Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022 - 2025

Przeworsk 2018

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

WYKONAWCA: Adam Czeka ński „Bio-San” ul. Konarskiego 74 38-500 Sanok

2

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

SPIS TRE ŚCI: 1. Wykaz skrótów ...... 7 2. Wprowadzenie ...... 9 2.1. Cel i przedmiot opracowania ...... 10 2.2. Podstawa prawna opracowania ...... 11 2.2.1. Akty prawne ...... 11 2.2.2. Polityki, programy, plany i inne dokumenty rz ądowe ...... 11 2.2.3. Programy, plany, rejestry, dane administracji rz ądowej i samorz ądowej województwa i powiatu ...... 12 2.3. Metodyka sporz ądzania Programu i jego struktura ...... 13 3. Uwarunkowania zewn ętrzne Programu ...... 14 3.1. Dokumenty krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne ...... 14 3.2. Spójno ść z głównymi dokumentami strategicznymi i programowymi ...... 15 4. Ogólna charakterystyka Gminy Miejskiej Przeworsk ...... 39 4.1. Charakterystyka geograficzno-gospodarcza ...... 39 4.1.1. Poło żenie administracyjne i powierzchnia ...... 39 4.1.2. Dane demograficzne ...... 40 4.2. Działalno ść gospodarcza ...... 40 4.3. Zaopatrzenie w energi ę elektryczn ą ...... 42 4.4. Zaopatrzenie w ciepło ...... 43 4.5. System gazowniczy ...... 44 5. Analiza stanu środowiska ...... 45 5.1. Klimat ...... 45 5.1.1. Stan jako ści powietrza atmosferycznego – normy prawne ...... 48 5.1.2. Ocena jako ści powietrza atmosferycznego na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk 51 5.1.3. Klasyfikacja stref ...... 62 5.1.4. Problemy i zagro żenia ...... 64 5.1.5. Analiza SWOT dla obszaru interwencji ochrona klimatu i jako ści powietrza atmosferycznego ...... 75 5.1.6. Tendencje zmian ...... 77 5.2. Hałas ...... 77 5.2.1. Podstawy oceny klimatu akustycznego w środowisku ...... 77 5.2.2. Hałas komunikacyjny ...... 77 5.2.3. Infrastruktura drogowa i komunikacja ...... 78 5.2.3.1. Komunikacja zbiorowa ...... 78 5.2.3.1.1. Transport autobusowy ...... 78 5.2.3.1.2. Transport kolejowy ...... 79 5.2.4. Monitoring hałasu komunikacyjnego ...... 79 5.2.5. Hałas przemysłowy ...... 80 5.2.6. Problemy i zagro żenia ...... 81 5.2.7. Analiza SWOT dla obszaru interwencji zagro żenia hałasem ...... 82 5.2.8. Tendencje zmian w zakresie hałasu ...... 83

3

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

5.3. Promieniowanie elektromagnetyczne ...... 83 5.3.1. Elektroenergetyka ...... 85 5.3.2. Sie ć telefonii komórkowej ...... 85 5.3.3. Problemy i zagro żenia ...... 86 5.3.4. Analiza SWOT dla obszaru interwencji pola elektromagnetyczne ...... 87 5.3.5. Tendencje zmian promieniowania elektromagnetycznego ...... 88 5.4. Gospodarowanie wodami ...... 88 5.4.1. Wody powierzchniowe ...... 88 5.4.1.1. Ocena stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych ...... 90 5.4.1.2. Ocena stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk ...... 94 5.4.2. Wody podziemne ...... 96 5.4.2.1. Główne Zbiorniki Wód Podziemnych ...... 99 5.4.2.2. Jako ść wód podziemnych ...... 100 5.4.2.3. Źródła przeobra żeń wód podziemnych ...... 105 5.4.3. Oddziaływanie na wody powierzchniowe i podziemne ...... 105 5.4.4. Lokalizacja terenu obj ętego projektem Programu wzgl ędem terenów szczególnego zagro żenia powodziowego ...... 107 5.4.5. Problemy i zagro żenia ...... 108 5.4.6. Analiza SWOT poprawa jako ści wód powierzchniowych i podziemnych, ochrona przed powodzi ą ...... 111 5.4.7. Tendencje zmian w zakresie jako ści wód powierzchniowych i podziemnych oraz zjawiska ekstremalnych (suszy i powodzi) ...... 111 5.5. Gospodarka wodno-ściekowa ...... 112 5.5.1. Zu życie wody ...... 112 5.5.2. Opis systemu wodoci ągowego ...... 114 5.5.3. System kanalizacyjny na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk ...... 116 5.5.4. Oczyszczalnie ścieków. Bilans odprowadzanych ścieków ...... 117 5.5.5. Systemy indywidualne gospodarki ściekowej ...... 125 5.5.6. Zbiorniki bezodpływowe ...... 126 5.5.7. Przydomowe oczyszczalnie ścieków ...... 126 5.5.8. Problemy i zagro żenia ...... 127 5.5.9. Analiza SWOT dla obszaru interwencji gospodarka wodno-ściekowa ...... 128 5.5.10. Tendencje zmian w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych ...... 128 5.6. Gospodarka odpadami ...... 129 5.6.1. Charakterystyka systemu gospodarowania odpadami komunalnymi na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk ...... 129 5.6.2. Opis systemu gospodarowania odpadami komunalnymi na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk ...... 130 5.6.2.1. Nieruchomo ści zamieszkałe ...... 130 5.6.2.2. Nieruchomo ści niezamieszkałe ...... 131 5.6.2.3. Zasady funkcjonowania systemu odbioru, transportu i zagospodarowania odpadów komunalnych ...... 131

4

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

5.6.2.4. Odpady problemowe ...... 134 5.6.2.4.1 Przeterminowane leki ...... 134 5.6.2.4.2. Zu żyte baterie i akumulatory ...... 134 5.6.2.4.3. Zu żyty sprz ęt elektroniczny i elektryczny ...... 134 5.6.2.4.4. Azbest ...... 134 5.6.2.5. Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych ...... 138 5.6.3. Ilo ść odpadów komunalnych wytworzonych na terenie Miasta Przeworsk ...... 140 5.6.4. Problemy i zagro żenia ...... 142 5.6.5. Analiza SWOT dla obszaru interwencji racjonalna gospodarka odpadami ...... 143 5.6.6. Tendencje zmian w zakresie gospodarki odpadami ...... 144 5.7. Zasoby geologiczne ...... 144 5.7.1. Budowa geologiczna ...... 144 5.7.2. Geologia i rze źba terenu ...... 144 5.7.3. Bogactwa naturalne ...... 146 5.7.4. Zagro żenia i problemy ...... 146 5.7.5. Analiza SWOT dla obszaru interwencji ochrona zasobów kopalin ...... 148 5.7.6. Tendencje zmian ...... 148 5.8. Gleby ...... 149 5.8.1. Typy i jako ść gleb ...... 149 5.8.2. Degradacja gleb ...... 151 5.8.3. Problemy i zagro żenia ...... 151 5.8.4. Analiza SWOT dla obszaru interwencji gleby ...... 154 5.8.5. Tendencje zmian dla obszaru interwencji gleby ...... 154 5.9. Środowisko przyrodnicze ...... 155 5.9.1. Flora i fauna ...... 155 5.9.2. System obszarów i obiektów prawnie chronionych ...... 157 5.9.2.1. Pomniki przyrody ...... 158 5.9.3. Problemy i zagro żenia ...... 169 5.9.4. Analiza SWOT - ochrona ró żnorodno ści biologicznej i krajobrazu ...... 171 5.9.5. Tendencje zmian - ochrona ró żnorodno ści biologicznej i krajobrazu ...... 172 5.10. Awarie przemysłowe ...... 172 5.10.1. Zakłady o du żym i zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia awarii przemysłowych ..... 173 5.10.2. Transport materiałów niebezpiecznych ...... 173 5.10.3. Problemy i zagro żenia ...... 173 5.10.4. Analiza SWOT dla obszaru interwencji zapobieganie powa żnym awariom ...... 175 5.10.5. Tendencje zmian dla obszaru interwencji zapobieganie powa żnym awariom ...... 176 6. Cele i funkcje Programu ...... 176 6.1. Strategia ochrony środowiska ...... 177 6.2. Harmonogram zada ń ...... 179 7. System finansowania ...... 205 7.1. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko ...... 205 7.2. Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego ...... 206

5

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

7.3. Program Działa ń Na Rzecz Środowiska i Klimatu LIFE ...... 207 7.4. Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ...... 207 7.5. Bank Ochrony Środowiska ...... 208 8. Monitoring Programu ...... 209 8.1. Zasady monitoringu ...... 209 8.1.1. Monitoring środowiska ...... 209 8.1.2. Monitoring Programu ...... 210 8.1.3. Monitoring odczu ć społecznych ...... 210 8.2. Monitorowanie zało żonych efektów ekologicznych ...... 211 9. Edukacja ekologiczna ...... 212 9.1. Zało żenia ogólne ...... 212 9.2. Potrzeba edukacji ekologicznej ...... 213 10. Streszczenie w j ęzyku niespecjalistycznym ...... 215 11. Wnioski ...... 219 12. Spis tabel ...... 222 13. Spis rysunków ...... 224 14. Wykorzystane materiały i opracowania ...... 225

6

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

1. Wykaz skrótów b.d.- brak danych BEiS - Strategia „Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko” BZT5 – (Biochemiczne Zapotrzebowanie Tlenu) - to umowny wska źnik okre ślaj ący biologiczne zapotrzebowanie tlenu, czyli ilo ść tlenu wymagan ą do utlenienia zwi ązków organicznych przez mikroorganizmy (bakterie aerobowe) w okresie 5 dób CHZT – chemiczne zapotrzebowanie na tlen DSRK - Długookresowa Strategia rozwoju kraju dB - decybele DW- droga wojewódzka DK - droga krajowa Dz.U. - dziennik ustaw GUS - BDL - Główny Urz ąd Statystyczny - Bank Danych Lokalnych GDDKiA - Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad IUNG - Instytut Uprawy Nawo żenia i Gleboznawstwa JCWP - jednolite cz ęś ci wód JCWPd - jednolite cz ęś ci wód podziemnych JST - jednostka samorz ądu terytorialnego LIFE - Program Działa ń Na Rzecz Środowiska i Klimatu - instrument finansowy Unii Europejskiej po świ ęcony wył ącznie współfinansowaniu projektów z dziedziny ochrony środowiska i klimatu KOBiZE - Krajowy O środek Bilansowania i Zarz ądzania Emisjami KPPSP - Komenda Pa ństwowej Powiatowej Stra ży Po żarnej KZGW - Krajowy Zarz ąd Gospodarki Wodnej KPO ŚK - Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych MŚ - Ministerstwo Środowiska ZDW- Zarz ąd Dróg Wojewódzkich N - azot ogólny NFO ŚiGW - Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej NOx - tlenki azotu w spalinach samochodowych NSEE - Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej OSN - obszary szczególnie nara żone ODR - Ośrodek Doradztwa Rolniczego OSCh-R - Okr ęgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza

7

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

OZE - odnawialne źródła energii OECD - Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju P - fosfor ogólny PEM - Pole elekromagnetyczne PGW - Plan gospodarowania wodami PGK - Przeworska Gospodarka Komunalna Sp. z o.o. PGNiG - Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo PM 10 - cząstki pyłu zawieszonego o średnicy do 10 um PM 2,5 - cząstki pyłu zawieszonego o średnicy do 2,5 um PSD - poni żej stanu dobrego PPD - poni żej potencjału dobrego PO Ś - Prawo Ochrony Środowiska POP –Program Ochrony Powietrza POIi Ś - Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 Program – Program Ochrony Środowiska PSZOK - Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych PSSE - Pa ństwowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna PVC - polichlorek winylu, PVC, PCW PW ŚK - Program Wodno-Środowiskowy Kraju RIPOK - Regionalna Instalacja Przetwarzania Odpadów Komunalnych RDW - Ramowa Dyrektywa Wodna RDO Ś - Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska RPO WP - Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego RZGW - Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej SOO - Specjalny obszar ochrony siedlisk SWOT - popularna heurystyczna technika słu żą ca do porz ądkowania i analizy informacji UE - Unia Europejska WFO ŚiGW - Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WIO Ś - Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska WWA - wielopier ścieniowe w ęglowodory aromatyczne

8

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

2. Wprowadzenie

Dokument „Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022 - 2025”, zwany w dalszej cz ęś ci Programem opracowany został w zwi ązku z obowi ązkiem nało żonym na gminy przez ustaw ę z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. Zgodnie z art. 17 wy żej wymienionej ustawy organ gminy sporz ądza program ochrony środowiska, a co 2 lata opracowuje si ę raporty z wykonania niniejszych programów. Ponadto Prawo ochrony środowiska nakłada na organ opracowuj ący program, obowi ązek sporz ądzania prognozy oddziaływania na środowisko. Artykuł 51 ustawy z dnia 3 października 2008 roku o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko formułuje wytyczne, co do zawarto ści takiej prognozy. W zwi ązku z ustaw ą z Prawo ochrony środowiska, polityk ę ekologiczn ą pa ństwa, zgodnie z któr ą opracowywane były programy ochrony środowiska, zast ąpiono polityk ą ochrony środowiska, która m.in. winna by ć prowadzona za pomoc ą wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska. Zgodnie z art. 14 ust. 1. ustawy polityka ochrony środowiska jest prowadzona na podstawie strategii rozwoju, programów i dokumentów programowych, o których mowa w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (t. j. Dz.U. 2017, poz. 1376 z pó źn.zm.). Wprowadzone zmiany przepisów prawnych zmieniły zało żenia i wytyczne metodyczne wg których został opracowany niniejszy dokument. Wprowadzone ustaw ą z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska zmiany okre śliły, że programy ochrony środowiska uchwalone w celu realizacji Polityki ekologicznej pa ństwa na lata 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016 zachowuj ą wa żno ść na czas, na jaki zostały uchwalone, jednak nie dłu żej niż do dnia 31 grudnia 2016 r. W przypadku konieczno ści wcze śniejszej aktualizacji dokumentu, odpowiednio sejmik województwa, rada powiatu albo rada gminy uchwala nowy program ochrony środowiska uwzgl ędniaj ący cele zawarte w strategiach, programach i dokumentach programowych, o których mowa w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk uwzgl ędnia w szczególno ści: cele ekologiczne, priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działa ń proekologicznych oraz środki niezb ędne do osi ągni ęcia zało żonych celów.

9

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

2.1. Cel i przedmiot opracowania

Zasadniczym zadaniem, jakie niniejsze opracowanie ma spełni ć jest okre ślenie celów, priorytetów i w konsekwencji działa ń jakie stoj ą przed samorz ądem gminnym w dziedzinie ochrony środowiska. Ich podj ęcie i wykonanie ma na celu realizacj ę mi ędzynarodowych zobowi ąza ń naszego kraju, a w szczególności, podj ętych w zwi ązku z przyst ąpieniem Polski do Unii Europejskiej. Polityka ochrony środowiska zgodnie z art. 13 ustawy Prawo ochrony środowiska to zespół działa ń maj ących na celu stworzenie warunków niezb ędnych do realizacji ochrony środowiska. Zgodnie z art. 14 wyżej wymienionej ustawy polityka ochrony środowiska powinna by ć prowadzona na podstawie strategii rozwoju, programów i dokumentów programowych wyszczególnionych w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz za pomoc ą wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska. Dlatego te ż program ochrony środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk powinien by ć spójny ze strategiami i programami strategicznymi obowi ązuj ącymi na terenie województwa, powiatu i gminnymi programami strategicznymi, ale te ż z programami wy ższego rz ędu. Obecnie obowi ązuj ąca ustawa Prawo Ochrony Środowiska nie okre śla szczegółowo zawarto ści i struktury Programu Ochrony Środowiska. Program sw ą struktur ą bezpo średnio nawi ązuje do „Wytycznych do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska” wydanych przez Ministerstwo Ochrony Środowiska we wrze śniu 2015 r. Zgodnie z wyżej wymienionymi wytycznymi w Programie zawarto informacje o najwa żniejszych dokumentach referencyjnych, wyznaczono ramy czasowe zbie żne z okresem obowi ązywania głównych dokumentów strategicznych i programowych w obszarze środowiska, a tak że dokonano analizy oceny stanu środowiska na terenie gminy z uwzgl ędnieniem obszarów przyszłej interwencji. Program podejmuje wi ęc zagadnienia ochrony dziedzictwa przyrodniczego, racjonalnego u żytkowania zasobów przyrody, surowców, materiałów i energii oraz poprawy jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego. Zagadnienia te s ą analizowane w odniesieniu do zasadniczych komponentów środowiska, tj. przyroda i krajobraz, lasy, gleba, kopaliny i wody podziemne, wody powierzchniowe, powietrze oraz odpady stałe i ciekłe, hałas, pola elektromagnetyczne, chemikalia i awarie. Ponadto zdefiniowano zagro żenia i problemy w poszczególnych obszarach interwencji, wykonano analiz ę SWOT, wyznaczono cele, zadania i priorytety ekologiczne, kierunki interwencji i zadania wynikaj ące z oceny stanu środowiska, a tak że opracowano harmonogram finansowo – rzeczowy. „Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022 - 2025” składa się

10

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025 z 2 cz ęś ci, pierwszej opisuj ącej stan aktualny środowiska oraz drugiej strategicznej. Opracowanie Programu pozwala na przeanalizowanie zmian, jakie zaszły w środowisku przyrodniczym w porównaniu z poprzednimi latami oraz uzupełnienie zada ń, których realizacja przyczyni si ę do ochrony środowiska Gminy, utrzymania stanu środowiska na dobrym poziomie, o ile taki wynika z bada ń monitoringu środowiska oraz kontynuowania działa ń, które zmierzaj ą do jego poprawy, w sektorach, gdzie standardy jakości środowiska s ą nadal przekraczane. Program realizuje cele polityki ochrony środowiska zgodne z art. 13 ustawy Prawo Ochrony Środowiska na obszarze Gminy do 2025 roku, okre śla strategi ę ochrony, racjonalnego wykorzystania zasobów i poprawy standardów jako ści środowiska gminy, w tym: cele ekologiczne (długo - i krótkookresowe), kierunki działa ń strategicznych w zakresie ochrony i poprawy stanu środowiska oraz racjonalnego wykorzystania jego zasobów, priorytety inwestycyjne i pozainwestycyjne oraz narz ędzia i instrumenty realizacyjne.

2.2. Podstawa prawna opracowania

Dokument opracowany został w oparciu o nast ępuj ące:

2.2.1. Akty prawne 2.2.1.1. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 2018 poz. 799); 2.2.1.2. Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (t. j. Dz.U. z 2018 r. poz. 21); 2.2.1.3. Ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (Dz.U. z 2017 r. poz. 1566 ze zm.); 2.2.1.4. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t. j. Dz.U. z 2018 r. poz. 142 ze zm.); 2.2.1.5. Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (t. j. Dz.U. z 2017 r., poz. 1376).

2.2.2. Polityki, programy, plany i inne dokumenty rz ądowe 2.2.2.1. Polityka le śna pa ństwa; 2.2.2.2. Strategia Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko perspektywa do 2020 r. (Uchwała Nr 58 r. Rady Ministrów z dnia 15 kwietnia 2014 r. w sprawie przyj ęcia Strategii „Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko – perspektywa do 2020 r.”); 2.2.2.3. Krajowy Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPO ŚK) ; 2.2.2.4. Program ochrony ró żnorodno ści biologicznej: SIE Ć NATURA 2000.

11

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

2.2.3. Programy, plany, rejestry, dane administracji rz ądowej i samorz ądowej województwa i powiatu 2.2.3.1. Stan środowiska za lata: 2014, 2015, 2016 (WIO Ś Rzeszów); 2.2.3.2. Program Ochrony Środowiska dla Województwa Podkarpackiego na lata 2017 -2019 z Perspektyw ą do 2023 r. wraz z Prognoz ą oddziaływania na środowisko Uchwała Nr XLVI/781/17 Sejmiku Województwa Podkarpackiego z dnia 27.11.2017 r.; 2.2.3.3. Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Podkarpackiego 2022 - Uchwała Nr XXXI/551/17 Sejmiku Województwa Podkarpackiego z dnia 5 stycznia 2017 r.; 2.2.3.4. Aktualizacja Programu Ochrony Powietrza dla strefy podkarpackiej - Uchwała Nr XXX/544/16 Sejmiku Województwa Podkarpackiego z dnia 29 grudnia 2016 r. zmieniaj ąca uchwał ę w sprawie okre ślenia „Programu ochrony powietrza dla strefy podkarpackiej z uwagi na stwierdzone przekroczenie poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10,poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM2,5 oraz poziomu docelowego benzo(a)pirenu”wraz z Planem Działa ń Krótkoterminowych; 2.2.3.5. Aktualizacja Programu Ochrony Powietrza dla strefy miasto Rzeszów - Uchwała Nr XXX/543/16 Sejmiku Województwa Podkarpackiego z dnia 29 grudnia 2016 r. zmieniaj ąca uchwał ę w sprawie okre ślenia „Programu ochrony powietrza dla strefy miasto Rzeszów"; 2.2.3.6. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Przeworskiego na lata 2013 – 2016 z uwzgl ędnieniem lat 2017 – 2020 - Uchwała Rady Powiatu w Przeworsku Nr XL/256/14 z dnia 30 stycznia 2014 r.; 2.2.3.7. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Przeworska na lata 2016 – 2022 - Uchwała Nr XXXIII/280/17 Rady Miasta Przeworska z dnia 26 stycznia 2017 r.; 2.2.3.8. Strategia Rozwoju Miasta Przeworska na lata 2015 – 2022 - Uchwała Nr XXIX/224/16 Rady Miasta Przeworska z dnia 29 wrze śnia 2016 r.; 2.2.3.9. Program Usuwania Wyrobów Zawieraj ących Azbest z terenu Miasta Przeworska na lata 2017-2032 - Uchwała Nr XLIII/373/17 Rady Miasta Przeworska z dnia 30 listopada 2017 r.; 2.2.3.10. Projekt Zało żeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe dla Miasta Przeworsk – Uchwała Nr XXXIII/279/17 Rady Miasta Przeworska z dnia 26 stycznia 2017 r.; 2.2.3.11. Dane z banku danych regionalnych.

12

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

2.3. Metodyka sporz ądzania Programu i jego struktura

Program jest kontynuacj ą poprzednio uchwalonego Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk, który wyznaczał kierunki podejmowanych działa ń w zakresie szeroko rozumianej problematyki ochrony środowiska. Przy opracowywaniu Programu korzystano z zapisów zawartych w dokumentach strategicznych obowi ązuj ących dla kraju, województwa, powiatu oraz Gminy Miejskiej Przeworsk. Zgodnie z ustaw ą PO Ś, Program winien by ć oparty na dokumentach strategicznych i programowych zwi ązanych z rozwojem Gminy Miejskiej Przeworsk. W nowym systemie do głównych dokumentów strategicznych, na podstawie których prowadzona jest polityka rozwoju, nale żą : 2.3.1. Długookresowa Strategia rozwoju kraju - DSRK (Polska 2030. Trzecia fala nowoczesno ści), okre ślaj ąca główne trendy, wyzwania oraz koncepcj ę rozwoju kraju w perspektywie długookresowej; 2.3.2. Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju - ŚSRK ( Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2020) - najwa żniejszy dokument w perspektywie średniookresowej, okre ślaj ący cele strategiczne rozwoju kraju do 2020 r., kluczowy dla okre ślenia działa ń rozwojowych, w tym mo żliwych do sfinansowania w ramach przyszłej perspektywy finansowej UE na lata 2014-2020; 2.3.3. Strategia „Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko” (BEi Ś); 2.3.4. Strategia innowacyjno ści i efektywno ści gospodarki „Dynamiczna Polska 2020” (SIEG); 2.3.5. Strategia rozwoju transportu do 2020 roku (z perspektyw ą do 2030 roku); 2.3.6. Polityka energetyczn ą Polski do 2030 roku; 2.3.7. Strategia innowacyjno ści i efektywno ści gospodarki „Dynamiczna Polska 2020”; 2.3.8. Program Ochrony Środowiska dla Województwa Podkarpackiego na lata 2017 -2019 z Perspektyw ą do 2023 r. wraz z Prognoz ą oddziaływania na środowisko - Uchwała Nr XLVI/781/17 Sejmiku Województwa Podkarpackiego z dnia 27 listopada 2017 r.; 2.3.9. Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Podkarpackiego 2022 - Uchwała Nr XXXI/551/17 Sejmiku Województwa Podkarpackiego z dnia 5 stycznia 2017 r.; 2.3.10. Aktualizacja Programu Ochrony Powietrza dla strefy podkarpackiej - Uchwała Nr XXX/544/16 Sejmiku Województwa Podkarpackiego z dnia 29 grudnia 2016 r. zmieniaj ąca uchwał ę w sprawie okre ślenia „Programu ochrony powietrza dla strefy podkarpackiej z uwagi na stwierdzone przekroczenie poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10,poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM2,5 oraz poziomu docelowego benzo(a)pirenu”wraz z Planem Działa ń Krótkoterminowych;

13

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

2.3.11. Aktualizacja Programu Ochrony Powietrza dla strefy miasto Rzeszów - Uchwała Nr XXX/543/16 Sejmiku Województwa Podkarpackiego z dnia 29 grudnia 2016 r. zmieniaj ąca uchwał ę w sprawie okre ślenia „Programu ochrony powietrza dla strefy miasto Rzeszów"; 2.3.12. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Przeworskiego; 2.3.13. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Przeworska na lata 2016 – 2022 - Uchwała Nr XXXIII/280/17 Rady Miasta Przeworska z dnia 26 stycznia 2017 r.; 2.3.14. Strategia Rozwoju Miasta Przeworska na lata 2015 – 2022 - Uchwała Nr XXIX/224/16 Rady Miasta Przeworska z dnia 29 wrze śnia 2016 r.; 2.3.15. Program Usuwania Wyrobów Zawieraj ących Azbest z terenu Miasta Przeworska na lata 2017-2032 - uchwała Nr XLIII/373/17 Rady Miasta Przeworska z dnia 30.11.2017 r.; 2.3.16. Projekt Zało żeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe dla Miasta Przeworsk - Uchwała Nr XXXIII/279/17 Rady Miasta Przeworska z dnia 26 stycznia 2017 r. W Programie wykorzystano aktualne dane dost ępne w bazie danych Głównego Urz ędu Statystycznego, Wojewódzkiej Inspekcji Ochrony Środowiska w Rzeszowie, Urz ędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego, Starostwa Powiatowego w Przeworsku, Urz ędu Miasta w Przeworsku. Niniejszy Program opracowany został zgodnie z nowymi Wytycznymi , przygotowanymi przez Ministerstwo Środowiska.

3. Uwarunkowania zewn ętrzne Programu 3.1. Dokumenty krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne

Fundamenty nowego systemu zarz ądzania rozwojem kraju zostały okre ślone w znowelizowanej ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju. Główne uwarunkowania zewn ętrzne dla Gminy Miejskiej Przeworsk w zakresie ochrony środowiska wynikaj ą z nast ępuj ących dokumentów strategicznych sektorowych takich jak: 3.1.1. Krajowy Program Ochrony Powietrza w Polsce do roku 2020; 3.1.2. Strategiczny Plan Adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektyw ą do roku 2030; 3.1.3. Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych; 3.1.4. Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2014; 3.1.5. Krajowy Program Zapobiegania Powstawaniu Odpadów; 3.1.6. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020;

14

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

3.1.7. Program ochrony i zrównowa żonego u żytkowania ró żnorodno ści biologicznej oraz Plan działa ń na lata 2014-2020; 3.1.8. Strategia Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko - perspektywa do 2020 r.; 3.1.9. Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku oraz projekt Polityki Energetycznej Polski do 2050 roku; 3.1.10. Narodowy Program Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej; 3.1.11. Krajowy Plan Działania w zakresie Energii ze Źródeł Odnawialnych; 3.1.12. Projekt Polityki Wodnej Pa ństwa 2030 (z uwzgl ędnieniem etapu 2016); 3.1.13. Program Ochrony Środowiska dla Województwa Podkarpackiego na lata 2017 -2019 z Perspektyw ą do 2023 r. wraz z Prognoz ą oddziaływania na środowisko - Uchwała Nr XLVI/781/17 Sejmiku Województwa Podkarpackiego z dnia 24 listopada 2017 r.; 3.1.14. Pogram Ochrony Środowiska dla Powiatu Przeworskiego; 3.1.15. Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Podkarpackiego 2022 - Uchwała Nr XXXI/551/17 Sejmiku Województwa Podkarpackiego z dnia 5 stycznia 2017 r.; 3.1.16. Aktualizacja Programu Ochrony Powietrza dla strefy podkarpackiej - Uchwała Nr XXX/544/16 Sejmiku Województwa Podkarpackiego z dnia 29 grudnia 2016 r. zmieniaj ąca uchwał ę w sprawie okre ślenia „Programu ochrony powietrza dla strefy podkarpackiej z uwagi na stwierdzone przekroczenie poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10,poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM2,5 oraz poziomu docelowego benzo(a)pirenu”wraz z Planem Działa ń Krótkoterminowych; 3.1.17. Aktualizacja Programu Ochrony Powietrza dla strefy miasto Rzeszów - Uchwała Nr XXX/543/16 Sejmiku Województwa Podkarpackiego z dnia 29 grudnia 2016 r. zmieniaj ąca uchwał ę w sprawie okre ślenia „Programu ochrony powietrza dla strefy miasto Rzeszów".

3.2. Spójno ść z głównymi dokumentami strategicznymi i programowymi

Przeprowadzona analiza Programu w kontek ście ochrony środowiska i zrównowa żonego rozwoju wykazała du żą zgodno ść i spójno ść z dokumentami krajowymi oraz regionalnymi (wojewódzkimi, powiatowymi i gminnymi). Zdecydowana wi ększo ść celów tych dokumentów programowych została uj ęta w ramach poszczególnych celów Programu. Spójno ść celów Programu dla Gminy Miejskiej Przeworsk z celami głównymi dokumentów strategicznych na szczeblu krajowym i regionalnym z punktu widzenia ochrony środowiska przedstawiono w tabeli poni żej.

15

Tabela 3.1 Spójno ść Programu Ochrony Środowiska z głównymi dokumentami strategicznymi

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Zgodno ść Cele dokumentu programowego Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem dokumentów perspektywy na lata 2022 - 2025

Dokumenty szczebla krajowego Strategia Rozwoju Kraju 2020

Obszar strategiczny I. Sprawne i efektywne pa ństwo: Wszystkie cele Programu wpisuj ą si ę w zało żenia Pełna Cel I.1. Przej ście od administrowania do zarz ądzania rozwojem: przyj ęte w Strategii Rozwoju Kraju 2020, tj.: zgodno ść - Priorytetowy kierunek interwencji I.1.5. Zapewnienie ładu przestrzennego. 1) Ochrona powietrza atmosferycznego Obszar strategiczny II. Konkurencyjna gospodarka: i klimatu – obszar interwencji 1; Cel II.2. Wzrost wydajno ści gospodarki: 2) Ochrona przed hałasem – obszar - Priorytetowy kierunek interwencji II.2.3. Zwi ększenie konkurencyjno ści interwencji 2; i modernizacja sektora rolno-spo żywczego. 3) Ochrona przed promieniowaniem Cel II.6. Bezpiecze ństwo energetyczne i środowisko: elektromagnetycznym - obszar - Priorytetowy kierunek interwencji II.6.1. Racjonalne gospodarowanie zasobami, interwencji 3; - Priorytetowy kierunek interwencji II.6.2. Poprawa efektywno ści energetycznej, 4) Poprawa jako ści wód powierzchniowych - Priorytetowy kierunek interwencji II.6.4. Poprawa stanu środowiska. i podziemnych, ochrona przed powodzi ą. Cel II.6.5. Adaptacja do zmian klimatu. zrównowa żona gospodarka wodno – Cel II.7. Zwi ększenie efektywno ści transportu: ściekowa – obszar interwencji 4; - Priorytetowy kierunek interwencji II.7.1. Zwi ększenie efektywno ści zarz ądzania 5) Ochrona zasobów kopalin – obszar w sektorze transportowym, interwencji 5; - Priorytetowy kierunek interwencji II.7.2. Modernizacja i rozbudowa poł ącze ń 6) Ochrona powierzchni ziemi i gleb – transportowych, obszar interwencji 6; Obszar strategiczny III. Spójno ść społeczna i terytorialna: 7) Racjonalna gospodarka odpadami - Cel III.3. Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równowa żenia rozwoju oraz obszar interwencji 7; integracja przestrzenna dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów 8) Ochrona ró żnorodno ści biologicznej regionalnych: i krajobrazu – obszar interwencji 8; - Priorytetowy kierunek interwencji III.3.1. Tworzenie warunków instytucjonalnych, 9) Zapobieganie powa żnym awariom- prawnych i finansowych dla realizacji działa ń rozwojowych w regionach. obszar interwencji 9.

16

Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesno ści

Cel 7 - Zapewnienie bezpiecze ństwa energetycznego oraz ochrona i poprawa stanu Wszystkie cele Programu j. w. wpisuj ą si ę środowiska, Pełna w zało żenia przyj ęte w Długookresowej Strategii Cel 8 - Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równowa żenia rozwoju dla zgodno ść Rozwoju Kraju. rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych.

Strategia innowacyjno ści i efektywno ści gospodarki „Dynamiczna Polska 2020”

Ochrona powietrza atmosferycznego i klimatu - Pełna Cel 3: Wzrost efektywno ści wykorzystania zasobów naturalnych i surowców: obszar interwencji 1. zgodno ść Kierunek działa ń 3.1. Transformacja systemu społeczno-gospodarczego na tzw. „bardziej zielon ą ście żkę”, zwłaszcza ograniczanie energo i materiałochłonności gospodarki: - Działanie 3.1.2. Podnoszenie społecznej świadomo ści i poziomu wiedzy na temat wyzwa ń zrównoważonego rozwoju i zmian klimatu. Kierunek działa ń 3.2. Wspieranie rozwoju zrównowa żonego budownictwa na etapie planowania, projektowania, wznoszenia budynków oraz zarz ądzania nimi przez cały cykl życia: - Działanie 3.2.1. Poprawa efektywno ści energetycznej i materiałowej przedsi ęwzi ęć architektoniczno-budowlanych oraz istniej ących zasobów.

Strategia rozwoju transportu do 2020 roku (z perspektyw ą do 2030 roku)

Ochrona powietrza atmosferycznego i klimatu - Pełna Cel strategiczny 1. Stworzenie zintegrowanego systemu transportowego. obszar interwencji 1; zgodno ść Cel szczegółowy 1. Stworzenie nowoczesnej i spójnej sieci infrastruktury Ochrona przed hałasem - obszar interwencji 2. transportowej. Cel szczegółowy 4. Ograniczanie negatywnego wpływu transportu na środowisko.

Strategia „Sprawne Pa ństwo 2020”

17

Cel 7. Zapewnienie wysokiego poziomu bezpiecze ństwa i porz ądku publicznego: Zapobieganie powa żnym awariom - obszar Zgodno ść Kierunek interwencji 7.5. Doskonalenie systemu zarządzania kryzysowego: interwencji 9. - Przedsi ęwzi ęcie 7.5.1. Usprawnienie działania struktur zarz ądzania kryzysowego.

Strategia rozwoju systemu bezpiecze ństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2022

Cel 4. Zwi ększenie integracji polityk publicznych z polityk ą bezpiecze ństwa: Zapobieganie powa żnym awariom - obszar Zgodno ść Priorytet 4.1. Integracja rozwoju społeczno-gospodarczego i bezpiecze ństwa interwencji 9. narodowego: - Kierunek interwencji 4.1.3. Wspieranie rozwoju infrastruktury przez sektor bezpiecze ństwa, - Kierunek interwencji 4.1.4. Wspieranie ochrony środowiska przez sektor bezpiecze ństwa.

Krajowa strategia rozwoju regionalnego 2010-2020

Cel 1. Wspomaganie wzrostu konkurencyjno ści regionów: Ochrona powietrza atmosferycznego i klimatu - Zgodno ść Kierunek działa ń 1.2. Tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania procesów obszar interwencji 1. rozwojowych i zwi ększania ich absorpcji na obszary poza o środkami wojewódzkimi: Ochrona przed hałasem - obszar interwencji 2; - Działanie 1.2.1. Zwi ększanie dost ępno ści komunikacyjnej wewn ątrz regionów. Poprawa jako ści wód powierzchniowych - Kierunek działa ń 1.3. Budowa podstaw konkurencyjno ści województw - działania i podziemnych, ochrona przed powodzi ą. tematyczne: zrównowa żona gospodarka wodno – ściekowa - - Działanie 1.3.5. Dywersyfikacja źródeł i efektywne wykorzystanie energii oraz obszar interwencji 4. reagowanie na zagro żenia naturalne, Racjonalna gospodarka odpadami - obszar - Działanie 1.3.6. Wykorzystanie walorów środowiska przyrodniczego oraz interwencji 7. potencjału dziedzictwa kulturowego.

18

Cel 2. Budowanie spójno ści terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych: Kierunek działa ń 2.2. Wspieranie obszarów wiejskich o najni ższym poziomie dost ępu mieszka ńców do dóbr i usług warunkuj ących mo żliwo ści rozwojowe: - Działanie 2.2.3. Zwi ększanie dost ępno ści i jako ści usług komunikacyjnych, - Działanie 2.2.4. Usługi komunalne i zwi ązane z ochron ą środowiska, Kierunek działa ń 2.5. Zwi ększanie dost ępno ści transportowej do o środków wojewódzkich na obszarach o najni ższej dost ępno ści.

Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020

Cel szczegółowy 4. Rozwój i efektywne wykorzystanie potencjału kulturowego Ochrona ró żnorodno ści biologicznej i krajobrazu - ść i kreatywnego: obszar interwencji 8. Zgodno Priorytet Strategii 4.1. Wzmocnienie roli kultury w budowaniu spójno ści społecznej: - Kierunek działa ń 4.1.2. Ochrona dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego oraz krajobrazu.

Narodowy Program Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej

Wyró żnia si ę nast ępuj ące cele szczegółowe, których realizacja sprzyja ć b ędzie Ochrona powietrza atmosferycznego i klimatu - ść osi ągni ęciu celu głównego: obszar interwencji 1. Zgodno - rozwój niskoemisyjnych źródeł energii, - poprawa efektywno ści energetycznej, - poprawa efektywno ści gospodarowania surowcami i materiałami, - rozwój i wykorzystanie technologii niskoemisyjnych, - zapobieganie powstawaniu oraz poprawa efektywno ści gospodarowania odpadami, - promocja nowych wzorców konsumpcji.

19

Polityka energetyczna Polski do 2030 roku

Kierunek - poprawa efektywno ści energetycznej: Ochrona powietrza atmosferycznego Zgodno ść - Cel główny - dąż enie do utrzymania zero energetycznego wzrostu gospodarczego, i klimatu - obszar interwencji 1; tj. rozwoju gospodarki nast ępuj ącego bez wzrostu zapotrzebowania na energi ę Poprawa jako ści wód powierzchniowych pierwotn ą, i podziemnych, ochrona przed powodzi ą. - Cel główny - konsekwentne zmniejszanie energochłonno ści polskiej gospodarki do zrównowa żona gospodarka wodno – poziomu UE-15. ściekowa - obszar interwencji 4; Kierunek - wzrost bezpiecze ństwa dostaw paliw i energii: Racjonalna gospodarka odpadami - obszar - Cel główny - zapewnienie bezpiecze ństwa energetycznego kraju poprzez interwencji 7; dywersyfikacj ę źródeł i kierunków dostaw gazu ziemnego. Ochrona ró żnorodno ści biologicznej i krajo- Kierunek - wytwarzanie i przesyłanie energii elektrycznej oraz ciepła: brazu - obszar interwencji 8.

- Cel główny - zapewnienie ci ągłego pokrycia zapotrzebowania na energi ę przy uwzgl ędnieniu maksymalnego mo żliwego wykorzystania krajowych zasobów oraz przyjaznych środowisku technologii. Kierunek - rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw: - Cel główny - wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w finalnym zu życiu energii, co najmniej do poziomu 15% w 2020 roku oraz dalszy wzrost tego wska źnika w latach nast ępnych, - Cel główny - ochrona lasów przed nadmiernym eksploatowaniem, w celu pozyskiwania biomasy oraz zrównowa żone wykorzystanie obszarów rolniczych na cele OZE, w tym biopaliw, tak, aby nie doprowadzi ć do konkurencji pomi ędzy energetyk ą odnawialn ą i rolnictwem oraz zachowa ć ró żnorodno ść biologiczn ą, - Cel główny - wykorzystanie do produkcji energii elektrycznej istniej ących urz ądze ń pi ętrz ących stanowi ących własno ść Skarbu Pa ństwa, - Cel główny - zwi ększenie stopnia dywersyfikacji źródeł dostaw oraz stworzenie optymalnych warunków do rozwoju energetyki rozproszonej opartej na lokalnie dost ępnych surowcach.

20

Kierunek - ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko: - Cel główny - ograniczenie emisji CO 2 do 2020 roku przy zachowaniu wysokiego poziomu bezpiecze ństwa energetycznego, - Cel główny - ograniczenie emisji SO 2 i NO x oraz pyłów (w tym PM10i PM2,5) do poziomów wynikaj ących z obecnych i projektowanych regulacji unijnych, - Cel główny - minimalizacja składowania odpadów poprzez jak najszersze wykorzystanie ich w gospodarce, - Cel główny - zmiana struktury wytwarzania energii w kierunku technologii niskoemisyjnych.

Strategia Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko - perspektywa do 2020 r.

Cel główny Strategii realizowany b ędzie przez cele szczegółowe i kierunki Ochrona powietrza atmosferycznego i klimatu Zgodno ść interwencji: - obszar interwencji 1; Cel 1. Zrównowa żone gospodarowanie zasobami środowiska: Poprawa jako ści wód powierzchniowych - racjonalne i efektywne gospodarowanie zasobami kopalin, i podziemnych, ochrona przed powodzi ą. - gospodarowanie wodami dla ochrony przed powodzi ą, susz ą i deficytem wody, zrównowa żona gospodarka wodno – ściekowa - zachowanie bogactwa ró żnorodno ści biologicznej, w tym wielofunkcyjna - obszar interwencji 4; gospodarka le śna, Ochrona zasobów kopalin - obszar - uporz ądkowanie zarz ądzania przestrzeni ą. interwencji 5; Cel 2. Zapewnienie gospodarce krajowej bezpiecznego i konkurencyjnego Racjonalna gospodarka odpadami - obszar zaopatrzenia w energi ę: interwencji 7; - lepsze wykorzystanie krajowych zasobów energii, Ochrona ró żnorodno ści biologicznej - poprawa efektywno ści energetycznej, i krajobrazu - obszar interwencji 8. - ń zapewnienie bezpiecze stwa dostaw importowanych surowców energetycznych, - modernizacja sektora elektroenergetyki zawodowej, w tym przygotowania do wprowadzenia energetyki j ądrowej, - rozwój konkurencji na rynkach paliw i energii oraz umacnianie pozycji odbiorcy, - wzrost znaczenia rozproszonych, odnawialnych źródeł energii, - rozwój energetyczny obszarów podmiejskich i wiejskich,

21

- rozwój systemu zaopatrywania nowej generacji pojazdów wykorzystuj ących paliwa alternatywne. Cel 3. Poprawa stanu środowiska: - zapewnienie dost ępu do czystej wody dla społecze ństwa i gospodarki, racjonalne gospodarowanie odpadami, w tym wykorzystanie ich na cele energetyczne, - ochrona powietrza, w tym ograniczenie oddziaływania energetyki, - wspieranie nowych i promocja polskich technologii energetycznych i środowiskowych, - promowanie zachowa ń ekologicznych oraz tworzenie warunków do powstawania zielonych miejsc pracy.

Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektyw ą do roku 2030

Celem głównym planu jest zapewnienie zrównowa żonego rozwoju oraz efektywnego Ochrona powietrza atmosferycznego ść funkcjonowania gospodarki i społecze ństwa w warunkach zmian klimatu. Cel główny i klimatu - obszar interwencji 1. Zgodno będzie realizowany poprzez nast ępuj ące cele szczegółowe: - cel 1. Zapewnienie bezpiecze ństwa energetycznego i dobrego stanu środowiska, - cel 2. Skuteczn ą adaptacj ę do zmian klimatu na obszarach wiejskich, - cel 3. Rozwój transportu w warunkach zmian klimatu, - cel 4. Zapewnienie zrównowa żonego rozwoju regionalnego i lokalnego z uwzgl ędnieniem zmian klimatu, - cel 5. Stymulowanie innowacji sprzyjaj ących adaptacji do zmian klimatu, - cel 6. Kształtowanie postaw społecznych sprzyjaj ących adaptacji do zmian klimatu.

Projekt Polityki Wodnej Pa ństwa 2030 (z uwzgl ędnieniem etapu 2016) (PWP 2030)

22

Głównym celem PWP 2030 jest zapewnienie powszechnego dost ępu ludno ści do Poprawa jako ści wód powierzchniowych ść czystej i zdrowej wody oraz istotne ograniczenie zagro żeń wywoływanych przez i podziemnych, ochrona przed powodzi ą. Zgodno powodzie i susze, w poł ączeniu z utrzymaniem dobrego stanu wód i zwi ązanych z Zrównowa żona gospodarka wodno – nimi ekosystemów, przy zaspokojeniu uzasadnionych potrzeb wodnych gospodarki, ściekowa - obszar interwencji 4. poprawie spójno ści terytorialnej i dąż eniu do wyrównywania dysproporcji regionalnych. Realizacja celu głównego ma nast ąpi ć poprzez realizacj ę poszczególnych celów strategicznych: - osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód i zwi ązanych z nimi ekosystemów, - zaspokojenie potrzeb ludno ści w zakresie zaopatrzenia w wod ę, - zaspokojenie społecznie i ekonomicznie uzasadnionych potrzeb wodnych gospodarki, - ograniczenie wyst ąpienia negatywnych skutków powodzi i susz - reform ę systemu zarz ądzania i finansowania gospodarki wodnej.

Program wodno-środowiskowy kraju (aktualizacja 2016 r.)

Cele okre ślone w PWSK: Poprawa jako ści wód powierzchniowych Zgodno ść - niepogarszanie stanu cz ęś ci wód, i podziemnych, ochrona przed powodzi ą. - osi ągni ęcie dobrego stan wód: dobry stan ekologiczny i chemiczny dla wód zrównowa żona gospodarka wodno – powierzchniowych, dobry stan chemiczny i ilo ściowy dla wód podziemnych, ściekowa - obszar interwencji 4. - spełnienie wymaga ń specjalnych, zawartych w innych unijnych aktach prawnych i polskim prawie, w odniesieniu do obszarów chronionych (w tym wra żliwych na eutrofizacj ę wywołan ą zanieczyszczeniami pochodz ącymi ze źródeł komunalnych, nara żonych na zanieczyszczenia zwi ązkami azotu pochodz ącymi ze źródeł rolniczych, przeznaczonych do celów rekreacyjnych, do poboru wody dla zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo życia, przeznaczonych do ochrony gatunków zwierz ąt wodnych o znaczeniu gospodarczym, do ochrony siedlisk lub gatunków, dla których utrzymanie stanu wód jest wa żnym czynnikiem w ich ochronie) oraz zaprzestanie lub stopniowe wyeliminowanie zrzutu substancji priorytetowych do środowiska lub ograniczone zrzuty tych substancji.

23

V Aktualizacja Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych (AKPO ŚK 2017 przyj ęta przez Rad ę Ministrów 31 lipca 2017 r.)

Cel główny dokumentu: Poprawa jako ści wód powierzchniowych Zgodno ść - ograniczenie zrzutów niedostatecznie oczyszczanych ścieków, a co za tym idzie i podziemnych, ochrona przed powodzi ą. ochrona środowiska wodnego przed ich niekorzystnymi skutkami. Zrównowa żona gospodarka wodno – ściekowa - obszar interwencji 4.

Krajowa Strategia Ochrony i Umiarkowanego U żytkowania Ró żnorodno ści Biologicznej Osi ągni ęcie celu nadrz ędnego wymaga realizacji o śmiu, równorz ędnych pod Ochrona ró żnorodno ści biologicznej i krajo- Zgodno ść wzgl ędem znaczenia, celów strategicznych: brazu - obszar interwencji 8. - rozpoznanie i monitorowanie stanu ró żnorodno ści biologicznej oraz istniej ących i potencjalnych zagro żeń, - skuteczne usuni ęcie lub ograniczanie pojawiaj ących si ę zagro żeń ró żnorodno ści biologicznej, - zachowanie i/lub wzbogacenie istniej ących oraz odtworzenie utraconych elementów ró żnorodno ści biologicznej, - pełne zintegrowanie działa ń na rzecz ochrony ró żnorodno ści biologicznej z działaniami oddziaływuj ących na t ę ró żnorodno ść sektorów gospodarki oraz administracji publicznej i społecze ństwa (w tym organizacji pozarz ądowych), przy zachowaniu wła ściwych proporcji pomi ędzy zapewnieniem równowagi przyrodniczej, a rozwojem społeczno-gospodarczym kraju - podniesienie wiedzy oraz ukształtowanie postaw i aktywno ści społecze ństwa na rzecz ochrony i zrównowa żonego u żytkowania ró żnorodno ści biologicznej, - udoskonalenie mechanizmów i instrumentów słu żą cych ochronie i zrównowa żonemu u żytkowaniu ró żnorodno ści biologicznej, - rozwini ęcie współpracy mi ędzynarodowej w skali regionalnej i globalnej na rzecz ochrony i zrównowa żonego u żytkowania zasobów ró żnorodno ści biologicznej, - użytkowanie ró żnorodno ści biologicznej w sposób zrównowa żony, z uwzgl ędnieniem równego i sprawiedliwego podziału korzy ści i kosztów jej zachowania, w tym tak że kosztów zaniechania działa ń rozwojowych ze wzgl ędu na ochron ę zasobów przyrody.

24

Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2022 (KPGO 2022)

Główne cele strategiczne zawarte w KPGO 2022 to: Racjonalna gospodarka odpadami - obszar Zgodno ść - zmniejszenie ilo ści powstaj ących odpadów komunalnych, w tym ograniczenie interwencji 7. marnotrawienia żywno ści, - zwi ększanie świadomo ści społecze ństwa na temat wła ściwego gospodarowania odpadami komunalnymi, w tym odpadami żywno ści i innymi odpadami ulegaj ącymi biodegradacji, - doprowadzenie do funkcjonowania systemu zagospodarowania odpadów komunalnych zgodnego z hierarchi ą sposobów post ępowania z odpadami, - zmniejszenie udziału zmieszanych odpadów komunalnych w całym strumieniu zbieranych odpadów - zwi ększenie udziału odpadów zbieranych selektywnie, zapewnienie jak najwy ższej jako ści selektywnie zbieranych odpadów aby mogły one zosta ć w mo żliwie najbardziej efektywny sposób poddane recyklingowi, selektywnego odbierania odpadów zielonych i innych bioodpadów u źródła, - zmniejszenie ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, aby nie było składowanych w 2020 r. wi ęcej ni ż 35% masy tych odpadów w stosunku do masy odpadów wytworzonych w 1995 r., - zakaz składowania selektywnie zebranych odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji, - zakaz składowania zmieszanych odpadów komunalnych bez przetworzenia, - zmniejszenie liczby miejsc nielegalnego składowania odpadów komunalnych, - utworzenie systemu monitorowania gospodarki odpadami komunalnymi, - monitorowanie i kontrola post ępowania z frakcj ą odpadów komunalnych wysortowywan ą ze strumienia zmieszanych odpadów komunalnych i nieprzeznaczon ą do składowania (frakcja 19 12 12), - zrównowa żenie funkcjonowania systemu gospodarki odpadami komunalnymi w zwi ązku z zakazem składowania okre ślonych frakcji odpadów komunalnych i pochodz ących z przetwarzania odpadów komunalnych, w tym odpadów o zawarto ści ogólnego w ęgla organicznego powy żej 5% s. m. i o cieple spalania powy żej 6 MJ/kg s. m.

25

Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032

W dokumencie zostały wyznaczone nast ępuj ące cele dotycz ące azbestu: Racjonalna gospodarka odpadami - obszar Zgodno ść - usuni ęcie i unieszkodliwienie wyrobów zawieraj ących azbest, interwencji 7. - minimalizacja negatywnych skutków zdrowotnych, spowodowanych obecno ści ą azbestu na terytorium kraju, - likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko.

Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej (NSEE)

Podstawowe cele, zdefiniowane w Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej, to: - upowszechnianie idei ekorozwoju we wszystkich sferach życia, uwzgl ędniaj ąc Wyst ępuje spójno ść Programu w ramach Zgodno ść równie ż prac ę i wypoczynek człowieka, czyli obj ęcie permanentn ą edukacj ą obszar interwencji 8 w cz ęś ci dotycz ącej ekologiczn ą wszystkich mieszka ńców Rzeczypospolitej Polskiej, edukacji ekologicznej. - wdro żenie edukacji ekologicznej, jako edukacji interdyscyplinarnej na wszystkich stopniach edukacji formalnej i nieformalnej, - tworzenie wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów edukacji ekologicznej, stanowi ących rozwini ęcie Narodowego Programu Edukacji Ekologicznej, a ujmuj ących propozycje wnoszone przez poszczególne podmioty, realizuj ące projekty edukacyjne dla lokalnej społeczno ści, - promowanie dobrych do świadcze ń z zakresu metodyki edukacji ekologicznej.

Dokumenty szczebla wojewódzkiego

26

Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Podkarpackiego 2022

Nadrz ędnym celem Planu jest: Stworzenie systemu gospodarki odpadami zgodnego z zasad ą zrównowa żonego Racjonalna gospodarka odpadami – obszar Zgodność rozwoju i opartego na hierarchii sposobów post ępowania z odpadami komunalnymi. interwencji 7. Cele główne w zakresie gospodarki odpadami to: - utrzymanie poziomu prognozowanych ilo ści wytwarzanych odpadów, pomimo wzrostu gospodarczego kraju wyra żonego za pomoc ą PKB, - zwi ększenie udziału odzysku, w szczególno ści recyklingu w odniesieniu do szkła, metali, tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury, jak równie ż odzysku energii z odpadów zgodnego z wymogami ochrony środowiska, - zmniejszenie ilo ści odpadów kierowanych na składowiska odpadów, - wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów, - zmniejszenie liczby czynnych składowisk odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne, - zmniejszenie ilo ści wytwarzanych odpadów komunalnych.

„Program ochrony powietrza dla strefy podkarpackiej z uwagi na stwierdzone przekroczenia poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10, poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM 2,5 oraz poziomu docelowego benzo(a)pirenu wraz z Planem Działa ń Krótkoterminowych (Dz. U. Woj. Podk. z dnia 9 stycznia 2017 r., poz. 74)

„Program Ochrony Powietrza dla strefy podkarpackiej” – kod strefy: PL1802, Ochrona powietrza atmosferycznego ść opracowany został w zwi ązku z przekroczeniem jako ści powietrza w zakresie: i klimatu - obszar interwencji 1 Zgodno poziomu dopuszczalnego pyłu PM10 i PM2,5 oraz docelowego benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10 w 2011 r. Obecnie obowi ązuje Aktualizacja Programu ochrony powietrza dla strefy podkarpackiej z uwagi na stwierdzone przekroczenia poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10, poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM 2,5 oraz poziomu docelowego benzo(a)pirenu wraz z Planem Działa ń Krótkoterminowych.

27

Została przyj ęta uchwał ą Sejmiku Województwa Podkarpackiego Nr XXX/544/16 z dnia 29.12.2016 r. zmieniaj ąca uchwał ę w sprawie okre ślenia „Programu ochrony powietrza dla strefy podkarpackiej z uwagi na stwierdzone przekroczenia poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10, poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM 2,5 oraz poziomu docelowego benzo(a)pirenu wraz z Planem Działa ń Krótkoterminowych, Dz. U. Woj. Podk. z dnia 9 stycznia 2017 r., poz. 74. Podstawowym dokumentem wskazuj ącym na konieczno ść wykonania Programu Ochrony Powietrza w tej strefie, w zakresie zanieczyszcze ń pyłem PM10 i PM2,5 oraz benzo(a)pirenem jest bie żą ca ocena jako ści powietrza w województwie podkarpackim, wykonywana przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie, w której strefa podkarpacka została zakwalifikowana do klasy C pod wzgl ędem ochrony zdrowia mieszka ńców. Program ochrony powietrza dla strefy podkarpackiej jest dokumentem wyznaczaj ącym podstawowe kierunki działa ń zmierzaj ących do przywracania poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM10, PM2,5 oraz benzo(a)pirenu na terenie województwa podkarpackiego, w zakresie: - ograniczania emisji powierzchniowej, - ograniczania emisji liniowej, - ograniczania emisji z istotnych źródeł punktowych, - planowania przestrzennego.

Substancje obj ęte Programem i źródła ich pochodzenia

Pył zawieszony PM10, pył zawieszony PM2,5 Ochrona powietrza atmosferycznego Zgodno ść Pył zawieszony PM10 i PM2,5 jest zanieczyszczeniem powietrza składaj ącym si ę i klimatu - obszar interwencji 1 z mieszaniny cz ąstek drobnych stałych i ciekłych. Zanieczyszczenia pyłowe mog ą pochodzi ć ze źródeł naturalnych lub antropogenicznych. Ilo ść pyłu PM10 i PM2,5 w powietrzu mo że wynika ć z emisji bezpo średniej (pył pierwotny) lub te ż z reakcji mi ędzy substancjami znajduj ącymi si ę w atmosferze (pył wtórny). Prekursorami pyłów wtórnych s ą przede wszystkim tlenki siarki, tlenki azotu, lotne zwi ązki organiczne i amoniak. Pył zawieszony mo że zawiera ć substancje toksyczne, takie jak wielopier ścieniowe w ęglowodory aromatyczne (m. in. B(a)P), metale ci ęż kie oraz dioksyny i furany.

28

Wśród antropogenicznych źródeł emisji pyłów wymieni ć nale ży: - źródła przemysłowe (energetyczne spalanie paliw i źródła technologiczne), - transport samochodowy, - spalanie paliw w sektorze bytowo-gospodarczym. Do źródeł naturalnych nale żą przede wszystkim pylenie traw, erozja gleb, wietrzenie skał, aerozol morski oraz wybuchy wulkanów. Najwi ęcej frakcji PM2,5 w pyle ogółem (TSP) wyst ępuje w sektorze komunalno- bytowym. Najmniejsze ilo ści pyłu PM2,5 w pyle ogółem wyst ępuj ą w procesach wydobycia i przetwórstwa kopalin, gdzie w najwi ększym stopniu emitowany jest pył o wi ększych frakcjach. Znaczna cz ęść emisji pyłu PM 10 i PM2,5 z transportu drogowego pochodzi z procesów innych ni ż spalanie paliw, do których zaliczy ć mo żna ścieranie okładzin samochodowych (np. opon i hamulców) oraz ścieranie nawierzchni dróg.

Program Ochrony Środowiska dla Województwa Podkarpackiego na lata 2017-2019 z Perspektyw ą do 2023 r. (PO Ś WP 2017-2019) Uchwała Nr XLVI/781/17 Sejmiku Województwa Podkarpackiego z dnia 27 listopada 2017 r. W dokumencie dokonano identyfikacji problemów środowiskowych w województwie Wszystkie obszary interwencji s ą zgodne. ść podkarpackim. Analiz ę problemów środowiskowych wykonano wykorzystuj ąc analiz ę Zgodno SWOT. Zestawiono słabe i mocne strony czynników środowiskowych oraz szanse i zagro żenia wynikaj ące z uwarunkowa ń środowiskowych, które stanowiły podstaw ę do formułowania celów i kierunków działa ń w ramach strategii ochrony środowiska województwa. Główne zagro żenia środowiskowe na terenie województwa scharakteryzowano w obr ębie poszczególnych komponentów środowiska. Program Ochrony Środowiska Dla Województwa Podkarpackiego na lata 2017-2019, z Perspektyw ą do 2023 r. zawiera ocen ę aktualnego stanu środowiska w 10 obszarach interwencji takich jak: gospodarka wodna, gospodarka wodno-ściekowa, ochrona klimatu i jako ści powietrza, zagro żenie hałasem, gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów, zasoby przyrodnicze, zagro żenie powa żnymi awariami, gleby, zasoby geologiczne, pola elektromagnetyczne. Dla poszczególnych obszarów interwencji, na podstawie analizy aktualnego stanu środowiska, zidentyfikowane zostały problemy i zagro żenia środowiska, m.in.:

29

1. powodzie i lokalne podtopienia obejmuj ące znaczne obszary województwa, a tak że Wszystkie obszary interwencji s ą zgodne. Zgodno ść małe zasoby dyspozycyjne wód, oraz niewystarczaj ąca retencja zbiornikowa w stosunku do potrzeb ludno ści i gospodarki; 2. niezadowalaj ący stan wód powierzchniowych, a tak że dysproporcja w wyposa żeniu w urz ądzenia gospodarki wodno-ściekowej na obszarach wiejskich oraz pomi ędzy obszarami wiejskimi a miastami; 3. sezonowe utrzymywanie si ę przekrocze ń dobowego poziomu dopuszczalnego pyłu PM10, wysokich st ęż eń pyłu PM2.5 i benzo(a)pirenu na terenach intensywnej urbanizacji oraz ponadnormatywne zanieczyszczenie ozonem troposferycznym; 4. nadmierna emisja hałasu komunikacyjnego; 5. nieosi ąganie przez samorz ądy gminne, wymaganych prawem, poziomów w zakresie zagospodarowania odpadów ulegaj ących biodegradacji i niektórych surowców wtórnych, brak składowisk odpadów o statusie RIPOK w Centralnym i Południowym Regionie Gospodarki Odpadami oraz powstawanie nielegalnych składowisk odpadów (dzikich wysypisk); 6. presja urbanistyczna i turystyczna na obszary cenne pod wzgl ędem przyrodniczym i krajobrazowym, fragmentacja siedlisk przyrodniczych i zagro żenie ci ągło ści korytarzy ekologicznych oraz po żary lasów; 7. wyst ępowanie na obszarze województwa obiektów zwi ązanych z niewła ściwym zagospodarowaniem odpadów poprodukcyjnych tzw. „bomb ekologicznych ǁ zakładów zaliczonych do grupy du żego i zwi ększonego ryzyka, w tym zakładów zlokalizowanych w sposób zwi ększaj ący ryzyko efektu domina oraz zagro żenia zwi ązane z transportem substancji niebezpiecznych; 8. znaczne obszary województwa obj ęte procesami osuwiskowymi, erozj ą i zakwaszeniem gleb oraz zmniejszenie liczby i powierzchni gospodarstw ekologicznych; 9. nielegalne wydobycie kopalin, zwłaszcza surowców skalnych eksploatowanych metod ą odkrywkow ą (skala tego zjawiska nie jest szczegółowo rozpoznana); 10. wzrost ilo ści źródeł promieniowania elektromagnetycznego w środowisku i nie do ko ńca rozpoznany jego wpływ na środowisko i zdrowie człowieka.

30

Cele, kierunki i zadania, jakie zostały okre ślone w niniejszym dokumencie Wszystkie obszary interwencji s ą zgodne. ść zorientowane s ą na: Zgodno 1. minimalizowanie skutków ekstremalnych zjawisk naturalnych oraz zwi ększenie zasobów dyspozycyjnych wody dla województwa podkarpackiego, zwłaszcza poprzez: - zapobieganie i przeciwdziałanie powodziom oraz suszy, a tak że ograniczanie - zasi ęgu i niekorzystnych nast ępstw tych zjawisk; - wzrost retencji wodnej; - osi ągni ęcie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych oraz zaspokojenie ilo ściowego i jako ściowego zapotrzebowania na wod ę przeznaczon ą do celów bytowo-gospodarczych oraz rekreacyjno-turystycznych, przede wszystkim poprzez: - ograniczanie emisji zanieczyszcze ń ze źródeł osadniczych i przemysłowych; - rozwój systemów oczyszczania i odprowadzania ścieków, systemów zaopatrzenia w wod ę; - ochron ę zasobów wodnych i ich monitoring; - popraw ę i utrzymanie wymaganej prawem jako ści powietrza (d ąż enie do osi ągni ęcia poziomu celu długoterminowego dla ozonu i krajowego celu redukcji nara żenia dla pyłu PM 2.5 do roku 2020) i przeciwdziałanie zmianom klimatu, m.in. poprzez: - monitoring i zarz ądzanie jakości ą powietrza (programy ochrony powietrza); - redukcj ę punktowej emisji zanieczyszcze ń, w tym gazów cieplarnianych; - popraw ę efektywno ści energetycznej i ograniczanie emisji niskiej z sektora komunalno-bytowego; - wpieranie inwestycji ograniczaj ących emisj ę komunikacyjn ą (niskoemisyjnego taboru oraz infrastruktury transportu publicznego); - popraw ę klimatu akustycznego poprzez: - opracowanie instrumentów do zarz ądzania hałasem (mapy akustyczne i programy ochrony środowiska przed hałasem); - minimalizowanie ponadnormatywnego oddziaływania hałasu w s ąsiedztwie dróg krajowych i wojewódzkich; - wyprowadzenie ruchu tranzytowego poza tereny zabudowy;

31

a) zmniejszenie masy odpadów składowanych na składowiskach oraz zwi ększenie Wszystkie obszary interwencji s ą zgodne. ść udziału odzysku surowców wtórnych i energii z odpadów, poprzez: Zgodno - realizacj ę i sukcesywn ą aktualizacj ę wojewódzkiego planu gospodarki odpadami (WPGO); - budow ę infrastruktury do selektywnego zbierania odpadów komunalnych oraz instalacji słu żą cych do odzysku (w tym recyklingu, termicznego przekształcania z odzyskiem energii) oraz instalacji unieszkodliwiania odpadów; b) zachowanie, ochron ę i przywracanie ró żnorodno ści biologicznej i krajobrazowej, ochron ę zasobów le śnych oraz rozwój trwałej, zrównowa żonej i wielofunkcyjnej gospodarki le śnej poprzez: - opracowanie instrumentów do zarz ądzania ochron ą przyrody, krajobrazu i lasów (m.in. plany ochrony lub zada ń ochronnych, plany urz ądzenia lasów, - plany zalesienia, audyt krajobrazowy); - zachowanie i przywracanie wła ściwego stanu siedlisk i gatunków w szczególno ści gatunków zagro żonych; - budowanie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa i wzmocnienie publicznych funkcji lasów; - rozwój zielonej infrastruktury jako no śnika usług ekosystemowych (m.in. rozwój terenów zieleni w miastach i w miejskich obszarach funkcjonalnych, poprawa dro żno ści korytarzy ekologicznych); - prowadzenie trwale zrównowa żonej i wielofunkcyjnej gospodarki le śnej; - ochron ę lasów przed katastrofami (po żary, szkodniki) i zwi ększenie zasobów hydrologicznych w lasach; - opracowanie i wdro żenie zasad renaturyzacja małych cieków wodnych zamienionych w przeszło ści na kanały melioracyjne; c) zapewnienie bezpiecze ństwa chemicznego i ekologicznego mieszka ńcom województwa podkarpackiego, w tym zmniejszanie ryzyka wyst ąpienia powa żnych awarii oraz ograniczenie ich skutków, poprzez: - przeciwdziałanie powa żnym awariom i zagro żeniom zwi ązanym z transportem substancji niebezpiecznych oraz minimalizacja negatywnych skutków tych zdarze ń; - minimalizacj ę negatywnego wpływu na środowisko lub zdrowie ludzi odpadów poprodukcyjnych niewła ściwie składowanych albo magazynowanych;

32

d) ochron ę i racjonalne wykorzystanie powierzchni ziemi oraz rekultywacj ę terenów zdegradowanych, poprzez: - zapewnienie wła ściwego sposobu u żytkowania gleb; remediacj ę zanieczyszczonej powierzchni ziemi, rekultywacj ę gruntów - zdegradowanych i zdewastowanych, oraz rewitalizacj ę obszarów zdegradowanych; - minimalizowanie negatywnych skutków zjawisk geodynamicznych; e) ochron ę i zrównowa żone wykorzystanie zasobów geologicznych oraz ograniczanie presji na środowisko zwi ązanej z eksploatacj ą i prowadzeniem prac poszukiwawczych poprzez: - kompleksow ą ochron ę zasobów złó ż kopalin; - eliminacj ę nieracjonalnej i nielegalnej eksploatacji kopalin; - minimalizacj ę presji na środowisko wywieranej działalno ści ą górnicz ą; - ochron ę georó żnorodno ści; f) ochron ę ludno ści i środowiska przed ponadnormatywnym promieniowaniem elektromagnetycznym poprzez utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych nieprzekraczaj ących warto ści dopuszczalnych.

Dokumenty szczebla powiatowego i gminnego

Program ochrony środowiska dla powiatu przeworskiego

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Przeworskiego na lata 2013-2016 z Ochrona powietrza atmosferycznego i klimatu uwzgl ędnieniem lat 2017-2020 jest dokumentem, który analizuje istniej ący stan – obszar interwencji 1; poszczególnych komponentów środowiska przyrodniczego oraz przedstawia cele i Ochrona przed hałasem - obszar interwencji zadania konieczne do realizacji w poszczególnych obszarach interwencji. Maj ą 2; one zachowa ć dobry stan środowiska, a tam gdzie konieczna jest poprawa – Ochrona przed promieniowaniem przedstawi ć zadania naprawcze. elektromagnetycznym - obszar interwencji 3. Nadrz ędnym celem Programu jest trwały i zrównowa żony rozwój Powiatu umo żliwiaj ący harmonijny rozwój gospodarczy i społeczny oraz wysok ą jako ść środowiska przyrodniczego.

33

Cel ten jest zgodny ze Strategi ą Rozwoju Powiatu Przeworskiego, która zakłada Poprawa jako ści wód powierzchniowych ść „równomierny rozwój wszystkich potrzebnych dziedzin życia społeczno- i podziemnych, ochrona przed powodzi ą. Zgodno gospodarczego, przyjazny człowiekowi i rodzinie”. zrównowa żona gospodarka wodno – ściekowa W PO Ś dla Powiatu Przeworskiego przyj ęto nast ępuj ące priorytety ekologiczne. - obszar interwencji 4; Elementami środowiska, co do których w pierwszym rz ędzie powinny by ć podj ęte Ochrona zasobów kopalin - obszar interwencji działania zmierzaj ące do poprawy aktualnego stanu oraz zapewnienia szczególnej 5; ochrony są: Ochrona powierzchni ziemi i gleb - obszar - chronione obiekty i tereny przyrodnicze, interwencji 6; - zasoby wodne, Racjonalna gospodarka odpadami - obszar - powietrze atmosferyczne i klimat, interwencji 7; - powierzchnia ziemi (racjonalna gospodarka odpadami), Ochrona ró żnorodno ści biologicznej - hałas, i krajobrazu - obszar interwencji 8; - wykorzystanie zasobów naturalnych. Zapobieganie powa żnym awariom - obszar Oprócz wy żej wymienionych zagadnie ń uznano, że nale ży równie ż sprecyzowa ć cele i interwencji 9. działania w zakresie innych zagadnie ń, które tak że maj ą istotne znaczenie dla ochrony zasobów i jako ści środowiska, a tak że zdrowia człowieka. S ą to: - zasoby kopalin, - gleby u żytkowane rolniczo, - niejonizuj ące promieniowanie elektromagnetyczne, - nadzwyczajne zagro żenia środowiska (awarie przemysłowe).

„Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Miasta Przeworska na lata 2016 - 2022”

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Miasta Przeworsk ma na celu wywi ązanie si ę z Ochrona powietrza atmosferycznego i klimatu Zgodno ść ustale ń zawartych w pakiecie klimatyczno-energetycznym do roku 2020 poprzez – obszar interwencji 1. realizacj ę celów głównych: - zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych; - zwi ększenie ilo ści energii pochodz ącej ze źródeł odnawialnych; - podniesienie efektywno ści energetycznej a co za tym idzie redukcj ę zu życia energii finalnej;

34

- poprawa jako ści powietrza, zwłaszcza na obszarach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych norm st ęż eń substancji w powietrzu i realizowane są programy ochrony powietrza (POP).

Cele programu to m.in.: - zwi ększenie bezpiecze ństwa energetycznego odbiorców na terenie gminy, - ograniczenie emisji CO 2 oraz emisji zanieczyszcze ń z instalacji wykorzystywanych na terenie gminy a tak że emisji pochodz ącej z transportu , - zwi ększenie wykorzystania energii pochodz ącej ze źródeł odnawialnych, - zwi ększenie efektywno ści wykorzystania, wytwarzania oraz dostarczania energii, - rozwój systemów zaopatruj ących w energi ę, zmniejszaj ących wyst ępowanie niskiej emisji zanieczyszcze ń, - promocja efektywnego energetycznie o świetlenia, - promocja oraz realizacja zrównowa żonego transportu z uwzgl ędnieniem transportu publicznego, indywidualnego i rowerowego, - celem realizacji ww. Planu jest poprawa jako ści powietrza atmosferycznego na terenie danej gminy poprzez szereg wyznaczonych działa ń. Wi ększo ść z nich bezpo średnio nawi ązuje do niniejszego Projektu dla Miasta Przeworska tj.: - wymiana źródeł ciepła na nowoczesne wysokosprawne kotły spełniaj ące aktualne standardy emisyjne oraz instalacje odnawialnych źródeł energii - promowanie instalacji OZE w ramach edukacji społecze ństwa na temat walki z tzw. nisk ą emisj ą oraz udost ępnienie informacji na temat mo żliwo ści pozyskania dotacji na ich zakup, - zwi ększenie dost ępu do paliwa gazowego przez rozbudow ę sieci gazowej.

35

Celem głównym Planu Gospodarki Niskoemisyjnej jest wzrost efektywno ści energetycznej, spadek emisji dwutlenku w ęgla oraz wzrost produkcji energii z OZE. Do realizacji i monitorowania ustalono cele Planu dla roku 2020 na poziomie: - Spadek zu życia energii finalnej o 5 476,45 MWh/rok (1,81%), w stosunku do roku bazowego, - Redukcja CO2 o 2 613,55 Mg/rok (2,75%), w stosunku do roku bazowego, - Wzrost produkcji energii z OZE w wysoko ści 2 502,77 MWh/rok (0,84%), w stosunku do roku bazowego, Spadek emisji pyłu PM10 o 5,6393 Mg/rok oraz benzo(a)piranu o 3,6688 kg/rok w stosunku do roku bazowego. W zwi ązku z realizacj ą PGN dla Miasta Przeworsk zidentyfikowano nast ępuj ące problemy: 1. Znikome wykorzystanie OZE w sektorze publicznym, brak wykorzystania w sektorze usługowym i przedsi ębiorstw, niskie w sektorze mieszkalnym, 2. Wysoka energochłonno ść dotycz ąca gospodarstw indywidualnych oraz cz ęś ci budynków publicznych, stare instalacje u żywane w budynkach, 3. Wysoka ch ęć oszcz ędno ści w śród mieszka ńców przy bardzo niskiej świadomo ści ekoenergetycznej mieszka ńców i ich wpływie, na jako ść powietrza, 4. Słaba realizacja idei zrównowa żonego transportu.

W zwi ązku z d ąż eniem do realizacji okre ślonych celów w Planie zostały zaplanowane działania. Podzielono je według sektorów, u żytych podczas inwentaryzacji źródeł emisji CO2 . Cało ść środków przeznaczonych na realizacj ę zada ń szczegółowych oszacowano na kwot ę 26 940 000 zł. Najwa żniejsze działania obejmuj ą przeprowadzanie termomodernizacji obiektów, zwłaszcza tych, które są stare i cechuj ą si ę du żymi stratami cieplnymi. Dodatkowo nale ży dokonywa ć modernizacji kotłów u żywanych do ogrzewania i je żeli to mo żliwe, przechodzi ć na inne paliwo ni ż w ęglowe. Kolejn ą du żą dziedzin ą, na której powinny intensyfikowa ć si ę działania jest wzrost produkcji energii z OZE. Cel ten ma by ć osi ągni ęty poprzez monta ż instalacji przy budynkach publicznych, mieszkalnych oraz przemysłowych i usługowych.

36

Cele szczegółowe Planu Gospodarki niskoemisyjnej: Cel 1. Zwi ększenie produkcji energii z OZE o 2 502,77 MWh/rok (wzrost o 0,84%) do 2020 r. poprzez m.in: 1) Wzrost liczby gospodarstw domowych korzystaj ących z instalacji OZE, 2) Monta ż instalacji OZE dla budynków u żyteczno ści publicznej, 3) Monta ż instalacji fotowoltaicznych w sektorze przedsi ębiorstw. Cel 2. Redukcja zu życia energii finalnej w mie ście o 5 476,45 MWh/rok (1,81%) do 2020 r. poprzez m.in.: 1) Dofinansowanie do wymiany źródeł ciepła i termomodernizacji (sektor prywatny), 2) Edukacj ę mieszka ńców w zakresie gospodarki niskoemisyjnej, 3) Modernizacja o świetlenia ulicznego, 4) Kompleksowe termomodernizacje w budynkach u żyteczno ści publicznej. Cel 3. Redukcja emisji CO2 o 2 613,55 Mg/rok (2,75%) do 2020 r. poprzez m.in: 1) Przeprowadzenie termomodernizacji i monta ż instalacji OZE, 2) Poprawa stanu technicznego dróg na terenie miasta, 3) Wymiana o świetlenia w b.u.p. na energooszcz ędne, 4) Wymian ę miejskiego taboru. Cel 4. Systematyczna praca nad budowaniem świadomo ści mieszka ńców w zakresie gospodarki niskoemisyjnej, ekoenergetyki i zrównoważonego transportu poprzez m.in.: 1) Promocja zrównowa żonego transportu, zachowa ń typu eco-driving oraz car-pooling, 2) Promocja budownictwa ekoenergetycznego, 3) Edukacja mieszka ńców w zakresie OZE i pozyskiwania funduszy w tym zakresie, 4) Stosowanie „zielonych przetargów” w mie ście.

Cel 5. Redukcja emisji pyłu PM10 o 5,6393 Mg/rok oraz benzo(a)pirenu o 3,6688 kg/rok do powietrza poprzez realizacj ę w/w działa ń .

37

Aktualizacja Programu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Miasta Przeworsk na lata 2017-2032

Główne zało żenia aktualizacji programu to: Racjonalna gospodarka odpadami - Zgodno ść - ustalenie zasad demonta żu, transportu i unieszkodliwiania azbestu na terenie Gminy, obszar interwencji 7 - ustalenie zasad przyznawania dotacji celowych zwi ązanych z usuwaniem azbestu. - uczestniczenie koordynatora Aktualizacji Programu i innych pracowników administracji publicznej w szkoleniach dot. post ępowania z azbestem, - organizowanie lokalnych spotka ń informacyjnych i edukacyjnych dla zainteresowanych mieszka ńców Gminy w ramach realizacji Aktualizacji Programu, - przekazywanie informacji na temat realizacji Aktualizacji Programu mieszka ńcom Gminy (strona www, ulotki, artykuły prasowe, spotkania, szkolenia, informacje pisemne do konkretnych wła ścicieli nieruchomo ści posiadaj ących azbest), - realizacja likwidacji azbestu z terenu Gminy zgodnie z zało żeniami Aktualizacji Programu, przy zało żeniu punktów poprzednich, - organizacja składania wniosków do Urz ędu Gminy przez wła ścicieli azbestu, - organizacja przetargów. - uzupełniane na bie żą co dane inwentaryzacyjne dot. azbestu na terenie Gminy, (przyjmowanie zgłosze ń i informacji o azbe ście na terenie Gminy), - roczne sprawozdania z realizacji Aktualizacji Programu (ilo ść azbestu zebrana i unieszkodliwiona z terenu Gminy), - aktualizacja dokumentu wraz ze zmieniaj ącym si ę stanem prawnym, zasadami finansowania oraz ilo ści ą wyrobów. - kontrola poprawno ści działania podmiotów zajmuj ących si ę usuwaniem azbestu z terenu Gminy - zwłaszcza demonta żem i transportem azbestu z terenu Gminy (ocena narażenia i ochrony zdrowia mieszka ńców) - zadanie koordynowane wspólnie z innymi organami.

38

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

4. Ogólna charakterystyka Gminy Miejskiej Przeworsk 4.1. Charakterystyka geograficzno-gospodarcza 4.1.1. Poło żenie administracyjne i powierzchnia

Po wdro żeniu reformy administracyjnej, od 1 stycznia 1999 roku Gmina Miejska Przeworsk wchodzi w skład województwa podkarpackiego oraz powiatu przeworskiego. Graniczy z gminami: - Przeworsk, - Zarzecze, - Ga ć. Przeworsk jest gmin ą miejsk ą poło żon ą w środkowej cz ęś ci powiatu przeworskiego. Gmina Miejska Przeworsk prawie w cało ści otoczona jest Gmin ą Przeworsk, a jedynie od południowego wschodu bezpo średnio graniczy z Gmin ą Zarzecze i od południowego zachodu graniczy z Gmin ą Ga ć. Przeworsk ma dogodne poł ączenia drogowe z miastem Rzeszowem, stolic ą województwa podkarpackiego. Powierzchnia Gminy Miejskiej Przeworsk zajmuje 22,13 km 2, co stanowi 3,17% powierzchni powiatu oraz 0,12% powierzchni województwa. Lokalizacj ę Gminy Miejskiej Przeworsk przedstawiono na poni ższym rysunku.

Rysunek 1. Lokalizacja Gminy Miejskiej Przeworsk na tle powiatu przeworskiego Źródło: www.osp.org.pl

39

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

4.1.2. Dane demograficzne

Ludno ść Gminy Miejskiej Przeworsk na koniec grudnia 2017 roku liczyła 15 475, co stanowi około 19,8 % mieszka ńców powiatu i 0,7 % mieszka ńców województwa. Powierzchnia rozpatrywanego obszaru wynosi 22,3 km2, co stanowi 3,7 % powierzchni powiatu przeworskiego oraz 0,12 % powierzchni województwa podkarpackiego. Gęsto ść zaludnienia wynosi 696 osób/km 2. Jest to warto ść wy ższa od średniej wojewódzkiej wynosz ącej 146 osób/km 2 oraz krajowej wynosz ącej 123 osób/km 2. Liczb ę mieszka ńców w poszczególnych latach na tle powiatu i województwa przedstawia poni ższa tabela.

Tabela 4.1 Liczba ludno ści Liczba ludno ści w poszczególnych latach Nazwa 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 [osoba] [osoba] [osoba] [osoba] [osoba] [osoba] [osoba] [osoba] Podkarpackie 2 127 948 2 128 687 2 129 951 2 129 294 2 129 187 2 127 657 2 127 656 2 129 138

Powiat 79 445 79 355 79 304 79 262 79 027 78 869 78 735 78 644 przeworski Gmina Miejska 15 971 15 928 15 915 15 779 15 681 15 585 15 731 15 475 Przeworsk Źródło: GUS https://bdl.stat.gov.pl/BDL

4.2. Działalno ść gospodarcza

Na terenie gminy miejskiej w 2017 roku zarejestrowanych było 1515 podmiotów gospodarczych – głównie małe i średnie (wg klasyfikacji REGON).

Tabela 4.2 Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na terenie gminy w 2017 roku Sekcja wg Liczba Opis PKD podmiotów Sekcja A Rolnictwo, le śnictwo, łowiectwo i rybactwo 5 Sekcja B Górnictwo i wydobywanie 0 Sekcja C Przetwórstwo przemysłowe 152

40

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Wytwarzanie i zaopatrywanie w energi ę elektryczn ą, Sekcja D gaz, par ę wodn ą, gor ącą wod ę i powietrze do układów klimatyzacyjnych 2 Dostawa wody; gospodarowanie ściekami Sekcja E i odpadami oraz działalno ść zwi ązana z rekultywacj ą 4 Sekcja F Budownictwo 152 Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów Sekcja G samochodowych, wł ączaj ąc motocykle 412 Sekcja H Transport i gospodarka magazynowa 57 Działalno ść zwi ązana z zakwaterowaniem i usługami Sekcja I gastronomicznymi 29 Sekcja J Informacja i komunikacja 37 Sekcja K Działalno ść finansowa i ubezpieczeniowa 41 Działalno ść zwi ązana z obsług ą rynku Sekcja L nieruchomo ści 36 Sekcja M Działalno ść profesjonalna, naukowa i techniczna 132 Działalno ść w zakresie usług administrowania i Sekcja N działalno ść wspieraj ąca 23 Administracja publiczna i obrona narodowa; Sekcja O obowi ązkowe zabezpieczenia społeczne 0 Sekcja P Edukacja 28 Sekcja Q Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 162 SEKCJA R Działalno ść zwi ązana z kultur ą, rozrywk ą i rekreacj ą 38 Pozostała działalno ść usługowa i gospodarstwa domowe zatrudniaj ące pracowników; gospodarstwa SEKCJA S i T domowe produkuj ące wyroby i świadcz ące usługi na własne potrzeby 145 Źródło: GUS https://bdl.stat.gov.pl/BDL

Do najwi ększych grup bran żowych na terenie gminy nale żą przedsi ębiorstwa prowadz ące działalno ść zwi ązan ą z handlem hurtowym i detalicznym. Na terenie Przeworska funkcjonuj ą zakłady: maszynowo-budowlane, spo żywcze, produkcji szklanej, przemysłu gumowego, meblowe, odzie żowe. Istotn ą kategori ę stanowi budownictwo i przetwórstwo przemysłowe oraz zakłady z napraw ą pojazdów samochodowych i motocykli. Ilo ść podmiotów gospodarczych w sektorze publicznym w 2016 roku wyniosła 57 podmiotów, natomiast w sektorze prywatnym ilo ść zarejestrowanych podmiotów gospodarczych wynosił: 1456.

41

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

4.3. Zaopatrzenie w energi ę elektryczn ą1

Infrastruktura elektroenergetyczna na terenie miasta obejmuje: – sie ć wysokiego napi ęcia rz ędu 110kV; – sie ć średniego napi ęcia 15 kV; – sie ć niskiego napi ęcia. Miasto zasilane jest napi ęciem średnim o warto ści 15 kV ze stacji redukcyjnej 110/15 kV zlokalizowanej we wschodniej cz ęś ci miasta poprzez linie napowietrzne i kablowe SN oraz stacje transf. SN/nN. Stacja redukcyjna w Przeworsku, w której zainstalowane s ą dwa transformatory o mocy znamionowej po 25 MVA pracuje na napi ęciu pierwotnym 110 kV. Jest ono doprowadzane liniami wysokiego napi ęcia od zachodu ze stacji Głuchów koło Ła ńcuta, natomiast od wschodu wyprowadzone jest z niej napi ęcie do stacji redukcyjnej Przemy śl. Sie ć rozdzielcza średniego napi ęcia poprzez linie napowietrzne i kablowe rozgał ęzia si ę na terenie miasta, nast ępnie doprowadza napi ęcie do stacji transformatorowych. Te z kolei s ą źródłem zasilania konsumpcyjnej i o świetleniowej sieci niskiego napi ęcia bezpo średnio obsługuj ącej odbiorców zlokalizowanych na terenie Przeworska. W celu zapewnienia bezpiecze ństwa dostaw energii dystrybutor „PGE Dystrybucja S.A.” przeznacza znaczne środki finansowe na modernizacj ę i rozbudow ę sieci niskiego, średniego i wysokiego napi ęcia. Na podstawie corocznych planów eksploatacyjnych systematycznie przeprowadzane s ą zabiegi eksploatacyjne na wszystkich urz ądzeniach sieci dystrybucyjnej co wraz z zaplanowanymi inwestycjami sieciowymi umo żliwia utrzymanie sieci w dobrym stanie oraz zapewnia ci ągło ść zasilania. Obci ąż enie ka żdej stacji trans. jest zró żnicowane zarówno w ci ągu doby jak i roku dlatego mo żliwo ść przył ączenia nowych odbiorców, źródeł energii do konkretnej stacji trans. SN/nN nale ży ka żdorazowo rozpatrywa ć indywidualnie. W miar ę mo żliwo ści technicznych stacji transformatorowych mo żna (w ograniczonym zakresie) wymienia ć zainstalowane w nich transformatory na wi ększe. W sieciach średniego napi ęcia (SN) wyst ępuj ą rezerwy mocy ale mo żliwo ść przył ączenia nowych odbiorców lub źródeł energii do sieci SN nale ży równie ż rozpatrywa ć indywidualnie. Dla ka żdego przypadku nale ży bra ć pod uwag ę aktualne obci ąż enie linii, moc zainstalowanego transformatora w stacji WN/SN, odległo ść punktu przył ączenia od stacji WN/SN oraz przekrój przewodów roboczych. Charakterystyk ę techniczn ą urz ądze ń elektroenergetycznych zlokalizowanych na terenie miasta przedstawiaj ą tabele poni żej 2.

3 Opracowano na podstawie „Projektu zało żeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe dla Miasta Przeworska”

42

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

1 Długo ść linii 110 kV [km] napowietrzne 6,9 2 Długo ść linii 15 kV [km] napowietrzne 57,0 kablowe 45,3 3 Długo ść linii nN (bez przył ączy) [km] napowietrzne 58,0 kablowe 62,0 4 Długo ść przył ączy nN [km] napowietrzne 22,0 kablowe 11,0 5 Stacje transformatorowe 15/0,4 kV [szt.] słupowe 29 wn ętrzowe 36 6 Stacje WN/SN [szt.] 1 7 Moc zainstalowanych transf. WN/SN [MVA] 50 8 Ilo ść zainstalowanych transf. WN/SN [szt.] 2 9 Moc zainstalowanych transf. 15/0,4 kV [kVA] 16 294 10 Ilo ść zainstalowanych transf. 15/0,4 kV [szt.] 65 Źródło: Projekt zało żeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe dla Miasta Przeworska

W Przeworsku funkcjonuje mała elektrownia wodna przy rzece Mleczka, któr ą prowadzi prywatna osoba fizyczna.

4.4. Zaopatrzenie w ciepło

Ciepło produkowane dla odbiorców z obszaru gminy wykorzystywane jest na potrzeby: ogrzewania i wentylacji obiektów, Podgrzewania wody u żytkowej, sporz ądzania posiłków (w obiektach u żyteczno ści publicznej), technologiczne (u odbiorców przemysłowych). Poziom zapotrzebowania na ciepło uzale żniony jest w głównej mierze od warunków atmosferycznych panuj ących w tzw. „sezonie grzewczym” (w miesi ącach wrzesie ń-marzec). Znaczny wpływ ma tak że energochłonno ść stosowanych technologii, poziom produkcji, stan techniczny obiektów (przeprowadzone prace termomodernizacyjne) oraz stosowanie nowoczesnych, energooszcz ędnych źródeł ciepła. Zaopatrzenie w ciepło w mie ście Przeworsk zapewnia 85 kotłowni lokalnych, które obsługuj ą obiekty u żyteczno ści publicznej, budownictwa usługowego i przemysłu oraz budownictwa wielorodzinnego. Przesył energii cieplnej w mie ście odbywa si ę przez system sieci cieplnych (magistrala ciepłownicza, sieci rozdzielcze, przył ącza), których długo ść wynosi ponad 10 km.

43

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Budownictwo jednorodzinne ogrzewane jest z indywidualnych kotłowni zasilanych gazem lub w ęglem oraz piecami w ęglowymi. W mie ście Przeworsk zaznacza si ę i post ępuje proces oszcz ędnego gospodarowania paliwami i energi ą. Przejawia si ę to w stosowaniu nowoczesnej metody zmniejszania strat ciepła w budynkach, wprowadzaniu układów grzewczych o wy ższej sprawno ści energetycznej, eliminowaniu przestarzałych kotłowni i sieci ciepłowniczych, stosowaniu regulacji automatycznej, realizacji programów termomodernizacyjnych budynków. Kotłownie lokalne usytuowane na terenie miasta s ą systematycznie modernizowane poprzez zamian ę spalanego paliwa w ęglowego na gaz ziemny, olej opałowy, drewno, biomasę. Wykorzystywana bywa energia cieplna ze źródeł niekonwencjonalnych. Ponadto produkowana energia cieplna jest efektywniej wykorzystywana m.in. w wyniku zmniejszenia energochłonno ści istniej ącego budownictwa 3.

4.5. System gazowniczy

Dostawc ą gazu jest PGNIG Obrót Detaliczny sp. z o.o. Region Karpacki. Do Przeworska gaz dostarczany jest dwoma gazoci ągami wysokopr ęż nymi relacji Jarosław-Sędziszów. Za dostaw ę i przesył gazu do Przeworska odpowiedzialny jest Zakład Gazowniczy w Jarosławiu, natomiast za jego dystrybucj ę na terenie miasta Rozdzielnia Gazu w Przeworsku. Do Przeworska gaz dostarczany jest dwoma gazoci ągami wysokopr ęż nymi relacji Jarosław-Sędziszów. Na terenie miasta znajduj ą si ę 3 stacje redukcyjno - pomiarowe I stopnia i 9 stacji II stopnia. Operatorem sieci gazowej któr ą stanowi ą gazoci ągi rozdzielcze średniego i niskiego ci śnienia zlokalizowane w obszarach zgazyfikowanych Miasta Przeworska jest Polska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o., Oddział w Tarnowie, Zakład w Rzeszowie. W/w system dystrybucyjny (układ pier ścieniowy oraz rozgał ęź ny) zasilany jest poprzez zespoły stacji redukcyjno-pomiarowych wysokiego ci śnienia zlokalizowanych w strefie dystrybucyjnej nr K4. Redukcja gazu z ci śnienia średniego na niskie odbywa się za pomoc ą reduktorów zainstalowanych u odbiorców gazu.

3 Projekt zało żeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe dla Miasta Przeworska

44

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Tabela 4.3 Przeworsk – sie ć gazowa, odbiorcy oraz zu życie gazu w gospodarstwach domowych w 2016 roku

ca ą

cza do cza do cza -cy ą ą ą

korzystaj czynnej sieci czynnej sieci czynnej sieci czynnej ycie gazu ycie ogółem ż ść ść ść ść budynków przesyłowej przesyłowej rozdzielczej zu ogrzewaj mieszkalnych odbiorcy gazuodbiorcy gazu odbiorcy z sieci gazowej sieci z mieszkania gazemmieszkania budynków ogółem czynne przył czynne przył czynne ludno długo długo długo [m] [m] [m] [szt.] [szt.] [gosp.] [gosp.] [tys.m 3] [osoba] 72 700 8 363 64 337 2 361 2 180 4 390 1 631 2 491,0 13 684 Źródło: GUS https://bdl.stat.gov.pl/BDL - dane z dnia 10.03.2018 r., brak dost ępnych danych za 2017 rok

Istniej ąca sie ć gazowa na terenie miasta Przeworska posiada rezerwy przepustowo ści, gwarantuj ące dostaw ę gazu zarówno dla odbiorców istniej ących jak i powstaj ących nowych budynków mieszkalnych. W przypadku ewentualnego wyst ąpienia wi ększego zapotrzebowania na paliwo gazowe do celów przemysłowych lub innych, Zakład w Rzeszowie zobowi ązuje si ę do podj ęcia stosownych zamierze ń inwestycyjnych, po dokonaniu uprzednio analizy mo żliwo ści przesyłowych sieci oraz uzasadnienia ekonomicznego celowo ści inwestycji.

5. Analiza stanu środowiska 5.1. Klimat

Miasto Przeworsk poło żone jest według regionalizacji klimatycznej R. Gumińskiego w tarnowsko-rzeszowskiej dzielnicy klimatycznej ze znacznym podobie ństwem stosunków klimatycznych tego regionu do klimatu Regionu Sandomierskiego. Klimat jest bardzo specyficzny, ze wzgl ędu na nast ępuj ące, cz ęsto w bardzo krótkim czasie, zmiany pogodowe. Zimy bywaj ą ró żne: wyj ątkowo surowe, b ądź wyj ątkowo łagodne. Lato jest upalne z niewielk ą ilo ści ą opadów i burz, albo chłodne i zachmurzone. Dlatego rozkład opadów jest bardzo niezrównowa żony. Rejon przeworski znajduje si ę pod wpływem działania północno- zachodnich pr ądów oceanicznych i wiatrów wiej ących z południowego wschodu, nios ących ze sob ą silne i długotrwałe opady, zwłaszcza w letniej porze roku 4. Cech ę charakterystyczn ą

4 Strategia Rozwoju Miasta Przeworska

45

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

stanowi gwałtowno ść burz wywoływana silnymi wiatrami wiej ącymi od Przeł ęczy Dukielskiej. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 7,8 oC przy amplitudzie miesi ęcznej do 22 oC, z najcieplejszym lipcem: 18,5 oC i najchłodniejszym styczniem/ lutym – 4,5 oC5. Poni żej na rysunku przedstawiono podział kraju na regiony klimatyczne wg A. Wosia.

Rysunek 2. Podział kraju na regiony klimatyczne wg. A. Wosia Źródło: http://www.igipz.pan.pl

5 Projekt zało żeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe dla Miasta Przeworska

46

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Rysunek 3. Podział kraju na regiony klimatyczne wg. A. Wosia Źródło: http://www.igipz.pan.pl

47

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Rysunek 4. Podział kraju na regiony klimatyczne wg. A. Wosia Źródło: http://www.igipz.pan.pl

5.1.1. Stan jako ści powietrza atmosferycznego – normy prawne

Oceny jako ści powietrza dokonuje si ę z uwzgl ędnieniem dwóch grup kryteriów: ° ustanowionych ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi, ° ustanowionych ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin. Podstaw ę oceny stanowi ą okre ślone w rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. poz. 1031 poziomy substancji w powietrzu: dopuszczalne, docelowe, celów długoterminowych i alarmowe. W niektórych przypadkach w ww. rozporz ądzeniu okre ślono dozwolon ą liczb ę przekrocze ń okre ślonego poziomu, a tak że terminy, w których okre ślony poziom powinien zosta ć osi ągni ęty. Warto ści poszczególnych poziomów substancji w powietrzu zostały zró żnicowane ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi i ochron ę ro ślin. Dla ka żdego z tych kryteriów zostały okre ślone odr ębne wymagania dotycz ące lokalizacji stacji pomiarowych, a tak że wymaganego zakresu wykonywanych bada ń. W ocenie jako ści powietrza stosowane s ą równie ż Wytyczne Komisji Europejskiej do decyzji 2011/850/UE,

48

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

które stanowi ą, że przekroczenie normy jako ści powietrza wyst ępuje wtedy, gdy warto ść odpowiedniej statystyki (np. średniej rocznej, średniej dobowej) po zaokr ągleniu do ilo ści miejsc znacz ących, z jak ą podana jest norma, przekracza warto ść normowan ą. Ponadto istotne w tym zakresie s ą nast ępuj ące normy prawne: - Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 13 wrze śnia 2012 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz.U. 2012 poz. 1032) - Aktualizacja POP - uchwała nr XXX/544/16 Sejmiku Województwa Podkarpackiego z dnia 29 grudnia 2016 r.

Tabela 5.1 Poziomy dopuszczalne do oceny jako ści powietrza Źródło: WIO Ś w Rzeszowie

Tabela nr 5.2 Poziomy docelowe. Źródło: WIO Ś w Rzeszowie

49

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Tabela 5.3 Poziomy celów długoterminowych dla ozonu. Źródło: WIO Ś w Rzeszowie

Tabela 5.4 Poziomy alarmowe. Źródło: WIO Ś w Rzeszowie

Tabela 5.5 Poziomy informowania społecze ństwa. Źródło: WIO Ś w Rzeszowie

Tabela 5.6 Pułap stęż enia ekspozycji dla pyłu PM2,5. Źródło: WIO Ś w Rzeszowie

W ocenie jako ści powietrza uwzgl ędnia si ę substancje, dla których w prawie krajowym i w dyrektywach unijnych okre ślono normatywne st ęż enia w postaci poziomów: dopuszczalnych, docelowych lub celu długoterminowego w powietrzu. Substancje te zostały wybrane ze wzgl ędu na powszechno ść wyst ępowania i szkodliwo ść dla zdrowia ludzkiego i ro ślin i s ą nimi: pyły zawieszone, w tym PM10 i PM2,5; wielopier ścieniowe w ęglowodory aromatyczne (WWA), w tym benzo(a)piren; tlenki azotu; tlenki siarki; metale: kadm, rt ęć , ołów, nikiel; arsen; tlenek w ęgla; ozon. Oceny i wynikaj ące z nich działania odnoszone s ą do jednostek terytorialnych nazywanych strefami, obejmuj ących obszar całego kraju. Zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie strefy, w których dokonuje si ę oceny jako ści powietrza (Dz.U. z 2012 r. poz. 914) dla wszystkich zanieczyszcze ń uwzgl ędnianych w ocenach jako ści powietrza obowi ązuje nast ępuj ący podział kraju na strefy:

50

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

- aglomeracja o liczbie mieszka ńców powy żej 250 tysi ęcy, - miasto (nie b ędące aglomeracj ą) o liczbie mieszka ńców powy żej 100 tys., - pozostały obszar województwa, nie wchodz ący w skład aglomeracji i miast powy żej 100 tys. mieszka ńców (strefa podkarpacka). Województwo podkarpackie zostało podzielone na 2 strefy: miasto Rzeszów oraz stref ę podkarpack ą. W strefie podkarpackiej znajduje si ę miasto Przeworsk.

5.1.2. Ocena jako ści powietrza atmosferycznego na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk

Ocen ę jako ści powietrza ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi w ramach PM Ś wykonuje si ę dla nast ępuj ących zanieczyszcze ń: dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenku węgla, ozonu, benzenu, pyłu zawieszonego PM10, ołowiu, arsenu, kadmu, niklu i wielopier ścieniowych w ęglowodorów aromatycznych w pyle PM10 oraz pyłu zawieszonego PM2,5. Ocena jako ści powietrza w województwie podkarpackim za rok 2016 została opracowana w oparciu o wyniki pomiarów poziomów st ężeń zanieczyszcze ń wykonanych w 2016 r. na stacjach pomiarowych rozmieszczonych na obszarze województwa podkarpackiego, działaj ących w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska. Wielko ść emisji z obszaru województwa okre ślona została na podstawie bazy emisyjnej zinwentaryzowanej na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska przez ATMOTERM S.A. na potrzeby rocznej oceny jako ści powietrza za rok 2016. Baza podzielona została na obszary zestawiaj ące emisj ę: ze źródeł punktowych (energetyka zawodowa, procesy technologiczne), ze źródeł powierzchniowych (sektor komunalno- bytowy), ze źródeł liniowych zwi ązanych z transportem (drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne oraz emisja poza spalinowa i wtórna: ścieranie opon, okładzin hamulcowych, nawierzchni jezdni, unos z jezdni), z rolnictwa- (w tym pola uprawne, hodowla, maszyny rolnicze), ze źródeł naturalnych (lasy i emisja biogenna) oraz innych źródeł, np. niezorganizowanych obejmuj ących kopalnie i hałdy. Zakres bazy emisyjnej obejmował źródła emisji, których działalno ść i wyst ępowanie powoduje emisj ę dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, pyłów drobnych, benzo(a)pirenu oraz dodatkowo prekursorów zanieczyszcze ń tj. niemetanowych lotnych zwi ązków organicznych i amoniaku.

51

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Dwutlenek siarki Poziom zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi ocenia si ę w odniesieniu do poziomów dopuszczalnych: - st ęż enie 1-godzinne 350 µg/m 3– dopuszczalna cz ęsto ść przekrocze ń to 24 razy w roku (na wykresach pokazane jest 25 maksymalne st ęż enie 1-godzinne), - st ęż enie 24-godzinne 125 µg/m 3 – dopuszczalna często ść przekrocze ń to 3 razy w roku (na wykresach pokazane jest 4. maksymalne st ęż enie 24-godzinne), 3 - Dodatkowo dla SO 2 okre ślony został poziom alarmowy 500 µg/m . Zanieczyszczenie powietrza dwutlenkiem siarki w województwie utrzymuje si ę na niskim poziomie. Na stacjach, na których wykonywano pomiary w kryterium ochrony 3 3 zdrowia st ęż enia średnioroczne S0 2 kształtowały si ę na poziomie od 4 ug/m do 9 ug/m .

St ęż enia jednogodzinne i dobowe S0 2 nie przekroczyły ustalonych dla dwutlenku siarki norm.

Najwy ższe, stwierdzone w poszczególnych lokalizacjach st ęż enia jednogodzinne SO 2. Wyniki modelowania zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki i dwutlenkiem azotu, przeprowadzone w województwie podkarpackim dla roku 2016 potwierdziły dotrzymanie obowi ązuj ących norm dla tych zanieczyszcze ń. Badania zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego benzenem prowadzone były w województwie metod ą automatyczn ą z godzinnym u średnianiem st ęż eń w 3 punktach pomiarowych. Dodatkowo w 6 punktach prowadzone były pomiary st ęż eń benzenu z wykorzystaniem metody pasywnej.

W 2016 r. nie zarejestrowano przekrocze ń norm jako ści powietrza okre ślonych dla SO 2.

Dwutlenek azotu Poziom zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem azotu ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi ocenia si ę w odniesieniu do poziomów dopuszczalnych: - st ęż enie 1-godzinne 200 µg/m 3 – dopuszczalna cz ęsto ść przekrocze ń to 18 razy w roku (na wykresach , pokazane jest 19-te maksymalne st ęż enie 1-godzinne), - st ęż enie średnioroczne 40 µg/m 3. 3 Dodatkowo dla NO 2 okre ślony został poziom alarmowy 400 µg/m . W strefie podkarpackiej średnioroczne st ęż enia dwutlenku azotu wyniosły: w Ja śle 13 ug/m 3 (33 % normy), w Przemy ślu 13 ug/m 3 (33 % normy), w Nisku 13 ug/m 3 (33 % normy), w Mielcu 16 ug/m 3 (40 % normy), w Krempnej 5 ug/m 3 (13 % normy). Na terenie Przeworska nie wykonywano pomiarów w 2016 roku.

52

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Benzen W 2016 r. nie zarejestrowano przekrocze ń norm jako ści powietrza okre ślonych dla benzenu na terenie strefy podkarpackiej. Analiza zmian st ęż eń w ostatnim 10-leciu wykazuje zmniejszenie si ę st ęż enia benzenu. St ęż enia średnioroczne benzenu w punktach pomiarowych zawierały si ę w przedziale 1,1-1,9 ug/m 3 (22-38% normy). Najwy ższe st ęż enie średnioroczne benzenu zanotowano w Mielcu. Na stanowiskach pomiarowych najwy ższe miesi ęczne st ęż enia benzenu wyniosły 2,4-4,0 ug/m 3. Najwy ższe miesi ęczne st ęż enia benzenu odnotowano w styczniu. Na stacjach z pomiarami automatycznymi najwy ższe st ęż enia 1-godzinne benzenu wyniosły odpowiednio: w Rzeszowie 13,3 ug/m 3, w Przemy ślu 21,6 ug/m 3, w Mielcu 23,9 ug/m 3. Najwy ższe st ęż enia dobowe benzenu na stacjach automatycznych wyniosły: w Rzeszowie 5,7 ug/m 3, w Przemy ślu 8,4 ug/m 3 (najbli żej Przeworska) w Mielcu 8,2 ug/m 3. Na terenie Przeworska nie wykonywano pomiarów w 2016 roku.

Rysunek 5. Rozmieszczenie stanowisk pomiarowych benzenu w woj. podkarpackim w 2016 r. Źródło: „Roczna ocena jako ści powietrza w Województwie Podkarpackim - Raport za rok 2016 ”.

53

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Rysunek 6. Średnioroczne st ęż enia benzenu na stanowiskach pomiarowych w 2016 r. Źródło: „Roczna ocena jako ści powietrza w Województwie Podkarpackim – Raport za rok 2016”.

W strefie podkarpackiej w 2016 r. najwy ższe warto ści miesi ęcznego st ęż enia benzenu, mierzonego metod ą pasywn ą wyst ąpiły w styczniu i zawierały si ę w przedziale 3,3-4 ug/m 3.

Pył zawieszony PM10 Poziom zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym PM10 ocenia si ę w odniesieniu do poziomów dopuszczalnych: - st ęż enie 24-godzinne 50 µg/m3– dopuszczalna cz ęsto ść przekrocze ń to 35 razy w roku, - st ęż enie średnioroczne 40 µg/m3. Dodatkowo dla pyłu PM10, mierzonego metodami automatycznymi, ustanowione s ą równie ż poziomy: - informowania – st ęż enie 24-godzinne 200 µg/m3– warto ść progowa informowania społecze ństwa o ryzyku wyst ąpienia przekroczenia poziomu alarmowego pyłu PM10, - alarmowy – st ęż enie 24-godzinne 300 µg/m3. Badania zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym o średnicy ziaren poni żej 10 m prowadzone były w województwie na 11 stanowiskach pomiarowych. St ęż enia średnioroczne pyłu PM 10 nie przekroczyły 40 ug/m 3. W punktach pomiarowych st ęż enia średnioroczne pyłu PM 10 stanowiły 65¬88% normy. Pomiary wykazały przekroczenie dopuszczalnej liczby dni ze st ęż eniem pyłu PM10 wyższym od 50 ug/m 3.

54

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Rysunek 7. Średnioroczne st ęż enia pyłu zawieszonego PM10 na stanowiskach pomiarowych w województwie podkarpackim w 2016 r.

Źródło: „Roczna ocena jako ści powietrza w Województwie Podkarpackim – Raport za rok 2016”.

Przekroczenie normy dobowej pyłu PM 10 na stacji pomiarowej w Jarosławiu – zlokalizowanej najbli żej Przeworska wyst ąpiło w 58 dni – rysunek poni żej. Wyniki modelowania zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym PM10, na potrzeby oceny jako ści powietrza dla roku 2016 potwierdziły dotrzymanie normy średniorocznej pyłu PM 10 w regionie oraz utrzymuj ące si ę ponadnormatywne zanieczyszczenie pyłem PM 10 w zakresie dobowym. Na terenie Przeworska nie wykonywano pomiarów w 2016 roku.

55

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Rysunek 8. Przekroczenia dobowego poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10 na stanowiskach pomiarowych w województwie podkarpackim w 2016 r. Źródło: „Roczna ocena jako ści powietrza w Województwie Podkarpackim – Raport za rok 2016”.

56

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Rysunek 9. Obszary przekrocze ń poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10 na stanowiskach pomiarowych w województwie podkarpackim w 2016 r.

Źródło: „Roczna ocena jako ści powietrza w Województwie Podkarpackim – Raport za rok 2016”.

Pył zawieszony PM2,5 Poziom zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym PM2,5 ocenia si ę w odniesieniu do: - średniorocznego poziomu dopuszczalnego – 25 µg/m 3, termin osi ągni ęcia: 2015 r. - pułapu st ęż enia ekspozycji 20 µg/m 3 (norma dla kraju, miast > 100 000 mieszka ńców oraz aglomeracji) - 3-letnia średnia krocz ąca, obliczana z 3 lat poprzedzaj ących rok wykonania oceny. Termin osi ągni ęcia: 2015 r.

Badania zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym o średnicy ziaren poni żej 2.5 ng prowadzone były w regionie na 6 stanowiskach pomiarowych w Nisku, Mielcu, Kro śnie, Rzeszowie, Ja śle i Przemy ślu. Na stacjach pomiarowych st ęż enia średnioroczne pyłu

57

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

PM2.5 nie przekroczyły poziomu dopuszczalnego. Najni ższe st ęż enie pyłu PM2.5 na poziomie 80% zanotowano w Nisku, natomiast w Mielcu i Przemy ślu wyst ąpiło st ęż enie pyłu PM2.5 na poziomie 100% normy. Warto ści st ęż eń średniorocznych pyłu PM2.5 w województwie okre ślone w modelowaniu zawierały si ę w przedziale 13-31 ug/m 3 (52-124% poziomu dopuszczalnego). Najwy ższe st ęż enia średnioroczne pyłu PM2.5 zlokalizowano w min. w Mielcu oraz Jarosławiu i w Przemy ślu. Wyniki pomiarów pyłu zawieszonego PM2.5 ze stacji monitoringu powietrza wykazały dotrzymanie obowi ązuj ącego dla tego zanieczyszczenia poziomu dopuszczalnego dla st ęż eń średniorocznych w kryterium ochrony zdrowia na terenie województwa podkarpackiego. Strefy miasto Rzeszów i podkarpacka zakwalifikowane zostały do klasy A. Modelowanie wskazało obszary, na których mogło wystąpi ć średnioroczne st ęż enie pyłu zawieszonego PM2.5 przekraczaj ące 25 ug/m 3. Najwi ększe, obszary wskazano w Mielcu,, Przemy ślu, Sanoku i Rzeszowie. Obszary wskazane w Mielcu, Przemy ślu, Sanoku, Stalowej Woli i Rzeszowie znajduj ą si ę w obszarach reprezentatywno ści stacji monitoringu powietrza, z których wyniki nie potwierdzaj ą wyników modelowania. Najbardziej prawdopodobne tereny podwy ższonych st ęż eń pyłu PM2.5 wskazano w Jarosławiu i D ębicy, gdzie pomiary wykazały najwy ższe st ęż enia średnioroczne pyłu PM10. Planowane jest w tych lokalizacjach wdro żenie pomiarów pyłu PM2.5 w celu potwierdzenia wyników modelowania. Na terenie Przeworska nie wykonywano pomiarów w 2016 roku. Na rysunku nr 10 przedstawiono Rozkład st ęż eń średniorocznych pyłu PM2.5 w województwie podkarpackim w 2016 r. - wyniki modelowania

58

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Rysunek 10. Rozkład st ęż eń średniorocznych pyłu PM2.5 w województwie podkarpackim w 2016 r. - wyniki modelowania. Źródło: „Roczna ocena jako ści powietrza w Województwie Podkarpackim – Raport za rok 2016”.

Benzo(a)piren w pyle PM10 Poziom zanieczyszczenia powietrza benzo(a)pirenem zawartym w pyle PM10 ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi ocenia si ę w odniesieniu do średniorocznego poziomu docelowego benzo(a)pirenu: 1 ng/m 3. W 2016 r. na wszystkich stanowiskach pomiarowych benzo(a)pirenu stwierdzono przekroczenie poziomu docelowego.

59

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

St ęż enia benzo(a)pirenu – zanieczyszczenia, które pochodzi głównie ze spalania paliw stałych do celów grzewczych ze źródeł bytowo-komunalnych („niska emisja”), na wszystkich stanowiskach wzrastały wielokrotnie w sezonie grzewczym. Średnioroczne st ęż enia benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10 przekroczyły warto ść docelow ą we wszystkich punktach pomiarowych. Strefy: miasto Rzeszów i podkarpacka zaliczone zostały do klasy C. Wyniki pomiarów i wyniki modelowania pozwoliły na wyznaczenie obszarów przekrocze ń w zakresie benzo(a)pirenu. Łącznie w województwie podkarpackim wyznaczono 56 obszarów przekrocze ń w zakresie średniorocznego poziomu docelowego B(a)P, obejmujących 11116 km 2 (62% województwa), zamieszkałych przez 1 910 616 mieszka ńców.

Rysunek 11. Stęż enia średnioroczne pyłu PM2.5 w województwie podkarpackim w 2016 r. Źródło: „Roczna ocena jako ści powietrza w Województwie Podkarpackim – Raport za rok 2016”.

Obszary przekrocze ń wyst ąpiły na terenie 150 gmin w tym te ż na terenie Przeworska- rysunek nr 12.6

6 Raport o stanie środowiska w województwie podkarpackim w 2016 Roku. Na dzie ń 10.03.2018 r. WIO Ś w Rzeszowie nie opublikowała Raportu o stanie środowiska w województwie podkarpackim w 2017 roku.

60

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Rysunek 12. Obszary przekrocze ń średniorocznego poziomu docelowego benzo(a)pirenu - wyniki oceny jako ści powietrza w województwie podkarpackim w 2016 r. Źródło: „Roczna ocena jako ści powietrza w Województwie Podkarpackim – Raport za rok 2016”.

61

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Rysunek 13. St ęż enia benzo(a)pirenu w pyle PM10 na stanowiskach pomiarowych w województwie podkarpackim w 2016 r. Źródło: „Roczna ocena jako ści powietrza w Województwie Podkarpackim – Raport za rok 2016”.

Na podstawie wyników oceny jako ści powietrza w województwie podkarpackim w 2016 przeprowadzonej przez WIO Ś w Rzeszowie wynika, że na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk doszło do przekrocze ń poziomu docelowego B(a)P. W wszystkich obszarach przekrocze ń poziomu docelowego B(a)P przewa ża emisja powierzchniowa, z ogrzewania indywidualnego.

5.1.3. Klasyfikacja stref

Podstaw ę klasyfikacji stref w oparciu o wyniki rocznej oceny stanowi ą dopuszczalne poziomy substancji w powietrzu oraz dopuszczalne poziomy substancji powi ększone o marginesy tolerancji, stanowi ące okre ślony procent warto ści dopuszczalnej. Marginesy tolerancji ustanowione zostały dla wszystkich normowanych substancji poza ozonem. Ich warto ści s ą stopniowo redukowane, a ż do czasu przyj ętego jako data wymaganego osi ągni ęcia st ęż eń nie wy ższych od warto ści granicznej. Przekroczenie dopuszczalnych

62

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

poziomów wi ąż e si ę z obowi ązkiem opracowania szczegółowych programów ochrony powietrza. Oceny poziomów st ęż eń zanieczyszczeni dokonuje się przede wszystkim w oparciu o wyniki pomiarów immisji, stosowane s ą równie ż obliczenia z wykorzystaniem matematycznych modeli rozprzestrzeniania si ę zanieczyszcze ń w powietrzu oraz obiektywne metody szacowania wykorzystuj ące informacje o emisji zanieczyszcze ń. Podstawowymi kryteriami do oceny pi ęcioletniej s ą warto ści górnego i dolnego progu szacowania oraz poziomy dopuszczalne lub docelowe substancji okre ślone w rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 13 wrze śnia 2012 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz.U. z 2012 r., poz.1032). Uwzgl ędniono dla poszczególnych lat te stanowiska pomiarowe, które spełniły kryteria uzyskania wymaganego procentu wa żnych danych. Na potrzeby wykonania oceny wydzielono stanowiska z pomiarami intensywnymi oraz z pomiarami wska źnikowymi. Za pomiary intensywne uznano pomiary automatyczne i manualne wykonywane codziennie, dla których uzyskano 90% wa żnych danych (po odliczeniu przerw zwi ązanych z pracami rutynowymi, kalibracjami, przegl ądami i interkalibracjami uzyskano 85 % wa żnych danych). Ocena sporz ądzana jest oddzielnie dla ka żdego zanieczyszczenia w dwóch kryteriach: 1. w kryterium ochrony zdrowia obj ęła ona: dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, benzen, tlenek w ęgla, ozon, pył zawieszony PM10, pył zawieszony PM2.5, metale (ołów, kadm, nikiel, arsen), benzo(a)piren. 2. w kryterium ochrony ro ślin uwzgl ędniono: dwutlenek siarki, tlenki azotu, ozon. Oceny jako ści powietrza dokonywane s ą w odniesieniu do obszaru strefy.

Roczna ocena jako ści powietrza za rok 2016 wykonana według kryteriów ustanowionych ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia wykazała wyst ępowanie przekrocze ń st ęż enia benzo(a)pirenu, tak że w kontek ście całej strefy podkarpackiej, któr ą zaliczono do klasy C. Dla poziomu dopuszczalnego dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, ołowiu, benzenu, tlenku w ęgla oraz poziomu docelowego kadmu, arsenu, niklu, pyłu PM2,5 pozwoliły na zakwalifikowanie całej strefy podkarpackiej do klasy A. W przypadku poziomu docelowego dla ozonu stref ę zaliczono do klasy A/D2.

63

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Tabela 5.7 Zestawienie klas stref dla poszczególnych zanieczyszcze ń, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzgl ędnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia w 2016 roku Klasy dla poszczególnych zanieczyszcze ń w obszarach strefy

6 2

Rok Strefa 2 3 H 6 Ni O Pb As As Cd CO SO NO C B(a)P B(a)P PM 10 PM 2,5

2016 m. Rzeszów A A A A A A A A A A C A/D2 Strefa A A A C A A A A A A C A/D2 podkarpacka Źródło: WIO Ś Rzeszów 2016

5.1.4. Problemy i zagro żenia

WIO Ś w Rzeszowie stwierdził istotne przekroczenia poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10, z uwagi na ten fakt został opracowany dokument pn. Program Ochrony Powietrza dla strefy podkarpackiej. Celem POP było ustalenie przyczyn powstawania przekrocze ń poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10 oraz wskazanie kierunków i zakresów naprawczych zmierzaj ących do poprawy stanu jako ści powietrza w strefie podkarpackiej. Obecnie tj. od 2017 r. obowi ązuj ącym dokumentem jest "Aktualizacja Programu ochrony powietrza dla strefy podkarpackiej z uwagi na stwierdzone przekroczenia poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10, poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM 2,5 oraz poziomu docelowego benzo(a)pirenu” oraz z Planem Działa ń Krótkoterminowych”. Obecnie na terenie Miasta Przeworska na podstawie wyników modelowania nie stwierdza si ę przekrocze ń dopuszczalnych średniorocznych norm st ęż eń zanieczyszcze ń za wyj ątkiem benzo(a)piranu. Zatem głównym celem na najbli ższe lata w zakresie ochrony powietrza jest realizacja wymienionego wy żej programu naprawczego obejmuj ącego obszar całego województwa podkarpackiego. Dla Gminy Miejskiej Przeworsk w "Aktualizacji Programu ochrony powietrza dla strefy podkarpackiej z uwagi na stwierdzone przekroczenia poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10, poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM 2,5 oraz poziomu docelowego benzo(a)pirenu” wyszczególniono działania naprawcze.

64

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Za najpowa żniejsze problemy nale ży uzna ć nisk ą emisj ę pochodz ącą z ogrzewania mieszka ń i ze spalin samochodowych. Poza tym w g ęstej zabudowie i obszarach przemysłowych problemem mog ą by ć: - sprawno ść urz ądze ń spalaj ących paliwa konwencjonalne, - kumulacja emisji niskiej w słabo przewietrzonej zwartej zabudowie. Wa żnym źródłem zanieczyszcze ń jest tzw. niska emisja. Zalicza si ę j ą do emisji powierzchniowej. Jest to emisja z kominów palenisk domowych, gdzie emitor (komin) odprowadzaj ący spaliny znajduje si ę na stosunkowo niewielkiej wysoko ści. Uci ąż liwo ść zwi ązana z nisk ą emisj ą jednak że charakteryzuje si ę wahaniami sezonowymi. W sezonach grzewczych wzrost zanieczyszcze ń zwi ązany jest ze spalaniem w ęgla w paleniskach domowych, ponieważ wi ększo ść mieszka ń w Przeworsku ogrzewana jest nadal paliwami stałymi, głównie w ęglem kamiennym, koksem i drewnem. Najwi ększe ilo ści benzo(a)pirenu uwalnianie s ą do atmosfery podczas spalania odpadów w indywidualnych systemach grzewczych. W społecze ństwie widoczna jest nadal niewielka wiedza na temat zagro żeń z tym zwi ązanych, co przekłada si ę na społeczne przyzwolenie dla tego procederu. Wpływ na stan czysto ści powietrza atmosferycznego w mie ście ma równie ż emisja liniowa ze źródeł mobilnych zwłaszcza na terenie zawartej zabudowy miejscowo ści. Wdrażenie zało żeń Planu Gospodarki Niskoemisyjnej uchwalonego w 2017 roku (inwestycje z zakresu stosowania odnawialnych źródeł energii, termomodernizacje nieruchomo ści, prowadzenie akcji edukacyjnych) wpłynie pozytywnie na jako ść powietrza atmosferycznego na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk. W tabeli zawartej w przedmiotowym dokumencie w punkcie 6.2 pod tytułem „Strategia ochrony środowiska” zawarto zadania do realizacji , które s ą zgodne z działaniami uj ętymi w Planie Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Miejskiej Przeworsk oraz zgodne z harmonogramem rzeczowo finansowym uj ętym w "Aktualizacji Programu ochrony powietrza dla strefy podkarpackiej z uwagi na stwierdzone przekroczenia poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10, poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM 2,5 oraz poziomu docelowego benzo(a)pirenu”. List ę zada ń uj ętych w POP ( w Harmonogramie rzeczowo-finansowym działa ń naprawczych dla strefy podkarpackiej), przedstawiono poni żej:

65

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Tabela nr 5.7.1 Harmonogram rzeczowo-finansowy działa ń naprawczych dotycz ących równie ż Gminy Miejskiej Przeworsk. Źródło: Aktualizacji Programu ochrony powietrza dla strefy podkarpackiej z uwagi na stwierdzone przekroczenia poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10, poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM 2,5 oraz poziomu docelowego benzo(a)piranu. DZIAŁANIE DRUGIE KOD DZIAŁANIA NAPRAWCZEGO PksPkONE OGRANICZENIE EMISJI Z SEKTORA TYTUŁ DZIAŁANIA NAPRAWCZEGO KOMUNALNO-BYTOWEGO Działania maj ące na celu ograniczenie emisji z sektora komunalno-bytowego poprzez likwidacj ę urz ądze ń o niskiej sprawno ści spalania lub wymian ę na urz ądzenia niskoemisyjne szczególnie Opis działania naprawczego w budynkach u żyteczno ści publicznej (sie ć ciepłownicza, urz ądzenia gazowe, urz ądzenia klasy 5 na paliwo stałe spełniaj ące wymagania normy PN- EN303:5/2012) DZIAŁANIE TRZECIE KOD DZIAŁANIA NAPRAWCZEGO PksPkTER POPRAWA EFEKTYWNO ŚCI TYTUŁ DZIAŁANIA NAPRAWCZEGO ENERGETYCZNEJ OBIEKTÓW BUDOWLANYCH Wdra żanie zasad efektywno ści energetycznej w obiektach budowlanych w szczególno ści w obiektach u żyteczno ści publicznej w tym przeprowadzenie termomodernizacji obiektów Opis działania naprawczego budowlanych poprzez prace remontowe prowadz ące do kompleksowej termomodernizacji budynku oraz oszcz ędno ści energii, dzi ęki wykorzystaniu nowoczesnych rozwi ąza ń technicznych i odnawialnych źródeł energii. DZIAŁANIE PI ĄTE KOD DZIAŁANIA NAPRAWCZEGO PksPkEEk TYTUŁ DZIAŁANIA NAPRAWCZEGO EDUKACJA EKOLOGICZNA Akcje edukacyjne maj ące na celu u świadamianie społecze ństwa w zakresie: szkodliwo ści spalania odpadów w paleniskach domowych, korzy ści Opis działania naprawczego płyn ących z podł ączenia do scentralizowanych źródeł ciepła, termomodernizacji, promocja nowoczesnych niskoemisyjnych źródeł ciepła i inne. DZIAŁANIE SZÓSTE KOD DZIAŁANIA NAPRAWCZEGO PksPkPZP ZAPISY W PLANACH TYTUŁ DZIAŁANIA NAPRAWCZEGO ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

66

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

1) Stosowanie odpowiednich zapisów, umo żliwiaj ących ograniczenie emisji pyłów PM10 i PM2,5 oraz B(a)P, w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego dotycz ących np. układu zabudowy zapewniaj ącego przewietrzanie miasta, wprowadzania zieleni izolacyjnej, zagospodarowania przestrzeni publicznej oraz ustalenia ogranicze ń stosowania paliw maj ących negatywny wpływ na środowisko, w obr ębie projektowanej zabudowy (w przypadku stosowania indywidualnych systemów grzewczych), zakazu likwidacji sieci cieplnej i przył ączy oraz zmiany Opis działania naprawczego ogrzewania zbiorowego (z sieci cieplnej) na indywidualne ze wzgl ędów ekonomicznych (zakaz nie obowi ązuje odcinków ju ż wył ączonych z eksploatacji). 2) Uchwalenie planów zagospodarowania przestrzennego na obszarach przekrocze ń wskazanych w Programie Ochrony Powietrza (je żeli nie ma obowi ązuj ących) oraz zawarcie w nich zapisów dotycz ących zakazu likwidacji sieci cieplnej i przył ączy oraz zmiany ogrzewania zbiorowego (z sieci cieplnej) na indywidualne ze wzgl ędów ekonomicznych (zakaz nie obowi ązuje odcinków ju ż wył ączonych z eksploatacji). DZIAŁANIE SIÓDME KOD DZIAŁANIA NAPRAWCZEGO PksPkUCP ZAPISY W REGULAMINIE UTRZYMANIA TYTUŁ DZIAŁANIA NAPRAWCZEGO CZYSTO ŚCI I PORZ ĄDKU NA TERENIE MIAST Stosowanie odpowiednich zapisów, zakazuj ących spalania odpadów ulegaj ących biodegradacji na Opis działania naprawczego terenach ogrodów działkowych oraz ogrodów przydomowych i na terenach zielonych miast je śli do tej pory nie stosowano takich zapisów. DZIAŁANIE ÓSME KOD DZIAŁANIA NAPRAWCZEGO PksPkUCP ROZBUDOWA SIECI CIEPŁOWNICZEJ I TYTUŁ DZIAŁANIA NAPRAWCZEGO GAZOWEJ Zapewnienie dost ępu do sieci ciepłowniczej i gazowej poprzez rozbudow ę i modernizacj ę sieci na Opis działania naprawczego obszarach, gdzie brakuje dost ępu szczególnie w obszarach wyst ępowania przekrocze ń Lokalizacja działa ń cała strefa podkarpacka DZIAŁANIE DZIEWI ĄTE KOD DZIAŁANIA NAPRAWCZEGO PksPkOEN OGRANICZENIE EMISJI TYTUŁ DZIAŁANIA NAPRAWCZEGO NIEZORGANIZOWANEJ Ograniczenie emisji niezorganizowanej poprzez Opis działania naprawczego zastosowanie środków technicznych jak i organizacyjnych

67

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

W Aktualizacji Programu ochrony powietrza dla strefy podkarpackiej z uwagi na stwierdzone przekroczenia poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10, poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM 2,5 oraz poziomu docelowego benzo(a)piranu zawarto te ż Plan Działa ń Krótkoterminowych zgodnie, z którym w strefie obowi ązuj ą trzy poziomy powiadamiania oraz jeden poziom informacyjny zgodnie z poni ższ ą tabel ą. Ponadto w POP zawarto harmonogram rzeczowo finansowy w którym przewidziano do realizacji zadania na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk w zakresie redukcji pyłu PM 10, PM 2,5 oraz benzo(a)piranu do roku 2022 – zawarte w tabeli nr 5.7.3.

68

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Tabela nr 5.7.2 Działania krótkoterminowe w strefie podkarpackiej dla pyłu zawieszonego PM10, PM2,5 oraz B(a)P dotycz ącyce równie ż Gminy Miejskiej Przeworsk . Źródło: Aktualizacji Programu ochrony powietrza dla strefy podkarpackiej z uwagi na stwierdzone przekroczenia poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10, poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM 2,5 oraz poziomu docelowego benzo(a)piranu.

Wykonawca (podmiot Kod działania Działanie Sposób działania Rodzaj emisji Jednostka kontrolna realizuj ący zadanie) 1 2 3 4 5 6 POZIOM I (ryzyko lub wyst ąpienie przekroczenia warto ści dopuszczalnej/docelowej) Informacje na stronie informacja o mo żliwo ści internetowej o mo żliwo ści wyst ąpienia przekroczenia wyst ąpienia przekroczenia PodIInf - WCZK - warto ści warto ści dopuszczalnej pyłu dopuszczalnej/docelowej PM10, PM2,5 oraz docelowej benzo(a)pirenu POZIOM II (wyst ąpienie przekroczenia progu informowania) informowanie społecze ństwa i informacja o ryzyku wskazanych w PDK wyst ąpienia przekroczenia PodIInf podmiotów o konieczno ści - WCZK - warto ści progu podj ęcia działa ń okre ślonych informowania dla alertu II zakaz u żywania nale ży realizowa ć w okresie emisja PodIISsg spalinowego sprz ętu obywatele Stra ż Miejska Policja od wiosny do jesieni niezorganizowana ogrodniczego i grilli wzmo żenie kontroli zakazu palenia odpadów nale ży realizowa ć w okresie emisja PodIIPo - Stra ż Miejska Policja biogennych (li ści, gał ęzi, od wiosny do jesieni niezorganizowana trawy) zakaz palenia w nie dotyczy, gdy jest to jedyne emisja PodIIPk obywatele Stra ż Miejska kominkach źródło ciepła powierzchniowa

69

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

zalecenie – je żeli jest to mo żliwe, aby nie ogrzewa ć węglem lub aby ogrzewa ć węglem lepszej jako ści ogrzewanie mieszka ń (paliwo lepszej jako ści emisja PodIIOm lepszym jako ściowo powinno posiada ć obywatele - powierzchniowa paliwem przynajmniej parametry: wilgotno ść – poni żej 15%, zawarto ść popiołu - poni żej 15%, kaloryczno ść – powy żej 21MJ/kg zakaz u żywania kotłów węglowych/na drewno je żeli pozwolenie na użytkowanie lub nasilenie kontroli palenisk emisja PodIIKw miejscowe plany obywatele Stra ż Miejska domowych w tym zakresie powierzchniowa zagospodarowania przestrzennego wskazuj ą inny sposób ogrzewania pomieszcze ń POZIOM III (wyst ąpienie przekroczenia warto ści alarmowej) informowanie społecze ństwa informacja o ryzyku i wskazanych w PDK PodIInf wyst ąpienia przekroczenia podmiotów o konieczno ści - WCZK - warto ści alarmowej podj ęcia działa ń okre ślonych dla alertu III zalecenie dla ludno ści w celu ograniczenia nat ęż enia ruchu korzystanie z komunikacji samochodowego, obywatele, miejskiej zamiast wprowadzenie bezpłatnych przewo źnicy (np. PKS, PodIIIKm emisja liniowa - komunikacji przejazdów komunikacj ą MZK, MPK, MKS indywidualnej miejsk ą dla posiadaczy itp.) samochodów osobowych, w dniach alertowych

70

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

zakaz u żywania nale ży realizowa ć w okresie emisja PodIIISs spalinowego sprz ętu obywatele Stra ż Miejska Policja wiosennym i jesiennym niezorganizowana ogrodniczego wzmo żenie kontroli zakazu palenia odpadów nale ży realizowa ć w okresie emisja PodIIIPo - Stra ż Miejska Policja biogennych (li ści, gał ęzi, jesiennym i wiosennym niezorganizowana trawy) zakaz palenia w nie dotyczy, gdy jest to jedyne emisja PodIIIPk obywatele Stra ż Miejska kominkach źródło ciepła powierzchniowa zalecenie – je żeli jest to ogrzewanie mieszka ń mo żliwe, aby nie ogrzewa ć emisja PodIIOm lepszym jako ściowo obywatele - węglem lub aby ogrzewa ć powierzchniowa paliwem węglem lepszej jako ści wzmo żenie kontroli nasilenie kontroli palenisk emisja PodIIISo zakazu spalania odpadów - Stra ż Miejska domowych w tym zakresie powierzchniowa w paleniskach domowych bezwzgl ędny zakaz Odpowiednie Zarz ądy wjazdu samochodów Ustanowienie czasowego Dróg Miejskich – Stra ż Miejska, Policja, ci ęż arowych powy żej 3,5 PodIIIZw zakazu wjazdu do wybranych Emisja liniowa wła ściwe oznakowanie Inspekcja Transportu t, do miast w których miast dróg, przedsi ębiorstwa Drogowego wyst ąpiły st ęż enia przewozowe alarmowe Nale ży zmy ć na mokro wszystkie główne ulice w miastach, je żeli nie wyst ępuj ą PodIIIMy czyszczenie ulic na mokro Emisja liniowa Zarz ądzaj ący drogami Stra ż Miejska Policja opady (nie nale ży realizowa ć je żeli temperatura powietrza jest ni ższa ni ż 3oC) dyrektorzy jednostek oświatowych (szkół, Dyrektorzy jednostek zakaz przebywania dzieci PodIIIDzi przedszkoli i żłobków) oraz - oświatowych i Stra ż Miejska na otwartej przestrzeni opieku ńczych informuj ą opieku ńczych podopiecznych o zaleceniach

71

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

DZIAŁANIA INFORMACYJNE WCZK DLA ALERTU POZIOMU II I III zalecenia: - pozostania w domu, - unikania obszarów wyst ępowania wysokich st ęż eń zanieczyszcze ń, - ograniczenia wysiłku Informacje dla osób starszych, PodInOb fizycznego na otwartej dzieci i osób z chorobami - obywatele - przestrzenia, - ograniczenia układu oddechowego lub całkowitego zaniechania (wyst ąpienie st ęż eń alarmowych) wietrzenia mieszka ń ograniczenie lub zakaz dyrektorzy jednostek (wyst ąpienie st ęż eń oświatowych (szkół, Dyrektorzy jednostek PodInDy alarmowych) przebywania przedszkoli i żłobków) oraz - oświatowych i - dzieci na otwartej opieku ńczych informuj ą opieku ńczych przestrzeni podopiecznych o zaleceniach Informowanie dyrektorów szpitali i przychodni wzmo żenie czujno ści słu żb podstawowej opieki Dyrektorzy szpitali i ratowniczych (pogotowia zdrowotnej oraz komendantów przychodni, PodInSł ratunkowego, oddziałów stra ży po żarnej o mo żliwo ści - - komendanci stra ży ratunkowych, stra ży wyst ąpienia wi ększej ilo ści po żarnej po żarnej) przypadków nagłych chorób górnych dróg oddechowych oraz niewydolno ści kr ąż enia

72

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Tabela nr 5.7.3 Szczegółowy harmonogram realizacji działania drugiego harmonogramu rzeczowo-finansowego dla Gminy Miejskiej Przeworsk wg zapisów POP. Źródło: Aktualizacji Programu ochrony powietrza dla strefy podkarpackiej z uwagi na stwierdzone przekroczenia poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10, poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM 2,5 oraz poziomu docelowego benzo(a)piranu. Podł ączenie Podł ączenie Wymiana Wyznaczona redukcja emisji do sieci do sieci na kotły Szacowany koszt przeprowadzenia działa ń ciepłowniczej gazowej retortowe Podł ączenie do Podł ączenie Wymiana na PM10 PM2,5 BaP sieci do sieci kotły ciepłowniczej gazowej retortowe [Mg] m2 lokali m2 lokali m2 lokali tys. zł tys. zł tys. zł działania zaplanowane na rok 2017 1,616 1,278 0,0002 - 1 410,4 1 410,6 - 197,5 221,5 działania zaplanowane na rok 2018 2,909 2,300 0,0003 - 2 538,70 2 539,14 - 355,42 398,64 działania zaplanowane na rok 2019 2,909 2,300 0,0003 - 2 538,70 2 539,14 - 355,42 398,64 działania zaplanowane na rok 2020 2,909 2,300 0,0003 - 2 538,70 2 539,14 - 355,42 398,64 działania zaplanowane na rok 2021 2,909 2,300 0,0003 - 2 538,70 2 539,14 - 355,42 398,64 działania zaplanowane na rok 2022 2,909 2,300 0,0003 - 2 538,70 2 539,14 - 355,42 398,64

73

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Od 2016 roku Gmina Miejska Przeworsk realizuje tzw. projekt „parasolowy” pn. „Odnawialne źródła energii w Mie ście Przeworsku i Gminie Bła żowa” realizowany jest przez Gmin ę Miejsk ą Przeworsk (Lider) w partnerstwie z Gmin ą Bła żowa (Partner). Celem głównym projektu jest wzrost produkcji energii pochodz ącej z OZE i jej wykorzystanie w finalnym zu życiu energii, dzi ęki realizacji inwestycji w zakresie budowy jednostek wytwarzania energii elektrycznej i ciepła, w systemie rozproszonym, dla odbiorców ko ńcowych – mieszka ńców gospodarstw domowych poło żonych na terenie gminy. W zwi ązku z osi ągni ęciem celów projektu, zwi ększy si ę wytwarzanie energii z OZE w źródłach rozproszonych, zmniejszy si ę poziom emisji gazów cieplarnianych oraz koszty zu życia energii w gospodarstwach domowych. Zakres rzeczowy projektu obejmuje budow ę jednostek wywarzania energii z OZE na terenie miasta Przeworska: − panele fotowoltaiczne (od 1,62 do 8,64 kW/szt.) 134 szt., − instalacje solarne (od 3,26 do 6,52 kW/szt.) 208 szt., − kotły klasy 5 na biomas ę (od 15 do 25 kW/szt.) 32 szt.

Łącznie projektem na terenie Przeworska zostanie obj ętych 303 gospodarstwa domowe, w tym 107 gospodarstw dotkni ętych ubóstwem energetycznym. Moc zadeklarowana z OZE wyniesie: − panele fotowoltaiczne – 522,02 kW, − kolektory słoneczne – 782,40 kW, − kotły na biomas ę – 545,00 kW.

Dofinansowanie ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego na lata 2014-2020, działanie 3.1. Rozwój OZE, o ś priorytetowa III. Czysta energia „projekty parasolowe” wyniesie 85% kosztów kwalifikowanych. Pozostała cz ęść kosztów zostanie pokryta przez mieszka ńców.

Realizacja projektu rozpocz ęła si ę w 2016 roku. W tym okresie mieszka ńcy składali wst ępne deklaracje przyst ąpienia do projektu. W 2017 roku została podpisana umowa o dofinansowanie projektu. Zako ńczenie realizacji projektu przewiedziano na czerwiec 2019 roku.

74

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Wskazany obszar interwencji oraz najwa żniejsze problemy jednostki odnosz ą si ę po średnio do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych przedstawionych w tabeli 5.8:

Tabela 5.8 Zagadnienia horyzontalne dla obszaru interwencji ochrona powietrza atmosferycznego i klimatu.

Dywersyfikacja źródeł zaopatrzenia w energi ę skutkuj ąca dostosowaniem systemu energetycznego do zmiennych warunków termicznych i klimatycznych, wdro żenie stabilnych niskoemisyjnych Adaptacja do zmian źródeł energii w skali lokalnej, dostosowanie systemu klimatu energetycznego do waha ń zapotrzebowania zarówno na energi ę elektryczn ą, jak i ciepln ą, stopniowa wymianie linii napowietrznych na kablowe (szczególnie linii niskiego napi ęcia) Nadzwyczajne zagro żenia Awarie urz ądze ń przesyłowych środowiska Edukacja w zakresie wzajemnych relacji mi ędzy jako ści ą powietrza i zmianami klimatu, edukacja w zakresie niskiej emisji i niebezpiecze ństwa spalania odpadów w kotłach domowych, Edukacja ekologiczna organizacja wydarze ń kierowanych do mieszka ńców maj ących na celu promocj ę budownictwa pasywnego, odnawialnych źródeł energii oraz transportu alternatywnego (elektrycznego) Dalszy monitoring jako ści powietrza, rozwój systemów Monitoring środowisk prognozowania zagro żeń oraz monitorowanie skutków nadzwyczajnych zagro żeń klimatycznych. Źródło: Opracowanie własne

Działania dotycz ące adaptacji do zmian klimatu w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego i klimatu powinny obejmowa ć m.in. wdro żenie niskoemisyjnych źródeł ciepła, które b ędą elastyczne wzgl ędem zmiennych warunków pogodowych. W przypadku zagro żeń nadzwyczajnych konieczne jest tak że wykorzystanie systemów wczesnego ostrzegania i prognozowania zagro żeń, a edukacja ekologiczna i monitoring środowiska maj ą by ć działaniami niezb ędnymi w kierunku osi ągni ęcia pełnej realizacji celu.

5.1.5. Analiza SWOT dla obszaru interwencji ochrona klimatu i jako ści powietrza atmosferycznego

W kolejnej tabeli przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji ochrona klimatu i jako ści powietrza atmosferycznego.

75

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Tabela 5.9 Analiza SWOT - ochrona klimatu i jako ści powietrza atmosferycznego

Mocne strony Słabe strony

- uchwalenie planu gospodarki - stosowanie w ęgla kamiennego jako niskoemisyjnej; źródła ogrzewania budynków - systematyczna modernizacja w zabudowie jednorodzinnej;

i remonty nawierzchni dróg; - ponad połowa mieszka ńców miasta

trzne - systematyczne przeprowadzanie jako źródło ciepła stosuje inne ę działa ń termomodernizacyjnych paliwa ni ż gaz ziemny – w 2016 Czynniki wewn w obiektach na terenie gminy; roku 1 631 odbiorców (szacunkowo - wzrost liczby instalacji opartych na 30% mieszka ńców) wykorzystywało odnawialnych źródłach energii. gaz zimny jako źródło ciepła; - brak scentralizowanej sieci ciepłowniczej.

Szanse Zagro żenia

- mo żliwo ści wsparcia przez pa ństwo - osłabienie polityki klimatycznej UE i UE inwestycji zwi ązanych z OZE, i brak kompromisu w skali globalnej termomodernizacj ą, rozwojem co do porozumienia w celu redukcji

infrastruktury; emisji CO 2; - coraz wy ższe koszty energii - utrzymuj ący si ę trend wzrostu zwi ększające opłacalno ść działa ń zu życia energii; zmniejszaj ących jej zu życie; - wysoki koszt inwestycji w OZE;

- wymagania UE dotycz ące - rosn ąca ilo ść pojazdów na drogach; trzne ę efektywno ści energetycznej, redukcji - emisja z zakładów przemysłowych Czynniki

zewn emisji oraz wzrostu wykorzystania zlokalizowanych na terenie OZE; Przeworska i poza granicami miasta - rozwój technologii energo- oraz emisja napływowa. oszcz ędnych oraz ich coraz wi ększa Lokalizacja instalacji poło żonych dost ępno ść , poza granicami kraju, których - wzrost roli przyjaznych środków eksploatacja powoduje wprowa- transportu tj. rower. dzanie do powietrza tlenku w ęgla i innych zanieczyszcze ń.

Źródło: opracowanie własne

76

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

5.1.6. Tendencje zmian

Wyniki pomiarów jako ści powietrza w 2016 r. wykazały przekroczenia benzo(a)pirenu i pyłu PM10 w Gminie Miejskiej Przeworsk (strefa podkarpacka). Głównym ich źródłem jest emisja niska i przewiduje si ę, i ż dalsza realizacja działa ń z zakresu ograniczenia emisji z tego źródła powinna w perspektywie przynie ść spadek poziomu zanieczyszcze ń. Przewiduje si ę natomiast, że w zwi ązku z pojawiaj ącymi si ę falami upałów nast ąpi wzrost st ęż eń ozonu troposferycznego, który powstaje na skutek reakcji fotochemicznych zwi ązków azotu i lotnych zwi ązków organicznych (LZO) z du żym nasłonecznieniem.

5.2. Hałas 5.2.1. Podstawy oceny klimatu akustycznego w środowisku

Zgodnie z zapisami ustawy PO Ś ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególno ści poprzez: - utrzymanie poziomu hałasu poni żej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie; - zmniejszanie poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany. Zarz ądzaj ący drog ą, lini ą kolejow ą zaliczonymi do obiektów, których eksploatacja mo że powodowa ć negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach, sporz ądza co 5 lat map ę akustyczn ą terenu, na którym eksploatacja obiektu mo że powodowa ć przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. WIO Ś dokonuje oceny stanu akustycznego na terenach nie wymienionych powy żej. Dopuszczalne warto ści poziomów hałasu w środowisku okre ślone s ą w tabeli 1 zał ącznika do Rozporz ądzenia Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku.

5.2.2. Hałas komunikacyjny

Uci ąż liwo ść hałasow ą stanowi głównie hałas komunikacyjny, wyst ępuj ący wzdłu ż ci ągów komunikacyjnych - dróg, ulic, szczególnie tras tranzytowych i kolei. Na poziom hałasu drogowego ma wpływ szereg czynników, przede wszystkim: - nat ęż enie ruchu,

77

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

- średnia pr ędko ść pojazdów, ich stan techniczny, - płynno ść ruchu, - udział pojazdów ci ęż kich i hała śliwych, - pochylenie podłu żne drogi, łuki, - rodzaj i stan nawierzchni. Dla hałasu drogowego i kolejowego dopuszczalne warto ści poziomów hałasu wynosz ą w porze dziennej – w zale żno ści od funkcji terenu – od 50 do 65 dB, natomiast w porze nocnej 45 – 55 dB. Dost ępno ść komunikacyjna stanowi jeden z podstawowych warunków skutecznego rozwoju społeczno-gospodarczego gminy.

5.2.3. Infrastruktura drogowa i komunikacja

Gmina Miejska Przeworsk posiada dobrze rozwini ęty i wystarczaj ący pod wzgl ędem gęsto ści sieci komunikacyjnej układ drogowy. Miasto przecina autostrada A4 (Jędrzychowice-Korczowa) wraz z drog ą krajow ą Nr 94 (droga krajowa klasy GP Zgorzelec– Korczowa) wzdłu ż ulic: Ła ńcucka, Krakowska, Jagiello ńska i Lwowska. Długo ść dróg krajowych na terenie miasta wynosi 12 km na północ od miasta droga krajowa nr 77 krzyżuje si ę z drog ą wojewódzk ą nr 835. Ulice: Gorczy ńska, Tysi ąclecia, Słowackiego i W ęgierska le żą w ci ągu drogi wojewódzkiej nr 835 (Lublin – Grabownica Starze ńska). Wzdłu ż 25 ulic przebiegaj ą drogi powiatowe o łącznej długo ści 17,632 km. Drogi gminne na terenie Przeworska maj ą ł ączn ą długo ść 32,8 km, w tym 22,9 km stanowi ą drogi utwardzone 7.

5.2.3.1. Komunikacja zbiorowa 5.2.3.1.1. Transport autobusowy

W Przeworsku znajduje si ę dworzec autobusowy oraz 7 przystanków. Miasto posiada poł ączenia autobusowe z Rzeszowem, Przemy ślem, Krakowem, Warszaw ą, Katowicami, Łodzi ą, Poznaniem, Wrocławiem, Jeleni ą Gór ą.

7 Projekt zało żeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe dla Miasta Przeworska.

78

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

5.2.3.1.2. Transport kolejowy

Stacja kolejowa Przeworsk wraz z w ęzłem stanowi wa żny punkt na kolejowej mapie Polski. Obecnie z Przeworska kursuj ą poci ągi do wielu o środków miejskich regionu i Polski. Stacja w ęzłowa ł ączy linie kolejowe: - Linia kolejowa 91 Kraków – Przeworsk – Medyka; - Linia kolejowa 68 Lublin – Kra śnik – Stalowa Wola Rozwadów – Stalowa Wola Południe – Przeworsk; - Linia kolejowa Przeworsk – 91 Munina – 101 – Hrebenne 69 – Beł żec; - Linia kolejowa 612 Przeworsk – Przeworsk Gorliczyna; - Linia kolejowa 988 Przeworsk R66 – Przeworsk Towarowy R112. W mie ście rozpoczyna tras ę Przeworska Kolejka Wąskotorowa „Pogórzanin” kursuj ąca do Dynowa. Wybudowana w 1904 r. celem dostarczania surowca do przeworskiej cukrowni oraz dowozu do miasta drewna z terenu pogórza. Na 46-kilometrowej trasie znajduje si ę tunel – jedyny taki obiekt na kolejach w ąskotorowych w Polsce 8.

5.2.4. Monitoring hałasu komunikacyjnego

Hałas komunikacyjny, a w szczególno ści drogowy, jest najbardziej problematycznym rodzajem hałasu, ze wzgl ędu na obszar i liczb ę osób nara żonych na oddziaływanie, a tak że praktyczne mo żliwo ści jego ograniczenia. Źródłami hałasu komunikacyjnego na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk s ą: przebiegaj ąca przez miasto droga krajowa DK94, drogi wojewódzkie oraz szereg dróg powiatowych i gminnych, ł ącz ących miasto z innymi ośrodkami. Wojewódzki inspektor ochrony środowiska został ustawowo zobowi ązany do dokonywania oceny stanu akustycznego środowiska na terenach nie obj ętych obowi ązkiem opracowywania map akustycznych (poni żej 100 ty ś. mieszka ńców). Wobec powy ższego Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie przeprowadził pomiary nat ęż enia hałasu drogowego zgodnie z „Programem Pa ństwowego Monitoringu Środowiska województwa podkarpackiego na lata 2013-2015” zatwierdzonym przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska. Pomiary hałasu wykonano w latach 2013, 2014 i 2015 osobno dla ka żdego rejonu województwa podkarpackiego.

8 Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Miasta Przeworska na lata 2016 – 2022.

79

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Miasto Przeworsk zostało obj ęte badaniami monitoringowymi przeprowadzonymi w 2015 roku. W celu pomiaru hałasu drogowego w mie ście zlokalizowano 6 punktów pomiarowo – kontrolnych przy ulicach: Gorliczy ńska, Grunwaldzkiej, Konopnickiej, Krasickiego, Słowackiego, Tysi ąclecia. Wyniki pomiarów długookresowego średniego poziomu d źwi ęku z punktu przy ul. Gorliczy ńskiej wykazały wielko ść przekroczenia w ci ągu wszystkich dób w roku, z uwzgl ędnieniem pory dnia, wieczoru i nocy (LDWN) na poziomie 8,4 dB a w ci ągu wszystkich pór nocy (LN) przekroczenie na poziomie 5,3 dB. Wyniki pomiarów równowa żnego poziomu d źwi ęku A w pozostałych punktach pomiarowych wyznaczonego osobno dla pory dnia i nocy wykazały przekroczenia dla pory dnia LAeqD w trzech punktach a dla pory nocy LAeqN w dwóch punktach. Najwi ększe przekroczenie zanotowano w punkcie przy ul. Słowackiego w ci ągu dnia, które było na poziomie 6,0 dB 9.

5.2.5. Hałas przemysłowy

Generalnie systemy lokalizacji nowych inwestycji oraz potrzeba sporz ądzania ocen oddziaływania na środowisko, kontrole i egzekucja nało żonych kar pozwalaj ą na ograniczenie hałasu pochodz ącego z zakładów przemysłowych. Dla źródeł hałasu tego rodzaju, ze wzgl ędu na ich niewielkie rozmiary, istniej ą, mo żliwo ści techniczne ograniczenia emisji hałasu do środowiska przez stosowanie tłumików akustycznych, obudów urz ądze ń czy zwi ększenie izolacyjno ści akustycznej ścian pomieszcze ń, w których znajduj ą si ę maszyny wytwarzaj ące hałas. Zakłady przemysłowe i warsztaty usługowe s ą źródłami hałasu o ograniczonym zasi ęgu oddziaływania, wpływaj ą one na klimat akustyczny, jednak że wpływ ten ma charakter lokalny. Takie stacjonarne źródła hałasu mog ą jednak powodowa ć uci ąż liwo ści dla osób zamieszkuj ących w ich najbli ższym s ąsiedztwie. Hałas przemysłowy w Gminie Miejskiej Przeworsk stanowi zagro żenie o charakterze lokalnym, wyst ępuj ące głównie w otoczeniu zakładów przemysłowych. Dodatkow ą uci ąż liwo ść hałasow ą powoduj ą zakłady usługowe zlokalizowane w śród zabudowy o charakterze mieszkalnym. Ich wpływ na ogólny klimat akustyczny miasta nie jest znacz ący,

9 Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Miasta Przeworska na lata 2016 – 2022.

80

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

jednak s ą one przyczyn ą lokalnych negatywnych skutków odczuwalnych przez okolicznych mieszka ńców. Tereny zagro żone hałasem przemysłowym zlokalizowane s ą w bezpo średnim s ąsiedztwie tych zakładów. Na przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu na terenach chronionych ma wpływ: czas pracy zakładu, instalacje, maszyny i urz ądzenia wykorzystywane na zewn ątrz, organizacja pracy, transport wewn ętrzny, organizacja dostaw i odbiorów, lokalizacja parkingów. Kontrole pomiaru hałasu przemysłowego na terenach przyległych do zakładów prowadzi WIO Ś w Rzeszowie.

5.2.6. Problemy i zagro żenia

Głównym źródłem hałasu na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk jest transport drogowy, na którego poziom wpływa wzrost nat ęż enia ruchu drogowego oraz wzrost liczby pojazdów uczestnicz ących w ruchu. Na uci ąż liwo ść spowodowane hałasem komunikacyjnym wpływa równie ż stan techniczny dróg. Natomiast najcz ęstszymi przyczynami nadmiernej emisji hałasu z zakładów przemysłowych do środowiska s ą: - brak wła ściwych zabezpiecze ń akustycznych źródeł hałasu pracuj ących na zewn ątrz budynków produkcyjnych (instalacje wentylacyjno-klimatyzacyjne), - niewystarczaj ąca izolacyjno ść akustyczna ścian budynków produkcyjnych, - niewła ściwa organizacja działalno ści produkcyjnej realizowanej z udziałem hała śliwych środków technicznych. Wskazany obszar interwencji oraz najwa żniejsze problemy jednostki odnosz ą si ę po średnio do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych, które przedstawiono w tabeli 5.10.

Tabela 5.10 Zagadnienia horyzontalne dla obszaru interwencji ochrona przed hałasem

Adaptacja do zmian Wypracowanie standardów konstrukcyjnych oraz zarz ądzanie klimatu szlakami komunikacyjnymi w warunkach zmian klimatu. Nadzwyczajne zagro żenia Działania zapobiegawcze niezb ędne do funkcjonowania środowiska infrastruktury drogowej w warunkach ekstremalnych. Promocja komunikacji rowerowej, która jest alternatyw ą form ą Edukacja ekologiczna podró ży dla osób korzystaj ących z samochodów, promocja

81

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

planowania przestrzennego uwzgl ędniaj ącego zagro żenia hałasem, promocja innych metod ochrony przed hałasem ni ż ekrany akustyczne (np. ograniczenie pr ędko ści, zapewnienie płynno ści ruchu), organizowanie akcji dotycz ących wpływu hałasu na zdrowie i komfort życia. Monitoring środowisk Kontynuowanie oceny stanu akustycznego środowiska w gminie. Źródło: Opracowanie własne

Działania adaptacyjne do zmian klimatu w zakresie zagro żeń hałasem maj ą na celu realizacj ę odpowiednich standardów konstrukcyjno-budowlanych odpornych na zmiany klimatu i nadzwyczajne zagro żenia pogodowe. Zwi ększanie świadomo ści ekologicznej i prowadzenie edukacji ekologicznej, obok monitoringu środowiska ma przyczyni ć si ę do ograniczenia wpływu hałasu na zdrowie i komfort życia.

5.2.7. Analiza SWOT dla obszaru interwencji zagro żenia hałasem

W tabeli nr 5.11 przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji w Przeworsku zagro żenia hałasem.

Tabela 5.11 Analiza SWOT - zagro żenia hałasem

Mocne strony Słabe strony - modernizacja i remonty

- du że nat ęż enie ruchu komunikacyjnego nawierzchni dróg gminnych, przy głównych szlakach trzne

ę powiatowych, wojewódzkich, komunikacyjnych (drogi krajowe

Czynniki - stosowanie cichych nawierzchni

wewn i drogi wojewódzkie, powiatowe). dróg,

- aktualizowanie MPZP.

Szanse Zagro żenia

- wzrost liczby zarejestrowanych - rozwój infrastruktury rowerowej,

trzne pojazdów samochodowych, ę - zaznaczaj ący si ę trend - brak funduszy na inwestycje Czynniki

zewn odchodzenia od silników diesla. zmierzaj ące do poprawy stanu Źródło: opracowanie własne środowisk a akustycznego.

82

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

5.2.8. Tendencje zmian w zakresie hałasu

Ze wzgl ędu na brak wystarczaj ącego materiału porównawczego i brak powtarzalno ści pomiarów hałasu w środowisku nie jest mo żliwe pokazanie tendencji zmian stanu klimatu akustycznego w mie ście. Jednak, bior ąc pod uwag ą fakt, że wszystkie kategorie dróg podlegaj ą systematycznej modernizacji mo żna wysun ąć wniosek, że mógł on ulec polepszeniu.

5.3. Promieniowanie elektromagnetyczne

Promieniowanie elektromagnetyczne jest jednym z rodzajów zanieczyszcze ń środowiska naturalnego. Źródła naturalne promieniowania elektromagnetycznego, jakimi s ą: promieniowanie ziemskie i kosmiczne nie stanowi ą zagro żenia dla zdrowia lub życia człowieka. W wyniku rozwoju techniki powstały liczne źródła promieniowania zwi ązane bezpo średnio z działalno ści ą człowieka, które mog ą powodowa ć wzrost nat ęż enia promieniowania. Zalicza si ę do nich: obiekty elektroenergetyczne (linie i stacje energetyczne, elektrownie, elektrociepłownie), obiekty radiokomunikacyjne (stacje nadawcze radiowe i telewizyjne) oraz urz ądzenia ł ączno ści osobistej (stacje bazowe telefonii komórkowej). Na terenie Przeworska głównym źródłem promieniowania elektromagnetycznego są linie i stacje energetyczne oraz stacje bazowe telefonii komórkowej. Z punktu widzenia ochrony środowiska najwi ększe znaczenie maj ą urz ądzenia zwi ązane z przesyłem radiowym danych i głosu oraz linie energetyczne. Promieniowanie elektromagnetyczne dzielimy na jonizuj ące i niejonizuj ące. Podział ten wynika z ograniczonej wielko ści energii, która wystarcza do jonizacji cz ąstek materii. Granica ta wynosi około 1015 Hz. Promieniowanie elektromagnetyczne jonizuj ące zawiera si ę w zakresie cz ęstotliwo ści powy żej tej granicy i jego oddziaływanie powoduje uszkodzenie organów wewnętrznych i zmiany DNA. Promieniowanie elektromagnetyczne niejonizuj ące jest to promieniowanie, którego energia oddziałuj ąc na ka żde ciało materialne (w tym tak że na organizmy żywe), nie powoduje w nim procesu jonizacji i zawiera si ę poni żej granicy 1015 Hz. Z punktu widzenia ochrony środowiska i zdrowia człowieka w zakresie promieniowania niejonizuj ącego istotne s ą mikrofale, radiofale oraz fale o bardzo niskiej cz ęstotliwo ści VLF i ekstremalnie niskiej cz ęstotliwo ści ELF.

83

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Promieniowanie to powstaje w wyniku działania zespołów sieci i urządze ń elektrycznych w pracy, w domu, urz ądze ń elektromedycznych do bada ń diagnostycznych i zabiegów fizykochemicznych, stacji nadawczych, urz ądze ń energetycznych, telekomunikacyjnych, radiolokacyjnych i radionawigacyjnych. Odpowiednio do coraz ni ższej cz ęstotliwo ści podzakresów promieniowania niejonizuj ącego energia promieniowania elektromagnetycznego jest coraz ni ższa. Człowiek w swym rozwoju nie był eksponowany na promieniowanie elektromagnetyczne o cz ęstotliwo ściach z zakresu ELF, VLF, radiofal i mikrofal. Trzy podzakresy: pole stałe DC, podczerwie ń i światło widzialne, s ą dla człowieka zakresami naturalnymi. W 2016 r. dokonano pomiarów na terenie miasta Przeworska w punktach pomiarowych: Plac Mickiewicza - wynik pomiaru = 1,4 V/m, co stanowiło 20 % dopuszczalnej warto ści. Na rysunku nr 14 przedstawiono lokalizacj ę punktów pomiarowych monitoringu pól elektromagnetycznych na terenie województwa podakrpackiego w latach 2014 – 2016 roku.

Rysunek 14. Lokalizacja punktów pomiarowych monitoringu pól elektromagnetycznych na terenie województwa podkarpackiego w latach 2014 – 2016 roku 10 .

10 Wyniki pomiarów monitoringu pól elektromagnetycznych na terenie województwa podkarpackiego w 2016 roku.

84

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

5.3.1. Elektroenergetyka

Powszechno ść u żytkowania energii elektrycznej wymusza budowanie sieci elektroenergetycznej na całym terenie zagospodarowanym przez ludzi i w zale żno ści od ich potrzeb. Infrastruktura energetyczna jest podzielona na sie ć przesyłow ą, zasilaj ącą i rozdzielcz ą. Sie ć elektroenergetyczna Gminy Miejskiej Przeworsk jest dobrze rozwini ęta. Istniej ący system energoelektryczny opiera si ę na działalno ści Tauron Dystrybucja SA Oddział Jelenia Góra – Operator Systemu Dystrybucyjnego Tauron Ekoenergia Sp. z o.o. – producent energii elektrycznej Małe Elektrownie Wodne znajduj ące si ę w r ękach prywatnych – producent energii elektrycznej. 11 System energetyczny Gminy Miejskiej Przeworsk znajduje si ę w dobrym stanie technicznym – sie ć energetyczna jest w pełni zmodernizowana. Gmina zasilana jest lini ą 110 kV i napi ęciem średnim o warto ści 15 kV doprowadzonym liniami magistralnymi ze stacji redukcyjnych 110/15 kV. Sie ć linii napowietrznych 15 kV jest do ść znacznie rozbudowana i poprzez liczne rozgał ęzienia dostarcza napi ęcie do stacji transformatorowych. Zasilanie odbiorców lokalnych odbywa si ę ze stacji transformatorowych średniego na niskie napi ęcie, które s ą źródłem mocy dla sieci konsumpcyjnej i o świetleniowej niskiego napi ęcia. Stacje transformatorowe są przewa żnie w wykonaniu napowietrznym, słupowe, z transforma-torami o mocach do 600 kVA. Ilo ść urz ądze ń transformatorowych i długo ść sieci SN i NN pokrywaj ą zapotrzebowanie odbiorców indywidualnych, małych i średnich przedsi ębiorstw. Modernizacja sieci średniego i niskiego napi ęcia jest realizowana na bie żą co według potrzeb wynikaj ących z podł ączenia nowych odbiorców.

5.3.2. Sie ć telefonii komórkowej

Stacje bazowe s ą podstawowym elementem struktury sieci komórkowej. Stanowi ą one urz ądzenie nadawczo – odbiorcze, ł ącz ące sie ć telefonii komórkowej z telefonami komórkowymi. Konfiguracja systemu antenowego stacji bazowej nie mo że spowodowa ć wyst ąpienia elektromagnetycznego promieniowania niejonizuj ącego o poziomach przekraczaj ących poziom dopuszczalny (w rejonach dost ępnych dla ludzi) okre ślony w przepisach ustawy PO Ś.

11 Elektroenergetyczna sie ć przesyłowa i rozdzielcza jest opisana w rozdziale 4.3.

85

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Rysunek 15. Lokalizacja nadajników sieci komórkowej na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk Źródło: http://beta.btsearch.pl

5.3.3. Problemy i zagro żenia

Zmiany klimatu mog ą po średnio wpływa ć na wytwarzane do środowiska pola elektromagnetyczne. Wynika to z faktu, i ż ekstremalne zjawiska pogodowe m.in. huragany, intensywne burze, oblodzenie, szad ź katastrofalna itp. bardzo cz ęsto powoduj ą awarie linii przesyłowych i dystrybucyjnych lub całkowite ich zniszczenie. W zwi ązku z tym, coraz cz ęś ciej sieci napowietrzne zast ępuje si ę sieciami kablowymi.

Tabela 5.12 Zagadnienia horyzontalne dla obszaru interwencji ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym

Adaptacja do zmian Stosowanie kablowych linii wysokiego, średniego i niskiego klimatu napi ęcia w celu eliminacji ich uszkodzenia lub zniszczenia. Lokalizacja urz ądze ń wykluczaj ąca zachodzenie na siebie Nadzwyczajne obszarów oddziaływa ń silnych pól wytwarzanych przez s ąsiednie zagro żenia środowiska źródła, utrzymanie urz ądze ń w dobrym stanie technicznym.

86

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Edukacja społecze ństwa (szkoły, zakłady produkcyjne, mieszka ńcy) z zakresu oddziaływania i szkodliwo ści PEM, Edukacja ekologiczna zach ęcanie i wspieranie przedsi ębiorców do wykorzystywania podziemnych sieci przesyłowych na terenach zakładowych.

Kontynuacja monitoringu środowiska oraz prowadzenie bada ń pozwalaj ących oceni ć skal ę zagro żenia, kontrola instalacji Monitoring środowisk wytwarzaj ących najistotniejsze w regionie zagro żenie ze strony promieniowania elektromagnetycznego. Źródło: Opracowanie własne

Głównym działaniem adaptacyjnym w zakresie pól elektromagnetycznych jest stosowanie kablowych linii, w celu eliminacji ich uszkodzenia oraz unikanie zachodzenia na siebie obszarów oddziaływa ń silnych pól wytwarzanych przez s ąsiednie źródła. Zachowanie urz ądze ń w dobrym stanie technicznym pozwoli na odporno ść na ekstremalne zagro żenia pogodowe. U świadamianie i edukacja ekologiczna ma przede wszystkim zach ęci ć i wspiera ć przedsi ębiorców do wykorzystywania podziemnych sieci przesyłowych na terenach zakładowych.

5.3.4. Analiza SWOT dla obszaru interwencji pola elektromagnetyczne

W tabeli 5.13 przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji pola elektromagnetyczne.

Tabela 5.13 Analiza SWOT – ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym

Mocne strony Słabe strony

trzne ę - uwzgl ędnianie w MPZP - coraz wi ększa powszechno ść technologii

Czynniki oddziaływania pól elektro- emituj ących promieniowanie elektro- wewn magnetycznych magnetyczne

87

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Szanse Zagro żenia

- rozpowszechnienie i rozwój telefonii komórkowej oraz innych technologii

trzne - monitoring PEM w ramach emituj ących promieniowanie elektro- ę pa ństwowego monitoringu magnetyczne Czynniki

zewn środowiska - rozbudowa mieszkalnictwa wzdłu ż linii energetycznych, brak mo żliwo ści ograniczenia lokalizacji stacji bazowych

Źródło: Opracowanie własne

5.3.5. Tendencje zmian promieniowania elektromagnetycznego

Ze wzgl ędu na brak pomiarów PEM na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk nie jest mo żliwe pokazanie tendencji zmian promieniowania.

5.4. Gospodarowanie wodami 5.4.1. Wody powierzchniowe

Miasto Przeworsk poło żone jest na obszarze dorzecza górnej Wisły w zlewni Sanu. Sie ć rzeczna jest tu stosunkowo dobrze rozwini ęta. Sie ć rzeczn ą na terenie miasta stanowi rzeka Mleczka wraz z dopływami. Dolina Mleczki w jej początkowym biegu jest w ąska i kr ęta, potem staje si ę szeroka i płaska, wraz z dopływami tworzy g ęst ą sie ć wodn ą odwadniaj ącą cały obszar miasta. Mleczka płynie korytem o szeroko ści 4 - 10 m., stosunkowo gł ęboko wci ętym w dno doliny. Rzeka charakteryzuje si ę najwy ższym stanem w okresie wiosennym (III – IV) oraz w okresie letnim (VI-VII). Powoduje to, że w tych okresach istnieje bardzo du ży stopie ń zagro żenia powodziami (potok Nowosiółka i ciek naturalny „Mnich”). Przy mało zró żnicowanych wysoko ściach wzgl ędnych terenu, cieki przepływaj ące przez obszar gminy miejskiej maj ą znaczenie irygacyjne, umo żliwiaj ące odpływ nadmiaru wody w okresach wysokich stanów oraz zasilaj ące w wod ę przyległe tereny rolnicze w okresie niedoboru wilgoci. W okresie intensywnych opadów i roztopów poziom wód wyra źnie podnosi si ę. Zabezpieczeniem przed zalewaniem terenu jest budowa zbiorowej małej retencji lub obwałowanie cieków.

88

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Udział zbiorników wód stoj ących w ogólnej powierzchni zarówno miasta jak i terenów przypadaj ących na wody powierzchniowe jest niewielki, jednak że wyst ępuj ą i charakteryzuj ą si ę niewielk ą powierzchni ą. Na terenie gminy wyst ępuj ą wody gruntowe w piaszczysto-żwirowych utworach czwartorz ędowych. Zwierciadło wody jest swobodne i posiada ł ączno ść hydrauliczn ą z wod ą powierzchniow ą, tak wi ęc zasoby tego poziomu s ą uzupełniane poprzez bezpo średni ą infiltracj ę. Jest to poziom wodono śny o znacznych wahaniach zwierciadła wody, a jego wydajno ść jest uzale żniona od warunków meteorologicznych (opadów atmosferycznych). Lokalne przew ęż enia koryta Mleczki jak i liczne budowle powoduj ą, że cały obr ęb zlewni, a w szczególno ści tereny poło żone w dolnych jej partiach i w okolicach miasta Przeworsk stanowi ą tereny zalewowe. Istotnym czynnikiem wpływaj ącym na ilo ść wody w obiegu jest system melioracji. Sytuacj ę w zakresie zagro żenia powodziowego mo że poprawi ć budowa małych zbiorników retencyjnych na rz. Mleczka. Podział wód na cz ęś ci i ich identyfikacja wykonana została zgodnie z wymogami Ramowej Dyrektywy Wodnej 2000/60/WE (RDW) (2000) dla potrzeb planowania w gospodarowaniu wodami. Plany gospodarowania wodami (PGW) stanowi ą syntez ę wszelkich prac przeprowadzonych dla obszarów dorzeczy. Opracowywane s ą przez Prezesa Krajowego Zarz ądu Gospodarki Wodnej dla obszaru 10 dorzeczy: Odry, Wisły, Dniestru, Dunaju, Jarft, Łaby, Niemna, Pregoły, Świe żej, Ücker. W PGW ustalone s ą cele środowiskowe dla poszczególnych jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych przy uwzgl ędnianiu warto ści granicznych elementów oceny stanu zale żnego od typu cz ęś ci wód oraz aktualnego stanu danej jednolitej cz ęś ci wód. Cele środowiskowe uwzgl ędniaj ą równie ż obszary chronione, w obr ębie których jednolita cz ęść wód jest poło żona. Dla potrzeb osi ągni ęcia ww. celów środowiskowych Prezes Krajowego Zarz ądu Gospodarki Wodnej sporz ądza Program wodno-środowiskowego kraju (PW ŚK), który okre śla działania niezb ędne do prowadzenia dla potrzeb utrzymania lub poprawy jako ści wód. PGW i PW ŚK stanowi ą podstawowe dokumenty planistyczne słu żą ce osi ągni ęciu nadrz ędnego celu Ramowej Dyrektywy Wodnej, tj.: osi ągni ęcia dobrego stanu wszystkich wód w Europie. Plany gospodarowania wodami po raz pierwszy zostały opracowane i zatwierdzone przez Rad ę Ministrów 22 lutego 2011 r. Na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk obowi ązuje Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły -

89

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Rozporz ądzenie Rady Ministrów z dnia 18 pa ździernika 2016 r. w sprawie Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły (Dz.U z 2016 r. poz.1911). W Przeworsku zlokalizowano jednolit ą cz ęść wód powierzchniowych o nazwie JCWP „Mleczka od Łopuszki do uj ścia z Mleczk ą Wschodni ą od W ęgierki” o kodzie: PLRW200019226899. Jest to rzeka nizinna piaszczysto - gliniasta, naturalna cz ęść wód, dla której stan zgodnie z Planem Gospodarowania Wodami na obszarze dorzecza Wisły, oceniono jako zły. Jest cz ęść wód niezagro żona nieosi ągni ęciem celów środowiskowych. Celem środowiskowym, dla tej cz ęś ci wód jest osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu ekologicznego i dobrego stanu chemicznego. Rzek ę Mleczk ę tworz ą dwa strumienie, ł ącz ące si ę niedaleko Urzejowic, nosz ące t ą sam ą nazw ę: Mleczka (Zarzecka i Ka ńczucka). Zabezpieczeniem przeciwpowodziowym jest wybudowany zbiornik suchy w Siedleczce, gmina Ka ńczuga.

5.4.1.1. Ocena stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych

Podstawowym elementem w gospodarowaniu wodami, do którego odnosz ą si ę równie ż oceny stanu wód s ą jednolite cz ęś ci wód (JCW). Prawo wodne dzieli JCW na jednolite cz ęś ci wód powierzchnio-wych (JCWP) i jednolite cz ęś ci wód podziemnych (JCWPd). Jednolit ą cz ęś ci ą wód powierzchniowych jest oddzielny i znacz ący element wód powierzchniowych, taki jak: jezioro lub inny naturalny zbiornik wodny, sztuczny zbiornik wodny, struga, strumie ń, potok, rzeka, kanał lub ich cz ęś ci, a tak że fragment morskich wód wewn ętrznych, przej ściowych lub przybrze żnych.

Klasyfikacja elementów biologicznych W latach 2010-2016 WIO Ś w Rzeszowie prowadził badania nast ępuj ących elementów biologicznych: fitoplanktonu, fitobentosu, makrofitów i makrobezkr ęgowców bentosowych w rzekach i zbiornikach zaporowych. W jednolitej cz ęś ci wód badano co najmniej jeden element biologiczny, którego wybór zale żał głównie od rodzaju presji i typu JCWP. Klasyfikacja elementów biologicznych polegała na nadaniu ka żdemu badanemu elementowi jednej z pi ęciu klas jako ści wód powierzchniowych, przy czym: - klasa I oznacza stan bardzo dobry/maksymalny potencjał biologicznego wska źnika jako ści wód,

90

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

- klasa II oznacza stan/potencjał dobry biologicznego wska źnika jako ści wód, - klasa III oznacza stan/potencjał umiarkowany biologicznego wska źnika jako ści wód, - klasa IV oznacza stan/potencjał słaby biologicznego wska źnika jako ści wód, - klasa V oznacza stan/potencjał zły biologicznego wska źnika jako ści wód. Po porównaniu wyników klasyfikacji uzyskanych dla poszczególnych elementów biologicznych o wyniku klasyfikacji decydował ten element, któremu nadano najmniej korzystn ą klas ę.

Klasyfikacja elementów fizykochemicznych Do elementów fizykochemicznych, wspieraj ących elementy biologiczne, zalicza si ę wska źniki charakteryzuj ące: - stan fizyczny, w tym warunki termiczne, - zasolenie, - zakwaszenie, - warunki biogenne, oraz wska źniki z grupy substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska – specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne. Klasyfikacja elementów fizykochemicznych polega na przypisaniu ka żdemu badanemu wska źnikowi odpowiedniej klasy jako ści wód powierzchniowych, przy czym: - klasa I oznacza stan bardzo dobry/maksymalny potencjał, - klasa II oznacza stan dobry/dobry potencjał, - niespełnienie wymogów klasy II oznacza stan/potencjał poni żej dobrego. Okre ślenia klasy jako ści wód dla ka żdego z badanych wska źników dokonuje si ę przez porównanie warto ści średniej rocznej (o ile w zał ącznikach do rozporz ądzenia nie okre ślono inaczej) z warto ściami granicznymi, przy czym ilo ść wyników pomiarów przyjmowana do oblicze ń średniej rocznej nie mo że by ć mniejsza ni ż 4. O klasyfikacji decyduje ten wska źnik, któremu nadano najmniej korzystn ą klas ę.

Klasyfikacja elementów hydromorfologicznych Do klasyfikacji elementów hydromorfologicznych w rzekach i zbiornikach zaporowych przyj ęto opracowan ą w 2012 „Metodyk ę prowadzenia przegl ądów i obserwacji oraz klasyfikacji elementów hydromorfologicznych wspieraj ących elementy biologiczne zgodnie z Ramow ą Dyrektyw ą Wodn ą, Zał ącznik V”.

91

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Zgodnie z ni ą, dla ka żdej JCW wyliczono warto ści punktowe poszczególnych elementów branych pod uwag ę przy ocenie (re żim hydrologiczny, ci ągło ść cieku, warunki morfologiczne) i przyporz ądkowano do zaproponowanych w metodyce granic klas. Zgodnie z wytycznymi GIO Ś uwzgl ędniono jedynie dwie klasy: - klasa I oznacza stan/potencjał bardzo dobry, - klasa II (poni żej klasy I) oznacza stan/potencjał dobry lub ni ższy.

Klasyfikacja stanu/potencjału ekologicznego Stan/potencjał ekologiczny jednolitych cz ęś ci wód ocenia si ę na podstawie wyników klasyfikacji elementów fizykochemicznych, biologicznych i hydromorfologicznych. Klasyfikacj ę stanu ekologicznego przeprowadza si ę dla naturalnych jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych. Klasyfikacja polega na nadaniu jednolitej cz ęś ci wód powierzchniowych jednej z pi ęciu klas stanu ekologicznego, przy czym: - klasa I oznacza bardzo dobry stan ekologiczny, - klasa II oznacza dobry stan ekologiczny, - klasa III oznacza umiarkowany stan ekologiczny, - klasa IV oznacza słaby stan ekologiczny, - klasa V oznacza zły stan ekologiczny. Klasyfikacj ę potencjału ekologicznego przeprowadza si ę dla jednolitych częś ci wód powierzchniowych sztucznych i silnie zmienionych, w tym zbiorników zaporowych. Klasyfikacja polega na nadaniu jednolitej cz ęś ci wód powierzchniowych jednej z pi ęciu klas potencjału ekologicznego, przy czym: - klasa I oznacza maksymalny potencjał ekologiczny, - klasa II oznacza dobry potencjał ekologiczny, - klasa III oznacza umiarkowany potencjał ekologiczny, - klasa IV oznacza słaby potencjał ekologiczny, - klasa V oznacza zły potencjał ekologiczny. Stan/potencjał ekologiczny JCWP klasyfikuje si ę na podstawie danych uzyskanych w wyniku realizacji bada ń monitoringowych w reprezentatywnym punkcie pomiarowo- kontrolnym. Stan/potencjał ekologiczny fragmentu JCWP b ędącego obszarem chronionym klasyfikuje si ę na podstawie danych uzyskanych w wyniku realizacji bada ń monitoringowych w punkcie pomiarowo-kontrolnym monitoringu obszarów chronionych, przy czym dopuszcza

92

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

si ę mo żliwo ść wykorzystania danych dot. elementów biologicznych uzyskanych z bada ń prowadzonych w punkcie reprezentatywnym.

Klasyfikacja stanu chemicznego Stan chemiczny jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych klasyfikuje si ę na podstawie oceny wyników bada ń substancji priorytetowych i innych substancji zanieczyszczaj ących. Przyjmuje si ę, że jednolita cz ęść wód jest w dobrym stanie chemicznym, je żeli dla ka żdego punktu pomiarowo - kontrolnego warto ści średnioroczne (wyrażone jako średnia arytmetyczna z pomierzonych st ęż eń wska źników) oraz st ęż enia maksymalne (wyra żone jako 90. percentyl) nie przekraczaj ą dopuszczalnych warto ści odpowiednio średniorocznych i dopuszczalnych st ęż eń maksymalnych okre ślonych dla poszczególnych kategorii wód. Je żeli JCWP nie spełnia ww. wymaga ń okre śla si ę jej stan chemiczny jako „poni żej dobrego”.

Klasyfikacja stanu Stan jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych ocenia si ę na podstawie wyników bada ń z reprezentatywnego dla danej JCWP punktu pomiarowego (MD, MO), uwzgl ędniaj ąc wyniki klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych i wyniki klasyfikacji stanu chemicznego. Stan jednolitej cz ęś ci wód mo żna oceni ć jako dobry lub zły, w zale żno ści od klasyfikacji stanu chemicznego i stanu/potencjału ekologicznego. Jednolita cz ęść wód powierzchniowych mo że by ć oceniana jako b ędąca w dobrym stanie tylko je żeli jej stan chemiczny jest dobry i jednocze śnie jej stan/potencjał ekologiczny s ą co najmniej dobre.

Tabela 5.14 Sposób oceny stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych

Źródło: „Raport o stanie środowiska w Województwie Podkarpackim w 2016 roku” – WIO Ś w Rzeszowie.

93

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

5.4.1.2. Ocena stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk

W 2016 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie przeprowadził ocen ę stanu wód powierzchniowych na terenie województwa podkarpackiego. Stan wód rzeki Mleczka m.in. w punkcie na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk przedstawiono w tabeli 5.15.

94

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Tabela 5.15 Wyniki klasyfikacji stanu ekologicznego i chemicznego oraz ocena stanu JCWP w otoczeniu Gminy Miejskiej Przeworsk w 2016 r.

Źródło: „Raport o stanie środowiska w Województwie Podkarpackim w 2016 roku” – WIO Ś w Rzeszowie. W 2016 roku stan JCWP „Mleczka od Łopuszki do uj ścia z Mleczk ą Wschodni ą od W ęgierki” o kodzie: PLRW200019226899 był słaby 12 .

12 Raport o stanie środowiska w Województwie Podkarpackim w 2016 roku, do dnia 10.03.2018 r. Raport za 2017r. nie został opublikowany przez WIO Ś

95

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

5.4.2. Wody podziemne

Przeworsk le ży w obr ębie du żej jednostki geologicznej – Zapadliska Przedkarpackiego. Jest to strefa graniczna przylegaj ąca do innej du żej jednostki - Karpat Zewn ętrznych. W regionie przedkarpackim wyst ępuj ą dwa u żytkowe pi ętra wodono śne: trzeciorz ędowe i czwartorz ędowe. Wody w pozostałych pi ętrach (głównie mezozoicznym) nie s ą u żytkowane. W budowie geologicznej terenu bior ą udział utwory podło ża starszego, wieku trzeciorz ędowego wykształcone jako sady miocenu. Mi ąż szo ść osadów mioce ńskich dochodzi do 3500 metrów, by w strefie granicznej nie przekracza ć zazwyczaj 1000 metrów. Współczesna struktura podło ża uformowała si ę w okresie pó źnoalpejskiej kolizji kontynentalnej. Gł ęboko ść podło ża platformowego w zapadlisku waha si ę od kilkuset metrów do 3500 metrów, dochodz ąc niekiedy do 5000 metrów. Utwory trzeciorzędowe w cało ści przykryte s ą utworami młodszym (wieku czwartorz ędowego). S ą to utwory: - pochodzenia eolicznego lub erozyjnego, wykształconymi w postaci glin pylastych i lessowatych, wyst ępuj ące na terenie wysoczyzn; - pochodzenia rzecznego wykształconymi w postaci mad, namułów, piasków i żwirów, wyst ępuj ące w rejonie dolin Mleczki i Sanu. Konsekwencj ą budowy geologicznej s ą warunki hydrogeologiczne. Na terenie miasta wyst ępuj ą dwa obszary ró żni ące si ę pod wzgl ędem wyst ępowania wód podziemnych. Fragment Podgórza Rzeszowskiego. W obr ębie tego terenu wody gruntowe poziomu czwartorz ędowego wyst ępuj ą w sp ągu osadów wodnolodowcowych pod ścielaj ących, znacznej mi ąż szo ści warstw ę osadów lessowych. Zalegaj ą one na nieprzepuszczalnych iłach trzeciorz ędowych i wykształcone s ą w postaci osadów piaszczysto - żwirowych, o bardzo zró żnicowanej mi ąż szo ści, przykrytych warstw ą glin zwałowych. Lokalnie warstwa ta zanika i gliny zalegaj ą bezpo średnio na iłach krakowieckich, co powoduje, że te rejony s ą bezwodne. Zasilanie tego poziomu odbywa si ę głównie przez infiltracj ę wód poopadowych. W obr ębie osadów lessowych, w okresach wzmo żonego zasilania mog ą wyst ępowa ć s ączenia wód śródglinowych o ró żnych wydajno ściach. W dolinie rzeki Mleczki oraz dolinach innych cieków poziom wód gruntowych zwi ązany jest ze stanami w rzekach i wyst ępuje na gł ęboko ści 0,5 - 5,5 m p.p.m. Wody gruntowe zwi ązane s ą tu z utworami rzecznymi wykształconymi w postaci warstwy piaszczysto – żwirowej (terasa rzeki San). Warstwa ta ma charakter ci ągły. Wody występuj ące w jej obr ębie zwi ązane s ą wodami rzeki San. Wydajno ść tych wód z reguły jest znaczna. Wła śnie w obr ębie tego obszaru zlokalizowane s ą uj ęcia dla miasta Przeworska. S ą one

96

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025 podstawowym źródłem zaopatrzenia w wod ę dla uj ęć gospodarczych, komunalnych, wodoci ągów i uj ęć indywidualnych. Zasilanie poziomu wodono śnego odbywa si ę poprzez infiltracj ę wód opadowych i poroztopowych. Spływ wód podziemnych odbywa si ę w kierunku północno – wschodnim. Miasto Przeworsk le ży na obszarze dorzecza Wisły, w regionie wodnym Górnej Wisły w obr ębie dwóch jednolitych cz ęś ci wód podziemnych : - 153 (jest to 153 JCWPd). Europejski kod JCWPd: PLGW 2200153, Nazwa JCWPd: 153 Region wodny: region wodny Górnej Wisły Obszar dorzecza: kod 2000, nazwa - Obszar dorzecza Wisły, Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej: RZGW w Krakowie. - 136 (jest to 136 JCWPd). Europejski kod JCWPd: PLGW 2200136, Nazwa JCWPd: 136 Region wodny: region wodny Górnej Wisły Obszar dorzecza: kod 2000, nazwa - Obszar dorzecza Wisły, Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej: RZGW w Krakowie.

Tabela 5.16 JCWPd: 136. Źródło: https://www.pgi.gov.pl/

2 Numer JCWPd : 136 Powierzchnia JCWPd [km ]: 3140.3

Identyfikator UE: PLGW2000136

Stan ilo ściowy dobry

Stan chemiczny dobry

Ogólna ocena stanu JCWPd dobry

Ocena ryzyka niespełnienia celów niezagro żona środowiskowych

Przyczyna zagro żenia nieosi ągni ęcia celów - środowiskowych

Przegl ąd oddziaływa ń na JCWPd

Uj ęcia wód podziemnych. Oddziaływania lokalne. Presja na stan ilo ściowy Zło ża kruszyw naturalnych w dolinie Sanu (Wyszatyce, Bolestraszyce, Radymno II).

97

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Miasta: Le żajsk, Jarosław. Zanieczyszczenia lokalne. Rolnictwo – intensywne uprawy. Przemysł - zakłady przemysłowe: przemysł budowlany (Zakład Silikatowy w Le żajsku), przemysł tytoniowy (Zakład Tytoniowy Philip Morris), przemysł rolno-spo żywczy (Browar Le żajsk - Grupa Żywiec S. A., Jarosławskie Zakłady Mi ęsne "SOKOŁÓW" S.A. Oddział Jarosław, PROVIMI-ROLIMPEX S. A. Presja na stan chemiczny Wytwórnia Pasz w Jarosławiu), przemysł chemiczny (huta szkła Owens Illinois Polska S. A. w Jarosławiu). Brak kanalizacji na obszarach wiejskich. Potencjalne źródła zanieczyszcze ń wód podziemnych: zaniechana eksploatacja zło ża siarki Basznia (nieczynna kopalnia siarki metod ą podziemnego wytopu - mo żliwy sto żek represji), nieliczne i niewielki wysypiska śmieci (np. Młyny).

Tabela 5.17 JCWPd: 153. Źródło: https://www.pgi.gov.pl/

2 Numer JCWPd : 153 Powierzchnia JCWPd [km ]: 1492.2 Identyfikator UE: PLGW2000153 Ocena stanu JCWPd, 2012 r. Stan ilo ściowy dobry Stan chemiczny dobry Ogólna ocena stanu JCWPd dobry Ocena ryzyka niespełnienia celów środowiskowych niezagro żona Przyczyna zagro żenia nieosi ągni ęcia celów - środowiskowych Przegl ąd oddziaływa ń na JCWPd

Uj ęcia wód podziemnych. Oddziaływania lokalne. Presja na stan ilo ściowy Zło ża kruszyw naturalnych w dolinie Wisłoka, (m in. Wola Dalsza Zakrzacze, Czarna Podbór, Rakszawa, Mrowla, Budy Głogowskie).

98

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Na rysunku nr 16 przedstawiono obszar wyst ępowania JCWPd 153 i 136

Rysunek 16. Lokalizacja JCWPd 153 i 136. Źródło: https://www.pgi.gov.pl/

5.4.2.1. Główne Zbiorniki Wód Podziemnych

Według Mapy obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) (Kleczkowski, 1990) na obszarze gminy wyst ępuje: GZWP Nr 425 „D ębica-Stalowa Wola- Rzeszów” znajduje si ę w utworach czwartorz ędowych z warstw ą wodono śną na gł ęboko ści ponad 10 m. Poziom wodono śny u żytkowy, czwartorz ędowy, zwi ązany jest ze sp ągiem utworów czwartorz ędowych wyst ępuj ących na gł ęboko ści 15 – 24 m. Przeworsk wyposa żony jest w sie ć wodoci ągow ą, z której korzysta ponad 15 ty ś. mieszka ńców miasta. Zaopatrzeniem miasta w wod ę zajmuje si ę Przeworska Gospodarka Komunalna Sp. z o.o. Woda pobierana jest ze źródeł wgł ębnych zlokalizowanych w miejscowo ści Rozbórz - Trojany powi ązanych ze stacj ą uzdatniania wody. Dobowa zdolno ść produkcyjna czynnych urz ądze ń wynosi 3900 m3/d.

99

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Rysunek 17. Lokalizacja GZWP w rejonie Przeworska. Źródło: http://epsh.pgi.gov.pl/epsh/

Istnienie stref ochronnych GZWP wi ąż e si ę pewnymi ograniczeniami w tych strefach dotycz ącymi: - korzystania z wód powierzchniowych i podziemnych, - użytkowaniem gruntów, - lokalizacj ą niektórych inwestycji.

5.4.2.2. Jako ść wód podziemnych

Monitoring jako ści wód podziemnych prowadzony jest w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska na poziomie krajowym (sie ć krajowa) oraz w sytuacjach uzasadnionych specyficznymi potrzebami regionu, także w sieciach regionalnych. System obserwacji monitoringowych obejmuje zwykłe (słodkie) wody podziemne, których zawarto ść substancji rozpuszczonych (mineralizacja) nie przekracza 1000 mg/l. Badania stanu wód

100

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025 podziemnych w sieci krajowej prowadzi Pa ństwowy Instytut Geologiczny, który pełni na mocy ustawy Prawo wodne Pa ństwow ą służbę hydrogeologiczn ą. Badania wód w sieciach regionalnych, w zakresie elementów fizykochemicznych, wykonywane s ą przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska. Celem monitoringu jako ści wód podziemnych jest dostarczenie informacji o ilo ści i stanie chemicznym wód podziemnych, śledzenie jego zmian oraz sygnalizacja zagro żeń w skali kraju, na potrzeby zarz ądzania zasobami wód podziemnych i oceny skuteczno ści podejmowanych działa ń ochronnych ukierunkowanych na osi ągni ęcie dobrego stanu wód, a tak że na potrzeby wypełnienia obowi ązków sprawozdawczych wobec Komisji Europejskiej. Wyniki bada ń ocenia si ę zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 21 grudnia 2015 r. (Dz.U. 2016 poz. 85) w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych. Klasyfikacja obejmuje pi ęć klas jako ści wód, z uwzgl ędnieniem przepisów w sprawie wymaga ń dotycz ących jako ści wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi: ° klasa I – wody o bardzo dobrej jako ści: - warto ści wska źników jako ści wody s ą kształtowane jedynie w efekcie naturalnych procesów zachodz ących w warstwie wodono śnej, - żaden ze wska źników jako ści wody nie przekracza warto ści dopuszczalnych jako ści wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi, ° klasa II – wody dobrej jako ści: - warto ści wska źników jako ści wody nie wskazuj ą na oddziaływania antropogeniczne, - wska źniki jako ści wody, z wyj ątkiem Żelaza i manganu, nie przekraczaj ą warto ści dopuszczalnych jako ści wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi, ° klasa III – wody zadowalaj ącej jako ści: - warto ści wska źników jako ści wody s ą podwy ższone w wyniku naturalnych procesów lub słabego oddziaływania antropogenicznego, - mniejsza cz ęść wska źników jako ści wody przekracza warto ści dopuszczalne jako ści wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi, ° klasa IV – wody niezadowalaj ącej jako ści: - warto ści wska źników jako ści wody s ą podwy ższone w wyniku naturalnych procesów oraz słabego oddziaływania antropogenicznego, - wi ększo ść wska źników jako ści wody przekracza warto ści dopuszczalne jako ści wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi,

101

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

° klasa V – wody złej jako ści: - warto ści wska źników jako ści wody potwierdzaj ą oddziaływania antropogeniczne, - woda nie spełnia wymaga ń okre ślonych dla wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi. Zgodnie z Ramow ą Dyrektyw ą Wodn ą, dobry stan wód podziemnych oznacza stan osiągni ęty przez cz ęść wód podziemnych, je żeli zarówno jej stan ilo ściowy, jak i chemiczny jest okre ślony, jako co najmniej „dobry”. Stan ilo ściowy oraz stan chemiczny wg „Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry” dla JCWPd nr 93 i 94 okre ślono jako dobry. Poni żej przedstawiono główne cele środowiskowe dla wód podziemnych zgodnie z Ramow ą Dyrektyw ą Wodn ą - art. 4: - zapobieganie dopływowi lub ograniczenia dopływu zanieczyszcze ń do wód podziemnych, - zapobieganie pogarszaniu si ę stanu wszystkich cz ęś ci wód podziemnych (z zastrze żeniami wymienionymi w RDW), - zapewnienie równowagi pomi ędzy poborem, a zasilaniem wód podziemnych, - wdro żenie działa ń niezb ędnych dla odwrócenia znacz ącego i utrzymuj ącego si ę rosn ącego trendu st ęż enia ka żdego zanieczyszczenia powstałego w skutek działalności człowieka. Dla spełnienia wymogu niepogarszania si ę stanu cz ęś ci wód, dla cz ęś ci wód b ędących w co najmniej dobrym stanie chemicznym i ilo ściowym, celem środowiskowym b ędzie utrzymanie tego stanu. W 2016 roku monitoring wód podziemnych był prowadzony na terenie całego województwa. W ramach monitoringu diagnostycznego wód podziemnych województwa podkarpackiego badanie jako ści przeprowadzone zostało na obszarach jednolitych cz ęś ci wód podziemnych (JCWPd). Ocen ę stanu chemicznego wód podziemnych w punkcie pomiarowym przeprowadza si ę, ustalaj ąc klas ę jako ści wód podziemnych przez porównanie warto ści badanych elementów fizykochemicznych z warto ściami granicznymi elementów fizykochemicznych okre ślonymi w zał ączniku do rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 21 grudnia 2015 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz.U.2016 r., poz.85). Klasy jako ści wód podziemnych I, II, III oznaczaj ą dobry stan chemiczny, a klasy jako ści wód podziemnych IV, V oznaczaj ą słaby stan chemiczny.

102

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Ocena wyników bada ń monitoringu diagnostycznego w 2016 roku wg podziału na jednolite cz ęś ci wód podziemnych wykazała, że 91% sumy punktów pomiarowych badanych wód zaliczono do wód reprezentuj ących dobry stan chemiczny (klasy I-III). Wody o słabym stanie chemicznym (klasy IV-V) stanowiły 9% sumy punktów pomiarowych. Do wska źników decyduj ących o jako ści wody zaliczono: wap ń, żelazo, mangan, odczyn, wodorow ęglany, temperatur ę wody, azotany, fosforany, amoniak, potas, nikiel, siarczany i magnez. Na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk w punkcie pomiarowym Ocena stanu wód podziemnych: W s ąsiedztwie m. Przeworsk znajduj ą si ę dwa punkty pomiarowe Pa ństwowej Inspekcji Geologicznej. Na podstawie kontroli w ramach krajowej sieci monitoringu PIG zakwalifikowano badane wody do klas czysto ści: II (wody dobrej czysto ści) - na terenie miasta Ła ńcut, III (wody zadowalaj ącej czysto ści) - na terenie miasta Le żajsk. Wyniki klasyfikacji przedstawiono w tabeli 5.18.

Tabela 5.18 Ocena jako ści wód podziemnych na podstawie wyników monitoringu diagnostycznego w 2016 roku.13 Wska źniki Wska źniki

Wska źniki fizyczno- fizyczno- ść fizyczno- chemiczne chemiczne Ko ńcow a chemiczne w zakresie w zakresie klasa Nr w zakresie

JCWPd st ęż eń IV st ęż eń V jako ści

MOBADA st ęż eń III Miejscowo Powiat/gmina klasy klasy klasy jako ści Zwierciadło wodyZwierciadło jako ści jako ści

Fe, temp., jarosławski/ 80 Jarosław 136 HCO , MN, III Jarosław 3 O2, Ca swobodne

le żajski/ 85 Le żajsk 136 Fe, NO , Ca III Le żajsk 3 swobodne

ła ńcucki / 80 Dąbrówki 153 Fe, II Czarna swobodne

13 Na dzie ń 10.03.2018 r. Ocena za 2017 r. nie została opublikowana jeszcze przez WIO Ś

103

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Fe, NH , te 4

rzeszowski/ ę 758 Rzeszów 153 temp., HCO , III Rzeszów 3

napi Ca

przeworski/ Fe, temp., te

Hadle ę 1386 Jawornik 153 HCO , O , NH4 III Szklarskie 3 2

Polski napi Ca

Źródło: „Ocena stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych na terenie województwa podkarpackim za rok 2016” – WIO Ś w Rzeszowie

Rysunek 18. Lokalizacja punktów pomiarowych na terenie Województwa Podkarpackiego w 2016 roku – źródło: Raport o stanie środowiska w województwie podkarpackim w 2016 roku 14 .

14 Na dzie ń 10.03.2018 r. Raport za 2017 r. nie został jeszcze opublikowany przez WIO Ś.

104

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

5.4.2.3. Źródła przeobra żeń wód podziemnych

Wody podziemne, podobnie jak wody powierzchniowe, stale podlegaj ą antropopresji. Mog ą by ć nara żone na ró żnego rodzaju czynniki degraduj ące wpływaj ące na ich jako ść i zasobno ść . W śród potencjalnych i rzeczywistych źródeł zanieczyszcze ń wód podziemnych wyst ępuj ących na terenie gminy mo żna wyliczy ć: - transportowe: stacje paliw, szlaki komunikacyjne (mo żliwo ść przedostawania si ę zwi ązków ropopochodnych, zwi ększony ruch samochodów, wi ększe st ęż enia zanieczyszcze ń pochodz ących ze źródeł komunikacyjnych w glebie); - obszary zlokalizowane w otoczeniu zakładów przemysłowych; - atmosferyczne: zwi ązane z emisj ą zanieczyszcze ń do atmosfery i ich opadem (z uwagi na słabe uprzemysłowienie, zanieczyszczenia atmosferyczne maj ą charakter drugorz ędny i są zwi ązane z napływem zanieczyszcze ń z innych cz ęś ci województwa oraz województw o ściennych); - naturalne (na skutek zalania przez powód ź lub nawalne deszcze i miejsc składowania substancji niebezpiecznych).

5.4.3. Oddziaływanie na wody powierzchniowe i podziemne

Wody, jako integralna cz ęść środowiska oraz siedliska dla zwierz ąt i ro ślin podlegaj ą ochronie. Celem ich ochrony jest utrzymanie oraz poprawa ich jako ści oraz biologicznych stosunków w środowisku wodnym i na terenach podmokłych. Cele powinny by ć osi ągane poprzez podejmowanie działa ń zawartych w programie wodno środowiskowym kraju. Działania te w szczególno ści powinny polega ć na stopniowej redukcji i w konsekwencji eliminacji zanieczyszcze ń szkodliwych dla środowiska wodnego. W obu przypadkach wskazano na konieczno ść utrzymania, co najmniej dobrego stanu chemicznego wód. W „Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły”, na podstawie art. 4 RDW (dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 pa ździernika 2000 r. ustanawiaj ąca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej, tzw. Ramowa Dyrektywa Wodna), okre ślone zostały cele środowiskowe dla wód powierzchniowych, obszarów chronionych oraz wód podziemnych. Zgodnie z zapisami w/w dokumentu, dla naturalnych cz ęś ci wód celem środowiskowym b ędzie osi ągni ęcie, co najmniej dobrego stanu ekologicznego, natomiast dla silnie zmienionych oraz sztucznych cz ęś ci wód - co najmniej

105

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025 dobrego potencjału ekologicznego. Dla wód podziemnych okre ślono nast ępuj ące główne cele środowiskowe: - zapobieganie dopływowi lub ograniczenia dopływu zanieczyszcze ń do wód podziemnych, - zapobieganie pogarszaniu si ę stanu wszystkich cz ęś ci wód podziemnych, - zapewnienie równowagi pomi ędzy poborem a zasilaniem wód podziemnych, - wdro żenie działa ń niezb ędnych do odwrócenia znacz ącego i utrzymuj ącego si ę rosn ącego trendu st ęż enia ka żdego zanieczyszczenia powstałego wskutek działalno ści człowieka. Wi ększo ść inwestycji zawartych w Programie nie b ędzie powodowa ć negatywnych skutków i oddziaływa ń na wody podziemne i powierzchniowe i nie b ędzie wpływa ć negatywnie na zało żone cele środowiskowe dla tych wód. Działania dotycz ące rozbudowy sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej s ą inwestycjami proekologicznymi i nie przynios ą negatywnych skutków. Zapisy Programu, wykluczaj ą mo żliwo ść wzrostu zagro żenia wód i ziemi, powodowanego rozbudow ą sieci wodoci ągowej, modernizacj ą stacji uzdatniania wód oraz odprowadzaniem ścieków, przeciwnie – ich realizacja powinna spowodowa ć uzyskanie oczekiwanych standardów ilo ści i jako ści wód powierzchniowych i podziemnych obszaru. Cele oraz działania zapisane w PO Ś w zakresie ochrony wód będą pozytywnie oddziaływa ć na środowisko, mimo mo żliwych negatywnych oddziaływa ń, które maj ą mniejsz ą skal ę, wag ę, wyst ępuj ą raczej lokalnie, w krótkiej skali czasowej. Inwestycje liniowe przewidziane w Programie, na etapie projektowania powinny by ć przeanalizowane pod k ątem oddziaływania na środowisko. Do takich przedsi ęwzi ęć nale ży zaliczy ć: - budow ę kanalizacji i przył ączy kanalizacji sanitarnej, zgodnie z planami inwestycyjnymi w celu uzbrojenia nowo powstaj ących budynków, - budow ę sieci wodoci ągowej i przył ączy wodoci ągowych dla nowo budowanych budynków. Przedsi ęwzi ęcia te s ą niew ątpliwie proekologiczne i słu żą ochronie zasobów wód. Na etapie budowy negatywnie mog ą oddziaływa ć w nast ępuj ący sposób: - naruszenie powierzchni ziemi, - zakłócenia ruchu drogowego (oraz zwi ązane z tym: zwi ększona emisja spalin i hałasu z ruchu samochodowego, pylenie z dróg, zmniejszenie bezpiecze ństwa na drodze), - wytwarzanie odpadów budowlanych,

106

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

- emisja spalin i hałasu z maszyn budowlanych. Budowa przył ączy kanalizacji równie ż wpłynie przede wszystkim pozytywnie na środowisko Gminy Miejskiej Przeworsk. Wyeliminuje to przedostawanie si ę zanieczyszcze ń z nieszczelnych zbiorników bezodpływowych do gruntu lub z niewła ściwie eksploatowanych oczyszczalni przydomowych. W ten sposób zmniejszy si ę zagro żenie mikrobiologiczne i eutrofizacji. Modernizacje sieci s ą konieczne ze wzgl ędu na zu życie rur, b ędzie prowadzi ć do stałego polepszania si ę zasobów środowiska, ograniczy to tak że rozproszone zanieczyszczanie gleb i wód podziemnych. Dla spełnienia wymogu niepogarszania stanu cz ęś ci wód, dla cz ęś ci wód b ędących w co najmniej dobrym stanie chemicznym i ilo ściowym, celem środowiskowym b ędzie utrzymanie tego stanu. Cele środowiskowe dla jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych zlokalizowanych na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk są nast ępuj ące: - dla jednolitych cz ęś ci wód, które nale żą do naturalnych cz ęś ci wód i silnie zmienionych cz ęś ci wód, których stan okre ślono jako zły, celem środowiskowym b ędzie osi ągni ęcie co najmniej dobrego stanu ekologicznego. Ponadto, w celu osi ągni ęcia dobrego stanu ekologicznego konieczne będzie dodatkowo utrzymanie co najmniej dobrego stanu chemicznego. - dla jednolitych cz ęś ci wód, które nale żą do naturalnych cz ęś ci wód i silnie zmienionych cz ęś ci wód, których stan okre ślono jako dobry, celem środowiskowym b ędzie utrzymanie co najmniej dobrego stanu ekologicznego. Ponadto, w celu utrzymania dobrego stanu ekologicznego konieczne b ędzie dodatkowo utrzymanie co najmniej dobrego stanu chemicznego.

5.4.4. Lokalizacja terenu obj ętego projektem Programu wzgl ędem terenów szczególnego zagro żenia powodziowego

Na rysunku nr 19 zaznaczono tereny szczególnego zagro żenia powodziowego.

107

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Rysunek 19. Mapa obszarów zagro żenie powodziowego wodami 0,2%. Źródło: Hydroportal, mapy zagro żenia powodziowego http://mapy.isok.gov.pl/imap/

Zgodnie z Dyrektyw ą 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z dnia 23.10.2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarz ądzania nim (tzw. Dyrektywa Powodziowa) kraje członkowskie UE zobowi ązane s ą do: - opracowania wst ępnej oceny ryzyka powodziowego (do dnia 22.12.2011 r.), - opracowania map zagro żenia powodziowego i map ryzyka powodziowego (do dnia 22.12.2013 r.), - opracowania planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym (do dnia 22.12.2015 r.). Obszar Gminy Miejskiej Przeworsk jest zaklasyfikowany do obszarów, na których istnieje znacz ące ryzyko powodzi lub wyst ąpienie znacz ącego ryzyka powodzi jest prawdopodobne. Dla obszarów nara żonych na niebezpiecze ństwo powodzi, okre ślonych we wst ępnej ocenie ryzyka powodziowego, sporz ądza si ę mapy zagro żenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego.

5.4.5. Problemy i zagro żenia

Skutki zmian klimatu, zwłaszcza nasilenie ekstremalnych zjawisk pogodowych, w ostatnich latach ulega pogł ębieniu. Analiza danych klimatycznych z ostatniego 200-lecia wykazała nast ępuj ące trendy: - du żą zmienno ść temperatury powietrza z roku na rok;

108

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

- rosn ący systematycznie od połowy XIX wieku trend temperatury – w ci ągu 12 lat przyrost temperatury wyniósł a ż 0,12°C; - wzrost liczby wyst ąpie ń zjawisk ekstremalnych takich jak: fale upałów, nawałnice, susze, wiatry huraganowe i tr ąby powietrzne oraz grad; - tendencje spadkowe liczby dni mro źnych i bardzo mro źnych; - zmiana struktury opadów polegaj ąca na zdecydowanym wzro ście liczby dni z opadem dobowym o du żym nat ęż eniu. Zmiany klimatu maj ą i b ędą miały du ży wpływ na gospodark ę oraz ludzi poprzez oddziaływanie na fizyczne i biologiczne elementy ekosystemów, w zwi ązku z tym wymagaj ą rozwa żnego zarz ądzania. W sektorze energetycznym nale ży spodziewa ć si ę wzrostu zapotrzebowania z jednoczesnym ograniczeniem produkcji w elektrowniach wodnych, z powodu zmniejszonych zasobów i ograniczonej dost ępno ści do wody chłodniczej, co mo że prowadzi ć do zakłóce ń w dostawach energii elektrycznej. Ekstremalne zjawiska klimatyczne powoduj ą znaczne straty społeczne i gospodarcze w tym w: budownictwie, transporcie, dostawach energii oraz wody. Niezwykle istotne z punktu widzenia uwarunkowa ń gminie będą zmiany w zakresie jako ści i dost ępno ści zasobów wodnych, wpływaj ące na wi ększo ść sektorów gospodarki (w tym energetyk ę oraz produkcj ę żywno ści). Nale ży oczekiwa ć zmian cz ęstotliwo ści i intensywno ści powodzi i susz, które spowoduj ą znaczne szkody finansowe i zwi ększ ą liczb ę wypadków śmiertelnych. W zwi ązku z powy ższym przedstawiono rekomendowane kierunki działa ń adaptacyjnych dla gminy: - odbudowa naturalnej retencji wodnej w celu zniwelowania suszy hydrologicznej i ochrony przed podtopieniami; - dostosowania struktury upraw, agrotechniki i gatunków w rolnictwie do wyst ępuj ącego deficytu wód i zmian temperatury powietrza oraz prowadzenie nawodnie ń u żytków rolnych i gruntów le śnych; - zwi ększenie wykorzystania OZE (m.in. wykorzystanie znacznych zasobów wód geotermalnych).

109

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Tabela 5.19 Zagadnienia horyzontalne dla obszaru interwencji poprawa jako ści wód powierzchniowych i podziemnych, ochrona przed powodzi ą

Zwi ększanie pojemno ści obiektów „małej” i „du żej” retencji, Adaptacja do zmian stosowanie zielonej infrastruktury, renaturyzacja cieków klimatu wodnych, rozwój kanalizacji deszczowej.

Czasowe ograniczenia w nawadnianiu ogrodów i terenów zielonych oraz w rolnictwie w przypadku wyst ępowania zjawiska suszy, ograniczenie mo żliwo ści zabudowy na Nadzwyczajne zagro żenia terenach nara żonych na ryzyko wyst ąpienia powodzi, środowiska powtórne wykorzystanie wody w procesach produkcyjnych, rozwój systemów wczesnego ostrzegania i prognozowania zagro żeń (w tym powodzi typu Flash-Flood*).

Edukacja mieszka ńców w zakresie racjonalnego wykorzystywania zasobów wodnych, w tym upowszechnianie retencjonowania wód opadowych i wykorzystywania jej do Edukacja ekologiczna nawadniania ogrodów przydomowych, zwi ększanie świadomo ści mieszka ńców w zakresie jako ści wód powierzchniowych i podziemnych (wody termalne).

Dalsze prowadzenie monitoringu jako ści wód i sytuacji hydrologicznej i hydrometeorologicznej przez odpowiedzialne Monitoring środowisk słu żby, rozwój systemów prognozowania zagro żeń oraz monitorowanie skutków nadzwyczajnych zagro żeń klimatycznych i hydrologicznych.

Źródło: Opracowanie własne * Flash-Flood - powód ź błyskawiczna (gwałtowna)

110

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

5.4.6. Analiza SWOT poprawa jako ści wód powierzchniowych i podziemnych, ochrona przed powodzi ą

Tabela 5.20 Analiza SWOT - poprawa jako ści wód powierzchniowych i podziemnych, ochrona przed powodzi ą

Mocne strony Słabe strony - średni stan wód podziemnych oraz w wi ększo ści zły - opracowane mapy stan wód powierzchniowych,

zagrożenia powodziowego - mo żliwo ść zanieczyszczenia wód powierzchniowych

do wykorzystania przy i podziemnych przez zanieczyszczenia pochodzenia trzne ę opracowywaniu MPZP, komuni-kacyjnego, ze stacji paliw, obszarów Czynniki

wewn - poło żenie na obszarze magazynowo – usługowych, składowisk odpadów, głównych zbiorników działalno ści przemysłowej, wód podziemnych. - likwidacja urz ądze ń wodnych prowadz ąca do podtopie ń.

Szanse Zagro żenia - prowadzenie działa ń - dopływ zanieczyszcze ń spoza gminy,

edukacyjnych dla rolników, - zagro żenie powodzi ą,

- remediacja gruntów, - rosn ące zagro żenie wyst ąpienia zjawiska suszy – trzne ę bie żą ca rekultywacja, w ostatnich latach obserwuje si ę nasilenie Czynniki zewn - regionalna działalno ść wyst ępowania zjawisk ekstremalnych, takich jak w zakresie ochrony długotrwałe okresy suszy oraz krótkie, nawalne przeciw-powodziowej. opady. Źródło: Opracowanie własne

5.4.7. Tendencje zmian w zakresie jako ści wód powierzchniowych i podziemnych oraz zjawiska ekstremalnych (suszy i powodzi)

Zrównowa żone gospodarowanie wodami pozwoli na skuteczn ą ochron ę przed zjawiskami ekstremalnymi (suszami i powodziami), a tak że umo żliwi lub ułatwi dost ęp do wody dobrej jako ści. Ponadto zachowanie oraz przywrócenie naturalnych cech cieków wodnych b ędzie pozytywnie wpływało na przeciwdziałanie negatywnym skutkom zmian klimatu. Działania te równie ż pozytywnie wpłyn ą na utrzymanie/osi ągni ęcie dobrego stanu/potencjału ekologicznego wód oraz utrzymanie/osi ągni ęcie dobrego stanu chemicznego wód.

111

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

5.5. Gospodarka wodno-ściekowa 5.5.1. Zu życie wody

Wła ściwa gospodarka wodna polega na zabezpieczeniu odpowiedniej ilo ści i jako ści wody na potrzeby ludno ści, przemysłu i rolnictwa w sposób oszcz ędny i racjonalny, zwłaszcza na obszarach, gdzie wyst ępuj ą deficyty wody. Na przestrzeni lat 2010 – 2016 ogólna ilo ść zu żytej na terenie gminy wody kształtowała si ę nast ępuj ąco:

Tabela 5.21 Ilo ść wody dostarczonej gospodarstwom domowym na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk

Ogółem [tys. m 3] Nazwa 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Przeworsk 433,8 426,2 414,4 417,0 457,0 440,2 434,1 Źródło: PGK Sp. z o.o.

Tabela 5.22 Ilo ść zu żywanej wody na 1 mieszka ńca w ci ągu roku na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk

Zu życie wody na 1 mieszka ńca w roku [m 3] Nazwa 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2015 2016

Przeworsk 27,1 26,8 26,2 26,4 29,2 28,3 27,9 27,1 Źródło: GUS https://bdl.stat.gov.pl/BDL 15

Ilo ść zu żywanej wody na terenie Gminy w latach 2010 – 2016 była na ustabilizowanym poziomie.

15 https://bdl.stat.gov.pl/BDL

112

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Tabela 5.23 Ilo ść mieszka ńców korzystaj ących z sieci wodoci ągowej na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk

Ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej w roku

Nazwa 2010 2011 2012 2013 2014 2015

[osoba] [osoba] [osoba] [osoba] [osoba] [osoba]

Przeworsk 15 228 15 267 15 204 15 137 15 043 14 959 Źródło: GUS https://bdl.stat.gov.pl/BDL

Tabela 5.24 Długo ść czynnej sieci rozdzielczej na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk

Długo ść czynnej sieci rozdzielczej w roku Nazwa 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 [km] [km] [km] [km] [km] [km] [km] Podkarpackie 13 181,2 13 460,9 13 747,7 14 192,3 14 409,2 14 765,1 15 000,2 Powiat 711,4 718,2 739,0 762,6 765,5 770,4 783,5 przeworski

Przeworsk 85,6 85,9 87 88,35 89,8 90,9 91,4 Dane dot. miasta Przeworsk - źródło: PGK Sp. z o.o., pozostałe dane - źródło: GUS https://bdl.stat.gov.pl/BDL

Tabela 5.25 Przył ącza prowadz ące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk. Przył ącza prowadz ące do budynków mieszkalnych i zbiorowego Nazwa zamieszkania w roku 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 [szt.] [szt.] [szt.] [szt.] [szt.] [szt.] [szt.]

Podkarpackie 294 351 299 677 304 879 315 375 320 950 328 760 333 755 Powiat 15 942 17 003 17 457 17 997 18 053 18 173 18 661 przeworski Przeworsk 2 299 2 832 2 884 2 913 2 772 2 813 2 851 Dane dot. miasta Przeworsk - źródło: PGK Sp. z o.o., pozostałe dane - źródło: GUS https://bdl.stat.gov.pl/BDL

113

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

5.5.2. Opis systemu wodoci ągowego

Gmina zwodoci ągowana jest w 96%, a długo ść sieci wodoci ągowej na koniec 2016 r. wg danych PGK Sp. z o.o. przedstawia si ę nast ępuj ąco: - sie ć magistralna i sie ć rozdzielcza (91,4 km), - przył ącza wodoci ągowe (2851 szt.).

W skład systemu wchodz ą nast ępuj ące uj ęcia i SUW:

Uj ęcie wody dla miasta Przeworska bazuje na uj ęciu wody podziemnej „Trojany” z utworów czwartorz ędowych, zlokalizowanych na północ od miasta Przeworska na terenie Głównego Zbiornika Wód Podziemnych Nr 425 „D ębica-Stalowa Wola-Rzeszów”. W skład uj ęcia wchodzi siedem studni wierconych o ł ącznej wydajno ści 3900 m3/d. Gł ęboko ść studni S1-19,9m, S2A-20,0m, S3-20,0m, S4-20,0m, S5-22,0m, S6-32,0m, S7-22,5m. Stan formalno- prawny poboru wody reguluj ą decyzje Starosty Przeworskiego: GB.6223-4/06 z dnia 30.05.2006 r. udzielaj ąca pozwolenia wodnoprawnego na pobór wody w ilo ści Qśrd = 3900 m 3/d z sze ściu studni wierconych S-1,S-1bis,S-2A,S-3,S-4,S-5 i jednej nieczynnej S-2 poło żonych w miejscowo ści Rozbórz oraz decyzja O Ś 6223-4/10 z dnia 09.04.2010 r. udzielaj ąca pozwolenia wodnoprawnego na pobór wody z dwóch studni wierconych S-6,S-7 w ilo ści 1200 m 3/d (przy zachowaniu wielko ści średniodobowego poboru wody dla całego uj ęcia okre ślonego w pozwoleniu z dnia 30.05.2006 r. tj. Q śrd = 3900 m 3/d). Pozwolenia obowi ązuj ą do 30.05.2026 r. Faktyczna wielko ść poboru wody wynosiła w latach 2014 – 749 232 m 3/rok, 2015 – 805 207 m 3/rok, 2016 – 822 522 m 3/rok.

Stacja Uzdatniania Wody (SUW) dla miasta Przeworska zlokalizowana jest w miejscowo ści Rozbórz - wydajno ść filtracji: Qmax. filtracji = 144 m 3/h. Woda surowa z uj ęcia „Trojany” podawana jest na SUW z siedmiu studni wierconych pompami gł ębinowymi I°. Wst ępne usuwanie zanieczyszcze ń, nast ępuje poprzez napowietrzanie wody surowej przez dwie turbiny zamontowane wewn ątrz zbiornika wody surowej (napowietrzalni) Vu ż = 150 m 3. W wyniku napowietrzania woda surowa ulega natlenieniu, oraz nast ępuje usuni ęcie z wody zwi ązków gazowych: dwutlenku w ęgla, siarkowodoru. W zbiorniku wody surowej zachodzi rozpocz ęcie procesu utleniania zwi ązków żelaza i manganu zawartych w wodzie surowej. Zało żony czas reakcji (kontaktu) w zbiorniku wody surowej wynosi ok. 30 minut.

114

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Przy pomocy zestawu pomp po średnich II° (Q = 144 m 3/h) woda z napowietrzalni kierowana jest na proces filtracji na filtry ze zło żem mineralnym i katalitycznym ( I° i II°) (4+4 sztuki), na których nast ępuje redukcja zwi ązków żelaza i manganu. Woda przefiltrowana po urz ądzeniach uzdatniaj ących doprowadzana jest do zbiorników retencyjnych wody uzdatnionej V= 2 x 150 m 3 i przed wpuszczeniem do sieci wodoci ągowej zostaje poddana ci ągłej dezynfekcji za pomoc ą lampy UV oraz zgodnie z zaleceniami Sanepidu dezynfekowana roztworem podchlorynu sodu. Woda do sieci wodoci ągowej podawana jest zestawem pomp sieciowych. Filtry na SUW płukane s ą wod ą uzdatnion ą. Zrzut wód popłucznych z filtrów realizowany jest poprzez otwarty kanał na hali do odstojnika wód popłucznych, sk ąd po sedymentacji wody nad osadowe zrzucane s ą do Potoku Miroci ńskiego-Białka. Decyzja O Ś.6341.30.2011 z dnia 17.10.2011 r. udzielaj ąca pozwolenia wodno - prawnego na wprowadzanie ścieków pochodz ących ze stacji uzdatniania wody w miejscowo ści Rozbórz do wód potoku Miroci ńskiego Q śrd = 300 m 3/d. Pozwolenie obowi ązuje do 15.10.2021 r. Ilo ść wód popłucznych w roku 2016 wyniosła 12 698 m 3/rok. Jako ść wody dostarczanej do mieszka ńców miasta Przeworska jest systematycznie badana przez Powiatow ą Stacj ę Sanitarno-Epidemiologiczn ą w Przeworsku jak równie ż na zlecenie Przeworskiej Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. przez akredytowane laboratoria. Badania te potwierdzaj ą, że woda dla miasta Przeworska spełnia wszystkie normy wody przeznaczonej do spo życia zawarte w Rozporz ądzeniu Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi. Faktyczna wielko ść produkcji wody wynosiła w latach 2014 – 693 590 m 3/rok, 2015 – 728 889 m 3/rok, 2016 – 733 077 m 3/rok.

Sieci wodoci ągowe: Sieci wodoci ągowe magistralne i rozdzielcze zawieraj ą si ę w średnicach od φ32 do φ400 mm. Ł ączna długo ść sieci wodoci ągowej miasta Przeworska to około 96,9 km. Sie ć wodoci ągowa pomimo sukcesywnej modernizacji i wymianie, nadal cz ęś ciowo zbudowana jest z materiałów takich jak żeliwo, stal. Miasto Przeworsk zasilane jest wodoci ągiem magistralnym φ315 mm biegn ącym ze Stacji Uzdatniania Wody w Rozborzu, zapewnia on poł ączenie sieci w układ zamkni ęty oraz dostarczenie odbiorcom wody w wystarczaj ącej ilo ści. Na ko ńcu sieci wodoci ągowej znajduj ą si ę dwa zbiorniki wyrównawcze (2x500 m 3). Dla poprawy funkcjonowania wodoci ągów miejskich planowana jest dalsza rozbudowa i modernizacja sieci wodoci ągowej na terenie miasta.

115

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

5.5.3. System kanalizacyjny na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk

Sie ć kanalizacyjna zbudowana jest z ruroci ągów betonowych i PCV obejmuje średnice kolektorów grawitacyjnych od φ 160 do φ 800 i kolektorów tłocznych od φ 63 do φ 160. Długo ść sieci na terenie miasta Przeworska to około 94,5 km sieci kanalizacyjnej sanitarnej i ogólnospławnej oraz 19 przepompowni ścieków, a tak że około 35,8 km sieci i 6 przepompowni odprowadzaj ących ścieki z terenu Gminy Zarzecze (miejscowo ści: Żurawiczki, Ma ćkówka, Zalesie) na miejsk ą oczyszczalni ę ścieków w Przeworsku. Na oczyszczalni ę przyjmuje si ę równie ż ścieki sanitarne z terenu Gminy Przeworsk (miejscowo ści: Świ ętoniowa, Grz ęska, Nowosielce, Gwizdaj, Studzian, Gorliczyna, Chałupki, Ujezna, Rozbórz, Urzejowice, Mirocin). Ilo ść ścieków sprzedanych w 2016 r. – 759 640,6 m 3.

Tabela 5.26 Długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej, ilo ść przył ączy, bilans ilo ści ścieków z terenu Gminy Miejskiej Przeworsk – dane PGK Sp. z o.o. za rok 2016 Przył ącza prowadz ące do Ścieki bytowe Długo ść czynnej budynków odprowadzone Ścieki Nazwa sieci kanalizacyjnej mieszkalnych sieci ą nieoczyszczane i zbiorowego kanalizacyjn ą zamieszkania [km] [szt.] [tys.m 3] [tys.m3]

Przeworsk 94,5 2 840 507,8 0,0 Źródło: PGK Sp. z o.o.

Tabela 5.27 Długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej w Przeworsku

Długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej Nazwa 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 [km] [km] [km] [km] [km] [km] [km] Podkarpackie 12 414,9 13 780,0 14 482,4 15 073,9 15 679,2 16 238,4 16 472,3 Powiat 827,1 928,1 930,0 956,0 966,5 967,1 968,2 przeworski Przeworsk 91,6 91,9 92,0 93,4 93,8 94,3 94,5 Dane dot. miasta Przeworsk - źródło: PGK Sp. z o.o., pozostałe dane - źródło: GUS https://bdl.stat.gov.pl/BDL

116

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Tabela 5.28 Ilo ść przył ączy prowadz ących do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania w Gminie Miejskiej Przeworsk Przył ącza prowadz ące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania Nazwa 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 [szt.] [szt.] [szt.] [szt.] [szt.] [szt.] [szt.] Podkarpackie 209 470 231 423 239 568 254 740 263 858 272 644 279 898 Powiat 11 007 14 112 14 148 15 357 15 489 15 732 16 403 przeworski Przeworsk 1 724 2 753 2 805 2 843 2 744 2 796 2 840 Dane dot. miasta Przeworsk - źródło: PGK Sp. z o.o., pozostałe dane - źródło: GUS https://bdl.stat.gov.pl/BDL

Tabela 5.29 Liczba ludno ść korzystaj ącej z sieci kanalizacyjnej

Liczna ludno ści korzystaj ącej z sieci kanalizacyjnej Nazwa 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2015 [osoba] [osoba] [osoba] [osoba] [osoba] [osoba] [osoba] Podkarpackie 1 210 059 1 291 799 1 309 934 1 332 811 1 463 112 1 474 254 1 482 875 Powiat 47 784 52 757 52 938 54 104 60 002 60 135 60 551 przeworski Przeworsk 14 345 14 654 14 560 14 543 14 520 14 450 14 413 Źródło: GUS https://bdl.stat.gov.pl/BDL

5.5.4. Oczyszczalnie ścieków. Bilans odprowadzanych ścieków

Tabela 5.30 Bilans ścieków oczyszczanych biologicznie z terenu Gminy Miejskiej Przeworsk Ścieki odprowadzone ogółem sieci ą kanalizacyjn ą do oczyszczalni ścieków 2012 2013 2014 2015 2016 [ tys. m 3] [ tys. m 3] [ tys. m 3] [ tys. m 3] [ tys. m 3] 1011,80 918,6 870,2 977,3 937,9 oczyszczane razem [ tys. m 3] [ tys. m 3] [ tys. m 3] [ tys. m 3] [ tys. m 3] 1011,80 918,6 870,2 977,3 937,9 Dane dot. oczyszczania biologicznego - źródło: PGK Sp. z o.o., pozostałe dane - źródło: GUS https://bdl.stat.gov.pl/BDL

117

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Tabela 5.31 Bilans ładunków zanieczyszcze ń odprowadzanych w ściekach oczyszczonych z terenu Gminy Miejskiej Przeworsk zawiesina azot fosfor BZT5 ChZT ogólna ogólny ogólny Nazwa 2016 2016 2016 2016 2016 [kg/rok] [kg/rok] [kg/rok] [kg/rok] [kg/rok] Przeworsk 8 960 48 000 18 760 12 850 650 Źródło: PGK Sp. z o.o.

Tabela 5.32 Liczba ludno ści korzystaj ącej z oczyszczalni ścieków na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk ogółem Rok [osoba] [osoba] [osoba] [osoba] [osoba] [osoba] 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Ilo ść osób 11 895 15 427 15 369 15 369 15 178 14 972 Źródło: GUS https://bdl.stat.gov.pl/BDL

Bior ąc pod uwag ę, że liczba ścieków wymagaj ących oczyszczania wzrasta, szczególnie korzystnym zjawiskiem jest wzrost udziału ścieków oczyszczonych. Wynika to z działa ń podejmowanych w zakresie rozbudowy infrastruktury gospodarki ściekowej: rozbudowa kanalizacji, modernizacja oczyszczalni ścieków. W tym zakresie sytuacja na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk jest dobra – cała ilo ść ścieków wymagaj ących oczyszczenia jest oczyszczana biologicznie. Na terenie Przeworska daje si ę zaobserwowa ć wzrost ilo ści ludno ść korzystaj ącej z oczyszczalni ścieków. Istotnym parametrem charakteryzuj ącym prac ę oczyszczalni ścieków jest ilo ść powstaj ących osadów ściekowych. Obecnie wyst ępuje coraz wi ększy problem z ich zagospodarowaniem ze wzgl ędu na coraz ostrzejsze kryteria przy rolniczym wykorzystaniu osadów oraz ze wzgl ędu na zakaz ich składowania na składowiskach odpadów innych ni ż niebezpieczne.

118

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Tabela 5.33 Ilo ść osadów ściekowych powstaj ących na terenie oczyszczalni ścieków w Przeworsku Rok 2011 2012 2013 2014 2015 2016 [Mg/rok] [Mg/rok] [Mg/rok] [Mg/rok] [Mg/rok] [Mg/rok] 174 183 186 241 313 667 Źródło: GUS https://bdl.stat.gov.pl/BDL

Tabela 5.34 Ściek oczyszczone i odprowadzone do odbiornika

Ścieki odprowadzone

Nazwa 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 [tys. m 3] [tys. m 3] [tys. m 3] [tys. m 3] [tys. m 3] [tys. m 3] [tys. m 3] Podkarpackie 74 925,9 75 519,0 69 792,1 70 237,6 69 451,6 69 203,7 71 139,5 Powiat 2 045,0 2 039,0 1 605,0 1 618,0 1 555,0 1 539,0 1 615,0 przeworski Przeworsk 1011,80 918,6 870,2 977,3 937,9 916,4 968,1 Źródło: GUS https://bdl.stat.gov.pl/BDL

Tabela 5.35 Informacje dot. oczyszczalni w Przeworsku Decyzja znak, Czas trwania data wydania Parametry: Przedmiot pozwolenia: do dnia pozwolenia Wprowadzanie oczyszczonych ODPROWADZENIE ścieków komunalnych do wód ŚCIEKÓW: rzeki Mleczka w km 5+800 3 Qdśr=6000 m /d istniej ącym wylotem 3 OŚ.6341.46.2015 Qhmax =400 m /h (współrz ędne geogr. wylotu 31.01.2021 r. o 26.01.2016 r. 3 N50 04’06,5”, Qmax roczne = 2 190 000 m /rok E 22 o 29’ 05,6”) RLM = 38496 w ilo ściach: 3 Qdśr=6000 m /d

3 Qhmax =400 m /h

Źródło: PGK Sp. z o.o. w Przeworsku

119

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Tabela 5.36 Informacje dot. oczyszczalni w Przeworsku

Ścieki Liczba Wielko ść Ilo ść wytworzonych dopływaj ące ludno ści Rok oczyszczalni RLM osadów, piasku, i oczyszczone korzystaj ących (m 3/dob ę) skratek [Mg] tys. m3/rok z obiektu

3 Osad: 3 898,7 Qdśr= 6 000 m /d 2016 32 000 968,1 Piaskownik: 46,7 29 737 3 Qdmax = 7 500 m /d Skratki: 24,8

Źródło: PGK Sp. z o.o. w Przeworsku

Miejscowo ści, z których oczyszczalnia zbiera ścieki: Miasto Przeworsk, Świ ętoniowa, Grz ęska, Nowosielce, Gwizdaj, Studzian, Gorliczyna, Chałupki, Ujezna, Rozbórz, Urzejowice, Mirocin - Gmina Przeworsk, Żurawiczki, Ma ćkówka, Zalesie - Gmina Zarzecze.

Oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna z podwy ższonym usuwaniem zwi ązków biogennych, składaj ąca si ę z: - pompowni ścieków surowych (o pojemno ści czynnej V = 93 m 3 i gł ęboko ści całkowitej 5,5 m oraz gł ęboko ści czynnej 1,85 m. Pompownia ścieków wyposa żona jest w trzy pompy zatapialne ze stopami sprz ęgaj ącymi o wydajno ści Q = 133 m 3/h i wysoko ści podnoszenia H = 12 m z silnikami o mocy N=7,5 kW) - osadników wst ępnych Imhoffa (obiekt wykonany jako zbiornik żelbetowy składaj ący si ę z 4 komór o obj ęto ści całkowitej V = 1993 m 3, powierzchni F = 327 m 2 oraz gł ęboko ści H = 7,25m. Ka żda komora osadnika ma wymiary w planie 6,4 x 12,8 m i lej osadowy o wysoko ści 2,3 m z rur ą spustow ą osadu DN200. Ściek z osadnika kierowany jest grawitacyjnie do komór defosfatacji (beztlenowych), natomiast wst ępny osad surowy mo że zosta ć skierowany do zbiornika magazynowego osadu) - budynku komory krat i piaskownika (w budynku krat zainstalowana jest jedna automatyczna krata schodkowa o prze świcie 10 mm w kanale żelbetowym o szeroko ści 900 mm i gł ęboko ści całkowitej 1100 mm wraz z przeno śnikiem skratek. Ścieki z pompowni głównej dopływaj ą kolektorem DN300 do komory rozpr ęż nej, a nast ępnie do kanału kraty. Krata zlokalizowana jest na górnej kondygnacji budynku, a kratki

120

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

poprzez zsyp wykonany z rury DN400 transportowane są na poziom zerowy do kontenera. - piaskownik, jako zbiornik żelbetowy poł ączony z budynkiem kraty schodkowej - piaskownik o przepływie poziomym napowietrzany z łapaczem tłuszczu, powierzchni 30 m2 (4,0 x 7,5 m w planie), gł ęboko ści całkowitej 4,8 m i obj ęto ści 70 m 3 wyposa żony jest w trzy leje zbieraj ące piasek o wysoko ści 1,05 m z cz ęś ci ą centraln ą 0,4 x 0,4 m. Do spustu piasku z poszczególnych lejów słu żą ruroci ągi DN80 sterowane zaworami ręcznymi. Piaskownik wyposa żony w układ dyfuzorów napowietrzaj ących oraz dmuchaw ę typu Roots`a o wydajno ści Q=66 Nm 3/h, spr ęż u dp=400 mbar z silnikiem o mocy 2,2 kW). - komory biologicznej defosfatacji (obiekt wykonany jako dwa niezale żne zbiorniki żelbetowe na planie kwadratów o wymiarach 12,0 x 12,0 m, powierzchni całkowitej F = 288,0 m 2 oraz gł ęboko ści H = 2,9 m) - komory zlewnej ścieków dowo żonych (komora żelbetowa, zamkni ęta podł ączona grawitacyjnie z kolektorem dolotowym do oczyszczalni ścieków) - bioreaktora (obiekt wykonany jako żelbetowy zbiornik w technologii rowu cyrkulacyjnego na planie prostok ąta z wydzielonymi dwiema komorami – komor ą nitryfikacji (komora zewn ętrzna) i denitryfikacji (komora wewn ętrzna). Zbiornik w planie ma wymiary 25,6 x 45,0 m, powierzchni ę F = 1192 m 2, gł ęboko ść czynn ą H = 4,5 m i obj ęto ść 4750 m 3) - stacji dmuchaw (stacja dmuchaw wykonana jest jako samodzielny budynek zlokalizowany bezpo średnio przy reaktorze biologicznym. Budynek jednokondygnacyjny wykonany w konstrukcji murowanej. W stacji dmuchaw zlokalizowano trzy dmuchawy typu root`sa o wydajno ści Q = 1216 Nm 3/h, spr ęż u dp = 500 mbar i mocy silnika N = 30 kW ka żda. Dmuchawy współpracuj ące z przetwornicami cz ęstotliwo ści sterowanymi zale żnie od wskaza ń sondy tlenowej) - osadnika wtórnego z korytem pomiarowym (obiekt wykonany jako żelbetowy zbiornik radialny. Osadnik o poziomym przepływie, średnicy D = 24,0 m, powierzchni F = 452 m2, gł ęboko ści 2/3 H = 3,5 m, pojemno ści całkowitej Vc = 1582 m 3 i pojemno ści czynnej Vcz = 1110 m 3. Osadnik wyposa żony jest w kolumn ę centraln ą o średnicy 3,5 m, zgarniacz denny zgrzebłowy oraz koryto przelewowe pilaste)

121

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

- pompowni osadu recyrkulowanego ( żelbetowy zbiornik, w którym znajduj ą si ę dwie pompy zatapialne ze stop ą sprz ęgaj ącą o wydajno ści Q = 133 m3/h, wysoko ści podnoszenia H = 8,5m i mocy silnika N = 5,5 kW) - pompowni osadu nadmiernego (znajduje si ę w budynku energetycznym – przepompowuje osad nadmierny do zbiornika magazynowego) - zag ęszczaczy osadu 2 szt. (ka żdy z obiektów wykonany jako żelbetowy zbiornik radialny o średnicy D = 8,0 m, powierzchni F = 50 m 2, gł ęboko ści całkowitej H = 7,6 m, obj ęto ści czynnej Vcz = 254 m 3) - zbiornika magazynowego osadu (obiekt wykonany jako żelbetowy zbiornik na planie kwadratu z przekryciem stropem żelbetowym o wymiarach w planie 5,0 x 5,0 m, powierzchni F = 25 m 2, gł ęboko ści H = 3,6 m i obj ęto ści V = 90 m 3) - stacji odwadniania osadu (węzeł odwadniania osadu zlokalizowany jest w budynku wolnostoj ącym murowanym jednokondygnacyjnym nieocieplonym. Do odwadniania osadu słu ży prasa filtracyjno-ta śmowa o szeroko ści ta śmy 1000 mm i średniej wydajno ści masowej układu QM śr = 135 kg s.m.o./h i maksymalnej Qmmax = 540 kg s.m.o/h) - stacji dozuj ącej PIX (budynek, w którym znajduje si ę dozownik soli żelaza PIX wspomagaj ący usuwanie fosforu) - poletek osadowych (wykonane z płyt żelbetowych z odwodnieniem).

W dniu 20 kwietnia 2017 r. Przeworska Gospodarka Komunalna Sp. z o.o . podpisała z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie umow ę o dofinansowanie na realizacj ę projektu nr POIS.02.03.00-00-0149/16 pn. ,,Przebudowa i rozbudowa komunalnej oczyszczalni ścieków w Przeworsku”, w ramach Działania 2.3. Gospodarka wodno-ściekowa w aglomeracjach, dla II osi priorytetowej: Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014 – 2020.

Planowany całkowity koszt realizacji projektu wynosi 19 010 453,92 zł netto (23 313 858,32 zł brutto). Wysoko ść dofinansowania ze środków europejskich (Fundusz Spójno ści) wynosi 12 119 164,37 zł netto.

Planowane przedsi ęwzi ęcie polega ć b ędzie na przebudowie i rozbudowie mechaniczno- biologicznej oczyszczalni ścieków komunalnych wraz z modernizacj ą istniej ących obiektów i urz ądze ń oczyszczalni w miejscowo ści Przeworsk. W ramach projektu zostanie tak że

122

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025 zakupiona koparko-ładowarka dla potrzeb oczyszczalni ścieków oraz system monitorowania sieci wodoci ągowej.

Przebudowywana czyszczalnia ścieków w cz ęś ci biologicznej zaprojektowana została, jako układ przepływowy z bioreaktorami działaj ącymi w oparciu o metod ę osadu czynnego w technologii rowu cyrkulacyjnego z denitryfikacj ą wst ępn ą oraz biologicznym usuwaniem fosforu wspomaganym symultanicznym str ącaniem za pomoc ą soli żelaza (PIX). Przedsi ęwzi ęcie zakłada wykorzystanie obiektów istniej ących oraz dobudowanie nowych obiektów. Aby prowadzone prace budowlane nie spowodowały przestoju w pracy oczyszczalni, ani nie wpłyn ęły, na jako ść ścieków oczyszczonych, przebudowa została tak zaplanowana, aby w miejsce istniej ącego jednego ci ągu technologicznego wydzieli ć dwa równoległe ci ągi pozwalaj ące na sukcesywne prowadzenie robót i utrzymanie ci ągło ści pracy oczyszczalni. W pierwszej kolejno ści zostan ą wykonane nowe obiekty, a nast ępnie po przeniesieniu procesu oczyszczania na te obiekty rozpoczn ą si ę prace modernizacyjne i remontowe istniej ących obiektów.

Dodatkowo w ramach remontu zostanie wykonana wymiana szeregu urz ądze ń i instalacji, które z upływem lat s ą ju ż w znacznym stopniu wyeksploatowane. Oczyszczalnia ścieków projektowana jest głównie dla odbioru ścieków z kanalizacji sanitarnej aglomeracji Przeworsk oraz zakładów przemysłowych. Parametry technologiczne istniej ącej oczyszczalni nie s ą wystarczaj ące dla aglomeracji rozbudowuj ącej sie ć kanalizacji sanitarnej oraz rosn ących ładunków ścieków przemysłowych, st ąd istnieje konieczno ść jej rozbudowy. W ramach inwestycji planuje si ę zwi ększenie przepustowo ści „technologicznej” pod wzgl ędem mo żliwo ści przyj ęcia ładunku dobowego zanieczyszcze ń do 78000 RLM (obecnie 32 000 RLM ). Pod wzgl ędem hydraulicznym ilo ść ścieków nie ulegnie zmianom w stosunku do obecnego przepływu oraz mo żliwo ści hydraulicznych obiektów oczyszczalni. Równocze śnie przebudowa ma na celu zwi ększenie elastyczno ści pracy układu oczyszczania biologicznego dzi ęki przekształceniu obecnej jednej linii w dwa ci ągi mog ące pracowa ć niezale żnie. Oczyszczony ściek odprowadzany do rzeki Mleczki b ędzie spełniał wymagania okre ślone w zał ączniku nr 3 do rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2014r. w sprawie warunków, jakie nale ży spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. 2014, poz. 1800) i nie spowoduje pogorszenia stanu rzeki.

123

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Przedmiot przedsi ęwzi ęcia realizowany b ędzie w systemie zaprojektuj i wybuduj według Warunków Kontraktowych dla Urz ądze ń oraz Projektowania i Budowy urz ądze ń elektrycznych i mechanicznych oraz robót in żynieryjnych i budowlanych projektowanych przez Wykonawc ę ( żółty FIDIC), zgodnie z Programem Funkcjonalno – Użytkowym.

Główne powody realizacji przedsi ęwzi ęcia:

• Znaczne wyeksploatowanie urz ądze ń technologicznych gro żą ce na dłu ższ ą met ę awari ą i niekontrolowanym przekroczeniem poziomu zanieczyszcze ń odprowadzanych do odbiornika; • Powi ększaj ący si ę znacznie poziom ilo ści ścieków oraz wielko ści ładunków zanieczyszcze ń dopływaj ących w ściekach surowych powoduj ący prac ę oczyszczalni na granicy swoich mo żliwo ści technologicznych; • Niekorzystny układ technologiczny ci ągu biologicznego zło żonego z jednego układu technologicznego uniemo żliwiaj ącego jakiekolwiek czynno ści serwisowe i przegl ądy urz ądze ń, co skraca ich żywotno ść oraz znacznie ogranicza mo żliwo ści technologiczne obiektu; • Post ępuj ąca korozja elementów konstrukcji poszczególnych obiektów zagra żaj ąca z czasem bezpiecze ństwu obsługi oraz szczelno ści zbiorników procesowych; • Konieczno ść zapewnienia wi ększej kontroli nad realizowanym procesem oczyszczania ścieków poprzez rozbudow ę elementów monitoruj ących proces oraz układ sterowania i automatyki; • Konieczno ść ograniczenia emisji powietrza złowonnego do atmosfery i zmniejszenie uci ąż liwo ści zapachowej obiektu dla najbli ższego otoczenia.

Przebudowa, rozbudowa oraz remont maj ą zasadniczo nast ępuj ące cele i kierunki:

• Dokonanie wymiany, zasadniczych urz ądze ń technologicznych, które spowoduje odnowienie mo żliwo ści technologicznych oczyszczalni oraz zapewni perspektyw ę dłu ższego u żytkowania obiektu bez znacz ących nakładów inwestycyjnych.

• Zwi ększenie mo żliwo ści technicznych obiektu, przyjmowania wi ększych ładunków ścieków oraz ilo ści ścieków w aspekcie rozbudowy sieci kanalizacyjnej dla Aglomeracji, oraz zapotrzebowania przemysłu.

• Zwi ększenie elastyczno ści układu poprzez przebudow ę bloku biologicznego z układu:

- 2 komory beztlenowe; - 1 reaktor biologiczny;

124

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

- 1 osadnik wtórny; na układ: - 2 komory beztlenowe; - 3 reaktory biologiczne; - 2 osadniki wtórne;

co znacznie polepszy elastyczno ść prowadzenia procesu, żywotno ść urz ądze ń poprzez bezproblemow ą mo żliwo ść ich serwisowania i przegl ądów, bezpiecze ństwo odbiornika oraz zabezpieczy zakładan ą przepustowo ść obiektu. Pozwoli równie ż na lepsze zarz ądzanie energi ą elektryczn ą zu żywan ą na potrzeby oczyszczania.

• Odnowienie elementów budowlano-konstrukcyjnych obiektów konieczne dla przedłu żenia ich żywotno ści w szczególnie agresywnym środowisku pracy.

• Wyposa żenie obiektu w aparatur ę kontrolno-pomiarow ą pozwalaj ącą na bezpieczne prowadzenie procesu w zmiennych warunkach napływów.

• Hermetyzacja najbardziej uci ąż liwych odorowo obiektów, ze wzgl ędu na lokalizacj ę oczyszczalni w rejonie g ęstej zabudowy mieszkaniowo-usługowej oraz lokalizacji w jej rejonie terenów rekreacyjnych.

Obiekty ci ągu technologicznego oczyszczalni, które ze wzgl ądów konstrukcyjnych jak i technologicznych oraz eksploatacyjnych nie spełniaj ą odpowiedniej funkcji, s ą wyeksploatowane, zostan ą wyburzone. Pozostałe obiekty w uzasadnionych ekonomicznie przypadkach zostan ą poddane remontowi i modernizacji. Na oczyszczalni powstan ą nowe obiekty zwi ązane z przyj ętymi rozwi ązaniami technologicznymi.

Efekty osi ągni ęte w wyniku realizacji przedsi ęwzi ęcia b ędą jednocze śnie słu żyć wypełnieniu misji i osi ągni ęciu strategicznych i operacyjnych celów rozwoju zawartych w Strategii rozwoju Miasta Przeworsk na lata 2015-2022 r.

5.5.5. Systemy indywidualne gospodarki ściekowej

Zgodnie z ustaw ą Prawo wodne w miejscach, gdzie budowa systemów kanalizacyjnych nie przyniosłaby korzy ści dla środowiska lub powodowałaby nadmierne koszty, nale ży stosowa ć systemy indywidualne lub inne rozwi ązania zapewniaj ące ochron ę środowiska. Do rozwi ąza ń takich zaliczy ć nale ży: zbiorniki bezodpływowe, przydomowe oczyszczalnie ścieków.

125

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

5.5.6. Zbiorniki bezodpływowe

Ustawa o utrzymaniu porz ądku i czysto ści w gminach nakłada na gminy obowi ązek prowadzenia ewidencji zbiorników bezodpływowych w celu kontroli cz ęstotliwo ści ich opró żniania. Dzięki ewidencji łatwiej jest okre śli ć stan, zagro żenia i potrzeby ochrony środowiska, a tak że kontrolowa ć warunki utrzymania czysto ści i porz ądku przez wła ścicieli nieruchomo ści (brak zawierania umów). Jest to obecnie wa żny problem w kwestii eksploatacji zbiorników bezodpływowych, poniewa ż wi ększo ść eksploatowanych zbiorników to urz ądzenia stare, które nie gwarantuj ą szczelno ści. Prowadzi to do bezpo średniego zagro żenia środowiska, a zwłaszcza wód gruntowych i powierzchniowych.

Tabela 5.37 Wykaz ilo ści zbiorników bezodpływowych

Zbiorniki bezodpływowe Jednostka 2011 2012 2013 2014 2015 2016 terytorialna szt. szt. szt. szt. szt. szt.

Przeworsk 47 68 41 41 66 66 Źródło: GUS Bank Danych Regionalnych

5.5.7. Przydomowe oczyszczalnie ścieków

Oprócz zbiorników bezodpływowych na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk są równie ż przydomowe oczyszczalnie ścieków. Ich ilo ść podano w tabeli 5.38.

Tabela 5.38 Wykaz ilo ści przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk

Przydomowe oczyszczalnie ścieków Jednostka 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 terytorialna szt. szt. szt. szt. szt. szt. szt. Przeworsk 0 0 0 0 1 1 1 Źródło: GUS Bank Danych Regionalnych

126

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Zgodnie z Ustaw ą o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (art. 3, ust. 3) do zada ń własnych gminy nale ży równie ż prowadzenie ewidencji przydomowych oczyszczalni ścieków w celu kontroli cz ęstotliwo ści i sposobu pozbywania si ę komunalnych osadów ściekowych. Przydomowe oczyszczalnie ścieków bytowych słu żą ochronie wód. Instalowane s ą tam, gdzie brak jest systemów zbiorczej kanalizacji sanitarnej. Na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk zlokalizowana jest 1 przydomowa oczyszczalnia ścieków – wg danych GUS i ewidencji Urz ędu Miasta Przeworska.

5.5.8. Problemy i zagro żenia

Tabela 5.39 Zagadnienia horyzontalne dla obszaru interwencji gospodarka wodno- ściekowa

Lokalizowanie nowych osiedli na terenach odpływowych i wyposa żanie ich w sprawny system odwadniania, wprowadzanie Adaptacja do zmian nowych technologii ograniczaj ących zu życie wody o wysokiej klimatu jako ści, redukuj ących wodochłonno ść , uszczelnianie sieci wodoci ągowych i kanalizacyjnych.

Nadzwyczajne Zastosowanie w sytuacjach nadzwyczajnego zagro żenia (np. suszy) zagro żenia procedur zwi ązanych z ograniczeniem zu życia wody. środowiska

Realizacja działa ń edukacyjnych (szkole ń, akcji informacyjnych, Edukacja spotka ń z ekspertami itp.) w zakresie prowadzenia racjonalnej ekologiczna gospodarki wodno- ściekowej gospodarstwach domowych i w zakładach przemysłowych.

Stała współpraca z WIO Ś celem pozyskiwania najbardziej Monitoring aktualnych danych w zakresie monitoringu wód powierzchniowych środowisk oraz gleb.

Źródło: Opracowanie własne

127

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

5.5.9. Analiza SWOT dla obszaru interwencji gospodarka wodno-ściekowa

W tabeli 5.40 przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji gospodarka wodno- ściekowa.

Tabela 5.40 Analiza SWOT - gospodarka wodno-ściekowa

Mocne strony Słabe strony

- sukcesywne podł ączanie poszczególnych nieruchomo ści do sieci wodoci ągowej,

- du ży stopie ń skanalizowania

trzne gminy, ę - badania jako ści wody na - problem z zagospodarowaniem wodoci ągach publicznych wskazuj ą osadów ściekowych. wysok ą jako ść wody,

- du ża ilo ść podmiotów działaj ących

Czynniki wewn w zakresie opró żniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczysto ści ciekłych, gwarantuj ąca odpowiedni ą dost ępno ść usług oraz jako ść ich wykonania.

Szanse Zagro żenia

- brak uzasadnienia ekonomicznego do

trzne trzne - mo żliwo ści pozyskania budowy sieci kanalizacyjnej na ę dofinansowania na realizacj ę obszarach o małej g ęsto ści inwestycji z zakresu budowy zaludnienia, kanalizacji oraz wymian ę - szybko zachodz ące zmiany w zakresie zbiorników bezodpływowych na uregulowa ń prawnych zwi ązanych z

Czynniki zewn Czynniki przydomowe oczyszczalnie. eksploatacj ą obiektów gospodarki wodno-ściekowej. Źródło: Opracowanie własne

5.5.10. Tendencje zmian w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych

W ci ągu ostatnich lat obserwuje si ę korzystne zmiany w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych, wynikaj ące mi ędzy innymi z inwestycji prowadzonych w ramach Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych, co b ędzie miało

128

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025 pozytywny wpływ na jako ść wód powierzchniowych i podziemnych (w tym przypadku efekty mog ą by ć widoczne dopiero po wielu latach). Maleje ilo ść ścieków komunalnych odprowadzonych do środowiska. Bardzo wa żnym wska źnikiem jest odsetek ludno ści korzystaj ącej z sieci kanalizacyjnej.

5.6. Gospodarka odpadami

Przepisy znowelizowanej ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach z dniem 12 lipca 2013 roku nało żyły na gminy nowe zadania. Podmiotem odpowiedzialnym za odbiór, transport i zagospodarowanie odpadów komunalnych pochodz ących z nieruchomo ści zamieszkałych oraz nieruchomo ści, na których nie zamieszkuj ą mieszka ńcy, a powstaj ą odpady komunalne jest Gmina Miejska Przeworsk. Ustawa nało żyła tak że na gminy obowi ązek wprowadzenia selektywnej zbiórki odpadów i ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przekazywanych do składowania. Gminy do dnia 31 grudnia 2020 r. powinny osi ągn ąć : - w przypadku odpadów komunalnych takich jak: papier, metale, tworzywa sztuczne i szkło – co najmniej 50 % poziom recyklingu i przygotowania do ponownego u życia, - w przypadku innych ni ż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych – co najmniej 70 % poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami. Do dnia 16 lipca 2020 r. gminy maj ą równie ż obowi ązek ograniczy ć mas ę odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przekazywanych do składowania, do nie wi ęcej ni ż 35% wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji kierowanych do składowania w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r.

5.6.1. Charakterystyka systemu gospodarowania odpadami komunalnymi na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk

Zasady funkcjonowania gminnego systemu gospodarki odpadami komunalnymi okre ślaj ą szczegółowo akty prawa miejscowego w tym: 1. Uchwała nr XVI/1191/16 Rady Miasta Przeworska z dnia 23 czerwca 2016 r. w sprawie wzoru deklaracji o wysoko ści opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi składanej przez wła ścicieli nieruchomo ści.

129

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

2. Uchwała Nr XXVI/189/16 Rady Miasta Przeworska z dnia 23 czerwca 2016 r. w sprawie regulaminu utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie miasta Przeworska. 3. Uchwała Nr XXVI/190/16 Rady Miasta Przeworska z dnia 23 czerwca 2016 r. w sprawie szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści i zagospodarowania tych odpadów, w zamian za uiszczon ą przez wła ściciela nieruchomo ści opłat ę za gospodarowanie odpadami komunalnymi. 4. Uchwała Nr XXVI/193/16 Rady Miasta Przeworsk z dnia 23 czerwca 2016 r. w sprawie w sprawie zmiany Uchwały Nr XVI/116/15 Rady Miasta Przeworska z dnia 19 listopada 2015 r. w sprawie terminu, cz ęstotliwo ści i trybu uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. 5. Uchwała Nr XXVI/192/16 Rady Miasta Przeworska z dnia 23 czerwca 2016 r. w sprawie okre ślenia ryczałtowej stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi za rok od domku letniskowego lub innej nieruchomo ści wykorzystywanej na cele rekreacyjno-wypoczynkowe.

5.6.2. Opis systemu gospodarowania odpadami komunalnymi na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk 16 5.6.2.1. Nieruchomo ści zamieszkałe

Opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi Podstaw ą prawn ą naliczania opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi jest art. 6k ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach, na mocy którego rada gminy wybrała metod ę ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz ustaliła stawk ę takiej opłaty.

Prawo miejscowe:

1. Uchwała Nr XXIX/217/12 Rady Miasta Przeworska z dnia 25 pa ździernika 2012 roku w sprawie wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi (Dz. Urz. Woj. Podkarpackiego poz. 2483 z dnia 23 listopada 2012 r.),

16 Opracowano na podstawie Analiza Stanu Gospodarki Odpadami Komunalnymi na terenie Miasta Przeworska za rok 2016, O Ś.7031.17.2017

130

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

2. Uchwała Nr XVI/117/15 Rady Miasta Przeworska z dnia 19 listopada 2015 r. w sprawie zmiany uchwały Nr XXXI/241/12 Rady Miasta Przeworska z dnia 20 grudnia 2012 roku w sprawie ustalenia wysoko ści opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz ustalenia stawki opłaty za pojemnik (Dz. Urz. Woj. Podkarpackiego poz. 3808 z dnia 7 grudnia 2015 r.).

Opłata z tytułu gospodarowania odpadami komunalnymi w przypadku nieruchomo ści zamieszkałej obliczana jest jako iloczyn liczby osób zamieszkuj ących dan ą nieruchomo ść oraz stawk ę opłaty ustalon ą przez gmin ę.

5.6.2.2. Nieruchomo ści niezamieszkałe

Prawo miejscowe:

1. Uchwała Nr XXIX/218/12 Rady Miasta Przeworska z dnia 24 pa ździernika 2012 roku w sprawie przej ęcia obowi ązków odbioru odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk niezamieszkałych przez mieszka ńców, na których powstaj ą odpady komunalne (Dz. Urz. Woj. Podkarpackiego poz. 2375 z dnia 20 listopada 2012 r.), 2. Uchwała Nr XVI/117/15 Rady Miasta Przeworska z dnia 19 listopada 2015 r. w sprawie zmiany uchwały Nr XXXI/241/12 Rady Miasta Przeworska z dnia 20 grudnia 2012 roku w sprawie ustalenia wysoko ści opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz ustalenia stawki opłaty za pojemnik (Dz. Urz. Woj. Podkarpackiego poz. 3808 z dnia 7 grudnia 2015 roku).

5.6.2.3. Zasady funkcjonowania systemu odbioru, transportu i zagospodarowania odpadów komunalnych

W wyniku przeprowadzonych przetargów wykonawcy realizowali usługi w zakresie: 1. Odbioru, transportu, zagospodarowania od wła ścicieli nieruchomo ści zamieszkałych zebranych odpadów komunalnych w sposób zmieszany oraz selektywny: papieru, metali, tworzyw sztucznych, szkła bezbarwnego i kolorowego, mebli i innych odpadów wielkogabarytowych, zu żytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego, zu żytych opon, odpadów zielonych i ulegaj ących biodegradacji, popiołu.

131

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

2. Odbioru, transportu, zagospodarowania od wła ścicieli nieruchomo ści niezamieszkałych zebranych odpadów komunalnych w sposób zmieszany i selektywny: papieru, metali, tworzyw sztucznych, szkła. 3. Odbioru w PSZOK od wła ścicieli nieruchomo ści niezamieszkałych zebranych odpadów zielonych. 4. Odbioru odpadów z pojemników, w których zgromadzone s ą odpady pochodz ące z opró żniania koszy ulicznych i przystanków autobusowych. 5. Odbioru odpadów z pojemników ustawionych na terenie cmentarzy komunalnych. 6. Odbioru odpadów z pojemników usytuowanych w Punktach Selektywnej Zbiórki Odpadów Opakowaniowych. 7. Transportu i zagospodarowania odebranych odpadów komunalnych w Regionalnej Instalacji Przetwarzania Odpadów Komunalnych. 8. Zmieszane odpady komunalne odbierane s ą w sposób systematyczny z cz ęstotliwo ści ą: a) z budynków jednorodzinnych – raz w tygodniu, b) z budynków wielorodzinnych: - 3 razy w tygodniu w okresie od 1 marca do 31 pa ździernika, - 2 razy w tygodniu w okresie od 1 listopada do ko ńca lutego, c) z nieruchomo ści niezamieszkałych – nie rzadziej ni ż raz na miesi ąc. 9. Odpady z domków letniskowych lub innych nieruchomo ści wykorzystywanych na cele rekreacyjno-wypoczynkowe w tym ogródki działkowe– w okresie od 1 kwietnia do 31 pa ździernika raz na dwa tygodnie, w pozostałym okresie raz na miesi ąc. 10. Odbiór dodatkowych zmieszanych odpadów komunalnych z budynków wielorodzinnych w zabudowie wielopi ętrowej (odbiór poza harmonogramem) odbywa ć si ę mo że tak że na zgłoszenie telefoniczne, jednak nie cz ęś ciej ni ż raz w miesi ącu, po wcze śniejszym uzgodnieniu terminu z Wykonawc ą. Selektywnie zebrane odpady komunalne: papier, metale, tworzywa sztuczne, szkło z terenu nieruchomo ści zamieszkałych odbierane s ą: - budynków jednorodzinnych - raz w miesi ącu; - budynków wielorodzinnych - ka żdorazowo po ich zapełnieniu, jednak nie rzadziej ni ż raz w miesi ącu. Odbiór papieru, metali, tworzyw sztucznych, szkła z terenu nieruchomo ści niezamieszkałych - raz na miesi ąc.

132

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Odbiór odpadów wielkogabarytowych oraz zu żytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego, odbywa ć b ędzie si ę poprzez odbieranie wystawionych przez wła ścicieli odpadów: - nieruchomo ści jednorodzinnych - raz na kwartał; - nieruchomo ści wielorodzinnych - raz na kwartał. Odpady komunalne, powstaj ące na nieruchomo ściach zamieszkałych w postaci chemikaliów, zu żytych baterii, akumulatorów, drobnego zu żytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego, świetlówek i innych źródeł światła oraz zu żytych opon, a tak że u żywanej odzie ży, b ędą odbierane w ramach objazdowego punktu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, który b ędzie organizowany przez przedsi ębiorcę odbieraj ącego odpady - raz na kwartał. Odbiór odpadów zielonych od wła ścicieli nieruchomo ści zamieszkałych odbywa si ę raz w tygodniu. Zgodnie z uchwał ą ustalono odbieranie odpadów ulegaj ących biodegradacji: - z obszarów zabudowy jednorodzinnej – co najmniej jeden raz na dwa tygodnie w okresie od 1 kwietnia do 31 pa ździernika, jeden raz w miesi ącu w okresie od 1 listopada do 31 marca, - z budynków wielorodzinnych– co najmniej raz w tygodniu w okresie od 1 kwietnia do 31 pa ździernika, jeden raz w miesi ącu w okresie od 1 listopada do 31 marca. W zamian za uiszczon ą opłat ę za gospodarowanie odpadami komunalnymi gmina wyposa ża - nieruchomo ści zamieszkałe w pojemniki słu żą ce do zbierania odpadów zmieszanych, - nieruchomo ści zamieszkałe wielorodzinne w pojemniki do zbierania odpadów selektywnych, - nieruchomo ści zamieszkałe jednorodzinne oraz nieruchomo ści niezamieszkałe w worki do selektywnej zbiórki odpadów komunalnych. Dopuszcza si ę odbiór odpadów selektywnie zebranych z nieruchomo ści niezamieszkałych w pojemnikach nale żą cych do ich wła ścicieli. Ponadto gmina zapewni wła ścicielom nieruchomo ści zamieszkałych zaopatrzenie si ę bezpłatnie w worki do odbioru odpadów budowlanych i rozbiórkowych innych ni ż niebezpieczne oraz na odpady zielone ulegaj ące biodegradacji. Worki na odpady z selektywnej zbiórki dostarczane b ędą bezpłatnie wła ścicielom nieruchomo ści przez przedsi ębiorc ę odbieraj ącego odpady komunalne, na zasadzie „worek za worek”.

133

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

5.6.2.4. Odpady problemowe

5.6.2.4.1. Przeterminowane leki

W mie ście prowadzona jest zbiórka przeterminowanych leków. W ramach akcji mieszka ńcy mog ą bezpłatnie oddawa ć przeterminowane lub bezu żyteczne leki. Zbiórka prowadzona jest w aptekach, odbiorem tych odpadów zajmuje si ę wyspecjalizowana firma. Koszty z tym zwi ązane pokrywa w cało ści Gmina Miejska Przeworsk.

5.6.2.4.2. Zu żyte baterie i akumulatory

Na terenie miasta prowadzona jest zbiórka zu żytych baterii. Pojemniki ustawione są w budynkach: urz ędu miasta, P.G.K Sp. z o.o. oraz na terenie jednostek o światowych. Zu żyte baterie i akumulatory bezpłatnie odbiera wyspecjalizowana firma. Ponadto zu żyte baterie i akumulatory zbierane s ą nieodpłatnie tak że w systemie kwartalnej zbiórki odpadów komunalnych z nieruchomości. Mo żna je równie ż samodzielnie dostarczy ć do PSZOK.

5.6.2.4.3. Zu żyty sprzęt elektroniczny i elektryczny

Przy zakupie nowego sprz ętu RTV/AGD mieszka ńcy posiadaj ą mo żliwo ść oddania zb ędnego sprz ętu bezpo średnio w sklepie, w którym go kupuj ą. Ponadto kompletny zu żyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny nieodpłatnie odbierany jest przez gmin ę z nieruchomo ści, podczas kwartalnej zbiórki odpadów komunalnych. Zu żyty sprz ęt przyjmowany jest tak że bezpłatnie w PSZOK.

5.6.2.4.4. Azbest

Rada Miasta Przeworska Uchwał ą Nr XLIII/373/17 z dnia 30 listopada 2017 r. przyj ęła Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta Przeworsk na lata 2017-2032. W przedmiotowym programie okre ślono m.in. harmonogram eliminacji azbestu ze środowiska. W harmonogramie zało żono, że w latach 2017 - 2032 usuni ętych zostanie ok. 530,153 Mg wyrobów zawieraj ących azbest. Na terenie miasta zostało zidentyfikowanych 492 obiektów mieszkalnych, gospodarczych, przemysłowych, u żyteczno ści-publicznej

134

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025 i innych, w których wykorzystywane s ą płyty azbestowo-cementowe, jako pokrycia dachowe, składy oraz elementy konstrukcyjne obiektów. Dodatkowo na jednej posesji zinwentaryzowano rury azbestowo-cementowe. Podczas inwentaryzacji przeprowadzanej w terenie zostały zebrane informacje o przestrzennym rozmieszczeniu wyrobów azbestowych. W trakcie prac kameralnych zostały one odniesione do danych ewidencyjnych (numerów obrębów i działek ewidencyjnych). Miasto Przeworsk dzieli si ę na cztery obr ęby ewidencyjne, które stanowiły podstaw ę lokalizowania wyrobów azbestowych na obszarze miasta. W tabeli nr 5.41 przedstawiono zestawienie ilo ści wyrobów azbestowych na terenie miasta.

Tabela 5.41 Ilo ść wyrobów azbestowych w obr ębach ewidencyjnych

Nr obr ębu Powierzchnia Lp. Liczba obiektów Masa [kg] ewidencyjnego wyrobów [m 2] 1 Obr ęb 0001 163 13 930,70 153 597,20 2 Obr ęb 0002 53 6 145,00 67 595,00 3 Obr ęb 0003 100 11 154,30 122 697,50 4 Obr ęb 0004 161 17781,30 195 593,80 Źródło: Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta Przeworsk na lata 2017-2032 (stan na 2017 rok)

Najwi ęcej obiektów z wyrobami azbestowymi znajduje si ę w obr ębie ewidencyjnym o numerze 0001. Stanowi ą one 34,17% liczby obiektów na terenie Przeworska. Jednocze śnie masa wyrobów azbestowych w tym obr ębie stanowi 28,47% ogólnej ilo ści wyrobów azbestowych na terenie miasta. Najwi ęcej wyrobów pod wzgl ędem masy znajduje si ę w obr ębie 0004 (36,26% cało ści). Najmniej obiektów, w których wykorzystywane s ą wyroby azbestowe, znajduje si ę w obr ębie ewidencyjnym o numerze 0002. Stanowi ą one 11,11% liczby obiektów zinwentaryzowanych, które przekładaj ą si ę na 12,53% masy wyrobów azbestowych. Harmonogram realizacji Programu podzielono na trzy etapy, dla których wyznaczone zostały konkretne zadania. ETAP I - 2017 – 2019 (Cele krótkookresowe) – intensyfikacja podj ętych działa ń zwi ązanych z usuwaniem azbestu, edukacj ą i pozyskiwaniem funduszy na ten cel. ETAP II - 2020 – 2024 (Cele średniookresowe) – kontynuowanie kampanii informacyjnej w społecze ństwie, intensyfikacja usuwania azbestu, monitoring prowadzonych działa ń. ETAP III – 2025 – 2032 (Cele długookresowe) – podtrzymanie dotychczasowych kierunków działa ń, ich okresowy monitoring i ewentualna aktualizacja.

135

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

I etap realizacji Programu według prognozy powinien oznacza ć usuni ęcie 32,5% wyrobów azbestowych; II etap 38,5% a w III etapie pozostałych 29%. Prognoza ta wynika z analizy masy azbestu znajduj ącego si ę na terenie miasta Przeworska i danych dotycz ących tempa usuwania wyrobów zawieraj ących azbest. Na tej podstawie wynika, i ż miasto dobrze zarz ądza procesem usuwania azbestu. Wła ściciele nieruchomo ści ch ętnie pozbywaj ą si ę azbestu oraz wymieniaj ą pokrycia dachowe. Usuni ęcie azbestu z nieruchomo ści wykonuje si ę po zło żeniu przez wła ściciela wniosku o przyznanie dotacji na usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest pochodz ących z obiektów budowlanych zlokalizowanych na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk Pocz ątkowy etap b ędzie nastawiony na informowanie mieszka ńców oraz przedsi ębiorców na terenie miasta Przeworska o zagro żeniach ze strony azbestu i tym jak bezpiecznie si ę go pozbywa ć. Realizacja tego etapu wi ążę si ę równie ż z usuni ęciem azbestu, który znajduje si ę w najgorszym stanie technicznym i musi by ć usuni ęty w jak najszybszym okresie czasu. Etap I zakłada utrzymanie zbli żonego tempa usuwania azbestu jakie zostało osi ągni ęte w roku 2017 (masa usuni ętych wyrobów podana na podstawie informacji dostarczonych przez Urz ąd Miasta Przeworsk). Dlatego prognoza dla tego etapu wynosi 32,5% usuni ęcia cało ści wyrobów z terenu miasta. II etap zakłada pozbycie si ę a ż 38,5% wyrobów azbestowych. Zało żenie to jest oparte na tym, i ż podczas etapu II b ędą ju ż uruchomione znaczne środki finansowe przy jednoczesnej du żej wiedzy społecze ństwa o prowadzonej wymianie. III etap pocz ątkowo utrzyma wysokie tempo usuwania azbestu narzucone w poprzednim okresie by wraz ze zbli żaniem si ę do ko ńca harmonogramu stopniowo spada ć. Trend ten wynika z faktu, że znaczna cz ęść zainteresowanych w mi ędzyczasie pozb ędzie si ę ju ż azbestu. Dodatkowo w przyj ętych zało żeniach brano pod uwag ę, że ilo ść wyrobów azbestowych jaka pozostała do usuni ęcia b ędzie znika ć z terenu miasta systematycznie, a ż do granicznego 2032 roku.

Tabela 5.42 Całkowite koszty realizacji Programu do roku 2032 w zł Całkowity koszt realizacji Programu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest 30 000,00 Koszty prowadzenia Programu Koszty usuwania wyrobów zawieraj ących azbest 283 984,89 Koszt całkowity 313 984,89 zł Źródło: Program Usuwania Wyrobów Zawieraj ących Azbest z terenu Miasta Przeworska na lata 2017-2032

136

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Projekt usuwania azbestu z terenu miasta realizowany jest w oparciu o przyznan ą dotacj ę z WFO ŚiGW w Rzeszowie przy wsparciu NFO ŚiGW oraz własnych środków finansowych. Subwencja obejmuje koszty zwi ązane z demonta żem, zbieraniem, transportem i unieszkodliwianiem odpadów zawieraj ących azbest. Wła ściciele nieruchomo ści mog ą składa ć wnioski na demonta ż lub usuni ęcie azbestu do końca stycznia w danym roku, w którym realizowane b ędzie zadanie. Po zatwierdzeniu listy osób ubiegaj ących si ę o udział w projekcie, gmina wyst ępuje do WFO ŚiGW w Rzeszowie o przyznanie dotacji . Dane o ilo ści i kosztach usuwania azbestu z ostatnich lat przedstawiono w tabeli 5.43, dane pozyskane z Urz ędu Miasta Przeworska.

Tabela 5.43 Ilo ść azbestu usuni ętego do roku 2017 Lp. Rok Liczba obiektów Powierzchnia [m 2] Masa [kg] Koszt [zł] 1 Do 2012 88 6808,27 74890,98 38587,13 2 2013 20 2614,00 28754,00 18125,68 3 2014 10 1 015,00 11 165,00 6849,60 4 2015 24 2928,93 32218,23 17255,16 5 2016 18 3 047,00 33 517,00 17256,60 6 2017 23 5072,72 55800,00 19068,37 Razem 183 21 485,92 236345,21 117 142,54 Źródło: Urz ąd Miasta Przeworska

Na terenie miasta Przeworska w 2017 roku zostało odebranych 55,880 Mg odpadów zawieraj ących azbest w tym: - 12,230 Mg - demonta ż, transport, unieszkodliwianie na kwot ę 6 340,03 zł - 43,650 Mg -zbieranie, transport, unieszkodliwianie na kwot ę 12,728,36 zł. Całkowity koszt: 19.068,37 zł, w tym środki własne 6.343,53 zł oraz środki z NFO ŚiGW i WFO ŚiGW: 12.724,84 zł. Demonta ż przeprowadzono na 3 nieruchomo ściach, z czego dwie posesje prywatne i jedna publiczna tj. Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej, w którym usuni ęto 11,530 Mg. Natomiast zbieranie odbyło si ę na 20 nieruchomo ściach: 19 odbiorów z nieruchomo ści prywatnych oraz jednej nale żą cej do Przeworskiego Towarzystwa Budownictwa Społecznego, z którego odebrano 9,720 Mg. W 2017 roku zidentyfikowano płyty azbestowo-cementowe o ł ącznej powierzchni 49011,2 m 2, przy czym w tym samym roku usuni ętych zostało 5072,72 m2, pozostała ilo ść 43938,48 m 2. Całkowita masa wyrobów azbestowych wynosiła: 539483,4 kg, podczas zbiórki

137

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025 w 2017 rok unieszkodliwiono 55800 kg, pozostała ilość 483 683 kg. Natomiast w 2018 roku zidentyfikowano azbest o ł ącznej powierzchni: 48 163,02 m 2, obejmuje to dodatkowych 15 obiektów z 11 nieruchomości. Ł ącznie dodatkowa zinwentaryzowana ilo ść : 46 470 kg, powierzchnia: 4 224,54 m 2. Całkowita masa wyrobów azbestowych wynosi: 530 153 kg, obejmuje 492 obiekty. Wła ściciele nieruchomo ści, którzy zamierzaj ą pozby ć si ę azbestu mog ą zło żyć wniosek o przyznanie dotacji na usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest, w 2018 r. zło żono 27 wniosków na ł ączn ą ilo ść 62,33 ton, o powierzchni: 3 889 m 2.

5.6.2.5. Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych

Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych przyjmuje wył ącznie zebrane selektywnie u źródła odpady komunalne, przeznaczone do unieszkodliwienia lub dalszego odzysku. Zgodnie z Regulaminem PSZOK od wła ścicieli nieruchomo ści zamieszkałych w Gminie Miejskiej Przeworsk przyjmowane s ą bezpłatnie selektywnie zebrane odpady komunalne, odpady zielone przywiezione własnym transportem z nieruchomo ści niezamieszkałych, zarz ądców i administratorów nieruchomo ści wielorodzinnych. W PSZOK przyjmowane s ą równie ż odpady komunalne niebezpieczne i inne ni ż niebezpieczne, powstaj ące na nieruchomo ściach, na których zamieszkuj ą mieszka ńcy, bezpłatnie w ka żdej ilo ści, a w szczególno ści: 1. odpady ulegające biodegradacji (m.in.: trawa, li ście, chwasty, zwi ędłe ro śliny, odpady ze ścinki drzew oraz krzewów, drobne gał ęzie) - przywo żone we własnych workach lub luzem, 2. przeterminowane leki, 3. zu żyte baterie i akumulatory, 4. zu żyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny, 5. żarówki i świetlówki, 6. meble i inne odpady wielkogabarytowe, 7. drewniana stolarka budowlana i okienna, 8. opakowania z papieru i tektury, 9. opakowania z tworzyw sztucznych, szkła, drewna, metalu, 10. opakowania wielomateriałowe, 11. odpady z papieru i tektury,

138

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

12. odpady ze szkła bezbarwnego i kolorowego, 13. złom, 14. zu żyte opony (bez felg), 15. drewno, 16. odpady z tworzyw sztucznych, 17. odzie ż i tekstylia, 18. odpady niebezpieczne wydzielone ze strumienia odpadów komunalnych m. in.: zu żyte oleje, smary, 19. rozpuszczalniki, farby, lakiery, alkalia, kwasy, termometry rt ęciowe, tonery, środki ochrony ro ślin, ga śnice, 20. środki do impregnacji drewna, opakowania po aerozolach, w tym po środkach ochrony ro ślin, 21. gruz, odpady budowlane, rozbiórkowe, remontowe i inne ni ż niebezpieczne (nie zawieraj ące azbestu), 22. odpady niebezpieczne: smoła, wełna mineralna, lepik i opakowania zawieraj ące ich resztki. Natomiast gruz, odpady budowlane, rozbiórkowe i remontowe przyjmowane są wył ącznie w ilo ściach wskazuj ących, że pochodz ą z drobnych prac remontowo - budowlanych wykonywanych we własnym zakresie przez wła ścicieli nieruchomo ści zamieszkałych, na których wykonanie nie jest wymagane pozwolenie na budow ę lub zgłoszenia zamiaru prowadzenia prac Odpady opakowaniowe ze styropianu przyjmowane w ilościach wskazuj ących, że pochodz ą z wyposa żenia gospodarstwa domowego w nowy sprz ęt AGD, RTV i inne. Odpady budowlane ze styropianu w postaci drobnych ścinek/zrzynek przyjmowane do PSZOK, wył ącznie w ilo ściach wskazuj ących na ich wytworzenie w skutek remontów i napraw prowadzonych we własnym zakresie przez mieszka ńców nieruchomo ści zamieszkałych. W PSZOK nie b ędą przyjmowane bezpłatnie odpady pochodz ące od podmiotów prowadz ących działalno ść usługow ą w zakresie utrzymania czysto ści i zieleni. W PSZOK nie b ędą przyjmowane: 1. zmieszane odpady komunalne; 2. odpady selektywnie zebrane zanieczyszczone innymi odpadami; 3. odpady w ilo ściach wskazuj ących na pochodzenie z innego źródła ni ż wytworzone na terenie nieruchomo ści zamieszkałej z terenu miasta Przeworska. Do PSZOK nie b ędą przyjmowane odpady takie jak:

139

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

1. materiały zawieraj ące azbest, 2. szyby samochodowe, 3. szkło zbrojone i hartowane, 4. cz ęś ci samochodowe, 5. zanieczyszczony styropian budowlany, 6. budowlane zawieraj ące: azbest, pap ę, smoł ę, 7. odpady w opakowaniach ciekn ących.

5.6.3. Ilo ść odpadów komunalnych wytworzonych na terenie Miasta Przeworsk

Odpady komunalne zebrane w sposób selektywny od właścicieli nieruchomo ści zamieszkałych i niezamieszkałych, w cało ści poddaje si ę zagospodarowaniu. Wykonawca wyłoniony w drodze przetargu realizuje usługi odbioru i transportu odpadów z terenu gminy. Moc przerobowa Instalacji w Regionie Północnym jest wystarczaj ąca do zagospodarowania całego strumienia odpadów powstaj ących na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk. Zgodnie z uchwalonym przez Rad ę Miasta Przeworska Regulaminem utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie miasta Przeworska, do segregowania odpadów komunalnych słu żą : - w zabudowie jednorodzinnej – kolorowe worki, które nieodpłatnie są rozdawane według potrzeb, - w zabudowie wielorodzinnej – kolorowe pojemniki, które podstawione przez gmin ę i ustawione w tzw. „gniazdach” w porozumieniu z zarz ądcami usytuowane są przy blokach.

Wykresy i tabele przedstawiaj ą ilo ści i rodzaje wszystkich odebranych odpadów komunalnych z terenu miasta oraz miejsca ich zagospodarowania, w porównaniu do lat ubiegłych.

Zbiorcze zestawienie ilo ści odebranych odpadów komunalnych w latach 2012-2016 Rok 2012 2013 2014 2015 2016 Rodzaj odpadów Ilo ść w Mg Zmieszane 4 508,4 4 118,9 4204,7 4333,4 4595,9 Tworzywa sztuczne 64,8 103,5 176,9 166,5 238,4 Papier i tektura 37,2 58,1 70,3 73,0 77,1 Szkło 84,6 127,6 163,0 179,8 241 Metale 3,0 2,4 5,7 8,9 45,7 Meble i inne wielkogabarytowe 0,7 9,1 9,2 9,1 49,2

140

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Budowlane i rozbiórkowe 0 3,1 5,4 8,6 9,5 Elektryczne i elektroniczne 4,2 10,2 5,8 4,7 7 Zielone i biodegradowalne 49,9 78,9 109,6 113,4 157,3 Odpady zmieszane o kodzie 20 03 01 4 700,00 4 600,00 4 500,00

4 400,00

4 300,00 Mg 4 200,00 4 100,00 4 000,00 3 900,00

3 800,00 2012 2013 2014 2015 2016 Odpady zmieszane (Mg) 4 508,40 4 118,90 4204,7 4333,4 4595,9 Rysunek 20 Ilo ść odpadów zmieszanych odebranych i zebranych z terenu Gminy Miejskiej Przeworsk. Źródło: Analiza Stanu Gospodarki Odpadami Komunalnymi na terenie miasta Przeworska za rok 2016.

Tworzywa sztuczne

Szkło Papier, tektura

Metale

Rok Tworzywa Papier i tektura Szkło Metale 2012 sztuczne 64,8 37,2 84,6 3 2013 103,5 58,1 127,6 2,4 2014 176,9 70,3 163 5,7 2015 166,5 73 179,8 8,9 2016 238,4 77,1 241 45,7

Rysunek 21 - Ilo ść odpadów zmieszanych odebranych i zebranych z terenu Gminy Miejskiej Przeworsk Źródło: Analiza Stanu Gospodarki Odpadami Komunalnymi na terenie miasta Przeworska za rok 2016

141

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

5.6.4. Problemy i zagro żenia

Na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk sukcesywnie wzrasta świadomo ść społecze ństwa na temat wła ściwego post ępowania z odpadami, jednak pomimo to nadal powstaj ą tzw. "dzikie wysypiska", co świadczy o tym, że w dalszym ci ągu istnieje "szara strefa" w bran ży gospodarki odpadami. Selektywna zbiórka odpadów z roku na rok jest coraz lepiej zorganizowana, co wpływa pozytywnie na poziomy odzysku i recyklingu wybranych frakcji odpadów komunalnych. Wskazany obszar interwencji oraz najwa żniejsze problemy jednostki odnosz ą si ę pośrednio do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych, które przedstawiono w tabeli 5.44.

Tabela 5.44 Zagadnienia horyzontalne dla obszaru interwencji racjonalna gospodarka odpadami Ponowne wykorzystanie materiałów pochodz ących z recyklingu, ograniczaj ąc tym samym wykorzystywanie surowców pochodz ących ze Adaptacja do zmian źródeł nieodnawialnych, odpowiedni dobór lokalizacji nowych instalacji klimatu przetwarzania odpadów tak aby powstawały w oddaleniu od terenów zagro żonych powodziami, podtopieniami i osuwiskami, transformacja w kierunku gospodarki cyrkulacyjnej. Nadzwyczajne Rozwój istniej ącego systemu selektywnego zbierania odpadów zagro żenia środowiska niebezpiecznych pochodz ących ze źródeł komunalnych. Działania edukacyjne (szkolenia, ulotki, iwenty, konferencje) wszystkich grup społecznych, w tym podmiotów gospodarczych Edukacja ekologiczna w zakresie ograniczania powstawania odpadów, wła ściwego post ępowania z odpadami, selektywnej zbiórki odpadów. Prowadzenie monitoringu wpływu składowiska na powietrze, gleby, wody powierzchniowe i podziemne, wykonywanie bada ń poziomu i jako ści wód podziemnych oraz obj ęto ści i składu wód odciekowych, Monitoring środowisk prowadzenie kontroli w zakresie zbierania, przetwarzania i składowania odpadów niebezpiecznych kontrola podmiotów gospodarczych pod kątem wła ściwie prowadzonej gospodarki odpadami zgodnej z zapisami posiadanych pozwole ń i decyzji. Źródło: Opracowanie własne

142

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Najwa żniejszym działaniem adaptacyjnym jest zastosowanie najlepszych dost ępnych technik przy budowie, modernizacji instalacji zagospodarowania odpadów, w celu unikni ęcia ewentualnego negatywnego wpływu zmieniaj ącego si ę klimatu, dotyczy to przede wszystkim instalacji do przetwarzania odpadów, a tak że miejsc zbierania i magazynowania odpadów. Gospodarka cyrkulacyjna, poprzez zawracanie odpadu jako produktu do ponownego obiegu wykluczy konieczno ść zagospodarowania go w instalacjach.

5.6.5. Analiza SWOT dla obszaru interwencji racjonalna gospodarka odpadami

W tabeli nr 5.45 przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji racjonalna gospodarka odpadami.

Tabela 5.45 Analiza SWOT - racjonalna gospodarka odpadami

Mocne strony Słabe strony

- osi ągni ęty poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegaj ących trzne ę biodegradacji przekazywanych do składowania, - niewystarczaj ąca świadomo ść ekologiczna - osi ągni ęty poziom recyklingu, mieszka ńców. przygotowania do ponownego u życia i odzysku innymi metodami papieru, Czynniki wewn tworzyw sztucznych, szkła, metalu, - obecno ść PSZOK-u na terenie miasta.

Szanse Zagro żenia - brak wpływu gmin na efektywno ść przetwarzania odpadów komunalnych - wprowadzenie na terenie kraju w RIPOK, nowych zało żeń dotycz ących - skala i problemowo ść wprowadzonych zmian trzne ę gospodarowania odpadami komunal- w nowych przepisach gospodarowania nymi (nowelizacje ustawy odpadami komunalnymi cz ęsto prowadz ąca o utrzymaniu czysto ści i porz ądku do nieprawidłowo ści w funkcjonowaniu w gminach), nowego systemu, - powstawanie nowoczesnych instalacji - narastaj ąca ilo ść odpadów i trudno ść ich

Czynniki zewn do przetwarzania odpadów zbycia (spadaj ące ceny za odpady komunalnych. wysegregowane), - problem z zagospodarowanie odpadów budowlanych i remontowych. Źródło: Opracowanie własne

143

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

5.6.6. Tendencje zmian w zakresie gospodarki odpadami

Prognozowanie tendencji zmian w gospodarce odpadami jest zadaniem trudnym, gdy ż wymaga uwzgl ędnienia wielu czynników, cz ęsto od siebie niezale żnych, a w konsekwencji wpływaj ących na ilo ść , jako ść i struktur ę odpadów. Analiza danych dotycz ących ilo ści odpadów komunalnych pozwala zaobserwowa ć wzrost strumienia odpadów komunalnych, zarówno w zakresie ich wytwarzania, jak i zbierania. Jednocze śnie obserwuje si ę intensywny wzrost udziału odpadów, selektywnie zebranych w ogólnym strumieniu odpadów.

5.7. Zasoby geologiczne 5.7.1. Budowa geologiczna

Miasto le ży w obr ębie du żej jednostki geologicznej – Zapadliska Przedkarpackiego. Jest to strefa graniczna przylegaj ąca do innej du żej jednostki - Karpat Zewn ętrznych. W regionie przedkarpackim wyst ępuj ą dwa użytkowe pi ętra wodono śne: trzeciorz ędowe i czwartorz ędowe. Wody w pozostałych pi ętrach (głównie mezozoicznym) nie s ą użytkowane. W budowie geologicznej terenu bior ą udział utwory podło ża starszego, wieku trzeciorz ędowego wykształcone jako sady miocenu. Mi ąż szo ść osadów mioce ńskich dochodzi do 3500 metrów, by w strefie granicznej nie przekracza ć zazwyczaj 1000 metrów. Współczesna struktura podło ża uformowała si ę w okresie pó źnoalpejskiej kolizji kontynentalnej. Gł ęboko ść podło ża platformowego w zapadlisku waha si ę od kilkuset metrów do 3500 metrów, dochodz ąc niekiedy do 5000 metrów. Utwory trzeciorz ędowe w cało ści przykryte s ą utworami młodszym (wieku czwartorz ędowego). S ą to utwory: - pochodzenia eolicznego lub erozyjnego, wykształconymi w postaci glin pylastych i lessowatych, wyst ępuj ące na terenie wysoczyzn; - pochodzenia rzecznego wykształconymi w postaci mad, namułów, piasków i żwirów, wyst ępuj ące w rejonie dolin Mleczki i Sanu 17 .

5.7.2. Geologia i rze źba terenu

Geograficznie, obszar miasta poło żony jest na pograniczu Przedgórza Rzeszowskiego stanowi ącego najbardziej na południe wysuni ętą cz ęść Kotliny Sandomierskiej i Pogórza

17 Program ochrony środowiska dla Miasta Przeworska – aktualizacja

144

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Dynowskiego stanowi ącego pod wzgl ędem fizyczno-geograficznym cz ęść Prowincji Karpat Zachodnich, Podprowincji Zewn ętrznych Karpat Zachodnich, Makroregion Pogórzy Środkowobeskidzkich. Najstarsza cz ęść poło żona jest na lessowym wzgórzu wznosz ącym si ę około 206 m npm, opadaj ącym stromo od południa w kierunku Mleczki. Miasto Przeworsk w cało ści le ży w obr ębie du żej jednostki geologicznej – Zapadliska przed karpackiego. W budowie geologicznej terenu miasta bior ą udział dwa ró żne wiekowo utwory. Są to: 1. utwory trzeciorz ędowe reprezentowane przez trzeciorz ędowe osady morskie, niezaburzone, wykształcone w postaci szarych, wapnistych iłów i mułowców z wkładkami cienkoławicowych piaskowców. Stwierdzone w wierceniach archiwalnych iły wyst ępuj ą na terenie miasta, na gł ęboko ści od kilku metrów w rejonie Pradoliny Podkarpackiej do kilkunastu (ponad dwudziestu) w rejonie wysoczyzn. 2. utwory czwartorz ędowe: a. osady wodnolodowcowe, wykształcone w postaci osadów piaszczysto – żwirowych o zmiennej, przewa żnie niewielkiej mi ąż szo ści. Przykrywaj ą je gliny zwałowe, oraz od stropu osady eoliczne w postaci lessowych pyłów, pyłów piaszczystych, lokalnie glin pylastych. Osady te buduj ą wysoczyzny. b. osady rzeczne zwi ązane z dolin ą rzeki Mleczki. Wykształcone s ą w sp ągu w postaci utworów piaszczysto – żwirowych przykrytych warstwa pyłów, namułów i glin (mady rzeczne) c. osady rzeczne zwi ązane z teras ą rzeki San. Wykształcone w sp ągu s ą w postaci piaszczysto – żwirowych przykrytych warstw ą pyłów, namułów i glin (mady rzeczne). Oceniaj ąc grunty wyst ępuj ące w podło żu terenu miasta, pod wzgl ędem ich przydatno ści jako podło że gruntowe-budowlane, nale ży stwierdzi ć, że wykazuje ono zró żnicowanie. Jednak że w wi ększo ści s ą to tereny przydatne dla potrzeb budownictwa. Na obszarze nale żą cym do miasta Przeworska wyst ępuj ą tereny osuwiskowe – Skarpa Starego Miasta rejon ulic: Św. Jana, K ąty, W ąska, Kr ęta. Wyst ępuj ą objawy płyni ęcia skarpy przy ulicy Czarnieckiego. Kotlina Sandomierska reprezentowana przez fragmenty mezoregionów – Podgórza Rzeszowskiego i Pradoliny Podkarpackiej. Podgórze obejmuje południow ą cz ęść Miasta, natomiast Pradolina północn ą.

145

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Granica pomi ędzy tymi jednostkami, jest łatwa do zlokalizowania. Przebiega ona wzdłu ż linii kolejowej Kraków - Przemy śl. Krajobraz jest tutaj płaski. Jedynym charakterystycznym elementem jest dolina rzeki Mleczki. W obr ębie jednostki administracyjnej wyst ępuj ą nast ępuj ące typy rze źby: - wysoczyzny i równiny lessowe, stwierdzane w strefie Podgórza Rzeszowskiego, - równiny piaszczyste wyst ępuj ą nad poziomem dna dolin rzecznych. S ą to czwartorz ędowe terasy rzeczne, - dna dolinne obejmuje współczesne równiny zalewowe lub nadzalewowe.

Typ krajobrazu na obszarze miasta jest zmienny, w głównej mierze zale żny od rze źby terenu i zagospodarowania. Północna cz ęść miasta to obszary nizinne, nieznacznie pofałdowane. Południe miasta i jego środkowa cz ęść to teren pagórkowaty, o rze źbie charakterystycznej dla przedgórza. Dominuj ą łagodne formy morfologiczne. Charakterystyczne elementy poszczególnych typów krajobrazu s ą mało widoczne z uwagi na zagospodarowanie terenu zwart ą zabudow ą miejsk ą.

5.7.3. Bogactwa naturalne

Powszechnie wyst ępuj ą kopaliny pospolite. S ą to: kruszywa naturalne (piaski i żwiry rzeczne, piaski wydmowe) oraz surowce ilaste. Przydatno ść tych surowców winna by ć okre ślona przez odpowiednie badania geologiczne. Wyst ępuj ące na obszarze gminy miejskiej kopaliny (surowce budowlane, takie jak gliny zwietrzelinowe i piaskowce lgockie) nie s ą eksploatowane systemem przemysłowym, jedynie lokalnie w niewielkim zakresie pobierane przez miejscow ą ludno ść na potrzeby lokalne. Jest to wydobycie punktowe na mał ą skal ę, powstałe wyrobiska s ą z reguły niewielkie i szybko ulegaj ą naturalnej sukcesji. W północno-zachodniej cz ęści miasta zlokalizowany jest obszar górniczy gazu ziemnego „Przeworsk”.

5.7.4. Zagro żenia i problemy

Powa żny problem stanowi ć mo że niekoncesjonowane wydobycie kopalin. Jest to istotny problem w skali kraju, który negatywnie wpływa na środowisko powoduj ąc straty w bilansie zasobów naturalnych kraju, niekontrolowane u żytkowania i degradacj ę gruntów,

146

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025 nieodwracalne przekształcenia środowiska (brak rekultywacji), zagro żenia powodziowe w przypadku naruszenia filarów ochronnych dla rzek, a tak że tworzenie warunków do nielegalnego składowania odpadów.

Tabela 5.46 Zagadnienia horyzontalne dla obszaru interwencji ochrona zasobów kopalin Wła ściwy sposób pozyskiwania, przetwarzania i wykorzystania złó ż z wykorzystaniem najnowocze śniejszych technik i narz ędzi optymalizacji przeróbki surowców, ograniczenie presji na wody Adaptacja do zmian i gleby, uwzgl ędnianie w dokumentach planistycznych (m. in. klimatu mpzp) informacji o udokumentowanych zło żach kopalin, stosowanie odpowiednich zapisów w planach zagospodarowania terenów po eksploatacji złó ż celem zapobiegania erozji gruntów. Odpowiednie zabezpieczanie powierzchni ziemi w zwi ązku z eksploatacj ą kopal ń odkrywkowych, celem minimalizacji negatywnego wpływu na gleby oraz minimalizacji ryzyka osuwisk Nadzwyczajne zagro żenia i erozji odpowiedni dobór prac i sposobu eksploatacji kopal ń środowiska odkrywkowych celem ograniczenia negatywnego wpływu na stosunki wodne, wybór lokalizacji kopal ń uwzgl ędniaj ący ochron ę cennych przyrodniczo gatunków i siedlisk. Prowadzenie działa ń maj ących na celu informowanie społecze ństwa o zagro żeniach dla ludzi i środowiska zwi ązanych Edukacja ekologiczna z wykorzystaniem poszczególnych rodzajów złó ż, kampanie informacyjne informuj ące o szkodach środowiska, ale tak że dla przedsi ębiorców, zwi ązanych z nielegaln ą eksploatacj ą kopalin. Stała współpraca z WIO Ś celem pozyskiwania najbardziej aktualnych danych w zakresie monitoringu wód podziemnych prowadzenie kontroli podmiotów podejmuj ących/prowadz ących Monitoring środowisk eksploatacj ę złó ż kopalin pod kątem stosowania środków ochrony zasobów zło ża, powierzchni ziemi, wód powierzchniowych i podziemnych, a tak że prowadzenia prac rekultywacyjnych terenów poeksploatacyjnych. Źródło: Opracowanie własne

147

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Działania adaptacyjne w zakresie zasobów geologicznych dotycz ą głównie wła ściwej lokalizacji oraz zastosowania najlepszych technik przetwarzania i wykorzystania złó ż. Niezb ędne jest równie ż zapewnienie odpowiednich zapisów planistycznych, w celu unikni ęcia eksploatacji surowców na terenach zagro żonych erozj ą i/lub osuwiskami. Niezb ędne są działania informuj ące przedsi ębiorców o zagro żeniach dla ludzi i środowiska zwi ązanych z wykorzystaniem poszczególnych rodzajów złó ż.

5.7.5. Analiza SWOT dla obszaru interwencji ochrona zasobów kopalin

W tabeli 5.47 przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji ochrona zasobów kopalin.

Tabela 5.47 Analiza SWOT – ochrona zasobów kopalin Mocne strony Słabe strony - zró żnicowanie hipsometryczne

trzne i genetyczne form rze źby terenu - zagro żenia zwi ązane ze zorganizowan ą ę daj ące szerokie mo żliwo ści eksploatacj ą kopalin.

Czynniki zagospodarowania terenu, wewn - bie żą ca rekultywacja gruntów. Szanse Zagro żenia

- obni żenie poziomu wód gruntowych, - rozwój nowych technologii trzne

ę - lej depresyjny, poszukiwania i eksploatacji - niekontrolowane wypełnianie wyrobisk Czynniki

zewn surowców mineralnych. odpadami. Źródło: Opracowanie własne

5.7.6. Tendencje zmian

Pozyskiwanie surowców mo że powodowa ć niekorzystne zmiany w środowisku poprzez: - przekształce ń rze źby terenu, - zmian warunków glebowych, - zmian warunków wodnych, - zanieczyszczenia powietrza, - zmian mikroklimatu w zakresie termiki, wilgotno ści, cz ęstszego wyst ępowania mgieł i zamgle ń lub tworzenia si ę zastoisk zimnego powietrza,

148

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

- zmian ro ślinno ści wynikaj ących z konieczno ści oczyszczenia terenu pod zakład górniczy, - szkód wynikaj ących z wykorzystywanej techniki. Aktualnie zagro żenia takie nie wyst ępuj ą w Gminie Miejskiej Przeworsk.

5.8. Gleby 5.8.1. Typy i jako ść gleb

Gleby na terenie miasta s ą zró żnicowane, co wynika głównie z ró żnorodno ści podło ża geologicznego, ró żnorodno ści geomorfologicznej zwi ązanej z nachyleniami i wysoko ści ą powierzchni terenu, po średnio tak że z bogactwa szaty ro ślinnej, a wreszcie zmienno ści czynników antropogenicznych. Wzdłu ż koryta Mleczki znajduj ą si ę bardzo korzystne dla rolnictwa mady, które powstały w efekcie nagromadzenia si ę osadów rzecznych, naniesionych przez wody. Na wy ższych partiach doliny Mleczki wykorzystuje si ę je pod uprawy orne, na ni ższych, bardziej podmokłych pod ł ąki i pastwiska. Z kolei w okolicach linii kolejowej Ła ńcut - Przeworsk - Jarosław ci ągnie si ę pas urodzajnych lessów, odpowiednich pod wszystkie uprawy, a szczególnie pod pszenic ę i buraki cukrowe. Na północ od pasa lessowego wyst ępuj ą głównie iły i mady. Miejscami np. w rejonie Ma ćkówki spotyka si ę czarnoziemy bagienne. Podsumowuj ąc nale ży stwierdzi ć, że gleby na terenie miasta charakteryzuj ą si ę dobrymi i bardzo dobrymi cechami fizyko – chemicznymi, do ść gł ębokim poziomem próchnicznym, lekkim zakwaszeniem i korzystnymi warunkami wodnymi. Cech ą pozytywną miasta s ą warunki przyrodnicze oceniane z punktu widzenia rolnictwa według metody IUNG. Ogólny wska źnik jako ści rolniczej przestrzeni produkcyjnej, uwzgl ędniaj ący jako ść i przydatno ść gleb, mikroklimat, rze źbę terenu oraz warunki wodne jest dla gminy miejskiej wyra źnie wy ższy ni ż w powiecie przeworskim i całym województwie podkarpackim a nawet w Polsce. Decyduj ący wpływ na poziom tego wska źnika wywiera jako ść i przydatno ść gleb, uwarunkowana ich struktur ą według kompleksów rolniczej przydatno ści gleb. Czynnikami ograniczaj ącymi wykorzystanie potencjału rolniczej przestrzeni produkcyjnej s ą tak że: odczyn gleb i ich zasobno ść w składniki mineralne. Niskie zu życie nawozów mineralnych tylko cz ęś ciowo jest łagodzone wy ższym, ni ż średnio w kraju i regionie, zu życiem nawozów organicznych, przede wszystkim obornika. Nale ży jednak podkre śli ć, że straty składników

149

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025 mineralnych z obornika, spowodowane jego niewła ściwym przechowywaniem i stosowaniem są znaczne, a post ęp w tej dziedzinie dokonuje si ę bardzo powoli. Zagrożenia rolniczej przestrzeni produkcyjnej maj ą charakter ilo ściowy i jako ściowy. Zagro żenia ilo ściowe wyra żaj ą si ę w zmniejszaniu powierzchni u żytkowanej rolniczo w nast ępstwie przejmowania gruntów na cele nierolnicze. Zagro żenia o charakterze jako ściowym wynikaj ą z działalno ści wydobywczej, oddziaływania na grunty rolne zanieczyszcze ń powietrza pochodz ących z przemysłu i komunikacji, zanieczyszcze ń wód i zanieczyszcze ń odpadami. Wszelkie zmiany w składzie chemicznym oraz w odczynie i warunkach oksydacyjno– redukcyjnych gleby zmieniaj ą jej wła ściwo ści biologiczne i ograniczaj ą naturaln ą funkcj ę w biosferze. Do czynników degraduj ących gleby nale żą: - nadmierne ilo ści metali ci ęż kich: kadmu, miedzi, cynku, ołowiu, niklu; - ska żenie radioaktywne; - zakwaszenie przez zwi ązki siarki i azotu. Wyst ępowanie tych zjawisk w glebach u żytków rolnych stwarza zagro żenie dla człowieka poprzez przenikanie zanieczyszcze ń do upraw. W celu uzyskania cało ści obrazu trwałych przekształce ń i zmian zachodz ących w glebie oraz stworzenia mo żliwo ści szybkiego reagowania na zachodz ące nieprawidłowo ści realizowany jest monitoring gleb zajmuj ący si ę badaniem i ocen ą stanu biologicznie czynnej powierzchni ziemi. Na podstawie ogólnopolskiego programu bada ń realizowanego w latach 1992 – 1997 pod nadzorem merytorycznym IUNG w Puławach stwierdza się na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk: - ponad połowa u żytków rolnych stanowi ą gleby o odczynie lekko kwa śnym i oboj ętnym; - zawarto ść w glebach u żytków rolnych metali ci ęż kich generalnie w stopniu „0” oznaczaj ącym zawarto ść naturaln ą, brak w śród oznaczanych prób zawarto ści metali ci ężkich w stopniu II oznaczaj ącym słabe zanieczyszczenie; - generalnie nie stwierdza si ę podwy ższonych zawarto ści siarki siarczanowej (I, II, III klasa zasobno ści oznaczaj ąca zawarto ść naturaln ą) prócz znikomego odsetka prób o podwy ższonej zawarto ści prawdopodobnie wskutek antropopresji, bez konieczno ści zmiany upraw. Reasumuj ąc, u żytki rolne obszaru gminy miejskiej nadaj ą si ę pod uprawy wszystkich ro ślin, wymagaj ą jedynie wapnowania i nawo żenia 18 .

18 Program ochrony środowiska dla Miasta Przeworska – aktualizacja.

150

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

5.8.2. Degradacja gleb

Gleby nara żone s ą na degradacj ę w zwi ązku z rozwojem rolnictwa, sieci osadniczej, turystyki. Ulegaj ą one zarówno degradacji chemicznej, jak i fizycznej. Niezale żnie od naturalnej odporno ści własnej, gleby podlegaj ą degradacji fizycznej tj.: - erozja wodna, wietrzna, w ąwozowa, która zale ży od nachylenia zboczy, obecno ści i stanu pokrywy ro ślinnej, litologii, stosunków wodnych, u żytkowania gruntu, działalno ści antropogenicznej; - degradacja wynikająca z usprz ętowienia rolnictwa, a tak że degradacja zwi ązana z niewła ściwie prowadzon ą melioracj ą (przesuszenie gleb lub ich nadmierne zawodnienie), degradacja antropogeniczna, zwi ązana z rozwojem osadnictwa. Aby zapobiega ć niszczeniu gleb w gminie nale ży przestrzega ć nast ępuj ących działa ń: - nie likwidowa ć naturalnych pokryw le śnych, zadrzewie ń śródpolnych; - dobrze wykonywa ć melioracj ę (aby nie przesusza ć wierzchnich warstw gleby); - nie u żytkowa ć rolniczo terenów o du żych spadkach; - stosowa ć wła ściwe zabiegi agrotechniczne.

5.8.3. Problemy i zagro żenia

Główne zagro żenie stanowi ą zanieczyszczenia gleb wzdłu ż dróg oraz zanieczyszczenia wynikaj ące z sąsiedztwa przemysłu. Udział gleb zdegradowanych w wyniku nadmiernego zakwaszenia oraz zubo żenia w makroskładniki jest ści śle zwi ązany z emisj ą zanieczyszcze ń pochodzenia komunikacyjnego jak równie ż emisj ą zanieczyszcze ń przemysłowych oraz stosowaniem nawozów mineralnych. Najwi ększym zagro żeniem naturalnym dla gleb jest erozja wodna, czyli spłukiwanie wierzchniej, lu źnej warstwy gleby przez wod ę opadow ą oraz erozja eoliczna, która powoduje przenoszenie odsłoni ętych poprzez ork ę cz ąsteczek gleby przez wiatr. Zjawiskiem sprzyjaj ącym powstawaniu erozji wodnej na analizowanym obszarze jest urozmaicona rze źba terenu. Wzdłu ż tras komunikacyjnych obserwuje si ę tak że zanieczyszczone gleby, które nale żą do urbanosoli i industriosoli (podwy ższona zawarto ść WWA i zasolenia, zag ęszczenie gleb oraz brak poziomu próchnicznego). Dla gleb na terenie gminy problemem są zanieczyszczenia pyłowe, których źródłem jest głównie rozwijaj ący si ę transport drogowy. Zanieczyszczenia te wyst ępuj ą w pasach przyległych do dróg powoduj ąc lokalne zanieczyszczenia gruntu, a w przypadku gruntów podatnych na infiltracj ę, równie ż środowiska wodnego.

151

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Zanieczyszczenia mog ą spływa ć z powierzchni dróg do rowów i dalej do rzek. Z komunikacj ą samochodow ą zwi ązane s ą tak że zanieczyszczenia chemiczne, jak: substancje ropopochodne, metale ci ęż kie, zwi ązki azotu, w ęglowodory i inne, takie jak sól stosowana w czasie zimy, detergenty, itp. metale ci ęż kie oraz WWA). Do gruntu mog ą przenika ć substancje ropopochodne ze stacji benzynowych czy wylotów kanalizacji deszczowej. Potencjalne zagro żenie stanowi ą odpady produkowane przez przemysł oraz przez ludno ść . Odpady musz ą by ć składowane lub unieszkodliwiane w sposób zorganizowany, jednak nadal problem stanowi ą pojawiaj ące si ę dzikie składowiska śmieci, które mog ą wpływa ć mi ędzy innymi na zmian ę odczynu gleb. Odpady komunalne składowane w nieplanowany sposób mog ą równie ż przyczyni ć si ę do wzrostu zawarto ści metali cięż kich. Najwi ększe szkody powstaj ą w strefach otaczaj ących zakłady produkcyjne oraz wzdłu ż tras komunikacyjnych. Do głównych zwi ązków chemicznych emitowanych do środowiska nale żą zwi ązki w ęgla (CO 2, CO, w ęglowodory, w ęgiel – sadza), zwi ązki siarki SO 2, zwi ązki azotu, oraz działalno ść przemysłowa (metale ci ęż kie). Ponadto du ży udział w zanieczyszczaniu gleb posiada rolnictwo, dotyczy to szczególnie stosowania środków ochrony ro ślin, pestycydów. Równie ż nawozy sztuczne, w przypadku ich niewła ściwego stosowania mog ą oddziaływa ć ujemnie na chemizm gleb. Wylewanie gnojowicy na pola jest równie ż działaniem, które mo że zanieczy ści ć środowisko glebowe i gruntowo – wodne. Odpady powstaj ące przy produkcji zwierz ęcej – ścieki odzwierz ęce (gnojowica) oraz odpady stałe powstaj ące w procesie chowu zwierz ąt gospodarskich mog ą by ć toksyczne. W zale żno ści od technologii produkcji i systemu utrzymania zwierz ąt tworzy si ę, w systemie wodnym gnojowica, b ądź w systemie ściółkowym obornik. Gnojowica jest środkiem niebezpiecznym dla środowiska glebowego i wodnego, powoduje w wodach gruntowych wzrost zawarto ści azotanów. Wskazany obszar interwencji oraz najwa żniejsze problemy jednostki odnosz ą si ę po średnio do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych, które przedstawiono w tabeli 5.48.

Tabela 5.48 Zagadnienia horyzontalne dla obszaru interwencji ochrona gleb Stworzenia systemu upraw oraz zagospodarowania gruntów rolniczych Adaptacja odpornych na zmiany klimatu, zachowanie trwałych u żytków zielonych oraz ich do zmian odpowiednie koszenie, przeciwdziałanie powstawaniu wielkoobszarowych klimatu monokultur, prowadzenie działa ń maj ących zwi ększy ć retencj ę glebow ą,

152

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

głównie poprzez wprowadzanie małych zbiorników retencyjnych, oczek wodnych i rowów nawadniaj ących, zachowanie zadrzewie ń śródpolnych, podejmowanie prac zmniejszaj ących nadmierne zagro żenie erozj ą, np. wsiewki poplonowe, mi ędzyplony ścierniskowe, rozwój systemów małej retencji oraz przeciwdziałanie nadmiernej erozji wodnej na terenach nizinnych na obszarach le śnych, uprawa ro ślin energetycznych na glebach niskiej jako ści, stosowanie zalesie ń na terenach zniszczonych i obszarach niewykorzystanych rolniczo, gruntach rolnych o niskiej przydatno ści dla rolnictwa i podatnych na degradacj ę (erozj ę, wyjałowienie, przenikanie zanieczyszcze ń do wód). Dokonanie pełnej inwentaryzacji obszarów nara żonych na osuwanie si ę mas ziemnych oraz uwzgl ędnianie mo żliwo ści wyst ępowania takich zagro żeń w Nadzwyczajne planowaniu przestrzennym, rekultywacja terenów poeksploatacyjnych, która zagro żenia musi rekompensowa ć straty, jakie poniosło środowisko naturalne; rodzaj środowiska rekultywacji powinien by ć prowadzony w kierunku najbardziej optymalnym dla środowiska. Prowadzenie działa ń edukacyjnych dla rolników w zakresie: Edukacja promowania rolnictwa ekologicznego i integrowanego, zapobiegania ekologiczna zanieczyszczeniom gleb środkami ochrony ro ślin i metalami ci ęż kimi, ochrony gleb przed erozj ą i zakwaszeniem. Prowadzenie monitoringu terenów szczególnie nara żonych na osuwanie si ę mas Monitoring ziemnych, stała współpraca z WIO Ś oraz IUNG celem pozyskiwania najbardziej środowisk aktualnych danych w zakresie stanu gleb. Źródło: Opracowanie własne

Głównym działaniem adaptacyjnym b ędzie stworzenie odpowiedniego systemu upraw oraz zagospodarowanie gruntów rolniczych odpornych na zmiany klimatu, a tak że zwi ększanie retencji glebowej i zmniejszanie nara żenia gleb erozj ą. W celu reagowania na nadzwyczajne zagro żenia środowiska nale ży dokona ć pełnej inwentaryzacji miejsc nara żonych na erozj ę i uwzgl ędni ć odpowiednie zapisy w dokumentach planistycznych. Regularny monitoring gleb jest niezb ędny w celu wczesnego reagowania na nadchodz ące zmiany.

153

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

5.8.4. Analiza SWOT dla obszaru interwencji gleby

W tabeli 5.49 przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji gleby.

Tabela 5.49 Analiza SWOT - gleby

Mocne strony Słabe strony

- wprowadzenie w dokumentach trzne

ę strategicznych zapisów zapobiegaj ących - niewielkie zró żnicowanie zanieczyszczeniu gleb, gleb. Czynniki

wewn - bie żą ca rekultywacja obszarów zdegradowanych.

Szanse Zagro żenia

- obj ęcie polskiego rolnictwa Wspóln ą Polityk ą Roln ą (np. Dyrektywa Azotanowa) - rosn ące zagro żenie wyst ąpienia - coraz bardziej restrykcyjne normy zjawiska suszy,

trzne środowiskowe dla zakładów ę - nieregularno ść opadów i przedsi ębiorców zapobiegaj ące ska żeniu

Czynniki atmosferycznych,

zewn gleb, - nieprawidłowa rekultywacja - wi ększa świadomo ść ekologiczna rolników, gruntów zdegradowanych. - uprawa gatunków ro ślin o niewielkich wymaganiach glebowych. Źródło: Opracowanie własne

5.8.5. Tendencje zmian dla obszaru interwencji gleby

W ci ągu ostatnich lat obserwowany jest trend zwi ązany z utrzymywaniem si ę jako ści gleb na podobnym poziomie. Wyniki bada ń chemizmu gleb wykazały, i ż zawarto ść metali ci ęż kich jest niska. Znaczna ilo ść gruntów rolnych wci ąż jest nadmiernie zakwaszona i wymaga zabiegów wapnowania. Problemem dotycz ącym jako ści gleb na terenie gminy jest mo że by ć eksploatacja surowców, degradacja powierzchni ziemi oraz niski stopie ń rekultywacji gruntów. W dalszym ci ągu wymagany jest wy ższy stopie ń rekultywacji gruntów i tym samym mniejszy udział gruntów zdegradowanych i zdewastowanych. Obserwuje si ę pozytywny trend wzrostu udziału powierzchni le śnych, zadrzewionych i zakrzewionych.

154

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

5.9. Środowisko przyrodnicze 5.9.1. Flora i fauna

1. Zbiorowiska le śne Lasy (lasy ochronne, lasy gospodarcze i grunty zwi ązane z gospodark ą le śną) zajmuj ą jedynie 0,4 % powierzchni ogółem Gminy Miejskiej Przeworsk.

2. Zbiorowiska niele śne Ziele ń miejska – tereny zieleni w mie ście obejmuj ą rozmaite formy, m.in.: ziele ńce, ziele ń przy obiektach u żyteczno ści publicznej, ogrody działkowe itp. Cenne z przyrodniczego i krajobrazowego punktu widzenia s ą tereny pokryte ro ślinno ści ą nisk ą i wysok ą, wykształcon ą w sposób mo żliwie najbli ższy charakterowi ro ślinno ści naturalnej terenu, nie ukształtowan ą przez człowieka w sposób zamierzony. Jest to tzw. ziele ń nieurz ądzona. Ro ślinno ść takich terenów, pełni ąca liczne funkcje ekologiczne w środowisku, wzbogaca ogóln ą ilo ść zieleni. Ziele ń cmentarzy – cmentarze s ą terenami, w których ziele ń dost ępna jest w sposób ograniczony. Ziele ń cmentarzy, ze środowiskowego punktu widzenia, stanowi wa żny element przestrzenny wzbogacaj ący ogóln ą powierzchni ę zieleni wysokiej. W zadrzewieniach 2 cmentarzy komunalnych dominuj ą ró żnorodne gatunki drzew i krzewów (świerk kłuj ący, żywotnik zachodni, jesion pensylwa ński, jesion wyniosły, klon jawor, brzoza brodawkowata, lipa drobnolistna, robinia akacjowa, kasztanowiec biały), dodatkowo lista florystyczna tych obiektów jest wzbogacana przez nasadzenia dokonywane przez społeczeństwo. Wpływa to nie tylko na ogóln ą estetyk ę terenu, ale zwi ększa m.in. ró żnorodno ść biologiczn ą w miejscowo ści. Ogrody działkowe jak równie ż przydomowe, pełni ą ogólne funkcje środowiskowe. Ogrody działkowe s ą jednak terenami o ograniczonej dost ępno ści dla ogółu społecze ństwa. Ziele ń osiedlowa – jest to głównie ziele ń typu niskiego – ziele ńce, trawniki, pasy izolacyjne przy budynkach mieszkalnych, tak że elementy sztuki ogrodniczej, m.in. kwietniki i inne. Zajmuj ą one zazwyczaj niewielkie powierzchnie i cz ęsto s ą poci ęte chodnikami, parkingami itp. Nasadzenia drzew wynikaj ą albo z realizacji ustale ń projektów zieleni z czasów budowy osiedla, albo z okresu spontanicznego upi ększania terenu przez mieszka ńców. Ziele ńce, ziele ń przy drogach, obiektach sportowych, innych – zieleńce i ziele ń przydro żna usytuowane są z reguły na niewielkich płaszczyznach gruntu, a ziele ń przydro żna

155

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025 wykształcona jest głównie w postaci wąskich pasów ro ślinno ści wzdłu ż dróg. Dominuje ziele ń niska, z przewag ą traw, cz ęsto wzbogacona nasadzeniami kwiatowymi, jako kwietniki, rabaty itp. Niekiedy zieleni tego typu towarzysz ą pojedynczo drzewa, zwłaszcza gatunków li ściastych. Ziele ń tego typu posiada głównie znaczenie estetyczne, a funkcje środowiskowe tych terenów nie s ą rozwini ęte wystarczaj ąco, szczególnie ze wzgl ędu na małe powierzchnie. Ziele ń placówek edukacyjnych nie jest ogólnie dost ępna, s ą to cz ęsto place zabaw przy szkołach lub trawiaste boiska obok budynków szkolnych. Ziele ń towarzysz ąca obiektom sportowym to otoczenie boisk sportowych lub stadionów. W Przeworsku najładniejszym terenem zieleni zorganizowanej jest Zespół Pałacowo- Parkowy tworz ący rodzaj romantycznego ogrodu krajobrazowego w typie angielskim (powstał w XVIII w.) 19 . Ponadto ziele ń zorganizowana z wieloma gatunkami drzew i krzewów wyst ępuje na terenie Ośrodka Rekreacyjno-Turystyczno-Sportowego oraz terenie miejskim.

3. Świat zwierz ąt Na terenie Przeworska znaczn ą powierzchni ę stanowi ą obszary zabudowane (mieszkalne i przemysłowe) . Niezabudowana cze ść obszaru Przeworska odznacza si ę dominacj ą niele śnych zbiorowisk antropogenicznych (pola uprawne, ogrody, sady, ł ąki, ziele ń miejska i parki), Lasy i obszary le śne ł ącznie z gruntami zadrzewionymi i zakrzewionymi wyst ępuj ą w niewielkim stopniu. Miasto z uwagi na wyst ępowanie obszarów zabudowanych i terenów zainwestowanych jest zubo żone w wyst ępuj ące gatunki fauny 20 . Środowisko życia drobnej zwierzyny łownej, gryzoni i ptaków stanowi ą głównie tereny otwarte pól i ł ąk oraz zadrzewienia. Świat zwierz ęcy najliczniej reprezentowany jest przez bezkr ęgowce, a zwłaszcza owady. Płazy i gady reprezentowane s ą przez nieliczne gatunki, jednak s ą to gatunki rzadkie, podlegaj ące ochronie gatunkowej. Wyst ępuj ą tu jaszczurka zwinka, jaszczurka żyworodna, padalec zwyczajny oraz węż e: zaskroniec zwyczajny. Z płazów najpospolitsze s ą żaby, spotykane s ą kumaki i ropuchy. Wyst ępuj ące w granicach miasta ssaki to m. in.: sarna, zaj ąc, lis, mysz polna i zaro ślowa, nornik zwyczajny, nornica ruda, kuna domowa. Na terenie Przeworska wyst ępuj ą gatunki ssaków obj ęte ochron ą ścisł ą na tj. ryjówka aksamitna, je ż wschodni, bóbr europejski, ró żne gatunki nietoperzy. W śród gatunków awifauny wyst ępuje sikorka bogatka, skowronek zwyczajny, słowik szary, gawron, kawka, sroka, ba żant, kuropatwa, skowronek, kwiczoł, pokrzewka, kaczka krzy żówka, sierpówka,

19 Program ochrony środowiska dla Miasta Przeworska – aktualizacja. 20 Strategia Rozwoju Miasta Przeworska na lata 2015-2022

156

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025 zi ęba, szczygieł, kulczyk, szpak, sikorka modraszka, pierwiosnek, kopciuszek, kowalik, pieg ża, dzwoniec, dzi ęciołek, grubodziób.

5.9.2. System obszarów i obiektów prawnie chronionych

W obowi ązuj ącym w Polsce prawie ochrona przyrody regulowana jest przepisami ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t. j. Dz. U. z 2018 r. poz. 142). W jej rozumieniu ochrona przyrody polega na zachowaniu, zrównowa żonym u żytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody tj.: - dziko wyst ępuj ących ro ślin, zwierz ąt i grzybów; - ro ślin, zwierz ąt i grzybów obj ętych ochron ą gatunkow ą; - zwierz ąt prowadz ących w ędrowny tryb życia; - siedlisk przyrodniczych; - siedlisk ro ślin, zwierz ąt i grzybów zagro żonych wygini ęciem, rzadkich i chronionych; - tworów przyrody żywej i nieo żywionej oraz kopalnych szcz ątków ro ślin i zwierz ąt; - krajobrazu; - zieleni w miastach i na wsiach; - zadrzewie ń. Ww. ustawa wprowadza nast ępuj ące formy ochrony przyrody: - parki narodowe, - rezerwaty przyrody, - parki krajobrazowe, - obszary chronionego krajobrazu, - obszary natura 2000, - pomniki przyrody, - stanowiska dokumentacyjne, - użytki ekologiczne, - zespoły przyrodniczo-krajobrazowe.

Teren miasta Przeworska nie jest obj ęty obszarowymi obiektami ochrony przyrody. Najbli ższe obszary Natura 2000: „Nad Husowem” PLH180025, „Starodub w Pełkiniach” PLH180050, oraz „Lasy Sieniawskie” PLH180054. Ponadto nieopodal wyst ępuje Sieniawski Obszar Chronionego Krajobrazu.

157

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

5.9.2.1. Pomniki przyrody

Na terenie miasta Przeworska ustanowiono – uchwałami Rady Miasta Przeworska – 95 pomników przyrody i stanowi ą one jedyn ą form ę ochrony przyrody w mie ście. Pomnikami przyrody (zgodnie z ww. ustaw ą o ochronie przyrody s ą pojedyncze twory przyrody żywej i nieo żywionej lub ich skupienia o szczególnej warto ści przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej. Najwi ęcej pomników przyrody – w tym jeden grupowy (aleja grabowa) – wyst ępuje na terenie Muzeum w Przeworsku Zespół Pałacowo-Parkowy przy ul. Park 2. Przeworski park jest z zało żenia ogrodowym z przełomu XVIII i XIX wieku na terenie, którego wyst ępuj ą 300-letnie lipy i du żo drzew licz ących ponad 200 lat. Cały park obj ęty jest nadzorem Podkarpackiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, zajmuje powierzchni ę ponad 10 ha i jest obiektem ciekawym pod wzgl ędem biologicznym o du żym zró żnicowaniu flory i fauny jak równie ż i ukształtowania terenu. Pomniki przyrody na terenie parku to m.in.: platany klonolistne, lipy drobnolistne, lipy szerokolistne, buki pospolite, d ęby szypułkowe, jesiony wyniosłe, wi ąz górski, robinia biała, iglicznia trójcierniowa, sosna czarna, klon jawor, kasztanowiec zwyczajny. Pozostałe pomniki rozmieszczone s ą po całym mie ście i w wi ększo ści obejmuj ą pojedyncze egzemplarze lub niewielkie grupy drzew.

Tabela 5.50 stanowi aktualny wykaz form ochrony przyrody – pomników przyrody na terenie miasta Przeworska. Tabela 5.50 Pomniki przyrody na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk Opis pomnika Nazwa obiektu Akt prawny Lokalizacja przyrody Grupa drzew - aleja kasztanowców

Uchwała Nr Drzewo ro śnie w naro żniku Kasztanowiec 411/LXI/94 Rady Obw. pnia 300 cm; działki, najbli żej skrzy żowania pospolity - Aesculus Miasta Przeworsk wys. 11 m. ulicy. Niepodległo ści z ulic ą hippocastanum z 19 maja 1994 r. Kasztanow ą

Uchwała Nr Drzewo ro śnie za ogrodzeniem Kasztanowiec 411/LXI/94 Rady Obw. pnia 312 cm; przy ulicy Niepodległo ści, pospolity - Aesculus Miasta Przeworsk wys. 14 m. pomi ędzy 2 kasztanowcami hippocastanum z 19 maja 1994 r. odległymi o 4 m.

158

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Uchwała Nr Drzewo ro śnie za ogrodzeniem Kasztanowiec 411/LXI/94 Rady Obw. pnia 280 cm; przy ulicy Niepodległo ści, 4m pospolity - Aesculus Miasta Przeworsk wys. 22 m. od drugiego egzemplarza, 2 m hippocastanum z 19 maja 1994 r. od siatki ogrodzenia.

Uchwała Nr Drzewo ro śnie za ogrodzeniem Kasztanowiec 411/LXI/94 Rady Obw. pnia 290 cm; przy ul. Niepodległo ści, czwarte pospolity - Aesculus Miasta Przeworsk wys. 26 m. drzewo od strony E, 27 m od hippocastanum z 19 maja 1994 r. poprzedniego kasztanowca.

Drzewo ro śnie za ogrodzeniem Uchwała Nr Kasztanowiec przy ulicy Niepodległo ści, we 411/LXI/94 Rady Obw. pnia 270 cm; pospolity - Aesculus wschodnim szpalerze, 17 m od Miasta Przeworsk wys. 23 m. hippocastanum poprzedniego w alei ''4'' i 5 m od z 19 maja 1994 r. nast ępnego ''6''.

Uchwała Nr Drzewo ro śnie za ogrodzeniem Kasztanowiec 411/LXI/94 Rady Obw. pnia 243 cm; przy ulicy Niepodległo ści, 5 m pospolity - Aesculus Miasta Przeworsk wys. 23 m. od poprzedniego (przedostatnie hippocastanum z 19 maja 1994 r. drzewo w szpalerze E).

Drzewo ro śnie za ogrodzeniem Uchwała Nr Kasztanowiec przy ulicy Niepodległo ści, 10 m 411/LXI/94 Rady Obw. pnia 315 cm; pospolity - Aesculus od poprzedniego, przy Miasta Przeworsk wys. 27 m. hippocastanum ogrodzeniu hurtowni Stal-Bud, z 19 maja 1994 r. (ostatnie drzewo w szpalerze E)

Drzewo ro śnie za ogrodzeniem przy ulicy Niepodległo ści, 4m Uchwała Nr Kasztanowiec od nast ępnego kasztanowca, 411/LXI/94 Rady Obw. pnia 300 cm; pospolity - Aesculus od pnia wkopany częś ciowo Miasta Przeworsk wys. 22 m. hippocastanum kr ąg betonowy, (pierwsze z 19 maja 1994 r. drzewo w szpalerze W od strony N)

Uchwała Nr Kasztanowiec Drzewo ro śnie za ogrodzeniem 411/LXI/94 Rady Obw. pnia 280 cm; pospolity - Aesculus przy ulicy Niepodległo ści, 4 m Miasta Przeworsk wys. 22 m. hippocastanum od poprzedniego. z 19 maja 1994 r.

159

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Uchwała Nr Kasztanowiec 411/LXI/94 Rady Obw. pnia 308 cm; Drzewo ro śnie za ogrodzeniem pospolity - Aesculus Miasta Przeworsk wys. 23 m. przy ulicy Niepodległo ści. hippocastanum z 19 maja 1994 r.

Uchwała Nr Kasztanowiec Drzewo ro śnie za ogrodzeniem 411/LXI/94 Rady Obw. pnia 333 cm; pospolity - Aesculus przy ulicy Niepodległo ści, 16 m Miasta Przeworsk wys. 21 m. hippocastanum od poprzedniego. z 19 maja 1994 r.

Uchwała Nr Kasztanowiec Drzewo ro śnie za ogrodzeniem 411/LXI/94 Rady Obw. pnia 235 cm; pospolity - Aesculus przy ul. Niepodległo ści, przy Miasta Przeworsk wys. 21 m. hippocastanum siatce ogrodzenia posesji PTBS. z 19 maja 1994 r.

Uchwała Nr Kasztanowiec Drzewo ro śnie za ogrodzeniem 411/LXI/94 Rady Obw. pnia 200 cm; pospolity - Aesculus przy ulicy Niepodległo ści, na Miasta Przeworsk wys. 24 m. hippocastanum terenie hurtowni budowlanej. z 19 maja 1994 r.

Grupa drzew - 3 olchy i brzoza Uchwała Nr Drzewo ro śnie przy ulicy Olsza (olcha) czarna - 411/LXI/94 Rady Obw. pnia 210 cm; Kasztanowej, przy bramie Alnus glutinosa Miasta Przeworsk wys. 18 m. wjazdowej na teren PTBS. z 19 maja 1994 r. Uchwała Nr Olsza (olcha) czarna - 411/LXI/94 Rady Obw. pnia 210 cm; Drzewo ro śnie przy ulicy Alnus glutinosa Miasta Przeworsk wys. 18 m. Kasztanowej. z 19 maja 1994 r. Uchwała Nr Olsza (olcha) czarna - 411/LXI/94 Rady Obw. pnia 284 cm; Drzewo ro śnie przy ulicy Alnus glutinosa Miasta Przeworsk wys. 19 m. Kasztanowej. z 19 maja 1994 r. Uchwała Nr Brzoza brodawkowata Drzewo ro śnie 22 m od 411/LXI/94 Rady Obw. pnia 270 cm; - skrzy żowania ul. Niepodległo ści Miasta Przeworsk wys. 17 m. Betula pendula Roth z ulic ą Kasztanow ą. z 19 maja 1994 r.

Drzewo ro śnie 50 m od Uchwała Nr Buk pospolity (Buk ul. Tysi ąclecia, na małym 411/LXI/94 Rady Obw. pnia 354 cm; zwyczajny) - Fagus trawniczku, oddzielaj ącym Miasta Przeworsk wys. 25. silvatica osiedlowy parking od drogi do z 19 maja 1994 r. UM, 17 m na N od buka nr 1.

160

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Drzewo ro śnie na skwarze Uchwała Nr Buk pospolity (Buk pomi ędzy MOK, Urz ędem 411/LXI/94 Rady Obw. pnia 380 cm; zwyczajny) - Fagus Miasta i osiedlem Miasta Przeworsk wys. 28 m. silvatica mieszkaniowym, przy alejce od z 19 maja 1994 r. ul. Konopnickiej.

Grupowy pomnik przyrody w parku przeworskim Aleja zło żona głównie z obj ętych Aleja usytuowana jest ochron ą grabów - 76 w środkowej częś ci parku, 37 m szt. Graby maj ą w Uchwała Nr za pałacem w kierunku tarasów obwodzie od Grupa drzew - aleja 411/LXI/94 Rady spacerowych, ma szeroko ść od kilkunastu do 165 grabowa Miasta Przeworsk 7 m (bli żej pałacu do 5,5 m na cm, najwy ższe z 19 maja 1994 r. ko ńcu i długo ść 115 m. osi ągaj ą wysoko ść Zespół Pałacowo - Parkowy do 30 m, wiek w Przeworsku najstarszych przekracza 150 lat.

Grupa drzew – 7 lip szerokolistnych Uchwała Nr Obw. pnia 636 cm; Lipa ro śnie 12 m na W od Lipa szerokolistna - 411/LXI/94 Rady wys. 32 m; kaplicy pałacowej. Tilia plathyphyllos Miasta Przeworsk przybli żony wiek Zespół Pałacowo - Parkowy z 19 maja 1994 r. 170 lat. w Przeworsku Drzewo ro śnie 107 m na NE od Uchwała Nr Obw. pnia 363 cm; kordegardy, 100 m na od Lipa szerokolistna - 411/LXI/94 Rady wys. 32 m; oran żerii. Tilia plathyphyllos Miasta Przeworsk przybli żony wiek Zespół Pałacowo - Parkowy z 19 maja 1994 r. 150 lat. w Przeworsku Drzewo ro śnie na zerodowanej skarpie, przy alejce wzdłu ż Uchwała Nr Obw. pnia 410 cm; tarasów, 26 m na E od oran żerii, Lipa szerokolistna - 411/LXI/94 Rady wys. 25 m; przy ko ńcu szpaleru alei Tilia plathyphyllos Miasta Przeworsk przybli żony wiek grabowej. z 19 maja 1994 r. 150 lat. Zespół Pałacowo - Parkowy w Przeworsku Uchwała Nr Obw. pnia 604 cm; Drzewo ro śnie po N stronie Lipa szerokolistna - 411/LXI/94 Rady wys. 34 m; alejki wzdłu ż tarasów. Tilia Miasta Przeworsk przybli żony wiek Zespół Pałacowo - Parkowy plathyphyllos z 19 maja 1994 r. 150 lat. w Przeworsku Uchwała Nr Obw. pnia 530 cm; Lipa ro śnie po S stronie alejki, Lipa szerokolistna - 411/LXI/94 Rady wys. 32 m; za tarasami w kierunku E. Tilia plathyphyllos Miasta Przeworsk z przybli żony wiek Zespół Pałacowo - Parkowy 19 maja 1994 r. 150 lat. w Przeworsku

161

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Ro śnie przy alejce za tarasami w Uchwała Nr Obw. pnia 613 cm; kierunku E i 20 m na W od Lipa szerokolistna - 411/LXI/94 Rady wys. 33 m; ogrodzenia parku. Tilia plathyphyllos Miasta Przeworsk przybli żony wiek Zespół Pałacowo - Parkowy z 19 maja 1994 r. 150 lat. w Przeworsku Uchwała Nr Ro śnie przy alejce, 60 m na S od Lipa szerokolistna - 411/LXI/94 Rady Obw. pnia 370 cm; ogrodzenia parku. Tilia plathyphyllos Miasta Przeworsk wys. 34 m. Zespół Pałacowo - Parkowy z 19 maja 1994 r. w Przeworsku Uchwała Nr Obw. pnia 330 cm; Ro śnie po lewej stronie alejki Jesion wyniosły - 411/LXI/94 Rady wys. 34 m; biegn ącej od dawnej wozowni. Fraxinus excelsior Miasta Przeworsk przybli żony wiek Zespół Pałacowo - Parkowy z 19 maja 1994 r. 150 lat. w Przeworsku Uchwała Nr Obw. pnia 373 cm; Ro śnie w środkowej cz ęś ci Jesion wyniosły - 411/LXI/94 Rady wys. 32 m; ogrodu górnego. Fraxinus excelsior Miasta Przeworsk przybli żony wiek Zespół Pałacowo - Parkowy z 19 maja 1994 r. 150 lat. w Przeworsku Grupa drzew - 3 platany klonolistne Drzewo o 6 pniach Obw. pni : 83, 88, Uchwała Nr Ro śnie 12 m na NE od pałacu. 107, 125, 130, 278 Platan klonolistny - 411/LXI/94 Rady Zespół Pałacowo - Parkowy cm, wys. 24 m - Platanus xhispanica Miasta Przeworsk w Przeworsku najwy ższy pie ń, z 19 maja 1994 r. przybli żony wiek 200 lat. Uchwała Nr Obw. pnia 437 cm; Ro śnie w ogrodzie dolnym. Platan klonolistny - 411/LXI/94 Rady wys. 24; Zespół Pałacowo - Parkowy Platanus xhispanica Miasta Przeworsk przybli żony wiek w Przeworsku z 19 maja 1994 r. 200 lat. Ro śnie niemal naprzeciw Uchwała Nr Obw. pnia 419 cm; budynku Szkoły Podstawowej Platan klonolistny - 411/LXI/94 Rady wys. 33 m; nr 1, 70 m na W od ogrodzenia Platanus xhispanica Miasta Przeworsk przybli żony wiek parku. z 19 maja 1994 r. 200 lat. Zespół Pałacowo - Parkowy w Przeworsku

Lipa drobnolistna Drzewo ro śnie po lewej stronie alejki prowadz ącej do dawnej Uchwała Nr Obw. pnia 498 cm; wozowni, 34 m na W od Lipa drobnolistna - 411/LXI/94 Rady wys. 34 m; oran żerii, 21 m na SW od d ębu Tilia cordata Miasta Przeworsk z przybli żony wiek ''9d'' i 18 m na NE od d ębu 19 maja 1994 r. 150 lat. ''9b''. Zespół Pałacowo - Parkowy w Przeworsku Grupa drzew - 2 klony srebrzyste

162

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Drzewo ro śnie 90 m na NE od Uchwała Nr Obw. pnia 406 cm; domu stoj ącego na posesji Klon srebrzysty - 411/LXI/94 Rady wys. 32 m; Parkowa 8, w odległo ści 90 m Acer saccharinum Miasta Przeworsk przybli żony wiek od bramy wychodz ącej na ulicy z 19 maja 1994 r. 150 lat. Marii Curie- Skłodowskiej.

Uchwała Nr Ro śnie 20 m na S od ogrodzenia Klon srebrzysty - 411/LXI/94 Rady Obw. pnia 340 cm; parku. Acer saccharinum Miasta Przeworsk wys. 32 m. Zespół Pałacowo - Parkowy z 19 maja 1994 r. w Przeworsku Grupa drzew - buk zwyczajny

Uchwała Nr Obw. pnia 316 cm; Ro śnie w NW cz ęś ci ogrodu Buk pospolity (Buk 411/LXI/94 Rady wys. 28 m; górnego. zwyczajny) - Fagus Miasta Przeworsk przybli żony wiek Zespół Pałacowo - Parkowy silvatica z 19 maja 1994 r. 120 lat. w Przeworsku

Grupa drzew - 4 d ęby szypułkowe

Uchwała Nr Obw. pnia 448 cm; Dąb szypułkowy - 411/LXI/94 Rady wys. 30; Zespół Pałacowo - Parkowy Quercus robur Miasta Przeworsk przybli żony wiek w Przeworsku. z 19 maja 1994 r. 150 lat.

Uchwała Nr Obw. pnia 438 cm; Dąb szypułkowy - 411/LXI/94 Rady wys. 31 m; Zespół Pałacowo - Parkowy Quercus robur Miasta Przeworsk przybli żony wiek w Przeworsku. z 19 maja 1994 r. 150 lat.

Uchwała Nr Obw. pnia 376 cm; Dąb szypułkowy - 411/LXI/94 Rady wys. 32; Zespół Pałacowo - Parkowy Quercus robur Miasta Przeworsk przybli żony wiek w Przeworsku. z 19 maja 1994 r. 150 lat

Uchwała Nr Obw. pnia 405 cm; Dąb szypułkowy - 411/LXI/94 Rady wys. 31; Zespół Pałacowo - Parkowy Quercus robur Miasta Przeworsk przybli żony wiek w Przeworsku. z 19 maja 1994 r. 150 lat.

Kasztanowiec Ro śnie przy chodniku ulicy Uchwała Nr pospolity (K. Krakowskiej, przed ogrodze- 411/LXI/94 Rady Obw. pnia 332 cm; zwyczajny, K. biały) niem parku ok. 6 m na E od Miasta Przeworsk wys. 22 m. - Aesculus furtki prowadz ącej do parku, z 19 maja 1994 r. hippocastanum muzeum i MOPS.

163

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Drzewo ro śnie 50 m na S od Uchwała Nr mostu na Mleczce, na skarpie Lipa szerokolistna - 411/LXI/94 Rady Obw. pnia 343 cm; przed posesj ą nr 1 przy Tilia plathyphyllos Miasta Przeworsk wys. 27 m. ul. Niepodległo ści, poni żej z 19 maja 1994 r. taras zalewowy rzeki.

Uchwała Nr Obw. pnia 340 cm; XXIII/170/16 Lipa szerokolistna - wys. 22 m; Zespół Pałacowo - Parkowy Rady Miasta Tilia plathyphyllos przybli żony wiek w Przeworsku. Przeworska 145 lat. z 28.04.2016 r. Uchwała Nr Obw. pnia 378 cm; XXIII/170/16 Lipa szerokolistna - wys. 21 m; Zespół Pałacowo - Parkowy Rady Miasta Tilia plathyphyllos przybli żony wiek w Przeworsku. Przeworska 175 lat. z 28.04.2016 r. Uchwała Nr Obw. pnia 323 cm; XXIII/170/16 Dąb szypułkowy - wys. 21; Zespół Pałacowo - Parkowy Rady Miasta Quercus robur przybli żony wiek w Przeworsku. Przeworska 120 lat. z 28.04.2016 r. Uchwała Nr Obw. pnia 270 cm; XXIII/170/16 Lipa drobnolistna - wys. 19 m; Zespół Pałacowo - Parkowy Rady Miasta Tilia cordata przybli żony wiek w Przeworsku. Przeworska 120 lat. z 28.04.2016 r. Uchwała Nr Obw. pnia 280 cm; XXIII/170/16 Dąb szypułkowy - wys. 17 m; Zespół Pałacowo - Parkowy Rady Miasta Quercus robur przybli żony wiek: w Przeworsku. Przeworska ponad 120 lat. z 28.04.2016 r. Uchwała Nr Obw. pnia 258 cm; Sosna czarna - XXIII/170/16 Rady wys. 24 m; Zespół Pałacowo - Parkowy Pinus nigra Miasta Przeworska przybli żony wiek: w Przeworsku. z 28.04.2016 r. ponad 120 lat.

Uchwała Nr Obw. pnia 354 cm; Jesion wyniosły - XXIII/170/16 Rady wys. 22 m; Zespół Pałacowo - Parkowy Fraxinus excelsior Miasta Przeworska przybli żony wiek w Przeworsku. z 28.04.2016 r. 165 lat.

Uchwała Nr Obw. pnia 332 cm; Jesion wyniosły - XXIII/170/16 Rady wys. 22 m; Zespół Pałacowo - Parkowy Fraxinus excelsior Miasta Przeworska przybli żony wiek w Przeworsku. z 28.04.2016 r. 155 lat.

164

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Uchwała Nr Jesion wyniosły XXm/170/16 Rady Obw. pnia 283 cm; Zespół Pałacowo - Parkowy Fraxinus excelsior Miasta Przeworska wys. 23. w Przeworsku. z 28.04.2016 r.

Uchwała Nr Obw. pnia 302 cm; Klon jawor - Acer XXIII/170/16 Rady wys. 23 m; Zespół Pałacowo - Parkowy pseudoplatanus Miasta Przeworska przybli żony wiek w Przeworsku. z 28.04.2016 r. 155 lat.

Uchwała Nr Obw. pnia 318 cm; Jesion wyniosły - XXIII/170/16 Rady wys. 24 m; Zespół Pałacowo - Parkowy Fraxinus excelsior Miasta Przeworska przybli żony wiek w Przeworsku. z 28.04.2016 r. 145 lat.

Uchwała Nr Obw. pnia 410 cm; Lipa drobnolistna - XXIII/170/16 Rady wys. 17 m; Zespół Pałacowo - Parkowy Tilia cordata Miasta Przeworska przybli żony wiek w Przeworsku. z 28.04.2016 r. 185 lat.

Uchwała Nr Obw. pnia 462 cm; Lipa szerokolistna - XXIII/170/16 Rady wys. 26 m; Zespół Pałacowo - Parkowy Tilia platyphyllos Miasta Przeworska przybli żony wiek w Przeworsku. z 28.04.2016 r. 205 lat.

Uchwała Nr Obw. pnia 370 cm; Lipa drobnolistna - XXIII/170/16 Rady wys. 21 m; Zespół Pałacowo - Parkowy Tilia cordata Miasta Przeworska przybli żony wiek w Przeworsku. z 28.04.2016 r. 165 lat.

Uchwała Nr Obw. pnia 330 cm; Lipa szerokolistna - XXIII/170/16 Rady wys. 20 m; Zespół Pałacowo - Parkowy Tilia platyphyllos Miasta Przeworska przybli żony wiek w Przeworsku. z 28.04.2016 r. 135 lat.

Uchwała Nr Obw. pnia 329 cm; Jesion wyniosły - XXIII/170/16 Rady wys. 26 m; Zespół Pałacowo - Parkowy Fraxinus excelsior Miasta Przeworska przybli żony wiek w Przeworsku. z 28.04.2016 r. 145 lat. Obw. pnia 415,55 Uchwała Nr cm; Lipa szerokolistna - XXIII/170/16 Rady Zespół Pałacowo - Parkowy wys. 26 m; Tilia platyphyllos Miasta Przeworska w Przeworsku. przybli żony wiek z 28.04.2016 r. 185 lat.

165

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Uchwała Nr Obw. pnia 365 cm; Lipa szerokolistna - XXIII/170/16 Rady wys. 26 m; Zespół Pałacowo - Parkowy Tilia platyphyllos Miasta Przeworska przybli żony wiek w Przeworsku. z 28.04.2016 r. 155 lat.

Uchwała Nr Obw. pnia 395 cm; Lipa drobnolistna - XXIII/170/16 Rady wys. 32 m; Zespół Pałacowo - Parkowy Tilia cordata Miasta Przeworska przybli żony wiek w Przeworsku. z 28.04.2016 r. 165 lat.

Uchwała Nr Obw. pnia 427 cm; Jesion wyniosły - XXIII/170/16 Rady wys. 24 m; Zespół Pałacowo - Parkowy Fraxinus excelsior Miasta Przeworska przybli żony wiek w Przeworsku. z 28.04.2016 r. 205 lat.

Uchwała Nr Obw. pnia 241 cm; Wi ąz górski – XXIII/170/16 Rady wys. 26 m; Zespół Pałacowo - Parkowy Ulmus glabra Miasta Przeworska przybli żony wiek w Przeworsku. z 28.04.2016 r. 120 lat.

Uchwała Nr Obw. pnia 262 cm; Lipa drobnolistna - XXIII/170/16 Rady wys. 26 m; Zespół Pałacowo - Parkowy Tilia cordata Miasta Przeworska przybli żony wiek w Przeworsku. z 28.04.2016 r. 120 lat.

Uchwała Nr Obw. pnia 251 cm; Robinia biała - XXIII/170/16 Rady wys. 18 m; Zespół Pałacowo - Parkowy Robinia Miasta Przeworska przybli żony wiek w Przeworsku. pseudoacacia z 28.04.2016 r. 120 lat.

Uchwała Nr Obw. pnia 358 cm; Jesion wyniosły - XXIII/170/16 Rady wys. 26 m; Zespół Pałacowo - Parkowy Fraxinus excelsior Miasta Przeworska przybli żony wiek w Przeworsku. z 28.04.2016 r. 165 lat.

Uchwała Nr Obw. pnia 320 cm; Jesion wyniosły - XXIII/170/16 Rady wys. 30 m; Zespół Pałacowo - Parkowy Fraxinus excelsior Miasta Przeworska przybli żony wiek w Przeworsku. z 28.04.2016 r. 145 lat.

Uchwała Nr Obw. pnia 328 cm; Klon jawor - Acer XXIII/170/16 Rady wys. 22 m; Zespół Pałacowo - Parkowy pseudoplatanus Miasta Przeworska przybli żony wiek w Przeworsku. z 28.04.2016 r. 165 lat.

166

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Uchwała Nr Obw. pnia 293 cm; Lipa drobnolistna - XXIII/170/16 Rady wys. 27 m; Zespół Pałacowo - Parkowy Tilia cordata Miasta Przeworska przybli żony wiek w Przeworsku. z 28.04.2016 r. ponad 120 lat.

Uchwała Nr Obw. pnia 293 cm, Grab pospolity - XXIII/170/16 Rady wys. 20 m; Zespół Pałacowo - Parkowy Carpinus betulus Miasta Przeworska przybli żony wiek w Przeworsku. z 28.04.2016 r. 155 lat.

Uchwała Nr Obw. pnia 395 cm; Wi ąz górski - Ulmus XXIII/170/16 Rady wys. 26 m; Zespół Pałacowo - Parkowy glabra Miasta Przeworska przybli żony wiek w Przeworsku. z 28.04.2016 r. 205 lat.

Uchwała Nr Obw. pnia 380 cm; Klon jawor - Acer XXIII/170/16 Rady wys. 20 m; Zespół Pałacowo - Parkowy pseudoplatanus Miasta Przeworska przybli żony wiek w Przeworsku. z 28.04.2016 r. 215 lat.

Uchwała Nr Obw. pnia 306 cm; Jesion wyniosły - XXIII/170/16 Rady wys. 30 m; Zespół Pałacowo - Parkowy Fraxinus excelsior Miasta Przeworska przybli żony wiek w Przeworsku. z 28.04.2016 r. 135 lat.

Uchwała Nr Obw. pnia 296 cm; Dąb szypułkowy - XXIII/170/16 Rady wys. 27 m; Zespół Pałacowo - Parkowy Quercus robur Miasta Przeworska przybli żony wiek w Przeworsku. z 28.04.2016 r. 125 lat.

Uchwała Nr Obw. pnia 342 cm; Jesion wyniosły - XXIII/170/16 Rady wys. 30 m; Zespół Pałacowo - Parkowy Fraxinus excelsior Miasta Przeworska przybli żony wiek w Przeworsku. z 28.04.2016 r. 155 lat.

Uchwała Nr Obw. pnia 272 cm; Lipa drobnolistna - XXIII/170/16 Rady wys. 24 m; Zespół Pałacowo - Parkowy Tilia cordata Miasta Przeworska przybli żony wiek w Przeworsku. z 28.04.2016 r. 175 lat.

Uchwała Nr Obw. pnia 383 cm; Dąb szypułkowy - XXIII/170/16 Rady wys. 19 m; Zespół Pałacowo - Parkowy Quercus robur Miasta Przeworska przybli żony wiek w Przeworsku. z 28.04.2016 r. 175 lat.

167

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Uchwała Nr Obw. pnia 268 cm; Klon jawor - Acer XXIII/170/16 Rady wys. 22 m; Zespół Pałacowo - Parkowy pseudoplatanus Miasta Przeworska przybli żony wiek w Przeworsku. z 28.04.2016 r. 125 lat. Uchwała Nr Obw. pnia 367 cm; XXIII/170/16 Lipa drobnolistna - wys. 25 m; Zespół Pałacowo - Parkowy Rady Miasta Tilia cordata przybli żony wiek w Przeworsku. Przeworska 314 lat. z 28.04.2016 r. Uchwała Nr Obw. pnia 335 cm; Kasztanowiec XXIII/170/16 Rady wys. 23 m; Zespół Pałacowo - Parkowy zwyczajny - Aesculus Miasta Przeworska przybli żony wiek w Przeworsku. hippocastanum z 28.04.2016 r. 165 lat.

Uchwała Nr Obw. pnia 254 cm; Lipa drobnolistna - XXIII/170/16 Rady wys. 19 m; Zespół Pałacowo - Parkowy Tilia cordata Miasta Przeworska przybli żony wiek w Przeworsku. z 28.04.2016 r. do 100 lat

Uchwała Nr Obw. pnia 247 cm; Klon jawor - Acer XXIII/170/16 Rady wys. 23 m; Zespół Pałacowo - Parkowy pseudolatanus Miasta Przeworska przybli żony wiek w Przeworsku. z 28.04.2016 r. 120 lat.

Uchwała Nr Obw. pnia 262 cm; Lipa szerokolistna - XXIII/170/16 Rady wys. 24 m; Zespół Pałacowo - Parkowy Tilia platyphyllos Miasta Przeworska przybli żony wiek w Przeworsku. z 28.04.2016 r. do 120 lat.

Uchwała Nr Obw. pnia 415 cm; Iglicznia XXIII/170/16 Rady wys. 24 m; Zespół Pałacowo - Parkowy trójcierniowa - Miasta Przeworska przybli żony wiek w Przeworsku. Gleditsia triacanthos z 28.04.2016 r. 120 lat.

Uchwała Nr Obw. pnia 295 cm; Klon jawor - Acer XXIII/170/16 Rady wys. 25; Zespół Pałacowo - Parkowy pseudoplatanus Miasta Przeworska przybli żony wiek w Przeworsku. z 28.04.2016 r. 145 lat.

Uchwała Nr Obw. pnia 275 cm; ul. Krakowska 1 Lipa drobnolistna XXXII/268/16 Rady wys. 25; Zgromadzenie Sióstr „Kinga” Tilia cordata Miasta Przeworska przybli żony wiek Miłosierdzia z 29.12.2016 r. 120 lat.

Źródło: Urz ąd Miasta Przeworska

168

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

5.9.3. Problemy i zagro żenia

Nast ępstwa zmian klimatycznych dotyczy ć b ędą m.in. migracji gatunków (w tym obcych i inwazyjnych), wzrastaj ącej liczby zjawisk ekstremalnych - powodzi i susz, zmian re żimu hydrologicznego wpływaj ących na okres wegetacyjny. W procesie dotycz ącym adaptacji do zmian klimatu istotne mog ą okaza ć si ę funkcje regulacyjne ekosystemów, głównie amortyzacja ekstremalnych zjawisk pogodowych, a tak że regulacja mikroklimatu (np. przez tereny le śne, zadrzewienia śródpolne, ziele ń na terenach zabudowanych), regulacja przepływów wód i zwi ększanie naturalnej retencji (ekosystemy podmokłe i zwi ązane z dolinami rzecznymi), zapobieganie erozji, a tak że kontrola patogenów i szkodników. Utrzymanie wła ściwego stanu siedlisk, jak równie ż gatunków, wspieraj ą procesy adaptacyjne do zmian klimatu. Dzi ęki temu ekosystemy staj ą si ę odporniejsze na zmiany, a ró żnorodno ść biologiczna zostaje zachowana. W dokumentach planistycznych powinien by ć równie ż uwzgl ędniany aspekt klimatyczny, aby projektowane w nich działania w pełni odpowiadały zagro żeniom oraz potrzebom ochrony gatunków i siedlisk. W kształtowaniu klimatu lasy odgrywaj ą bardzo istotn ą rol ę – pochłaniaj ą gazy cieplarniane oraz poprawiaj ą bilans wodny oraz retencj ę, jak równie ż przeciwdziałaj ą erozji gleb i wpływaj ą na procesy adaptacji do niekorzystnych zmian klimatycznych. Skutki wspomnianych zmian klimatycznych na terenach le śnych dotycz ą dynamicznie zachodz ących procesów przekształcania si ę warunków siedliskowych, co wpływa na ich skład gatunkowy. Zdolno ści adaptacyjne ekosystemów le śnych s ą jednak ograniczone, aby oprze ć si ę post ępuj ącym przekształceniom. Ponadto zmiany klimatyczne dotycz ą głównie zmniejszenia uwilgotnienia w lasach, co niekorzystnie wpływa na ich stan zdrowotny, mo żliwo ść wykorzystania gospodarczego oraz zwi ększenie zagro żenia po żarowego. W nadchodz ącej perspektywie powa żnym wyzwaniem dla le śnictwa w kontek ście zmian klimatycznych wydaje si ę rozwijanie wiedzy na temat zastosowania eko i fenotypów odpornych na niekorzystne warunki pogodowe (rozwój bada ń prowieniencyjnych), walki z obcymi geograficznie gatunkami inwazyjnymi oraz dalsze doskonalenie metod półnaturalnej hodowli lasu, którego odzwierciedleniem powinien by ć stale wzrastaj ący udział odnowie ń naturalnych i przekwalifikowania gruntów niele śnych obj ętych sukcesj ą naturaln ą. Wskazany obszar interwencji oraz najwa żniejsze problemy jednostki odnosz ą si ę po średnio do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych, które przedstawiono w tabeli 5.51.

169

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Tabela 5.51 Zagadnienia horyzontalne dla obszaru interwencji ochrona ró żnorodno ści biologicznej i krajobraz Wykorzystywanie funkcji regulacyjnych ekosystemów zwi ększaj ąc tym samym odporno ść na ekstremalne zjawiska pogodowe; prowadzenie regulacji mikroklimatu poprzez zalesienia, zadrzewienia śródpolne, ziele ń na terenach zabudowanych; regulacja przepływów wód i zwi ększanie naturalnej retencji - Adaptacja do zmian ekosystemy podmokłe i zwi ązane z dolinami rzecznymi; klimatu uwzgl ędnianie w dokumentach planistycznych aspektu klimatycznego tak, aby projektowane w nich działania w pełni odpowiadały zagro żeniom oraz potrzebom ochrony gatunków i siedlisk,; podejmowanie działa ń słu żą cych dobrej kondycji lasów, tj. np. przebudowa drzewostanów i odpowiedni dobór gatunków.

Nadzwyczajne Podejmowanie działa ń maj ących na celu przeciwdziałanie skutkom suszy, w tym po żarom lasów; minimalizacja ryzyka podtopie ń oraz zagro żenia wyst ąpienia powodzi poprzez zwi ększanie retencji (glebowej, środowiska obiekty małej retencji na terenach le śnych). Prowadzenie szeroko poj ętej edukacji oraz działa ń informacyjnych i promocyjnych skierowanych zarówno do dzieci jak i dorosłych w zakresie m. in.: roli zjawisk przyrodniczych w procesie zmian klimatycznych, presji turystycznej wywieranej na obszary o wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowych, prawnych i przyrodniczych podstaw funkcjonowania obszarów chronionych Edukacja oraz w zakresie ochrony dziedzictwa ekologicznego; szkolenia ekologiczna i wsparcia rolników we wdra żaniu programów rolno- środowiskowych; turystyki zwi ązanej z gospodark ą le śną, łowiectwem, turystyki ekologicznej; dalszy rozwój infrastruktury edukacyjnej i turystycznej ( ście żki edukacyjne, szlaki, mała infrastruktura na terenach le śnych); rozwój bada ń oraz o środków edukacji ekologicznej i przyrodniczej. Monitoring obszarów obj ętych ochron ą oraz efektów wdra żanych Monitoring działa ń ochronnych; środowisk Monitoring lasów m. in. w zakresie uszkodze ń lasów, zagro żenia po żarowego oraz wyst ępowania szkodników i patogenów w lasach.

Źródło: Opracowanie własne

170

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Działania adaptacyjne w zakresie zasobów przyrodniczych obejmuj ą przede wszystkim dbało ść o funkcje regulacyjne ekosystemów, dbało ść o tereny zielone, zwi ększanie naturalnej retencji wodnej i glebowej, a tak że uwzgl ędnianie wszystkich aspektów przyrodniczych w dokumentach planistycznych. Du że znaczenie ma ci ągłe monitorowanie obszarów obj ętych ochron ą, a tak że lasów pod k ątem uszkodze ń przez szkodniki i patogeny oraz zagro żenia po żarowego.

5.9.4. Analiza SWOT - ochrona ró żnorodno ści biologicznej i krajobrazu

W tabeli 5.52 przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji ochrona ró żnorodno ści biologicznej i krajobrazu.

Tabela 5.52 Analiza SWOT - ochrona ró żnorodno ści biologicznej i krajobrazu

Mocne strony Słabe strony trzne ę - bie żą ce wykonywanie zabiegów zwalczaj ących i ograniczaj ących - fragmentacja siedlisk przez ci ągi organizmy szkodliwe oraz zabiegów komunikacyjne, ochronnych w drzewostanach na terenie - niska lesisto ść .

Czynniki wewn miasta.

Szanse Zagro żenia

- ograniczanie lokalnych źródeł - zanieczyszczenie powietrza zanieczyszcze ń powietrza, gleby i wód, atmosferycznego, gleby i wód, trzne ę - zalesianie nieu żytków, - po żary lasów, - wzbogacanie gleb środkami - wypalanie traw, glebotwórczymi (kompost), - brak funduszy na inwestycje - przebudowa drzewostanów le śnych zmierzaj ące do poprawy stanu

Czynniki zewn w kierunku bardziej odpornych na fauny i flory, zanieczyszczenia gatunków oraz - wzrost nat ęż enia ruchu uzupełnienia gatunkami rodzimymi. rekreacyjnego i turystycznego. Źródło: Opracowanie własne

171

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

5.9.5. Tendencje zmian - ochrona ró żnorodno ści biologicznej i krajobrazu

Niekorzystne oddziaływanie na zasoby przyrodnicze dotyczy presji urbanizacyjnej, a tak że turystycznej. Aby w odpowiedni sposób chroni ć zasoby przyrodnicze gminy konieczne jest wła ściwe ich rozpoznanie oraz okre ślenie celów ochrony, a tak że wdro żenie odpowiednich działa ń ochronnych. Konieczna jest ochrona i odtwarzanie wła ściwego stanu siedlisk, gatunków obj ętych ochron ą, elementów przyrody nieo żywionej oraz krajobrazu zarówno na obszarach chronionych jak równie ż poza nimi. Zagro żenia zwi ązane z presj ą urbanizacyjn ą i turystyczn ą powinny by ć minimalizowane poprzez uwzgl ędnianie potrzeb ochrony przyrody oraz terenów le śnych w dokumentach planistycznych na poziomie gminnym oraz wojewódzkim. Niezb ędne b ędzie równie ż planowanie ochrony przyrody z uwzgl ędnieniem pojemno ści turystycznej oraz zasad udost ępniania turystycznego obszarów chronionych. W regionie w zwi ązku z pogł ębiaj ącymi si ę zmianami klimatu (zwi ększone nara żenie na susze, powodzie) oraz wzrastaj ącej antropopresji, szczególna uwaga powinna zosta ć skierowana na ochron ę systemu dolin rzecznych i ich ekosystemów. Stanowią one ostoje oraz obszary siedlisk, a prognozowane zmiany klimatu z pewno ści ą nie b ędą sprzyja ć ich zachowaniu. Zmiany środowiskowe, które zachodz ą oraz s ą prognozowane, nie b ędą tak że sprzyja ć ekosystemom le śnym. Ze wzgl ędu na szczególn ą rol ę lasów w kształtowaniu klimatu oraz układów przyrodniczych, wyzwaniem w kolejnych latach b ędzie prowadzenie gospodarki le śnej zmierzaj ącej do przebudowy drzewostanów oraz wspierania ich odporno ści. Zmiany zachodz ące w sposobie prowadzenia gospodarki rolnej są równie ż determinant ą zmian w przyrodzie i ró żnorodno ści biologicznej. Dotyczy to w głównej mierze intensyfikacji rolnictwa oraz rezygnacji z prowadzenia na siedliskach półnaturalnych koszenia lub wypasu.

5.10. Awarie przemysłowe

Nadzwyczajne zagro żenia dla środowiska oraz człowieka mog ą mie ć miejsce w wyniku: - prowadzenia działalno ści przemysłowej z u życiem substancji niebezpiecznych, - transportu materiałów i substancji niebezpiecznych, - celowej działalno ści człowieka zwi ązanej z pozbywaniem si ę, w sprzeczno ści z przepisami, substancji lub materiałów niebezpiecznych.

172

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

5.10.1. Zakłady o du żym i zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia awarii przemysłowych

Zakład stwarzaj ący zagro żenie wyst ąpienia powa żnej awarii przemysłowej, w zale żno ści od rodzaju, kategorii i ilo ści substancji niebezpiecznej znajduj ącej si ę w zakładzie uznaje si ę za zakład o du żym ryzyku wyst ąpienia awarii (ZDR) lub za zakład o zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia awarii (ZZR). Na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk nie ma zakładów o du żym i zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia awarii.

5.10.2. Transport materiałów niebezpiecznych

Innym źródłem nadzwyczajnych zagro żeń s ą drogi i szlaki komunikacyjne, po których odbywa si ę przewóz materiałów niebezpiecznych dla środowiska. Najwi ększa cz ęstotliwo ść przewozów materiałów niebezpiecznych w mie ście Przeworsku wyst ępuje na drogach krajowych oraz wojewódzkich. Miasto przecina autostrada A4 (J ędrzychowice-Korczowa) wraz z drog ą krajow ą Nr 94 (droga krajowa klasy GP Zgorzelec– Korczowa).

Transport kolejowy Stacja kolejowa Przeworsk wraz z węzłem stanowi wa żny punkt na kolejowej mapie Polski. Obecnie z Przeworska kursuj ą poci ągi do wielu o środków miejskich regionu i Polski. Stacja w ęzłowa ł ączy linie kolejowe: - linia kolejowa 91 Kraków – Przeworsk – Medyka; - linia kolejowa 68 Lublin – Kra śnik – Stalowa Wola Rozwadów – Stalowa Wola Południe – Przeworsk; - linia kolejowa Przeworsk – 91 Munina – 101 – Hrebenne 69 – Beł żec; - linia kolejowa 612 Przeworsk – Przeworsk Gorliczyna; - linia kolejowa 988 Przeworsk R66 – Przeworsk Towarowy R112. Dotychczas nie odnotowano na terenie gminy awarii zwi ązanej z transportem materiałów niebezpiecznych.

5.10.3. Problemy i zagro żenia

Zgodnie z ustaw ą Prawo ochrony środowiska mianem powa żnej awarii okre śla si ę zdarzenie, w szczególno ści emisj ę, po żar lub eksplozj ę, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których wyst ępuje jedna lub wi ęcej

173

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025 niebezpiecznych substancji, prowadz ące do powstania zagro żenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagro żenia z opó źnieniem. W przypadku wyst ąpienia awarii gmina oraz inne organy administracji maj ą obowi ązek zabezpieczenia środowiska przed awariami. Główne obowi ązki administracyjne ci ążą na władzach wojewódzkich i Pa ństwowej Stra ży Po żarnej. Na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk nie wyst ępuj ą zakłady zaliczone do zakładów o du żym lub zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia powa żnej awarii przemysłowej, zgodnie z kryteriami ilo ściowo-jako ściowymi okre ślonymi w Rozporz ądzeniu Ministra Rozwoju z dnia 29 stycznia 2016 r. w sprawie rodzajów i ilo ści znajduj ących si ę w zakładzie substancji niebezpiecznych, decyduj ących o zaliczeniu zakładu do zakładu o zwi ększonym lub du żym ryzyku wyst ąpienia powa żnej awarii przemysłowej (Dz.U. z 2016 r. poz. 138). Innym typem zagro żeń na tym terenie są zagro żenia pochodz ące z komunikacji. W efekcie du żego i stale rosn ącego nat ęż enia przewozów materiałów, stanu technicznego dróg oraz niejednokrotnie fatalnego stanu technicznego taboru ci ęż arowego ro śnie ryzyko zagro żenia. Wskazany obszar interwencji oraz najwa żniejsze problemy jednostki odnosz ą si ę po średnio do czterech głównych zagadnie ń horyzontalnych, które przedstawiono w tabeli 5.53.

Tabela 5.53 Zagadnienia horyzontalne dla obszaru interwencji zapobieganie powa żnym awariom

Modernizacja lub budowa nowej infrastruktury transportowej w sposób uwzgl ędniaj ący gwałtowne zmiany pogodowe; Adaptacja do zmian poło żenie nacisku na tworzenie oraz kontrola systemów klimatu zabezpiecze ń przed skutkami zmian klimatycznych w przypadku powstawania nowych zakładów przemysłowych.

Modernizacja lub budowa nowej infrastruktury transportowej Nadzwyczajne w sposób uwzgl ędniaj ący gwałtowne zmiany pogodowe; zagro żenia poło żenie nacisku na tworzenie oraz kontrola systemów środowiska zabezpiecze ń przed skutkami zmian klimatycznych w przypadku powstawania nowych zakładów przemysłowych.

Prowadzenie działa ń edukacyjnych w zakresie wła ściwych Edukacja ekologiczna zachowa ń w sytuacjach zagro żenia w śród mieszka ńców gminy.

174

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Stała współpraca z organami Pa ństwowej Stra ży Po żarnej, Monitoring środowisk wojewod ą oraz WIO Ś w zakresie prowadzenia kontroli wyst ępowania awarii przemysłowych.

Źródło: Opracowanie własne

W tym obszarze interwencji nale ży przede wszystkim kontrolowa ć systemy zabezpiecze ń przed skutkami zmian klimatycznych w zakładach przemysłowych, niezb ędna jest tak że ci ągła współpraca z organami prowadz ącymi kontrol ę w zakresie wyst ępowania awarii przemysłowych.

5.10.4. Analiza SWOT dla obszaru interwencji zapobieganie powa żnym awariom

W tabeli 5.54 przedstawiono analiz ę SWOT dla obszaru interwencji zapobieganie powa żnym awariom. Tabela 5.54 Analiza SWOT - zapobieganie powa żnym awariom

Mocne strony Słabe strony

- du że nat ęż enie ruchu

trzne samochodowego na drodze ę - brak na terenie gminy zakładów o zwi ększonym krajowej zwi ększaj ące

Czynniki ryzyku b ądź o du żym ryzyku wyst ąpienia awarii.

wewn zagro żenie wyst ąpienia zdarze ń komunikacyjnych Szanse Zagro żenia - opracowywanie przez prowadz ących zakłady przemysłowe planów operacyjno- ratowniczych oraz zewn ętrznych planów operacyjno- ratowniczych przez Komendanta Woj. - du że nat ęż enie ruchu

trzne Pa ństwowej Stra ży Po żarnej, ę samochodowego na drodze - kreowanie wła ściwych zachowa ń krajowej, społecze ństwa w sytuacji wyst ąpienia zagro żeń - zwi ększaj ące zagro żenie środowiska i życia ludzi z tytułu wyst ąpienia wyst ąpienia zdarze ń komuni- awarii przemysłowych, kacyjnych.

Czynniki zewn - prowadzenie logistyki transportowej

w przewozie towarów niebezpiecznych, - wzmocnienie współpracy jednostek odpowiedzialnych za bezpiecze ństwo ludzi i środowiska. Źródło: Opracowanie własne

175

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

5.10.5. Tendencje zmian dla obszaru interwencji zapobieganie powa żnym awariom

Modernizacja dróg oraz sprawno ść jednostek odpowiedzialnych za bezpiecze ństwo powinno skutkowa ć zmniejszeniem zagro żenia wyst ąpienia powa żnych awarii oraz zdarze ń o znamionach powa żnych awarii na terenie gminy. 6. Cele i funkcje Programu

Strategia długoterminowa b ędzie stanowi ć podstaw ę planowania działa ń w zakresie ochrony środowiska w latach 2018-2025 na terenie miasta.

Strategia do roku 2025 została sformułowana w oparciu o ocen ę stanu istniej ącego, tendencje maj ące istotne znaczenie dla przyszło ści gminy i najwa żniejsze kierunki rozwojowe. Została ona opracowana w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska przyrodniczego, dla których zdefiniowano obszary interwencji a war mach nich długoterminowe cele i opisano strategi ę ich osi ągni ęcia.

Strategia Programu ma na celu zachowanie najcenniejszych elementów środowiska i popraw ę jego stanu. Jako główne obszary interwencji Programu przyj ęto: 1. Ochrona powietrza atmosferycznego i klimatu - obszar interwencji 1; 2. Ochrona przed hałasem - obszar interwencji 2; 3. Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym - obszar interwencji 3; 4. Poprawa jako ści wód powierzchniowych i podziemnych, ochrona przed powodzi ą. Zrównowa żona gospodarka wodno – ściekowa - obszar interwencji 4; 5. Ochrona zasobów kopalin - obszar interwencji 5; 6. Ochrona powierzchni ziemi i gleb - obszar interwencji 6; 7. Racjonalna gospodarka odpadami - obszar interwencji 7; 8. Ochrona ró żnorodno ści biologicznej i krajobrazu - obszar interwencji 8; 9. Zapobieganie powa żnym awariom - obszar interwencji 9.

Ustalenia Programu obejmuj ą: 1. Strategi ę ochrony i poprawy stanu środowiska, a w niej: a. okre ślone cele strategiczne, b. działania inwestycyjne i pozainwestycyjne ustalone w ramach ka żdego z wyznaczonych celów średniookresowych lub długookresowych, ustalone według stopnia ważno ści dla realizacji Programu.

176

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

2. Zarz ądzanie Programem, w tym: działania kontrolne realizacji Programu. 3. Koszty i źródła finansowania Programu ( środki niezb ędne do osi ągni ęcia zało żonych celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe).

6.1. Strategia ochrony środowiska

Najwa żniejszymi kwestiami dla Gminy Miejskiej Przeworsk wynikaj ącymi z analizy stanu i zagro żeń środowiska oraz obszarów stwarzaj ących nadal problemy s ą inwestycje i czynno ści administracyjno-organizacyjne w zakresie: - rozbudowy sieci infrastruktury kanalizacji sanitarnej i deszczowej w celu poprawy jako ści wód płyn ących, - modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków RLM 78000 - wymiany źródeł ogrzewania, wprowadzanie energii odnawialnej, modernizacji systemu komunikacyjnego w celu poprawy jako ści powietrza i poprawy stanu w całej strefie, - modernizacji oraz budowa ci ągów komunikacyjnych i lokowania działalno ści gospodarczej we wła ściwym miejscach w celu ochrony mieszka ńców przed ponadnormatywn ą emisj ą hałasu, - rozbudowy systemu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, w zwi ązku z ci ągłym dostosowywaniem nowych przepisów ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach do warunków lokalnych. Wyznaczone obszary interwencji, a w ich ramach działania (wymienione w tabelach harmonogramu), jakie nale ży podj ąć w zakresie ochrony środowiska na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk, stanowi ą podstaw ę dla realizacji konkretnych inwestycji i przedsi ęwzi ęć na przestrzeni kilkunastu lat. Zadania zostały wyznaczone na podstawie analizy stanu środowiska przyrodniczego na tym terenie i przewidywanych kierunków rozwoju. Zadania własne Gminy Miejskiej Przeworsk to przedsięwzi ęcia, które b ędą finansowane w cało ści lub cz ęś ciowo ze środków b ędących w dyspozycji samorz ądu. Natomiast zadania koordynowane to pozostałe zadania zwi ązane z ochron ą środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które s ą finansowane ze środków przedsi ębiorstw oraz ze środków zewn ętrznych, b ędących w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego, wojewódzkiego i centralnego, b ądź instytucji działaj ących na terenie jednostki.

177

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Nale ży zaznaczy ć, że szeroko poj ęta ochrona środowiska oraz działania prowadzone do zrównowa żonego rozwoju nie s ą tylko zadaniami realizowanymi na poziomie lokalnym, przez samorz ąd. Działania gminy s ą ukierunkowane poprzez czynno ści prowadzone na szczeblu krajowym, wojewódzkim oraz regionalnym przez takie jednostki i instytucje, jak: Ministerstwo Środowiska, Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska, Marszałka, Wojewod ę i Sejmik Województwa, Regionaln ą Dyrekcj ę Lasów Pa ństwowych, O środki Edukacji Ekologicznej, Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej, Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska, Pa ństwow ą Stra ż Po żarn ą, Inspekcj ę Ruchu Drogowego, zarz ądców dróg, organy nadzoru budowlanego, inspekcj ę sanitarn ą, starost ę, zarz ądzaj ących instalacjami, podmioty gospodarcze, czy te ż wła ścicieli gruntów. Proces zarz ądzania środowiskiem w postaci planowania konkretnych inwestycji spoczywa niew ątpliwie głównie na władzach samorz ądowych. Maj ąc na uwadze spójno ść koordynacji działa ń pomi ędzy poszczególnymi szczeblami władz samorz ądowych i rz ądowych, a tak że współprac ę z pozostałymi partnerami, zarz ądzanie środowiskiem Gminy Miejskiej Przeworsk przy pomocy Programu ochrony środowiska wymaga ć b ędzie ustalenia roli i zakresu działania poszczególnych podmiotów zaanga żowanych w jego realizacj ę, struktury organizacji Programu oraz systemu monitoringu. Władze miasta pełni ą w odniesieniu do Programu kilka funkcji. Jedn ą z wa żniejszych jest funkcja regulacyjna, na któr ą składaj ą si ę akty prawa lokalnego: uchwały oraz decyzje administracyjne zwi ązane odpowiednio z okre ślonymi obszarami zagadnie ń środowiskowych. Władze pełni ą równie ż funkcje wykonawcze i kontrolne.

178

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022-2025

6.2. Harmonogram zada ń

Tabela 6.1 Harmonogram zada ń własnych Gminy Miejskiej Przeworsk wraz z ich finansowaniem Szacunkowe koszty realizacji zadania w tys. zł

ę

Obszar interwencji Zadanie 2022- Źródło finansowania 2018 2019 2020 2021 Razem

Podmiot 2025 za realizacj za odpowiedzialny odpowiedzialny

4941290 Ochrona powietrza dofinanso- Bud żet Gminy Miejskiej

atmosferycznego Instalacje OZE wanie 4 941 290 Przeworsk Gmina Gmina

i klimatu Miejska EFRR: EFRR Przeworsk Przeworsk 3858658,3 Bud żet Gminy Miejskiej Przeworsk Ochrona powietrza NFO ŚiGW Program atmosferycznego Monta ż OZE 700 000 700 000 PROSUMENT Gmina Gmina

i klimatu Miejska

Przeworsk Przeworsk RPOWP WFO ŚIGW cy

Ochrona powietrza ń Środki własne mieszka ńców atmosferycznego Monta ż instalacji OZE 5 890 000 RPOWP i klimatu mieszka

179

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

55350 + Ochrona powietrza Instalacje OZE - 615 w tym Bud żet Miasta Przeworska atmosferycznego edukacja ekologiczna dofinanso- 55950 EFRR Gmina Gmina

i klimatu akcje informacyjne Miejska wanie: Przeworsk Przeworsk 38250,00

Środki własne mieszka ńców NFO ŚiGW Programy Ochrona powietrza Zapisy w planach PROSUMENT, RY Ś atmosferycznego zagospodarowania Koszty administracyjne - BO Ś Kredyt z Klimatem – i klimatu przestrzennego 21

Przeworsk Przeworsk program modernizacji kotłów

Gmina Miejska Miejska Gmina WFO ŚiGW

Środki własne mieszka ńców NFO ŚiGW Programy Ochrona powietrza Kontrola spalania PROSUMENT, RY Ś atmosferycznego Koszty administracyjne - odpadów 22 BO Ś Kredyt z Klimatem – i klimatu

Przeworsk Przeworsk program modernizacji kotłów

Gmina Miejska Miejska Gmina WFO ŚiGW

21 Zadanie zbie żne z działaniem z POP . Stosowanie odpowiednich zapisów, umo żliwiaj ących ograniczenie emisji pyłów PM10 i PM2,5 oraz B(a)P, w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego dotycz ących np. układu zabudowy zapewniaj ącego przewietrzanie miasta, wprowadzania zieleni izolacyjnej, zagospodarowania przestrzeni publicznej oraz ustalenia ogranicze ń stosowania paliw maj ących negatywny wpływ na środowisko, w obr ębie projektowanej zabudowy (w przypadku stosowania indywidualnych systemów grzewczych) 22 Zadanie zbie żne z działaniem z POP - PksPkUCP - zapisy w Regulaminie utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie miasta. Stosowanie odpowiednich zapisów, zakazuj ących spalania odpadów ulegaj ących biodegradacji na terenach ogrodów działkowych oraz ogrodów przydomowych i na terenach zielonych miasta. Zadanie zbie żne z POP i zawartymi w nim działaniami krótkoterminowymi przewidzianymi do realizacji w strefie podkarpackiej dla pyłu zawieszonego PM10, PM2,5 oraz B(a)P.

180

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

NFO ŚiGW - Programy Ochrona powietrza Mi ędzydziedzinowe – edukacja Edukacja ekologiczna; atmosferycznego 20 000 20 000 Mieszka ńców 23 Środki Urz ędu Miasta i klimatu WFO ŚiGW. Przeworsk Przeworsk

Gmina Miejska Miejska Gmina

Środki własne mieszka ńców

cy NFO ŚiGW Programy Ochrona powietrza Wymiany źródła ń PROSUMENT, RY Ś atmosferycznego ciepła 24 2 025 000 2 025 000 BO Ś Kredyt z Klimatem – i klimatu i termomodernizacja program modernizacji kotłów mieszka WFO ŚiGW cy

Ochrona powietrza ń Środki własne mieszka ńców atmosferycznego Monta ż OZE 2 500 000 5 890 000 RPOWP i klimatu mieszka

Ochrona powietrza Działania własne Urz ędu atmosferycznego Audyty energetyczne 25000 25000 Miasta Gmina Gmina

i klimatu Miejska Przeworsk Przeworsk

23 Zadanie zbie żne z działaniem z POP - PksPkEEk EDUKACJA EKOLOGICZNA 24 Zadanie zbie żne z działaniem z POP – nr PksPkONE OGRANICZENIE EMISJI Z SEKTORA KOMUNALNO-BYTOWEGO i nr PksPkTER POPRAWA EFEKTYWNO ŚCI ENERGETYCZNEJ OBIEKTÓW BUDOWLANYCH oraz z szczegółowym harmonogramem realizacji działania drugiego harmonogramu rzeczowo-finansowego dla Gminy Miejskiej Przeworsk wg zapisów POP (przyłączanie do sieci gazowej, wymiana przestarzałych kotłów na kotły gazowe oraz wymiana na kotły retortowe).

181

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Bud żet Gminy Miejskiej Ochrona powietrza Wymiana źródła ciepła Przeworsk atmosferycznego 25 w sektorze 50000 50000 RPOWP Gmina Gmina

i klimatu publicznym Miejska

Przeworsk Przeworsk WFO ŚiGW

Ochrona powietrza Wymiana urz ądze ń Działania własne Urz ędu atmosferycznego elektrycznych w 50000 50000 Miasta Gmina Gmina

i klimatu sektorze publicznym Miejska Przeworsk Przeworsk

Ochrona powietrza Działania własne Urz ędu Wymiana o świetlenia atmosferycznego 250000 250000 Miasta w sektorze publicznym Gmina Gmina

i klimatu Miejska WFO ŚIGW Przeworsk Przeworsk

Bud żet Gminy Miejskiej Przeworsk Ochrona powietrza Termomodernizacja NFO ŚiGW Program 1 500 000 1 500 000 atmosferycznego budynków miasta 26 PROSUMENT Gmina Gmina Miejska Miejska

i klimatu Przeworsk RPOWP WFO ŚIGW Środki Powiatu Ochrona powietrza NFO ŚiGW Termomodernizacja atmosferycznego 5 135 000 5 135 000 Program PROSUMENT budynków powiatu Gmina Gmina

i klimatu Miejska RPOWP Przeworsk Przeworsk WFO ŚIGW

25 Zadanie zbie żne z działaniem z POP – nr PksPkONE OGRANICZENIE EMISJI Z SEKTORA KOMUNALNO-BYTOWEGO i nr PksPkTER POPRAWA EFEKTYWNO ŚCI ENERGETYCZNEJ OBIEKTÓW BUDOWLANYCH 26 Zadanie zbie żne z działaniem z POP – nr PksPkONE OGRANICZENIE EMISJI Z SEKTORA KOMUNALNO-BYTOWEGO i nr PksPkTER POPRAWA EFEKTYWNO ŚCI ENERGETYCZNEJ OBIEKTÓW BUDOWLANYCH

182

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Ochrona powietrza Kontrola zu życia Działania własne Urz ędu atmosferycznego energii elektrycznej Koszty administracyjne - Miasta Gmina Gmina

i klimatu i wody Miejska Przeworsk Przeworsk NFO ŚiGW - Programy Ochrona powietrza Edukacja pracowników Mi ędzydziedzinowe – atmosferycznego budynków u żyteczno ści 15 000 15 000 edukacja ekologiczna Gmina Gmina

i klimatu publicznej Miejska Środki Urz ędu Miasta Przeworsk Przeworsk WFO ŚiGW NFO ŚiGW - Programy Ochrona powietrza Mi ędzydziedzinowe – atmosferycznego Monta ż OZE 700 000 700 000 edukacja ekologiczna Gmina Gmina

i klimatu Miejska Środki Urz ędu Miasta Przeworsk Przeworsk WFO ŚiGW

NFO ŚiGW Ochrona powietrza biorcy Program LEMUR atmosferycznego Monta ż OZE ę 2 500 000 2 500 000 RPOWP i klimatu Środki inwestora przedsi

NFO ŚiGW Programy Ochrona powietrza Wymiana źródła ciepła biorcy BOCIAN i LEMUR atmosferycznego i termomodernizacja ę 1 500 000 1 500 000 RPOWP i klimatu w przemy śle Środki własne inwestora przedsi

Działanie własne Urz ędu Ochrona powietrza Bie żą ca wymiana Miasta atmosferycznego systemu o świetlenia 250 000 250 000 NFO ŚiGW Program SOWA Gmina Gmina

i klimatu ulicznego na LED Miejska

Przeworsk Przeworsk WFO ŚiGW

183

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Ochrona powietrza NFO ŚiGW - Programy atmosferycznego Promocja Mi ędzydziedzinowe – i klimatu zrównowa żonego 30 000 30 000 edukacja ekologiczna Gmina Gmina

Ochrona przed transportu Miejska RPOWP hałasem Przeworsk WFO ŚiGW Ochrona powietrza atmosferycznego Bud żet Gminy Miejskiej i klimatu Modernizacja dróg 7 000 000 7 000 000 Przeworsk Gmina Gmina

Ochrona przed Miejska NPPDL hałasem Przeworsk Ochrona powietrza atmosferycznego Bud żet Gminy Miejskiej Czyszczenie ulic na i klimatu b.d. b.d. Przeworsk mokro 27 Gmina Gmina

Ochrona przed Miejska hałasem Przeworsk

Ochrona powietrza Wdra żanie systemu Działania własne Urz ędu atmosferycznego zielonych zamówie ń Koszty administracyjne - Miasta Gmina Gmina

i klimatu publicznych Miejska Przeworsk Przeworsk

Preferowanie Ochrona przed niskokonfliktowych promieniowaniem lokalizacji źródeł pól Bud żet gminy i powiatu – 10 10 10 10 40 80 elektromagnety- elektromagnetycznych, koszty administracyjne

cznym z dala od zabudowy Przeworsk

mieszkaniowej Miejska Gmina

27 Zadanie zbie żne z POP i zawartymi w nim działaniami krótkoterminowymi przewidzianymi do realizacji w strefie podkarpackiej dla pyłu zawieszonego PM10, PM2,5 oraz B(a)P.

184

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Poprawa jako ści wód powierzchniowych Projekt wodoci ągu i podziemnych, łącz ącego ul. Krzyw ą ochrona przed PGK 12 000 - 12 000 PGK i Słowackiego - powodzi ą. przej ście pod Mleczk ą Zrównowa żona gospodarka wodno- ściekowa Poprawa jako ści wód powierzchniowych Projekt wodoci ągu i podziemnych, łącz ącego ul. Krzyw ą ochrona przed PGK 12 000 60 000 PGK i Słowackiego - powodzi ą. przej ście pod Mleczk ą Zrównowa żona gospodarka wodno- ściekowa

Poprawa jako ści wód powierzchniowych Budowa wodoci ągu i podziemnych, łącz ącego ul. Krzyw ą ochrona przed i Słowackiego - PGK 60 000 40 000 PGK powodzi ą. przej ście pod Mleczk ą Zrównowa żona Ø 160, L=250 mb gospodarka wodno- ściekowa

185

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Poprawa jako ści wód powierzchniowych Projekt wymiany i podziemnych, wodoci ągu ochrona przed PGK 40 000 500 000 PGK tranzytowego powodzi ą. ul. Tysi ąclecia Zrównowa żona gospodarka wodno- ściekowa Poprawa jako ści wód powierzchniowych Budowa wodoci ągu i podziemnych, tranzytowego 250 250 ochrona przed PGK 200 000 PGK ul. Tysi ąclecia 000 000 powodzi ą. L=800 mb ɸ225 Zrównowa żona gospodarka wodno- ściekowa Poprawa jako ści wód powierzchniowych Wymiana wodoci ągu i podziemnych, ul. Niepodległo ści ochrona przed Ø160, PGK 200000 50 000 PGK powodzi ą. L=800 mb Zrównowa żona +przeł ączenia gospodarka wodno- ściekowa

186

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Poprawa jako ści wód Opracowanie powierzchniowych projektowe budowy i podziemnych, studni wodoci ągowych ochrona przed PGK 50 000 200 000 PGK nr 8 i 9 wraz powodzi ą. z wodoci ągiem Zrównowa żona L=2000mb PE ɸ 160 gospodarka wodno- ściekowa Poprawa jako ści wód powierzchniowych Budowy studni i podziemnych, wodoci ągowych 100 ochrona przed nr 8 i 9 wraz PGK 100000 50 000 PGK 000 powodzi ą. z wodoci ągiem Zrównowa żona L=2000mb PE ɸ 160 gospodarka wodno- ściekowa

Poprawa jako ści wód Projekt budowy powierzchniowych wodoci ągu i podziemnych, tranzytowego SUW do ochrona przed PGK 50 000 220 000 PGK ul. Lubomirskich PKP powodzi ą. L=3000mb PE ɸ 160 Zrównowa żona gospodarka wodno- ściekowa

187

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Poprawa jako ści wód powierzchniowych Budowa wodoci ągu i podziemnych, tranzytowego SUW do 120 ochrona przed PGK 100000 80 000 PGK ul. Lubomirskich PKP 000 powodzi ą. L=3000 mb PE ɸ 160 Zrównowa żona gospodarka wodno- ściekowa Poprawa jako ści wód powierzchniowych Wymiana wodoci ągu i podziemnych, ul. Kr. Jadwigi + ochrona przed PGK 80 000 135 000 PGK przeł ączenia ɸ110 powodzi ą. L=500 mb Zrównowa żona gospodarka wodno- ściekowa

Poprawa jako ści wód powierzchniowych Zakup i wymiana i podziemnych, wodomierzy na granicy ochrona przed PGK 45 000 45 000 45 000 90 000 PGK legalizacji po powodzi ą. 500szt./rok Zrównowa żona gospodarka wodno- ściekowa

188

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Poprawa jako ści wód powierzchniowych i podziemnych, Wyposa żenie liczników ochrona przed wody w nakładki PGK 30 000 30 000 30 000 50 000 PGK powodzi ą. radiowe 200 szt./rok Zrównowa żona gospodarka wodno- ściekowa Poprawa jako ści wód powierzchniowych i podziemnych, Modernizacja ochrona przed PGK 50 000 25 000 PGK studni nr 2 powodzi ą. Zrównowa żona gospodarka wodno- ściekowa

Poprawa jako ści wód powierzchniowych Budowa sieci i podziemnych, wodoci ągowej ɸ90 ochrona przed PGK 25 000 20 000 PGK L=150 mb. powodzi ą. na ul. Dobrej Zrównowa żona gospodarka wodno- ściekowa

189

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Poprawa jako ści wód powierzchniowych Budowa sieci i podziemnych, wodoci ągowej ochrona przed PGK 20 000 6 000 PGK ul. Żytnia L=200 mb powodzi ą. ɸ 90 Zrównowa żona gospodarka wodno- ściekowa

Poprawa jako ści wód powierzchniowych Projekt budowy sieci i podziemnych, wodoci ągowej ochrona przed PGK 6 000 50 000 PGK ul. Żytnia L=450 mb powodzi ą. PE ɸ 90 Zrównowa żona gospodarka wodno- ściekowa

Poprawa jako ści wód powierzchniowych i podziemnych, Budowa sieci ochrona przed wodoci ągowej PGK 50 000 30 000 PGK powodzi ą. ul. Żytnia L=450 ɸ 90 Zrównowa żona gospodarka wodno- ściekowa

190

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Poprawa jako ści Projekt budowy sieci wód wodoci ągowej od powierzchniowych oczyszczalni ścieków i podziemnych, przej ście pod Mleczk ą ochrona przed PGK 30 000 100 000 PGK do oś. Korczaka powodzi ą. i ul. Szpitalnej Zrównowa żona L=1200 mb PE ɸ 110 gospodarka wodno-

ściekowa Poprawa jako ści wód Budowa sieci powierzchniowych wodoci ągowej od i podziemnych, oczyszczalni ścieków 100 ochrona przed przej ście pod Mleczk ą PGK 50 000 PGK 000 powodzi ą. do oś. Korczaka Zrównowa żona i ul. Szpitalnej gospodarka wodno- L=1200 mb PE ɸ110 ściekowa

Poprawa jako ści wód powierzchniowych Projekt uzbrojenia i podziemnych, PGK Osiedla Korczaka ochrona przed PGK 50 000 30 000 Bud żet Gminy Miejskiej w instalacj ę wodno- powodzi ą. Przeworsk kanalizacyjn ą Zrównowa żona gospodarka wodno- ściekowa

191

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Poprawa jako ści wód powierzchniowych Przył ącz elektryczny i podziemnych, zasilaj ący zbiorniki na ochrona przed PGK 30 000 90 000 PGK Aleksandrowie + powodzi ą. projekt Zrównowa żona gospodarka wodno- ściekowa Poprawa jako ści wód powierzchniowych i podziemnych, PGK Wymiana hydrantów ochrona przed PGK 45 000 45 000 12 000 Bud żet Gminy Miejskiej p.po ż. 30 szt./rok powodzi ą. Przeworsk Zrównowa żona gospodarka wodno- ściekowa

Poprawa jako ści Wykonanie wód dokumentacji na powierzchniowych budow ę sieci i podziemnych, kanalizacyjnej tłocznej ochrona przed PGK 12 000 100 000 PGK ɸ 90 wraz powodzi ą. z przepompowniami Zrównowa żona ścieków L=500 mb gospodarka wodno- ul. Za parowozowni ą ściekowa

192

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Poprawa jako ści wód Budowa sieci powierzchniowych kanalizacyjne tłocznej i podziemnych, ɸ 90 wraz ochrona przed PGK 100000 30 000 PGK z przepompowniami powodzi ą. ścieków L=500 mb Zrównowa żona ul. Za parowozowni ą gospodarka wodno- ściekowa Poprawa jako ści wód powierzchniowych i podziemnych, Budowa sieci ochrona przed kanalizacyjnej ɸ200 PGK 30 000 50 000 PGK powodzi ą. L=150mb na ul. Dobrej Zrównowa żona gospodarka wodno- ściekowa

Poprawa jako ści wód powierzchniowych i podziemnych, Modernizacja ochrona przed przepompowni PGK 50 000 8 000 PGK powodzi ą. ul. Dynowska Zrównowa żona gospodarka wodno- ściekowa

193

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Wykonanie Poprawa jako ści dokumentacji na wód budow ę sieci powierzchniowych kanalizacyjnej tłocznej i podziemnych, ɸ 90 wraz ochrona przed PGK 8 000 80 000 PGK z przepompowniami powodzi ą. ścieków L=300 mb na Zrównowa żona ul. Kasprowicza (za gospodarka wodno- dawnym Kółkiem ściekowa Rolnym)

Poprawa jako ści Budowa sieci wód kanalizacyjnej tłocznej powierzchniowych ɸ 90 wraz i podziemnych, z przepompowniami ochrona przed PGK 80 000 50 000 PGK ścieków L=300 mb. powodzi ą. Na ul. Kasprowicza (za Zrównowa żona dawnym Kółkiem gospodarka wodno- Rolniczym) ściekowa

Poprawa jako ści wód powierzchniowych Budowa kanalizacji i podziemnych, sanitarnej ochrona przed PGK 50 000 35 000 PGK ul. Krasickiego ɸ200 powodzi ą. L=300 mb Zrównowa żona gospodarka wodno- ściekowa

194

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Poprawa jako ści wód powierzchniowych Budowa kanalizacji i podziemnych, sanitarnej ochrona przed PGK 35 000 30 000 PGK ul. Czarnieckiego ɸ200 powodzi ą. L=200 mb Zrównowa żona gospodarka wodno- ściekowa Poprawa jako ści wód powierzchniowych i podziemnych, Budowa kanalizacji ochrona przed sanitarnej L=200 mb PGK 30 000 6 000 PGK powodzi ą. ɸ200 ul. Żytnia Zrównowa żona gospodarka wodno- ściekowa

Poprawa jako ści wód powierzchniowych Wykonanie i podziemnych, dokumentacji na ochrona przed budow ę odcinka sieci PGK 6 000 40 000 PGK powodzi ą. kanalizacyjnej ɸ200 Zrównowa żona ul. Żytnia L=350 mb gospodarka wodno- ściekowa

195

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Poprawa jako ści wód powierzchniowych i podziemnych, Budowa kanalizacji ochrona przed sanitarnej ul. Żytnia PGK 40 000 400 000 PGK powodzi ą. ɸ 200 L=350 mb Zrównowa żona gospodarka wodno- ściekowa Poprawa jako ści wód powierzchniowych Budowa kanalizacji i podziemnych, PGK sanitarnej ul. Jasna,

ochrona przed PGK Bud żet Gminy Miejskiej Orl ąt Lwowskich, 12 000 000 12 200000 200000

powodzi ą. 000 200 Przeworsk Otwarta c.d. I etap Zrównowa żona gospodarka wodno- ściekowa

Poprawa jako ści wód powierzchniowych Przebudowa oraz i podziemnych, rozbudowa komunalnej ochrona przed PGK PGK oczyszczalni ścieków powodzi ą.

Zrównowa żona 123,53 117 6 450,14 653 7 800,60 116 5 18 887 374,27 374,27 887 18 gospodarka wodno- ściekowa

196

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Dotacja NFO ŚIGW PGK PGK 4 090 217,98 217,98 090 4 623,97 453 5 322,43 575 2 12 119 164,38 164,38 119 12

Po życzka NFO ŚIGW PGK PGK 6 768 209,89 209,89 768 6 2 026 905,55 905,55 026 2 826,17 199 2 478,17 541 2

Poprawa jako ści wód powierzchniowych Zakup oprogramowania i podziemnych, dla monitoringu + ochrona przed PGK PGK wizualizacji pracy 50 000 000 50 100000 100000

powodzi ą. 000 100 000 250 przepompowni ścieków Zrównowa żona gospodarka wodno- ściekowa

Racjonalna Likwidacja Bud żet Gminy Miejskiej gospodarka nielegalnych wysypisk 15 000 15 000 15 000 15 000 60 000 120 000 Przeworsk Gmina Gmina

odpadami odpadów Miejska Przeworsk

Racjonalna Likwidacja azbestu Bud żet Gminy Miejskiej gospodarka i wyrobów 25 300 25 300 23 630 22 230 84 000 180 460 Przeworsk Gmina Gmina

odpadami zawieraj ących azbest Miejska WFO ŚiGW w Rzeszowie Przeworsk Przeworsk

197

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Kontynuacja działa ń administracyjnych, Racjonalna inwestycyjnych Bud żet Gminy Miejskiej gospodarka i kontroli w zakresie Koszty administracyjne b.d. Przeworsk odpadami prawidłowego gospodarowania Przeworsk odpadami Miejska Gmina Weryfikacja systemu Racjonalna gminnego zbierania Bud żet Gminy Miejskiej gospodarka Koszty administracyjne b.d. odpadów komunalnych Przeworsk Gmina Gmina

odpadami Miejska

do faktycznych potrzeb Przeworsk

Ochrona Urz ądzanie ró żnorodno ści 600 Bud żet Gminy Miejskiej i utrzymywanie terenów 150000 150000 150000 150000 1 200 000 biologicznej 000 Przeworsk Gmina Gmina

zieleni Miejska

i krajobrazu Przeworsk

Ochrona Utrzymywanie ró żnorodno ści zadrzewie ń 240 Bud żet Gminy Miejskiej 60 000 60 000 60 000 60 000 480 000 biologicznej i zakrzewie ń 000 Przeworsk Gmina Gmina Miejska Miejska

i krajobrazu przydro żnych Przeworsk

Ochrona ró żnorodno ści Piel ęgnacja pomników Bud żet Gminy Miejskiej 10 000 10 000 10 000 10 000 40 000 80 000 biologicznej przyrody Przeworsk Gmina Gmina Miejska Miejska

i krajobrazu Przeworsk

Ochrona ró żnorodno ści Ekspertyzy pomników Bud żet Gminy Miejskiej 2 500 2 500 2 500 2 500 10 000 20 000 biologicznej przyrody Przeworsk Gmina Gmina Miejska Miejska

i krajobrazu Przeworsk

198

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Ochrona ró żnorodno ści Bud żet Gminy Miejskiej Edukacja ekologiczna 2000 2000 2000 2000 8000 16000 biologicznej Przeworsk Gmina Gmina Miejska Miejska

i krajobrazu Przeworsk

Zapobieganie 360 Bud żet Gminy Miejskiej powa żnym 80 000 80 000 80 000 80 000 720 000 000 Przeworsk Gmina Gmina

awariom Miejska Przeworsk Przeworsk

Źródło: Opracowanie własne

199

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Tabela 6.2 Harmonogram zada ń koordynowanych przez inne podmioty wraz z ich finansowaniem Podmiot Szacunkowe koszty realizacji zadania w tys. zł odpowiedzialny Dodatkowe Źródło Obszar interwencji Zadanie za realizacj ę 2021- informacje 2017 2018 2019 2020 Razem finansowania (+ jednostki 2024 o zadaniu wł ączone) Ochrona powietrza Budowa gazowych atmosferycznego sieci rozdzielczych PGNiG b.d. b.d. - i klimatu wraz z przył ączami

Kontrola w zakresie Ochrona przed dopuszczalnych WIO Ś Koszty administracyjne - Bud żet WIO Ś - hałasem norm emisji hałasu w Rzeszowie komunikacyjnego

WIO Ś Kontrola w zakresie w Rzeszowie Ochrona przed dopuszczalnych Starosta Koszty administracyjne - Środki własne - hałasem norm emisji hałasu Przeworski przemysłowego Marszałek

Ochrona przed Monitoring emisji WIO Ś promieniowaniem pól elektro- Koszty administracyjne - Środki własne - w Rzeszowie elektromagnetycznym magnetycznych

Weryfikacja Ochrona przed zgłosze ń instalacji Starosta promieniowaniem wytwarzaj ących Koszty administracyjne - Środki własne - Przeworski elektromagnetycznym pola elektromagnetyczne

200

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Poprawa jako ści wód Bie żą ca powierzchniowych modernizacja i podziemnych, (odbudowa) Wody Polskie ochrona przed urz ądze ń melioracji Wła ściciele Koszty zgodne z planami inwestycyjnymi - Środki własne - powodzi ą. wodnych nieruchomo ści Zrównowa żona szczegółowych gospodarka wodno- i podstawowych ściekowa

Przegl ąd pozwole ń wodnoprawnych na Poprawa jako ści wód wprowadzanie powierzchniowych ścieków do wód lub i podziemnych, do ziemi przez ochrona przed użytkowników Wody Polskie Koszty administracyjne - Środki własne - powodzi ą. w zlewni Zrównowa żona jednolitych cz ęś ci gospodarka wodno- wód z uwagi ściekowa na zagro żenie osi ągni ęcia celów środowiskowych

Poprawa jako ści wód Edukacja rolników powierzchniowych w zakresie i podziemnych, stosowania Ośrodek ochrona przed nawozów Doradztwa b.d. b.d. Środki własne - powodzi ą. sztucznych pod Rolniczego Zrównowa żona kątem ochrony gospodarka wodno- jako ści zasobów ściekowa wodnych

201

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Poprawa jako ści wód Zmniejszenie Środki własne powierzchniowych zu życia wody na WFO ŚiGW i podziemnych, cele przemysłowe w Rzeszowie ochrona przed Podmioty poprzez zmiany b.d. b.d. NFO ŚiGW - powodzi ą. gospodarcze technologiczne RPO Zrównowa żona prowadzonej Inne środki gospodarka wodno- działalno ści zewn ętrzne ściekowa Poprawa jako ści wód Kontrola powierzchniowych i podmiotów podziemnych, gospodarczych Powiatowa ochrona przed w zakresie inspekcja Koszty administracyjne b.d. Środki własne - powodzi ą. dotrzymywania sanitarna Zrównowa żona standardów gospodarka wodno- dostarczanej wody ściekowa na cele komunalne Kontrola podmiotów Starosta gospodarczych Przeworski w zakresie Marszałek Ochrona zasobów dotrzymywania Minister Koszty administracyjne b.d. Środki własne - kopalin zapisów decyzji Środowiska administracyjnych Okr ęgowy (koncesji), w tym Urz ąd rekultywacji Górniczy gruntów Racjonalne Starosta Ochrona zasobów wykorzystanie Przeworski Koszty administracyjne b.d. Środki własne - kopalin surowców Marszałek mineralnych

202

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Prowadzenie rejestru osuwisk Ochrona zasobów i obszarów Starosta Koszty administracyjne b.d. Środki własne - kopalin nara żonych na Przeworski wyst ępowanie ruchów masowych Podmioty gospodarcze, wła ściciele Koszty administracyjne Starosty Rekultywacja nieruchomo ści, Przeworskiego i Okr ęgowego Urz ędu Ochrona zasobów obszarów Starosta Górniczego b.d. Środki własne - kopalin zdegradowanych Przeworski Koszty podmiotów odpowiedzialnych za Okr ęgowy rekultywacj ę Urz ąd Górniczy Kontrola podmiotów gospodarczych Starosta w zakresie Przeworski Racjonalna dotrzymywania Marszałek Koszty administracyjne b.d. Środki własne - gospodarka odpadami zapisów decyzji WIO Ś administracyjnych w Rzeszowie dotycz ących gosp.odpadami gospodarczymi Wykonanie planów Ochrona ochrony dla ró żnorodno ści RDO Ś obszarów obj ętych Koszty administracyjne b.d. Środki własne - biologicznej w Rzeszowie formami ochrony i krajobrazu przyrody

203

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Kontrola wniosków na etapie Starosta Ochrona post ępowania Przeworski ró żnorodno ści administracyjnego Gmina Koszty administracyjne b.d. Środki własne - biologicznej o wydanie decyzji Miejska i krajobrazu na usuni ęcie Przeworsk drzewa/drzew/ krzewów Zwi ększenie lesisto ści (w tym prowadzenie Starosta Ochrona zarz ądu nad lasami Przeworski Koszty administracyjne ró żnorodno ści Skarbu Pa ństwa Nadle śnictwa Koszty nadle śnictw i innych wła ścicieli b.d. Środki własne - biologicznej przez nadle śnictwa Wła ściciele lasów i krajobrazu oraz prowadzenie lasów nadzoru nad lasami nie b ędącymi własno ści ą SP) Kontrole zakładów Starosta mog ących mie ć Przeworski Zapobieganie negatywny wpływ Marszałek Koszty administracyjne b.d. Środki własne - powa żnym awariom na stan środowiska WIO Ś w i bezpiecze ństwa Rzeszowie mieszka ńców Stra ż po żarna Współdziałanie w zakresie Starosta doskonalenia Przeworski Zapobieganie systemu zarz ądzania Gmina Koszty administracyjne b.d. Środki własne - powa żnym awariom kryzysowego Miejska i edukacji Przeworsk mieszka ńców Źródło: Opracowanie własne

204

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

7. System finansowania

Po uzyskaniu przez Polsk ę członkostwa w Unii Europejskiej pojawiły si ę nowe mo żliwo ści i szanse na lepszy rozwój gospodarczy zgodny z ide ą ekorozwoju. Uzyskanie funduszy pochodz ących ze źródeł unijnych b ądź innych organizacji mi ędzynarodowych jest obecnie mo żliwe poprzez przyst ępowanie zainteresowanych stron do konkretnych programów i projektów. Bardzo wa żnym jest, aby władze lokalne podejmowały próby uzyskania tych funduszy, a tym samym wykorzystały szans ę na rozwój zrównowa żony swojego regionu i polepszenie w nim warunków życia ludno ści. Aktualne programy tzn. na lata 2014 - 2020, dotycz ące działa ń w zakresie ochrony oraz kształtowania środowiska przyrodniczego i kulturowego, dzi ęki którym mo żliwe jest uzyskanie środków na konkretne projekty rozwojowe, zostały ju ż zatwierdzone przez Komisj ę Europejsk ą. W Polsce wyst ępuje wielopoziomowy i zró żnicowany system finansowania projektów inwestycyjnych w zakresie efektywno ści energetycznej i odnawialnych źródeł energii. System ten obejmuje finansowanie w formie bezzwrotnej (dotacje) oraz zwrotnej (po życzki i kredyty). Wiele potencjalnych źródeł finansowania wykorzystuje środki z bud żetu Unii Europejskiej, dzi ęki czemu mo żliwe jest uzyskanie bardzo korzystnych warunków finansowania. Podstawowe źródła finansowania: - środki własne gminy, - środki zabezpieczone w Planach krajowych i europejskich, - środki komercyjne.

7.1. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko

Źródłem funduszy na ochron ę środowiska jest przede wszystkim Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014 - 2020. Z programu mog ą korzysta ć jednostki samorz ądowe i osoby prawne. Głównym celem programu jest wsparcie gospodarki efektywnie korzystaj ącej z zasobów i przyjaznej środowisku oraz sprzyjającej spójno ści terytorialnej i społecznej. Cel główny programu został oparty na równowadze oraz wzajemnym uzupełnianiu si ę działa ń w trzech podstawowych obszarach: 1. czystej i efektywnej energii, w tym efektywno ści energetycznej, ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych, rozwoju energii ze źródeł odnawialnych oraz integracji i poprawy

205

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

funkcjonowania europejskiego rynku energii; 2. adaptacji do zmian klimatu oraz efektywnego korzystania z zasobów, wzmocnieniu odporno ści systemów gospodarczych na zagro żenia zwi ązane z klimatem oraz zwi ększeniu mo żliwo ści zapobiegania zagro żeniom (zwłaszcza zagro żeniom naturalnym) i reagowania na nie; 3. konkurencyjno ści, w tym wnoszeniu istotnego wkładu w utrzymanie przez UE prowadzenia na światowym rynku technologii przyjaznych środowisku, zapewniaj ąc jednocze śnie efektywne korzystanie z zasobów i usuwaj ąc przeszkody w działaniu najwa żniejszych infrastruktur sieciowych. Do głównych priorytetów POIi Ś zalicza si ę: I. Zmniejszenie emisyjno ści gospodarki. II. Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu. III. Rozwój sieci drogowej TEN-T i transportu multimodalnego. IV. Infrastruktura drogowa dla miast. V. Rozwój transportu kolejowego w Polsce. VI. Rozwój niskoemisyjnego transportu zbiorowego. VII. Poprawa bezpiecze ństwa energetycznego. VIII. Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury. IX. Wzmocnienie strategicznej infrastruktury ochrony zdrowia. X. Pomoc techniczna.

7.2. Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego

W zakresie ochrony środowiska wa żny jest tak że RPO WP. Z programu mog ą korzysta ć jednostki samorz ądowe, a tak że osoby prawne. Cel główny RPO WP 2014-2020, to inteligentny, zrównowa żony rozwój zwiększaj ący spójno ść społeczn ą i terytorialn ą przy wykorzystaniu potencjału podkarpackiego rynku pracy, który osi ągany b ędzie poprzez cele strategiczne stanowi ące odpowied ź na trzy podstawowe wyzwania Strategii Europa 2020, w kontek ście wspierania rozwoju inteligentnego, zrównowa żonego, jak i wł ączaj ącego: 1. Rozwój konkurencyjnej gospodarki regionu opartej na innowacyjno ści, przedsi ębiorczo ści, chłonnym rynku pracy i zrównowa żonych zasobach. 2. Przeciwdziałanie dysproporcjom regionalnym prowadz ące do zwi ększenia chłonno ści regionalnego rynku pracy poprzez wyrównywanie dost ępu do zatrudnienia, wł ączenie

206

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

społeczne i edukacj ę. 3. Wsparcie działa ń wzmacniaj ących zrównowa żony rozwój środowiska na Podkarpaciu PO WM 2014-2020 realizowany b ędzie w jedenastu Osiach Priorytetowych. Z nowymi programami mo żna zapozna ć si ę na stronach funduszy europejskich oraz poszczególnych jednostek odpowiadaj ących za zarz ądzanie programami.

7.3. Program Działa ń Na Rzecz Środowiska i Klimatu LIFE

Środki Programu działa ń na rzecz środowiska i klimatu LIFE b ędą dystrybuowane w ramach dwóch podprogramów: 1. Działania na rzecz środowiska, gdzie wsparcie mog ą uzyska ć przedsi ęwzi ęcia dotycz ące ochrony środowiska i efektywnego gospodarowania zasobami przyrody i ró żnorodno ści biologicznej oraz zarz ądzania i informacji w zakresie środowiska. 2. Działania na rzecz klimatu, w którym wspierane mog ą zosta ć inicjatywy dotycz ące łagodzenia i dostosowania do skutków zmiany klimatu oraz zarz ądzania i informacji w zakresie klimatu. Beneficjentami programu mog ą by ć podmioty zarejestrowane na obszarze Unii Europejskiej. NFO ŚiGW będzie pełnił funkcj ę krajowego punktu kontaktowego dla programu LIFE. Wzorem lat poprzednich, przedsi ęwzi ęcia realizowane przez beneficjentów z Polski, oprócz dofinansowania ze środków LIFE, b ędą mogły uzyska ć dodatkowe wsparcie finansowe pochodz ące ze środków NFO ŚiGW. Z programu mog ą korzysta ć jednostki samorz ądowe, a tak że osoby prawne i fizyczne. Szczegółowe informacje dotycz ące zasad przygotowania wniosków publikowane są na stronie NFO ŚiGW.

7.4. Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

NFO ŚiGW oraz WFO ŚiGW w Rzeszowie oferuj ą mo żliwo ść dofinansowania szerokiej gamy projektów w ramach ró żnych programów priorytetowych ogłaszanych cz ęsto jako konkursy. S ą tak że podmiotami, które koordynuj ą dofinansowanie z innych instrumentów finansowych. Działanie jednostek opiera si ę na Wspólnej Strategii Działania narodowego funduszu i wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej na lata 2013 - 2016 z perspektyw ą do 2020 roku. Zgodnie z ni ą, misj ą instytucji jest skuteczne wspieranie działa ń na rzecz środowiska, natomiast celem generalnym jest Poprawa stanu środowiska

207

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

i zrównowa żone gospodarowanie jego zasobami przez stabilne, skuteczne i efektywne wspieranie przedsi ęwzi ęć i inicjatyw słu żą cych środowisku. Zakłada si ę, że osi ągni ęcie celu generalnego b ędzie realizowane w ramach czterech priorytetów środowiskowych tj.: 1. Ochrona i zrównowa żone gospodarowanie zasobami wodnymi, w tym: - poprawa jako ści wód powierzchniowych i podziemnych, - efektywne i racjonalne korzystanie z zasobów wodnych, - adaptacja sektora gospodarki wodnej do zmian klimatycznych. 2. Racjonalne gospodarowanie odpadami i ochrona powierzchni ziemi, w tym: - minimalizacja składowanych odpadów, - wykorzystanie odpadów komunalnych oraz osadów ściekowych na cele energetyczne, - promowanie ponownego wykorzystania i recyklingu, - racjonalne i efektywne gospodarowanie zasobami kopalin. 3. Ochrona atmosfery, w tym: - poprawa jako ści powietrza, - wspieranie rozproszonych odnawialnych źródeł energii. 4. Ochrona ró żnorodno ści biologicznej i funkcji ekosystemów, w tym: - utrzymanie i odbudowa ekosystemów i ich funkcji, - ochrona korytarzy ekologicznych, - zapewnienie zrównowa żonego rozwoju le śnictwa, gospodarki rolnej i rybackiej. Dodatkowo Fundusze co roku ogłaszaj ą list ę programów priorytetowych na rok kolejny. Jednostki samorz ądowe, a tak że osoby prawne i fizyczne mog ą korzysta ć z finansowania. Strategie NFO ŚiGW, jak i WFO ŚiGW w Rzeszowie, a tak że listy priorytetowe zamieszczone są na ich stronach www (www.nfosigw.gov.pl i www.wfosigw.rzeszow.pl).

7.5. Bank Ochrony Środowiska

Jednostki samorz ądowe, a tak że osoby prawne i fizyczne mog ą korzysta ć tak że z preferencyjnych kredytów, ze środków Banku Ochrony Środowiska w ramach nast ępuj ących linii kredytowych: - Kredyt Dom EnergoOszcz ędny, - Słoneczny EkoKredyt, - Kredyt z Dobr ą Energi ą,

208

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

- Kredyty z dopłatami NFO ŚiGW, - Kredyty na urz ądzenia i wyroby słu żą ce ochronie środowiska, - Kredyt EkoMonta ż, - Kredyty na zaopatrzenie wsi w wod ę, - Kredyt EnergoOszcz ędny, - Kredyt EkoOszcz ędny, - Ekologiczne kredyty hipoteczne, - Kredyt z Klimatem, - Kredyty we współpracy z WFO ŚiGW, - Kredyt EKOodnowa dla firm (ze środków Banku KfW), - Kredyty z linii kredytowej NIB.

8. Monitoring Programu 8.1. Zasady monitoringu

W procesie wdra żania Programu wa żna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji zada ń w nim wyznaczonych z punktu widzenia osi ągni ęcia zało żonych celów. Z tego wzgl ędu wa żne jest wyznaczenie systemu monitorowania, na podstawie, którego b ędzie mo żliwe dokonanie oceny procesu wdra żania oraz b ędą mogły by ć dokonane modyfikacje Programu. Monitoring powinien by ć sprawowany w nast ępuj ących zakresach: - monitoring środowiska, - monitoring programu, - monitoring odczu ć społecznych.

8.1.1. Monitoring środowiska

System kontroli środowiska jest narz ędziem wspomagaj ącym prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarz ądzania środowiskiem. Dostarcza informacji o efektach wszystkich działa ń na rzecz ochrony środowiska i mo że by ć traktowany jako podstawa do oceny całej polityki ochrony środowiska. Jest jednym z najwa żniejszych kryteriów, na podstawie, których tworzona jest nowa polityka.

209

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Mierniki efektów ekologicznych s ą w znacznym stopniu dost ępne, jako wielko ści mierzone w ramach istniej ących systemów kontroli i monitoringu.

8.1.2. Monitoring Programu

Najwa żniejszym wska źnikiem jest monitorowanie realizacji poszczególnych zada ń. Rada Miasta Przeworska ocenia, co dwa lata stopie ń wdro żenia Programu, natomiast na bie żą co b ędzie kontrolowany post ęp w zakresie wykonania przedsi ęwzi ęć zdefiniowanych w Programie. Okresowa ocena realizacji przedsi ęwzi ęć przewidzianych do realizacji w harmonogramie PO Ś i analiza wyników tej oceny stanowi wkład dla listy przedsi ęwzi ęć , obejmuj ących kolejne okresy realizacji zada ń. Cykl ten musi si ę powtarza ć, co kilka lat, zapewni to ci ągły nadzór nad wykonaniem Programu. W przypadku nie osi ągni ęcia zaplanowanych zamierze ń nale ży dokona ć analizy sytuacji i pozna ć jej przyczyny. Stały monitoring wdra żania zapisów Programu mo że opiera ć si ę na tzw. cyklu Deminga. Opiera si ę na ci ągłym monitorowaniu zaplanowanych działa ń w my śl nast ępuj ącego ci ągu przyczynowo - skutkowego: 1. Zaplanuj - zaplanuj lepszy sposób działania, lepsz ą metod ę. 2. Wykonaj, zrób - zrealizuj plan na prób ę. 3. Sprawd ź - zbadaj, czy rzeczywi ście nowy sposób działania przynosi lepsze rezultaty. 4. Zastosuj - je śli nowy sposób działania przynosi lepsze rezultaty, uznaj go za norm ę (obowi ązuj ącą procedur ę), zestandaryzuj i monitoruj jego stosowanie.

8.1.3. Monitoring odczu ć społecznych

Monitoring odczu ć społecznych jest sprawowany na podstawie bada ń opinii społecznej i specjalistycznych opracowa ń słu żą cych jako ściowej ocenie udziału społecze ństwa w działaniach na rzecz poprawy stanu środowiska, a tak że ocenie odbioru przez społecze ństwo efektów Programu, mi ędzy innymi przez ilo ść i jako ść interwencji zgłaszanych do organów kontrolnych w stosunku na naruszania norm środowiskowych.

210

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

8.2. Monitorowanie zało żonych efektów ekologicznych

W ocenie post ępu wdra żania Programu ochrony środowiska oraz jego faktycznego wpływu na środowisko pomocna jest analiza i monitorowanie założonych efektów ekologicznych. Powinno by ć ono realizowane przy pomocy wska źników (mierników) stanu środowiska i zmian presji na środowisko, a tak że na wska źnikach świadomo ści społecznej. Poni żej zaproponowano najistotniejsze wska źniki, przyjmuj ąc, że lista ta nie jest wyczerpuj ąca i mo że by ć modyfikowana.

Tabela 8.1 Proponowane wska źniki monitoringu.

Lp. Obszar interwencji Nazwa wska źnika mierniki jako ści powietrza: przekraczanie warto ści dopuszczalnych oraz warto ści dla klasy A, długo ść czynnej sieci gazowej rozdzielczej [km], czynne przył ącza gazowe do budynków mieszkalnych i niemieszkalnych Ochrona powietrza [szt.], 1. atmosferycznego zu życie gazu [tys. m 3], i klimatu zu życie gazu na ogrzewanie mieszka ń [m 3], wielko ść emisji zanieczyszcze ń pyłowych do powietrza z zakładów szczególnie uci ąż liwych [Mg], wielko ść emisji zanieczyszcze ń gazowych do powietrza z zakładów

szczególnie uci ąż liwych – bez CO 2 [Mg], wielko ść i miejsca notowanych przekrocze ń hałasu [dB, opis], Ochrona przed 2. długo ść dróg o nawierzchni twardej i o nawierzchni gruntowej [km], hałasem długo ść ście żek rowerowych [km], Ochrona przed 3. promieniowaniem wyniki pomiarów warto ści promieniowania elektromagnetycznego [V/m], elektromagnetycznym stosunek długo ści sieci kanalizacyjnej do długo ści sieci wodoci ągowej [km], długo ść sieci kanalizacyjnej [km], Poprawa jako ści wód liczba przył ączy kanalizacyjnych prowadz ących do budynków mieszkalnych powierzchniowych i zbiorowego zamieszkania [szt.], i podziemnych, stopie ń skanalizowania [%], ochrona przed długo ść sieci wodoci ągowej [km], 4. powodzi ą. liczba gospodarstw zwodoci ągowanych [szt.], Zrównowa żona stopie ń zwodoci ągowania [%], gospodarka wodno- zu życie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludno ści [dam 3], ściekowa zu życie wody na potrzeby przemysłu [dam 3], wykryte przekroczenia w wodach ujmowanych na cele komunalne, ścieki przemysłowe i komunalne wymagaj ące oczyszczenia odprowadzane do

211

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

wód powierzchniowych lub do ziemi [dam 3], długo ść zmodernizowanych urz ądze ń melioracji wodnych [km], jako ść wód powierzchniowych w punktach monitoringowych, ilo ść wydobytych surowców [tys. Mg], powierzchnia wymagaj ąca rekultywacji, grunty zdewastowane i zdegradowane Ochrona zasobów 5. [ha] (udział w całkowitej powierzchni gminy %), kopalin powierzchnia terenów zrekultywowanych [ha] (udział w całkowitej powierzchni wymagaj ącej rekultywacji %), ilo ść zlikwidowanych nielegalnych wysypisk odpadów [szt.], ilo ść wytworzonych odpadów [tys. Mg], procent odzyskanych odpadów [%], Racjonalna 6. udział składowanych odpadów gospodarczych do wytworzonych odpadów gospodarka odpadami [%], ilo ść powstaj ących zmieszanych odpadów komunalnych [Mg], ilo ść azbestu pozostałego do zdemontowania i unieszkodliwienia [Mg], procent lesisto ści gminy (procentowy udział lasów i gruntów le śnych) [%], powierzchnia lasów (w tym publicznych i prywatnych) [ha], Ochrona powierzchnia gruntów przeznaczonych do zalesienia / zalesionych [ha], ró żnorodno ści powierzchnia terenów zieleni urz ądzonej [ha], 7. biologicznej i zwi ększenie liczby punktowych form ochrony przyrody [szt.], krajobrazu ilo ść obowi ązuj ących planów ochrony [szt.], ilo ść pomników przyrody poddanych zabiegom piel ęgnacyjnym [szt.], Ilo ść pomników przyrody, którym wykonano ekspertyzy [szt.], Zapobieganie rodzaje i liczba zdarze ń mog ących spowodowa ć nadzwyczajne zagro żenia 8. powa żnym awariom środowiska na obszarze gminy. Źródło: opracowanie własne

9. Edukacja ekologiczna 9.1. Zało żenia ogólne

Edukacja ekologiczna znalazła stosown ą rang ę zarówno w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (np. art. 5 i art. 74) jak i sektorowych uregulowaniach prawnych, przede wszystkim w ustawach: prawo ochrony środowiska, o ochronie przyrody i w ustawie o systemie o światy. Istotne znaczenie dla edukacji ekologicznej wynika równie ż z podpisanych przez Polsk ę dokumentów mi ędzynarodowych przede wszystkim Agendy 21. W wyniku realizacji ustale ń Agendy 21 przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Ministerstwo Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Le śnictwa, powstał w 2000 r. dokument pn. „Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej”. Zostały w nim okre ślone cele, z których do podstawowych nale żą miedzy innymi, upowszechnianie idei ekorozwoju we wszystkich sferach życia oraz wdro żenie edukacji ekologicznej, jako edukacji

212

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

interdyscyplinarnej. Wa żnym celem jest równie ż kształtowanie pełnej świadomo ści i budzenie zainteresowania społecze ństwa sprawami środowiska, rozpatruj ąc jego walory w ramach ekonomii, ekologii i warto ści społecznych. Ponadto nale ży umo żliwi ć ka żdemu człowiekowi zdobywanie wiedzy i umiej ętno ści niezb ędnych dla poprawy stanu środowiska i zach ęca ć mieszka ńców do anga żowania si ę w sprawy ochrony środowiska i wła ściwego korzystania z jego zasobów. NSEE identyfikuje i hierarchizuje główne cele edukacji środowiskowej, wskazuj ąc jednocze śnie mo żliwo ści ich realizacji. Jednym z podstawowych zapisów Strategii jest zało żenie, i ż edukacja ekologiczna powinna obejmowa ć całe społecze ństwo, wszystkie grupy wiekowe, zawodowe oraz decydentów na szczeblu centralnym i lokalnym. Cele zawarte w NSEE i przeło żone na konkretne zadania, uj ęte zostały w NSEE (2000/2001). Na podstawie postanowie ń tego dokumentu, edukacja ekologiczna powinna by ć realizowana na obszarach jednostek samorz ądowych, przede wszystkim na obszarze gmin, jednak powinna by ć tak że wspierana przez samorz ądy powiatowe i wojewódzkie.

9.2. Potrzeba edukacji ekologicznej

Edukacja ekologiczna jest koncepcj ą kształcenia i wychowywania społecze ństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego zgodnie z hasłem „my śle ć globalnie, działa ć lokalnie”. Wa żnym elementem jest ł ączenie wiedzy przyrodniczej z humanistyczn ą oraz działaniami praktycznymi. Potrzeba wdro żenia ekorozwoju poprzez edukacj ę ekologiczn ą, pojmowanego jako całokształt harmonijnych działa ń człowieka, korzystaj ącego z zasobów środowiska przyrodniczego w sposób racjonalny, odpowiedzialny oraz gwarantuj ący ich zachowanie dla przyszłych pokole ń jest obecnie spraw ą piln ą, godn ą stawiania jej ponad wszelkimi podziałami. Dlatego te ż edukacyjne działania proekologiczne powinny integrowa ć całe społecze ństwo. Obejmuje ona uwzgl ędnianie, we wszystkich działaniach, tematyki z zakresu ochrony i kształtowania środowiska. Zagadnienia szeroko poj ętej ekologii, powinny dociera ć do wszystkich grup społecznych i wiekowych. W zwi ązku z tym wa żne jest znalezienie odpowiednich środków przekazu tak, aby w jak najprostszy i najskuteczniejszy sposób przekazywa ć informacj ę ekologiczn ą. Niewiele osób rozumie, jaki wpływ na stan i jako ść środowiska maj ą zachowania poszczególnych osób, rodzin i grup społecznych jak równie ż ich przyzwyczajenia, styl życia,

213

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

sposoby wypoczynku lub od żywiania. Dlatego te ż edukacja ekologiczna, wspomagaj ąca zrozumienie zale żno ści mi ędzy człowiekiem, jego wytworami i przyrod ą, obejmowa ć musi wszystkich ludzi bez wyj ątku – w pierwszej kolejno ści najmłodszych, którzy mog ą skutecznie przekazywać osobom starszym wzorce zachowa ń proekologicznych. Jedynie wspólny wysiłek wszystkich ludzi razem i każdego z osobna, podejmowany codziennie, w ka żdym miejscu: w domu, w pracy, podczas wypoczynku, jest w stanie zahamowa ć degradacj ę środowiska, wpłyn ąć na popraw ę jako ści naszego życia i zdrowia oraz zapewni ć perspektywy godziwego życia przyszłym pokoleniom. Nale ży równocze śnie wyznaczy ć cele i efekty, jakie ma przynie ść prowadzona akcja edukacyjno – informacyjna. S ą nimi przede wszystkim: - ograniczenie zanieczyszczania wód – poprawa jako ści wód; - daj ące si ę zmierzy ć ograniczenie masy odpadów wytwarzanych przez gospodarstwa domowe; - ograniczenie zanieczyszcze ń powietrza; - poprawa stanu zieleni (parki, lasy); - powstanie trwałych grup mieszka ńców, współpracuj ących z samorz ądem lokalnym, podejmuj ących nowe wyzwania w zakresie edukacji ekologicznej; - zwi ększenie sprzyjaj ącego nastawienia społeczno ści lokalnej do ochrony środowiska oraz zach ęcanie lokalnych przedsi ębiorców do stosowania ekologicznych, czystych technologii jako sprzyjaj ących technologii, a nie ograniczaj ących rozwój. Wła ściwie opracowany Program edukacji ekologicznej w gminie powinien równie ż uwzgl ędnia ć nakłady finansowe oraz mo żliwo ści finansowania zada ń edukacyjnych przewidzianych harmonogramem programu. Istotna jest równie ż spójno ść tego programu z zało żeniami programów edukacyjnych wy ższych szczebli - wojewódzkim i krajowym. Skuteczna realizacja polityki ekologicznej pa ństwa wymaga udziału w tym procesie wszystkich zainteresowanych podmiotów wywieraj ących wpływ na sposób i intensywno ść korzystania ze środowiska, w tym równie ż udziału obywateli. Podstawowe znaczenie dla szerokiego udziału społecze ństwa w realizowaniu celów ekologicznych ma edukacja ekologiczna i zapewnienie powszechnego dost ępu do informacji o środowisku.

214

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

10. Streszczenie w j ęzyku niespecjalistycznym

Opracowanie Programu ochrony środowiska wynika z art. 17 ust.1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t. j. Dz.U. z 2017, poz. 519 z pó źn. zm.). Program ochrony środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk jest podstawowym instrumentem do realizacji zada ń własnych i koordynowanych w zakresie ochrony środowiska, które b ędą w cało ści lub w cz ęś ci finansowane ze środków b ędących w dyspozycji gminy. Program oparty jest na wielu strategiach, programach, politykach, na podstawie których prowadzona jest polityka rozwoju. Program ochrony środowiska oparty wi ęc został o postanowienia wynikaj ące z dokumentów strategicznych, koncepcji i innych opracowa ń krajowych, wojewódzkich i lokalnych, z uwzgl ędnieniem wymogów wynikaj ących z obowi ązuj ących przepisów. W ka żdym z tych dokumentów znajduje si ę szereg priorytetów i zało żeń, które były wyjściow ą baz ą dla wyznaczonych w przedmiotowym programie celów oraz kierunków działa ń. Celem dokumentu jest analiza istniej ącego stanu poszczególnych komponentów środowiska przyrodniczego oraz przedstawienie celów i zada ń koniecznych do realizacji w poszczególnych obszarach interwencji. Maj ą one zachowa ć dobry stan środowiska, a tam gdzie konieczna jest poprawa - przedstawi ć zadania naprawcze. Wytyczono konkretne przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z ochron ą środowiska i popraw ą jego stanu, a tak że okre ślono harmonogram ich realizacji. Podane zostały równie ż zasady monitoringu pozwalaj ącego na ocen ę realizacji zało żeń dokumentu. Dokument przedstawia charakterystyk ę obszaru Gminy Miejskiej Przeworsk, z uwzgl ędnieniem sytuacji demograficznej i gospodarczej oraz analiz ą istniej ącej infrastruktury. Analizie poddano istniej ące formy ochrony prawnej siedlisk i gatunków. Przeworsk jest gmin ą miejsk ą poło żon ą w środkowej cz ęś ci powiatu przeworskiego, graniczy z Gmin ą Przeworsk, Gmin ą Zarzecze oraz Gmin ą Ga ć. Miasto ma dogodne poł ączenia drogowe z Rzeszowem, stolic ą województwa podkarpackiego. Powierzchnia Gminy Miejskiej Przeworsk wynosi 22,13 km 2, co stanowi 3,17% powierzchni powiatu oraz 0,12% powierzchni województwa. Przeworsk stanowi o środek rozwoju o znaczeniu ponadlokalnym. Na terenie miasta zlokalizowane s ą instytucje zaspokajaj ące potrzeby znacznej cz ęś ci mieszka ńców powiatu w zakresie szkolnictwa średniego, opieki zdrowotnej, opieki społecznej oraz kulturalnym.

215

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Przeworsk ze wzgl ędu na pełnione funkcje jest tak że miejscem pracy znacznej liczby ludno ści. Gęsto ść zaludnienia Gminy Miejskiej Przeworsk wynosi 704 osób na km 2 i wykazuje tendencj ę malej ącą. Miasto Przeworsk zamieszkuje 15475 mieszka ńców, co stanowi ok. 19,8 % ludno ści powiatu przeworskiego (stan na dzie ń 31.12.2017 r.). W latach 2006 - 2010 mo żna było zaobserwowa ć wzrost liczby ludno ści w mie ście Przeworsk o 1,77%, a najwi ększy wzrost zanotowano na przełomie lat 2009-2010. Od roku 2010 odnotowuje si ę stały spadek liczby ludno ści miasta Przeworska. Geograficznie Przeworsk le ży w Kotlinie Sandomierskiej, w mezoregionach Podgórza Rzeszowskiego i Pradoliny Podkarpackiej. Podgórze obejmuje południow ą cz ęść miasta, natomiast Pradolina - północn ą. Wyst ępuj ą tu typy rze źb terenu wysoczyzny i równiny lessowe 28 . Miasto Przeworsk poło żone jest według regionalizacji klimatycznej R. Gumińskiego w tarnowsko-rzeszowskiej dzielnicy klimatycznej ze znacznym podobie ństwem stosunków klimatycznych tego regionu do klimatu Regionu Sandomierskiego. Klimat jest bardzo specyficzny, ze wzgl ędu na wyst ępuj ące cz ęsto w bardzo krótkim czasie, zmiany pogodowe. Zimy bywaj ą wyj ątkowo surowe, b ądź wyj ątkowo łagodne. Lato jest upalne z niewielk ą ilo ści ą opadów i burz, albo te ż chłodne i zachmurzone. Dlatego rozkład opadów jest bardzo niezrównowa żony. Rejon przeworski znajduje si ę pod wpływem działania północno- zachodnich pr ądów oceanicznych i wiatrów wiej ących z południowego wschodu, nios ących ze sob ą silne i długotrwałe opady, zwłaszcza w letniej porze roku. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 7,8 oC przy amplitudzie miesi ęcznej do 22 oC, z najcieplejszym lipcem: 18,5 oC i najchłodniejszym styczniem/ lutym –4,5 oC29 . Wa żnym źródłem zanieczyszcze ń jest tzw. niska emisja. Zalicza si ę j ą do emisji powierzchniowej. Jest to emisja z kominów palenisk domowych, gdzie emitor (komin) odprowadzaj ący spaliny znajduje si ę na stosunkowo niewielkiej wysoko ści. Uci ąż liwo ść zwi ązana z nisk ą emisj ą jednak że charakteryzuje si ę wahaniami sezonowymi. W sezonach grzewczych wzrost zanieczyszcze ń zwi ązany jest ze spalaniem w ęgla w paleniskach domowych, poniewa ż wi ększo ść mieszka ń w gminie ogrzewana jest nadal paliwami stałymi, głównie w ęglem kamiennym, koksem i drewnem. Najwi ększe ilo ści benzo(a)pirenu

28 Źródło: Urz ąd Miasta Przeworska 29 Projekt zało żeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe dla Miasta Przeworska

216

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

uwalnianie s ą do atmosfery podczas spalania odpadów w indywidualnych systemach grzewczych. Stan powietrza na terenie gminy to zgodnie z badaniami prowadzonymi przez WIO Ś w Rzeszowie wyst ępuj ą przekroczenia w zakresie benzo(a)pirenu. Za najpowa żniejsze problemy w zakresie zanieczyszcze ń emitowanych do powietrza atmosferycznego nale ży uzna ć nisk ą emisj ę pochodz ącą z ogrzewania budynków i ze spalin samochodowych. Poza tym w g ęstej zabudowie i obszarach przemysłowych problemem mog ą by ć: - sprawno ść urz ądze ń spalaj ących paliwa konwencjonalne, - kumulacja emisji niskiej w słabo przewietrzonej zwartej zabudowie. Zagro żenia w zakresie emisji pól elektromagnetycznych w terenach zabudowy mieszkaniowej nie wyst ępuj ą, co wykazuj ą prowadzone przez WIO Ś badania. Wyniki bada ń prezentowane w rocznych raportach przez WIO Ś były wielokrotnie ni ższe od poziomu dopuszczalnego pól elektromagnetycznych, który wynosi 7 V/m, warto ści te wynosiły 3 - 9,1 % warto ści dopuszczalnej. Uci ąż liwo ść w zakresie hałasu na terenie gminy stanowi głównie hałas komunikacyjny, wyst ępuj ący wzdłu ż ci ągów komunikacyjnych - dróg, ulic, szczególnie tras tranzytowych i kolei. Na poziom hałasu drogowego ma wpływ szereg czynników, przede wszystkim: - nat ęż enie ruchu, - średnia pr ędko ść pojazdów, ich stan techniczny, - płynno ść ruchu, - udział pojazdów ci ęż kich i hała śliwych, - pochylenie podłu żne drogi, łuki, - rodzaj i stan nawierzchni. Miasto poło żone jest w dorzeczu rzeki Mleczki, prawobrze żnego dopływu Wisłoka. Najstarsza jego cz ęść ulokowana jest na lessowym wzgórzu wznosz ącym si ę 206 m n.p.m., opadaj ącym stromo od południa w kierunku rzeki Mleczki. Badania wód powierzchniowych na terenie miasta prowadzone przez WIO Ś wykazały, że JCWP znajduj ą si ę w złym stanie, klasa elementów fizykochemicznych była w II klasie i pozaklasowa, potencjał wód był umiarkowany i słaby. Wzgl ędem podziału na Jednolite Cz ęś ci Wód Podziemnych (JCWPd) miasto Przeworsk znajduje si ę w granicach JCWPd 136 i 153. Badania jako ści wód podziemnych na terenie gminy wykazały wody dobrej jako ści – III klasa.

217

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

W niniejszym Programie zestawiono cele wynikaj ące z dokumentów wy ższego szczebla. Na ich podstawie wyznaczono cele i strategi ę ich realizacji na poziomie gminnym. Strategia Programu ochrony środowiska ma na celu zachowanie najcenniejszych elementów środowiska i popraw ę jego stanu. Do Programu przyj ęto nast ępuj ące OBSZARY INTERWENCJI: 1. Ochrona powietrza atmosferycznego i klimatu - obszar interwencji 1; 2. Ochrona przed hałasem - obszar interwencji 2; 3. Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym - obszar interwencji 3; 4. Poprawa jako ści wód powierzchniowych i podziemnych, ochrona przed powodzi ą. zrównowa żona gospodarka wodno – ściekowa - obszar interwencji 4; 5. Ochrona zasobów kopalin - obszar interwencji 5; 6. Ochrona powierzchni ziemi i gleb - obszar interwencji 6; 7. Racjonalna gospodarka odpadami - obszar interwencji 7; 8. Ochrona ró żnorodno ści biologicznej i krajobrazu - obszar interwencji 8; 9. Zapobieganie powa żnym awariom- obszar interwencji 9. W odniesieniu do Programu ochrony środowiska jednostk ą, na której spoczywa ć b ędą główne zadania zarz ądzania b ędzie Gmina Miejska Przeworsk. Mimo to cało ściowe zarz ądzanie środowiskiem w jednostce b ędzie odbywa ć si ę na kilku szczeblach. Oprócz szczebla gminnego jest jeszcze poziom powiatowy, wojewódzki oraz jednostek organizacyjnych, obejmuj ących działania podejmowane przez podmioty gospodarcze korzystaj ące ze środowiska. W procesie wdra żania Programu wa żna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji zada ń w nim wyznaczonych z punktu widzenia osi ągni ęcia zało żonych celów. Wa żne jest tak że, aby gmina działała wspólnie z innymi jednostkami w zakresie ochrony środowiska, gospodarki odpadami i infrastruktury komunalnej. Współpraca pozwala na osi ągni ęcie szerszych celów i pozyskanie wi ększych środków finansowych na inwestycje. Na tle wy żej wymienionych analiz wskazano mo żliwe sposoby finansowania poszczególnych zada ń przedstawionych w Programie. W procesie wdra żania Programu wa żna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji zada ń w nim wyznaczonych z punktu widzenia osi ągni ęcia zało żonych celów. Gmina podejmuj ąc działania wspólnie z innymi jednostkami w zakresie ochrony

218

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

środowiska, gospodarki odpadami i infrastruktury komunalnej ma mo żliwo ść pozyskiwania środków finansowych na inwestycje. Program ochrony środowiska oparty został o postanowienia wynikaj ące z dokumentów strategicznych, koncepcji i innych opracowa ń krajowych, wojewódzkich i lokalnych, z uwzgl ędnieniem wymogów wynikaj ących z obowi ązuj ących przepisów. Korzystano te ż z dost ępnych danych, kieruj ąc si ę zasad ą, że powinny by ć one zestandaryzowane i porównywalne pomi ędzy gminami. Dla przedmiotowego Programu przyj ęto wska źniki monitorowania, które powinny by ć analizowane w okresach dwuletnich – w ramach opracowywanych raportów z realizacji Programu.

11. Wnioski

Analizuj ąc stan środowiska w Gminie Miejskiej Przeworsk na przestrzeni 2016 - 2017 roku mo żna stwierdzi ć, i ż uległ on poprawie. Jednak tempo zmian jest mało zadawalaj ące w stosunku do potrzeb. Wa żnym priorytetem Gminie Miejskiej Przeworsk w zakresie ochrony środowiska jest gospodarka wodno-ściekowa i w zwi ązku z tym realizacja zada ń zwi ązanych z zaopatrzeniem w wod ę i odprowadzaniu ścieków była najwa żniejsz ą w analizowanym okresie. Z uwagi na wysokie koszty budowy sieci wodno-kanalizacyjnych post ęp prac w tej dziedzinie jest ści śle uzale żniony od mo żliwo ści pozyskania środków zewn ętrznych. Jednak wci ąż w niewystarczaj ącym stopniu wzrasta procent ludno ści korzystaj ącej z kanalizacji. W analizowanym okresie w 2016 wynosił 95,17 %, ludno ść korzystaj ąca z oczyszczalni ścieków w 2016 roku na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk wynosiła 14972 mieszka ńców. W 2015 roku wzrosła zarówno długo ść sieci kanalizacyjnej jak i wodoci ągowej. Du ża cz ęść inwestycji w tym czasie dotyczyła gospodarki wodno - ściekowej. Na przestrzeni 2016 roku nie stwierdzono wyra źnych ró żnic w zakresie oddziaływania ró żnych źródeł hałasu na środowisko. Ocen ę sytuacji utrudnia brak wykonywania pomiarów hałasu na terenie Przeworska (wykonywane były pomiary w 2015 r.). Głównym działaniem, jakie podj ęto w Gminie Miejskiej Przeworsk oraz zaplanowano na kolejne lata w celu ochrony przed hałasem jest przebudowa i modernizacja dróg, bie żą ce utrzymanie dróg. Na przestrzeni 2016 roku nie stwierdzono wyra źnych ró żnic w zakresie zanieczyszczenia powietrza. Ocen ę równie ż utrudnia brak wykonywania na terenie gminy pomiarów poziomów st ęż eń zanieczyszcze ń powietrza. W celu poprawy i ochrony powietrza atmosferycznego

219

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

podj ęto szereg działa ń inwestycyjnych: modernizacj ę istniej ących źródeł ciepła (popraw ę sprawno ści w procesach spalania i stosowanie ekologicznych no śników energii), termomodernizacj ę i termorenowacj ę budynków, modernizacj ę i bie żą ce utrzymanie dróg gminnych, zwi ększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych w produkcji energii elektrycznej w Gminie Miejskiej Przeworsk. Równolegle w tym zakresie były prowadzone działania nieinwestycyjne:

--- działania edukacyjne i promocyjne dotycz ące upowszechniania wykorzystania odnawialnych źródeł energii, stosowania ekologicznych no śników energii, edukacja na temat szkodliwo ści spalania materiałów odpadowych ró żnego pochodzenia;

--- promowanie komunikacji zbiorowej i ruchu rowerowego szczególnie na terenach miejskich;

--- promocja gazu ziemnego oraz drewna jako surowca przyjaznego człowiekowi; --- promocja odnawialnych źródeł energii. W zakresie gospodarowania odpadami Gmina Miejska Przeworsk terminowo realizuje zakładane cele. Kontynuowano wsparcie mieszka ńców w działaniach na rzecz usuwania wyrobów zawieraj ących azbest. Na podstawie inwentaryzacji ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest na terenie gminy oraz informacji zbieranych corocznie od mieszka ńców, do momentu aktualizacji inwentaryzacji, odnotowano zmniejszenie ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest. Program ten przynosz ąc wymierne efekty b ędzie kontynuowany w przyszło ści. Poprawnie funkcjonuje równie ż gospodarka odpadami komunalnymi. Coraz wi ęcej mieszka ńców Gminy Miejskiej Przeworsk obj ętych zostaje zorganizowanym systemem gospodarki odpadami oraz selektywn ą zbiórk ą odpadów. Ro śnie świadomo ść ekologiczna mieszka ńców gminy w tym zakresie. W 2016 roku w zakresie ochrony przyrody nie zaszły zmiany. Nie powstały nowe obszary chronione oraz nowe formy ochrony. Ochrona przyrody ukierunkowana jest na obj ęciu ochron ą obiektów i terenów o wysokich walorach przyrodniczych, a tak że na tworzeniu mo żliwo ści wła ściwego korzystania z zasobów przyrody przez mieszka ńców i turystów odwiedzaj ących Przeworsk. Zaleca si ę, aby realizuj ąc zamierzenia Programu, kontynuowa ć pozyskiwanie jak najwi ększej liczby partnerów inwestycyjnych oraz korzystać z zewn ętrznych środków finansowania, gdy ż wielko ść inwestycji oraz koszty zwi ązane z ich realizacj ą znacznie obci ąż aj ą bud żet gmin. Pozyskanie zewn ętrznych funduszy pomo że gminom na zrealizowanie znacznie wi ększej ilo ści zada ń, zwłaszcza z zakresu gospodarki wodno-ściekowej oraz ochrony powietrza.

220

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Dla lepszej harmonizacji działa ń w zakresie zrównowa żonego rozwoju Gminy Miejskiej Przeworsk opracowany został „Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2022 - 2025” definiuj ący zadania ochrony środowiska na kolejny okres planowania.

221

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

12. Spis tabel Tabela 3.1 Spójno ść Programu Ochrony Środowiska z głównymi dokumentami strategicznymi ...... 16 Tabela 4.1 Liczba ludno ści ...... 40 Tabela 4.2 Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na terenie gminy w 2017 roku ...... 40 Tabela 4.3 Przeworsk – sie ć gazowa, odbiorcy oraz zu życie gazu w gospodarstwach domowych w 2016 roku ...... 45 Tabela 5.1 Poziomy dopuszczalne do oceny jako ści powietrza ...... 49 Tabela nr 5.2 Poziomy docelowe. Źródło: WIO Ś w Rzeszowie ...... 49 Tabela 5.3 Poziomy celów długoterminowych dla ozonu. Źródło: WIO Ś w Rzeszowie ...... 50 Tabela 5.4 Poziomy alarmowe. Źródło: WIO Ś w Rzeszowie ...... 50 Tabela 5.5 Poziomy informowania społecze ństwa. Źródło: WIO Ś w Rzeszowie ...... 50 Tabela 5.6 Pułap st ęż enia ekspozycji dla pyłu PM2,5. Źródło: WIO Ś w Rzeszowie ...... 50 Tabela 5.7 Zestawienie klas stref dla poszczególnych zanieczyszcze ń, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzgl ędnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia w 2016 roku ...... 64 Tabela 5.8 Zagadnienia horyzontalne dla obszaru interwencji ochrona powietrza atmosferycznego i klimatu...... 75 Tabela 5.9 Analiza SWOT - ochrona klimatu i jako ści powietrza atmosferycznego ...... 76 Tabela 5.10 Zagadnienia horyzontalne dla obszaru interwencji ochrona przed hałasem .... 81 Tabela 5.11 Analiza SWOT - zagro żenia hałasem ...... 82 Tabela 5.12 Zagadnienia horyzontalne dla obszaru interwencji ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym ...... 86 Tabela 5.13 Analiza SWOT – ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym ...... 87 Tabela 5.14 Sposób oceny stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych ...... 93 Tabela 5.15 Wyniki klasyfikacji stanu ekologicznego i chemicznego oraz ocena stanu JCWP w otoczeniu Gminy Miejskiej Przeworsk w 2016 r...... 95 Tabela 5.16 JCWPd: 136. Źródło: https://www.pgi.gov.pl/ ...... 97 Tabela 5.18 Ocena jako ści wód podziemnych na podstawie wyników monitoringu diagnostycznego w 2016 roku...... 103 Tabela 5.19 Zagadnienia horyzontalne dla obszaru interwencji poprawa jako ści wód powierzchniowych i podziemnych, ochrona przed powodzi ą ...... 110 Tabela 5.20 Analiza SWOT - poprawa jako ści wód powierzchniowych i podziemnych, ochrona przed powodzi ą ...... 111 Tabela 5.21 Ilo ść wody dostarczonej gospodarstwom domowym na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk ...... 112 Tabela 5.22 Ilo ść zu żywanej wody na 1 mieszka ńca w ci ągu roku na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk ...... 112 Tabela 5.23 Ilo ść mieszka ńców korzystaj ących z sieci wodoci ągowej na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk ...... 113 Tabela 5.24 Długo ść czynnej sieci rozdzielczej na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk ..... 113

222

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Tabela 5.25 Przył ącza prowadz ące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk...... 113 Tabela 5.26 Długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej, ilo ść przył ączy, bilans ilo ści ścieków z terenu Gminy Miejskiej Przeworsk – dane PGK Sp. z o.o. za rok 2016 ...... 116 Tabela 5.27 Długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej w Przeworsku ...... 116 Tabela 5.28 Ilo ść przył ączy prowadz ących do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania w Gminie Miejskiej Przeworsk ...... 117 Tabela 5.29 Liczba ludno ść korzystaj ącej z sieci kanalizacyjnej ...... 117 Tabela 5.30 Bilans ścieków oczyszczanych biologicznie z terenu Gminy Miejskiej Przeworsk ...... 117 Tabela 5.31 Bilans ładunków zanieczyszcze ń odprowadzanych w ściekach oczyszczonych z terenu Gminy Miejskiej Przeworsk ...... 118 Tabela 5.32 Liczba ludno ści korzystaj ącej z oczyszczalni ścieków na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk ...... 118 Tabela 5.33 Ilo ść osadów ściekowych powstaj ących na terenie oczyszczalni ścieków w Przeworsku ...... 119 Tabela 5.34 Ściek oczyszczone i odprowadzone do odbiornika ...... 119 Tabela 5.35 Informacje dot. oczyszczalni w Przeworsku ...... 119 Tabela 5.36 Informacje dot. oczyszczalni w Przeworsku ...... 120 Tabela 5.37 Wykaz ilo ści zbiorników bezodpływowych ...... 126 Tabela 5.38 Wykaz ilo ści przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk ...... 126 Tabela 5.39 Zagadnienia horyzontalne dla obszaru interwencji gospodarka wodno- ściekowa ...... 127 Tabela 5.40 Analiza SWOT - gospodarka wodno-ściekowa ...... 128 Tabela 5.42 Całkowite koszty realizacji Programu do roku 2032 w zł ...... 136 Tabela 5.43 Ilo ść azbestu usuni ętego do roku 2017 ...... 137 Tabela 5.44 Zagadnienia horyzontalne dla obszaru interwencji racjonalna gospodarka odpadami ...... 142 Tabela 5.45 Analiza SWOT - racjonalna gospodarka odpadami ...... 143 Tabela 5.46 Zagadnienia horyzontalne dla obszaru interwencji ochrona zasobów kopalin 147 Tabela 5.47 Analiza SWOT – ochrona zasobów kopalin ...... 148 Tabela 5.48 Zagadnienia horyzontalne dla obszaru interwencji ochrona gleb ...... 152 Tabela 5.49 Analiza SWOT - gleby ...... 154 Tabela 5.50 Pomniki przyrody na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk ...... 158 Tabela 5.51 Zagadnienia horyzontalne dla obszaru interwencji ochrona ró żnorodno ści biologicznej i krajobraz ...... 170 Tabela 5.52 Analiza SWOT - ochrona ró żnorodno ści biologicznej i krajobrazu ...... 171 Tabela 5.53 Zagadnienia horyzontalne dla obszaru interwencji zapobieganie powa żnym awariom ...... 174 Tabela 5.54 Analiza SWOT - zapobieganie powa żnym awariom ...... 175 Tabela 6.1 Harmonogram zada ń własnych Gminy Miejskiej Przeworsk wraz z ich finansowaniem ...... 179

223

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

Tabela 6.2 Harmonogram zada ń koordynowanych przez inne podmioty wraz z ich finansowaniem ...... 200 Tabela 8.1 Proponowane wska źniki monitoringu...... 211

13. Spis rysunków Rysunek 1 Lokalizacja Gminy Miejskiej Przeworsk na tle powiatu przeworskiego ...... 39 Rysunek 2 Podział kraju na regiony klimatyczne wg. A. Wosia...... 46 Rysunek 3 Podział kraju na regiony klimatyczne wg. A. Wosia...... 47 Rysunek 4 Podział kraju na regiony klimatyczne wg. A. Wosia...... 48 Rysunek 5 Rozmieszczenie stanowisk pomiarowych benzenu w woj. Podkarpackim w 2016 r...... 53 Rysunek 6 Średnioroczne st ęż enia benzenu na stanowiskach pomiarowych w 2016 r...... 54 Rysunek 7 Średnioroczne st ęż enia pyłu zawieszonego PM10 na stanowiskach pomiarowych w województwie podkarpackim w 2016 r...... 55 Rysunek 8 Przekroczenia dobowego poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10 na stanowiskach pomiarowych w województwie podkarpackim w 2016 r...... 56 Rysunek 9 Obszary przekrocze ń poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10 na stanowiskach pomiarowych w województwie podkarpackim w 2016 r...... 57 Rysunek 10 Rozkład st ęż eń średniorocznych pyłu PM2.5 w województwie podkarpackim w 2016 r. - wyniki modelowania...... 59 Rysunek 11 St ęż enia średnioroczne pyłu PM2.5 w województwie podkarpackim w 2016 r...... 60 Rysunek 12 Obszary przekrocze ń średniorocznego poziomu docelowego benzo(a)pirenu - wyniki oceny jako ści powietrza w województwie podkarpackim w 2016 r...... 61 Rysunek 13 St ęż enia benzo(a)pirenu w pyle PM10 na stanowiskach pomiarowych w województwie podkarpackim w 2016 r...... 62 Rysunek 14. Lokalizacja punktów pomiarowych monitoringu pól elektromagnetycznych na terenie województwa podkarpackiego w latach 2014 – 2016 roku ...... 84 Rysunek 15 Lokalizacja nadajników sieci komórkowej na terenie Gminy Miejskiej Przeworsk...... 86 Rysunek 16 Lokalizacja JCWPd 153 i 136 ...... 99 Rysunek 17 Lokalizacja GZWP w rejonie Przeworska...... 100 Rysunek 18 Lokalizacja punktów pomiarowych na terenie Województwa Podkarpackiego w 2016 roku ...... 104 Rysunek 19 Mapa obszarów zagro żenie powodziowego wodami 0,2%...... 108 Rysunek 20 Ilo ść odpadów zmieszanych odebranych i zebranych z ternu Gminy Miejskiej Przeworsk...... 141 Rysunek 21 Ilo ść odpadów zmieszanych odebranych i zebranych z ternu Gminy Miejskiej Przeworsk...... 141

224

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

14. Wykorzystane materiały i opracowania 1. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 2018 poz. 799). 2. Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (t. j. Dz.U. 2018 r. poz. 21.). 3. Ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (Dz.U. 2017 r. poz. 1566 ze zm.). 4. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t. j. Dz.U. 2018 r., poz. 142 ze zm.). 5. Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 roku o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (t. j. Dz.U. 2014 r. poz. 1789). 6. Ustawa z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czystości i porz ądku w gminach (t. j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1289 ze zm.). 7. Ustawa z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t. j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1405 ze zm.). 8. Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (t. j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1376 ze zm.). 9. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 roku Prawo budowlane (t. j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1332 ze zm.). 10. Ustawa z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t. j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1073 ze zm.). 11. Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t. j. Dz.U. 2017 r. poz. 2126). 12. Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych (t. j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1161). 13. Ustawa z dnia 11 wrze śnia 2015 r. o zu żytym sprz ęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz.U. z 2015 r. poz. 1688 ze zm.). 14. Rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi (Dz.U. z 2017 r. poz. 2294). 15. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 21 grudnia 2015 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu jednolitych cz ęś ci wód podziemnych (Dz.U. z 2016 r. poz. 85). 16. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz.U. z 2012 r. poz. 1031).

225

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

17. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (t. j. Dz.U. z 2014 r. poz. 112). 18. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz.U. z 2003 r. Nr 192 poz. 1883). 19. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 30 grudnia 2002 r. w sprawie powa żnych awarii obj ętych obowi ązkiem zgłoszenia do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (Dz.U. z 2003 r. nr 5 poz. 58). 20. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 18 maja 2016 r. zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie powa żnych awarii obj ętych obowi ązkiem zgłoszenia do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (Dz.U. z 2016 r. poz. 799). 21. Rozporz ądzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 roku w sprawie przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko (t. j. Dz.U. z 2016 r. poz. 71). 22. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2014 roku w sprawie warunków, jakie nale ży spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U. z 2014 r. poz. 1800). 23. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 roku w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r. poz. 1031). Dost ępne strony internetowe: 1. http://isap.sejm.gov.pl 2. http://natura2000.gdos.gov.pl 3. www.kp.org.pl 4. www.pois.gov.pl 5. www.sejm.gov.pl 6. www.stat.gov.pl 7. www.przeworsk.um.gov.pl Polityki, programy, plany i inne dokumenty rz ądowe: 1. Polityka le śna pa ństwa (Dokument powstał w konsekwencji uchwalenia w 1991 r. ustawy o lasach i przyj ęcia Polskiej Polityki Kompleksowej Ochrony Zasobów Le śnych (1994 r.), Krajowego Programu Zwi ększania Lesisto ści (1995 r.) oraz Strategii Ochrony Le śnej Ró żnorodno ści Biologicznej (1996 r.). Dokument został przyj ęty przez Rad ę Ministrów 22 kwietnia1997 r.

226

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miejskiej Przeworsk na lata 2018-2021 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2022-2025

2. Strategia „Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko perspektywa do 2020 r.” (Uchwała nr 58 Rady Ministrów z dnia 15 kwietnia 2014 r. w sprawie przyj ęcia Strategii „Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko – perspektywa do 2020 r.”). 3. Krajowy Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych (V AKPO ŚK przyj ęty przez Rad ę Ministrów 31.07.2017 r.). 4. Program ochrony ró żnorodno ści biologicznej: SIEĆ NATURA 2000. Programy, plany, rejestry, dane administracji rz ądowej i samorz ądowej województwa i powiatu: 1. Stan środowiska za lata: 2014, 2015, 2016 (WIO Ś Rzeszów). 2. Program Ochrony Środowiska dla Województwa Podkarpackiego na lata 2017 - 2019 z Perspektyw ą do 2023 r. wraz z Prognozą oddziaływania na środowisko - Uchwała Nr XLVI/781/17 Sejmiku Województwa Podkarpackiego z dnia 24 listopada 2017 r. 3. Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Podkarpackiego 2022. 4. Aktualizacja POP - Uchwała Nr XXX/544/16 Sejmiku Województwa Podkarpackiego z dnia 29 grudnia 2016 r. 5. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Przeworskiego na lata 2013 – 2016 z uwzgl ędnieniem lat 2017 – 2020 - Uchwała Nr XL/256/14 Rady Powiatu w Przeworsku z dnia 30 stycznia 2014 r. 6. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Miasta Przeworska na lata 2016 – 2022- Uchwała Nr XXXIII/280/17 Rady Miasta Przeworska z dnia 26 stycznia 2017 r. 7. Strategia Rozwoju Miasta Przeworska na lata 2015 – 2022 - Uchwała Nr XXIX/224/16 Rady Miasta Przeworska z dnia 29 wrze śnia 2016 r. 8. Program Usuwania Wyrobów Zawieraj ących Azbest z terenu Miasta Przeworska na lata 2017 - 2032 - Uchwała Nr XLIII/373/17 Rady Miasta Przeworska z dnia 30.11.2017 r.

227