Anita Ramaker-Wilpshaar, Grote Machines in Het Grondverzet, Haar Grote Passie!

JAARGANG 17 | ZOMERNUMMER 2018 7

Anita Ramaker-Wilpshaar, grote machines in het grondverzet, haar grote passie!

HET BLAD VÁN, VÓÓR EN DÓÓR GRAMSBERGERS In dit nummer onder meer: Herman Kelder 6 geluidstechnicus van bekende tv-programma's

Rosalie Schonewille 8 samen met haar vriend Jonas naar Brazilië

Roelof Gerrits 16 eigenaar uniek museum De Rodihoeve

Anita Ramaker-Wilpshaar 18 fascinatie voor grote, bewegende machines

Hendrian en Nathalie van 't Hof-Verboon 20 nieuw aan de Anerveenseweg

Jantina Lennips-Smidt 22 de romantiek van het vroegere boerenleven

Coverfoto: Dianne de Goeijen

Uitgave: Stichting De Groene Gramsberger Redactieadres: Diny van der Veen-Koers, Eindredactie: Leen den Braber en Tjeerd Cuperus Verschijnt 11x per jaar Loozermars Noord 41, 7783 EH Gramsbergen, Tel. 0524 56 24 09 Fotografie: Monique Ballast-Meilink, Dianne de Goeijen, Natasja Haandrikman en Henk Beenen Niets uit deze uitgave mag worden gebruikt en/of openbaar gemaakt dmv druk, kopie of email: [email protected] Vormgeving: Geert Westerhof Art&Design op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het bestuur Internet: www.gramsbergen.nl Druk: Gaasbeek MediaGroep Ingezonden stukken en suggesties kunt u sturen naar het redactieadres of aanleveren als Redactie: Word-document via e-mail: [email protected] Hennie Altena-Koning, Carla Braker-de Borst, Sini Croezen-Kloekhorst, Jaarabonnement: Grietje Ekkelenkamp-Wolters, Miranda van der Kwaak-Heesbeen, Buiten verspreidingsgebied € 25,– binnen verspreidingsgebied gratis Bestuur: Margriet Mulder-ter Haar, Herma Rijstenberg, Diny van der Veen-Koers, Linda Nijmeijer, Ingrid Nijzink-Batterink, Ina van den Poll-Nijeboer, Abonnementsopgave bij voorkeur via e-mail: Janny Veldsink-Hofman, Geesje Veurink- Wilting, Jan Maarten de Ruiter, Henk Snijders Wilna Salomons-Huisman, Josien Schuldink-Bosch, Myrthe Slettenhaar, [email protected] of aan het redactieadres en Henk te Velthuis Harmke Timmer, Hilleen Westerhof-Spijkers, Harry Bakker, Henk Boonstra, Het bestuur behoudt zich het recht voor om ingezonden stukken aan te passen, Bert Brink, Johan van Dijk, Gerrit Reinders, Gerdinand Rougoor, Klachten over bezorging doorgeven aan:

COLOFON cq in te korten Gerrit de Vries en Jan Walgemoed Verspreidingsbureau Dommerholt 0523 62 07 77

2 Stadsbelangberichten BESTUURSACTIVITEITEN

Vervanging viaduct De Vaart niet eerder openstellen. De oversteek is voortijdig door Janny Veldsink-Hofman We hebben op 8 mei een informatiebijeen- afgesloten in verband met de verkeersveiligheid. komst gehad over de vervanging van het viaduct Het opnieuw openstellen van de oversteek bete- De Vaart in Ane. Op die avond werden verschil- kent opnieuw een onveilige verkeerssituatie, waar lende vragen gesteld, die op dat moment nog niet weggebruikers van de N34 niet op bedacht zijn. konden worden beantwoord. Toen is ons beloofd Welk deel van de weg De Vaart wordt dat ze daarop terug zouden komen. Dat is inmid- voorzien van nieuw asfalt? dels gebeurd en hieronder leest u de vragen en De gemeente heeft het voornemen om de plaat- antwoorden. selijke verzakkingen in het wegdek tegelijk met Komt er geluidreducerend asfalt op de het vervangen van het viaduct te herstellen. op- en afritten? Het antwoord daarop is: Nee. Geluidreducerend asfalt is minder sterk dan een normale deklaag, zogenaamd SteenMastiekAsfalt, SMA. Omdat vooral vrachtauto’s veel kracht op het wegdek loslaten bij optrekken, afremmen en de bocht om gaan, is gekozen om geen geluidreducerend asfalt toe te passen. De nieuwe situatie blijft met toepassen van SMA binnen de geluidsnormen. Wat zijn de afmetingen van het geluidsscherm en hoe ziet dat scherm er uit? Het scherm tussen hectometerpaal 38.322 en 38.549 wordt 227 meter lang en 2 meter hoog. Op het viaduct komen glazen panelen van 4 Wanneer gaat de gemeente het meter lengte. Aan weerszijden van het viaduct tweerichtingenfietspad aanleggen? komen houten panelen van 4 meter lengte over Dat is nog niet bekend. De aanleg van dat fiets- een totaal van ongeveer 100 meter per zijde. pad is geen onderdeel van het project N34. Kan oversteek De Meene weer worden Op 27 juni is een inloopavond geweest over de opengesteld? sluiting van wegvak 3. Toen was meer gedetail- De provincie bekijkt samen met de gemeente leerde informatie beschikbaar over het viaduct of het mogelijk is om tijdens de afsluiting van De Vaart. wegvak 3 de oversteek De Meene te openen, in Mocht u daarover nog vragen hebben, dan kunt u verband met de afsluiting door het Waterschap contact opnemen met Marc Slagter, communica- van twee bruggen. De mogelijkheden daarvoor tie-adviseur N34, op maandag tot en met vrijdag worden mede bepaald door het Waterschap, via 038 499 76 72. dat onderzoekt of de brug nog geschikt is voor Ook kunt u kijken op de website: overijssel.nl/N34 landbouwverkeer. De provincie gaat de oversteek of via Facebook N34overijssel ■

Zwemgezelligheid Op zondag 10 juni is door comité Zwemge- zelligheid weer een spelletjesmiddag gehouden in het Hattematbad. Ongeveer tweehonderd kinderen konden zich onder prachtige, zomerse omstandigheden vermaken met vissen in het pierenbadje, waterfietsen, onder water fietsen, met de bal van de glijbaan, een waterbaan in het wedstrijdbad en met spijkerbroekhangen aan de Secretaris van duikplank. Stadsbelang Gramsbergen e.o.: Die middag is mede mogelijk gemaakt door veel Jenneke Tegelaar vrijwilligers. Voorstraat 8 Zwemgezelligheid organiseert dit seizoen zeker 7783 AM Gramsbergen nog een spelletjesmiddag, evenals discozwemmen E [email protected] en aquajogging. ■ I stadsbelanggramsbergen.nl

3 uitenbad’ Na de winter, als de rivier weer binnen zijn oevers Als je ging zwemmen, was het in de was en goed ‘doorgespoeld’, struinden we langs Vecht. De eerste binnenbocht na de de waterkant als kleine juttertjes, om te kijken Klokhenne, daar was het ‘buiten- wat er zoal aangespoeld was. Wat overal bloot bad’ voor iedereen, voor jong en gespoeld was, waren de kalmoeswortels, de ‘mu- oud.‘B De binnenbocht was verzand, zodat je er een nitie’ voor onze proppenschieters. heel eind in kon lopen, grote jongens wel zo’n Als het tijd werd voor de zwembroek, was de zwem- tien meter. Daar groeide geen ‘luus’, lissen. Een plek het verzamelpunt voor de plaatselijke jeugd. door Gerrit Reinders tiental meters van de dijk was daar door de jaren Iemand die de noodzaak van zwemmen leren in- heen uitgesleten tot een strandje, waar de kinde- zag, was Hein Krikke. Dat kwam misschien ook ren speelden die nog niet konden zwemmen. omdat zijn zoon een keer bijna verdronken was. De kleindochter is geslaagd Om er te komen liep je langs de toren, door de Op zijn initiatief was voor de veiligheid een stuk voor haar zwemdiploma. Ze is poort, over de Boomhof langs het koetshuis en van de zwemplek afgebakend met palen en plan- door de weide ‘de Steen’. De Steen was de ge- ken. Zwemmen leren begon eerst door een poosje trots op het bereikte resultaat, meenschappelijke weide, waar overdag de koeien kopje-onder te blijven. Dan met een aanloopje in diploma A, en vertelt honderduit van de Gramsbergers graasden. Toen de N.V. Mij. het water duiken en onder water een paar slagen wat ze allemaal moest doen. tot Exploitatie van de Havezathe Gramsbergen in zwemmen. Vervolgens ging je oefenen door langs Nu wil ze verder voor B, want 1937 besloot haar bezittingen van de hand te de kant te zwemmen, met iedere volgende keer 'alleen A stelt niet zoveel voor'. doen, werd het ‘stroomland’ van ‘de Steen’ in een paar slagen meer. Als je een afstand kon Dan vraagt ze welke diploma’s acht percelen verdeeld en op 11 september in café zwemmen die minstens de breedte van de Vecht Kamphuis openbaar verkocht. De nieuwe eigena- was, werd je op enig moment begeleid door twee opa heeft. ‘Opa heeft geen ren zetten hun perceel in het prikkeldraad, grote jongens, die goed konden zwemmen. Als je zwemdiploma’s, geen énkele.’ waarbij het zwempad een afgebakende toegang de overtocht, heen en terug kon maken, was dat ‘Maar je kunt wel zwemmen, hoe naar de zwemplek bleef. je ongeschreven diploma. heb je dat dan geleerd?’ Opa graaft in zijn herinneringen, hij ‘Diploma’ Bijna jaarlijks trad de Vecht ’s winters buiten zijn is nog ‘van veur ’n oorlog’. In De Vecht was in onze jeugd niet weg te den- oevers. De landerijen rond Gramsbergen stonden ken. Je kwam er regelmatig, met of zonder hengel, dan een tijdlang blank. Hoewel het een zeker die tijd leerde je spelenderwijs het hele jaar door. Wel werd ons op het hart ge- ongerief met zich mee bracht, was het voor de zwemmen. drukt voorzichtig te zijn, maar het werd ons nooit jeugd een periode met veel mogelijkheden. Met verboden.

Zwemmen 4 een vlot over het Weerdje varen was een uitda- haalde het maar net. ging en met de kano van Krikke, de ‘Krikeend’, De onfortuinlijke kon je op sommige plaatsen komen, waar dat Jan Marsch zonk anders niet mogelijk was. echter na enkele slagen weg in de duistere diepte. De draaikolk bij slager Botter, waar het water onder Reinders zag het en begaf zich zonder na te beden- de weg doorging, was een doorlopende attractie. ken naar de zinkende en worstelende drenkeling, met de bedoeling hem te redden. Maar een kat in Oude mensen die de Vecht nog gekend hebben nood maakt rare sprongen en de in doodsangst zwemplek toen die nog niet gekanaliseerd was, vertelden verkerende jongen greep zijn vriend om de hals dikwijls dat zwemmen in de oude rivier niet waarna beiden in de diepte verdwenen. De achter- De Steen zonder gevaar was. Door de vele scherpe bochten gebleven Vlierman kon slecht zwemmen en zwempad ontstonden er bij sterke stroming draaiingen en schreeuwde om hulp. Gelukkig was Gerrit Veurink De Vecht draaikolken, waarbij je zo ineens naar beneden in de nabijheid aan het baden. Hij kwam snel gezogen kon worden. Dat het oppassen was in de toelopen en sprong onmiddellijk van de steile oe- DE BOOMHOF kronkelige rivier, blijkt ook uit een oude aanteke- ver in de diepte. Jan Marsch greep vervolgens ning van 1823 in het gemeentelijk archief: echter hem ook om de hals, waarop zij eveneens gezamenlijk op de grond zonken. Maar het lukte Het Menslievend hulpbetoon Veurink, met medewerking van Roelof Reinders, Weerdje Zwemmen was ook in het begin van de negen- om Jan Marsch van een wisse dood te redden. Ze tiende eeuw een geliefde bezigheid bij zomerse brachten hem bewusteloos aan wal, alwaar hij na temperaturen. Maar op de tweede juni 1822 liep verloop van korte tijd weer tekenen van leven gaf De Hattematte het bijna verkeerd af. en spoedig herstelde. Zonder ondersteuning kon De drie vrienden Roelof Reinders, Jan Marsch en de drenkeling naar huis lopen. Gerrit Vlierman besloten die dag verkoeling te zoeken in het frisse water van de Overijsselse Erepenning Vecht. Aangekomen aan de waterkant, sprongen De burgemeester vond dat de redding door ze van de oever in een diepte van meer dan twintig Gerrit Veurink bekend moest worden gemaakt voet water met de bedoeling om naar de ondiepe aan de Koning en schreef daartoe aan de Gouver- overzijde te zwemmen. Reinders zwom vlot naar de neur van de Provincie een brief met een kort re- overkant, maar Vlierman kon slecht zwemmen en laas van de gevaarvolle en menslievende daden. Hij stelde een beloning voor tot aanmoediging Boven: Links: Zwemplaats in de Vecht op de Steen omstreeks 1937/’38 Hein Krikke was een stimulator van de sport in Gramsbergen. van anderen. Een klein half jaar later werd een Luchtfoto De afbakening met planken en palen is een initiatief van hem. Bewijs van ’s Konings goedkeuring en tevreden- van Gramsbergen Vlnr: heid naar de burgemeester gezonden met het uit 1933 met Hans van der Haar Hans van Bats de Bode verzoek om het bewijs en de daarbij behorende de zwemplek Jan Lenters Jan van Ni’jhof zilveren medaille op de meest plechtige wijze aan in de Vecht Hendrik Smit Hendrik van Janna oet ’n Achterhoek de bekroonde Gerrit Veurink uit te reiken. Otto Valkman Otto van Otto van Otte-zien-Diene Derk Boonstra Derk vd Brugge of Derk van Flierman Gerrit Jan Reinders Getjaan van ’n Ni’jen Smit In de gemeenteraadsvergadering van 2 april Links: Evert Boonstra Evert vd Brugge of Evert van Flierman 1823, werd in het bijzijn van de geredde Jan Zilveren Tweede rij: Marsch, op gepaste wijze en met veel eerbetoon Erepenning Gerrit Bosch Garriet van Geeze door de burgemeester aan Gerrit Veurink het voor Menslievend Reindert Reinders Reindert van Reinders-Ep ook: Reindertie Bewijs van ’s Konings goedkeuring en tevreden- Hulpbetoon Flips Koetze Filippus de törfboer Harm Evers Harm van Johan van Kloas-Harm heid met de Zilveren Erepenning voor Menslie- Riek van der Haar Hendrieka van de Vaste vend Hulpbetoon uitgereikt. Be Valkman Be van Fayer De in 1822 ingestelde Erepenning is, na de Mili- Onder: Gerrit Kamphuis Garriet van Jan Holsebosch taire Willemsorde uit 1815, de oudste Neder- Tijdens een Mien van der Haar Miena van de Vaste landse dapperheidsonderscheiding. De Erepen- overstroming van Mineke Valkman Mineke van Fayer Jans Pas Jans van Dieks (Pas) ning is van een bijzondere aard. Het gaat namelijk De Vecht met de Dina Gerrits Diena van Petrolie-Getjaan om een vrijwillige, moedige daad, die gericht is op Krikeend varend Gerrit Jan Regeling Getjaan van ’t Muusie menslievendheid. De penning heeft slechts kort op Het Weerdje Het groepje van vier, rechts daarnaast, van voor naar achter: bestaan. ■ Gerrit Vasse Gait van Ap Vasse (vroeger Wagteroms-Albert) Bron: Gemeentelijk Riek Weerts Zusse-van-Rieke Riek Gerrits Zusse van Petrolie-Getjaan Archief Gramsbergen, Henk Lenters Henk van Ni’jhof (jongetje achteraan) verkregen via de Uiterst rechts: Historische Vereniging Fenna Vasse Fenna van Ap Vasse Hardenberg

5 Jeugd gave, maar het lukte en ik werd bassist bij het Op 22 februari 1942 ben ik in Anerveen huisorkest van de school. Met die band hebben geboren. Mijn ouders, Tinus Kelder en we veel optredens gedaan, zoals bij restaurant Hillegien Tromp, zijn inmiddels overle- Cornelis in Dalen. Het was in die tijd een mooie den. Mijn broers, Egelinus en Tinus wonen nog bijverdienste, want met optredens bij studenten- in Ane en ik kom dan ook nog regelmatig bij hen feesten, werd niet veel verdiend. op bezoek. We hebben eerst in Anerveen gewoond, in het Nederandse Televisie Stichting huis van winkelier Tromp, waar mijn opa, oma De jaren als student waren erg leerzaam, want en oom Herman ook woonden. om je staande te houden in een grote stad als Daarna zijn we naar Ane verhuisd aan de Aner- Hilversum, viel niet altijd mee. Maar ook veel van veenseweg. De lagere schooltijd heb ik doorge- mijn medestudenten kenden dat probleem. Na bracht op de Baron van Voerst van Lyndenschool het eindexamen, waar ik op Electronica met twee door Hennie Altena-Koning in Holthone. Na de lagere school ging ik naar de punten gezakt ben, had ik even genoeg van stude- en Josien Schuldink-Bosch ulo in Hardenberg. Mijn klasgenoten waren des- ren. Mijn vriend en leider van de band adviseerde tijds Frits Krikke, Henk Gerrits, Jan Slot, en mij, om bij de Nederlandse Televisie Stichting, de Marry Hulsegge en ik moet eerlijk be- NTS, te solliciteren, omdat daar een grote toe- kennen, dat ik niet altijd het braafste komst lag. Dat heb ik gedaan en ik mocht op ge- jongetje van de klas ben geweest. In sprek komen. Mijn opleiding en muzikaliteit mijn herinnering was dit wel een heel kwamen goed van pas en ik werd aangenomen leuke tijd. als aspirant geluidstechnicus.

Hilversum Gezin Voor mijn vervolgopleiding, de hts Na een jaar verloofd te zijn geweest met Janny voor Electronica, ging ik in augustus Ruinemans uit Dalen, zijn we in 1964 getrouwd. 1959 naar Hilversum. Ik was toen 17 jaar In die tijd zijn we verhuisd naar Bussum. We en die stap was dan ook best moeilijk. kregen een flat toegewezen op ongeveer 200 me- De opleiding bleek pittig te zijn, omdat ter van toenmalige studio Vitus, wat erg handig de wiskundevakken van de ulo niet goed was, want zo kon ik er lopend naar toe. aansloten bij het niveau van de hts. Ook We hebben twee dochters, Marry is 53 jaar en de overgang van Hardenberg naar Hil- werkt als stewardess bij KLM. Ze woont samen versum was heel groot. Eerst werd een met haar vriend. Helga is 49 jaar, getrouwd en kamer gezocht. In die tijd was dat niet zo heeft twee kinderen. ‘Het oosten van ons land blijft een mooie plek om te vertoeven’ gemakkelijk, maar uiteindelijk is het toch gelukt. In 1972 zijn we verhuisd van Bussum naar Naar- In deze rubriek vertellen De eerste dag op school werden alle papieren in- den en in 1982 naar Nunspeet. oud-Gramsbergers over hun gevuld en daarna werden we voorgesteld aan de voorzitter van de studentenvereniging: het Hil- Geluidstechnicus herinnering aan Gramsbergen versums Electronisch Corps. Ik heb mij daar Mijn start bij de televisie begon met geluids- en hun leven nu. maar gelijk als lid aangemeld. werkzaamheden op de studiovloer, zoals aanslui- Deze maand is dat ten van microfoons en bedienen van microfoon- Herman Kelder, Muziek hengels bij programma’s als ‘Swiebertje’, ‘Ja opgegroeid in Anerveen. Muziek is mijn hobby en al vanaf mijn jeugd zuster, Nee zuster’, ‘Tom Manders als Dorus’ en Hij woont in Nunspeet, speelde ik blokfluit, gitaar en accor- deon, om daarna met een aantal is gepensioneerd, maar helpt jongens een bandje op te richten. zijn schoonschoon met Met Geert Centen, Henk Hul- zijn autohandel. segge en Jan Mulder werd dat ‘De Jolly Jokers’. De ervaring om met anderen muziek te maken kwam goed van pas bij persoonlijke ge- sprekken met bestuursleden. Mij Rechts: werd gevraagd of ik voor een half De Radio City Jazzband bij de jaar bassist van de Radio City radiozendertoren aan de Jazzband wilde worden. Omdat ik Insulindelaan in Hilversum. geen ervaring had met contra- Geheel links Herman met sjaaltje en bas-spelen, zou het bestuur zor- zonnebril gen voor de opleiding tot bassist. Dat was geen gemakkelijke op-

6 veel toneelstukken die op donderdagavonden live Naast al die programma’s heb ik ook het geluid op de televisie werden uitgezonden. verzorgd bij veel series, zoals ‘Toen was geluk heel Na een paar jaar op de studiovloer te hebben ge- gewoon’ en ‘Zoals U wenst mevrouw’ en ook werkt, begon ik met regelen en mixen van geluid. voor de Dolly Dots en Jiskefet. Naast de baan bij Het begon met kleine onderwerpjes voor ‘Het de televisie heb ik ruim twintig jaar met de band Journaal’ en ‘Van Gewest tot Gewest’. Al snel ‘Take Five’ in het westen van het land, Limburg volgden, grotere producties, zoals ‘Koot en Bie’ en en Duitsland gespeeld. Medio 1997 ben ik gestopt ‘Showroom’. Daarna heb ik een aantal jaren op met werken. de hoofdcontrolekamer gewerkt. Identiteitsbewijs In de zestiger jaren startte men met Eurovisie uit- Leuke bezigheid medewerker Songfestival 1976 zendingen, zoals het ‘Songfestival’, voetbalwedstrij- Mijn schoonzoon, chef bij een autobedrijf in in Den Haag den en ‘Spel zonder Grenzen’. Een kleine groep ge- Nunspeet, vroeg me toen of ik zin had in halen luidstechnici werd voor dat speciale werk opgeleid. en brengen van onderdelen en auto’s van klan- Linksboven: Geluidregie studio 4 Ik was een van de uitgekozen mensen, zodat ik in ten. Ik had toch tijd over. Dat heb ik opgepakt en Mediapark Hilversum 1982 1976 en in 1980 het eurovisiegeluid bij het ‘Songfes- het is erg leuk. Soms rijd ik in auto’s die ik alleen tival‘ mocht doen en daar zeg je geen ‘Nee’ tegen. op een plaatje had gezien, zoals een Bentley, Fer- Boven: In 1972 vroeg mijn chef of ik met een collega rari, Maserati, Lamborghini, Abarth, Alfa Romeo Achter de geluidregeltafel bij een tijdens de Olympische spelen in Duitsland, het of Rolls Roys. optreden van de Sjompiesingers ‘Het oosten van ons land blijft een mooie plek om te vertoeven’ geluid voor Eurovisie wilde regelen. Het was een Gramsbergen enorm indrukwekkende ervaring, vooral vanwege Bij de Sjompiesingers heb ik ook nog tien jaar de aanslag van Palestijnse terroristen op Israeli- het geluid gedaan, samen met mijn vrouw Janny, Linksonder, vlnr: sche sporters. die voor de gezelligheid, voor koffie en de cd-ver- Frits Krikke, Herman en Henk Gerrits In 1978 ben ik hoofd geluidstechnicus geworden. koop zorgde. Dat betekende, dat ik verantwoordelijk werd voor In Gramsbergen en Dalen komen we nog Onder: het geluid van grote programma’s, zoals ‘Doet ie ‘t regelmatig voor familiebezoek en ook als we ulo Hardenberg, 1956 of Doet ie ’t niet?’, ‘Nederland Muziekland’ en eens een dagje uitgaan, blijft het oosten van linksboven Herman ’Op Volle Toeren’. ons land een mooie plek om te vertoeven.

7 amilie Tweede thuis Cnossen? Dat klinkt anders niet Braziliaans. Voor Jonas is het dus een beetje thuiskomen. ‘Nee, dat klopt. Het is ook gewoon een Maar hoe is het voor Rosalie? Nederlandse naam. Mijn opa en oma ‘Het is bijzonder om te zien waar Jonas is opge- van vaders kant zijn Nederlanders. Net groeid en fijn om kennis te maken met zijn fami- Fals zoveel andere gezinnen besloten ze destijds te lie. De mensen zijn er eerlijk en oprecht, minder emigreren. Canada? Zuid Afrika? Uiteindelijk afstandelijk dan wij in Nederland. Bij de eerste zijn ze met een gezin van vijftien kinderen begroeting met de familie, werd ik meteen al uit- naar Brazilië vertrokken. Mijn vader was gebreid geknuffeld. We logeerden de eerste keer bij destijds één jaar oud. Moet je voorstel- Jonas’ zus. Zij is vlak nadat wij aankwamen, beval- len hoe dat is gegaan…, met vijftien len van een dochter, dus dat was wel bijzonder. Nu kinderen op een boot! Ze kochten een hebben ze twee dochtertjes. Jonas’ ouders waren er boerderij in een Nederlandse kolonie. toen ook. We waren er met Kerst en de jaarwisse- Mijn vader is daar opgegroeid en ont- ling, echt een familiereis dus. Hoe ze Kerst en Oud moette daar mijn moeder. Zij is wel Brazi- en Nieuw vieren in Brazilië? Niet veel anders dan liaans. Tot mijn elfde jaar woonde ik in Bra- bij ons. De familie van Jonas’ vader woonde in een zilië. Toen besloten mijn ouders naar Nederland Nederlandse kolonie. Zij zijn opgegroeid met alle te emigreren. Mijn ouders en mijn jongste zus Nederlandse tradities en gebruiken. Op school door wonen in Hardenberg. Mijn oudste zus was al werd zelfs het vak Nederlands gegeven en leerden Wilna Salomons-Huisman vijftien jaar toen we naar Nederland verhuisden. ze Nederlandse liedjes. De familie van Jonas’ Zij besloot op haar twintigste weer terug te gaan moeder is Braziliaans. Daar hebben ze wel andere naar Brazilië. Nu heeft ze daar een gezin.’ gebruiken. Met Oud en Nieuw gaat iedereen daar in het wit gekleed. Zo ga je het nieuwe jaar vredig in.’

Op een zaterdagavond rijd ik naar Bonen met rijst de Rondweg in Den Velde. ‘Afgelopen winter zijn we op- In het weekend, omdat ik niet nieuw naar Brazilië geweest. Jo- nas’ zus woont bij Curitiba, in alleen Rosalie Schonewille, maar het zuidoosten van het land. ook graag haar vriend Jonas Cnossen Foto: Dianne de Goeijen Dianne Foto: Ten noorden daarvan ligt Unaí. wil spreken. Die woont doordeweeks Daar zijn we nu naar toe ge- in Amersfoort. weest. Daar woont de familie Samen met Jonas is Rosalie inmiddels nog steeds in dezelfde Neder- twee keer naar Brazilië geweest. landse kolonie. De oorspronke- lijke boerderij staat er nog, maar De eerste keer was in 2015 en wel helemaal vervallen en afgelopen winter zijn ze er opnieuw onbewoonbaar. geweest. Waarom? De mensen leven van de land- Jonas is geboren in Brazilië en bouw. Ze verbouwen soja, mais veel familie, waaronder zijn en bonen. Die bonen krijg je zus met haar gezin, trouwens bij elke maaltijd voor- geschoteld: bonen met rijst. woont daar. Soms als hoofdmaaltijd, maar ook al eten ze heel iets anders, dan komen alsnog wéér die bonen met rijst op tafel.’ Visitas Familiares no Brasil Toerist in eigen land Ondanks dat de reizen voornamelijk bedoeld waren als fa- Oftewel: miliebezoek, hebben Rosalie en Jonas beide keren ook wel wat familiebezoek van het land gezien. Even ter vergelijking: Brazilië is meer dan in Brazilië tweehonderd keer zo groot als Nederland. Onmogelijk om ‘even’ te gaan bekijken. De meeste mensen kennen Brazilië

8 voornamelijk van het Amazone regenwoud en Rio de Janeiro. ‘Het regenwoud ligt in het noorden, terwijl de familie in het zuiden woont. Rio de Janeiro hebben we wel gezien. Dat is een grote stad met bekende stranden, zoals de Copacabana. Omdat we er in december waren, was het daar zomer. Wel mooi, maar ook druk en toeris- tisch, voor Jonas niet echt herkenbaar als ‘zijn’ Brazilië. We waren daar echt als toerist, dus neem je ook van die drankjes in een kokosnoot, dat hoort erbij. (Hé, herkenbaar! Dat vond mevrouw Vennik uit het vorige artikel ook!) In Rio zie je heel duidelijk het verschil tussen arm en rijk. Iets wat eigenlijk voor heel Brazilië geldt. Naast de grote hotels en dure wijken, zie je er veel slop- penwijken, favelas genoemd. Natuurlijk hebben we ook het grote standbeeld van Christus de Verlosser Vlnr: Jonas, Rosalie, Antiena - jongere bekeken. zusje van Jonas, woont in Hardenberg, De omgeving waarin Jonas’ familie woont, is niet Jentje en Amélia - resp. vader en moeder erg bekend. Toch zijn ook daar mooie plekken te van Jonas, Jéssica - oudere zus van Jonas, vinden. We hadden een huurauto om zo in de met haar dochter Lissa en Martin - omgeving te kunnen rondtoeren. Het rijden is man van Jéssica - met dochter Amely daar heel anders. Veel bochten, veel vrachtwagens en géén vangrails! Als het regent, kun je die dag beter blijven slapen, want dan zijn de wegen écht slecht. We zijn verder naar Floiranopolis in het zuiden gereden, een grote badplaats met prachtige stranden. Daar vind je veel Braziliaanse toe- risten. Die komen vooral om te surfen. De stad heeft een gezellige boulevard, met veel winkeltjes en restaurants. Ook de vele watervallen die het land heeft, zijn erg mooi om te bekijken.’

Emigreren? Op de vraag of ze zelf terug zouden willen naar Brazilië, net als zijn zus, twijfelt Jonas even. Voor Unaí hem is Brazilië een tweede thuis, dus dat is niet verwonder- lijk. Rosalie glimlacht een keer en es no Brasil zegt: ‘Als ik eerlijk ben, nee! Ik ben te gehecht aan de luxe die wij hier normaal vinden. De eerste keer dat ik daar onder de douche stapte, was halverwege het water op. Eerst moest weer water worden ge- pompt. Toch vind ik de manier, waarop ze daar leven, wel fijn. Veel minder stress en drukte dan hier.’ Voorlopig blijft Rosalie dus aan de Rondweg wonen en proberen ze om de paar jaar naar Bra- zilië te gaan. ‘Het is fijn om ook dáár bij je familie te zijn en je nichtjes te zien opgroeien.’ ■

9 Toen Roelof en Hendrika Kelder met hun drie zonen en drie dochters. De foto is gemaakt op 9 maart 1976 bij het 25-jarig huwelijk door fotograaf Frits Meerholz. Ze woonden toen in de Havezathestraat 11. Moeder Kelder is in 2001 overleden en vader Kelder in 2003. Achter vlnr: Lukas, Bertus, Hennie en Gerrit Jan. Vóór: Joke, vader en moeder Kelder en Gerda. door Sini Croezen-Kloekhorst

Nu Deze foto is gemaakt bij Joke Timmer-Kelder in hun tuin in Anerveen. Vlnr: Lukas van 1955, Joke van 1965, Bertus van 1958, Hennie van 1960, Gerda van 1967 en Gerrit Jan van 1953. Gerrit Jan woont in Hardenberg en zijn broers en zussen wonen allemaal in Gramsbergen. ■ Foto: Henk Beenen Henk Foto:

10 ie is Jarno? Hoe ziet jouw favoriete kleding eruit? Ik ben Jarno, ik ben Het liefst draag ik een spijkerbroek en als 6 jaar oud en zit in het lekker warm is een korte spijkerbroek. groep 3 van basis- En een rood shirt met lange mouwen. school Den Velde bij juf WNelleke en juf Wilna. Ik woon aan de Wat ligt er onder jouw bed? Zwolseweg in Den Velde, gelijk naast Onder mijn bed ligt helemaal niets. Vroe- door Grietje Ekkelenkamp-Wolters de school. Daar woon ik met mijn va- ger wel, toen lagen daar bakken met der, moeder en mijn broer Leon. Ook lego, maar die liggen nu op de kast. hebben wij nog zesduizend varkens. Wat is je hobby? Wat vind jij het leukste op school? Buiten met mijn papa voetballen. Ik Wat wil jij later worden? Het stickerboekje, dan moeten wij het ben sneller dan mijn papa. Wij voetbal- Ik wil graag varkensboer worden, woordje opschrijven dat op het sticker- len dan bij ons achter het huis of op het net als mijn vader. tje staat afgebeeld. Ook vind ik taal en schoolplein. rekenen leuk, want daar ben ik goed in. Wie is je grootste vriend? Ben ik je nog wat vergeten te vragen Elijah Hakkers is mijn beste vriend, Wanneer heb je voor het laatst erg moe- wat heel Gramsbergen wel van jou moet met hem spelen is erg leuk. Elijah ten lachen? weten? heeft thuis schapen en die hebben Leon zei pas geleden iets heel grappigs, Ja, ik vind muziek van Normaal erg lammetjes, één daarvan heet Fluffy. daar moest ik erg om lachen. Maar mijn mooi! Net als mijn papa en mama. papa is de grootste grappenmaker. Hij Maar ik heb ze nog nooit in het echt gemaakt mij vaak aan het lachen. zien. ■

Foto: Natasja Haandrikman Natasja Foto:

Effe chillen bij... Jarno Snijders

11 jongens hadden het toen nog niet door, meer vrijwilligers. Maar dit jaar doet hij het maar daar is het Bouwvakfeest ontstaan. voor het eerst niet. Edwin werkt nog steeds in de tentverhuur, maar is van werkgever Verkering veranderd. Zoals het zo vaak gaat met vrijgezellen, ze blijven niet vrij. Zo ook die jongens niet en Vrijdagavond al snel werd de groep steeds groter. Het De laatste werkdag van de bouw voor de tentje bij de familie Nijmeijer werd te klein, vakantie, de vrijdagavond, dat moest het dus moest men op zoek naar wat anders. worden. Een discotheek uit Brabant en an- Een boer uit de buurt stelde een stuk grond dere DJ’s zorgden de eerste jaren voor de door Gerrit de Vries beschikbaar, een weiland aan de Kerkdijk, en muziek. Na vijf jaar wilde men toch wel dat is nu nog steeds de locatie van het feest. eens wat anders. De eerste groep was een plaatselijke band uit Schuinesloot. Daarna Klein, groter, groot kwamen de Spitfires de boel op stelten zet- Het is 29 jaar geleden begonnen in een ten. Maar na jarenlang alleen op vrijdag en tent voor vijftig personen en uitgegroeid tot het steeds maar groeiende bezoekersaantal, een evenement met 2500 bezoekers of besloot men over te gaan op twee avonden, meer. Een uitschieter was bij het 25-jarig de vrijdag- en de zaterdagavond. bestaan met 3500 bezoekers. Al snel werd de locatie aan De Kerkdijk ook De bands weer te klein. Geen nood, de grond van de Veel bands hebben al op het Bouwvak- buurman naast het feestterrein mocht wor- feest gespeeld, ook bandjes uit Gramsber- den gebruiken, vooral voor het parkeren van gen. Om maar wat te noemen: Johnny and de auto’s. De grote feesttent, afkomstig van the Rockers, de Bierefluiters, Ja Dat Zal, Van der Most uit Schuinesloot, werd alle ja- Elmo, Veur Disse Kear en de Kisjeskearls. ren opgebouwd door Edwin zelf. Hij was Daarnaast maakten ook de Moeflons, The werkzaam bij dat bedrijf. Dat alles gebeurde Heinoos en verschillende met hulp van collega’s en

Het gezelligste feest, vóórdat je op vakantie gaat! Vanavond ben ik in Lutten op bezoek bij Edwin (foto boven) en Brenda Altena. Twee van veel personen die het Bouwvakfeest organiseren. Bouwvakfeest Oud Lutten Om niemand te vergeten noem ik verder geen namen. Maar ook in Gramsbergen wonen mensen van die organisatie.

ameraden Zestien jongens, allemaal vrijge- zel, hadden elke maand en soms twee keer per maand, een ver- jaardag met elkaar. Dat begon ze tochK wel een beetje tegen te staan. Zo kwam een idee op tafel om alle verjaardagen in een keer te vieren. ‘We huren dan een tent en ieder kan zijn eigen familie uitnodigen.’

Waar Haandrikman Natasja Foto: De plek was snel gevonden. Bij de ouders van een van de jongens achter de schuur, in dit geval de familie Nijmeijer, dáár moest het gebeuren. De tent werd gehuurd bij Baarslag Transport in Hardenberg en de disco van de Hervormde Kerk zorgde voor de muziek. Een avond gezelligheid was het resultaat. De

12 buitenlandse bands hun opwachting op het ‘Al die jaren zonder trammelant of vernie- feest. Zelfs bekende DJ’s als Paul Elstak en lingen. Nog nooit politie nodig gehad, al Sanne Hans, Mental Theo waren te gast. In 2014 trad komen ze elk jaar wel even kijken.’ (Miss Montreal) Miss Montreal, Sanne Hans, op. Een grote publiekstrekker was vorig jaar de Ierse band Vrijwilligers The Logues. Ook Miss Montreal was toen Geen vereniging of feest kan zonder de weer van de partij. hulp van vrijwilligers, ook het Bouwvakfeest niet. Ongeveer dertig personen helpen mee Editie 2018 om alles in goede banen te leiden. Organisa- Dit jaar spelen The Green Monkeys uit toren en vrijwilligers, iedereen weet wat hij of Gramsbergen tijdens het Bouwvakfeest op zij moet doen, dankzij een goed draaiboek. vrijdagavond, afgewisseld met huis-DJ Hoempa Henk. ‘Oant Moarn’ Op zaterdagavond komt de band Plork en de Een van de vrijwilligers kwam tijdens de Aannemers, een bont gezelschap uit Borculo. vakantie op een camping Piet Paulusma te- Zoals zij zichzelf voorstellen: ‘Een kwartet gen. Die vertelde Piet het een en ander over bestaande uit een metselaar, stukadoor, het Bouwvakfeest en vroeg of hij bereid was timmerman en een (B)aardige idioot.’ om daar een keer zijn weerpraatje te houden. DJ Hoempa Henk is er dan ook en als Zo kwam Piet met zijn team naar Oud-Lut- hoofdact de Ierse band The Logues. Die ten om opnames te maken voor SBS 6. Ook band is een Folk Rockband uit Noord-Ier- kwamen er al meer televisieploegen. RTV vraagd. Adressen van kaartverkoop kun je land, die regelmatig optreedt in Nederland. Oost, met presentator Willy Oosterhuis, vinden op de site van het Bouwvakfeest. kwam tijdens het 25-jarig bestaan de hele Ook worden polsbandjes verstrekt. Bij bin- Sponsors en subsidie dag live radio maken, afgewisseld met televi- nenkomst wordt gevraagd of je al 18 jaar ‘Nee’, zegt Edwin, ‘geen sponsors of sie-opnames en interviews in de buurt. bent. Zo ja, dan krijg je een polsbandje om, subsidie, maar alles voor eigen rekening. zodat de mensen van de horeca kunnen Soms zit het mee en soms zit het tegen.’ Kaartverkoop zien dat je alcohol mag gebruiken. Wat betreft regelen van vergunningen, dat Het Bouwvakfeest was in het begin vrij gaat al 29 jaar in goed overleg met de ge- toegankelijk. De vrijdagavond is nog steeds Afsluiting meente. Volgens Edwin is het Bouwvakfeest gratis. Op zaterdagavond wordt door kaart- De zondag na het Bouwvakfeest vindt de een van de oudste feesten in de gemeente. verkoop, ook in voorverkoop, entree ge- afsluiting plaats met een gezamenlijke barbecue. Vrijwilligers, organisatoren, ja zelfs de kinderen en kleinkinderen zijn daarbij aanwezig. Bouwvakfeest Oud Lutten Als dát geen echte vriendengroep is. ■ KERKDIJK 22

Achterste rij, vlnr: Jan Nijmeijer, Gerko Reinink, Peter Fransen, Hans Nijmeijer, Erik Wenker, John van den Hoven en Hans Schrotenboer, Vóór: Gerlo Nijkamp, Wim Zomer, Henk Kelder en Gerrit Hamberg Onbrekend op de foto zijn: Edwin Altena, Otto van den Hoven, Wim Reurink, Marco Zomer en Henk Doldersum

13 Voorste rij, van links naar rechts: Professor Waterink School Tweede rij: Schoolverlaters Albertus Risaeus School Den Velde Guido Lenderink Mika Visscher 2018 Lisa Buitenhuis Ilse Bouma Isa van Ginkel Esli Katoele Lieveke Zweers Luuk Rijstenberg Luuk van der Kwaak Jade Polman Stan Gerristen Jelmer Menzo Groep 8 Harmen de Graaf Niet aanwezig: Nienke Meijerink Anne-Lynn Overweg

14 Derde rij: Vierde rij: Vijfde rij: Zesde rij: De Spreng-El Prinses Irene De Akker De Akker Mandy Vos Tara Pertien Romi Buisman Lûna Kelder Tessa Hurink Anne-Marie Willering Sara Willering Maud Talen Tess Veurink Laura Odink Rosalie Assen Alysha Pouwels Maud Benjamins Lisa van der Haar Sanne Harmsen Jesse Odink Elise Marsman Ellis Hamberg Anna Eva Cleveringa Jorrit Kelder Sterre Kok Tamira Boonstra Rinske Smit Martijn Haandrikman Lisa Hakkers Remco van der Klashorst Meike Odink Thomas Braker Merle Kok Timar Hamberg Eline Willems Tristan Hartman Peter Lippold Cedric van der Kamp Dana Slot Sten Bosch Frank ter Wijlen Quinn van Dijk Xander Withaar Koen Gossen Milan Richterink Sil Huisjes Stan Huisjes Jan-Henk Spijkers Job Wering Dustin Oldebeuving Milan Croezen Niels Haverkotte Michelle Smit Justin Eilander Justin Hakkers Joran ter Wijlen Marick Stroeve

Foto: Dianne de Goeijen

15 eemse weinig, ondanks dat ze de hele dag bezig waren. Roelof Gerrits is op 25 augustus 1933 Vanzelfsprekend moesten ze zuinig leven. Roelof geboren in Ambt Hardenberg, een en Dinie kregen vijf kinderen. voormalige gemeente in Overijssel. De hoofdplaats was Heemse. Meer verdienen HZijn ouders bezaten een gemengd boerenbedrijf, Het gevolg was dat de verdiensten omhoog IN DE waarvan de grond zeer ver- moesten. Zodoende werd de veestapel met een spreid lag. Roelof groeide als paar honderd leghennen uitgebreid. De huisves- SCHIJNWERPER jongste op, met drie broers en ting van de kippen was gebrekkig. Die had Roelof twee zusters. van strobalen zelf in elkaar gezet. Het aantal De vader van Roelof had een neef, die in kippen liep in die tijd op tot wel 800 hennen. Ane woonde. Daar ging Roelof na zijn lagere Het aantal koeien was in die tijd uitgebreid tot door Johan van Dijk schooltijd op dertienjarige leeftijd aan het werk. vier. Naarmate de tijd vorderde, werden het en Jan Walgemoed Toen hij zestien werd ging hij aan het werk bij maximaal zeventien melkkoeien, gelimiteerd loonwerker Kampman aan De Anerdijk. Nadat de door de hoeveelheid grond rond 1980. Loonwerk familie Kampman emigreerde, namen Roelof en bleef doorgaan. Maar de vaste kring van klanten broer Evert de trekker en wat materiaal over. werd steeds kleiner, doordat zij langzamerhand In die tijd kon je zonder probleem een eigen be- uitstierven en nieuwe klanten kwamen er niet drijf beginnen. Een boekhouding was niet nodig. bij. Het loonwerk werd dus minder. Om dat op Nota’s werden tegen geringe kosten voorzien van te vangen bouwde Roelof de kippenstal om tot een zegel, een soort belasting. Ze woonden toen mestvarkensstal. weer op de boerderij van hun ouders, waar ze In 1994 is hij gestopt met de mestvarkens en ver- naast het boerderijwerk loon- en dorswerk deden. kocht hij de melkkoeien en een deel van de grond. De familie was arm. Alles wat ze ermee verdien- De verzamelaar, die hij diep in z’n hart altijd den, ging op aan kopen van nieuw materiaal. al was geweest, kon zich nu volledig uitleven. Doordat de varkensstal nu leeg was, had hij op- Engeland slagruimte genoeg voor zijn verzameling. Roelof Roelof kocht in 1958 de boerderij in Ane van was vooral geïnteresseerd in oude landbouwvoer- een familielid, die een groter bedrijf wilde. Roelof tuigen Hij heeft nog een tijdje reparaties verricht trouwde in mei 1958 met Dinie Bos uit Brucht. aan historisch materiaal. Hij kreeg toen enige De bruid groeide op met twee zussen en een jon- bekendheid als verzamelaar en werd regelmatig gere broer. Na de lagere school ging ze uit werken gebeld met informatie over oud materiaal, zowel bij de familie Boekhoven. De heer Boekhoven was in Nederland als in Duitsland. Via contacten ambtenaar van de Burgerlijke Stand. Later zouden kreeg hij oude spullen, zowel compleet als incom- Dinie en Roelof trouwen. pleet, die hij dan zelf weer in orde bracht. Museum de Rodihoeve van Roelof Gerrits Het bruidspaar kreeg van de ouders een bruidskoe Pronkstukken van zijn verzameling zijn een oude mee, een koe die dertig liter melk gaf, wel met dorsmachine en een in 1954 zelf aangeschafte een laag vetgehalte. nieuwe trekker, een Allis Chalmers van 45 pk. In dat jaar werd een pink aan de ‘veestapel’ Daarmee staat hij dit jaar voor de drieëntwintigste toegevoegd. Jammer genoeg was het eerste kalf keer op de Oogstdag, die elk jaar georganiseerd van de bruidskoe een stierkalf. De koe werd wordt door de Oogstdagcommissie van de Histo- daarna ‘bandeloos’ en werd niet meer drachtig. rische Culturele Kring Gramsbergen en De Krim. Ze konden vrijwel weer opnieuw beginnen, wat de veestapel betrof. Het loonwerk was steeds Oogstdag doorgegaan. Roelof demonstreert op de Oogstdag het Roelof was van de twee broers de drijfveer en deed dorsen van zijn éigen en zélf gemaaide koren, zeer veel aan klantenbinding. Ze verdienden heel met zijn éigen maaimachine en zijn éigen Fotografie: Natasja Haandrikman Natasja Fotografie:

16 dorsmachine. Hij is samen met Bertus Kelder de Roelof hoopt dat er op tijd een opvolger gevonden organisator van het landgebeuren. wordt, die zijn werk in de ‘verre’ toekomst kan Roelof is indertijd gevraagd door Herman Slat- overnemen. man, die iets dergelijks in Dwingeloo had gezien. Roelof had in 1993 bij z’n boerderij koren gedorst. Museum Dat is op film gezet. Buurtvereniging De Steeghe Werkelijk van alles is in zijn landbouwkundig heeft die film vertoond bij Café Bolte. Zoals dat museum te vinden. Veel attributen zijn nog gaat, komt daar ‘praat’ van en kwam Slatman bij in goede staat. Van andere missen een aantal Gerrits terecht. Slatman heeft Roelof enigszins onderdelen. onder druk gezet, zo van: ‘Als jij meedoet, dán Het is een genoegen Roelof te horen vertellen gaat het door.’ Roelof verleende zijn medewerking over zijn verzameling, en een unieke collectie en de Oogstdag was een feit. landbouwmachines, gereedschap, huisraad en De eerste jaren werd die dag bij de boerderij van de oorlogsmaterieel te kunnen bekijken. familie Habers gehouden. Later werd de dag, van- Het museum bestaat uit twee delen. Een kleiner Museum de Rodihoeve van Roelof Gerrits wege het vele bezoek, op Holthone georganiseerd. voorste deel met, zoals Roelof dat noemt, ‘klein Roelof is van half elf tot vijf uur op het terrein in goed’ en een groter deel met landbouwattributen Holthone bezig. Het gedorste zaad wordt gebruikt en gevonden oorlogsmateriaal. Teveel om op te voor groenbemesting, want Roelof is een biologi- noemen. Veel werkzaamheden werden met de sche akkerbouwer. hand verricht. Materialen werden met de hand Hij is met groot plezier ieder jaar weer aanwezig gemaakt. op de Oogstdag. Roelof vindt het heel gezellig en Zeker een bezoek waard voor iedereen die geïn- maakt graag contact met mensen, die van heinde teresseerd is in vroegere tijden op het gebied van en verre zijn gekomen. Als hij ernaar gevraagd arbeid in de landbouw en op de boerderij. wordt, geeft hij met groot genoegen uitleg over de Het museum is te bezoeken op ieder moment dat werking van de machines en het vroegere leven Roelof aanwezig is. Een kwestie van proberen. op het boerenland. Roelof leidt u rond voor een vrijwillige bijdrage. ■

17 pgegroeid met machines die zich in de praktijk voordoen en dat werkt Anita is geboren en getogen op de voordelig.’ grens van Loozen en de Hoogenweg, Anita geeft wel aan dat ze tijdens haar opleiding op een boerderij gelegen net over de heeft meegemaakt, dat ze bij een trailerbouwer brug aan de Radewijkerbeek. niét stage kon lopen. Volgens de verantwoorde- OAan wonen aan de Radewijkerbeek heeft Anita lijke persoon zouden mannen op de werkvloer wel een bijzondere herinnering. Als 3-jarig kind het niet aankunnen, dat een vrouw in hun mid- valt ze in het water en wordt van de verdrinkings- den meewerkte. Bij een stage als automonteur dood gered. leek het de eigenaar niet goed, dat Anita aan zijn Samen met haar ouders, broertje en zusje groeit ze eigen auto zou gaan sleutelen. door Harry Bakker op tussen de akkers en met landbouwmachines. ‘Ik werk graag met mannen’, aldus Anita. Zij zijn ‘Als kind hielp ik vaak mijn vader met werken op veelal recht door zee en zeggen direct waar het het land en waarschijnlijk is zo de fascinatie voor op staat.’ grote, bewegende machines ontstaan.’ Na de basisschool gaat ze naar de mavo. Daar kiest ze voor een breed pakket. Anita weet niet goed wat ze wil. Tijdens een van veel keukentafel-gesprek- ken, stelt een vertegenwoordiger van melkmachi- nes Anita voor, om eens in de wereld van techniek te kijken. Dat lijkt Anita wel wat en ze gaat kijken bij enkele technische opleidingen. Vervol- gens start ze op de mts Motorvoertuigentechniek. Het kwartje is gevallen. Anita ontdekt haar passie en stroomt na de mts door naar de hts in Arn- hem. Daarvoor moet ze op kamers. ‘Ik was altijd blij dat het weer donderdag was, want dan kon ik de tas alvast weer pakken voor het weekend, om terug te gaan naar het platteland.’ Bertus, die ook studeert aan de hts, leert Anita niet kennen tijdens de opleiding, maar gewoon in De Steeg, later The Alley, in Gramsbergen.

Anita Ramaker-Wilpshaar

Werken in techniek Van probleem naar oplossing Op donderdagmiddag, ‘In 1998 zijn Bertus en ik op kleinschalige Het Werktuigbouwkundig Voertuigtechnisch rond half één, stap ik het wijze met onze eerste, zelfstandige werkzaamhe- Ingenieursbureau van Anita en Bertus, MES kantoor van MES engineering den gestart. Door goede contacten met enkele engineering, is sinds 2002 gevestigd aan de binnen, waar Anita samen opdrachtgevers, volgen de eerste opdrachten.’ Steenmaat 15. met haar man Bertus werkt. Ik vraag Anita hoe het is om als vrouw in de Kernwerkzaamheden zijn het ontwerpen van Het kantoor is naast het wereld van de techniek te werken. In mijn ogen uiteenlopende machines voor diverse branches zijn daar voornamelijk mannen in werkzaam. en het maken van sterkteberekeningen en span- huis aan De Steenmaat 15. ‘Het klopt dat ik veelal te maken heb met ning-analyses van sterk uiteenlopende aard. Nick, Anne en Lars maken het mannen. Zij reageren niet vreemd, als ik me ‘Een opdrachtgever belt, omdat hij problemen gezin Ramaker compleet. presenteer als technisch ingenieur. Als vrouw heb ervaart met een machine of constructie en vraagt ik soms een verrassende invalshoek op situaties, ons om mee te denken. Het kan ook een vraag

18 ‘Mijn passie zijn grote machines in het grondverzet’

zijn voor een nieuwe machine of constructie. fascinerend en er zijn aan zulke machines veel Ook komen vragen over aanpassingen aan ma- zaken, waarover je moet nadenken.’ chines of constructies. Dan wordt een afspraak Anita laat me enkele voorbeelden zien van met desbetreffende klant gemaakt en ik ga ter grote machines, die zij mede heeft ontworpen. plekke de zaak bekijken om met eigen ogen te Indrukwekkend om die te kunnen ontwerpen en zien waar het probleem zit. Door uitvoerig in dan ook nog gebouwd te zien worden, lijkt mij. gesprek te gaan, maar ook door zorgvuldige, eigen ‘Dat klopt ook’, aldus Anita, ‘als je een dergelijke observatie, maak ik een inventarisatie van de machine ontwerpt en je ziet die vervolgens in de problematiek en van de materialen, die verwerkt praktijk rondrijden, dan ben ik wel trots. Machi- zijn in de machine. Mogelijk worden de gegevens nes in grondverzet hebben mijn grote voorkeur.’ aangevuld met nuttige informatie van derden.’ Na die probleemanalyse gaat Anita aan het werk. Bedrijf aan huis Op de computer wordt alles in beeld gebracht. Het kantoor van waaruit Anita werkt, zit vast Zoals beschreven worden sterkteberekeningen aan het huis. Op mijn vraag hoe het bevalt om gemaakt en spanning-analyses. Mede op basis daar- samen met je partner dagelijks op kantoor te

van wordt een verbeterplan opgesteld. Dat wordt in zitten, komt een kleine glimlach op het gezicht de Goeijen Dianne Fotografie: nauw contact met de klant opgesteld en voorgelegd. van Anita. ‘Samenwerken gaat prima. We hebben Als de klant instemt met het verbeterplan, begeleidt beiden onze eigen werkzaamheden en klanten. Anita het proces om tot een goed eindresultaat te Daar waar nodig, vullen we elkaar aan.’ komen. ‘Regelmatig bezoek ik dus de klant, om Anita werkt vier dagen per week in het bedrijf. De goed op de hoogte te zijn van wat er speelt.’ Het jongens gaan naar school en verblijven een aantal klantenbestand bevindt zich grotendeels in een dagen na schooltijd, bij naschoolse opvang. cirkel met een straal van ongeveer zestig kilometer ‘We hebben het huis naast de deur, dat is ook vanaf Gramsbergen, maar bevat ook klanten voor wel weer gemakkelijk. Als de jongens thuis zijn, wie een grotere afstand moet worden afgelegd. is het vlakbij.’ Naast haar werk heeft Anita een grote hobby Passie voor grondverzet en dat is de mountainbike. Elke week fietst ‘Alles wat voortbeweegt heeft toch wel mijn ze twee keer. Ze is lid van de wielerclub HWV. grote voorkeur, het liefst grote machines met ‘Heerlijk even je hoofd leegmaken en zelf complexe aandrijving en hydrauliek. Ik vind dat bewegen.’ ■

19 athalie Op internet kwam ze een artikel tegen dat het Nathalie is geboren in Hardenberg op visum voor Nieuw-Zeeland was verlengd van 27 8 november 1969. Voor ze een jaar naar 31 jaar. Zo is ze een jaar aan het backpacken was, is ze met haar ouders verhuisd geweest. In dat jaar heeft ze Nieuw-Zeeland, naar Groningen, omdat haar vader Australië en Indonesië bezocht. daarN een baan kreeg. Helaas zijn haar ouders Op de vraag waarom die landen, antwoordt gescheiden en toen ze ongeveer acht jaar was, is Nathalie: ‘Iedereen ging naar Australië en Nathalie weer met haar moeder naar Hardenberg Nieuw-Zeeland. Indonesië koos ik omdat ik In- verhuisd. donesisch bloed heb en meer van dat land wilde Haar vader is hertrouwd en zodoende zien. Ooit ga ik er nog weer heen, maar dan met heeft Nathalie een halfbroer Nangko Hendrian.’ en een halfzus Manon, met wie ze leuk contact heeft. Fitness en Fysiotherapie Nathalie woonde met haar moeder aan de Kru- Terug in Nederland moest gewerkt worden. serbrink en ging naar de Jan Ligthartschool in Eerst anderhalf jaar bij Wavin. Daarna kreeg door Ingrid Nijzink-Batterink Hardenberg. Daarna heeft ze de mavo gevolgd. ze kans om aan de slag te gaan bij Energym in Gramsbergen. Ooit had ze haar diploma voor fitness-instructrice behaald en dat kwam nu mooi van pas. Ze heeft

Hendrian &

Op een maandagavond om 19.30 uur heb ik een afspraak Nathalie van ‘t Hof-Verboon aan de Anerveenseweg in Ane. Daar wonen sinds oktober 2017 Tijdens die periode heeft ze verkering gekregen tien jaar gewerkt in de vestigingen Gramsbergen Hendrian en Nathalie en is ze gaan samenwonen, waardoor school een en Assen. Mooie tijden heeft ze daar gekend en van ’t Hof-Verboon. stuk minder interessant werd. Ze stopte toen met kreeg ze de kans zich verder te ontwikkelen. school. De mavo en de havo werden later nog Ze koos voor de opleiding tot instructrice voor Zij wonen daar met hun twee gevolgd op de sprintschool in Zwolle. medisch fitness. Dat was een mooie opstap naar honden: Sita, een dame van de opleiding tot fysiotherapeut, die ze daarna nog zes jaar oud. Zij is een kruising Backpacken gevolgd heeft. van een Amerikaanse Bulldog Na vijf jaar is haar relatie stukgelopen en In 2015 is ze afgestudeerd en nu werkt ze als met een Mastino Napoletano. Nathalie bleef er wonen. fysiotherapeut bij mensen aan huis en voor Me- En Donny, twaalf jaar, een Ze werkte in de horeca. In haar twintiger jaren difast in Coevorden. Daarnaast kan je haar thuis heeft ze gewerkt bij The Pub en O’Malleys in inhuren als personal trainer en ze werkt samen stoere jongen, een Amerikaan- Hardenberg. Nathalie had drang om te reizen met Bodytrend. In de toekomst wil ze aan huis se Bulldog en gek op water. en wilde meer van de wereld zien. Ze nam een een praktijk openen voor fysiotherapie, maar besluit, zei haar baan op en ging reizen. eerst wil ze nog lekker ervaring opdoen.

20 Hendrian Hendrian is geboren in Heemserveen aan de Hun eerste huwelijksjaar werd gevierd bij de Italiaan in Hoogeveen. Polenweg, achter de Haarmolen. Achteraf kunnen ze er smakelijk om lachen…, maar ze zaten die avond Hij is tweede in een gezin van vijf jongens. Zijn naast een stel, dat echt slaande ruzie kreeg. Daar zaten zij toen naast eerste jaar kleuterschool was aan de Doekes- en wilden romantisch doen… school in Hardenberg. Het gezin verhuisde naar Uiteindelijk hebben ze maar een andere tafel gevraagd. Hattem. Toen Hendrian een jaar of acht was, zijn ze verhuisd naar Ten Boer, in Groningen. Daar heeft hij zo’n acht jaar gewoond en de basisschool gevolgd en later de lts in Groningen. Fotografie: Monique Ballast-Meilink Monique Fotografie: Toen Hendrian 17 jaar was, zijn z’n ouders gescheiden. Zijn moeder en de jongens keerden terug naar Hardenberg. Op zijn vierentwintigste is hij op zichzelf gaan wonen. Toen Hendrian 26 was kreeg hij, net als Nathalie, ook de drang om er op uit te trekken en wat meer van de wereld te zien. Ook hij heeft acht maanden gebackpackt in Australië. Met stralende ogen vertelt hij over die tijd. Je leert ontzettend veel in zo’n tijd en ook over je zelf. Na acht maande rondgereisd te hebben, wilde hij eigenlijk nog niet naar huis, maar zijn broer ging met een goede vriendin van hem trouwen. Zonder dat die ervan afwisten, is hij voor de bruiloft naar huis gekomen. Na de bruiloft kwam de gedachte, wat nu? Via een kennis kwam hij in het onderwijs terecht. Eerst bij het Alfa-college voor praktijklessen. On- dertussen volgde Hendrian de lerarenopleiding waarvoor hij in 2008 zijn diploma behaalde. Nu werkt hij fulltime als leraar bij het Alfa-college en geeft les op het Regionaal Techniek Centrum in Hardenberg.

Getrouwd In 2008 heeft het stel elkaar leren kennen via een gezamenlijke vriend. De vlam sloeg niet gelijk over, maar dat gebeurde in oktober 2008. Na drie jaar verkering zijn ze gaan samenwonen Hendrian & in Hardenberg. Nathalie van ‘t Hof-Verboon In oktober 2016 is het stel getrouwd in Harden- berg en een jaar later zijn ze verhuisd naar de huidige woning. Ze wilden graag achteraf wonen, maar met het oog op de eigen fysiopraktijk van Nathalie, toch makkelijk te vinden. ‘De eerste nacht dat we daar sliepen, lagen we zo’n beetje te schudden in bed. Het maishaksel- seizoen was begonnen en dat hebben we gewe- ten’, zeggen ze beiden gekscherend. Zolang de fysiopraktijk nog niet draait, zijn ze van plan om de ruimte te gaan verhuren. Omdat het vroeger de schuur van de lokale aannemer was, zal het waarschijnlijk de toepasselijke naam ‘De Houtzagerij’ krijgen. ■

21 Achter de voordeur van...

door Harmke Timmer

eugd Oogsten Mevrouw Lennips is op 5 november 1932 in ‘Toen ik 14 jaar werd was mijn schooltijd Foto: Monique Ballast-Meilink Monique Foto: Radewijk geboren als Jantina Smit. voorbij. Werken als dienstmeid bij een boer was U ziet het goed, Smit met alleen maar een ‘t’ mijn lot. Je ontving kost en inwoning. Doorleren Jaan het eind. Waarschijnlijk heeft de ambte- was er voor mij niet bij, maar desondanks heb ik naar van de Burgerlijke Stand bij het trouwen per wel een mooie jeugd gehad. ongeluk een ‘d’ ertussen gezet. Jantina ging acht jaar lang, van haar zesde tot haar veertiende, naar de openbare lagere school in Radewijk. Daar had ze een heel leuke tijd. Ze kreeg onder andere les van meester Brouwer. Die meester kan ze zich goed herinneren, omdat hij heel veel met zijn klas zong. Ze gingen tijdens die Mevrouw Jantina Lennips-Smidt zanguurtjes naar zijn huis, want daar had hij een orgel en daarmee begeleidde hij de klas. Ze leer- Op de boerderij was van alles te doen. Koeien den heel veel gewone, maar ook veel christelijke melken met de handen, varkens en kippen In deze rubriek kijken we liedjes. Van hem heeft ze het Oogstlied geleerd, voeren, eieren uit het nest halen, hooien en bij iemand binnen. Wat vinden dat ze later tijdens het maaien en oogsten van de aardappelen rooien. Wij moesten de aardap- deze OG’ers, Onbekende rogge zong. pelen kruipend oprapen en in een rietenmand Gramsbergers, leuk. Wat naast je doen. De manden werden leeg gegooid hebben ze te vertellen, Werken op een hoop en ’s avonds werd die bedekt met Toen Jantina veertien was, ging ze als dienst- aardappelloof. De aardappelen werden doorgaans wat willen ze delen met de meisje aan het werk op de boerderij van haar vóór 1 oktober gerooid, waarna het tijd was voor rest van Gramsbergen? zus. Daar hielp ze bij alle werkzaamheden. Het oliebollen. We zijn benieuwd. Lees snel allermooist vond ze de roggeoogst. Dan ging ze Iets verder terug in het jaar, in juli, werd het mee en misschien ontdekt in een jurk van speciale, stevige stof, met lange koren gemaaid. Als klein kind hielp ik mijn vader u iets nieuws over uw mouwen de rogge maaien. Die lange mouwen daarmee. Hij maaide de rogge en de haver met de plaatsgenoot… waren nodig, want anders prikte de rogge zo in je zeis, soms met de welhaak. De boer deed dat met armen. Ze weet nog dat ze altijd een rode zakdoek een aangepaste grasmaaier. Daaraan werd een om haar haar droeg en op klompen liep. groot mes gezet, zodat je rogge kon maaien. Boer Vandaag mag ik achter de Ieder jaar kijkt Jantina uit naar de Oogstdag in en zoon zaten naast elkaar. De boer mende het voordeur van mevrouw Holthone. Ze gaat daar trouw naar toe en mag paard en de zoon legde de roggeschoven neer. De Jantina Lennips-Smidt aan van heel dichtbij kijken hoe ze de rogge maaien binders liepen er achter en pakten de schoven op de Burgemeester Baron van en in garven binden. Ook de oude dorsmachine en maakten er garven van. Na het melken gingen Voerst van Lyndenstraat in bekijkt ze belangstellend. wij de garven rechtop zetten, zes bij elkaar, in een Haar gedachten gaan tijdens deze tijd van het lange rij op het land. Dat gebeurde heel netjes. Gramsbergen kijken. Als ik jaar en dan vooral tijdens de Oogstdag, vaak Om die zes garven heen werd een bindsel van aankom staat ze al startklaar terug naar vroeger, toen ze zelf dat werk deed. Ze rogge gedaan, om omwaaien tegen te gaan. Stro voor het interview. vertelde het volgende verhaal over de graanoogst is hard en prikt tegen je armen. De roggemouwen in 1949. moesten je armen daartegen beschermen.’

22 Mijten Tijdens het oogsten zongen ‘Mooi om te doen, bovendien was het een we vaak dit oogstlied goede lichaamsbeweging. Sportscholen bestonden van A.C.W. Staring: nog niet. Je kunt wel zeggen, dat je conditie op de boerderij goed op peil bleef. Na een week of vier, Sikkels klinken; Sikkels blinken; in augustus, ook wel de Oogstmaand genoemd, Ruischend valt het graan. werd de rogge van het land gehaald en in grote Zie de bindster gaâren! roggemijten gezet, vaak bij de schuur of achter Zie, in lange scharen, het huis, waar maar plek was. Het opzetten van Garf bij garven staan! zo’n mijt was een kunst. Je moest daar wel kijk ‘t Heeter branden op hebben. Als je onderaan een doorsnee had van Op de landen 4 à 5 meter, dan moest dat bovenaan uitkomen Meldt den middagtijd; tot zo’n 2 à 3 meter. Dat kwam heel precies, om ‘t Windje, moê van ‘t zweven, omvallen te voorkomen. Heeft zich schuil begeven; Als het zaad droog was, werd de mijt afgebroken En nog zwoegt de vlijt! en het koren gedorst. Mijten zien wij tegenwoordig helemaal niet meer. Blijde Maaiers; Toen was het gewoon. Nijvre Zaaiers, Combines doen nu het werk in een keer, maaien Die uw loon ontvingt! en dorsen. In mijn tijd gebeurde alles dus met Zit nu rustig neder; handen, armen, voeten en benen. Intensief was Galm’ het mastbosch weder, het wel en je werd er moe van. Als de dag erop Als gij juichend zingt. zat, had je een voldaan gevoel. gingen eten tussen twaalf en één uur en om twee uur moest het weer gebeuren tot vijf uur. Dan Slaat uwe oogen Tijdens de oogst bracht de boerin koffie en boter- stonden de koeien weer te loeien. Die wilden Naar den hoogen hammen op het land. Dat gebeurde om tien uur. gemolken worden, natuurlijk met de hand. Alles kwam van daar! ’s Middag kregen we thee. Dat waren altijd heel Al met al een mooi, gevarieerd boerenleven. Van Zachte regen daalde, gezellige momenten. stress hadden we nog nooit gehoord. Een plezie- Vriendlijk zonlicht straalde Vanaf half tien tot twaalf uur werd gemaaid. Wij rige tijd.’ ■ Mild op halm en aar. Mevrouw Jantina Lennips-Smidt

23 rie inwoners, die bij het begin van de zomer aan Gramsbergen Lichtstad 2018 heel andere dingen denkt. Het is ook hét moment dat de Oranjevereniging Gramsbergen e.o. de Feestgids uitbrengt, met daarin het volledige programma, voorbeschouwingen, terugblikken en… het nieuwe thema van 2019 en 2020! Wat is ons er vaak naar gevraagd, de afgelopen weken. De Feestgidsen die als proefdruk in omloop waren, werden goed beschermd. Maar eindelijk mochten we het aan onze leden bekend maken. De Feestgids is klaar! Vrijdag 15 juni werd de eerste gids overhandigd aan een van onze sponsors. Hotze Bruinsma nam namens Bruinsma Kantoor Efficiency het eerste exemplaar in ontvangst (zie foto). Onze leden hebben de gidsen al thuis ontvangen. Midden juli hadden alle leden een Feestgids in huis. Geen lid, maar wel graag een Feestgids? U kunt natuurlijk lid worden voor maar 10 euro per jaar. U steunt daarmee de Oranjevereniging in de organisatie van Gramsbergen Lichtstad, maar ook voor activiteiten tijdens Koningsdag en de Nationale Dodenherdenking. De Feestgids is ook los te koop voor 5 euro bij Museum Gramsbergen, Kapsalon Breukelman, Dio Drogist en Recreatiecentrum ’t Hooge Holt. Wel lid, maar geen gids ontvangen? Neem dan e zomer staat voor de spreekwoordelijke contact op met ons secretariaat via: deur. Velen kijken reikhalzend uit naar de [email protected] Dvakantie, het zonnige weer en de gezellig- We wensen jullie veel plezier bij de voorbereidin- heid van de barbecue. gen voor Gramsbergen Lichtstad 2018. Maar er is in Gramsbergen ook een grote catego- Tot 24 augustus! ■

Het was dus gien weggegooid gild. Op ’t leste weud. Ze waren het over iens um het plestiek hadden ze wat evunn’n, namelijk een grote um de deuze weg te halen um te kieken hoe- deuze Merci. Een mooie grote deuze met völle suukela er in zat. Toen ze de deuze lös suukela dus. Dat vund opoe aaltied al lakker. deuden, schrukken ze wal ee’m. Dat was nog En de kinder natuurlijk ok. As opoe dan heur es wat, dat kon opoe nooit op. Er weud be- deur Henk van de Brugge kado kreeg en de deuze oetpakte en lös deud, slötten um er iene riege oet te halen. Dan en Garriet van Jurries-Willem dan konn’n ze alle drie d’r geliek ok iene bleef t‘r nog zat over veur opoe. En as ze now pruuven. Bi’j de kassa angekommen, weud er toch die suukelagies d’r oet haalden, konn’n of-erekkend. De kassajuffrouw vreug of de ze net zo goed ientie pruuven... En nog iene, Dag luu, deuze ok in-epakt mos worden. De kinder en nog iene. En zo weud er een hele rij oet de keken mekaar an en schudden van nee. Nee, deuze haald. Smullend weud de deuze weer Opoe was binn’nkort jorig. Veur de drie dat hoefde niet. Dat inpakken wollen ze dicht edoane en in-epakt. Een wekke later, op kleinkinder een mooi moment um veur opoe graag zölf doen. En zo gungen ze met de deuze de verjoordag van opoe, weud het kado deur es een mooi kado oet te zuken. Want opoe Merci onder ’n arm richting hoes. Door an de drie kleinkinder an opoe overhandigd. stund aaltied kloor veur de kleinkinder. En ekommen weud an moe evroagd of ze ok in- Opoe haalde, onder toeziend ooge van de kin- bi’j opoe moch aait van alles. Niks was te pakpapier had. Noadat ze dat hadden ekregen der, de deuze oet de verpakking. Heur gezicht völle.Van moe hadden ze gild ekregen. Dus met een rolle plakband, gungen ze noar boven sprak boekdelen toen ze de grote deuze Merci op noar de winkel. Noadat ze de winkel heel um de deuze in te pakken. Mar toen kwam zag. En nog meer toen ze de deuze lös deud, wat keer deur e-west waren, kwamen ze ien van de kinder met de vroage of opoe wal en zag dat er een riege suukelagies oet was. terechte op de snuupofdeling. Ja, want opoe zo’n grote deuze met suukela op kon. Mis- Opoe, nog van harte gefeliciteerd! was gek op snuup. En as ze het niet zol schien was dizze deuze wal völs te groot. Het lust’n, dan lust’n de kleinkinder het wal. mos ok niet zo wee’n, dat opoe d’r ziek van Luu, dit was ’t weer, het giet ow goed!

24 schijnt hij zich beter te handhaven. Hij is een echte holenbroeder. Dus oude schu- ren, vervallen huizen en rotspartijen zijn ideaal voor hem. Maar waar vind je dat soort plekken in Nederland? Oude huizen worden in Gramsbergen afgebroken of opgeknapt en dus hermetisch afgesloten voor alle holenbroeders. wee groepen Als we met ons koekblikje-turbo NATUURACTIVITEITENCENTRUM Jullie zullen wel denken: richting Pyreneeën rijden, is het een heel Vechtstraat 8 7772 AX Hardenberg ‘Waar heeft die man het ander verhaal. In elk oud stadje zie T 0523 273388 nu weer over? Gaat het hier je op muren en dakranden zwarte E [email protected] om een nieuw varkensras?’ roodstaarten en hoor je hun ken- I www.dekoppel.com MaarT nee, het is echt een vogelsoort. merkende knarsende geluidjes. Openingstijden: Wel een soort dat onderverdeeld kan di t/m vr: 13.00 – 17.00 uur worden in twee groepen: zwarte en ge- Vindplaats juli en aug.: 10.00 – 17.00 uur kraagde roodstaarten. Terug naar de eerste groep. De grootste kans za en zo: 13.00 – 16.00 uur De eerste zie je in onze gemeente steeds in onze regio maak je dus op een ontmoeting Toegang gratis minder. Als ik vroeger van school naar met de gekraagde roodstaart. In Nederland huis fietste, hoorde ik soms wel op drie zijn nog zo’n vijfentwintigduizend broedparen. AGENDA DE KOPPEL plaatsen het knisperende geluid van de Het zijn trekvogels die in april verschijnen en in augustus-oktober 2018 zwarte roodstaart. Dan heb ik het over dertig tot de loop van september weer verdwijnen naar war- veertig jaar geleden. Maar dit jaar heeft hij zich mere oorden. Ze overwinteren in Noord-Afrika Exposities: nog niet gemeld. Mocht iemand hem gehoord of aan de randen van de Sahara. Eenmaal aange- ● ‘Toverbos’ gezien hebben, waarschuw me even. Daarentegen komen in Nederland, zoeken ze een woonplaats ● Vanaf 1 oktober: Vleermuizen weet de gekraagde roodstaart zich in het oosten in nis, hol of nestkast. Een oud spechtennest is ● ‘Het Vechtdal Binnenstebuiten’ van Nederland aardig te handhaven. ook prima. Vanaf mei wordt gebroed en er zijn ● ‘Duurzaam natuurlijk: Watt LED je?’ ● Schilderijen van Henk de Jong ● Natuurfoto’s van Tineke Tromp door Barend van Zadelhoff Activiteiten: 18 juli 14.00 uur Roodstaarten Kindermiddag ‘Waterdiertjes’ Gekraagde roodstaart 21 juli 14.00 uur Kindermiddag ‘Zomer’ De gekraagde roodstaart is volgens Koos Dijks- 25 juli 13.30 uur terhuis een van de mooiste vogels van Nederland. Natuurvaartocht naar Diffelen Dat ben ik met hem eens. Hij hoort een plaatsje 1 aug. 14.00 uur te krijgen in de top tien. Misschien moeten we Kindermiddag ‘Help de boswachter!’ 4 aug. 13.00 uur een keer een enquête houden onder de lezers van Repair café De Groene Gramsberger wat de mooiste vogel is 11 aug. 14.00 uur van Gramsbergen en omstreken. Kindermiddag Circus Het mannetje van de roodstaart heeft een witte 8 aug. 13.30 uur schedelrand en een zwart gezicht, een donkergrijs Natuurvaartocht naar Diffelen 18 aug. 14.00 uur bovenlichaam, een prachtige oranje buik en na- Kindermiddag ‘Waterdiertjes’ tuurlijk een rode staart. Aan het laatste kenmerk gemiddeld twee legsels van ongeveer zes eieren. 22 aug. 13.30 uur heeft hij zijn achternaam te danken. Het is ook in dit geval belangrijk dat we nog wat Natuurvaartocht naar Diffelen Het vrouwtje is veel minder kleurrijk. Ze heeft kleine vliegertjes overhouden, want het is een 5 sept. 13.30 uur weliswaar ook een rode staart, maar verder moet echte insecteneter. Plaatsen waar je hem zeker Natuurvaartocht naar Diffelen 12 sept. 14.00 uur het arme wicht het leven door met een eenvoudig tegen kunt komen zijn het Gramsberger Bosje, Kindermiddag Diertjes vilten grijsbruin verenkleed. landgoed De Groote Scheere, de bosjes van Holt- 15 sept. 13.00 uur Gelukkig broedt de laatste jaren een paartje op hone, langs de Slingenbergweg en in het Kooibos. Repair café ons eigen terrein, zodat we ze goed kunnen be- 19 sept. 13.30 uur kijken. Meestal zoekt het stelletje een verborgen Kenmerken Natuurvaartocht naar Diffelen 22 sept. 14.00 uur hoekje in de oude schuur. Dit jaar heeft het Drie gemeenschappelijke ken- Kindermiddag wereldreis paar de nestplaats nog geheim weten te merken zijn er om de twee groepen houden. vogels tot dezelfde soort te bestem- Voor sommige activiteiten wordt pelen. Ze hebben beide een rode tot een kleine vergoeding gevraagd. Zwarte roodstaart roestbruine staart, trillen geregeld met Opgave vooraf is gewenst voor De zwarte roodstaart doet het staartje en brengen een wat schrape- lezingen en kindermiddagen. het slecht in onze streek. rig liedje ten gehore, ook al worden ze tot de Kijk op www.dekoppel.com of in In stedelijke gebieden zangvogels gerekend. ■ De Toren voor actuele aanvullingen!

25 HARMONICADAG 10.30 – 17.00 UUR venals voorgaande jaren zullen op zaterdag 21 juli tussen ZAT 21 JULI 10.30 en 17.00 uur weer honderden bezoekers en bespe- Elers te ontmoeten zijn op het terrein van Landhoeve De Zwiese. Verspreid over het prachtige terrein zullen diverse podia inge- richt worden, waar men groepen of individuele harmonica- muzikanten kan zien en horen spelen. Door de jaren heen heeft dit evenement zich bewezen als trekker voor liefhebbers of voor mensen die het gewoon gezellig vinden naar deze vorm van muziek te luisteren. De afsluiting van de dag is traditiegetrouw op het grote po- dium met de trekking van de hoofdprijs van de verloting en een daverende muzikale eindserenade door alle muzikanten. Ook is er deze dag een Boerenmarkt op het terrein van de Landhoeve met diverse producten uit het Vechtdal.

De kapel maakt Egerländer HET BOSTHEATER muziek en is bekend van Frühshoppen, oktoberfees- ten en concerten. Egerländer muziek is oor- spronkelijk volksmuziek uit Egerland, een regio in het noordwesten van Bohemen, tegenwoordig Tsjechië. De muziekstijl is gebaseerd op Boheemse volksmuziek en te vergelijken met Zuid- Duitse en Oostenrijkse muziek en bestaat doorgaans uit marsen, walsen en polka’s. In Nederland heeft deze mu- oor de programmering in Het Bostheater kreeg de theater- ziek zijn intrede gedaan in de jaren ‘70 van de vorige eeuw. werkgroep van ProGram herhaaldelijk het verzoek om een De Eschländerkapel werd opgericht in 1978 en behoort al jaren tot V Duitse muziekavond te houden. Daar geven wij op zater- de top van de Nederlandse dag 21 juli graag gehoor aan. Dan komt een van de beste blaaska- blaaskapellen. pellen van ons land naar Gramsbergen: de Eschländerkapel uit 20.30 UUR Hellendoorn. ZAT 21 JULI Ruim twintig muzikanten brengen een avondvullend programma Het optreden in Het Bostheater begint om 20.30 uur. onder leiding van kapelmeester Jan Dijsselhof. De toegang is gratis, maar een vrije gift wordt op prijs gesteld. STEDEKUNST GRAMSBERGEN at wordt dit jaar gehouden op zondag 16 september van 14.00 tot 19.00 uur. DWe spelen daarmee in op het Visieplan van Gramsbergen, waarin de wens bleek tot meer activiteit op de zondag. Dat wordt dit jaar extra feestelijk en uitgebreid vanwege het 10-jarig bestaan. We hebben, naast de vertrouwde en sfeervolle markt, al- lerlei optredens in diverse tuinen aan de Kruisstraat en de Kerk- straat. Ook treedt Anja Dalhuizen op. ACTIVITEITEN BIJZONDERE Een wandeling van 10 kilometer is uitgezet langs de kunstwer- ken in de omgeving, die uitkomt bij de gezellige terrasjes op de kunstmarkt. Verbinden is de kracht van Gramsbergen. We laten dat zien door een foto-expositie die is gemaakt in samenwerking met het AZC. Kom kijken in de kerk waar kinderen en volwassenen blij van worden. Geëxperimenteerd kan worden met nieuwe 14.00 – 9.00 UUR BIJZONDERE technologie, 3D werk, en natuurlijk is er veel live muziek. ZON 16 SEPT 26 De Groene Gramsberger wordt mede mogelijk gemaakt door onderstaande sponsors

27 ie wordt op zaterdag 4 augustus, Ane plaats vond, wordt op traditionele Verder is er live-muziek, zingen de Sjom- met medewerking van tachtig vrij- wijze getoond hoe vroeger rogge werd piesingers, zijn er rondritten door men- Dwilligers, op het landgoed De Groote geoogst, met oude dorsmachines gedorst vereniging HARP en wordt geploegd met Scheere op Holthone gehouden door de en stro verwerkt. paarden en tractors. Historische Culturele Kring Gramsbergen Een heel museum aan oude landbouw- Een heerlijk en ontspannen dagje uit. en De Krim. machines is in bedrijf op de akkers. Dit jaar worden de Overijsselse kampioen- Boeren en boerinnen in oude klederdracht Wandeltochten schappen stokdorsen gehouden en de laten zien hoe het er vroeger toeging en Ook zijn er wandeltochten vanaf het Oogst- ACTIVITEITeN volksdansgroep Brookmoaten, in traditio- hun hart ophalen. dag-terrein. Die tochten trekken elk jaar nele kledij uit Twente, treedt op. Daarnaast worden ook moderne land- meer belangstelling door de onverwachte Te midden van de eeuwenoude bossen, bouwwerktuigen getoond en kan men de schoonheid van de natuur in dit stukje naast het veld, waar in 1227 de Slag bij enorme verschillen zien. Overijssel. Alles wordt omlijst met een vijftigtal kra- Gestart kan worden vanaf 08.00 uur. men, oude ambachten, imkers, brood- De afstanden zijn 7, 14 en 25 kilometer. bakker, kaas, ijs, wijn, teveel om op te

BIJZONDERE noemen. De 23e OOGSTDAG

2018 ZATERDAG 4 AUG

21 juli 11 augustus 16 september Landhoeve De Zwiese Het Bostheater Startzondag Prot. Gem. Gramsbergen Harmonica-dag, de Authentieke Nashville-muziekavond met twee optre- Dienst vanaf 10.00 uur in Sporthal Rijtuigen-dag en de Boerenmarkt dens: het Haagse duo Something like De Binder. Aansluitend leuke activiteiten, (zie pag. 26) Shunshine en de band Back to Hank lekker eten en drinken in en rondom Aanvang: 20.30 uur Kerkelijk Centrum De Vlaswiek. Het Bostheater Thema: Een goed gesprek. Optreden van de Eschländerkapel met 24 augustus –1 september Egerländer muziek (zie pag. 26) Stedekunst Gramsbergen Feestweek (zie pag. 24) (zie pag 26) 27 juli 27 augustus 23–28 september City Hall Blues Stichting 55+ actief Trouwzaal van het voormalige Gemeen- Oranjefeest met het cabaret duo ‘Jong Monstertocht Lange afstandsloper Henk Meppelink zal tehuis, The Robert Smith Bluesband. Belegen’ in Dorpshuis De Binder na 335 kilometer hardlopen, tbv KWF kan- Entree: 10 euro. Aanvang: 14.00 uur Aanvang: 21.00 uur kerbestrijding, op 28 september finishen Meer info: www.cityhallblues.nl 11 september in Gramsbergen en beëindigt daarmee de Vrouwen van Nu KWF actie ‘REN voor JE LEVEN’ deel 3. 4 augustus Annemarie Snoek van de praktijk Asgard in Henk start 23 september om 08.00 uur en Oogstdag en Wandeltocht Loozen, houdt een lezing over ‘Jeugdzorg’. zal op 28 september tegen 17.00 uur aan- (zie boven) Dorpshuis De Binder, aanvang: 19.30 uur komen in Gramsbergen Belangrijke informatie om uw evenement in Gramsbergen te promoten! Om iets geplaatst te krijgen in onze Agenda, mits het voldoet aan be- paalde criteria, handelt u als volgt: Ga naar www.gramsbergen.nl ➔ Ga naar ‘Contact’ en dan naar ‘Agenda’ ➔ Vul al uw gegevens in ➔ Verstuur. Hulp nodig? Neem contact op met ons secretariaat: tel. 0524 56 24 09 of [email protected] Het is van het grootste belang dat uw evenement zo vroeg mogelijk aangemeld wordt. Denk niet in weken, maar maanden vooruit! Als een evene-

AGENDa AGENDA ment meer dan drie maand voor aanvang op de Gramsberger site gezet wordt, bestaat de kans, dat het als Bijzondere Activiteit geplaatst wordt.

Geef familieleden, vrienden of kennissen, die niet in Gramsbergen e.o. wonen, een origineel cadeau: EEN JAAR LANG DE GROENE GRAMSBERGER VOOR SLECHTS €25.–! (Bij verzending naar het buitenland wordt extra porto in rekening gebracht) Stuur een briefje met het bezorgadres van de nieuwe abonnee(s) naar: Herma Rijstenberg, Bouwhuisweg 6, 7778 HC Loozen, Tel. 0524 56 13 21 of mail de gegevens naar: [email protected] Stort uw betaling op rekeningnr.: NL12 RABO 0147 794 277 tnv St. De Groene Gramsberger in Gramsbergen. Na ontvangst van de betaling wordt voor verzending gezorgd. Het volgende nummer verschijnt: 19 september. Uiterste inleverdatum oktober-nummer: 5 september.