Monika Weiss, Nirbhaya 1 Cover Diagram 1 of 1

Folded 9.25 x 11.25 in (235 mm x 286mm) Flat

9.25 in / 235 mm Outside

Monika Weiss Monika Weiss

11.25 in 286 mm

Spine Front 156 mm 235 mm + 235 mm + 156 mm TBD

Inside

Back 2 Monika Weiss, Nirbhaya 3 Interior Spreads Diagram 1 of 2

1 — 1 color 4 — 4 color

4 4 1 1 1 4 1 1 1

2 3 4 MACIEJ ALEKSANDROWICZ 5 MACIEJ ALEKSANDROWICZ 6 ŁUK TRYUMFALNY — ŁUK GODNOŚCI, PAMIĘCI JYOTI SINGH: NIRBHAYA A TRIUMPHAL ARCH – AN ARCH OF DIGNITY 7

5 MACIEJ ALEKSANDROWICZ 5 MACIEJ ALEKSANDROWICZ polegających na swobodnym i równoprawnym dostępie do prze- on the victims of such crimes, or on those people living in fear Na koniec powrócę do pierwotnego apelu o konieczności monument project in the Sculpture Park: Sam Fox School of Monika Weiss ŁUK TRYUMFALNY — ŁUK GODNOŚCI, PAMIĘCI A TRIUMPHAL ARCH — AN ARCH OF DIGNITY strzeni publicznej. Równość jest bowiem podstawą wszelkich praw of such crimes. These would represent new foundations of umieszczenia Nirbhayi w przestrzeni publicznej i naszej Design & Visual Arts, Washington University in St. Louis, EMA JYOTI SINGH: NIRBHAYA JYOTI SINGH: NIRBHAYA dotyczących takiej przestrzeni, podobnie wolność każdej osoby change, based on free and equal access to public space. Equality publicznej świadomości. Experimental Media Arts at the University of Arkansas, Lamar do przebywania tam, bezpieczeństwa i realizacji swoich potrzeb. is the foundation of all rights related to such space, just like Johnson Collaborative, St. Louis/Chicago, and Streaming Monika Weiss upamiętnia Jyoti Singh, Nirbhayę, której the freedom of each person to to inhabit public space, safety, Museum, New York, as well as New York Foundation for the Arts 9 MONIKA WEISS 9 MONIKA WEISS bestialsko i zbiorowo odebrano życie, godność i wszystkie prawa. and realization of their needs. (NYFA) for their support in the fundraising campaign. PODZIĘKOWANIA ACKNOWLEDGMENTS Zbiorowy gwałt, zbiorowe morderstwo, zbiorowy czyn kryminalny Monika Weiss commemorates Jyoti Singh, Nirbhaya, whose Finally, I would like to return to my original appeal about the nie jest tylko wynikiem osobistych inklinacji do zła, lecz czynem life, dignity and all rights have been brutally taken away. Gang necessity of one day locating Nirbahya in both the public space and WSTĘP INTRODUCTION publicznym, a jego ofi ara utożsamia każdego posiadającego prawo murder, and gang criminal act are not manifestations of personal the public consciousness. do bezpieczeństwa godności i pokoju. Co ważne artystka uwypukla inclinations towards evil, but a public act, and its victim is there- 13 GRISELDA POLLOCK ŁUK TRYUMFALNY — ŁUK GODNOŚCI, A TRIUMPHAL ARCH — AN ARCH OF DIGNITY 13 GRISELDA POLLOCK przedziwny paradoks. Zbiorowe czyny kryminalne są domeną fore an embodiment of all people who assert the right to live their WIERNOŚĆ PAMIĘCI JAKO NIEUSTAJĄCY LAMENT THE FIDELITY OF MEMORY IN AN ENDLESS LAMENT PAMIĘCI JYOTI SINGH — NIRBHAYA NIRBHAYA — IN MEMORY OF JYOTI SINGH czasów zawieszenia norm społecznych podczas wojen, czyli czasów, lives free of violence and molestation. Importantly, the artist których dotyczy pierwotne upamiętnienie monumentu Brama Indii. emphasizes a remarkable paradox. Collective criminal acts are Projekt jest symptomem czasu – zmiany paradygmatów dotyczących the domains of times when social norms are suspended, during posiadania przestrzeni poprzez statuaryczne formy. Weiss nie obala wars i.e. the times referred to by the original commemoration of 55 MARK MCDONALD 55 MARK MCDONALD jednak monumentu, ona nadaje mu nową moc […] pomnik to ciągle the India Gate monument. The project is a symptom of its time— RYSUNKI AKTYWUJĄCE ŚWIADOMOŚĆ: DRAWING CONSCIOUSNESS: MONIKA WEISS jeszcze możliwość przemiany, która jest połączeniem odzapomnienia a change of paradigms regarding the ownership of space by stat- MONIKA WEISS i poezji—mówi w rozmowie z Weroniką Elertowską. Artystka uary forms. However, Weiss does not abolish the monument Wystawa Moniki Weiss oraz multimedialna praca artystki, która Monika Weiss’ exhibition and the forthcoming multi-media ujmująca się za godnością ofi ary w oczywisty sposób bierze w obronę but she gives it a new power ‘[…] the monument is still a possibility wzbogaci kolekcję Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, pomimo permanent project, which will enrich the collection of the Centre wszystkich, którzy boją się chodzić ulicami, którzy kamufl ują się for transformation which is a combination of unforgetting and 79 DWA LAMENTY: ROZMOWA: MEENA ALEXANDER 79 TWO LAMENTS: MEENA ALEXANDER & MONIKA usytuowania w galerii i Parku Rzeźby skierowana jest do znacznie of Polish Sculpture in Orońsko have been created for the gallery w obawie przed agresją we wspólnych miejscach. Dopiero gdy nikt poetry’, she says in a conversation with Weronika Elertowska. & MONIKA WEISS WEISS IN CONVERSATION szerszej przestrzeni publicznej. Wierzę, że wkrótce Nirbhaya and for the Sculpture Park; yet ultimately the whole is directed nie będzie się bał, przestrzeń będzie publiczna, będzie gotowa „nosić” Standing up for the victims’ dignity, the artist defends everybody MODERATOR BUZZ SPECTOR MODERATED BY BUZZ SPECTOR znajdzie i stworzy własne nowe miejsce publiczne. Powodów do toward a much wider public space. Indeed, I believe that soon wspólną pamięć. Nie jest możliwe redukowanie potrzeb społe- who is afraid of walking down the street; and who fears aggres- umieszczania sztuki w miastach jest wiele, lecz w tym przypadku Nirbhaya will forge its own public space. There are many reasons cznych, kulturowych poszczególnych grup i jednostek uczestniczą- sion in shared spaces. Only when nobody is afraid, will the space na pierwszy plan wysuwa się konieczność zmian w świadomości for situating art in urban areas, but in this case what comes to cych w public space do minimalistycznej wersji „zero”. Stąd prze- be truly public, will it be ready to ‘carry’ a shared memory. It is 95 KALLIOPI MINIOUDAKI 95 KALLIOPI MINIOUDAKI społecznej. Artystka poświęca swe dzieło fundamentalnie ważnym the fore is the need for a change in public awareness and attitudes. PODWÓJNY LAMENT NIRBHAYI: NIRBHAYA(S)’S DOUBLE LAMENT IN myślana strategia artystki posługiwania się cytatem z form istnie- not possible to reduce the social and cultural needs of particular wartościom i ma świadomość, że tylko dzięki zmasowanym naci- To this end, the artist devotes her work to fundamentally crucial BY ODZAPOMNIEĆ I ZAPROTESTOWAĆ UNFORGETTING AND PROTEST jących pomników i monumentów. Zapewnia to potrzebną ciągłość groups and individuals participating the public space to the skom opinii publicznej można w tym zakresie dokonać przeobrażeń. values and is aware that only thanks to massive pressure on the tożsamości takich miejsc. minimalist ‘zero’ version. Hence, the artist’s deliberate strategy Wymaga to cierpliwej pracy nad społeczeństwem i tu widzę part of public opinion can a transformative outlook be a ected. Wystawa oraz niniejsza publikacja monografi czna są począt- of using a quotation of the existing forms of monuments. It ogromną rolę sztuki Moniki Weiss. Such transformation requires patient reworking of the society. 109 BUZZ SPECTOR 109 BUZZ SPECTOR kiem budowania horyzontalnego pomnika, który Monika Weiss provides the necessary continuity of the identities of such sites. MONIKA WEISS. ANATOMIA RYSUNKU MONIKA WEISS: BODY OF DRAWING Przestrzeń publiczna to niezliczone archipelagi miejsc o różnym Here I see an enormous importance of Monika Weiss’ art. dedykuje ofi arom codziennej i nieustającej przemocy. To zapocząt- The exhibition and this monograph publication form a begin- statusie, które wciąż ewoluują. Jeśli miejsca mają się nazywać The public space involves countless archipelagoes of sites of kowanie rozmowy o możliwości przemiany przestrzeni publicznej ning of the building of a horizontal monument, which Monika publicznymi, znaczy to, że muszą zapewniać równy i nieograniczony various status, which continually evolve. If these sites are to poprzez przemianę przestrzeni pamięci, pierwsza wersja Nirbhayi Weiss dedicates to the victims of daily and continuous violence. do nich dostęp. Monika Weiss, tworząc wielopoziomową wypo- named public, it means they need to ensure an equal and unlimi- jest planowana w Parku Rzeźby w Orońsku. Ciszy kamiennej rzeźby It marks also the beginning of a conversation about the possibility 117 EULALIA DOMANOWSKA 117 EULALIA DOMANOWSKA wiedź artystyczną, dostrzega dwa procesy emancypacji do równości, ted access. Creating her multi-level artistic statement, Monika z wodą i obrazem fi lmowym towarzyszy sekwencja kompozycji of the transformation of the public space through the transfor- DUCHOWY FEMINIZM A SPIRITUAL FEMINISM feministyczny i kolonialny. W obu przypadkach nie ma mowy Weiss perceives two processes of emancipation, feminist and dźwiękowych zainstalowanych w innej części założenia parkowego, mation of the space of memory; the fi rst version of Nirbhaya is o pokojowej ewolucji, ale o szeregu utarczek i zmagań zmierzających colonial. In both cases we cannot speak about a peaceful evolution w której swoje improwizacje fortepianowe artystka zamienia planned at the Sculpture Park in Orońsko. The silence of the stone do wyrwania coraz większej płaszczyzny „bycia równym i god- but about a sequence of disputes and struggles aimed at gaining w polifoniczną i ambisoniczną (trójwymiarową) rzeźbę dźwiękową sculpture with water and fi lm image is accompanied by a sequence nym”. Oba te procesy wykazują funkcjonalną niegotowość dopusz- an ever-larger platform of ‘being equal and dignifi ed’. Both Metamorphosis, przywołując Dafne, mitologiczną nimfę, która of sound compositions installed in another part of the park; the 129 WERONIKA ELERTOWSKA 129 WERONIKA ELERTOWSKA czenia do równości dotychczasowych posiadaczy praw publicznych, processes display a lack of functional preparedness to allow the uciekła przed gwałtem, stając się drzewem. Delikatna, ulotna muzyka artist transforms her piano improvisations into a polyphonic and ROZMOWA Z MONIKĄ WEISS CONVERSATION WITH MONIKA WEISS a opinia publiczna milczy, gdy symboliczna i realna przemoc dotyka equality of the current owners of public rights, whereas public symbolizuje stany przemiany Dafne w nową formę życia. Nirbhaya, ambisonic (three-dimensional) sound sculpture Metamorphosis, osoby o domniemanym niższym statusie. Choć nie można zrówny- opinion keeps silent when symbolic and real violence a ects przypominająca starożytny sarkofag, oddaje hołd kobietom wszyst- referring to Daphne, the mythological nymph who escaped from wać dominacji symbolicznej z zabójstwem, to jednak to drugie people of supposed lower status. Although we cannot equate sym- kich kultur i czasów, które nadal doświadczają traumy gwałtu, rape by turning into a tree. The delicate, elusive music symbolizes jest często wynikiem pierwszego. Dawne, działające ciągle prawo bolic domination with murder, the latter is often a result of the tortur i śmierci. Jak mówi o swojej realizacji: pomnik Nirbhaya, miejsce stages of Daphne’s transformation into a new form of life. Resem- 147 KATARZYNA FALĘCKA 147 KATARZYNA FALĘCKA wynikające z dystrybucji pamięci, godności i wdzięczności, będące former. The old, still-binding law, stemming from a distribution medytacji i ciszy, oferuje możliwość ponownego wyobrażenia sobie bling an ancient sarcophagus, Nirbhaya is a homage to women of all MONIKA WEISS — BIOGRAFIA MONIKA WEISS — BIOGRAPHY skutkiem upamiętniania wyłącznie działalności politycznej i mili- of memory, dignity and indebtedness, can be attributed to zbiorowej pamięci, porzucenia zwycięskiej monumentalności i celebro- cultures and times, who experience the trauma of rape, torture tarnej, obecne w monumentach takich jak Brama New Delhi (budowla, a commemoration of only political and military activity, today wania horyzontalnej i pokojowej przyszłości ludzkości. and death. Weiss so states about her project: ‘The Nirbhaya która została poświęcona 90 tysiącom indyjskich żołnierzy), artystka present in such monuments as the India Gate in New Delhi Dziękuję za pomoc w realizacji tego wydawnictwa oraz wystawy, monument, a place of meditation and silence, o ers the possibility uzupełnia o nowe prawo do pamięci i godności wynikające z bycia (an edifi ce devoted to the memory of 90 thousand fallen Indian a także instalacji dźwiękowej i stałego multimedialnego projektu of reimagining collective memory, of rejecting victorious 159 AUTORZY NOTY BIOGRAFICZNE 159 AUTHORS’ BIOGRAPHICAL NOTES ofi arą przemocy wewnętrznej—domowej—tj. obecnej w obrębie soldiers). The artist supplements this notion by claiming a new pomnika w Parku Rzeźby, Sam Fox School of Design & Visual Arts, monumentality and celebrating the horizontal and peaceful danej społeczności. Jestem pewien, że gdy tego typu pomniki right to memory and dignity arising from the victimhood Washington University in St. Louis, EMA Experimental Media future of humanity’. upamiętnienia gwałconych kobiet powstaną, oczywisty stanie się of internal violence—domestic abuse—present within a given Arts, University of Arkansas, Lamar Johnson Collaborative, St. Louis / I would like to thank the following institutions for their help szacunek dla ofi ar, które padły ofi arą przestępstw lub takich, które community. I am certain that when such monuments commemo- Chicago oraz Streaming Museum w Nowym Jorku, zaś New York in the production of this publication and the exhibition, as well muszą żyć w obawie przed nimi. Byłoby to fundamentem zmian rating raped women appear, they will throw a respectful light Foundation for the Arts (NYFA) za wsparcie w kampanii fundraisingu. as permanent sound installation and the permanent multi-media 162 SPIS ILUSTRACJI 162 LIST OF ILLUSTRATIONS

1 2 3 4 5 6 7 8 9

4 1 1 1 4 1 1 4 4 1 4 1 1 4 4 4

8 MONIKA WEISS 9 MONIKA WEISS 10 PODZIĘKOWANIA ACKNOWLEDGMENTS 11 GRISELDA POLLOCK 13 GRISELDA POLLOCK 14 [2] Dafne IX (for Nirbhaya), 2020 15 WIERNOŚĆ PAMIĘCI JAKO NIEUSTAJĄCY LAMENT THE FIDELITY OF MEMORY IN AN ENDLESS LAMENT 17 GRISELDA POLLOCK 18 WIERNOŚĆ PAMIĘCI JAKO NIEUSTAJĄCY LAMENT THE FIDELITY OF MEMORY IN AN ENDLESS LAMENT 19 GRISELDA POLLOCK 20 WIERNOŚĆ PAMIĘCI JAKO NIEUSTAJĄCY LAMENT THE FIDELITY OF MEMORY IN AN ENDLESS LAMENT 21

wystawy indywidualnej w Galerii Kaplica w Orońsku, powiązanej and its current director Maciej Aleksandrowicz for placing the Wreszcie, jestem głęboko poruszona hojnością i współpracą z tak I want to express my gratitude to my life partner Kurt Gottschalk, fi lmowym. Stajemy przed Dafne (dla Nirbhayi), 2020, serią abstrak- drawings that evoke both a body and the rough surface of pamięci o nim nadamy formę. Ale wówczas pamięć przestaje być fi nding adequate forms of memory for understanding, explaining, jego esej stał się popularny w środowisku intelektualistów euro- Can I suggest that in such a Benjaminian dialectic the artworks nowożytności; szukać podobieństwa form i znaczeń wśród przed- To make sense of what has haunted this artist and sustained her z pomnikiem, Weronice Elertowskiej. fi rst version of the monument in the collection of the Sculpture wieloma kobietami z Indii, Stanów Zjednoczonych, Polski for his never-ending enthusiasm and ever-lasting support. cyjnych, materialnych rysunków o wielkiej skali, zawieszonych a tree’s scaly bark. The title of these large-scale drawings evokes własnością wyłącznie tych, którzy byli sprawcami bądź ofi arami theorizing and representing the extreme events that historian pejskich dopiero po przetłumaczeniu na język francuski w 1947 of Monika Weiss creatively transform our sense of history, or stawień łuków tryumfalnych, ale przede wszystkim trzeba by je fi delity in creating this new range of inter-related works, we Pragnę również podziękować Streaming Museum oraz jego Park, as well as the curator of my related solo exhibition in i innych krajów na całym świecie, które kontynuują uczestniczenie I continue to be deeply moved by the generous contributions wertykalnie, wykonanych za pomocą proszku grafi towego, kleju the mythological fi gure of the river nymph Dafne (fi g. 2), from the tego wydarzenia. Pamięć o wydarzeniu nabiera kształtu w świado- Saul Friedlander termed as ‘events at the limits of representa- i angielski w 1968. Z tekstu autora składającego się z dwudziestu shall I say the historical moments she selects for our prolonged umieścić w kontekście prac poruszających tak drażliwe kwestie jak plumb the depths of a ect created by Monika Weiss’ singular and założycielce i dyrektorce Ninie Colosi, współorganizującej amery- Orońsko, Weronika Elertowska. w tworzeniu medialnej części pomnika, który jest lamentem dla of so many women from India, the United States, Poland, and archiwalnego, wody i suchych pigmentów: struktura rysunków Metamorphoses by Ovid. She was pursued by a rapacious Apollo mości tych, którzy poczuwają się do bycia strażnikami tej pamięci. tion.’[5] This means such events fall at the limit of representability krótkich części, najczęściej cytowana jest Teza VI: „Wyartykułować attention. Her medium for making us experience them a ectively; gender, nierówność płci czy „gwałcicielska” struktura przemocy dialogical use of technology—she layers the almost stilled but kańską lokalizację pomnika, która zostanie ogłoszona wkrótce. I also want to thank Streaming Museum and its founder and Nirbhayi, które stają się wraz ze mną nosicielkami antykolonialnej other places around the world who continue to participate in the wywołuje skojarzenia z delikatnym, ludzkim ciałem, a zarazem [fi g. 8] and called out to her father and mother to save her from W obliczu „wydarzenia”, a raczej całego szeregu „wydarzeń”, jakie because their extremity or horror exceed all existing precedents historycznie przeszłość nie oznacza, że trzeba rozpoznać ją »taką, as well as inciting us to refl ection, is a synaesthetically-crafted wobec kobiet. fl uently moving image—and by large mixed fl uid media drawing, Jestem głęboko wdzięczna za włączenia opisu pomnika Nirbhaya do director Nina Colosi, who is co-organizing the US location of pamięci i ucieleśnieniem medytacji w kierunku innego, poziomego production of the moving image for the monument, a lament for z szorstką, spękaną korą drzewa. Tytuł nawiązuje do mitologicznej being raped by the sun god. They transformed her into the laurel miały miejsce w XX wieku, począwszy od straszliwych, zindustria- that might allow measurement, comparison, scaling, and deter- jaką naprawdę była«. [Ranke] Oznacza natomiast zawładnąć przy- experience of duration. Both creating a monument because we W Nirbhayi, powstającej od 2015, pośrednio konfrontujemy się and by environing sound. These form for her the components najnowszego wydania ,,Centerpoint Now” z 2021 roku, publikacji the monument, which will be announced soon. I am grateful for sposobu odzapomnienia. Wśród nich Priyanka Bhardwaj, Shela Nirbhaya, and who become, alongside myself, the carriers of the fi g u r y Dafne [il. 2], bohaterki Metamorfoz Owidiusza, którą ścigał tree. Thus, Daphne escaped a terrible fate but only to die even as lizowanych wojen i prób nuklearnych, poprzez faszystowski mination of what the event was. World wars, genocide, mass pomnieniem, takim, jakie rozbłyska w chwili zagrożenia”[8]. must mark this event in history and countering monumentality z odrażającą zbrodnią, jednak w procesie tworzenia i odbioru dzieła of her counter-monument, wherein we may fi nd ourselves obliged Światowej Rady Narodów Narodów Zjednoczonych (WCPUN), the meaningful inclusion of the Nirbhaya monument in the 2021 Banu, Ruth Blair Moyers, Rosemary Caroll, Vinita DasGupta, anticolonial memory as a vehicle for a meditation towards napastliwy Apollo [il. 8]. Dafne błagała swego ojca i matkę, by she became a non-human, living thing: a tree.[2] i hitlerowski totalitaryzm, po ludobójstwa na tle rasowym i polity- starvation, catastrophic weather events or earthquakes causing Teza ta przeciwstawia się kulturowej tendencji do monumen- so that we cannot then forget what it calls upon us to know, to sztuki nasza konfrontacja przeobraża się w proces przepracowywania to think on a historical scale and plunge deep into the mytho- PODZIĘKOWANIA ACKNOWLEDGMENTS której przewodniczy Sherrill Kazan Alvarez de Toledo. Publikacja issue of Centerpoint Now, the publication of the World Council Anarya Dodes, Melissa Gollance, Divya Khandekar, Neha Naraya a di erent, horizontal way of unforgetting. Among them, Priyanka WIERNOŚĆ PAMIĘCI JAKO NIEUSTAJĄCY LAMENT THE FIDELITY OF MEMORY IN AN ENDLESS LAMENT uchronili ją przed nieuchronnym zgwałceniem. Jej prośby zostały We shall also study a 3D model of the monument, Nirbhaya, cznym, fi lozofowie, socjolodzy i teolodzy, a także pisarze, artyści mass destruction and loss of life, chattel enslavement, coloniza- talizacji, a tym samym pacyfi kacji przeszłości. Stąd współcześni acknowledge, to sense, Monika Weiss’ aesthetic formulations in żałoby [10]. Ponieważ żałoba nigdy nie ma końca, wielowymiarowa poetical territory of the Western Classical and Christian imagi- została wydana we współpracy ze Streaming Museum i zwraca of Peoples for the United Nations (WCPUN) and its president i Alexa Velez. W obliczu zwycięskiej pionowości łuków triumfal- Bhardwaj, Shela Banu, Ruth Blair Moyers, Rosemary Caroll, Vinita NIRBHAYA, NOWE DELHI, 2012, I TERAZ… NIRBHAYA, NEW DELHI, 2012, AND NOW…. wysłuchane. Ojciec zamienił Dafne w drzewo wawrzynu: wprawdzie to be built in the park. It takes the form of a horizontally placed, i fi lmowcy musieli, i muszą, zmierzyć się z wyzwaniem, jakim jest tion, apartheid—these are some of the shocking events to which artyści próbują dziś rozpoznać w naszej niespokojnej teraźniejszości drawing, sound, object and moving image turn our sensate and praca Moniki Weiss zaprasza nas do przebywania razem z duchem, naries through the power of the visual and the acoustic. uwagę na kwestie poruszane przez społeczność międzynarodową Sherrill Kazan Alvarez de Toledo. This publication is produced in nych, wojen, gwałtów i najazdów, które nadal nękają nasz świat, DasGupta, Anarya Dodes, Melissa Gollance, Divya Khandekar, umarła jako człowiek, lecz pozostała bytem ożywionym[2]. water-fi lled sarcophagus containing a projection, through or on znalezienie nowych form upamiętniania umożliwiajcych nam we seek to give shape in order to comprehend their meaning, momenty rzeczywistego zagrożenia, jakim jest choćby nierozwią- sympathetic bodies into partners to those she evokes in classical ale nie z duchem tańczącej Nimfy Warburga, ucieleśnieniem oraz upamiętnia 75. rocznicę powstania Organizacji Narodów collaboration with Streaming Museum highlighting issues ośmielamy się na nowo wyobrazić sobie świat, w którym pomniki Neha Naraya, and Alexa Velez. Set against victorious verticality Oglądamy również trójwymiarowy model pomnika Nirbhaya, the water, of supine moving bodies of women dressed in black zrozumienie, opisanie i przedstawianie wydarzeń ekstremalnych— and also in so many cases, to mourn their e ects. Monuments are zany dotychczas problem przemocy. Świadomość możliwych zagrożeń modes through materially evocative fi gure drawing—and in ożywczej energii, lecz raczej z wysłanniczką życia i śmierci w jej [IV] THE FORMULA FOR PATHOS Zjednoczonych. on the agenda of the international community and marking the oferują ścieżki do porzucenia zwycięskiej monumentalności of triumphal arches, wars, rapes and invasions that continue który powstanie w parku. Ma on formę horyzontalnie ułożonego, cloth. Sarcophagus is the term for a stone, originally a limestone, tych, które historyk Saul Friedlander nazwał „wydarzeniami na called forth and provided. skłania nas do spojrzenia w przeszłość—przeszłe wydarzenia winny contemporary electronic forms of sound and the moving image. współczesnym wydaniu. „Ona” zostaje wywołana jako Nirbhaya, Dziękuję również Lamar Johnson Collaborative, a zwłaszcza 75th anniversary of the United Nations. i uhonorowania horyzontalnej i pokojowej przyszłości ludzkości. to plague our world, we dare to reimagine the world in which monu- wypełnionego wodą sarkofagu, we wnętrzu którego rzutowany jest container for a dead body typically placed above ground in Greece granicy reprezentacji”. Oznacza to, że sytuują się one na granicy In the late twentieth century, many artists, however, utrzymywać nas w stanie ciągłej gotowości, tak by przeżywany By these means, and in relation to the event that claimed her czyli „Nieustraszona”, by przepisać na nowo historię zbrodni, która Death, destruction and loss are the foundations for lamentation, Chipowi Crawfordowi, Doh Young Kim, Tylerowi Meyrowi My gratitude goes also to Lamar Johnson Collaborative and ments o er pathways for abandoning victorious monumentality fi lm—na powierzchni czy też pod powierzchnią wody—przedsta- and Rome; or in Egyptian burial customs, placed around an inner przedstawialności, ich groza przewyższa bowiem wszystko to, co disowned the conventional monument. Cultural theorist Eric ból stał się bodźcem, który sprawi, że odrzucimy wszelkie formy attention, she seeks to erase the gap between ‘the event’ (past, odebrała jej życie. Monika Weiss proponuje nam udział w niekoń- and lamentation has been the inspiration for the vocal-musi- i Mattowi Richardsonowi za ich nieustające wsparcie techniczne especially Chip Crawford, Doh Young Kim, Tyler Meyr and Matt and celebrating the horizontal and peaceful future of humanity. wiający leżące, poruszone ciała spowite czarną materią. Sarkofag to wooden co n which contained the mummy. We shall consider wydarzyło się wcześniej; nie da się ich z niczym porównać, określić Santner argued that the monument or memorial functions as narra- przemocy i gwałtu. elsewhere, other) and its exceptional, indeed horrifi c rupture czącym się i nieprzynoszącym ukojenia akcie lamentu—przy czym cal-poetic form, lament that has extended into drama, movement, przy produkcji pomnika. Pragnę podziękować Experimental Media Richardson for their ongoing technical support for the produc- tradycyjne określenie kamiennej, oryginalnie wapiennej skrzyni, this evolution through small preparatory drawings for this ich skali i jednoznacznie zdefi niować, czym tak naprawdę były[5]. tive fetishism, a displacement of real mourning and memory: Można powiedzieć, że w świetle benjaminowskiej dialektyki of the quotidian, in order to remain beside Nirbhaya. The word opłakujemy nie tylko tę jedną kobietę, chronioną przydomkiem and contemporary songs. The oldest surviving example is The Arts EMA w University of Arkanzas oraz Adamowi Hoganowi tion of the monument. I want to thank the Experimental Media w której spoczywa ciało zmarłego; w starożytnej Grecji i Rzymie distinctively supine Nirbhaya monument and anticipate the sonic Wojny światowe, ludobójstwa, masowy głód, klęski żywiołowe, By narrative fetishism I mean the construction and deploy- prace Moniki Weiss w twórczy sposób przeobrażają nasze odczu- names one woman but then becomes, via the extended artwork Nirbhaya, ale wszystkie kobiety świata, ponieważ 16 grudnia 2012 Lament for Sumer and Ur, dating from 2004 BCE. This is a com- Projekt Nirbhaya jest częścią siedmioletniej intensywnej pracy The Nirbhaya project is a part of what has been a seven-year i Laurie Stayton za umożliwienie mojej trójwymiarowej ambisoni- Arts EMA at the University of Arkanzas and Adam Hogan and W mojej sztuce, lament kwestionuje język, naruszając jego In my art, lament questions language, polluting sarkofagi umieszczano zwykle na powierzchni ziemi, w Egipcie nato- space of Nirbhaya as sound stations across the park where, one trzęsienia ziemi niszczące życie i dobytek, niewolnictwo, kolonizacja, ment of a narrative consciously or unconsciously designed to wanie historii, a dokładnie tych momentów historii, które artystka of this title, the multiple fi gure of all women in their vulnerability w stolicy Indii Delhi, Nirbhaya została zgwałcona i śmiertelnie munal lamentation for the destruction of the city, one of the i współpracy, które będą nadal na wiele sposobów odzwierciedlane endeavor of intense learning and collaboration that will cznej stacji dźwiękowej Metamorphosis, która zostanie na stałe Laura Stayton for making possible my 3-dimentional ambisonic czystość. (...) Historia w moich projektach ukazana jest ze its purity. (...) In my projects, history is shown from miast zwyczaj pogrzebowy nakazywał wkładać do sarkofagu dodat- day, the full-scale counter-monument will be fully realized. Thus, apartheid—to tylko niektóre przykłady wstrząsających zjawisk, expunge the traces of trauma or loss that called that narrative wybiera, by przykuć naszą uwagę i skłonić do namysłu. Tworzywem to sometimes violently regulated limitations on their freedom of poraniona przez sześciu mężczyzn właśnie dlatego, że w ich oczach earliest urban centres, and is ‘spoken’ by the city’s patron goddess. w mojej sztuce. Jestem wdzięczna za wnikliwość i wsparcie, które continue to be refl ected in my work in many ways. I am grateful zainstalowana w Parku Rzeźby w Orońsku nieopodal samej rzeźby, sound station Metamorphosis, which will be installed perma- zbiorowego punktu widzenia tych, którzy są lub byli margina- the collective viewpoint of those who are or were kową, drewnianą trumnę z zabalsamowaną mumią. O kontekście we are witnesses, in anticipation of the work to come, as well as in którym próbujemy nadać formę, nie tylko po to, by ogarnąć ich sens, into being in the fi rst place… Narrative fetishism releases one jej sztuki jest synestetycznie skomponowane doświadczenie trwania, movement and choice, to the enforced social prescription of their nie była niczym więcej niż tylko kobietą [il. 3]. Lament has also found its place in many subsequent written otrzymałam na tej drodze. Ten projekt był także niezwykle ważnym for the insight and humbled by the support that I received oraz za nadzór techniczny nad częścią medialną samego pomnika. nently at the Sculpture Park in Orońsko close to the sculpture lizowani, uciskani, zapomniani, wymazani lub niszczeni. marginalized, oppressed, forgotten, erased or destroyed. tym powinniśmy pamiętać, patrząc na niewielkie rysunki przygo- recollection of the event that it will continually memorialize [fi g. 4]. ale w wielu przypadkach również po to, by opłakiwać ich skutki. from the burden of having to reconstitute one’s identity under umożliwiające przeżywanie emocji i pobudzające refl eksję. Ujęty ‘proper’ roles, ‘decent’ behaviours and spheres of confi ned action, By w pełni zrozumieć, jakie duchy nawiedzają artystkę i co literatures, from the Hindu Vedas, the Greek epics and the Jewish doświadczeniem edukacyjnym. Pragnę podziękować wszystkim, along the way. This project has been an invaluable learning Chciałabym również wspomnieć o innych instytucjach, które itself, and for their ongoing support and technical supervision of Pracuję ze śladami, pozostałościami, posthistoriami, I work with traces, remnants, post-histories, post- towawcze ukazujące leżącą Nirbhayę—pomnik i antycypując akus- This exhibition and its publication o er, therefore, an Stąd bierze się nasza potrzeba wznoszenia pomników. “post-traumatic” conditions; in narrative fetishism, the “post” is w estetyczną formułę pomnika projekt Moniki Weiss z jednej strony to moral judgement, legal limitation, and, above all physical abuse sprawia, że konsekwentnie tworzy prace oparte na wzajemnym and Christian Biblical Book of Lamentations, Book of Job and the którzy przyczynili się do wsparcia pomnika Nirbhaya. experience and I want to thank everyone who contributed przyczyniły się do rozwoju tego projektu, między innymi o Museum moving image part of the monument itself. postwspomnieniami, archiwami, fragmentami. memories, archives and fragments. tyczną przestrzeń Nirbhayi, która zostanie wykreowana przez encounter with a multi-form, multi-media, synaesthesic, emotion- Pod koniec XX wieku wielu artystów odeszło od projektowania indefi nitely postponed.[6] upamiętnia historyczne wydarzenie, z drugiej odrzuca monumen- and violence. oddziaływaniu różnorodnych środków artystycznych, zanurzmy się Psalms to Anglo-Saxon texts such as Beowulf, as well as across Nirbhaya nie byłaby możliwa bez wizji i pomysłowości Amita support to Nirbhaya monument. Sanskriti, Instytucie Goethego i Polskim Instytucie Kultury I also want to mention additional institutions which stacje dźwiękowe rozmieszczone na terenie parku, w którym stanie ally charged and historically resonant artwork. Nirbhaya distils konwencjonalnych pomników. Teoretyk kultury Eric Santner E ectively, we build a monument so as to be able to forget, talność (na rzecz intymności)—chodzi o to, byśmy nie zapomnieli na chwilę w ich afektywną przestrzeń wykreowaną w specyfi cznym Middle Eastern literatures. Later in the West, lament became Mukhopadhyaya, kuratora w sferze publicznej z siedzibą w Kalkucie Nirbhaya would not have been possible without the vision w Delhi, a także Sam Fox School of Design & Visual Arts i jej dzie- contributed to the overall development of this project, chiefl y pełnowymiarowy kontrpomnik. Tak więc stajemy się świadkami and transforms the aesthetic procedures and formal languages twierdzi, że pomniki i monumenty są przejawem fetyszyzmu narra- charging its inert form to remember on our behalf. As a fetish, tego, o czym się dowiedzieliśmy, czego doświadczyliśmy, co czuliśmy; dialogu mediów: mamy tu nakładające się obrazy—pozornie nieru- a recurring mode in Baroque Opera, perhaps most famously [I] PROJEKT NIEMONUMENTALNY [I] THE UNMONUMENTAL w Indiach. W 2014 roku Amit zaprosił mnie do udziału w jego serii and resourcefulness of Amit Mukhopadhyay, curator in the kanie Carmonowi Colangelo za wspieranie tej monografi i. W ciągu among them Sanskriti Museums, Goethe Institute, and Polish oczekującymi narodzin dzieła, a zarazem świadkami kontemplują- honed by Monika Weiss across her long series of audio-visual- cyjnego, przekierowują bowiem autentyczną żałobę i pamięć however, it marks the site of that which we should remember dzięki pomnikowi nasze ciała, uwrażliwione i współczujące, stają [III] THE WORK OF MOURNING chome a jednak zmienne; wielkoformatowe, wykonane nietypową in the a ecting melancholy of Dido’s Lament from Henry Purcell’s indywidualnych projektów artystycznych w cyklu Lament. W obe- public sphere based in Kolkata, India. In 2014 Amit invited me ostatnich siedmiu lat wielu studentów architektury i sztuki w Sam Cultural Institute in Delhi; as well as Sam Fox School of Design cymi zdarzenie z przeszłości, które pomnik ten będzie nieustająco sonic-performance-graphic works over the past twenty years. w inne miejsce: „Fetyszyzm narracyjny rozumiem jako tworzenie while disavowing the pain of remembering at the same time. As się niejako współtowarzyszami tych, których artystka przywołuje, metodą rysunki; wreszcie wszechotaczający dźwięk. Wszystkie te opera Dido and Aeneas (1688). Scholars of African-American Pulsując powolnym, hipnotycznym rytmem, unieruchamiają nas Mesmerizingly slow, soliciting prolonged immobility in enthralled cnym kształcie Nirbhaya trafi a do kraju mojego pochodzenia i do to contribute to his series of individual artist projects in a series Fox School of Design and Visual Arts w Washington University in & Visual Arts and its dean Carmon Colangelo for supporting upamiętniał [il. 4]. In her practice, often inspired by the necessity to re-remember i upowszechnienie narracji, która—świadomie bądź nieśwadomie— a result of this realization, many contemporary artists in the czy to za pomocą form tradycyjnych, jak sugestywne, materialne Monika Weiss’ artworking summons me as an art historian to komponenty składają się na kontrpomnik, którego przestrzeń skłania musical culture have identifi ed an extended tradition of African i zniewalają wzrok; każą śledzić najdrobniejszą zmianę w fałdach gazing, calling for acute attention to subtle changes in the folds Orońska dzięki zaproszeniu Eulalii Domanowskiej, byłej dyrektorki titled Lament. Nirbhaya in its current form comes to my country St. Louis, stało się integralną częścią zespołu pracującego nad moim this publication. Over the past seven years a number of students Wystawa i towarzysząca jej publikacja to okazja do spotkania real events or focus on specifi c places of events, Monika Weiss ma na celu wymazanie śladów traumy i straty leżących u podłoża 1990s began to create counter-monuments as artistic interven- kompozycje rysunkowe, czy bardziej tradycyjnych, jak generowane wander in my virtual feminist museum as I seek to enter its depth nas do postrzegania zjawisk w skali historycznej; jego wizualno- ‘sorrow songs’ arising not only from literal death but also from materii i ruchach udrapowanych ciał; przyciągają uwagę przejmującą of cloth or movements of the draped body, in performance or [9] Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, narodowej instytucji of origins, and to Orońsko’s public park thanks to the invitation projektem, w tym Jun Bae, Yu-Cheng Hsieh, Grace Kang, Yulin Peng in architecture at the Sam Fox School of Design & Visual Arts z dziełem sztuki o rozbudowanej, zróżnicowanej formie; dziełem has sought out many forgotten stories and overlooked sites of tej narracji… Fetyszyzm narracyjny uwalnia nas od konieczności tions that require our work of thinking and feeling. Both elektronicznie dźwięki i obrazy. Za pomocą tych środków artystka and convey its a ect and its project. There her artworks might -akustyczna moc przenosi nas do mityczno-poetyckiego świata the social death infl icted on enslaved peoples lamenting their choreografi ą gestów eleganckich dłoni, które to wznoszą, to opadają; fi lmed, provoking intense engagement with the choreography of dziedzictwa, która przyczyniła się do ujęcia Nirbhayi w kontekście of Eulalia Domanowska, former director of the Centre of Polish i Makio Yamamoto. Chciałabym także wyrazić wdzięczność CEL, at Washington University have been integral part of my team, multimedialnym, synestetycznym, pełnym emocji i odniesień anguish in the traumatic history of the European world and zrekonstruowania naszej własnej tożsamości po poniesionej stracie, thought and a ect are incited by the form, process, materialities, próbuje zniwelować przepaść między wydarzeniem, do którego converse with the cultural analyst and art historian Aby Warburg, starożytnych i chrześcijańskich wyobrażeń kultury Zachodu. dehumanisation and loss of freedom. In his foundational text, emitują dźwięki niebędące ani muzyką, ani językiem—prace Moniki poignant gestures of elegant hands winding and unwinding, [7] monumentalności i antymonumentalności. Sculpture in Orońsko, National Heritage Institution of Poland, Centre for Design & Architecture-Creative Exchange Lab oraz jej including Jun Bae, Yu-Cheng Hsieh, Grace Kang, Yulin Peng and do historii, która nie przestaje być aktualna. W Nirbhayi artystka beyond by focussing, albeit not exclusively, on the violation of gdy znajdujemy się w sytuacji »posttraumatycznej«; w fetyszyzmie duration and pathos of artworks that resist closure. się odnosi (przeszłym, odległym, obcym) i nagłym, prawdziwie inevitably, about gestures and the pathosformel of lamentation, The Soul of Black Folks (1903), African American scholar W.E. Du Weiss, fi lmy i performance, już od lat kierują nas ku wydarzeniom rising and falling, with its own sonic environment that is neither [3] Długie rozmowy i wsparcie ze strony mojej drogiej przyjaciółki, who contributed to framing Nirbhaya in the context of monumen- założycielce i dyrektorce Jasmin Aber, za zorganizowanie indywidu- Makio Yamamoto. Lastly, I want express my gratitude to CEL, przetwarza i doskonali język formalny i estetykę, które konse- the humanity of women. Perhaps I should rephrase that. By narracyjnym owo »post« jest w nieokreślony sposób odsunięte przerażającym „wtargnięciem” tegoż wydarzenia w naszą codzien- or meet with a painting by Sandro Botticelli and other Italian Bois concluded with a long chapter on the ‘Sorrow Songs’. Writing historycznym: tym zapomnianym i tym pamiętanym, lecz nie music nor language, Monika Weiss’ works have long solicited [6] poetki Meeny Alexander, były nieocenione w moim zrozumieniu tality and anti-monumentality. alnej wystawy w CEL | Kranzberg Arts Foundation w St. Louis, której Center for Design & Architecture-Creative Exchange Lab, and kwentnie rozwijała w ostatnich dwudziestu latach, tworząc długie making the moving bodies of women, often including her own, w czasie” . ność—ponieważ chce być blisko Nirbhayi. I choć słowo „Nirbhaya” and Dutch artists of the early modern era in Europe, research [IV] FORMUŁA PATOSU of their continuing legacy, Joseph Winters states: ‘Du Bois opłakanym, odwiecznym, byśmy mogli doświadczyć ich osobiście our attention to historical events: forgotten, remembered, not yet [II] UNDOING TIME i stawieniu czoła głębokim kulturowym i społecznym konsekwencjom Long conversations and gracious encouragement frommy towarzyszyła seria międzynarodowych paneli dyskusyjnych zain- its founder and director Jasmin Aber, for organizing a solo exhi- cykle audio-wizualno-performatywno-grafi cznych prac. W sztuce a mobile alphabet of pathos, her art speaks against violence W efekcie wznosimy pomniki, ponieważ chcemy zapomnieć, oznacza tę jedną, konkretną kobietę, to za sprawą wielowymiarowego the history and meaning of the triumphal arch, and face troubling suggests that the sorrow songs articulate a mournful hope to dzięki muzycznie wychoreografowanemu obrazowi czasu: bowiem mourned, or immemorial, so that we experience their condition morderstwa Jyoti Singh w 2012 roku i tego, co moja artystyczna dear friend, the poet Meena Alexander, were invaluable in spirowanych pomnikiem Nirbhaya, moderowanych przez Ricka Bella. bition at CEL | Kranzberg Arts Foundation in St. Louis, accom- często inspirowanej potrzebą ponownego przypomnienia autenty- at levels that reach back to the most archaic origins of ritual przerzucamy ciężar pamięci na nieruchome, obojętne bryły, by dzieła nazwanego jej imieniem przekłada się ono na zmultiplikowaną questions pertaining to gender, sexual di erence and the ‘rapish’ Lament towarzyszący śmierci, destrukcji i stracie zapoczątkował the world. In other words, the capacity of enslaved black czas jest tu ramą a zarazem medium dzieła. a ectively through a musically choreographed image of time: time [4] odpowiedź na to wydarzenie może oznaczać. Meena Alexander jest my understanding and facing the deep cultural and social rami- Ta monografi a nie byłaby możliwa bez ważnych spostrzeżeń panied by a series of international panel discussions inspired by cznych wydarzeń Monika Weiss powraca do bolesnych epizodów confrontations with life and death, terror and pathos. pamiętały za nas. A pomnik, niczym fetysz, wyznacza miejsce tego, Theses on the Philosophy of History (also known as On the Concept fi gurę wszystkich kobiet, których prawa i wolności są brutalnie order of violence against women. wiele form wokalno-muzyczno-poetyckich, to w nim mają swoje Americans to voice and express the pain and su ering embodied Nirbhaya to wielowymiarowy projekt mocno rezonujący is both her frame and medium. słynną poetką i była piękną osobą. Bardzo za nią tęsknię. Fragmenty fi cations of what happened to Jyoti Singh in 2012 and what my historyków sztuki, którzy odnieśli się do mojego projektu oraz Nirbhaya monument, and moderated by Rick Bell. naznaczonej cierpieniem i traumą historii nie tylko Europy, ale Monuments imply the holding of the past before us in the o czym powinniśmy pamiętać, a jednocześnie wypiera ból związany of History) was written by Walter Benjamin (1892–1940) as he ograniczane; które muszą wypełniać „właściwe” role narzucone przez In Nirbhaya, evolving since 2015, we shall also obliquely korzenie dramat, choreografi a, współczesne utwory wokalne, within the arrangements of white supremacy is pivotal to the w teraźniejszości. Artystka, zainspirowana zbrodnią dokonaną Nirbhaya is a complex project deeply resonant for the [11] transkrybowanego dialogu między mną a Meeną, moderowanego artistic response to the event of her murder might mean. Meena do całokształtu mojej twórczości, w tym Griseldy Pollock (Leeds This monograph would not have been possible without the i świata, koncentrując się głównie (choć nie tylko) na aktach prze- present. Today, however, many monuments, and specifi cally z pamiętaniem. W wyniku tej konstatacji wielu współczesnych sought to escape in September 1940 from a Europe then ruled by społeczeństwo i zachowywać się „przyzwoicie”, gdyż ich zachowanie confront a hideous crime transformed, however, by artworking pieśni. Jednym z najstarszych przykładów utworu poświęconego imagination construction of a more racially just world.’ [10] w indyjskim mieście Delhi w 2012 roku i reakcją, jaką wywołała ona present. Inspired by a murderous event in the Indian city of Delhi [3] przez Buzza Spectora i przeprowadzonego w 2015 roku, poprzedziły was an amazing poet and a beautiful person and I miss her University), Marka McDonalda (The Metropolitan Museum of Art), important insights by the art historians who contributed essays mocy wobec kobiet, odbieraniu im człowieczeństwa . Innymi statues, have become the targets of intense worldwide debate artystów już na początku lat 90. zaczęło tworzyć kontrpomniki — the forces of genocidal fascism. This text only began to circulate podlega moralnemu osądowi; a przede wszystkim kobiet doświadcza- into the work of mourning. Since mourning is always endless, opłakiwaniu jest sumeryjski Lament nad upadkiem Ur datowany This historical-political dimension of what is being lamented, na całym świecie (piszę o tym w ostatniej części artykułu), powołuje in 2012; and the subsequent worldwide response (that I shall późniejszą realizację pomnika Nirbhaya, a także niniejszą monografi ę. deeply. Excerpts from the transcribed dialogue between myself Kalliopi Minioudaki (Ateny) i Katarzyny Falęckiej (Tunis/Berlin); for this publication, including Griselda Pollock (Leeds University), słowy, artystka tworzy rodzaj mobilnego alfabetu złożonego and even violent desecration as di erent communities question artystyczne interwencje wymagające od odbiorcy wykonania własnej in the community of European thinkers following its publication jących fi zycznej przemocy i gwałtu. we are invited by the extended artwork to remain with a spirit, na rok 2004 p.n.e. W tekście wyrażającym rozpacz nad upadkiem combined with resistance enacted in the creation of the lament, nas na świadków—wprawdzie odległych i spóźnionych, ale za to address in the fi nal section), the artist calls us to be a remote, Z pewnością jednak rozmowy, które miały miejsce wówczas— and Meena, moderated by Buzz Spector and conducted in 2015, a także tekstów autorstwa Eulalii Domanowskiej (Politechnika Mark McDonald (The Metropolitan Museum of Art), Kalliopi z kobiecych ciał, łącznie z jej własnym. Jej sztuka jawnie opowiada who or what is, or should be, remembered, and by what form pracy—przeżycia i przemyślenia. Albowiem forma tych dzieł sztuki, in French in 1947 and in English in 1968. Composed of twenty not Warburg’s dancing Nympha, the embodiment of enlivening Ur, jednego z najstarszych ośrodków cywilizacji, słowa boleści introduces a critical dialectic when we approach the role and trwale i nieprzerwanie świadczących o tym wydarzeniu. Nirbhaya removed, belated but permanent witness to that event. As an poruszające tematy traumy, uzdrowienia i gniewu—już zapowiadają preceded the subsequent realization of Nirbhaya monument, Białostocka) i Buzza Spectora (Nowy Jork). Jestem również Minioudaki (Athens), and Katarzyna Falęcka (Tunis/Berlin); się przeciwko przemocy, nawiązując do najbardziej archaicznych, of commemoration. These are complex issues. When is an event ich materialność, patos, a także czas i proces wpisane w ich odbiór small sections, the most widely quoted is Thesis VI: ‘To articulate energy, but nonetheless a messenger of life and death in our times. wypowiada bogini—opiekunka miasta. Motyw opłakiwania pojawia a ective force of mourning memorials that also perform as jako dzieło sztuki posługuje się retoryką wizualną i formułami artwork, however, Nirbhaya also converses creatively with the narodziny projektu Nirbhaya, który od tego czasu stworzyłam dla as well as this monograph, yet the ideas about trauma, healing, wdzięczna Davidowi Lelyveld za włączenie fragmentów transkry- as well as art critical texts by Eulalia Domanowska (Białystok rytualnych form konfrontacji człowieka z życiem, śmiercią, an event except in its translation into formal memory? But pobudzają naszą myśl i emocje—inicjują działanie, którego nie da the past historically does not mean to recognize it “the way it [III] PRZEPRACOWYWANIE ŻAŁOBY ‘She’ is evoked by protective naming of course, Nirbhaya: she, the się również w późniejszej literaturze: świętych księgach hinduizmu anti-monuments against systemic violence and injustice enacted patosu (patosformeln), które szczególnie wyraźnie uwidoczniały visual rhetorics and pathos formulae of European art during [4] [7] Orońska i dla świata. and wrath, which were then spoken between us, certainly bowanych rozmów między mną a Meeną Alexander. Dziękuję również Technical University) and Buzz Spector (New York). I am also grozą i patosem . then, memory no longer belongs to those who have been either się zatrzymać . really was.” [Ranke] It means to seize hold of a memory as it fl ashes fearless, in order to overwrite the history of a crime that killed Wedach, starożytnej epice greckiej, w tradycji judeochrześci- against women in the world today. się w sztuce europejskiej w okresach wzmożonego zainteresowania the periods of its most intense commitment to imagining life, death, [8] Podczas pracy nad tym projektem, składającym się z dwóch foreshadow the project that I have since developed for Orońsko Maciejowi Aleksandrowiczowi za poruszające wprowadzenie oraz grateful for the inclusion of the excerpts from transcribed conver- Pomniki są niejako powołane do tego, by wprowadzać przeszłość the agents or the victims of an event. The event morphs into up at a moment of danger.’ Projekt Moniki Weiss i próba odczytania zawartych w nim znaczeń her. Monika Weiss now o ers us a form for an eternal and restless jańskiej—w biblijnych Lamentacjach Jeremiasza (Trenach), Księdze Lamentation has also generated visual images, the fore- kwestiami związanymi z życiem, śmiercią, władzą, pożądaniem, power, desire, violence and ecstasy, fear and sorrow.[1] For this siostrzanych pomników, otrzymałam niezliczone wyrazy wsparcia and for the world. Weronice Elertowskiej za liczne rozmowy, które poprowadziła ze sations between Meena Alexander and myself. I thank also w przestrzeń teraźniejszości. Dziś jednak część pomników, szcze- a memory incited by the monument in those who are called to be This reverses the trend to monumentalize and, in a sense, i emocji, skłoniła mnie do wędrówki po moim własnym wirtualnym lamentation to which we are hereby summoned for one woman, Hioba oraz Psalmach, a także w tekstach anglosaksońskich, jak most amongst which, in Western Christian visual art, focuses przemocą i ekstazą, lękiem i rozpaczą[1]. Z tego względu projekt reason, I shall approach it in part through art history. [II] UNIEWAŻNIAJĄC CZAS to pacify the past. Instead, artists are responding to an urgency muzeum feministycznym[9]. W przestrzeni tego muzeum jej prace the woman shielded by the nomination Nirbhaya, but also all np. Beowulf, oraz literaturze Bliskiego Wschodu. W późniejszym [1] Arch (Vessel), 2018 ze strony ludzi z całego świata. Choć być może nie potrafi ę wymie- Throughout working on this project composed of two sister mną na przestrzeni kilku miesięcy, podsumowujące niniejszą mono- Maciej Aleksandrowicz for a moving introduction and Weronika gólnie posągów przedstawiających postacie historyczne, stała się the keepers of the event in their own remembrance. In the wake [3] Nirbhaya, 2021 on the Lamentation of Christ, associated with the Deposition [5] Caravaggio, Złożenie do grobu | The Entombment of Christ, 1603–1604 Moniki Weiss rozpatruję również w perspektywie historii sztuki. In Nirbhaya, we watch and listen to Two Laments (19 Cantos) nić wszystkich, którzy przyczynili się i nadal sią przyczyniają do monuments, I have been blessed with countless expressions grafi ę. Zespół redakcyjny pod kierunkiem Haliny Gajewskiej i piękne Elertowska for the many conversations she conducted with me przedmiotem burzliwej, ogólnoświatowej debaty, niektóre uległy of ‘the event’ or the many ‘events’ of the mid-twentieth century, to recognize our dangerous present as the living form of unre- [4] Nirbhaya, 2021– można by włączyć w ciąg przedstawień, w których żałoba i cierpie- women, because, in the event of 16 December 2012 in the Indian okresie na Zachodzie motyw lamentu powracał często w operze from the Cross, where the lifeless body is carefully taken Za sprawą Nirbhayi oglądamy i wsłuchujemy się w Dwa 2015–2020, a continuous video-poetic projection, sound, single powstania Nirbhayi, chciałabym wspomnieć o mojej głębokiej of support from people around the world. While I might not be tłumaczenia Izabeli Suchan są podstawą tej książki, podobnie jak over a span of several months and which conclude this mono- nawet profanacji, ponieważ różne grupy społeczne kwestionują such as industrialized world war and threatened nuclear war, Walter Benjamin (1892–1940) pisał swoje Tezy na temat fi lozofi i solved violence. Hence our recognition of all our danger calls nie wyrażone zostały za pomocą gestów opisanych przez teoretyka capital of Delhi, this one person had ceased in the eyes of the six barokowej, jednym z najbardziej spektakularnych przykładów jest down and entombed by a group of fi gures, all expressing their lamenty (19 pieśni) / Two Laments (19 Cantos), 2015–2020, cykl channel cinema style installation. We stand before Dafne wdzięczności dla Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku i obecnego able to name everybody who has contributed and continues to jej grafi czny wyraz dzięki Irinie Pavlovej. Dziękuję. graph. The editorial team directed by Halina Gajewska and the dotychczasowe ustalenia odnoszące się do kwestii kogo, co i w jakiej fascist and Stalinist totalitarianism and racialized and politicized historii / Thesis on the Philosophy of History [przyp. tłum.: znane the past forward to agitate us now into a state of constant alert kultury i historyka sztuki Aby’ego Warburga jako formuły patosu men who raped and so viciously tortured her that her internal poruszająca, melancholijna aria Lament Dydony z opery Henry’ego anguish, watched by a grieving mother. Caravaggio realized this zakomponowany jako nieprzerwana wideo-poetycka projekcja (for Nirbhaya) 2020, large-scale, vertically hung, graphite powder, dyrektora Macieja Aleksandrowicza za umieszczenie pierwszej contribute in some capacity to Nirbhaya, I want to mention my Chcę wyrazić wdzięczność mojemu partnerowi życiowemu beautiful translations by Izabela Suchan make this book come formie powinniśmy upamiętniać. Są to bardzo złożone zagadnienia. genocides, philosophers and sociologists, theologians and novel- też pod tytułem O pojęciu historii] we wrześniu 1940, gdy próbował and to make our sorrow an incitement to tolerate no longer (pathosformeln); można by zestawić je z obrazami Sandro injuries led to her death to be anything other than what they Purcella Dydona i Eneasz (1688). Badacze muzyki afroamerykańskiej iconography with dramatic realism in his Entombment of Christ oraz utwór dźwiękowy, rodzaj jednokanałowej instalacji w stylu archival glue, water, dry pigment—a series of abstract, material wersji pomnika w kolekcji Parku Rzeźby, a także kuratorce mojej deep gratitude to the Centre of Polish Sculpture in Orońsko Kurtowi Gottschalk za jego nieustanny entuzjazm i wsparcie. together, as is the brilliant design by Irina Pavlova. Thank you. Wszak wydarzenie staje się wydarzeniem, dopiero wtedy, gdy ists, artists and fi lmmakers have confronted the challenge of uciec z zawładniętej przez ludobójczy faszyzm Europy. Jednak human violation. Botticellego czy też włoskich i holenderskich malarzy wczesnej considered woman [ fi g . 3 ] . opisali bogatą tradycję tzw. „sorrow songs” (pieśni żałosnych), (1603–04, commissioned for the Santa Maria in Vallicella, now in

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25

1 1 4 1 4 1 4 1 1 1 1 4 1 1 4 1

GRISELDA POLLOCK 24 WIERNOŚĆ PAMIĘCI JAKO NIEUSTAJĄCY LAMENT THE FIDELITY OF MEMORY IN AN ENDLESS LAMENT 25 GRISELDA POLLOCK 26 WIERNOŚĆ PAMIĘCI JAKO NIEUSTAJĄCY LAMENT THE FIDELITY OF MEMORY IN AN ENDLESS LAMENT 27 WIERNOŚĆ PAMIĘCI JAKO NIEUSTAJĄCY LAMENT THE FIDELITY OF MEMORY IN AN ENDLESS LAMENT 29 GRISELDA POLLOCK 30 WIERNOŚĆ PAMIĘCI JAKO NIEUSTAJĄCY LAMENT THE FIDELITY OF MEMORY IN AN ENDLESS LAMENT 31 GRISELDA POLLOCK 32 WIERNOŚĆ PAMIĘCI JAKO NIEUSTAJĄCY LAMENT THE FIDELITY OF MEMORY IN AN ENDLESS LAMENT 33 GRISELDA POLLOCK 34 [10] Sustenazo (Lament II), 2010–2012 35 GRISELDA POLLOCK 36 WIERNOŚĆ PAMIĘCI JAKO NIEUSTAJĄCY LAMENT THE FIDELITY OF MEMORY IN AN ENDLESS LAMENT 37 GRISELDA POLLOCK 38 WIERNOŚĆ PAMIĘCI JAKO NIEUSTAJĄCY LAMENT THE FIDELITY OF MEMORY IN AN ENDLESS LAMENT 39

śpiewano je nie tylko, by opłakiwać faktyczną śmierć, ale również the Pincoteca, Vatican City) [fi g. 5]. The grieving mother becomes którego kompozycja opiera się na wyraźnym przeciwstawieniu Polish sculptor Alina Szapocznikow.[12] There I drew upon […] zostajemy zmuszeni do zanurzenia się w trwodze owej the animation of the inanimate accessories, and in the community bądź sfi lmowany, dźwięk, rysunek i wybrane ,,momenty” historii, holding the head in one’s hands, even collapsing completely rytmiczne gesty i emocje przeradzają się w formy kulturowe, którym My emphases in these passages open my eyes and ears to the mediów. Analiza starożytnych greckich i irlandzkich rytuałów Sublime, Austin suggests that lamentation moves ‘toward an Celowo zasygnalizowałam tu kilka możliwych punktów wyjścia dla The outcome of the encounter is, Ettinger explains, not predictable. śladów traumy. Stacja zapewnia jedynie przestrzeń, w której może be but, as Lacan puts it in his seventh seminar, the limit, [VI] ŁUK I SARKOFAG inspired or even compelled to make a work to call upon the many, [VII] POMNIKI MIŁOŚCI I PRZEMOCY the British Empire, which, in almost Roman terms, laid its Ypres (zwanej też bitwą pod Passchendaele); reprezentowali różne the dead woman in a variety of classic gestures: hands raised, śmierć społeczną, jaką było pozbawienie czarnych Amerykanów the central fi gure in the monumental form of The Pietà where osi pionowej i poziomej, złagodzonym nieco przez wprowadzenie French literary theorist Julia Kristeva’s reading of Holbein’s cezury, jaką jest zgon, albo do marzenia o niewidocznej drugiej of the artists in our world, a world shaped by the traumatizing dowodzi, że artystka przyswoiła sobie głęboki sens myśli, która in utterances of woe. Lamentation is, therefore, not silent. It bliższa jest kategoria wzniosłości niż piękna. artworking by Monika Weiss across the many elements that form związanych z opłakiwaniem i żałobą pozwala dokonać krytycznego abyss of language… overwhelmed with the idea of loss rather than dalszej interpretacji projektu Nirbhaya, albowiem zawarte w nim to nastąpić. Transmisja jest więc spodziewana, ale niepewna; nie the frontier of death—or should we say self-death?—in far from this young woman’s home and short life to meditate upon monumental hand upon the capital city of colonized India in narodowości i pochodzili z wielu krajów: Australii, Kanady, Indii, faces covered, heads held in their hands, bodies bowed, mouths wolności i człowieczeństwa. Afroamerykański uczony W.E. Du Bois the Virgin Mother, alone or, rarely with helpers, holds the lifeless emocjonalnej formuły patosu—by posłużyć się terminem painting as positing a perplexing contradiction. Kristeva senses stronie. Czy Holbein pozostawia nas samym sobie, podobnie violence in the twentieth century that, I have argued, e ectively niegdyś za pomocą teologicznie podbudowanych wyobrażeń, also associated with the voice but not with spoken words. Analizując—na przykładzie melodramatu i baletu romanty- Nirbhaya. I want to draw attention to terms such as enveloping, rozróżnienia między tym, co nazwałam formułą estetyczną a spon- the lost object’, I think, on the contrary, that we are confronted in wątki mogą sprawić, że mylnie odczytamy tę pracę jako zaproszenie The transport is expected in this station, and it is possible; dochodzi do niej na każdym spotkaniu; nie każdy, kto wypatruje life where life glimpses death as if from its inside (Lacan Czy pojedynczy, wertykalny łuk jest architekturą, czy może architek- her in the forms made by this artist from another time and place? W 2011 zostałam zaproszona do Nowego Delhi, by spędzić tam miesiąc massive stone writing. I was, therefore, taken to see the also Południowej Afryki, Zjednoczonego Królestwa. W bitwie pod open in howls of grief. Towering above them on a column is zakończył swoje fundamentalne dzieło The Soul of Black Folks body of her adult son. Michelangelo carved his Pietà in 1498–99 Aby’ego Warburga—widocznej w pochyleniu głowy odwiecznej that in Holbein’s Protestant confrontation with the entombed jak wyobrażał sobie Chrystusa na chwilę porzuconego; czy ruptured the link between the theological imaginary of European kształtowała europejską tradycję sztuki fi guratywnej, jakże często In English, there is a phrase ‘howling with grief’. Lamentation cznego—współczesne przejawy i formy lamentu w kontekście private confrontation, intimate mourners, the expressivity tanicznym wyrażaniem bólu i smutku, nawet jeśli dostrzegamy the Nirbhaya precisely with a form of making present something do opłakiwania śmiertelnej zbrodni, do której doszło Delhi w 2012 but the transport-station does not promise that passage transportu będzie w stanie go zobaczyć. Pole transsubiektywne 1986 [1959–60]). Could such a limit be experienced, via toniczną figurą ciała astralnego, czymś w rodzaju nowego kolosa? jako profesorka wizytująca (Getty Visiting Professor of Art History) iconic India Gate, itself a memorial shrine to the dead—but Ypres zginęło ponad 200 000 żołnierzy. Nazwiska poległych przy- a sculptural group of David with the decapitated head of Goliath, (1903), obszernym rozdziałem poświęconym tego typu pieśniom. (St. Peter’s Basilica, Vatican City), [fi g. 9].. In addition to icono- matki i ledwie dostrzegalnym geście jej lewej dłoni, której lekko dead body of an incarnated deity: ‘Humanization has reached its przeciwnie zaprasza nas do przemiany grobu Chrystusa w grób Christian art and the post-catastrophic imaginary of our own posługującej się językiem ciała i kategorią patosu. Jednocześnie is thus associated with groans rising from deep within the body’s fi lozofi cznych teorii wzniosłości oraz nowych koncepcji medycznych of the body, winding round and round, endless repetition, an w nich podobieństwa do znanych z historii sposobów konfrontowania radically other than both loss and the lost object.[23] roku; do przeżywania bólu i cierpienia, które poprzedziły okrutną of remnants of trauma will actually take place in it. It only macierzy to pole, w którego obszarze nie można mówić o pewności artworking, as a threshold and a passage to the Other? If so, Co się stanie, jeśli zdublujemy pojedynczy łuk i ustawimy go nie w Wyższej Szkole Sztuki i Estetyki Uniwersytetu im. Jawaharlala through war and conquest. The India Gate is a Triumphal Arch pominają o kolonialnym i imperialnym aspekcie Europejskich Sił David being the symbol of the city of Florence (not the Rome Zdaniem Josepha Wintersa, opisującego wciąż żywą tradycję „sorrow graphically elaborating the theological interpretation of a Biblical rozchylone palce wyrażają bezradność, jakby nie mogła pojąć highest point.’[13] życia, do uczestnictwa w tej zobrazowanej śmierci, a więc do indecipherably wounded times. Yet, as I propose this argument, Monika Weiss ma świadomość, że dzisiaj artyści muszą myśleć cavities at the frontier of pure sound and articulated meaning. i psychologicznych, Linda M. Austin defi niuje tę wyjątkową kombi- unreachable sorrow. I am also beginning to identify the aesthetic się ze śmiercią, destrukcją, utratą. Austin pisze o góos jako ,,języku I have been purposely weaving a series of points of entry to śmierć. Moglibyśmy zredukować ten pomnik wraz z towarzyszącymi supplies the space for this occasion. The passage is expected czy stuprocentowej szansie[25]”. is it only the death-frontier that is traversed here? Is death wzdłuż pionowej, lecz wzdłuż horyzontalnej osi? Jaki efekt da nam [VII] MONUMENTS OF LOVE OR VIOLENCE Nehru (JNU). Była to moja pierwsza wizyta w Indiach. Ponieważ nie modelled on the Roman prototype. The India Gate is a descen- Ekspedycyjnych, do których należało wielu żołnierzy pochodzących of this story). This scene represents the mythic narrative of the songs”, Du Bois „sugeruje, że »sorrow songs«, mimo swego żałobnego narrative, both these images are signifi cant here for two reasons. odwróconego porządku czasu—wszak to nie matka winna opła- Kristeva argues that at the intersection of Catholic theology włączenia jej w nasze własne życie? Czy aby żyć ze śmiercią that we are dislocated through historical events from the imagina- i tworzyć w oparciu o nowe, nieustannie rozwijające się media, by At worst, grief wracks the body with uncontrollable sobs, or it nację „słuchowo-gestykulacyjną” jako ,,język traumy”[16]. Austin, language that so as to create spaces and modalities in our tragic traumatycznym”, który brzmi: Nirbhaya, a work whose narrative occasion might well mislead us mu kompozycjami dźwiękowymi i wideo-pieśniami do elegii opła- but uncertain; the transport does not happen in each Ettinger wprowadza tu wątek kreowania przez sztukę trans- the only domain of the beyond?[29] przekształcenie historycznego monumentu upamiętniającego wojnę byłam turystką, lecz gościem instytucji naukowej zapewniono mi dants of Rome’s triumphal arches such as the Arch of Titus z Indii. Inskrypcja w mauzoleum, której autorem jest Rudyard foundation of the Roman Republic. Dominating the scene is charakteru, niosą ze sobą nadzieję. Innymi słowy, fakt, że zniewoleni In the paintings we confront living bodies and a dead body. The kiwać śmierć swojego syna. Przedstawienie kobiety trzymającej with its spiritual understanding of the death of Christ and the i aby ją ożywić—albowiem żywe ciało, w przeciwieństwie do tion of redemption that created the art of the Renaissance, I need forma dzieł sztuki była jak najbardziej adekwatna do dzisiejszych can be formally uttered in formulae such as ‘Woe is me!’ Lament opierając się na kluczowych badaniach Margaret Alexiou na temat modern world that challenge our depleted a ectivities banalized to think we are being invited to mourn one truly appalling death kującej tę konkretną śmierć, czy też wiele innych śmierci, których ta encounter and for every gazing subject. The matrixial tran- subiektywnej przestrzeni—może się to odbywać poprzez ,,doświad- i imperialną siłę w obiekt będący zarazem chrzcielnicą wypełnioną Let me situate myself. I was invited to New Delhi in 2011 to komfortowe warunki; miałam do dyspozycji samochód z kierowcą, (ca. 81 CE) that has been the inspiration for The Arc de Triomphe Kipling brzmi: a triumphal arch, the stage for this drama in three acts. czarni Amerykanie mogą przemówić, wyrazić swój ból i cierpienie dramatic device that signifi es this radical di erence between life na kolanach dojrzałego mężczyznę stanowiło nie lada wyzwanie; novel Protestant insistence on the reality of su ering, this sztywnego trupa jest ciałem tańczącym—nasze życie nie staje to evoke this artistic tradition precisely to defi ne the di erence wyzwań, do konfrontacji ze współczesnymi traumami, cierpieniem moves primordial grief into a minimally aesthetic formalization: greckiego lamentu rytualnego, zauważa: „Opłakiwanie jako wyraz and hardened in the cheap theatricality of modern media. This […] spontaniczne i jakby bezwiednie, ma na celu tymczasowe in the city of Delhi in 2012, feeling horror at the extreme su ering jedna byłaby symbolem. Wszak opłakiwanie i lament zawsze wiążą subjective fi eld is a fi eld in whose scope there is no point in czenie obiektu lub uczestniczenie w procesie tworzenia”. Zgodnie wodą i rodzajem ożywionej trumny? Czy w tym układzie triumfalny spend one month as the Getty Visiting Professor of Art History którym przemieszczałam się, gdy moi gospodarze osobiście nie mogli in Paris, the Wellington Arch in London, the Arcul de Triopf in I introduce Botticelli’s painting work into my discussion of [25] [VI] THE ARCH AND THE SARCOPHAGUS generowane przez system oparty na dominacji białych ma zasadnicze and death is the formal use of the axis vertical versus horizontal. Michał Anioł poradził sobie z nim, opracowując po mistrzowsku painting o ers us ‘an unadorned representation of death’ which się na skutek utożsamienia się ze śmiercią jakimś danse macabre, of contemporary art of a comparable gravity. i destrukcją, których (ocalałymi) świadkami jesteśmy każdego a poem, song, or piece of music, which expresses sorrow that szoku spowodowanego czyjąś śmiercią ma swoją starożytną nazwę: exploration of ancient Greek or Irish rituals of lamentation and uwolnienie ciała i umysłu spod naszej kontroli. Język traumaty- and torture that preceded it. We might reduce the monument and się ze śmiercią, destrukcją, utratą. Jednak sztuka to rodzaj transfor- speaking either of certainty or of absolute chance. z tym, dzieło nie musi być już nośnikiem znaczeń, formą narracji czy militaryzm ustąpi miejsca żałobie i lamentowi nad zbrodnią? Wydaje in the School of Art and Aesthetics of the Jawaharlal Nehru się mną zająć. Goszcząca mnie profesor Kavita Singh i jej doktorantki Bucharest as much as the India Gate in Delhi. Pamięci Armii Imperium Brytyjskiego, która stacjonowała tu the installation Nirbhaya by Monika Weiss for three reasons. znaczenie dla konstruowania wyobrażeń o bardziej sprawiedliwym, The second element to note is the di erentiation between draperię okrywającą kolana matki, na których spoczywa ciało syna: conveys to the viewer ‘an unbearable anguish before the death według innej dobrze znanej wizji Holbeina?[14]. There are several contemporary artists whose envy of, and dnia. Nasuwa się tu pytanie, czy sztuka, z całym jej dziedzictwem someone has died. These profoundly visceral, sonic, rhythmic γόος [góos], pierwotnie oznaczała ona przeraźliwy lament, jaki nad mourning also enable us to make a critical distinction between czny sygnalizuje wewnętrzną dezintegrację, stan, w którym its related sounds and video cantos to being elegies or laments macji— przekształca dane wydarzenie za pomocą artystycznych deklaracją intencji. Tutaj ważna jest nie tyle klasyczna opozycja się, że tak—Nirbhaya odbierze Bramie Indii jej historię. University (JNU). It was my fi rst visit to India, although through specjalizowały się w sztuce i kulturze z okresu Imperium Mogołów. Sliding down a chain of associations of memorial gates od 1914 do 1918 i wszystkich jej żołnierzy, którzy polegli i nie mają I was struck by the curious coincidence of three elements, the uznającym równość ras świecie”[11]. Historyczno-polityczny wymiar the stilled forms representing lifelessness and the animated fałdy opadają teatralnie, zwijają się i rozwijają jakby stanowiły of God, here blended with our own, since there is no hint of identifi cation with, the classical Renaissance tropes of the formalnym, aczkolwiek pozbawiona teologicznego wymiaru, może and wrenching expressions of grief and sorrow morph into ciałem zmarłego podnosiły spokrewnione z nim kobiety”[17]. Ten what I have termed aesthetic formulation and spontaneous zdarzenia są rejestrowane, lecz nie są rozumiane. Kondycja ta, for one death, or even the many deaths of which this one might formuł, które nieustająco przemawiają do widzów i słuchaczy Ettinger opens the question of how art can engender a trans- między artystą a odbiorcą—widzem / czytelnikiem / słuchaczem, Is the vertical single arch architecture or is it an architectural Monika Weiss przekształciła Bramę Indii, podwajając jej formę family histories there has been a long connection. Not arriving Dominowało ono na subkontynencie indyjskim od XVI do XVII and tombs, I recalled my own visit to the Belgian town of Ypres własnego grobu. triumphal arch, the horizontal sarcophagus exposing the body of tego, co opłakujemy w połączeniu ze sprzeciwem inicjującym gestures that convey both living and reacting to the anguish of osobny byt; po lewej stronie, w miejscu, gdzie tkanina wysuwa się transcendence’: everything save a tiny touch of light on the toe Powyższa historyczno-sztuczna dygresja pozwoliła mi zakompo- expressive body in perspectival space produce theatrical reincar- stać się czymś więcej niż niegdysiejszy ikonografi czny zapis życia cultural forms that fall closer to the sublime than to beauty. przypisany kobietom, a więc sfeminizowany dźwięk należy odróżnić outpourings of grief, even as we recognize the resonances with, podobnie jak jej symptomatyczny język, nie jest stabilna; nie become the symbol. Lamentation and the lament are indeed w imieniu życia. Opłakiwanie przy grobie czy stosie pogrzebowym subjective space ‘by way of experiencing with an object or a process lecz przestrzeń wykreowana podczas spotkania i jako spotkanie— fi gure of a body astride space like a new Colossus? What happens w zwierciadlanym odbiciu i zamykając całość. Stworzyła w ten as a tourist but as the guest of an academic institution, I was wieku, jego kres nastąpił w 1958, gdy Korona Brytyjska przejęła tery- at whose Menin Gate the Last Post has been mournfully and a raped, and now dead woman, and the proliferation of energetic owo opłakiwanie daje nam możliwość dialektycznej interpretacji being witness to this death. Theatrical hand gestures dominate spomiędzy palców matki kurczowo podtrzymującej prawą ręką produces a feeling of permanent death. Christ’s dereliction is seen nować nową tablicę w moim własnym Atlasie obrazów, nawiązującą nations of great works of the European sixteenth century by i śmierci; czy może—jak proponuje artystka Bracha L. Ettinger— Exploring the modern instances of lament by means of the od innych rodzajów ekspresji wyszczególnionych przez staroży- and even debts to, historical modalities for the confrontation wydaje się, by z poznawczego punktu widzenia była czymś więcej occasioned by death, destruction and loss. Art is, however, a przeznaczone jest dla żałobników bliskich osobie zmarłej. Natomiast of creation.’ This absolves the artwork from being a container spotkanie artysty ze światem, który tworzy i spotkanie z przestrzenią when the single arch is doubled and turned from its vertical axis sposób sarkofag zawierający wizerunki kobiet—ślad wszystkich tych, provided with wonderful support in terms of having a car and toria kontrolowane wcześniej przez Kompanię Wschodnioindyjską, faithfully sounded every evening since 1928, when it was built to Brama Indii [il. 12] w Delhi również powstała jako pomnik upamięt- gestures and poses signifying the intense emotions and expres- zarówno roli, jak i siły oddziaływania pomników upamiętniających— Caravaggio’s group. He uses a bowed head, [fi g. 5] hands raised bezwładne ciało, układają się one w rodzaj otwartego łuku. here at its worst through the insistent realism of the representa- do tablicy nr 42 w Atlasie obrazów Mnemozyne Aby’ego Warburga means of the wonders of technology. Monica Weiss’ work is not stać się czymś w rodzaju „stacji transportowej traumy” (wątek evocation of philosophical theories of the sublime as well as tnych Greków, począwszy od form intymnych, indywidualnych, po with death, destruction and loss. Austin writes of góos that, as niż jego spóźniony opis[21]. transformation of the occasioning event into an aesthetic formu- dzieło sztuki kreuje możliwość nieustannej obecności: stwarza okazję of meaning, a narrator of events or a statement of intention. jako miejscem współ-świadczenia, znaczenie i siła oddziaływania to the horizontal? What is the e ect of making a historical monu- które dołączyły do artystki i wraz z nią uczestniczyły w odwiecznym a driver arranged to transport me when my hosts themselves rozpoczął się wówczas okres panowania brytyjskiego, w 1876 mark the tenth anniversary of the ending of World War I in 1918. niający wojnę imperialną. Jej pełna nazwa to All India War Memorial. sions of horror and grief.[31] Botticelli’s imaginary Rome might mogą one bowiem funkcjonować również jako antypomniki wymie- to a face and, most dramatically, arms outstretched, and a face Zmini-malizowanie ekspresji i ograniczenie tradycyjnych gestów tion of decaying, gangrenous, wounded body. Playing this image zatytułowanej Patos cierpienia / Leidenpathos: The Pathos formula of like that at all. The challenge she has met with a series of major ten rozwinę poniżej). developments in modern medical and psychological theories that zbiorowe, polityczne, elegijne czy estetyzujące. Góos jest więc czymś ‘traumatic language’: lation that aims to act on its viewers and listeners on behalf of do spotkania każdemu, kto przebywa w jego przestrzeni. Dlatego też The emphasis moves away from classic oppositions: artist and tej przestrzeni zależą od zdolności współ-świadka (widza lub czytel- ment to war and power both a fl uid font and an animated co n? rytuale lamentu, rozwijając i zwijając ciemne szaty okrywające did not take me around. I did not have to negotiate the streets królowa Wiktoria została koronowana na cesarzową Indii, kraj In the mausoleum within this version of Titus’s Triumphal Arch, Upamiętnia liczące ponad 70 000 oddziały indyjskie wchodzące speak across the centuries to a contemporary artist’s equally rzone przeciwko systemowej przemocy i niesprawiedliwości, jakich raised to the heavens in classic lamentation. Lighting defi nes opłakiwania do pochylonej głowy, opuszczonych powiek i bezradnego of the inert and horizontal, dead Christ against Holbein’s vertical Lamentation [il. 7]. W zestawieniu dokonanym przez Warburga nie works and a distilled practice across live and fi lmed performance, converge on melodrama and Romantic ballet, Linda M. Austin innym niż: „[…] penthos [πένθος], wyrażany publicznie zbiorowy W muzycznie zakomponowanej pracy Moniki Weiss nie chodzi life over time. Lamentation at the graveside or before the funeral może pełnić funkcję „stacji transportowej traumy”. viewer/spectator/reader to the space engendered in and as the nika) do samouwrażliwienia, tylko wtedy bowiem będzie on w stanie Do triumph and militarism yield to sorrow and mourning before ich ciała. Monika Weiss już wcześniej posłużyła się formą pojem- alone. My main host, Professor Kavita Singh and her community walczył o niepodległość, którą uzyskał po dziewięćdziesięcioletniej o cially the Menin Gate Memorial to the Missing, are engraved w skład brytyjskiej armii indyjskiej. Na ścianach bramy wyryto powerful evocation of a great city, Delhi, capital of a republic, doświadczają kobiety we współczesnym świecie. an axis upper right to lower left, unifying the painting as it traces gestu lewej ręki przenosi ciężar dramatu na masyw wyrzeźbionej dancing fi gures in his other representation of death, la danse pojawia się żadne z trzech opisanych tu przeze mnie dzieł. Uważam sound, drawing and ‘moments’ of history, show that she has defi nes this singular combination of ‘the auditory and the gestural’ żal po śmierci bohatera i czymś innym niż threnos [θρένος], pieśń […] sounds spontaneous and involuntary; it is meant to jednak o skrajność czy intensywność prowadzące do rozpadu (dezin- pyre is for the intimate mourners of the person who is now dead. To kluczowa koncepcja, którą zapożyczyłam od artystki encounter—artist with the world during her process of creation— przekroczyć barierę między podmiotem i podmiotem, podmiotem a crime? Nirbhaya will deprive the India Gate of its history. nika—stworzyła serię rzeźb w kształcie oktagonalnych chrzcielnic, of graduate students were specialists in the art and culture of walce w 1947. Profesor Kavita Singh, chcąc przygotować mnie dobrze the names of those World War I soldiers known to have been 13 300 nazwisk. Budowę monumentu zainicjowała i zrealizowała India, founded also in a revolt against the weight of an imperial [V] LAMENT [16] Opłakiwanie to temat licznych przedstawień wizualnych, the diagonal form of a woman with white sleeves down that fall w marmurze draperii [il. 9]. macabre, Kristeva writes: jednak, że są one niezwykle pomocne, jeśli chcemy zrozumieć sens understood the profundity of the thinking that once —via as a ‘language of trauma’. Drawing the crucial research of żałobna wykonywana przez zawodowych żałobników na stypie. Góos exhibit a mind and body temporarily out of control. tegracji) jaźni i znaczenia. Linda Austin podkreśla, że w modelu An artwork produces a constant present of the now-encounters Brachy L. Ettinger, rozwija ją ona w swoich tekstach teoretycznych and then to the space of encounter for the viewers as a place of i obiektem, i znaleźć się w strefi e granicznej, niejako na progu, po Monika Weiss has transformed the India Gate by doubling, we wnętrzu których wykonała kilka performance’ów, wykorzystując the Mughal Empire that dominated the subcontinent from the do obowiązkowej wizyty w Agrze, gdzie znajduje się Tadż Mahal, lost to history, and who thus have no graves, even marked by the Komisja Grobów Wojennych założona przez Sir Fabiena Wara w 1917. rule written into its architecture in the form of the India Gate. związanych przede wszystkim z opłakiwaniem Chrystusa i zdjęciem of the cloths folding over the grave slab and drawing our eyes into Pomiędzy dziełami Michała Anioła i Caravaggia sytuuje się i znaczenie prac Moniki Weiss zakorzenionych głęboko w historii a Christian theological imagination—underpinned the European Margaret Alexiou on ancient Greek ritual lament, Austin reminds to nie to samo co kómmos [κόµµος], lament w formie dialogu między Traumatic language signals internal dissociation, a state opłakiwania odwołującym się do wzniosłości, jaki rozwinął się for each unknown person who comes to the site. It can become a i praktyce artystycznej, odnosząc nie tylko do własnych prac, ale wit(h)nessing (Bracha Ettinger’s term that combines witness przekroczeniu którego może dojść do transmisji[26]. Charakteru takiej mirroring, closing. She creates thereby a sarcophagus that will wyłącznie własne ciało; jedną z rzeźb wypełniała woda wywołująca sixteenth to the nineteenth centuries, and was ended only in 1858 oprowadziła mnie po zabytkach z epoki Mogołów zachowanych anonymous phrase, reserved for unidentifi ed human remains Opisane tu bramy wywodzą się w prostej linii od łuków triumfal- The India Gate was the place where the crowds gathered z krzyża; zazwyczaj widzimy na nich grupę osób, która ostrożnie the darkness of the unseen tomb into which the body is about to pierwsze, powstałe w początkach reformacji, protestanckie przetwo- … we are led to collapse in the horror of the caesura consti- sztuki. Artystka przestudiowała dokładnie obraz Holbeina, wykonała fi gurative tradition, with its language of the body and its pathos. Śmierć zrywa zasłonę, która—jak chcielibyśmy wierzyć—oddziela us that: ‘Lamentation that expresses the shock of death has an chórem i aktorami w greckiej tragedii; góos to indywidualne opłaki- in which events are registered but not understood. The w mieszczańskiej kulturze Zachodu, na przykład w melodramaty- ‘transport station of trauma’. do prac wszystkich artystów, którzy w różny sposób przepracowują and being with) whose a ective charge and meaning depends transmisji nie da się przewidzieć, ponieważ jest ona rezultatem contain the traces of the images of many women who have joined skojarzenia z wodami płodowymi (Ennoia, 2002), inną—czarna, when the British Crown took over the subcontinental territories w Delhi, bym zapoznała się z architekturą i symboliką lokalnych recovered from the Belgian battlefi elds: ‘Known only to God’. nych wznoszonych w starożytnym Rzymie. Na słynnym rzymskim in December 2012 and later to make their public protest after the zdejmuje z krzyża martwe ciało i układa je w grobie, postacie w ekspre- be lowered [fi g. 5]. rzenie ikonografi cznego motywu złożenia do grobu i opłakiwania— tuted by death or to dream of an invisible beyond. Does nawet kilka zainspirowanych nim rysunków. Jeden z nich wisi Yet she also knows that artists must now think and reimagine i chroni żyjących od niewyobrażalnego dla nas stanu nieistnienia, ancient name, γόος [góos], which referred originally to the kins- wanie, w rytuałach homeryckich oznacza lament podnoszony przez condition, as well as its symptomatic language, is unsus- cznych utworach XIX wieku, osoba przeżywającą żałobę niemalże This is a crucial concept that I draw from the writings and dziedzictwo historii. upon the capacity of wit(h)ness-viewer or reader to fragilize her/ transsubiektywnego spotkania—zdarzenia, które doprowadziło Monika Weiss to perform their enactment of a perpetual living osadzająca się na skórze ciecz, przypominająca olej maszynowy hitherto controlled by the commercial East India Company and form pochówku. Budowę Tadż Mahal zlecił w 1632 władca z dynastii On the Menin Gate 54,395 inscribed names register the men Łuku Tytusa wzorowane były między innymi Łuk Triumfalny w Paryżu, crime whose victim was been named Nirbhaya and to protest syjny sposób wyrażają swoje cierpienie, towarzyszy im pogrążona This Baroque drama is very di erent from Michelangelo’s ujawnia się w nim niepokojąca sprzeczność między religijną wizją Holbein forsake us, as Christ, for an instant, had imagined w jej pracowni. Z rozmowy z artystką wynika, że—podobnie jak through currently expanded media and processes in order bycia już nie człowiekiem, ale materią. Idea śmierci sprawiła, że woman’s shrill cry for the dead.’ [17] This feminized body-sound is indywidualnych żałobników”[18]. tainable; it does not seem able to subsist apart from belated „rozpływa się we własnym smutku”, całkowicie się z nim utożsamiając— artworking of the artist Bracha L. Ettinger about her own work himself so that the limit, frontier between subject and subject, najpierw do powstania konkretnego dzieła, a następnie inicjuje mourning, folding and re-arranging their dark garments. In (Elytron—dusza i ciało to tylko dwa skrzydła, 2003). formed the British Raj [Empire]—formally designating Queen Mogołów Szachdżahan (panował w latach 1628–1658), ukończono of many nations who fought in the battles for Ypres associated Łuk Wellingtona w Londynie, Łuk Triumfalny w Bukareszcie i rzecz against the dangers Indian, and all, women face, not from war, w żałobie Matka Boska. Tego rodzaju scenę ukazał z charakterysty- High Renaissance monument a century earlier where his compo- śmierci a jej nowym, humanistycznym rozumieniem. Dzieło, himself forsaken? Or does he, on the contrary, invite us to Kristeva—była mocno poruszona wstrząsającym opisem spotkania to invent forms adequate to the challenge of confronting the wśród ludzi, choć dotyczy to również niektórych gatunków zwierząt, to be distinguished from the formal modalities the Greeks identi- Wprawdzie góos pozbawiony jest formalnych walorów profe- accounts of it, from a point of cognitive recovery.[21] kreuje tym samym swoisty ,,teatr traumy”: but also many artists also confronting the legacies of history Sztuka jest dla mnie stacją transportową traumy: nie tyle subject and object, my experience and that of others, is trans- kolejne—już przy udziale potencjalnego współ-świadka (widza lub earlier works, Monika Weiss has previously used the equally W obecnych czasach odczuwamy konieczność radykalnej deko- Victoria Empress of India in 1876—from which India won its inde- ją w 1653 roku. Tadż Mahal to najważniejszy zabytek reprezentujący with the name Passchendaele Ridge: from Australia, Canada, jasna Brama Delhi. but in daily life in our cities and homes. Weiss has taken over cznym dla siebie dramatyzmem Caravaggio w obrazie Złożenie do sition delivered a radical crossing of vertical and horizontal, o którym mowa intryguje artystów już od momentu powstania (1520– change the Christly tomb into a living tomb, to participate in z obrazem Holbeina, zamieszczonym w powieści Dostojewskiego contemporary traumas of su ering and destruction of which zrodziła się potrzeba, by otoczyć rytuałem gestów i dźwięków ową fi ed, crossing from the intimate and individual to the communal, sjonalnej pieśni, niemniej „umożliwia żałobnikowi osobistą through art. miejscem, co raczej sferą, w której może dojść do określonych gressed and becomes a borderspace, a threshold for transmission. czytelnika), który zdołał się wystarczająco uwrażliwić [27]. charged symbolic form of a baptismal font as the container for lonizacji naszych umysłów, nawet całych społeczeństw, w nadziei na pendence after a ninety-year struggle for freedom in 1947. okres przejściowy w sztuce mogolskiej, kiedy to zarzucono budo- the Indian subcontinent, South Africa and the United Kingdom. Raz jeszcze pozwolę sobie wrócić do mojego wirtualnego its single-arched form. By doubling the arch and laying it down, grobu (1603–1604) wykonanym na zlecenie kościoła Santa Maria in softened by the pathos formula, the formula for expressing intense 1522) i z pewnością stanowi część musée imaginaire Moniki Weiss. painted death, and thus include it in our own life, in order Idiota (1869), podobne wrażenie zrobiło na niej również to, co sama we now are the surviving witnesses, daily. Without the theology, bezkresną otchłań, jaka otwiera się przed żywymi, gdy stają w obliczu the political, the elegiac and the aestheticized. Alexiou argues konfrontację z faktem śmierci, z jego niewyrażalnością”, przy czym Monika Weiss’ musically measured artwork is not, however, Podczas opłakiwania odtwarzamy stan histerii i sparaliżowania sytuacji i spotkań, i w której—poprzez osobiste doświadczenie [26] Such a transmission and bearing of the trauma of other or Defi niując stan samouwrażliwienia, Ettinger (autorka tego several performances using her body alone, one work evoking to, że uchroni nas ona przed niebezpieczną tendencją do odczłowie- Professor Kavita Singh wanted to prepare me carefully for wanie z czerwonego kamienia i zaczęto używać białego marmuru. Over 200,000 men from these countries were killed in the Ypres muzeum i zaprezentować fragment cassone (skrzyni posagowej) the artist created an enclosed form, akin to a sarcophagus. Her Vallicella (obecnie w Pinakotece Watykańskiej) [il. 5]. Z kolei feeling, to borrow from Aby Warburg’s vocabulary, of the Przytłaczająca swym horyzontalnym układem, mocno spłaszczona to live with it and make it live? For if the living body in oppo- Kristeva pisała o zawartych w obrazie znaczeniach. Ta fascynacja but with the formal legacy, I can then ask if it is possible for art straty kogoś bliskiego. W społecznościach ludzkich rytuały takie that góos is di erent from the penthos [πένθος] defi ned as ‘collec- ważniejsza jest tu sama „ewokacja słów niż rytuał i ekspresja about the extremity or intensity that leads to the dissolutions of spowodowany jakimś nieszczęściem, za pomocą fi gury zwanej The place of art is for me the transport-station of trauma: obiektu lub uczestniczenie w procesie tworzenia—może world cannot be predicted or presumed since the transmission terminu) sformułowała teorię „transsubiektywnego pola macierzy” a kind of amniotic water (Ennoia, 2002) and another bathing czania różnych grup społecznych i jednostek, a szczególnie tych, the inevitable journey I would make during my stay to Agra Ten najbardziej znany budynek z epoki Mogołów, będący w oczach Salient. These names memorialize the colonial and imperial przedstawiający Tragedię Lukrecji autorstwa fl orenckiego malarza now horizontal container that will become a monument will not, w monumentalnych przedstawieniach Piety centralną postacią jest inclined head of the ageless mother and the simple, almost kompozycja Hansa Holbeina Młodszego (1497–1543) zatytułowana sition to the rigid corpse is a dancing body, does not our life, znalazła odzwierciedlenie w rysunkach (np. Kordyan II, 2005) to become what artist Bracha Ettinger has termed a ‘transport przybierają różne formy: pochówek w ziemi lub w wodzie, kremacja, tive public grief for the death of a hero’ and ‘from threnos [θρένος], emocji”. W dalszym wywodzie Austin wskazuje, że w ekstremalnych self or meaning. Linda Austin remarks that in the sublime mode »aposiopoesis«—ruch w kierunku ciszy (długa pauza). Parado- a transport-station that, more than a place, is rather a zrealizować się to, co nazywam łączeniem granic (border- stems from one transubjective encounter-event that generated podważającą konwencjonalne fi lozofi czne i psychologiczne koncepcje the body in the black, sticky sullying fl uidity of machine oil którzy są „naznaczeni” jako inni: ich jaźń nie przystaje do jaźni to encounter the Taj Mahal, by introducing me to several Mughal świata symbolem Indii, łączy się z projektem Moniki Weiss ze reach of the European Expeditionary Forces, which included Sandro Botticellego, obraz namalowany między 1496 i 1504 however, expose a brutalized body. It will become the open space zrozpaczona Matka Boska podtrzymującą leżącego na jej kolanach invisible gesture of her left hand, palm opened as the signifi er of Martwy Chrystus w grobie, bezlitośnie zamyka okrutnie poranione, through identifi cation with death, become a danse macabre, i całej serii performance’ów, w których pojawiają się takie motywy station of trauma’ (I shall elaborate this below) rather than an mumifi kacja, a także odprawianie określonych liturgii i opłakiwanie, the lamentation sung by professional mourners during the wake. przypadkach język ustępuje gestom: spowijają one ciało niczym of lamentation that then enters into modern Western bourgeois ksalnie da się ją usłyszeć: w refrenach, elipsach, wybuchach space, which allows for certain occasions of occurrence linking) i przestrzeni (borderspacing) w transsubiektywnej the art and relies on evoking another with the potential wit(h) intymnej jaźni (Ja) pozostającej w opozycji do intymnego innego (Elytron—dusza i ciało to tylko dwa skrzydła, 2003). zbiorowej narodów, kultur, religii, wspólnot etnicznych czy klas monuments in the city of Delhi so as to understand the evolution względu na swoją funkcję, jest to bowiem grobowiec wybudowany many soldiers from the Indian subcontinent. The inscription by znajduje się obecnie w zbiorach Isabella Stewart Gardner Museum that will solicit a prolonged meditative gaze as the projected, dorosłego syna, niekiedy pomagają jej w tym inne postacie. Michał incomprehension before the reversal of time: a mother grieving niemalże rozkładające się, śmiertelne ciało Chrystusa w klaustro- in keeping with Holbein’s well-known depiction? [14] jak nagie lub owinięte materią ciało, rozwijanie i zawijanie szat, iconographic inscription of the theologies of life and death. to ostatnie zazwyczaj pozostawiano kobietom, albowiem jako te, Góos is also not kómmos [κόµµος], the lament exchanged between całun a zarazem są indeksalnym znakiem niewyrażalnego. culture through nineteenth century melodrama, the mourner płaczu. Oba stany emocjonalne—poczucie wzniosłości i poczucie and of encounter, and which will become the realization of przestrzeni macierzy[24]. ness viewer/reader whose frontiers are fragilized during the (nie-Ja). Nie będę jej teraz szerzej rozwijać[28]. Przywołuję ją tu jednak In our era, there is a powerful imperative for the radical decol- społecznych. Do zdarzenia, które zainspirowało powstanie Nirbhayi of their architectural styles and the symbolic meaning of their dla ukochanej małżonki cesarza Mumtaz Mahal zmarłej przy Rudyard Kipling reads: w Bostonie [il. 16]. Rozbudowana kompozycja składa się z trzech moving images of many women whose own black-clothed bodies Anioł wyrzeźbił swoją Pietę w latach 1498–1499 (Bazylika św. Piotra, for her adult son. Michelangelo managed the compositional fobicznej przestrzeni płytkiego grobu (odpowiadają mu wymiary zamknięcie w małej przestrzeni, horyzontalny układ postaci; które dają życie powinny być obecne również przy jego zakończeniu— chorus and actors in Greek tragedy, but is individual lamentation; „Góos występuje również w utworach epickich, chociaż kładą e ectively ‘disappears into his or her grief’ by personifying grief, smutku są sobie bliskie, ponieważ każdy z nich odzwierciedla what I call borderlinking and borderspacing in a matrixial art encounter.[27] nie tylko po to, by naświetlić teoretyczny kontekst dla mojego onization of our minds and our societies in the hope of protecting doszło w 2012 w Delhi, mieście o dużym znaczeniu historycznym funerary forms. The Taj Mahal was commissioned in 1632 by porodzie w 1631 roku. Tadż Mahal powstał z żalu i miłości, i właśnie scen: dwie mniejsze fl ankują scenę centralną, nad którą góruje monu- and morphing hand gestures will ritually and hypnotically [V] THE LAMENT Watykan) [il. 9]. Poza tym, że pod względem ikonografi cznym oba challenge of a woman holding a fully grown man across her lap by obrazu 30,5 cm × 200 cm) [il. 14]. W swojej pracy niejednokrotnie In this art historical digression, I have been assembling a plate służą one przetransponowaniu na język sztuki emocjonalnego śmierci; niczym strażniczki czuwające na tajemnej granicy dzielącej in Homeric rituals it designates the spoken lament of intimate one nacisk raczej na jego widowiskowość niż na walory dźwiękowe. creating thereby a ‘theatre of trauma’: chwilowe, lecz głębokie wzburzenie. Retoryczny okrzyk »Biada trans-subjective space by way of experiencing with an object Obcujemy z dziełami sztuki nie tylko po to, by dowiedzieć się, co one For the condition of self-fragilization (her term), Ettinger własnego odczytania dzieła Moniki Weiss, ale również po to, by and sustaining the humanization of all notably those who are i politycznym. W szerszej perspektywie—w wymiarze czasu monu- Mughal Emperor Shah Jahan (reigned 1628–1658) and completed ze względu na ten gest i swą estetykę bliski jest pomnikowi Moniki To the Armies of the British Empire who stood here from 1914 mentalny Łuk Konstantyna (Rzym, 312). Mniejsza scena z lewej perform a slow dance of mourning gestures on their perpetually dzieła stanowią teologiczną interpretację biblijnej narracji, ważne są means of his astonishing carving of a mass of drapery, across powracałam do tego przedstawienia, między innymi przy okazji in my own Bilder Atlas echoing Plate 42 of Warburg Mnemosyne i etycznego wymiaru naszych spotkań z cierpieniem, destrukcją oba stany. Nakreślony przez poetę Roberta Gravesa dwoisty wize- mourners.’[18] Without the formal sophistication of professional Dlatego też trzej przyjaciele Hioba na widok jego niedoli, głośno mi!«, wyrażający całkowite utożsamienie się żałobnika z bólem, or process of creation.[24] znaczą. Stąd Ettinger proponuje, by współczesna sztuka, szczególnie formulated an entire theory of ‘the matrixial transubjective fi eld’ zasygnalizować nowe wątki: pozwolą nam one zrozumieć, w jaki marked in any way as other to the self, other to collective selves of mentalnego[30], rozumianego jako przestrzeń kulturowa i symboliczna, fi nally in 1653. It represents the major monument in terms of Weiss. Przy czym w Nirbhayi ważny jest nie tyle wątek miłościcielesnej, to 1918 and to those of their dead who have no known grave. przedstawia zgwałcenie rzymskiej matrony Lukrecji przez Sekstusa horizontal axis and in an unmoored space of unstill, originary w opisywanym kontekście z jeszcze dwóch powodów. Po pierwsze the Mother’s body, beneath the supine son, autonomously folding rozważań o twórczości Aliny Szapocznikow i jej „rzeźb na granicy Bilder Atlas Leidenpathos: The Pathos formula of Lamentation ludzkiego życia i śmiercią. Można więc powiedzieć, że twórczość Death breaks through the veil we tenaciously imagine is preser- runek Czarnej i Białej bogini, której kolejnych wcieleń doszukiwał songs, ‘góos envelops the mourner in a private confrontation płaczą, wznoszą oczy ku górze, rozdzierają szaty i rzucają proch w górę Lamentation enacts the hysterics and paralysis of woe prowadzi do tego, że ten, kto go wypowiada staje się niejako ta konfrontująca się z traumami, przeszłymi i obecnymi, stała się that counters the conventional philosophical and psychological sposób funkcjonują i oddziałują dzieła sztuki tworzone przez nation, culture, religion, ethnicity and class. The event that gave zdarzenie to przynależy do ery patriarchatu. its shift from the Mughal aesthetic of red stone to the use of white, co uczucie empatii, którego potrzebujemy, by chronić człowiec- Tarkwiniusza, syna ostatniego króla Rzymu, zaś scena z prawej and symbolic water. w obu dziełach mamy do czynienia z przeciwstawieniem ciała and hollowing, dramatically falling in an opened arc on the left rozpadu”[12]. Powoływałam się wówczas na francuską teoretyczkę [fi g. 7]. None of the three works I have discussed appear in Moniki Weiss jest głęboko zakorzeniona w europejskiej tradycji ving the living from the unimaginable condition of not-being, się w wyobrażeniach greckiej Afrodyty / rzymskiej Wenus historyk with the fact of death, with its i n e a b i l i t y ’ , yet it evokes ‘words na swoje głowy (Ks. Hioba, 2:11–12). Tego rodzaju działania sugerują, through aposiopesis, the movement toward silence. We hear personifi kacją cierpienia—w tej teatralnej autoidentyfi kacji We do not encounter art in order to understand pure meaning. okazją do spotkania ze śladami, pozostałościami tych traum, zmate- concepts of a discrete self (I) opposed to a discrete other (Not-I). artystów odczuwających silny imperatyw obcowania z nieuświado- rise to this artwork titled Nirbhaya took place in time, in 2012, in W słowie Nirbhaya zakodowane jest imię indyjskiej kobiety, inlaid marble. zeństwa i podmiotowości kobiet zagrożonych gwałtem i przemocą. The India Gate [fi g. 12] in Delhi was also built as such an imperial samobójstwo Lukrecji, która, nie mając nikogo, kto mógłby poś- martwego ciałom żywym. Ponadto różnica między życiem i śmiercią as cloth escapes the Mother’s hand holding the body in a tense literatury Julię Kristevę, która interpretowała obraz Holbeina jako Warburg’s assemblage. Yet I would argue that all of them are sztuki fi guratywnej i performatywnej rozumianej jako sposób no longer being human, but matter. The idea of death has solicited sztuki Aby Warburg, dowodzi, że kobiecość sytuowała się po obu of lamentation, rather than to the ritual itself or the emotion.’ że w momencie szoku—niezależnie od tego czy wynika on z przy- it, paradoxically, in refrains, ellipses, and outbursts. Both opłakujący całkowicie zatraca swą indywidualność[22]. Instead, Ettinger proposes that contemporary art confronting rializowanymi i przeformułowanymi przez samą sztukę, która kreuje I am not going to elaborate this theory fully here.[28] I introduce it mionymi traumami i zapomnianym cierpieniem, z którymi wszyscy India’s political capital, a once medieval city rebuilt and renamed jej anonimowość chroniło indyjskie prawo, ponieważ była śmiertelną The Taj Mahal is relevant to the work of Monika Weiss Podczas ostatnich dni mojego pobytu na JNU, okazało się, że nie war memorial. Its building was commissioned by the Imperial wiadczyć jej niewinność, postanowiła sama zmazać swą „hańbę”. jest udramatyzowana poprzez kompozycyjne przeciwstawienie osi movement of splayed fi ngers. The minimalization of the overt dzieło zawierające frapującą sprzeczność. Kristeva twierdzi, że deeply relevant to understanding the depth and art historical myślenia i oddziaływania poprzez język ciała i ożywianie akcesoriów from humans and many other animals compulsions to surround, stronach granicy dzielącej życie od śmierci, na styku—jak pisze Austin concludes however, that in extreme cases, language yields czyn pozytywnych, czy z jakiegoś nieszczęścia—„język okazuje się emotional states—sublimity and grief—surface inan the traumas of past and present becomes an occasion for an tym samym przestrzeń takiego spotkania. Owo spotkanie ma sens not only to situate theoretically my own reading of Monika Weiss’ musimy się zmierzyć oraz wskażą nowe środki estetyczne, które as New Delhi. It also belongs in monumental time, in the longer ofi arą okrutnej zbrodni (16 grudnia 2012). Prawdziwe imię zmarłej because this most famous monument of Mughal India—and widziałam jeszcze jednej z najważniejszych atrakcji turystycznych War Graves Commission, founded by Sir Fabien War in 1917. Pośrodku głównej sceny stoi sarkofag z czarnego marmuru, wokół [VIII] THE CRIME [15] [30] poziomej i osi pionowej. gestures of lament—inclined head, lowered lids, and the despair w holbeinowskiej, protestanckiej konfrontacji z leżącym w grobie gravitas we fi nd in the work of Monika Weiss. Monika Weiss has ze swej natury nieożywionych, a jednocześnie przynależy ona do with ritual, sound and gesture, the abyss that opens before the Kristeva—między życiem i znaczeniem, między ciałem i językiem . to gesture, or become themselves almost like a cloth, at once mniej ekspresyjny niż ciało”. Rzeczywiście, pojedyncze słowa i całe identical posture because each represents a momentary but Jestem przekonana, że dzieło Moniki Weiss jest dla nas wyzwaniem, encounter with its traces, reformulated or materialized by the wtedy, gdy współuczestniczymy w tym, co powstaje, przeżywamy artworking but also to introduce the insights necessary for new pomogą nam tego dokonać. Ettinger pisze o nowym rodzaju piękna, cultural era and symbolic system we term patriarchy. w wyniku wewnętrznych obrażeń trzynaście dni później (29 grudnia perhaps iconically representing India to the world—was Delhi, w istocie wiele z nich powstało w czasach Imperium Its full title is All India War Memorial. It commemorates over którego tłoczą się ożywieni mężczyźni w antycznych zbrojach, Drugi ważny element, na który trzeba zwrócić uwagę to wyraźna of her left hand—refocuses the drama onto the mass of marble martwym ciałem wcielonego bóstwa: „Uczłowieczenie osiąga […] herself studied and made drawings after the Holbein painting. sztuki współczesnego świata—świata ukształtowanego przez trau- still-living when we face the death of another. In human societies, Lament rodzi się z żałoby. W proces ten zaangażuje się całe a winding for and an indexical sign of the unspeakable: frazy lamentu to milkną, to powtarzają się w nieskończoność. Nie profound discomposure. That rhetorical marvel “woe is me”, właśnie dlatego, że nie jest wyłącznie symptomatyczną, histeryczną art that creates a space for encounter. The encounter works proces tworzenia dzieła, w jego materialnym i czasowym wymiarze, kinds of reading of what artworks are doing when artists share które lokuje się poza sferą estetyki i wzniosłości: „Piękno, jakie Nirbhaya is the coded name given to the Indian woman whose 2012) studentki fi zjoterapii wyjawiła jej matka, Asha Singh w roku itself a tomb, a monument built out of grief for the Emperor’s Brytyjskiego, które niczym starożytny Rzym odcisnęło na stolicy 70,000 Indian troops of the British Indian Army. 13,300 names opłakujący zmarłą; swą rozpacz wyrażają za pomocą klasycznych What art can speak to an event that is not exceptional, except in różnica między znieruchomiałymi formami symbolizującymi cloth [fi g. 9]. swój najwyższy punkt”[13]. One hangs in her studio. It is clear from conversation with the matyzujące doświadczenia XX wieku, które ostatecznie przerwały such rituals may involve burial in earth or water, cremation and ciało, które poprzez dźwięki i gesty wyraża (dosłownie wydobywa powodują niczego poza tym, że kierują nas w sferę niewyobrażalnego declaring the total self-absorption of the mourner, personi- dysartykulacją. Co więcej, nie chodzi w nim o uzdrowienie. Nie by means of an experiencing with what has been made, or as poznajemy osobowość i etyczną postawę artysty. Praca z dziełem the imperative to remain with the unacknowledged traumas and odnajduję w dziełach sztuki współczesnej, szczególnie tych mających anonymity was protected by Indian criminal code because she 2015, ponieważ chciała, by jej córka odzyskała swoje prawdziwe imię, beloved wife, Mumtaz Mahal, who had died in childbirth in 1631. skolonizowanych Indii swój charakterystyczny ślad, znacząc ją are inscribed. gestów: ręce wzniesione w górę, twarze ukryte w dłoniach, spusz- its ferocity and horror and deadly outcome? At the heart of Monika’ brak życia i ożywionymi gwałtownymi gestami poświadczającymi Between Michelangelo and Caravaggio lies the fi rst Kristeva przekonuje, że obraz, sytuujący się gdzieś na styku artist that, like Kristeva, Monika Weiss has also been absorbed więź między teologicznym imaginarium europejskiej sztuki chrześci- mummifi cation as well as attendant performances of formalized z siebie) emocje związane z głębokim przeżywaniem cierpienia; The epic can quote the góos, though frequently it presents it smutku”[19]. (podkreślenie G.P.) fi es the speaker as woe—her individuality is utterly erased in jest też spóźnioną relacją ,,post factum” opisującą wychodzenie ze signifi cantly, with the process of its making, with its materialities nie polega na tym, że analizujemy, jak zostało zrobione. W sztuce historically overlooked su ering that we need to process, and swoje źródło w konkretnej traumie—do niej bowiem odwołują się was the mortal victim of a heinous crime that took place on 16 niezhańbione pamięcią o zbrodni. Słowo Nirbhaya oznacza „nieu- I want to link this funerary monument to love to my analysis monumentalnymi, kamiennymi budowlami. I tak trafi łam do sank- Let me reconnect with my virtual museum, and this collec- czone głowy, usta otwarte w bolesnym okrzyku. Ponad nimi na Weiss’ work is one historical event that is, however, in all the grief zarówno samo życie, jak i emocjonalnie przeżywane cierpienie Protestant reconfi guration of the Catholic iconography of depo- teologii katolickiej z jej duchowym pojmowaniem śmierci Chrystusa by the account of a devastating encounter with the painting in jańskiej i postkatastrofi cznym imaginarium naszych pokaleczonych liturgies that are of the most intense laments are allocated specifi - opłakujący zakrywają twarz, podnoszą ramiona do góry, pochylają as spectacle rather than sound. Thus, the three friends of Job, Austin pisze również: „W epice góos to eksplozja dźwięków this theatrical identifi cation.[22] stanów ekstremalnych. and temporalities as much as with the subjectivity and ethics of współczesnej wykorzystującej mnogość mediów, choćby takich jak which new aesthetic modes enable us to encounter in order to do i powracają, nie jest pięknem »indywidualnym, materialnym«, December 2012. The name of the physiotherapy student who died straszona”, a raczej „nieustraszoność”—ta również jest rodzaju of the memorial monument and space by Monika Weiss, dedicated tuarium poległych—pomnika upamiętniającego wojnę i podbój. tion of triumphal memorial arches and introduce the cassone kolumnie góruje posąg Dawida z odciętą głową Goliata (gwoli for one woman it inspires, terrifyingly indicative of a murderous wynikające z faktu bycia świadkiem śmierci. Na obrazie Caravaggia sition and lamentation created on the very cusp of the emer- i nowym, wyrosłym na gruncie protestantyzmu dążeniem do Dostoyevsky’s novel The Idiot (1869), while also being enthralled czasów, które próbujemy zrozumieć. Wysuwając tezę, w myśl której cally to women, as if they, who have given life, also watch over głowę, kołyszą się w przód i w tył, łapią za głowę, pogrążają seeing his misery, lift up their voices and eyes and weep; each dopełnionych obrazem—widokiem rozpaczających żałobników, Staram się tu dowieść, że sztuka Moniki Weiss to rodzaj retoryki the artist. Working with is more than knowing how it was made. czas, ruchome obrazy, performance, rysunek, dźwięk, przestrzeń czy so. Ettinger explains a new kind of beauty that is neither aestheti- co do którego panuje powszechny konsensus. W moim rozumieniu thirteen days later from her horrifi c injuries on 29 December żeńskiego. Jyoti Singh heroicznie walczyła o życie, składała zeznania, to a young Indian woman who died prematurely but in grievous W łańcuchu skojarzeń związanych z bramami i łukami triumfalnymi painting, The Tragedy of Lucretia by Florentine painter Sandro ścisłości Dawid był patronem Florencji, nie Rzymu, gdzie rozgrywa crime that is never memorialized. dominują teatralne, pełne egzaltacji gesty. Postacie pochylają głowy gence of Protestantism and its uneasy negotiation of religious realistycznego ukazywania cierpienia, oferuje nam ,,nieupiększony by Kristeva’s own elaboration of the signifi cance of Holbein’s z powodu wydarzeń historycznych zostaliśmy niejako odcięci od the end of life and span the mysterious frontier between the two. w żałobnym zawodzeniu. Dlatego też lament nie jest cichy. Jednak tears his mantle and sprinkles dust on his head (Job 2: 11–12). wymachujących ramionami, zakrywających twarze, tarzających I want to argue the Monika Weiss’ work challenges us precisely służącej wykreowaniu poczucia nieustannej obecności / continuous For in contemporary art that uses time for instance, or moving instalacja, tworzenie to niekończący się proces, wymagający również cization nor sublime: jest to rodzaj spotkania, którego wolelibyśmy uniknąć, tak naprawdę 2012, Jyoti Singh, was revealed by her mother, Asha Singh in potwierdzając odpowiedzi gestami rąk i skinieniami głowy, ponieważ circumstances that captured the imagination of the entire oraz grobowcami jednym z ważnych ogniw jest belgijskie miasto Botticelli, painted between 1496 and now in the Isabella Stewart się akcja tej historii). Scena Botticellego przedstawia mitologiczną Let me start with some important clarifi cations of the [il. 5], ocierają łzy, wznoszą ramiona w dramatycznym geście, imagery and humanist sense of death. The work in question has obraz śmierci”, który budzi ,,nieznośny niepokój w obliczu śmierci painting. Her fascination is also translated into her drawing obrazu odkupienia zrodzonego w epoce renesansu, powracam do tej The doubled image of the Dark and the White Goddess, delineated wydawanie głosu nie musi polegać na wypowiadaniu słów. W języku These actions suggest that in an episode or moment of the się w kurzu”[20]. because it has not become merely symptomatic, a hysterical disar- present za pomocą sformalizowanej, poruszającej estetycznie image, performance, drawing, sound, space, and installation, naszego zaangażowania w „stawanie się” dzieła sztuki w jego mate- nie chcemy by się odbyło, ponieważ piękno, jak zauważył Rilke, 2015 because she wanted her daughter to have her name, a name nie mogła mówić—wewnętrzne obrażenia były tak ciężkie, że żadna world for a moment in 2012–2013. Monika Weiss’ gesture and Ypres, gdzie, począwszy od 1928 (dziesiąta rocznica zakończenia Gardner Museum in Boston [fi g.16]. It connects the triumphal opowieść o początkach ustanowienia Republiki Rzymskiej. Domi- crime against which Monika Weiss’ Nirbhaya project solicits spoglądają ku niebu zgodnie z klasycznymi wyobrażeniami opłaki- haunted artists since its realization between 1520 and 1522, Boga, jakże przypominającej naszą ludzką śmierć, nie ma tu śladu works such as Kordyan II 2005, and one might say into a whole tradycji, by wyjaśnić, na czym polega różnica między sztuką renesan- by poet Robert Graves and also identifi ed by art historian Aby angielskim, ale również w polskim, istnieje wyrażenie „wyć z bólu” utmost shock—whether of awe or of grief—language is less Przywołałam powyższe fragmenty, ponieważ pozwalają one ticulation. Moreover, her work is not about recovery. Nor does it audiowizualnej muzyczności, która, choć posługuje się językiem the artworking is constantly emerging in our engagement with rialnym i czasowym wymiarze. W tym punkcie zaznacza się również Beauty that I fi nd in contemporary artworks that interest jest początkiem czegoś strasznego; grozy, którą trudno nam znieść, unshamed by the crime of which she was a victim. Nirbhaya operacja nie mogła jej pomóc. the aesthetics of her artwork, calling upon us to remember Jyoti I wojny światowej), w Bramie Menin, każdego wieczoru rozbrzmiewa arch to a story of rape. The complex composition is composed of nującym elementem obrazu jest łuk triumfalny stanowiący zarazem our lamentation. wania. Światło wyznacza ukośną oś biegnącą z prawego górnego and certainly is a part of the musée imaginaire of Monika Weiss. transcendencji”: wszystko, może poza nikłym blikiem światła na series of her performances in which the draped or the naked sową a podejmującą tematy o podobnym ciężarze sztuką współczesną. Warburg in the deepest origins of the ancient Greek Aphrodite/ (ang. howling with grief ). Lament kojarzy się z jękami wydobywa- expressive than the body. Indeed, the words and phrases of dostrzec i usłyszeć istotne elementy wpisane w dzieło Moniki Weiss o er belated accounts of states of dispossessing extremity. ciała, gestu, dźwięku i ruchu, to unika melodramatycznej ekspresji the temporality and the materiality of the perpetual ‘becoming’ ślad modernistycznego zerwania z zachodnioeuropejską tradycją me, whose source is the trauma to which it also returns szczególnie wtedy, gdy się zaczyna. Trudno nam stanąć w obliczu translates as she, fearless or rather, fearlessness ‘in the feminine’. Jako że projekt Moniki Weiss zainstalowany został w Polsce, Singh, do not signify a singular sexual love, as in the historical wykonywany na żywo hejnał żałobny. Na ścianach mauzoleum three scenes, two smaller ones fl anking the central space; itself scenografi czne tło dla malarskiego dramatu rozgrywającego się Rape is the systemic foundation of hierarchy based on gender do lewego dolnego rogu, która spaja całą kompozycję; jasna smuga Unrelievedly horizontal, the composition by Hans Holbein the palcu stopy zmarłego, zdaje się potwierdzać nieuchronność śmierci. body, the folding and unfolding of cloth, encasement, and the Wśród współczesnych artystów są tacy, którzy tęsknią za Roman Venus, places the feminine literally on both sides of jącymi się z głębi ciała, lokującymi się na granicy czystego dźwięku lamentation often wind round in endless repetition or break o . Nirbhaya: zamykanie, osobista konfrontacja, intymność lamentu, Indeed, I am arguing that her artworking is a rhetoric she has i odrzuca histeryzację ciała—dzięki czemu nie wycisza języka. of the artwork. This is where and how the modernist interrup- plastyczną, skutkującego przekierowaniem zainteresowania sztuki and appeals, is not ‘private’ beauty or that upon which tej grozy, na progu, który stanowi być może, jak określił to Lacan Jyoti Singh clung to life, only able to deliver her witness testimony a w przyszłości związane z nim prezentacje i repliki samej rzeźby case of the Taj Mahal. Her project seeks to incite in us, the many zwanego ofi cjalnie Bramą Menin Pomnikiem Poległych, nawiązu- dominated by the triple arch of Constantine (Rome, 312 CE). The w trzech aktach. in the patriarchal imagination [32] the frontier between life and death, at the fold, as Kristeva argues, i wyartykułowanego znaczenia. W skrajnych przypadkach ciałem [19] by hand gestures and movements of her head before succumbing to and from wheresoever, an equally intense compassion that we Rape is a murder of a self (Mieke Bal). przesuwa się diagonalnie od białego rękawa sukni kobiety z unie- Younger (1497–1543), titled The Body of the Dead Christ in the Tomb, Osamotnienie Chrystusa ujawnia się tu szczególnie jaskrawo, recurring disposition of bodies on the horizontal axis register [7] Aby Warburg, Płyta 42: Formuła patosu lamentacji | Plate 42: The Pathos formula klasyczną, renesansową wizją ekspresyjnego ciała ujętego w perspekty- They do no more than point toward some unreachable sorrow. [9] Michał Anioł | Michelangelo, Pietà, 1498 –1499 ekspresyjność ciał poruszających się w fi zycznie ograniczonej prze- created for a continuous present that is realized in a formalized, A tym samym nie wycisza myśli. Austin, nawiązując do wypowiedzi tion of the terms of Western European plastic representation, na jej własne procesy i ich efekty, choć sztuka współczesna zdołała a consensus of taste can be reached. It is a kind of encounter w swoim VII seminarium, limes, granicę śmierci—czy też śmierci będą pokazywane również w innych krajach, kwestia specyfi ki jącego formą do łuku triumfalnego, wyryto nazwiska żołnierzy, fl anking scenes portray, on the left the rape of the Roman matron, [11] Nirbhaya, 2021– Przywołałam obraz Botticellego w kontekście instalacji [15] of Lamentation, 1929 between life and meaning, between the body and language. wstrząsa niekontrolowany szloch, któremu może towarzyszyć internal damage so dreadful that no surgery could save her. must feel if we are to preserve the humanity and singularity of Rape is crime of violence spoken through a body and to a body. sionymi ramionami, poprzez białe płótno spływające na odsuniętą claustrophobically encases a brutally wounded, undeniably świadczy o nim przedstawione z niebywałym realizmem umęczone, her deep involvement in and transformation of the a ective and wicznym skrócie i chcąc jej dorównać, tworzą teatralne rekonstrukcje (my emphases) strzeni, nieustanne powtórzenia, niewyobrażalny smutek. Język tej aesthetically intense, audio-visual musicality that, even as its francuskiego fi lozofa Jeana Luca Nancy’ego na temat wzniosłości, redirecting art to its own processes and their e ects, leaves its ostatecznie wyzwolić się z formalnego purytanizmu i odzyskała that, perhaps, we are trying to avoid much more than we jaźni—stać w miejscu, w którym życie niejako samo z siebie generuje miejsca i przekazu nabiera znaczenia politycznego. Kto kogo może których ciał nigdy nie odnaleziono, przepadli w mroku historii, Lucretia by Sextus Tarquinius, the son of the last King of Rome, [12] Brama Indii | India Gate, 2015 Nirbhaya Moniki Weiss z trzech powodów. Uderzyła mnie osobliwa [8]: Bernini, Apollo i Dafne | Apollo and Daphne, 1622–1625 Mourning gives rise to lamentation. Lamentation involves powtarzanie zrytualizowanych formuł, na przykład „Biada mi!”. As this monument is installed in Poland, and as the associ- all women in the face of crimes against women. Rape is a crime of patriarchal violence against woman: it płytę nagrobną i kieruje nasz wzrok ku ciemnej czeluści ledwie decomposing, mortal body within an oppressively shallow tomb: rozkładające się ciało. Zestawiając wizję ułożonego w pozycji hory- ethical question of our encounter with su ering, destruction of malarskich arcydzieł z XVI wieku, wykorzystując do tego celu sztuki ewoluujący w kolejnych projektach, performance’ach, fi lmach chosen terms are body, sound, gesture and movement, avoids all sugeruje, że opłakiwanie prowadzi nas ku ,,otchłani języka… koncen- permanent imprint, even as contemporary art emerged from utraconą treść. are aspiring to meet, because the beautiful, as the poet Rilke przebłyski śmierci (Lacan 1986 [1959–1960]). Czy granicy tej można opłakiwać? Kto kogo może upamiętniać? Kto, z dala od domu młodej nie mają grobów, nawet tych opatrzonych anonimową inskrypcją and on the right, her suicide committed to erase the shame of the [13] Łuk Konstantyna Wielkiego | Arch of Constantine, 312– 315 zbieżność trzech elementów: łuku triumfalnego, sarkofagu ze widocznego grobu, w którym spocznie ciało Chrystusa [il. 5]. the dimensions of the painting itself at 30.5 cm × 200 cm. [fi g. 14]. zontalnej martwego Chrystusa z innym dziełem Holbeina podejmu- human life, and death. This places her at once both in the heart of najnowsze cuda techniki. Twórczość Moniki Weiss ma zupełnie inny the body expressing (literally bringing forth air) as sound Lament ujmuje pierwotne uczucie cierpienia w formułę estetyczną, Austin also writes: ‘In the epics the góos is an auditory e usion wideo, pracach site-specifi c kreuje nową przestrzeń w tragicznej melodrama in its gestural form, refutes all hystericization of the truje się bowiem nie tyle na utraconym obiekcie, co na samej idei its formalist, medium-based puritanism to reclaim apparently Wynik spotkania, o którym pisze Ettinger, jest jednak nieprze- says, is but the beginning of the horrible in which—in this doświadczyć—poprzez proces tworzenia—jako progu, dostrzec ated forms and potential replicas of the monument travel to other kobiety, która żyła tak krótko, może wstawić się za nią za pośrednic- During my last days of the work at JNU, my host colleagues „Znany tylko Bogu”, zarezerwowaną dla grobów kryjących nieziden- unwitnessed crime against her. The central image places the dead spoczywającym w nim ciałem zgwałconej oraz dynamicznych gestów produces, sustains, and polices patriarchy’s concept of ‘woman’. Ten barokowy spektakl różni się zasadniczo od powstałej wiek I have returned to this painting several times in my own work, jącym tematykę śmierci, na którym wertykalnie zakomponowane the European tradition of fi gurative, performative art as a mode charakter. Jej przedsięwzięcie, oparte na serii rozbudowanych prac, and gesture the attendant emotions of grief: covering the face może to być wiersz, pieśń lub utwór muzyczny wyrażający rozpacz complemented with images—of mourners weeping, fl ailing their rzeczywistości dzisiejszego świata, ożywia naszą wrażliwość przy- body, and does not silence language. Hence it does not still thought. utraty”, sądzę, że w przypadku Nirbhayi jest przeciwnie—mamy do exiled content. widywalny. „Na stacji tej oczekujemy na transport, jest on możliwy, dawning—we can hardly stand. We can hardly stand at the w niej przejście do innego świata? A jeśli tak, to czy granica, którą sites, the question of specifi city and transmission become polit- twem form stworzonych przez artystkę pochodzącą z innego miejsca, realized I had not really been taken to the main tourist sites tyfi kowane szczątki zebrane z pól bitewnych. W Bramie Menin Lucretia on top of a black marble sarcophagus surrounded by wykonywanych przez przebijającą się sztyletem kobietę i opłakujące Rape is not widely practised in the animal world even up to wcześniej Piety Michała Anioła, dzieła dojrzałego renesansu, notably in the analysis of the ‘sculptural dissolutions’ of the postacie odgrywają swój danse macabre, Kristeva pisze: of thought and a ect by means of the language of the body, and i przemyślana metoda łącząca performance, odgrywany na żywo or raising the arms, bowing the head, rocking back and forth, z powodu czyjejś śmierci. Wypływające niemalże z trzewi dźwięki, arms, covering their faces, rolling in dirt.’[20] tępioną i zbanalizowaną przez tanią teatralność współczesnych Thus, while quoting French philosopher Jean Luc Nancy on the czynienia z próbą uobecnienia czegoś zupełnie innego niż utrata ale sama stacja nie gwarantuje, że na pewno dojdzie do transmisji threshold of that horrible, at that threshold, which may przekraczamy jest granicą śmierci? Czy w zaświatach istnieje ical. Who can mourn whom? Who can remember whom? Who is z innego czasu? of Delhi itself. Many of these are the monuments built by and for zapisano nazwiska 54 395 żołnierzy, którzy brali udział w bitwie pod highly agitated and dynamic fi gures of men in armour, lamenting ją, głęboko poruszone, przerażone postacie[31]. Botticellowskie our nearest relatives among the great primates. As a singularly bądź utracony obiekt[23]. tylko śmierć?”[29].

26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41

4 1 4 4 1 4 1 4 1 1 1 4 4 4 4 1

GRISELDA POLLOCK 40 WIERNOŚĆ PAMIĘCI JAKO NIEUSTAJĄCY LAMENT THE FIDELITY OF MEMORY IN AN ENDLESS LAMENT 41 GRISELDA POLLOCK 44 WIERNOŚĆ PAMIĘCI JAKO NIEUSTAJĄCY LAMENT THE FIDELITY OF MEMORY IN AN ENDLESS LAMENT 45 GRISELDA POLLOCK 46 GRISELDA POLLOCK 48 WIERNOŚĆ PAMIĘCI JAKO NIEUSTAJĄCY LAMENT THE FIDELITY OF MEMORY IN AN ENDLESS LAMENT 49 GRISELDA POLLOCK 50 [2] Nirbhaya III, 2017 54 MARK MCDONALD 55

wyobrażenie starożytnego Rzymu mimo upływu wieków zdaje się human, social phenomenon, rape has, as Susan Brownmiller razem—jak sugeruje Bal—gwałt oznacza zabójstwo jaźni; to police hunt. Five were convicted and sentenced to death by podłoża zbrodni, na które złożyły się panujące w Indiach ubóstwo, fl eeing Daphne, the perpetually escaping fi gure who became the [1] Odwołuję się tu do tezy Edgara Winda dotyczącej różnicy między sztuką [1] I refer here to Edgar Wind’s thesis about the diff erence of modern art from [14] Kristeva 2007, s. 119. of the Representations of Antiquity in the Early Italian Renaissance. [1891] [35] Victoria Rimmel, Ovid’s Lovers: Desire, Diff erence and the Poetic Imagination, [36] I was personally made intensely aware of the political issue of the nowoczesną i jej wcześniejszymi formami, którą zawarł w książce Art and its preceding forms in Art and Anarchy, London: Faber & Faber, 1963. Printed in Hamburg and Leipzig: Leopold Voss, 1893. Catherine Clement Cambridge 2006, Cambridge University Press. aggressively masculinized public space in India by my academic [ 1 5 ] Robert Graves, Biała bogini, przekład Ireneusz Kania, Warszawa 2010, ideowo łączyć z wykreowaną współcześnie przez artystkę wizją revealed in a landmark feminist publication in 1975, Against Our zbrodnia, która wprawdzie pozostawia ofi arę-obiekt przy życiu, ale hanging. The gang leader died, or was possibly killed, in prison. system kastowy, nierówny dostęp do edukacji, wykorzystywanie upright pagan tree of returning life. Anarchy, London 1963, Faber & Faber. and Julia Kristeva, Le Féminin et le sacré, Paris: Stock, 1998; The Feminine colleagues at JNU who, for reasons of work, had to use public transport [2] I have off ered a series of readings, paranoid and reparative, of the statue Aletheia; Aby Warburg, „Narodziny Wenus” i „Wiosna” Sandra Botticellego. [ 3 6 ] Wagę i polityczny wymiar problemu, jakim jest zmaskulinizowanie przestrzeni and the Sacred, trans. Jane Mary Todd, New York: Columbia University and felt vulnerable and humiliated by what they endured when travelling. indyjskiej metropolii Delhi, stolicy republiki zrywającej z impe- Will, become a systematic, militarized, criminal and punitive jest ona wewnętrznie poraniona i upokorzona faktem, że stała się One perpetrator was a juvenile and was not condemned to death. dzieci. Następna produkcja, siedmioodcinkowy serial Netfl ixa I suppose in that sense, the only term with which to acknowl- [2] We wstępie do mojej książki After-aff ects | After-Images: Trauma and of Daphne by the Italian Baroque sculptor, Bernini, as the opening chapter Rozprawa o przedstawieniach antyku we wczesnym renesansie włoskim, publicznej w Indiach, prowadzące do agresywnych zachowań, uświadomiły Press, 2003. Space is one of the key components of social hierarchy and of gender. Aesthetic Transformation (Manchester 2013, Manchester University Press) of my Afer-aff ects / After-Images: Trauma and Aeshetic Transformation w: Narodziny Wenus i inne szkice renesansowe, przekład Ryszard Kasperowicz, mi moje koleżanki z JNU. Dojeżdżając codziennie do pracy, korzystają rialną przeszłością, która odcisnęła swój ślad również w architek- practice with real and continuing if not deadly e ects for human obiektem czyjejś pogardy, została unicestwiona przez sprawcę. Appeals against the sentences of the other four continued for pt. Zbrodnia w Delhi / Delhi Crime (2018), wyreżyserowany przez edge the scale and a ective force of Monika Weiss’ project is Anthropologist Shirley Ardener argues: ‘Societies have generated their zaproponowałam szereg zarówno paranoicznych, jak i reparacyjnych (Manchester: Manchester University Press, 2013). Being raped, or being Gdańsk 2010, słowo/obraz/terytoria; Catherine Clement i Julia Kristeva, [16] Linda M. Austin, ‘The Lament and the Rhetoric of the Sublime‘, Nineteenth- z komunikacji publicznej i niejednokrotnie czują się upokorzone tym, co muszą own culturally determined ground rules for making boundaries on the turze miasta, czego przykładem jest Brama Indii. Monika Weiss society, and is all pervasive, being celebrated in both popular Poprzez swą estetykę kultura zachodnioeuropejska, zarówno years. They were fi nally executed in March 2020. Richiego Mehtę, skupił się na żmudnej pracy policji i trwających monumental. Yet, her work is imbued with political and aesthetic interpretacji posągu Dafne autorstwa Berniniego, włoskiego rzeźbiarza humanly dead were, in my view, the options of this mythical fi guration of Le Féminine et le sacré, Paris 1998, Stock; The Feminine and the Sacred, Century Literature, 53:3 (Dec., 1998), pp. 279– 306: 280. znosić podczas tych podróży. Przestrzeń to jeden z kluczowych elementów ground and have divided the social into spheres, levels and territories [33] doby baroku. Mit ten ukazuje, moim zdaniem, dwie możliwe fi guracje the feminine in the patriarchal symbolic and social order. przekład na ang. Jane Mary Todd, New York 2003, Columbia University Press. hierarchii społecznej, istotny również w kontekście gender. Antropolożka zawłaszczyła jej formę, zdublowała łuk i złączyła jego podstawy, culture and its narratives. Used in war as an instrument of w obszarze literatury (na przykład dzieła Owidiusza), jak i sztuk As a result of the massive world coverage of the crime and sześć dni poszukiwaniach sprawców, które zbiegły się w czasie sensibility deeply resistant to monumentality and its dangerous [17] Margaret Alexiou, The Ritual Lament in Greek Tradition, Cambridge: with invisible fences and platforms to be scaled by abstract ladders and kobiety w patriarchalnym porządku społecznym: być zgwałconą lub być Shirley Ardener pisze: „Społeczeństwa wytworzyły swoje własne, kulturowo [3] I am thinking especially of site and event related work such as Sustenazo [ 1 6 ] Linda M. Austin, The Lament and the Rhetoric of the Sublime, „Nineteenth- Cambridge Univ. Press, 1974, p. 13; Austin 1998, p. 281. In Irish culture, crossed by intangible bridges with as much trepidation and exultation tworząc sarkofag—nie widzimy w nim jednak umęczonego ciała, terrorization and demoralization, occurring on our streets and in wizualnych (szczególnie renesans i okres wczesnej nowożytności), the continuing protests against violence against women and the z masowymi protestami i gwałtowną reakcją władz na wymierzoną political histories. Monika Weiss’ fi delity to Nirbhaya seeks martwą jako człowiek. zdeterminowane reguły służące budowaniu granic, podzieliły to, co społeczne (2010) based on event in Warsaw in 1944 and Shrouds (2012–2013) based Century Literature” December 1998, Vol. 53, No. 3, s. 279– 306: 280. however, there is a specifi c tradition called ‘keening’, the Gaelic word as on a plank over a raging torrent. Shirley Ardener, Women and Space, na strefy, poziomy i terytoria oddzielone od siebie niewidzialnymi barierami lecz obrazy sprzyjające medytacji: postacie kobiet spowitych our colleges and homes, we must understand it not as an aberrant niejako przyzwyczaiła nas do scen przedstawiających gwałt: odbie- publicly expressed demands for the safety of women in public w nie krytykę. Główną osią dramatu jest tu relacja między trzema instead to touch and a ect us through sound, movement, drawn [3] Mam tu na myśli szczególnie miejsca i wydarzenia związane z pracą on a disregarded concentration camp site in Zielona Góra. caoineadh meaning crying. Keening is a high-pitched, vocable but London: Croom Helm, 1981, pp. 11–12. Statements by the perpetrators [ 1 7 ] Margaret Alexiou, The Ritual Lament in Greek Tradition, Cambidge 1974, i platformami; żeby się do nich dostać trzeba pokonać różne abstrakcyjne w czarne szaty, obracające się wokół własnej osi, poruszające się crime of deviant individuals: bad men versus good men. Rape, ramy ten rodzaj przemocy jako specyfi czną formę języka a zarazem places in India, fi lmmakers outside India have engaged in both kobietami: Jyoti Singh, Chhayą Sharmą, zastępczynią komisarza and fi lmed bodies and space; so that we cannot but share and Sustenazo (2010), inspirowaną epizodem z początków Powstania wordless ritual mourning practised by women (mnàthan-tuirim in Gaelic). of the crime against Jyoti Singh referred to her ‘misbehaviour’, being out RYSUNKI AKTYWUJĄCE ŚWIADOMOŚĆ: MONIKA WEISS DRAWING CONSCIOUSNESS: MONIKA WEISS [4] Jane Harrison, Ancient Art and Ritual [1913]. Harrison was a feminist Cambridge Univ. Press, s. 13; Austin 1998, s. 281. W kulturze irlandzkiej drabiny i niewidzialne mosty, wyzwanie to budzi strach i emocje podobne do Warszawskiego w 1944 i pracą Shrouds (2012–2013,) nawiązującą do late at night (21.00), touching in public, and not submitting to her powoli i gestykulujące dłońmi jakby uczestniczyły w jakimś zjawisko stanowiące fundament społeczeństw i systemów kultury. policji prowadzącą śledztwo i jej młodą pomocnicą w randze classicist and the fi rst scholar to hypothesise the origins of art in istnieje szczególna tradycja zwana ,,keening”, w języku gaelickim słowo [18] Alexiou 1974, p. 13. tych, jakie odczuwamy, stąpając po wąskiej kładce przerzuconej nad rwącym real and threatened, is, as Brownmiller reveals in stunning detail documentary and fi ction forms with both the specifi c crime and carry with us everywhere this memory, this pain, this desire for zapomnianej historii obozu koncentracyjnego w Zielonej Górze. ‘punish-ment’ but ‘fi ghting back’. rituals created by humans to negotiate the anxieties of life and death, caoineadh oznacza płacz, zawodzenie. „Keening” to rytuał żałobny strumieniem”. Shirley Ardener, Women and Space, London 1981, Croom Helm, hipnotyczno-rytualnym tańcu żałobnym wykonywanym pod and current protest movements by women, the systemic founda- Nasza kultura, jak przekonują Mieke Bal (krytyczka i teoretyczka the conditions in Indian society from which these perpetrators konstabla (Neeti Singh), dla której jest to pierwsze służbowe zadanie. a di erent world. [19] Austin 1998, p. 281. [ 4 ] J a n e H a r r i s o n , Ancient Art and Ritual [1913]. Harrison była lingwistką beginning and ending, birth and rebirth. Much appreciated by modernists obejmujący wydawanie dźwięków o wysokich tonach (nie są to konkretne s. 11–12. W swoich zeznaniach oprawcy Jyoti Singh mówili, że zachowywała powierzchnią falującej wody. tion of hierarchy based on gender in the patriarchal imagination. kultury) i Victoria Rimmel (badaczka kultury klasycznej), opiera się emerged. Thus, the event was the topic of a BBC documentary Tak skonstruowana fabuła, nieukazująca samego zdarzenia, pozwala klasyczną o feministycznych przekonaniach, jako pierwsza wysunęła Virginia Woolf and James Joyce, Harrison’s work was also read by słowa), praktykowany głównie przez kobiety (po gaelicku mnàthan-tuirim). [20] Austin 1998, 283. See also https://chs.harvard.edu/CHS/article/display/ się ,,niewłaściwie”, przebywała poza domem późnym wieczorem (była 21:00), [35] hipotezę o tym, że sztuka ma swój początek w rytuałach, które człowiek Abstract Expressionist painters such as Lee Krasner and Jackson Pollock. 6678.6-the-classifi cation-of-ancient-and-modern-laments-and-songs- obejmowała się z przyjacielem w miejscu publicznym, co więcej, nie poddała It tran-slates into the gender divisions of social space and dangers na gwałcie—jest endemicznie „gwałcicielska” . India’s Daughter (2015) directed by fi lmmaker and human rights każdej z postaci wyrazić własny punkt widzenia a tym samym [18] Alexiou 1974, s. 13. tworzył, by tłumaczyć sobie sens życia i śmierci, początku i końca, narodzini to-the-dead się pokornie ,,karze”, lecz stawiała opór. [5] Saul Friedlander, ‘Introduction’, in Probing the Limits of Representation: for women in public space, into the gendered di erentials of vulne- Chociaż znamy powszechnie alarmujące statystyki dotyczące activist Leslee Udwin, released to coincide with International daje wgląd zarówno w psychikę sprawców, jak i społeczne realia odrodzenia. Jej książki cieszyły się powodzeniem wśród pisarzy moder- [19] Austin 1998, s. 281. Nazism and the “Final Solution”, Cambridge, MA.: Harvard University [21] Austin 1998, p. 285. [VIII] ZBRODNIA nistów, czytywali je m.in. Virginia Woolf i James Joyce, później również rability, mobility, safety and access to education and personal gwałtów popełnianych na całym świecie (ponad 90% nigdy nie Women’s Day 2015 and to function as a general protest against współczesnych Indii. Press, 1992), pp. 1–21: 9. [20] Austin 1998, s. 283. Por.: https://chs.harvard.edu/CHS/article/display/6678. malarze, np. abstrakcyjni ekspresjoniści Lee Krasner i Jackson Pollock. [22] Austin 1998, p. 298. 6-the-classifi cation-of-ancient-and-modern-laments-and-songs-to-the-dead freedom from harassment in and access to employment. zostaje zgłoszonych, nie mówiąc już o ukaraniu ich sprawców), to violence against women. Sociology and psychology were the Z pełnym szacunkiem podchodzę do opisanych wyżej, pełnych [6] Eric Santner, ‘History beyond the Pleasure Principle: Some Thoughts on [5] Saul Friedlander, wstęp do Probing the Limits of Representation: Nazism [23] Austin 1998, p. 293; Jean-Luc Nancy, ‘The Sublime Off ering’, in Of the Jaka sztuka może opowiedzieć o zdarzeniu, które nie jest [34] the Representation of Trauma,’ in Saul Friedlander (ed.), Probing the Limits [21] Austin 1998, s. 285. Rape is also, Mieke Bal argues, a speech act. It is spoken jednak zbrodnia popełniona w nocy 16 grudnia 2012 w dzielnicy basis for Indian-Canadian director Deepa Mehta’s Anatomy of zaangażowania współczesnych form upamiętnienia tragedii z 16 and the “Final Solution”, red. Saul Friedlander, Cambridge 1992, MA, Sublime: Presence in Question, essays by Jean-Francois Courtine, of Representation: Nazism and the Final Solution, Cambridge, MA.: wyjątkowe—może z wyjątkiem tego, że jest okrutne, przerażające Harvard University Press, s. 1–21: 9. [22] Austin 1998, s. 298. Michel Deguy, Eliane Escoubas, Philippe Lacoue-Labarthe, Jean-Francois through the body of another. Rape uses the sexual body to perform Munirka, w południowej części Delhi, wstrząsnęła całym światem: Violence (2016) which used improvisational techniques with her grudnia 2012. Albowiem musimy pamiętać—wykorzystać przeżyty Harvard University Press, 1992, pp. 143–54: 144. Lyotard, Louis Marin, Jean-Luc Nancy, and Jacob Rogozinski. Trans. i kończy się śmiercią? [6] Eric Santner, History beyond the Pleasure Principle: Some Thoughts on the [23] Austin 1998, s. 293; Jean-Luc Nancy, The Sublime Off ering, w: Of the Sublime: Wyodrębnienie z transdyscyplinarnej praktyki Moniki Weiss Some explanation is needed to account for what could be regarded a crime of both physical violence and psychological violation. sześciu mężczyzn porwało, torturowało i przez kilka godzin gwałciło six men-actors to examine the deep social roots of the crime in szok, by pamiętać o każdej minucie gwałtu dokonanego kiedykolwiek [7] James Young, At Memory’s Edge: After Images of the Holocaust in Jeff rey S. Librett, Albany: State University of New York Press, 1993, p. 53. Representation of Trauma, w: Probing the Limits of Representation: Nazism Presence in Question, autorzy esejów: Jean-Francois Courtine, Michel Deguy, Rozpocznę tę część od kilku stwierdzeń objaśniających naturę młodą kobietę, studentkę wracającą do domu z kina, gdzie razem na jakiejkolwiek kobiecie. Powyższe fakty i refl eksje stały się klamrą Contemporary Art and Architecture, New Haven and London: Yale rysunku—gest na pierwszy rzut oka zgoła konserwatywny— as the deliberately conservative tactic of isolating drawing, Rape is not always also a physical murder. Always, however, it poverty, the caste system, limited education, inequality, and and the “Final Solution”, red. Saul Friedlander, Cambridge 1992, MA, Eliane Escoubas, Philippe Lacoue-Labarthe, Jean-Francois Lyotard, Louis [24] Bracha L. Ettinger, ‘Art as the Transport Station of Trauma’, in Bracha University Press, 2000, notably chapters on works by Jochen Gerz and zbrodni, którą opłakujemy, uczestnicząc w projekcie Moniki Harvard University Press, s. 143–154: 144. Marin, Jean-Luc Nancy i Jacob Rogozinski, przekład Jeff rey S. Librett, Albany Lichtenberg Ettinger Artworking 1985–1999, Brussels Musée des Beaux wymaga pewnego wyjaśnienia, albowiem w jej sztuce rysunek łączy one element of Monika Weiss’ transdisciplinary practice in which is, Bal argues, the murder of a self, a crime that leaves its victim- z przyjacielem oglądali fi lm Życie Pi. Każdy szczegół tej historii był child abuse in India. Turned into a police procedural in seven spinającą moją próbę opisania i zrozumienia twórczości Moniki Esther Shalev-Gerz, Horst Hoheisel, Shimon Attie, Rachel Whiteread. 1993, State University of New York Press, s. 53. Arts and Gent: Ludion, 2000, pp. 91–115: 91. Weiss Nirbhaya. przerażający. Bólu wywołanego takim horrorem nie mógł załagodzić Weiss, jej głęboko przemyślanego, wielowymiarowego projektu, będą- [ 7] James Young, At Memory’s Edge: After Images of the Holocaust in Contem- się nierozerwalnie z performance’em, dźwiękiem, wideo, fotografi ą performance, sound, video, photography, drawing, and objects, subject alive to live with the internal, and psychological, impact episodes, the Netfl ix series Delhi Crime in 2018 (created by Richie [8] Walter Benjamin, ‘Theses on the Philosophy of History’, in Illuminations, porary Art and Architecture, New Haven i London 2000, Yale University [24] Bracha L. Ettinger, Art as the Transport Station of Trauma, w: Bracha [25] Ettinger 2000, p. 91. Gwałt to fundament hierarchicznego systemu, opartego of her own e acement by an other’s—the perpetrator’s—hatred ani płacz, ani wściekły gniew. W Delhi zgromadziły się tłumy, by Mehta) focused on the six days of the dedicated police search for cego w istocie wydarzeniem rozłożonym w czasie. Projekt Nirbhaya edited by Hannah Arendt and translated by Harry Zohn [1968], London: i obiektami, które razem tworzą eksperymentalne przestrzenie, together create experimental spaces, sentient states and generate Press, szczególnie rozdziały poświęcone pracom Jochena Gerza i Esther Lichtenberg Ettinger: Artworking 1985–1999, Brussels–Ghent 2000, Musée na patriarchalnym wyobrażeniu o płci i jej rolach społeczno-kul- Fontana, 1977, pp. 255–267: 257. [26] Wit(h)ness is an untranslatable English neologism created by Ettinger [1] and acted out disgust. wyrazić swą rozpacz i zaprotestować przeciwko polityce władz the perpetrators, set against the massive protests and the Indian to nie tylko kontrpomnik—to kontrwydarzenie, nie teatralizuje ono Shalev-Gerz, Horsta Hoheisela, Shimona Attiego, Rachel Whiteread. des Beaux Arts / Ludion, s. 91–115: 91. wywołują stany emocjonalnego poruszenia i kreują nielinearne non-linear narratives. Drawing cannot be separated from its combining the legal concept of the witness, the other who was present turowych (gender). [9] Griselda Pollock, Encounters in the Virtual Feminist Museum: Time, Space [1] Western literature (Ovid, for example) and European visual miejskich, ich nieudolności w ściganiu i karaniu przestępców. Rosło government’s violent reaction to the people’s distrust. Its central żadnej formy przemocy, ani przemocy zbrodni, ani protestu. Odsuwa [ 8] O pojęciu historii, piotr.strebski.pl/wp-content/texts/philosophy/Benjamin01. [ 2 5 ] Ettinger 2000, s. 91. to affi rm a crime has occurred, with the concept of being with, remaining narracje . Jej rysunku z pewnością nie powinno się więc rozpat- codependent allies, but Weiss has repeatedly made the point [32] and Archive, London: Routledge, 2007. The term artworking has been Gwałt to zabójstwo jaźni (Mieke Bal) . pdf [dostęp: 6 września 2020]. beside, standing with, sharing with the suff ering other. It is the condition art (notably in Renaissance and Early Modern periods) have, współczucie dla kobiety opisywanej w prasie jako Nirbhaya, w jej dramatic structure was built around the relations between na dalszy plan popełniony czyn i jego kontekst. Teraz najważniejsze created by the artist Bracha L. Ettinger in relation to her own post- [ 2 6 ] Wit(h)ness (współ-świadek) to angielski neologizm stworzony przez Ettinger, rywać w oderwaniu od towarzyszących mu innych form ekspresji, that drawing is at the heart of her practice, thereby recognizing of ‘the impossibility of not sharing’ the suff ering or dehumanization of Gwałt to język przemocy, którym jedno ciało przemawia do [9] Griselda Pollock, Encounters in the Virtual Feminist Museum: Time, Space traumatic aesthetic practice. Like dreamwork, the work of mourning and łączy prawny status świadka, innego, który był obecny w miejscu przestępstwa as I have shown, aesthetically accommodated our imaginations osobistej tragedii jak w soczewce skupiła się bowiem sytuacja wielu three women: Jyoti Singh, Chhaya Sharma, the woman Deputy jest bowiem to, co wydarzy się, gdy praca znajdzie się w Polsce; gdy the other. niemniej jednak sama artystka, podkreślając wielokrotnie, że to its distinctiveness. For Weiss, drawing embodies and expresses drugiego ciała. and Archive, London 2007, Routledge. Termin „artworking” został working through in Freudian psychoanalytical theory, artworking concerns i widział zbrodnię ze statusem osoby, która niejako współuczestniczy, to rape as a language as much as to an event that founds societies indyjskich kobiet, które codziennie na ulicach i w środkach komu- Commissioner of Police who led the investigation and her young zostanie przywołane imię „Nieustraszonej” i widzowie złączą się stworzony przez artystkę Brachę L. Ettinger w odniesieniu do jej własnej the transformative work of art in relation to the wounds of the world. jest w pobliżu, wspiera, dzieli cierpienie. Taka postawa jest warunkiem [27] This is a term created by Bracha L. Ettinger, Fragilization and Resistance, właśnie rysunek sytuuje się w centrum jej twórczości, przyznaje mu the passage of time, repetition, suggestion, and repercussion; Gwałt to zbrodnia patriarchalnej przemocy wobec or cultural systems. This culture must be described, as cultural nikacji miejskiej narażone są na seksualne zaczepki, natarczywe woman constable (Neeti Singh is the character’s name) on her z Nirbhayą, gdy zobaczą w parku wypełniony wodą sarkofag, który posttraumatycznej praktyki estetycznej. Podobnie jak praca z marzeniem Bracha Lichtenberg Ettinger, Artworking 1985–1999 (Brussels; Palais des „niemożliwości nieuczestniczenia” w cierpieniu — tym samym uniemożliwia Helsinki: Kaiku Gallery, Finnish Academy of Art, 2009, pp. 97–134. szczególną rolę i status. W sztuce Weiss rysunek ucieleśnia upływ while also celebrating the facture of media (the possibilities that sennym, przepracowywanie żałoby, czy też inne formy przepracowywania Beaux Arts and Gent Ludion, 2000) notably her essay, ‘Art as a Transport kobiet: generuje, podtrzymuje i legitymizuje patriarchalny [36] odczłowieczenie innego. analyst Mieke Bal and classical scholar Victoria Rimmel have spojrzenia i dotyk mężczyzn . fi rst assignment. Centring the story in this way, without showing dekonstruuje Bramę Indii, dublując i zamykając jej formę; gdy usłyszą w teorii psychoanalitycznej Freuda, tak i praca z dziełem sztuki (tworzenie) Station of Trauma’, pp. 91–116. [28] I have edited two volumes of this artist-theorist’s writings, czasu, powtarzalność, sugestię, a jednocześnie proces rysowania to physical materials allow). In this way, the artist’s practice has its koncept „kobiety”. [35] może być — w kontekście poranionej rzeczywistości współczesnego [ 2 7 ] Jest to termin stworzony przez Brachę L. Ettinger, Fragilization and Resistance, Bracha L Ettinger, Matrixial Subjectivity, Aesthetics, Ethics (Vol 1 argued, endemically rapish. 29 grudnia Jyoti Singh—Nirbhaya zmarła z powodu obrażeń the event, the other characters became mouthpieces for the dobiegające z różnych stron dźwięki, obejrzą hipnotyzujące obrazy [10] In 1915 Freud radically altered his understanding of the psyche from celebracja techniki jako takiej, odkrywanie fi zycznych możliwości basis in traditional methods, where drawing ‘gives credibility świata — działaniem transformacyjnym. Bracha Lichtenberg Ettinger. Helsinki 2009, Kaiku Gallery, Finnish Academy of Fine Arts, s. 97–134. 1990–2000; Vol 2 2001–2010, Basingstoke: Palgrave MacMillan, 2020) Gwałt jest zjawiskiem rzadko spotykanym w świecie zwierząt, a cathartic to an economic model. Psychological change is not an [2] Despite the regularly horrifying statistics of rape worldwide— wewnętrznych. Oznacza to, że została zamordowana. W przeciągu variety of viewpoints of people struggling with the psychological cichego, wyrażanego subtelnymi gestami lamentu, a także monumen- Artworking 1985–1999, Brussels–Ghent 2000, Palais des Beaux Arts / Ludion, which off er introductions to each text and a substantial introduction użytych materiałów. W tym sensie praktyka artystki opiera się na to all other media imposed.’ Unlike other elements of her work— abreaction to one traumatic event. It involves work and transformation. [28] Ukazały się dwa tomy tekstów teoretycznych Brachy Ettinger pod moją nawet wśród najbliżej z nami spokrewnionych małp naczelnych. zwłaszcza jej esej Art as a Transport Station of Trauma, s. 91–116. to each volume. metodach tradycyjnych, w których rysunek „potwierdza wiary- digital images, words, music and sound—drawing, through and given that we are told that over 90% of rapes are never sześciu dni policja aresztowała sześciu mężczyzn—sprawców gwałtu. and sociological analyses of not only the six perpetrators them- talne rysunki uciekającej Dafne—nimfy przeobrażonej w dumnie Freud had already theorized dreaming as Traumarbeit, dreamwork. redakcją: Bracha L. Ettinger, Matrixial Subjectivity, Aesthetics, Ethics, tom 1, [2] Jako zjawisko czysto ludzkie gwałt, według tego, co pisze Susan reported let alone prosecuted,—the crime perpetrated on the Pięciu z nich osadzono w więzieniu i skazano na śmierć przez powie- selves but also the conditions in contemporary Indian society that wyprostowane, pogańskie drzewo powracającego życia. [10] W 1915 Freud radykalnie zmienił swoje postrzeganie psyche: metodę Facing the deaths and fear of death during World War I, he introduced 1990–2000; tom 2, 2001–2010, Basingstoke 2020, Palgrave MacMillan, [29] Ettinger 2000, p. 91. godność wszystkich użytych mediów” . W odróżnieniu od innych asserting its authority, implies permanence, but this too can każdy tom i każdy tekst opatrzone zostały obszernym wprowadzeniem. Brownmiller w swojej fundamentalnej publikacji feministycznej katartyczną zastąpił metodą ekonomiczną. Uznał, że zmiana stanu Trauerarbeit, the work of mourning. He generalized this economic model [30] Julia Kristeva, ‘Le Temps des Femmes’ [Cahiers de recherche de sciences elementów składających się na jej prace—obrazów cyfrowych, słów, dissipate and become a vestige where the mark becomes a trace.[3] night of 16 December 2012 in Munirka, South Delhi, India, namely szenie. Przywódca gangu zmarł czy też został zabity w więzieniu. made such crimes possible. Wydaje się, że jedynym terminem, jaki oddaje rzeczywistą skalę psychicznego nie polega na prostym odreagowaniu traumatycznego for analysis itself as Durcharbeiten, working through. The artist Bracha z 1975 Against Our Will, stał się systemową, zmilitaryzowaną, [29] Ettinger 2000, s. 91. des textes et document, 5, 1979, pp. 5–19]; ‘Women’s Time’, in Toril Moi, the gang rape and torture by six men of a young woman student Najmłodszy ze sprawców był niepełnoletni, co uchroniło go przed I have named these forms of contemporary engagement with i afektywną moc projektu Moniki Weiss jest termin ,,monumentalny”. zdarzenia, lecz wymaga pracy i wewnętrznej przemiany. Freud już wcześniej Ettinger extended this model with her concept of artworking: art as ed., The Kristeva Reader, Oxford: Blackwell’s, 1986, pp. 187–213. Kristeva muzyki i dźwięku—rysunek jako integralna część jej twórczości, Weiss’ drawing oscillates between proposal and presence, the [30] Julia Kristeva, Women’s Time [artykuł został pierwotnie opublikowany jako kryminalną i represyjną praktyką mającą rzeczywiste, długotrwałe, stworzył teorię pracy z marzeniem sennym (Traumarbeit, dreamwork): the work of transformation. On my understanding of Ettinger’s key concept reminded us of the diff erence between linear history, the time of nations on a private bus when she was on her way home around 9pm from karą śmierci. Przez kolejne lata wnoszono do sądu apelacje o zmianę the event of 16 December 2012 in Delhi with respect. We must Jednak jej sztuka, emanująca polityczną i estetyczną wrażliwością, Le Temps des Femmes, w: 34/44 Cahiers de recherche de sciences des textes sugeruje pewnego rodzaju trwałość czy też trwanie, a jednocześnie— allusive and the tangible where it competes (not in a precocious przepracowywaniem traumy w czasie snu. W okresie I wojny światowej, see Griselda Pollock, After-aff ects / After-Images: Trauma and Aesthetic and production, and monumental time, that deals with life, death, the body, niekiedy śmiertelne skutki dla społeczeństwa; co więcej, jest et document, Winter 1979, No. 5, s. 5–19], w: The Kristeva Reader, red. Toril [3] seeing The Life or Pi with a male friend, shocked the entire world. wyroków. Dopiero w marcu 2020 winni zbrodni zostali powieszeni. indeed remember and use our shock to remember every minute, jest oczywistym zaprzeczeniem monumentalności. Wierność Moniki w obliczu masowych śmierci i strachu przed umieraniem, wprowadził termin Transformation in the Virtual Feminist Museum, Manchester: Manchester sex and symbol, and reproduction. zanikając, staje się pozostałością, śladem wykonanego znaku . way) to establish its unassailable position in the consciousness wszechobecny, można powiedzieć celebrowany w kulturze popularnej „Trauerarbeit” oznaczający pracę z traumą. Na potrzeby analizy uogólnił ten University Press, 2013. Moi, Oxford 1986, Basil Blackwell, s. 187–213. Kristeva przypomina nam [4] Every element revolted us. Neither tears of grief nor howling Fakt, że światowe media szeroko relacjonowały demonstracje every other violation of women. These facts bookend my attempt Weiss dla Nirbhayi wyraża się w tym, że nas porusza: poprzez dźwięk, o różnicy między historią linearną, czasem, w którym rozwijają się narody [31] The critical element of the story of Lucretia, that appeared frequently Rysunek u Weiss oscyluje między sugestią a obecnością, aluzją mediated by the artist. [33] model ekonomiczny i nazwał go „Durcharbeiten” — przepracowywaniem. i jej narracjach . Musimy zrozumieć, że gwałt nie jest aberracją, [11] Joseph Winters, ‘Contemporary Sorrows Songs: Traces of Mourning, rage could assuage the horror. In the city of Delhi, massive crowds potępiające przemoc wobec kobiet i domagające się poprawy bezpie- to introduce and write about Monika Weiss so as to situate ruch, obrazy ciał utrwalone w rysunkach i na taśmie fi lmowej, Artystka Bracha Ettinger wprowadziła doń dodatkowo aspekt artystyczny: i produkcja i czasem monumentalnym związanym z życiem, śmiercią, ciałem, in Renaissance and Baroque painting is the sequence of her rape and i namacalnością, jakby starał się ugruntować (choć nie na siłę) swą How does drawing calibrate to its purpose? A fi rst step Lament and Vulnerability in Hip Hop’, African American Review, 46:1 (2013), zbrodnią popełnianą przez patologiczne jednostki: nie chodzi tu tworzenie dzieł sztuki (artworking) rozumiane jako praca prowadząca do płcią, symboliką i reprodukcją. her suicide. Having been raped in a crime that has no witnesses, Lucretia, gathered at police stations, initially to protest their despair at czeństwa w miejscach publicznych w Indiach sprawił, że fi lmowcy the work that her elaborate, complex, multi-part work as itself i poprzez przestrzeń—tak więc nie pozostaje nam nic innego jak pp. 9–20: 9. the wife of a political leader, chose to kill herself to erase her ‘shame’. niekwestionowaną pozycję w zapośredniczonym przez artystkę toward forming a coherent response is to recognize that drawing przemiany. Moją interpretację tego kluczowego dla twórczości Ettinger [31] W dziełach przedstawiających historię Lukrecji, szczególnie w malarstwie o prostą opozycję dobrzy mężczyźni i źli mężczyźni. Gwałt, rzeczy- This is explored narratively and semiotically in her brilliant studies of przepływie świadomości[4]. serves di erent purposes within Weiss’ practice; thereby demon- the failures of the policing of the city and their consistent ine ec- spoza Indii nakręcili kilka fi lmów dokumentalnych i fabularnych a durational event aims to perform in perpetuity. Although współuczestniczyć i nieść dalej brzemię tego bólu i tej pamięci konceptu przedstawiłam w książce: Griselda Pollock, After-aff ects | After- [12] Griselda Pollock, ‘Traumatic Encryption: The Sculptural Dissolutions renesansowym i barokowym, często zestawiano obok siebie dwie sceny: the Lucretia paintings by Rembrandt in Mieke Bal, ‘Visual Rhetoric: The wisty i przerażający, to według Susan Brownmiller fundament Images: Trauma and Aesthetic Transformation in the Virtual Feminist Museum, of Alina Szapocznikow’, in After-aff ects / After-Images: Trauma and gwałtu Lukrecji i jej samobójstwa. Wątek ten przeanalizowała pod kątem Jak w takim razie najlepiej wykorzystać walory rysunku strating her belief in its e cacy. At one end of the spectrum, tiveness in catching and prosecuting criminals. Then, the crowds poświęconych zarówno samemu zdarzeniu, jak i sytuacji społe- inspired by the artistic form of the counter-monument, Monika w nadziei na nadejście innego świata. Semiotics of Rape’, in Reading Rembrandt: Beyond the Word Image Manchester 2013, Manchester University Press. Aesthetic Transformation in the Virtual Feminist Museum, Manchester: narracji i semiotyki Mieke Bal w swoim znakomitym studium poświęconym hierarchicznego systemu, opartego na patriarchalnym wyobrażeniu Opposition, Cambridge, MA: Cambridge University Press, 1991, pp. 60–93. i osiągnąć zamierzony cel? Zanim odpowiemy na to pytanie trzeba modest preparatory drawings explore initial ideas from which gathering at the India Gate to express horror and distress at what cznej, która do niego doprowadziła i w której mogła zaistnieć tak Weiss’ artwork is what I suggest can be named a counter-event Manchester University Press, 2013. Studying the trajectory of her wyobrażeniom Lukrecji autorstwa Rembrandta: Visual Rhetoric: The 11] Joseph Winters, Contemporary Sorrows Songs: Traces of Mourning, Lament I am deeply indebted to Mieke Bal’s profound work on this topic. I do o płci i jej rolach, wyobrażenie to przekłada się na kształt i kontro- sculptures, I noted the progress decline from an assertive verticality of Semiotics of Rape, w: Reading Rembrandt: Beyond the Word Image zaznaczyć, że Weiss posługuje się rysunkiem w różnych celach i na greater ambition unfolds. Function articulates purpose, allowing had happened to the woman, subsequently known in the pressby specyfi czna grupa sprawców. Jednym z tych fi lmów był dokument that does not dramatize violence, either of the crime or of the and Vulnerability in Hip Hop, „African American Review” 2013, Vol. 46, not have time to elaborate her argument. I draw here on her argument the human fi gure into the informe, the formless increasingly dissolving Opposition, Cambridge 1991, Cambridge University Press MA, s. 60–93. lowanie przestrzeni publicznej, w której podstawowe kwestie: produkcji BBC pt. Córka Indii / India’s Daughter (2015) wyreżyse- No. 1, s. 9–20: 9. that rape is always a murder, a murder of a self, and the Lucretia story is wiele sposobów, co dowodzi, że głęboko wierzy w jego skuteczność. the work to exist having achieved the task it was meant to fulfi ll. the pseudonym Nirbhaya, and, through her singular tragedy, protest. It exiles from the visitor’s experience both context and and slipping, situated more and more on the horizontal axis, and ultimately Jestem wdzięczna Mieke Bal za podjęcie i dogłębne opracowanie tego to be read not as pure narrative but as the installation of this inevitable poczucie bezpieczeństwa, mobilność, dostęp do edukacji, wolność to denounce all such violence against women. They also wanted rowany przez Leslee Udwin, aktywistkę działającą na rzecz praw perpetration. It links the thoughts and a ect that will continue [[12] Griselda Pollock, Traumatic Encryption: The Sculptural Dissolutions of laid directly on the ground. tematu. Z przyczyn oczywistych nie będę tu rozwijać szerzej jej argumentacji, Mamy więc skromne rysunki przygotowawcze—zapis wstępnych For example, a drawing for Weiss’ current project Nirbhaya, like Alina Szapocznikow, w: After-aff ects | After-Images: Trauma and Aesthetic connection even if the woman survives the crime. osobista, ochrona przed przemocą i możliwość zatrudnienia są [13] Julia Kristeva, ‘Holbein’s Dead Christ’, in Black Sun: Depression and chciałabym tylko zwrócić uwagę na wysuniętą przez nią koncepcję gwałtu: pomysłów i idei, na bazie których rozwija się większy projekt. an architect’s rendering, provides basic measurements and to protest against the daily sexual harassment of women in India człowieka, jego premiera w 2015 zbiegła się z Międzynarodowym to unfold for each and every visitor in this park in Poland to Transformation in the Virtual Feminist Museum, Manchester 2013, Manchester Melancholia, trans. Leon S Roudiez, New York: Columbia University Press, otóż gwałt jest zawsze morderstwem — zabójstwem popełnionym na jaźni, [32] Mieke Bal, ‘Visual Rhetoric: The Semiotics of Rape’. uwarunkowane płciowo. University Press. Analizując ewolucję prac rzeźbiarskich Szapocznikow, Tego typu szkice mają cel funkcjonalny i stanowią swoistą doku- a scale for the proposed structure [fi g. 4]. Other drawings isolate [14] Hans Holbein Młodszy, Martwy Chrystus w grobie | The Body of the Dead Christ in the streets and on public transport where they endure perpe- Dniem Kobiet, co znacząco przyczyniło się do uznania go za protest Nirbhaya, by title—the name of she, the fearless,—and by means [16] Botticelli, Tragedia Lukrecji | The Tragedy of Lucrecia, 1496–1504 1989, pp. 105–139. [Soleil Noir: Dépression et Mélancholie (Paris: Editions w tym sensie historia Lukrecji powinna być odczytywana nie jako czysta [34] zauważyłam postępujące z czasem przejście od wertykalnych, stojących [33] Susan Brownmiller, Against Our Will: Men, Women and Rape, London: in the Tomb, 1520–1522 Gwałt to również—jak twierdzi Mieke Bal—forma wypowiedzi : Gallimard, 1987)], p. 119. narracja, lecz inscenizacja (odtworzenie) tej relacji. mentację danego zamierzenia. Na przykład rysunek do projektu specifi c motifs in order to explore and map ideas contained tual exposure to men’s ogling and indecent, often sexual touching przeciwko skierowanej wobec nim przemocy. Z kolei w fabularnym of our contemplation of the water-fi lled sarcophagus that doubles dumnie fi gur, poprzez formy coraz mniej kształtne, jakby osuwające się, coraz Martin Secker & Warburg, 1975. język, jakim jedno ciało przemawia do drugiego. Gwałt „używa” [36] [32] Bal 1991. [15] Ennoia, 2002 of their bodies in public space as they travel to work or study. fi lmie indyjsko-kanadyjskiej reżyserki Deepy Mehta pt. Anatomia and closes around the bodies of women the India Gate of Delhi. bardziej horyzontalne, aż po te całkiem rozpostarte na ziemi. [14] Kristeva 1989, pp. 113–114. [34] Mieke Bal, ‘Visual Rhetoric: The Semiotics of Rape’. Nirbhaya—wzorem rysunków architektonicznych—zawiera infor- within this project. Nirbhaya III takes the female fi gure that seksualności ciała, by dokonać zbrodni—wiąże się ona zarówno [33] Susan Brownmiller, Against Our Will: Men, Women and Rape, London 1975, Jyoti Singh, Nirbhaya, died from her internal injuries after przemocy / Anatomy of Violence (2016) nacisk położony został na It also does so through the haunting sound in our ears and through [13] Julia Kristeva, Martwy Chrystus Holbeina, w: Czarne słońce. Depresja [15] Robert Graves, The White Goddess, London: Faber & Faber, 1948; [35] Victoria Rimmel, Ovid’s Lovers: Desire, Diff erence and the Poetic mację o skali i podstawowych wymiarach projektowanej struktury is central to the construction and views it from behind [fi g. 2]. Martin Secker & Warburg. z przemocą fi zyczną, jak i psychicznym upokorzeniem. Nie zawsze thirteen days of agony on 29 December. Hence she was also socjologiczno-psychologiczny aspekt wydarzenia; improwizowane inviting us to gaze at the moving fi lms of quiet gestures of sound- i melancholia, przekład Michał Paweł Markowski i Remigiusz Ryziński, Aby Warburg Botticelli’s “Geburt der Venus” und “Frühling”: Eine Imagination, Cambridge: Cambridge University Press, 2006. [il. 4]. Inne rysunki przedstawiają wyodrębnione z całości motywy, This form is a leitmotif in Weiss’ visual language where it gwałt jest równoznaczny z zabójstwem ofi ary. Jednak za każdym Kraków 2007, Universitas, s. 114–115. Untersuchung über die Vorstellungen von der Antike in der Italienische [34] Bal 1991. murdered. Six men were arrested within six days in an intense sceny z udziałem sześciu aktorów posłużyły analizie społecznego less lament and at the materialized, monumental drawings of the Frührrenaissance’/ Botticelli’s Birth of Venus and Spring. An Examination co pozwala objaśnić i zmapować koncepcje leżące u podłoża całego embodies the artist’s principal concerns relating to the body as

42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57

1 4 4 4 1 4 4 1 4 4 4 1 1 4 1 4

MARK MCDONALD 56 RYSUNKI AKTYWUJĄCE ŚWIADOMOŚĆ: MONIKA WEISS DRAWING CONSCIOUSNESS: MONIKA WEISS 57 [5] Dwie, 2003 58 RYSUNKI AKTYWUJĄCE ŚWIADOMOŚĆ: MONIKA WEISS DRAWING CONSCIOUSNESS: MONIKA WEISS 59 MARK MCDONALD 60 RYSUNKI AKTYWUJĄCE ŚWIADOMOŚĆ: MONIKA WEISS DRAWING CONSCIOUSNESS: MONIKA WEISS 61 RYSUNKI AKTYWUJĄCE ŚWIADOMOŚĆ: MONIKA WEISS DRAWING CONSCIOUSNESS: MONIKA WEISS 63 MARK MCDONALD 64 64 RYSUNKI AKTYWUJĄCE ŚWIADOMOŚĆ: MONIKA WEISS DRAWING CONSCIOUSNESS: MONIKA WEISS 65 66 RYSUNKI AKTYWUJĄCE ŚWIADOMOŚĆ: MONIKA WEISS DRAWING CONSCIOUSNESS: MONIKA WEISS 67 MARK MCDONALD 68 [13] Sustenazo (Nosze), 2010 69 MARK MCDONALD 70 RYSUNKI AKTYWUJĄCE ŚWIADOMOŚĆ: MONIKA WEISS DRAWING CONSCIOUSNESS: MONIKA WEISS 71

projektu. Nirbhaya III ukazuje centralną dla całej aranżacji postać a site of profound temporal and metaphysical expression. Other (Achea Rheon: River of Sorrow / Rzeka smutku) prezentowanym issuing an invitation for children to participate. Some imitated sugestii niż dobitnej wypowiedzi[13]. W naturalny sposób nasuwa days in September 2005 at Lehman College and, in the following powoli czołgała się po ogromnej białej, jedwabnej tkaninie, pokry- of the heroic body, one historically in an upright position, often historii—przeszłe wydarzenia giną w mroku, spowite żałobną reveals the artist’s dexterity and facility in which the charcoal to ciało zapisuje, pozostawia ślad i zapamiętuje, sprzeciwiając się on, they also retain all traces, there is no way to erase anything.’[23] kobiecą ujętą od tyłu [il. 2]. Można powiedzieć, że forma ta jest drawings are more ambitious, such as Kordyan II [2005 fi g. 3]. w Whitney Museum of Contemporary Art w 2003, artystka leżała the artist, others struck out on their own path [fi g. 9]. A video się tu porównanie z muzyką—do jej słuchania i przeżywania nie year, shown as an exhibition at the short-lived Remy Toledo wającej cały plac, między rosnącymi w równych rzędach palmami, representative of power.’[17] Weiss has described the signifi cance zasłoną, przez którą muszą się przebić. Podobnie jak we wcześniej- is applied to achieve the lightest of marks to support the densely amnezji i wymazywaniu. W ostatnich pracach Weiss można zaob- Weiss’ search for techniques that adequately express artistic swoistym lejtmotywem w języku wizualnym artystki, ucieleśnia Inspired by Hans Holbein the Younger’s painting, the Body of the na posadzce galerii pokrytej ogromną płachtą białego papieru camera positioned above the participants projected footage onto potrzeba nam dodatkowych objaśnień czy ozdobników. Częścią Gallery in New York (a spaced dedicated to showing the work w milczeniu wykonywała rysunki wokół swojego ciała, pozostawiając of lying down as an ‘ethical stance’ a symbolic form of letting go.[18] szych projektach Weiss sięgnęła również po teksty drukowane: worked opaque areas. The middle drawing is counterpoint serwować nowe podejście do rysunku. Koiman II—Years Without preoccupations is a hallmark of her approach, wherein the media bowiem jej zainteresowanie ciałem jako miejscem głębokiej tempo Dead Christ in the Tomb (1521), Kordyan II is a large pencil and fotografi cznego i trzymanymi w obu rękach kawałkami czarnego the wall, thereby collapsing the actions with their presentation. Phlegethon-Milczenie jest muzyka skomponowana przez artystkę, of feminist artists). At Lehman, drawings were created by the ślady ruchów—swoiste archiwum obecności. Dołączała się do niej Sustenazo was an exhibition that originated in 2010 at the zestawiła książki medyczne z utworami Johanna Wolfganga Goethego, to those that fl ank it, and embodies the moment of complete Summers (24 Nocturnes), 2017 to praca o mocnej wymowie osobistej is interrogated for its capacity to perform the mark and leave ralnej, metafi zycznej ekspresji. Nie brak też rysunków o bardziej charcoal composition on rice paper depicting a prostrate body.[5] węgla wykonywała rysunki wokół swojego ciała. Fakt posługiwania The aerial view is present throughout Weiss’ work, where the zawierająca fragmenty utworów Josepha Haydna i Giovanniego artist and other participants by tracing the outline of their bodies publiczność, głównie kobiety, ale także dorośli i dzieci, którzy leżąc, Centre for Contemporary Art, Ujazdowski Castle, Warsaw, and na ich stronach artystka pozostawiła ślady-rysunki, zaburzając absorption where the fi guration hovers between dissolution and i politycznej, składają się na nią 24 projekcje fi lmowe, tyle samo a trace, a path that multiplies and incessantly divides. złożonej treści, czego przykładem jest Kordyan II [2005, il. 3]. The drawing includes two pages from the 1833 drama, Kordyan, się obiema rękami jest znaczący, ponieważ odnosi się do innego, separation of space e ects a form of disembodiment (ascending Battisty Pergolesiego, oraz wideo przedstawiające płonącą książkę. on large sheets of cotton to produce a syncopated rhythm of również wykonywali rysunki wokół własnych ciał. W grafi cznym shown two years later at the Museo de la Memoria y los Derechos pierwotne konteksty i znaczenia tych utworów [il. 7][21]. Wiele emergence, before setting o on a path that is more recognizable. utworów dźwiękowych oraz wielkoformatowych rysunków węglem To end with Nirbhaya, where the graphic ascends a di erent, Zainspirowana obrazem Hansa Holbeina Młodszego Martwy by the Polish Romantic poet Juliusz Słowacki. The page on the równie ważnego wątku twórczości Weiss, jakim jest muzyka— and descending), as if the viewer is witnessing actions at a remove, Weiss podkreśla, że jej projekt ,,[…] bada zależność między rysun- silhouettes that were then altered through wind and rain. What katharsis jakim stało się zbiorowe tworzenie znaków manifestowała Humanos, Santiago de Chile.[19] Sustenazo explored the expe- antropomorfi cznych kompozycji rysunkowych artystki przywołuje Framed and evenly spaced on the wall, this group demonstrates i grafi tem. Podtytuł nawiązuje do wybuchu wulkanu Tambora (na though no less persistent path. The violent foundations for this Chrystus (1521) wielkoformatowa kompozycja wykonana ołówkiem left contains references to being a refugee (as Słowacki himself w szczególności gra na fortepianie. Wykonywanie rysunku obiema when they are immediately before them.[9] Drawing Room was kiem a dźwiękiem / muzyką, skupiając się na czasowych, rytmicznych began as indelible marks with a specifi c temporal and spatial się wartość i znaczenie partycypacji, przeżywanej tu wyjątkowo rience of Lament (Sustenazo in Greek renders as sigh, lament na myśl jej leżące ciało, skulone niczym płód w obronnym geście, the artist’s trust in the e cacy of the medium to propel what terenie dzisiejszej Indonezji), który miał miejsce w 1815 roku i w zna- piece are discussed elsewhere in this catalogue (see MW essay),[24] i węglem na papierze ryżowym ukazuje leżące ciało[5]. Do rysunku was), diaspora and an allusion to a mother and son relationship rękami jednocześnie zaburza logikę rysowania; jest sprzeczne organic. Multi-layered repeated lines defi ned the participant’s walorach rysunku i przestrzennych, rzeźbiarskich właściwościach relation to the body became blurred and indistinct (a trace) głęboko. Tkanina zmieniła się w całun przeznaczony dla tych, którzy together audibly) through relating it to the expulsion by the lecz gotowe do działania, przywołujące na myśl kondycję pacjentów motivates the works: the articulation of movement and trans- czący sposób wpłynął na klimat i środowisko niemalże całego globu; but to reinforce its conceit, Nirbhaya is an anti-monument, włączone zostały dwie strony z dramatu Kordian (1833) autorstwa based on separation. The page on the right refers to the historical z tradycyjnym posługiwaniem się jedną dłonią, która to metoda physical experience, capturing responses to an ostensibly shared muzyki / dźwięku. Rysunek i muzyka powiązane są z językiem mirroring the ephemerality of the installation and capturing the zginęli w ataku 11 września 2001, przypomniała o ich nieobecności German army of patients and personnel from the Ujazdowski brutalnie wypędzonych ze szpitala. Te duże, zbliżone kształtem formation, the antithesis of stasis. There are clear connections wskutek eksplozji kolejny rok (1816) był tak zimny, iż nazwano go a sculpture, a sarcophagus, and set of video projections that polskiego poety doby romantyzmu Juliusza Słowackiego. Treść hero Arnold Winkelried who sacrifi ced himself in battle for the jednoznacznie defi niuje relacje między artystką, podłożem-materią act that was described by the artist as the ‘quietly fl oating waters ciała”[14]. Tak więc rytmiczność zrodzona z połączenia tych elementów quality of dissipation mentioned earlier. Between Drawing Room, i nadała jej znaczenie, ożywiła pamięć. Kluczowym elementem Hospital during the Warsaw Uprising in 1944. The exhibition formy wykonane zostały za pomocą węgla, ołówka i proszku grafi to- between Achea Rheon and the works described earlier where the „rokiem bez lata”. Świadkowie wydarzenia pisali również o zaciem- show a young woman moving slowly as if lying or dancing in the tekstu na lewej stronie odnosi się do statusu uchodźcy (był nim benefi t of his country. The work responds both to internal visual dzieła i jego tematem. Na rozłożonym na posadzce galerii papierze of a river’ (Achea Rheon).[10] podkreśla ich odrębność, ale też ich harmonijne współistnienie. Phlegethon-Milczenie and Leukos there is a shift in the agency projektu była muzyka—ścieżka dźwiękowa skomponowana przez combined books, drawing, photography, sound and video to simul- wego na papierze ryżowym i zamontowane na wąskich noszach do body as conduit articulates marks. With Achea Rheon, perfor- nieniu w niektórych częściach świata spowodowanym opadającym sarcophagus, a process of gradual transformation expressing również Słowacki) i do diaspory, w aluzyjny sposób opisuje też relationships and external associations. It has been widely exhib- rozrzucono dodatkowe kawałki węgla, by zachęcić do udziału dzieci. Weiss’ performative drawing is not always collaborative in W tym tkwi również istota performatywnej sztuki Weiss, w której of drawing that has to do with articulating marks. Drawing is artystkę, z udziałem kontratenora Anthony’ego Rotha Costanzo— taneously express condemnation and grief at the brutality of what transportowania chorych pochodzących z okresu II wojny światowej. mativity emerges at a remove, solely through drawing that is pyłem wulkanicznym. Weiss dostrzega w nim analogię do ciemności, lament, silence and the locus of trauma. Nirbhaya embodies relacje syna i matki zmuszonych żyć w rozłące. Tekst po prawej ited, including the Five Rivers survey of Weiss’ work at Lehman Część ochotników naśladowała ruchy artystki, inni wymyślali the sense described above, but her solitary actions are carried to co trwałe, materialne, łączy się z ulotnym; ślady pozostałe po either a solitary act where the audience is presumed, but not emitowana z głośników umieszczonych poniżej poziomu placu. had taken place; acts of resistance to forgetting, which is central Z nakładających się palimpsestowo konturów wyłaniają się fanto- meditated and has ulterior purpose. w której pogrążony jest współczesny świat borykający się z kryzysem stability, transience, and decay, all of which can be traced nawiązuje do legendarnej postaci Arnolda Winkelrieda, bohatera, College Art Gallery, New York, in 2005; along with other large, własne konfi guracje [il. 9]. Całą scenę fi lmowała z góry kamera wideo out both with and without an audience, thereby establishing wykonanych gestach i audiowizualne impulsy niejako poszerzają necessarily seen, or drawing is communal and collaborative. In Przestrzeń wykreowaną za pomocą muzyki i rysunkowych znaków to the Museum’s mission.[20] Drawing was integral to its concep- mowe postacie: zwrócone frontalnie do widza zdają się skupione na To this point, drawing and performance have been addressed uchodźczym, zmianami klimatycznymi i ożywieniem wstecznych through the artist’s drawings for this project [fi gs 2 & 4]. Weiss który poświęcił życie w bitwie o wolność swojego kraju. Rysunek ten independent drawings, the majority of which focus on the body a pochodzący z niej obraz rzutowany był na ścianę, efektem było a tension between action and observation. As part of the installa- pojemność naszej pamięci. both, there is an element of timelessness, where drawing is part artystka określiła jako ,,miejsce traumy—krajobraz zbudowany tion and was deployed by Weiss in di erent ways. The artist’s teraźniejszości, odwrócone tyłem—spoglądają w przeszłość [il. 13]. with regard to the artist’s body as subject, agent and threshold: ideologii nacjonalizmu. W jej fi lmie widzimy ciemno ubraną postać has worked with water since the 1990s where it is symbolically budzi wiele skojarzeń, zarówno natury wizualnej, jak i treściowej. and its expressive agency. połączenie działań uczestników z ich jednoczesną reprezentacją tion Phlegethon-Milczenie at Inter-Galerie, Potsdam (2005, Cechą charakterystyczną performance’u jest jego efemeryczna of a reversible trajectory determined by the body as entity and z dźwięków i rysunków”[15]. Projekt ten doskonale ilustruje koncepcję gloved hand is shown smearing charcoal over a 1942 German map Weiss swoją opowieścią o perwersyjnym okrucieństwie wypędzenia to mark, record and remember (the antithesis of erasure or wykonującą powolne, płynne ruchy na tle opustoszałego, mrocznego associated with submersion, initiation, rebirth, and cleansing, Był wielokrotnie wystawiany, między innymi przy okazji retros- Some of Weiss’ most compelling drawings are performative w projekcji wideo. Co istotne, ujęcie z lotu ptaka regularnie pojawia and other locations since) the artist, with eyes closed, lay upon natura—stąd rodzi się pytanie, co po nim pozostaje. Czy poru- presence, not the motivating hand alone. At this point seeing and Weiss odnoszącą się do rysunku, który jest dla niej—by zacytować of eastern Europe, one that transforms into a medical photograph ludzi ze szpitala—miejsca, które zapewnić powinno opiekę i leczenie— amnesia). In Weiss’ recent work, her graphic index takes a di e- pejzażu. Na obraz postaci nakładają się ewokujące eksplozję rysunki, conveying the idea that fl uidity does not respect boundaries. pektywnej wystawy prac Weiss Five Rivers w Lehman College Art wherein performance emerges from the experience of drawing się w pracach Weiss, w których rozdzielenie przestrzeni jest pewnego a bed of open books by German authors who had been revered szane w nim kwestie mogą znaleźć swój materialny wyraz w rysunku? non-seeing is less important because memory is the place where Stephena Vitello—„formą choreografi i”[16]. Jest to choreografi a of a woman’s breast, like a surgeon preparing a patient, but here przywraca nam pamięć historyczną, wybrzmiewającą mocno rent turn. Koiman II—Years Without Summers (24 Nocturnes. tworząc razem sugestywną całość [il. 10 & 14]. Wprawdzie rysunki [25] The relationship between water and drawing has a long and Gallery w Nowym Jorku w 2005; znalazły się tam również dużych itself. Mark making is entwined with the encompassing of physical rodzaju „odcieleśnieniem” (wznoszeniem i spadaniem), wywołując or rejected by the Nazis.[11] As she crawled and moved in this Czy mogą się w nim ucieleśnić? Ulotna instalacja Leukos-Early the graphic resides. As the following discussion demonstrates, wyważona i powściągliwa, jako że artystka w pełni ufa wybranym with the intention of concealing or disfi guring something that w sekwencji przeplatających się znaków, tekstów, dźwięków i obrazów. 2017), a deeply personal and political work, comprises twenty- powstały jako odrębne prace, jednak połączenie ich z medium distinguished history: when combined with other media it allows rozmiarów indywidualne rysunki, z których znakomita większość movement so as to communicate conditions associated with u widzów efekt opuszczenia własnego ciała—wydaje nam się, że dormant yet active state, Weiss drew on the pages with charcoal, Morning Light / Światło poranka trwała trzy dni; prezentowano ją we so much of Weiss’ work evokes historical memory—what has mediom, wierzy w siłę rysunku, dzięki któremu osiąga zamierzony should not be seen or remembered, a form of retrograde amnesia Rysunek i performance to media, które stale, choć w różny four fi lm projections, an equal number of sound compositions fi lmowym nie odbiera im autonomii, raczej poszerza ich funkcję for specifi c fl uid, transparent and even accidental e ects. Weiss’ koncentrowała się na ciele i jego ekspresyjności. the artist’s presence in a public space: and lament and trauma, akcja, w której uczestniczymy rozgrywa się również poza nami, je- imposing her mark on the printed typography [fi g. 6]. From wrześniu 2005 w Lehman College i rok później (w formacie wystawy) happened, how it is remembered—its relevance now. Drawing cel. W projektach takich jak Drawing Lethe, akt rysowania staje się (https://streamingmuseum.org/monika-weiss/). The action sposób, obecne są w twórczości Weiss. W podanych wyżej przykła- and large charcoal and graphite drawings. The subtitle derives i znaczenie. Ich grafi czność i użyte materiały mają tu szczególny use of an aqueous medium recalls her Milk Series (2001), a group Do najbardziej poruszających rysunków Weiss należą te, które themes that run throughout her work.[6] In these works, drawing steśmy jednocześnie jej obserwatorami[9]. Projekt Drawing Room Greek mythology, Phlegethon (the river of fi re) was one of the fi ve w działającej przez krótki okres Remy Toledo Gallery w Nowym empathetically unites and combines. długotrwałym działaniem, w którym ucieleśnia się trwanie i skon- and the media veils and obscures historical time, suggesting dach poszczególne elementy (rysunek, muzyka, projekcja, obiekty) from the 1815 volcanic explosion in present day Indonesia that wymiar: proszek grafi towy i spajający go klej kierują myśli ku odległej of small drawings created through combining pencil, crayon, nazwać można performatywnymi, albowiem ich forma kształtuje się transcends its putative or more recognizable function, and miał charakter organiczny. Nakładające się na siebie warstwowo rivers of the underworld. ‘Milczenie’, whereas, in Polish means Jorku, skoncentrowanej na sztuce feministycznej. W Lehman One of Weiss’ most ambitious and compelling public art densowana fi zyczność. Pozycja leżąca jest ponadto jedną z pozycji grief through staining. Continuing Weiss’ earlier practice of mogą wprawdzie istnieć i oddziaływać samodzielnie, jednak a ected the global environment leading to what was described historii a zarazem wywołują poczucie, że obraz przesłania nam hair-dye and milk on aged paper.[26] For Nirbhaya a large group of podczas performance’u, jakim jest w swej istocie proces rysowania. conveys heightened performative awareness forged through the linie stały się świadectwem fi zycznego doświadczenia i przeżyć ucze- silence, or the inability to speak. By virtue of Weiss’ choice not College rysunki powstawały w ten sposób, że artystka i pozostali projects was Drawing Lethe (Lethe: the river of oblivion) orga- przyjmowanych na znak oporu politycznego, zaś rysunkowe ślady incorporating texts, the exhibition contained medical books and ważna jest ich wzajemna kombinacja. W niektórych projektach as “a year without summer” (in 1816). The ensuing darkness in ciemna zasłona pyłu, przez którą nasza kultura nie jest w stanie drawings (cantos) explore the connections between the sarcoph- Pozostawianie znaku splata się tutaj ściśle z ruchem całego ciała. unassailable connection between body and the marks that it is stników, ich odpowiedzią—uchwyconą w rysunku—na zaproszenie to see—thereby denying her the opportunity to choose or to uczestnicy, leżąc na ogromnych płachtach bawełnianego mate- nized by the Drawing Centre in New York in 2006 [fi g. 12]. It wyrażają bezbronność i podatność na zranienie. Julia Herzberg pisze others by Johann Wolfgang von Goethe that Weiss drew on, inter- rysunek jest istotny nie tyle ze względu na swój bliski związek parts of the world caused by volcanic ash was described by those dostrzec swojej przyszłości. agus, the suggested presence of the woman, and how forms merge Znak i ślad funkcjonują jako język obecności artystki w przestrzeni capable of producing [see fi gs 9 & 12]. Here, boundaries become do wzięcia udziału we wspólnym działaniu, które artystka opisała plot a course of drawing—the generation of marks undermines riału, wykonywali rysunki wokół swoich ciał, tworząc rytmiczną, was performed across from Ground Zero in the World Financial o tym, że Weiss ,,[…] wykorzystuje motyw leżącego ciała, które jest rupting their contents and meaning [fi g. 7].[21] Many of the drawn z performance’em, lecz na swoje cechy charakterystyczne, na who witnessed it, and is compared by Weiss to the darkness Poza węglem, którego właściwości idealnie odpowiadają and become distinct through their aqueous load, presumed to be publicznej, znamionując wszechobecne w jej twórczości wątki blurred, revealing both the richness of the artist’s practice and jako ,,spokojnie płynące wody rzeki” (Achea Rheon )[10]. the authority of the printed texts, where invasive non-lexical synkopową kompozycję poddaną później działaniu deszczu i wiatru. Centre Winter Garden at a time when the work to recover bodies dla niej symbolicznym przeciwieństwem ciała heroicznego, tradycyj- anthropomorphic forms echo the artist’s prone body, curled up, przykład płaszczyznowość. Pięć wielkoformatowych rysunków that envelops our world: refugee crises, climate change and the potrzebom artystki (można nim rysować mocne, zdecydowane transparent yet inherently obscuring [fi g. 16]. These recent draw- traumy i lamentu . Rysunek wykracza tu poza tradycyjnie przypisy- the peril of imposing categories. Performativity can also be found W przypadku Weiss rysowanie performatywne nie zawsze ma lines form a network of visual signs in order to obscure the words To, co teoretycznie miało być trwałym znakiem świadczącym was still underway. Over the course of four days, Weiss crawled nie kojarzonego z ciałem dumnie stojącym, reprezentującym zazwy- protective yet productive, evoking the presumed condition and Achea Rheon (Rivers of Sorrow), 2003; [il. 15]) włączonych zostało do rise of blinkered nationalist ideologies. In the fi lm, set against linie lub rozcierać go i kruszyć, ponadto ma konotacje symboliczne) ings are a salient reminder of Weiss’ ongoing practice as an artist, waną mu rolę i ujawnia swój performatywny potencjał oparty na in individual works, for example Dwie [fi g. 5], one of a group in charakter partycypacyjny w takim sensie jak akcja opisana powyżej, that silently resist e acement. The act is not accidental for it o specyfi cznej czasoprzestrzennej relacji między rysunkiem i ciałem slowly in silence across an enormous white muslin canvas punc- czaj siłę i władzę”[17]. Sama artystka defi niuje leżenie jako ,,postawę fetal position of patients who had been brutally expelled. Writ wystawy Vessels w 2004 roku, stając się częścią większego projektu desolate and dark landscapes and sites of abandonment, the używa ona innych, równie podatnych, czasem nieoczywistych and her commitment to exploring new methods to embody condi- nierozerwalnym związku między ciałem i znakami, które jest ono which Weiss used her arm to smear charcoal, evoking movement, jej indywidualne działania odbywają się zarówno z udziałem, jak addresses the artist’s desire to articulate presence though zostało rozmyte i zatarte; stało się śladem odzwierciedlającym tuated by evenly spaced palm trees drawing around her body etyczną”, symbolicznie wyrażoną umiejętność „odpuszczania”[18]. large, similar forms in charcoal, graphite powder and pencil were artystki[22]. Niemniej jednak, ze względu na walory formalne protagonist gestures and moves silently. The drawings that evoke materiałów. Na przykład proszek grafi towy po zmieszaniu z wodą tions and states that perpetually outline the world providing it zdolne wykonać [patrz il. 9 i 12]. Dochodzi do zatarcia granic, and creating a ghostly outline of her body curled and standing.[7] i bez udziału publiczności, zawsze jednak istnieje w nich napięcie restraint. Guy Brett describes Weiss’ artistic restraint as an ulotność instalacji, zanikanie i rozproszenie. W pracach Drawing with charcoal, leaving traces of her movement and records of her Sustenazo to wystawa zrealizowana w Centrum Sztuki drawn on rice paper that had been placed on top of narrow WW2 można je postrzegać jako samodzielne prace, zgodnie z pierwotną the explosion appear momentarily superimposed on the fi gure ma właściwości podobne do atramentu. Bardzo ważny jest również with her own contours. w którym odsłania się zarówno bogactwo techniki artystki, jak The above summary introduces the types of drawing między działaniem i obserwowaniem. Częścią instalacji Phlegethon- economy of means through which she achieves a greater power Room, Phlegethon-Milczenie i Leukos mamy do czynienia ze zniuan- presence. People joined the event, principally a group of women, Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie w 2010 roku, dwa stretchers for transporting patients. The fi gures as palimpsest intencją autorki. Cztery z pięciu form cielesnych znajdują się w fazie creating a suggestive union [fi gs. 10 & 14]. Whereas the drawings rodzaj papieru. Począwszy od 2005 Weiss często używa japońskiego i płynność wszelkich kategorii. Performatywność obecna jest Weiss engages in to reveal their range. Empirical consider- -Milczenie, prezentowanej w Inter-Galerie w Poczdamie (w 2005, of expression.[12] There are no dramatic gestures, the artist sowaniem sprawczości rysunku, która wiąże się z artykulacją but other adults and children as well, producing similar outlines. lata później prezentowana była w Museo de la Memoria y los come to the fore as disembodied phantoms either facing the nieustannej przemiany: wyłaniają się, nabierają kształtu i walczą, were conceived as independent works, their relation to the fi lm papieru ryżowego, który jest transparentny i przypomina ludzką również windywidualnych kompozycjach, na przykład w rysunku ations aside, embodied contents emerge. Weiss’ drawings are później również w innych miejscach), był performance: artystka does not explain her actions, and the dilated embodiment of znaków. Otóż rysowanie może być czynnością indywidualną, Graphic catharsis conveyed through the multitude of marks Derechos Humanos, w Santiago de Chile[19]. Sustenazo opowiada viewer (insisting on the present), or turned away (looking to the póki nie pochłonie ich ta sama energia, która powołała je do życia. enriches their autonomy. Graphically they resist, their media skórę, co—zważywszy na fakt, że jej twórczość obraca się wokół Dwie [il. 5], jednym z tych, które Weiss tworzyła, rozcierając węgiel connected by sensation’s capacity to feel or experience subjec- z zamkniętymi oczami leżała na łożu zbudowanym z otwartych graphic movement is closer to enactment than performance.[13] wykonywaną przez jedną osobę (publiczność może być obecna, ale demonstrated the validity of participation from the core to the o doświadczeniu lamentu („sustenazo” w języku greckim oznacza past) [fi g. 13]. Through acknowledging the perversion of expelling W opracowaniu rysunku ujawnia się szybkość i łatwość, z jaką (graphite powder and archival glue) links directly to the historic ciała—dodatkowo potęguje jego metaforyczną wymowę. Lateks to ręką: w efekcie powstały ciemne, widmowe formy ewokujące jej tively—sentience—they act as agents for the feelings and states książek niemieckich pisarzy—tych podziwianych i tych potępianych A comparison can be made with music, where sensation requires niekoniecznie widoczna), albo czynnością grupową, partycypacyjną. periphery of experience. The fabric became a shroud devoted to westchnienie, zbiorowy, cichy lament) w kontekście wydarzenia, people from the hospital—a site defi ned by its primary function artystka operuje węglem, równoważąc ciężkie, gęsto zarysowane past while evoking the notion that through the obscurity of ash, równie istotny materiał w rysunkach artystki, który w połączeniu skulone, stojące ciało[7]. they convey. Drawing also acts as interlocutor where, distinct przez nazistów[11]. Stopniowo, czołgając się, Weiss—pozornie neither explanation nor embellishment. Phlegethon-Milczenie W obu przypadkach pojawia się element ponadczasowości: ryso- those killed by the attacks on September 11, 2001, validating their które miało miejsce podczas Powstania Warszawskiego w 1944 roku, of care—historical memory was powerfully restored to the partie lekkimi, ledwie muśniętymi liniami. Rysunek środkowy our culture cannot perceive its own future. z węglem tworzy ważną opozycję: jego gładkość kontrastuje z chropa- Powyższa charakterystyka wskazuje, że Weiss, tworząc prace from the artist’s presumed intention, the mark making addresses uśpiona a w istocie czujna –zarysowywała węglem strony książek, included music composed by the artist incorporating fragments wanie jest częścią odwracalnej trajektorii wyznaczanej przez całe absence, enabling their memory. A key element of the project gdy wojska niemieckie wyrzuciły pacjentów i personel medyczny present through these interconnected sequences of marks, texts, stanowi kontrapunkt dla pozostałych czterech kompozycji; ucie- In addition to recognizing the qualities of charcoal that wością węgla; przezroczystość z nieprzeniknioną czernią—symbo- tak zróżnicowane, maksymalnie wykorzystuje możliwości techniki its own subjectivity. These qualities convey the modalities of pozostawiając na nich własny ślad i zaburzając ich typografi ę [il. 6]. of pieces by Joseph Haydn and Giovanni Battista Pergolesi, and ciało i jego materialną obecność a nie tylko przez ruch jednej ręki. was sound—composed by the artist with the participation of the ze Szpitala Ujazdowskiego. Wystawa łączyła książki, rysunki images and sounds. leśnia moment całkowitej absorpcji formy; moment, w którym adapts to the artist’s needs (its capacity to be held fi rmly, crushed, lizując kruchość a jedocześnie siłę [il. 8]. Weiss tak o nim pisze: rysunku. Pora jednak odsunąć na bok rozważania empiryczne Weiss’ practice, and in particular drawing as performance. Guy W mitologii greckiej rzeka Phlegethon (rzeka ognia) była jedną imagery of the burning book. Weiss explains how she explores W tej sytuacji fakt czy widzimy, czy nie przestaje mieć znaczenie, countertenor Anthony Roth Costanzo—that was emitted through i fotografi e oraz towarzyszące im utwory dźwiękowe i projekcje wideo. Drawing and performance are expressed di erently fi guracja znajduje się w fazie przejściowej—między pojawianiem its ability to stain, and the symbolic associations), Weiss uses „Używam lateksu, z którego robi się balony meteorologiczne, […] i przejść do zawartych w jej rysunkach treści i znaczeń. Wszystkie Brett writes eloquently of the ‘stage’ in Weiss’ work where ‘action z pięciu rzek płynących w krainie umarłych. Polska część tytułu, ‘[…] the important relationship between drawing and sound/music, ponieważ to nasza pamięć jest miejscem, w którym pozostaje znak speakers positioned beneath the ground. The unfolding enabled W symultanicznym działaniu tych elementów wyrażało się potępie- throughout Weiss’ work. In the examples discussed above, the się i znikaniem, zanim wyłoni się bardziej rozpoznawalny kształt. other materials with comparable purpose. Graphite powder for jest dostępny w arkuszach, z wyglądu i dotyku przypomina skórę, rysunki Weiss łączy fakt, że budzą w nas zdolność subiektywnego is minimal and everything works toward the intensifi cation „milczenie”, odnosi się do ciszy i niemożności mówienia. Weiss, focusing on the time-based and rhythmic qualities of drawing grafi czny. Z powyższych rozważań wynika, że sztuka Weiss ewokuje by sound and drawing was described by the artist as ‘a site of nie dla brutalnej eksmisji i protest przeciw zapominaniu, wpisując combination and resolution of elements (drawing, music, video, W tej grupie prac, oprawionych i rozmieszczonych w równych example, when mixed with water has properties similar to ink. podobną do mojej. Staram się rysować poprzez ten materiał. odczuwania i przeżywania—uwrażliwiają—działają bowiem jak of the human presence.’[8] In one of the artist’s earliest perfor- zamykając oczy, podejmuje świadomą decyzję, by nie widzieć—tym and the spatial and sculptural properties of music/sound. Both pamięć historyczną—mówi o przeszłych wydarzeniach i o tym, trauma [that] became a landscape of drawing and sound.’[15] The się w ofi cjalną misję instytucji muzealnej[20]. Integralną częścią tego objects) depends on the articulation of each while acknowledging odstępach, manifestuje się wiara artystki w skuteczność rysunko- The type of paper is also carefully considered. Since about 2005, Zarówno lateks, jak i papier ryżowy są bardzo delikatne i trudno nośniki aktywujące uczucia i stany, które próbują wywołać. Rysunek mances, Drawing Room (Achea Rheon: River of Sorrow) at the samym odbiera sobie możliwość kontrolowania formy rysunku— relate to the language the body.’[14] And so, the rhythm activated w jaki sposób o nich pamiętamy—ale także o tym, czym przeszłość project elegantly communicates Weiss’ conception of drawing, projektu był rysunek, któremu Weiss nadała zróżnicowaną formę their codependence. Elsewhere, elements are realigned where wego medium, które dzięki swoim właściwościom aktywuje to, Weiss has often worked on Japanese rice paper because of its na nich rysować, poza tym widać na nich każdy ślad, nie da się jest też swoistym nośnikiem znaczeń wtedy, gdy—niezależnie od Whitney Museum of Contemporary Art in 2003, the gallery generowane ślady i znaki oraz inwazyjne, zgoła nieleksykalne linie by the elements combined reveals a dedication to each, recog- jest dla nas dzisiaj. Rysunek posiada więc empatyczną moc zbliżania that Stephen Vitello describes as ‘a form of choreography.’[16] The i znaczenie. Na jednej z projekcji oglądamy dłoń artystki w latek- drawing, rather than its association with performance or enact- co w jej pracach najważniejsze: ruch umożliwiający przemianę— transparency and ability to evoke the surface of skin, allowing niczego wymazać”[23]. Dla postawy Weiss charakterystyczne jest intencji artystki—znak lub ślad odwołuje się do swojej własnej fl oor was covered with white photographic paper upon which podważają autorytet drukowanych tekstów, które w milczeniu nizing their distinctive qualities and harmonious equanimity. i łączenia. choreography is measured and restrained, where the artist has sowej rękawiczce rozmazującą węgiel na niemieckiej mapie Europy ment is the focus, through prioritizing surface and media. The antytezę pasywności i zastoju. Istnieje ścisły związek między her to double the metaphorical connotations when so much of poszukiwanie techniki, która najpełniej pozwoliłaby wyrazić to, subiektywności, do podmiotowości samego rysunku. Dzięki tym the artist lay holding sticks of black charcoal in both hands bronią się przed wymazaniem. Działanie to nie jest przypadkowe, This is the substance of Weiss’ performance where the substan- Jednym z najbardziej ambitnych i poruszających projektów complete confi dence in the media and the graphic to adequately Wschodniej z 1942 roku, mapa przeistacza się w medyczną fotografi ę fi ve large charcoal drawings Achea Rheon (Rivers of Sorrow), 2003 Achea Rheon i pracami opisanymi wcześniej, w których ciało staje her work revolves around the body. Equally striking is Weiss’ use co w sztuce zajmuje ją najbardziej; wybierając medium artystka specyfi cznym cechom praktyka Weiss ma charakter modalny, szcze- drawing around her body. The use of two hands is signifi cant for [3] Kordyan II, 2005 [6] Phlegethon-Milczenie III, 2006 przedstawia bowiem dążenie artystki do wyrażenia obecności tial blends with the ephemeral, marks of physical acts, aural [7] Sustenazo (Rysując na Goethe), 2009 Weiss w przestrzeni publicznej był performance Drawing Lethe accomplish its purpose. Drawing Lethe and other works that kobiecej klatki piersiowej, dłonie w rękawiczkach—przypominają [fi g. 15] were included in the 2004 Vessels exhibition and thus, się miejscem artykulacji znaku-śladu. W przypadku Achea Rheon, of latex combined with charcoal establishing contrasts between kieruje się tym, czy da się za jego pomocą wykonać znak, pozostawić [14] Koiman II (Nocturne II) , 2017 [22] gólnie jeśli chodzi o akt rysowania, który w jej sztuce staje się it relates to another of the artist’s principal concerns, music, and [4] Nirbhaya, 2018 poprzez ograniczenie środków. Guy Brett zauważył, że jej artysty- and visual prompts, feeding the reserve of memory. [8] Leukos II, 2005 (Lethe: the river of oblivion / Lete: rzeka zapomnienia) zorga- enact drawing, embody endurance and the concentration on phys- dłonie chirurga przygotowującego się do operacji, robią jednak relate to a wider body of work. Their shared formal qualities, performatywność jest mniej oczywista, ujawnia się—niejako smooth and rough, transparency and opacity, that transmits ślad—zasugerować drogę, która rozwidla się nieustannie i pro-

performance’em. Nie bez przyczyny Guy Brett, pisząc o jej twórczości, in particular the action involved in playing the piano. Two hands czna powściągliwość ma wiele wspólnego z zasadą ekonomii A characteristic of performance is its transitory nature, [9] Drawing Room (Achea Rheon), 2003 nizowany przez Drawing Center w Nowym Jorku w 2006 [il. 12]. icality. Lying down is also a widespread act of political resistance wrażenie jakby chciały coś zmienić, ukryć—coś o czym nie powin- however, allow them to be seen as independent works as they were zapośredniczona—w samym rysunku. vulnerability and strength [fi g. 8]. Weiss describes the process: wadzi nas w różnych kierunkach. wspomina o „scenie”, na której „akcja ogranicza się do minimum, divide the act of drawing, denying the traditional one-handed środków, dzięki niej Weiss potęguje ekspresję swoich prac[12]. Nie giving rise to questions of what remains. To what extent can Odbył się naprzeciwko Strefy Zero w World Financial Center Winter and the drawn marks expressive of that prone and vulnerable niśmy wiedzieć ani pamiętać—jak w przypadku amnezji wstecznej intended. Four of the bodily forms appear in a state of restless W powyższych przykładach rysunek i performance rozpa- ‘I use latex that weather balloons are produced from, … it comes in Na zakończenie kilka słów o projekcie Nirbhaya, w którym a wszystko służy temu, by zintensyfi kować doznanie ludzkiej obec- method that determines the relationship between the artist, the ucieka się do dramatycznych gestów, nie komentuje tego, co robi, zaś drawing embody that to which it pertains? The ephemeral Garden w czasie, gdy wciąż trwały prace związane z wydobywaniem state. Julia Herzberg describes how Weiss ‘[…] works with her (https://streamingmuseum.org/monika-weiss/). W Sustenazo fl ux, emerging, folding and struggling before vanishing back into trywane były w kontekście ciała artystki, które jest jednocześnie sheets, that look and feel like skin, my skin I guess. I try to draw rysunek podąża jeszcze inną, choć nie mniej konsekwentną ścieżką. ności”[8]. W jednym z wczesnych performance’ów pt. Drawing Room surface and the subject. Other sticks were scattered on the paper, czysta, wyrazista grafi czność ruchów ciała służy raczej stworzeniu installation Leukos-Early Morning Light took place over three ciał ofi ar zamachu 11 września 2001. Przez cztery dni artystka prostrate body as symbolically against and opposing the notion działania i środki artystyczne w sposób dosłowny zacierają obraz the energy that initially enabled their passage. The technique tematem, czynnikiem sprawczym i miejscem przejścia—progiem: through it, both latex and rice paper are fragile and hard to draw Kwestię brutalnego zdarzenia leżącego u podłoża tej pracy poruszono

58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73

4 1 4 1 1 4 4 1 1 1 1 1 1 1 1 1

MARK MCDONALD 72 RYSUNKI AKTYWUJĄCE ŚWIADOMOŚĆ: MONIKA WEISS DRAWING CONSCIOUSNESS: MONIKA WEISS 73 [16] Water Drawing, 2019 74 RYSUNKI AKTYWUJĄCE ŚWIADOMOŚĆ: MONIKA WEISS DRAWING CONSCIOUSNESS: MONIKA WEISS 75 MARK MCDONALD 76 DWA LAMENTY TWO LAMENTS 79 80 DWA LAMENTY TWO LAMENTS 81 82 DWA LAMENTY TWO LAMENTS 83 84 DWA LAMENTY TWO LAMENTS 85 86 DWA LAMENTY TWO LAMENTS 87

już w innych tekstach zamieszczonych w niniejszym katalogu [1] Szerzej na temat praktyki Moniki Weiss zob. Julia P. Herzberg, Monika Weiss’ [1] For an overview of Monika Weiss’ practice, see Julia P. Herzberg, “Monika [18] Guy Brett, Monika Weiss: Time Being, w: The Crossing of Innumerable [18] Guy Brett, “Monika Weiss: Time Being’, in The Crossing of Innumerable BUZZ SPECTOR: Tuż przed naszym spotkaniem obejrzałem na BUZZ SPECTOR: I come to this conversation with the fresh monumentalnej architektury Bramy Indii, której forma nawiązuje BUZZ SPECTOR: You are recalling both the inception of your jakich wielokrotnie doświadczyło to miasto. Po stłumieniu wielkiego two women overlapping and merging with each other. Ultimately, której tworzę moje projekcje fi lmowe i utwory dźwiękowe polega some measure of tenderness, to the earth from which we were cut MEENA ALEXANDER: O to właśnie chodzi. Trzeba dostosować MEENA ALEXANDER: Those two lines came on a separate page niesprawiedliwością, horrorem przemocy i etycznością piękna. about doubleness in our work. I think this is very important in kiedyś na brzegu rzeki i obserwował dwa godujące ptaki. W pewnym [1] Pojęcie „postpamięci” zaproponowane przez Marianne Hirsch opisuje [1] Marianne Hirsch’s notion of “postmemory” describes “the relationship of the second generation to powerful, often traumatic, experiences that [24] Language of Lament: History and the Body, w: RECALL, Zielona Góra 2012, Weiss’ Language of Lament: History and the Body”, in RECALL, BWA Paths. Essays on Art, 2019, Ridinghouse, s. 85–92 (pierwotnie zamieszczony Paths. Essays on Art, 2019, Ridinghouse, pp. 85–92 (originally published in [11] „stosunek przedstawicieli drugiego pokolenia do bolesnych, często (patrz np. esej Griseldy Pollock) , warto jednak raz jeszcze s. 97–99, jak również Guy Brett, Monika Weiss: Time Being, w: The Crossing Zielona Góra, 2012, pp. 97–99; as well as Guy Brett, “Monika Weiss: w: Monika Weiss: Five Rivers, 2005). Monika Weiss: Five Rivers, 2005). świeżo cztery prace Moniki z serii 19 Cantos. Ich tonacja, czy też experience of seeing four of Monika’s 19 Cantos from the ongoing do łuku triumfalnego. Zakładałam jednak, że moja praca nie będzie process and the trauma, which was catalytic for your work powstania w 1857 roku Brytyjczycy zrównali z ziemią stare Delhi . by the end of the projection, she and her double disappear, leaving na odwracaniu obrazów i dźwięków, nakładaniu ich na siebie, away, precisely by the extremity of violence. I then included this skalę, żeby to, co robimy miało sens, było zrozumiałe. Moja in my notebook, because they were so important. They took me Dlatego tak bardzo podoba mi się ten Twój pomysł ze spowolnionymi your composition. Later, after our meeting, I thought about it on momencie samiec został śmiertelnie trafi ony strzałą. Osierocony traumatycznych doświadczeń, które wprawdzie wydarzyły się przed ich preceded their births but that were nevertheless transmitted to them so of Innumerable Paths. Essays on Art, 2019, Ridinghouse, s. 85–92 (pierwotnie Time Being”, in The Crossing of Innumerable Paths. Essays on Art, 2019, [12] narodzinami, ale zostały przez nich niejako odziedziczone i zapisane deeply as to seem to constitute memories in their own right.” From “The podkreślić, że Nirbhaya została pomyślana jako antypomnik; [19] Zob. wywiad i eseje w: Monika Weiss: Sustenazo (Lament II), red. Julia [19] See the interview and essays in Julia P. Herzberg (ed), Monika Weiss: język (langua), to zupełnie wyjątkowe połączenie smutku, gniewu series. The tone of the work I saw, its langua, is of a peculiar monolitem, musi być pofragmentowana, musi pulsować, nie może to occur. The trauma is vivid and, like all trauma, it disturbs W mojej książce z 2013 roku Birthplace with Buried Stones headscarves laid over the surface of the city. I created a kind of po to by wykreować przestrzeń, w której czas biegnie cyklicznie exchange in an essay entitled “Fragile Places,” which is a refl ec- praca nad wierszem wiązała się z doświadczeniem czasu; to był back to emotions I’d had when I was in my twenties in Delhi, to a gestami i powolną kompozycją. Pod koniec Canto 4 kobieta patrzy the subway. Two things came to me. The sage Valmiki, standing ptak, który pozostał przy życiu wydawał tak żałosne dźwięki, że zamieszczony w: Monika Weiss: Five Rivers, 2005). Ridinghouse, pp. 85–92 (originally published in Monika Weiss: Five w pamięci jako własne”. Zob. The Generation of Postmemory, „Poetics Generation of Postmemory,” Poetics Today, 29:1 (2008), p. 103. P. Herzberg, Santiago de Chile 2012, Museo de la Memoria y los Derechos Sustenazo (Lament II), Santiago de Chile: Museo de la Memoria y los forma rzeźbiarska obejmująca sarkofag i projekcje wideo Rivers, 2005). i pragnienia. Może na początek powiemy kilka słów odnośnie ich combination of sorrow, wrath, and desire. Perhaps some framing być linearna ze względu na swoją relację z czasem. Natomiast language. zamieściłam cykl wierszy inspirowanych poezją Mirzy Ghaliba split into two at the heart of the map. Because the map is equal (nie linearnie)—podobnie jak w przypadku inkantacji. Podoba mi tion on making art in a time of violence. This essay is included in problem, który musiałam rozwiązać. Zaczęłam pisać w Parmie, ale rose garden there. It is a city of amazing, gorgeous fl owers. I think prosto na nas. Ona czegoś wypatruje, chce zobaczyć coś jeszcze, być at the edge of a river watched two mating birds. The male was duszę poety wypełniło głębokie wzruszenie, przeżycie to miało Today” 29.01.2008, s. 103. [2] Aneta Szyłak, Your trap shall be your shelter: the hidden desires and public Humanos. Zob. podobne projekty, np. Całuny / Shrouds (2012), RECALL, Derechos Humanos, 2012. See also the related project, Shrouds (2012) in [20] [23] [2] 23-year-old Jyoti Singh and her friend Awindra Pratap Pandey were ukazujące leżącą w nim młodą kobietę poruszającą się jakby appearances of Monika Weiss, w: Monika Weiss: Five Rivers, red. Susan [2] Aneta Szyłak, “Your trap shall be your shelter: the hidden desires and BWA Zielona Góra, 2012. RECALL, BWA Zielona Góra, 2012. powstania i ikonografi i. of its iconography is useful for us to begin. ciekawe i dość nieoczekiwane wydaje mi się postrzeganie tej pracy [przyp. tłum.: poeta indyjski (1797–1869) tworzący w językach to the size of the projected image, the projection also seems to be się to, co powiedziałaś o poezji—że jej istota polega na wyrażeniu my book of essays, Poetics of Dislocation . Art does have a job to skończyłam dopiero dwa lata później w Shimla, ponieważ czułam, że there is something in the way in which extreme violence, as well może czegoś pragnie—może czegoś od nas oczekuje? struck by an arrow and killed. The desolate bird who survived go skłonić do napisania eposu Ramayana . Druga rzecz, o której [2] Dwudziestotrzyletnia Jyoti Singh i jej przyjaciel Awindra Pratap Pandey assaulted on a moving bus on the night of December 16, 2012 in Munirka, Hoeltzel, Nowy Jork 2005, Lehman College Art Gallery, s. 49–60. public appearances of Monika Weiss”, in Susan Hoeltzel (ed), Monika MEENA ALEXANDER: zostali napadnięci w autobusie kursującym po Delhi, do zdarzenia doszło New Delhi. Jyoti Singh was brutally gang raped by six men after her friend w powolnym tańcu; jej stopniowe metamorfozy wyrażają bezgło- [20] Więcej na ten temat zob. Monika Weiss: Sustenazo (Lament II), red. Julia [20] On this point, Julia P. Herzberg, “Monika Weiss’ Language of Lament: w kontekście pragnienia. Być może to pragnienie objawia się jako Having just seen the piece again, I was urdu i perskim], autora wyjątkowego diariusza w języku perskim split. Additionally, the scale of the women’s bodies is equal to the tego, czego nie potrafi my przedstawić. Moim zdaniem sztuka do: it involves working with beauty. muszę go skończyć właśnie w Indiach. Potrzebowałam czasu, żeby as the specifi city of what occurred to Jyoti Singh, has to dissolve Uważa się powszechnie, że musi minąć pięćdziesiąt lat—to cried out so piteously that the poet’s soul fi lled with emotion, myślałam w pędzącym metrze również miała związek z ptakami. Weiss: Five Rivers, New York: Lehman College Art Gallery, 2005, pp. 49–60. wieczorem 16 grudnia 2012 w jednej z dzielnic Delhi — Munirka. Sześciu was beaten unconscious, and she later died of her wounds. See “Delhi [3] Fragment rozmowy Nathalie Angles z Moniką Weiss (8 kwietnia 2004, P. Herzberg, Santiago de Chile 2012, Museo de la Memoria y los Derechos History and the Body”, in RECALL, Zielona Góra, 2012, pp. 97–99. MONIKA WEISS: MONIKA WEISS: [23] [24] [25] śny lament, ciszę, wyznaczają miejsce traumy. Nirbhaya ucieleśnia W październiku 2014 zostałam zaproszona In October 2014, I was invited by Amit forma piękna—tego, które odnajduję w ziemi, w ludzkim ciele. Mapa very struck by how the slowness of the body and the slowness zatytułowanego Dastanbuy, w którym opisał stan po zniszczeniu scale of the city. This is signifi cant to me because the city, any city, również odnosi się do tych rzeczy, których nie da się przedstawić. się zdystansować, poza tym chodziło też o pewną muzyczność tego into something else that is more of a cypher. Perhaps this relates jest cała generacja, a może i więcej—zanim społeczeństwa dojrzeją and he was moved to compose the epic Ramayana. The other Chodzi o pojęcie sakshi pojawiające się w Upaniszadach . Na mężczyzn pobiło do nieprzytomności przyjaciela Jyoti Singh, a ją brutalnie gang-rape victim dies in hospital in Singapore,” BBC News (December 29, Chelsea Art Museum, Nowy Jork), N. Angles pyta: „Mówisz o »znaku«, [3] In a conversation between Nathalie Angles and Monika Weiss (April 8, Humanos, s. 6. nieuchronność / niezmienność / stabilność, ale też przemijanie [21] Weiss had earlier used Goethe’s books in a site-specifi c installation in Starego Delhi / Old Delhi pokazana w wywołuje poczucie miasta w 1857 roku[13]. MONIKA WEISS: to what you are doing in your work. I think this is the task of the zgwałciło, wskutek odniesionych obrażeń młoda kobieta po kilku dniach 2012). a ja powiedziałabym, że Twoje performatywne instalacje polegają raczej 2004 Chelsea Art Museum, New York), Angles asked: ‘You talk about przez Amita Mukhopadhyaya, kuratora z Kalkuty w Indiach Mukhopadhyay, a curator in the public sphere based in Kolkata, Canto 3 of the movements in Monika’s Cantos is iconic in the way that, is therefore doubly marked and implicated. I ja ich w mojej sztuce nie przedstawiam. Te najtrudniejsze, bolesne The city understood as a public space protects wiersza. Punktem zwrotnym utworu jest moment, kiedy widzę dwie do tego, by zmierzyć się z pamięcią o masowej przemocy, której thought also involves two birds, and this also came to me in the drzewie siedzą dwa ptaki; jeden ze smakiem zjada dojrzały owoc, [21] Weiss sięgnęła po utwory Goethego już wcześniej, przy okazji instalacji Berlin, part of the exhibition Wa[h]re Kunst (2009). The artist lay on a [24] zmarła. Zob. Delhi gang-rape victim dies in hospital in Singapore, BBC News, i rozkład, kwestie, które prześledzić można w rysunkach, jakie na »wykonywaniu znaków«, a nie »pozostawianiu śladów«. Między tymi “mark” and I would describe your performative installations as “mark DWA LAMENTY: TWO LAMENTS: realizującego projekty w przestrzeni publicznej, do stworzenia India, to create a new project in relation to the city of Delhi. niewyobrażalnej straty, jaką jest śmierć dawnych kultur i ludzi; to imaginatively, we have to embody something in order to make tematy i traumatyczne zjawiska, fragmenty wspomnień, wyda- its public memory and it in a way, it doesn’t want to be “polluted” kobiety i słyszę ich śpiew. work of art, and it is a very delicate, intense sort of activity. You w swojej historii doświadczyły. Tak było z krwawymi zamieszkami, speeding subway. It is the notion of sakshi, that we fi nd in the drugi obserwuje go w milczeniu. Ten drugi jest niejako świadkiem [3] N i r b h a y a , meaning “Fearless” in Hindi. site-specifi c w Berlinie, prezentowanej na wystawie Wa[h]re Kunst (2009). bed of books, spitting black fl uid from her mouth, a practice linked with 29 grudnia 2012, https://www.bbc.com/news/world-asia-india-20860569. dwiema czynnościami jest subtelna różnica... Według defi nicji »znak« to making” rather than “trace making”. There is a very fi ne distinction ROZMOWA — MEENA ALEXANDER [21] [25] artystka sporządziła przy okazji tego projektu [il. 2 & 4]. Od lat Artystka leżała wówczas na posłaniu utworzonym z książek, z jej ust sączyła drawing insofar that it stained the texts that both produced. MEENA ALEXANDER & MONIKA WEISS nowej pracy odnoszącej się do Delhi. Przeprowadziłam intensywny, I conducted intense and intuitive research into the history of the uczucie, które trudno opisać słowami. art. When I work on a poem, I feel like it is being immersed in an BUZZ SPECTOR: Czy w takim razie mapa, którą oglądamy w Canto 3 MEENA ALEXANDER: I think the rape of a woman and the rape rzenia zapomniane lub wymazane z historii stają się tworzywem are negotiating between fi erce injustice, the horror of violation, do jakich doszło podczas podziału Indii . Czasami takie wyda- Upanishads. Two birds are on a tree; one is enjoying the taste świadomości. My potrzebujemy obu tych bytów, obu ptaków, tak [4] India Gate is a monument constructed to commemorate 82,000 Indian »wizualna wskazówka wykonana na danej powierzchni«, podczas gdy »ślad« between the two... “Mark” is defi ned as “a visible indication made on by traces of crimes against the bodies of women. A woman’s [3] Nirbhaya w języku hindi znaczy „Nieustraszona”. się czarna ciecz, działanie to było pokrewne rysowaniu w tym sensie, że obie I MONIKA WEISS IN CONVERSATION soldiers who were killed in the First World War. The foundation stone was 90. w twórczości Weiss istotną rolę odgrywa woda, symboliczne to »widoczny znak pozostawiony przez przechodzącą osobę, zwierzę lub a surface” whereas “Trace” is a “visible mark left by the passage of a [22] V e s s e l s . Chelsea Art Museum, New York, 2004. intuicyjny research dotyczący historii tego miasta, a jednocześnie city while continuing my work on lament in relationship to emotion and then it has to irradiate me. Living in that way, it can Moniki pochodzi z wcześniejszego okresu niż Brama Indii? of a city are important in your work. In Urdu, there is a form of mojej sztuki. Jednak są to wydarzenia i zjawiska, których nie da się rape is often culturally associated with victimhood and actively MONIKA WEISS: Ten fragment wiersza, w którym zdajesz sobie and the ethics of beauty. That is why I love what you did with the rzenia sprawiają, że czujemy się zobligowani do stworzenia jakiegoś of the ripe fruit on the tree, the other watches silently. The second w życiu, jak i w sztuce. Wróćmy do Walmikiego, do tego, co poeta czynności zamazywały pierwotny tekst. [4] Brama Indii powstała w celu upamiętnienia 82 000 indyjskich żołnierzy, laid in 1917 and the memorial was inaugurated in 1931. przejeżdżający pojazd«”… M. Weiss odpowiada: ,,Interesuje mnie historia person or animal or vehicle”. To which MW responded ‘I am interested in [1] [15] zanurzenie kojarzy się z inicjacją, odrodzeniem, oczyszczeniem, [23] Email to the author, May 28, 2020. kontynuowałam pracę obejmującą relacje między lamentem postmemory. I focused on two sites of trauma: the recent brutal BUZZ SPECTOR: Mówisz tu zarówno o tym, co zainspirowało become di cult to cross the street or do ordinary things. You lament for a city called marsiya . What you are doing with the przedstawić, nie da się o nich „mówić”. Skutek jest taki, że moja erased from cultural memory. The body of a woman in the sprawę, że widzisz i słyszysz dwie kobiety jest bardzo ważny. To ze slowness of her gestures, and of composition. Toward the end dzieła. Na przykład ja nigdy nie mieszkałam w Niemczech. Spędziłam bird is the witnessing consciousness. We need both selves, both pisze o ptakach. Mamy dwa ptaki, jeden ginie, potem na bazie emocji którzy zginęli w czasie I wojny światowej. Kamień węgielny pod budowę wykonywania znaków w sztuce jako historia buntu przeciwko »odwiecznej the history of mark making in art as a history of revolt against the “eternal [22] Vessels , Chelsea Art Museum, Nowy Jork, 2004. [5] The Commonwealth War Graves Commission was established by a royal Moderator Buzz Spector Moderated by Buzz Spector [1] [2] [3] położono w 1917, cały pomnik ukończono w 1931. ponadto woda przez swą płynność sugeruje możliwość prze- ciemności«” (tak mówi bohater powieści Idiota Dostojewskiego, stojąc darkness” (as Dostoyevsky’s protagonist in The Idiot Myshkin said, as he [24] See also, Vanessa Gravenor, “Monika Weiss’ Two Laments”, i postpamięcią . Skupiłam się na dwóch symbolicznych zjawiskach gang rape of Jyoti Singh (posthumously named Nirbhaya ) Twoje działania, jak i o traumie, która jest katalizatorem asked me earlier, Buzz, about time in Monika’s work. I was very MONIKA WEISS: Tak, tę realistyczną rycinę przedstawiającą women in your Cantos is very beautiful because of the very slow sztuka sytuuje się w przestrzeni liminalnej, gdzieś na pograniczu: public sphere is the body of fl â n e u s e . In Canto 3, Nirbhaya’s body względu na ten moment w wierszu włączyłam Mokshę do Canto 4. of Canto 4, she is looking at us. There is another thing that she is tylko ponad miesiąc w Palestynie. Z kolei Ty nigdy wcześniej nie birds, in life and in art. Think of Valmiki, that is, the way the i żalu wywołanego tym faktem rodzi się poezja. Zawsze są jakby dwa charter 1917 to “sustain the commemoration of the war dead, which after [23] E-mail do autora z 28 maja 2020. [25] 2015 kraczania granic . Związek między wodą i rysunkiem ma długą przed obrazem Hansa Holbeina Martwy Chrystus). W wykonywaniu znaków stood in front of Hans Holbein’s “Dead Christ” painting). Mark making n.paradoxa — international feminist art journal, vol. 37, 2016, pp. 83–88. 2015 naznaczonych traumą: pierwsze z nich to niedawny brutalny which took place on a moving bus, on December 16, 2012, and the powstającego projektu. Ta trauma jest wciąż żywa i—jak struck by it. It felt just right to me. There is a meditative embod- miasto z lotu ptaka—rodzaj mapy zatytułowanej The City of Delhi movement. This approach feels right to me. Maybe this is the way jest czymś pośrednim między przedstawianiem i nieprzedsta- becomes the size of an entire city. I am altering the scale of her Mój fi lm—projekcja odbywa się bez dźwięku. Widzimy zbliżenie seeing, which is perhaps desire. byłaś w Indiach. Ale w naszej pracy nie o to chodzi. Po prostu wydaje poet writes. There are two birds and one is shot, then out of the byty, jest podwójność, przynajmniej w niektórych nurtach, nurcie [5] Komisja Grobów Wojennych Imperium Brytyjskiego (od 1960 jej nazwa WWII numbered 1.7 million, in cemeteries and on memorials in some chodzi przede wszystkim o gest. Może on wydawać się desperacki i nie mieć is about gesture. It appears to be hopeless and insignifi cant; and yet it [24] Zob. również Vanessa Gravenor, Monika Weiss’ Two Laments, brzmi: Komisja Grobów Wojennych Wspólnoty Narodów) została powołana 150 countries.” The Commission operates upon the principle that “each [25] See for example, Ennoia (2002, 2004) and Elytron (2003). Also, transcript [2] [4] i znamienną historię: połączona z innymi substancjami woda znaczenia, a jednak jest dowodem na to, że coś istnieje; jest „śladem” tego provides an evidence of existence, its “trace”’. “n.paradoxa — international feminist art journal” 2016, vol. 37, s. 83–88. gwałt zbiorowy dokonany na Jyoti Singh (nazwanej pośmiertnie colonial residue of India Gate memorial , whose foundation każda trauma—przeszkadza i wpływa na to, w jaki sposób się iment of what lines or images cannot spell out: the impalpable. Before the Siege / Miasto Delhi przed oblężeniem, znalazłam we make sense of what, in the end, is so violent and so absurd. The wianiem, mówieniem i nie-mówieniem. body to make a point. twarzy kobiety stojącej na tle pustej ściany; jest zwrócona w naszą It is believed that fi fty years have to pass—a whole genera- mi się, że każdy artysta ma swoje własne DNA i własne odciski emotion of that grief comes the poem. There are always two, at starożytnej, klasycznej estetyki sanskrytu. Nie jeden, ale dwa. na mocy Karty Królewskiej (Royal Charter) w 1917 w celu „upamiętnienia of the dead should be commemorated individually by name either on istnienia”. of conversation (Baptism of Water) between William Anastasi and Monika [3] [14] poległych na wojnach żołnierzy, ich liczbę po zakończeniu II wojny światowej the headstone on the grave or by an inscription on a memorial; that the nabiera nowych właściwości, tworzy zaskakujące, opalizują- [4] For a discussion of Polish and other women artists for whom performance Ennoia Elytron Monika Weiss: Vessels Nirbhayą ), do którego doszło w autobusie jadącym przez Delhi was laid on February 10, 1921 by the Imperial War Graves wypowiadamy. This is what I try to approach in my poetry. I think poetry is really w tygodniku „The Illustrated London News” , była zamieszczona work has to be very slow in movement and musical, since music stronę i ma zamknięte oczy. Powoli unosi głowę i przechyla ją tion or perhaps more—before communities are able to face up palców—to one nadają jego twórczości ów specyfi czny charakter. To least in certain strands of ancient classical Sanskrit aesthetics. [25] Zob. projekty (2002, 2004) i (2003). Ponadto zapis rozmowy Weiss in , New York: Chelsea Art Museum, 2004, pp. szacuje się na 1,7 miliona, cmentarze żołnierzy i poświęcone im miejsca headstones and memorials should be permanent; that the headstones [4] W odniesieniu do dyskusji o polskich (i niepolskich) artystkach, dla których is central to their practice, see Aneta Szyłak, “Your trap shall be your [5] [6] co-transparentne efekty. W Nirbhayi Weiss posługuje się wodnym (Baptism of Water / Chrzest od Wody) Williama Anastasi i Moniki Weiss 14–19. 16 grudnia 2012; drugie—pozostałość kolonializmu, czyli Brama Commission . Two Laments (19 Cantos) became a series of 19 an art of silence because the most that the words can do is to pitch na 52 stronie numeru, który ukazał się 16 stycznia 1858 roku. exists in time and, unlike sculpture or a book, it does not occupy MEENA ALEXANDER: Myślę, że kwestią wartą namysłu jest to, jak MEENA ALEXANDER: This is precisely on target. This is what w tył, aż do oporu po czym opuszcza z powrotem, powtarza ten to violence perpetrated on a large scale. It was the case in some sprawia, że dzieła sztuki są wyjątkowe. To dzięki temu Ty i ja Not one, but two. BUZZ SPECTOR: To bardzo ważne, że ta jedna kobieta staje się pamięci znajdują się w 150 krajach. Komisja kieruje się zasadą, że „każdy should be uniform; that there should be no distinction made on account of performance jest głównym medium zob. Aneta Szyłak, Your trap shall be your shelter: the hidden desires and public appearances of Monika Weiss”, in Monika Weiss: Vessels w: , New York 2004, Chelsea Art Museum, s. 14–19. [4] zmarły zasługuje na indywidualne upamiętnienie, jeśli jest to pomnik zbio- military or civil rank, race or creed.” Peter J Francis, “Commonwealth War medium równie swobodnie jak w rysunkach z cyklu Milk Series shelter: the hidden desires and public appearances of Monika Weiss, w: Monika Susan Hoeltzel (ed), Monika Weiss: Five Rivers, New York: Lehman College [26] See James D. Campbell, “Drawing on Syncope: The Performativity of Indii wzniesiona 10 lutego 1921 z inicjatywy Komisji Grobów short experi-mental fi lm projections considering two kinds of MEENA ALEXANDER: Kiedy po raz kolejny obejrzałam you towards what, in the end, cannot be spoken, and might only W Canto postać leżącej performerkizostała jakby nałożona na tę space. When your piece is over it vanishes, am I right? pozycjonujesz swoje własne ciało, gdy stajesz twarzą w twarz z czymś you have to do in order to make sense of what is happening. The gest do momentu, gdy jej postać znika z ekranu. W Canto 4 ruch ten ways with the bloodshed in the aftermath of the Partition of możemy reagować wzajemnie na nasze prace w osobisty, indywi- dwiema czy też, że widzimy dwa razy tę samą kobietę. Nie jest przez rowy, to na płycie grobowej lub tablicy powinno znaleźć się imię i nazwisko Graves Commission,” The Oxford Companion to Military History, edited Weiss: Five Rivers, red. Susan Hoeltzel, Nowy Jork 2005, Lehman College Art Art Gallery, 2005, pp. 49–60. [26] Zob. James D. Campbell, Drawing on Syncope: The Performativity of Rapture Rapture in the Art of Monika Weiss”, in Susan Hoeltzel (ed), Monika Weiss: Canto 4 jest częścią Two Laments (19 Cantos) Moniki Weiss, serii Canto 4 is part of Monika Weiss’ Two Laments (19 Cantos), [5] [6] [22] (2001), niewielkich kompozycjach wykonanych na starym papierze Wojennych Imperium Brytyjskiego . Two Laments (19 Cantos) to trauma: personal and public, exploring how narratives of war Cantos Moniki, uderzyło mnie to, że ten spowolniony ruch ciała dimly be embodied. We face the horizon of what cannot be named. właśnie mapę. Mamy przed oczami widok miasta w przededniu przerażającym—zbyt przerażającym, by to ukazać. W jaki sposób scales have to be altered. Working with the poem was an experi- powtarza się kilkakrotnie. W przeciągu czterech minut—tyle trwa India . Sometimes we feel called upon to make a certain work dualny sposób. W 2005 napisałam wiersz Aletheia inspirowany BUZZ SPECTOR: It is very important that one becomes two, or cały czas „pojedyncza”. Wykreowanie w naszej wyobraźni dwóch żołnierza, nagrobki i pomniki mają mieć charakter trwały, ich wygląd ma być by Richard Holmes, Charles Singleton and Spencer Jones, Oxford: Oxford Gallery, s. 49–60. in the Art of Monika Weiss, w: Monika Weiss: Five Rivers, red. Susan Hoeltzel, Five Rivers, New York: Lehman College Art Gallery, 2005, pp. 33–47. za pomocą ołówka, kredki, farby do włosów i mleka[26]. W rysunkach [5] Kunstmuseum, Basel. Oil on panel. New York 2005, Lehman College Art Gallery, s. 33–47. projekcji fi lmowych i kompozycji dźwiękowych, które zostaną a series of projected fi lm and sound works shown in Orońsko cykl złożony z 19 krótkich, eksperymentalnych projekcji fi lmowych and gender-based violence are selectively memorialized and i spowolniona akcja w fi lmie są tak bardzo ikoniczne, w tym I think this is where the link to trauma is powerful because, like oblężenia. Performerka porusza się bardzo wolno, jest ubrana MONIKA WEISS: Yes, it vanishes because it is like an act of się w to angażujesz, ponieważ Twoja rola wymaga niesłychanej ence of temporality that I had to resolve. I began writing the poem projekcja—bohaterka dwukrotnie otwiera oczy i patrzy prosto na of art. I have not lived in Germany. I was only in Palestine for a Twoją rzeźbą i performa-ncem Lethe Room. Tym co fascynuje mnie that there is one woman seen twice. The one does not stay one. wizerunków jednej osoby—chociażby przez to, że pokażemy ją jednolity, bez zróżnicowania ze względu na stopień wojskowy lub służbowy, University Press, 2001. [5] Muzeum Sztuki (Kunstmuseum) w Bazylei, olej na drewnie. rasę i wyznanie”. Peter J. Francis, Commonwealth War Graves Commission, [6] James D. Campbell, “Drawing on Syncope: The Performativity of Rapture pokazane w Orońsku wiosną 2021 roku. Canto 4 zawiera wiersz in Spring 2021. Canto 4 includes the poem, Moksha, by the [6] Two Laments (19 Cantos) by Monika Weiss: Film, sound, drawing and text współtworzących projekt (cantos) artystka kładzie nacisk na poświęconych traumie w jej dwóch wymiarach: indywidualnym actively erased within social and political consciousness. In court sensie, że jeśli chcemy stworzyć jakieś dzieło, to musimy je ecstatic knowledge, it pushes you to a break in the grammar of the w długą, czarną suknię, która stopniowo staje się coraz bardziej mourning. But it also returns, like echo. The oldest known forms delikatności i wyczucia, jakie jest w tym wszystkim Twoje miejsce? in Parma and fi nished it two years later in Shimla because I felt it nas. Chodziło mi o stworzenie specyfi cznego kontrapunktu między little over a month. You have not lived in India before. That is not w Twojej pracy jest podejście do ciała, sposób, w jaki je wykorzy- Two images of one person can’t be sustained imaginatively, even dwa razy wcale nie jest łatwe, tu potrzeba specyfi cznych środków, w: The Oxford Companion to Military History, red. Richard Holmes, Charles [6] Zob. James D. Campbell, Drawing on Syncope: The Performativity of Rapture in the Art of Monika Weiss”, in Susan Hoeltzel (ed), Monika Weiss: Five work developed during an artist residency at the Sanskriti Foundation in Moksha, autorstwa nieżyjącej już indyjskiej poetki Meeny Alexander, late Indian poet Meena Alexander, which she dedicated to [7] what our work is about. I think each artist has a particular DNA Singleton i Spencer Jones, Oxford 2001, Oxford University Press. relacje między sarkofagiem i subtelnie zaznaczoną obecnością in the Art of Monika Weiss, w: Monika Weiss: Five Rivers, red. Susan Hoeltzel, Rivers, New York: Lehman College Art Gallery, 2005, pp. 33–47. i społecznym. Nawiązuje on do narracji odnoszących się do wojny transcripts of the gang rape trial , I found a statement by one najpierw w imaginacyjny sposób ucieleśnić. Na przykład kiedy everyday. ubrudzona ziemią, podłożem—tak jakby splamiło ją samo miasto. of archaic lament were conceived as an imaginary dialogue Nie możesz zawłaszczyć traumy, bo ona nie jest do końca Twoja. had to be fi nished in India. I also needed the distance in time and, każdymi dwoma wersami wiersza Meeny—wyświetlają się one na stujesz—podziwiam to i uważam, że jest niesamowicie poruszające. as one person seen twice, without some further act, some hallu- trzeba wyczarować coś w rodzaju halucynacji, która pozwoli ukazać New Delhi, 2015. Two Laments were inspired by ‘Treny’ (19 lamentations) kobiecego ciała, bada w jaki sposób zanurzone w wodzie formy łączą New York 2005, Lehman College Art Gallery, s. 33–47. zadedykowany Nirbhayi. Zgodnie z pierwotnym założeniem zapis Nirbhaya. The original aspiration for the transcribed dialogue i przemocy seksualnej oraz ich selektywnego upamiętniania of the perpetrators who remembered seeing a red ribbon coming pracuję nad wierszem, to jest tak, jakbym zagłębiała się w emocję, I used to live in Delhi when I was 23. It took me two years W pewnym momencie jej postać staje się dwiema kobietami, których between a passerby and a tomb, which was ultimately an impos- Jesteś świadkiem, ale co to właściwie znaczy? Napisałam kiedyś cały dole obrazu podobnie jak napisy w fi lmie—i stopniowym ruchem and a particular palm print that structures the work of art. To jak wykorzystujesz ciało pozwala Ci dotknąć miejsca, które cination one conjures up as an implement to create an impossible tę dwoistość—to niemożliwe rozdzielenie. Nikt z nas nie jest [6] Monika Weiss, Two Laments (19 Cantos): fi lm, dźwięk, rysunki i tekst powstały by the 16-century Polish poet Jan Kochanowski on his daughter’s death. [7] Pennina Barnet, “Performing the Drawing” in Monika Weiss: Vessels, New in that sense, it was about musicality. The turning point in my [9] [16] w ramach rezydencji artystycznej w Fundacji Sanskriti w Nowym Delhi, This work is dedicated to Jyoti Singh. się i rozdzielają, i choć pozornie transparentne—przesłaniają się [7] Zob. Pennina Barnet, Rysunek jako działanie performatywne, w: Monika Weiss: York: Chelsea Art Museum, 2004, p. 3. rozmowy między Alexander i Weiss miał się ukazać w niewielkiej between Weiss and Alexander was to publish a little book i celowego wymazywania ze świadomości społeczno-politycznej. out from the woman’s body, which upon further investigation która mnie wypełnia, a potem musi ze mnie wypromieniować. to compose Moksha , which I started when I was riding a train sylwetki nakładają się na siebie i stapiają w jedno. Ostatecznie, sible communication with someone who is dead . This archaic [17] kobiecej głowy. W pewnym momencie pojawia się pojedynczy wers, This makes the work unique. And this also allows you and I to istnieje poza tym, co sobie uświadamiamy. Chyba do tego zmierzam separation. We are all more than one. The image becomes one „pojedynczy”. Sfi lmowany wizerunek jest wizerunkiem raz jednej, cykl wierszy zatytułowanych Letters to Gandhi , poświęconych poem is when I see the two women and when I hear them sing. 2015. Inspiracją dla pracy Two Laments był złożony z 19 pieśni cykl trenów Vessels, New York 2004, Chelsea Art Museum, s. 3. [7] [7] In court transcripts of the trial I found a statement by one of the wzajemnie [il. 16]. Najnowsze rysunki dobitnie potwierdzają, [8] Guy Brett, “Monika Weiss: Time Being”, in The Crossing of Innumerable książce poświęconej licznym paralelom i zbieżnościom występującym incorporating words and examples from their parallel arts. The W stenogramach z procesu gwałcicieli Jyoti Singh znalazłam revealed itself to be her intestines. 19 Cantos begins with a Żyjąc w ten sposób, trudno czasami przejść przez ulicę czy skupić się from Parma to Modena. I glanced out the window and saw w końcówce fi lmu performerka i jej sobowtór znikają, pozostawiając lament later developed into musical and poetic forms of refrain wydarzeniom w stanie Gudżarat w 2002 roku, gdzie doszło do również zaczerpnięty z wiersza: „zanim powstały wszystkie języki”. respond to each other’s work in intimate ways. In 2005, I wrote również w moich wierszach. and the other; the one with the other, the one as the other. The raz drugiej osoby; ukazuje tę jedną razem z tą drugą, a także tę Jana Kochanowskiego poświęcony pamięci zmarłej córki. Projekt Two perpetrators, who remembered seeing a red ribbon coming from her body. że Weiss nieustannie poszukuje nowych metod opisania kondycji [8] Guy Brett, Monika Weiss: Time Being, w: The Crossing of Innumerable Paths. Paths. Essays on Art, 2019, Ridinghouse, pp. 85–92 (originally published in w twórczości obu artystek. Wprawdzie w rozmowie przeprowadzonej subsequent realization of Nirbhaya monument, as well as this wypowiedź jednego z nich, który mówił, że pamięta, jak z ciała prelude composed of silent text, which I wrote while in India, na codziennych sprawach. Pytałeś mnie wcześniej Buzz o czas, jego somebody who looked exactly like my sister-in-law, who had na powierzchni rysunkowego widoku miasta rozpostarte chusty. and incantation. The specifi c technique of montage with which aktów przemocy skierowanych przeciwko muzułmanom[18]. Razem MONIKA WEISS: This is such an important moment in your Po tych słowach w fi lmie następuje dłuższa przerwa. Wczoraj, gdy a poem called Aletheia[22] inspired by your sculpture and perfor- encouragement we get happens through your armature, which is jedną jako tę drugą. Tego wszystkiego doświadczamy dzięki Twojej Laments dedykowany jest Jyoti Singh. Essays on Art, 2019, Ridinghouse, s. 85–92 (pierwotnie zamieszczony w: Monika Weiss: Five Rivers, 2005). [8] Canto 3 from Two Laments (19 Cantos) depicts the body of a woman [7] W stenogramach z procesu natknęłam się na zeznanie jednego ze spraw- współczesnego świata i kształtujących go zjawisk, które ujmuje Monika Weiss: Five Rivers, 2005). w 2015 roku nie pojawił się wątek ewentualnej realizacji pomnika monograph, were not yet a factor in that 2015 conversation, but ofi ary wydobywała się jakby czerwona wstęga—w dalszym postępo- set in bold white font against a black background. Composed in rolę w sztuce Moniki. Uderzyło mnie to, bo jej podejście do czasu died several years earlier of breast cancer. It was completely Poprzez odpowiedni montaż dokonałam w samym środku mapy I construct my projections and sonic compositions involves the z przyjacielem, który zbierał zeznania naocznych świadków dla poem, when you state that you see and hear two women. This czytałaś Mokshę na spotkaniu w The New York Public Library, to mance piece, Lethe Room. What fascinates me about your work BUZZ SPECTOR: Właśnie to mnie interesuje. Dzieląc Twój itself double. In Canto 3 the page is double, so that the inscription pracy, której elementy również są podwojone. W Canto 3 mamy performing lament superimposed upon the map of Old Delhi. A red ribbon [9] Weiss has continued to adopt a similar practice for later projects. For Horos ców gwałtu, który zapamiętał, że z ciała Jyoti Singh wydobywała się is pulled from her body and poetically enshrouds Delhi, which becomes we własny, wyrazisty kontur. [9] Ujęcie z lotu ptaka Weiss wykorzystała również w późniejszych projektach. I (2007 Real Art Ways, Hartford, CT) and Horos II (2008 Contemporary Nirbhaya, ani też wydania niniejszej monografi i, niemniej jednak the ideas about trauma, healing, and wrath which were then waniu ustalono, że były to jej wnętrzności. 19 Cantos rozpoczyna stanzas of two lines each, the text evokes the voice of Nirbhaya, jest mi bardzo bliskie. Istnieje medytacyjna forma wyrażania czy uncanny. I wrote a few lines and stopped. Then this awful rape podziału tego widoku na dwie części. Ponieważ wielkość mapy reversal and layering of images and sounds to create a space of People’s Union for Democratic Rights [Ludowego Związku na stanza became the reason for me to include Moksha in Canto 4. było wspaniałe przeżycie, z tym, że tempo wiersza było o wiele is the way you use the body, which I admire and fi nd moving. How wiersz na dwa wersy, Monika nadała mu specyfi czne tempo. Każdy repeats itself, impossibly, though the map itself is continuous. kartę (mapę) złożoną z dwóch części, na dole każdej z nich powtarza czerwona wstęga. a meta-city, standing for all cities bearing traces of historical trauma. W performansie Horos I (2007, Real Art Ways, Hartford, CT) i Horos II Art Center in Opole, Poland) a camera was installed on the room to record poruszone wówczas tematy, takie jak trauma, uzdrawianie, gniew spoken certainly foreshadow the monumental project that Weiss preludium, składa się na nie tekst, który napisałam podczas as if she was resurrected to appear as a witness. The text is też ucieleśniania tego, czego żadna linia, ani żaden obraz nie są in Delhi happened. It was so shocking, but in a strange way not pokrywa się z rzutowanym obrazem, wydaje się, że sama projekcja circular time akin to this method of incantation. I liked when rzecz Praw Demokratycznych] odwiedzaliśmy obozy pomocy This piece is silent. We see a close-up of a woman standing against szybsze niż je sobie zawsze wyobrażałam. Fraza ,,zanim powstały you employ the body allows you to touch the place that is behind fragment jest widoczny na ekranie przez dłuższą chwilę. Chodzi But the map has the fundamental property of the book—that się ten sam napis, co wygląda osobliwie, ponieważ panorama miasta [8] W Canto 3 z cyklu Two Laments (19 Cantos) oglądamy kobietę odtwarzającą (2008, Galeria Sztuki Współczesnej, Opole) kamera umieszczona na dachu the actions of drawing on fabric below. For a diff erent purpose in 2012, [9] Meena Alexander, “Moksha,” The Hindu (December 7, 2014). For more [19] gesty lamentu, jej ciało niejako przenika się z tłem, jakim jest mapa Starego budynku fi lmowała z góry artystkę wykonującą rysunki na rozłożonej tkaninie. Weiss recorded footage from a plane to reveal a site of desolation that was niejako zapowiadały ten projekt-pomnik, który Weiss stworzyła has since developed for Orońsko and for the world. Special pobytu w Indiach—na ekranie wyświetlają się słowa pogrubioną repeated by di erent female voices speaking in various languages w stanie uchwycić—tego, co nienamacalne. To właśnie próbuję completely surprising insofar as something can be unsurprising również jest podzielona. Ponadto skala kobiecych ciał dostosowana you said that poetry is about that which cannot be shown. I think humanitarnej . Wysłałam potem te wiersze przyjacielowi z Delhi, a bare wall, facing us with her eyes closed. She slowly lifts her wszystkie języki” może być równie dobrze początkiem, jak i końcem what we are consciously aware of. Perhaps this is also what I try o różnicę między prędkością ruchów sfi lmowanych w pracy Moniki gutter, that seam where two become one. Two become one in the na obu stronach stanowi nieprzerwaną całość. Mapa—podobnie information on The Hindu newspaper, visit http://www.thehindu.com/. Delhi (Old Delhi). Z ciała kobiety wydobywa się czerwona wstęga-chusta Z kolei w 2012 roku posłużyła się tym efektem w innym kontekście: wykonała a small German concentration camp for Jewish women, Gruenberg, now z myślą o Orońsku i o innych miejscach na całym świecie. Specjalne thanks to historian David Lelyveld, Meena Alexander’s husband, białą czcionką na czarnym tle, w zupełnej ciszy. Podzielony na throughout the 19 Cantos. It begins with the statement, “This robić za pośrednictwem moich wierszy. Myślę, że tak naprawdę and, at the same time, utterly shocking. I know the Munirka bus została do skali miasta. Było to dla mnie bardzo ważne, ponieważ art also deals with things that cannot be shown. At least in my on z kolei przekazał je komuś pracującemu w dzienniku „The Hindu”. head to the point of the limits of the gesture, and then returns zdania. Dla mnie ta fraza oznacza, że znajdujemy się w miejscu for in my poems. i faktyczną prędkością, z jaką podobne gesty wykonuje się w realnej book, one becomes two in the body, and then there is the speed of jak karta z książki—ma charakterystyczną cechę: pionowy ślad poetycko spowijająca Delhi, które staje się metamiastem, uosobieniem [10] Jawaharlal Nehru University (founded in 1969) is a public University in nagranie z samolotu przedstawiające miejsce spustoszenia — dawny niemiecki located in Zielona Góra. See Wojciech Kozłowski, “It is with the wreckage podziękowania należą się historykowi Davidowi Lelyveldowi, mężowi for permission to publish these excerpts from the conversation. wszystkich miast naznaczonych śladem traumy. New Delhi. For more information regarding the foundation of the university obóz koncentracyjny dla kobiet pochodzenia żydowskiego, Gruenberg, and rags that one should intend to write History” in Recall, BWA Zielona dwuwersowe części tekst ewokuje głos Nirbhayi—tak jakby is my ribbon/ taken out of my body by you.” The 2012 gang rape poezja jest sztuką milczenia, ponieważ słowa jedynie naprowadzają stop because I used to go there when I was at Jawaharlal Nehru to miasto, a właściwie każde miasto, staje się w ten sposób jakby work they cannot. Time and again, I am drawn toward working W gazecie zamieszczono cały ten cykl, co było zupełnie wyjątkowe. and bows all the way down until she almost disappears from the liminalnym, w którym doszło do gwałtu. Delhi to szczególne miasto, przestrzeni, w czasie rzeczywistym. Meeno, podejrzewam, że Ty movement which corresponds to the turning of a page. You even złożenia, ów szew spajający obie części w jedno. Dwie strony łączą and its vision, visit http://www.jnu.ac.in. obecnie w Zielonej Górze. Zob. Wojciech Kozłowski, ….odczytywanie Historii Góra, 2012, p. 92-94. Meeny Alexander, który wyraził zgodę na publikację poniższych powróciła do życia i została powołana na świadka. W 19 Cantos lasted almost two hours as the bus moved through the city of nas na trop tego, czego nie da się wypowiedzieć, można to jedynie University [10]. It was dreadfully hard to board a bus in those days podwójnie naznaczone, uwikłane. with the most di cult subjects and traumatic sites, fragments Nie zapomnę, jak redaktor, pisząc do mnie, zwracał uwagę na frame. This movement repeats several times throughout Canto 4. podobnie jak szczególne jest ciało Nirbhayi—oba ucieleśniają BUZZ SPECTOR: This is what interests me. The pacing of your przeczytałabyś swój wiersz w innym tempie, wymawiając słowa provide us with the black scarf and the reds scarf, as pages. się w jedną całość w książce, jedno ciało staje się dwoma, do tego [9] Meena Alexander, Moksha, „The Hindu” (7 grudnia 2014). Więcej na stronie należy rozpocząć od ruin i odpadków w: Recall 2012, dziennika „The Hindu”: https://www.thehindu.com. [11] On May 10, 1857, “three hundred mutinous sepoys [Indian infantry] and [10] Monika Weiss, “Drawing Room (Achea Rheon)”, in Monika Weiss: Vessels, fragmentów rozmowy. poem is apportioned by Monika into two line bits. Each bit was s. 79-81. słyszymy ten tekst wielokrotnie, powtarzają go liczne kobiety Delhi, and this, I felt, implicated the entire city and, by extension, zasugerować. Stajemy w obliczu zjawisk, których nie potrafi my when I was young and constantly being pinched and prodded. of memory, and historically forgotten or erased events. However, niezwykłe piękno tych wierszy, ale też na to, że muszę pamiętać, iż Twice during the 4 minutes of the video the protagonist opens wszystkie gwałty i wszystkie miasta świata. W Two Laments miejsce bardziej ostro, twardo. Raczej nie przeciągałabyś każdego słowa, to dochodzi powolny ruch odpowiadający powolnemu przewracaniu cavalrymen from Meerut rode into Delhi, massacred every Christian man, New York: Chelsea Art Museum, 2004. p. 28. [10] Uniwersytet im. Jawaharlala Nehru (założony w 1969) jest publiczną MEENA ALEXANDER: on screen for a long while. I am focusing here on the di erence MEENA ALEXANDER: woman and child they could fi nd in the city, and declared Zafar [the last [10] Monika Weiss, Drawing Room (Achea Rheon), w: Monika Weiss: Vessels, mówiące w różnych językach. Zaczyna się słowami „To moja any city around the world. nazwać. Tu, jak sądzę, ujawnia się silny związek z traumą, ponieważ Delhi is a city that was built layer upon layer. There are several Myślę, że ta relacja między zgwałceniem one cannot show or “speak” those sites or events. As a result, my ludzie bywają nieufni w stosunku do sztuki, myślą: jak to możliwe, her eyes and stares directly at us. I was interested in creating traumy, jakim jest ciało Nirbhayi zostaje niejako „zrekonstruowane” nie trwałoby tyle, ile trwa w Canto 4 Moniki? And so that in Canto 4, each stanza strony. Dodałaś nawet dwie chusty: czerwoną i czarną—niczym placówką mieszczącą się na terenie Nowego Delhi. Więcej informacji na [11] In 2006 Phlegethon-Milczenie was shown at Kunsnhaus Dresden. It Mughal emperor] to be their leader.” The British blockaded Delhi until it New York: Chelsea Art Museum, 2004. s. 28. wstęga / wydobyłeś ją z mojego ciała”. Zbiorowy gwałt z 2012 roku Jyoti Singh’s body was taken inside out in a horrifi c and trauma—podobnie jak nagły przebłysk świadomości—zmusza nas ancient cities beneath contemporary Delhi. When I look at India kobiety i zgwałceniem miasta jest w Twojej pracy szczególnie work seems to reside in a liminal space between showing and not że takie straszne rzeczy mogą przyczynić się do powstania czegoś tak i „zamieszkane” przez wiele różnych kobiet—zabieg ten w symbo- between the speed of Monika’s movements as enacted on camera becomes a page that turns. The entire space is given to the couplet. kolejne strony. temat założenia uniwersytetu i jego profi lu na stronie: www.jnu.ac.in. became part of the collection of the Cisneros Fontanals Art Foundation in a specifi c counterpoint between each two lines of Meena’s was on the brink of starvation and on September 14th, the British took [11] W 2006 Phlegethon-Milczenie pokazywany był w Kunsthaus w Dreźnie. Miami, where it was shown as part of Miami Basel in 2006 and 2008. Most trwał prawie dwie godziny, w tym czasie autobus nieprzerwanie transgressive culmination of the act of the rape itself. This do zerwania z gramatyką codzienności. Gate, which is where all of the protests happened, I also think ważna. W języku urdu istnieje forma lamentu nad miastem zwana showing, speaking and not speaking. pięknego. Odpisałam mu wtedy, że według mnie rola piękna polega poem—which appear at the bottom of the projected image is liczny sposób przekierowuje nasze dotychczasowe spojrzenie. and the speed we assume such gestures occupy in real space, in MEENA ALEXANDER: Zgadzam się, wydaje mi się, że Monika Both you and I have elegiac imaginations. “We have poetry so we [11] 10 maja 1857 „trzystu zbuntowanych sipajów [żołnierze indyjskiej piechoty the city, “sacking and looting the Mughal capital and massacring great Praca znalazła się w zbiorach Cisneros Fontanals Art Foundation w Miami recently (February 2018) it was commissioned as an outdoor ephemeral jeździł po ulicach Delhi—dlatego też miałam poczucie, że fact became a catalyst for the entire project of Two Laments Dwa lata zajęła mi praca nad wierszem Moksha[9], którego of the destruction the city su ered. After the great uprisings of marsiya[15]. To jak ukazujesz postać kobiety w Cantos jest niezwykle na tym, by—poprzez czułość i empatię—kierować nas ku ziemi if they were a subtext in a fi lm—and the gradual motion of the W Canto 4, za pośrednictwem jej ciała przenosimy się w przestrzeń real time. Meena, I assume you would read your poem with a crisp nadała tym wersom walor muzyczny. do not die of history”, I wrote somewhere . MEENA ALEXANDER: Dlatego w Canto 4 każda strofa jest jak w armii brytyjskiej] i kawalerzystów z Miratu [Meerut] wtargnęło do Delhi swathes of the population. In one muhalla [neighborhood] alone, Kucha i była prezentowana podczas targów sztuki Miami Basel w 2006 i 2008. public project by the city of Dresden to commemorate its liberation/ i zajęło miasto, wymordowano wszystkich znajdujących się tam chrześcijan: Chelan, some 1,400 citizens of Delhi were cut down. ‘The orders went out [10] W lutym 2008 została zrealizowana na zamówienie władz Drezna jako projekt destruction in 1945. całe miasto było winne tej zbrodni, i nie tylko to jedno miasto, (19 Cantos). My 19 fi lm projections show slow, repetitive move- pomysł pojawił się, gdy jechałam pociągiem z Parmy do Modeny. 1857, the British raised the old city of Delhi . In my 2013 book piękne, również ze względu na spowolniony ruch. To do mnie MEENA ALEXANDER: I think the unspoken question is where i życiu, od których zostaliśmy niejako odcięci przez ekstremalną woman’s head. At some point only one, partial sentence appears, bez słów—w przestrzeń, która istniała ,,zanim powstały wszystkie pronunciation? You wouldn’t linger over each word to the length You and I face the muse of lamentation. There are artists strona, która się przed nami otwiera. Dwuwiersz wypełnia mężczyzn, kobiety i dzieci, przywódcą powstania obwołano Zafara to shoot every soul,’ recorded Edward Vibart, a nineteen-year-old British w przestrzeni publicznej upamiętniający wyzwolenie / zniszczenie miasta [12] [ostatniego cesarza z dynastii Mogołów]”. Brytyjczycy oblegali Delhi przez offi cer.” Wiliam Darlymple, The Last Mughal: The Fall of a Dynasty, Delhi, [12] Guy Brett, “Monika Weiss: Time Being”, in The Crossing of Innumerable ale wszystkie miasta świata. ments of silent lamentation performed by young women volun- Podczas postoju zobaczyłam przez okno kobietę, która wyglądała Birthplace with Buried Stones I have a cycle of poems inspired przemawia. Może to jest właśnie sposób, by nadać sens temu, co you put your own body as you face something that is too terrible przemoc. Tę naszą wymianę zdań zamieściłam potem w eseju taken out of the context of the rest of the poem, “before all our języki”. Przebywamy w przestrzeni lamentu, ponieważ ogrom grozy of time that those stanzas appear now in Monika’s Canto 4. BUZZ SPECTOR: Słowa nie są wypowiadane na głos. Musimy je and poets who are not like us, who have a very di erent way of całą przestrzeń. Obie mamy elegijną wyobraźnię. Jak to kiedyś w 1945. długi czas i ostatecznie zdobyli je głodem, 14 września wkroczyli do miasta 1857, New York: Alfred A. Knopf, 2007, pp. 3–4. Paths. Essays on Art, 2019, Ridinghouse, pp. 85–92 (originally published in [26] Ciało Jyoti Singh zostało zmasakrowane—dosłownie teers whom I choreographed and fi lmed in New Delhi and also in dokładnie jak moja bratowa, która zmarła kilka lat wcześniej na by Mirza Ghalib, who wrote an extraordinary memoir in Persian, okrutne i absurdalne. Dobrze, że ta praca ma taki powolny rytm, to be borne. How are you implicated in it and what is the right zatytułowanym Fragile Places poświęconym tworzeniu sztuki w cza- tongues began.” After that line appears in the video, there is a nie da się wypowiedzieć słowami. przeczytać. Nie są to jedynie puste znaki towarzyszące scenie, której inhabiting the present. Both you and I have memory taking the napisałam: „Mamy poezję, więc nie umrzemy z powodu historii” . „plądrując co się dało i masakrując rzesze ludności. W jednym tylko kwartale [12] Guy Brett, Monika Weiss: Time Being, w: The Crossing of Innumerable Monika Weiss: Five Rivers, 2005). [12] Meena Alexander, Birthplace with Buried Stones, Evanston: Northwestern [muhalla, neighborhood] zwanym Kucha Chelan wycięto prawie 1400 Paths. Essays on Art, 2019, Ridinghouse, s. 85–92 (pierwotnie zamieszczony wywrócone na drugą stronę—podczas potwornej, transgresyjnej New York. In many of the short fi lms, the red ribbon appears as raka piersi. Wrażenie było niesamowite. Zaczęłam pisać wiersz, ale Dastanbuy, composed in the aftermath of the destruction of the zarówno jeśli chodzi o ruch, jak i muzykę, ponieważ muzyka istnieje and delicate place for you? You can’t appropriate it; it is not yours. sach przemocy. Znajduje się on w książce—zbiorze esejów Poetics long pause. Yesterday, when you read Moksha as part of a public MEENA ALEXANDER: Yes, it felt as if Monika returned it to a akcja zredukowana została do ruchów kobiety. Czytamy więc kolejne front space. Maybe this is why doubleness comes through as the Tobie i mnie towarzyszy muza lamentu. Są artyści i poeci, którzy University Press, 2013. [13] On this distinction, see James D. Campbell, “Drawing on Syncope: The mieszkańców. Był rozkaz, żeby strzelać do każdej żywej duszy — w s p o m i n a w: Monika Weiss: Five Rivers, 2005). [8] [13] [20] Performativity of Rapture in the Art of Monika Weiss”, in Susan Hoeltzel kulminacji aktu przemocy, jakim jest gwałt. To zdarzenie stało a veil that my performers hold close to their abdomen. In Canto 3 już po kilku linijkach go zarzuciłam. Potem w Delhi doszło do tego city in 1857. w czasie i—w odróżnieniu od rzeźby czy literatury—nie zajmuje You are a witness, but what does this mean? I wrote a whole of Dislocation . Sztuka naprawdę może wiele zdziałać: zwłaszcza reading in The New York Public Library, it was beautiful, but it MEENA ALEXANDER: Te dwa wersy pojawiają się w moim kind of music. wersy. Treść każdego dwuwiersza odnosimy do widocznej na ekranie mnemonic posture. różnią się od nas, ich stosunek do teraźniejszości jest całkiem inny. Edward Vibart, dziewiętnastoletni ofi cer armii brytyjskiej”. William [13] “The city of Delhi was emptied of its rulers and peopled instead with [13] O rozróżnieniu tym pisze James D. Campbell, Drawing on Syncope: The (ed), Monika Weiss: Five Rivers, New York: Lehman College Art Gallery, się impulsem dla powstania całego projektu zatytułowanego the veil poetically enshrouds the aerial view of Old Delhi, which strasznego gwałtu. To był potworny szok, a jednocześnie coś, czego przestrzeni, jest niematerialna. Kiedy Twój fi lm dobiega końca, cycle of poems, Letters to Gandhi[17] set in Gujarat in 2002, after jeśli jej tworzywem uczynimy piękno. felt much faster than how I heard it in my imagination. “Before all notatniku na osobnej stronie, ponieważ były dla mnie wyjątkowo twarzy. Co ciekawe, każda kolejna zwrotka wiersza jest jak ożywczy Dla mnie i dla Ciebie najważniejsza jest pamięć, to ona stoi na Dalrymple, The Last Mughal: The Fall of a Dynasty, Delhi, 1857, New York creatures of the Lord who acknowledged no lord — as if it were a garden 2007, Alfred A. Knopf, s. 3–4. Performativity of Rapture in the Art of Monika Weiss, w: Monika Weiss: Five 2005, pp. 33–47. [18] BUZZ SPECTOR: without a gardener, and full of fruitless trees,” Mirza Asadullah Khan Rivers, red. Susan Hoeltzel, New York 2005, Lehman College Art Gallery, Two Laments (19 Cantos). W 19 projekcjach fi lmowych widzimy becomes a meta-city, standing for all cities bearing traces of można się było spodziewać—o ile przyjmiemy, że coś spodziewanego BUZZ SPECTOR: Therefore, does the map, which appears in muzyka po prostu znika, zgadza się? the violence perpetrated against Muslims . I visited the relief our tongues began” could be the beginning of a sentence or an end. ważne. Przywołują emocje, jakie odczuwałam, gdy miałam Nothing is being spoken. We are reading. The impuls: rodzi pytanie, które zadajemy sobie od nowa: „czy to ta sama The above are excerpts from an unpublished, transcribed conversa- pierwszym miejscu. Może stąd właśnie bierze się ta podwójność— Ghalib, Dastanbuy: A Diary of the Indian Revolt of 1857, Translated by [14] The artist cited by Julia P. Herzberg, “Monika Weiss’ Language of Lament: [12] Meena Alexander, Birthplace with Buried Stones, Evanstone 2013, s. 33–47. Khwaja Ahmad Faruqi, New York: Asia Publishing House, 1970, p. 33. History and the Body”, in RECALL, Zielona Góra, 2012, pp. 97–99. młode kobiety, wolontariuszki, które wykonują powolne, powta- historical trauma. I wanted for the memory of this horrifi c rape może nas jednocześnie szokować, okazuje się, że może. Gdy miałam Monika’s Canto 3, precede India Gate? camps with a friend who was collecting eyewitness testimony for MONIKA WEISS: Miasto rozumiane jako przestrzeń publiczna To me “before all our tongues began” means we are in a liminal dwadzieścia lat i mieszkałam w Delhi, mieliśmy tam piękny różany words do not become empty glyphs in a scene whose action is kobieta?” A ona jest najpierw Twoją bratową, potem przeistacza się tion between artist Monika Weiss and late poet Meena Alexander wyraz naszego mnemonicznego podejścia do rzeczy. Northwestern University Press. [14] Słowa artystki cytowane przez Julia P. Herzberg, Monika Weiss’ Language of MONIKA WEISS: [19] only that of the woman. We read again and again. We read each [14] “The City of Delhi Before the Siege,” The Illustrated London News, January [15] Monika Weiss, „Nirbhaya. Triumphal gate lying down — memory, amnesia, rzające się ruchy wyrażające bezgłośny lament. Choreografowałam to have a kind of gravity corresponding with the grand architec- 23 lata mieszkałam w Delhi. Pamiętam nawet ten przystanek Tak, znika, ponieważ przypomina akt the People’s Union for Democratic Rights . I sent the poems to chroni swoją pamięć publiczną, toteż nie chce być „zanieczyszczane” place where this particular rape occurred. This is a particular ogród. Całe miasto pełne jest wspaniałych, niezwykłych kwiatów. w Nirbhayę, w końcu staje się nimi obiema. that was recorded during summer 2015 when it was moderated by [13] „Pozbawione prawowitych władców miasto Delhi zaludniło się stworzeniami Lament: History and the Body, w: RECALL, Zielona Góra 2012, s. 97–99. 16, 1858, p. 52. The Illustrated London News was a weekly illustrated fl atness, wrath. Notes towards a project”, in Eulalia Domanowska and MONIKA WEISS: two lines against their attachment to that face. The astonishing Pana, które nie uznawały żadnego pana — stało się jak ogród bez ogrodnika, i fi lmowałam je w Nowym Delhi i w Nowym Jorku. W wielu z tych ture of India Gate, which is a triumphant arch. The work couldn’t autobusowy w dzielnicy Munirka, ponieważ wysiadałam tam, Yes, I found this map-like aerial representa- opłakiwania, przeżywania żałoby. Ale też powraca, niczym echo. a friend in Delhi, who then forwarded them to his friend working śladami po zbrodniach dokonywanych na kobietach. Gwałt na city and a specifi c body, which stand for all rapes and all cities. In Myślę, że istnieje jakiś sposób, by tę ekstremalną przemoc, łącznie Buzz Spector. The recorded conversations continued intermittently Fragmenty niepublikowanej rozmowy Moniki Weiss i nieżyjącej news magazine that reported on international events. Published only four [15] Monika Weiss, Nirbhaya. Zwycięska brama leżąca — pamięć, amnezja, płaskość, Marta Smolińska (eds), Sculpture Today 4: Anti-Monument: Non-Traditional [10] pełen drzew niewydających owoców”, Mirza Asadullah Khan Ghalib, [15] Achea Rheon, 2003 krótkich fi lmów pojawia się motyw czerwonej wstęgi przypomina- be monolithic, it had to be fragmented, pulsating, and circular jeżdżąc na Uniwersytet Jawaharlala Nehru . W tamtych czasach tional drawing titled The City of Delhi Before the Siege published Najstarsze formy lamentu znane w starożytności polegały na for The Hindu. The newspaper carried the whole cycle, which kobiecie jest kulturowo związany z faktem, że jest ona „ofi arą” z gwałtem, którego ofi arą padła Jyoti Singh, wyrazić i zneutra- renewal is that each stanza of your poem in turn allows the MEENA ALEXANDER: Moniko, podczas naszego ostatniego from 2015–2018, until Alexander’s untimely death in Fall 2018. już poetki Meeny Alexander, nagranie powstało latem w 2015, months after the Siege of Delhi ended, the image shows a picturesque city gniew. Notati do projektu, w: Rzeźba dzisiaj 4. Anty-pomnik: nietradycyjne Forms of Commemoration, Orońsko: Centre of Polish Sculpture in Orońsko Two Laments the site of trauma, Nirbhaya’s body, is performed Dastanbuy: A Diary of the Indian Revolt of 1857, przekład na ang. Khwaja that had been recently destroyed. formy upamiętniania, red. Eulalia Domanowska i Marta Smolińska, Orońsko Press, 2020, pp. 191–199. jącej chustę, którą performerki trzymają w okolicach brzucha. in the way it conceives time. To put this work in the context of nie było łatwo wsiąść do przepełnionego autobusu, byłam młoda on page 52 of the January 16, 1858 edition of The Illustrated imaginacyjnym dialogu między odwiedzającym a grobem zmar- was quite unusual for it. I can’t forget how the editor wrote to i jako taki skrzętnie wymazywany z pamięci kulturowej. Ciało and inhabited by many women, symbolically reverting our lizować w działaniu będącym rodzajem szyfru. Być może odnosi question, “is this that woman?” to be asked again. She shifts from spotkania w Maribelle zadałaś mi pytanie. Rozmawiałyśmy moderatorem rozmowy był Buzz Spector. Rozmowy artystek Ahmad Faruqi, New York 1970, Asia Publishing House, s. 33. 2020, Centrum Rzeźby Polskiej, s. 191–199. [8] [14] [15] “The term marsiya (elegy) derives from the Arabic risa, praising (the [16] Stephen Vitello, “Drawing with Body, Drawing with Sound” in Monika W Canto 3 ta chusta-welon w poetycki sposób pokrywa rycinę desire is interesting and unexpected. Perhaps desire appears as i w tłoku nieustannie ktoś mnie poszturchiwał i podszczypywał. London News . In Canto 3, a performer appears as if she was łego, w tym wyrażała się niemożliwość porozumienia się z kimś, me about the great beauty of the poems, and how it brought to kobiety w sferze publicznej jest ciałem fl âneuse. W Canto 3 Nirbhaya gaze. In Canto 4, her body places us in the speechless, within the się to również do Twojej praktyki artystycznej. Wydaje mi being your sister-in-law to being Nirbhaya, then becomes both. o podwójności—o tym, czym ona jest w naszej sztuce. Wydaje mi nagrywane były podczas spotkań odbywających się w latach 2015–2018, [14] The City of Delhi Before the Siege, „The Illustrated London News” 16 stycznia dead) in a funeral oration, weeping and wailing over the deceased. A [16] Stephen Vitello, Rysując ciałem, rysując dźwiękiem, w: Monika Weiss: Vessels, Weiss: Vessels, New York: Chelsea Art Museum, 2004, p. 29. [16] 1858, s. 52. „The Illustrated London News” był tygodnikiem ilustrowanym przedstawiającą Stare Delhi / Old Delhi z lotu ptaka; Delhi staje a form of beauty—which I found within the land, within the body. Delhi to stare miasto, powstawało etapami, jego kolejne warstwy lying down on this map. We see the city right before the siege by kto już nie żyje . W późniejszym okresie ten archaiczny lament mind what people who are suspicious of art think: how can you przesłania swoim ciałem całą powierzchnię miasta. Celowo “before the tongues began” space. We are in the space of lament się, że to jest właśnie zadanie dla sztuki, ponieważ jest to sfera się, że w Twojej pracy jest ona bardzo ważna. Później, po naszym przerwała je przedwczesna śmierć Meeny Alexander jesienią 2018. marsiya is a poem about the good qualities of a deceased person, recited New York: Chelsea Art Museum, 2004, s. 29. poświęconym wydarzeniom międzynarodowym. Opublikowana zaledwie [17] Julia P. Herzberg, “Monika Weiss’ Language of Lament: History and the to express sorrow at his death; a poem to commemorate a pathetic się tu metamiastem, uosobieniem wszystkich miast, których The map of the old city of Delhi, as it is shown in Canto 3, evokes nakładają się na siebie. Pod powierzchnią współczesnego Delhi kryje the British in 1857. The performer moves very slowly, dressed in a rozwinął się i przybrał formy muzyczno-poetyckie, takie jak make a thing of beauty out of such terror? I wrote back to him dostosowałam skalę jej ciała do skali mapy-miasta—żeby because we cannot utter the horrifi c. wymagająca wielkiej delikatności, ale także intensywnych emocji. MEENA ALEXANDER: During our previous conversation at spotkaniu, zastanawiałam się nad tym, jadąc metrem. Przyszły mi do cztery miesiące po zakończeniu oblężenia Delhi ilustracja przedstawia Monika Weiss’ Language of Lament: History and the Body Body”, in RECALL, BWA Zielona Góra, 2012, pp. 97–99. event.” The marsiya developed in the Deccan states of India as a form [17] Julia P. Herzberg, , malowniczy widok miasta, które właśnie zostało zniszczone. w: RECALL, BWA Zielona Góra 2012, s. 97–99. historia jest naznaczona traumą. Chciałam, żeby pamięć o tym an impossible-to-conceive loss of old cultures and lives, which is się kilka starożytnych miast. Gdy patrzę na Bramę Indii, wokół long black robe, which gradually becomes soiled by the dirt of the refren i inkantacja. Specyfi czna technika montażu, za pomocą that it seemed to me that the task of beauty was to return us, in podkreślić ten aspekt. Jesteś w tej materii negocjatorką—oscylujesz między brutalną Maribelle, you asked me something, Monika. We both spoke głowy dwie rzeczy. Pierwsza: mędrzec i poeta Walmiki, przystanął of Persian/indigenous poetry and fl ourished throughout the sixteenth przerażającym gwałcie miała ciężar porównywalny do ciężaru di cult to describe in words. której skupiały się wszystkie protesty, to myślę o zniszczeniach ground, as if stained by the city itself. At some point, she becomes

74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 Monika Weiss, Nirbhaya 4 Interior Spreads Diagram 2 of 2

1 — 1 color 4 — 4 color

1 1 4 4 4 4 4 1 1 4 4 1 1 4 1 4

88 DWA LAMENTY TWO LAMENTS 89 90 WIERNOŚĆ PAMIĘCI JAKO NIEUSTAJĄCY LAMENT THE FIDELITY OF MEMORY IN AN ENDLESS LAMENT 91 GRISELDA POLLOCK 92 WIERNOŚĆ PAMIĘCI JAKO NIEUSTAJĄCY LAMENT THE FIDELITY OF MEMORY IN AN ENDLESS LAMENT 93 [1] Dafne II, 2020 94 KALLIOPI MINIOUDAKI 95 KALLIOPI MINIOUDAKI 96 [2] Wrath, 2016 97 KALLIOPI MINIOUDAKI 98 PODWÓJNY LAMENT NIRBHAYI: BY ODZAPOMNIEĆ I ZAPROTESTOWAĆ NIRBHAYA(S)’S DOUBLE LAMENT IN UNFORGETTING AND PROTEST 99 KALLIOPI MINIOUDAKI 100 PODWÓJNY LAMENT NIRBHAYI: BY ODZAPOMNIEĆ I ZAPROTESTOWAĆ NIRBHAYA(S)’S DOUBLE LAMENT IN UNFORGETTING AND PROTEST 101 KALLIOPI MINIOUDAKI 102 PODWÓJNY LAMENT NIRBHAYI: BY ODZAPOMNIEĆ I ZAPROTESTOWAĆ NIRBHAYA(S)’S DOUBLE LAMENT IN UNFORGETTING AND PROTEST 103

[4] [15] „Termin marsiya (elegia) pochodzi od arabskiego słowa risa, oznaczało and seventeenth centuries. The form spread to North India, where i data powstania tych tekstów nie są ustalone, zamieszczone zostały i przepracowuje traumy, jakich osobiście nie doświadczyła, ani social change and justice. Her work’s response to violence and w ciszy, niemalże w bezruchu, za pomocą spowolnionych, powtarza- At the heart of this ambiguous metamorphosis, which di ers więź między opłakującymi, społeczną solidarność—swoiste ono pochwałę (zmarłego) wygłaszaną podczas pogrzebu, obejmującą marsiyas were composed in Urdu, in addition to Persian. Marsiya is a w Wedach [przyp. tłum.: świętych księgach hinduizmu] wywodzących się wynika zapewne z muzycznego wykształcenia artystki oraz jej power of grief that makes possible a relational awakening to the It is the current transatlantic chorus of protest for the lives [17] płacz i zawodzenie nad jego ciałem. Marsiya to rodzaj utworu poetyckiego ritual performance of mourning, an elegiac musical form as well as a ze starożytnych hymnów sanskryckich, z których najstarsze datuje się na też nie była świadkiem. Jednoczesne ukrywanie i ujawnianie its archive dialogues with the poetic criticality and problema- jących się gestów wykonywanych przez chór złożony z kobiet from Weiss’ lament of Jyoti Singh’s rape in Two Laments (19 badań nad archaicznymi formami lamentu; rozdzielenie wizualnych archive’s omissions and the embodied remembering that can „siostrzeństwo w bólu”. that continue to not equally “matter”—whether those of African opiewającego zalety osoby zmarłej, recytowano go by wyrazić smutek literary genre. Madhu Trivedi, “Invoking Sorrow: Marsiya in North India,” 1500 p.n.e. Zob. Easwaran Eknath i Michael N. Nagler, The Upanishads, tożsamości Jyoti Singh ma walor transformacyjny wpisany w arty- tizing of the representability of su ering by artists as di erent o różnej narodowości i różnych tożsamościach, których wizerunki, Cantos) in its focus on doubled but solitary, and at times confron- To właśnie tematyka gender i performatywny język twórczości Americans in the US or women in Poland—joined by cries of z powodu śmierci; upamiętniał bolesne i przygnębiające wydarzenie”. Traditions in Motion: Religion and Society in History, edited by Satish Tomales 2007, Nilgiri Press, s. 17–20. (cichych) i dźwiękowych (efekty chóralne) aspektów projektu, ward o the repetition of the horrors of power and history that Marsiya rozwinęła się na terenie dekańskich stanów Indii jako lokalna, Saberwal and Supriya Varma, Oxford: Oxford University Press, 2005, pp. styczną metodę Weiss, która troskliwie osłania „ciało traumy” as Alfredo Jaar and Doris Salcedo, while repowering, through its łącznie z wizerunkiem samej artystki, sfi lmowane zostały w jej tational, ritual enactments of her disemboweled body by one Weiss w połączeniu z konceptualnym i estetycznym bogactwem the multiple wrongfully unprivileged, unprotected, feared, hated, [26] Meena Alexander, “Question Time” Birthplace with Buried Stones, Evanstone wyznacza wiodącą przez park trasę afektywnej pielgrzymki do they expose by nurturing resistance. perska forma poetycka i przeżywała swój rozkwit w XVI i XVII wieku. 127–131. 2013, Northwestern University Press. i odsłania gwałt, unikając tym sposobem retraumatyzacji spowo- performative experimentation, the space given to art between studio. Za sprawą projektowanego obrazu, spowite ciemną materią, performer, Nirbhaya’s spectral stand-in turns into a tree. This jej multimedialnych, wielowymiarowych działań oraz jej subtelnie persecuted, silenced or murdered “others” in both countries, Forma ta rozpowszechniła się również w Indiach Północnych, gdzie utwory Nirbhayi. Podążając nią, wkraczamy w troistą strukturę Nirbhayi, Ritual lamentation, deemed illegal at the very inception of [16] For further reading on Lament see Lament: Studies in the Ancient typu marsiya powstawały nie tylko w języku perskim, lecz także w urdu. dowanej bezpośrednią reprezentacją. W swojej politycznie social practice and activism for the responsible and “response- zmysłowo poruszające się kobiece ciało, kołysane będzie do snu in part site-specifi c transformation evokes the water nymph subwersywne podejście do (męskiego) świata historii i historii that re-contextualizes the critical targets comprising Weiss’ Mediterranean and Beyond, edited by Ann Suter, Oxford: Oxford University będącą w istocie formą archaicznego lamentu zbudowanego Athenian democracy in favor of a rational praising of the heroic Marsiya to rytuał żałobny, elegijna forma muzyczna oraz gatunek literacki. [5] Press, 2008, and Margaret Alexiou, The Ritual Lament in Greek Tradition, zaangażowanej sztuce artystka nie rezygnuje jednak z kategorii able” remaking of the cosmopolis, from an intersectional femi- w kamiennym cenotafi e (symbolicznym grobowcu), niezwykłym, Daphne in her desperate escape from Apollo’s pursuit and rape. sztuki, w którym wycisza się bądź heroizuje akty gwałtu i przemocy, intersectional focus on violence and its forgetting, in a relentless Madhu Trivedi, Invoking Sorrow: Marsiya in North India, w: Traditions in z obrazów, dźwięków i ciszy, by opłakiwać Nirbhayę i jej nieobecność. war deaths that sustained it, has been an empowering and partic- Lanham: Rowman & Littlefi eld Publishers, Inc., 2002. piękna, skoro może ono sprawić, że walka o sprawiedliwość Motion: Religion and Society in History, red. Satish Saberwal, Supriya nist perspective. wypełnionym wodą łożu śmierci. Ożywiony dzięki światłu, Revisiting Daphne’s myth, Weiss begins to unravel the sexual- Wędrówka upamiętnia długotrwałe tortury, jakim poddano ciało ipatory domain of female embodied expression—whether seen zwróciły moją uwagę, gdy po raz pierwszy zetknęłam się z realiza- updating of the global timeliness for her double lament. PODWÓJNY LAMENT NIRBHAYI: BY ODZAPOMNIEĆ NIRBHAYA(S)’S DOUBLE LAMENT IN UNFORGETTING [4] Varma, Oxford 2005, Oxford University Press, s. 127–131. [17] Meena Alexander, “Letters to Gandhi,” The Hindu (July 6, 2003). i zmiany społeczne będzie bardziej skuteczna . Ze względu na While layering the complexity of women artists’ prolifi c widmowy obraz sprawia, że ciało Nirbhayi zmienia się w inne, znane izing spectacle of yet another foundational rape myth of Western Jyoti Singh: aranżacja poszczególnych elementów, zarówno as an undermined genre of women’s culture or as a patriarchal cjami artystki w jej pracowni, podczas prezentacji zaaranżowanej Given that the origins of Nirbhaya long precede this turbu- I ZAPROTESTOWAĆ AND PROTEST [18] [16] Więcej na temat lamentu w: Lament: Studies in the Ancient Mediterranean [18] On February 28, 2002 in Gujarat, India, an anti-Muslim pogrom began swój aspekt historyczny praca Weiss podejmująca problem prze- but disparate—as revealed in recent feminist art historical i nieznane ciała, które doświadczyły gwałtu: na przestrzeni historii, literary and visual culture while staging the brutality of rape wizualnych jak i dźwiękowych, kreuje rodzaj przestrzeni, w której displacement of women’s “dangerous” voices from public space. przez Monikę Fabijańską (jestem jej za to niezmiernie wdzięczna) . lent moment, its sister vision culminates a critique of and Beyond, red. Ann Suter, Oxford 2008, Oxford University Press, oraz that lasted for three days. Muslim homes and religious structures were mocy nawiązuje dialog z poetycko-krytyczną, problematyzującą studies—exploration and castigation of the most “unheroic” w mitach, w sztuce ewokującej przemoc czy szeroko rozumianej and the hardship of its survival, perhaps with a nod to Ovid’s own [12] Margaret Alexiou, The Ritual Lament in Greek Tradition, Lanham 2002, destroyed, Muslim businesses were boycotted and Muslims were dochodzi do „postlingwalnego” rozbicia obrazu i dźwięku, As various studies argue in light of the content and antiphonal Najważniejszą rzeczą wydał mi się jednak potencjał zawarty selective remembering—the systemic forgetting—that sustains Rowman & Littlefi eld Publishers, Inc. murdered. After three days, 150,000 people had been forced out of their ukazywanie cierpienia twórczością artystów tak różnych jak and “unspeakable” trauma that unites women’s individual and naturze. Za sprawą specyfi cznej techniki montażu sfi lmowanych acknowledgment of women’s experience of trauma in the light który daje się zaobserwować w montażu fi lmów i cyfrowych prze- structure of ancient laments and their ritual performance w wspólnym odczuwaniu żalu, który Weiss aktywuje poprzez swoją the ongoing sexism and racism in their postcolonial imbrication, homes and more than 1,000 people lay dead, the majority of whom were [17] Meena Alexander, Letters to Gandhi, „The Hindu” (6 lipca 2003). Alfredo Jaar czy Doris Salcedo, jednocześnie poprzez stworzenie collective experiences of gender-based violence; and has globally performance’ów dochodzi do symbolicznej metamorfozy: leżące of Dafne’s [fi g. 1] silencing metamorphosis. The traumatizing Muslim. Several mass killings and other instances of violence occurred tworzeniach fortepianowych improwizacji skomponowanych refl ected in tragic poetry and, until recently, in group lamenta- sztukę—potencjał zdolny jednoczyć uciśnionych, bez względu na in all its di erences, around the world. Rather than directly [18] 28 lutego 2002 w jednym z indyjskich stanów — Gudżaracie rozpoczął się in the following months. The violence was enacted through a “script” perfomatywnej przestrzeni działania nadaje nową moc sztuce reunited women to speak of and combat all its manifestations, płasko ciało zostaje ożywione, podwaja się i łączy z innymi e ect of a body becoming a tree is captured by the hardening przez Weiss dla Nirbhayi. tion practices in rural areas of Greece, since antiquity lamenta- płeć, w działaniach na rzecz przywrócenia inkluzywnego polis. Z addressing them, Nirbhayas have anticipated the accumulated antymuzułmański pogrom, który trwał przez trzy dni. Niszczono domy of “Hindu awakening,” as purported in media sources. Anthropologist oscylującej między działalnością społeczną i aktywizmem uwraż- women’s rape is only a part of Weiss’ condemnation of violence ciałami—również z ciałami widzów i roślinnością parku, które odbi- of materials into stony yet fragile black matter in the drawing [13] i miejsca kultu muzułmanów, bojkotowano ich sklepy i przedsiębiorstwa, Ghassem-Fachandi argues: “the eff ervescent experience of ‘Hindu Poprzez koimesis Nirbhayi, jej ofi arowanie będące zarazem tion’s function exceeded that of the expression of individual pain tego powodu często powracałam do jej prac w swojej praktyce urgencies foregrounded by the global #MeToo movement or the [5] [6] [10] zabijano wyznawców islamu. W przeciągu trzech dni wypędzono z domów awakening’ is a veritable dissolution and rebirth into a social collective liwionym na cierpienie i ukierunkowanym na odpowiedzialne , with Nirbhaya. Keeping her alive by “putting her to sleep” jają się w wodzie wypełniającej sarkofag. Wraz ze zmieniającym się suite that Weiss dedicates to Dafne in the context of this work. czułym opłakiwaniem i surowym potępieniem gwałtu i wojny, or anger, remembering and honoring the dead, and securing the kuratorskiej, między innymi wówczas, gdy zajmowałam się kwestią rekindled #BlackLivesMatter movement, and the multiple 150 000 ludzi, zabito ponad 1000 osób, w większości muzułmanów. held together by negativity. It awakens destructive impulses, a nihilist uwzględniające intersekcjonalną perspektywę feministyczną, (koiman in ancient Greek) within an anti-triumphal, human-sized, nieustannie wizerunkiem ciała, które przekształca się w inne ciało Conversely, the liberating underpinnings of Nirbhaya’s metamor- wykluczeń i brakiem poszanowania dla ludzkiego życia w kontekście biases, inequities and unfreedoms plaguing citizenship in the W kolejnych miesiącach dochodziło do aktów przemocy i masowych guarantee of group cohesion, that enable an abreaction in an orchestrated przemocy seksualnej i kolonialnej, ujawniającym intersekcjonalność “goodness” of a death. Whether in ancient tragedy’s kommos or [19] zabójstw. Z przekazów medialnych wynikało, że w ten oto brutalny environment, one often termed ‘riots,’ which, while carrying many budowanie współczesnego kosmopolis. and womb-like (in its fl uid interior) vessel, Weiss frames her lub rozmywa wodzie, trauma jednocześnie cofa się i potęguje; zostaje phosis into nature converse with the eco-feminist spirituality of przemocy i kolonialność władzy oraz leżącą u ich podłoża kultu- in modern moirologia, lamentation often performed a margin- kryzysu fi nansowego i uchodźczego w Grecji . To nie przypadek, Polish and US society today. The critique of public art’s role in [1] [1] sposób realizuje się rzekomo scenariusz ,,hinduskiego przebudzenia”. incalculable risks, appears nonetheless micromanaged and controlled.” Lament to dźwięk i cisza traumy.—Monika Weiss Lament is the sound and silence of trauma.—Monika Weiss Ostatnie badania z zakresu feministycznej historii sztuki mourning of Jyoti Singh’s murder with a mournful condemnation zawieszona w czasie, tak byśmy mogli w dowolnym momencie wejść the feminist ancestors of Weiss’ performative practice, the most że w Nowym Jorku, podczas najczarniejszych dni pierwszej fali perpetuating the misogynist and racist nationalist ideologies Antropolog Ghassem-Fachandi twierdzi, że: „energetyczne doświadczenie From Pogrom in Gujarat: Hindu Nationalism and Anti-Muslim Violence in rową amnezję, Weiss po raz kolejny udowadnia, że lament to potężny, alized yet dissident sociopolitical “truth telling” targeting war poświadczają, że przemoc seksualna wobec kobiet to temat podej- [11] »hinduskiego przebudzenia« zdewaluowało się i spaja obecnie społeczną India, Princeton/Oxford: Princeton University Press, 2012, pp. 259–260. of colonization, shaping the periphery of her open tomb by placing i niejako zamieszkać w jej cichej, milczącej przestrzeni. evident for this work being Ana Mendieta. genderowy środek aktywujący i podtrzymujący proces ,,odzapo- and patriarchal oppression, while enabling a social bond among pandemii wirusa Covid-19, prześladowała mnie wizja rytualnych that such movements have precipitated, especially in light wspólnotę opartą na negatywnych emocjach i postawach. Hasło Możliwość odprawiania żałoby oznacza, że życie jest Grievability is a presupposition for the life that matters. mowany dziś na wiele sposobów przez szereg artystek, potępia- down replicas of India’s chief colonial war monument,—the All [14] [19] The People’s Union for Democratic Rights is a “civil liberties and W kulminacyjnym momencie tej skomplikowanej metamor- Nirbhaya will also be sonically mourned from afar, at least minania” („unforgetting”) . Artystka dokonuje radykalnej rewizji lamenters that fostered solidarity, a “sisterhood in pain”. gestów lamentu tak charakterystycznych dla performatywnej of the most recent attacks on memorial and monument art in the budzi też destrukcyjne impulsy, daje nihilistyczną w istocie gwarancję [2] [2] democratic rights organization based in Delhi, India.” For more information godne opłakiwania.—Judith Butler —Judith Butler jących tę najbardziej „nieheroiczną” i niewypowiedzianą traumę spójności grupy umożliwiającą odreagowanie w pewnych określonych India Gate Memorial—a foundational monument of New Delhi fozy—w odróżnieniu od wcześniejszej pracy poświęconej Jyoti in the monument’s permanent iteration for the Centre of Polish publicznej sztuki upamiętniającej, w szczególności monumentów It is the gendered thematics and performative language of poetyki Weiss, wydawało mi się, że słyszę szepty jej czarno ubranych US and Europe, has been long presaged, after all, by her art’s visit http://www.pudr.org. okolicznościach — można określić je mianem zamieszek, które niosąc wiele obejmującą indywidualne i zbiorowe doświadczenia kobiet na całym inspired by The Arc de Triomphe. In this act, Weiss symbolically Singh Two Laments (19 Cantos) ukazującej podwojony obraz jednej Sculpture in Orońsko, with a doubling of the silent lament of her i pomników, i kreuje nowe, audiowizualne, czasowo-przestrzenne protagonistek jakby wzywających do natychmiastowej interwencji. memory work and public interventions in both countries. As potencjalnych zagrożeń, wydają się jednak poddane mikrozarządzaniu Weiss’ work, in all the conceptual and aesthetic intricacies of [20] Meena Alexander, Poetics of Dislocation, Ann Arbor: University of Jyoti Singh zmarła w szpitalu w Singapurze. Trzynaście dni wcze- Jyoti Singh died in a hospital room in Singapore. Her body świecie; traumę, która sprawiła, że kobiety jednoczą się, by o niej topples the erectile glorifi cation of war memorials, both of the osoby, performerki wykonującej rytualne gesty odnoszące się do i kontroli”. Cyt. z Pogrom in Gujarat: Hindu Nationalism and Anti-Muslim Michigan Press, 2009. ritual self-caress transpiring in the sculpture by Weiss’ series sytuacje umożliwiające przeżywanie transkulturowej i transhistory- her multimedia practice and the subtleties of her subversion of Z pewnością postlingwalna ekspresja lamentu polegająca na multi- argued by Vanessa Gravenor, “Weiss is deeply committed to the Violence in India, Princeton / Oxford 2012, Princeton University Press, śniej, 16 grudnia 2012, jej ciało zostało zmasakrowane wskutek was irreparably turned inside out thirteen days earlier, on 16 mówić i przeciwko niej protestować—jednak przemoc nie jest British and French empires, to reveal the colonial violence they zmasakrowanego ciała zgwałconej—widmowa dublerka Nirbhayi of sound compositions for Nirbhaya titled Metamorphosis (still [21] “On ‘Direct Action Day,’ [the day the Muslim League backed out of cznej żałoby, które—jako nieprzypisane do konkretnego miejsca— (male) art’s and art history’s silencing or heroizing of rape, that medialnym, audiowizualnym odtwarzaniu opłakiwania, czego reconciliation of historical, profoundly imbedded memory with s. 259–260. brutalnego, trwającego dwie godziny gwałtu dokonanego przez December 2012, while she was brutally raped and tortured for [6] negotiations with Congress] 16 August 1946, violence broke out between jedynym wątkiem poruszanym w projekcie Nirbhaya . Zachowując attempt to hide, and to lament the ungrieved bodies buried przeistacza się w drzewo. Jej transformacja, mająca (przynajmniej in progress). The latter will be transmitted from a sound station mogą zaistnieć i zadziałać wszędzie. Nirbhaye Weiss nie tylko uhono- appealed to me when I fi rst experienced it in a studio presentation przykładem są prace Wrath [il. 3 & 4] i Two Laments (19 Cantos) oraz contemporary occurrences that signal repetitions, and horrifi c [19] The People’s Union for Democratic Rights jest ,,organizacją działającą na Hindus and Muslims in Calcutta. Several thousand people were killed in sześciu mężczyzn, miejscem tortur był autobus przemierzający two hours by six men on a bus that continued to move through Nirbhayę przy życiu dzięki ułożeniu jej do snu (w starożytnej grece in the distortive foundations of national master narratives of po części) charakter site-specifi c, nawiązuje do historii nimfy located at a di erent place in the park. Spatializing the dialectic [22] rzecz demokracji oraz praw i swobód obywatelskich, jej siedziba znajduje się four days. From here, the violence spread, one way and then the other, rowują życie tych, którzy zostali zmarginalizowani, ale poprzez swą by Monika Fabijanska, for which I am deeply grateful. But it is for wcześniejsze realizacje jak Sustenazo (Lament II), jest oznaką bólu returns of the same.” w tym czasie ulice Delhi—miasta, którego ciało również doświad- the streets of Delhi, a city whose body has been itself repeatedly w Delhi, w Indiach”. Więcej informacji na stronie: https://www.pudr.org. to engulf many parts of northern India by March 1947…A British general termin koiman oznacza ułożenie do snu lub złożenie do grobu) history in public space. Culminating the audiovisual explorations wodnej Dafne i jej rozpaczliwej ucieczki przed Apollem, który of archaic lament, meant as a dialogue between the lamenter poetykę lamentu muzycznie i performatywnie „zanieczyszczają”[15] the potential of the collective grief, as activated by Weiss’ work, i rozpaczy wywołanych niepowetowaną startą, ale można rozpa- Neither as an American nor as a Polish artist, but as a “post- wrote of the fi erceness of the attacks and the rapidity with which they [20] Meena Alexander, Poetics of Dislocation, Ann Arbor 2009, University of czyło przemocy w wyniku narzucanych przez stulecia procesów violated over the centuries by colonizing and westernizing forces. w nietriumfalnym grobowcu o wymiarach odpowiadających of Jyoti Singh’s and India’s rape, begun in 2015 in the fi lm and zamierzał ją zgwałcić. Przywołując Dafne, Weiss odsłania przed and the departed in the artist’s understanding of lament, itself [23] spread from the cities to the countryside. In the cities of Rawalpindi and przestrzeń publiczną emocjonalnym potencjałem żałoby, która to unite, irrespectively of gender, the oppressed in protest and to trywać ją również w odniesieniu do wzrostu przypadków przemocy migratory” world “denizen” that traverses both, Weiss brings Michigan Press. kolonizacji i westernizacji. Tego wieczora Jyoti Singh wracała do She was returning home after an evening to the movies with a Multan, ‘attacks were fi ercer, more sudden, and more savage than ever. In wymiarom ludzkiego ciała i wypełnionym wodą (budzącym skoja- sound compositions of Two Laments (19 Cantos), Weiss continues nami kolejny seksistowski spektakl oparty na bazie jednego informed also by her training as a musician, this splitting of the przywraca do życia to, czego nie znajdziemy w archiwach i ucieleśnia restore an inclusive polis, that I have turned and returned to as seksualnej w okresie kwarantanny. home Nirbhaya to Poland and the US, her two broken homes [21] „16 sierpnia 1946 w Dniu Akcji Bezpośredniej [gdy Liga Muzułmańska the rural areas attacks were launched by large mobs of Muslim peasants domu z kina, do którego wybrali się razem z przyjacielem. Miała male friend. She was twenty-three years old. rzenia z łonem matki), Weiss łączy lament nad zamordowaną to contemplate the fraught relation of women and cities as z głównych mitów założycielskich zachodnioeuropejskiej kultury visual (silent) and sonic (choral in e ect) aspects of the work Gdy wskutek pandemii zatarły się granice między publiczną across the Atlantic, from India, with a wrathful condemnation of wycofała się z negocjacji z Kongresem] w Kalkucie wybuchły zamieszki who banded together from several hamlets and villages to destroy pamięć, tak by nigdy nie powtórzyły się historyczne zbrodnie władzy, curator to comment on the biases and ungrievable lives marking dwadzieścia trzy lata. Unlike the countless losses from rape and sexual violence między hinduistami i muzułmanami. Fala przemocy rozlała się szeroko and loot Sikh and Hindu shops and houses in their area. In some areas Jyoti Singh z oskarżeniem kolonizacji, albowiem forma otwartego embodied sites of trauma variously manifested throughout her literackiej i wizualnej; podkreślając brutalność gwałtu i cierpienie charts the a ective itinerary of one’s pilgrimage to Nirbhaya które Nirbhaye opłakują, podsycając jednocześnie opór. the fi nancial and refugee crises in Greece. It is no coincidence i prywatną sferą przemocy, nowojorczycy stanęli twarzą w twarz the wounds their states infl ict, or allow being infl icted, on their [7] [8] we wszystkich kierunkach, ogarniając do marca 1947 również północne savagery was carried to an extreme degree and men, women and children W przeciwieństwie do wielu innych ofi ar gwałtu i przemocy whose memory is written out of the archives of collective trauma grobowca powstała z położonej płasko na ziemi, podwojonej repliki work. As a warning “memento,” this twin anti-monument to ofi ary artystka wykonuje być może ukłon w stronę Owidiusza, który through the park, rendering the viewer the protagonist in z kryzysem o wymiarze intersekcjonalnym, przejawiającym się own people as well as others, in a mode of gendered “truth telling” stany Indii. … Jeden z brytyjskich generałów opisywał, że ataki były were hacked or beaten to death, if not burned in their houses’…Many Rytualny lament, który w początkach demokracji ateńskiej that while in New York, experiencing the darkest days of the fi rst seksualnej, których historie nie trafi ły do archiwów zbiorowej and its public staging, Jyoti Singh is not forgotten. She has been najważniejszego indyjskiego pomnika wojennego epoki kolonialnej niezwykle zaciekłe i błyskawicznie przenosiły się z miast na tereny wiejskie. people took their own lives, or those of their family members, rather than a brutally punished fl â n e u s e , speaks of rape as trauma and crime, w odbierającej Dafne [il. 1] głos metamorfozie dostrzegał symbol Nirbhaya’s ternary structure of lamentation and the absence it został zdelegalizowany i odrzucony na rzecz bardziej racjonalnych upsurge of the Covid-19 pandemic in the US, the ritual gestures między innymi w tym, że ci, których ciała (żywe lub martwe) whose lament of the state of human rights in the patriarchal and W miastach Rawalpindi i Multan »ataki nigdy wcześniej nie wybuchały surrendering to bondage and dishonor. The collective suicide of ninety or traumy i nie doczekały się upublicznienia, Jyoti Singh nie została mourned and celebrated as “the fearless one,” “Nirbhaya” in zwanego Bramą Indii—symbolu Nowego Delhi wzorowanego na unburying the amnesia servicing the patriarchive of history and traumy przeżywanej przez zgwałcone kobiety. Efekt traumatyzu- surfaces through image, sound, and silence. Such an itinerary uznano za niegodne opłakiwania zostali usunięci na margines, poza white supremacist democracies of global capital has become tak niespodziewanie, nie były aż tak brutalne i dzikie. Na obszarach wiejskich form opiewania bohaterów poległych na wojnach toczonych dla of lament in Weiss’ performative poetics and the whispers of more women and children in the village of Thoa Khalsa is now the best zapomniana. Śmierć młodej kobiety wywołała powszechną żałobę, Hindi. Veiling the identity of the rape victim in compliance with paryskim Łuku Triumfalnym. Dokonując symbolicznego obalenia its narration in the public space across the geo-cultural borders organizowali je muzułmańscy chłopi, którzy skrzykiwali się z kilku wiosek known of these incidents.” Gyanendra Pandey, Remembering Partition: jącej przemiany ludzkiego ciała w drzewo oddaje powolne tężenie commemorates the prolonged violation of Jyoti Singh’s body podtrzymania tegoż ustroju, stał się domeną kobiet i ucieleśnianej her black-clad protagonists haunted me as the insistence of a obręb wznoszącego się dumnie centrum miasta. Nietrudno sobie more timely than ever, both for the intersectionality of oppres- i przysiółków, by wspólnie rabować okoliczne sklepy i domy należące Violence, Nationalism and History in India, Cambridge: Cambridge a jej samej nadano przydomek „Nirbhaya”, co w języku hindi znaczy Indian law, Nirbhaya transformed her memory into a symbol of [9] [24] apoteozujących wojnę fallicznych pomników wzniesionych przez of many cities and countries. materiałów, które na powierzchni zadedykowanych Dafne rysunków through space while orchestrating the silent and sonic compo- przez nie ekspresji, ponadto lament—obojętnie czy uznamy go much needed intervention. The post-lingual expression of grief wyobrazić, że pierwsza wersja Nirbhayi—zarazem pierwszy polski sion and the “di erentiated universalism” of the unassimilable do Sikhów i Hindusów. W niektórych miejscach zdziczenie doszło do tego University Press, 2001, pp. 23–24. „Nieustraszona”. Przydomek ten, skrywający zgodnie z wymogami defi ance of the threat of public space for women, making her an dwa imperia—francuskie i brytyjskie, Weiss ujawnia kolonialną Nirbhaya’s wounded body is neither buried nor re-presented stopnia, że mężczyzn, kobiety i dzieci masakrowano, bito na śmierć, tworzą pozornie twardą a w rzeczywistości kruchą i delikatną nents of the monument’s lament, in the appositely “post-lin- za rodzaj wypowiedzi artystycznej przypisanej kobietom czy też of her multimedia and audiovisual enactment of lamentation, as kontrpomnik potępiający gwałt i upamiętniający jego ofi arę— challenges confronting women around the world. Hers is a [22] Meena Alexander, “Aletheia,” Quickly Changing River: Poems, Evanston: a nawet palono w ich własnych domach«. …Wiele osób wolało odebrać indyjskiego prawa prawdziwą tożsamość ofi ary gwałtu sprawił, involuntary heroine that empowered women’s recent struggles przemoc, którą próbują one skrywać i opłakuje nieopłakane dotąd in Weiss’ Nirbhaya. It is lamented through the silence, near still- warstwę[10]. Jednocześnie w wyzwalającej metamorfozie Nirbhayi [12] Northwestern University Press, 2008, p. 28. gual” breakdown of image and sound that characterizes Weiss’ patriarchalny sposób wyparcia „niebezpiecznego” głosu kobiet in Wrath [fi g. 3 & 4] and Two Laments (19 Cantos) but also older w kontekście pandemii nabierze znaczenia globalnego jako „brutalna gesture of cosmopolitan feminist care for the su ering bodies of życie sobie i członkom rodziny niż poddać się i żyć w hańbie. Najbardziej że pamięć o Jyoti Singh stała się symbolicznym wyrazem buntu against sexual violence in India and around the world. ciała spoczywające pod fundamentem fałszywych konstruktów: ness and repetitive ritual gestures of its performative enactment i jej przejściu do świata natury pobrzmiewają echa ekofeministy- fi lm editing and the digital processing of her piano improvisa- [16] znanym przykładem takiej postawy jest zbiorowe samobójstwo ponad 90 [23] “The Vālmīki Rāmāya�a is an epic poem of some 50,000 lines retelling z przestrzeni publicznej —miał również znaczenie partycy- works like Sustenazo (Lament II), could speak of and to despair in lekcja… nieuchronnego uniwersalizmu cierpienia i kruchości the others in us that may allow Nirbhayas to engender a critical przeciwko niebezpieczeństwom grożącym kobietom w przestrzeni In their dedication to Jyoti Singh as Nirbhaya, Monika Weiss’ [20] kobiet i dzieci z wioski Thoa Khalsa”. Gyanendra Pandey, Remembering in Sanskrit verse the career of Rama, a legendary prince of the ancient narodowych narracji historycznych dominujących w przestrzeni by a chorus of women of di erent origins and intersectional iden- cznej duchowości charakterystycznej dla twórczości feministycz- tions of Nirbhaya. pacyjne. Liczne badania poświęcone treściom i antyfonalnej the face of incalculable loss, while still relevantly addressing the ludzkiego życia” , ujawniająca ścisły związek między pojedynczą public sphere of belonging with others “that enables transversal Partition: Violence, Nationalism and History in India, Cambridge 2001, kingdom of Kosala in the eastern portion of north central India.” There is publicznej, a ona sama została mimowolną bohaterką dodającą sił eponymous yet-to-be-realized sister monuments work to undo publicznej. Kontynuując audiowizualną analizę gwałtu dokonanego tifi cations in her studio, including by the artist herself. Shrouded nych poprzedniczek Weiss w obszarze performance’u, w szczegól- With the koimesis[13] of Nirbhaya as an o ering that tenderly [25] Cambridge University Press, s. 23–24. much disagreement concerning the original date of the poem, from the strukturze starożytnego lamentu i towarzyszących mu rytuałów, acceleration of gender violence during quarantine. śmiercią a śmiercią milionów i podkreślająca wspólnotę wszelkich dialogues across di erence.” But it transpires with her prac- [11] fourth century A.D. to the sixth millennium B.C. See Robert P. Goldman’s kobietom toczącym dziś walkę z przemocą seksualną w Indiach both female victimhood and the masculinist heroics of public art, na Jyoti Singh i na Indiach, zapoczątkowaną w 2015 roku fi lmowo- by black cloth and sensuous moves, it will be cradled in her stone ności Any Mendiety . mourns and wrathfully condemns rape and war, sexual and [22] Meena Alexander, Aletheia, w: Quickly Changing River: Poems, Evanston prowadzone na podstawie zachowanych przykładów literackich Especially as the pandemic redrew the lines between public form życia, to dzięki tym zależnościom metamorfoza Nirbhayi staje tice’s embodied social engagement: Weiss’ life-long wrathfully Introduction to The Rāmāya a of Vālmīki, Princeton: Princeton University 2008, Northwestern University Press, s. 28. i na całym świecie. honoring the sacrifi ce of all women who have endured torture -dźwiękowymi kompozycjami Two Laments (19 Cantos), Weiss skupia cenotaph through its specter’s projection on its water deathbed. Opłakiwaniu Nirbhayi, gdy pomnik zostanie już zrealizo- colonial violence, revealing the intersectionality of violence and się możliwa. Press, 1984, pp. 4–5, 14. (poezja tragiczna), jak również obserwacji zbiorowych praktyk and private spheres of gender-based violence and confronted tender lament of the female body’s abuse in life and art which she [ 2 3 ] „ Ramayana Walmikiego to epos sanskrycki złożony z 50 000 wersów Zadedykowane Jyoti Singh jako Nirbhayi, siostrzane pomniki and rape. They radically yet poetically counter-memorialize się na pełnej napięcia relacji łączącej kobiety i miasta: jedne i drugie Birthed through light, this changing specter morphs Nirbhaya wany w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, towarzyszyć będzie the coloniality of power, along with the cultural amnesia that Rozlegający się dziś po obu stronach Atlantyku chór protestów both watchfully and protectively continues to try to “put to sleep” [24] Sakshi meaning “witness” in Hindi. kultywowanych na wiejskich terenach Grecji, wykazały, że już od New Yorkers with the intersectionality of the crisis through the opowiadający o życiu Ramy, legendarnego księcia starożytnego królestwa Moniki Weiss (które wkrótce zrealizowane zostaną w pełnej skali) rape in the public space. Their titular dedication echoes the są według niej ucieleśnieniami traumy, która na różny sposób into the multiple known and unknown violated bodies of history, dochodzący z oddali, powtarzający się dźwięk: seria utworów condones them, Weiss continues to propose lament as a potent domagających się równego traktowania ludzkiego życia, bo at a moment of change that has not yet come.[26] Kosala położonego we wschodniej części północno-środkowych Indii”. [25] The Upanishads “record the inspired teachings of men and women for czasów antyku funkcja opłakiwania wykraczała poza wyrażanie displacement of bodies deemed ungrievable, both living and dead, zrywają z postrzeganiem kobiet jako ofi ar i podważają maskuli- ethical considerations catalyzing the “political force”[3] of the manifestuje się w jej twórczości[7]. Bliźniaczy antypomnik okrutnie [14] Nie ma zgodności co do daty powstania tego dzieła, kształtowało się whom the transcendent Reality called God was more real than the world myth and art that it evokes, including that of nature. The product skomponowanych przez artystkę specjalnie dla Nirbhayi w cyklu gendered means of “unforgetting” and protest. She radically indywidualnego bólu i gniewu po stracie; celem opłakiwania było to the margins of the triumphally rising center of the city. It is not każde życie „ma znaczenie”, bez względu na to czy chodzi o życie [8] prawdopodobnie od VI w. p.n.e. od IV w. n.e. Zob. Robert P. Goldman, reported to them by their senses. Their purpose is not so much instruction nistyczną heroizację sztuki publicznej, uhonorowując tym samym multimedia audiovisual poetics of lamentation that marks the ukaranej fl âneuse niczym ostrzegawcze „memento” ukazuje of Weiss’ signature digital editing of her fi lmed performances, this Metamorphosis (w przygotowaniu), które staną się muzyczną revises traditional public memory art, namely the monument Afroamerykanów w USA, czy kobiet w Polsce, do którego to chóru wprowadzenie do The Rāmāya a of Vālmīki, Princeton 1984, Princeton również upamiętnienie i uhonorowanie zmarłych, zapewnienie hard to imagine that in Nirbhaya’s fi rst iteration—while a rare as inspiration: they are meant to be expounded by an illuminated teacher wszystkie kobiety, które kiedykolwiek doświadczyły przemocy, były artist’s exploration of traumas she has neither directly witnessed gwałt jako traumę i zbrodnię, obnażając groźną amnezję służącą symbolic metamorphosis regenerates the supine body through University Press, s. 4–5, 14. from the basis of personal experience.” The authorship and date of origin [3] Koiman II (Years Without Summers), 2017 odpowiedzią na wykonywane w milczeniu gesty lamentu i rytu- and the memorial, activating audiovisual temporal sites of im „dobrej” śmierci. Niezależnie od tego, czy mamy do czynienia counter-monument to rape, the fi rst in Poland—the globality of [4] Widok pracy artystki Wrath, 2015, w ramach wystawy Firefl ies in the Night Take dołączają głosy „innych”: nieuprzywilejowanych, bezbronnych, of these texts are unknown, but they are included in the Vedas, which can torturowane i gwałcone. Są radykalną a zarazem poetycką formą nor experienced. Like the transformational hiding and showing „patriarchiwalnej” historii i jej narracjom, które—niezależnie od its doubling and its melding with that of others—including the alnej pieszczoty ukazane w projekcji wideo rzutowanej wewnątrz transcultural and transhistorical grief that, unmoored from their Wing, The Stavros Niarchos Foundation, Ateny, Grecja, 2016 | View of the artist przerażonych, znienawidzonych, prześladowanych, uciszanych czy [24] Sakshi w języku hindi znaczy ,,świadek”. z kommos—scenami lamentu w starożytnej tragedii, czy ze współ- its lament will be reinforced by the pandemic’s ‘brutal lesson … in work Wrath, 2015, as part of the exhibition Firefl ies in the Night Take Wing, be traced back to ancient Sanskrit hymns, dating from perhaps 1500 B.C. kontrupamiętnienia gwałtu w przestrzeni publicznej. W tytułowej enacted in the unnaming of Jyoti Singh, Weiss protectively veils geokulturowego kontekstu poszczególnych miast i krajów—wciąż bodies of the viewers and the park, refl ected on the water. With its [ 2 5 ] Upaniszady „to natchnione nauki wygłaszane przez mężczyzn i kobiety, dla See Easwaran Eknath and Michael N. Nagler, The Upanishads, Tomales: sarkofagu. Utwory nadawane będą przez stację dźwiękową zain- site-specifi city, can resonate everywhere. Weiss’ Nirbhayas not czesną formą opłakiwania zwaną moirologia, opłakiwanie jest the inescapable universalism of a trembling fragility and vulner- The Stavros Niarchos Foundation, Athens, Greece, 2016. mordowanych (w obu krajach), rekontekstualizuje zawartą dedykacji pobrzmiewa echo etycznej refl eksji katalizującej „polity- a body of trauma to unveil rape, defying the re-traumatization [9] których transcendentna rzeczywistość / realność zwana Bogiem jest bardziej Nilgiri Press, 2007, pp. 17–20. mają decydujący wpływ na kształt sfery publicznej . representation falling apart and coming together as an “other” or stalowaną na terenie parku, w miejscu oddalonym od pomnika. only honor marginalized stories of the oppressed in the public często równoznaczne z „mówieniem prawdy”— prawdy zmargina- ability to su ering,” amplifying the entanglement of individual w twórczości Weiss intersekcjonalną krytykę przemocy i naszego rzeczywista niż świat odbierany zmysłami. Celem nauk nie jest instruowanie [3] [26] Meena Alexander, “Question Time,” Birthplace with Buried Stones, czną siłę” zawartą w specyfi cznej poetyce tego multimedialnego, of direct re-presentation while also refusing to surrender the W projekcie Weiss poranione ciało Nirbhayi nie jest repre- water, trauma is both evaded and amplifi ed, suspended through czy też inspirowanie czytelnika: są pomyślane jako nauki oświeconego Dialektyczne uprzestrzennienie archaicznej formy lamentu, space, but through her poetics of lamentation, they both sonically lizowanej, ale kryjącej w sobie społeczno-polityczną siłę skierowaną and the collective deaths; and the interconnectedness of all forms zapominania o przemocy, a tym samym nadaje podwójnemu Evanston: Northwestern University Press, 2013. audiowizualnego lamentu, za pomocą którego artystka analizuje role of beauty in political art and its contribution to struggles for [15] nauczyciela udzielane na podstawie osobistych doświadczeń”. Autorstwo zentowane, ale nie zostało też pochowane. Opłakiwanie odbywa się time; to be inhabited in time and in silence by the visitor. rozumianej przez Weiss jako dialog między opłakującą i zmarłą, and performatively “repollute” that space with the emotive przeciwko wojnie i patriarchalnej opresji, a jednocześnie budującą of life enabling Nirbhaya’s metamorphosis. lamentowi artystki globalną ponadczasowość.

90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105

1 1 1 1 4 1 1 1 1 1 4 4 4 1 1 1

KALLIOPI MINIOUDAKI 104 PODWÓJNY LAMENT NIRBHAYI: BY ODZAPOMNIEĆ I ZAPROTESTOWAĆ NIRBHAYA(S)’S DOUBLE LAMENT IN UNFORGETTING AND PROTEST 105 KALLIOPI MINIOUDAKI 106 PODWÓJNY LAMENT NIRBHAYI: BY ODZAPOMNIEĆ I ZAPROTESTOWAĆ NIRBHAYA(S)’S DOUBLE LAMENT IN UNFORGETTING AND PROTEST 107 108 BUZZ SPECTOR 109 BUZZ SPECTOR 110 MONIKA WEISS. ANATOMIA RYSUNKU MONIKA WEISS. ANATOMIA RYSUNKU 111 BUZZ SPECTOR 112 MONIKA WEISS. ANATOMIA RYSUNKU MONIKA WEISS: BODY OF DRAWING 113 BUZZ SPECTOR 114 MONIKA WEISS. ANATOMIA RYSUNKU MONIKA WEISS: BODY OF DRAWING 115 EULALIA DOMANOWSKA 117 EULALIA DOMANOWSKA 118 DUCHOWY FEMINIZM A SPIRITUAL FEMINISM 119

Biorąc pod uwagę fakt, że Nirbhaya powstała na długo przed burz- [1] Monika Weiss, Nirbhaya: Zwycięska brama leżąca — pamięć, amnezja, płaskość, [1] Monika Weiss, “Nirbhaya: Triumphal Gate Lying Down — Memory, seksualnej i towarzyszącej jej traumy, jak również związek jej twórczości ze In Mourning and In Rage of 1977, as well as to the legacy of second-wave można negatywnym humanizmem zakorzenionym nie w ontologii czy istocie tell, as anticipated by the politics of “unforgetting” of Weiss’ own practice, utratę przytomności przez ofi arę, nie przedstawiając ofi ary: kon- of the attempted rape of a naiad by a god. Apollo, infatuated with rysunku bądź w dźwiękach lamentu, zaprasza do wspólnego odczu- The Dafne drawings, like so much of Weiss’ prior graphic output, syntezatorowych Weiss Dafne, opartych na fortepianowej improwi- The Dafne (for Nirbhaya) works are a response—as were the [1] Monika Weiss, Wrath (Canto 1, Canto 2, Canto 3), 2015, wypowiedź artystki [1] Weiss, Monika. Wrath (Canto 1, Canto 2, Canto 3), 2015, artist’s statement w liczącym dziś ok. 25 mln mieszkańców molochu co 20 minut that has manifested itself in many forms of specifi c sexual India Gate w Nowym Delhi została wybudowana z myślą o upamięt- one that was full of European taste. He placed the India Gate gniew. Notatki do projektu, w: Rzeźba dzisiaj 4: ANTY-pomnik: nietradycyjne Amnesia, Flatness, Wrath. Notes Towards a Project,” in Sculpture Today 4: sztuką drugiej fali feminizmu oraz współczesnymi działaniami kobiet artystek feminist practice on the art and activism today around this diffi cult topic. człowieka, mistycznych „zesłaniach bytu”, autonomii ego i dążeniu do władzy, one must add the censorship scandals surrounding art production and na temat wystawy, Świetliki w nocy | Firefl ies in the Night, dyrektor: Robert for exhibition, Firefl ies in the Night, directed by Robert Storr, curated by liwym okresem, jaki obecnie przeżywamy, można powiedzieć, że jej wymaga szerszego omówienia i jest materiałem na osobny esej. Warto ale w nieuchronnym uniwersalizmie cierpienia i kruchości ludzkiego życia exhibition practice in Poland today, ranging from the eff orts to remove kretny, rozpoznawalny podmiot zostaje uabstrakcyjniony w dziele Daphne (the result of a curse put upon him by Cupid), pursues the wania wszystkich tych, którzy obserwują jej kreatywne działania. are made on large-scale paper placed on the fl oor. Weiss pours zacji artystki, wzajemne nakładanie się tonów i zmiany tempa zdają Nirbhaya works before them—to great and terrible human crimes, Storr, kuratorzy: Barbara London, Kalliopi Minioudaki i Francesca Pietropaolo, Barbara London, Kalliopi Minioudaki, and Francesca Pietropaolo, Stavros gwałcona jest kobieta. Nie lepiej jest nie tylko w innych miastach violence; the most ghastly of which is gang rape. The crime nieniu 82 tys. żołnierzy indyjskich poległych w służbie Wielkiej at its center. From my point of view, at this juncture, an formy upamiętniania, red. Eulalia Domanowska i Marta Smolińska, Orońsko Anti-Monument: Non-Traditional Forms of Commemoration, Eulalia [12] For the “post-lingual” expression of grief in lament informing the tu jednak nadmienić, że odziany na czarno chór żałobnic ucieleśniający towarzyszących nam aż do samego końca tej gry, jakim jest śmierć”. Za feminist artworks by Natalia LL from the Warsaw National Museum Centrum Kultury Fundacji Stavrosa Niarchosa | Stavros Niarchos Foundation Niarchos Foundation Cultural Center, Athens, Greece, June 23–26, 2016. siostrzana wersja stanowi kulminację uprawianej przez artystkę 2020, Centrum Rzeźby Polskiej. Domanowska and Marta Smolińska, eds, Orońsko: Centre of Polish de-composition of her video and sound editing see Weiss 2020, p. 400. sztuki. Tytuł rysunku—Dafne [il. 1] przywołuje z kolei inną opowieść frightened girl whose pleas for help are granted by her father, the Rysunek sfi lmowany dla mnie przez artystkę kamerą w telefonie her mediums onto Japanese Tokoatsu rice paper sheets, some of się odzwierciedlać jej pracę nad rysunkiem, nieustanne przepraco- but they have never been intended only to be moral judgments. Indii, ale i na całym świecie. against Nirbhaya was committed just before the New Year. Brytanii w latach 1914–1921. Kamień węgielny pod tę budowlę architectural rape took place on the city itself. In the proposal Sculpture, 2020. empatyczny współudział w cierpieniu pojawia się nie tylko w pracach, zwrócenie uwagi na powyższy artykuł dziękuję feministycznej historyczce of Art to the nationalist cleansing of Polish memory manifested by the Cultural Center, Ateny, Grecja, 23–26 czerwca 2016. [2] Monika Weiss. Conversation with the artist, July 16, 2020. [4] od lat krytyki selektywnego pamiętania—systemowego wymazy- [2] Judith Butler, Frames of War: When is Life Grievable?, New York 2009, Verso. w których opłakiwane są ofi ary gwałtu — w rzeczywistości motyw ten [13] The noun koimesis etymologically derives from the ancient Greek verb sztuki Vanessie Parent. critique of the Holocaust memorial Judenfrei by Dorota Nieznalska and o przemocy, tym razem jednak nie chodzi o okrucieństwo i obojęt- river god Peneus, whose intervention at the penultimate moment komórkowym jest widoczny w całości tylko przez kilka sekund, which have already been lightly drawn upon in pencil and/or wywanie jego struktury. Weiss przypomina nam, że Dafne to baśń As the artist puts it in conversation. “I’m more interested in „W kulturze Indii seks stanowi tabu, a wszelkie rodzaje naruszeń Tensions spilled over; and people took to the streets to protest położył książę Artur, Duke of Connaught and Strathearn. Na łuku for the project, Lutyens wrote about teaching a lesson.” [2] Monika Weiss, rozmowa z artystką, 16 lipca 2020. [2] Judith Butler, Frames of War: When is Life Grievable?, New York: Verso, zaistniał w pracach poprzedzających Nirbhayę, przywołujących wyparte koiman (to put to sleep) that Weiss performatively enacts herself and uses the persecution of its commissioning curator Tomasz Kitliński. See for [8] wania niewygodnych faktów, który wspiera rozmaite postkolonialne [3] „Zbiorowe opłakiwanie jest nie tylko wyrazem indywidualnego smutku [21] Więcej informacji na ten temat: Caroline Randall Williams, You Want ność ludzi, bowiem bohaterami klasycznego grecko-rzymskiego is to transform her into a laurel tree. There is nobody intervening ale znam go dobrze dzięki fotografi om przedstawiającym cykl Dafne, crayon. The artist describes the resulting puddle as “paradoxically o metamorfozie—bolesnej przemianie żywego ciała kobiety w żywe Daphne being rescued by nature.” This invocation of nature [3] Monika Weiss. Email of June 9, 2020. tej sfery były solidarnie otaczane milczeniem”—wyjaśnia dzien- against violence. znajduje się napis w języku angielskim: (The torturers of Nirbhaya would also speak about teaching 2009. wspomnienia i traumy z okresu II wojny światowej i Holokaustu; czarne as the title of early performances. It is used here for the iconographic instance https://www.theartnewspaper.com/news/lawsuit-threat-to-free- i cierpienia odczuwanego po stracie, lecz wyrazem politycznej siły”. Monika a Confederate Monument? My Body is a Confederate Monument, „New York [2] [4] [3] Monika Weiss, e-mail z 9 czerwca 2020. formy seksizmu i rasizmu funkcjonujące wciąż na całym świecie. Nirbhaye Weiss można też odczytać jako hołd złożony przełomowemu evocation of the Dormition of the Mother Mary, in its double signifi cation speech-in-poland. The latter particularly resonates with the re-memorying mitu są bóstwa, a historia opowiada o próbie zgwałcenia najady przez in the death of George Floyd, but those who recorded it have shared będących częścią dokumentacji prac prezentowanych w ramach cold lava” because of the fi ssures and fl aking that occur as the ciało drzewa” . Opisując swą metodę komponowania muzyki Weiss calls to mind a description of Weiss’ performance work by [4] Monika Weiss, Metamorphosis: Dafne (for Nirbhaya) series of drawings nikarka Paulina Wilk.—„Masowe protesty po śmierci Nirbhayi były Delhi is often referred to as the rape capital of the world. It a lesson. E.D. note.) Weiss: Conversation with Julia P. Herzberg, w: Sustenazo (Lament II), Santiago, [3] ‘Group mourning is an act of political force, and not a reaction to individual Times” 26 czerwca 2020, online, https://www.nytimes.com/2020/06/26/ kontrpomnikowi In Mourning and In Rage — performatywnej, efemerycznej of Mother Mary’s death and resurrection as it resonates the placement of Polish cities and urban sites enacted by Weiss in Shrouds (Caluny), 2012 [5] [4] Monika Weiss, Metamorphosis: Dafne (for Nirbhaya) cykl rysunków i prac and sound works, unpublished artist’s statement, 2020. I choć Nirbhaye nie były bezpośrednią reakcją na bieżące wydarzenia, Chile 2012, Museo de la Memoria y los Derechos Humanos, s. 30. grief.’ Monika Weiss, ‘Conversation with Julia P. Herzberg,’ in Sustenazo opinion/confederate-monuments-racism.html; Eddie Chambers, Statues, boga słońca. Apollo, zauroczony Dafne (w wyniku klątwy nałożonej their witness with the world. wystawy Monika Weiss—Nirbhaya w Centrum Rzeźby Polskiej form congeals and dries. The forms are further manipulated by zwraca uwagę na czas dzielący sesje nagraniowe i montażowe , Krzysztof Wodiczko, “Not being a proper witness, not being a częścią zbiorowego przebudzenia. Organizacje kobiece, aktywistki is estimated that every 20 minutes a woman is raped in this urban Zmarłym z indyjskich armii, którzy polegli z honorem we India Gate in New Delhi was built to commemorate the formie upamiętnienia zainscenizowanej w 1977 roku przez Suzanne Lacy and silhouette of the palimpsest of bodies in Nirbhaya. As a title, it returns and Sustenazo (Lament II), 2010–2012. dźwiękowych, niepublikowana wypowiedź artystki, 2020. (Lament II), Santiago, Chile: Museo de la Memoria y los Derechos Humanos, Statues, They All Fall Down, „The Progressive” 12 czerwca 2020, online, [5] Ibid. ponieważ koncepcja projektu zrodziła się już w 2015 roku, to jednak [4] Opłakujące śmierć poniesioną na skutek gwałtu Nirbhaye poprzez swoją i Leslie Labowitz oraz jako nawiązanie do twórczości artystek drugiej fali in Weiss’ Koiman II — Years Without Summers (24 Nocturnes): a series of na niego przez Kupidyna), ściga przestraszoną dziewczynę, która From the dedication tied to an individual artwork, through w Orońsku. Na początku wspominałem o punkcie, z którego najlepiej lifting corners, sides, or the entire sheet during the drying process. są to pauzy niezbędne do stworzenia nowej przestrzeni dźwiękowej. proper survivor, and not being able to recall the very overwhel- i zwykłe Hinduski (bogate i biedne, dobrze i nisko urodzone razem— sprawl, which is a home to approximately 25 million inhabitants. Francji i Flandrii, Mezopotamii i Persji, Afryce Wschodniej, 82,000 Indians who lost their lives in the service of Great Britain 2012, p. 30. https://progressive.org/dispatches/statues-statues-they-all-fall-down- [22] Vanessa Gravenor, Two Laments. [5] Ibid. poetykę skutecznie utrwalają w naszej pamięci historię i nazwisko Jyoti Singh, feminizmu i współczesnych praktyk aktywistycznych oscylujących wokół works in progress comprising 24 fi lm projections, 24 sound compositions, MONIKA WEISS. ANATOMIA RYSUNKU MONIKA WEISS: BODY OF DRAWING błaga o pomoc swego ojca, boga rzecznego Penejosa, dzięki jego oglądać rysunek. Rzecz jasna, fotografi e w katalogu nie są robione [6] Monika Weiss. Conversation with the artist, July 16, 2020. DUCHOWY FEMINIZM A SPIRITUAL FEMINISM [1] antycypowały one nie tylko nabrzmiałe i domagające się pilnego chambers–200612/. Do negatywnych reakcji, jakie wywołują na całym the titular invocation of a suite of works, to the ribbon of thematic The retrieval of intentionality from the phenomenal in the draw- W tej muzycznej przerwie dostrzec można paralelę do przerwy ming events, Monika Weiss, indirectly, on the basis of found to ewenement!) wychodziły na ulice z postulatami zmian” . Żądały The situation is no better in other Indian cities, nor indeed in the półwyspie Gallipoli i wszędzie na Bliskim i Dalekim Wschodzie in the years 1914–1921. The cornerstone for this monument was powtarzane wraz z nazwiskami George’a Floyda i Breonny Taylor, których [4] Eventually, Nirbhayas eff ectively yet poetically would preserve also the tego trudnego tematu. and 24 large-scale charcoal and graphite drawings, dedicated to her late [23] Moritz Schramm’s concept of postmigration frames Marsha Meskimmon’s [6] Monika Weiss, rozmowa z artystką, 16 lipca 2020. świecie próby krytycznego przewartościowania historii, o których (nie) interwencji Dafne w ostatnim momencie umyka Apollowi i zmienia links covering decades and the great range of Weiss’ material, pod tym kątem. Frontalne ujęcie służy celom reprodukcyjnym, ings is provided by the few, but deliberate, pencil or crayon lines, [7] Monika Weiss. Metamorphosis: Dafne (for Nirbhaya) series of drawings faktycznego równouprawnienia i przebudowy patriarchalnego oraz w uświęconej pamięci także tym, których imiona zostały rozwiązania problemy, które doprowadziły do masowych wystąpień śmierć wywołała masowe demonstracje ruchu BLM — odbywały się one name of Jyoti Singh, in keeping alive the memory of her rape murder, mother, pianist Gabriela Weiss who passed away in April 2017, and to all brilliant theorizing of the fi guration of the worldmaking denizen and the podczas tworzenia rysunku, gdy artystka czeka aż wyschną fragments of images and encountered sites, chooses to inhabit rest of the world. laid by Prince Arthur, Duke of Connaught and Strathearn. On the [12] Odnośnie „postlingwalnych” form wyrażania cierpienia i smutku, na których opowiadają pomniki funkcjonujące w przestrzeni publicznej — do czego [7] Monika Weiss, Metamorphosis: Dafne (for Nirbhaya) cykl rysunków i prac and sound works. dokładnie w tym samym czasie, gdy pisałam niniejszy tekst. Relacja prasowa echoing the chanting of the names of George Floyd and Breonna Taylor ‘currently displaced refugees and migrants trying to fi nd shelter.’ experimental agency of art beyond representation in a cosmopolitanism się w drzewo wawrzynu. Gdy zabijano George’a Floyda nie doszło do projective, and sound production, she has made the elegiac terms fotografi e mają ilustrować zamieszczone w katalogu teksty, potwier- as well as the erasures and smearings by Weiss’ hands. Ultimately, [9] systemu. „Indie pozostają jednym z najniebezpieczniejszych krajów zapamiętane, a którzy polegli w Indiach lub na granicy północ- inicjowanych przez globalne ruchy #MeToo czy ożywiony po latach opiera się specyfi czna „de-kompozycja” audiowizualnych prac Weiss zob.: nawiązuje proponowana przez Weiss praktyka ,,odzapominania” — dodać wszystkie składniki, aż ,,dokona się metamorfoza, która nada im them performatively through her art.” dźwiękowych. “In Indian culture, sex is taboo, and all kinds of violations arch there is to be found the following English inscription: dotycząca ujawnienia prawdziwego nazwiska Jyoti Singh przez jej rodziców marking the memorial acts of the BLM protests that frame the writing that stresses the signifi cance of embodied responsible and intersubjective [8] Monika Weiss. FaceTime conversation, June 29, 2020. Weiss 2020, s. 400. [14] “Unforgetting” is a Weiss neologism that astutely captures the goal of her należy skandaliczne przypadki cenzurowania dzieł sztuki i wystaw żadnej interwencji, ale ci, którzy nagrali całe zdarzenie przekazali of resistance the emotional core of her art. dzać sens poświęconych im analiz i interpretacji. Natomiast fi lm the dried mediums can be seen to have similar contours to those [6] dla kobiet. Krajem, w którym matki nie wypuszczają córek z domu in this sphere have been shrouded in silence”, explains journalist no-zachodniej podczas trzeciej wojny afgańskiej. #BlackLivesMatter, ale też wiele innych kwestii, takich jak wszel- jest dostępna pod adresem: https://www.theguardian.com/world/2017/ of this short refl ection. For the critique of Jyoti Singh’s unnaming by her agency for an ethical worldmaking project from which I am rather freely ostateczny kształt” . Elaine Scarry has written about the inexpressibility of [8] Monika Weiss, rozmowa za pośrednictwem FaceTime, 29 czerwca 2020. memory work. I am profoundly grateful for the many conversations with zdarzające się dziś w Polsce, na przykład wycofanie z ekspozycji Muzeum [9] Krzysztof Wodiczko. Introduction to Monika Weiss performance at Harvard feb/16/jyoti-singh-parents-call-for-honorary-museum-nirbhaya-to-use-her- parents see https://www.theguardian.com/world/2017/feb/16/jyoti-singh- [13] Termin koimesis pochodzi od starogreckiego czasownika koiman drawing in this read of Weiss’ belonging and the aesthetics of its social świadectwo zbrodni całemu światu. Weiss’ extensive previous series of drawings, video, and sound wideo kieruje moją uwagę na całkiem inny aspekt rysunku: na gesty of crouching fi gures, a pose repertoire close in kind to the actions Jak w takim razie powinniśmy interpretować obecność physical pain in her infl uential 1985 study, The Body in Pain, but po zmroku bez opieki, w którym dziewczyna, gdy wsiada do taksówki, Paulina Wilk. “The mass protests after Nirbhaya’s death were To the dead of the Indian armies who fell and are honoured in kiego rodzaju uprzedzenia, brak równouprawnienia czy ograniczenia the artist throughout the years that have fuelled my understanding of her Narodowego w Warszawie feministycznych prac Natalii LL czy podyktowane [9] Krzysztof Wodiczko, wstęp do performance’u Moniki Weiss na Harvard University, 2014, accessed on the artist’s website, July 11, 2020. real-name. Fakt, że nazywam bohaterkę projektu zarówno jej prawdziwym parents-call-for-honorary-museum-nirbhaya-to-use-her-real-name. The i oznacza układanie do snu, czynność tę Weiss często powtarza w swoich engagement, see Marsha Meskimmon, ‘From the cosmos to the polis: on work as refl ected in this essay. chęcią wybielania narodowych zbrodni naciski na usunięcie instalacji Analizując twórczość artystki, począwszy od dedykacji przy- works, Two Laments (19 Cantos), 2015–2020, and her upcoming i środki, jakie doprowadziły do jego powstania. of performers in Weiss’ large-scale projection videos. In the case w rysunkach i muzyce z cyklu Dafne wątków nawiązujących do Scarry’s interest expands from this elucidation to consider the University, 2014, dostępny na stronie internetowej artystki, 11 lipca 2020. wysyła bliskim jej numer boczny, a jeśli może—jedzie Uberem a part of a collective awakening. Women’s organizations, women Budowli wysokiej na 42 metry, ustawionej w centrum miasta, nie France and Flanders, Mesopotamia and Persia, East Africa, wolności dotykające społeczeństwa zarówno w USA, jak i w Polsce. nazwiskiem, jak i nadanym po śmierci przydomkiem wyraża poparcie dla oscillation of my references to her both by her posthumous and real name, performance’ach (również tych wcześniejszych). W przypadku Nirbhayi denizens, art and postmigration worldmaking,’ Journal of Aesthetics and [10] Elaine Scarry, The Body in Pain: The Making and Unmaking of the World, Doroty Nieznalskiej poświęconej Holocaustowi pt. Judenfrei z wystawy praktyki podawania nazwisk w takich przypadkach, ale honoruje też intencje is meant to honor both the politics of naming and the intention and ethics chodzi o nawiązanie do zaśnięcia Matki Boskiej i jego podwójnego [15] Monika Weiss, in ‘Two Laments’: Meena Alexander & Monika Weiss in Culture, Vol. 9, No. 2, 2017, pp. 25–35. pisanych poszczególnym dziełom, poprzez tytułową inwokację multilayered project, Nirbhaya, the anti-monument soon to be con- Rysunki z cyklu Dafne, podobnie jak wiele innych wcześniejszych of the informal video that inspires this writing, the fl uid move- przemocy? Weiss zwraca uwagę na początkową fazę tworzenia: social, political, and perceptual consequences of such pain. In so [10] Elaine Scarry, Ból. Konstruowanie i dekonstruowanie świata w obliczu New York, Oxford: Oxford University Press, 1985, p. 4. i udostępnia znajomym lokalizację. Krajem, gdzie lepiej ubierać się activists and ordinary Indian women (rich and poor, well-born sposób przeoczyć. Znajduje się na reprezentacyjnej arterii, Gallipoli, and elsewhere in the Near and the Far East and in W świetle ostatnich ataków na pomniki w USA i Europie można kuratorowanej przez Tomasza Kitlińskiego i złożenie przeciw niemu pozwu i postawę etyczną artystki, która opowieści o tragicznym losie Jyoti Singh of the artist in this symbolic response to Jyoti Singh’s tragic fate. rozumienia — jako śmierci i jako zmartwychwstania, tę niejednoznaczność Conversation. Moderated by Buzz Spector. 2015, see this publication pp. cierpienia, przeł. Joanna Bednarek, Warszawa 2019, PWN, s. 12. powiedzieć, że twórczość Weiss: jej praca z pamięcią i interwencje sądowego. Zob. https://www.theartnewspaper.com/news/lawsuit-threat-to- [24] Ruth Lister, Citizenship: Feminist Perspectives, Pasinsgstoke and New York: towarzyszącą całemu cyklowi prac Dafne (for Nirbhaya) aż po prze- structed in Weiss’ native Poland and again, later, in the U.S., also in- prac grafi cznych Weiss, wykonane zostały na wielkoformatowych ment of the camera in Weiss’ hand glides over the drawing surface „W procesie rysowania i komponowania muzyki ważny jest wstępny doing, she notes, “Physical pain does not simply resist language [11] Monika Weiss. Metamorphosis: Dafne (for Nirbhaya) series of drawings skromnie i nie śmiać zbyt głośno, bo swobodne zachowanie daje przes- and low-born—it was a remarkable coming together!) took to the zwanej Rajpath, biegnącej od pałacu wicekróla, który obecnie jest sacred memory also of those whose names are here recorded nadała formę symboliczną. wyrażają umieszczone w specyfi cznym grobowcu, nakładające się na siebie 81-90. [5] As understood by Marsha Meskimmon, who, in defi ning the ethical and free-speech-in-poland. Ten ostatni przypadek w szczególny sposób rezonuje Palgrave, 1997, in Meskimmon 2017, p. 28. [11] Monika Weiss, Metamorphosis: Dafne (for Nirbhaya) cykl rysunków i prac and sound works. [1] w przestrzeni publicznej antycypowały obecną krytykę publicznej niczym w palimpseście kobiece ciała. Weiss posłużyła się tym starogreckim wijające się przez lata ciągi tematycznych powiązań i rangę jej voke predatory violence, in the notorious 2012 case of kidnapping, arkuszach papieru rozłożonego na podłodze. Artystka sięga po zróżni- at a speed and distance that, I believe, is close to the pathways of etap obejmujący rozprowadzanie środków, nanoszenie linii, but actively destroys it, bringing about an immediate reversion to tępcom pretekst i alibi. Krajem, w którym nie wraca się ze szkoły streets demanding change.” They sought true equality and rezydencją prezydenta Indii, zaprojektowanego również przez and who fell in India or the north-west frontier and during the [5] Jest to zgodne z rozumieniem prezentowanym przez Marshę Meskimmon, political responsibilities of be(long)ing at home everywhere, illuminates the [16] See Anne Carson, ‘The Gender of Sound,’ in Glass, Irony and God, New z przepracowywaniem epizodów z polskiej historii podjętym przez Weiss dźwiękowych. terminem w cyklu Koiman II — Lata bez lat / Years Without Summers [25] Meskimmon 2017. sztuki komemoratywnej, odgrywającej niechlubną rolę w utrwalaniu która defi niując etyczny i polityczny aspekt poczucia, że nasz dom jest aesthetics of cosmopolitanism, positing that ‘cosmopolitanism asks how York: New Directions, 1995 and Gail Holst-Warhaft, Dangerous Voices: w pracach Całuny (Shrouds), 2012, i Sustenazo (Lament II), 2010–2012. wizualno-dźwiękowych projektów, można wywnioskować, że to rape, and murder of a young woman in New Delhi, India. The Indian cowane środki: lateks, proszek grafi towy, woda, które nanosi bądź inundation by which the composition being recorded came to exist. improwizowanie. Jednakże w wyniku przemiany, która następuje a state anterior to language, to the sounds and cries a human being ani nie chodzi w pole bez towarzystwa, i w którym trzeba się każdego a reconstruction of the patriarchal system. “India remains one Lutyensa. Są wykorzystywane przez mieszkańców Delhi i turystów third Afghan war. (24 Nocturnes) obejmującym 24 projekcje fi lmowe, 24 kompozycje dźwiękowe [21] wszędzie (przynależymy wszędzie), wskazuje na estetykę kosmopolityzmu we might connect, through dialogue rather than monologue, our response- Women’s Lament and Greek Literature, Padstow: T J Press Ltd., 1995. See [26] At the time of writing this piece, I learned of Poland’s move to withdraw [10] mizoginistycznej i rasistowskiej ideologii nacjonalizmu . Jak prze- i 24 wielkoformatowe rysunki wykonane węglem i ołówkiem grafi towym, [22] Vanessa Gravenor, Two Laments. Monika Weiss chce pokazać mi swój nowy rysunek, ostatni z serii Monika Weiss wants to show me a new drawing, the latest in her właśnie elegijne formy wyrażania oporu stały się emocjonalnym newspapers were not allowed to publish the victim’s name but she rozlewa na powierzchni japońskiego papieru ryżowego Tokoatsu, nie- There is another analogy here as well, to the playing of music. po tym wstępnym etapie, rodzi się nowe znaczenie, różne od makes before language is learned.” In regarding the pain of Zrealizowany w ostatnim okresie projekt pomnika Moniki Weiss Monika Weiss’ recently completed permanent monument titled dnia oglądać za siebie. Kobiety—w różnym wieku, od dziewczynek of the most dangerous countries for women. A country where jako miejsce pikników. i twierdzi, że „w kosmopolityzmie istotny jest fakt, że to właśnie dialog a nie ability to our responsibilities within a world community,’ in Contemporary also the classic study of Margaret Alexiou, The Ritual Lament in Greek from the Istanbul Convention, a convention that aims to protect women zadedykowane jej matce, pianistce Gabrieli Weiss, która zmarła w kwietniu Dafne (for Nirbhaya). Ponieważ ten rok upływa pod znakiem Dafne (for Nirbhaya) series. Since we are far apart and quaran- [7] zatytułowany Nirbhaya to liryczna, smutna, lecz silna w formie wizua- Nirbhaya is a lyrical and tragic work, one that is visually strong [2] It is impossible to miss the 42-meter-high structure, which is sit- konuje Vanessa Gravenor, „Weiss z zaangażowaniem łączy głęboko monolog służy nam do rozwiązywania problemów i realizowania zobowiązań Art and the Cosmopolitan Imagination, London and New York: Routledge, Tradition, Oxford: Rowman & Littlefi eld, 2002. [23] Z koncepcją Moritza Schramma na temat postmigracji współgra błyskotliwa from violence. This only confi rmed the sense urgency and despair rdzeniem jej sztuki. was identifi ed as “Nirbhaya,” the Hindi word for “Fearless,” by the które arkusze zarysowuje wcześniej ołówkiem lub kredką. Końcowy Weiss is a skilled pianist and the daughter of the late Polish pierwotnego działania i gestu” . others, Weiss has made stirring emotional use of lamentation, the po staruszki—mają powody czuć, że trwa sezon polowań na nie” . mothers do not let their daughters leave the house unattended Tutaj też odbywają się uroczyste parady wojskowe. Brama Indii, 2017, ale też wszystkim „przesiedleńcom, uchodźcom i migrantom wobec ogólnoświatowej społeczności”, w: Contemporary Art and the 2011, p. 7. See also ‘From the cosmos to the polis: on denizens, art and teoria Marshy Meskimmon: pisze ona o hipotetycznej fi gurze mieszkańca emanating out of the reports on the struggle for human and especially COVID-19 i jesteśmy od siebie oddaleni z powodu kwarantanny, tined in this year of COVID-19, the showing will be undertaken by [2] lnej realizacja, której celem jest upamiętnienie, jak mówi autorka, in terms of its execution; the aim of which is to commemorate, as uated in the heart of the city, located as it is on the stately Rajpath utrwaloną pamięć historyczną ze zjawiskami współczesnymi, poszukującym dziś schronienia”. [17] See Andrea Fishman, ‘Thrênoi to Moirológia: Female Voices of Solitude, Zarówno obszerny cykl wcześniejszych rysunków, fi lmów mass anti-violence-against-women movement her murder inspired. efekt nazywa ,,paradoksalnie zimną lawą” ze względu na szczeliny pianist and music teacher Gabriela Weiss. The lessons in reading Prace z cyklu Dafne (dla Nirbhayi)—podobnie jak i te wcześniej- wailing of those who would bring back the voices of the silenced. W 2015 roku zgłoszono w Indiach 327 tys. aktów przemocy wobec after dark; where a girl, when she gets into a taxi, sends her mimo że nico niższa od Łuku Triumfalnego w Paryżu (51 metrów) Cosmopolitan Imagination, Routledge, London — New York 2011, s. 7. Zob. postmigration worldmaking,’ Journal of Aesthetics and Culture, Vol. 9, No. świata (szersze rozumienie pojęcia obywatel) oraz o eksperymentalnym women’s rights in Poland, along with appeals for anti-racist advocacy Resistance, and Solidarity,’ Oral Tradition, Vol. 23, No. 2, October 2008, pokaz odbędzie się zdalnie, za pomocą kamery w telefonie komór- cellphone camera. She introduces the drawing from perhaps dwóch gwałtów: jednego na kobiecie, drugiego na mieście. Praca the artist states, two rapes: one on a woman and the other on the [3] Boulevard that leads from the Viceroy’s House, which is now the w których dostrzec można sygnał, że przerażające fakty z przeszłości również: From the cosmos to the polis: on denizens, art and postmigration 2, 2017, pp. 25–35. [14] „Unforgetting” (,,odzapominanie”) neologizm w języku angielskim stworzony potencjale sztuki, której rola nie ogranicza się do wizualnej reprezentacji — by friends and colleagues, which have been to the fore over the past i prac dźwiękowych zatytułowany Two Laments (19 Cantos) z lat For more than twenty years drawing as performance has been i rozwarstwienia na powierzchni rysunku, które powstają w miarę musical scores imparted to her in childhood by her mother sze z cyklu Nirbhaya—to odpowiedź na wielkie, przerażające zbro- Wodiczko’s “overwhelming” and Scarry’s “sounds and cries” kobiet, a przypuszcza się, że to tylko 1% tego zjawiska . loved ones the taxi side number, or if she can, takes an Uber and jest jedną z najbardziej monumentalnych budowli w centrum pp. 267–295, for the role of lamentation in creating solidarity, or sisterhood [22] worldmaking, ,,Journal of Aesthetics and Culture” 2017, Vol. 9, No. 2, s. 25–35. przez Weiss określający cel jej pracy z pamięcią. Jestem wdzięczna artystce w kosmopolitycznej rzeczywistości niezwykle ważne jest bowiem several years. It sadly reinforces the urgency for Nirbhaya’s installation kowym. Artystka fi lmuje rysunek z odległości mniej więcej 15 fi fteen feet away in her sunlit New York studio, standing slightly 2015–2020, jak i realizowany obecnie wielowymiarowy projekt a component of the installations and exhibitions of Weiss’ art. She wysychania użytych materiałów. Faktura rysunku jest kształtowana were part of the training of ear, hand, and posture in order for powstała po pobycie w Indiach, gdzie artystka zaproszona została city. The work was created following the artist’s sojourn in India, Jednak, jak dobrze wiemy, ten problem dotyczy nie tylko Indii. Delhi. Stanowi nie tylko bezrefl eksyjny pomnik wojny, ale przede residence of the President of India, a building which was also de- mogą się powtórzyć” . [6] The upsurge of feminist interest in the US in the rather understudied and of pain as defi ned in light of modern Greek women’s lamentation dnie ludzkości, niemniej jednak osąd moralny nigdy nie był jedynym are each attempts to characterize a ect that exceeds compre- shares the location with friends. It is a country where it is better za liczne rozmowy, jakie prowadziłyśmy przez lata, ponieważ pozwoliły ucieleśnienie odpowiedzialnej, intersubiektywnej sprawczości, służącej in Poland, as well as in the US. Remember the call of Rebecca Solnit [6] O gwałtownym wzroście zainteresowania feministycznych badaczek diffi cult topic of rape in the work of women-identifying artists was cast practices by Anna Caraveli-Chaves, in ‘Bridge between Worlds: The Greek stóp (ok. 4,5 metra), w swojej nowojorskiej, rozświetlonej słońcem to the right of the work on the wall. It is a truth of the studio that Nirbhaya, antypomnik, który zbudowany zostanie najpierw w Polsce, directly connects her drawing to her work in projective and sound również przez podnoszenie narożników i krawędzi papieru, albo the music to be made. In a recent correspondence Weiss has do stworzenia dzieła w przestrzeni publicznej New Delhi. W 2015 where Weiss had been invited to create an artistic work in New Gwałty po wojnie bałkańskiej zostały wreszcie uznane przez sądy wszystkim—wzorowany na europejskiej architekturze—jest signed by Lutyens. The green fi elds around India Gate are enjoyed Weiss jako artystka nieamerykańska i niepolska, raczej „post- mi one lepiej zrozumieć sens jej działań, dzięki nim mógł powstać również kształtowaniu bardziej etycznego modelu świata; założenia te po części for a national rape memorial in 2016? https://www.theguardian.com/ celem tych dzieł. Artystka wspomina o tym w rozmowie: „Bardziej hension, and to make a report on such epistemological vastness to dress modestly and not laugh too loudly, since unguarded w USA trudnym i mało rozpoznanym tematem przemocy seksualnej w sztuce through diff erent lenses by the groundbreaking exhibition of Monika Women’s Lament as Communicative Event,’ The Journal of American [23] niniejszy artykuł. zainspirowały moją interpretację projektu Weiss, szczególnie, jeśli chodzi commentisfree/2016/jun/08/america-needs-national-monument-honor- pracowni, stojąc nieco z prawej strony pracy wiszącej na ścianie. artists often regard their just-completed work from the spot ojczyźnie artystki, a później w Stanach Zjednoczonych, poruszają mediums, and even to her institutional and outdoor installation całych arkuszy podczas ich suszenia. Jednak intencjonalność bierze referenced her piano lessons thusly: “She taught me by pressing [8] roku zrealizowała najpierw pracę Dwa lamenty (19 pieśni), inspiro- Delhi’s public space. In 2015, she conceived the work Two Laments za zbrodnię wojenną, choć praktykowane były od wielu stuleci. Choć behaviour gives the criminally-minded both an excuse and an znakiem kolonialnej dominacji Brytyjczyków w Indiach. by Delhi’s residents and tourists as a pleasant picnic and recre- migracyjna” mieszkanka świata , przywozi Nirbhayę z Indii do kobiet artystek świadczą przełomowe inicjatywy prezentujące różne aspekty Fabijanska, The Un-Heroic Act: Representations of Rape in Contemporary Folklore, Vol. 93, No. 368, April–June, 1980, pp. 129–157. See also Durdina interesuje mnie to, że Dafne została uratowana przez naturę” . by means of heartfelt but reductive language. Weiss shares their o jego estetykę i wymowę społeczną, zob. Marsha Meskimmon, From the rape-survivors-stanford-case. While permanent and ephemeral counter tego zjawiska, należy do nich wystawa Moniki Fabijańskiej The Un-Heroic Women’s Art in the U.S., New York: Anya and Andrew Shiva Gallery, John [15] Monika Weiss, w: Two Laments: Rozmowa: Meena Alexander i Monika Weiss. Šijaković, Shaping the Pain: Ancient Greek Lament and its Therapeutic W tej sytuacji ujawnia się również prawda na temat samej pracowni— where they would ideally like it to be seen by their public. kwestię brutalnej przemocy, nawiązując do głośnego przypadku projects. As she explains in a 2016 artist’s statement: tu górę nad przypadkowością, czego wyrazem są nieliczne, ale zdecy- her fi ngers into my arm, to physically demonstrate how heavy waną Trenami Jana Kochanowskiego. Rok później narodziła się (19 Cantos), inspired by Jan Kochanowski’s Treny [Laments]. ofi arami padają też mężczyźni i dzieci, najczęściej dotyczą one kobiet. alibi. India is a country where you don’t come back from school Należy pamiętać, że pierwsze łuki triumfalne powstały w staro- ational area. Festive military parades are also held here. India Polski i USA—do swoich dwóch niepełnych domów po obu stronach cosmos to the polis: on denizens, art and postmigration worldmaking, ,,Journal monuments to women’s rape in peace and war have begun to be raised in W tym nawiązaniu do natury pobrzmiewa echo słów Krzysztofa indignation, but her responsibilities to her art also goes beyond Act: Representations of Rape in Contemporary Women’s Art in the U.S. Jay College of Criminal Justice, City University of New York, 2018, and the Moderator Buzz Spector. 2015, patrz niniejsza publikacja, s. 81–90. Aspect, Belgrade: Belgrade Institute of Ethnography, 2011, and C. Nadia Gate, although slightly lower in height than The Arc de Triomphe of Aesthetics and Culture” 2017, Vol. 9, No. 2, s. 25–35. diff erent contexts from America to Kosovo, the international sexual war to właśnie tutaj artyści patrzą na swoje dzieła z punktu, z którego Weiss slowly approaches the work, until the camera is just porwania, gwałtu i zamordowania młodej kobiety, do jakiego doszło dowane linie wykonane ołówkiem lub kredką oraz przetarcia i smugi each fi nger has to feel, how my entire body needs to rest in it, and Wodiczki, który tak pisał o performatywnych pracach Weiss: „Nie the forensic or the jurisdictional. Weiss employs metamorphoses, Nirbhaya. Postanowiła ją osnuć na dwóch wydarzeniach: wzniesieniu A year later, Nirbhaya was conceived, with Weiss deciding to Przemoc seksualna była i jest narzędziem polityki w wielu miejscach or go outside unaccompanied, and where you always have to żytnym Rzymie jako symbol triumfu militarnego. Przejście pod Atlantyku, w pełnej gniewu formie potępia krzywdy, jakie oba zrealizowana przez Anya and Andrew Shiva Gallery, John Jay College of studies of Nancy Princenthal, Unspeakable Acts: Women, Art and Sexual Seremetakis, ‘The Ethics of Antiphony: The Social Construction of Pain, [16] Zob. Anne Carson, The Gender of Sound, w: Glass, Irony and God, New York continues, and the accelerated battle against sexual violence is neither [3] (51 meters), is one of the city’s most monumental buildings. That Criminal Justice, City University of New York, 2018, jak również książki Nancy Violence in the 1970s, New York: Thames & Hudson, 2019, and Vivien Gender, and Power in the Southern Peloponnese,’ Ethos, Vol. 18, No. 4, [24] Ruth Lister, Citizenship: Feminist Perspectives, Pasingstoke —New York 1997, chcieliby, aby oglądała je potem publiczność. a few inches from the bottom left of the image and then pans w 2012 roku w New Delhi. W indyjskiej prasie nie wolno było podać I work with traces, remnants, after-histories, post-memories, powstałe w efekcie rozmazywania wilgotnej jeszcze powierzchni thus each key of the piano becomes full of my entire body.” The będąc naocznym świadkiem, ani ocalałą, a tym samym nie mogąc whether in material or sound, to move us from the unbearable przez Brytyjczyków Bramy Indii, pomnika wzorowanego na paryskim base it on two events: the erection of the India Gate by the British, świata; jest wykorzystywana w konfl iktach zbrojnych, by poniżyć look over your shoulder. Women—of all ages, from girls to old łukiem triumfalnym autora lub autorów zwycięstwa było punktem państwa wyrządzają lub pozwalają wyrządzać swoim (i nie tylko 1995, New Directions; Gail Holst– Warhaft, Dangerous Voices: Women’s given everywhere nor fully successful anywhere, not to mention that no Princenthal, Unspeakable Acts: Women, Art and Sexual Violence in the 1970s, Green Fryd, Against Our Will: Sexual Trauma in American Art since 1970, December 1990, pp. 481–511. Palgrave, w: Meskimmon 2017, s. 28. Weiss zbliża się do pracy powoli, dopiero, gdy kamera jest Łuku Triumfalnym, oraz na zbiorowym gwałcie dokonanym w auto- said, it is not only a tactless war memorial, but as it is modelled swoim) obywatelom. Jej genderowa forma „mówienia prawdy” jest New York 2019, Thames & Hudson, i Vivien Green Fryd, Against Our Will: Pennsylvania: Penn State University Press, 2019. Lament and Greek Literature, Padstow 1995, TJ Press Ltd. Zob. również change is granted for ever. The battle continues but the public lament has upward and across the surface to its right margins before panning nazwiska ofi ary, dlatego też podczas masowych demonstracji archives, fragments. Not being a proper witness nor a proper dłońmi. W efekcie, na wyschniętych już rysunkach dostrzegamy kon- physical force of striking each note is necessary for the transmog- pamiętać tych przytłaczających wydarzeń, Monika Weiss wybiera weight of su ering towards the intersection of justice and a monument modelled on Paris’s Arc de Triomphe, and the gang wroga. Ruch #Me Too, który rozpoczął się w Stanach Zjednoczonych, ladies—have a reason to feel that the hunting season is in full kulminacyjnym pochodu. Pierwowzorem były zapewne ozdobne kompleksowe studium Margaret Alexiou, The Ritual Lament in Greek Tradition, [25] Meskimmon 2017. only begun. Nirbhayas poetically commemorate Nirbhaya’s rape and death [2] on European architecture it must be seen as a symbol of British w istocie lamentem—ubolewaniem nad naruszaniem praw czło- Sexual Trauma in American Art since 1970, Pennsylvania 2019, Penn State [18] I am also deeply grateful to my dear friend and colleague Allison Unruh, zaledwie kilka cali (kilkanaście centymetrów) od lewej dolnej kra- downward again. The video ends at the drawing’s middle, a marshy organizowanych po jej śmierci w proteście przeciwko przemocy survivor, I invite others to inhabit my fi lms, sound composi- tury skulonych postaci przypominających te, które pojawiają się rifying response of the instrument—its music—to happen. drogę pośrednią; wykorzystując znalezione fragmenty wyobrażeń jouissance. As Weiss concluded, in her memory of learning the busie na dziewczynie, która nie przeżyła tego zdarzenia. rape of a girl on a bus, a rape which she did not survive. uświadomił masowość zjawiska przemocy seksualnej i molestowania. swing.” In 2015, 327 thousand acts of violence against women bramy budowane przez Etrusków. Później ten typ budowli był wzno- [7] For the intertwining of the violated bodies of women and cities, including Oxford 2002, Rowman & Littlefi eld. Associate Curator from 2015 to 2019 at the Mildred Lane Kemper Museum, to lament the barbarity and trauma of all rapes. University Press. [26] W trakcie pisania tego eseju dowiedziałam się, że Polska zamierza colonial domination in India. wieka w opartych na patriarchacie i ideologii białego suprematyzmu the physical space of the cities in which they are presented, see Washington University in Saint Louis, where Monika Weiss teaches, for wędzi rysunku, zaczyna przesuwać ją w górę, aż do prawego terrain of accretions and stains made from the solution of water, wobec kobiet, nazywano ją umownie „Nirbhaya”, co w języku hindi tions and performances to join me in the space of lamentation, w wielkoformatowych projekcjach fi lmowych Weiss. Natomiast jeśli Weiss’ drawings are a duration of cumulative actions as well odnoszące się do napotkanych miejsc, decyduje się przebywać w nich piano, “Later I understood that for music to happen, every note Ostatnie wydarzenie wstrząsnęło krajem 8 lat temu. 23-letnia This was a rape that shook the country eight years ago. Drugim wydarzeniem, do którego odwołuje się Monika Weiss were reported in India; and it is estimated that this represents szony w innych krajach i epokach historycznych. Kilkadziesiąt łuków [17] Zob. Andrea Fishman, Thrênoi to Moirológia: Female Voices of Solitude, wypowiedzieć konwencję stambulską mającą na celu zapobieganie [7] O ścisłym związku między skrzywdzonymi ciałami kobiet i miast, ze Vanessa Gravenor’s in depth study of Two Laments (19 Cantos) and this encounter that led to the outdoor projection of Wrath (Canto 1, Canto [1] [9] [11] [3] It should be remembered that the fi rst triumphal arches were demokracjach rządzonych przez globalny kapitał. Lament Resistance, and Solidarity, „Oral Tradition” 2008, Vol. 23, No. 2, s. 267–295; i zwalczanie przemocy wobec kobiet. W kontekście raportów na temat marginesu i ponownie opuszcza w dół. Film kończy się w samym archival glue, graphite powder, and traces of pencil and crayon. znaczy „Nieustraszona”. understood as a political gesture. chodzi o nieformalne wideo przysłane mi telefonicznie, którym as remainders of their material and gestural e ects. They have w sposób performatywny—poprzez swoją sztukę” . must express the entire world.” studentka fi zjoterapii wracała z przyjacielem z modnego kompleksu A 23-year-old physiotherapy student was returning with a friend jest wzniesienie w Delhi w 1931 roku łuku triumfalnego wzorowanego only 1% of the true fi gure. nowożytnych spotkamy we Francji, Hiszpanii, Grecji, Niemczech, szczególnym uwzględnieniem kwestii fi zycznej przestrzeni miast, w których earlier works from the Shroud Series, such as Wrath, and the unrealized 2, Canto 3) on the walls of the newly found Stavros Niarchos Foundation na temat roli opłakiwania w budowaniu solidarności, czy też siostrzeństwa walki o prawa człowieka, w szczególności o prawa kobiet w Polsce i coraz built in ancient Rome as a symbol of military triumph; triumphs ten—biorąc pod uwagę intersekcjonalny wymiar współczesnego dochodzi do przemocy pisze Vanessa Gravenor we wnikliwej analizie pracy performance Shrouds II (Tahir Square), in ‘Monika Weiss’ Two Laments,’ Cultural Center housing the National Opera and Library in Athens in 2015, środku rysunku, miejsce to przypomina podmokły teren, pełen I have not been close up to every portion of Weiss’ composition. Od ponad dwudziestu lat rysunek—rozumiany szerzej jako inspirowałem się, pisząc ten tekst, to miałem wrażenie, że kamera vestiges of the time spent in their making in common with music, Elaine Scarry w swojej słynnej książce Ból z 1985 analizowała kinowego w południowej części Delhi. Było późno, nie mogli złapać from a fashionable movie theatre in southern Delhi. It was late, na paryskim, czyli Bramy Indii. Projekt powstał dziesięć lat wcześniej, The second event that Monika Weiss foregrounds is the Afryce Płn., Azji, a także na Malcie, w Rosji, na Ukrainie i w Polsce Weiss Two Laments (19 Cantos) i wcześniejszych z cyklu Całuny (Shrouds) — n.paradoxa — international feminist art journal, Vol. 37, 2016, pp. 83–88. w bólu w kontekście praktyk lamentacyjnych spotykanych we współczesnej częstszych w ostatnich latach apeli moich przyjaciół i współpracowników [24] cocurated by the author, Barbara London and Francesca Pietropaolo with nieregularnych narośli i zacieków powstałych z mieszaniny wody, The video, less than a minute in duration, is more intended to performance—jest istotnym elementem instalacji i wystaw The mise-en-scène of Weiss’ projective works often includes the trzymana przez Weiss przesuwa się nad powierzchnią rysunku and in Weiss’ new Dafne synthesizer compositions, based on taksówki ani rikszy, ale udało im się zatrzymać autobus jednej z prywa- they had been unable to catch a taxi or a rickshaw, but they did a jego autorem był Edwin Luytens, angielski architekt tworzący na construction in Delhi in 1931 of India Gate triumphal arch, which (z czasów wojen napoleońskich). which saw the victorious generals and their armies march under ucisku i „zróżnicowany uniwersalizm” wyzwań, przed jakimi na przykład Wrath czy niezrealizowanego performance’u Shrouds II (Plac Tahir Grecji zob. Anna Caraveli-Chaves, Bridge between Worlds: The Greek o poparcie dla działań antyrasistowskich, wiadomość ta dodatkowo niemożność wyrażenia fi zycznego bólu, a także społeczne i polity- [8] Julian Bonder, ‘On Memory, Trauma, Public Space, Monuments and artistic director Robert Storr. the particular arch. The decorative gates built by the Etruscans / Tahir Square), w: Monika Weiss’ „Two Laments”, „n.paradoxa — international Women’s Lament as Communicative Event, ,,The Journal of American Folklore” potwierdza konieczność przeciwstawienia się obecnym trendom. Niestety, kleju i proszku grafi towego, gdzieniegdzie widoczne są również introduce me to the chemistry of the work than make a story out prezentujących twórczość Weiss. Artystka włącza go bezpośrednio layering of actions, places, sounds, and documents that generate z podobną prędkością i w podobnej odległości jak ręce artystki recordings of her piano improvisations, the layering and shifts of czne konsekwencje życia z bólem, który nie został przepracowany. tnych fi rm. W czasie podróży zostali zaatakowani przez sześciu manage to stop a bus operated by one of the many private bus przełomie XIX i XX wieku. Adaptował tradycyjne style historyczne, had been modelled on Paris’s Arc de Triomphe. The gate had Interesującym wydaje się fakt, że architektura klasycystyczna stoją kobiety na całym świecie—wydaje się dziś bardziej aktualny Memorials,’ Places: Forum of Design for the Public Realm, Vol. 21, No 1, feminist art journal” 2016, Vol. 37, s. 83–88. April–June 1980, Vol. 93, No. 368, s. 129–157. Ponadto zob. Durdina Šijaković, [19] Rather than privatizing, ‘grief exposes us to the constitutive sociality świadczy również o tym, że zarówno w Polsce, jak i w USA instalacja ślady ołówka i kredki. Nie każdy fragment rysunku mogłem zoba- of the track of its recording. There is a narrative here, though, mężczyzn. Chłopaka pobito żelaznym prętem, a dziewczynę gwałcono companies. On this journey, they were attacked by six men. The were probably the forerunners of triumphal arches. Later, this niż kiedykolwiek. Jej sztuka jest wyrazem kosmopolitycznej, 2009. Last accessed at https://placesjournal.org/assets/legacy/pdfs/on- Shaping the Pain: Ancient Greek Lament and its Therapeutic Aspect, Belgrade of the self, a basis for thinking a political community of a complex order,’ taka jak Nirbhaya jest potrzebna i ma głęboki sens. Czy pamiętamy dziś do projekcji fi lmowych i prac dźwiękowych, a nawet do wielkoskalo- moments of visual or aural ambiguity; fragments of duration as w momencie, gdy ów rysunek wykonywała; fi lmując go powtarzała pitch and tempo to be heard there are equivalent to the artist’s Sformułowała to następująco: „Ból fi zyczny nie tyle opiera się języ- projektując liczne angielskie rezydencje, a także zbudował Nowe Delhi, been designed ten years earlier by Edwin Lutyens, an English powstała w czasach europejskiego oświecenia—wieku rozumu [8] Julian Bonder, On Memory, Trauma, Public Space, Monuments and Memorials, memory-trauma-public-space-monuments-and-memorials.pdf 2011, Belgrade Institute of Ethnography; C. Nadia Seremetakis, The Ethics of according to Judith Butler, ‘Beside Oneself: On the Limits of Sexual jeszcze, jak w 2016 roku Rebecca Solnit postulowała, by wznieść narodowy czyć równie dokładnie. Film, trwający krócej niż minutę, miał that can be construed from the drawing’s dedication to the wych instalacji pokazywanych w instytucjach sztuki i w przestrzeni well as experience. In early public performances, Weiss drew on niejako gesty, które doprowadziły do jego powstania. working and reworking the surfaces of her drawings. Weiss kowi, ile aktywnie go niszczy, powodując natychmiastowy regres przez dwie godziny na zmianę, jednocześnie torturując ją za pomocą young man was beaten with an iron bar, and the young woman po przeniesieniu stolicy Indii z Kalkuty w 1911 roku. Delhi, założone architect who at the turn of the 19th and 20th centuries had i kształtowania się demokracji i liberalizmu—oparta była na wzorcach type of structure was erected in other countries and throughout feministycznej troski o cierpiące ciała „innych”, które są również „Places: Forum of Design for the Public Realm” 2009, Vol. 21, No. 1, online, [9] On the fl â n e u s e in Weiss’ work see also Weiss 2020, pp. 405–406. Antiphony: The Social Construction of Pain, Gender, and Power in the Southern Autonomy,’ in Undoing Gender, New York: Routledge, 2004, p. 18. pomnik upamiętniający ofi ary gwałtu? https://www.theguardian.com/ cel bardziej ogólny, nie chodziło o opis czy budowanie opowieści, memory of George Floyd. tego samego żelaznego pręta i butelek. Jeden z oprawców zeznawał was raped over the course of two hours, the men took turns; historical periods. Dozens of modern arches can be found in naszymi ciałami: Nirbhaye kreują bowiem publiczną przestrzeń https://placesjournal.org/assets/legacy/pdfs/on-memory-trauma-public- Peloponnese, ,,Ethos” December 1990, Vol. 18, No. 4, s. 481–511. commentisfree/2016/jun/08/america-needs-national-monument-honor- zewnętrznej. Tak mówi o tym w swojej wypowiedzi z 2016 roku: sheets of paper on the fl oor, with both eyes closed and with both Tu nasuwa się kolejna analogia, tym razem odnosząca się reminds us that Dafne is a fable of metamorphosis, “the strain of do stanu poprzedzającego język, do dźwięków i krzyków, które ponad 3 tys. lat temu i wymienione w poemacie Mahabharata, prze- designed numerous English mansions, adapting traditional histor- antycznych i renesansowych, kiedy istniały społeczeństwa dalekie [20] Samir Gandesha, ‘The Gift of Covid-19,’ posted at lacansalon.com on space-monuments-and-memorials.pdf [10] In turning to Daphne, sans Apollo, a Greco Roman rape myth widely rape-survivors-stanford-case. Wprawdzie od Kosowa po Amerykę lecz o uchwycenie swoistej „chemii”. A jednak mamy tu do czynie- The su ocating knee of the Minneapolis police o cer, who hands, like a pianist absorbed in the feeling of a musical passage. do muzyki. Weiss jest przecież wykwalifi kowaną pianistką, córką transformation, from a living body of a woman into a living body [10] później, że pamięta czerwoną wstęgę. Były to wyciągnięte na and they tortured her with the same iron bar and bottles. One chodziło różne koleje losu, będąc stolicą wielu organizmów pań- ical styles. Lutyens had also remodelled New Delhi when in 1911 od demokracji (oczywiście pomijając ateńską), zwłaszcza w starożyt- France, Spain, Greece, Germany, North Africa, Asia, and also in współodczuwania z „innymi”, umożliwiającą „transwersalny dialog [18] Jestem ogromnie wdzięczna mojej przyjaciółce i współpracownicy Allison April 20, 2020. http://www.lacansalon.com/listening-to-covid-19/the-gift- istota ludzka wydaje zanim nauczy się języka” . W odpowiedzi depicted in Western art since antiquity and a staple of garden and public zaczynają już powstawać zarówno trwałe, jak i efemeryczne kontrpomniki [4] [25] [9] Na temat fi gury fl âneuse wypowiada się również sama artystka: Weiss 2020, Unruh, zatrudnionej w latach 2015–2019 jako kuratorka w Mildred Lane of-covid-19. ‘Viral pandemics such as Covid-19, and the climate change nia z narracją, czego dowodzi zadedykowanie rysunku pamięci pinned the handcu ed victim to the street, ignoring his pleas Pracuję ze śladami, pozostałościami, posthistoriami, post- Weiss’ absorption with the silence of drawing, or the keening nieżyjącej już polskiej pianistki i nauczycielki muzyki Gabrieli of a tree.” Describing her musical composing methods, Weiss zewnątrz wnętrzności dziewczyny. W tym czasie autobus przemierzał of the torturers later testifi ed that he remembered a red ribbon. stwowych. Przez siedem wieków rządzili tu muzułmańscy Mogołowie, nym Rzymie. A jednak to te formy architektury i sztuki przyjęto Malta, Russia, Ukraine and Poland (arches that date from the ponad podziałami” . Twórczość Weiss przesycona jest społecznym sculpture, Weiss not only dialogues with the feminist retelling of male poświęcone ofi arom gwałtów popełnianych w czasie wojny i pokoju, jednak na ból cierpiących Weiss sięga po emocjonalną, poruszającą formę it had been favoured as the new capital city of India over Kolkata. s. 405–406. Kemper Museum na terenie kampusu Washington University w Saint Louis, from which they are inextricable, know no borders. The well-being and fantasies, but combines Nirbhaya’s critique of monument/memorial art’s międzynarodowa wojna płci trwa nadal — decydujące bitwy jeszcze nie George’a Floyda. until Floyd lost consciousness and then died, is nowhere visible wspomnieniami, archiwami i fragmentami. Nie będąc of lamentation, in such moments is an invitation to empathize, Weiss. Lekcje czytania nut, których w dzieciństwie udzielała jej notes the time passing between recording and editing sessions lamentu; opłakiwania przywracającego głos wszystkim, których ulice miasta. W końcu wyrzucono ofi ary z pojazdu. Dziewczyna, This ribbon had been the young woman’s intestines. They had aż do zdominowania Indii przez Brytyjczyków w XIX wieku, którzy The city of Delhi, founded over 3,000 years ago, is mentioned in w laicyzującej się osiemnastowiecznej Europie. Najwyraźniej takie Napoleonic Wars). zaangażowaniem: poprzez swój gniewny, a zarazem czuły lament gdzie wykłada Monika Weiss, za spotkanie, którego efektem była plenerowa indeed thriving of my body is contingent upon that of non-human animal [10] Weiss, sięgając po popularny w sztuce zachodnioeuropejskiej grecko-rzymski erasure of the female (wounded) body, with a critique of its objectifi cation zostały stoczone, ani tym bardziej wygrane, przy czym trzeba pamiętać, że [5] It is interesting to note that classicist architecture was projekcja prac Gniew / Wrath (Canto 1, Canto 2, Canto 3) na ścianach nowo species and the eco-systems they inhabit and constitute. In contrast to Na rysunku Weiss nie zobaczymy jednak kolana policjanta in Weiss’ drawing. The unconscionable violence of Floyd’s killing, ani świadkiem, ani ocalałą, zapraszam innych do przebywania extended to those observing her creative work. matka, były częścią szerszego treningu obejmującego ćwiczenia as necessary pauses to make “a new sonic entity.” This interval przewieziona do szpitala w Singapurze, zmarła w wyniku rozległych been pulled out. All the while, the bus continued to meander its w 1857 roku, po powstaniu przeciwko nim, zniszczyli doszczętnie the Mahabharata epic poem. As a city it has experienced various cechy jak harmonia, wzniosłość i patos dobrze pasowały do oświece- artystka kieruje naszą uwagę na przemoc, jakiej poddawane jest mit, który zainspirował niezliczoną ilość rzeźb obecnych w przestrzeni by public statues, in a double targeting of the misogynism of centuries of wygrana, czyli zmiana nie będzie dana raz na zawsze. Tak więc bitwy trwają próbowano uciszyć. otwartego Centrum Kultury im. Stavrosa Niarchosa w Atenach mieszczącego the amazement at the existence of why there is something rather than created in the times of the European Enlightenment—the Age publicznej (również parkach i ogrodach) i koncentrując się na postaci Dafne (public) art, not yet eclipsed from public space. a publiczne opłakiwanie ofi ar coraz częściej pojawiać się będzie w przestrzeni z Minneapolis, którym przygwoździł skutego kajdankami Floyda itself recorded on cellphones of passersby, brings witness to his w moich fi lmach, kompozycjach dźwiękowych i perfor- The drawing Weiss has shown me is visible in its entirety słuchu, pracy rąk, postawy—niezbędne, jeśli chce się uprawiać is an exquisite parallel to the time she spends waiting for the Określenie „przytłaczające” użyte przez Wodiczkę, podobnie obrażeń. Oprawcy zeznawali później, że chcieli jej dać nauczkę, uka- way along the streets of the city. Eventually, the victims were stare miasto, jego architekturę, zasoby, kulturę i sztukę. Po decyzji vicissitudes of fortune, being the capital of many state organisms. niowych idei. Łuki triumfalne stawiali, co prawda, przede wszystkim ciało kobiety—w życiu i w sztuce, układa je więc troskliwie „do snu” Operę Narodową i Bibliotekę w 2015 roku, jej kuratorkami były Barbara nothing, the gift of das Gift can be regarded, then, a kind of brutal lesson (z pominięciem Apolla), wpisuje się w nurt reinterpretowania męskich fantazji publicznej. Opłakujące Nirbhaye w poetycki sposób upamiętniają zgwałcenie of Reason; and a time which saw the formation of democracy [26] [11] Mendieta is here evoked more for the melding of the female/goddess London i Francesca Pietropaolo, zaś dyrektorem artystycznym Robert Storr. in universalism. It discloses what could be called a negative humanism do ziemi i nie zważając na jego błagania, dociskał tak mocno, że audible cries—“I can’t breathe”—and the silent impassivity of the mance’ach, by wraz ze mną uczestniczyli w akcie opłakiwania only for a few seconds of the cellphone video, but I have seen it sub- muzykę. W ostatniej korespondencji Weiss tak opisuje te lekcje: colloidal applications in her drawings to, as she describes it, “meta- jak „dźwięki i krzyki” Scarry są próbą scharakteryzowania afektu rać za przebywanie w nieodpowiednim miejscu—miejscu publicznym. thrown from the vehicle. The girl was transported to a hospital króla Jerzego V o przeniesieniu do miasta stolicy Indii Brytyjskich, The Mughal Muslims ruled here for seven centuries, until the władcy i despoci, pragnący nawiązania do potęgi rzymskiego impe- w oczekiwaniu na zmianę, która jeszcze nie nadeszła . z perspektywy feministycznej, a zarazem poddaje krytyce powszechną i śmierć Nirbhayi, nie pozwalają nam zapomnieć o ofi arach barbarzyńskiej body with nature in her siluetas and the legacy of the 1970s feminist body grounded not in an ontology or essence of the human, the mystical [1] [6] and liberalism based on ancient and Renaissance models, when praktykę unikania wizualnej reprezentacji kobiecego (cierpiącego) ciała [19] Żałoba nie jest przeżyciem wyłącznie prywatnym, bowiem „pozwala nam przemocy i przeżytej przez nie traumie. ofi ara straciła przytomność i wkrótce potem zmarła. Brutalność o cer who, at several points, stares into the cameras recording rozmianym jako gest polityczny . sequently in photographs of the Dafne drawings, documenting „Uczyła mnie, przyciskając palce do mojego ramienia, żeby morphosize into their fi nished state.” przekraczającego granice rozumienia; próbą opisania epistemolo- Nirbhaya / Nieustraszona (tak nazwały dziewczynę media, in Singapore, where she died as a result of her internal injuries. zburzono doszczętnie stare zabytkowe dzielnice, a Edwin Luytens British domination of India in the 19th century. Following an insur- rium i jego wizualnych form. Łuk Triumfalny na placu de Gaulle’a, art on Weiss’ performative practice and take on the female body, rather ‘sendings of Being,’ ego autonomy or will to power but in the inescapable w sztuce komemoratywnej przy jednoczesnym uprzedmiatawianiu go doświadczyć, że jaźń jest konstytutywnie społeczna, na tej podstawie można societies were far from democratic (excluding those of 5th than her provocative thematizing of women’s rape and murder. Daphne, universalism of a trembling fragility and profound vulnerability to suff ering, i grozę tego zdarzenia oddają nagrania z telefonów komórkowych the murder he is committing. the works to be shown in Monika Weiss—Nirbhaya exhibition at zademonstrować, jaką siłę musi mieć każdy palec, że musi się How, then, do we reconcile the succession of references to gicznej pustki za pomocą płynącego z głębi serca, lecz zredukowa- bo prawo nie pozwala podawać prawdziwych imion i nazwisk The perpetrators later testifi ed that they had wanted to teach zaprojektował nową kolonialną architekturę według europejskich rection in 1857, the British completely destroyed the old city, its a także drugi paryski łuk na placu Carrousel polecił zbudować w licznych posągach i grupach rzeźbiarskich, zwraca tym samym uwagę na myśleć o politycznej wspólnocie opartej na bardziej złożonym porządku”. Cyt. conversely, has been fi guratively reclaimed as an earth goddess by Audrey and, ultimately to that fi nal endgame: Death itself.’ I would like to express century Athens), and above all on the Roman Republic. It was cechujący sztukę publiczną podwójny mizoginizm, którego przez stulecia za Judith Butler, Beside Oneself: On the Limits of Sexual Autonomy, przechodniów, które zarejestrowały słowa Floyda: „Nie mogę oddy- Weiss’ drawing is not an addition to the multiple representa- Inscenizacja (mise-en-scène) fi lmowych prac Weiss często polega na the Centre of Polish Sculpture in Orońsko, Poland. Earlier I alluded w nim zawrzeć ciężar całego ciała, tak by nacisk na każdy klawisz violence with the Dafne drawings and music? Weiss draws our nego, uproszczonego języka. Weiss podziela oburzenie Wodiczko ofi ar) stała się symbolem najpoważniejszego—obok dyskryminacji her a lesson; to punish her for being in an inappropriate place— klasycznych wzorów, co zauważyła Monika Weiss: „W odpowiedzi architecture, resources, culture and art. After King George V’s Napoleon, marzący o cesarskiej sławie równej rzymskich imperatorom Flack, in Colossal Daphne Head, 2008, now at the North Dakota University my thanks to feminist art historian, Vanessa Parent, for bringing this article nie zdołała się wyzbyć. w: Undoing Gender, New York 2004, Routledge, s. 18. [3] these forms of architecture and art that were adopted in what Campus. I would like to reserve a comparative discussion of the dialogue to my attention. chać” i milczącą obojętność funkcjonariusza spoglądającego od tional depictions of Floyd dying; or else pictured at moments wzajemnym przenikaniu się akcji, miejsc, dźwięków i dokumentów to an ideal viewpoint for regarding the work. The catalogue był naciskiem całego ciała” . Do wydobycia każdej nuty potrzebna attention to origins in both: i Scarry, ale jej zaangażowanie w sztukę wykracza daleko poza sferę kastowej—społecznego problemu Indii, kultury gwałtu i pogardy a public place. na architekturę i strukturę urbanistyczną Starego Delhi, pełnego decision to move the capital of British India to Delhi, the old i pragnący uczcić zwycięstwa swoich wojsk. Ta idealna architektura [11] Przywołuję tu nazwisko Mendiety nie tylko ze względu na prowokacyjny of Weiss’ approach to women’s rape and trauma with her second wave [20] Samir Gandesha, The Gift of Covid-19 zamieszczony na stronie lacansalon. czasu do czasu na kamery fi lmujące dokonywaną zbrodnię. in the life he led up until that street, that knee, that death. Instead, wobec kobiet. Z pewnością jest to zjawisko złożone, mocno zakorze- Nirbhaya / Fearless (this is the name the media gave the girl, was a secularizing 18th-century Europe. Apparently, such [21] See indicatively, Caroline Randall Williams, ‘You Want a Confederate [1] Dafne (for George Floyd), 2020 archiwalnych, montaż ten generuje chwile wizualnej i audialnej nieje- photographs are not taken from that oblique angle. Rather, their jest fi zyczna siła, którą instrument przetwarza i odpowiada nam prawa i jurysdykcji. Artystka posługując się materią i dźwiękiem, zagmatwanych i niegeometrycznych linii, Edwin Luytens tworzy historic districts were completely demolished, and Edwin Luytens klasyczna, wywodząca się ze śródziemnomorskiej kultury, stawała sposób, w jaki sproblematyzowała ona kwestię gwałtu i zabójstwa, ale też feminist predecessors and contemporary women artists for another essay. com, http://www.lacansalon.com/listening-to-covid-19/the-gift-of-covid-19 Monument? My Body is a Confederate Monument,’ New York Times, Rysunek Weiss nie jest kolejnym z całego szeregu dzieł przed- Weiss invokes the unexpected connection of syncope (loss of nione i objawia się wieloma formami specyfi cznej przemocy seksu- since Indian law does not allow for the disclosure of the names characteristics as harmony, sublimity and pathos matched well tworzone przez nią cykle siluetas („sylwetki”), w których ciało kobiety / bogini I am however compelled to point out that while her black-clad chorus [dostęp: 20 kwietnia 2020] „Pandemie wirusa, na przykład Covid-19 i dnoznaczności—fragmenty czasu i przeżytych doświadczeń. W swoich frontality is for the purposes of being reproduced on pages, with w magiczny sposób—językiem muzyki. Rysunki Weiss są częścią In the drawing and sound process, the original event of kreuje metamorfozy, dzięki którym możemy zrzucić nieznośny Nowe Delhi, na wzór Paryża, pełne geometrii i europejskiego smaku. designed a new colonial architecture, one that accorded with się często symbolem władzy i dominacji. W XVIII-wiecznej Francji June 26, 2020. Last accessed at https://www.nytimes.com/2020/06/26/ przenika się z otaczającą je naturą oraz spuściznę feministycznego body artu of lamenters embodying the empathetic expression of grief that her zmiany klimatyczne, z którymi te zjawiska są nierozerwalnie związane, nie stawiających umierającego Floyda; nie odnosi się też do życia, consciousness) to non-representation; the recognizable subject alnej. Najpotworniejszą jest gwałt zbiorowy. Zbrodnia dokonana and surnames of victims) would become a symbol of India’s with the ideas of the Enlightenment. Triumphal arches were opinion/confederate-monuments-racism.html, and Eddie Chambers, wczesnych performance’ach, Weiss rysowała na kartach papieru critical and psychological angles of approach arising from the podejmowanych przez artystkę działań, a zarazem wspomnieniem pouring, outlining and improvising is important. Yet the ciężar cierpienia i przenieść się tam, gdzie sprawiedliwość spotyka Umieszcza India Gate w jego centrum. Z mojego punktu widzenia, European classical designs. As Monika Weiss has noted: “In ukuto termin Architecture parlante, czyli po prostu architektura lat 70. leżącą u podłoża performatywnych praktyk Weiss i jej stosunku do work performatively enacts is not limited to Weiss’ works that address znają granic. Tak naprawdę na dobrą kondycję i zdrowie naszego ciała ‘Statues, Statues, They All Fall Down,’ The Progressive, June 12, 2020. jakie prowadził zanim nastąpił feralny moment, po którym była już being abstracted in the work of art. The title reference to Dafne została tuż przed Nowym Rokiem. Czara się przelała i ludzie wyszli gravest social crisis—one compounded by its caste system—that erected mainly by rulers and despots who wanted to allude to kobiecego ciała. Natomiast Dafne została w symboliczny sposób wskrzeszona specifi cally rape — in fact they predate Nirbhaya in works that cut across wpływ mają nie tyle ludzie, co inne gatunki zwierząt i ekosystemy, które rozłożonych na podłodze, robiła to z zamkniętymi oczami i obiema texts in which they are situated. The video is meant to engage me i materialnym zapisem wykonywanych przez nią gestów. Noszą transformation that takes place after the original event się z jouissance. Wspominając swoją naukę gry na fortepianie, Weiss następuje tutaj gwałt architektury na mieście. W propozycji do pro- response to the architecture and urban structure of Old Delhi, mówiąca. Neoklasycyści, m.in. Claude Nicolas Ledoux czy Last accessed at https://progressive.org/dispatches/statues-statues- jako bogini ziemi w pracy Audrey Flack zatytułowanej Colossal Head of the abjected memories and traumas of the Holocaust and World War II, tworzą i w których egzystują. Zamiast więc dziwić się, że coś istnieje, choć tylko ta ulica, kolano policjanta i śmierć. Weiss buduje natomiast [fi g. 1] also makes reference to a story of violence; not of merciless rękami jednocześnie, niczym pianistka pochłonięta wykonywaniem in something other about the drawing; the gestures and applica- w sobie ślad czasu spędzonego na ich tworzeniu i w tym sensie creates meaning di erent from the original act or gesture.[7] na ulice, protestując przeciwko przemocy. of a widespread rape culture, coupled with a general contempt for [4] the might of the Roman Empire and its visual forms. The Arc they-all-fall-down-chambers-200612/. To the diff erent critical pressures powiedziała: „Później zrozumiałam, że aby zaistniała muzyka, jektu, Luytens pisze o nauczaniu, o lekcji” . (Podobnie jak oprawcy full of intricate and non-geometric lines, Edwin Lutyens created Étienne-Louis Boullée, stwierdzili, że styl projektowanego przez Daphne z 2008 roku, znajdującej się obecnie na kampusie Uniwersytetu Weiss’ Nirbhayas inevitably pay homage to Suzanne Lacy’s and Leslie myśleliśmy, że nie istnieje, trzeba uznać, że tego typu dar (das Gift) jest worldwide to critically rethink the histories that public monuments (don’t) zaskakującą paralelę, nawiązując do muzycznej synkopy, ukazuje human indi erence, but of a classical Greco-Roman narrative muzycznych pasaży. W takich chwilach Weiss, zatopiona w ciszy tions by which it was made. bliskie są utworom muzycznym: w nowych kompozycjach [11] Delhi nazywane jest światową stolicą gwałtów. Szacuje się, że women. This is certainly a complex, deeply rooted phenomenon Nirbhayi mówili o nauczce. Przyp. E.D.) architektów budynku powinien być dopasowany do jego funkcji. de Triomphe in Place Charles de Gaulle, as well as the second Dakoty Północnej. Niewątpliwie stosunek Weiss do kwestii przemocy Labowitz’s groundbreaking performative yet temporary counter-memorial czymś w rodzaju brutalnej lekcji uniwersalizmu. Ujawnia ona to, co nazwać w każdej nucie musi wyrażać się cały świat” . New Delhi, mirroring the geometrical architecture of Paris,

106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121

4 1 1 1 1 1 4 4 4 1 1 1 1 4 1 1

EULALIA DOMANOWSKA 120 DUCHOWY FEMINIZM A SPIRITUAL FEMINISM 121 EULALIA DOMANOWSKA 122 DUCHOWY FEMINIZM A SPIRITUAL FEMINISM 123 EULALIA DOMANOWSKA 124 DUCHOWY FEMINIZM A SPIRITUAL FEMINISM 125 128 WERONIKA ELERTOWSKA 129 WERONIKA ELERTOWSKA 130 ROZMOWA Z MONIKĄ WEISS CONVERSATION WITH MONIKA WEISS 131 WERONIKA ELERTOWSKA 132 ROZMOWA Z MONIKĄ WEISS CONVERSATION WITH MONIKA WEISS 133 WERONIKA ELERTOWSKA 134 ROZMOWA Z MONIKĄ WEISS CONVERSATION WITH MONIKA WEISS 135

Dzięki takiemu sposobowi stawiania budynków, współczesny człowiek, Parisian arch in Place du Carrousel—commissioned by Napoleon; Monika Weiss tak zatem transformuje formę Bramy Indii, aby (Ennoia) (2004) or Lethe Room (2004) [fi g. 1], disarms pathos, and które dotyczy tylko tego, co nigdy nie zostało powiedziane”[9]. One of the artistic outcomes of this was a performance called [1] Paulina Wilk, Gwałty w Indiach są coraz brutalniejsze. Mimo surowszego prawa, [1] Paulina Wilk, Gwałty w Indiach są coraz brutalniejsze. Mimo surowszego WERONIKA ELERTOWSKA: Zainteresowało mnie to co WERONIKA ELERTOWSKA: I was struck by something you klasyczny materiał, to pojawiają się w nim motywy doskonale such classical material in this project for the fi rst time, there poległym żołnierzom—wszystkie zgwałcone, zabijane i torturo- and killed are included in processes of commemoration and łuku triumfalnym, o jednej kobiecie lub o jednym mieście. Jest too does not merely speak of one triumphal arch, one woman or się aktom podboju i władzy. Najważniejsze czego doświadczamy Weiss’ projects can be defi ned in turn by their nostalgic romanti- „Polityka” [online] 2020, 11 stycznia, https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/ prawa [Rape in India is an ever-more brutal aff air, in spite of harsher spoglądając na dany obiekt, miał potrafi ć bezbłędnie odgadnąć who dreamed of an imperial fame equal to that of the Roman uczynić ją antymonumentalną, a pierwotny zamysł wręcz nie- reminds us here of the results of confl ict—death. Muzyka jest najbardziej abstrakcyjnym rodzajem sztuki, choć jedno- At Noon in Democrats’ Square. For 70 days, every day at noon, an obcując z jej pracami, to nasze przeżycia i emocje, bo tylko one cism combined with their formal simplicity of minimalism. They swiat/1938168,1,gwalty-w-indiach-sa-coraz-brutalniejsze-mimo-surowszego- punishments] Polityka [online] 11 January, 2020, https://www.polityka.pl/ wielokrotnie w naszych rozmowach mówiłaś o obecności Jyoti have frequently mentioned in our conversations regarding the znane z Twoich poprzednich realizacji, np. woda czy dźwięk… are other motifs woven through the work that appear in your wane kobiety, które są zwykle usuwane z pamięci kolektywnej, homage, in the same way as fallen soldiers are. Women are raczej miejscem do odczuwania i kontemplacji możliwości innego one city. Rather, it o ers a space where one can feel and envision z jakim miejscem ma do czynienia. Z pozoru martwe budowle starają emperors, and who wished to celebrate the victories of his widzialnym. Tę negatywową formę wykorzystuje jako przestrzeń As Robert Musil wrote: “When it comes to monuments, what cześnie ma zdolność wywoływania obrazów i emocji. O powodach opera singer for 10 minutes sang songs in Yiddish. “My goal was to poruszają nas do głębi. can also be described as romantic feminism, or more pointedly prawa.read [dostęp: 5 lipca 2020]. tygodnikpolityka/swiat/1938168,1,gwalty-w-indiach-sa-coraz-brutalniejsze- Singh—Nirbhayi, to bardzo ciekawy wątek odnoszący się do presence of Jyoti Singh—Nirbhaya; it is a very interesting thread earlier practice, such as water or sound… ponieważ umieszczamy je na poziomie poniżenia, na poziomie pod- far too often erased from the collective memory, and placed at świata, świata bez przemocy, bez gwałcenia kobiet i bez koloni- the possibility of another world, a world without violence, rape mimo-surowszego-prawa.read [accessed on 5 July 2020]. się tym samym do nas „mówić” poprzez swoją formę. Stają się armies—would become symbols of power and domination. In grobowca wypełnionego wodą, w którego głębi planuje umieścić stands out most is the fact that you don’t notice them. There is używania i historii lamentu, a także jego charakterze artystka show the omnipresent absence—the absence of not only comme- spiritual feminism.[11] [2] Ibid. upamiętniania. Rozmawiałyśmy o słowie „Nirbhaya”, które ozna- relating to commemoration. We spoke about the word ‘Nirbhaya’, MONIKA WEISS: Kamień jako materiał odnosi się do ziemi, kultury. Jako projekt poetycki i symboliczny, sarkofag Nirbhaya the level of subculture, humiliation. As a poetic and symbolic zacji miast. Czy taki świat możemy sobie wyobrazić? and the colonial conquest of cities. Are we capable of imagining [2] Ibid. symbolami. Co prawda było to nieco mylące. Budowano przecież 18th-century France, the term architecture parlante was coined, projekcję onirycznie poruszającej się, ubranej w czarny całun nothing else in the world as invisible as monuments […].”[5] James wielokrotnie wspominała w wywiadach i opisywała, m.in. w tekście morative symbols, but also the absence of people who used to live Monika Weiss constructs her projects with care and preci- [3] Dane z raportu Amnesty International opublikowane w 2017 roku za: cza „Nieustraszona”. Od razu nasuwa mi się pytanie o trwałość meaning ‘Fearless’. Questions surrounding the permanence of podłoża, sugeruje ciężkość, leżenie, spadanie, cielesność. Woda MONIKA WEISS: Stone as a material refers to the earth, the jest także opowieścią o pewnego rodzaju wzniesieniu horyzontalnym, project, Nirbhaya is also the tale of a horizontal ascent in our such a world? [8] Agata Szczerbiak, Gwałty były i są narzędziem polityki w Indiach, „Polityka” [3] Amnesty International report published in 2017 as presented in: Agata banki i muzea w kształcie antycznych świątyń, co miało na celu doda- meaning quite simply: speaking architecture. Neoclassicists, kobiety. Rezygnuje w ten sposób z nachalnego i jednoznacznego E. Young, the originator of the term “counter-monument” believes wygłoszonym na konferencji Rzeźba dzisiaj 4. Anty-pomniki i inne here—Jews, their language that no one understands here today.” sion, using various cultural references; thus embedding her story [online] 2018, 29 kwietnia, https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/ Szczerbiak, Gwałty były i są narzędziem polityki w Indiach [Rape has been upamiętniania. Jak Ty sama się do tego odnosisz? Albo inaczej: commemoration immediately spring to mind. How do you relate tak jak kamień istnieje jako materiał fi zyczny oraz jako symbol ground; it suggests heaviness, lying, falling, corporeality. Equally, w świadomości kolektywnej. Paradoksalnie, lot i leżenie, a nawet collective consciousness. Paradoxically, fl ight and lying down, WERONIKA ELERTOWSKA: W Twoich pracach bardzo często nie tym nowo powstającym instytucjom powagi i prestiżu. Język including Claude Nicolas Ledoux and Étienne-Louis Boullée, dydaktyzmu, zapraszając odbiorców do interakcji i czyniąc z nich that traditional monuments do not remind us about commemo- formy upamiętniania, cytowanym tu już dwukrotnie. Song and music are ephemeral means of expression that often in a universal framework. Through intermedial projects, the swiat/1747200,1,gwalty-byly-i-sa-narzedziem-polityki-w-indiach.read and continues to be a political instrument in India] Polityka [online] 29 April, jak trwałe są pomniki, które zawsze przecież można zniszczyć, to this? Or, in other words: how permanent are monuments, przypominający nam pradawne rytuały przemiany, między innymi water exists as a physical material and as a symbol reminding spadanie, są powiązane ze sobą wizualnie. Sarkofag to miejsce nie and even falling, are visually linked. The sarcophagus is a place można odczytać pytanie dotyczące współczesnych systemów WERONIKA ELERTOWSKA: Your works seem to question [dostęp: 8 lipca 2020]. 2018, https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/swiat/1747200,1,gwalty- [2] [3] [2] architektury to uporządkowanie formalne, ale także wehikuł prze- stated that the style of the building designed by architects should integralną, a w zasadzie kluczową część procesu upamiętniania. rated events, but quite the contrary – under the form of an objec- Używała motywu wody i odbicia w wodzie, znanych ze sztuki accompany the projects of Monika Weiss, making recourse as artist endeavors to fi nd a continuity between the present day and byly-i-sa-narzedziem-polityki-w-indiach.read [accessed on 8 July 2020]. usunąć, w stosunku do słowa, które jest cały czas żywe i obecne. which can be destroyed or removed, when compared to the chrzest . W niektórych moich projektach, np. w serii prac Ennoia , us of ancient rituals of transformation, including baptism . In tylko równoprawne z heroicznością, ale także usytuowane ponad not only equal to heroism, but also situated above and beyond wartości, budowania własnej tożsamości, które czasem opiera się contemporary value systems, as well as identity formation, which [4] Monika Weiss, Nirbhaya. Zwycięska brama leżąca – pamięć, amnezja, płaskość, ROZMOWA Z MONIKĄ WEISS CONVERSATION WITH MONIKA WEISS [3] noszący kulturowe wzorce—ewoluuje w przybliżeniu tak samo, be adjusted to its function. Thanks to this way of constructing Tworzy przestrzeń wizualnej kontemplacji, dając widzom czas na tifi ed myth and simple explanations, they eliminate an in-depth symbolicznej, np. malarstwa prerafaelitów (spóźnionych roman- she so often does to a musical and visual form of lament. As she cultural tradition, between the presence of the here and now, gniew. Notatki do projektu. w: Rzeźba dzisiaj 4. ANTY-pomniki i inne formy [4] Monika Weiss, Nirbhaya. Triumphal Gate Lying Down – Memory, Amnesia, spoken word, which remains alive and present? zanurzam się przez wiele godzin w rzeźbie wypełnionej wodą, some of my projects, including the Ennoia series, I immerse i poza stanem heroiczności. any state of heroism. na wykluczeniu i opresji. Tematem, który powraca w Twojej sometimes can be based on exclusion or oppression. A recurring jak język mówiony. buildings, a modern human being, looking at a given object, was emocjonalne zaangażowanie się, ale też wyciszenie się. Przyczynę understanding of history. In this way, monuments unburden tyków, jak defi niują ich historycy sztuki). Lament często łączy się explains: “In my projects, lamenting voices fi ll this void between and history and memory. However, the artist has stated that she upamiętniania, Orońsko 2020, Centrum Rzeźby Polskiej, s. 198. Flatness, Wrath. Notes Towards a Project, in Sculpture Today 4. Anti- MONIKA WEISS: Czas jest głównym tworzywem w mojej twór- zamieszkując stany syncopei [4], poza czasem i poza specyfi cznym myself for hours in a water-fi lled sculpture, inhabiting states of twórczości jest trauma Holocaustu i wątek nazistowski. theme in your practice is the trauma of the Holocaust and the Monument: Non-traditional Forms of Commemoration, Orońsko: Centrum [4] [5] „Es gibt nichts auf der Welt, was so unsichtbar wäre wie Denkmäler”. czości. To co się staje w prawdziwym czasie, w tym właśnie MONIKA WEISS: Time is the main material of my artistic miejscem. Buduję rzeźby wypełnione wodą, do których projektuję “syncope” that lie outside of time and any specifi c place. I build WERONIKA ELERTOWSKA: W dużej mierze podchodzimy do WERONIKA ELERTOWSKA: We often approach histories Nazi plot. Język architektury stał się inspiracją dla artystów II połowy supposed to be able to seamlessly guess what kind of a place it powstania tej multimedialnej instalacji o uniwersalnej wymowie, memory, becoming objects of the transferring of responsibility, z obrazem wody, zwłaszcza w literaturze arabsko-islamskiej. Być a memory that remembers only what was said and a forgetfulness does not perceive her work as historical exhibitions. Indeed, her Rzeźby Polskiej, 2020, p. 406. XX wieku. Myślę tu zwłaszcza o Jenny Holzer, umieszczającej swoje was that he or she was beholding. Seemingly inanimate buildings będącej hołdem dla wszystkich skrzywdzonych kobiet, możemy and constituting not a form that gives memory an impulse, but one może jest to przywołanie antycznej tradycji proszenia sił wyższych that only concerns what was never said.”[9] Music is the most Cyt. za Robert Musil, Denkmale, „Prager Presse”, 1927, nr 339. momencie, teraz, ale także ten inny czas, czas zbiorowej pamięci. practice. What happens in real time, at this very moment, now, obraz wideo. W Nirbhayi, tak jak w Ennoi, proponuję zawieszenie water-fi lled sculptures and project a video onto their surface. In historii przekazywanej przez pomnik, nie chcę powiedzieć bezkry- commemorated by monuments with great trust, if not entirely MONIKA WEISS: Moja sztuka często istnieje jako forma pytania outlook has nothing to do with a sentimental approach to history. [5] „Es gibt nichts auf der Welt, was so unsichtbar wäre wie Denkmäler”. Cited [6] Monika Weiss, op. cit., s. 192. komunikaty słowne w polach architektonicznych, i o „pomniko- try to “speak” to us through their form. They become symbols. odkryć dzięki tytułowi Nirbhaya. Jeśli będziemy wystarczająco that leads to its abandonment; and as a result—to oblivion. Thus, o zesłanie silnego deszczu, aby obmyć groby i odnowić utracone abstract type of art, although it also has the ability to evoke Weiss does not illuminate upon or disclose anyone’s private after Robert Musil, Denkmale, Prager Presse 1927, no. 339. Mój pomnik proponuje odzapomnienie tych, którzy są zapominani but also at this other time, the time of collective memory. czasu i przestrzeni poprzez wirtualne zanurzenie sylwetki Nirbhaya, like in Ennoia, I suspend time and space by immersing tycznie, ale na pewno z dużą otwartością. Przekonani o tym, że uncritically. If an event or fi gure were deemed worthy of com- o to jak konstruujemy systemy znaczeń w pamięci zbiorowej. MONIKA WEISS: My art often emerges as a form of questioning [7] Paulina Pukytė, Jest i nie jest: (Nie)możliwość pomnika. Cele i wyniki 11. terapii” Krzysztofa Wodiczki, tworzącym projekcje na budowlach Admittedly it was all a bit muddled. After all, banks and museums dociekliwi, odkryjemy historię stojącą za tą pracą. Monika Weiss transforms the form of India Gate in order to make życia. Lament budzi śpiących. Paradoksalnie ewoluuje, bo odnosząc images and emotions. The artist has repeatedly mentioned and moments; she does not reveal human fate. However, she evokes [6] Monika Weiss, op. cit., p. 192. lub wymazywani z pamięci kolektywnej. Proponuję nowy model My monument o ers an unforgetting of those who have been w wodzie. To jest sytuacja mityczna i mitologiczna, sytuacja odra- a digital projection in water. It is a mythical and mythological skoro coś było warte upamiętnienia, monumentalnej formy, to mamy memoration on a monumental scale, we assume that they Sprzeciwiam się truizmom, takim jak tak zwana „natura ludzka” as to how we construct systems of meaning in our collective Biennale w Kownie (2017) w kontekście aktualnej dyskusji dotyczącej i pomnikach, odkrywającym ich „drugie dno”, niewidoczne i prze- were built in the shape of ancient temples, intended to add dignity Artystka przed powstaniem każdego projektu dogłębnie anal- it anti-monumental and the original idea almost indiscernible. She się do przeszłości jest nadzieją na przyszłość. described the reasons for the use and history of lament and its traumas. Weiss gives a voice to women and uses lamentation sposobu upamiętniania na Litwie, w: Rzeźba dzisiaj. Anty-pomniki i inne [7] Paulina Pukytė, “There and Not There: The (Im)possibility of a Monument. pamięci poprzez obalenie łuku triumfalnego i przekształcenie go forgotten or erased from the collective memory. I propose dzania i przemiany. Obie serie prac łączy pragnienie przywrócenia moment, connoting rebirth and transformation. Both series of do czynienia z czymś niezwykle ważnym o czym należy pamiętać. must be of great signifi cance and therefore deserving of being lub biologiczny determinizm. Interesuje mnie utopia Oświecenia, memory. I oppose truisms such as “human nature” or any form of zroczyste dla nas na co dzień, przyzwyczajonych do znajomego and prestige to these newly emerging institutions. The language of izuje badane zagadnienie, często współpracując z historykami lub uses this negative form as a space for a tomb fi lled with water, in Sztuka Moniki Weiss jest oryginalnym połączeniem nowocze- manner in interviews, including in the text presented at the as a form of postmemory, conveying the unspoken, and opposing formy upamiętniania, Orońsko 2020, Centrum Rzeźby Polskiej, s. 87. Aims and Results of the 11th Kaunas Biennial (2017) in the Context of w leżący na ziemi, podwojony, wypełniony wodą sarkofag. To a new model of remembrance by overturning the triumphal arch momentu rozumianego jako powtórzenie, inkantacja, tak ważna works are guided by my desire to restore a moment in time, under- Pomnik jest przecież w jakimś stopniu przekaźnikiem pamięci remembered. A monument conveys a collective memory since które jest nieukończonym projektem całej cywilizacji, tak jak biological determinism. I am interested in the utopian thinking Current Commemoration Discourse in Lithuania”, in Sculpture Today 4. [8] Ibid., s. 95. [5] otoczenia do tego stopnia, że nie potrafi my już odczytać kodów architecture is formal in itself, but it is also a conveyor of cultural archiwistami. Używa sztuki do opowiadania o historii i pamięci the depths of which she places the projection of a dreamily moving snych technologii, sztuki wideo z archaicznym aktem rysowania, ale conference Sculpture Today 4. Anti-Monument: Non-traditional the acts of conquest and power. The most important factors, Anti-Monument: Non-traditional Forms of Commemoration, Orońsko: pomnik, nad którym możemy się pochylić, w którym widzimy and transforming it into a horizontal sarcophagus, lying on w tradycjach lamentu, z którego narodziła się muzyka . stood as repetition, an incantation, so important in the traditions zbiorowej, świadkowie zdarzeń w końcu odejdą, nie zawsze przeka- witnesses to history will eventually pass away, not always being nieukończony jest projekt nowoczesności. Zygmunt Bauman pisze that defi ned the Enlightenment, which remains an unfi nished architektury. Wodiczko nazywa swoje projekcje seansem psycho- patterns—it evolves in much the same way as a spoken language. i do włączania ich w rzeczywistość i teraźniejszość. Jak przyznaje: woman dressed in a black shroud. In this way, the artist resigns też rzeźby bądź performance oraz muzyki—sztuki, którą poznała Forms of Commemoration. when interacting with her works, are our own experiences and [9] Monika Weiss, op. cit., s. 192. Centrum Rzeźby Polskiej, 2020, p. 198. własne odbicie. To upamiętnianie, które staje się bliskie ziemi, hory- the ground, the triumphal arch form doubled and fi lled with water. of lament from which music was born.[5] zując historię. able to share their recollections. o nowoczesności jako o ogrodzie [8], w którym chcemy nadal wyrywać project of an entire civilisation, akin to the incomplete project analitycznym, ujawniającym to, co kryje nieświadomość budowli. The language of architecture became an inspiration for „Historia w moich projektach ukazana jest ze zbiorowego punktu from pushy and unequivocal didacticism, inviting recipients jeszcze jako dziecko. Muzyka i poetyckie projekty pozwalają jej Weiss employed the motif of water and refl ection in water emotions; only they can move us so deeply. [10] Najbliższych analogii ze sztuką Moniki Weiss należy szukać w twórczości [8] Ibid., p. 95. WSTĘP INTRODUCTION zontalne, już niezwycięskie. We can lean over this monument and see our own refl ection WERONIKA ELERTOWSKA: Wróćmy jednak do samej Nirbhayi, chwasty. Kwintesencją ogrodu w tym rozumieniu jest Genocide of modernity. Zygmunt Bauman likens modernity to a garden,[8] Any Mendiety, która skupiała się na feminizmie, przemocy, śmierci [9] Monika Weiss, op. cit., p. 192. WERONIKA ELERTOWSKA: MONIKA WEISS: MONIKA WEISS: Wyraźną paralelą twórczości Wodiczki do projektu Nirbhaya artists of the second half of the 20th century. I am thinking widzenia tych, którzy są lub byli zmarginalizowani, uciskani, zapom- instead to interact; making them an integral, and, in fact, a key wyrażać to co niewyrażalne. Precyzyjnie skomponowany dźwięk, known from symbolic art, such as the paintings of the Pre- i kwestii tożsamości. Jej ziemno-cielesne rzeźby były przedłużeniem natury in it. This form of commemoration remains close to the ground, odnoszę wrażenie, że w Twoim projekcie jest też sporo przekory. Let us return to Nirbhaya. It Pomnik to miejsce żywe, które wciąż się zmienia. A monument is an active site, always under- i Holocaust, a defi nicją ogrodnika faszysta, dyktator. Stąd, nowo- where one is tempted to remove all weeds. In this vision, the Moniki Weiss jest jego projekt Światowego Instytutu Abolicji especially about Jenny Holzer, who placed her verbal messages niani, wymazani, lub zniszczeni. Pracuję ze śladami, pozostałoś- part of the commemoration process. She creates a space for visual przenosi sfi lmowane akcje w inne rejony emocjonalne. Autorka Raphaelites (late Romantics as defi ned by art historians). Lamen- i reaktywacją dawnych wierzeń. W sztuce performance czasem sięgała po [10] The closest analogies with Monika Weiss’ art can be found in the works Nirbhaya to projekt, dla którego pozornie najbardziej oczywistą Nirbhaya is a project for which perhaps the most obvious inspira- WERONIKA ELERTOWSKA: Zastanawiam się czy nie jest tak, horizontal, no longer victorious. Mówiąc o tym czym jest dla Ciebie kamień, nawiązujesz do formy, strikes me that the project is marked by defi ance. Speaking about Jest ośrodkiem dyskusji. Jest to rozmowa dłuższa niż jedno życie. going transformations. It is a conversation that exceeds the czesność nas zawiodła. Jednak pomnik to ciągle jeszcze możliwość garden evokes genocide and the Holocaust, while the gardener krew, uważając ją „za bardzo potężną i magiczną substancję”, podkreślała of Ana Mendieta, who explores feminism, violence, death and the issue of inspiracją stała się Brama Indii, nawiązująca do klasycystycznej tion was the India Gate, designed by the British architect Edwin że często bardziej wyczuwamy to czego fi zycznie nie ma, niż to która jest delikatnie położonym na ziemi łukiem triumfalnym the di erent connotations of stone as a material, you refer to Pomnik istnieje samoistnie jako fakt. Chciałabym, aby Nirbhaya stała length of an individual life. A monument exists on its own as a przemiany, która jest połączeniem odzapomnienia i poezji. is a fascist, a dictator. Hence, modernity has failed us. Still, Wojen—zaprojektowanego jako obudowanie Łuku Triumfalnego in architectural fi elds, and about Krzysztof Wodiczko, whose ciami, posthistoriami, postwspomnieniami, archiwami i fragmen- contemplation, giving viewers an opportunity for emotional używa greckich nazw do swoich prac, co świadczy o chęci sięgnięcia tation is often associated with the image of water, especially in siłę kobiecej seksualności oraz potworność męskiej przemocy seksualnej, identity. Her earth and body sculptures are an extension of nature and a w Paryżu [il. 2]. Instytucji, działającej na rzecz rozbrojenia monument therapy involved the creation of projections on build- tami. Nie będąc ani świadkiem, ani ocalałą, zapraszam innych do engagement and refl ection. We can discover the origin of this multi- do źródeł europejskiej kultury. Jak wspomniałam, jednym z pod- Arab-Islamic literature. Perhaps it is a reference to the ancient tworząc w latach 70. serię prac poświęconych tym tematom. Powodem ich reactivation of old beliefs. In performance art, she sometimes uses blood, architektury Łuku Triumfalnego w Paryżu, zaprojektowana Lutyens with reference to the neoclassical architecture of The czego możemy doświadczyć. Szczególnie w dzisiejszych czasach. WERONIKA ELERTOWSKA: Is it not the case that we often z New Delhi. Celowo używam tu tego określenia, zazwyczaj bowiem a form resembling a triumphal arch from New Delhi delicately się niepodważalnym faktem. Georgio Agamben pisze o tym, że fact. I wish for Nirbhaya to become an indisputable fact. Giorgio a monument remains an opportunity for transformation, which kulturowych mitów powstałych wokół wojen. Artysta uważa, że ings and monuments, aimed at discovering their “second life”, przebywania w moich instalacjach fi lmowo-dźwiękowych, rzeźbach, purpose, multi-media installation, one which is a tribute to all stawowych elementów jej prac jest lament—forma muzyczna, która tradition of asking higher powers to send heavy rain so as to wash powstania był protest artystki po zgwałceniu i zamordowaniu studentki considering it “a very powerful and magical substance,” emphasizing the przez brytyjskiego architekta Edwina Lutyensa. Znajdująca się Arc de Triomphe in Paris. Located in New Delhi’s most signifi cant Znajdujemy się w samym środku pandemii Covid-19, momencie, sense that which is not physically present far more intensely than leżące pomniki kojarzą nam się z głośnym upadkiem. Ich obalanie placed on the ground. I deliberately describe it in this way as kultura, zwłaszcza kultura tzw. krajów rozwiniętych, ukrywa swoją Agamben writes how culture, especially in so-called “developed” WERONIKA ELERTOWSKA: Powołując się na naturę, usprawied- is based on unforgetting and poetry. Sary Ann Otten. power of female sexuality and the horror of male sexual violence, creating [6] musimy zerwać z ich gloryfi kacją i celebracją agresji. invisible and translucent to those of us who are used to familiar rysunkach, i działaniach publicznych […] . abused women, through the title Nirbhaya. If we are inquisitive jest ekstremalnym wyrazem rozpaczy w obliczu utraty. W wielu the graves and restore lost lives. Lament awakens the sleepers. a series of works devoted to these topics in the 1970s. The reason for their w najważniejszym i najbardziej reprezentacyjnym punkcie and representative site, the structure commemorates the 70,000 w którym nie wiemy co czeka nas choćby za kilka miesięcy? Czy what we can tangibly experience? Especially nowadays, when wynika z agresji albo mocnego sprzeciwu, który możemy oceniać we usually associate lying monuments with a loud falling. Their własną przemoc, a jednocześnie tworzy homo sacer, czyli ofi ary countries, conceals its own violence while, at the same time, liwiamy wiele negatywnych zachowań. To ciekawe, że tłumaczymy [11] Terminu użyła Monika Fabijańska, tworząc w 2020 roku wystawę creation was the artist’s protest after the rape and murder of student, Sara Taki zamysł widzimy w pomniku, czy może antypomniku surroundings in our daily routine; so much so, in fact, that we Monika Weiss zazwyczaj odnajduje traumatyczne historie, enough, we will discover the story behind this work. kulturach kobiety używały go jako rytuału w obliczy śmierci. Pojawi Paradoxically, it evolves, referencing the past and giving hope for zatytułowaną ecofeminism(s) w Galerii Thomasa Erben w Nowym Jorku. New Delhi budowla poświęcona została 90 tysiącom indyjskich Indian soldiers who died serving in the British army during the staniemy przed gigantycznym kryzysem gospodarczym? Jak we fi nd ourselves in the midst of the COVID-19 pandemic and do w bardzo różny sposób—wspomniana wcześniej Palmira jest toppling results from aggression or strong opposition, which swojej przemocy. Brama Indii wstrząsnęła mną jako wizualne naz- creating homo sacer—victims of its own violence. Seeing the pewne rzeczy przez jej pryzmat, np. zupełnie sztuczny podział WERONIKA ELERTOWSKA: Nature is often used as a justifi - Ann Otten. Moniki Weiss, która projektuje wielki sarkofag w kształcie podwo- can no longer read the architectural codes. Wodiczko called his które ujawnia przez przypomnienie, oddając hołd ofi arom. Dzięki Before creating each project, the artist carries out meticulous się on również w projekcie Nirbhaya [il. 3] w formie projekcji płaczki the future. Należy nadmienić, że dwa lata wcześniej ta kuratorka, historyczka żołnierzy, którzy zginęli podczas I wojny światowej i w walkach First World War and in the third Anglo-Afghan War. długo jeszcze świat poddany globalizacji będzie funkcjonował? not know what awaits us in a few months. Will we face an enor- wyjątkowo smutnym przykładem. Jednocześnie widzimy protesty we can assess in di erent ways—Palmira is a particularly grim naczenie, poprzez kolonialną siłę, uzurpację przestrzeni symbolicznej India Gate a ected me deeply as it forms a marker of a colonial polegający na przypisaniu nam ról męskich i kobiecych. Ciężko jest cation for negative behaviours. It is interesting that we explain sztuki i dyplomatka zorganizowała inną bardzo ważną ekspozycję [11] The term was used by Monika Fabijańska for an exhibition in 2020 entitled jonej Bramy Indii. Autorka obala łuk triumfalny, sprowadza go do projections a psychoanalytical session, revealing an unawareness swoim realizacjom stała się właściwie postacią pośredniczącą research, often collaborating with historians or archivists, all ubranej w czarną suknię i welon /całun. Ta nostalgiczna forma Monika Weiss’ art is an innovative combination of modern Rape. An Un-heroic act REPRESENTATIONS OF RAPE IN CONTEMPORARY ecofeminism(s) which took place at the Thomas Erben Gallery in New z Afganistanem, służąc w brytyjskiej armii. Monika Weiss’ sculpture, which refers to these historical Czy po ustaniu epidemii nie odrzucimy takiej rzeczywistości? mous economic crisis? How much longer will a globalised world związane z ruchem Black Lives Matter, upadają z hukiem i rozpa- example. At the same time, we witness the Black Lives Matter miasta. Dla mnie ta ogromna budowla nie jest już tylko upamiętnie- power that appropriated a city’s symbolic space. For me, this wydostać się z tych narzuconych ram, choć nowoczesność próbuje certain things through its prism, such as the entirely artifi cial formy poziomej, co w języku antypomników oznacza jego deheroizację of what the building hides (indeed, revealing an unawareness of między widzami (których często zaprasza do współudziału, a zatem the while making recourse to art in order to relay history and wizualna często stosowana była w klasycystycznych, a potem roman- technologies, video art and the archaic act of drawing; but it also WOMEN’S ART IN THE U.S. pokazywaną w Anya and Andrew Shiva Gallery, York. It should be noted that two years earlier, this curator, art historian Rzeźba Moniki Weiss, nawiązująca w swej formie do tych histo- structures, reveals the artist’s fi rm feminist stance. The work’s Słowa są dla Ciebie bardzo ważne, często wykorzystujesz je feel sustainable? Might we reject this reality once the pandemic is dają się kolejne monumenty upamiętniające dawnych bohaterów— protests and the falling of monuments celebrating past heroes— niem żołnierzy indyjskich—postawiona przez Imperium Brytyjskie enormous structure not only commemorates Indian soldiers; but, nam w tym pomóc. Wspominałaś kiedyś, że interesuje Cię postać division based on the assignation of “male” and “female” roles. także w Nowym Jorku, będącą przełomowym wydarzeniem w badaniu and diplomat had organized another very important exhibition entitled i demaskulinizację, zerwanie z gloryfi kacją wojen, których ciągle the building itself). do współodczuwania) a odnalezionym wydarzeniem. Jej historie memory and to integrate them into both reality and the present. tycznych nagrobkach. Jacques Louis David w obrazie Przysięga incorporates sculpture, performance and music—the art that wizualnego języka dotyczącego tematu gwałtu i przemocy stosowanego Rape. An Un-heroic act REPRESENTATIONS OF RAPE IN CONTEMPORARY rycznych obiektów, wyraża zdecydowaną, feministyczną postawę origins can be traced back to the gruesome murder of Jyoti w swoich projektach, wydaje mi się, że w Nirbhayi dostrzec można over? Words are of great importance to you and you often inte- rasistów, handlarzy niewolnikami. W tym kontekście upadek racists, slave traders. In this context, the fall of Nirbhaya is w centrum Nowego Delhi zbudowanego na wzór Paryża i w odpo- having been erected by the British Empire in the centre of New fl â n e u r . Chciałam zapytać, jak widzisz to w kontekście Nirbhayi. As if we could not simply acknowledge that we are all humans and doświadczają także współczesne społeczeństwa. Pomniki i łuki A clear parallel of Wodiczko’s work with that of Monika są tragiczne i nostalgiczne. Praca z nimi na pewno nie jest łatwa. As she admits: “History in my projects is shown from the collec- Horacjuszy namalował grupę bezsilnych kobiet, które lamentują nad she became familiar with as a child. Music and poetic projects przez artystki. WOMEN’S ART IN THE U.S. shown at Anya and Andrew Shiva Gallery, also autorki. Jest to praca, której źródeł należy upatrywać w pełnym Singh, which took place in New Delhi in 2012. It is likely the fi rst dodatkowe wzmocnienie przekazu odnoszącego się do problemu grate them in your work. It seems to me that there is an additional Nirbhayi jest czymś zupełnie odmiennym. Twoja próba obalenia radically di erent. Your attempt to overturn the old order asso- wiedzi na Stare Delhi, które zostało przez nich zniszczone w 1858 Delhi, modelled after Paris and built in response to the destruc- Z jednej strony trudno utożsamić ją z taką postacią, z drugiej jednak that this universal quality does not need to be followed by forms in New York, which proved to be a ground-breaking event in the study of okrucieństwa zabójstwie Jyoti Singh. Prawdopodobnie to pierwszy large-scale monument dedicated to the thousands of women triumfalne nie opowiadają o grozie, cierpieniach, bestialstwie, Weiss’ Nirbhaya is his project Arc de Triomphe. Institut mondial Artystka nie rezygnuje w swoich holistycznych projektach z aspektu tive perspective of those who are or have been marginalized, losem swoich synów i braci wyprawiających się na wojnę, aby służyć have allowed her to express the inexpressible. Precisely com- visual language applied by women artists to describe rape and volence. upamiętniania. Kamień zazwyczaj kojarzy się z czymś trwałym, strengthening of the message relating to the problem of commem- starego porządku związanego z kolonializmem, postawami szowini- ciated with colonialism, chauvinistic attitudes, resembles a quiet roku—to utrwalony w kamieniu gwałt kultury „wysokiej” na tion of Old Delhi by the British in 1858, it forms a rape of “low” Jyoti Singh, przez swoje pragnienie niezależności i dramatyczną of classifi cation. It is di cult for us to move beyond this imposed pokrwawionym ciele. Zastosowana w Bramie Indii neoklasyczna pour l’abolition de la guerre [World Institute for the Abolition of wizualnego, ale szczególny nacisk kładzie na czynniki emocjonalne, oppressed, forgotten, erased, or annihilated. I work with traces, ojczyźnie. Greckie fatum wielokrotnie usprawiedliwiało tragedię. posed sound transfers fi lmed actions to other emotional spheres. tak monumentalny pomnik poświęcony tysiącom kobiet, które who become victims of violence every day. The use of classicising niezniszczalnym. Lecz jeżeli przypomnimy sobie to co w 2015 oration in Nirbhaya. A stone is usually associated with something stycznymi, ma raczej charakter spokojnej medytacji. Jednocześnie meditation. But it is also part of a new model of commemoration kulturze „niskiej”. culture by “high” culture, fi xed in stone. śmierć, przełamała pewne schematy. Swoją postawą może być framework, although modernity is lending a helpful hand. You historyzująca architektura jest chłodną strukturą, daleką od naszych War] [fi g. 2] designed as the outer layer of The Arc de Triomphe. współodczuwanie, a także obecność. Znaczącą i milczącą obecnością remnants, post-stories, post-memories, archives and fragments. Prace Moniki Weiss często były pokazywane obok dzieł współ- The author uses Greek names for her works, which indicates każdego dnia stają się ofi arami przemocy. Zastosowanie klasycznej aesthetics, frequently marshalled by colonial powers in the era roku stało się w Palmirze, gdzie terroryści związani z ISIS wysadzili durable, indestructible. However, if we recall what happened in wpisuje się w nowy nurt upamiętniania, który ma przywracać that seeks to restore the memory of previously overlooked atti- uosobieniem wszystkiego tego czego często zabrania się kobietom once mentioned your interest in the fi gure of the fl â n e u r . How do emocji i ciała. Elegancka i harmonijna nie opowiada o cierpieniu. This institution would support disarmament of the cultural posługiwali się inni twórcy współcześni. Dobrym przykładem może Being neither a witness nor a survivor, I invite others to inhabit czesnych artystek feministycznych: Carolee Schneemann, Any a willingness to reach for the sources of European culture. As estetyki, tak chętnie wykorzystywanej przez mocarstwa w dobie of conquest, encourages us to broaden the scope of our refl ection. w powietrze kolebkę cywilizacji, to okazuje się, że taka forma Palmira in 2015, where ISIS terrorists blew up the cradle of civil- pamięć o niedostrzeganych wcześniej postawach i poddaje w wątpli- tudes, and critically re-evaluate past heroines and heroes. Black WERONIKA ELERTOWSKA: Mówisz o kulturze krajów rozwi- WERONIKA ELERTOWSKA: You speak of the cultures of w wielu kulturach. you think of it in relation to Nirbhaya? It seems di cult to iden- Historia rozpływa się, zanika, staje się niewidzialna. Można nawet myths around war. The artist believes we must break with the tu być akcja Pauliny Pukytė przeprowadzona w Kownie na Litwie my fi lm and sound installations, sculptures, drawings, and public Mendiety [10] i Mony Hatoum. Wszystkie łączy feminizm, performaty- I mentioned earlier, one of the basic elements of her work is rozwijającego się kolonializmu, zmusza do poszerzenia naszej The violent nature of the conquests of erstwhile conquerors upamiętniania jest znacznie bardziej krucha i ulotna od przekazu isation, this form of commemoration seems far more fragile and wość dotychczasowych bohaterów. Black Lives Matter jest tego Lives Matter is an excellent example of this phenomenon—I am niętych, ale jednocześnie te różnice kulturowe pomiędzy Wschodem “developed” countries, but these cultural di erences between tify with such a fi gure; at the same time, Jyoti Singh’s longing for urządzać wokół Bramy Indii pikniki. Monika Weiss buduje formę glorifi cation and celebration of aggression and violence. w czasie 11. Biennale w 2017 roku, w mieście, którego żydowska społe- projects […].”[6] wność i zainteresowanie ciałem, choć sztuka przez nie uprawiana lament—a musical form that is an expression of despair in the refl eksji. Przemocowy charakter podbojów niegdysiejszych zdoby- remains a pressing issue and continues to shape our everyday. ustnego, słowa, od pamięci, którą mamy zakodowaną w sobie. ephemeral than oral history, speech, the memories that we carry doskonałym przykładem—mam tu na myśli akcje pomnikowe odby- referring here to the recent actions around monuments which a Zachodem, kobietą a mężczyzną, są często mitem i nie mają East and West, woman and man, are often nothing more MONIKA WEISS: Interesują mnie znaczenia zawarte we fl âneuse, independence and her tragic death broke through established sarkofagu, który jest znacznie wymowniejszym i dobitniejszym We see this idea in Monika Weiss’ monument—or perhaps czność bezpowrotnie zniknęła w czasie II wojny światowej. Autorka Monika Weiss usually comes to the traumatic stories that she różniła się między sobą. Projekty Schneemann charakteryzowała face of loss. In many cultures, women have traditionally made wców jest problemem nadal aktualnym, który wciąż możemy Monika Weiss presents us with questions about contemporary within ourselves. wające się w ostatnim czasie na całym świecie. Pomnik handlarza have taken place all over the world. The statue of the slave trader także tutaj żadnego znaczenia. Ludzie lubią czuć się lepsi, nieza- than a myth and seem of little relevance here. People enjoy która jest a priori kontestowana nieomal w każdej kulturze, właśnie schemes. She embodies everything that remains forbidden to obrazem czy odniesieniem do katastrofy, jaką jest każda wojna. counter-monument. Weiss designed a large sarcophagus in the pytała: „W jaki sposób mamy […] pamiętać o czymś czego już tu nie reveals through recollections and recalling, thus paying tribute wyzwalająca seksualność, ekspresja prace Mendiety, surrealizm rea- recourse to lamentation as a ritual following the death of a loved odnieść do codzienności. Monika Weiss pozostawia nas z pytaniem social roles and their resulting forms of oppression, as well as MONIKA WEISS: Palmira to bolesny dowód fi zycznej kruchości niewolników Edwarda Colstona, zniszczony przez demonstrantów, Edward Colston, destroyed by protestors, was temporarily leżni od tego czy różnice wynikają z płci, czy z kwestii związanych feeling superior to others and it does not matter if they justify z powodu gender. Od czasu, kiedy Charles Baudelaire pisał o fl â n e u r , women of di erent cultural backgrounds. Artystka, która już wcześniej używała formy sarkofagu w swoich shape of a double India Gate. In this way, Weiss broke with the ma? I jak nie zapomnieć o tym co nadal tu jest? A może lepiej zapom- to the victims. In fact, through her work, she has actually become lizacje Mony Hatoum zaś nostalgiczny romantyzm połączony one. This motif also appears in Nirbhaya [fi g. 3] in the form of o współcześnie funkcjonujące role społeczne i wynikającą z nich about the unnoticed su ering that falls outside of representation kultury, ale niekoniecznie jej symbolicznej słabości[1]. Sama MONIKA WEISS: Palmira is a painful reminder of the fragility został chwilowo zastąpiony rzeźbą Marca Quinna przedstawiającą replaced by Marc Quinn’s sculpture of a woman protesting against ze statusem społecznym, a nawet położeniem geografi cznym. Jest this sentiment through gender, social status or geographical a po nim również Walter Benjamin w swoich Pasażach, używając projektach, takich jak White Chalice (Ennoia) (2004) czy Lethe Room notion of the triumphal arch. However, by reducing it to a hori- nieć? Jak upamiętnić coś, co nigdy nie powinno się było wydarzyć? an intermediary between the viewers (whom she often invites z formalną prostotą minimalizmu dzieła Moniki Weiss. Twórczość the projection of a mourner dressed in a black gown and draped opresyjność, o niezauważalne cierpienie, które nie otrzymuje prawa and commemoration. rozmowa o pomniku staje się upamiętnieniem. W mojej sztuce of culture, but not necessarily of its symbolic weakness.[1] protestującą przeciwko rasizmowi kobietę. Oczywiście wśród racism. Unsurprisingly, critics began to debate whether it would to gra polegająca na zasadach: my—lepsi, oni—gorsi, poddani— location. It is always based on one binary opposition: we—the tego określenia mamy na myśli postać sprzed wieku, stojącą u progu MONIKA WEISS: I am interested in the meanings of the (2004) [il. 2], rozbraja patos, przypominając jednocześnie o efekcie zontal form, which in the language of counter-monuments means Jakich pomników potrzebujemy dzisiaj, otoczeni wizualnym to participate, and therefore to empathise) and the event. Her tej ostatniej można określić również jako romantyczny feminizm, in a veil / shroud. This nostalgic visual form was often to be found do reprezentacji i upamiętnienia. The artist’s project turns the triumphal arch into a water- interesuje mnie kwestia wyboru pomiędzy tymi, którzy są Speaking about a monument is already a form of commemoration. krytyków ponownie rozgorzała dyskusja czy pozostawienie pustego not have been more poignant to leave the monument empty or zdobywcy, która zawsze prowokuje agresję i wynikające z niej, superior ones, them—the inferior ones; the subjects versus nowoczesności jako takiej. Jednak ta postać, ten wolny człowiek, fl â n e u s e , which is a fi gure contested a priori in almost every konfl iktów—śmierci. its deheroization and demasculinization, we see a rejection of the chaosem?”[7] Jednym z artystycznych efektów był performance pod stories are tragic and nostalgic. Working with them is certainly a jeszcze lepiej duchowy feminizm[11]. on Classicist and later Romantic tombstones. In the work W projekcie artystki łuk triumfalny staje się wypełnionym wodą, fi lled, ancient sarcophagus. The India Gate, in turn, becomes zapamiętywani, a tymi, którzy—lub raczej—które są pomijane, My practice is concerned with the choices that are made to either miejsca po monumencie lub powalonej i zdemolowanej fi gury nie keep the fallen statue where it lay. często zupełnie odhumanizowane, podejście do drugiego człowieka. the conquerors. This provokes aggression and a distinct view to zawsze mężczyzna, zawsze biały, najprawdopodobniej zamożny, culture, precisely because of its gendered aspect. Ever since Robert Musil już dawno temu pisał: „W przypadku pomników glorifi cation of wars that contemporary societies still experience. nazwą W południe na placu Demokratów. Przez 70 dni codziennie not easy. The artist does not resign from the visual aspect in her Monika Weiss bardzo precyzyjnie konstruuje swoje projekty, Le Serment des Horaces [Oath of the Horatii] Jacques Louis David antycznym sarkofagiem. Brama Indii, tracąc swoją siłę i heroicz- a symbol of fl uidity, losing its strength and heroism. Nirbhaya wymazane z historii. Pomniki stały się stopniowo niepopularne remember certain fi gures, or to overlook and erase them from jest bardziej wymowne. W podobny sposób odbyła się kolonizacja Indii i wielu innych of the “other”, who becomes dehumanised. The colonisation of przechadzający się bez celu, wojerysta miasta i świata, trochę Charles Baudelaire wrote about the fl â n e u r , followed by Walter tym, co najbardziej rzuca się w oczy jest to, że się ich nie zauważa. Nie Monuments and triumphal arches do not speak about horror, w południe śpiewaczka operowa przez 10 minut śpiewała pieśni holistic projects, but instead places a special emphasis on emo- używając różnych odniesień kulturowych i w ten sposób osadzając painted a group of helpless women lamenting the fate of their ność, zamienia się w symbol płynności. Nirbhaya to także projekt is also a project about leaning over a monumental form that no lub niewidoczne, podczas gdy antypomniki odnoszą się do pracy history; as is often the case with women. Monuments have grad- MONIKA WEISS: In Nirbhaya, we witness a “laying down”, miejsc podbitych przez imperia. Zawsze przed przemocą kroczy India, as well as of the many other places conquered by empires twórca—artysta. Inaczej dzieje się w przypadku kobiety, która ma Benjamin’s Arcades Project, we think of a fi gure from a cen- ma na świecie niczego, co byłoby tak niewidoczne jak pomniki [...]”[5]. su ering, bestiality, a bloodied body. The neoclassical histori- w języku jidysz. „Moim celem było ukazanie wszechogarniającej tional factors, compassion, and presence. Other contemporary swoją opowieść w uniwersalnych ramach. Artystka za pomocą inter- sons and brothers heading o to war in the service of their country. o pochylaniu się nad monumentalną formą, która już nad nami nie longer dominates us; about the possibilities of memory; about pamięci i do przywrócenia w wielu przypadkach właśnie zapom- ually become unpopular or invisible, while anti-monuments have MONIKA WEISS: W Nirbhayi następuje „położenie”, które jest which is an active process. I place the triumphal arch on the przekonanie o wyższości. Te dwa problemy wydają się zresztą być unfolded according to a similar logic. Violence is always closely przyzwolenie kulturowe na bycie fl âneuse, gdy jest ulicznicą[9], tak tury ago, standing on the threshold of modernity. But this fi gure, James E. Young, twórca pojęcia przeciw-pomnika (w terminologii cizing architecture as observed with India Gate is far removed nieobecności—nieobecności nie tylko symboli upamiętniających, ale artists have made use of a meaningful and silent presence. A good medialnych projektów podejmuje próby znalezienia ciągłości między The fatum of Ancient Greece repeatedly justifi ed this tragedy. panuje; o możliwościach pamięci; o pięknie stającym się odpowiedzią beauty becoming a response to history which viewers do not need nianej pamięci. W tym momencie historycznym obywatele świata emerged as a way of addressing the workings of memory and the aktywne. Kładę łuk triumfalny na ziemi i przekształcam go ground and transform it into a sarcophagus, into a khôra w Nirbhayi absolutnie komplementarne. linked to a feeling of superiority. These two problems appear jak w XIX wieku w Paryżu opisanym przez Waltera Benjamina. this free person, is always a man, always white, most likely polskiej również antypomnika), twierdzi natomiast, że tradycyjne from our emotions and body. Elegant and harmonious, it does not także nieobecności ludzi, którzy tu niegdyś mieszkali—Żydów, ich example is the artistic initiative of Paulina Pukytė, undertaken teraźniejszością a tradycją kulturową, między obecnością tu i teraz Monika Weiss’ works have often been shown alongside na historię, której widzowie nie muszą poznawać, tylko usłyszeć to be familiar with as long as they can hear the murmur of water są ponownie tak jakby uaktywnieni w procesie obalania nieade- recovering of obfuscated memory. However, at this moment in w sarkofag, w khôrę[6] wypełnioną wodą. Chodzi o możliwość prze- fi lled with water.[6] I am concerned with the moment of trans- as complementary in Nirbhaya. wealthy, strolling aimlessly, a voyeur of the city and the world, [8] [2] Krzysztof Wodiczko, Łuk Triumfalny: Światowy Instytut Zniesienia Wojny | Arc de pomniki nie przypominają o upamiętnianych wydarzeniach, a wręcz tell the story of su ering. History melts away, fades away, and języka, którego dziś nikt już tu nie rozumie” . in Kaunas, Lithuania during the 11th Kaunas Biennial in 2017, in a historią i pamięcią. Autorka w jednym z tekstów stwierdzała jednak, the works of contemporary feminist artists such as Carolee [2] Nirbhaya, 2021– szmer wody i ciszę spoczywającego na ziemi łuku triumfalnego. and the silence of the triumphal arch resting on the ground. kwatnych etycznie pomników i statui. history, citizens of the world are once again mobilised to remove miany jednej formy pamięci, pamięci zwycięskiej, wertykalnej, forming one form of memory—victorious, vertical memory— MONIKA WEISS: Dwa wydarzenia i dwa miejsca traumy zain- [3] Widok artystki w jej pracowni choreografującej performerkę Melissę Gollance | [4] Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku | Centre of Polish Sculpture in Orońsko WERONIKA ELERTOWSKA: Co ma oczywiście zupełnie a bit of an artist-creator. Women, in turn, only gain the cultural Triomphe: World Institute for the Abolition of War, 2010 [10] View of the artist in her studio choreographying a performer, Melissa Gollance. [9] przeciwnie—niwelują pod postacią uprzedmiotowionego mitu i becomes invisible. You can even have picnics around India Gate. Pieśń, muzyka jest efemerycznym środkiem wyrazu, który a city where the Jewish community had been eradicated during że nie robi wystaw historycznych. Nie ma nic wspólnego z sentymen- Schneemann, Ana Mendieta and Mona Hatoum. They all share Poniższa rozmowa jest zapisem kilku spotkań z artystką, nagra- The following conversation is a transcript of several conver- ethically inadequate monuments and statues. w inną, horyzontalną, pamięć w strefi e lamentu. Pomnik Nirbhaya into another, horizontal memory in the sphere of lament. spirowały ten pomnik—ciało zgwałconej, torturowanej MONIKA WEISS: The monument was inspired by two events [5] Metamorphosis, 2021 inne znaczenie. consent to be fl â n e u s e s when they are streetwalkers, as in prostych objaśnień głębokie rozumienie historii. Pomniki odciążają Monika Weiss built the form of a sarcophagus, which is a much często towarzyszy projektom Moniki Weiss. Używa muzycznej World War II. The artist asked: “But how to remember what is talnym podejściem do historii. Nie pokazuje niczyjej prywatności, a notion of feminism, performativity, and an interest in the body; nych w 2020 roku. sations with the artist recorded over the course of 2020. WERONIKA ELERTOWSKA: Wydaje mi się, że wykorzystanie oskarża miasto—każde miasto—o to, że zapomina, przyzwala, The Nirbhaya monument accuses the city—any city—of forget- i zamordowanej kobiety i ciało skolonizowanego, zniszczonego and two sites of trauma: the body of the raped, tortured and even- the nineteenth-century Paris described by Walter Benjamin. zatem pamięć, stając się obiektem przeniesienia odpowiedzialności, more eloquent and distinct image or reference to the catastrophic i wizualnej formy lamentu, wyjaśniając: „W moich projektach lamen- not there? How not to forget what is there? How to forget? How to nie obnaża ludzkich losów. Natomiast przywołuje traumy. Daje głos although the art they practice diverges. Schneemann’s projects do stworzenia Nirbhayi kamienia, z całym spektrum jego symboliki WERONIKA ELERTOWSKA: It seems to me that the use of stone gwałci i morduje swoje własne córki („córka Indii”)[7]. Nirbhaya jest ting, condoning, raping and murdering its own daughters i kulturowo zgwałconego miasta. Ale ten dualizm odnosi się do tually murdered woman, and the body of the colonised, destroyed MONIKA WEISS: W każdej kulturze, starożytnej i nowoczesnej, stanowiąc nie tyle formę pobudzającą pamięć do pracy, co realities of every war. The artist, who has previously used the tujące głosy wypełniają tę pustkę znajdującą się pomiędzy pamię- commemorate something we wish had not been? And, in the face kobietom i wykorzystuje lamentację jako formę postpamięci (post- are characterized by a liberating sexuality, Mendieta’s by their i historycznych odniesień, jest z Twojej strony dosyć znaczącym in Nirbhaya—with all its symbolic and historical connotations— miejscem, które nazywam miejscem odzapomnienia. Pragnę (‘daughter of India’).[7] Nirbhaya is what I call a place of unforget- wielu zakątków świata. Pomnik Nirbhaya—podobnie jak w moich and culturally raped city. This duality resonates with other kobiety są celem, obiektem. W zachodnich miastach najczęściej WERONIKA ELERTOWSKA: This has of course a radically prowadzącą do jej zaniechania i w rezultacie—do zapomnienia. form of a sarcophagus in other projects, such as White Chalice cią, która pamięta tylko to, co zostało powiedziane, a zapomnieniem, of over-saturation, what kind of monuments do we need today?”[7] memory), opowiadając o niewypowiedzianym, przeciwstawiając expressiveness, and Mona Hatoum’s by their surrealism. Monika manifestem. Chociaż to pierwszy projekt, w którym stosujesz tak forms a meaningful manifesto on your part. Although you use wznieść na poziom pamięci heroicznej i hołdu—tego jaki oddajemy ting. I wish to ensure that women who are raped, tortured poprzednich projektach publicznych—to nie jest praca o jednym places in the world. Much like my other public projects, Nirbhaya sprowadza się to do polowania wzrokiem, skopofi lii. Działalność di erent meaning.

122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 1 1 1 1 1 1 1 4 1 1 4 1 1 4 1 1

WERONIKA ELERTOWSKA 136 ROZMOWA Z MONIKĄ WEISS CONVERSATION WITH MONIKA WEISS 137 WERONIKA ELERTOWSKA 138 ROZMOWA Z MONIKĄ WEISS CONVERSATION WITH MONIKA WEISS 139 WERONIKA ELERTOWSKA 140 ROZMOWA Z MONIKĄ WEISS CONVERSATION WITH MONIKA WEISS 141 WERONIKA ELERTOWSKA 142 ROZMOWA Z MONIKĄ WEISS CONVERSATION WITH MONIKA WEISS 143 WERONIKA ELERTOWSKA 144 ROZMOWA Z MONIKĄ WEISS CONVERSATION WITH MONIKA WEISS 145 146 KATARZYNA FALĘCKA 147 KATARZYNA FALĘCKA 148 [2] Koiman, 1998 149 KATARZYNA FALĘCKA 150 MONIKA WEISS — BIOGRAFIA MONIKA WEISS — BIOGRAPHY 151

ruchu #MeToo sprawiła, że prawdziwe molestowanie nie jest już aż MONIKA WEISS: In every culture, whether ancient or modern, utożsamiać z obrazem wysoko rozwiniętej kultury zachodniej, rape in every corner of the world, including the US and Poland. WERONIKA ELERTOWSKA: Chciałam powrócić do tematu zacho- Orońsko secure Nirbhaya’s place in a catalogue of contemporary jeden ze zbrodniarzy. Po kilku godzinach jej ciało zostało wyrzucone usually see victims of sexual violence, people experiencing any części parku, w miejscu, gdzie Nirbhaya już stała się drzewem [il. 4]. powerfully than any other sound. It carries more meaning, WERONIKA ELERTOWSKA: Teraz przypomina mi się początek MONIKA WEISS: Visitors will be invited to wander, to make WERONIKA ELERTOWSKA: W kontekście Nirbhayi wydaje mi MONIKA WEISS: When the curator Erik Bruinenberg invited [1] Innym przykładem są oddziały sił dowodzonych przez USA w Iraku, które [1] Another form of destruction was enacted by the troops of the US-led [15] Flegeton to starożytna grecka mitologiczna rzeka ognia. Phlegethon- [15] Phlegethon is an ancient Greek mythological river of fi re. Phlegethon- nie była świadkiem, odsłania wielokierunkowy charakter pamięci character of memory and seeks to forge new feminist solidarities i czymś zawartym wewnątrz naczynia-rzeźby”—mówi[4], podkreś- and an object contained’,[4] Weiss has evocatively noted, drama- Ucieleśniona twórczość Moniki Weiss podkreśla zmysłowość jako Weiss’ embodied practice foregrounds the sensorial as a modality spowodowały rozległe zniszczenia i poważne zanieczyszczenie tego co forces in Iraq, which caused extensive damage and serious contamination -Milczenie w 2018 roku został pokazany jako projekt publiczny w Dreznie, -Milczenie was shown as a public project in Dresden in 2018 to tak bezkarne. Jednak w wielu kulturach to spojrzenie zmienia się women are a target, an object. In Western cities, this is predom- a tymczasem postawy szowinistyczne są wszędzie bardzo głęboko A report published by the “Ster” Foundation in 2016 was alarming wania pamięci o Nirbhayi. Twoje prace kierują się jednoznacznie ku saints, martyrs, as if you wished to build a new religious canon. z autobusu na drogę w strasznym stanie. To nie jest kwestia jednego kind of violence, as heroines, as those who resist. And yet theirs Jej skóra stała się korą, jej słowa stały się szumem wiatru. Ta forming an emptiness after something had been lost—in this naszej rozmowy, kiedy zastanawiałam się czy słowo nie jest trwalsze a rather short pilgrimage from a silent monument towards sound, się, że cisza jest bardzo wyraźna, znacząca, jest jednocześnie me to create a project in Potsdam in 2005, I dreamt of books zostało po starożytnym mieście Babilon. Miejsce to, pomimo sprzeciwów of the remains of the ancient city of Babylon. Despite objections from aby upamiętnić jego wyzwolenie i zniszczenie w 1945 roku. commemorate the city’s destruction and liberation in 1945. i tworzy nowe feministyczne formy solidarności przekraczające that exceed national boundaries. lając płynną relację między biologicznym ciałem a procesami, tising the persistent struggle of how our bodies come to be modalność pozwalającą na wykształcenie etyki i polityki pamięci through which we can develop an ethics and politics of remem- archeologów, było wykorzystywane przez wojska amerykańskie i polskie archaeologists, the site was used by US and Polish troops as a military w fi zyczny akt agresji, ataku i morderstwa, jak w przypadku Nirbhayi, inantly manifested through invasive looking, scopophilia. The zakorzenione. Co najgorsze status quo nie jest utrzymywany in this regard. It showed that nine out of ten Polish women had upamiętnieniu, ale też oscylują wokół tego co znamy z przedstawień kraju tylko całego świata i co się z tym wiąże, globalnego kulturo- is undoubtedly a heroic attitude. metamorfoza, której ból i piękno słyszymy w dźwięku, pozostaje case, a senseless death. niż jakikolwiek pomnik. Przekaz ustny był od tysiącleci doskonałą strolling through the park like a fl â n e u s e [fi g. 5]. Walking from trudną do zniesienia pustką po czymś co zostało utracone—w tym burning. This was my fi rst project in Germany (at Inter-Galerie, [16] W tym samym roku stworzyłam instalację Rivers of Lamentation jako część [16] That same year I created the installation Rivers of Lamentation as part of granice narodowe. które naznaczają je społecznymi, kulturowymi oraz politycznymi inscribed with social, cultural and political meanings. Questions oraz bycia w świecie, jednocześnie kwestionując modernistyczne brance and of being in the world, simultaneously challenging jako magazyn wojskowy. warehouse. właśnie dlatego, że jest na to male gaze [10] kulturowe przyzwolenie. actions of the #MeToo movement have led to a more rigorous wyłącznie przez mężczyzn. experienced some form of sexual violence, while 22% of those religijnych—mówiłaś wcześniej chociażby o ekstazie. MONIKA WEISS: Nirbhaya’s torture and death will forever wego przyzwolenia na przemoc i przedmiotowe traktowanie kobiet. w ciągłym dialogu pomiędzy milczącym pomnikiem Nirbhayi, formą upamiętniania. Muzyka i dźwięk wydają się takim właśnie the monument to the sound station, visitors will hear the sound wypadku bezsensownej śmierci. Nikolaisaal). My dream of books turning to ashes inspired the mojej retrospektywy w Lehman College Art Gallery. Instalacja ogromnego my retrospective at Lehman College Art Gallery. The installation of a huge znaczeniami. Zagadnienia podmiotowości stanowią fundament of subjecthood sit at the core of Weiss’ practice as she explores założenia dotyczące dwoistości umysłu i ciała. Wiele jej prac to dzia- modernist assumptions concerning the duality of mind and body. [15] [2] Rytualne obmywania były znane w starożytności. Wiara w oczyszczającą [2] Ritual cleansing was already known in antiquity. A belief in the purifying rysunku na płótnie na ziemi — z projekcją wideo na ścianie nieopodal, canvas drawing on the ground - with a video projection on the nearby wall [I] STATES OF BECOMING punishment of real harassment. Still, in many cultures, the gaze surveyed had experienced rape. This is shocking and frightening remain a horrifi c crime. But I would like to o er her beauty and MONIKA WEISS: Presenting the victim as a heroic fi gure is my reprezentującym historię bohaterską, a wibrującym echem lasu, MONIKA WEISS: As an artist I feel a certain necessity to przekazem—przekazem pamięci, także zbiorowej. W tradycji that I composed as a form of post-traumatic space in which Phlegeton-Milczenie series of works. This was the fi rst time moc wody występowała u większości etnicznych kultur pierwotnych. Rytuał power of water was present in most ethnic primal cultures. The ritual of pokazującą tę sceną z lotu ptaka — rozpoczęła się od performance’u właśnie showing this scene from a bird’s eye view - began as a performance with twórczości Moniki Weiss, która bada sferę zmysłową i psychiczną the sensory and psychic realm in which the body manifests its łania performatywne, podczas których przez wiele godzin artystka Many of Weiss’ works include performative actions in which [16] [I] STAWANIE SIĘ WERONIKA ELERTOWSKA: W Nirbhayi pojawiają się dwa prob- can turn into a physical act of aggression, attack and murder, MONIKA WEISS: Nie identyfi kuję się z Zachodem. Nie wierzę data. We like to think of a highly developed Western culture, yet MONIKA WEISS: Interesuje mnie sufi zm oraz ogólnie tradycje remembrance, like the soft touch of a shroud, a kiss (in Polish WERONIKA ELERTOWSKA: Z tego co powiedziałaś wynika, że primary concern in this project. How can we properly honour w którym Nieustraszone szepcą i śpiewają o innym świecie. respond to the trauma that I encounter—wherever it may be ludowej za pomocą muzyki i pieśni przekazywano pamięć o zdarze- Nirbhaya becomes Daphne. Daphne dies as a woman, but at the MONIKA WEISS: Ta metamorfoza, której ból i piękno słyszymy that I consciously referred to the tradition of lament and music. oczyszczenia zachowany jest powszechnie do dziś w Indiach, gdzie do purifi cation is still widely preserved in contemporary India, where millions z Anthonym Roth Costanzo. Położyliśmy się na ziemi, ja rysując wokół mojego Anthony Roth Costanzo. We lay on the ground, me drawing around my ciała, poprzez którą manifestuje ono własną energię w walce own energy against constraints and prohibitions. ma zamknięte oczy, kwestionując dominację wzroku jako naczelnego the artist keeps her eyes closed for several hours, delinking from świętego miasta Varanasi udają się w celach rytualnych kąpieli w Gangesie of Brahmin devotees travel to the holy city of Varanasi for ritual bathing ciała, a on śpiewając fragmenty lamentów z muzyki klasycznej, jego głos body and him singing fragments of laments from classical music, his voice Since the 1990s, Weiss has persistently composed an aesthetic lemy. Z jednej strony mówisz o przemocy wobec kobiet, która wciąż as in the case of Nirbhaya, precisely because there is a cultural w takie kategoryzacje. Jako artystka stworzyłam poetyckie dzieło, chauvinistic attitudes are deeply rooted everywhere. Worst of all, medytacji i ekstazy, które są wychodzeniem poza obręb normal- “całun” [shroud] and “pocałunek” [kiss] are etymologically Nirbhaya staje się pomnikiem nie tylko tych wszystkich kobiet, someone without repeating the violence? How can we o er beauty in the world—through poetic activity. Silence around Nirbhaya niach, kiedy inne formy upamiętnienia były nieosiągalne. Wydaje same time becomes a living tree. w dźwięku, pozostaje w ciągłym dialogu z milczącym pomnikiem z ograniczeniami i zakazami. While Weiss frequently works with her own body or choreo- zmysłu determinującego wszelkie doświadczenia estetyczne, a także the over-emphasis on vision as the primary sense structuring miliony wiernych bramińskich. Chrzest przypomina Tvilah, żydowski rytuał in the Ganges. Baptism is reminiscent of Tvilah, the Jewish purifi cation w tej pozycji załamywał się, podobnie do „załamujących się” śladów refracted in this position, similar to the ‘refracting’ marks and lines I drew Począwszy od lat 90. Monika Weiss konsekwentnie wypracowała vocabulary that has evolved throughout her practice. The body znajduje przyzwolenie. Z drugiej zaś o kolonializmie, przemocy consent for the male gaze.[10] które jest wyrazem solidarności ze wszystkimi kobietami na całym the status quo is not maintained by men alone. ności. W moich wcześniejszych projektach robiłam wielogodzinne related), holding her existence that we can no longer restore. które doświadczają przemocy. Przez wykorzystanie lamentu to też and heroism to an individual life, as well as to all women experi- WERONIKA ELERTOWSKA: W naszej rozmowie już wcześniej will be essential so as to create a moment of experiencing and mi się, że dźwięk w Nirbhayi dodatkowo podkreśla to czego sam reprezentującym historię bohaterską. WERONIKA ELERTOWSKA: In the context of Nirbhaya, it oczyszczenia polegający na zanurzeniu w wodzie, wymagany między innymi ritual involving immersions in water, which is required for conversion to i linii rysowanych przeze mnie na stronach wydartych z nut. Oboje mieliśmy on pages torn from sheet music. We both had our eyes closed. Artystka często pracuje z własnym ciałem lub tworzy choreo- graphs others, she also absents the physical body, choosing to stanowiącego fundament sekularnego racjonalizmu zdefi niowanego aesthetic experience and as a vehicle of secular reason, cemented do nawrócenia na judaizm. Judaism, among other things. zamknięte oczy. rozpoznawalny język estetyczny, który ewoluuje wraz z jej twórczo- forms perhaps one of its most signifi cant elements, becoming wobec miasta, jego mieszkańców, ich kultury, którą zrównujesz świecie. Sprzeciwianie się przemocy nie jest aktem kolonizacji, zanurzenia w zimnej wodzie, które były pewną formą tortur dla So it is a lament; but it is also a form of remembrance and an act pomnik generalnie prawa do opłakiwania straty i pomnik wszyst- encing violence? Jyoti Singh was raped in an extremely brutal way, zaczął się pojawiać wątek dźwięku. A wiem, że jest to coś co bardzo hearing. But I do want some sound, situated in another part kamień nie byłby w stanie oddać. WERONIKA ELERTOWSKA: I am reminded of the beginning seems to me that the silence is very poignant and meaningful, an MONIKA WEISS — BIOGRAFIA MONIKA WEISS — BIOGRAPHY grafi ę dla innych, jednak w wielu pracach rezygnuje z fi zycznej explore its refracted image instead. For White Chalice (Ennoia) przez europejskie Oświecenie. W pracy Phlegeton-Milczenie (2005) by the European Enlightenment. Phlegeton-Milczenie (2005), for ścią. Ciało stanowi jeden z jego najważniejszych elementów, stając both a site of inquiry and an instrument of expression. Weiss’ z gwałtem na kobiecie. Twój projekt zrodził się z konkretnej tragedii, WERONIKA ELERTOWSKA: Two problems emerge in Nirbhaya. a raczej gestem przeciwko niej. Jeśli chodzi o człowieczeństwo, MONIKA WEISS: I do not identify with the West. I do not believe mojego ciała, a jednocześnie formą przekraczania, podążania of honouring. kich, którzy walczą z przemocą. Jeżeli, jak mówisz, lament jest her internal organs pulled outwards like a red ribbon that one of często pojawia się w Twoich pracach i jest dla Ciebie bardzo ważne. of the park, in a place where Nirbhaya has already morphed into of our conversation when I wondered if words were not more WERONIKA ELERTOWSKA: Dziękuję, za rozmowę. almost unbearable emptiness after something was lost—in this [3] Ennoia to seria rzeźb przypominających chrzcielnicę, których tworzenie [3] Ennoia is a series of baptismal font-like sculptures that I began creating obecności, skupiając się na jej fi lmowym przedstawieniu. W White (2004), Weiss projected a video documentation of her repeated artystka, ubrana na czarno i z zamkniętymi oczami, położyła się na instance, consisted of a bed of open books published in pre-war rozpoczęłam w roku 2001. in 2001. się zarówno obiektem badań jej sztuki, jak i środkiem ekspresji. early work Koiman (1998) [fi g. 2], inspired by two visions of Saint brutalnego gwałtu i morderstwa młodej obywatelki Indii Jyoti Singh On the one hand, you speak of violence against women, for which udało się nam wprowadzić, bardziej lub mniej globalne, pojęcie in such categorisations. As an artist I created a poetic work w stronę nieosiągalnej formy cierpliwości, w stronę głębszego sły- sam w sobie rewolucją, więc Nirbhaya staje się pomnikiem rewolu- the criminals spoke of. After a few hours, her body was thrown out Chciałam zapytać skąd się wziął w Twojej twórczości tak duży a tree [fi g. 4]. Her skin has become bark; her words have turned MONIKA WEISS: Projekt Nirbhaya jest powiązany z moim wielo- durable than memorials. Oral memory transmission has for case, a meaningless death. Chalice (Ennoia) (2004) Monika Weiss wyświetliła wideo na immersions and curled-up body onto the water that fi lled a fi ve- warstwie otwartych książek opublikowanych w przedwojennych Germany on which the artist lay down, dressed in black and [4] Syncopea lub syncopa to w muzyce klasycznej rodzaj zaburzenia metro- [4] Syncope is a type of metrorhythmic disturbance in the fl ow of a classical We wczesnej pracy Koiman (1998) [il. 2], zainspirowanej wizjami Catherine of Siena, revealed the artist’s understanding of the wracającej do domu publicznym autobusem. To bardzo odważne, there is still consent. On the other hand, you mention colonialism, „praw człowieka” w obieg kulturowy, co jest ważnym wydarzeniem that functions as an act of solidarity with all women around the szenia świata. Od wielu lat pracuję także z wymogiem ciszy. Ludzie, WERONIKA ELERTOWSKA: I would like to return to the topic cjonistów walczących o równą przyszłość, a więc nie tylko kobiet. of the bus in a terrible state. This is not a question of one country nacisk na stronę muzyczną. Wiem, że masz klasyczne wykształcenie into the sound of the wind. This metamorphosis, whose pain letnim zainteresowaniem historią lamentu jako protestu, jako millennia been a form of commemoration. Music and sound rytmicznego w toku utworu, wykorzystywanego jako środek stylistyczny. music piece, used as a stylistic device. It is a rhythmic phenomenon that płaszczyznę wody wypełniającej wysoki na ponad półtora metra foot tall octagonal fi berglass chalice, creating a ghostly rein- Niemczech, po czym zaczęła kreślić po nich węglem. To powolne with her eyes closed. She then drew around her prostrate body św. Katarzyny ze Sieny, artystka ujawniła swoje rozumienie ciała body as inherently porous. The artist drew on the story of the szczególnie, że na pozór trudno utożsamić cierpienie, którego doś- violence against a city, its inhabitants, their culture, which you z niedalekiej przeszłości. Przez wiele wieków istniała rozwinięta world. To oppose violence is not an act of colonisation, rather, którzy przychodzą na moje performance, często muszą zachować of preserving the memory of Nirbhaya. Your works are clearly W kontekście walki o równe prawa mamy do czynienia z coraz częstszą but of the whole world and, by extension, of a global cultural toler- muzyczne, ale równie dobrze mogłabyś je całkowicie zanegować and beauty is refl ected in the sound, remains in constant ekspresji gniewu kobiet wobec świata, wobec przemocy, wobec wojny, emerge as forms of memory transmission, including collective MONIKA WEISS: This metamorphosis, whose pain and beauty Zjawisko rytmiczne polegające na przedłużeniu wartości rytmicznej relies on the extension of a rhythmic value located on a weak part of a beat ośmiokątny kielich z włókna szklanego. Projekcja przedstawiała habitation. Sounds of whispered words and splashing water could tworzenie znaków, niekierowane wizją ani celowymi wyborami, with charcoal. The slow mark-making, unguided by vision or znajdującej się na słabej części taktu o następną część taktu lub grupy through the next one or through a beat group. Syncopation is accompanied jako tworu porowatego. Praca inspirowana była historią katolickiej Catholic saint who, upon encountering a woman dying from wiadcza człowiek z zamachem na wytwór kultury. Wykorzystujesz compare to the rape of a woman. Your project grows out of a kultura, ale nie istniały prawa człowieka; ludzie, większość, byli a gesture against it. Speaking of humanity, we have succeeded in taką ciszę przez długi czas. Dźwięk pojawia się w moich pracach jako concerned with commemoration, but they also oscillate around praktyką powszechnego stosowania feminatywów. To szczególnie ance of violence and the objectifi cation of women. i odrzucić. Często zresztą tak się dzieje, co być może wynika także dialogue with the silent monument to Nirbhaya that represents która jest zbrodnią. Powodem, dla którego zbiorowy, zorganizowany memory. In folk traditions, memory was passed on through music is refl ected in the sound, remains in constant dialogue with the by the creation of an additional accent, the so-called rhythmic accent, poprzednie zanurzenie artystki w tej rzeźbie, tworząc niepokojący be heard as visitors approached the vessel, their own shadows tworzyło afektywną relację między artystką a dziedzictwem kul- any deliberate choices, allowed for an a ective engagement with taktowej. Synkopie towarzyszy powstanie dodatkowego akcentu, tzw. świętej, która miała wypić czarny płyn sączący się z otwartej rany breast cancer, is said to have drunk the black liquid fl owing from do tego słynną Bramę Indii z New Delhi—42-metrowy monument specifi c tragedy, the brutal rape and murder of the young Indian niewolnikami. Interesuje mnie sfera niewidzialności i widzialności coining the term “human rights”—more or less globally—and odwrotność mówienia, jako załamanie się słów i języka. what we know from religious representations—you spoke of widoczne w działaniach aktywistów i inicjatyw takich jak Rok z faktu, że szkolnictwo muzyczne jest bardzo restrykcyjne. Wymaga a heroic history, and with the vibrating echo of the forest, lament kobiet był zabroniony w starożytnych Atenach to fakt, że and songs at a time when other forms of commemoration were silent monument that represents a heroic history. akcentu rytmicznego na przedłużanej (słabej) części taktu. W medycynie on the extended (weak) part of the beat. In medicine, “syncope” means obraz. Zbliżywszy się do naczynia, widzowie mogli usłyszeć dźwięki refl ected in the water’s mirroring surface. Water is a recurring turowym brutalnie przejętym przez reżim nazistowski, który albo a cultural heritage that became enmeshed within the violent „syncope” to omdlenie — krótkotrwała utrata przytomności. fainting — a brief loss of consciousness. kobiety chorej na raka piersi, a następnie krew z cierpiącego ciała her open wound. She would later repeat the same act by drinking inspirowany Łukiem Triumfalnym w Paryżu, zbudowany przez woman Jyoti Singh who was returning home by bus. It is a very (w rozumieniu Hannah Arendt) w przestrzeni publicznej, czyli introducing it into popular, cultural use, which is an important ecstasy earlier. Antyfaszystowski. Osoby, które się wypowiadają—kobiety i mężczy- WERONIKA ELERTOWSKA: It would seem that Nirbhaya bardzo dużo wysiłku i zaangażowania, a przede wszystkim mozol- where the Fearless whisper and sing for another world. przeczył męskiemu zachowaniu—czyli racjonalności i sile[14]. not possible. The sound in Nirbhaya seems to emphasise even szeptanych słów i szmer wody, a ich odbicia uwidaczniały się na material in Weiss’ practice due to its relational nature as it holds propagował wypaczoną ideologią „czystej” kultury narodowej, albo ideologies of the Nazi regime that either appropriated certain [5] By więcej dowiedzieć się o powiązaniach pomiędzy tradycjami opłakiwania [5] For further discussion on the connections between mourning traditions, and Chrystusa. Monika Weiss nawiązała do tych wizji budując żelbetową blood from Christ’s su ering body. Weiss made a reference to Edwarda Luytensa jako przykład „cywilizowanej” architektury na brave appropriation, especially that, at fi rst glance, it seems w przestrzeni pamięci. achievement of our recent past. For many centuries, there was WERONIKA ELERTOWSKA: Estetyka, która w mniej lub bardziej źni—używają końcówek żeńskich w stosunku do siebie, utożsamiając is not only a monument for women experiencing violence. nych, rutynowych ćwiczeń i prób, które po wielu latach wytrwałości W Nirbhayi proponuję horyzontalną formę monumentalności, która more what the stone is not able to convey. WERONIKA ELERTOWSKA: Thank you for this conversation. jej lustrzanej powierzchni. Woda, która zaciera granice pomiędzy the refracted refl ections of its surroundings, tentatively sepa- palił dzieła, które miały jej zagrażać. Powolne gesty Moniki Weiss publications to foster its own views on what constitutes a ‘pure’ a historią muzyki i poezji, zobacz Margaret Alexiou, The Ritual Lament in Greek the history of music and poetry, see Margaret Alexiou, The Ritual Lament in chrzcielnicę i wypełniając ją ciemnym olejem silnikowym, który these gestures by building a cast-concrete baptismal font and Dalekim Wschodzie. Choć trzeba podkreślić, że już same określenia di cult to equate the su ering experienced by a person with an a developed culture, but no human rights; the majority were bezpośredni sposób nawiązuje do przedstawień religijnych, MONIKA WEISS: I am interested in Sufi sm, alongside traditions się z problemami, które dotyczą głównie kobiet. Taka praktyka Marshalling lament, you create a monument to the very right mogą przynieść oczekiwane efekty. Natomiast w Twoim przypadku WERONIKA ELERTOWSKA: Sound has come up already earlier już nie ukrywa i nie wymazuje prawdy o przemocy. Tradition, Cambridge University Press, 1974, oraz Dangerous Voices: Women's Greek Tradition, Cambridge: University Press, 1974, and Dangerous Voices: wnętrzem i światem zewnętrznym, tworząc fragmentaryczne rating the interior and exterior. The artist’s sculpted, water-fi lled pozostawiały ślady na utworach literackich, które nie były ani języ- national culture or burned works that it considered to pose Laments and Greek Literature, Routledge, 1992. Women's Laments and Greek Literature, Routledge, 1992. nieustannie przelewał się przez naczynie, a następnie płynął po pod- fi lling it with murky motor oil that would constantly overfl ow the „Daleki” lub „Bliski Wschód” czy „Zachód” mówią nam wiele o euro- attack on culture. You draw on New Delhi’s famous India Gate— WERONIKA ELERTOWSKA: Wracając jednak do postaci fl âneuse enslaved people. I am interested in the sphere of invisibility and powoduje często bardzo mocne reakcje. Czasem bywa tak, że tego of meditation and ecstasy in general. They transgress the fi eld of w środowiskach prawicowych i bardziej konserwatywnych wzbudza of mourning loss and to everyone fi ghting against violence. jest inaczej—nigdy nie odrzuciłaś muzyki i mam tu na myśli także in our conversation. I know it forms an integral part of your MONIKA WEISS: The Nirbhaya project grows out of my long- „Cisza nie jest nieobecnością dźwięku, raczej jest jego “Silence is not about absence of sound, but rather about odbicie otoczenia, jest powtarzającym się elementem w twórczości baptismal fonts speak to American artist Roni Horn’s translucent kiem, ani obrazami, jednak wyrażały sprzeciw wobec podporząd- a threat to that notion. Weiss’ slow gestures inscribed the literary łodze galerii w kierunku projekcji wideo, która przedstawiała vessel. The stream would move across the gallery fl oor towards [6] Khôra (także chora; starogrecki: χώρα) była terytorium starożytnej greckiej [6] K h ô r a (also chora; Old Greek: χώρα) was the territory of the ancient Greek wyciszeniem: to milczenie wstającego świtu, na granicy quietness: the hush of early dawn, at the boundary pocentrycznym widzeniu świata. a 42-metre-high monument inspired by The Arc de Triomphe to myślę, że jest to niezwykle interesujące w kontekście Nirbhayi i jej visibility (in Hannah Arendt’s understanding of these terms) rodzaju projekty odczytywane są w sposób wyjątkowo jednos- normativity. In my earlier projects, I performed multi-hour-long często konsternację i jest traktowana jak zabawa. Jednocześnie If, as you say, lament is a revolution, Nirbhaya becomes a monu- to, że wciąż „używasz” jej również w klasycznej formie. Dlaczego work and is of great signifi cance to you. I wonder why is there so WERONIKA ELERTOWSKA: Cisza jest oczywiście również pewną standing interest in the history of lament as a form of protest, polis poza właściwym miastem. Termin ten został użyty w fi lozofi i przez polis outside the city proper. The term was used by Plato in his Timaeus to Moniki Weiss. Jej rzeźbione i wypełnione wodą „chrzcielnice” metal and cast-glass pools of water that act as metaphors of kowywaniu dziedzictwa kulturowego opresyjnym systemom klasy- works with material traces that were neither representation, [1] [1] androgeniczną postać ssącą pierś innej podobnej istoty. Składający a video projection that pictured an androgynous fi gure sucking in Paris, built by Edward Luytens as an example of ‘civilised’ życia, które było też formą przeciwstawienia się kulturze, w której in the public space, that is, the space of memory. tronny i uproszczony, a stąd wynika wiele zupełnie niepotrzebnych immersions in cold water, which were a form of torture for my podkreśla to pewien paradoks. Jeżeli powszechnie przyjęte stoso- ment to all revolutionaries fi ghting for a just future, not only jest to dla Ciebie ważne? much emphasis on music in your work? You have a background formą dźwięku. W kontekście Twoich prac pozwala zatrzymać się as an expression of women’s rage towards the world, towards Platona do określenia pojemnika (jako „trzeciego rodzaju” [triton genos]; denote a container (as a ‘third kind’ [triton genos]) which he understood as świata” —Monika Weiss of the world” —Monika Weiss można porównać do przezroczystych metalowych i szklanych fl uidity, performativity and androgyny. Likewise, for Weiss, water fi kacji. Horror historii wzmacnia dźwięk płonącej książki, zmieszany nor language, acting nonetheless in refusal of submitting cultural Timaeus 48e4), przestrzeni, materialnego podłoża lub interwału. a space, a material foundation or an interval. się z rzeźby, projekcji wideo i dźwięku Koiman poruszał wszystkie at the breast of another. Composed of sculpture, video and sound, MONIKA WEISS: Podczas procesu sądowego sprawcy gwałtu architecture in the Far East. Though one has to emphasise that się wychowała. Jyoti Singh była wykształcona, studiowała medycynę. kontrowersji i nieporozumień. Oczywiście nie bez znaczenia jest body, as well as a transgression, a move towards an unattainable wanie formy męskiej w kontekście grupy, którą tworzą zarówno women. The fi ght for equal rights has resulted in a widespread in classical music, but you could have as well negated and rejected i zastanowić nad tym co nas otacza. violence, war, which is a crime. The reason why women’s collec- baseników amerykańskiej artystki Roni Horn. Obie artystki badają undoes the culturally-imposed boundaries of the body, retur- z głosami czytającymi fragmenty wybranych publikacji, w tym heritage to man-made, oppressive classifi cation systems. The zmysły, także przez odpychający zapach oleju silnikowego, który Koiman formed a multi-sensory environment, not least due to zbiorowego mówili o lekcji dla wszystkich kobiet świata [11]. Zdener- the very categories of the “Far East”, “Near East” or “the West” Było to też wyrazem pielęgnowania jej siły i niezależności, która WERONIKA ELERTOWSKA: Coming back to the fi gure of the tu systemowa edukacja w zakresie sztuki (do niej przykładamy form of patience, towards a deeper hearing of the world. I have kobiety, jak i mężczyźni nie wywołuje śmiechu, to dlaczego oburzamy use of feminised linguistic forms. It becomes particularly MONIKA WEISS: Moje pierwsze intensywne doświadczenia it. This seems to be often the case, perhaps due to the restrictive tive, organised lament was forbidden in ancient Athens was [7] Mój wcześniejszy projekt Two Laments / 19 Cantos (Dwa Lamenty / 19 Pieśni) [7] My earlier project Two Laments / 19 Cantos (Two Lamentations / 19 Cantos), Na przestrzeni ostatnich dwudziestu pięciu lat, polsko-amery- Over the past twenty-fi ve years, the Polish-American artist metafory płynności i performatywności. Także dla Moniki Weiss ning it to its pre-natal state in which the self, the corporeal and z głosem kontratenora Anthony’ego Rotha Costanzo[7]. Tworzyły one violence of this history was evoked through the sounds of a bur- poświęcony także Nirbhayi, składa się z 19 krótkich projekcji fi lmowych dedicated to Nirbhaya, consists of 19 short fi lm projections with sound. nawiązywał do wydzielin ludzkiego ciała i powolnego rozkładu the repelling odour of motor oil that evoked bodily fl uids and the wowało ich to, że młoda, niezamężna dziewczyna jedzie autobusem refl ect a Eurocentric perspective. została drastycznie zakończona… fl â n e u s e , I think it is extremely interesting in the context of niestety coraz mniejszą wagę) oraz czynniki polityczne, które now worked with the challenges of silence for many years. People się na słowa kierowniczka, lekarka, ministra albo kiedy mężczyźni evident in activists’ actions and in initiatives including the Anti- z muzyką europejską, tzw. klasyczną, były wynikiem wyrastania nature of music education. It requires a great deal of e ort and MONIKA WEISS: Bardzo się cieszę, że w parku w Orońsku będzie because it contradicted male behaviour—that is, rationality and z dźwiękiem. Zbiór 19 utworów został zainspirowany 19 Trenami Jana 19 Cantos was inspired by Jan Kochanowski’s Treny, 19 threnodies kańska artystka Monika Weiss (ur. 1964) wypracowała estetyczny Monika Weiss (b. 1964) has developed an aesthetic vocabulary woda zaciera narzucone kulturowo granice ciała, przywracając je do language are all in a state of continuous becoming. chór oraz przestrzeń, w której dziedzictwo literackie może zostać ning book which the artist mixed with a polyphony of voices chorej na raka kobiety w wizji św. Katarzyny z Sieny. Sięgając do psy- slow decay of the woman’s body. Drawing on the psychoanalytic o 9 wieczorem, wraca z kina ze swoim chłopakiem i zachowuje się Nirbhaya and her life, which can be read as an attempt to defy w sposób automatyczny spychają takie projekty do prostackiego who come to my performances often have to endure silence for i kobiety mówią o sobie, że są uczestniczkami np. konferencji. Fascist Year. Women and men who use feminine endings w domu, w którym moja mama, pianistka i profesor fortepianu commitment and, above all, strenuous, routine practice and stacja dźwiękowa jako część pracy Nirbhaya, którą nazwałam strength.[14] In Nirbhaya, I propose a horizontal form of monu- Kochanowskiego dedykowanymi zmarłej córce. dedicated to his late daughter. język o głębokim oddziaływaniu emocjonalnym, przez pryzmat of profound emotional impact through which she explores stanu prenatalnego, w którym tożsamość, ciało i język dopiero odzyskane. Podobnie jak w Ennoia i kilku innych pracach, Monika reading pages from selected publications, as well as with the choanalitycznej koncepcji „abjectu”, zdefi niowanej przez Julię concept of the ‘abject’, defi ned by Julia Kristeva as that which tak jakby to było jej prawo. Jak śmie? Ich matki, żony i córki nie MONIKA WEISS: During the trial, the perpetrators of the gang MONIKA WEISS: Autobus, w którym doszło do masakry jechał the culture she grew up in. Jyoti Singh was educated, she odbioru. Doskonale znamy z historii, wywołane w gruncie rzeczy a long time. Sound appears in my work as the inverse of speech, Historia sztuki narzuca nam określone znaczenia wiążące się when referring to themselves identify with problems that predo- Gabriela Weiss, w naszym malutkim mieszkaniu, grała na fortepianie. rehearsals, which may yield positive results only after years of Metamorfoza [il. 5]. Od wielu lat pracuję z dźwiękiem, ale także z ciszą, mentality that no longer hides or erases the truth of violence. [8] Zygmunt Bauman, w swoim dziele Nowoczesność i Zagłada (przekład Tomasz [8] In his work Modernity and the Holocaust (Ithaca, NY: Cornell University którego eksploruje zagadnienia ciała, historii i przemocy. Urodzona the body, history and violence. Born in Warsaw, Poland, Weiss się kształtują. Weiss wyświetliła nagranie wideo swojego performansu, sfi lmowa- voice of the countertenor Anthony Roth Costanzo.[7] They Kunz, oryginalny tytuł: Modernity and the Holocaust, Cornell University Press, Press, 1989), Zygmunt Bauman attempts to understand why these Kristevę jako coś, co wywołuje nasz wstręt i zagraża integralności [2] [11] provokes repulsion and threatens the integrity of the ‘self’, [II] BEYOND LANGUAGE powinny się tak zachowywać, nie powinny być wolne. Nirbhaya jest rape spoke of teaching a lesson to women all over the world. z zamkniętymi drzwiami i oknami przez miasto, symbolicznie studied medicine. Her life was also an expression of nurturing niewiedzą, głosy oburzenia i kontrowersje wokół na przykład collapsing words and language. z ciałem mężczyzny i kobiety. Dlaczego to kobieta ma symbolizować minantly concern women. This often arouses consternation Nie myślę o dźwięku jako o czymś do wykorzystania czy użycia, perseverance. In your case, however, it is di erent—you have będącą formą dźwięku, ponieważ jest jego brakiem. Jest także inna w Warszawie, studiowała w Warszawskiej Szkole Muzycznej was trained as a classical pianist at the Warsaw School of nego z góry, w sąsiedniej sali, potęgując w ten sposób immanentne formed a choir, creating a space in which literary heritage could 1989), próbuje odpowiedzieć na pytanie, dlaczego do straszliwych zbrodni terrible crimes took place in a modern society, at an advanced stage of its naszego „ja”[2], projekt artystki poetycko wyznaczył granice ludzkiego Weiss explored the body’s liminal boundaries and its fragile też ich córką, żoną i matką. Łuk Triumfalny w sercu Delhi to także They were agitated by the fact that a young, unmarried woman i dosłownie przecinając je. Powstała rana to nie tylko ciało Nirbhayi, her strength and independence, which was drastically ended… twórczości Daniela Rycharskiego czy słynnej pracy La Nona Ora żądze i uczucia, a mężczyzna sferę rozsądku i intelektu, a przecież tak and is treated as a type of game by right-wing and more conser- raczej jako o czymś co stwarzam jako kompozytorka, czasami w spo- never rejected music and you still “use” it in its classical form. cisza, piękna i bolesna. Cisza trwania. W wielu moich wczesnych WERONIKA ELERTOWSKA: Silence is of course also a form doszło w nowoczesnym społeczeństwie, w zaawansowanym stadium jego civilisational development and at the peak of its cultural fl owering. w klasie fortepianu, a dyplom magisterski obroniła na warszawskiej Music before completing a MFA at the Warsaw Academy of Fine napięcie między ciałem jako czującym organizmem a jego wizualną be reclaimed. Like in Ennoia and several other works, Weiss cywilizacyjnego rozwoju i szczytowej fazie rozkwitu kultury. ciała i skoncentrował się na jego kruchej relacji z kulturą. Koiman relationship to culture. Koiman foreshadowed Weiss’ broader [II] POZA JĘZYKIEM Weiss’ large-scale, charcoal drawings further trace the body’s lekcja, działanie symboliczne, na poziomie upamiętniania. W rucho- rides the bus at 9 o’clock in the evening, returns from the cinema ale też ciało New Delhi i wszystkich miast świata. Przypominają Maurizio Cattelana. WERONIKA ELERTOWSKA: An aesthetic that refers, whether właśnie się działo. Pytanie czy w dzisiejszych czasach nadal chcemy vative circles. It reveals a paradox. If using masculine forms to sób bardzo klasyczny, na papierze nutowym, z ołówkiem w ręku. Why is this important to you? pracach performatywnych i „trwaniowych”, publiczność była świad- of sound. Marshalled in your practice, it encourages us to stop [9] To learn more about the concept of “fl âneuse” see: The Invisible Flâneuse?: Akademii Sztuk Pięknych w 1989 roku pod kierunkiem artysty Arts in 1989, where she was mentored by the conceptual artist reprezentacją. projected a video based on her performance, fi lmed from above, [9] By dowiedzieć się więcej o pojęciu ,,fl âneuse” zobacz: The Invisible Flâneuse?: Gender, Public Space and Visual Culture in Nineteenth-Century Paris, zapoczątkował głębokie zainteresowanie Moniki Weiss materią i sym- approach to the body which is cast in a continuous process of struggle to remain within its designated contours. In Phlege- mym obrazie w Nirbhayi wizerunki wielu młodych kobiet, pojawiają with her friend and acts as if this was her right. How dare she? mi się pociągi do Buchenwaldu[13], które jechały przez piękne rejony MONIKA WEISS: The bus in which the massacre took place directly or indirectly, to religious representation often causes się utożsamiać i godzić z tą symboliką i stereotypami. Oczywiście address an all-gender group does not provoke laughter, why then kiem właśnie tej wielogodzinnej ciszy trwania, ale także cisza była and think about the world that surrounds us. konceptualnego Ryszarda Winiarskiego. W drugiej połowie lat 90. Ryszard Winiarski. In the mid-to-late 1990s, she was awarded W Phlegeton-Milczenie artystka nakreśliła ramy swojego zainte- in the adjoining room, dramatising the tension between the body’s Gender, Public Space and Visual Culture in Nineteenth Century Paris, eds. Aruna D’Souza and Tom McDonough, Manchester University Press, boliką ciała, które w jej twórczości podlega ciągłym przemianom, becoming throughout the artist’s practice, underscored by the W wieloformatowych pracach rysowanych węglem artystka konty- ton-Milczenie (Kordyan) (2005), Leukos 2 (2007) and Sustenazo— się jako hołd w formie lamentu, trenu [il. 1]. Żołnierze, którzy umierają Their mothers, wives and daughters should not behave this way; Weimaru i słysząc krzyki o pomoc nikt nie reagował. W pewnym drove through the city—symbolically and literally cutting MONIKA WEISS: Nie używam estetyki religijnej. Welon lub chusta, very strong reactions, particularly as we live in countries domi- chodzi tu o kontekst historyczny, tylko że współcześnie, odczyty- are we outraged at the feminine form of words such as manager, WERONIKA ELERTOWSKA: Rzeczywiście muzyka ma ogromną MONIKA WEISS: My fi rst intense experience with European wymagana od widzów. Nie tylko było to trwanie mojego ciała Manchester University Press, 2010. Ten zbiór esejów powraca do kwestii 2010. This collection of essays revisits gender and urban modernity in została zaproszona na rezydencje artystyczne w Georgia State artistic residencies at Georgia State University and at Maryland resowania historią, które nie polega na wyartykułowaniu konk- sensorial being in the world and its visual representation. gender i miejskiej nowoczesności XIX-wiecznego Paryża w obliczu zmian nineteenth-century Paris in the face of changes in the fabric of the city sugerowanym przez rzeźbę przypominającą chrzcielnicę. frequent presence of a sculpture resembling a baptismal font. nuuje rozważania nad płynnymi granicami ciała. W Phlegeton- Drawing on Goethe (2009–2010), charcoal acts like water, blur- też mają zazwyczaj około 20 lat. Brama Indii jest cała zapełniona they should not be free. Nirbhaya is also their daughter, wife and sensie mój projekt pomnika—a także wcześniejsze 19 trenów-fi lmów— through it—with all its doors and windows closed. The wound pojawiające się w projekcji, mogłyby być równie dobrze odczytane nated by Christianity. At times, such projects are interpreted in wanie kobiety tak dosłownie, prowadziłoby do wielu uproszczeń. doctor, minister? Or when men and women use the feminine możliwość oddziaływania na ludzi, być może dlatego, że wywodzi się music, so-called classical music, was the result of growing up jako narzędzia w mojej sztuce, ale także ciał widzów lub, w moim MONIKA WEISS: I am delighted that there will be a sound University i Maryland University. Na początku lat 2000. rozpoczęła University. These were followed by a long-term residency at the retnych narracji czy kontrdyskursów, lecz na odkrywaniu tego, jak Phlegeton-Milczenie has in many ways revealed Weiss’ w tkance miasta i życiu społecznym. Używając postaci fl âneura, autorki and social life. Using the fi gure of the fl âneur, the authors analyse the Zanurzenie w wodzie jest w twórczości Moniki Weiss plasty- For Weiss, baptism is a malleable metaphor, a state of passage Milczenie (Kordyan) (2005), Leukos 2 (2007) i Sustenazo—Drawing ring the outlines of curled-up or stretched out bodies that appear imionami młodych mężczyzn, lecz nie ma pomników poświęconych mother. The Triumphal Arch in the heart of Delhi is thus a lesson, to oskarżenie obojętności miasta, czyli nas samych, naszego was not only infl icted on the body of Nirbhaya, but also on the jako kwef lub chusta płaczki. To całun. Interesuje mnie tradycja a rather one-sided and simplistic way, leading to multiple, unnec- Nawet w środowiskach konserwatywnych nie ma dyskusji czy oporów form to describe themselves as the participants of a conference. z naszych pierwotnych potrzeb, np. z lamentu, o czym często wspo- in a home where my mother Gabriela Weiss, a pianist and piano własnym określeniu—„współodczuwających”, którzy musieli station titled Metamorphosis [fi g. 5] in the park in Orońsko, analizują przestrzeń publiczną miasta, na przykładzie Paryża, gdzie mężczyźni public space of the city, taking Paris as an example, where men were długoterminową rezydencję w Experimental Intermedia Foundation Experimental Intermedia Foundation in New York in the early przeszłość jest wpisana w ciało i jak ciało może mediować trauma- approach to history that is less concerned with articulating dis- mogli swobodnie poruszać się, podczas gdy kobiety były ograniczone do allowed to roam freely while women were restricted to the privacy of the czną metaforą, stanem przejścia, które charakteryzuje wyraźna that is further defi ned by a distinct physicality. Following a visit on Goethe (2009–2010) węgiel ma podobny efekt jak woda: rozmazuje as dark silhouettes. Mark McDonald, Curator of Prints and poległym kobietom… My wybieramy kto powinien znaleźć się a symbolic act, at the level of commemoration. własnego uśpienia etycznego. Chcę, żeby ten pomnik był aktywnym body of New Delhi; and the bodies of all cities in the world. lamentu jako momentu mistycznego, jako momentu załamania się essary controversies and misunderstandings. The public educa- przed tym by odczytywać na nowo i traktować jednak jako metaforę History of art imposes certain meanings pertaining to male minasz, i dlatego tak bardzo nas dotyka. Zastanawiam się ponownie professor, played the piano in our tiny fl at. I do not consider „przetrwać” czas i wsłuchać się w jego upływanie. which will form a part of Nirbhaya. I have been working with w Nowym Jorku, która przesądziła o jej przeprowadzce na stałe do 2000s, which resulted in Weiss’ permanent relocation to the tyczne historie. Ciało w pozycji leżącej to integralny element tinct narratives or counter-discourses, than with exploring prywatności w sferze domowej. domestic sphere. fi zyczność. Podczas wizyty we Wrocławiu zobaczyła w katedrze to the Cathedral in the Polish city of Wrocław where the artist kontury skulonych lub wyprostowanych ciał, które jawią się jako Drawings at the Metropolitan Museum of Art in New York, has w książkach o historii, o kim uczą się nasze dzieci, kto żyje w miej- In the video projection Nirbhaya, images of young women miejscem, fi zycznie pięknym i żywym. Nirbhaya w projekcji jest I am reminded of the trains to Buchenwald [13] that travelled normalności. To także piękno zawarte w odpowiedzi emocjonalnej. tion in the fi eld of art (to which unfortunately we attach less Stary Testament, który wyjątkowo obfi tował w przemoc. Z dużą and female bodies on us. Why should a woman symbolise lust nad dźwiękiem i ciszą w Twoich pracach, które także pojawiają sound as something to be used or exploited, rather as something sound for many years now, as well as with silence, which is also Stanów Zjednoczonych i zachęciła do kontynuacji twórczości, która United States and encouraged her to continue developing a prac- w języku artystycznym Moniki Weiss, stanowiący metaforę hory- how the past is inscribed within the body and how the latter can [10] W teorii feministycznej male gaze („męskie spojrzenie”) jest aktem przed- [10] In feminist theory, the male gaze is the act of representing women and ogromną średniowieczną chrzcielnicę dla dorosłych, w wyniku noted a large-scale medieval baptismal font for adults, Weiss ciemne sylwetki. Mark McDonald, kurator grafi ki i rysunku w Metro- noted the elusive appearance of the body in these works. ‘Weiss’ scach pamięci publicznej, jakiego rodzaju śmierć zasługuje na uwagę appear as a tribute in the form of lament, a threnody [fi g. 1]. zanurzona w wodzie życia, wolna, sensualna. Jest każdą kobietą, jest through the beautiful areas of Weimar; hearing cries for help, and less importance) and political factors, which fuel a simplistic ostrożnością powinniśmy podejść do tych symboli i ról społecznych, and emotions, while the man stands for reason and intellect? The się w Twoich projektach publicznych, jak w World Financial Center that I create as a composer, sometimes in a very classical way, WERONIKA ELERTOWSKA: Zastanawiam się nad tym jaką sound, being its absence. There is also another silence, beau- stawiania kobiet i świata w sztukach wizualnych i literaturze z męskiej, the world in the visual arts and literature from a male, heterosexual przekracza granice pomiędzy różnymi środkami artystycznego tice that surpasses the limits of conventions around medium. zontalności, powolności i „niewielkości”. Przyjmując tę pozycję, in turn mediate traumatic histories. The prostrate body forms czego zaczęła inscenizować zanurzenia w ośmiokątnych, wyrzeź- began to stage immersions in octagonal vessels which she sculpted. politan Museum of Art w Nowym Jorku zauważył w tych pracach drawing’, he wrote, ‘oscillates between proposal and presence, i które życie jest ważne. Matki zwycięzców lamentowały w staro- Soldiers who die are usually also around 20 years old. The India mną, jest Tobą. Jest upamiętniona jako bohaterka. Zawieszona no one responded. In a sense, my project for the monument WERONIKA ELERTOWSKA: To co szczególnie uderza mnie reception of art and shallow controversy, are not without które ukształtowały się setki lat temu. Mówiąc o niesprawiedliwości question is whether we still want to identify and agree with Winter Garden obok Ground Zero (Drawing Lethe) lub w Whitney on score paper, with a pencil in hand. rolę pełni dla Ciebie dźwięk? Odnoszę wrażenie, że w wielu Twoich tiful and painful. The silence of enduring. In many of my early heteroseksualnej perspektywy, która przedstawia kobiety jako obiekty perspective that presents women as sexual objects, for the pleasure of the wyrazu. Obraz, dźwięk i dotyk w pracach Moniki Weiss mają The visual, the sonic and the haptic are all placed on a par in prace artystki nawiązują do wcześniejszych praktyk feministycznych, an integral element of Weiss’ artistic language, having evolved seksualne i dla przyjemności heteroseksualnego widza płci męskiej. heterosexual male viewer. British fi lm critic Laura Mulvey has used this bionych przez siebie obiektach. W Ennoi (2002) artystka leżała In Ennoia (2002), the artist lied curled-up in a foetal position pewną ulotność, sugerując, że „rysunek u Weiss oscyluje między the allusive and the tangible’.[5] For Weiss, drawing is less żytnej Grecji razem z matkami pokonanych. Dlaczego nie możemy Gate is covered with the names of young men, yet there are no w pozie lamentu, czyli wewnątrz pamięci, ale także w pozie snu, być and the earlier series of 19 threnody-fi lms represent an indict- w Twoim projekcie, to spojrzenie na ideę upamiętniania. Społe- consequence here. We are well aware of the outcry and contro- tych podziałów i o tym co spotkało między innymi Jyoti Singh, wypo- these symbols and stereotypes. Of course, we need to consider Harris Institute of International Law (Sustenazo VIII). Wydaje mi pracach (Sustenazo, Nirbhaya) jest sposobem radzenia sobie performative and durational works, audiences witnessed this Brytyjska krytyczka fi lmowa Laury Mulvey użyła tego konceptu do krytyki concept to critique traditional media representations of the female fi gure znaczenie równorzędne, a jej sztuka ujawnia głębokie powiązania Weiss’ works, which reveal the deeply entangled nature of artistic np. do twórczości amerykańsko-kubańskiej artystki Any Mendiety, into a metaphor of horizontality, slowness and smallness. Weiss’ w pozycji embrionalnej w wypełnionym wodą obiekcie, który przy- inside a water-fi lled vessel reminiscent of a baptismal font, occa- sugestią a obecnością, aluzją i namacalnością”[5]. Dla artystki rysunek a process of deliberate mark-making than an intuitive, emotion- się identyfi kować z inną kulturą w kwestii gwałtu i tortur? monuments commemorating fallen women. It is us who decide może snu o lepszym świecie. Zanurzona w sarkofagu, obmy- ment of the city’s indi erence, that is, of ourselves, of our own czeństwo, kultura, w której jesteśmy wychowywani cały czas versy—which essentially grew out of ignorance—surrounding wiadamy się w sprawie, która tak naprawdę dotyczy bezpośrednio the historical context. From a contemporary perspective, się, że w Nirbhayi łączysz właśnie te dwie sfery. Dźwięk i cisza są WERONIKA ELERTOWSKA: Indeed, music has great potential z traumą. Otrzymałaś, jak już wspomniałam wcześniej, bardzo silence of enduring for many hours; but the same silence was tradycyjnych medialnych przedstawień kobiecej postaci w historii kina: Visual in cinema history, see her ‘Visual Pleasure and Narrative Cinema’, Screen, pomiędzy różnymi formami ekspresji. Twórczość artystki forms. Moving between the poetic and the political, Weiss która zaadaptowała akt kładzenia się jako afektywny sposób bycia engagement with the horizontal body situates her within a longer Pleasure and Narrative Cinema, „Screen” 1975, Volume 16, Issue 3, s. 6–18. 16:3 (1975), pp. 6–18. pominał chrzcielnicę, poruszając się wzdłuż jego wewnętrznych sionally moving along its inner walls, only to immerse herself to nie tylko celowe działanie, lecz intuicyjny, emocjonalny i zmy- al and sensorial act. For Lethe Room (2004), the artist sculpted who should be included in history books, whose lives our children wana przez wodę, jest chroniona poprzez przemianę w drzewo, ethical dormancy. I wish for this monument to be an active przypominają nam, że gwałt jest czymś wstydliwym, czymś co the works of Daniel Rycharski, such as Strachy or Maurizio nas wszystkich. Nie da się rozróżnić kultury gwałtu w USA, Polsce interpreting women’s representations literally would result in obecne w tej pracy, poprzez rozdzielenie dwóch punktów. Z jednej to a ect people, possibly because it stems from our primal klasyczne wykształcenie muzyczne—jesteś pianistką, kompozy- expected from them. At stake was not only the perseverance of zajmuje pozycję pomiędzy tym, co poetyckie, a tym, co polityczne, explores states of suspension and stillness that disrupt the fl ow w świecie. Dla Moniki Weiss pozycja leżąca stanowi „postawę genealogy of feminist practices such as the work of the Cuban- [11] Nie wolno nam wychodzić, czyli wchodzić w sferę publiczną właśnie [11] We are not allowed to go out, or enter the public sphere, precisely because ścian i wynurzając się ponad powierzchnię wody, by ponownie się again. During the six-hour-long performance, underwater micro- słowy akt. W pracy Lethe Room (2004) wyrzeźbiła kamienne naczynie a vessel reminiscent of a rectangular sarcophagus that was fi lled WERONIKA ELERTOWSKA: Zastanawiałam się również nad should study, who can live on in sites of public memory, what kind wewnątrz khôry [il. 2]. place, physically beautiful and alive. In the projection, Nirbhaya powinnyśmy ukrywać. Jednocześnie mamy zakodowane, że Cattelan’s famous La Nona Ora. czy Ameryce Południowej, bo trzon tej dyskryminacji jest taki sam. many simplifi cations. Even in conservative circles, there is strony mamy łuk triumfalny, a z drugiej jednak oddaloną od niego desires, from lament as you often mention, a ecting us intensely. torką. Wiążące się z muzyką wielogodzinne ćwiczenia, rutynowe my body as a tool in my practice, but also of viewers’ bodies or, dlatego, że to jest sfera znaczenia. Stąd ten zakaz dla kobiet — na poziomie it is a sphere of meaning. Hence the ban directed at women - at the level of proponując stany zawieszenia, spowolnienia lub prawie bezruchu, of time and hold a transformative potential. etyczną” przywołującą ziemię, pejzaż, poddanie się otoczeniu American artist Ana Mendieta, who adopted the act of laying down zanurzyć. Mikrofony zainstalowane pod wodą przekazywały i nagła- phones installed in the basin picked up sounds of immersions, przypominające prostokątny sarkofag i wypełniła je wieloma warst- with layers of paper upon which the artist laid down. Holding Twoim nawiązaniem (chociażby przez kwestie estetyczne) do kolo- of death deserves attention and whose lives are important.[12] is immersed in the water of life, free, sensual. She is every pomnik jest wyrazem upamiętniania osób, wydarzeń czy bohater- Tak jak mówiłaś wcześniej, to ma być oddanie prawa do sensualności little discussion or resistance to rereading the Old Testament stację dźwięku. Sama zastanawiałam się co będzie mocniejsze w przy- I continue to wonder about sound and silence in your works, próby, mają w sobie coś z mantry, medytacji, wielokrotne as I say, of those co-experiencers, who had to “endure” time and prawa — w miastach starożytnej Grecji, ale także ciągle jeszcze w miastach the law - in the cities of ancient Greece, and still in some cities today. zaburzające przepływ czasu i sygnalizujące możliwość przemiany. Beauty is mobilised as a source of ethics; as Weiss creates i sprzeciw wobec dominacji przestrzeni, a w końcu akceptację lęku as an a ective way of inhabiting the world. For Weiss, lying w dzisiejszym świecie. śniały odgłosy zanurzania, podkreślając fi zyczny wymiar trwającego amplifying the physicality of this symbolic act of initiation, wami papieru. Leżąc wewnątrz sarkofagu, wolno pokrywała warstwy chunks of graphite, Weiss slowly made marks on the papers’ [12] The contemporary American philosopher Judith Butler asks whose life [8] nializmu. Moglibyśmy powiedzieć przecież, według tej europocen- In ancient Greece, mothers of the victors lamented alongside the WERONIKA ELERTOWSKA: Wspominałaś o jej sensualności woman, she is me, she is you. She is commemorated as a heroine. skich czynów, nie zaś czegoś „wstydliwego”. Zazwyczaj nie MONIKA WEISS: I do not use religious aesthetics. The veil Nirbhayi. Poza tym myślę, że jest to jakiś rodzaj hołdu dla kobiecej and treating it as a metaphor since the text is rich in violence. padku tej pracy i czy dźwięk w tym monumencie jest konieczny. including in your public projects at the World Financial Center powtórzenia mają moc oczyszczającą. W ogóle przecież muzyka listen to its passing. Monika Weiss tworzy dzieła synestetyczne i medytacyjne, synesthetic, meditative works that are intimately engaged with [3] [3] przed śmiercią . down forms an ‘ethical stance’, connoting earth, landscape, as well [12] Współczesna amerykańska fi lozofka Judith Butler w swoich książkach, takich is worthy of remembrance and mourning and whose existence we deem sześć godzin aktu inicjacji, odrodzenia czy oczyszczenia . Przyj- rebirth or cleansing. The embryo-like position adopted by Weiss papieru grafi tem, pozostawiając ślady swojej obecności. Po opusz- delicate surfaces, leaving traces of her presence that was further trycznej postawy: wykształcona kobieta z Zachodu, która wskazuje, mothers of the vanquished. Why then should we not be able to w kontekście projekcji wideo. Wydaje mi się, że jest to ekstaza Suspended in a pose of lament, that is, within memory, but postrzegamy ofi ar przemocy seksualnej, osób doświadczających or shawl that appear in the projection could be interpreted as siły, która może się przejawiać w bardzo różny sposób. W kontekście We should approach these symbols and social roles, which were Ale to oddalenie i separacja są bardzo ciekawe, bo jednocześnie mamy Winter Garden near Ground Zero (Drawing Lethe) or at the łączy się z lamentem jako jego nieodłączna część, jak w śpiewnych intymnie powiązane z procesami upamiętniania, w których piękno processes of commemoration. The artist employs her own body Tę poruszającą metaforę horyzontalności artystka zastoso- as submitting to the environment and refusing to dominate a site, jak Precarious Life: The Powers of Mourning and Violence (2006), zadaje unimportant in her book Precarious Life: The Powers of Mourning and mując pozycję embrionalną, przemieniła ona „chrzcielnicę” w łono refi gured the vessel as a maternal womb that contains a vulner- czeniu naczynia, jej obecność była wciąż odczuwalna, a nawet wzmo- eerily amplifi ed when the paper began to move after the artist jak powinniśmy reagować i podkreślać problem gwałtu w krajach identify with another culture when it comes to rape and torture? bardziej sakralna. Pojawiająca się w niej postać kobiety wpisuje się also in the pose of a dream, perhaps a dream of a better world. jakiejkolwiek przemocy jako bohaterek, tych które się przeciw- a weeping woman’s qui or shawl. It is a shroud. I am inte- Nirbhayi wydaje mi się, że cisza jest nawet bardziej wyraźna i działa developed hundreds of years ago, with great caution. By talking ciszę łuku triumfalnego położonego przez Ciebie na ziemi, i lament Whitney Harris Institute of International Law (Sustenazo VIII). żalach płaczek. WERONIKA ELERTOWSKA: I wonder what role sound plays pytanie czyje życie jest godne pamięci i opłakania, a czyje istnienie uznajemy Violence, London: Verso, 2006. In doing so, she points to the possibility staje się źródłem etyki. Posługując się własnym ciałem lub tworząc or choreographs other subjects, particularly women, to navigate wała w wielu pracach, w tym w Drawing Lethe (2006). Pokrywając all the while embracing the fear of death.[8] za nieważne, wskazując na możliwość radykalnej przemiany społecznej. of radical social change. matki, w którym znajduje się ludzkie ciało jeszcze zanim zostanie able body, not yet inscribed by social processes that seek to align cniona falującymi warstwami papieru. Zainstalowane w „sarkofagu” had left. Weiss translated a fragment of a composition by the (szeroko pojętego) Dalekiego Wschodu. Pozornie może to budować w barokowe, ekstatyczne przedstawienia chociażby św. Teresy. Immersed in a sarcophagus, washed by water, she is protected by stawiają. A przecież jest to również postawa bohaterska. rested in the tradition of lament as a mystical moment, as a mocniej niż jakikolwiek dźwięk. Jest bardziej znacząca, jest trudną about the injustice caused by these divisions and about what muzyczny, który jest tak ważny w Twojej sztuce. It seems to me that you combine these two spheres in Nirbhaya. for you? I get the impression that in many of your works choreografi ę dla innych, szczególnie kobiet, artystka nawiguje the aftermath of violence and sites of trauma. The gendered body ogromnymi, bawełnianymi płótnami posadzkę World Financial Weiss has adopted this profoundly powerful metaphor of [13] O tym wspomniałam również w swoim artykule zamieszczonym w publikacji [13] I also mentioned this in my article in the post-conference publication zaklasyfi kowane przez procesy społeczne i dopasowane do istnieją- it with cultural representations. silnik i czujniki były wprawiane w ruch w rytmie przypominającym twelfth-century composer Hildegard von Bingen into a mathema- nowe kontrowersje i być odczytywane jako kolejny akt kolonializmu. WERONIKA ELERTOWSKA: I wonder about your references— To odniesienie oraz kontekst kaplicy na terenie Parku Rzeźby having been transformed into a tree, inside a khôra [fi g. 2]. moment in which normativity breaks down. It also is the beauty do zniesienia pustką po czymś, co zostało utracone—w tym wypadku happened to Jyoti Singh, and others, we are speaking out on an Sound and silence both mark this work, though you separate MONIKA WEISS: Kiedy w 2005 roku kurator Erik Bruinenberg (Sustenazo, Nirbhaya) it o ers ways of dealing with trauma. You przestrzenie przeszłych przemocy i miejsc traumy. Poprzez odnie- does not only become a vehicle of expression, but forms a key Center Winter Garden w Nowym Jorku, bezszelestnie się po nim horizontality in works including Drawing Lethe (2006), where pokonferencyjnej: Rzeźba dzisiaj. ANTY-pomnik: nietradycyjne formy Sculpture today. ANTI-monument: non-traditional forms of comme- cych wyobrażeń kulturowych. Weiss frequently amplifi es the tension between the embodied oddychanie dzięki systemowi matematycznemu bazującemu na tical system that would set the motor and sensors installed in To oczywiście nie tak. Problem przemocy wymaga totalnej solidar- including aesthetic ones—to colonialism. We might say, from w Orońsku wpisuje Nirbhayę w katalog współczesnych świętych, MONIKA WEISS: Przedstawienie ofi ary jako postaci bohaterskiej contained in an emotional response. bezsensownej śmierci. issue that a ects us all. It is impossible to distinguish between MONIKA WEISS: Odwiedzający będą zaproszeni do bardzo krót- them. On the one hand, we have the triumphal arch, while, on the zaprosił mnie do stworzenia projektu w Poczdamie, przyśniło mi received, as I mentioned earlier, a very classical musical educa- upamiętniania, pod red. Marty Smolińskiej, Eulalii Domanowskiej, Orońsko moration, eds. Marta Smolińska, Eulalia Domanowska, Orońsko: Centre sienia do dotyku, wrażliwości i cielesności, naznaczone gender ciało site from which an a ective politics may emerge, through touch, czołgała, rysując węglem wokół swojego ciała. Drawing Lethe, projekt she inhabited a large cotton canvas spanned on the fl oor of the 2020, Centrum Rzeźby Polskiej. of Polish Sculpture, 2020. Monika Weiss często podkreśla napięcie między ucieleśnionym self and its visual representation by including video projections fragmencie utworu XII-wiecznej kompozytorki Hildegardy von the vessel in motion in a rhythm resembling breathing. The work ności, dlatego że w każdym zakątku świata—również w USA i Polsce— a Eurocentric perspective, that an educated woman from the West tak jakbyś chciała zbudować nowy kanon religijny. WERONIKA ELERTOWSKA: You mentioned her sensuality jest dla mnie w tym projekcie najważniejsze. Jak odpowiednio kogoś rape culture in the USA, Poland or South America, because the kiej, jednak pielgrzymki, do wędrowania, od milczącego pomnika other, a sound station that is placed elsewhere. I myself wondered się palenie książek. To był mój pierwszy projekt w Niemczech (Inter- tion - you are a pianist and a composer. The frequent multi-hour- pojawia się w sztuce Moniki Weiss nie tylko jako nośnik wyrazu, vulnerability and the visceral. Weiss composes the sound that publiczny zorganizowany przez The Drawing Centre w Nowym World Financial Center Winter Garden and moved silently within „ja” a jego wizualną reprezentacją, włączając do swoich performansów of her performances, fi lmed either in real time or appearing in Bingen. Lethe Room to niezwykle poetycka praca, tworząca analogię forged a poetic connection that attempted to fuse the sounds and jest wiele kobiet, które każdego dnia spotykają się z agresją, są suggests how one should react to and emphasise the problem when speaking about the video projection. To me, it seems more uhonorować a jednocześnie nie ranić ponownie? Jak ofi arować WERONIKA ELERTOWSKA: What particularly strikes me MONIKA WEISS: Jako artystka odczuwam pewnego rodzaju roots of this discrimination are the same. As you mentioned w stronę dźwięku, spacerując poprzez park jak fl âneuse [il. 5]. what would be more poignant in this work and whether sound Galerie, Nikolaisaal). Sen o palących się książkach zainspirował long practice and routine music rehearsals resemble, to some [14] Kobiety odgrywały lament jako aktorki, do dziś we Włoszech można przecież [14] Women performed lament as actresses, and even today in Italy, it is lecz także jako źródło postawy afektywnej. Do wielu swoich prac constitutes many of her works, considering the vocal-musical- Jorku, ujawnił zainteresowanie artystki „stanami regresji od obrazu its boundaries, making charcoal marks around her prostrate wynająć płaczki, które płaczą rzęsiście, ale nie są rodziną zmarłego. To osoby possible to hire weepers who are not related to the deceased. They are projekcję wideo, fi lmowaną w czasie rzeczywistym, bądź pojawiającą a version edited by the artist. Ennoia too included a camera hung między dźwiękami ciała a fi zycznością rysunku. Jak zauważyła rhythms of the body with the physicality of drawing. The Indian molestowane, gwałcone. Raport fundacji „Ster” opublikowany w 2016 of rape in the (broadly defi ned) East. This may create new contro- MONIKA WEISS: Tortury i śmierć Nirbhayi pozostaną na zawsze like a sacral ecstasy. The female fi gure appearing in the projec- piękno i heroiczność temu jednemu istnieniu, lecz także wszystkim in your project is the way you look at the idea of comme- konieczność odpowiedzi na napotkaną traumę poprzez poetyckie earlier, the project is meant to return the right to sensuality to Idąc od pomnika do stacji dźwiękowej, usłyszymy dźwięk, który in the monument was even necessary. But this remoteness and cykl prac Phlegehton-Milczenie [15]. Myślę, że właśnie w tym projekcie extent, a mantra, a meditation, and the multiple repetitions have wynajęte, które kontynuują tę starożytną tradycję, bo rodziny często nie mają hired individuals who continue this ancient tradition, because families artystka komponuje dźwięk i muzykę, uznając wokalno-muzy- poetic form of lament as a modality of collective remembrance do stanów poprzedzających znak”[9], w których zarówno przedstawie- body. Commissioned by The Drawing Centre, New York, Drawing się w już zedytowanej wersji. W Ennoi kamera zawieszona na sufi cie from the ceiling, turning the physical presence of the artist in the indyjska poetka Meena Alexander, całą twórczość Moniki Weiss chara- poet Meena Alexander noted in relation to Weiss’ practice that roku był w tej kwestii zatrważający. Wynikało z niego, że 9 na 10 versies and be interpreted as yet another act of colonialism, koszmarną zbrodnią. Ale ja chciałabym jej ofi arować piękno i pamięć, tion can be situated within a longer, baroque tradition of ecstatic innym kobietom doświadczającym przemocy. Jyoti Singh została moration. The society and the culture in which we are brought działanie—gdziekolwiek się ta trauma dzieje w świecie. Cisza Nirbhaya. I also read it as a tribute to feminine power, which skomponowałam jako pewnego rodzaju sferę przestrzeni potrau- separation are very interesting, because we have the silence of the po raz pierwszy bardziej świadomie odnosiłam się do tradycji a cathartic power. After all, music is closely related to lament, siły albo możliwości, aby taki publiczny żal okazać. often do not have the strength or capacity to show such public grief. czno-poetycką formę lamentu za wyraz zbiorowej pamięci i solidar- that allows to articulate traumas without enacting further niom wizualnym, jak i językowi grozi rozpad. Performans Drawing Lethe revealed Weiss’ concern for what she has called ‘states of fi lmowała artystkę z góry, zamieniając jej intymne gesty w niemalże gallery into an immaterial, fl at image that disrupts the intimacy kteryzuje „medytacyjna forma wyrażania czy też ucieleśniania tego, it is marked by ‘a meditative embodiment of what lines or images Polek doświadczyło jakiejś formy przemocy seksualnej, a 20% which it is not. The problem of rape requires total solidarity since taką jak delikatny dotyk całunu, jak pocałunek, otulając jej byt, representations of saints, for example of St. Theresa. This refe- niezwykle brutalnie zgwałcona, jej organy wewnętrzne zostały up constantly remind us that the experience of being raped wokół Nirbhayi będzie wymagana, by stworzyć moment przeżycia can manifest itself in di erent ways. In the context of Nirbhaya, matycznej, kiedy Nirbhaya staje się Dafne. Dafne umiera jako triumphal arch laid on the ground and the musical lament that is lamentu i muzyki[16]. forming one whole, as in the sung laments of weepers. ności, pozwalającą powrócić do traum historycznych bez powta- violence. By attending to events and histories that she has not Lethe odbył się niedaleko „Ground Zero”, gdzie wciąż szukano pogrze- regression from image and coded sign to states of pre-sign’,[9] in anonimowy obraz. „Moje ciało jest zarówno pojemnikiem, jak and solitary character of her gestures. ‘My body is both a container czego żadna linia, ani żaden obraz nie są w stanie uchwycić—tego, co cannot spell out: the impalpable’,[6] a quality that structures badanych—gwałtu. To szokujące i przerażające dane. Lubimy się women continue to face daily acts of aggression, harassment and którego już nie możemy przywrócić. Więc jest to lament, ale także rence and the context of the chapel in the Sculpture Park in wyciągnięte na zewnątrz jak jakaś czerwona wstęga, o której mówił is something shameful, something we should hide. We do not i usłyszenia. Jednak chcę, aby dźwięk istniał, usytułowany w innej the silence is even more pronounced and acts far more kobieta, ale jednocześnie staje się żyjącym drzewem. so central to your practice. rzania przemocy. Przywołując wydarzenia historyczne, których sama personally witnessed, the artist unveils the multidirectional banych pod gruzami ciał pięć lat po wydarzeniach z 11 września which both representation and language are at threat of collapsing. nienamacalne”[6]. Ta ulotność cechuje prace takie jak Lethe Room. works like Lethe Room. pamięć i uhonorowanie.

138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153

1 4 4 1 1 1 4 1 1 1 1 1 1 1 1 1

KATARZYNA FALĘCKA 152 MONIKA WEISS — BIOGRAFIA MONIKA WEISS — BIOGRAPHY 153 KATARZYNA FALĘCKA 154 MONIKA WEISS — BIOGRAFIA MONIKA WEISS — BIOGRAPHY 155 KATARZYNA FALĘCKA 156 MONIKA WEISS — BIOGRAFIA MONIKA WEISS — BIOGRAPHY 157 158 BIOGRAPFIE BIOGRAPHIES 159 160 BIOGRAPFIE BIOGRAPHIES 161 SPIS ILUSTRACJI LIST OF ILLUSTRATIONS 162 SPIS ILUSTRACJI LIST OF ILLUSTRATIONS 163 SPIS ILUSTRACJI LIST OF ILLUSTRATIONS 164 SPIS ILUSTRACJI LIST OF ILLUSTRATIONS 165

2001 roku. Do performansu artystki dołączali przechodnie, Drawing Lethe took place in the vicinity of Ground Zero where wyrasta z konkretnych historii przemocy, w równej mierze mapuje by specifi c histories of violence, the artist is equally concerned pomiędzy przestrzenią miast i ciałami kobiet. Następnie, jej postać by layers of wavy black and white material that separate her [1] William Anastasi oraz Monika Weiss, Baptism of Water: Conversation on [1] William Anastasi and Monika Weiss, ‘Baptism of Water: Conversation Urodzona w Allahabadzie w Indiach poetka MEENA ALEXANDER Born in Allahabad, India, poet MEENA ALEXANDER was Kuratorka, autorka tekstów, fotogra a, WERONIKA ELERTOWSKA Curator, author, and photographer, WERONIKA ELERTOWSKA Strona 35 | Page 35 Strona 57 (poniżej) | Page 57 (below) Strona 70 | Page 70 Strona 98 | Page 98 Strony 126 & 127 | Pages 126 & 127 ‘Ennoia’, w: Monika Weiss: Vessels, red. Dina Helal, New York 2004, Chelsea on Ennoia’, in Monika Weiss: Vessels, ed. Dina Helal, Chelsea Art Museum, Monika Weiss, Sustenazo (Lament II), 2010-2012 Monika Weiss, Nirbhaya, 2018 Monika Weiss, Nirbhyaya, 2021 Monika Weiss, Koiman II (Years Without Summers), 2015 Monika Weiss, Two Laments (Canto 6), 2016 wspólnie leżąc na ziemi i mapując traumatyczne miejsce, przepra- workers were still searching for remains fi ve years after the transregionalne pejzaże traumy. Sustenazo (Lament II), na przykład, with mapping transregional landscapes of trauma. Lament II, zostaje przesłonięta (poprzez użycie fi lmowego montażu) warstwami from the viewer's gaze. For Weiss, the cloth serves a protective Art Museum, s. 14–19, tu: s. 18. New York, March 20-April 17, 2004, pp. 14–19, p. 18. wychowała się w Kerali i Sudanie. Jej zbiory poezji to: Atmospheric raised in Kerala and Sudan. Her collections of poetry include jest absolwentką Wydziału Komunikacji Multimedialnej graduated from the Faculty of Multimedia Communication, Widok wystawy artystki w Muzeum Pamięci i Praw Człowieka, Santiago, Chile, Ołówek na papierze, 20 × 25 1⁄2 cm, dzięki uprzejmości artystki | Pencil on paper , Kadr fi lmowy, limitowana edycja C-print, 1 z 3 + 2AP, wymiary zmienne. Film jest Kadr fi lmowy, limitowana edycja C-print, 1 z 3 + 2AP, zmienne wymiary, projekcja Kadr fi lmowy, limitowana edycja C-print, 1 z 3 + 2AP, wymiary zmienne, 2013–2014, dzięki uprzejmości artystki i Galerie Samuel Lallouz, Montréal | View 8 × 10 inches, courtesy the artist. częścią planowanego pomnika Nirbhaya | Film still, limited edition C-print, 1 of 3 + fi lmu 4K, dźwięk i cisza, czas trwania: 27 min. 45 sek., edycja 3+2 AP, reżyseria, performerka Neha Naraya | Film still, limited edition C-print, 1 of 3 + 2AP, cowując stratę w sposób, który wykraczał poza werbalne wyarty- events of 9/11. Joined by passers-by, Weiss mapped a wounded został pokazany w Muzeum Pamięci i Praw Człowieka w Chile, for instance, was shown at the Museum of Memory and Human falującego czarnego i białego materiału, które oddzielają ją od wzroku function. ‘Moments of historical and personal trauma’, the [2] Julia Kristeva, Powers of Horror: An Essay on Abjection, New York 1982, [2] See Julia Kristeva, Powers of Horror: An Essay on Abjection, New York: Embroidery (2018), Birthplace with Buried Stones (2013) i Illiterate Atmospheric Embroidery (2018), Birthplace with Buried Stones Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu oraz Marketingu Kultury University of Arts, Poznań and Culture Marketing at the Faculty of the artist’s exhibition at Museum of Memory & Human Rights, Santiago, Chile, 2AP, dimensions variable. The fi lm is part of the forthcoming monument Nirbhaya. choreografi a, fi lmowanie, montaż i skomponowanie przez artystkę, performance dimensions variable, performer Neha Naraya. Columbia University Press. Columbia University Press, 1982. Strona 58 | Page 58 kułowanie bólu. Podobnie jak w Phlegeton-Milczenie, także site within the body of the city and o ered a way of working wykraczając poza swój oryginalny, s i t e - s p e c i fi c , kontekst. Griselda Rights in Chile, transgressing its original site-specifi c context. widza. Dla Moniki Weiss tkanina pełni funkcję ochronną; artystka artist writes, ‘are best represented by veiling them into dignifi ed, Heart (2002) – ostatni zdobył nagrodę PEN Open Book. W swoich (2013), and the PEN Open Book Award-winner Illiterate Heart na Wydziale Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu of Journalism and Political Science, University of Warsaw. 2013–2014, courtesy the artist & Galerie Samuel Lallouz, Montréal. ruchu artystki | Film still, limited C-print edition, 1 of 3 + 2AP, dimensions variable, Monika Weiss, Dwie, 2003 Strona 71 | Page 71 Strona 128 | Page 128 [13] [3] Monika Weiss pracowała wspólnie z artystą Stephen Vitiello nad dźwiękiem [3] The sound for Ennoia (2002) was made in collaboration with the sound 4K fi lm projection, sound & silent, duration: 27 min. 45 sec., edition of 3 + 2 AP, w Drawing Lethe Monika Weiss odsłoniła traumatyczną historię through loss that moved beyond a verbal articulation of pain. Pollock pisze o twórczości Moniki Weiss: „artystka tworzy rodzaj ‘By making the moving bodies of women, often including her own, sugeruje, że „chwile historycznej i indywidualnej traumy najlepiej protected, and anonymous stories’. Wrath is further imbued utworach autorka porusza tematy migracji, traumy i pojednania. Jest (2002). Her poetry explores migration, trauma, and reconcili- Warszawskiego. Stypendystka Wydziału Fotografi i i Mediów ASP Scholarship holder of the Faculty of Photography and Media of Strona 37 | Page 37 Węgiel na papierze, 267 × 216 cm, zdjęcie Hermann Feldhaus, dzięki uprzejmości Monika Weiss, Koiman II (Nocturne II), 2017 Monika Weiss, Nirbhyaya, 2021 do tej pracy. artist Stephen Vitiello. directed, choreographed, fi lmed, edited and composed by the artist, movement Monika Weiss, Nirbhyaya, 2021 artystki | Charcoal on paper, 105 × 85 inches, photography Hermann Feldhaus, Proszek grafi towy, węgiel, pigmenty suche, żywica, woda na papierze ryżowym, Kadry fi lmowe, limitowana edycja C-print, 1 z 3 + 2AP, wymiary zmienne. Film poprzez rysunek, efemeryczną obecność oraz ślady pozostawione Like in Phlegeton-Milczenie, Weiss foregrounded drawing, ephem- mobilnego alfabetu złożonego z ciał kobiet, łącznie z jej własnym, za a mobile alphabet of pathos’, Griselda Pollock wrote, ‘her [Weiss’] przedstawiać pośrednio, niejako chroniąc je wewnątrz godnościo- with great solemnity through Weiss’ piano composition, as well laureatką nagród i wyróżnień: John Simon Guggenheim Foundation, ation. Alexander’s honors include fellowships such as the John w Wilnie (2009) oraz Uniwersytetu Artystycznego w Cluj Napoce, the Academy of Fine Arts in Vilnius (2009) and the University of performance by the artist. courtesy the artist. Nirbhaya, przez węgiel. To właśnie poprzez powolne, intymne i zmysłowe [13] [4] William Anastasi oraz Monika Weiss, Baptism of Water: Conversation on [4] William Anastasi and Monika Weiss, ‘Baptism of Water: Conversation National Endowment for the Humanities, Fulbright Foundation, Rumunia (2010). W swojej praktyce artystycznej zajmuje się działa- Kadr fi lmowy, limitowana edycja C-print, 1 z 3 + 2AP, wymiary zmienne. Film jest 56 × 76 cm, fotografi a Jean Vong, dzięki uprzejmości artystki | Graphite powder, jest częścią planowanego pomnika performerka Alexa Velez | Film stills, eral presence and the bodily trace as modalities through which pomocą którego opowiada się przeciwko przemocy, sięga przy tym art speaks against violence at levels that reach back to the most wych i anonimowych historii, które te traumy osłaniają” . Wrath as her choreography that slows down the performer’s gestures ‘Ennoia’, w: Monika Weiss: Vessels, op. cit., s. 15. on Ennoia’, in Monika Weiss: Vessels, ed. Dina Helal, exhibition catalogue, Simon Guggenheim Foundation, National Endowment for the Arts in Cluj Napoca, Romania (2010), in her artistic practice, she częścią planowanego pomnika Nirbhaya | Film still, limited edition C-print, 1 of 3 + charcoal, resin on paper, 22 × 30 inches, photography Jean Vong, courtesy Strona 101 | Page 101 limited edition C-print, 1 of 3 + 2AP, dimensions variable. The fi lm is part of the Strona 59 | Page 59 nawiązanie relacji z danym miejscem artystka rozpoczyna to approach trauma. For Weiss, an engagement with trauma often do najbardziej archaicznych, rytualnych form konfrontacji czło- archaic origins of ritual confrontations with life and death, cechuje także niezwykła powaga dzięki kompozycji fortepianowej Chelsea Art Museum, New York, 20 March — 17 April 2004, p. 15. Rockefeller Foundation, New York Foundation for the Arts, Arts Humanities, Fulbright Foundation, Rockefeller Foundation, niami interdyscyplinarnymi łączącymi cyfrową rejestrację obrazu combines digital image recording with classical photographic 2AP, dimensions variable. The fi lm is part of the forthcoming monument Nirbhaya. the artist. Widok pracy artystki Wrath, 2015, w ramach wystawy Firefl ies in the Night Take forthcoming monument Nirbhaya, performer Alexa Velez. to near stillness. [5] Mark McDonald, Rysunki aktywujące świadomość: Monika Weiss, tłum. Monika Weiss, Phlegethon-Milczenie III, 2007 [10] [10] Wing, kurator: Barbara London, Kalliopi Minioudaki, Francesca Pietropaolo, Izabela Suchan, w: Nirbhaya, red. Monika Weiss, Orońsko 2021, Centrum [5] Mark McDonald, ‘Drawing Consciousness: Monika Weiss’, in Nirbhaya, Strona 38 (powyżej) | Page 38 (above) Limitowana edycja C-print, 2 z 3 + 2AP, 101 x 127 cm, dzięki uprzejmości artystki, Strona 72 | Page 72 Strona 133 | Page 133 konfrontację z dawnymi traumami. begins with a slow, intimate and sensorial encounter with a site wieka z życiem i śmiercią, grozą i patosem” . O ile lament wynika terror and pathos’. While lament stems from folkloric forms of Moniki Weiss oraz choreografi i, która spowalnia gesty performerki Weiss pursues the audiovisual poetics of lament in Two Council of England, Imbongi Yesizwe International Poetry Award, New York Foundation for the Arts, and Arts Council of England, z klasycznymi procesami fotografi cznymi i fi lmem. We współpracy processes and fi lm. In cooperation with the Institute of Physical dyrektor: Robert Storr, The Stavros Niarchos Foundation, Ateny, Grecja, Rzeźby Polskiej, s. 57–77 ed. Monika Weiss, Orońsko: Centrum Rzeźby Polskiej, 2021, pp. 57–77. Monika Weiss, Nirbhaya, 2021– Galerie Samuel Lallouz, Montréal, I Kunsthaus Dresen, Niemcy | Limited edition Monika Weiss, Achea Rheon, 2003 Widok artystki w jej pracowni choreografującej performerkę Melissę Gollance | Twórczość Moniki Weiss kreuje formy odsłaniania traumaty- or landscape. z ludowych, popularnych form ekspresji, poezji oraz muzyki klasy- expression, poetry and classical music, Weiss’ work can also be do stanu niemal kompletnego bezruchu. South Asian Literary Association’s Distinguished Achievement Imbongi Yesizwe International Poetry Award, and the South z Instytutem Chemii Fizycznej Polskiej Akademii Nauk opracowuje Chemistry, the Polish Academy of Sciences, she is conducting 2016 | View of the artist work Wrath, 2015, as part of the exhibition Firefl ies in Laments (19 Cantos) which refi gure collective grief as a powerful Renderowanie przyszłego pomnika Nirbhaya, dzięki uprzejmości artystki i Lamar C-print, 1 of 3 + 2 AP, 40 × 50 inches, courtesy the artist, Galerie Samuel Lallouz, Seria pięciu rysunków, węgiel na papierze, 76 × 65 cm każdy panel, fotografi a View of the artist in her studio choreographying a performer, Melissa Gollance. [6] Dwa Lamenty: Meena Alexander & Monika Weiss w rozmowie. Moderator [6] ‘Two Laments’: Meena Alexander & Monika Weiss in Conversation. the Night Take Wing, curated by Barbara London, Kalliopi Minioudaki, Francesca cznych historii bez uciekania się do bezpośredniego szokowania A concern for how to make present traumatic histories cznej, o tyle twórczość artystki sytuuje się także w dłuższej tradycji situated in relation to earlier feminist and artistic engagements Także w pracy Two Laments (19 Cantos) artystka sięga po political tool. Each projection shows a female performer who Award. Alexander mieszkała w Nowym Jorku, gdzie była profesorem Asian Literary Association’s Distinguished Achievement Award. zagadnienia związane z biologicznym i chemicznym ujęciem pamięci research into biological and chemical approaches to memory in Johnson Collaborative | Rendering of the forthcoming monument Nirbhaya, Montréal and Kunsthaus Dresden, Germany. Hermann Feldhaus, kolekcja prywatna | Series of fi ve drawings, charcoal on paper, Buzz Spector (2015), tłum. Izabela Suchan, w: Nirbhaya, op. cit., s. 81–90 Moderated by Buzz Spector, in Nirbhaya, op. cit., pp. 81–90. Pietropaolo, directed by Robert Storr, The Stavros Niarchos Foundation, Athens, Strona 134 (powyżej) | Page 134 (above) courtesy the artist and Lamar Johnnson Collaborative. 30 × 22 in. each panel, photography Hermann Feldhaus, private collection. obrazem. Późniejsze prace z okresu po 2005 roku cechuje także without resorting to the shock of direct representation drives feministycznych i artystycznych nawiązań do zbiorowych form with collective forms of mourning such as Suzanne Lacy’s and audiowizualną poetykę lamentu, która przemienia zbiorową żałobę is seen making gestures of lamentation, inhabiting a circular zwyczajnym w Graduate Center, Hunter College, CUNY. Zmarła pod Alexander lived in New York City where she was Distinguished w kontekście zapisu fotografi cznego w ramach programu badawczego the context of photographic record, within a program directed Strona 61 (powyżej na kewo) | Page 61 (above on the left) Greece, 2016. Mapa Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku | Map of the Center of Polish Sculpture [7] Śpiewak operowy Anthony Roth Constanzo współpracował z Moniką Weiss [7] The opera singer Anthony Roth Constanzo participated in Weiss’ multiple Strona 38 (poniżej na lewo) | Page 38 (below on the left) Monika Weiss, Sustenazo (Drawing on Goethe), 2009 Strona 74 | Page 74 in Orońsko coraz częstsze przejście od samotnych gestów performatywnych much of Weiss’ later practice after 2005, which also refl ects żałoby, takich jak partycypacyjny performans Suzanne Lacy i Leslie Leslie Labowitz’s participatory performance In Mourning and In w potężne narzędzie polityczne. Każda z projekcji przedstawia vessel in a protective, embryo-like pose or laying upon a histor- także przy Rivers of Lamentation (2005). works, including Rivers of Lamentation (2005). koniec 2018 roku. Professor at the Graduate Center/Hunter College, CUNY. She dr Emilii Witkowskiej Nery. Od 2016 roku jest kuratorką w Centrum by Dr. Emilia Witkowska Nera. Since 2016, curator at the Center Strona 103 | Page 103 Brama Indii, 2015, zdjęcie Monika Weiss | India Gate, 2015, photography 63 rysunki o wymiarach 12 1⁄2 × 9 cm każdy, węgiel, grafi t, suchy pigment, ślina, Monika Weiss, Water Drawings I, 2019 Kadr fi lmowy, limitowana edycja C-print, 1 z 3 + 2AP, wymiary zmienne. Film jest Strona 134 (poniżej) | Page 134 (below) do tworzenia choreografi i dla innych. Mapując relacje między a shift from solitary performative gestures to a choreographed Labowitz In Mourning and In Rage z 1977 roku. Artystki sięgnęły Rage (1977). Here the artists mobilised the public ritual of grief performerkę, która wykonuje gesty lamentacji, kładzie się w ical etching of Old Delhi. Several of the videos include music [8] Rozmowa między Moniką Weiss a Nathalie Angels, Chelsea Art Museum, [8] Live interview with Monika Weiss by Nathalie Angles, Chelsea Art died in late 2018. Rzeźby Polskiej w Orońsku. of Polish Sculpture in Orońsko. Monika Weiss. woda, przedmioty znalezione i strony z książek Goethego, na papierze, dzięki Proszek grafi towy, żywica, pastel, woda na papierze, 30 1⁄2 × 24 cm, dzięki częścią planowanego pomnika Nirbhaya | Film still, limited edition C-print, 1 of 3 + Monika Weiss, Metamorphosis, 2021 Nowy Jork, 8 kwietnia 2004 [online] http://www.monika-weiss.com/articles/ Museum, New York, 8 April 2004. See transcript at http://www.monika- uprzejmości artystki i CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa | 63 drawings, uprzejmości artystki | Proszek grafi towy, żywica, pastel, woda na porcie, współuczestnikami jej prac w czasie i przestrzeni, artystka kreuje engagement with others. Tracing the relations between perfor- wtedy do publicznego rytuału żałoby, by sprzeciwić się sensacyjnemu in order to protest the media’s spectacular accounts of violence okrągłym obiekcie w ochronnej, embrionalnej pozie lub leży na composed by the artist, or recitations of her text performed in DR KALLIOPI MINIOUDAKI jest feministyczną historyczką sztuki, Strona 38 (poniżej na prawo) | Page 38 (below on the right) 2AP, dimensions variable. The fi lm is part of the forthcoming monument Nirbhaya. Szkic przygotowawczy do stałej ambisonicznej instalacji dźwiękowej na terenie texts/130 [dostęp: 1 lutego 2021]. weiss.com/articles/texts/130 5 × 3 1⁄2 inches each, charcoal, graphite, dry pigment, saliva, water, found objects, 12 × 9 inches, courtesy the artist. Łuk Konstantyna Wielkiego, 312–315, dzięki uprzejmości Centrum Rzeźby Polskiej Parku Rzeźby w Orońsku | Preparatory sketch for permanent ambisonic sound ucieleśnione formy przepracowywania pamięci zbiorowej, mers over time and space, the artist suggests embodied ways językowi, jakim posługiwały się media, aby informować o przemocy against women in Los Angeles. We can also consider Weiss’ historycznej rycinie przedstawiającej Old Delhi. Poszczególne prace Sanskrit, Hindi, Bengali and Oriya, the ‘minor’ tongues of India. specjalizującą się w sztuce powojennej z perspektywy transnaro- KALLIOPI MINIOUDAKI, PHD is a feminist art historian DR KATARZYNA FALĘCKA jest adiunktem na wydziale historii DR KATARZYNA FALĘCKA is a Lecturer in Art History at and pages from Goethe’s books, on paper, courtesy the artist and Centre for Strona 104 | Page 104 w Orońsku | Arch of Constantine, 312–315, courtesy Centre of Polish Sculpture Strona 77 | Page 77 installation on the grounds of the Sculpture Park in Orońsko. [9] Monika Weiss, Anamnesis (Światło dnia), „TA” 2006, Volume 4, No. 2, [9] Monika Weiss, ‘Anamnesis (Światło Dnia)’, TA, 4:2 (2006), pp. 79–87, p. 79. Contemporary Art Ujazdowski Castle, Warsaw. Monika Weiss, Wrath, 2015 kulturowej amnezji i historii przemocy. of engaging with public memory, cultural amnesia and histories wobec kobiet w Los Angeles. Możemy także odnieść twórczość practice in relation to the history of dance, specifi cally Martha fi lmowe zawierają także muzykę skomponowaną przez Monikę The words evoke the voice of Jyoti Singh (called “Nirbhaya”, the s. 79–87, tu: s. 79. dowej, pracującą jako niezależna uczona i kuratorka w Atenach specializing in postwar art from a transnational perspective. sztuki Newcastle University, specjalizuje się w sztuce Afryki Newcastle University, specialising in modern and contemporary in Orońsko. View of the artist work White Chalice (Ennoia), 2004, polipropylen, włókno szklane, Kadr fi lmowy, limitowana edycja C-print, 1 z 3 + 2AP, zmienne wymiary, projekcja Strona 137 | Page 137 [11] [10] Griselda Pollock, ‘The Fidelity of Memory in an Endless Lament. Nirbhaya, i Nowym Jorku. Jest redaktorką Północnej i Bliskiego Wschodu XX i XXI wieku. Obroniła doktorat na Strona 61 (powyżej na prawo) | Page 61 (above on the right) woda, wyświetlany obraz, dźwięk, 107 × 107 × 130 cm, widok instalacji jako części of violence. Moniki Weiss do historii tańca, szczególnie do choreografi i lamentu Graham’s choreography of lamentation. Weiss, bądź recytacje jej tekstu w sanskrycie, hindi, języku bengal- fearless), a young woman who was brutally raped and tortured [10] Griselda Pollock, Wierność pamięci jako nieustanne opłakiwanie. Nirbhaya, New Delhi, 2012, and now…’, in Nirbhaya, op. cit., 15–52. On the Cusp of Feminism: Women An independent scholar and curator in Athens and New York, art from North Africa and the Middle East. She holds a PhD from Strona 40 (powyżej) | Page 40 (above) fi lmu 4K, dźwięk i cisza czas trwania: 10 min. 16 sek., edycja 3+2 AP | Film still, Kadry fi lmowe, limitowana edycja C-print, 1 z 3 + 2AP, wymiary zmienne. Film jest Przednia Okładka | Front Cover Strona 18 [powyżej] | Page 18 [above] Monika Weiss, Leukos II, 2005 wystawy Armory Week w UN (scene), New York, 2015, dzięki uprzejmości artystki Marthy Graham[11]. New Delhi, 2012, i teraz…, tłum. Izabela Suchan, w: Nirbhaya, op. cit., s. 15–52 GRISELDA POLLOCK jest historyczką sztuki, która prowadzi GRISELDA POLLOCK is an art historian and cultural analyst Artists in the Sixties („Konsthistorisk Tidskrift”, 2014), współreda- University College London. Współtworzy program na temat sztuki Hans Holbein Młodszy, Martwy Chrystus w grobie, 1520–1522, olej i tempera limited C-print edition, 1 of 3 + 2AP, dimensions variable, 4K fi lm projection, sound częścią planowanego pomnika Nirbhaya | Film stills, limited edition C-print, 1 of 3 + Public projects that take the form of ephemeral and site skim i oriya, czyli „mniejszych” językach używanych w Indiach. on a moving bus in New Delhi in 2012 and who died from her she is editor of “On the Cusp of Feminism: Women Artists in the University College London and co-leads a program in modern Nirbhaya Dyptyk, 190 × 96 1⁄2 cm każdy panel, węgiel, ołówek, żywica na papierze i Ashera Remy Toledo | View of the artist work White Chalice (Ennoia), 2004, [11] The American dancer and choreographer Martha Graham performed Monika Weiss, Dafne (for George Floyd I), 2020 Monika Weiss, , 2021 na drewnie lipowym, 30 1⁄2 × 200 cm, Kunstmuseum Basel, dzięki uprzejmości & silent, duration: 10 min. 16 sec., edition of 3 + 2 AP. 2AP, dimensions variable. The fi lm is part of the forthcoming monument Nirbhaya. [III] LAMENT JAKO FORMA SOLIDARNOŚCI badania kulturowe w zakresie feministycznych, międzynarodowych, of feminist, international, postcolonial, and queer studies in the ryżowym, fotografi a Hermann Feldhaus, dzięki uprzejmości Galerie Samuel Lallouz, polypropylene, fi berglass, water, projected video, sound, 42 × 42 × 51 inches, view Efemeryczne i specyfi czne dla danego miejsca projekty specifi c environments constitute an important strand in Weiss’ Słowa tekstu przywołują głos Jyoti Singh (nazwaną „Nirbhaya”, injuries. With regard to this act of violence, which provoked [11] Amerykańska tancerka i choreografka Martha Graham wykonała Lamentation Lamentation in 1930 to Zoltán Kodály’s 1910 Piano Piece, Op. 3, No. 2. ktorką książki Seductive Subversion: Women Pop Artists, 1958–1968 Sixties” (Konsthistorisk Tidskrift, 2014), coeditor of Seductive nowoczesnej w Centre d’Études Maghrébines à Tunis. Jest kuratorką art history at the Centre d’Études Maghrébines à Tunis. She is Proszek grafi towy, węgiel, pigmenty suche, woda, żywica na papierze ryżowym, Kadr fi lmowy, limitowana edycja C-print, 1 z 3 + 2AP, 63 ½ × 274 1⁄3 cm. Film jest Griseldy Pollock | Hans Holbein the Younger, The Body of the Dead Christ in the [III] FORGING SOLIDARITIES THROUGH LAMENT 183 × 100 cm, zbliżenie, zdjęcie Jean Vong, dzięki uprzejmości artystki | Graphite częścią planowanego pomnika Nirbhaya | Film still, limited edition C-print, 1 of 3 + Montréal | Diptych, 74 × 38 inches each panel, charcoal, pencil, fi berglass on rice of the installation as part of the exhibition Armory Week at UN (scene), Nowy Jork, Strona 108 | Page 108 Strona 138 | Page 138 publiczne stanowią ważny wątek w twórczości Moniki Weiss. practice. In Shrouds-Całuny (2012), Weiss choreographed and Nieustraszona), młodej kobiety brutalnie zgwałconej i torturowanej global outrage, 19 Laments by Monica Weiss indicts the selective w 1930 roku do Piano Piece, Op. 3, No. 2 Zoltána Kodály (1910). Jest to jedna It became one of her signature works. postkolonialnych i queerowych studiów, w ramach sztuk i kultur visual arts and visual cultures. Known for her theoretical and (Abbeville Press, 2010) i autorką Pop’s Ladies and Bad Girls: Axell, Subversion: Women Pop Artists, 1958–1968 (Abbeville Press, wystawy Beyond Metaphor: Women and War w apexart, Nowy Jork curator of the exhibition Beyond Metaphor: Women and War at Tomb, 1520–1522, oil and tempera on limewood, 12 × 79 inches, Kunstmuseum Nirbhaya paper, photography Hermann Feldhaus, courtesy Galerie Samuel Lallouz, Montréal. courtesy the artist and Asher Remy Toledo. Monika Weiss, Dafne (for George Floyd), 2020 Monika Weiss, Nirbhaya 72, 2019 Kreując formy ekspresji wykraczające poza język, prace Moniki z jej najbardziej emblematycznych prac. powder, charcoal, dry pigments, water, resin on rice paper, 72 × 39 inches, 2AP, 25 × 108 inches. The fi lm is part of the forthcoming monument . Basel, courtesy Griselda Pollock. [12] See Marianne Hirsch, The Generation of Postmemory Writing and Visual wizualnych. Znana ze swoich teoretycznych i metodologicznych methodological innovations and interpretations of historical Dyptyk, proszek grafi towy, węgiel, pigmenty suche, woda, żywica na papierze Proszek grafi towy, pastel, żywica, woda na papierze, 30 1⁄2 × 24 cm, zdjęcie Jean W Shrouds-Całuny (2012) artystka stworzyła choreografi ę i sfi l- fi lmed from an airplane local women performing silent gestures w jadącym autobusie w New Delhi w 2012 roku, która zmarła wskutek politics of remembrance and points to the near absence of monu- Pauline Boty i Rosalyn Drexler („Oxford Art Journal”, 2007). 2010), and author of “Pop’s Ladies and Bad Girls: Axell, Pauline (27 maja – 31 lipca 2021) oraz autorką artykułów naukowych, apexart, New York (27 May– 31 July 2021) and author of scholarly photography Jean Vong, courtesy the artist. Strona 61 (poniżej) | Page 61 (below) Strony 78–89 | Pages 78–89 Weiss nawiązują do historii lamentu jako archaicznej formy muzyki Weiss’ attention to expressive modalities that eclipse language [12] Marianne Hirsch, The Generation of Postmemory Writing and Visual Culture Culture after the Holocaust, New York: Columbia University Press, 2012. Strona 18 [poniżej] | Page 18 [below] ryżowym, 183 × 100 cm każdy panel, zdjęcie Jean Vong, dzięki uprzejmości additional pages for Strona 40 (poniżej) | Page 40 (below) Vong, dzięki uprzejmości artystki | Graphite powder, pastel, resin, water on paper, mowała z samolotu kobiety wykonujące milczące gesty lamentacji of lamentation on the abandoned site of the former German odniesionych obrażeń. W odpowiedzi na ten akt przemocy, który ments dedicated to women. after the Holocaust, New York 2012, Columbia University Press. innowacji oraz interpretacji sztuki dawnej i współczesnej, fi lmu and contemporary art, fi lm and cultural theory, Pollock has Wybrane projekty kuratorskie obejmują: Sophia Petrides: No Hope Boty and Rosalyn Drexler” (Oxford Art Journal, 2007). Select m.in. w In Search of Archives, red. Sarah Dornholf i Nadia Sabri articles, including in In Search of Archives, eds. Sarah Dornholf Wewnętrzna Przednia Okładka | Inside Front Cover Monika Weiss, Nirbhaya, 2021– Monika Weiss. Drawing Room (Achea Rheon), 2003 Monika Weiss, Nirbhyaya, 2021 i poezji. Odnoszą się także do zbiorowych form lamentu wykony- [13] Monika Weiss, ‘Notes on Wrath’ (2015). See http://www.monika-weiss. Monika Weiss, Ennoia, 2002 artystki | Diptych, graphite powder, charcoal, dry pigments, water, resin on rice 12 × 9 1⁄2 inches, photography Jean Vong, courtesy the artist. has encouraged her to explore lament, an archaic form of music Monika Weiss, Nirbhyaya, 2021 Renderowanie przyszłego pomnika Nirbhaya, polska lokalizacja: Park Rzeźby, Papier, pigmenty, performance artystki, uczestniczące dzieci, symultaniczna Kadry fi lmowe, limitowana edycja C-print, 1 z 3 + 2AP, wymiary zmienne. Film jest na terenie opuszczonego terenu byłego niemieckiego obozu koncen- concentration camp for Jewish women in what is now Zielona wywołał globalne oburzenie, Two Laments (19 Cantos) oskarżają Weiss’ fi rst permanent outdoor project Nirbhaya, a monu- [13] Monika Weiss, Notes on Wrath (2015), [online] http://www.monika-weiss.com/ com/articles/studio_writings/243 i teorii kultury, Pollock rzuciła wyzwanie własnej dyscyplinie. Jej challenged her own discipline. Her book Old Mistresses: Women, For Death (Ateny, Art Cinema Aavora, 2017) i Carolee Schneemann: curatorial projects include Sophia Petrides: No Hope for Death (Berlin 2021, Archive Books) i African Arts. and Nadia Sabri (Berlin: Archive Books, 2021) and African Arts. Limitowana edycja C-print, 3 z 3 + 2 AP, 51 × 76 cm, w kolekcjach prywatnych, paper, 72 × 39 inches each panel, photography Jean Vong, courtesy the artist. wanego tradycyjnie przez kobiety jako symboliczny sprzeciw wobec and poetry. Her practice refers to collective forms of lamentation Kadr fi lmowy, limitowana edycja C-print, 1 z 3 + 2AP, wymiary zmienne. Film jest Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku | Rendering of the forthcoming monument projekcja wideo, kompozycja dźwiękowa, fotografi a Carlton Bright, dzięki częścią planowanego pomnika Nirbhaya | Film stills, limited edition C-print, 1 of 3 + Strona 141 | Page 141 articles/studio_writings/243 [dostęp: 4 lutego 2021]. dzięki uprzejmości artystki | Limited edition C-print, 3 of 3 + 2 AP, 20 x 30 in, tracyjnego dla Żydówek w Zielonej Górze. Wolontariuszki pozo- Góra, Poland. The volunteers would leave black scarfs on the selektywną politykę pamięci oraz wskazują na bliski brak pomników ment to victims of gender-based violence named after Singh, książka Old Mistresses: Women, Art and Ideology, której współau- Art and Ideology, co-authored with Rozsika Parker (1981), just I n fi n i t y K i s s e s (The Merchant House, Amsterdam, 2015), a także (Athens, Art Cinema Aavora, 2017), Carolee Schneemann: Nirbhaya uprzejmości artystki i Whitney Museum of American Art, Nowy Jork | Paper, 2AP, dimensions variable. The fi lm is part of the forthcoming monument Nirbhaya. Strona 111 | Page 111 Monika Weiss, Water Drawings XI, 2019 [14] Kalliopi Minioudaki, ‘Nirbhaya(s)’s Double Lament in Unforgetting and częścią planowanego pomnika Nirbhaya | Film still, limited edition C-print, 1 of 3 + , Polish location: Sculpture Park, Centre of Polish Sculpture in Orońsko. in private collections, courtesy the artist. masowego cierpienia spowodowanego wojną. Lament stanowi dla traditionally performed by women as a symbolic resistance to pigments, performance by the artist , participating children, simultaneous video Monika Weiss, Nirbhyaya, 2021 Proszek grafi towy, pastel, żywica, woda na papierze, 30 1⁄2 × 24 cm, zbliżenie, stawiły w ruinach obozu czarne chusty, podkreślając brak obecności ruins of the camp, marking the absence of the women who died poświęconych kobietom. is built through recurring elements of the artist’s aesthetic [14] Kalliopi Minioudaki, Podwójny lament Nirbhayi, by odzapomnieć Protest’, in Nirbhaya, op. cit., 99–111. torką jest Rozsika Parker (1981), wydana ponownie w 2020, jest republished in 2020, is a still relevant and radical critique of art wystawy sztuki wideo i performance w Centrum Kultury Fundacji I n fi n i t y K i s s e s (The Merchant House, Amsterdam, 2015), and 2AP, dimensions variable. The fi lm is part of the forthcoming monument Nirbhaya. Strona 90 | Page 90 Strona 21 | Page 21 Strony 42 & 43 | Pages 42 & 43 projection, sound composition, photography Carlton Bright, courtesy the artist Kadr fi lmowy, limitowana edycja C-print, 1 z 3 + 2AP, wymiary zmienne. Film jest zdjęcie Jean Vong, dzięki uprzejmości artystki | Graphite powder, pastel, resin, artystki bezpośredni wyraz zbiorowej pamięci i wyjątkową formę the widespread su ering caused by war. For Weiss, lamenta- i zaprotestować, tłum. Izabela Suchan, w: Nirbhaya, op. cit., s. 99–111 Monika Weiss, Nirbhaya, 2021- tych kobiet, które w tych ruinach zginęły. Uaktywniając opuszczone in those ruins. Activating abandoned and forgotten sites of Nirbhaya, pierwszy stały projekt publiczny artystki, to pomnik vocabulary. A water-fi lled vessel holds a video projection of a wciąż aktualną i radykalną krytyką historii sztuki i jej kanonu, sele- history and its gender-selective canon. It has become a classic Stavros Niarchos w Atenach (2015–2018). video and performance exhibitions at the Stavros Niarchos Strona 4 | Page 4 Caravaggio, Złożenie do grobu| The Entombment of Christ, 1603–1604 Monika Weiss, Nirbhyaya, 2021 and Whitney Museum of American Art, New York. częścią planowanego pomnika Nirbhaya | Film still, limited edition C-print, 1 of 3 + water on paper, 12 × 9 1⁄2 inches, close-up, photography Jean Vong, courtesy wokano-muzyczno-liryczną, przez pryzmat której nawiguje historie tion forms both an immediate expression of collective memory Renderowanie przyszłego pomnika Nirbhaya, polska lokalizacja: Park Rzeźby, Monika Weiss, Nirbhyaya, 2021– Olej na płótnie, 300 × 203 cm, Pinakoteka Watykańska, dzięki uprzekmości Kadr fi lmowy, limitowana edycja C-print, 1 z 3 + 2AP, wymiary zmienne. Film jest 2AP, dimensions variable. The fi lm is part of the forthcoming monument Nirbhaya. the artist. i zapomniane miejsca traum, twórczość Moniki Weiss można trauma, Weiss’ practice can be compared to the work of Doris ofi ar przemocy na tle płciowym nazwany imieniem Singh, który female fi gure dressed in black robes who morphs into the bodies ktywnego pod względem płci. Publikacja ta stała się klasycznym text in feminist art history, as has her book, Vision and Di erence: Foundation Cultural Center in Athens (2015–2018). Strona 62 | Page 62 Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, lokalizacja w USA zostanie ogłoszona przemocy. W zorganizowanej w Centrum Sztuki Współczesnej and a unique vocal-musical-poetic form, which she marshals Renderowanie przyszłego pomnika Nirbhaya, polska lokalizacja: Park Rzeźby, Griseldy Pollock | Oil on canvas, 118 × 80 inches, Vatican Pinacoteca, courtesy częścią planowanego pomnika Nirbhaya | Film still, limited edition C-print, 1 of 3 + Monika Weiss, Koiman II (Years Without Summers), 2017 wkrótce, dzięki uprzejmości artystki i Lamar Johnson Collaborative | Rendering Strona 114 | Page 114 Strona 143 | Page 143 porównać do twórczości Doris Salcedo, dla której przedmioty stają Salcedo, who considers material objects as memory carriers and składa się z powtarzających się elementów artystycznego języka of multiple women performing slow gestures of lamentation. tekstem w feministycznej historii sztuki, podobnie jak jej wcześ- Femininity, Feminism and Histories of Art (1988). Developing EULALIA DOMANOWSKA jest historyczką sztuki, krytyczką Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku | Rendering of the forthcoming monument Griselda Pollock. 2AP, dimensions variable. The fi lm is part of the forthcoming monument Nirbhaya. Zamek Ujazdowski wystawie Sustenazo w 2010 roku Monika Weiss to navigate histories of violence. In Sustenazo (2010), the artist Nirbhaya, Polish location: Sculpture Park, Centre of Polish Sculpture in Orońsko. Kadr fi lmowy, limitowana edycja C-print, 1 z 3 + 2AP, wymiary zmienne, dzięki of the forthcoming monument Nirbhaya, Polish location: Sculpture Park, Centre of Monika Weiss, Two Laments (Canto 3), 2015 Artystka pracująca nad jej Metamorphosis w Experimental Media Arts EMA, się nośnikami pamięci oraz znacznikami przemocy. Podobnie jak signifi ers of violence. Shrouds-Całuny, like Sustenazo, attended Moniki Weiss. Do wnętrza wypełnionego wodą naczynia rzutowany She then morphs into a tree trunk, a transformation that is under- niejsza publikacja Vision and Di erence: Femininity, Feminism and transdisciplinary approaches to contemporary art and its new sztuki, kuratorką ponad 100 wystaw w Polsce i Europie oraz wykła- EULALIA DOMANOWSKA is an art historian, art critic, Strony 22 & 23 | Pages 22 & 23 Strona 45 | Page 45 uprzejmości artystki I Harvestworks, Nowy Jork | Film still, limited edition C-print, Polish Sculpture in Orońsko, US location to be announced soon, courtesy the artist Kadry fi lmowe, limitowana edycja, 1 z 3 + 2AP, wymiary zmienne, performerka University of Arkansas, 2021, zdjęcie Adam Hogan | The artist working on her obrała za swoją materię twórczą historię instytucji, niegdyś Szpitala responded to the forced expulsion of patients and medical sta Strona 7 | Page 7 Monika Weiss, Two Laments (Canto 1), 2015 Sustenazo, także Shrouds-Całuny poświęcone były miejscu „post- to a site of ‘postmemory’ defi ned by the scholar Marianne Hirsch jest fi lm ukazujący ubraną w czarne draperie kobietę, która powoli scored by Weiss’ sound composition based on her piano impro- Histories of Art (1988). Rozwijając transdyscyplinarne podejście forms and media, she is recognized as a major infl uence in femi- dowcą akademickim. Była dyrektorką Centrum Rzeźby Polskiej and curator of over 100 exhibitions in Poland and Europe, and Sandro Botticelli, Tragedia Lukrecji, 1496–1504, tempera i olej na drewnie, 1 of 3 + 2AP, dimensions variable, courtesy the artist and Harvestworks, New York. and Lamar Johnson Collaborative. Priyanka Bhardwaj | Film stills, limited edition C-print, 1 of 3 + 2AP, dimensions Metamorphosis at Experimental Media Arts EMA, University of Arkansas, 2021, Ujazdowskiego, z którego armia niemiecka wypędziła pacjentów from the Ujazdowski Hospital in Warsaw, Poland, now a contem- Kadr fi lmowy, limitowana edycja C-print, 1 z 3 + 2AP, wymiary zmienne. Film jest Kadr fi lmowy, limitowana edycja C-print, 1 z 3 + 2AP, wymiary zmienne | Film still, 83.8 × 176.8 cm, Muzeum Isabeli Stewart Gardner w Bostonie, dzięki uprzejmości variable, performer Priyanka Bhardwaj. photography Adam Hogan. do sztuki współczesnej oraz jej nowych form i mediów, Pollock jest nist theory, feminist art history and gender studies. In March Strony 64 & 65 | Pages 64 & 65 Strona 91 | Page 91 pamięci” („postmemory”), rozumianego przez Marianne Hirsch as the residue of historical trauma within the contemporary przemienia się w postacie innych kobiet. Następnie, wykonując visations. The slow, almost sparse melodies are evocative of the w Orońsku w latach 2016–2019. Członek organizacji AICA i IKT academic lecturer. She was director of the Centre of Polish częścią planowanego pomnika Nirbhaya | Film still, limited edition C-print, 1 of 3 + limited edition C-print, 1 of 3 + 2AP, dimensions variable. Griseldy Pollock | Sandro Botticelli, The Tragedy of Lucrecia, 1496–1504, Isabella i personel medyczny w 1944 roku. Wystawa s i t e - s p e c i fi c obejmowała porary art centre, by the German Army in 1944. The site-specifi c Monika Weiss, Shrouds (Aerial Photography Series # 2), 2012 Monika Weiss, Nirbhyaya, 2021 Strona 115 | Page 115 Strona 146 | Page 146 [12] [12] uznana jako jedna z najważniejszych teoretyczek w dziedzinie 2AP, dimensions variable. The fi lm is part of the forthcoming monument Nirbhaya. Stewart Gardner Museum, Boston 33.0 × 69.6 inches, courtesy Griselda Pollock. jako pozostałość historycznej traumy we współczesnym świecie . moment. Shrouds-Całuny further explored the relationship powolne gesty lamentacji, ulega przemianie w pień drzewa. Transfor- sounds of nature: the hollow sounds of a forest, howling wind or 2020, Pollock was named as the 2020 Holberg Prize Laureate for (Stowarzyszenia Kuratorów Sztuki Współczesnej). Redaktorka Sculpture in Orońsko in the years 2016-2019. Member of the Strona 25 | Page 25 Two Laments (Canto 4) Selected Exhibitions List Limitowana edycja C-print, 76 × 127 cm, 1 z 3 + 2 AP, na podstawie Kadry fi lmowe, limitowana edycja C-print, 1 z 3 + 2AP, wymiary zmienne. Film jest Monika Weiss, , 2015 Artystka pracująca w jej pracowni na Brooklynie, 2021, zdjęcie Paul Takeuchi | The wideo Sustenazo (Lament II), które rozpoczęło się nałożonymi na intervention included a video titled Sustenazo (Lament II) that Nirbhaya Praca naświetlała także rozłam między ciałem jako miejscem between the body envisioned as a site of memory, pain, empathy macji towarzyszy kompozycja dźwiękowa Moniki Weiss oparta na drops of water. For the sarcophagus-like vessel, Weiss doubled feministycznej teorii, historii sztuki oraz gender studies. W marcu her ground-breaking contributions to feminist art history and naczelna Kwartalnika Rzeźby „Orońsko” w latach 2016–2019. Association of Contemporary Art Curators, she has been the Strona 8 | Page 8 Monika Weiss, , 2021 Strony 46 & 47 | Pages 46 & 47 projektu publicznego, w którym artystka zaprosiła miszkanki Zielonej Góry do częścią planowanego pomnika Nirbhaya | Film stills, limited edition C-print, 1 of 3 + Kadry fi lmowe, limitowana edycja, 1 z 3 + 2AP, wymiary zmienne, performerka artist working in her Brooklyn studio, 2021, photography Paul Takeuchi. siebie obrazami przedstawiającymi performerkę z zamkniętymi opened with two superimposed views of a female performer mov- Monika Weiss, Arch (Vessel), 2018 Kadr fi lmowy, limitowana edycja C-print, 1 z 3 + 2AP, wymiary zmienne. Film jest Monika Weiss, Nirbhyaya, 2021 wykonania gestów lamentu na terenie byłego niemieckiego obozu koncentracyjnego 2AP, dimensions variable. The fi lm is part of the forthcoming monument Nirbhaya. Vinita Dasgupta | Film stills, limited edition C-print, 1 of 3 + 2AP, dimensions 2020 roku Pollock została laureatką nagrody Holberga za przeło- cultural studies. Griselda Pollock is now professor emerita at Nirbhaya Strona 149 | Page 149 pamięci, bólu i empatii a kartografi cznym odwzorowywaniem prze- and the camera’s mapping of space from an aerial perspective improwizacjach fortepianowych artystki. Powolne, skąpe melodie the shape of India Gate, an arch-shaped colonial monument Inicjatorka i organizatorka międzynarodowej konferencji naukowej editor-in-chief of the quarterly Kwartalnik Rzeźby “Orońsko” Proszek grafi towy, węgiel, pigmenty suche, woda na papierze ryżowym, 100 × 184 częścią planowanego pomnika | Film still, limited edition C-print, 1 of 3 + Kadr fi lmowy, limitowana edycja C-print, 1 z 3 + 2AP, wymiary zmienne. Film jest w Gruenbergu, obecnie opuszczonym i zrujnowanym miejscu w Zielonej Górze. variable, performer Vinita Dasgupta. oczami poruszającą się powoli do przodu i do tyłu. Jej gesty wyrażały ing slowly backward and forward, her eyes closed. Her gestures Nirbhaya Strony 92–93 | Pages 92–93 Monika Weiss, Koiman, 1998 strzeni przez kamerę, w którym nie ma miejsca na żywe doświad- that eclipses lived experience. As such, it built on Weiss’ early przywołują odgłosy natury: głuchy szmer lasu, wyjący wiatr czy mowy wkład w feministyczną historię sztuki i kulturoznawstwo. the University of Leeds where she taught for 43 years. She has „Rzeźba dzisiaj” od 2016 roku. Studia z zakresu języka szwedzkiego, (2016–2019). Since 2016, she is founder and main organizer of cm, zdjęcie Jean Vong, dzięki uprzejmości artystki | Graphite powder, charcoal, 2AP, dimensions variable. The fi lm is part of the forthcoming monument . częścią planowanego pomnika Nirbhaya | Film still, limited edition C-print, 1 of 3 + Czarne płótno, fotografi a lotnicza i wideo, kompozycja dźwiękowa. Dzięki built by the British in Delhi, placing it on the ground to undo the Renderowanie przyszłego pomnika Nirbhaya, polska lokalizacja: Park Rzeźby, Strona 116 | Page 116 Instalacja site-specifi c: beton, zużyty olej silnikowy, projekcja wideo, pomalowana ponadczasową formę lamentu. Monika Weiss podwoiła postać kobiety, embodied the timeless expression of lament. Weiss employed dig- dry pigments, water on rice paper, 39 × 72 inches, photography Jean Vong, 2AP, dimensions variable. The fi lm is part of the forthcoming monument Nirbhaya. uprzejmości artysty i BWA Zielona Góra | Limited edition C-print, 30 × 50 inches Griselda Pollock jest obecnie emerytowanym profesorem na published 22 monographs, with four more forthcoming. Her most Strona 26 (po lewej) | Page 26 (on the left) Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, lokalizacja w USA zostanie ogłoszona Monika Weiss, Lethe Room, 2004 ziemią, kompozycja dźwiękowa, Space 1181, Atlanta, Georgia. | Site-specifi c czenie. Shrouds-Całuny stanowiły kontynuację poszukiwań artystki interest in the tension between embodied presence and its fi lmic spadające krople wody. Pomnik ma formę sarkofagu składającego heroic verticality of public forms of commemoration. The water sztuki szwedzkiej, muzeologii, etnologii oraz sztuki gender na the international scholarly conference Sculpture Today. In the courtesy the artist. (76 × 127 cm) 1 of 3 + 2 AP, based on public project in which the artist and invited używając montażu fi lmowego, kontynuując tym samym wcześniejsze ital editing to ‘double’ the female body, building upon her earlier Aby Warburg, Tablica 42: Formuła patosu lamentacji, 1929, w Mnemosyne Bilder Strona 51 | Page 51 wkrótce, dzięki uprzejmości artystki | Rendering of the forthcoming monument Plaster, metal, drewno, papier, motor, performance artystki, 317 1⁄2 × 234 × 152 cm, installation: cast-concrete, used motor oil, projected video, painted dirt, sound związanych z konfl iktem między doświadczeniem cielesności representation. się z podwojonego kształtu India Gate, kolonialnego pomnika and Weiss’ montage of the recorded footage perform the work Uniwersytecie w Leeds, gdzie wykładała przez 43 lata. Opublikowała recent monograph is Charlotte Salomon in the Theatre of Memory Uniwersytecie w Umeå w Szwecji. Obecnie specjalistka ds. sztuki years 2002–2006 Domanowska conducted research in Swedish local women to perform gestures of lament on the site of the former German prace, w których także odnosiła się do płynności granic „ja”. Jednak artistic inquiries into the ever-shifting boundaries of the ‘self’’. Strona 11 | Page 11 Atlas Leidenpathos, dzięki uprzejmości Griseldy Pollock | Aby Warburg, Plate 42: Monika Weiss, Nirbhyaya, 2021 Nirbhaya, Polish location: Sculpture Park, Centre of Polish Sculpture in Orońsko, widok instalacji jako części wystawy retrospektywnej Five Rivers w Lehman composition, Space 1181, Atlanta, Georgia. The Pathos formula of Lamentation concentration camp in Gruenberg, now abandoned and ruined site in Zielona Góra, a fi lmową reprezentacją ciała. The rupture between the aerial, fl at view of a city and the w kształcie łuku zbudowanego przez Brytyjczyków w Delhi, przeci- of an eternal mirroring, overlaying the morphing female fi gure 22 monografi e, a cztery kolejne zostaną opublikowane wkrótce. (Yale University Press, 2018). w Politechnice Białostockiej. Interesuje się zwłaszcza sztuką language, museology, ethnology and gender art at the University Monika Weiss, Nirbhaya X, 2020 , 1929 in Mnemosyne Bilder Atlas Leidenpathos, Kadr fi lmowy, limitowana edycja C-print, 1 z 3 + 2AP, wymiary zmienne. Film jest US location to be announced soon, courtesy the artist. College Art Gallery, CUNY, 2005–2006, kurator: Susan Hoeltzel, zdjęcie Hermann Poland. Black cloth, aerial photography and video, sound composition. Courtesy Strona 153 | Page 153 Lament II to praca, która nakreśliła nowy obszar dociekań etycznych Lament II, however, opened up a new terrain of ethical inquiry Proszek grafi towy, pigmenty suche, pastel na papierze, 30 1⁄2 × 24 cm, zbliżenie, courtesy Griselda Pollock. częścią planowanego pomnika Nirbhaya | Film still, limited edition C-print, 1 of 3 + Feldhaus, dzięki uprzejmości artystki i Remy Toledo Gallery | Polypropylene, Także fi lm Wrath (2015) opiera się na napięciu między bezo- embodied experiences of women in public spaces structures wstawiając horyzontalność wysokim i heroicznym publicznym with the shadows of viewers in a gesture that refuses closure Jej najnowsza monografi a to Charlotte Salomon w Teatrze Pamięci nowoczesną i współczesną, sztuką w przestrzeni publicznej, sztuką of Umeå, Sweden. She is currently an art specialist at the the artist and BWA Zielona Góra. Strona 94 | Page 94 Portret artystki, 2021, zdjęcie Paul Takeuchi | Portrait of the artist, 2021, oscylujących wokół relacji między „ja” i „inny” w procesach upamię- that focuses on the relationship between the ‘self’ and the ‘other’ zdjęcie Jean Vong, dzięki uprzejmości artystki | Graphite powder, dry pigments, 2AP, dimensions variable. The fi lm is part of the forthcoming monument Nirbhaya. fi berglass, water, projected video, sound, 125 × 92 × 60 inches, view of the Strona 26 (po prawej) | Page 26 (on the right) Monika Weiss, Dafne II (for Nirbhaya), 2020 photography Paul Takeuchi. sobowym przedstawieniem przestrzeni miasta z lotu ptaka Weiss’ video Wrath (2015), which simultaneously marks a formom upamiętniania. Zarówno woda, jak i montaż nagranego and a sublimation of memory. This multiplication of bodies (Yale University Press, 2018). DR MARK MCDONALD is curator of drawings and prints at the w krajobrazie i parkami rzeźby. Białystok University of Technology, investigating modern and pastel on paper, 12 × 9 1⁄2 inches, photography Jean Vong, courtesy the artist. Strona 66 | Page 66 installation as part of the retrospective exhibition Five Rivers at the Lehman College tniania. Unikając bezpośrednich narracji w swojej twórczości, artystka in processes of remembrance. Resisting the articulation of direct Bernini, Apollo i Daphne, 1622–1625, Galleria Borghese, Rzym, dzięki uprzejmości Strony 52 & 53 | Pages 52 & 53 Suchy pigment, proszek grafi towy, woda i żywica na papierze ryżowym, Monika Weiss, Drawing Lethe, 2006 Art Gallery (CUNY), curated by Susan Hoeltzel, photography Hermann Feldhaus, Strona 154 | Page 154 a ucieleśnionymi doświadczeniami kobiet w przestrzeni publicznej. shift from the artist’s focus on the traumatic histories of the materiału fi lmowego spełniają funkcję wiecznego odzwierciedlania, allows for an intersubjective relation to emerge, activating what Metropolitan Museum of Art, New York. He joined the Met in contemporary art, art in public space, and art in the landscape Strona 12 | Page 12 Griseldy Pollock | Bernini, Apollo and Daphne, 1622–1625, Galleria Borghese, Monika Weiss, Dafne (for George Floyd I), 2020 183 × 100 cm, zdjęcie Jean Vong, dzięki uprzejmości artystki i Centrum Rzeźby połączyła wspomnienia ocalałej pacjentki szpitala z recytacją tekstów narratives in her work, Weiss intertwined the oral recollections Tymczasowy projekt publiczny na terenie Winter Garden World Financial Center, courtesy the artist and Remy Toledo Gallery. Artystka wraz z projekcją swojej pracy Two Laments (Canto 4), 2015, w swojej DR MARK MCDONALD Monika Weiss, Two Laments (Canto 9), 2017 Rome, courtesy Griselda Pollock. Proszek grafi towy, węgiel, pigmenty suche, woda, żywica na papierze ryżowym, Polskiej w Orońsku | Dry pigment, graphite powder, water and resin on rice paper, Praca ta stanowi także moment w twórczości Moniki Weiss, kiedy Second World War to the more recent past. Opening with a view gdy cienie widzów nakładają się na przemieniającą się kobiecą Kalliopi Minioudaki has called ‘audiovisual temporal sites of jest kuratorem rysunku i grafi ki 2014 after working at the British Museum, London. His interests BUZZ SPECTOR to artysta i pisarz, który niedawno przeniósł and sculpture parks. w pobliżu Ground Zero, białe płótno, węgiel, grafi t, kompozycja dźwiękowa, pracowni, 2021, performerka: Vinita Dasgupta, zdjęcie Paul Takeuchi | Artist Johanna Wolfganga von Goethego, pisarza czczonego przez reżim of a Polish woman survivor of the expulsion, alongside recitations Kadr fi lmowy, limitowana edycja C-print, 1 z 3 + 2AP, wymiary zmienne | Film still, 183 × 100 cm, zbliżenie, zdjęcie Jean Vong, dzięki uprzejmości artystki | Graphite 72 × 39 inches, photography Jean Vong, courtesy the artist and Centre of Polish Strona 120 | Page 120 Strona 28 | Page 28 performance artystki, zaproszeni przechodnie, dzięki uprzejmości artystki i The (HG to approve) w Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku. Dołączył do MMA embrace Renaissance and early modern European graphic art, limited edition C-print, 1 of 3 + 2AP, dimensions variable. and the projection of her work Two Laments (Canto 4), 2015, in her studio, 2021, artystka rozszerzyła pole swoich interwencji poza historie drugiej of Tehran that is overlaid with the shadow of a young Iranian postać. Tym samym proces upamiętniania nie kończy się na materii transcultural and transhistorical grief that, unmoored from się do północnej części stanu Nowy Jork. Rysowanie było ważne Nirbhyaya powder, charcoal, dry pigments, water, resin on rice paper, 72 × 39 inches, Sculpture in Orońsko. Krzysztof Wodiczko, Łuk Triumfalny: Światowy Instytut Zniesienia Wojny, 2010, nazistowski, oraz fragmentami lamentacji w wykonaniu Anthony Roth of passages from Johann Wolfgang von Goethe, a writer revered Monika Weiss, , 2021 Drawing Center, Nowy Jork | Public ephemeral project on the site of the World performer: Vinita Dasgupta, photography Paul Takeuchi. [14] photography Jean Vong, courtesy the artist. fot. / fot. © Krzysztof Wodiczko, dzięki uprzejmości Galerie Lelong & Co., Nowy wojny światowej na rzecz bliższej przeszłości. Pierwsze sekwencje woman architect, Wrath traces the vulnerability of the female pomnika, nie dochodzi do sublimacji pamięci. Powielenie kobiecych their site-specifi city, can resonate everywhere’. The global w 2014 roku, wcześniej pracował w British Museum w Londynie. Latin American printmaking and contemporary art, and he has w jego pracy studyjnej od początku jego kariery. Spector ukazuje BUZZ SPECTOR is an artist and writer who recently moved to Strona 15 | Page 15 Kadr fi lmowy, limitowana edycja C-print, 1 z 3 + 2AP, wymiary zmienne. Film jest Financial Center Winter Garden, in proximity to Ground Zero, white cloth, charcoal, Strona 97 | Page 97 Costanzo. Proces komponowania muzyki włączył użycie programów by the Nazi regime, narrated by German speakers, and fragments Nirbhaya Jork. | Krzysztof Wodiczko, Arc de Triomphe: World Institute for the Abolition of Strona 158 | Page 158 Jego zainteresowania obejmują renesansową i wczesnonowożytną published widely in these areas. Mark has curated exhibitions system systematyczne stron papieru w wielu swoich pracach, Monika Weiss, Dafne IX (for Nirbhaya), 2020 częścią planowanego pomnika | Film still, limited edition C-print, 1 of 3 + Strona 54 | Page 54 graphite, sound composition, performance by the artist, invited pedestrians, Monika Weiss, Wrath, 2015 Wrath to widok Teheranu, na który nakłada się cień młodej irańskiej body in urban spaces. The artist has continued addressing this postaci w Nirbhayi kreuje intersubiektywną relację uruchamiając to, resonance of Weiss’ profoundly a ective practice is testament upstate New York. Drawing has been important to his studio Nirbhaya War, 2010, fot. / photo © Krzysztof Wodiczko, courtesy Galerie Lelong & Co., Widok pracy artystki Anamnesis II (2013), instalacja: biała tkanina, grafi t, węgiel, cyfrowych, za pomocą których artystka przemieniła nagrane uprze- of laments performed by Anthony Roth Costanzo. The process of Suchy pigment, proszek grafi towy, woda i żywica na papierze ryżowym, 2AP, dimensions variable. The fi lm is part of the forthcoming monument . Monika Weiss, Nirbhaya III, 2017 courtesy the artist and The Drawing Center, New York. Kadry fi lmowe, limitowana edycja C-print, 1 z 3 + 2AP, zmienne wymiary, projekcja architektki, przywołujący kruchość kobiecego ciała w przestrzeni concern in Two Laments (19 Cantos) (2015–2020), a series of co Kalliopi Minioudaki nazwała „audiowizualnymi, doczesnymi to the artist’s desire to reimagine the world from a transregional grafi kę europejską, grafi kę latynoamerykańską oraz sztukę współ- at the British Museum, the Museo del Prado, the Metropolitan w których krawędzie stają się liniami. Oprócz pracy twórczej practice from the beginning of his career, and Spector describes 183 × 100 cm, zdjęcie Jean Vong, dzięki uprzejmości artystki i Centrum Rzeźby New York. performans artystki, zaproszone lokalne performerki, projekcja wideo, kompozycja Strona 30 | Page 30 Suchy pigment, żywica, grafi t, węgiel, tusz i ołówek na papierze 76 × 58 1⁄2 cm, fi lmu 4K, dźwięk i cisza czas trwania: 10 min. 16 sek., edycja 3+2 AP, reżyseria, dnio przeczytane słowa i zaśpiewane frazy muzyczne, stwarzając composing included the use of digital programs with which the Polskiej w Orońsku | Dry pigment, graphite powder, water and resin on rice paper, Strona 69 | Page 69 dźwiękowa, w ramach wystawy Sny i rozum — 500 lat po Leonardzie da Vinci, 2019, miejskiej. Monika Weiss kontynuuje tę tematykę w Two Laments nineteen fi lms, and in the ongoing project Nirbhaya begun in 2015. miejscami transkulturowego i transhistorycznego smutku, które— feminist perspective. czesną—dziedziny w których publikował swoje książki. McDonald Museum of Art, among others. Publications include, among many Spector jest pisarzem krytycznym, którego eseje i recenzje ukazały the systematic page tearing in many of his works with paper Michał Anioł, Pietà, 1498-1499, marmur, wysokość 174 cm. Bazylika św. Piotra zdjęcie Jean Vong, dzięki uprzejmości artystki | Dry pigment, resin, graphite, choreografi a, fi lmowanie, montaż i skomponowanie przez artystkę, performerka Strona 121 | Page 121 72 × 39 inches, photography Jean Vong, courtesy the artist and Centre of Polish Monika Weiss, Sustenazo (Nosze), 2010 curator: Paulo Almeida, w museum Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytet Porto, nową wielowarstwową kompozycję dźwiękową, która zmienia słowa artist transformed previously recorded words and musical phras- w Rzymie, dzięki uprzejmości Griseldy Pollock | Michelangelo, Pietà, 1498–1499, charcoal, ink and pencil on paper 30 × 23 inches, photography Jean Vong, ruchu Parisa Hashemean, głos: Shirin Rastin | Film stills, limited C-print edition, Monika Weiss, Nirbhyaya, 2021 [3] Metamorphosi, 2021 [X] XXX (19 Cantos) (2015–2020), serii dziewiętnastu fi lmów, oraz w rozpo- These works are structured through an overlaying of images nawet przeniesione gdzie indziej—nie pokrywają się warstwą był kuratorem wystaw w wielu instytucjach, w tym w British others, The Print Collection of Ferdinand Columbus: 1488–1539 się w „Afterimage”, „American Craft”, „Artforum” i „Art on Paper”, as edges becoming lines. In addition to artmaking, Spector is Sculpture in Orońsko. Tryptyk, panel 190 1⁄2 × 56 cm każdy panel, węgiel, grafi t na papierze ryżowym, kolekcja FBAUP Muzeum | View of the artist work Anamnesis II (2013), installation: i melodie w jednolity, pełen kakofonii, dźwięk lamentu. marble, 174 cm high. St. Peter in Rome, courtesy Griselda Pollock. courtesy the artist. 1 of 3 + 2AP, dimensions variable, 4K fi lm projection, sound & silent, duration: Kadr fi lmowy, limitowana edycja C-print, 1 z 3 + 2AP, wymiary zmienne. Film jest es, creating a new multi-layered sound composition that turned [14] fotografi a Bartosz Górka, kolekcja Centrum Sztuki Współczesnej Zamek white fabric, graphite, charcoal, the artist performance, invited local women czętym w 2015 roku projekcie Nirbhaya. Prace te zbudowane są and voices of di erent women. In Wrath, a silent Iranian woman mchu, lecz mogą dalej rezonować w innych miejscach” . Globalny Museum, Museo del Prado, Metropolitan Museum of Art. Jest (Mitchell Prize for Art History), a six-volume publication of the a także w wielu innych magazynach i czasopismach. Jest emery- a widely published critical writer whose essays and reviews have Strona 16 | Page 16 10 min. 16 sec., edition of 3 + 2 AP, directed, choreographed, fi lmed, edited and częścią planowanego pomnika Nirbhaya | Film still, limited edition C-print, 1 of 3 + W Sustenazo (Lament II) Monika Weiss zestawiła archaiczną, Strona 32 | Page 32 Strona 57 (powyżej) | Page 57 (above) Ujazdowski, Warszawa | Triptych, 75 × 22 inches each panel, charcoal, graphite performers, video projection, sound composition, as part of the exhibition Sonhos words and melodies into a unifi ed, cacophonic lament. Monika Weiss, Nirbhaya, 2021 composed by the artist, movement performer Parisa Hashemean, voice: 2AP, dimensions variable. The fi lm is part of the forthcoming monument Nirbhaya. metodą montażu fi lmowego i dźwiękowego obrazów i głosów wielu performs gestures of lamentation while another female voice wydźwięk głęboko afektywnej twórczości Moniki Weiss sprawia, autorem między innymi: The Print Collection of Ferdinand Columbus: print collection of Cassiano dal Pozzo, Alonso Berruguete. First towanym profesorem sztuki w Sam Fox School of Design & Visual appeared in Afterimage, American Craft, Artforum, and Art Monika Weiss, Nirbhyaya, 2021 Monika Weiss, Kordyan II, 2005 on rice paper, photography Bartosz Górka, collection Centre for Contemporary Art e Raciocínios — 500 anos depois de Leonardo da Vinci, 2019, curated by Paulo uniwersalną formę lamentu z archiwalnymi dokumentami nawiązu- Sustenazo (Lament II) juxtaposed the archaic form of lament Kadr fi lmowy, limitowana edycja C-print, 1 z 3 + 2AP, wymiary zmienne. Film jest Shirin Rastin. Kadr fi lmowy, limitowana edycja C-print, 1 z 3 + 2AP, wymiary zmienne. Film jest Ołówek, węgiel, strony z Pism Juliusza Słowackiego na papierze ryżowym, Ujazdowski Castle, Warsaw (xxxxxx) Strony 123 & 124 | Pages 123 & 124 Almeida at the Museum of Faculdade de Belas Artes University do Porto, collection kobiet. We Wrath, architektka w ciszy wykonuje gesty lamentacji, slowly recites verses in Farsi, written by the artist, that poetically że jej twórczość wyobraża świat na nowo, z transregionalnej i femini- 1488–1539 (Mitchell Prize for Art History), sześciotomowej publikacji Sculptor of Renaissance Spain (Eleanor Tufts Award) and most Arts w Washington University in St. Louis. on Paper, among many other magazines and journals. He is emer- częścią planowanego pomnika Nirbhaya | Film still, limited edition C-print, 1 of 3 + jącymi do wydarzeń historycznych, w tym niemieckimi mapami with documents drawn from the archive of a historical event, częścią planowanego pomnika Nirbhaya | Film still, limited edition C-print, 1 of 3 + 96 1⁄2 x 183 cm, zdjęcie Jean Vong, dzięki uprzejmości artystki | Pencil, charcoal, Monika Weiss, Nirbhyaya, 2021 of the FBAUP Museum. podczas gdy inny kobiecy głos powoli recytuje napisane przez refl ect the tension between urban spaces and women’s bodies. stycznej perspektywy. z kolekcji drukowanej Cassiano dal Pozzo, Alonso Berruguete. First recently, Goya’s Graphic Imagination. itus professor of art in the Sam Fox School of Design & Visual 2AP, dimensions variable. The fi lm is part of the forthcoming monument Nirbhaya. pages from Pisma by Juliusz Słowacki on rice paper, 38 x 72 inches, photography Kadry fi lmowe, limitowana edycja C-print, 1 z 3 + 2AP, wymiary zmienne. Film jest Europy Wschodniej z okresu drugiej wojny światowej oraz książkami including a German map of Eastern Europe from the war and 2AP, dimensions variable. The fi lm is part of the forthcoming monument Nirbhaya. artystkę wersy w języku perskim poetycko wyrażające napięcie Then, her fi gure becomes obscured (through the use of montage) Sculptor of Renaissance Spain (nagroda Eleanor Tufts), a ostatnio Arts at Washington University in St. Louis. Jean Vong, courtesy the artist. częścią planowanego pomnika Nirbhaya | Film stills, limited edition C-print, 1 of 3 + medycznymi sprzed 1945 roku. Mimo że twórczość artystki często pre-1945 medical books. While Weiss’ works are often triggered 2AP, dimensions variable. The fi lm is part of the forthcoming monument Nirbhaya. Goya’s Graphic Imagination.

154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169

4 1 4

166 167

Kolekcja Stała / Permanent Collection

Monika Weiss

NIRBHAYA Park Rzeźby / Sculpture Park Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku / Centre of Polish Sculpture

Wystawa / Exhibition Galeria Kaplica / Chapel Gallery 27 marca – 11 lipca 2021 / 27 March – 11 July 2021 Kuratorka / Curator: Weronika Elertowska

Katalog / Catalogue Monika Weiss NIRBHAYA Orońsko 2021

Autorzy tekstów / Authors of texts Griselda Pollock, Mark McDonald, Meena Alexander, Kalliopi Minioudaki, Buzz Spector, Eulalia Domanowska, Weronika Elertowska, Katarzyna Falęcka, Monika Weiss

Tłumaczenie / Translations Izabela Suchan, Katarzyna Falęcka

Redakcja tekstów w języku polskim / Polish language editor Halina Gajewska Redakcja tekstów w języku angielskim / English language editor Barry Keane

Fotografi e / Photographs Monika Weiss Studio, CSW Ujazdowski Castle, Warsaw, Galerie Lelong & Co., New York, Galerie Samuel Lallouz, Montreal, The Drawing Center, New York, BWA Zielona Góra, Kunsthaus Dresden, Leeds University (or, Griselda Pollock), Remy Toledo Gallery, New York, Harvestworks, New York, CEL-Kranzberg Arts Foundation, St. Louis, Lamar Johnson Collaborative. St, Louis – Chicago, Lehman College Art Gallery, New York, …..

Projekt grafi czny i skład / Graphic design and layout Irina Pavlova

Druk / Printed by

Wydawca / Publisher Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku ul. Topolowa 1, 26-505 Orońsko www.rzezba-oronsko.pl

ISBN 978-83-64653-30-8 Copyright by Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, autorzy tekstów i fotografowie / the authors of the texts and the and photographers

170 171 172