Geleceğin Şehri
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
GELECEĞİN ŞEHRİ ESENLER ŞEHİR DÜŞÜNCE MERKEZİ GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUM BİLDİRİLERİ 24-25 Aralık 2014 İSTANBUL GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ Şehir Düşünce Merkezi Şehir Yayınları Yayın Yönetmeni Abdurrahim Ayar Editörler Dr. Hasan Taşçı Hüseyin Yeşil Grafik Tasarım Düzey Ajans 0212 417 92 92 Baskı İlbey Matbaa Basım Tarihi ve Yeri 2014, İstanbul ISBN: 978-605-9917-05-6 Hüner bir şehr bünyâd etmektir; Reâyâ kalbin âbâd etmektir. Fatih Sultan Mehmed Sanayi Devrimi’nden sonra başlayan hızlı gelişim trendi sonra- sında, günümüzde dünya nüfusunun yaklaşık % 55’i şehirlerde yaşamaktadır. 2050 yılında ise nüfusun yaklaşık % 70’inin şehir- de yaşayacağı tahmin edilmektedir. Bu durumda şehrin gele- ceğinin tartışılması aslında insanın geleceğinin ne olacağının konuşulması anlamına gelmektedir. “Geleceğin şehri” dendiğinde insanların aklına uzayda veya yerin altında inşa edilecek şehirler gelmektedir. Oysa insanın yaşama mekânı dün olduğu gibi yarın da yeryüzü olacaktır. Bu durumda şehrin geleceğini planlarken dünyanın şartları- nı, coğrafyasını, topografyasını göz önüne almak zorundayız. İnsanın varlığının devamı dünyanın yaşanabilir bir yer olarak kalmasına bağlı olduğuna göre, şehrin geleceğini planlarken ilk ve öncelikli olarak tabiatın bozulmamasına dikkat etmek zo- runda olduğumuz bir gerçektir. Öte yandan şehir nüfusunun artması beraberinde birçok sos- yal meseleyi de getirmiş, kent merkezli yeni toplumsal sorunlar ortaya çıkmıştır. Şehrin geleceğine dair çok disiplinli yaklaşım- lar aslında ortaya çıkan toplumsal sorunların kaynağını tespit edip çözmeye yönelik çabalardır. Her bilimsel alan insanın karşı karşıya kaldığı sorunları kendi açısından çözme çabasına gir- miştir. Bu da şehrin salt bir mimari alan olmaktan çıkıp bütün bilim dalları için uğraş alanı haline gelmesine yol açmıştır. Esenler Şehir Düşünce Merkezi de bu anlayıştan hareket ede- rek şehrin geleceğini farklı disiplinler açısından ele alan çalış- malar yapmaktadır. Bunlardan birisi olan Geleceğin Şehri Sem- pozyumu farklı disiplinlerden birçok bilim adamını bir araya getirmiş ve kıymetli fikirlerinden istifade etmek istemiştir. Modernitenin ortaya çıkardığı sorunları aşma çabasının ifadesi olan kentin geleceğinin tartışılması bir anlamda postmodern arayış olarak da tanımlanabilir. Bu arayışta insan aşağıdaki çö- zümlere ulaşmanın çabası içerisindedir: 1. İnsanlık, özellikle de kentsel toplum modernitenin kendi- sini sürüklediği çıkmazdan kurtulmak için yeniden toprak- la buluşmanın çarelerini aramaktadır. 2. Şehrin yalnızlaştırdığı insan “ben” merkezlilikten sıyrılıp “biz” merkezli bir anlayışa yönelerek yeniden toplumun bir parçası olma çabası içindedir. 3. Bu iki çözüm arayışının yanında aynı zamanda modern çağın hayatı kolaylaştırıcı imkânlarından da faydalanmaya devam etmek istiyor. Sempozyumda sunulan tebliğlerden de anlaşılacağı gibi, şeh- rin geleceğini çok farklı açılardan düşünmek ve sorunlara farklı pencerelerden çözümler üretmek gerekmektedir. Herkes için bir yer olan ve farklı anlamlar ifade eden şehirlerimizde her so- run için de farklı çözümlerin bulunduğunu göz önüne alarak geleceğin şehirlerini planlamalıyız. Unutulmamalıdır ki şehir- lerimizde en önemli plan unsuru insandır ve her zaman öyle kalacaktır. Bu durumda çağın imkânlarını bünyesinde taşıyan ancak fıtratı da gözeten şehirler inşa etmek zorundayız. Son derece önemli bir konunun bütün yönleriyle ele alındığı Geleceğin Şehri çalışmamıza katkı veren tüm akademisyen ve yazarlara teşekkür ediyorum. M. Tevfik GÖKSU Esenler Belediye Başkanı İÇİNDEKİLER 6 • Geleceğin Şehri: Sürdürülebilirlik • Prof. Dr. Ümit ARINÇ (FSM Vakıf Üniversitesi Rektör Yrd.) 32 Enerji Verimli Binaların Yerleşim ve Tasarım Esasları • Ali CANÇELİK (Sudan Kur’ân-ı Kerim ve İslamî İlimler Üniversitesi) 46 Şehrin Estetik Hafızası: Kitabeler • Prof. Dr. İbrahim ÖZDEMİR (Hasan Kalyoncu Üniversitesi Kurucu Rektörü) 58 1. OTURUM Yaşanabilir Şehirlere Doğru • Prof. Dr. Khaled TADMORI (The Lebanese University, Beirut) Architecture for Sustainable Cities Development: 74 GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ Great Designs from the Arab World Mimari ve Kentsel Tasarım • Yrd. Doç. Dr. Gülay YEDEKÇİ ARSLAN (Yeni Yüzyıl Üniversitesi) 112 Geleceğin Mimarisi ve Şehirleri • Çiğdem ÇÖREK ÖZTAŞ (EMBARQ Türkiye, Sürdürülebilir Ulaşım Derneği) 126 Kent içi Ulaşım Uygulamalarında Toplu Taşım Odaklı Gelişim (TOD) Yaklaşımı • Arş. Gör. Özlemnur ATAOL (İstanbul Gelişim Üniversitesi) 144 Şehirleri Geleceğe Taşımak: Kamusal Alan Üzerinden Sosyal Sürdürülebilirlik 2. OTURUM • Salih KÜÇÜKTUNA (Mimar) 166 Geleceğin Değişen Koşulları İçin Geçici Barınak Önerisi • Ömer YILMAZ (Mimar) 176 Geleceğin Şehri İçin Yarışmayla Yap 7 • Geleceğin Şehrinde Yönetim • İhsan AKTAŞ (Araştırmacı) 182 Dünya Kentsel Forumu (WUF) ve Kentle İlgili Yeni Öneriler • Dr. Nureddin NEBATİ (Şehir Düşünce Merkezi Bilim Kurulu Üyesi) 196 Türkiye’de Sosyal Belediyeciliğin Geleceği • Dr. Bengi KORGAVUŞ (Yeditepe Üniversitesi) 210 Geleceğin Kentlerine Yönelik Temel Kavramlar ve İlkeler 3. OTURUM • Prof. Dr. Hamza ATEŞ (İstanbul Medeniyet Üniversitesi) 242 Geleceğin Şehrinde Sivil Toplum ve STK’lar GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • Yrd. Doç. Dr. Abdullah DEMİR (Marmara Üniversitesi) 260 Geleceğin Şehirlerinde Araç ve Trafik Yönetimi: İstanbul Örneği Geleceğin Şehri Toplumsal Hayat ve Kültür • Erol ERDOĞAN (İlahiyatçı, Sosyolog) Çocukluğumuzdaki Oyunların Topluma-Çocuklara Yeniden Kazandırılması ve 284 Kentleşmede ‘Çocuğa Görelik’ İlkesi • Dr. Mehmet GÜNEŞ (Osmanlı Arşivi Personeli) 296 Geçmiş Perspektifiyle Geleceğin Şehrinde Sosyal Güvenliği Sağlamak • Yrd. Doç. Dr. Reşat AÇIKGÖZ (Muş Alparslan Üniversitesi) 4. OTURUM 308 Kent Yoksulluğu ve Mekânsal Yarılma • Doç. Dr. Halime ÜNAL (Yıldırım Beyazıt Üniversitesi) 324 Kentlerde Tehlikeli Alanlar: Ankara ve Muğla Örneği Dr. Kadir Topbaş İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Birleşmiş Kentler ve Yerel Yönetimler Teşkilatı ile Küresel Görev Gücü bünyesinde bir araya gelmiş olan yerel liderler olarak bizler, “Dönüştürücü Bir 2015 Sonrası Kalkınma Gündemi için Uygulama Araçları tartışmasına katkıda bulunma arzusundayız. Bugün, kalkınma he- deflerine ulaşılmasında büyük bir sorumluluğu bulunan bir yönetim düzeyi olarak, sizlere 21 • bu sorumlulukları ele alan dünya çapındaki yüz binlerce yerel yönetimin kararlılığını sun- mak istiyorum. Bizler, yoksulluğun azaltılması, refah ve sürdürülebilir kalkınma konularını birleştirmenin bir yolu olduğuna inanıyoruz. Kalkınma Finansmanı Konferansının hazır- lık sürecinin ortak kolaylaştırıcıları tarafından 23 Ocak 2015’te hazırlanan Ana Unsurlar Raporu’ndaki bazı önemli konuların altını çizmeme izin veriniz. Burada “Şehirler gibi alt ulusal yapıların, genellikle altyapı ve diğer alanlarda yatırım yapmak için yeterli kaynak ve kapasiteye sahip olmadığı” vurgulanmaktadır. Politika tavsiyeleri ise daha önce üzerinde durulan noktaları son derece iyi özetlemektedir: • “Proje geliştirme, borç yönetimi ve sektör finansmanını dâhil ederek alt ulusal yapılar için teknik destek ve kapasite oluşturma çalışmalarını artırmak;” • “Uygun bir mali desantralizasyon oluşturmak” GELECEĞİN ŞEHRİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ • “Ulusal düzeyde uygun bir mevzuat ortamı ve yasal ortam hazırlamak” Muhakkaktır ki yeni gündem, yerel kamu idarelerinin etki alanlarında üretilen gelirlerin bir kısmının şeffaf ve etkili bir yaklaşımla yerel kalkınma için seferber edilerek, yeniden yatırıma dönüştürülmesini sağlayan mekanizmalara itimat etmelidir. Ulusal ve yerel yönetimler iç kaynakların mobilizasyonu için beraber çalışmalı, uygun vergi ve tarife- ler uygulamalı, bütçe yönetiminin etkinliğini artırmalı ve yenilikçi finansman modelleri kullanmalıdır. Ancak yerel vergilendirme gerektiği kadar gelişememiş ve yerel yönetim- lerin arazi bedellerindeki sermaye kazancının bir kısmı ile ekonomik faaliyetlere ilişkin katma değerin elde edilmesini sağlayan şartlar karşılanmamıştır. Sürdürülebilir Kalkınma Finansmanı Uzmanları Hükümetlerarası Komitesi Raporu’nda teklif edildiği üzere “mali desantralizasyon yerel yönetişimi güçlendirebilir ve kaynakların kullanımı için yerel mül- kiyeti yaratabilir” Uzun vadeli finansman ayrı bir önem taşımaktadır. Bu, kentlerin ve yerel yönetimlerin kendi hizmet ve altyapılarını geliştirme kapasitesini elde etmelerini sağla- maktadır. Kredilere ve mali piyasalara erişim, geçtiğimiz iki yüz yılda Batılı şehirler için en önemli altyapı yatırımlarının bel kemiğini oluşturmuştur. Günümüzde, gelişmekte olan ülkelerde sayıları gitgide artmakta olan şehirler, kredi ve bonolar vasıtasıyla hizmetleri- ni artırma gayretindedirler. Ancak kısıtlayıcı kurumsal çerçeveler, düşük kredi değerliği ve yerel idareye ilişkin sınırlamalar, yerel yönetimlerin metropol alanlar ve büyük kentler haricinde finansa erişimini güçleştirmektedir. Bunun yanında özel yatırımcılar ve banka- cılık kurumları yerel yönetimlerden akıllıca bir finansman yönetimi, uzun vadeli istikrar ve sürdürülebilir bir şekilde gelir üretilmesini beklemektedir. Yerel yönetimlerin kurumsal kapasitelerinin artırılması, ulusal ve uluslararası gündemimizde öncelik sahibi olmalıdır. Uluslararası ve bölgesel kalkınma bankaları, muhtelif bölgelerde kentsel temel hizmet altyapılarının finanse edilmesinde hâlihazırda büyük rol oynamaktadır. Ancak bu kuru- luşlar ekseriyetle ulusal hükümetlere ve özel sektöre kredi vermekte, yerel yönetimlere nadiren doğrudan kredi sağlamaktadır. Altyapı ve temel hizmetlere yatırımları artırmak, 22 • yerel yönetimlerin özel finansmana erişimini güçlendirmek ve döviz kuru riskini azaltmak için makroekonomik denge de göz önünde