Temel Bilgi Teknolojileri 2 Ünite-1
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
TEMEL BİLGİ TEKNOLOJİLERİ 2 ÜNİTE-1 ĠġLETĠM SĠSTEMLERĠ BĠLGĠSAYAR SĠSTEMĠNĠN BĠLEġENLERĠ VE ĠġLETĠM SĠSTEMĠ Bilgisayar en basit tanımıyla, eldeki verileri (bilgi) önceden yüklenmiş belirli programlara göre matematiksel işlemler kul- lanarak işleyen, sonuç çıkaran ve bu bilgileri uygun ortamlarda saklayan, istenildiğinde geri getirebilen elektronik bir ci- hazdır. Bilgisayar sistemi genel olarak dört birimden oluşur: Donanım, Sistem Yazılımları, Uygulama Programları ve Kullanı- cılar. Bilgisayar donanımı merkezi işlem birimi, bellek ve Giriş/Çıkış birimleri (ekran, klavye, HDD, fare, tarayıcı, mikrofon, kamera, yazıcı, vb.) gibi bir bilgisayarı oluşturan fiziksel parçaların genel adıdır. (AS 2016) Bir başka ifadeyle, donanım bilgisayarda gözle görülür, elle tutulur her türlü elektronik ve elektromekanik nitelikli öğeler- dir. Bilgisayar üzerindeki yazılımları iki temel kategoride ele alabiliriz. Bunlar sistem ve uygulama yazılımlarıdır. Uygulama programları/yazılımları bilgisayarın çalışabilmesi ve istenilen işlemleri yapabilmesi için geliştirilmiş program- lardır. Kişisel ve iş yaşamımızda kullandığımız tüm yazılımlar bu sınıfa girer. Bunlar metin işleme yazılımları (Word, No- tepad vb.), medya oynatma programları (Windows media player, QuickTime Player, RealPlayer, vb.) internet tarayıcıları (Chrome, Firefox, Internet Explorer, Opera, Safari vb.), çizim programları (Paint, Photoshop), iletişim programları (Out- look, Skype vb.), veri tabanı sistemleri gibi herhangi bir görevi gerçekleştirmek üzere özel olarak geliştirilmiş uygulama programlarıdır. Sistem yazılımları ise bilgisayar sisteminin genel işlerinden sorumludur. Bunlar uygulama yazılımlarının çalışması için gerekli altyapıyı oluşturur. Sistem yazılımlarını, işletim sistemi ve yardımcı yazılımlar olmak üzere iki genel kategoriye ayırabiliriz. Hizmet yazılımları olarak da adlandırılan yardımcı yazılımları, işletim sistemiyle ve uygulama yazılımlarıyla karıştırma- mak gerekir. ĠġLETĠM SĠSTEMĠNĠN TEMEL BĠLEġENLERĠ VE GÖREVLERĠ ĠĢletim Sistemi, kullanıcı, donanım ve yazılımlar arasındaki aracılık yaparak, bilgisayar sisteminin yapacağı işleri dü- zenleyen ve denetleyen programlar bütünüdür. (AS 2016) İşletim sisteminin üç temel bileĢeni bulunur. Bunlar; kullanıcı arabirimi, çekirdek ve dosya yönetim sistemidir. İşletim sisteminin bu temel bileşenleri kapsamında bilgisayar ve çevresindeki tüm birimleri yöneten işletim sisteminin bel- li başlı görevleri bulunmaktadır. Bunlar; iĢlem ve süreç yönetimi, bellek yönetimi, giriĢ-çıkıĢ iĢlemleri yönetimi, dosya ve klasör yönetimi ile hata durumlarını tespit etme ve güvenlik fonksiyonu oluşturabilmedir. 1 TEMEL BİLGİ TEKNOLOJİLERİ 2 ĠġLETĠM SĠSTEMĠNĠN TÜRLERĠ Tarihsel Gelişimine Göre İşletim Sistemleri Sunucu ĠĢletim Sistemleri: Herhangi bir ağ üzerinde bir programı veya bir bilgiyi aynı anda farklı birçok kullanıcıya, sisteme paylaştıran ve dağıtan donanım veya yazılıma sunucu (server) adı verilir. (AS 2016) Algoritma: Matematik ve bilgisayar bilimlerinde bir iĢi yapmak veya bir problemi çözmek için baĢlangıcından so- nuna kadar ayrıntılı biçimde yazılan iĢlemler/ yollar kümesidir. Masaüstü: Bilgisayarda kurulu programların çalıştırıldığı, kısayolların, klasörlerin, belgelerin ve diğer nesnelerin bulun- duğu ortamdır. (AS 2016) WINDOWS: Microsoft firmasının ürünüdür. Grafik arayüze sahiptir. Windows’un Genel Özellikleri: Masaüstü BileĢenleri: İşletim sistemini ilk çalıştırdığımızda karşımıza gelen ekrana “Masaüstü’’ denir. Masaüstü hem dosya ve klasörlerin yerleştirilebileceği, hem de programları çalıştırmaya yarayan kısa yolların bulunduğu kısımdır. Ma- saüstünün temel bileşenleri görev çubuğu, başlat menüsü, hızlı erişim menüleridir. ĠĢletim Sistemi Gezgini: İşletim sistemi gezgini klasörlere ait pencerelerdeki menüler ve araçlardan oluşmaktadır. BaĢlat Menüsü: Windows İşletim Sistemine özgü bir yapıdır. Başlat menüsü, bilgisayardaki tüm programlara ve işletim 2 TEMEL BİLGİ TEKNOLOJİLERİ 2 sistemi fonksiyonlarına ulaşabileceğimiz temel menüdür. Görev çubuğu başlat menüsü, hızlı başlat menüsü, çalışan programların simgeleri ve bildirim alanını içeren kısımdır. Denetim Masası: Donanım, işletim sistemi ve yazılımlarla ilgili temel ayarlamaların yapıldığı yerdir. Sürücü: Çevre birimleri ile iletim sistemi arasındaki iletişimin sağlanması için gerekli olan yazılımdır. Bazı TuĢlar: •F1: Yardım dosyasını açar. •F2: Klasör veya dosyanın adının değişmesini sağlar. •F5: Yenileme. Dosya Aramak: Windows gezgini, konumunu ya da tam ismini bilmediğimiz dosyaları bulmamızı da kolaylaştırmaktadır. Arama kutusuna girilen dosya isimleri o anda içinde bulunulan klasörde ve onun alt klasörlerinde aranır. Windows’ta Klasörlerin Özellikleri: •Klasörlerin ismi F2 tuşu ile değiştirilebilir. Ancak klasör açık iken ismi değiştirilemez. •Dosyalar klasörlerin içine konulabilir. •Yeni oluşturulan klasörlerin boyutu 0 bayttır. •Bir klasörün içine birden fazla klasör konulabilir. Windowsta Farenin Sağ Tıklanması ile Yapılabilecekler: •Yeni klasör, kısayol ve dosya oluşturulabilir. •Sıralama Ölçütü değiştirilebilir. •Ekran çözünürlüğü değiştirilebilir. Görev Çubuğu ve BileĢenleri: Görev çubuğu başlat menüsü, hızlı başlat menüsü, çalışan programların simgeleri ve bildirim alanını içeren kısımdır. Dosya ve Klasör TaĢıma: Dosya taşımak için farenin sol tuşu basılı şekilde dosyayı tutup istenen konuma sürükledik- ten sonra bırakmak gerekir. Windows’taki duruma benzer şekilde, taşınan dosyanın mevcut konumu ile taşınacağı ko- num aynı sürücü altındaysa dosyalar eski konumundan silinir. Mac OS’ta dosya kes-yapıştır özelliği yoktur. Bunun için dosyanın önce kopyalanıp yeni konumuna yapıştırılması ve sonra önceki konumundan silinmesi gerekir. Dosya kopyalamak için •Dosya ve klasör simgesi sağ tıklanır. •Kopyala seçeneği seçilir. •Yeni konuma gelinir ve sağ tıklanır. •Çıkan menüde “Ögeyi yapıştır” seçeneği seçilir. Mac OS: Mac OS, Apple bilgisayarlarla özdeşleşmiş bir işletim sistemidir. Masaüstü: Diğer işletim sistemlerinde olduğu gibi, Mac OS açıldığında da öncelikle masaüstü ile karşılaşılır. Finder (ĠĢletim Sistemi Gezgini): Mac OS’ta işletim sistemi gezgini “Finder (arayıcı)” olarak adlandırılır. Pencere açıp kapatmak için kullanılan düğmeler, Windows’un aksine, düğmeler pencerenin sol üst kısmına yerleştirilmiştir. AÇIK KAYNAK KODLU ĠġLETĠM SĠSTEMLERĠ: Kapalı kodlu, ticari işletim sistemlerinin aksine açık kaynak kodlu yazı- lımlar herkese açık olan yazılımlardır. Bu tür işletim sistemlerinin en belirgin özellikleri; kullanıcıya serbest erişim ile yazı- lımı değiştirme özgürlüğü sağlaması (hızlı güncellenebilirlik ve yönetilebilirlik yapısı), ücretsiz olması, farklı sistemle- re/bağlamlara uyarlanabilir olması ve yeni bir yazılım üretme fırsatı yaratması olarak sıralanabilir. (AS 2016) Yaygın olarak bilinen açık kay¬nak kodlu yazılımlar; GNU, Linux, Open Office’ dir. LINUX: Linux en basit ifade ile özgür bir işletim sistemi çekirdeğidir. Kaynak kodları herkese açıktır. 3 TEMEL BİLGİ TEKNOLOJİLERİ 2 PARDUS: 2003 yılında TÜBİTAK BİLGEM (Bilişim ve Bilgi Güvenliği İleri Teknolojiler Araştırma Merkezi) bünyesinde birçok gönüllünün de katkılarıyla geliştirilmeye başlanan, 2005’te de ilk sürümü yayınlanan, ücretsiz Türkçe hazırlanmış bir işletim sistemidir. Masaüstü: Masaüstü kavramı diğer işletim sistemlerinde olduğu gibi, Pardus işletim sisteminde de mevcuttur. Ancak, Linux dağıtımlarında KDE, Gnome, Xfce, Lxde, Fluxbox gibi çeşitli masaüstü ortamları vardır. Kick-Off Menüsü: Pardus çalıştırıldığında ekranın sol alt kısmında gelen, uygulamaların çalıştırılması için kullanılan menüye verilen isimdir. Etkinlik: Etkinlik plasma aracı ile farklı türdeki masaüstü ayarlarını bir tıkla değiştirilebilir, kişiselleştirilmiş masaüstüler oluşturulabilir. Masaüstü BileĢenleri: •Windowsta: Başlat Menüsü •Pardusta: Kick off Menü •Mac Osta: Apple Menü MOBĠL ĠġLETĠM SĠSTEMLERĠ: Mobil işletim sistemleri de normal işletim sistemlerine benzer şekilde, taşınabilir araçlar- da uygulamaların çalışması için gereken temel programı ifade eder. Ancak, mobil işletim sistemleri normal işletim sis- temlerine göre çok daha basit yapıdadır. PDA’ler, tablet bilgisayarlar ve akıllı cep telefonları taşınabilir cihazlardır ve mobil işletim sistemlerini kullanırlar. Mobil işletim sistemlerinde temel olarak bir menü ve bekleme ekranı mevcuttur. Mobil işletim sistemlerinde genellikle tüm uygulamalar ekrana yayılmış şekildedir. Mobil ĠĢletim sistemlerinde masaüstüne bekleme ekranı denir. Mobil işletim sistemleri çok çeşitlilik gösterse de en öne çıkan yazılımları Android, IOS (iPhone), Symbian, Bada, Windows Mobile olarak sıralayabiliriz. DOSYA, çeşitli programlara ait, metin, ses, resim, çizim, görüntü gibi verilerin saklandığı bileşenlerdir. KĠġĠSELLEġTĠRME; kullanıcının kendi tercih ve ihtiyaçları doğrultusunda bilgisayarın grafik arayüzünü değiştirmesine denir. (DS 2016) KLASÖR: Bilgisayarda bulunan programlar ve dosyaları bir araya getirerek oluşturulan gruplara klasör (dizin) adı verilir. Klasör OluĢturma: Yeni klasör oluşturmak masaüstünde boş bir alana sağ tıkladıktan sonra açılan menüden Yeni, da- ha sonra gelen alt menüden Klasörü seçmeniz gerekir. 4 TEMEL BİLGİ TEKNOLOJİLERİ 2 ÜNİTE-2 BĠLĠġĠM GÜVENLĠĞĠ BĠLĠġĠM GÜVENLĠĞĠ VE TEMEL ĠLKELERĠ BĠLĠġĠM GÜVENLĠĞĠ, bilişim teknolojilerinin ve bu teknolojilerle üretilen, işlenen ve saklanan bilgi ve verilerin gizliliğinin, bütünlüğünün ve sürekliliğinin korunmasını ilke edinen bir alan olarak tanımlanabilir. Bilişim güvenliği alanının ve politikalarının amacı; teknolojinin kendisine, bilgiye ve veriye yetkisiz bir biçimde erişilmesi, kullanılması,