Tips voor de redactie?

Tips voor de redactie? De redactie verwelkomt tips en onderwerp- suggesties van de lezers. Ook wil de redactie graag persberichten en overige van belang zijnde mailings ontvangen. Zie het colofon op pagina 8 voor het redactieadres. ENERGIEDinsdag 28 februari 2012, jaargang 15, nummer 3 Actueel Energie Actueel verschijnt eenmaal per drie weken - Oplage: 5.500 Abonnementen op aanvraag. Losse nummers € 6,50

Energiebedrijven Lammert Soet Campagne moet WalMart en brengen CO2 (Boerderijstroom) graafschade Ikea leggen hun over de grens start directe verminderen Amerikaanse levering groene bedrijfspanden vol E.On, RWE en stroom aan Onzorgvuldig met zonnepanelen Vattenfall geven particulieren graafwerk leidt de brui aan tot storingen aan Grote ketens willen CCS-proeven in ‘Elektriciteit verkopen stroomkabels en toe naar 100 procent Duitsland 2 als aardappelen’ 3 gasleidingen 3 duurzame energie 7

Essent partner Wetsvoorstel implementatie Europese regelgeving elektriciteit en gas bij vergroenen stadion FC Derde Energiepakket stuit in Kamer niet op grote problemen Groningen Ruim anderhalve week geleden vond in de Tweede Kamer het plenaire debat plaats over het wetsvoorstel maar niet de energiewereld van , energiespecialist van Wijziging van de Elektriciteitswet 1998 en Gaswet (implementatie van richtlijnen en verordeningen op het ge- morgen.” de SP, plaatst enkele kritische kant- De gemeente Groningen, energie- bied van elektriciteit en gas). Dit zogeheten Derde Energiepakket beoogt de eenwording en harmonisering van tekeningen bij het wetsvoorstel. bedrijf Essent en voetbalclub FC de Noordwest-Europese energiemarkt. (PvdA): “Dit is een stap voorwaarts richting een beter Lagere kosten Groningen hebben vorige week energienet voor een betere energievoorziening.” René Leegte (VVD) meent dat Een van de punten betreft de uitrol de krachten gebundeld om “het een goede Europese infrastructuur van de slimme meter. Jansen: “De ultieme groene stadion” te ontwik- DOOR ALEXANDER HAJE Europese energiepakket en van dit goed werkende interne Europese cruciaal is voor de ontwikkeling SP is nog steeds voor een groot- kelen en realiseren. Dit doen ze met wetsvoorstel. Maar je kunt erover markt, bescherming van con- van een concurrerende economie. schalige uitrol, wanneer overtui- organisaties en bedrijven die zich Samsom vindt de stappen niet twisten of het wel zo verstandig sumenten en een level playing “Een betere integratie van de infra- gend is aangetoond dat de slimme verenigd hebben in de Energy Val- groot genoeg, maar is alleszins te- was om de energiemarkt te libera- field. Maar gaat deze wet wel ver structuur leidt tot lagere kosten. meter niet alleen slim is voor ener- ley Topclub. Doel van dit samen- vreden met de nieuwe wetgeving. liseren, blikt zij terug. genoeg en is die wel voldoende Als men het net dan ook nog slim giebedrijven, maar ook voor de werkingsverband is het ombouwen Ook van toekomst-proof? vraagt zij zich af. maakt, helpt dat bij het stimule- consument.” van het stadion in een duurzame en oppositiepartij GroenLinks zegt Marieke van der Werf (CDA) is Van der Werf: “De wet regelt de ren van hernieuwbare energie”, energieleverende locatie. voorstander te zijn van het derde eveneens pleitbezorger van een situatie van gisteren en vandaag, zegt hij. Lees meer op pagina 4 en 5 n

Dig Istha van Essent zegt: “Dit past helemaal bij Essent als sponsor van FC Groningen en de maatschap- pelijke verantwoordelijkheid die wij Zweedse toezichthouder willen nemen als het om de ontwik- keling van meer duurzame energie gaat. Zo dragen wij niet alleen in frustreert investeringen euro’s bij aan de sportieve doelstel- lingen van FC Groningen, maar ook netbeheerders aan de duurzame ambities van de club én de gemeente Groningen.” De Groningse wethouder Frank de Een groot deel van de netbedrijven in Zweden stapt naar de rechter Vries is blij met het samenwerkings- uit onvrede over een beperking van de hoogte van de tarieven door de verband: “Dit sluit aan bij de ener- markttoezichthouder EI. gieambities die we als stad hebben.” Ook Hans Nijland van FC Gronin- Brancheorganisatie Svensk Energi komen van de volgende genera- gen is te spreken over het vergroe- stelt vast dat de beslissing van EI ties”, waarschuwt Jansson. nen van het stadion. “Ik geloof niet tot gevolg heeft dat de netbeheer- dat er een voetbalclub in Nederland ders pas over een kleine twintig In de clinch is die de combinatie van sportieve én jaar weer in staat zullen zijn om te Volgens Jansson is het niet de eer- maatschappelijke ambitie zo daad- investeren in de capaciteit. “We- ste keer dat er juridisch touw wordt krachtig aanpakt.” reldvreemd”, zo typeert topman getrokken, maar was het de bedoe- Om verdere verduurzaming van het Kjeld Jansson de ingreep van EI ling dat daar een eind zou komen Euroborg-stadion – dat straks de (Elmarknadsinspektionen). “De met de implematie van de Europese Energieborg gaat heten - mogelijk netsector is een belangrijk onder- richtlijn omtrent de tariefvaststel- te maken en energietransitie meer deel van de infrastructuur en het ling. In Zweden werden die altijd zichtbaar te maken, ontwikkelen Es- Slimme minister beheer moet serieus en professi- nog achteraf vastgesteld, en wel op sent, FC Groningen en de gemeente Minister van Economie, Landbouw en Innovatie brengt een bezoek aan bewoners van de wijk oneel worden bedreven. Dat kan basis van een zogenoemd netbe- Groningen een dynamisch uitvoe- Watergraafsmeer in Amsterdam bij wie een slimme meter is geplaatst. Verhagen: “Met een slimme meter kun je beter niet als ze niet de tarieven mogen nuttingsmodel. Over de toepassing ringsprogramma. Dit programma zien hoeveel energie je verbruikt. Dat kan via je energieleverancier, maar ook op je computer of mobiele telefoon. vragen die nodig zijn om de leve- daarvan vlogen de partijen elkaar bevat zaken als: verduurzaming van En hoe meer je weet over je verbruik, des te meer je kunt besparen.” De plaatsing van de meters maakt deel uit van ring te waarborgen.” In totaal 70 herhaaldelijk in de haren. Aan de de verlichting, thermografisch on- de introductie van de slimme meter in heel Nederland. De komende twee jaar worden 900.000 slimme meters van de 180 netbeheerders zoeken tariefvaststelling achteraf is in 2011 derzoek (opsporen en voorkomen geïnstalleerd. Het is de bedoeling dat in 2020 in totaal 80 procent van de Nederlandse huishoudens beschikt over een nu hun gelijk bij de rechter. “Als definitief een eind gekomen, maar warmtelekken), mogelijkheden voor slimme meter. De slimme meters passen in de ontwikkeling naar slimmere energienetten die zijn voorbereid op de er geen vergelijk komt, is het dras- niettemin liggen de partijen onder de inzet van zonnepanelen en ge- vraag en het aanbod van energie in de toekomst. n tisch gezegd zo dat de noodzake- het nieuwe regime meteen weer bouwgebonden windturbines, toe- lijke investeringen voor rekening met elkaar in de clinch. n passing van restwarmte en duurza- me mobiliteit. n Voor het eerst na jaren minder Noors aardgas op Europese markt opgemerkt Noorwegen heeft in 2011 voor het eerst na jarenlange groei minder aardgas geleverd aan zijn Europese afnemers. schijnlijk compenseren. Tegelijker- omstandigheden is het noodzake- De export daalde ten opzichte van het voorafgaande jaar met 3 miljard kuub (ofwel 3,3 procent) naar 94,2 miljard tijd bestaat er nog veel onzekerheid lijk om de exploratiebedrijvigheid m3, blijkt uit de cijfers van het oliedirectoraat (OD) in Stavanger. over hoe de ontwikkeling er precies op een hoog peil te houden als zal komen uit te zien. Noorwegen zijn positie van cen- DOOR WIM VERSEPUT, was de export vorig jaar 42 miljard afnemen als niet wordt ingezet op trale en betrouwbare aardgasle- KOPENHAGEN kubieke meter omvangrijker. Dat de uitbouw van nieuwe gasvelden Scenario’s verancier niet wil verliezen”, con- komt neer op een plus van tegen de en de ontwikkeling van de daarbij Voor de toekomstige productie uit cludeert het OD. Vorig jaar werd Deze instantie schrijft de daling toe 80 procent. Het aandeel van Noor- behorende infrastructuur, waar- de nog niet opgespoorde reser- door de oliemaatschappijen voor aan ontwikkelingen op de markt. wegen op de Europese gasmarkt is onder ook transportleidingen. Met voirs hanteert het OD vier scena- een slordige 4 miljard euro geïn- Van een slinkende voorraad was 20 procent. name op de zuidelijke delen van het rio’s met een uiteenlopende graad vesteerd in opsporingsboringen. geen sprake. Noorwegen blijft vol- continentale plat zal de productie van optimisme. Het minst opti- Dat was in grote lijnen evenveel als gens transportnetbeheerder Gass- Prognose kleiner worden. Ontwikkeling van mistische scenario gaat zelfs al uit in de voorafgaande vier jaar. Voor co een belangrijke leverancier. In De prognose van het OD is echter velden in de Barentszzee en nieuwe van een dalende productie in het de komende jaren voorziet het OD vergelijking met tien jaar geleden dat de productie na 2020 kan gaan vondsten kunnen dat echter waar- lopende decennium. “Onder alle echter een dalende lijn. n Financiën ECONOMIE Energie Actueel, jaargang 15, nr 3 • dinsdag 28 februari 2012 2

Duitse energiebedrijven brengen Marktontwikkeling APX-ENDEX – 28-01-2012 / 19-02-2012

APX Markt Ontwikkeling 28/01/2012 t/m 17/02/2012 (EUR/MWh) Spot elektriciteit: Stijgende CO2 over de grens M 180.000 98 prijzen en volumes M 92 160.000 M 86 • Het gemiddelde dagvolume M 140.000 80 Vattenfall Europe geeft als laatste in Duitsland ook de brui aan de proeven met CO2-vrije kolencentrales (CCS). M 74 steeg met 2% van 132.450 MWh 120.000 M 68 Daartoe besloot het Zweedse energieconcern, nadat de Duitse regering na jaren van onderhandelingen met de 100.000 M 62 naar 135.379 MWh M 80.000 56 politieke partijen er weer niet uitkwam. Over CCS kan de politiek in Duitsland maar geen ei leggen, in tegenstel- M 50 • De gemiddelde prijs steeg van 60.000 M 44 Prijs (EUR)

Volume (MWh) Volume M € ling tot het snelle besluit om alle kerncentrales in het land te sluiten. 40.000 38 45,01 /MWh naar 60,16 M 32 20.000 M 26 €/MWh (34%). 0 M 20 DOOR JAN VAN HOOF, • Hoogste volume: 163.175 31/01 11/02 17/02 13/02 15/02 12/02 28/01 30/01 29/01 16/02 14/02 10/02 01/02 07/02 03/02 05/02 02/02 08/02 06/02 09/02 04/02 MWh (10/02) FRANKFURT € NETTO VOLUME MWH (MWH) PRIJS (EUR) • Hoogste prijs: 98,98 /MWh Opslag van CO2 is in Duitsland nog (08/02) altijd onmogelijk, terwijl kolencen- ENDEX Power NL - Basislast Index & Volume Prijzen Power NL iets gestegen trales voorlopig voor een groot deel € 200.000 60 • /MWh: de atoomstroom moeten vervangen. 58 Wk 08-12: 46,00 (-1,50) Het verzet van de bevolking tegen 150.000 56 54 Mar-12: 47,13 (+0,68) de CO2-uitstoot groeit intussen. In 100.000 52 Q2-12: 45,28 (+0,88) aangekondigde verdere onderhan- 50 Cal-13: 51,90 (+0,85) 48

delingen tussen de politieke par- Onwaarschijnlijk gaan. Maar Vattenfall houdt de optie (MWh) Volume 50.000 46 Cal-14: 51,60 (+0,51) 44 ( M /MWh) Base Index Cal-15: 51,90 (+0,74) tijen ziet Vattenfall volgens woord- Bij Vattenfall is de CCS-techniek ook open om toch in de toekomst daar 0 42 voerder Thoralf Schirmer geen heil niet volkomen losgelaten en de voor- een centrale neer te zetten met CCS. • Hoogste dagvolume: 31/01 27/01 25/01 13/02 30/01 26/01 10/02 01/02 07/02 03/02 02/02 08/02 meer. E.On en RWE hebben in ei- bereiding van het CCS-project niet 06/02 09/02 179.426 MWh (9 februari) gen land de CCS-pijp al eerder aan definitief afgesloten. Voor de opslag Moed houden Volume Wk08-12 Mar-12 Q2-12 Cal-13 Cal-14 Cal-15 Maarten gegeven. RWE zag af een van CO2 kijkt Vattenfall nu, net als Bij het ministerie van Economi- CO2-vrije centrale bij Keulen en gaf E.On en RWE, naar mogelijkheden sche Zaken in Berlijn probeert een APX TTF Day-Ahead Index & Volume TTF Gas Day-Ahead de licentie terug voor een onderzoek in andere landen dan Duitsland. woordvoerder de moed er niettemin 350.000 45.00 • Laagste prijs deze periode: naar de mogelijkheden voor CO2- Gezien de eigen ligging in het oos- in te houden. “Maar het zal wel nog 300.000 € 40.00 22,73 /MWh (30/1), hoogste opslag in de noordelijke deelstaat ten van Duitsland kijkt het energie- wat langer duren. De strijdpunten 250.000 prijs: 22,26 €/MWh (8/2) 35.00 Sleeswijk-Holstein, waar het verzet concern vooral naar Oost–Europese zijn nog altijd hetzelfde.” Daarbij 200.000 • Het hoogste dag volume was het grootste is. E.On richt zich al landen. Daarbij wordt gerekend op gaat het er vooral om dat sommige 150.000 30.00 316.104 MWh (31/1), het laagste M /MWh Volume MWh Volume

100.000 11/08 27/07 17/08 15/08 12/08 16/08 28/07 10/08 29/07 01/08 03/08 05/08 02/08 08/08 09/08 jaren voornamelijk op de opslagmo- samenwerking met de Europese deelstaten zelf willen beslissen of 04/08 25.00 18.528 MWh (13/2) 50.000 gelijkheden die al in Nederland voor Unie. Dat in Duitsland nog wat ge- CO2-opslag toelaatbaar is en dat 20.00

0 de kust van de Maasvlakte zijn ont- beurt, acht Schirmer in de komende kan veel problemen opleveren. /02 31/01 17/02 13/02 15/02 30/01 16/02 14/02 10/02 01/02 07/02 03/02 05 02/02 08/02 06/02 09/02

staan. RWE, dat in Groningen een tien tot twintig jaar onwaarschijn- Bondskanselier Angela Merkel en 11-12/02 18-19/02 kolencentrale bouwt, hoopt CCS in lijk. Voorlopig zal de proefcentrale andere deelstaten willen daarom 04- de Eemshaven te kunnen toepassen. bij Janschwalde zonder CCS verder één regeling voor het hele land. n Volume MWh (Transaction Day) ALL DAY INDEX

ENDEX TTF Gas - Basislast Index & Volume Prijzen TTF gedeeltelijk omlaag • €/MWh: 3.000.000 31 30 WDNW 20-Feb-12: 23,60 (-5,23) ‘Verandering Duitse energiekoers kan mislukken’ 29 28 Mar-12: 23,53 (+0,12) 2.000.000 27 Q2-12: 23,60 (+0,19) Het oplossen van de gevolgen blijkt moeilijker dan de beslissing om de Duitse kerncentrales te sluiten en 26 blijkt meer tijd te vergen. Veel komt pas nu aan het licht. 25 Sum-12: 23,60 (+0,20) 1.000.000 24

Volume (MWh) Volume Cal-13: 26,69 (-0,01) 23 Duitsland gaat over op groene energie, voornamelijk windenergie. Maar voorlopig zal men het ook moeten doen 22 ( M /MWh) Base Index Cal-14: 26,94 (-0,18) 0 21 met (meer) kolencentrales. Voor de daarmee samenhangende CO2-uitstoot en strenge maatstaven die de Euro- Cal-15: 26,99 (-0,17) 31/01 27/01 25/01 13/02 30/01 26/01 10/02 01/02 07/02 03/02 02/02 08/02 06/02 09/02 • Hoogste dagvolume: pese Unie heeft afgekondigd, ziet bondskanselier Merkel nog geen kans maatregelen te treffen. 3.089.500 MWh (15 februari) Het gebrek aan voldoende transportleidingen voor windenergie is echter een nog groter probleem. Windenergie Volume WDNW 20-Feb-12 Mar-12 Q2-12 Sum-12 Cal-13 Cal-14 Cal-15 zal de kernstroom op den duur voor het merendeel moeten gaan vervangen. Natuurlijk kost dat tijd, hoewel nu al meer windstroom wordt geproduceerd dan kan worden afgenomen. Die wordt voornamelijk in het noorden van ENDEX Wood Pellets - Basislast Index Weinig beweging Wood Pellets Duitsland geproduceerd en moet grotendeels naar het zuiden worden getransporteerd. Daarvoor ontbreken de 140 indices nodige stroomverbindingen. Wegens verzet van de bevolking loopt de noodzakelijke uitbreiding al jaren achter • €/MT:

Daarom moet regelmatig de productie van windparken gedwongen stilgelegd worden. Volgens het Bundesver- 138 Mar-12: 135,80 (+0,30) band Windenergie in 2009 al 65 dagen, een jaar later 107 dagen. Want het probleem bestaat al langer en wordt Q2-12: 134,46 (-0,47) Cal-13: 136,42 (+0,23) elk jaar groter. Zeker nu al acht van de kerncentrales zijn stilgelegd. In 2010 ging daardoor rond 150 miljoen kWh 136 aan stroom verloren, die bijvoorbeeld niet naar het zuiden kon worden getransporteerd. Vorig jaar zomer had- Cal-14: 137,86 (+0,48) Base Index ( e /MT)Base Index Cal-15: 139,05 (-0,16) den de netbeheerders de regering daarvoor al gewaarschuwd, in het bijzonder voor de wintermaanden. Hoog- 134 spanningsnetbeheerder TenneT moest in december inderdaad al twee dagen een beroep doen op stroom van 23/01 30/01 26/01 02/02 een Oostenrijkse centrale. Wetenschappers hebben al gewaarschuwd dat daardoor de verandering van de Duitse 06/02 09/02 energiekoers kan mislukken. n Mar-12 Q2-12 CAL-13 CAL-14 CAL-15

Best en slechtst Utilities voorzien ‘uitdagend’ 2012 na moeilijk verlopen jaar presterende beursfondsen periode 30 januari t/m 20 februari 2011 De laatste weken is een begin gemaakt met de publicatie van de jaarre- miljard euro aan investeringen doen. ste kwartaal van de hogere olieprijs, van duurzame energie, heeft wel sultaten van de Europese utilities. GDF Suez, Enel Green Power en Eni Tijdens de presentatie van de jaarcij- maar leed verlies op de gasdivisie en een goed jaar achter de rug. Vol- verzorgden de aftrap van het cijferseizoen. De resultaten vielen bij GDF fers gaf Mestrallet ook aan dat GDF de raffinageactiviteiten. Eni heeft in gens voorlopige cijfers klom de Best presterende in % Suez en Eni niet mee. Dat had verschillende oorzaken, zoals de milde Suez zeker tot 2025 een belangrijke Libië 80 procent van de normale olie- winst van 1,3 miljard euro in 2010 RWE 14,84% weersomstandigheden en de economische crisis. rol in de nucleaire industrie zal spe- productie bereikt. De productie lag naar 1,6 miljard euro in 2011. Dit len. Na de bekendmaking van de cij- vorig jaar een tijd stil, vanwege het ge- was hoger dan de verwachtingen Veolia Env 8,52% DOOR PETER WESTHOF in Latijns-Amerika, Noord-Amerika fers ging het aandeel GDF Suez op de wapende conflict in het land. Eni ver- van analisten. De groei van de en Azië draaiden beter dan de activi- beurs in Parijs wat naar beneden. Het wacht dat de productie in de tweede winst werd geholpen door de con- Scottish & Southern 6,61% Op 9 februari opende GDF Suez teiten in het thuisland. Ook het over- afgelopen halfjaar steeg het aandeel helft van 2013 volledig hervat zal zijn. solidatie van het Spaanse ECyR. Endesa 4,77% de boeken over het vierde kwar- genomen International Power droeg circa 4 procent, met name vanwege Paolo Scaroni, topman van het Itali- Vorig jaar steeg het opgestelde ver- taal en daarmee over heel 2011. De op een positieve manier bij aan de sterke prestaties in de opkomende aanse bedrijf, stelde dat de financiële mogen van Enel Green Power met Gasnatural - 4,75% nettowinst in 2011 kwam uit op 4 winst. Die overname blijkt een uitste- markten. crisis in Europa ook de resultaten van 880 megawatt naar 7.079 mega- Union Fenosa miljard euro, waarmee het con- kende zet te zijn geweest. Eni hebben gedrukt. Volgens hem watt. De helft hiervan bestaat uit cern beneden de verwachting van Uitdagend zijn de vooruitzichten voor de rest windmolens. Het bedrijf mikt op Minst presterende in % analisten presteerde. In 2010 werd Nucleaire rol Het Italiaanse energieconcern Eni van het jaar ‘uitdagend’, vanwege de een capaciteit van 9.200 megawatt nog een nettowinst van 4,6 miljard CEO Gerard Mestrallet van GDF kon de resultaten in 2011 licht ver- voortdurende crisis en de volatiele in 2014. International Power 1,20% euro geboekt. Het zachte weer en Suez voorziet door de tegenvallende beteren, in vergelijking met het jaar marktomstandigheden. Naast Italië en Spanje is Enel Green Centrica 0,69% het bevriezen van de tarieven in economische omstandigheden een daarvoor. De nettowinst ging met 2 De aandelen van Eni zakten op de Power ook in andere Europese lan- Frankrijk zaten de Franse energie- moeilijk 2012, maar hij blijft erbij dat procent omhoog naar 7 miljard euro. beurs in Milaan in reactie op de jaar- den en in Noord- en Zuid-Amerika EVN 0,48% reus vorig jaar dwars. Dit had een de nettowinst gelijk of beter dan in Het vierde kwartaal viel wel tegen. De cijfers met 0,6 procent. actief. Ondanks de winststijging negatief effect op de resultaten van 2011 zal zijn. De tarievenkwestie in kwartaalwinst daalde van 1,9 miljard ging het aandeel op de beurs in Mi- Enel -3,59% 900 miljoen euro. De omzet ging Frankrijk is opgelost en dat zal een in 2010 naar 1,5 miljard euro in 2011, Goed jaar laan met 0,2 procent achteruit. De GdF Suez -19,44% wel omhoog: met 7,3 procent naar positief effect op het resultaat heb- zo maakte het bedrijf op 16 februari Enel Green Power, de grootste on- definitieve cijfers over 2011 worden 90,7 miljard euro. De activiteiten ben. Het bedrijf zal in 2012 voor 11 bekend. Eni profiteerde in het laat- derneming in Italië op het gebied in maart gepubliceerd. n Tweede-Kamerlid Marieke van de Werf (CDA): “Nederland loopt samen met Scandinavië voorop” Nieuws (Pagina 5) BINNENLANDEnergie Actueel, jaargang 15, nr 3 • dinsdag 28 februari 2012 3

Directe levering van groene stroom aan particulieren ‘Elektriciteit verkopen als aardappelen’

Producenten leveren direct stroom aan de naaste omgeving. Dat is de kern van het energiebedrijf Boerderij- en denstroom. Het bedrijf zorgt ook Waddenstroom. Agrariërs met een windmolen of zonnepanelen verkopen de stroom zelf aan buren of andere voor de daadwerkelijke levering. relaties. “Producenten ontvangen meer geld voor hun product, consumenten krijgen goedkoper stroom en de “Greenchoice garandeert ook de verduurzaming van de agrarische sector wordt concreet.” voorzieningszekerheid. Als het bij- voorbeeld niet waait en er geen zon alternatieve bronnen van inkom- is, dan koopt het bedrijf van derden DOOR MARTIN DE VRIES De boer op sten. Daar past lokale stroom ook Boerderij- en Waddenstroom facili- die stroom uit duurzame bronnen Voor het eerst wordt duurzaam op- bij. “Tien jaar geleden had ik al de teren de boeren. “Agrariërs kunnen halen.” gewerkte energie van windmolens visie dat boeren hun eigen stroom echter niet achterover leunen. Ze en zonnepanelen rechtstreeks aan zouden gaan verkopen. Nu is het moeten de boer op om de stroom Prijsvoordeel regionale klanten geleverd. Lam- werkelijkheid . De agrariërs verko- te verkopen.” Energieleverancier Een lagere kilowattuurprijs is een Lammert Soet (Boerderij- en Waddenstroom): “Agrariërs kunnen niet achter- mert Soet, eigenaar van beide lo- pen stroom op dezelfde manier als Greenchoice uit Rotterdam ver- van de voordelen van directe levering over leunen. Ze moeten de boer op om de stroom te verkopen.” kale energiebedrijven, stelt dat boe- aardappelen aan huis.” zorgt de administratie en klan- Het variabele tarief van Boerderij- ren steeds meer op zoek zijn naar tenservice van Boerderij- en Wad- stroom ligt gegarandeerd lager dan als je wat kunt verdienen door zelf binnen een straal van 25 kilometer dat van de traditionele energiebedrij- energie op te wekken.” van de Waddenzee. Via een speciale ven. Soet: “Voor particulieren kan website kunnen geïnteresseerden dit een kwart cent schelen en voor Kleinschalig zich aanmelden. Zij geven aan bij ‘Energiebelasting afschaffen voor duurzaam’ bedrijven een halve cent ten opzichte Op dit moment levert een elftal welke leverancier ze stroom willen Eigenaar Lammert Soet van Boerderij- en Waddenstroom is ervan overtuigd dat wind- en zonne-energie van het variabele consumententarief producenten stroom aan meer bestellen. “De klanten worden aan de toekomst is. De grillen van de politiek maken het echter lastig voor geïnteresseerde partijen om te van de gevestigde energiebedrijven. dan honderd klanten. “Klein- een speciale code gekoppeld. Er is investeren in windmolens of zonnepanelen. “Structureel beleid is essentieel”, meent Soet. Hij stelt voor Vaak wordt verondersteld dat groene schalig, maar we hebben dit wel voldoende keuzevrijheid, maar een om producenten van duurzame energie vrij te stellen van de (11 cent) energiebelasting. “Ik ben ervan stroom duurder is dan grijs. Uit ons in slechts twee maanden gereali- stroombron kan natuurlijk wel uit- overtuigd dat de partijen dan bereid zijn om in bijvoorbeeld een windmolen te investeren, zelfs zonder project blijkt het tegendeel waar te seerd. Kleinschalig blijven is niet verkocht zijn.” subsidie.” zijn. Duurzaamheid wordt steeds de doelstelling. Er is geen plafond belangrijker. Daarom denk ik dat voor het aantal producenten. Het De leveranciers van Boerderij- en Geen flauw benul de toekomst ons als leverancier van aantal klanten is natuurlijk wel Waddenstroom zijn herkenbaar Opschaling van de duurzame energie is in de ogen van Soet een vereiste. “De onzekerheid van conventi- groene stroom toelacht.” aan de hoeveelheid stroombron- aan een speciaal logo. Soet: “Dit onele energie maakt dit noodzakelijk. We hebben geen flauw benul wat de prijs van olie morgen is, laat Een neveneffect van directe levering nen gekoppeld.” De grote stroom- bevordert het uitdragen van het staan over vijf jaar. Onze voedselproductie, van de oogst tot de bewaring en logistiek, is tegenwoordig is de bewustwording onder produ- producenten - Soet schat in dat de maatschappelijk verantwoord on- volledig afhankelijk van energie. Beschikbaarheid van lokale duurzame energie is dus essentieel om in de centen. “Door de directe koppeling scheidslijn bij een productie van dernemen. Als een klant bij de toekomst niet te verhongeren.” denken de leveranciers zelf ook ongeveer 100.000 kilowattuur per buurman stroom kan krijgen, dan meer na over het besparen van ener- jaar ligt - leveren zelf de stroom. zorgt dit voor een stukje betrokken- Erg verwend gie”, zegt Soet. “Hoe meer stroom De kleine producenten, die een be- heid. De agrarische sector kan zich Nederland moet volgens Soet het voorbeeld van landen als Denemarken en Duitsland volgen. “Dat is er aan klanten kan worden geleverd, scheiden zonnepaneelsysteem heb- op deze manier positief naar buiten lastig omdat wij uit historisch oogpunt erg verwend zijn. We waren door de hoeveelheid gas en olie lange des te beter. Sommige boeren had- ben, komen in een pool. profileren.” Een speciale website tijd zelfvoorzienend. Andere landen hebben die energiebronnen in mindere mate. Zij zoeken daarom ook den misschien al tien jaar niet op geeft hier nog extra vorm aan. “De fanatiek naar duurzame alternatieven. Laten we wel wezen: voor ieder schip met olie dat in de haven in de energierekening gekeken, maar Betrokkenheid producenten staan met een foto en Rotterdam aanmeert, gaat er ook weer een schip met geld weg. Dan kunnen we toch veel beter in duur- nu ze zelf stroom verkopen denken Boerderijstroom richt zich in prin- een persoonlijk verhaal op de site. zame energie investeren? Dan investeren we in de gemeenschap.” n ze er meer over na. Besparen klinkt cipe op heel Nederland. Produ- Op deze manier geven we stroom niet sexy, maar het motiveert beter centen van Waddenstroom zitten een gezicht.” n Campagne moet graafschade verminderen

Jaarlijks komen in Nederland ruim 10.000 graafschades aan gas- en elektriciteitsnetten voor. Deze worden vol- hele maand mei staat dan ook in gens Netbeheer Nederland voor een groot deel veroorzaakt door het feit dat aannemers niet altijd gebruikmaken het teken van een campagne om van tekeningen die aangeven waar kabels en leidingen zich precies bevinden en doordat niet altijd zorgvuldig graafschade te voorkomen. “Met wordt gegraven. Een campagne moet het gebruik van tekeningen gaan stimuleren en het belang van zorgvuldig een grote Amerikaanse truck, graven onder de aandacht brengen. bestickerd met de logo’s van de netbeheerders en het campagne- DOOR ANNEKE BISSCHOPS baarheid van de energielevering Klic-melding logo ‘Licenced to dig’ gaan wij niet ten goede. Graafschade is De Wet Informatievoorziening langs zoveel mogelijk locaties Tweedaagse conferentie “We zien als vereniging van net- een van de belangrijkste oorza- Ondergrondse Netten (WION) waar in de grond wordt gegraven. beheerders eigenlijk al jaren met ken van energiestoringen en leidt stelt dat op het moment dat men In die truck kunnen de gravers een over duurzame lede ogen het probleem van de tot enorm veel schade. “Volgens machinaal gaat graven hiervan bij multimediale show komen bekij- graafschades aan”, vertelt Martijn voorzichtige schattingen gaat het het Kadaster online een melding ken. Uiteraard wordt daarbij ook Boelhouwer, woordvoerder bij daarbij om 10 tot 50 miljoen euro moet worden gedaan. Na deze zo- ruime aandacht geschonken aan elektriciteitsmarkt Netbeheer Nederland. Het gaat per jaar. Daarnaast levert graaf- genoemde Klic-melding krijgt de instructie: hoe graaf je zorgvul- daarbij voor gas- en elektriciteits- schade gevaarlijke situaties op aannemer door middel van teke- dig? Die roadshow is de kern van Op 21 en 22 maart houdt RECS International in Hotel Krasnapolsky te netten om ruim 10.000 graafscha- voor de gravers zelf. Zo zijn tussen ningen te zien, of en waar er op de de campagne. Ook komt er online Amsterdam de conferentie Shaping an effective renewable electricity mar- des per jaar. Graafschade leidt 2001 en 2010 47 gewonden geval- plek waar hij van plan is te graven een virtueel spel dat in het teken ket. RECS International (Renewable Energy Certificate Society) is een on- niet alleen tot schade aan het len als gevolg van graafschade”, zich leidingen bevinden en wat de staat van zorgvuldig graven.” afhankelijk platform dat productie en gebruik van duurzame energie in net, maar komt ook de betrouw- aldus Boelhouwer. x- en y-coördinaten daarvan zijn. Europa wil bevorderen. Boelhouwer: “Gelukkig vinden er Proefsleuf steeds meer Klic-meldingen plaats: Want met de tekeningen alleen Tijdens deze tweedaagse conferen- stroom (RES-E) te ontwikkelen in ruim 400.000 per jaar. Desondanks is men er nog niet. Boelhouwer: tie passeren tal van aspecten van de navolging van de Verenigde Staten. is in een deel van de gevallen van “Weet men eenmaal door middel duurzame elektriciteitsmarkt de re- Hierop zal tijdens de conferentie graafschade geen Klic-melding van de tekeningen waar zich lei- vue. Er wordt onder meer ingegaan uitvoerig worden ingegaan. Hoe gedaan. Soms doet de opdracht- dingen bevinden, dan dient men op de groeiende vraag naar duur- ziet de huidige markt van duur- nemer wel een Klic-melding, de exacte ligging vast te stellen zame elektriciteit. Daarbij komen zame elektriciteit er in Europa uit? vraagt de kaart op en stelt deze op door met de hand een zogenoemde zakelijke afnemers aan bod, de Hoe transparant is deze en welke de bouwplaats beschikbaar, maar proefsleuf te graven. Vervolgens aandacht die zij schenken aan het ontwikkelingen vinden er plaats? wordt deze vervolgens vergeten of moeten mechanische graafwerk- klimaatprobleem en aan hun eigen Tot slot staat de conferentie stil bij er wordt op een verkeerde manier zaamheden zorgvuldig worden Carbon Foot Print. de regelgeving en de bescherming mee omgesprongen.” uitgevoerd. Met deze campagne van afnemers. Ook komen de pro- willen we dan ook niet alleen het Welke issues zijn belangrijk voor ducten ter sprake die momenteel Bewustwording probleem, de risico’s en de ge- afnemers van duurzame energie? op de markt worden aangeboden, Vanwege de omvang van het pro- volgen van graafschade schetsen, En wat zijn precies de ontwik- alsmede de betrouwbaarheid van bleem hebben de netbeheerders maar zeker ook aandacht besteden kelingen in de markt om aan die die producten, productontwikke- ervoor gekozen om het voorko- aan het belang van het graven van groeiende vraag naar duurzame lingen, en de rol en het belang van men van graafschades tot een zo’n proefsleuf en zorgvuldig gra- stroom te voldoen? RECS Inter- stroometikettering. speerpunt te maken. “Bewust- ven. Dit met als uiteindelijk doel national heeft in dat kader samen De hele maand mei staat in het teken van een campagne om graafschade te wording is daarbij het belangrijk- dat het aantal graafschades dras- met NGO’s het initiatief genomen Voor meer informatie: voorkomen. ste doel”, vertelt Boelhouwer. De tisch vermindert.” n om een standaard voor groene www.recsmarket.eu n Derde pakket THEMA Energie Actueel, jaargang 15, nr 3 • dinsdag 28 februari 2012 4

Implementatie Derde Energiepakket ‘Nederlandse wetgeving voldoet op hoofdlijnen’

Vervolg van pagina 1 Het debat op 16 februari in de Tweede Kamer over de implementatie van de Europese regelgeving elektriciteit en gas leverde geen grote politieke strijdpunten op. De verwachting is dan ook dat het wetsvoorstel na de krokus- Derde Energiepakket in het kort vakantie unaniem zal worden aangenomen. Wel merkt minister Verhagen (EL&I) op dat een aantal wijzigingen In 2007 kwam de Europese Commissie met een reeks aan voorstellen om de Europese gas- en elektrici- in het Derde Energiepakket noodzakelijk zullen zijn. teitsmarkten verder te liberaliseren en te harmoniseren. Twee jaar later werd dit Derde Energiepakket voor één grote interne gas- en elektriciteitsmarkt aangenomen door het Europees Parlement. Alle EU-lidstaten stappen worden gezet richting het nieuw element in het Nederlandse kregen vervolgens achttien maanden de tijd om de Europese regelgeving te implementeren. DOOR ALEXANDER HAJE toekomstbestendig maken van de systeem. Verhagen: “Tot nog toe Volgens de minister voldoet de Ne- energievoorziening en de infrastruc- kenden we de systematiek van priva- Inmiddels zijn deze achttien maanden verstreken en zou de implementatie van de Europese wetgeving fei- derlandse wetgeving op hoofdlijnen. tuur op de Europese markt. In reac- te netten, veelal van industriële aard, telijk moeten zijn geschied. Maar nog niet alle Europese lidstaten zijn zover dat de Brusselse regelgeving nu Verhagen: “Ik doel op netbeheer, tie op Diederik Samsom (PvdA), die waarvoor energietoezichthouder al is vertaald in nationale wetgeving. onafhankelijkheid van productie en belang hecht aan een toekomstig NMa een ontheffing heeft gegeven levering, onafhankelijke toezicht- ‘vierde’ energiepakket, wijst Verha- om een netbeheerder aan te wijzen.” Waar richt het Derde Energiepakket zich op? houders en een goede borging van gen op twee belangrijke ‘Brusselse Verhagen heeft er voor gekozen om Grofweg zijn er twee hoofdaspecten. In de eerste plaats: leveranciers en netwerken ontkoppelen (ontvlech- de positie van de kleinverbruiker.” bouwstenen’: het infrastructuurpak- de directe lijn, het vierde element van ting). In de tweede plaats: betere consumentenrechten. Daarnaast richt het Derde Energiepakket zich onder Hij meent wel dat het derde pakket ket en de Roadmap 2050. Verhagen: het Derde pakket niet op te nemen. meer op energiesolidariteit in noodsituaties. Verder komt nog een aantal andere zaken aan bod, waaronder vraagt om een aantal wijzigingen. “Met die bouwstenen werken we ver- Van een directe lijn is sprake als een de oprichting van Europese netwerken van transmissiesysteembeheerders voor gas en voor elektriciteit. Het gaat daarbij vooral om regels der aan een geïntegreerde, sterke en geïsoleerde elektriciteitsproducent De richtlijnen uit het Derde Energiepakket, dat een integratie van de verschillende energiemarkten mogelijk met betrekking tot beheer van de duurzame energiemarkt. De Kamer met een geïsoleerde gebruiker is ver- maakt, moet resulteren in een beter Europees level playing field voor energieverbruikers. interconnectoren, versterking van weet dat het Nederlandse kabinet dat bonden. VVD en CDA willen de di- de consumentenbescherming, in- van groot belang vindt.” recte lijn via een amendement in de Ontvlechting voering van de mogelijkheid tot Paulus Jansen (SP) vraagt zich af hoe Nederlandse wetgeving opnemen. n Lidstaten hebben de keuze uit drie opties om hun leveranciersbedrijven te scheiden van hun transmissienet- ontheffing van gesloten distribu- zich dit verhoudt tot de nationale ten. De eerste is een volledige eigendomsontkoppeling: geïntegreerde energiebedrijven moeten hun netten tiesystemen, een level playing field- koppen, waar het kabinet een tegen- verkopen. Een tweede optie is: Een onafhankelijk systeembeheerder (ISO). Zowel ISO als de onafhankelijk clausule, aangescherpte regels voor stander van is. Verhagen: “Er is geen transmissienetbeheerder (ITO) bieden energiebedrijven de mogelijkheid om hun hoogspanningsnetten in de beheerders van gasopslagen en sprake van een nationale kop. Maar handen te houden. Derde optie: Een onafhankelijk transmissienetbeheerder. Energiebedrijven kunnen ge- een aantal technische wijzigingen. ik kan niet zomaar volstaan met het ïntegreerd blijven, maar moeten zich aan strengere regels houden om te verzekeren dat de twee afdelingen overschrijven van de Brusselse richt- van het bedrijf in de praktijk onafhankelijk opereren. Toekomstbestendigheid lijnen. Het moet immers passen in Verhagen: “We hebben ons in het onze nationale wetgeving.” Betere consumentenrechten wetsvoorstel strikt beperkt tot dat- Betere consumentenrechten moeten resulteren in meer vrijheden van de consument. Die kan bijvoorbeeld gene wat echt nodig is voor de im- Gesloten distributiesystemen kostenloos van energieleverancier veranderen, heeft recht op het ontvangen van alle relevante verbruikgege- plementatie en dus geen nationale Verhagen noemt de gesloten distri- vens en kan bij klachten en geschillen een beroep doen op een onpartijdige, externe instantie. Ook hebben kop aangebracht.” Hij merkt op dat butiesystemen voor kleine netten consumenten en kleine ondernemingen recht op levering van elektriciteit tegen een redelijke prijs. n met dit wetsvoorstel belangrijke (zoals van Tata Steel of Schiphol) een

Voor mijn kleindochter doe ik veel. Heel veel. Het is mooi om te zien hoe zij de wereld ontdekt. En dat maakt mij dan weer bewust van onze plicht: de wereld doorgeven aan de volgende generaties. Leefbaar, schoon en duurzaam.

Voor GasTerra is dat niet anders. Daarom werken wij hard aan een verantwoorde energietoekomst, waarin schone energiebronnen optimaal tot hun recht komen. En als de wind of de zon het dan even laten afweten, vormt aardgas een onmisbare aanvulling. Zo zijn wij onderdeel van de oplossing.

www.iampartofthesolution.nl Scandinavische kartelwaakhonden dringen aan op meteraflezing per uur Maatregel kan tientallen miljoenen eu- ro’s ‘maatschappelijke winst’ opleveren Derde pakket (Pagina 6) THEMAEnergie Actueel, jaargang 15, nr 3 • dinsdag 28 februari 2012 5

Marieke van der W erf (CDA) Paulus Jansen (SP) ‘Nederland loopt samen met ‘Kritische kanttekeningen bij Scandinavië voorop’ het wetsvoorstel dat er nu ligt’

Van der Werf: “Het belang van een Noordwest-Europese energiemarkt situaties, maar onvoldoende de Jansen: “Als SP plaatsen we een viertal kritische kanttekeningen bij het zegt dat de NMa erop toeziet dat wordt breed onderkend. Nederland zet zich stevig in om tempo te maken toekomst. Wat ik in het debat heb wetsvoorstel over het Derde Energiepakket.” er voldoende wordt bijgebouwd. Ik om die interne markt goed te laten functioneren. We lopen samen met aangekaart, is dat ook de nationale vraag mij dan af hoe het mogelijk is Scandinavische landen voorop.” implementatie onvoldoende toe- “De eerste is de verplichte eigen- meerdere van dergelijke voorzie- dat er ondanks dat toch regelmatig komst proof is. Decentrale syste- domscheiding tussen productie- en ningen? Of vertrouwt de minister congestie op het net ontstaat. Laat- “Ook vanuit economische perspec- kijkt naar hoe verschillende landen men hebben er geen plek in, terwijl netbedrijf die destijds in ons land volledig op de werking van het ste punt is de slimme meter. Wij tief is dat essentieel: De Neder- omgaan met grootverbruikers, dan kort voor de jaarwisseling nog de werd doorgevoerd en die heeft ge- prijsmechanisme om misbruik van zijn daarvan een voorstander als landse inzet voor de gasrotonde is is van zo’n level playing field nog motie van CDA en ChristenUnie ka- leid tot de uitverkoop van Nuon monopolie te voorkomen? Als SP overtuigend wordt aangetoond dat zowel vanuit leveringszekerheid steeds geen sprake. Er dreigen zelfs merbreed is aangenomen, die pleit en Essent. Bij de behandeling van plaatsen we ook kritische kantteke- die ook slim is voor de consument als voor het vasthouden van onze Nederlandse bedrijven ernstig in voor een goede positie van decen- het wetsvoorstel werd toen aange- ningen bij de ontwikkeling van de en niet alleen voor energiebedrij- sterke gaspositie belangrijk. Het de problemen te komen – en dat traal. Minister Verhagen heeft het voerd dat wij dat moesten van de reservecapaciteit in de elektriciteit- ven. Maar het bewijs daarvoor is is goed dat landen gezamenlijk in- gebeurt nu al – als er niet wordt in- CDA toegezegd dat ‘decentraal’ in EU. Maar, zoals de SP destijds al en gasnetten. Minister Verhagen nog steeds niet geleverd.” n vesteren in gasinfrastructuur. Dat gegrepen. Het CDA dringt er sterk de nationale wetgeving STROOM stelde, dat is niet waar. Het is een zou wat mij betreft ook wat meer in op aan dat minister Verhagen dit in centraal zal staan. Voortdurend teken aan de wand dat een aantal elektriciteit mogen gebeuren. Het Europa aankaart.” ruimte bieden aan nieuwe concep- van de grootste Europese lidstaten, ontsluiten van nieuwe technologie, ten, opschuiven van centraal fos- Duitsland, Frankrijk en Groot-Brit- op land of op zee, evenals de grote Toekomst proof siel naar decentraal duurzaam, zal tannië, niet kiezen voor de totale ei- onderlinge netverbindingen, zijn “De Europese regelgeving harmo- ook op Europees niveau verankerd gendomsontvlechting. Zijn de prij- van belang voor de hele markt, dus niseert voornamelijk bestaande moeten raken.” n zen van gas en elektriciteit in die dat moet je met meerdere lidstaten landen als gevolg van de keuze voor oppakken.” een meer geïntegreerd organisatie- model hoger of lager dan in Neder- Level playing field land? Je zou verwachten dat deze “De bescherming van de consu- vraag, als totale ontvlechting echt ment is vooralsnog nationaal, via zo voordelig is, gretig beantwoord de NMa, geregeld. Daar maak ik wordt door de regering. Maar he- mij geen zorgen over. Wel ben ik laas, die beantwoording blijft uit.” bezorgd over de mogelijke sta- peling van kosten die op de con- Slimme meter sument afkomen: de energiebe- “Tweede punt is de eigendomsver- lasting, plus BTW, opslag SDE+, houdingen bij de interconnectoren, kosten upgrading net en de kosten aanlandings- en opslagfaciliteiten. voor de gaskwaliteit die geschikt Het wetsvoorstel stelt hier geen ei- gemaakt moet worden voor het net. Marieke van der Werf (CDA): “Het is goed dat landen gezamenlijk investeren sen aan. Kan er door de NMa wel Paulus Jansen (SP): “Wij zijn voorstander van slimme meter als overtuigend Een ander kritisch punt betreft een in gasinfrastructuur. Dat zou wat mij betreft ook wat meer in elektriciteit worden ingegrepen als één private wordt aangetoond dat die ook slim is voor de consument en niet alleen voor Europees level playing field. Als je mogen gebeuren.” partij een hoog aanbod verwerft in energiebedrijven.”

Esmé Wiegman (ChristenUnie) René Leegte (VVD) ‘Aandacht voor decentraal en ‘Slim samenwerken en langetermijnbelangen’ verdere integratie van onze

Wiegman: “Een Noordwest-Europese energiemarkt is, en daarvan zijn Decentraal energie-infrastructuur’ we in Den Haag allemaal overtuigd, essentieel voor onze eigen economie “Het is goed dat wij als Nederland en de economieën van alle overige EU-lidstaten. Zowel voor de productie een internationale focus hebben. als het transport van gas en elektriciteit is die eenwording van cruciaal Tegelijkertijd moeten we ons niet Leegte: “Als VVD staan we positief tegenover het wetsvoorstel dat er nu betreft juichen wij toe dat minister belang.” laten afleiden van het belang van ligt. Want slim samenwerken en het verder integreren van onze energie- Verhagen deze administratieve las- decentrale opwekking van duur- infrastructuur is belangrijk voor economie en samenleving.” ten wil verlichten en voor eigenaren “Een lastig punt is wel dat we in zame energie. Dat, met name, mag van een gesloten distributiesysteem Nederland drie jaar geleden een niet in het gedrang komen bij de “Een goede Europese infrastructuur helpt dat bij het stimuleren van her- - zoals bij Tata Steel en Schiphol - splitsingswet hebben aangeno- Europese discussie die nu over een is cruciaal voor de ontwikkeling van nieuwbare energie. Het ontwikkelen een informatieplicht aan de NMa wil men, die energieleveranciers ver- grote Noordwest-Europese ener- een concurrerende economie. Een daarvan is belangrijk om minder invoeren. Dat is goed, want daarmee plicht om hun netten af te stoten. giemarkt wordt gevoerd. Met an- betere integratie van de infrastruc- afhankelijk te worden van fossiel. krijgt de Nederlandse industrie een Daarmee zijn we toch ver voor de dere woorden: Hoe stellen we onze tuur leidt tot lagere kosten. Als men Tevens brengt duurzame energie gelijk speelveld in vergelijking met muziek gaan uitlopen en wilden prioriteiten? Zijn we daarbij vooral het net dan ook nog slim maakt, een paradigmaverschuiving. De de industrie in de ons omringende we aantonen dat we graag het gericht op het grootschalige, of consequentie van die omwenteling landen. Ten aanzien van de directe beste jongetje van de klas wilden richten we ons meer op kleinscha- is enorm en dwingt ons om na te lijn heeft de VVD een amendement zijn. Kijken we naar de huidige ligheid. We moeten ervoor waken denken over de vraag hoe wij ener- gemaakt, omdat nu nog sprake is van stand van zaken binnen de Euro- dat het belang van die decentrale gie kunnen opslaan en hoe wij op onzorgvuldige implementatie van de pese Unie, dan denk ik dat we met opwek niet wordt weggedrukt door grotere, lees Europese, schaal vraag Europese richtlijn. Inhoudelijk is het dat besluit zelfs te ver zijn gegaan, het grote Europese belang. Wat en aanbod kunnen balanceren. Een amendement van belang, omdat het want Brussel schrijft een derge- dat betreft sluit ik mij graag aan goed functionerende infrastructuur Nederlandse bedrijfsleven belang lijke splitsing niet voor. Sterker bij mijn collega Marieke van der voor energie is de drager van de eco- heeft bij een directe lijn, naast het ge- nog: de Europese Commissie geeft Werf van het CDA, die samen met nomische groeimachine en een mid- sloten distributiesysteem.” in haar richtlijn lidstaten de gele- de VVD een amendement heeft ge- del om ons te helpen uit de crisis te genheid om voor die ontvlechting maakt over die zogeheten directe groeien.” Toezicht van leveranciers- en netbedrijven lijnen. De ChristenUnie steunt dat “Wat het toezicht betreft: Er is nu uit drie mogelijkheden te kiezen. amendement en deelt de zorg van Drie punten een sterke verwevenheid van func- Doordat Nederland al zo vroegtij- het CDA of de nationale implemen- “De VVD heeft drie opmerkingen ties binnen het ministerie van EL&I, dig voor een definitieve splitsing tatie van het Derde Energiepakket over het wetsvoorstel: de admini- waartoe ook toezichthouder NMa heeft gekozen, komen zaken als wel voldoende toekomst proof is. stratieve lasten voor eigenaren van behoort. Mogelijk zou dat in de toe- Esmé Wiegman (Christen Unie): zeggenschap en verantwoorde- Laten we vooral heel goed en kri- een gesloten distributiesysteem, komst tot problemen kunnen leiden. “Het is goed dat wij als Nederland lijkheid toch onder druk te staan, tisch blijven kijken naar wat wij in René Leegte (VVD): “Er is nu een ster- de directe lijn (als een geïsoleerde Zou het daarom niet beter zijn om de een internationale focus hebben. omdat andere landen die splitsing eigen land op het gebied van decen- ke verwevenheid van functies binnen stroomproducent met een geïso- NMa in haar specifieke rol bijvoor- Tegelijkertijd moeten we ons niet nog niet hebben doorgevoerd. De trale productie en infrastructuur de het ministerie van EL&I, waartoe ook leerde stroomgebruiker verbonden beeld bij het ministerie van Justitie laten afleiden van het belang van situatie is daardoor nodeloos com- komende decennia nog moeten re- toezichthouder NMa behoort. Moge- is, red.) en de positie van toezicht- onder te brengen? Die vraag hebben decentrale opwekking van duur- lijk zou dat in de toekomst tot pro- zame energie.” plex geworden.” aliseren.” n blemen kunnen leiden.” houder NMa. Wat het eerste punt wij de minister voorgelegd.” n Nieuws BUITENLAND Energie Actueel, jaargang 15, nr 3 • dinsdag 28 februari 2012 6 Britse zorgen over slimme meters Scandinavische kartelwaakhonden

Een Britse Kamercommissie maakt zich ernstige zorgen over het gebrek wordt verwacht. Zij moeten op dringen aan op meteraflezing per uur aan regulering bij de uitrol van slimme meters. De commissie vindt dat de hun beurt duidelijk maken hoe zij overheid de teugels strakker moet aanhalen. de voordelen van de meters met de De kartelbewakers van Denemarken en Zweden willen meer vaart en die de netbedrijven moeten doen, klanten zullen delen. De commis- beweging in de stroommarkt. Ze dringen er daarom op aan dat er werk maar het staat buiten kijf dat meer is vooralsnog geen transparant sie denkt daarbij vooral ook aan wordt gemaakt van de installatie van meters die per uur af kunnen dynamiek in de markt een goede DOOR ARJAN SCHIPPERS mechanisme dat verzekert dat de de minima huishoudens. Het zou worden gelezen. business is voor Denemarken,” zegt De regering in Londen heeft am- besparingen van slimme meters een regressieve maatregel zijn om directietopman Lars Aagaard. bitieuze plannen voor slimme worden doorgegeven aan de consu- ook hen de kosten voor installatie DOOR WIM VERSEPUT, erg moeilijk voor nieuwe aanbie- meters: in 2019 moet ieder Brits ment, aldus de commissie, terwijl te laten betalen. Zij pleit voor speci- KOPENHAGEN ders om ook een poot aan de grond Ook in Zweden is niet alleen de kar- huishouden een slimme gas- en de kosten voor installatie wel via ale beschermingsmaatregelen om te krijgen. telwaakhond maar ook de regering stroommeter hebben. Dat gaat de energierekening zullen worden te zorgen dat ook de minima baat De Deense kartelbewaker heeft erg voor uuraflezing van de meters. verder dan de EU-ambitie van 80 doorberekend. De enige die dan kunnen hebben bij slimme meters. naar het effect daarvan een studie Te optimistisch De Zweedse regering heeft voorge- procent van alle huishoudens in baat hebben bij de meters, zijn de uitgevoerd en komt op basis daar- Brancheorganisatie Dansk Energi steld dat de afnemers die dat willen 2020. Maar met die datum van energiebedrijven zelf. De regering Kleinschalige uitrol van tot de conclusie dat dit de sa- reageert positief op de zaken die de dat ook moeten kunnen krijgen. 2019 niet zo heel ver weg, is er nog vertrouwt teveel op een ineffectieve Onduidelijkheid bestaat er ook nog menleving al snel een slordige 60 kartelbewaker heeft aangedragen, De kartelwaakhond wenst nog een weinig duidelijk over de uitrol, markt en de conduitestaat van de over het tijdschema voor de uitrol. miljoen euro ‘maatschappelijke maar meent dat deze een tikkeltje te stapje verder te gaan gaan en doet het die over twee jaar echt van start energiebedrijven schept weinig Afgelopen december publiceerde winst’ per jaar oplevert. De stroom- optimistisch over de maatschappe- advies om een verplichte uurmeting moet. De regering heeft de verant- vertrouwen, zo zegt de commissie het ministerie van Energie een ge- afnemers krijgen immers meer lijke winst. “Er wordt geen rekening in te voeren voor de klanten met een woordelijkheid voor de uitvoering in harde bewoordingen. reviseerd tijdschema. Daarin begint mogelijkheden om de kosten van gehouden met de investeringen jaarverbruik vanaf 8.000 kWh. n namelijk neergelegd bij de ener- de uitrol pas in het derde kwartaal het elektriciteitsverbruik te druk- gieleveranciers en laat daarbij veel Bescherming minima van 2014, onder meer omdat er nog ken, omdat ze dit dan deels kunnen over aan de markt. En dat is nou Het ministerie van Energie rege- geen datacommunicatiesysteem is verplaatsen naar de goedkope uren precies waarover de Public Accounts ring moet daarom beter aangeven gekozen. Ook zijn de precieze tech- en de netbedrijven hoeven minder Committee zich zorgen maakt. Er wat er van de energiebedrijven nische specificaties voor de meters te investeren in transmissiecapaci- nog niet vastgesteld. Desondanks teit. De Deense karteldienst erkent, is British Gas, de grootste ener- dat niet exact te bepalen valt in wel- gieleverancier in Groot-Brittannië, ke mate het verbruik kan worden vorig jaar al begonnen met een verplaatst naar de goedkope uren. kleinschalige uitrol. In een eerdere Wel is het zo dat hoe meer warm- pilotfase had het al 40.000 meters tepompen en hoe meer elektrische geplaatst. Voor het einde van dit auto’s er komen, des te groter de jaar wil British Gas twee miljoen flexibiliteit in dat opzicht wordt. slimme meters hebben geïnstal- Ook de wetgevers moeten meewer- leerd. Andere energiebedrijven, ken, want de huidige regelgeving zoals Npower en EDF hebben ook is niet echt bevorderend voor een dergelijke plannen, maar die zijn actief gedrag van de consument op nog weinig concreet. n de stroommarkt. Onder meer is het

Hoe ziet uw optimale energiemix van de toekomst eruit? De Energy biedt u het complete spectrum: Innovatieve technologieën en diensten voor conventionele en regeneratieve energie opwekking Oplossingen voor efficiënte energielevering, -transport en - opslag Discussieplatforms over actuele thema’s als Smart Grids Bezoek het wereldwijd belangrijkste technologie-event. THINK TECH, Meer via hannovermesse.com ENGINEER SUCCESS 23 t/m 27 april 2012 New technologies New solutions New networks

NEW TECHNOLOGY FIRST Hannover Consultancy B.V. , Tel. +31 18 4 69 30 50, infohf-.com 23–27 April 2012 ˜ Hannover ˜ Germany Tweede-Kamerlid Esmé Wiegman (ChristenUnie): “Aandacht voor decentraal en langetermijnbelangen” Nieuws (Pagina 5) BUITENLANDEnergie Actueel, jaargang 15, nr 3 • dinsdag 28 februari 2012 7

Pathways calculator De ‘pathways calculator’ is een webtool waarmee iedereen thuis kan laten doorrekenen hoe verschillende variabelen (bijvoorbeeld meer windenergie, meer energiebesparing, meer elektrische auto’s of meer CCS) doorwerken op de Britse energieproductie en –con- sumptie en de totale broeikasgasuitstoot. Hij is ontwikkeld door David MacKay, hoogleraar aan de Universiteit van Cambridge en wetenschappelijk adviseur bij het ministerie voor Energie. Het is een gedetailleerd en leuk speeltje, op basis van de uitgebreide 2050 Pathways Analysis, die het ministerie heeft gebruikt voor het schet- sen van verschillende scenario’s. In de Pathways Analysis wordt duidelijk gemaakt wat voor aannames er worden gebruikt bij de be- rekeningen door de webtool. In aangepaste vorm zou de pathways calculator ook voor andere landen geschikt kunnen worden gemaakt. Hij is te vinden op de website van het Britse ministerie van Energie en Klimaatverandering (DECC). n

Grote ketens willen toe naar 100 procent duur zame energie ‘Groen scenario nauwelijks WalMart en Ikea leggen hun Amerikaanse duurder dan niets doen’ Met enige regelmaat komt er in Groot-Brittannië een rapport uit over de bedrijfspanden vol met zonnepanelen kosten van de energietransitie. Voor- en tegenstanders van bijvoorbeeld windenergie kunnen elkaar daarmee naar hartelust om de oren slaan en proberen de publieke opinie te beïnvloeden. De Amerikaanse supermarktketen WalMart en het Zweedse woonwaren- daadkracht minstens geëvenaard. staat gelijk aan 30 procent van de huis Ikea zetten flink in op zonne-en windenergie. Beide bedrijven willen Het meubelconcern heeft in de Ver- energieconsumptie van het bedrijf rol speelt en waarin weinig wordt DOOR ARJAN SCHIPPERS, op termijn voor 100 procent op duurzame energie draaien. enigde Staten in hoog tempo daken in Groot-Brittannië. Ikea investeer- LONDEN gedaan aan energiebesparing. Een van zijn warenhuizen uitgerust met de eerder al in windmolenparken in van de goedkoopste scenario’s melingen in de prijzen op de elek- zonnepanelen. Bij 85 procent van Frankrijk, Duitsland, Denemarken De diverse rapporten met hun ver- heeft een aandeel van maar liefst 42 DOOR FRANK KOOLS triciteitsmarkt. Het concern zegt zijn Amerikaanse vestigingen zijn en thuisland Zweden. Ook liet Ikea schillende cijfers bereiken namelijk procent duurzaam naast een fors WalMart is de trendsetter op het ge- uiteindelijk volledig op duurzame projecten voltooid of in ontwik- panelen op daken installeren van vaak uiteenlopende conclusies. Een aandeel kernenergie en maximale bied van zonne-energie. De Ameri- energie te willen draaien, maar keling. Ikea Amerika én WalMart winkels in België, Groot-Brittan- interessante analyse kwam er on- energiebesparing. kaanse supermarktketen kondigde heeft geen datum aan die ambitie werken bovendien samen met een nië en Duitsland. Net als Walmart langs in de vorm van een ‘pathways in 2007 voor het eerst aan zonnepa- gekoppeld. Die duurzame energie bedrijf dat oplaadpunten voor elek- denkt Ikea met zijn duurzame ener- calculator’, ontwikkeld door pro- Woedende reactie nelen te willen plaatsen op winkels zal overigens niet alleen zonne- trische auto’s in grote Amerikaanse gieportefeuille minder kwetsbaar fessor David MacKay. Met dat Maar een rapport dat ongeveer in de zonrijke Amerikaanse staten energie zijn. WalMart heeft bij ves- steden wil installeren. Beide fir- te worden voor schommelingen op instrument kunnen eenvoudig terzelfdertijd werd uitgebracht Californië en Hawaiï. Het bedrijf tigingen in de Amerikaanse staten ma’s hebben zich ertoe verbonden de energiemarkt. Ook wil het be- verschillende scenario’s worden door de denktank Civitas, geti- heeft intussen ook projecten lo- Californië en Massachusetts en in om twee laadpalen te plaatsen bij zuinigen op zijn jaarlijkse stroom- doorberekend. Volgens de calcula- teld: ‘Electricity costs, the folly of pen in Puerto Rico en de staat Ari- Canada kleine windturbines laten eigen warenhuizen of winkels in rekening van circa 1,3 miljard euro tor zal energie de Britse consument wind power’, komt tot heel andere zona. Tegen 2013 produceren de plaatsen. Bovendien koopt het con- staten op de Amerikaanse west- en zijn CO2-uitstoot verminderen. tot 2050 elk jaar ongeveer 6.000 conclusies. Volgens Civitas zijn WalMart-daken jaarlijks 70 miljoen cern in Mexico en de Amerikaanse kust. “Wij werken toe naar 100 procent euro kosten wanneer er wordt in- scenario’s gebaseerd op gas en kilowattuur. Die betreffende vesti- staat Texas windenergie in bij grote duurzame energie”, aldus chief gezet op meer duurzaam en meer kernenergie op middellange ter- gingen genereren 20 tot 30 procent molenparken. Minder kwetsbaar sustainability officer Ron Howard. energiebesparing. In dat bedrag mijn voor Groot-Brittannië altijd van hun elektriciteit op hun dak. Ikea is overigens ook in Europa Volgens hem heeft Ikea zich daarbij zijn alle uitgaven inbegrepen, dus veel goedkoper dan een scenario Daarmee bespaart WalMart flink Oplaadpunten zeer actief op het terrein van duur- geen deadline gesteld. Maar vorig investeringen in de netten, maar waarin windenergie een voorname op de stroomrekening, zo verze- Het Zweedse woonwarenimperium zame energie. Vorig jaar kocht het jaar gaf hij al wel een tussenstand. ook de brandstof voor transport, rol speelt. Vooral offshore wind is kert de woordvoerder, en kan het Ikea stapte later in de zonne-ener- in Schotland een windfarm met een “We zullen waarschijnlijk 70 tot 80 inclusief voor de eigen auto. volgens Civitas onbetaalbaar. Hoe bedrijf zich indekken tegen schom- gie, maar heeft WalMart intussen in capaciteit van 12,3 megawatt. Dat procent halen tegen 2015.” n rapporten tot zulke verschillende Publieke opinie conclusies komen, hangt af van ‘Groene energie kost consument allerhande aannames over bijvoor- 6.000 per jaar’ kopte een krant die beeld de ontwikkeling van nieuwe Torenhoge distributiekosten en heffingen het niet zo op duurzame energie technologieën, de prijsontwikke- heeft begrepen. De kop suggereert ling van gas en investeringen in de dat ieders energierekening flink netten. Het Civitas-rapport lokte oorzaak van hoge energienota in België zal stijgen door alle duurzame dan ook een woedende reactie uit energie. Pas halverwege het artikel van Renewables UK. De branche- werd gemeld dat het hier om de organisatie zegt dat Civitas zich De toezichthouder op de Belgische gas- en stroommarkt, CREG, klaagt alleen te maken met het feit dat de aan de Belgische wetgeving, die totale uitgaven per hoofd van de baseert op dubieus onderzoek en het feit aan dat de huishoudelijke energieafnemers in het land al jaren gasprijs in België (maar ook in Ne- zo is opgesteld dat ze vooral de bevolking gaat en dat het scenario verkeerde aannames maakt over worden “uitgeperst.” De CREG wijst daarbij met een beschuldigende derland) aan de – stijgende - olie- belangen van de distributienetbe- waarin niets wordt gedaan en geen de noodzaak en additionele kosten vinger in de eerste plaats naar de forse heffingen van de overheid en de prijs is gekoppeld, maar vooral met heerders en hun aandeelhouders enkele klimaatdoelstelling wordt van back-up capaciteit. Renewa- torenhoge distributiekosten die de netbeheerders rekenen. een nieuwe indexeringsformule die (de gemeenten) verdedigt en op gehaald, nauwelijks goedkoper is. bles UK wijst erop dat afgelopen marktleider Electrabel eind 2007 die manier hun kas spekt. En dan zijn de kosten van klimaat- december windenergie gemiddeld tegen dezelfde prijs kunnen inko- introduceerde en waardoor de m3- schade niet eens meegerekend. Een meer dan 5 procent van de natio- DOOR JAN SCHILS, BRUSSEL pen. Grote elektriciteitsafnemers prijs voor gas systematisch is blij- Allegaartje goed voorbeeld van hoe rapporten nale energieconsumptie voor zijn Volgens de CREG ligt de prijs die profiteren wel van lagere tarieven. ven stijgen. Tenslotte wordt de prijs voor de en cijfers worden gebruikt om de rekening nam, met op één dag een de Belgische consument betaalt Hetzelfde geldt voor de gasprijzen. Belgische energiegebruikers nog publieke opinie te beïnvloeden. uitschieter naar 12 procent, zonder voor zijn kilowatturen gemiddeld Daar loopt het prijsverschil voor de Afrekenen eens fors verhoogd door een hele Het duurste scenario blijkt er een te dat de netbeheerder daardoor in de circa 32 euro per jaar hoger dan in kubieke meters met Nederland en De CREG meldt een en ander in reeks heffingen (belastingen en zijn waarin kernenergie een grote problemen kwam. n Nederland, terwijl de Belgische le- Groot-Brittannië op tot bijna 210 een midden februari verschenen kosten voor de openbare dienst- veranciers hun stroom op de markt euro per jaar. Dit laatste heeft niet 252 pagina’s tellend rapport, verlening) van de federale en regi- waarin de Belgische energieprij- onale overheden, zoals sociale en zen worden vergeleken met die milieuheffingen op onder meer de van de buurlanden. De energie- uitstoot van CO2 en andere broei- waakhond rekent daarbij af met kasgassen. Dit allegaartje aan hef- de alom heersende en graag door fingen is goed voor 22 tot 25 pro- de politiek ondersteunde stelling, cent van de energiefactuur van de dat de uit pan rijzende energiefac- gebruikers. De heffingen zorgen tuur voor de gezinnen in België de er samen met de torenhoge dis- schuld is van Electrabel en andere tributietarieven voor dat energie energieleveranciers. De CREG in België veel duurder is dan in wijst erop dat de distributietarie- Nederland, Duitsland, Frankrijk ven van de twee grote netbeheer- en Groot-Brittannië. Zo zijn de af- ders, Eandis en Infrax, veel hoger gelopen drie jaar de uitgaven voor zijn dan in de buurlanden en liefst gas en stroom voor een gemiddeld 35 tot 45 procent van de energiere- gezin in België met 30 procent ge- kening van het gemiddelde gezin stegen en sinds 2005 met 50 tot 60 De consumentenwinkel van GDF Suez/ Electrabel in Antwerpen. uitmaken. De CREG wijt dit laatste procent. n Energie OPINIE Energie Actueel, jaargang 15, nr 3 • dinsdag 28 februari 2012 8 Washington gedachte 2.0 Twee procent

In de VS is momenteel een interes- grondstoffen. Met de uitspraak ‘ drill rikaanse producenten zich aange- een concurrentievoordeel voor Ame- We gebruiken, ruw geschat, maar aanschafprijs, terwijl vaak de ener- sant debat gaande over het al dan here, sell there, pay more’ nam Mar- trokken voelen tot de internationale rikaanse bedrijven oplevert en een 2 procent van onze energie nuttig. giekosten bepalen hoeveel geld je niet toestaan van aardgasexporten key fors stelling tegen de wens van de gasmarkten, temeer daar het huidige verlichting voor Amerikaanse fami- Dus 98 procent van al de energie kwijt bent. Op www.greenem.nl kun naar landen waarmee geen bilatera- gassector om de export toe te staan. Amerikaanse prijspeil de productie lies, terwijl het exporteren van aard- die we gebruiken, verspillen we. je wel de totale kosten vergelijken. le vrijhandelsovereenkomst bestaat, Hij wil het voordeel van lage gasprij- van veel schaliegas niet of nauwelijks gas het economisch voordeel zou Maar het lijkt wel of we niet weten Dan blijkt bijvoorbeeld dat een C- ofwel naar de wereldmarkt. Dit de- zen voorbehouden voor Amerikaan- ondersteunt. Een uitweg vinden naar doen verdwijnen en hogere kosten dat we zo enorm veel verspillen. label wasdroger wel ongeveer 200 bat geeft weer eens aan hoe snel de se consumenten en bedrijven. Uit lucratievere markten is dan zeer aan- voor consumenten zou betekenen.” Misschien weten we het wel, maar euro in aanschafprijs goedkoper is vooruitzichten voor de Amerikaanse een rapport van de Energy Informa- lokkelijk. Echter, het voordeel van Of deze argumentatie genoeg is om denken we dat er niets aan te doen dan een A+++ label, maar over de gasbalans zijn veranderd. tion Agency van 19 januari 2012 blijkt lage gasprijzen voor de Amerikaanse de Republikeinen mee te krijgen is of dat dat erg duur is. Er wordt ons levensduur toch rond de 1.000 euro dat de Amerikaanse gasprijzen inder- industrie en elektriciteitsector zal om de exportambities van de gas- immers vaak voorgehouden dat als duurder. En zo geldt dat voor heel daad zullen stijgen bij het toestaan verminderen. Er is al sprake van industrie aan banden te leggen, is de welvaart stijgt het energiever- veel apparaten. Een energiezuinig van (meer) gasexporten. Deze stij- terugkeer van industrie naar de VS nog maar de vraag. Wellicht dat een bruik natuurlijk ook stijgt. Niets is apparaat kan wel duurder zijn in de ging hangt af van een aantal zaken, door de gunstige energieprijzen. In compromis wordt gevonden in een minder waar, de energie-efficiëntie aanschaf, maar is in feite goedkoper de snelheid waarmee de exporten het rapport van de EIA valt overigens beperkte exportcapaciteit zodat het verhogen is niet duur en levert in over zijn hele levensduur. Je bent zullen stijgen, de economische groei ook te lezen dat de CO2-uitstoot in Amerikaanse concurrentievoordeel veel gevallen geld op. We kunnen een dief van je eigen portemonnee Door Coby van der in de VS en de hoeveelheid schaliegas de VS door de gasexport zal stij- behouden kan blijven, maar de indu- met groot gemak meer comfort be- als je niet kiest voor de energiezui- Linde die in de komende decennia gepro- gen. Verder wordt verwacht dat de strie met de iets ruimere toegang tot reiken zonder het energiegebruik te nige variant. duceerd kan worden (winbare reser- concurrentie voor de Amerikaanse de internationale markt een bodem laten stijgen. ves). Deze studie was vorig najaar gasexporten aanzienlijk zal zijn en in de prijs kan laten leggen. Toch presteren we het ook nu nog Het aanbod van schaliegas is in de gevraagd om de besluitvorming over niet de panacee zoals soms nu door om apparaten op de markt te bren- laatste vier jaar snel toegenomen en de exportvergunningen voor te berei- voorstanders wordt voorgesteld. Wel Natie of industrie gen waar helemaal niet gelet is op de prijzen navenant gedaald. Nog in den. Inmiddels heeft een aantal be- zouden de Amerikaanse exporten de De ommezwaai in de Amerikaanse de energie-efficiëntie. Moderne ap- 2008 werd voorspeld dat de impor- drijven om een vergunning gevraagd druk mogelijk kunnen vergroten op gasmarkt is een verbazingwekkend paraten zoals plasmascherm televi- ten van gas zouden toenemen tot en zou de export bij toekenning kun- de Europese markt als iets meer spot verhaal. Het concurrentievoordeel sies: het zijn kachels waarop je films bijna 20 procent van de consumptie nen leiden tot zo’n 10-12 procent van LNG wordt aangeboden. met andere landen zou inderdaad Door kunt bekijken. Of neem nu de router, in 2030. En slechts enkele jaren la- de productie. De exporten zouden banen naar de VS kunnen terugha- Ad van Wijk onze toegangspoort tot internet. Er ter ontspint zich dan een debat over vooral naar Europa en mogelijk ook, Energiebeleid of verkiezingsstrijd len. De Amerikaanse bevolkings- worden routers geleverd die tijdens het wel of niet toestaan van exporten na de uitbreiding van het Panamaka- De discussie in het Amerikaanse opbouw is bovendien jonger dan gebruik 17 watt vragen, maar in de van gas en de potentiële effecten van naal, Azië gaan om daar te profiteren huis van Afgevaardigden staat vooral die van China, zodat het perspectief Om te illustreren hoe inefficiënt we stand-by stand nog steeds 16 watt deze exporten op de Amerikaanse van de hogere prijzen. in het teken van het herstel van de van meer bedrijvigheid niet zo onre- bezig zijn, heb ik in mijn boek ‘Hoe gebruiken. Met enkele eurocenten concurrentiepositie. economische bedrijvigheid in het alistisch is. De Democraten spelen kook ik een ei’ diverse voorbeelden aan kosten kan het stand-by ver- Concurrentiepositie land, de Democratische ergernis handig in op de concurrentieslag gegeven. Vaak vertel ik het verhaal bruik gemakkelijk terug naar min- Grondstofnationalisme In vergelijking met andere gasmark- over het Republikeinse boorenthou- met andere landen en het verlangen van onze deurbel. Er staat altijd een der dan 1 watt. Op 14 februari diende het Democra- ten zijn de Amerikaanse gasprijzen siasme en hun geringe aandacht naar werkgelegenheid in eigen land. transformator aan om te kijken of er tische Congreslid Edward Markey inderdaad zeer laag. Door de zachte voor verscherping van de eisen aan Als traditionele voorvechter van de iemand aanbelt. Maar we moeten Waarom gebeurt dat dan niet? Is twee voorstellen in om te voorkomen winter en het ruime aanbod zijn de de mijnbouwindustrie en verduur- internationale vrije markt is de hui- heel veel vrienden hebben, of bel- dat desinteresse, het niet kunnen dat aardgas wordt geëxporteerd; een prijzen deze winter tot 2,5 dollar zaming. In dit verkiezingsjaar is dige Amerikaanse discussie wel even letje trekkers, om ons deurbelknopje schelen, of wat is dit? Het moest om de bouw of ombouw van gasex- gedaald. De verwachting is dat deze daar het argument van het concur- wennen. Het wordt een interessant één uur per jaar ingedrukt te hou- verboden worden, denk ik dan. We portterminals te verbieden tot 2025 prijs de komende maanden weer iets rentievoordeel voor de Amerikaanse verkiezingsjaar, ook voor de interna- den. De andere 8.759 uren staat de hebben nu een labelsysteem, maar en een andere om aardgas, gepro- zal stijgen, maar slechts langzaam industrie, banen en lastenverlichting tionale gasindustrie. transformator energie te gebruiken dat is echt veel te vrijblijvend. Je duceerd in of vervoerd over federaal het niveau dat schaliegas minimaal voor gezinnen bijgekomen. Daar- zonder dat het nodig is. kunt dan wel zien welk apparaat land, voor Amerikaanse consumen- nodig heeft, tussen de 4 en 6 dollar mee gebruiken de Democraten han- Coby van der Linde is hoofd van meer of minder energie gebruikt, ten te behouden. De eerste werd per mbtu, zal bereiken. Europese dig het lang uitgedragen verlangen het Clingendael International Energy Gemiddeld gebruikt zo’n transfor- maar je weet niet wat het scheelt doorverwezen naar de commissie en Aziatische prijzen liggen zeer naar energieonafhankelijkheid van Programme en hoogleraar Geopolitiek en mator 50 kilowattuur per jaar. Als in kosten. En als je wilt, kan je nog voor energie en handel, de tweede aanzienlijk boven de huidige Ame- de Republikeinen. In een toelichting Energiemanagement aan de Rijksuniver- we dit met alle deurbellen van de EU steeds het energetisch onzuinige naar de commissie voor natuurlijke rikaanse prijs. Begrijpelijk dat Ame- zei Markey dat “lage aardgasprijzen siteit Groningen. n vermenigvuldigen, zo’n 200 miljoen apparaat kopen. stuks, dan gebruiken we in totaal 10 miljard kilowattuur stroom voor In de gezondheidszorg kennen we onze deurbellen. Dit zijn twee grote een systeem dat de witte lijst heet. ENERGIEActueel Abonnement op kolencentrales die continu aanstaan Een geneesmiddel mag alleen op de om deze stroom te produceren. En markt komen als het uitgebreid is Energie Actueel is een driewekelijkse uitgave van de Energiezaak i.s.m. het kan simpel anders. Een klein getest en inderdaad bijdraagt aan de vereniging Energie-Nederland en Netbeheer zonnecelletje ter grootte van je na- het verbeteren van de gezondheid. Nederland Vereniging van Energienetbeheerders in Nederland. Energie Actueel verschaft nieuws, gel op de deurbel plakken. Dit zon- Waarom geldt zo’n vergelijkbare achtergronden en opinies uit de wereld van energie en aanverwante bedrijfstakken. necelletje ‘kijkt’ in feite of je aanbelt. witte lijst voor apparaten niet? Een Redactieadres ENERGIEActueel En pas als je aanbelt, schakel je de apparaat mag pas op de markt ko- Energie Actueel Vul de bon volledig in en stuur zonder postzegel naar: Postbus 834 transformator in. Zo’n zonnecelletje men als het energiezuinig is, geen 6800 AV Arnhem Energie Actueel, Postbus 834, 6800 AV Arnhem produceert geen 50 kilowattuur, nee milieugevaarlijke componenten be- Tel. 026-3569 417 e-mail [email protected] dat bespaart het. vat en niet gevaarlijk is. De gezond- Ik abonneer mij op Energie Actueel Hoofdredactie € heid en zeker die van onze kinderen Anne Sypkens Smit Een abonnement kost 99,- incl. 6% btw Ik hoor u al denken, tsja de deurbel, staat, in mijn sterke overtuiging, Bladmanagement & eindredactie Ik verzoek om kosteloze toezending van Energie Actueel, omdat ik werk bij: PACT Mediaproducties BV, Den Haag maar geldt dit dan ook voor al onze altijd voorop. een bedrijf dat lid is van Energie-Nederland Redactie andere apparaten? En die nieuwe Martijn Boelhouwer, Noud Köper, een bedrijf dat lid is van Netbeheer Nederland Sjoerd Marbus, Sander Schilders apparatuur, die is toch wel beter? Nu Maar waarom lijkt het dan toch dat de overheid Correspondenten zijn we gelukkig wel een inhaalslag we de indruk wekken ‘wie dan leeft Henk van den Boom (Barcelona), een hoger onderwijsinstelling Elro van den Burg (Warschau), aan het maken; onze apparatuur die dan zorgt?’ Gek toch, want we Jan van Etten (Parijs), Jan van Hoof (Frankfurt), Frank Kools (New York), Jan Schils (Brussel), Titel(s) wordt zeker zuiniger. We hebben nu kunnen eigenlijk goed voor onze Arjan Schippers (Londen), warmtepompwasdrogers, LED-te- eigen portemonnee én de toekomst Wim Verseput (Kopenhagen) Voorletters en naam M / V Lay-out & opmaak levisies, energiezuinige intelligente van onze kinderen zorgen. Waarom Do Company, Rotterdam Functie wasmachines die kijken hoeveel doen we dat dan niet? Druk & Distributie Senefelder Misset Grafisch bedrijf bv, Telefoonnummer was je er indoet en LED-verlichting. Doetinchem E-mail Ad van Wijk is duurzaam energie- Abonnementen Energie Actueel wordt kosteloos toegezonden Toch blijkt het nog moeilijk om ondernemer, adviseur en professor aan personen in dienst van bedrijven die lid zijn Naam organisatie/bedrijf van Energie-Nederland of Netbeheer Nederland, deze apparatuur aan de vrouw en in Future Energy Systems aan de TU in dienst van de overheid of hoger onderwijs- Afdeling n instelling en aan openbare bibliotheken. man te brengen. We vergelijken op Delft. Overige geïnteresseerden kunnen zich abonneren. Postadres* Locatiecode Een jaarabonnement kost € 99,- Losse nummers € 6,50 Postcode/woonplaats Alle bedragen zijn inclusief BTW. Abonnementsgelden worden namens de uitgevers Aard van het bedrijf geïnd door Abonnementenland, Heemskerk. Opzeggingen - uitsluitend schriftelijk - twee maan- * Tevens factuuradres. den vóór ingang van het nieuwe kalenderjaar aan: Ik ontvang Energie Actueel graag op onderstaand privéadres** Energie Actueel, Postbus 834, 6800 AV Arnhem Adreswijzigingen kunnen worden Adres doorgegeven aan: [email protected] Advertentie-exploitatie Postcode/woonplaats André van Beveren, Recent BV, Postbus 17229, 1001 JE Amsterdam ** Bij ontvangst op privéadres ook altijd de gegevens bedrijf, incl. postadres, invullen. Prins Hendrikkade 77 b, 1012 AE Amsterdam t 020 3308998, f 020 4204005 Datum Ordernr. btw-nr. [email protected] Overname van artikelen uitsluitend Handtekening toegestaan na toestemming van de hoofdredactie. 28-02-2012 ISSN 2211-6230