar

Pafta No : Serisi : Aydıncık

Enlem : 4008549 (36 S UTM) Mevkii : Bucak Mahallesi

Boylam : 525560 (36 S UTM) Bölme No : 184‐Z

Yükselti (m) Bakı Eğim (%) Röliyef

505 K 5 5

Tahmin Yaş Boy Tepe Çapı Çevre (Kabuklu) Çap (Kabuklu)

(Yıl) (m) (m) (cm) (cm) 1.30m 1.30m K‐‐G D‐‐B Toprak Yüzeyi Toprak Yüzeyi Yükseklik Yükseklik 535 33 5,5 8,5 490 440 156 140

Genel Görünüm : Düzgün :X Budanmamış : X Budanmış :

Gövde Özellikleri : Dipte Çatal : … m' de … Çatal Koğuk :

Sağlık Durumu : Sağlıklı : X Tepe Çökmesi : Böc. ‐ Mantar Zararı :

Mülkiyet Durumu : Özel : X Tüzel : Devlet : X

Tescil Durumu ve Anıtsal Tescilli değildir. Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD)=71>38 Minimum Anıtsal Değer (MADTür) Boyutsal Değeri anıt ağaç olarak ayrılması uygundur.

Halk arasında “ulu ağaç” olarak nitelendirilmekte ve ağaçlardan dal vs. kesildiği zaman uğursuzluk Tarihi veya Folklorik Niteliği getirdiğine inanılmaktadır.(Özçelik 2004)

Aralarında 6 metre bulunan ve İkiz servi olarak adlandırılan bu ağaçların her ikisi de anıtsal nitelikte Diğer Açıklamalar ve Öneriler olup diğerine göre ince olanın göğüs çapı 124 cm. dir. Görünüş olarak yaklaşık aynı çap ve boyda olduğundan ikiz gibiler. Bu hali ile tescil edilerek koruma altına alınmalıdır.

Çizelge 4.33. 02 nolu anıt servi değerlendirme formu.

ANIT AĞAÇ DEĞERLENDİRME FORMU (Türkiye’nin Doğal Türleri İçin) VERİLEBİLECEK SINIFLARINA GÖRE AĞAÇLARA DEĞERLENDİRME VERİLEN ÖGELER MAKSİMUM VERİLECEK PUANLAR BASAMAKLARI PUAN PUAN I. SINIF II. SINIF III. SINIF Ø 05,0 – 07,5 0 0 10 Ø 08,0 – 10,0 0 0 20 Ø 10,5 – 15,0 0 6 Ø 15,5 – 20,0 0 13 Ø 20,5 – 25,0 0 20 Boy (Bo) 10 Ø 25,5 – 30,0 3 20 Ø 30,5 – 35,0 6 Ø 35,5 – 40,0 9 Ø 40,5 – 45,0 12 Ø 45,5 – 50,0 16 Ø > 50,0 m 20 Ø < 50 0 0 10 Ø 50 – 74 0 6 20 Ø 75 – 99 0 12 30 Ø 100 – 124 3 18 Ø 125 – 149 6 24 Gövde Ø 150 – 174 9 30 30 24 Çapı (GÇ) Ø 175 – 199 12 Ø 200 – 224 15 Ø 225 – 249 18 Ø 250 – 274 22 Ø 275 – 299 26 Ø >= 300 cm 30 Ø < 05,0 0 3 Ø 05,0 – 09,5 2 6 Tepe Çapı 10 Ø 10,0 – 14,5 4 10 2 (TÇ) Ø 15,0 – 19,5 7 Ø >= 20,0 m 10 Ø 100 – 200 3 Ø 201 – 300 6 Ø 301 – 400 9 Ø 401 – 500 12 Tahmini Ø 501 – 600 15 30 15 Yaş (Ya) Ø 601 – 700 18 Ø 701 – 800 21 Ø 801 – 900 24 Ø 901 – 1000 27 Ø > 1000 Yıl 30 Ø Ormanda [Ağaçlık çağındaki bir toplum içinde ve 2 bulunduğu alan meşcereden (bir hektardan) büyük] Ø Meşcerede (Kırsal – Kentsel Alanda) 10 Bulunduğu 10 Ø Grupta (Kırsal – Kentsel Alanda) 9 4 Yer (BY) Ø Kümede (Kırsal – Kentsel Alanda) 8 Ø Tek (Kırsal Alanda) 4 Ø Tek (Kent İçinde) 6 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin 10 korunması mümkün Ø Sağlıklı 6 Diğer Ø En az bir anıtsal özelliği (boyu, çapı, yaşı gibi) Pozitif bakımından Dünyada veya Türkiye’de sayılı bir ağaç 9 10 6 Özellikler olması (PÖ) Ø Özellikli (Doğal halinin dışında kabuk, yaprak, çiçek, meyve veya kozalak, dallanma, çatallanma, gövde 3 şekillenmesi vb. özelliklerce farklı) Ø Hiç biri 0 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin ‐10 korunması mümkün değil Ø Tepe Çökmesi ® İlerlemiş (Tepede yoğun kuruma) ‐8 ® Yeni ‐6 Ø Böcek‐Mantar Zararı (Tepe çökmesi yoksa ‐8 değerlendirmeye katılır) Ø Gövde Koğuk ve Kovuğun Negatif Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐2 Özellikler ‐10 0 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐3 (NÖ) ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐4 [Å= Kovuğun Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Gövde ve/veya Ana Dallar Yaralı ve Yaranın Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐1 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐2 ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐3 [Å= Yaranın Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Hiç biri 0 Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD) = (Bo + GÇ + TÇ + Ya + BY + PÖToplam) 71 ŞAD >= MADTür ise, incelenen ağaç “boyutsal anıt ağaç” olarak ayrılır.

Şekil 4.17. Aydıncık–Mersin İlçesindeki 02 nolu anıt servi. Foto; H.ASLAN

Sr – 33 / Aydıncık / 02 (Duruhan) kodu ile kayıtlara alınan dallı ikiz servi, Aydıncık İlçesi hudutlarında doğal olarak bulunan servi ormanlarının yakınında ziraat ve ormanın devamı niteliğinde bulunan taban arazide dere kenarında bulunmaktadır. Münferit halde bulunduklarından ve dere kenarında su ihtiyacını karşıladığı için civarda bulunan emsallerine göre devasa boyutlara ulaşmışlardır. Her ne kadar (Özçelik 2004)’ e göre tescilli oldukları söylense de tarafımdan tescilli olduklarına dair bir belgeye rastlanılmamıştır. Yöre halkının beyanına göre bu mevkide bunlardan daha kalın bir adet daha servinin olduğu ancak korunamadığı için köylüler tarafından kesildiği ifade edilmektedir. Gayet sağlıklı olan bu servilerinde aynı akıbete uğramaması için acilen tescil işlemleri tamamlanarak koruma altına alınması uygun olacaktır.

Çizelge 4.34. Aydıncık–Mersin ilçesindeki 03 nolu anıt meşe özellikleri.

ANIT AĞACIN ÖNEMLİ ÖZELLİKLERİ

Tür Adı (Türkçe) : Güney Anadolu Mazı Meşesi Kod No : Mm – 33 / Aydıncık / 03 (Duruhan)

Mahalli ‐ Önerilen ‐ Adı : Minare Meşesi İli : Mersin

Tür Adı (İngilizce) : İlçesi : Aydıncık

Tür Adı (Bilimsel) : Quercus infectoria Oliver subsp. boissieri Belde ‐ Köy ‐ Mahalle : Duruhan

Ölçüm Tarihi : 16 Ocak 2015 Orman İşletme Müdürlüğü : Gülnar

Pafta No : Serisi : Aydıncık

Enlem : 4014908 (36 S UTM) Mevkii : Minare

Boylam : 526432 (36 S UTM) Bölme No : 2‐BÇz‐3

Yükselti (m) Bakı Eğim (%) Röliyef

830 G 5 3

Tahmin Yaş Boy Tepe Çapı Çevre (Kabuklu) Çap (Kabuklu)

(Yıl) (m) (m) (cm) (cm) 1.30m 1.30m K‐‐G D‐‐B Toprak Yüzeyi Toprak Yüzeyi Yükseklik Yükseklik 200? 11 6,5 7,5 420 330 134 105

Genel Görünüm : Düzgün :X Budanmamış : Budanmış : X

Gövde Özellikleri : Dipte Çatal : … m' de … Çatal Koğuk :

Sağlık Durumu : Sağlıklı : X Tepe Çökmesi : Böc. ‐ Mantar Zararı :

Mülkiyet Durumu : Özel : X Tüzel : Devlet : X

Tescilli değildir. Mevcut kaynaklarda bu türe ait minimal değerler bulunmamakla birlikte, yetişme Tescil Durumu ve Anıtsal muhiti özellikleri itibariyle 2. sınıf üzerinden değerlendirmeye tabi tutularak puanlama yapılmıştır. Değeri Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD)=39>? Minimum Anıtsal Değer (MADTür) bilinmemesine karşılık Boyutsal anıt ağaç olarak ayrılması uygundur.

Yol yapımı esnasında tam yolun ortasında kalan bu ağaç, ulu ağaç kesilmez diye kesilmemiş ve iki Tarihi veya Folklorik Niteliği tarafından yol açılmıştır. Hemen yakınında Osmanlı’dan kalma tarihi çeşme ve daha eski dönemlerden kalma kaya mezarları ile bütünleşen bu ağaç halk tarafından da korunmaktadır.

Yol ortasında olduğu için sağından solundan geçilmekte olduğu bu ağaca verilen değeri ve önemi Diğer Açıklamalar ve Öneriler göstermektedir.

Çizelge 4.35. 03 nolu anıt meşe değerlendirme formu.

ANIT AĞAÇ DEĞERLENDİRME FORMU (Türkiye’nin Doğal Türleri İçin) VERİLEBİLECEK SINIFLARINA GÖRE AĞAÇLARA DEĞERLENDİRME VERİLEN ÖGELER MAKSİMUM VERİLECEK PUANLAR BASAMAKLARI PUAN PUAN I. SINIF II. SINIF III. SINIF Ø 05,0 – 07,5 0 0 10 Ø 08,0 – 10,0 0 0 20 Ø 10,5 – 15,0 0 6 Ø 15,5 – 20,0 0 13 Ø 20,5 – 25,0 0 20 Boy (Bo) 10 Ø 25,5 – 30,0 3 6 Ø 30,5 – 35,0 6 Ø 35,5 – 40,0 9 Ø 40,5 – 45,0 12 Ø 45,5 – 50,0 16 Ø > 50,0 m 20 Ø < 50 0 0 10 Ø 50 – 74 0 6 20 Ø 75 – 99 0 12 30 Ø 100 – 124 3 18 Ø 125 – 149 6 24 Gövde Ø 150 – 174 9 30 30 18 Çapı (GÇ) Ø 175 – 199 12 Ø 200 – 224 15 Ø 225 – 249 18 Ø 250 – 274 22 Ø 275 – 299 26 Ø >= 300 cm 30 Ø < 05,0 0 3 Ø 05,0 – 09,5 2 6 Tepe Çapı 10 Ø 10,0 – 14,5 4 10 2 (TÇ) Ø 15,0 – 19,5 7 Ø >= 20,0 m 10 Ø 100 – 200 3 Ø 201 – 300 6 Ø 301 – 400 9 Ø 401 – 500 12 Tahmini Ø 501 – 600 15 30 3 Yaş (Ya) Ø 601 – 700 18 Ø 701 – 800 21 Ø 801 – 900 24 Ø 901 – 1000 27 Ø > 1000 Yıl 30 Ø Ormanda [Ağaçlık çağındaki bir toplum içinde ve 2 bulunduğu alan meşcereden (bir hektardan) büyük] Ø Meşcerede (Kırsal – Kentsel Alanda) 10 Bulunduğu 10 Ø Grupta (Kırsal – Kentsel Alanda) 9 4 Yer (BY) Ø Kümede (Kırsal – Kentsel Alanda) 8 Ø Tek (Kırsal Alanda) 4 Ø Tek (Kent İçinde) 6 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin 10 korunması mümkün Ø Sağlıklı 6 Diğer Ø En az bir anıtsal özelliği (boyu, çapı, yaşı gibi) Pozitif bakımından Dünyada veya Türkiye’de sayılı bir ağaç 9 10 6 Özellikler olması (PÖ) Ø Özellikli (Doğal halinin dışında kabuk, yaprak, çiçek, meyve veya kozalak, dallanma, çatallanma, gövde 3 şekillenmesi vb. özelliklerce farklı) Ø Hiç biri 0 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin ‐10 korunması mümkün değil Ø Tepe Çökmesi ® İlerlemiş (Tepede yoğun kuruma) ‐8 ® Yeni ‐6 Ø Böcek‐Mantar Zararı (Tepe çökmesi yoksa ‐8 değerlendirmeye katılır) Ø Gövde Koğuk ve Kovuğun Negatif Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐2 Özellikler ‐10 0 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐3 (NÖ) ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐4 [Å= Kovuğun Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Gövde ve/veya Ana Dallar Yaralı ve Yaranın Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐1 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐2 ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐3 [Å= Yaranın Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Hiç biri 0 Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD) = (Bo + GÇ + TÇ + Ya + BY + PÖToplam) 39 ŞAD >= MADTür ise, incelenen ağaç “boyutsal anıt ağaç” olarak ayrılır.

Şekil 4.18. Aydıncık–Mersin İlçesindeki 03 nolu anıt meşe. Foto; H.ASLAN

(Öztürk 2014)’ e göre tür teşhisi yapılan ve M – 33 / Aydıncık / 03 (Duruhan) kodu ile kayıtlara alınan Güney Anadolu Mazı Meşesi, çalışma alanı içerisinde çok sayıda fert olmasına karşılık boyutsal ve konum olarak en özelliklisi budur. Yol yapımı esnasında tam yolun ortasında kalan bu ağaç, ulu ağaç kesilmez diye kesilmemiş ve iki tarafından yol açılmıştır. Hemen yakınında Osmanlı’dan kalma tarihi çeşme ve daha eski dönemlerden kalma kaya mezarları ile bütünleşen bu ağaç halk tarafından da korunmaktadır. Mevcut kaynaklarda MAD’ ı bulunmayan bu tür 2. sınıf olarak değerlendirilerek puanlanmış ve ŞAD=39 olarak tespit edilmiştir. Tarafımdan aday anıt ağaç olarak değerlendirilen bu tür kayıt altına alınarak korunmalıdır.

Çizelge 4.36. Aydıncık–Mersin ilçesindeki 04 nolu anıt menengiç özellikleri.

ANIT AĞACIN ÖNEMLİ ÖZELLİKLERİ

Tür Adı (Türkçe) : Menengiç Kod No : Mn – 33 / Aydıncık / 04 (Duruhan)

Mahalli ‐ Önerilen ‐ Adı : Gavur Çıtlığı İli : Mersin

Tür Adı (İngilizce) : terebinth İlçesi : Aydıncık

Tür Adı (Bilimsel) : Pistacia terebinthus Belde ‐ Köy ‐ Mahalle : Duruhan

Ölçüm Tarihi : 16 Ocak 2015 Orman İşletme Müdürlüğü : Gülnar

Pafta No : Serisi : Aydıncık

Enlem : 4012214 (36 S UTM) Mevkii : Gökgedik

Boylam : 526807 (36 S UTM) Bölme No : 69

Yükselti (m) Bakı Eğim (%) Röliyef

905 GB 5 1

Tahmin Yaş Boy Tepe Çapı Çevre (Kabuklu) Çap (Kabuklu)

(Yıl) (m) (m) (cm) (cm) 1.30m 1.30m K‐‐G D‐‐B Toprak Yüzeyi Toprak Yüzeyi Yükseklik Yükseklik 500? 8 4,5 4,5 380 320 121 102

Genel Görünüm : Düzgün :X Budanmamış : Budanmış : X

Gövde Özellikleri : Dipte Çatal : 1,30 m' de 2 Çatal Koğuk :X

Sağlık Durumu : Sağlıklı : X Tepe Çökmesi : Böc. ‐ Mantar Zararı :

Mülkiyet Durumu : Özel : Tüzel : Devlet : X

Tescil Durumu ve Anıtsal Tescilli değildir. Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD)=70>64 Minimum Anıtsal Değer (MADTür) Boyutsal Değeri anıt ağaç olarak ayrılması uygundur.

Eski adı Kelenderis olan Aydıncık İlçesinde Türklerden önce yaşayan Rum’ lara ait çok sayıda tarihi Tarihi veya Folklorik Niteliği kalıntı ve yıkıklar bulunmaktadır. Yöre halkı çok eski zamandan kaldığına inandıkları bu menengiç ağacını Gavur Çıtlığı olarak adlandırmışlar ve korumuşlardır.

Genelde çalı formunda bulunan bu menengiç, ağaç formuna ulaşmış nadir ağaçlardandır. Gerek Diğer Açıklamalar ve Öneriler boyutsal gerekse folklorik olarak anıtsal niteliktedir.

Çizelge 4.37. 04 nolu anıt menengiç değerlendirme formu.

ANIT AĞAÇ DEĞERLENDİRME FORMU (Türkiye’nin Doğal Türleri İçin) VERİLEBİLECEK SINIFLARINA GÖRE AĞAÇLARA DEĞERLENDİRME VERİLEN ÖGELER MAKSİMUM VERİLECEK PUANLAR BASAMAKLARI PUAN PUAN I. SINIF II. SINIF III. SINIF Ø 05,0 – 07,5 0 0 10 Ø 08,0 – 10,0 0 0 20 Ø 10,5 – 15,0 0 6 Ø 15,5 – 20,0 0 13 Ø 20,5 – 25,0 0 20 Boy (Bo) 10 Ø 25,5 – 30,0 3 20 Ø 30,5 – 35,0 6 Ø 35,5 – 40,0 9 Ø 40,5 – 45,0 12 Ø 45,5 – 50,0 16 Ø > 50,0 m 20 Ø < 50 0 0 10 Ø 50 – 74 0 6 20 Ø 75 – 99 0 12 30 Ø 100 – 124 3 18 Ø 125 – 149 6 24 Gövde Ø 150 – 174 9 30 30 30 Çapı (GÇ) Ø 175 – 199 12 Ø 200 – 224 15 Ø 225 – 249 18 Ø 250 – 274 22 Ø 275 – 299 26 Ø >= 300 cm 30 Ø < 05,0 0 3 Ø 05,0 – 09,5 2 6 Tepe Çapı 10 Ø 10,0 – 14,5 4 10 6 (TÇ) Ø 15,0 – 19,5 7 Ø >= 20,0 m 10 Ø 100 – 200 3 Ø 201 – 300 6 Ø 301 – 400 9 Ø 401 – 500 12 Tahmini Ø 501 – 600 15 30 12 Yaş (Ya) Ø 601 – 700 18 Ø 701 – 800 21 Ø 801 – 900 24 Ø 901 – 1000 27 Ø > 1000 Yıl 30 Ø Ormanda [Ağaçlık çağındaki bir toplum içinde ve 2 bulunduğu alan meşcereden (bir hektardan) büyük] Ø Meşcerede (Kırsal – Kentsel Alanda) 10 Bulunduğu 10 Ø Grupta (Kırsal – Kentsel Alanda) 9 4 Yer (BY) Ø Kümede (Kırsal – Kentsel Alanda) 8 Ø Tek (Kırsal Alanda) 4 Ø Tek (Kent İçinde) 6 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin 10 korunması mümkün Ø Sağlıklı 6 Diğer Ø En az bir anıtsal özelliği (boyu, çapı, yaşı gibi) Pozitif bakımından Dünyada veya Türkiye’de sayılı bir ağaç 9 10 0 Özellikler olması (PÖ) Ø Özellikli (Doğal halinin dışında kabuk, yaprak, çiçek, meyve veya kozalak, dallanma, çatallanma, gövde 3 şekillenmesi vb. özelliklerce farklı) Ø Hiç biri 0 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin ‐10 korunması mümkün değil Ø Tepe Çökmesi ® İlerlemiş (Tepede yoğun kuruma) ‐8 ® Yeni ‐6 Ø Böcek‐Mantar Zararı (Tepe çökmesi yoksa ‐8 değerlendirmeye katılır) Ø Gövde Koğuk ve Kovuğun Negatif Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐2 Özellikler ‐10 ‐2 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐3 (NÖ) ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐4 [Å= Kovuğun Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Gövde ve/veya Ana Dallar Yaralı ve Yaranın Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐1 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐2 ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐3 [Å= Yaranın Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Hiç biri 0 Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD) = (Bo + GÇ + TÇ + Ya + BY + PÖToplam) 70 ŞAD >= MADTür ise, incelenen ağaç “boyutsal anıt ağaç” olarak ayrılır.

Şekil 4.19. Aydıncık–Mersin İlçesindeki 04 nolu anıt menengiç Foto; H.ASLAN

Mn – 33 / Aydıncık / 04 (Duruhan) kodu ile kayıtlara alınan menengiç ağacı, Toroslarda yaşayanlar tarafından çıtlık ağacı olarak adlandırıldığı bilinmektedir. Burada Türklerden önce yaşam süren Rum zamanından kaldığını ifade etmek için Gavur Çıtlığı olarak adlandırılmaktadır. Karstik arazilerde genelde çalı formunda bol miktarda bulunan menengiç korunduğu takdirde ağaç formuna ulaşmaktadır. Gavur çıtlığı olarak anılan bu ağaç ta yöre halkı tarafından korunmuş olup, 1,30 metrede çatallanan ve uzun yaşına rağmen halen bol miktarda meyve verdiği yakınında hayvancılık yapan insanlar tarafından ifade edilmiştir. İç kovukluk başlamasına rağmen halen sağlıklı ve heybetli görünümüyle kendi türünde anıt ağaç olmayı çoktan hak ediyor.

Çizelge 4.38. Mut–Mersin ilçesindeki 01 nolu anıt meşe özellikleri.

ANIT AĞACIN ÖNEMLİ ÖZELLİKLERİ

Tür Adı (Türkçe) : Güney Anadolu Mazı Meşesi Kod No : Mm – 33 / Mut / 01 (Bağcağız)

Mahalli ‐ Önerilen ‐ Adı : Koca Pelit İli : Mersin

Tür Adı (İngilizce) : Oak İlçesi : Mut

Tür Adı (Bilimsel) : Quercus infectoria Oliver subsp. boissieri Belde ‐ Köy ‐ Mahalle : Bağcağız

Ölçüm Tarihi : 18 Ocak 2015 Orman İşletme Müdürlüğü : Mut

Pafta No : Serisi : Mut

Enlem : 4060362 (36 S UTM) Mevkii : Kocaardıç

Boylam : 547921 (36 S UTM) Bölme No : 81‐Z

Yükselti (m) Bakı Eğim (%) Röliyef

971 G 5 3

Tahmin Yaş Boy Tepe Çapı Çevre (Kabuklu) Çap (Kabuklu)

(Yıl) (m) (m) (cm) (cm) 1.30m 1.30m K‐‐G D‐‐B Toprak Yüzeyi Toprak Yüzeyi Yükseklik Yükseklik 250? 10,5 15,5 14,5 520 410 165 130

Genel Görünüm : Düzgün :X Budanmamış : X Budanmış :

Gövde Özellikleri : Dipte Çatal : … m' de … Çatal Koğuk :

Sağlık Durumu : Sağlıklı : X Tepe Çökmesi : Böc. ‐ Mantar Zararı :

Mülkiyet Durumu : Özel : X Tüzel : Devlet :

Tescilli değildir. Mevcut kaynaklarda bu türe ait minimal değerler bulunmamakla birlikte, yetişme Tescil Durumu ve Anıtsal muhiti özellikleri itibariyle 2. sınıf üzerinden değerlendirmeye tabi tutularak puanlama yapılmıştır. Değeri Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD)=53>? Minimum Anıtsal Değer (MADTür) bilinmemesine karşılık Boyutsal anıt ağaç olarak ayrılması uygundur.

Tarihi veya Folklorik Niteliği ‐

Bulunduğu yer heyelana uğramış, güneye bakan taraftaki kökleri açığa çıkmış ancak hayati tehlike Diğer Açıklamalar ve Öneriler yoktur.

Çizelge 4.39. 01 nolu anıt meşe değerlendirme formu.

ANIT AĞAÇ DEĞERLENDİRME FORMU (Türkiye’nin Doğal Türleri İçin) VERİLEBİLECEK SINIFLARINA GÖRE AĞAÇLARA DEĞERLENDİRME VERİLEN ÖGELER MAKSİMUM VERİLECEK PUANLAR BASAMAKLARI PUAN PUAN I. SINIF II. SINIF III. SINIF Ø 05,0 – 07,5 0 0 10 Ø 08,0 – 10,0 0 0 20 Ø 10,5 – 15,0 0 6 Ø 15,5 – 20,0 0 13 Ø 20,5 – 25,0 0 20 Boy (Bo) 10 Ø 25,5 – 30,0 3 6 Ø 30,5 – 35,0 6 Ø 35,5 – 40,0 9 Ø 40,5 – 45,0 12 Ø 45,5 – 50,0 16 Ø > 50,0 m 20 Ø < 50 0 0 10 Ø 50 – 74 0 6 20 Ø 75 – 99 0 12 30 Ø 100 – 124 3 18 Ø 125 – 149 6 24 Gövde Ø 150 – 174 9 30 30 24 Çapı (GÇ) Ø 175 – 199 12 Ø 200 – 224 15 Ø 225 – 249 18 Ø 250 – 274 22 Ø 275 – 299 26 Ø >= 300 cm 30 Ø < 05,0 0 3 Ø 05,0 – 09,5 2 6 Tepe Çapı 10 Ø 10,0 – 14,5 4 10 7 (TÇ) Ø 15,0 – 19,5 7 Ø >= 20,0 m 10 Ø 100 – 200 3 Ø 201 – 300 6 Ø 301 – 400 9 Ø 401 – 500 12 Tahmini Ø 501 – 600 15 30 6 Yaş (Ya) Ø 601 – 700 18 Ø 701 – 800 21 Ø 801 – 900 24 Ø 901 – 1000 27 Ø > 1000 Yıl 30 Ø Ormanda [Ağaçlık çağındaki bir toplum içinde ve 2 bulunduğu alan meşcereden (bir hektardan) büyük] Ø Meşcerede (Kırsal – Kentsel Alanda) 10 Bulunduğu 10 Ø Grupta (Kırsal – Kentsel Alanda) 9 4 Yer (BY) Ø Kümede (Kırsal – Kentsel Alanda) 8 Ø Tek (Kırsal Alanda) 4 Ø Tek (Kent İçinde) 6 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin 10 korunması mümkün Ø Sağlıklı 6 Diğer Ø En az bir anıtsal özelliği (boyu, çapı, yaşı gibi) Pozitif bakımından Dünyada veya Türkiye’de sayılı bir ağaç 9 10 6 Özellikler olması (PÖ) Ø Özellikli (Doğal halinin dışında kabuk, yaprak, çiçek, meyve veya kozalak, dallanma, çatallanma, gövde 3 şekillenmesi vb. özelliklerce farklı) Ø Hiç biri 0 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin ‐10 korunması mümkün değil Ø Tepe Çökmesi ® İlerlemiş (Tepede yoğun kuruma) ‐8 ® Yeni ‐6 Ø Böcek‐Mantar Zararı (Tepe çökmesi yoksa ‐8 değerlendirmeye katılır) Ø Gövde Koğuk ve Kovuğun Negatif Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐2 Özellikler ‐10 0 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐3 (NÖ) ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐4 [Å= Kovuğun Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Gövde ve/veya Ana Dallar Yaralı ve Yaranın Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐1 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐2 ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐3 [Å= Yaranın Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Hiç biri 0 Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD) = (Bo + GÇ + TÇ + Ya + BY + PÖToplam) 53 ŞAD >= MADTür ise, incelenen ağaç “boyutsal anıt ağaç” olarak ayrılır.

Şekil 4.20. Mut–Mersin İlçesindeki 01 nolu anıt meşe. Foto; H.ASLAN

(Öztürk 2014)’ e göre tür teşhisi yapılan ve Mm – 33 / Mut / 01 (Bağcağız) kodu ile kayıtlara alınan Güney Anadolu Mazı Meşesi, çalışma alanı içerisinde çok sayıda fert olmasına karşılık ziraat arazisi içerisinde koruntulu ve serbest olduğu için boyutsal olarak en özelliklisi budur. Mevcut kaynaklarda MAD’ ı bulunmayan bu tür 2. sınıf olarak değerlendirilerek puanlanmış ve ŞAD=39 olarak tespit edilmiştir. Tarafımdan aday anıt ağaç olarak değerlendirilen bu tür kayıt altına alınarak korunmalıdır.

Çizelge 4.40. Mut–Mersin ilçesindeki 02 nolu anıt ardıç özellikleri.

ANIT AĞACIN ÖNEMLİ ÖZELLİKLERİ

Tür Adı (Türkçe) : Boylu Ardıç Kod No : Ar – 33 / Mut / 02 (Bağcağız)

Mahalli ‐ Önerilen ‐ Adı : Koca Ardıç İli : Mersin

Tür Adı (İngilizce) : Juniper İlçesi : Mut

Tür Adı (Bilimsel) : Juniperus excelsa Belde ‐ Köy ‐ Mahalle : Bağcağız

Ölçüm Tarihi : 18 Ocak 2015 Orman İşletme Müdürlüğü : Mut

Pafta No : Serisi : Mut

Enlem : 4060156 (36 S UTM) Mevkii : Kocaardıç

Boylam : 548077 (36 S UTM) Bölme No : 81‐Z

Yükselti (m) Bakı Eğim (%) Röliyef

977 G 1 3

Tahmin Yaş Boy Tepe Çapı Çevre (Kabuklu) Çap (Kabuklu)

(Yıl) (m) (m) (cm) (cm) 1.30m 1.30m K‐‐G D‐‐B Toprak Yüzeyi Toprak Yüzeyi Yükseklik Yükseklik 500? 16 10,5 16 865 500‐570 275 159‐181

Genel Görünüm : Düzgün : Budanmamış : Budanmış : X

Gövde Özellikleri : Dipte Çatal : 1,1 m' de 2 Çatal Koğuk :

Sağlık Durumu : Sağlıklı : X Tepe Çökmesi : Böc. ‐ Mantar Zararı :

Mülkiyet Durumu : Özel : X Tüzel : Devlet :

Tescil Durumu ve Anıtsal Tescilli değildir. Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD)=72>37 Minimum Anıtsal Değer (MADTür) olduğundan Değeri boyutsal anıt ağaç olarak ayrılması uygundur.

Tarihi veya Folklorik Niteliği ‐

Yörede yaşayan 86 yaşında bir vatandaşın beyanına göre çocukluğunda da aynı görünümde Diğer Açıklamalar ve Öneriler olduğunu ifade etmektedir. Tarla sahibi tarafından gölgesi tarım yapmaya mani olduğu için kesmek istemiş köylülerin şikayeti ile kesimine müsaade edilmemiştir.

Çizelge 4.41. 02 nolu anıt ardıç değerlendirme formu.

ANIT AĞAÇ DEĞERLENDİRME FORMU (Türkiye’nin Doğal Türleri İçin) VERİLEBİLECEK SINIFLARINA GÖRE AĞAÇLARA DEĞERLENDİRME VERİLEN ÖGELER MAKSİMUM VERİLECEK PUANLAR BASAMAKLARI PUAN PUAN I. SINIF II. SINIF III. SINIF Ø 05,0 – 07,5 0 0 10 Ø 08,0 – 10,0 0 0 20 Ø 10,5 – 15,0 0 6 Ø 15,5 – 20,0 0 13 Ø 20,5 – 25,0 0 20 Boy (Bo) 10 Ø 25,5 – 30,0 3 13 Ø 30,5 – 35,0 6 Ø 35,5 – 40,0 9 Ø 40,5 – 45,0 12 Ø 45,5 – 50,0 16 Ø > 50,0 m 20 Ø < 50 0 0 10 Ø 50 – 74 0 6 20 Ø 75 – 99 0 12 30 Ø 100 – 124 3 18 Ø 125 – 149 6 24 Gövde Ø 150 – 174 9 30 30 30 Çapı (GÇ) Ø 175 – 199 12 Ø 200 – 224 15 Ø 225 – 249 18 Ø 250 – 274 22 Ø 275 – 299 26 Ø >= 300 cm 30 Ø < 05,0 0 3 Ø 05,0 – 09,5 2 6 Tepe Çapı 10 Ø 10,0 – 14,5 4 10 7 (TÇ) Ø 15,0 – 19,5 7 Ø >= 20,0 m 10 Ø 100 – 200 3 Ø 201 – 300 6 Ø 301 – 400 9 Ø 401 – 500 12 Tahmini Ø 501 – 600 15 30 12 Yaş (Ya) Ø 601 – 700 18 Ø 701 – 800 21 Ø 801 – 900 24 Ø 901 – 1000 27 Ø > 1000 Yıl 30 Ø Ormanda [Ağaçlık çağındaki bir toplum içinde ve 2 bulunduğu alan meşcereden (bir hektardan) büyük] Ø Meşcerede (Kırsal – Kentsel Alanda) 10 Bulunduğu 10 Ø Grupta (Kırsal – Kentsel Alanda) 9 4 Yer (BY) Ø Kümede (Kırsal – Kentsel Alanda) 8 Ø Tek (Kırsal Alanda) 4 Ø Tek (Kent İçinde) 6 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin 10 korunması mümkün Ø Sağlıklı 6 Diğer Ø En az bir anıtsal özelliği (boyu, çapı, yaşı gibi) Pozitif bakımından Dünyada veya Türkiye’de sayılı bir ağaç 9 10 6 Özellikler olması (PÖ) Ø Özellikli (Doğal halinin dışında kabuk, yaprak, çiçek, meyve veya kozalak, dallanma, çatallanma, gövde 3 şekillenmesi vb. özelliklerce farklı) Ø Hiç biri 0 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin ‐10 korunması mümkün değil Ø Tepe Çökmesi ® İlerlemiş (Tepede yoğun kuruma) ‐8 ® Yeni ‐6 Ø Böcek‐Mantar Zararı (Tepe çökmesi yoksa ‐8 değerlendirmeye katılır) Ø Gövde Koğuk ve Kovuğun Negatif Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐2 Özellikler ‐10 0 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐3 (NÖ) ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐4 [Å= Kovuğun Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Gövde ve/veya Ana Dallar Yaralı ve Yaranın Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐1 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐2 ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐3 [Å= Yaranın Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Hiç biri 0 Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD) = (Bo + GÇ + TÇ + Ya + BY + PÖToplam) 72 ŞAD >= MADTür ise, incelenen ağaç “boyutsal anıt ağaç” olarak ayrılır.

Şekil 4.21. Mut–Mersin İlçesindeki 02 nolu anıt ardıç. Foto; H.ASLAN

M – 33 / Mut / 02 (Bağcağız) kodu ile kayıtlara alınan boylu ardıç ziraat arazisi içerisinde özel mülkte bulunmaktadır. Alt taraflarında kayısı ve zeytin ağaçları üst kısmında ise buğday ekilmektedir. Bugüne kadar özel bir koruma yöntemi uygulanmadığından tarımsal faaliyetler esnasında insanlar tarafından yaralanmış, budanmış, gövdesine taşlar sıkıştırılmış olmasına rağmen halen tüm görkemiyle yaşamak için direnmektedir. Yöre halkının ifadesine göre sahibi tarafından kesilmek istenmiş ancak vatandaşların karşı çıkması ve ilgili kurumları harekete geçirmesiyle ağacın kesilmesi önlenebilmiştir. Yaşlı insanların bile eskiden beri görünüm olarak bu şekilde olduğunu, mülkiyet olarak orta malı olduğunu ve eskiden yaz sıcağında gölgelik amaçlı hayvan yatağı olarak kullanıldığı, daha sonra hayvancılığın azalması ile 40‐50 sene önce açılmak suretiyle ziraat arazisine dönüştürüldüğü ve halen bu amaca hizmet ettiği ifade edilmektedir. Tarafımdan yapılan tespitlerde anıt ağaç niteliğinde olan bu ardıcın kesinlikle tescil edilerek acilen koruma altına alınması gereklidir.

Çizelge 4.42. Mut–Mersin ilçesindeki 03 nolu anıt zeytin özellikleri.

ANIT AĞACIN ÖNEMLİ ÖZELLİKLERİ

Tür Adı (Türkçe) : Zeytin Kod No : Z y– 33 / Mut / 03 (Haydar)

Mahalli ‐ Önerilen ‐ Adı : Anıt Zeytin İli : Mersin

Tür Adı (İngilizce) : Olive İlçesi : Mut

Tür Adı (Bilimsel) : Olea olaester Belde ‐ Köy ‐ Mahalle : Haydar

Ölçüm Tarihi : 19 Ocak 2015 Orman İşletme Müdürlüğü : Mut

Pafta No : Serisi : Karacaoğlan

Enlem : 4037794 (36 S UTM) Mevkii : Aşağı tarla

Boylam : 552583 (36 S UTM) Bölme No : 373‐Z

Yükselti (m) Bakı Eğim (%) Röliyef

190 Gök 0 5

Tahmin Yaş Boy Tepe Çapı Çevre (Kabuklu) Çap (Kabuklu)

(Yıl) (m) (m) (cm) (cm) 1.30m 1.30m K‐‐G D‐‐B Toprak Yüzeyi Toprak Yüzeyi Yükseklik Yükseklik 1300 6 6 6 870 550 277 175

Genel Görünüm : Düzgün : Budanmamış : Budanmış : X

Gövde Özellikleri : Dipte Çatal : … m' de … Çatal Koğuk :X

Sağlık Durumu : Sağlıklı : X Tepe Çökmesi : Böc. ‐ Mantar Zararı :

Mülkiyet Durumu : Özel : X Tüzel : Devlet :

Tescil Durumu ve Anıtsal Tescillidir. Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD)=71>42 Minimum Anıtsal Değer (MADTür) olduğundan Değeri boyutsal anıt ağaç olarak ayrılmış ve tescillenmiştir.

Araştırmalara göre Türkiye’ nin en yaşlı zeytin ağacı ünvanı alan bu anıt zeytin ağacının ulaşımı Tarihi veya Folklorik Niteliği kolay olmasına karşılık ziyaretçi potansiyelini artırmaya yönelik yeterince tanıtımı yapılamamıştır. Yakın yörede yaşayan pek çok insan bile böyle bir ağacın varlığından haberdar değillerdir.

Anıt ağaç olarak tescil edilmesine rağmen herhangi bir koruma ve bakım tedbiri alınmamıştır. Mersin İl Özel İdaresince istimlak edilmek istenmiş ancak 3 varisli tarla sahiplerinin daha fazla ücret Diğer Açıklamalar ve Öneriler talep etmesi sebebiyle istimlak işleri gerçekleştirilememiştir. Sadece ana karayolu üzerine ve yanına basit bir tabela konulmakla yetinilmiştir. Etrafının bakımsız oluşu sebebiyle dibi yabani otlarla kaplanmış olup acilen ilgili kurumlarca koruma altına alınmalıdır.

Çizelge 4.43. 03 nolu anıt zeytin değerlendirme formu.

ANIT AĞAÇ DEĞERLENDİRME FORMU (Türkiye’nin Doğal Türleri İçin) VERİLEBİLECEK SINIFLARINA GÖRE AĞAÇLARA DEĞERLENDİRME VERİLEN ÖGELER MAKSİMUM VERİLECEK PUANLAR BASAMAKLARI PUAN PUAN I. SINIF II. SINIF III. SINIF Ø 05,0 – 07,5 0 0 10 Ø 08,0 – 10,0 0 0 20 Ø 10,5 – 15,0 0 6 Ø 15,5 – 20,0 0 13 Ø 20,5 – 25,0 0 20 Boy (Bo) 10 Ø 25,5 – 30,0 3 0 Ø 30,5 – 35,0 6 Ø 35,5 – 40,0 9 Ø 40,5 – 45,0 12 Ø 45,5 – 50,0 16 Ø > 50,0 m 20 Ø < 50 0 0 10 Ø 50 – 74 0 6 20 Ø 75 – 99 0 12 30 Ø 100 – 124 3 18 Ø 125 – 149 6 24 Gövde Ø 150 – 174 9 30 30 30 Çapı (GÇ) Ø 175 – 199 12 Ø 200 – 224 15 Ø 225 – 249 18 Ø 250 – 274 22 Ø 275 – 299 26 Ø >= 300 cm 30 Ø < 05,0 0 3 Ø 05,0 – 09,5 2 6 Tepe Çapı 10 Ø 10,0 – 14,5 4 10 2 (TÇ) Ø 15,0 – 19,5 7 Ø >= 20,0 m 10 Ø 100 – 200 3 Ø 201 – 300 6 Ø 301 – 400 9 Ø 401 – 500 12 Tahmini Ø 501 – 600 15 30 30 Yaş (Ya) Ø 601 – 700 18 Ø 701 – 800 21 Ø 801 – 900 24 Ø 901 – 1000 27 Ø > 1000 Yıl 30 Ø Ormanda [Ağaçlık çağındaki bir toplum içinde ve 2 bulunduğu alan meşcereden (bir hektardan) büyük] Ø Meşcerede (Kırsal – Kentsel Alanda) 10 Bulunduğu 10 Ø Grupta (Kırsal – Kentsel Alanda) 9 4 Yer (BY) Ø Kümede (Kırsal – Kentsel Alanda) 8 Ø Tek (Kırsal Alanda) 4 Ø Tek (Kent İçinde) 6 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin 10 korunması mümkün Ø Sağlıklı 6 Diğer Ø En az bir anıtsal özelliği (boyu, çapı, yaşı gibi) Pozitif bakımından Dünyada veya Türkiye’de sayılı bir ağaç 9 10 9 Özellikler olması (PÖ) Ø Özellikli (Doğal halinin dışında kabuk, yaprak, çiçek, meyve veya kozalak, dallanma, çatallanma, gövde 3 şekillenmesi vb. özelliklerce farklı) Ø Hiç biri 0 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin ‐10 korunması mümkün değil Ø Tepe Çökmesi ® İlerlemiş (Tepede yoğun kuruma) ‐8 ® Yeni ‐6 Ø Böcek‐Mantar Zararı (Tepe çökmesi yoksa ‐8 değerlendirmeye katılır) Ø Gövde Koğuk ve Kovuğun Negatif Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐2 Özellikler ‐10 ‐4 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐3 (NÖ) ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐4 [Å= Kovuğun Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Gövde ve/veya Ana Dallar Yaralı ve Yaranın Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐1 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐2 ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐3 [Å= Yaranın Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Hiç biri 0 Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD) = (Bo + GÇ + TÇ + Ya + BY + PÖToplam) 71 ŞAD >= MADTür ise, incelenen ağaç “boyutsal anıt ağaç” olarak ayrılır.

Şekil 4.22. Mut–Mersin İlçesindeki 03 nolu anıt zeytin. Foto; H.ASLAN

Zy – 33 / Mut / 03 (Haydar) kodu ile kayıtlara alınan anıt zeytin ağacı, , Adana Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’ nun 23.12.2009 tarih ve 5577 sayılı kararı ile 2863 sayılı yasa gereği “Anıt Ağaç” olarak tescil edildiği, Doğu Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü’ nün 10.02.2010 tarih ve 124 sayılı yazıları ile 1300 yaşında olduğu tespit edilmiştir. Zeytin ağacı ile ilgili 02.02.2010 tarihli inceleme raporuna göre, tepe çapının güney‐kuzey yönünde 6,1 metre, doğu‐batı yönünde 6 metre genişliğe sahip olduğu, ağaç dip çevresinin 870 cm, 1,30 metre yüksekliğindeki çevresinin 550 cm, 1,30 metre yüksekliğinden artım burgusu ile alınan 15 cm'lik kalemde mikroskop altında 330 yıllık halkanın tespit edildiği, 60 cm' lik artım burgusu ile alınan kalemde ise mikroskop altında 1140 yıllık halkanın tespit edildiği, özdeki çürüklüğün ve artım burgusu ile alınamayan yarıçaptaki yaşın tespiti amacı ile yakınında bulunan 27 cm yarıçapındaki zeytin ağacında 160 yıllık halkanın mikroskop altında tespit edildiği 1,30 çap yüksekliğindeki ağacın toplam yaşın 1300 yıl olarak tespit edildiği bildirilmiştir.

Çizelge 4.44. Mut–Mersin ilçesindeki 04 nolu anıt çınar özellikleri.

ANIT AĞACIN ÖNEMLİ ÖZELLİKLERİ

Tür Adı (Türkçe) : Doğu Çınarı Kod No : Çn – 33 / Mut / 04 (Mut)

Mahalli ‐ Önerilen ‐ Adı : Karacaoğlan Çınarı İli : Mersin

Tür Adı (İngilizce) : Plane İlçesi : Mut

Tür Adı (Bilimsel) : Platanus orientalis Belde ‐ Köy ‐ Mahalle : Kale Mah.

Ölçüm Tarihi : 24 Mayıs 2015 Orman İşletme Müdürlüğü : Mut

Pafta No : Serisi : Mut

Enlem : 4055601 (36 S UTM) Mevkii : Karacaoğlan Çınaraltı Parkı

Boylam : 538987 (36 S UTM) Bölme No : 125/İs‐4

Yükselti (m) Bakı Eğim (%) Röliyef

303 K 0 6

Tahmin Yaş Boy Tepe Çapı Çevre (Kabuklu) Çap (Kabuklu)

(Yıl) (m) (m) (cm) (cm) 1.30m 1.30m K‐‐G D‐‐B Toprak Yüzeyi Toprak Yüzeyi Yükseklik Yükseklik 800? 25,5 30 25 945 832 301 265

Genel Görünüm : Düzgün :X Budanmamış : Budanmış : X

Gövde Özellikleri : Dipte Çatal : 2,3m' de 2 Çatal Koğuk :X

Sağlık Durumu : Sağlıklı : X Tepe Çökmesi : Böc. ‐ Mantar Zararı :

Mülkiyet Durumu : Özel : Tüzel : X Devlet :

Kültür ve Turizm Bakanlığı, Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu Başkanlığı’ nın Tescil Durumu ve Anıtsal 12.06.1982 tarih ve A‐3626 sayılı kararı ile tescillenmiştir. Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD)=64>39 Değeri Minimum Anıtsal Değer (MADTür) Boyutsal anıt ağaç olarak ayrılması uygundur.

Mut İlçe merkezinde bulunan tek yeşil alan olup, 2015 yılında 53. sü düzenlenen Mut Karacaoğlan Tarihi veya Folklorik Niteliği Kayısı Kültür ve Sanat Festivali bu alanda düzenlenmektedir.

Koyu gölgesi ile Mut halkının çok sıcak yaz aylarında serinleme amaçlı toplandıkları bu alanda Diğer Açıklamalar ve Öneriler toplam 5 adet anıt ağaç niteliğinde çınar ağacı bulunmaktadır. İleri yaşlarına rağmen halen ayakta olan bu çınarların bilinçli bir şekilde restorasyona tabi tutulması gerekir.

Çizelge 4.45. 04 nolu anıt çınar değerlendirme formu.

ANIT AĞAÇ DEĞERLENDİRME FORMU (Türkiye’nin Doğal Türleri İçin) VERİLEBİLECEK SINIFLARINA GÖRE AĞAÇLARA DEĞERLENDİRME VERİLEN ÖGELER MAKSİMUM VERİLECEK PUANLAR BASAMAKLARI PUAN PUAN I. SINIF II. SINIF III. SINIF Ø 05,0 – 07,5 0 0 10 Ø 08,0 – 10,0 0 0 20 Ø 10,5 – 15,0 0 6 Ø 15,5 – 20,0 0 13 Ø 20,5 – 25,0 0 20 Boy (Bo) 10 Ø 25,5 – 30,0 3 3 Ø 30,5 – 35,0 6 Ø 35,5 – 40,0 9 Ø 40,5 – 45,0 12 Ø 45,5 – 50,0 16 Ø > 50,0 m 20 Ø < 50 0 0 10 Ø 50 – 74 0 6 20 Ø 75 – 99 0 12 30 Ø 100 – 124 3 18 Ø 125 – 149 6 24 Gövde Ø 150 – 174 9 30 30 22 Çapı (GÇ) Ø 175 – 199 12 Ø 200 – 224 15 Ø 225 – 249 18 Ø 250 – 274 22 Ø 275 – 299 26 Ø >= 300 cm 30 Ø < 05,0 0 3 Ø 05,0 – 09,5 2 6 Tepe Çapı 10 Ø 10,0 – 14,5 4 10 10 (TÇ) Ø 15,0 – 19,5 7 Ø >= 20,0 m 10 Ø 100 – 200 3 Ø 201 – 300 6 Ø 301 – 400 9 Ø 401 – 500 12 Tahmini Ø 501 – 600 15 30 21 Yaş (Ya) Ø 601 – 700 18 Ø 701 – 800 21 Ø 801 – 900 24 Ø 901 – 1000 27 Ø > 1000 Yıl 30 Ø Ormanda [Ağaçlık çağındaki bir toplum içinde ve 2 bulunduğu alan meşcereden (bir hektardan) büyük] Ø Meşcerede (Kırsal – Kentsel Alanda) 10 Bulunduğu 10 Ø Grupta (Kırsal – Kentsel Alanda) 9 6 Yer (BY) Ø Kümede (Kırsal – Kentsel Alanda) 8 Ø Tek (Kırsal Alanda) 4 Ø Tek (Kent İçinde) 6 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin 10 korunması mümkün Ø Sağlıklı 6 Diğer Ø En az bir anıtsal özelliği (boyu, çapı, yaşı gibi) Pozitif bakımından Dünyada veya Türkiye’de sayılı bir ağaç 9 10 6 Özellikler olması (PÖ) Ø Özellikli (Doğal halinin dışında kabuk, yaprak, çiçek, meyve veya kozalak, dallanma, çatallanma, gövde 3 şekillenmesi vb. özelliklerce farklı) Ø Hiç biri 0 Ø Ağaç için zorunlu yetişme ortamı faktörlerinin ‐10 korunması mümkün değil Ø Tepe Çökmesi ® İlerlemiş (Tepede yoğun kuruma) ‐8 ® Yeni ‐6 Ø Böcek‐Mantar Zararı (Tepe çökmesi yoksa ‐8 değerlendirmeye katılır) Ø Gövde Koğuk ve Kovuğun Negatif Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐2 Özellikler ‐10 ‐4 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐3 (NÖ) ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐4 [Å= Kovuğun Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Gövde ve/veya Ana Dallar Yaralı ve Yaranın Ø ® Genişliği < 1/5 Å ‐1 ® Genişliği = 1/5 – 1/ 3 Å ‐2 ® Genişliği > 1/ 3 Å ‐3 [Å= Yaranın Bulunduğu Yerdeki Çevre] Ø Hiç biri 0 Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD) = (Bo + GÇ + TÇ + Ya + BY + PÖToplam) 64 ŞAD >= MADTür ise, incelenen ağaç “boyutsal anıt ağaç” olarak ayrılır.

Şekil 4.23. Mut–Mersin İlçesindeki 04 nolu anıt çınar. Foto; H.ASLAN

Çn – 33 / Mut / 04 (Mut) kodu ile kayıtlara alınan çınar, Mut İlçe merkezinde bulunan tek yeşil alan olup, 2015 yılında 53. sü düzenlenen Mut Karacaoğlan Kayısı Kültür ve Sanat Festivali bu alanda düzenlenmektedir. İçerisinde çay bahçeleri ve çocuk oyun parkları bulunan, koyu gölgesi ile Mut halkının çok sıcak yaz aylarında özellikle civar köylülerin pazara geldiği Cuma günleri serinleme amaçlı toplandıkları bu alanda toplam 5 adet anıt ağaç niteliğinde devasa çınar ağacı bulunmaktadır. İleri yaşlarına rağmen halen ayakta olan bu çınarların bilinçli bir şekilde restorasyona tabi tutulması gerekir. İç kovukluk nedeniyle çürümüş dalların kopması, kırılması ile yoğun ziyaretçi akınına sahip bu alan için tehlike arz etmektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu Başkanlığı’ nın 12.06.1982 tarih ve A‐ 3626 sayılı kararı ile tescillenmiştir. Mut ile özdeşleşmiş bu ağaçlar her ne kadar tescilli olsa da anıtsal niteliklerinin farkında olmaksızın faydalanılmaktadır. Anıtsal bilgileri içeren hiçbir bilgilendirme tabelası bulunmamaktadır. Zira anıtsal özellikleri ön plana çıkarılırsa ihtiva ettiği değer kat kat artacaktır.

5. TARTIŞMA VE SONUÇLAR

Bu çalışmada Akdeniz’in incisi olarak tanımlanan Akdeniz Bölgesinin en önemli illerinden birisi olan Mersin’ in Mut ve Gülnar İlçeleri seçilmiştir. İdari açıdan Gülnar Orman İşletme Müdürlüğü’ ne bağlı olan Aydıncık İlçesi 1987 yılında Gülnar’ a bağlı bir bucak iken 3392 sayılı yasa ile ilçe olmuş, ancak halen Gülnar ile birlikte anılmakta ve coğrafi olarak aynı yaşam koşullarına haiz olan Aydıncık İlçesinde bulunan anıt ve anıtsal nitelikli ağaçlarda bu çalışmaya dahil edilmesinin uygun olacağı düşünülmüştür. Çalışma alanı içerisinde tüm alanlar sağlıklı bir şekilde taranmıştır. Başlangıçta oldukça fazla sayıda anıt ve anıtsal nitelikli ağaç tespit edilmesi beklenirken umulduğu kadar ferdin mevcut olmadığı tespit edilmiştir.

Bugüne kadar anıt ve anıtsal nitelikli ağaçlar üzerine pek çok araştırma ve yayın yapılmasına karşılık halen bir standardın yakalanamaması tüm araştırmacılar tarafından dile getirilen bir gerçektir. Öncelikle anıt ağaç seçimi bilimsel düzeyde araştırmalara dayalı bir standarda bağlanarak, anıt ağaç tespit, tescil ve koruma işlemlerinin hangi kamu kurumu tarafından yapılacağı net olarak ortaya konularak yasal olarak görev tanımları yapılmalıdır. Günümüzde anıt ağaç tespit ve tescili işlemlerinin Orman ve Su İşleri Bakanlığı ile Kültür ve Turizm Bakanlığı’ nca kimi zaman müşterek kimi zaman münferit yapıldığı bilinmektedir. (Genç ve Güner 2003) tarafından ise Ormanlık alanlarda bulunan ağaçların tespiti, tescili ve korumasının Orman ve Su İşleri Bakanlığınca, diğer arazilerdeki ağaçların tespiti ve tescilinin Kültür ve Turizm Bakanlığı’ nca, koruma işlerinin ise yerel yönetimler eliyle yapılması önerilmektedir. Tarafımdan ise mevcut durumda olduğu gibi çok başlılığın ve yetki karmaşasının giderilmesi adına tüm yetki ve sorumluluğun Kültür ve Turizm Bakanlığı’ nda olması önerilmektedir. Çeşitli kaynaklarda farklı görüşler olmakla birlikte Orman Mühendisi formasyonuna sahip çoğu meslektaşımız bu işin Orman ve Su İşleri Bakanlığı’ nca dolayısıyla Orman Genel Müdürlüğü’ nce yapılması yönündedir. Çünkü Orman ve Su İşleri Bakanlığı’ nın bağlı kuruluşu olan OGM dışında bu kurumsal hafızaya ve bilgi birikimine sahip başka bir genel müdürlük yoktur. Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’ nün teşkilat

85 yapısı ve görev tanımları bile halen tartışılır durumdadır. Genel görüşün aksine farklı bir bakış açısı ile bu işlerin takibinin neden Orman Genel Müdürlüğü’ nce yapılmaması gerektiği hususunu detaylı şekilde tartışmaya açmak üzere tarafımdan yapılan durum tespitleri aşağıda sunulmuştur.

Son yıllarda “köklerinde hayat var” sloganıyla kurumsallaşma yolunda önemli aşamalar kaydeden Orman Genel Müdürlüğü tanzimat ile yaşıt 176 yıllık köklü bir geleneğe sahip, ülkemizin nadide kurumlarından birisidir. Kuruluşundan bugüne teşkilat şeması sürekli değişse de değişmeyen tek şey ülkemizin en ücra köşelerine kadar adeta bir kılcal damar gibi teşkilatlanma biçimi olmuştur. Bu teşkilat biçimi yasal olarak üstlendiği görev ve misyonun doğal bir sonucudur. OGM’ nin Türkiye’ nin en ücra yerinde bile bir temsilciliğinin olması sebebiyle taşrada askeri teşkilat yapısı ile benzerlik göstermekte olup bu yapıda başkaca bir kurum da yoktur. Özellikle iletişim çağında olduğumuz günümüzde yazılı ve görsel basının, internetin olmadığı bir yer yok, dolayısıyla devletin şeffaflaşma yolunda halen geçiş süreci içerisinde bulunduğu bir dönemde insanların hakkını, hukukunu arayacağı, bilgiye ulaşabileceği pek çok argüman ortaya çıkmıştır. Yakın zamana kadar kırsalda yaşayan insanlar, sayabileceğimiz pek çok alanda devletin varlığını orman teşkilatı(OGM) sayesinde hissetmiştir. OGM asli görevi yanında, eğitim, kültür, turizm, tanıtım ve ulaşım gibi her alanda önemli görevler üstlenerek hastalıkta ve sağlıkta kırsalda yaşayan insanların tek devlet kapısı olmayı başarmıştır. Bu misyonun doğal sonucu olarak millet ve memleket menfaatine sahipsiz olan her şeyin sahibi orman teşkilatı olmuştur. Pek çok tarihi, kültürel ve doğal mirasın da ortaya çıkmasına vesile olmuş resmi veya gayri resmi koruyuculuğunu üstlenmiş halkta bunu böyle benimsemiştir. Ancak günümüzde yasal olarak görev tanımlarının net ve keskin bir şekilde belirginleşmeye başlaması üzerine yıllarca orman teşkilatının inisiyatifinde olan pek çok alanda konunun asıl sahipleri bu yetkilerini kendi bünyelerinde toplama çabası içerisine girmişlerdir. Kısmen yetkilerini elinde toplayan bazı kurumların sorumluluklarını ise halen OGM yarı resmi olsa da üzerinde taşımaya devam etmekte, hatta pasif refleks ile bırakmak ta istememektedir.

Kuruluşundan bugüne kadar ormancılık alanında sayısız mevzuat ve kaynak oluşturan OGM anıt ağaçlar konusunda yasal bir mevzuat oluşturma gayreti içerisinde olmamıştır. Bütçesinde bu konuya ilişkin bir pay ayırmamıştır. Sadece tespit, teşhir ve tanıtımdan öte bir görev üstlenmemiştir. Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’ nün teşkilat yapısı ve personel durumu dikkate alındığı zaman ise bugüne kadar yaptığı çalışmalar tabiri caizse kerhen olmuştur.

Branşlaşmanın ve uzmanlaşmanın ön plana çıktığı günümüzde bazı görevler ortaklık gösterse de yetki ve sorumluluğun paralel olması ilkesinden hareketle hangi konu ağırlıklı olarak hangi kurumun çalışma alanına giriyorsa o kuruma terk etmenin zamanı geldiği kanaatindeyim. Kuruluş kanunları dışında her kurumun anayasası da diyebileceğimiz kurumun omurgasını oluşturan mesleki kanunları ön plana çıkar. Orman teşkilatının omurgasını oluşturan 6831 Sayılı Orman Kanunu gibi, 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun kurumsal sahibi de Kültür ve Turizm Bakanlığı ve ilgili birimleridir. Adından da anlaşılacağı üzere “Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma…”, Anıt ağaçlar da birer tabiat varlığı olduğuna göre gerek ormanda gerekse tarımsal alanda hangi tür olursa olsun tescili ve korunması konusunda tek etkili ve yetkili kurum Kültür ve Turizm Bakanlığı olmadır. Teşkilatların özel kanunları genellikle diğer kurumlara atıfta bulunurken yetkiden ziyade görev ve sorumluluk atfeder. Bu kanuna eklenecek bir madde ile ormanda tespit edilen anıtsal nitelikli ağaçların orman idaresince resmen ilgili kuruma bildirme yükümlülüğü getirilebilir, teknik destek istenebilir. Mülkiyeti orman olan ve tescil edilen anıt ağaçların orman idaresince herhangi bir müdahalede bulunulmaması konusunda Kültür ve Turizm Bakanlığı’ nca yazılı uyarıda bulunulmalıdır. Nitekim ilgili kuruluşlarca orman alanlarında tescil edilen sit alanlarında yapılacak her türlü ormancılık çalışmalarında ilgili kurumların uygun görüşü alınmadan faaliyet başlatılamamaktadır. Asli sorumluluk Kültür ve Turizm Bakanlığı birimlerinde olmakla birlikte uyarı, ihbar gibi görevlerini bir devlet kurumu olarak zaten orman teşkilatı yerine getirecektir.

Anıt ağaçlar, istisnai durumlar ve anıt ağaç toplulukları hariç olmak üzere ister kırsalda, ister kent içinde ve isterse ormanda olsun nadiren yakınında birkaç emsal barındırsa da genellikle tek birey olarak münferit halde bulunmaktır. Bitki davranışları açısından ağırlıklı olarak meşcere düzeyinde çalışan orman idaresi ve çalışanları tek ağaç davranışları ve istekleri ile alınacak koruma tedbirleri konusunda yeterli tecrübeye sahip değildir. Şöyle ki, yaşlılık ve kovukluk sebebiyle restorasyon ile desteklenmesi gereken bir ağaca ne gibi bir müdahale yapılacağı, yapılan müdahalenin ne gibi bir sonuç doğuracağı konusunda yeterli tecrübeleri yoktur.

Bugün anıt ağaçlar konusunda halen Orman ve Su İşleri Bakanlığı ile Kültür ve Turizm Bakanlığı birimlerinin ayrı ayrı çalışma yürüttüğü ve yapılan çalışmaların bir bütünsellik içermediği de bilinmektedir. Yetki ve sorumluluğun tek kurumda toplanmasının akabinde ilgili kurum bünyesinde yeterli miktarda kalifiye personel istihdam etmek zorundadır. Her yönden donanımlı olan bu personellerin asli görevi mevcut yapılmış tüm çalışmaları derlemek, derlenen çalışmaları sabit kriterlere göre güncellemek ve herhangi bir şekilde kendilerine ulaşan bilgiyi değerlendirerek anıt ve anıtsal nitelikli ağaçlar ile aday anıt ağaçların tespitini ve tescilini yapmak olmalıdır. Son olarak Türkiye genelinde hiç boşluk bırakılmayacak şekilde derlenen ve güncellenen envanterler bir sicile bağlanarak, doğal olarak ölen, kuruyan, devrilen veya korunmasına ihtiyaç duyulmayan ağaçların envanterlerden düşülmesi, yeni fertlerin envanterlere dahil edilerek bu sicilin canlı tutulmasını sağlayacak bir sistem kurmak olmalıdır. Bu sistemde yer alan tüm envanterler, bulunduğu bölge turizmine katkı sağlayacak şekilde teknik bilgi, özellikleri ve görselleriyle birlikte tanıtımlarının yapıldığı bir web sitesi aracılığı ile paylaşıma sunulmalıdır.

Tespit edilen anıtsal nitelikli ağaçların cinsleri, latince isimleri, yaşı, boyu, tepe çapı, gövde çapı, çevresi, özellikleri ve koordinat bilgileri, fotoğrafları ve türleri hakkında sözel bilgiler, ağaçların sağlık durumları, yaşları, gövde çapları özel CBS yazılımları kullanarak bir veritabanında toplanmalıdır. Toplanan bu veriler istenildiği zaman istenilen kriterlere göre sorgulanabilir ve üzerinde değişiklikler yapılarak güncel bir sicil tutulması sağlanabilir(Sabuncu vd. 2013).

Günümüzde, teknolojinin hızla gelişmesi ile Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) farklı disiplinler tarafından kullanılan önemli bir araç haline gelmiştir. CBS, gelişen teknolojileri bünyesinde bulundurarak, afet yönetimi, ulaşım, şehircilik, tarım, tıp gibi farklı disiplinlerde hizmetler vermektedir. CBS her türlü coğrafi bilginin etkin olarak kullanıldığı, depolandığı, güncellendiği, analizlerinin yapıldığı ve sonuç ürün olarak haritaların sunulduğu çok yönlü bir sistemdir. Bu işlevlerin yapılabilmesi için CBS’nin temel bileşenleri olan donanım, yazılım, personel, veri ve yöntemlerin organize olarak bir arada bulunması ve çalışması gerekmektedir. CBS’nin her bir çalışma grubu için önemi ve işlevi farklıdır(Sabuncu vd. 2013).

Anıt ağaçların korunması denilince aklımıza sadece insan zararı gelmekte ve etrafının basit bir çitle çevrilmesi, yön ve tanıtım tabelaları asılması gibi basit tedbirlerle yetinilmektedir. Özellikle kent içerisinde insanların günlük yaşamında altından gelip geçtiği çeşitli sebeplerle tehlike arz eden anıt ağaçların teknik ve maddi anlamda restorasyonunu hangi kurumun yapacağı belirsizdir. Bu belirsizlik sorumsuzluğu da beraberinde getirmekte ve kaderine terk edilmekte, kimi zaman iyi niyetle bile olsa yetkisiz ve bilinçsiz kişilerce tehlike arz eden dallar hatta ağaçlar kesilmekte veya kovuğun içi toprak veya betonla doldurulmakta, destek yapmak için ağaca ciddi zararlar vermektedirler.

Ölmeleri (kurumaları) veya hayatiyetlerinin ciddi şekilde tehlikeye girmesi halinde, benzerlerinin yerine konuşu çok uzun yılları gerektiren yaşlı ve kıymetli ağaçların vaktinde restorasyon işlerine başvurularak kurtarılmaları, bugün ileri memleketlerde başlı başına bir ihtisas ve meslek kolu oluşturmaktadır. Ancak gerek ağaçlardaki yaraların tedavisinde ve gerekse ağaçların desteklenmesi ve kovukların doldurulmasında her şeyden evvel ağacın gövde yapısı hakkında bir fikir sahibi olmak gerekir. Buna göre öz odun, yalancı odun ve kambiyum sahaları iyi bilinirse bu takdirde bilinçli müdahale edilebilir(Anonim, 2007).

Özellikle yörenin coğrafik yapısından dolayı çalışma alanı hudutlarında bulunan köylerin neredeyse tamamında geçim kaynağını tarım ve hayvancılık

89 oluşturmaktadır. Sulu tarıma elverişli arazilerin az oluşu, kuru tarım yapılan yerlerin ise çoraklaşması nedeniyle tarımdan ziyade gezginci hayvancılık ön plana çıkmaktadır. Yerel halk tarafından; özellikle bakımı en kolay ve en az masrafla en fazla gelir getiren gezgin kıl keçi besiciliği tercih edilmektedir. Dolayısıyla yolu ve ulaşımı olmamasına rağmen insanların ulaşamadığı neredeyse hiçbir yer kalmamıştır. Özellikle çalı formunda olup anıtsal niteliklere ulaşması için tüm koşulların olduğu yerlerde bile bu tür ferde rastlanılamamasının en büyük sebebi de kıl keçinin ormanlarda yaptığı tahribattır. Yoğun otlatma baskısına ilaveten insan eliyle ağaçlar kesilmek ve aşırı budanmak suretiyle yemlik olarak hayvanların önüne servis edilmektedir. Tek derdi geçim olan yöre insanın geçmiş ile geleceğe bağ kuracak anıtsal nitelikli ağaçları koruma gibi bir kaygıları yoktur. Sadece folklorik değeri olan ve göz önünde olan ağaçlar koruna gelmiş, buna karşılık yerleşim yerlerinden uzak yerlerde ise umduğumuz sayıda ve nitelikte anıt ağaca rastlanılmamıştır. Tespiti yapılan mevcut anıt ağaçların konumu itibariyle değerlendirildiğinde genelde şahıs arazisi, mezarlık, yerleşim yeri merkezi yada umumun kullanımına mahsus orta malı arazilerde hemen göz önünde olduğundan kesilmesi veya tahrip edilmesi pratikte mümkün olmayan yerlerde olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Kırsal ve ormanlık alanlarda son yıllarda koruma önlemlerinin arttırılması ve cezai yaptırımların uygulanması ile tahribatlar kısmen önlenebilmiştir. Bölgede arazi ve orman kadastrosu çalışmalarının tamamlanması ve 6831 Sayılı Orman Kanunu hükümlerince kesimi izne tabi olan ağaçların Orman İdaresince kesimine müsaade edilmemesi, yörede yaşayan insanların bilinçlendirilmesi de koruma da etkili olmuştur.

Araştırma süresince yıllar önce kesilmiş, yakılmış, kurumuş bir şekilde bugün olmayan pek çok anıt ağaç hikayesi duydum. Örneğin Gülnar Delikkaya Köyü mezarlığında bulunan koca çatalçam (Anonim, 2014) 2008 yılında meydana gelen büyük orman yangınında yanarak yok olmuştur. Yine Aydıncık‐Mersin İlçesinde 02 no ile envantere alınan ikiz servinin esasen üç adet olduğu ve 60 sene önce kesilerek cami onarımında kullanıldığı bilinmektedir (Özçelik, 2006; Anonim, 2010). Bugün hayatta olmayan tüm anıt ağaçların ortak özelliği, gözden uzak olması veya kimsenin sahiplenmemesidir.

Anıt ağaç olarak tespit edilen bu ağaçların hayatiyetlerini sağlıklı bir şekilde devam ettirebilmeleri için uzman kişiler tarafından bakım çalışmalarının uygulanması gerekmektedir. Bu kapsamda, ağaçtaki hastalıklı ve zarar gören kısımların temizlenmesi, ilaçlanması ve daha sonra özel macunla kaplanması gerekmektedir. Ayrıca, mantar ve böceğe karşı ilaçlama yapılmalıdır. Bu bakım çalışmalarıyla ağaçların ömürlerinin uzatılarak gelecek nesillerin bu ağaçları görmesi sağlanmış olacaktır. Bu anıt ağaç özelliği taşıyan bireylerin tescillenmesi için gerekli işlemlerin biran önce başlatılması gerekmektedir. Ayrıca, bu ağaçların korunması için gerekli tedbirler (bilgilendirici levha, koruma şeridi, vs.) alınmalıdır. Anıt ağaçlar için tanıtım broşürü hazırlanarak yöre halkının bilinçlenmesine katkıda bulunulmalıdır(Uzun vd. 2011).

Özellikle coğrafik koşulların zorluğu ve zorunlu kıldığı yaşam tarzı, ekonomik kısıtlılık, gelecek kaygısı insanların önceliğini belirlemektedir. Yöre halkının gelir kaynaklarının arttırılması kısa vadede mümkün görülmemekle birlikte ülkenin ekonomik anlamda gelişmesinin yansımaları bu alanda yine yetersiz kalacaktır. Sanayileşmenin ön koşulu olan üretim arzının zorluğu bu bölgede tarım ve hayvancılığı zorunlu kılmaktadır. Tek yaşam kaynağı olarak belirginleşen tarım ve hayvancılığın getirisi ise gelir ve yaşam seviyesini ileri taşıyacak seviyede olmayıp sadece günü kurtaracak kadardır. Bu durumda yöre halkının belirli kültürleri yaşatması için geçim kaygılarından arındırılması gerekir. Anıt ağaç ve diğer tüm değerlerin gelecek nesillere aktarılması için sadece ilgili kurum ve kuruluşların görevi olmadığı çok yönlü bir politika ile değerlendirilmesi gerekliliği ortaya çıkmaktadır.

Sosyal olarak belirli bir standardı yakalayamamış bir toplumun kaynak değerlerini korumasını beklemek anlamsız olacaktır. Eğitim, sağlık, ulaşım ve kültürel ihtiyaçların karşılandığı oranda dolaylı olarak çevreye ve her türlü kültürel varlıklara sahip çıkılacaktır. Yöre turizm ve kültürel faaliyet açısından gelişme gösteremediğinden ağırlıklı olarak tarım ve hayvancılık ön plana çıkmaktadır. Turizme katkı sağlayacak birincil derecede doğal güzelliklerin ve tarihi kalıntıların bile yeterince tanıtımı yapılamazken görmeye değer anıt ağaçların tesciline ve tanıtımına yönelik hiçbir faaliyete rastlanılmamıştır.

KAYNAKLAR

Anonim, 2007. Ağaçların restorasyonu, Erişim Tarihi: 08.01.2015 http://www.agaclar.net/forum/anit‐ve‐korunmaya‐deger‐agaclar‐ korunmasi‐gereken‐bitkiler/2812.htm

Anonim, 2010. Duruhan köyü, Erişim Tarihi: 08.01.2015 http://mustafabyalciner.blogspot.com.tr/2010/10/duruhan‐koyu.html

Anonim, 2014. Anıt ağaçlar, Erişim Tarihi: 25.12.2014 http://www.mersinkulturturizm.gov.tr/TR,73470/anit‐agaclar.html

Anonim, 2015. TC Mersin Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nün 20 Şubat 2015 tarih ve 51512229‐252.99‐1754 sayılı “Anıt Ağaç” konulu yazısı ve ekleri, Mersin.

Asan, Ü., 1991. Doğal ve Kültürel Miraslarımızdan Anıt Ağaç ve Ormanlarımız. Yeşile Çerçeve, 6, 22‐24.

Asan, Ü., 1993. Mistik ve Folklorik Yönüyle Anıt Ağaçlarımız. Yeşile Çerçeve, 23, 13‐15

Asan, Ü., 1998. Anıtsal Meşeler, Kasnak Meşesi ve Türkiye Florası Sempozyumu, 21‐23 Mart, 610‐621, İstanbul.

Bayar, E., Türker, H., Genç, M., 2012. Gölhisar‐Burdur Anıt Ağaçları. Göller Bölgesi Anıt Ağaç Varlığına Yeni İlaveler. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 14‐22, 83‐95

Çıpan, M., 1999. Şeyh Alaeddin Ali Semerkandi’ nin Hayatı, Eserleri ve Kişiliği, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 99‐5, 157‐169

Düzenli, A., Karaömerlioğlu, D., 2010. Anıları İle Doğu Akdeniz Bölgesi’ nin Yaşlı ve Anıt Ağaçları. ANG Vakfı, 74, Adana

Fırat, F., 1973. Dendrometri. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayını, 1800/193, İstanbul

Genç, M., Güner, Ş.T., 2003. Göller Bölgesi’nin Anıt Ağaçları, Isparta Valiliği, İl Özel İdare Müdürlüğü, 322s., Isparta.

Genç, M., 2007. Ormancılık Bilgisi. 4.Klasör. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Bölümü, Isparta Erişim Tarihi: 08.01.2015http://ormanweb.sdu.edu.tr/dersler/mgenc/orbil/orbil4.pdf

Konyalı, İ.H., 1967.Karaman Tarihi, Baha Matbaası, 799, İstanbul

Özçelik H., Doğan Ü., Tanrıver H., 1998. Göller Yöresinden Bazı Abide Ağaçlar. Çevre Koruma ve Araştırma Vakfı Ekoloji Dergisi, 7‐26, 13‐17.

Özçelik, R., 2006. Mersin‐Aydıncık İlçesi Anıt Dallı Servileri. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 10‐02, 197‐201

Öztürk, S., 2014. Türkiye Meşeleri Teşhis ve Tanı Kılavuzu. Orman Genel Müdürlüğü, 374, Ankara

Sabuncu A., Doğru A., Özener H., Turgut B., Halıcıoğlu K., 2013. Anıt Ağaç Envanterinin Coğrafi Bilgi Sistemleri İle Oluşturulması. Tmmob Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi, 11‐13 Kasım, Ankara, 8s.

TSE 13137, 2005. Anıt Ağaçlar‐Envanter, Seçim Kuralları ve İşaretleme. Türk Standartları Enstitüsü, Ankara.

Uzun, A., 1997. Anıt Ağaç Kavramı ve İstanbul’ un Anıt Ağaçları. Kent Ağaçlandırmaları ve İstanbul’96 Sempozyumu Bildiriler Kitabı, ısfalt Yayını, 3, İstanbul, 81‐89

Uzun P.S., Bozali N., Sivrikaya F., 2011. Kahramanmaraş’ ın Tarihine Işık Tutan Anıt Ağaçlar. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Doğa Bilimleri Dergisi, 14(2), 43‐51

Wikipedia, 2014. Erişim Tarihi: 27.11.2014. http://tr.wikipedia.org/wiki/Anıt

Wikipedia, 2014. Erişim Tarihi: 27.11.2014. http://tr.wikipedia.org/wiki/Anıt_ağaç

ÖZGEÇMİŞ

Adı Soyadı : Hasan ASLAN

Doğum Yeri ve Yılı : Bozkır, 1977

Medeni Hali : Evli

Yabancı Dili : İngilizce

E‐posta : [email protected]

Eğitim Durumu

Lise : Konya Meram Gazi Lisesi, 1994

Lisans : SDÜ, Orman Fakültesi, Orman Mühendisliği, 2000

Mesleki Deneyim

Konya Orman Bölge Müdürlüğü (Mevsimlik İşçi) 1992‐2000

Konya Orman Bölge Müdürlüğü (Yevmiyeli Mühendis) 2000‐2006

Bademli Orman İşletme Şefi 2006‐2007

Konya Orman İşletme Şefi 2007‐2012

Mut Orman İşletme Müdür Yardımcısı 2012‐2013

Gülnar Orman İşletme Müdürü 2013‐(halen)