ΑΛΔΞΑΝΓΡΔΗΟ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ

ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟ ΗΓΡΤΜΑ ΘΔ΢΢ΑΛΟΝΗΚΖ΢

΢ΥΟΛΖ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΑ΢ ΓΔΧΠΟΝΗΑ΢ θαη

ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΑ΢ ΓΗΑΣΡΟΦΖ΢ & ΣΡΟΦΗΜΧΝ

ΣΜΖΜΑ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΑ΢ ΓΔΧΠΟΝΗΑ΢

ΣΟΜΔΑ΢ ΓΔΧΡΓΗΑ΢-ΓΔΝΔΣΗΚΖ΢-ΦΤΣΟΠΡΟ΢ΣΑ΢ΗΑ΢

ΒΗΟΛΟΓΗΚΖ ΚΑΣΑΠΟΛΔΜΖ΢Ζ ΣΟΤ ΔΝΣΟΜΟΤ ΔΤΓΔΜΗΓΑ (lobesia botrana) ΢ΣΖΝ ΚΑΛΛΗΔΡΓΔΗΑ ΣΖ΢ ΑΜΠΔΛΟΤ (vitis vinifera)

ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑ΢ΗΑ

ΚΧΝ΢ΣΑΝΣΗΝΟΤ ΜΑΚΡΤΓΖΜΖΣΡΖ

ΔΠΗΒΛΔΠΧΝ ΚΑΘΖΓΖΣΖ΢ :

Δ. ΝΑΒΡΟΕΗΓΖ΢

ΘΔ΢΢ΑΛΟΝΗΚΖ 2015 ΔΤΥΑΡΗ΢ΣΗΔ΢

Ζ παξνχζα Πηπρηαθή εξγαζία, εθπνλήζεθε ζην νηλνπνηείν ―Οηλόιπε”, ζηελ Αγξηά- Μαραηξάδν ηεο Εαθχλζνπ, ζην δηάζηεκα 2012-2013.

Θα ήζεια λα εθθξάζσ ηηο επραξηζηίεο κνπ ζηνπο Σηκφζεν Υξηζηφθνξν θαη Υξηζηίλα Λεπηάθε, Οηλνιφγνπο θαη ηδηνθηήηεο ηεο Οηλφιπεο, γηα ηελ βνήζεηα πνπ κνπ παξείραλ θαζ‘ φιε ηελ δηάξθεηα ηεο παξακνλήο κνπ ζηελ Εάθπλζν, θαζψο θαη γηα ηελ ππνζηήξημε ηνπο, ψζηε λα νινθιεξσζεί ε ζπγθεθξηκέλε εξγαζία.

Δπίζεο, επηζπκψ λα επραξηζηήζσ ηνλ επηβιέπσλ θαζεγεηή Ναβξνδίδε Δκκαλνπήι γηα ηελ ζπλνιηθή ηνπ κέξηκλα, θαη γηα ηελ ππνζηήξημε πνπ κνπ παξείρε, παξα ηηο δπζθνιίεο θαη θαθνηπρίεο πνπ ζπλέβεζαλ.

Εάθπλζνο , Ηνχληνο 2012

Νάμνο, ΢επηέκβξηνο 2014

Θεζζαινλίθε, Φεβξνπάξηνο 2015

~ 2 ~

ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ 1. Δηζαγωγή………………………………………………...8 2. Δπδεκίδα ( Lobesia botrana)…………………………...9

2.1. Δηζαγωγηθά ραξαθηεξηζηηθά……………………………..9

2.1.1. Δμάπιωζε………………………………………………………..10

2.1.2. ΢πζηεκαηηθή θαηάηαμε………………………………………...11

2.2. ΢πκπηώκαηα θαη δεκηέο………………………………….11

2.2.1. Δπηπηώζεηο………………………………………………………12

2.2.2. Οηθνλνκηθά επίπεδα δεκηάο…………………………………….13 2.3. Βηνινγία…………………………………………………..14

2.3.1. Απγό……………………………………………………………...15

2.3.2. Πξνλύκθε………………………………………………………..16

2.3.3. Νύκθε……………………………………………………………17

2.3.4. Αθκαίν…………………………………………………………...18 2.4. Καηαπνιέκεζε…………………………………………...20

2.4.1. Δηζαγωγή νινθιεξωκέλνπ πξνγξάκκαηνο θαηαπνιέκεζεο….20

2.4.2. Πξαθηηθέο θπηνπξνζηαζίαο ζηελ βηνινγηθή ακπεινπξγία…..21

2.4.3. Μέζα πξόγλωζεο………………………………………………..22

2.4.4. Βηνηερληθά κέζα αληηκεηώπηζεο……………………………….27

2.4.4.1. Καιιηεξγεηηθά κέηξα…………………………………………………….27

2.4.4.2. Μεραληθή θαηεξγαζία ηνπ εδάθνπο……………………………………..28

2.4.4.3. Υιωξή ιίπαλζε…………………………………………………………...29

~ 3 ~

2.4.5. Βηνινγηθά κέηξα θαηαπνιέκεζεο……………………………...32

2.4.6. Αλαθνξέο ζηνπο θπζηθνύο ερζξνύο, αληαγωληζηέο ηεο επδεκίδαο………………………………………………………...38

2.4.7. Χθέιηκα παξαζηηνεηδή – θπζηθνί ερζξνί……………………...41

2.4.7.1. Παξάζηην ζην απγό……………………………………………………….42

2.4.7.2. Παξάζηην ζηε πξνλύκθε θαη ζηε λύκθε………………………………..45

2.4.7.3. Δληνκνπαζνγόλα βαθηήξηα……………………………………………....47

2.4.7.4. Δληνκνπαζνγόλνη κύθεηεο……………………………………………….49

2.4.7.5. Δληνκνπαζνγόλνη ηνί……………………………………………………...49

2.4.7.6. Νεκαηώδεηο (Δληνκνπαζνγόλνη θαη Δληνκνπαξαζηηηθνί)……………..50 3. ΢πκπεξάζκαηα…………………………………………52

~ 4 ~

ΠΔΡΗΛΖΦΖ

Βηνινγηθή Καηαπνιέκεζε ηνπ Δληόκνπ Δπδεκίδα (Lobesia Botrana) ζηελ Καιιηέξγεηα ηεο Ακπέινπ (Vitis Vinifera)

Πηπρηαθή Δξγαζία

Κωλζηαληίλνπ Μαθξπδεκήηξε

Αιεμάλδξεην Σερλνινγηθό Δθπαηδεπηηθό Ίδξπκα Θεζζαινλίθεο

΢ρνιή Σερλνινγίαο Γεωπνλίαο θαη Σερλνινγίαο Γηαηξνθεο & Σξνθίκωλ, Σκήκα Σερλνινγίαο Γεωπνλίαο

Σν θείκελν πξαγκαηεχεηαη βηνινγηθνχο θαη ελαιιαθηηθνχο ηξφπνπο αληηκεηψπηζεο ηεο επδεκίδαο ζην ακπέιη.

Δίλαη δηεζλψο απνδεθηφ φηη ν αλζξψπηλνο παξάγνληαο κέζσ ησλ ρεκηθψλ πνπ εθαξκφδνληαλ επί δεθαεηίεο, έρεη πξνμελήζεη αδηφξζσηε δεκία ζην πεξηβάιινλ θαη ζηνπο παξάγνληεο πνπ δηέπνπλ απηφ. Ο ζπλερψο απμαλφκελνο αληαγσληζκφο παξαγσγήο πνηνηηθνχ νίλνπ, θαζψο θαη νη δηαηαξαρέο πνπ έρεη ππνζηεί ε θχζε, σζνχλ ηνπο παξαγσγνχο ζε ελαιιαθηηθέο κνξθέο αληηκεηψπηζεο, παξά ησλ ζπκβαηηθψλ. Έηζη αμηνινγνχληαη νη κνξθέο κηαο νινθιεξσκέλεο αληηκεηψπηζεο φζνλ αθνξά ηηο ζρέζεηο αιιειεπίδξαζεο αλζξψπνπ-πεξηβάιινλ-πξντφληνο, θαζψο θαη ηεο πιήξεο αλαδηάξζξσζεο ηεο ζεσξίαο πεξί θαιιηέξγεηαο θαη παξαγσγήο.

΢ην θείκελν πνπ αθνινπζεί παξαηίζεληαη ηξφπνη θαη ηερληθέο πνπ κε θχξην παξάγνληα ην ζεβαζκφ γηα ην πεξηβάιινλ θαη ηελ θπζηθή ηζνξξνπία, πξαγκαηνπνηείηαη ε επηζπκεηή παξαγσγή ακπειννηληθνχ πξντφληνο. Με έκθαζε ζηελ πξφιεςε θαη φρη ζηελ ζεξαπεία, επηζεκαίλνληαη ηα θπηνπξνζηαηεπηηθά, βηνινγηθά θαη βηνηερλνινγηθά κέηξα φπσο νη θαιιηεξγεηηθέο ηερληθέο, ε ρισξή ιίπαλζε, ηα βηνινγηθά ζθεπάζκαηα, νη κέζνδνη πξφγλσζεο θαη έγθαηξεο δηάγλσζεο ηεο πξνζβνιήο, θαζψο θαη νη σθέιηκνη νξγαληζκνί-θπζηθνί ερζξνί πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο επδεκίδαο. ~ 5 ~

Σέινο δίλεηαη ηδηαίηεξε έκθαζε ζηελ ηερλνγλσζία πνπ απαηηείηαη λα αλαπηχμεη ν θαιιηεξγεηήο ψζηε λα έρεη επαξθήο γλψζε πάλσ ζηελ βηνινγία ηνπ εληφκνπ, θαη ζηνλ θχθιν δσήο ηνπ, ζηνηρεία ηα νπνία δηεπθνιχλνπλ πνιχ, καδί κε ηηο ηερληθέο πνπ αλαθέξζεθαλ ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ εληφκνπ κε βάζε κηα νηθνινγηθή πξνζέγγηζε. SUMMARY

Biological Confrontation of the Insect Berry Moth (Lobesia Botrana) in the Wine Cultivation (Vitis Vinifera)

Degree Thesis

Konstantinos Makridimitris

Αlexandrion Technological Educational Institute of Thessaloniki

Faculty of Agricultural Science Department of Crop Production

The text deals with biological and workarounds in the grape berry moth vine.

It is internationally accepted that the human factor through the chemical application for decades, has caused incorrigible damage to the environment and the factors that govern it. The increasing competition in the production of quality wines and the disorders suffered by nature, prompting producers to alternative forms of treatment, despite the conventional ones. Thus evaluated the form of a comprehensive treatment of the human-relations environment-products, and the complete restructuring of the theory of cultivation and production.

In the text below shows ways and techniques with which main produce the respect for the environment and its natural balance, efect the desired wine products. With emphasis on prevention rather than the treatment, labeled plant protection, biological and biotechnological measures such as cultivation techniques, the cultivation techniques, organic formulations, methods of forecasting and early diagnosis of the infection, and useful organisms natural enemies used for controlling berry moth.

Finally place emphasis on expertise needed to develop the farmer to have adequate knowledge on the biology of insects, and the life cycle, all of which greatly facilitated,

~ 6 ~

together with the mentioned techniques for the control management of the insect basis an ecological approach

1. Δηζαγωγή

Ζ ζχγρξνλε ακπεινπξγία εθηφο απφ ηε ζπλερψο κεησκέλε θαιιηεξγήζηκε έθηαζε ζε ακπειψλεο θαη ηε κείσζε ηεο θαηαλάισζεο θξαζηνχ, έρεη λα αληηκεησπίζεη έλα ζθιεξφ δηεζλή αληαγσληζκφ, ηδηαίηεξα ηα ηειεπηαία ρξφληα, ιφγσ ησλ απαηηήζεσλ γηα ηελ παξαγσγή ακπειννηληθψλ πξντφλησλ πςειήο πνηφηεηαο.

Σν πξφβιεκα ησλ ππνιεηκκάησλ ιφγσ ηεο αιφγηζηεο ρξεζηκνπνίεζεο γεσξγηθψλ θαξκάθσλ είλαη ππαξθηφ θαη αξθεηέο ρψξεο έρνπλ ζεζπίζεη πνιχ ρακειά αλεθηά φξηα αλίρλεπζεο ππνιεηκκάησλ γεσξγηθψλ θαξκάθσλ. ΢ηε ρψξα καο ην Τπνπξγείν Γεσξγίαο απνθάζηζε ηελ ίδξπζε θαη ιεηηνπξγηά ησλ Κέληξσλ Διέγρνπ Τπνιεηκκάησλ ζε δηάθνξεο πεξηνρέο. Δθηφο βέβαηα απφ ηελ εκπνξηθή δηάζηαζε ηνπ ζέκαηνο ππάξρνπλ θαη άιια ζέκαηα πνπ έρνπλ ζρέζε κε ηελ νηθνινγηθή ηζνξξνπία θαζψο θαη ηελ πξνζηαζία ηνπ θαηαλαισηή.

Γηα ηελ επίιπζε ησλ πξνβιεκάησλ απηψλ βαζηθή πξνυπφζεζε ζηε ζχγρξνλε αληηκεηψπηζε εληφκσλ-ερζξψλ ηεο ακπέινπ, φπσο θαη θάζε άιιεο θαιιηέξγεηαο, ζα πξέπεη λα είλαη ν πεξηνξηζκφο ηεο ρξήζεο ησλ επηθίλδπλσλ θπηνπξνζηαηεπηηθψλ πξντφλησλ θαη ν πεξηνξηζκφο ησλ άζθνπσλ θαη αλεπίθαηξσλ ςεθαζκψλ. Γηα ην ζθνπφ απηφ ζα πξέπεη λα δηελεξγνχληαη ςεθαζκνί κφλν εθφζνλ είλαη αλαγθαίν, κε ηε ρξεζηκνπνίεζε ησλ θαηάιιεισλ θαη απνηειεζκαηηθψλ εληνκνθηφλσλ γηα θάζε ερζξφ θαη ζε ζπγθεθξηκέλε ρξνληθή ζηηγκή αλάινγε κε ηνλ βηνινγηθφ ηνπ θχθιν. Δπίζεο βαζηθή πξνυπφζεζε είλαη ε γλψζε ησλ δηαθφξσλ κεζψλ θαη κεζφδσλ αληηκεηψπηζεο ζε ζπλδπαζκφ κε γλψζεηο γηα ηα επαίζζεηα ζηάδηα θαη ην ρξφλν επεκβάζεσλ γηα θάζε ερζξφ. Δπηπξφζζεηα ζα πξέπεη λα δνζεί έκθαζε ζηελ αλάπηπμε θαη εθαξκνγή ελαιιαθηηθψλ πξνο ηε ρεκηθή κεζφδσλ θαηαπνιέκεζεο (φπσο βηνινγηθέο, βηνηερληθέο θαη βηνηερλνινγηθέο, δηάθνξα θαιιηεξγεηηθά κέηξα θ.ιπ.) ζην πιαίζην κηαο δηεπζπλφκελεο ή θαη νινθιεξσκέλεο αληηκεηψπηζεο ησλ ερζξψλ.

Ζ θπηνπξνζηαζία βαζηδφκελε ζηηο αξρέο ηεο νινθιεξσκέλεο θαηαπνιέκεζεο ελδείθλπηαη ηδηαίηεξα γηα ηελ ακπεινθαιιηέξγεηα θαη ηνχην δηφηη ζε αληίζεζε κε ηηο πεξηζζφηεξεο θαιιηέξγεηεο νη δεκίεο πνπ πξνθαινχληαη ζην ακπέιη νθείινληαη θπξίσο ζηελ Δπδεκίδα, δεδνκέλνπ φηη ηα ινηπά έληνκα πνπ πξνζβάιινπλ ην ακπέιη πξνθαινχλ δεκίεο κφλν ζε νξηζκέλεο πεξηνρέο θαη θαηά πεξηφδνπο.

Ζ εθαξκνγή ησλ παξαζηηνθηφλσλ γηλφηαλ θαη ζπλερίδεη λα γίλεηαη κε ηε ζηξαηεγηθή ηεο εκεξνινγηαθήο θαηαπνιέκεζεο, δειαδή κε βάζε νξηζκέλεο εκεξνκελίεο θαη ηα βιαζηηθά ζηάδηα ησλ θπηψλ. Ζ ζηξαηεγηθή ηεο εκεξνινγηαθήο θαηαπνιέκεζεο έρεη επξεία εθαξκνγή, αιιά ιφγσ ηεο αιφγηζηεο ρξήζεο παξαζηηνθηφλσλ δεκηνχξγεζε ζνβαξά πξνβιήκαηα ζηνλ άλζξσπν, ην πεξηβάιινλ θαη επίζεο ζηελ ~ 7 ~

απνηειεζκαηηθφηεηα αληηκεηψπηζεο ησλ ερζξψλ, ιφγσ θπξίσο αλάπηπμεο αλζεθηηθψλ πιεζπζκψλ. Σα πξνβιήκαηα απηά θαηέζηεζαλ επηηαθηηθή ηελ αλάγθε αλαζεψξεζεο ηεο αθνινπζνχκελεο εκεξνινγηαθήο ζηξαηεγηθήο θαηαπνιέκεζεο θαη ηελ εθαξκνγή ηεο ΟΛΚΑΣ.

Ζ ΟΛΚΑΣ είλαη ε θαηαπνιέκεζε πνπ ζπλδπάδεη φιεο ηηο δηαζέζηκεο κεζφδνπο θαηαπνιέκεζεο κε έκθαζε ζηηο ελαιιαθηηθέο πξνο ηε ρεκηθή κεζφδνπο, φπσο βηνινγηθέο, βηνηερλνινγηθέο, θαιιηεξγεηηθά κέηξα θ.α. Ζ ρεκηθή κέζνδνο εθαξκφδεηαη κφλν φηαλ νη άιιεο κέζνδνη δελ έρνπλ απνηέιεζκα θαη κε ηξφπν ψζηε λα έρεη ηελ κηθξφηεξε δπλαηή επίδξαζε ζηηο βηνινγηθέο κεζφδνπο. Βαζηθή αξρή ζηελ ΟΛΚΑΣ είλαη ν θαζνξηζκφο θαη ρξεζηκνπνίεζε Οξίσλ Αλεθηήο Ππθλφηεηαο (ΟΑΠ) πιεζπζκψλ ηνπ βιαβεξνχ είδνπο, δειαδή ππθλφηεηαο πιεζπζκνχ θαηά ηελ νπνία ζα πξέπεη λα ιακβάλνληαη κέηξα θαηαπνιέκεζεο.

Ζ νινθιεξσκέλε θαηαπνιέκεζε ησλ εληφκσλ θαη γεληθφηεξα ε νινθιεξσκέλε πξνζηαζία ησλ θαιιηεξγεηψλ έρεη αλαγλσξηζηεί πιένλ σο ε πην ζσζηή ζηξαηεγηθή γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ θπηνπαζνινγηθψλ πξνβιεκάησλ. Ζ νινθιεξσκέλε θαηαπνιέκεζε βαζίδεηαη ζηε γλψζε ηνπ επηπέδνπ θαη ησλ δηαθπκάλζεσλ ηνπ πιεζπζκνχ ησλ ερζξψλ θαζψο επίζεο ζηε γλψζε ησλ πξαγκαηηθψλ θηλδχλσλ απφ ηνπο ερζξνχο απηνχο θάηη πνπ εμαζθαιίδεηαη κε ηελ επηηφπηα κειέηε ηεο θαηλνινγίαο θαη ηελ εθηίκεζε ησλ δεκηψλ θαη επηπέδνπ νηθνλνκηθήο δεκηάο γηα θάζε ζπγθξηκέλν ερζξφ.

«Οηθνινγηθή ηζνξξνπία επηηπγράλεηαη κε ηε ζσζηή εθηέιεζε ησλ απαξαίηεησλ θαιιηεξγεηηθψλ εξγαζηψλ (θιάδεκα, ιίπαλζε, άξδεπζε) θαη ηελ πξνζηαζία ησλ σθέιηκσλ νξγαληζκψλ θαζψο απνβιέπεη ζηελ πξφιεςε θαη απνηξνπή ησλ αζζελεηψλ θαη ερζξψλ θαη φρη κφλν ζηελ θαηαπνιέκεζε ηνπο. Πξνυπνζέηεη ηελ εθηέιεζε κφλν ησλ απαξαίηεησλ επεκβάζεσλ θαζψο θαη ζηελ εθαξκνγή βηνινγηθψλ ζθεπαζκάησλ , πνπ επηηξέπνληαη απφ ηνλ θαλνληζκφ ηεο Δ.Δ. 2092/91». (Αλησλφπνπινο, 2008)

2. Δπδεκίδα ( Lobesia botrana)

2.1.Δηζαγωγηθά ραξαθηεξηζηηθά

Γέλνο ιεπηδφπηεξσλ εληφκσλ ηεο νηθνγέλεηαο ησλ ηνξηξηρηδψλ.

Δίλαη ν θπξηφηεξνο εληνκνινγηθφο ερζξφο ηνπ ακπειηνχ. Πξνθαιεί πνηνηηθή ππνβάζκηζε ζηνπο βφηξπο ιφγσ ησλ απνρσξεκάησλ θαη ησλ ηζηψλ ηεο πξνλχκθεο (απφ φπνπ θαη ην θνηλφ φλνκα ηεο «ζθνπιήθη ησλ ζηαθπιηψλ»). Πξνζβάιιεη ηηο πεξηζζφηεξεο νηλνπνηήζηκεο πνηθηιίεο θαζψο θαη ηα επηηξαπέδηα ζηαθχιηα θαη πξνμελεί ζνβαξέο πνζνηηθέο θαη πνηνηηθέο δεκίεο. Δπίζεο εκθαλίδνληαη δεπηεξνγελείο πξνζβνιέο βαθηεξηψλ θαη κπθήησλ ζηηο ηξαπκαηηζκέλεο ξάγεο νη

~ 8 ~

νπνίεο δεκηνπξγνχλ εθηεηακέλεο ζήςεηο Paralobesia botrana (Denis & Schiffermüller), Polychrosis botrana (Denis & Schiffermüller)

2.1.1 Δμάπιωζε

Ζ αξρηθή γεσγξαθηθή θαηαλνκή ηεο επδεκίδαο αθνινπζεί έλα θαζαξά Παιαηαξθηηθφ κνληέιν. Ζ παξνπζία ηνπ εληφκνπ ζηελ θεληξηθή Αθξηθή (Αηζηνπία, Δξπζξαία, Κέλπα) θαη ζηελ αλαηνιηθή Αζία (Ηαπσλία) ζίγνπξα είλαη ηπραία, θαη νθείιεηαη πηζαλφηαηα ζε παξεκβάζεηο ηνπ αλζξψπηλνπ παξάγνληα. Αλαθνξέο πξνζβνιψλ απφ ηελ βφξεηα Δπξψπε (Φηλιαλδία θαη ΢νπεδία) πξέπεη λα ζεσξνχληαη σο ζπκπησκαηηθέο.

Όζνλ αθνξά ηηο κεζνγεηαθέο πεξηνρέο, ε παξνπζία ηνπ εληφκνπ ζηε ΢αξδελία (Ηηαιία) είλαη ζαθψο ηεθκεξησκέλε θαηά ηα ηειεπηαία ρξφληα. Χζηφζν, ε Δπδεκίδα δελ είλαη πιένλ παξνχζα ζηηο Βαιεαξίδεο Νήζνπο (Ηζπαλία), κε ηειεπηαίεο θαηαγξαθέο πξηλ απφ 50 ρξφληα.

Με βάζε ηηο επηπηψζεηο ηεο πξνζβνιήο ηεο επδεκίδαο ζηελ θαιιηέξγεηα ηνπ ακπειηνχ ζα έπξεπε λα έρεη ηεζεί ζε ζπλερφκελν ζηάδην θαξαληίλαο ζε φιεο ηηο ρψξεο πνπ παξακέλνπλ εθηφο ηνπ δηθηχνπ εμάπισζεο ηνπ εληφκνπ.

Δηθφλα 1 : Δμάπισζε ηεο επδεκίδαο παγθνζκίσο (πεγή ηνπ 1974) http://www.practicalwinery.com/marapr10/moth1.htm

~ 9 ~

2.1.2. ΢πζηεκαηηθή Καηάηαμε

 Κνηλφ φλνκα: Σκοσλήκι ηων ζηαθσλιών

 Δπηζηεκνληθφ φλνκα: Lobesia botrana Den. Et Schiff

 Σνκέαο: Eukaryota

 Βαζίιεην: Metazoa (Animalia)

 Γηαίξεζε: Arthropoda

 Τπνδηαίξεζε: Uniramia (Hexapoda)

 Κιάζε: Insecta

 Σάμε: Lepidoptera

 Οηθνγέλεηα: Tortricidae

 Γέλνο: Lobesia

 Δίδνο: Lobesia botrana

 Ξεληζηήο: Vitis vinifera

2.2. ΢πκπηώκαηα θαη δεκηέο

Α) 1ε γελεά  Αλζφβηα

Ζ πξψηε γεληά (αλζφβηα) εμειίζζεηαη ζηα λεαξά ζηαθχιηα (ζηαδία κνχξνπ-άλζεζεο). Σα απγά ελαπνηίζεληαη απφ ην ζειπθφ κε ηε κνξθή σφπιαθαο πάλσ ζηα άλζε, φπνπ κεηά ηελ εθθφιαςε ηνπο νη πξνλχκθεο ζπλδένπλ ηα αλζίδηα κε λήκαηα θαη ηξέθνληαη κε ην άλζνο. Σξέθεηαη κε ηνπο ζηήκνλεο θαη ηνλ χπεξν, ελψ ηα άλζε ηα δέλεη κε έλα κεηαμσηφ λήκα, θαηαζθεπάδνληαο έλα θνπθνχιη δηαηξνθήο ην νπνίν πξνζδίδεη ηελ παξνπζία ηεο.

Ζ πξψηε πηήζε ησλ αθκαίσλ μεθηλά κέζα Απξηιίνπ, φηαλ ηα πξέκλα βξίζθνληαη ζην ζηάδην «κνχξνπ». Σα αθκαία σνηνθνχλ ζηηο ηαμηαλζίεο θαη νη πξνλχκθεο (θάκπηεο) ~ 10 ~

ηεο πξψηεο γελεάο πξνζβάιινπλ θαη θαηαζηξέθνπλ ηα άλζε θαη ηα ζπλδένπλ κε κεηάμηλα λεκάηηα. Σα αθκαία (πεηαινχδεο) ηεο πξψηεο γελεάο σνηνθνχλ ζηα ηζακπηά

Δπφκελεο γεληέο  Καξπφβηεο

Β) 2ε γελεά

Αλαπηχζζνληαη πάλσ θαη κέζα ζηηο ξάγεο θαη άλζε, θαηαζηξέθνπλ ηηο άγνπξεο ξάγεο, νη νπνίεο ζπρλά ζπλδένληαη κε λήκαηα. Κάζε πξνλχκθε πξνζβάιιεη 1-3 ξάγεο, ζπλήζσο δηπιαλέο. Οη πξνλχκθεο ηεο δεχηεξεο γελεάο (Ηνχλην-Ηνχιην) ηξέθνληαη απφ ηηο άγνπξεο ξάγεο πξνθαιψληαο πηψζε ηνπο.

Γ) 3ε γελεά

Πξνθαινχλ ηηο ζνβαξφηεξεο δεκηέο δηφηη πξνζβάιινπλ ηηο ψξηκεο ξάγεο. Οη πξνλχκθεο ηεο ηξίηεο γελεάο (Ηνχιην-Αχγνπζην ή κέρξη Οθηψβξην ζηε Μαθεδνλία) πξνζβάιινπλ ηα ζηαθχιηα πνπ σξηκάδνπλ. Οη πξνλχκθεο ηεο ηειεπηαίαο γελεάο λπκθψλνληαη θαη δηαρεηκάδνπλ θάησ απφ μεξνχο θινηνχο ησλ πξέκλσλ, ζην έδαθνο ή άιια θπζηθά θαηαθχγηα.

Οη δεκηέο είλαη κεγαιχηεξεο ζε πνηθηιίεο κε ππθλφξξαγνπο βφηξεηο θαη ζε θιεκαηαξηέο. (Γεσξγηιάο, 2010)

2.2.1. Δπηπηώζεηο

Ζ πνζνηηθνπνίεζε ηεο απψιεηαο απφδνζεο, φηαλ νη λχκθεο πξνζβάιινπλ ηελ ηαμηαλζία (1ε γελεά), έρεη πξαγκαηνπνηεζεί ρξεζηκνπνηψληαο δηάθνξεο πξνζεγγίζεηο : Μέζσ ηεο ζχγθξηζεο ησλ θπζηθά θαηεζηξακκέλσλ θαη αθέξαησλ ζηαθπιηψλ (σο ηαμηαλζίεο) κε δχγηζε ή κέηξεζε ησλ ζρεκαηηδφκελσλ ξαγψλ, κέζσ ηερληθψλ πξνζβνιψλ κε λχκθεο θαη ηελ πξνζνκνίσζε ησλ δεκηψλ κε άκεζε αθαίξεζε πξνζβεβιεκέλσλ νξγάλσλ (Roehrich 1978, Coscollá 1980b, Gabel 1989).

Δίλαη γεληθψο απνδεθηφ φηη ηα ακπέιηα είλαη αξθεηά αλεθηηθά ζε δεκηέο ζηηο ηαμηαλζίεο, θαη ζπλήζσο ζπλίζηαηαη λα κελ εθαξκφδνληαη ζεξαπείεο ζηελ 1ε γελεά. Δμαίξεζε ζε απηή ηε γεληθή πξνζέγγηζε είλαη πνηθηιίεο πνπ έρνπλ κηθξφηεξεο ηαμηαλζίεο (Basler & Boller, 1976), θαη ζε βνξηλνχο ακπειψλεο φπνπ νη θιηκαηηθέο ζπλζήθεο επλννχλ πξφσξεο ζήςεο (ACTA-ITV, 1980).

Σα φξηα δεκηψλ ηαιαληψλνληαη ζε έλα επξχ θάζκα κεηαμχ 10 θαη 100 λπκθψλ αλά 100 ηαμηαλζίεο.

΢ε ζηαθχιηα (θαινθαηξηλή γελεά ηνπ εληφκνπ), ε έκκεζε δεκηά είλαη ζπλήζσο πην ζεκαληηθή απφ ηελ άκεζε, ηνπιάρηζηνλ ζηηο πεξηπηψζεηο ησλ ιηγφηεξν ζνβαξψλ ~ 11 ~

επηζέζεσλ. Έηζη ε ζπλνιηθή δεκηά εκθαλίδεηαη κε κηθξφηεξε ζεκαζία, εάλ αμηνινγείηαη σο απψιεηα βάξνπο (άκεζεο δεκηέο), δηφηη ε κεγαιχηεξε δεκηά νθείιεηαη ζε ζήςεο θαη ζηα παξάγσγα ηεο, θπξίσο ζε ζέκαηα κείσζεο ηεο πνηφηεηαο (έκκεζε δεκηά).

Πξνλχκθεο νη φπνηεο εκθαλίδνληαη απφ ηα ζηαθχιηα πξνσζνχλ έλα κεγάιν αξηζκφ δεπηεξνγελψλ ζήςεσλ ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ Aspergillus, Alternaria, Rhizopus, Cladosporium, Penicillium θαη θπξίσο ηελ θαηά ζήςε πνπ πξνθαιείηαη απφ ηνλ κχθεηα Botrytis cinerea (Fermaud & Le Menn, 1989, Fermaud, 1990). Ζ αλάπηπμε ηεο θαίαο ζήςεο επεξεάδεηαη ζεκαληηθά ηφζν απφ ηηο θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο, φζν θαη απφ ην θσλνινγηθφ ζηάδην ησλ ζηαθπιηψλ. Οη επηπηψζεηο ηεο ζήςεο είλαη πςειφηεξεο ζηελ σξίκαλζε θαη ζηα ψξηκα ζηαθχιηα, παξά ζηα αλψξηκα, ιφγσ δηάθνξσλ κνξθνινγηθψλ θαη βηνρεκηθψλ παξαγφλησλ (Bessis, 1972, McClellan & Hewitt, 1973, Hill et al., 1981, Langcake, 1981, Pezet & Pont, 1986, 1988).

΢ε νηλνπνηήζηκα ζηαθχιηα ε αλάπηπμε ηεο ζήςεο πξνθαιεί θαθέο γεχζεηο θαη αξψκαηα, ππνβαζκίδνληαο ηελ πνηφηεηα ηνπ θξαζηνχ. ΢ε επηηξαπέδηα ζηαθχιηα, ηφζν ε εκθάληζε ησλ πξνλπκθψλ, φζν θαη ε ζήςεηο πνπ πξνθαινχληαη, ππνβαζκίδνπλ ηελ πνηφηεηα ησλ ζηαθπιηψλ θαη θαηαηάζζνληαη κε εκπνξεχζηκα. Καηά ζπλέπεηα, ηα φξηα δεκηψλ ζηα ζηαθχιηα είλαη πεξηνξηζκέλα, θαζψο θπκαίλνληαη κεηαμχ 2 κε 20 λχκθεο αλά 100 ζηαθχιηα (ACTA-ITV, 1980), σο ζπλάξηεζε δηαθφξσλ κεηαβιεηψλ ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ηελ πνηθηιία ηνπ ζηαθπιηνχ, ηελ ρξεζηκνπνίεζε ηνπ αγξνηηθνχ παξάγνληα, ηελ πηζαλφηεηα ζήςεο, θαζψο θαη ηελ ζηξαηεγηθή ειέγρνπ θαη θαηαπνιέκεζεο πνπ εθαξκφδεηαη.

2.2.2. Οηθνλνκηθά Δπίπεδα Εεκηάο

Ζ απφθαζε γηα ηελ αλαγθαηφηεηα ή κε, κηαο επέκβαζεο βαζίδεηαη ζηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ νηθνλνκηθψλ επηπέδσλ δεκηάο ζε θάζε γελεά ηεο επδεκίδαο. Ο πξνζδηνξηζκφο απηφο παξνπζηάδεη αξθεηέο δπζθνιίεο θαη απαηηείηαη έξεπλεο γηα ηηο δηάθνξεο πνηθηιίεο θαη ακπεινπξγηθέο πεξηνρέο ηεο ρψξαο καο. Οη εξγαζίεο γηα ην ζέκα απηφ ζηελ επδεκίδα αιιά θαη ζηνπο άιινπο ερζξνχο ηεο ακπέινπ είλαη ειάρηζηεο ζηελ Διιάδα, έηζη ηα πεξηζζφηεξα ζηνηρεία πξνέξρνληαη απφ ηελ δηεζλή βηβιηνγξαθία.

Γηα ηελ πξψηε γελεά αλαθέξεηαη φηη ην φξην αλνρήο είλαη 20-40% ησλ ζηαθπιηψλ πνπ θέξνπλ κηα ή πεξηζζφηεξεο θσιηέο, αλάινγα κε ηελ πνηθηιία θαη ην θνξηίν ηνπ πξέκλνπ (Baillot et al.,1996). Σν πςειφ απηφ φξην εμεγείηαη απφ ην γεγνλφο φηη ζηε γελεά απηή δελ ππάξρεη γεληθά θίλδπλνο αλάπηπμεο ηνπ βνηξχηε, ελψ νη δεκηέο θαηά έλα κεγάιν πνζνζηφ αλαπιεξψλνληαη απφ ηελ αχμεζε ηνπ βάξνπο ησλ ξαγψλ θαη ζε πεξίπησζε πςειήο πξνζβνιήο κπνξεί λα ζεκεησζεί έλα σθέιηκν απνηέιεζκα απφ ην αξαίσκα ησλ ξαγψλ.

~ 12 ~

Ζ θαηάιιειε ζηηγκή ζηελ πξψηε γελεά γηα λα γίλεη έλαο έιεγρνο ηεο πξνζβνιήο αληηζηνηρεί ζην ζηάδην ηνπ ακπειηνχ, ιίγν πξηλ απφ ηελ άλζεζε. Ο έιεγρνο πξαγκαηνπνηείηαη παξαθνινπζψληαο 100 ζηαθχιηα ζε αλαινγία έλα ζηαθχιη αλά πξέκλν, ηπραία απφ φιν ηνλ ακπειψλα. ΢ηηο επφκελεο γελεέο ην φξην είλαη πνιχ ρακειφ ιφγσ ηνπ θηλδχλνπ ζήςεο ησλ ζηαθπιηψλ απφ κχθεηεο θαη άιινπο κηθξννξγαληζκνχο πνπ εγθαζίζηαληαη ζηηο ηξαπκαηηζκέλεο ξάγεο θαη ζηε ζπλέρεηα απιψλνληαη θαη ζε πγηείο. ΢ηελ πεξίπησζε ηεο πξνιεπηηθήο θαηαπνιέκεζεο δελ ππάξρεη φξην (φξην 0).

΢ηελ ζεξαπεπηηθή θαηαπνιέκεζε ην φξην είλαη 5% ησλ ζηαθπιηψλ κε σά ή πξνλχκθεο. ΢ηελ Ηηαιία (θεληξηθή θαη λφηηα) σο αλεθηά φξηα αλαθέξνληαη γηα ηελ 2ε γελεά ην 3-5% ησλ 49 ζηαθπιηψλ κε σά ή πξνλχκθεο θαη γηα ηελ 3ε γελεά ην 3-5% γηα νηλνπνηήζεηο θαη 2-3% γηα επηηξαπέδηεο πνηθηιίεο (Moleas, 1981, Tranfaglia et al., 1981).

2.3. Βηνινγία

Δθηελείο πιεξνθνξίεο γηα ηε βηνινγία θαη νηθνινγία ηεο επδεκίδαο έρνπλ ζπληαρηεί απφ ηνπο Bovey (1966), Roehrich & Boller (1991) θαη Coscollá (1997).

Ζ επδεκίδα είλαη πνιπθάγν έληνκν θαη ην θπηφ μεληζηήο ζα κπνξνχζε λα έρεη ζεκαληηθέο επηπηψζεηο ηφζν ζην ζηάδην ηεο επηβίσζεο ησλ πξνλπκθψλ φζν θαη ζην απνηέιεζκα ηεο αλαπαξαγσγήο ησλ ελειίθσλ. (Stoeva, 1982, Savopoulou-Soultani & Tzanakakis, 1987, Savopoulou-Soultani et al., 1990, Torres-Vila et al., 1992).

Ο βηνινγηθφο θχθινο ηεο επδεκίδαο δηαξθεί 45 εκέξεο ηελ άλνημε θαη 33 ην θαινθαίξη, θαη είλαη άκεζα εμαξηψκελνο απφ ηνπο πεξηβαιινληνινγηθνχο παξάγνληεο ηεο πεξηνρήο, ηδηαίηεξα απφ ηε ζεξκνθξαζία θαη ηελ πγξαζία (23-27°C θαη 40-70% αληίζηνηρα, φπνπ επλνείηαη ε εμέιημε).

Ζ δξαζηεξηφηεηα ηνπ εληφκνπ (δειαδή πηήζε, δηαηξνθή, δεπγάξσκα θαη σνηνθία), θαηά θχξην ιφγν εκθαλίδνληαη ζην ζνχξνππν (εζπεξφβην), αλ θαη ηπρφλ δξαζηεξηφηεηεο κπνξεί λα παξνπζηαζηνχλ θαη θαηά ηελ απγή ηελ ή νπνηαδήπνηε ζηηγκή ζε ζπλλεθηαζκέλεο κέξεο, ελψ ηελ εκέξα θξχβεηαη κέζα ζηα θπιιψκαηα.

Ζ επδεκίδα πξαγκαηνπνηεί δχν γεληέο ζηηο βφξεηεο θξχεο πεξηνρέο, θαη ζπλήζσο ηξεηο κε ηέζζεξεηο ζε λφηηεο εχθξαηεο πεξηνρέο, σζηφζν απηφ ην γεληθφ πεδίν γεσγξαθηθψλ ζπληεηαγκέλσλ γηα ηηο γελεέο, εμαξηάηαη απφ ην πςφκεηξν θαη ηνπο παξάγνληεο (θιίζε, ηηο ζπλζήθεο κηθξνθιίκαηνο θ.α.) ζε κηα δεδνκέλε πεξηνρή. Έηζη, ν αξηζκφο ησλ γελεψλ έρεη έλα επξχηεξν θάζκα, απφ κία γεληά ζηελ Ρνπκαλία (Filip, 1986) θαη ηέζζεξηο γεληέο ζηελ Ηζπαλία, ηελ Διιάδα, ηελ Κξήηε, ηελ Ηηαιία, ην Σνπξθκεληζηάλ θαη πξψελ Γηνπγθνζιαβία (Coscollá, 1997), θαη αθφκε, αζπλήζηζηα, πέληε γεληέο ζην Σνπξθκεληζηάλ (Rodionov, 1945).

~ 13 ~

Ο αξηζκφο ησλ γελεψλ ζε κηα ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή θαζνξίδεηαη απφ ηελ θσηνπεξίνδν ζε ζπλάξηεζε κε ηε ζεξκνθξαζία, ελεξγψληαο ζε ζπλζήθεο ηέηνηεο ψζηε λα κελ παξνπζηάδεηαη δηάπαπζε επαγσγήο θαη πνζνζηφ αλάπηπμεο, αληίζηνηρα. Ζκέξεο κε κηθξή θσηνπεξίνδν (κεηαμχ 8-12 ψξεο) θαηά ην ζηάδην ησλ πξνλπκθψλ επάγεη ζπλζήθεο ηέηνηεο ψζηε λα κελ παξνπζηάδεηαη δηάπαπζε ζην ζηάδην απηφ, αιιά αξγφηεξα εθθξάδεηαη ζην ζηάδην ηεο λχκθεο (Komarova, 1949, Roehrich, 1969).

Όηαλ ε επδεκίδα είλαη απνιχησο ζπλδεδεκέλε κε ηελ πνηθηιία ακπέινπ θαη ππάξρνπλ ηξεηο γεληέο, ε σνηνθία πξαγκαηνπνηείηαη ζηα αθφινπζα ζηάδηα ηεο ακπέινπ :

17 (Πιήξεο αλάπηπμε ηαμηαλζίαο: δηαρσξηζκφο ινπινπδηψλ), 31 (Μνχξα κέγεζνο κπηδειηνχ: ηζακπηά θξέκνληαη) εσο 33 (Αξρή ηεο αθήο ηνπ κνχξν) θαη 35 (Αξρή ηεο σξίκαλζεο ηνπ κνχξνπ: αξρή ηεο απψιεηαο ηνπ πξάζηλνπ ρξψκαηνο , ιφγσ πεξθαζκνχ) έσο 37 (Μνχξα ψξηκα γηα ζπγθνκηδή) (Eichhorn θαη Lorenz, 1977).

Ζ επψαζε ησλ απγψλ πξαγκαηνπνηείηαη 7-10 εκέξεο αξγφηεξα ηεο σνηνθίαο, σο ζπλάξηεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο, πεξίπνπ 65-75 εκεξνβαζκνπο κε 10 ºC νξίνπ αλάπηπμεο (Touzeau, 1981).

Καηά ηελ δηάξθεηα ηεο πξψηεο γελεάο θάζε πξνλχκθε δεκηνπξγεί έλα πξνζηαηεπηηθφ θάιπκκα γλσζηφ σο ‗glomerula‘(ιεπθφ βνκβχθην), πξνθεηκέλνπ λα πξνζηαηεχεη ηνλ εαπηφ ηεο απφ ηα παξάζηηα θαη ηα αξπαθηηθά (Bovey 1966, Thiéry 2005).

Σν θνπθνχιη απηφ, κεηψλεη ηελ αθπδάησζε θαη ηελ απψιεηα βάξνπο, πνπ ρξεηάδεηαη γηα ηε δηαρείκαζε ηεο λπκθεο, δηαηεξψληαο ηε δπλακηθφηεηα ηεο γπλαηθείαο γνληκφηεηαο (Torres-Vila et al. , 1996a).

Σα έληνκα πνπ πξνέξρνληαη απφ ηελ ηειεπηαία γεληά δηαρεηκάδνπλ σο λχκθεο απφ ην θζηλφπσξν κέρξη ηελ άλνημε, ζε πξνθπιαγκέλεο ζέζεηο ζην θινηφ ηεο ακπέινπ ή ζηηο ζρηζκέο, θαη πξνζηαηεχνληαη ζην εζσηεξηθφ ηνπ ‗glomerula‘ φπνπ είλαη πην άθακπην απφ απηφ ηεο λχκθεο ρσξίο δηάπαπζε (R. Roehrich, INRA Γαιιίαο).

2.3.1. Απγό

Σν απγφ ηεο επδεκίδαο είλαη ηεο θαηεγνξίαο επίπεδνπ ηχπνπ, κε καθξχ νξηδφληην άμνλα. Διιεηπηηθφ, κε κηα κέζε ζηξέβισζε ηεο ηάμεο ηνπ 0.65 mm , ην κέγεζνο ηνπ απγνχ είλαη 0.65-0.90 x 0.45-0.75 mm. Σα πξνζθάησο γελλεκέλα απγά είλαη ρξψκαηνο θξεκ αλνηρηφρξσκνπ, φπνπ αξγφηεξα γίλεηαη γθξη αλνηρηφ θαη δηαθαλέο κε ηξηδίδνπζεο αληαχγεηεο. Σν ζψκα ηνπ απγνχ είλαη ειαθξά καθξφζηελν θαζψο παξνπζηάδεη κηα ειαθξά πνιπγσληθή δνκή ζηα πεξηζψξηα θαη ζηα άθξα.

Ο ρξφλνο πνπ έρεη παξέιζεη απφ ηελ σνηνθία κπνξεί λα εθηηκεζεί κε ηελ παξαηήξεζε ησλ απγψλ: ππάξρνπλ πέληε ζηάδηα ηεο εκβξπτθήο αλάπηπμεο - νξαηφ έκβξπν, νξαηά κάηηα, νξαηή γλάζνο, θαθέ θαη καχξν θεθάιη. Όπσο ζπλήζσο ζπκβαίλεη ζηα είδε ηεο ππννηθνγέλεηαο Olethreutinae, ηα απγά θαηαηάζζνληαη κεκνλσκέλα, θαη πην ζπάληα ζε κηθξέο νκάδεο δχν ή ηξεηο (Feytaud, 1924). ~ 14 ~

Δηθφλα 2 : Απγφ επδεκίδαο, κε ραξαθηεξηζηηθφ ην καχξν θεθάιη ηνπ εληφκνπ (Deseo1988, Roehrich 1969)

2.3.2. Πξνλύκθε

Νενγέλλεηεο πξνλχκθεο είλαη πεξίπνπ 0.95-1 mm καθξηέο, κε ην θεθάιη θαη ηελ πξνζσξαθηθή αζπίδα ρξψκαηνο βαζχ θαθέ, ζρεδφλ καχξν, θαη κε ην ζψκα ειαθξά θίηξηλν. Ώξηκεο πξνλχκθεο θηάλνπλ ζε κήθνο κεηαμχ 10 θαη 15 mm, κε ην θεθάιη θαη ηελ πξνζσξαθηθή αζπίδα ειαθξχηεξε ζε ρξψκα απφ ηηο λενγέλλεηεο λχκθεο θαη ην ρξψκα πνηθίιιεη απφ αλνηρηφ πξάζηλν έσο θαθέ, αλάινγα θπξίσο κε ηε ηξνθή ησλ πξνλπκθψλ. Αλεμαξηήησο ζηαδίνπ, νη πξνλχκθεο είλαη ππεξβνιηθά επθίλεηεο κε ραξαθηεξηζηηθή θπκαηηζηή θίλεζε.

Δηθφλα 3 : Πξνλχκθε επδεκίδαο, κε ραξαθηεξηζηηθά καχξα φξηα ζηηο άθξεο ηεο πξνζσξαθηθήο αζπίδαο (Jack Kelly Clark, IPM Program.)

~ 15 ~

Ζ αλάπηπμε ησλ πξνλπκθψλ δηαξθεί θαηά κέζν φξν 20-28 εκέξεο (πεξίπνπ 170 θαη 255 βαζκφ-εκέξεο 1εο θαη 2εο γεληάο, αληίζηνηρα) (Touzeau, 1981).

Οη πξνλχκθεο ηεο 2εο γελεάο εηζέξρνληαη, ηξέθνληαη απφ ηηο άγνπξεο ξάγεο (φπνπ έρεη πξνεγεζεί σνηνθία ησλ ελειίθσλ) θαζψο θαη λπκθψλνληαη ζε απηέο.

Δηθφλα 4 : Σππηθέο θσιηέο (glomerula) πνπ ρηίζηεθαλ απφ ηηο πξνλχκθεο ηεο επδεκίδα. Σν βέινο δείρλεη κηα πξνλχκθε. (Δηθφλεο ηνπ Γξ. Σ. Zahavi, Ηζξαήι.)

2.3.3. Νύκθε

Ζ ζειπθή λπκθε είλαη κεγαιχηεξε (5 έσο 9 mm) απφ ηελ αξζεληθή (4-7 mm). Ζ λενζρεκαηηζκέλε λχκθε είλαη ζπλήζσο ρξψκαηνο θξέκ ή αλνηρηφ θαθέ αιιά θαη αλνηρηφ πξάζηλν κέρξη κπιε, θαζψο ιίγεο ψξεο αξγφηεξα κεηαρξσκαηίδεηαη ζε βαζχ θαθέ.

Ο ρξφλνο εκθάληζεο ηεο λχκθεο είλαη άξξεθηα εμαξηψκελνο απφ ηελ ζεξκνθξαζία. Δλδεηθηηθά εκθαλίδεηαη ζε 12 εκέξεο κε 15°C θαη ζε 6 εκέξεο φηαλ ε ζεξκνθξαζία αλεβαίλεη ζηνπο 25°C.

Μεηά ηελ αλάπηπμε ησλ πξνλπκθψλ, ν ζρεκαηηζκφο ηεο λχκθεο παξαηεξείηαη θπξίσο ζε θχιια φπνπ δελ βξίζθνληαη ζε δηάπαπζε (1εο θαη 2εο γεληάο). ελψ ε αλάπηπμε ηεο λχκθεο δηαξθεί θαηά κέζν φξν 12-14 εκεξψλ (πεξίπνπ 130 βαζκν-εκέξεο) (Touzeau, 1981).

Σν ζηάδην πξσηνεκθάληζεο ηεο λχκθεο ζεσξείηαη θαηαιιειφηεξν γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο. Οη λενγλέο λχκθεο δείρλνπλ έλα πςειφ επίπεδν θηλεηηθήο δξαζηεξηφηεηαο πξηλ ηελ εγθαηάζηαζε ζηνλ μεληζηή, ε νπνία νλνκάδεηαη απφ Marchal (1912) "αθαλφληζην ζηάδην".

Ζ ειηθία ηεο λχκθεο κπνξεί λα εθηηκεζεί σο ζπλάξηεζε ηεο δηαθάλεηαο ηνπ πεξηθαιχκκαηνο θαη ηνπ ρξσκαηηζκνχ. Γηα ην ζθνπφ απηφ, νη Lalanne-Cassou (1977) δηαθνξνπνίεζαλ 10 θάζεηο ζηελ αλάπηπμε ηεο λπκθεο, κε ην κήθνο ηνπ ρξφλνπ πνπ αλαγξάθεηαη ζηνπο 20 °C θαη κε ζρεηηθή πγξαζία 75% : πξψηε θάζε, δηαθαλή ζηα κάηηα ( >150 ψξεο), δεχηεξε θάζε, θαθέ κάηηα (40 ψξεο), ηξίηε θάζε, ~ 16 ~

καχξα κάηηα (24 ψξεο), ηέηαξηε θάζε, πιήξνπο πξνζαξηήκαηνο (24 ψξεο), πέκπηε θάζε, αζεκί θηεξά (40 ψξεο), έθηε θάζε, θαθέ θεξαίεο (20 ψξεο), έβδνκε θάζε, αξρή ρξσκαηηζκνχ θηεξνχ (5 ψξεο), φγδνε θάζε, αηειήο ρξσκαηηζκφο θηεξνχ (8 ψξεο), έλαηε θάζε, πιήξεο ρξσκαηηζκφο θηεξνχ (22 ψξεο), θαη ηέινο ε δέθαηε θάζε φπνπ έρεη νινθιεξσζεί ε αλάπηπμε ηεο λχκθεο.

Δηθφλα 5 : Νχκθε επδεκίδαο κέζα ζην ζρεδφλ αλνηρηφ θνπθνχιη θαη ζε πξνζηαηεπκέλε ζέζε (Jack Kelley Clark, IPM Program)

Οη λχκθεο έρνπλ ζεκαληηθή ηθαλφηεηα δηαζπνξάο θαη κπνξνχλ λα θηάζνπλ ζηα αλαπαξαγσγηθά φξγαλα φπνπ είλαη ηνπνζεηεκέλα ηα απγά απφ ηελ σνηνθία ησλ ζειπθψλ (Torres-Vila et al. , 1997c).

Σα δχν θχια κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ απφ ηελ ζέζε ηνπ αθξσηεξηαζκνχ ησλ ζθαξηθεκάησλ πνπ ηνπνζεηνχληαη ζηελ IX, VIII θνηιηαθή ρσξα ζηα αξζεληθά θαη ζειπθά, αληίζηνηρα. Δπηπιένλ, ην αξζεληθφ γελλεηηθφ ζηφκην ηνπνζεηείηαη κεηαμχ ησλ δχν κηθξψλ πιεπξηθψλ πξνεμνρψλ. Όηαλ ε εκθάληζε ησλ ελειίθσλ είλαη επηθείκελε, νη λχκθεο δηαηξππνχλ ην θνπθνχιη, πνπ αθνπκπά ηνλ εμσζθειεηφ, ζηαζεξά εμσηεξηθά ζε κηα ραξαθηεξηζηηθή ζέζε απφ ηνλ κπή ‗cremaster‘ ηεο ζπνλδπιηθήο ζηήιεο.

Οη λχκθεο αλαπηχζζνπλ ηελ 1ε, 2ε θαη 3ε γελεά ηαρχηεηα ζηηο ηαμηαλζίεο ζηα αλψξηκα κνχξα θαη ζηα ψξηκα κνχξα, αληίζηνηρα. Δπηπιένλ, ε δηαζέζηκε ηξνθή γηα ηηο λχκθεο αιιάδεη θαζ‘ φιε ηε δηάξθεηα ηεο πεξηνδνπ ζχκθσλα κε ηελ θσλνινγία ησλ αλαπαξαγσγηθψλ νξγάλσλ ηνπ μεληζηή θαη απηφ κπνξεί λα επεξεάζεη ζε κεγάιν βαζκφ ηφζν ηελ επηβίσζε (Torres-Vila et al. , 1992, Gabel & Roehrich, 1995) φζν θαη ηελ αλαπαξαγσγηθή απφδνζε ηεο επδεκίδαο (Torres-Vila , 1995).

2.3.4. Αθκαίν

Σα ελήιηθα εκθαλίδνληαη ζηελ πεξίνδν κεηαμχ Απξηιίνπ θαη Μαΐνπ. Ζ πηήζε ησλ αθκαίσλ δηαξθεί 10-30 κέξεο, αλάινγα κε ηε ζεξκνθξαζία. Δίλαη 6-8 mm καθξηά κε εθπέηαζκα πηεξπγίσλ πεξίπνπ 10-13mm. Σν κέγεζνο ησλ ελειίθσλ επεξεάδεηαη ζε ~ 17 ~

κεγάιν βαζκφ απφ ηελ πνηφηεηα ηεο ηξνθή ησλ πξνλπκθψλ (Torres-Vila , 1995). Σν θεθάιη θαη ε θνηιηά είλαη ρξψκαηνο θξέκ θαζψο θαη ν ζψξαθαο είλαη επίζεο ρξψκαηνο θξέκ κε καχξα ζεκάδηα. Σα πφδηα έρνπλ ρισκφ θξέκ ρξψκα κε θαθέ ισξίδεο. Οη εκπξφζζηεο πηέξπγεο έρνπλ έλα κσζατθφ ζρήκα κε ρξψκαηα καχξν, θαθέ, γαιαθηεξφ θξεκ, θφθθηλν θαη κπιε γηα δηαθφζκεζε. Σα ηξηρίδηα είλαη ρξψκαηνο θαθέ κε έλα ρξσκαηηζκφ ζηελ θνξπθή, φπνπ ζηε ζπλέρεηα γίλνληαη ρισξσηηθέο νη άθξεο. Σν θάησ κέξνο είλαη ρξψκαηνο θαθεηί-γθξη, ζηαδηαθά ζθνηεηλφηεξν πξνο ηελ θνξπθή. Οη νπίζζηεο πηέξπγεο, είλαη ειαθξχ θαθέ-γθξη ρξψκαηνο, ζθνχξα πξνο ηελ θνξπθή. Σν θάησ κέξνο είλαη έλα νκνηφκνξθν ειαθξχ γθξη.

Δηθφλα 6 : Αθκαίν επδεκίδαο Lobesia botrana (Zangheri 1992)

Ζ σνηνθία ησλ ελειίθσλ πξαγκαηνπνηείηαη ζηηο άγνπξεο ξάγεο, ζηνπο Βφηξπο θαζψο θαη ζε θιεηζηά άλζε (φπνπ λπκθψλνληαη ζε ιεπθφ βνκβχθην ζηελ πξνζβεβιεκέλε αλζνηαμία) αλάινγα κε ηελ γελεά ζηελ νπνία θαηαηάζζνληαη.

Γελ ππάξρεη ζαθήο ζεμνπαιηθφο δηκνξθηζκφο, αιιά θαη ηα δχν θχια κπνξνχλ εχθνια λα δηαρσξηζηνχλ απφ ηελ γεληθή κνξθνινγία θαη ηελ ζπκπεξηθνξά: φπσο ζην ζηάδην ηεο λπκθεο, ηα αξζεληθά είλαη κηθξφηεξα απφ ηα ζειπθά, έρνπλ ζηελφηεξε θνηιηαθή ρψξα κε κηα πξσθηηθή ιεπηή ρηέλα ηξνπνπνηεκέλεο θιίκαθαο , φπνπ φηαλ δηαηαξαρζεί παξνπζηάδνπλ θηλήζεηο γξήγνξεο θαη λεπξηθέο.

Ζ δηαζεζηκφηεηα λεξνχ είλαη απαξαίηεηε γηα ηα αθκαία ψζηε λα επηηχρνπλ ηελ επηζπκεηή αλαπαξαγσγηθή απφδνζε (Torres-Vila et al.,1996c). Σα ζειπθά είλαη ζπλήζσο κνλνγακηθά, αιιά ππφ δηαθφξνπο θπζηνινγηθνχο παξάγνληεο κπνξεί λα δεπγαξψζνπλ πνιιαπιέο θνξέο (Torres-Vila et al.,1997b). Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ηα αξζεληθά είλαη ζε κεγάιν βαζκφ πνιπγακηθά (Torres-Vila et al.,1995). Μία έσο ηξεηο εκέξεο κεηά ην δεπγάξσκα, ηα ζειπθά μεθηλνχλ ηελ σνηνθία ζηα φξγαλα αλαπαξαγσγήο ηεο ακπέινπ.

΢χκθσλα κε έξεπλα πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζε πεξίνδν 10 εηψλ (1992-2002), ζηελ Κξήηε, παξαηεξήζεθαλ φηη ε πεξίνδνο πηήζεσλ άξρηζε ελσξίο ην Μάξηην θαη δηήξθεζε κέρξη ηέινο Ννεκβξίνπ, ελψ ζπνξαδηθέο πηήζεηο παξαηεξήζεθαλ θαη ην ρεηκψλα. Ζ παξνπζία ηεο επδεκίδαο σο πξνλχκθε επεθηάζεθε κέρξη κέζα ~ 18 ~

Φεβξνπαξίνπ ζηνπο θζηλνπσξηλνχο μεληζηέο. Ζ ζλεζηκφηεηα ησλ λπκθψλ πνπ εηζήιζαλ ζηε δηάπαπζε ελσξίο ην θζηλφπσξν ήηαλ ζρεδφλ δηπιάζηα ησλ αληίζηνηρσλ πνπ ζρεκαηίζηεθαλ αξγά ην θζηλφπσξν κέρξη κέζα ηνπ ρεηκψλα. H γνληκφηεηα ησλ ζειπθψλ θαη ην βάξνο ησλ λπκθψλ εμαξηάηαη απφ ηνπο μεληζηέο. Ζ δηαθνπή ηεο δηάπαπζεο άξρηζε κέζα Φεβξνπαξίνπ, νινθιεξψζεθε ζηαδηαθά ζε 15-20 εκέξεο θαη ήηαλ αλεμάξηεηε απφ ηελ εκεξνκελία εηζφδνπ ζηε δηάπαπζε θαη ην μεληζηή. (Ρoδηηάθεο, 2002)

Δπίζεο, έρεη απνδεηρζεί φηη ε δηαηξνθηθή αιινίσζε ησλ θαξπψλ πνπ πξνθαινχληαη απφ ην κχθεηα Botrytis cinerea κπνξεί λα εληζρχζεη ηε γνληκφηεηα ησλ γπλαηθείσλ εληφκσλ (΢αβνπνχινπ-΢νπιηάλε & Σδαλαθάθεο, 1988).

Σέινο, νη ζπλζήθεο αλαζηνιήο ηεο δηαδηθαζίαο δηάπαπζεο (εμαθνινπζεί λα κελ έρεη ηεθκεξησζεί επαξθψο) θαζνξίδεηαη απφ ηε κέζε ζεξκνθξαζία ζηα ηέιε ηνπ ρεηκψλα θαη λσξίο ηελ άλνημε (Gabel & Roehrich, 1990). Αβηνηηθνί παξάγνληεο, ελδέρεηαη λα έρνπλ ζεκαληηθέο επηπηψζεηο ζηελ πιεζπζκηαθή δπλακηθή ηεο επδεκίδαο ζε φια ηα ζηάδηα ηνπ εληφκνπ. Δηδηθφηεξα, ε ζεξκνθξαζία ελεξγψληαο ζηα ζηάδηα ηεο πξνλχκθεο θαη ηνπ αθκαίνπ ξπζκίδεη ηε γνληκφηεηα ηνπ γπλαηθεία εληφκνπ (Bergougnoux, 1988, Torres-Vila , 1996), ηε δξαζηεξηφηεηα ησλ ελειίθσλ θαη ηε καθξνδσία (Bovey, 1966), ηε ζλεζηκφηεηα ησλ απγψλ (Coscollá et al. , 1986), θαη ηε ζλεζηκφηεηα ηεο λπκθεο (Torres-Vila et al.,1993).

2.4. Καηαπνιέκεζε

2.4.1. Δηζαγωγή νινθιεξωκέλνπ πξνγξάκκαηνο θαηαπνιέκεζεο

΢ηα πιαίζηα ελφο νινθιεξσκέλνπ πξνγξάκκαηνο θαηαπνιέκεζεο ζα πξέπεη λα ιακβάλνληαη ππφςε:

•• Ζ ζπνπδαηφηεηα ησλ ερζξψλ. Ζ ζπνπδαηφηεηα ελφο ερζξνχ δηαθέξεη ζεκαληηθά απφ ηελ κηα πεξηνρή ζηελ άιιε, αθφκα θαη απφ ην έλα ηεκάρην ζην άιιν εληφο ηεο ίδηαο πεξηνρήο. Απηφ ζεκαίλεη φηη ζε νξηζκέλεο κφλν ζπνξαδηθέο πεξηπηψζεηο απαηηείηαη κηα ζπγθεθξηκέλε θαηαπνιέκεζε ελαληίνλ ηνπ ελφο ή ηνπ άιινπ ησλ ερζξψλ απηψλ.

• • Ζ παξνπζία ησλ σθέιηκσλ εληφκσλ (παξαζίησλ, αξπαθηηθψλ) πξέπεη λα πξνζηαηεχεηαη.

• • Ζ επηινγή θαη ε εθαξκνγή ησλ εληνκνθηφλσλ. Ζ επηινγή ελφο εληνκνθηφλνπ πξαγκαηνπνηείηαη κε βάζε φρη κφλν ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ ελαληίνλ ελφο ερζξνχ αιιά θαη ηελ ηνμηθφηεηα ηνπ ζηα σθέιηκα έληνκα ψζηε λα επηιέγνληαη ηα πην εθιεθηηθά εληνκνθηφλα ή ιηγφηεξν ηνμηθά ζηα σθέιηκα έληνκα. Γηα ηελ εθαξκνγή, ππάξρεη δπλαηφηεηα ρξεζηκνπνίεζεο ςεθαζηηθψλ κεραλεκάησλ πνπ επηηξέπνπλ λα ςεθάδνπκε δηαθνξεηηθά ηελ θνξπθή θαη ηε βάζε ηεο βιάζηεζεο θαη αθφκα παξέρνπλ ~ 19 ~

ηε δπλαηφηεηα ξχζκηζεο ηνπ ςεθαζηηθνχ δηαιχκαηνο ψζηε λα απνθεχγεηαη θαηά ην δπλαηφλ ν δηαζθνξπηζκφο ηνπ επί ηνπ εδάθνπο.

• • Ο ζθνπφο κηαο επέκβαζεο είλαη ε δηαηήξεζε ελφο πιεζπζκνχ θάησ απφ ην φξην αλνρήο.

Γηα ηελ απνηειεζκαηηθή θαηαπνιέκεζε ηεο επδεκίδαο θαη ηαπηφρξνλα ηελ πξνζηαζία ηεο σθέιηκεο παλίδαο, είλαη απαξαίηεην λα ιακβάλνπκε ππφςε φια απηά ηα ζηνηρεία πξνθχπηνπλ θαη λα πξνζδηνξίδνπκε κε αθξίβεηα ηε θαηάιιειε ζηηγκή επέκβαζεο αλάινγα κε ηνλ ηξφπν δξάζεο ηνπ επηιεγκέλνπ πξντφληνο. Δηδηθφηεξα γηα ηα πξντφληα κε εμεηδηθεπκέλν ηξφπν δξάζεο (βηνινγηθά, βηνηερληθά), ε επηηπρία ηεο θαηαπνιέκεζεο εμαξηάηαη θαηά θχξην ιφγν απφ ηε ζηηγκή ηεο εθαξκνγήο ηνπο. Καηά ζπλέπεηα ε πξφγλσζε γηα επηθείκελν θίλδπλν απφ ηνλ ερζξφ είλαη πξσηαξρηθήο ζεκαζίαο.

2.4.2. Πξαθηηθέο θπηνπξνζηαζίαο ζηε βηνινγηθή ακπεινπξγία

Γηα ηελ πεξηπνίεζε ησλ θπηψλ ζηε βηνινγηθή ακπεινπξγία επηδηψθνληαη θαηαζηάζεηο ηζνξξνπίαο κεηαμχ ακπειηνχ σο μεληζηή, ελφο ερζξνχ ε παζνγφλνπ θαη ησλ σθέιηκσλ εληφκσλ, νη νπνίεο ππνζηεξίδνληαη δηα κέζνπ ηεο βειηηζηνπνίεζεο ησλ θαιιηεξγεηηθψλ εξγαζηψλ, απφ ηε κηα θαη ηελ θαηεπζπλφκελε ρξήζε θπηηθψλ εληζρπηηθψλ, απφ ηελ άιιε. (Θνπθεο, 2010)

1. Ζ εθαξκνγή θπηηθψλ νπζηψλ (ξεζβεξαηξφιε) γηα ηελ ελεξγνπνίεζε αλζεθηηθφηεηαο θαηά κπθήησλ θαη βαθηεξίσλ ή ε ρξεζηκνπνίεζε παξεκπνδηζηηθψλ νπζηψλ (π.ρ. Σεξπέληα ή ηαλίλεο) ζε ζπλδπαζκφ κε κπθεηνθηφλν πνπ λα επηηξέπεηαη φκσο απφ ηνλ Πεξί Βηνινγηθήο Παξαγσγήο Νφκν 227(Η) ηνπ 2004.

2. Ζ ρξήζε βαθηεξίσλ κε εληνκνθηφλν δξάζε Bacillus thuringiensis

3. Ζ εθαξκνγή κηθξννξγαληζκψλ ησλ νπνίσλ πξντφληα ηνπ κεηαβνιηζκνχ ηνπο έρνπλ παξεκπνδηζηηθή δξάζε πάλσ ζε παζνγφλα ε απμάλνπλ ηελ αλζεθηηθφηεηα ηεο ακπέινπ, πνπ λα επηηξέπνληαη φκσο απφ ηνλ Πεξί Βηνινγηθήο Παξαγσγήο Νφκν 227(Η) ηνπ 2004.

4. Ζ ρξήζε αλφξγαλσλ ζπζηαηηθψλ (νμείδην ηνπ ππξηηίνπ) γηα ζθιήξπλζε ηνπ ειάζκαηνο ή θαη ηε δεκηνπξγία πξνζηαηεπηηθψλ θεξψδσλ ζηξψζεσλ πάλσ ζηελ επηθάλεηα ησλ θχιισλ

5. Δθαξκνγή παγίδσλ θεξνκφλσλ γηα πξνζέιθπζε, παγίδεπζε θαη ζεμνπαιηθή ζχγρπζε ησλ εληφκσλ

~ 20 ~

2.4.3. Μέζα Πξόγλωζεο

1. Γνισκαηηθέο Παγίδεο

Απηνχ ηνπ είδνπο νη παγίδεο ρξεζηκνπνηήζεθαλ θαηά θφξσλ ζην παξειζφλ, πξηλ αλαπηπρηνχλ νη θεξνκνληθέο παγίδεο θαη ρξεζηκνπνηνχληαη αθφκα ζε ζπγθεθξηκέλεο πεξηπηψζεηο. Έλα δνρείν, γπάιηλν ε πήιηλν ρξεζηκνπνηείηαη κε κνχζην, κειάζα ε πιηθφ πνπ δπκψλεη γηα δφισκα, θαη έηζη ηα αξψκαηα πνπ αλαδχνληαη πξνζειθχνπλ ηα ελήιηθα έληνκα φπνπ θαη ζηελ δηάξθεηα πλίγνληαη. Δπίζεο κε ηνλ ηξφπν απηφ εθηηκάηαη θαη ν πιεζπζκφο ηνπ εληφκνπ θαηά πξνζέγγηζε. Χζηφζν ε κέζνδνο απηή έρεη θάπνηα πξαθηηθά πξνβιήκαηα φπσο ε παξάηππε θαη αθαλφληζηε παγίδεπζε ιφγσ ηνπ φηη ε δχκσζε πξαγκαηνπνηείηαη θαη βαζίδεηαη ζηηο επνρηαθέο ζεξκνθξαζίεο, έηζη δελ είλαη ζπλερψο ειεγρνκέλε θαζψο κεηψλεηαη ε δπλακηθή ησλ αλαδπφκελσλ αξσκάησλ πξνζέιθπζεο. Δπίζεο ε ζπληήξεζε ησλ παγίδσλ ( αλαπιήξσζε δνιψκαηνο, θαη θαζαξηζκφο απφ αθξνχο), θαζψο θαη ε ρακειή εθιεθηηθφηεηα εληάζζνληαη ζηα πξνβιήκαηα ηηο κεζφδνπ απηήο, φπνπ θαη γηα ηνλ ιφγσ απηφ ειαρηζηνπνηήζεθε ε ρξεζηκνπνίεζε ηεο.

2. Φεξνκνληθή παγίδα.

Ζ αξρηθή ρξεζηκνπνίεζε ηνπο, αξρηθά πξνηάζεθε απφ ηνλ Götz ην (1939). Οη Chaboussou θαη Carles (1962) ζρεδίαζαλ παγίδεο κε δνιψκαηα γηα ηελ πξνζέιθπζε ζειπθψλ εληφκσλ, φπνπ απνδεδείρζεθαλ απμαλφκελα ζεκαληηθέο γηα ηελ παξαθνινχζεζε ηεο επδεκίδαο. Γηα ηελ καδηθή πξνζέιθπζε ησλ ζειπθψλ ζηηο παγίδεο, δηάθνξεο εξγαζηεξηαθέο κειέηεο πξαγκαηνπνηήζεθαλ, πάλσ ζε θπζηθά ππνζηξψκαηα (Maison & Pargade, 1967, Roehrich, 1967a, Touzeau & Vonderheyden, 1968), θαζψο θαη ζε ζπλζεηηθά θαη εκηζπλζεηηθά κέζα (Moreau, 1965, Guennelon θ.α.., 1970, 1975, Σδαλαθάθεο & ΢αβνπνχινπ, 1973).

Χζηφζν, νη ζεμνπαιηθέο παγίδεο έγηλαλ απνηειεζκαηηθφηεξεο φηαλ πεξηγξάθζεθε ην βαζηθφ ζπζηαηηθφ ηεο αληηκεηψπηζεο ηεο επδεκίδαο, ε θεξνκφλε (7E, 9Z)-7, 9- dodecadienyl acetate (Roelofs et al., 1973), φπνπ αλαγλσξίζηεθε απφ ηνπο ζειπθνχο αδέλεο (Buser θ.α.., 1974), θαη ζπλζεηηθνπνηήζεθε. Έηζη ζηηο παγίδεο αληηθαηαζηήζεθε ην δφισκα απφ εμαηκηζηήξεο κε ζπλζεηηθή θεξνκφλε, ε νπνία έρεη πξαθηηθά πιενλεθηήκαηα σο πξνο ηελ παξαθνινχζεζε. Έρεη απνδεδεηρζεί φηη ε ζεμνπαιηθή θεξνκφλε γηα ηελ επδεκίδα, είλαη έλα κίγκα 15 ελψζεσλ (Arn et al., 1988), φκσο γηα νηθνλνκηθνχο ιφγνπο, νη εκπνξηθέο παγίδεο πεξηέρνπλ κφλν ην βαζηθφ ζπζηαηηθφ ηεο θεξνκφλεο, κε ηθαλνπνηεηηθή εηδηθή παγίδεπζε γηα ηελ επδεκίδα.

Δίλαη έλα άξηζην κέζν γηα ηελ παξαθνινχζεζε ηεο πνξείαο πηήζεσο ησλ ελήιηθσλ αξξέλσλ ηεο επδεκίδαο. Δπίζεο δηεπθνιχλνπλ ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο θαηάιιειεο ζηηγκήο γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ελφο ειέγρνπ ηεο σνηνθίαο, ηεο πξνζβνιήο ή κηαο επέκβαζεο. Όκσο ε θεξνκνληθή παγίδα δελ επηηξέπεη ηελ εθηίκεζε ηνπ θηλδχλνπ πξνζβνιήο κε αξθεηή αμηνπηζηία, δεδνκέλνπ φηη ακθηζβεηείηαη απφ πνιινχο ~ 21 ~

εξεπλεηέο ή χπαξμε ζρέζεο κεηαμχ ζπιιήςεσλ ζηηο θεξνκνληθέο παγίδεο θαη πξνζβνιήο ησλ ζηαθπιηψλ επεηδή ε ζρέζε ζπιιήςεσλ/ππθλφηεηαο πξνλπκθψλ επεξεάδεηαη απφ πνιινχο παξάγνληεο (πνηθηιία, θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο, έηε, ηχπν θαη δφζε ηεο θεξνκφλεο, θ.α.). Οξηζκέλνη εξεπλεηέο αλαθέξνπλ φηη ε ζπζρέηηζε απηή ζηε πξψηε γελεά είλαη ζεκαληηθή θαη αξθεηά αμηφπηζηε, ελψ ζηηο επφκελεο γελεέο δελ θαίλεηαη λα είλαη αμηφπηζηε παξά ζε νξηζκέλεο κφλν πεξηπηψζεηο (Sobreiro 1989, Dalla Monta et Pavan 2000).

Ζ κέζνδνο παξαθνινχζεζεο ησλ ελήιηθσλ εληφκσλ ηεο επδεκίδαο κε θεξνκνληθέο παγίδεο ρξεζηκνπνηείηαη ζήκεξα απφ ηηο Τπεξεζίεο Γεσξγηθψλ Πξνεηδνπνηήζεσλ ζε φιεο ηηο θχξηεο ακπεινπξγηθέο πεξηνρέο ηεο ρψξαο καο θαη δίδνληαη νδεγίεο γηα ηελ δηελέξγεηα επεκβάζεσλ.

Ζ αθξηβήο εκεξνκελία θαηαπνιέκεζεο ηνπ ζθνπιεθηνχ ηεο επδεκίδαο, θαζνξίδεηαη κε βάζε ηηο ζπιιήςεηο ηνπ εληφκνπ ζηηο παγίδεο. Ζ παγίδα ζην ακπέιη, πξέπεη λα ηνπνζεηείηαη κέζα Απξηιίνπ, φηαλ θαη μεθηλάεη ε πξψηε γεληά ηεο επδεκίδαο. Με ηελ εμέιημε ηεο γεληάο ζπιιακβάλνληαη θαζεκεξηλψο θαη πην πνιιά άηνκα

Έλαο ζεκαληηθφο πεξηνξηζκφο ζηελ ζεμνπαιηθή παγίδεπζε ηεο επδεκίδαο είλαη ε έιιεηςε ηεο ζρέζεο κεηαμχ ηνπ αξηζκνχ ησλ αξζεληθψλ πνπ παγηδεχνληαη θαη ζηε δεκηά πνπ πξνθαιείηαη απφ ηνπο απνγφλνπο ηνπο, δεδνκέλνπ ηνπ κεγάινπ αξηζκνχ ησλ άιισλ αλεμέιεγθησλ νηθνινγηθψλ παξαγφλησλ πνπ εκπιέθνληαη. Ο ζπζρεηηζκφο κεηαμχ απηψλ ησλ κεηαβιεηψλ έρεη βειηησζεί κεξηθψο κε κείσζε ηεο δφζεο ηεο θεξνκφλεο ζηηο παγίδεο (Roehrich et.al, 1983, 1986). Χζηφζν ζηελ πξνθείκελε θάζε, κφλν κηα αξλεηηθή πξφβιεςε κπνξεί λα γίλεη (Roehrich & Schmid, 1979), κφλν φηαλ ηα αξζεληθά πνπ παγηδεχνληαη είλαη ζπνξαδηθά (έσο κεδεληθά), κπνξεί λα αλακέλεηαη ειάρηζηε (έσο κεδεληθή) δεκηά πνπ ζα πξνθιεζεί απφ ηνπο απνγφλνπο ζηελ θαιιηέξγεηα. Δάλ φκσο ζηελ παγίδεπζε παξαηεξεζεί κέηξηνο ε πςειφο αξηζκφο εληφκσλ, ηφηε νη δεκηέο πνπ ζα πξνθιεζνχλ απφ ηνπο απνγφλνπο είλαη απξφβιεπηεο.

Αλάινγε κειέηε ζηε Διιάδα θαη ζε δηάθνξεο ακπεινπξγηθέο πεξηνρέο έδεημε φηη ππάξρεη ζεηηθή ζπζρέηηζε κεηαμχ ζπιιήςεσλ θαη χςνπο πξνζβνιήο ζηα ζηαθχιηα απφ ηηο πξνλχκθεο ηεο 2εο γεληάο θαη επνκέλσο κπνξεί λα γίλεη πξφβιεςε δεκηψλ ζηα ζηαθχιηα ζηε γελεά απηή κε βάζε ηηο ζπιιήςεηο αξζεληθψλ ζε θεξνκνληθέο παγίδεο θαη έηζη λα απνθαζίζνπκε αλ ρξεηάδεηαη θαηαπνιέκεζε ηνπ εληφκνπ (΢αββνπνχινπ- ΢νπιηάλε θ.α., 1994).

Οη θεξνκφλεο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ κε 3 δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο:

Α. Ζ πην ζεκαληηθή εθαξκνγή ηνπο είλαη γηα ηελ παξαθνινχζεζε ηνπ πιεζπζκνχ ησλ εληφκσλ. Σνπνζεηνχκε ηηο θεξνκφλεο κέζα ζε παγίδεο ηχπνπ Γέιηα (Delta traps) ηηο νπνίεο παξαθνινπζνχκε αλά ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα ζεκεηψλνληαο θάζε θνξά πφζα λέα έληνκα παγηδεχνληαη κέζα. Με απηφ ηνλ ηξφπν κπνξνχκε λα θαηαιάβνπκε πφηε εκθαλίδεηαη θάζε θαηλνχξγηα γελεά εληφκνπ θαη αλάινγα κε ην έληνκν θαη πφζα παγηδεχνληαη κέζα, κπνξνχκε λα θξίλνπκε πφηε είλαη ~ 22 ~

ν θαηάιιεινο ρξφλνο γηα ςεθαζκφ έηζη ψζηε λα κελ μεπεξλνχκε ην επίπεδν νηθνλνκηθήο δεκηάο).

Β. Ζ δεχηεξε εθαξκνγή θεξνκνλψλ είλαη απηή ηεο καδηθήο παγίδεπζεο εληφκσλ. Υξεζηκνπνηνχκε ιεθάλεο κε κεγάιε επηθάλεηα κέζα ζηηο νπνίεο ηνπνζεηνχκε λεξφ θαη ζαπνχλη (γηα λα ζπάζεη ε επηθαλεηαθή ηάζε ηνπ λεξνχ) ζηελ νπνία ζην θέληξν, πάλσ απφ ηελ επηθάλεηα ηνπ λεξνχ, ηνπνζεηνχκε ηελ θεξνκφλε. Με απηφ ηνλ ηξφπν αθαηξνχκε έλα κεγάιν κέξνο ηνπ πιεζπζκνχ ησλ εληφκσλ κεηψλνληαο ηελ ππθλφηεηα ηνπ πιεζπζκνχ. Σαπηφρξνλα κε ηελ ζπρλή παξαθνινχζεζε ησλ παγίδσλ κπνξνχκε λα παξαθνινπζήζνπκε ηελ εμέιημε ηνπ πιεζπζκνχ ησλ εληφκσλ.

Γ. Μηα ηξίηε κέζνδνο είλαη ε ρξεζηκνπνίεζε ηνπο γηα ηελ αλαζηάησζε ηνπ δεπγαξψκαηνο ησλ εληφκσλ. Φεξνκφλεο ηνπνζεηνχληαη ζε αξθεηά θαη δηάθνξα ζεκεία αλάκεζα ζηελ θαιιηέξγεηα καο, πιεκκπξίδνληαο ηελ έηζη κε ςεχηηθεο θεξνκφλεο ζειπθψλ εληφκσλ. Σα αξζεληθά έληνκα λνκηδφκελα φηη ε θεξνκφλε πξνέξρεηαη απφ ηα ζειπθά, ηξέρνπλ ακέζσο λα δεπγαξψζνπλ. Απηφ πξνθαιεί κηα κείσζε ηεο αλαπαξαγσγήο κεηαμχ ησλ εληφκσλ θαη αθνινχζσο απηφ έρεη επηπηψζεηο ζηνλ πιεζπζκφ ηνπο (Άξζξν ζην internet, 16/6/12), (http://www.agro-help.com/2012/05/blog-post_16.html).

3. Έιεγρνο ησλ αλαπαξαγσγηθψλ νξγάλσλ

Δπηζεψξεζε ησλ ηαμηαλζηψλ θαη αλαδήηεζε απγψλ ζηα κπνπκπνχθηα ησλ ινπινπδηψλ. Αληίζηνηρα παξαηεξνχκε ζηα ζηαθχιηα γηα ηπρφλ απγά θαζψο θαη γηα ρηππεκέλεο ξψγεο πνπ κπνξνχλ λα πξνμελήζνπλ ζήςεηο. Δίλαη πξνηηκφηεξν λα αλαδεηήζνπκε γηα δεκηέο απφ ηηο πξνλχκθεο παξά λα ςάρλνπκε γηα απγά, αθνχ είλαη δχζθνιε θαη ρξνλνβφξα δηαδηθαζία ζε ζπλζήθεο ζηνλ αγξφ.

4. Γεηγκαηνιεςία γηα έιεγρν σνηνθίαο θαη πξνζβνιήο.

Απνηειεί ην δείθηε ηνπ πξαγκαηηθνχ θηλδχλνπ θαη επνκέλσο απαξαίηεηε δηαδηθαζία γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ ρξφλνπ θαηαπνιέκεζεο, ηεο πεξηφδνπ επηδεκηφηεηαο θαη ηελ εθηίκεζε ηνπ χςνπο ησλ δεκηψλ. Ο έιεγρνο απηφο επηηπγράλεηαη κε ζπζηεκαηηθέο δεηγκαηνιεςίεο αλζνηαμηψλ ή βνηξχσλ αλάινγα κε ηελ επνρή. Παξαθνινπζνχληαη ε ππθλφηεηα θαη ην ζηάδην ησλ σνηνθηψλ, ε πνξεία εθθνιάςεσλ ησλ πξνλπκθψλ, ε ζχλζεζε ησλ δηαθφξσλ ζηαδίσλ ηεο πξνλχκθεο, ν παξαζηηηζκφο θαη ε ζλεζηκφηεηα. Με ηνλ ηξφπν απηφ ζπγρξφλσο ειέγρεηαη ε απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ επεκβάζεσλ θαη ε αλάγθε επαλάιεςεο.

Ο έιεγρνο απηφο είλαη ζρεηηθά εχθνινο ζηελ πξψηε γελεά δεδνκέλνπ φηη ε εθηίκεζε ηεο πξνζβνιήο δηεπθνιχλεη παξαηεξψληαο ηελ εκθάληζε ησλ κηθξψλ ζσξψλ (θσιηψλ ~ 23 ~

δηαηξνθήο) πνπ ζρεκαηίδνληαη απφ ιεπθά κεηάμηλα λήκαηα ησλ πξνλπκθψλ. ΢ηηο επφκελεο γελεέο (θαξπφβηεο) ε εμέηαζε ησλ δεηγκάησλ γηα ηνλ έιεγρν ηεο πξνζβνιήο είλαη επίπνλε δεδνκέλνπ φηη ηα σά θαη νη εηζεξρφκελεο ζηηο ξάγεο λεαξέο πξνλχκθεο είλαη δχζθνιν λα εληνπηζζνχλ. Ο έιεγρνο φκσο απηφο έρεη κεγάιε ζεκαζία θπξίσο γηα ηηο Τπεξεζίεο Γεσξγηθψλ Πξνεηδνπνηήζεσλ νη νπνίεο πξέπεη λα αλαθνηλψλνπλ ηε ζηηγκή έλαξμεο εθθφιαςεο ησλ πξνλπκθψλ ηνπ εληφκνπ ζηηο δηάθνξεο ακπεινπξγηθέο πεξηνρέο πξνθεηκέλνπ λα εθαξκνζηνχλ νη απαξαίηεηεο επεκβάζεηο.

΢εκαληηθφ επίζεο γηα ηηο ππεξεζίεο απηέο είλαη ε θαηαγξαθή ησλ θαηλνινγηθψλ ζηαδίσλ ηεο ακπέινπ θαη ε ζπγθέληξσζε θαη αμηνιφγεζε ησλ κεηεσξνινγηθψλ ζηνηρείσλ. Ζ θαηαγξαθή ησλ θάζεσλ αλάπηπμεο ησλ θπηηθψλ νξγάλσλ παξέρεη ρξήζηκεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηηο δηαδνρηθά κεηαβνιέο ησλ ζηαθπιηψλ θαη ηελ επηδεθηηθφηεηα ησλ ξαγψλ ζηηο πξνζβνιέο. Οη κεηεσξνινγηθέο ζπλζήθεο επεξεάδνπλ άκεζα ηελ ππθλφηεηα πιεζπζκνχ ηνπ εληφκνπ. Αλάινγα κε ηηο κεηεσξνινγηθέο ζπλζήθεο, ε σνηνθία θαη ε πξνζβνιή δελ αθνινπζνχλ πάληνηε ακέζσο ηηο ζπιιήςεηο ζηηο θεξνκνληθέο παγίδεο, αιιά κπνξεί ε σνηνθία λα δηαθνξνπνηεζεί ή ηα σά λα λεθξσζνχλ εάλ κεζνιαβήζεη πςειή ζεξκνθξαζία θαη απηφ ζπκβαίλεη ζπρλά ζε ζεξκέο πεξηνρέο.

5. Μνληεινπνηεζε

Μαζεκαηηθά κνληέια πξφβιεςεο έρνπλ αλαπηπρηεί θαη δνθηκαζηεί γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ θχθινπ δσήο ηεο επδεκίδαο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ θιηκαηηθψλ θαη βηνινγηθψλ παξαγφλησλ. Μνληέια ζηεξηδφκελα ζηε ζεξκνθξαζία, ηφζν ηα γξακκηθά (κέζνδνο αζξνίζκαηνο ησλ εκεξνβαζκψλ πάλσ απφ ην θαηψηεξν φξην) θαζψο θαη κε γξακκηθά (αηηηνθξαηηθά), έρνπλ δεκηνπξγεζεί ζηελ Διβεηία (Schmid, 1978), Γαιιία (Touzeau, 1981), ηε ΢ινβαθία (Gabel & Mocko, 1984b, 1986) θαη ηελ Ηηαιία (Caffarelli & Vita, 1988, Baumgartner & Baronio, 1989, Cravedi & Mazzoni, 1990). Σα βαζηθά πξνβιήκαηα πνπ επεξεάδνπλ ηα ζσζηά απνηειέζκαηα ηνπ πιεζπζκνχ ηεο επδεκίδαο, ρξεζηκνπνηψληαο ηε κέζνδν ηεο κνληεινπνίεζεο, έρνπλ ζπλνςηζηεί απφ ηνπο Knight & Croft (1991) – πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ε πξφγλσζε είλαη ζπλήζσο κφλν πνιηηηθνπνηεκέλε. Χζηφζν ε κέζνδνο ηεο κνληεινπνίεζεο κπνξεί λα απνδεδεηρζεί ρξήζηκε σο πξφγξακκα δηαρείξηζεο ηεο επδεκίδαο.

6. Μέζνδνο αζξνίζκαηνο ησλ ζεξκνθξαζηψλ (κέζνδνο εκεξνβαζκψλ).

Δπεηδή ηα αξζξφπνδα είλαη ςπρξφαηκα, ε αλάπηπμε ηνπο επεξεάδεηαη απφ ηε ζεξκνθξαζία πεξηβάιινληνο. Κάζε είδνο απαηηεί έλα ζπγθεθξηκέλν εχξνο ζεξκνθξαζίαο γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ. Αλ νη ζεξκνθξαζίεο είλαη πνιχ ρακειέο ή πνιχ πςειέο ε αλάπηπμε ζηακαηάεη, έηζη έρνπλ θαζνξηζηεί ηα ειάρηζηα θαη κέγηζηα αλαπηπμηαθά φξηα γηα ηα πεξηζζφηεξα είδε. ΢ε ζεξκνχο θαηξνχο νη νξγαληζκνί αλαπηχζζνληαη πην γξήγνξα απ' φηη ζε ςπρξφ θαηξφ, φκσο ην ζπλνιηθφ πνζφ ηεο ζεξκφηεηαο πνπ απαηηείηαη γηα ηελ πινπνίεζε ηεο αλάπηπμεο ελφο ζπγθεθξηκέλνπ

~ 24 ~

νξγαληζκνχ δελ κεηαβάιιεηαη. Ο ζπλδπαζκφο ηεο ζεξκνθξαζίαο (κεηαμχ νξίσλ) θαη ηνπ ρξφλνπ εθθξάδεηαη ζε κνλάδεο πνπ νλνκάδνληαη εκεξνβαζκνί. Έλαο εκεξνβαζκφο δεκηνπξγείηαη, φηαλ ε κέζε ζεξκνθξαζία γηα κία εκέξα είλαη έλα βαζκφ πάλσ απφ ην ειάρηζην φξην. Ζ κέζνδνο αζξνίζκαηνο ησλ βαζκνεκεξψλ αξρίδεη είηε κε κηα απζαίξεηε εκεξνκελία (π.ρ. 1ε Ηαλνπαξίνπ) ή κε έλα βηνινγηθφ γεγνλφο. Ζ κέζνδνο αζξνίζκαηνο ησλ εκεξνβαζκψλ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ πξφβιεςε ηνπ πφηε έλα έληνκν ζα θζάζνπλ ζε κηα νξηζκέλε θάζε ηεο δσήο. (Varela, et.al. 2010).

Ο ππνινγηζκφο ησλ απαξαίηεησλ εκεξνβαζκψλ γηα ηελ αλάπηπμε ελφο ζηαδίνπ ηνπ βηνινγηθνχ θχθινπ ηνπ εληφκνπ δίλεη ρξήζηκα ζηνηρεία γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ θαηάιιεισλ εκεξνκεληψλ γηα παξαηήξεζε πξνθεηκέλνπ λα εθηηκήζνπκε ηνλ θίλδπλν πξνζβνιήο, θαζψο επίζεο λα απνθχγνπκε κε ρξήζηκνπο θαη επίπνλνπο ειέγρνπο. Γηα παξάδεηγκα, ζε πεηξάκαηα πνπ έγηλαλ ζε δχν πεξηνρέο ζηελ Διιάδα (Θεζζαινλίθε, Νάνπζα) βξέζεθε φηη ππάξρεη ζεκαληηθή ζρέζε κεηαμχ ηνπ πνζνζηνχ ησλ ζπιιήςεσλ ζε θεξνκνληθέο παγίδεο θαη ηνπ αζξνίζκαηνο ησλ εκεξνβαζκψλ πάλσ απφ ηνπο 6,45 ν C ζεξκνθξαζία- νπδφ (Μπισλάο θ.α., 1999).

Γηα ηελ επδεκίδα, ε κέζνδνο αζξνίζκαηνο μεθηλά απφ 1ε Ηαλνπαξίνπ, κε ειάρηζην θαη αλψηαην φξην 10ν θαη 30ν αληίζηνηρα. Γηα ηελ εθαξκνγή νξγαληθψλ εληνκνθηφλσλ γηα ηελ 1ε γελεά ηεο επδεκίδαο, ζα πξέπεη ην άζξνηζκα ησλ εκεξνβαζκψλ λα είλαη πεξίπνπ ζηνπο 300ν θαη λα ζπλερίδεηαη εβδνκαδηαία, εμαξηψκελν κε ηα επίπεδα πιεζπζκνχ (Varela, et.al. 2010).

7. ΢πζρεηηζε θαη δηαθνξνπνίεζε κε αληίζηνηρα είδε

΢ε παιαηναξθηηθέο ακπεινπξγηθέο πεξηνρέο, άιια είδε ιεπηδφπηεξσλ έρνπλ νηθνινγηθή ζέζε αληίζηνηρε απηήο ηεο επδεκίδαο, πεξηιακβαλνκέλσλ ησλ Eupoecilia ambiguella, Argyrotaenia pulchellana, Clepsis spectrana, Cryptoblabes gnidiella, Euzophera bigella and Ephestia parasitella. Αθνκα θαη ην θπξίσο θπηνθάγν Sparganothis pilleriana κεξηθέο θνξέο κπνξεί λα βιάςεη ηα ζηαθχιηα.

Χζηφζν, κφλν ε πξψηε εμ απηψλ, ε Eupoecilia ambiguella, κπνξεί λα πξνθαιέζεη δεκηέο ζπγθξίζηκεο ηεο επδεκίδαο, ηνπιάρηζηνλ ζε Βνξηλνχο ακπειψλεο ηεο Δπξψπεο. Σα ελήιηθα ησλ εηδψλ απηψλ κπνξνχλ εχθνια λα δηαθνξνπνηεζνχλ καθξνζθνπηθά ρξεζηκνπνηψληαο έλα θσηνγξαθηθφ ραξαθηεξηζηηθφ (ηα θηεξά ηεο E. Ambiguella είλαη θξεκψδεο ζε ρξψκα κε ελδηάκεζα πεξηηφληα κπιε ζθνχξνπ πξνο θαθέ). ΢ε ζπλζήθεο αγξνχ, νη πξνλχκθεο δηαθξίλνληαη απφ ηα εμήο ραξαθηεξηζηηθά

1. Σν θεθάιη ηεο E. Ambiguella πνπ είλαη πην ζθνχξν απ'φηη ηεο L.botrana

2. Οη πξνλχκθεο ηεο επδεκίδαο δελ έρνπλ πξνζηαηεπηηθφ θάιπκκα κεηαμηνχ

3. Ζ ζπκπεξηθνξά ηεο επδεκίδαο θαηά ηελ δηαζπνξά ηεο είλαη πην έληνλε θαη ηαρχηεξε.

~ 25 ~

4. Δπηπιένλ ε λπκθνπνίεζε ηεο επδεκίδαο πξαγκαηνπνηείηαη κέζα ζε έλα γθξηδσπφ, ιεπθφ θνπθνχιη, φπνπ ζπλήζσο δελ πεξηιακβάλεη θπηηθά ππνιείκκαηα, ζε αληίζεζε κε ηελ E. Ambiguella.

Έλα άιιν είδνο πνπ εκθαλίδεηαη ζηα ακεξηθάληθα ακπέιηα είλαη ε Endopiza viteana [Polychrosis viteana], φπνπ παξαηεξείηαη ζην αλαηνιηθφ ηκήκα ησλ ΖΠΑ θαη παξνπζηάδεη παξφκνηα βηνλνκία κε ηελ επδεκίδα (Roehrich & Boller, 1991).

2.4.4. Βηνηερληθά Μέζα Αληηκεηώπηζεο

Σα κε θπζηνινγηθά πξφηππα θαηαλνκήο ηεο επδεκίδαο αλά ηνλ θφζκν ηνλίδνπλ ηνλ εγγελή θίλδπλν λέσλ, αλεπηζχκεησλ εηζαγσγψλ , φηαλ πξνζβεβιεκέλα ζηαθχιηα θαη θπηηθφ πιηθφ κεηαθέξεηαη απφ πεξηνρή ζε πεξηνρή. Ο πγεηνλνκηθφο έιεγρνο ησλ θπηψλ ζε εκπνξεπκαηνπνηεκέλνπο νξγαληζκνχο πξέπεη λα κπνξεί λα πεξηνξίδεη ηελ πεξαηηέξσ εμάπισζε ησλ επηβιαβψλ νξγαληζκψλ, εηδηθά ηελ εηζαγσγή ζε ρψξεο κε επλντθέο θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο γηα ηελ αλάπηπμε ησλ παξαζίησλ.

2.4.4.1. Καιιηεξγεηηθά Μέηξα

1. Ακεηςηζπνξά

2. Αγξαλάπαπζε

3. Αιιαγή ηνπ ηξφπνπ ή ηνπ ρξφλνπ θχηεπζεο ή ζπγθνκηδήο

4. Φχηεπζε θπηψλ-παγίδσλ

5. Γηαηήξεζε πιεζπζκψλ σθέιηκσλ ζηνλ αγξφ

6. Καιιηέξγεηα ηνπ εδάθνπο θαη ηδηαίηεξα ην φξγσκα θαη ην ζθάςηκν

7. Καηαζηξνθή θαη απνκάθξπλζε ησλ ππνιεηκκάησλ ηεο πξνεγνχκελεο θαιιηέξγεηαο

8. Οξζή ρξήζε ηνπ λεξνχ θαη ιηπαζκάησλ

9. Απνθπγή ηεο ρξήζεο κνιπζκέλνπ λεξνχ ζηελ άξδεπζε

10. Υξήζε πγηψλ ή θαη αλζεθηηθψλ θπηψλ

11. Απνθπγή αλαπαξαγσγήο θαη δηαζπνξάο ησλ δηδαλίσλ

12. Έγθαηξε εθηέιεζε ησλ θαιιηεξγεηηθψλ εξγαζηψλ

13.Δπηινγή θαηάιιεισλ εηδψλ θαη πνηθηιηψλ

~ 26 ~

Σα θαιιηεξγνχκελα είδε θαη πνηθηιίεο πξέπεη λα είλαη φζν ην δπλαηφλ πξνζαξκνζκέλα ζηηο εδαθνθιηκαηηθέο ζπλζήθεο θαη φζν ην δπλαηφλ αλζεθηηθά ζηνπο ερζξνχο θαη ηηο αζζέλεηεο.

Οη δηάθνξεο θαιιηεξγεηηθέο ηερληθέο κπνξνχλ λα κεηψζνπλ ην πνζνζηφ ηεο πξνζβνιήο ησλ εληφκσλ ζε πςειφ κεηαβιεηφ βαζκφ (Voukassovitch, 1924).

1) θαηάιιειε ρξήζε ησλ ππαξρφλησλ θπζηθψλ πεγψλ ζην ζηάδην θχηεπζεο κηαο λέαο θαιιηέξγεηαο π.ρ. αλζεθηηθνί θιψλνη θαη πνηθηιίεο ζηνπο ερζξνχο θαη αζζέλεηεο, πγηέο πνιιαπιαζηαζηηθφ πιηθφ, θαηάιιειν ζχζηεκα θχηεπζεο θαη δηακφξθσζεο.

2) εμάιεηςε φισλ ησλ θαιιηεξγεηηθψλ πξαθηηθψλ κε αξλεηηθέο επηδξάζεηο ζην αγξννηθνζχζηεκα π.ρ. απνθπγή ππεξβνιηθήο αδσηνχρνπ ιίπαλζεο, θαηάιιεινο ρεηξηζκφο θπιιψκαηνο – αεξηζκφο γηα ηε κείσζε αλάπηπμεο ησλ ερζξψλ, θπηνθάιπςε ηνπ εδάθνπο γηα ηελ κείσζε ηεο ρξήζεο δηδαληνθηφλσλ θαη ηνλ εκπινπηηζκφ ηεο βηνπνηθηιφηεηαο κέζα ζηνλ ακπειψλα

3) Ακπεινπξγηθή πξνζηαζία, κε ζσζηφ θιάδεκα θαη ζηε ζπλέρεηα θαηάιιειε δηακφξθσζε ηνπ ακπεινπξγηθνχ ηεκαρίνπ κε δνκεκέλν ζρέδην δηακφξθσζεο, ζπγθεθξηκέλν γηα θάζε πνηθηιία θαη βαζηζκέλν ζηηο αλάγθεο ηεο θαζεκηάο, ζηηο επνρηαθέο απαηηήζεηο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηνπο πεξηβαιινληηθνχο παξάγνληεο θαη ζηα ζηάδηα πξνζβνιήο ηνπ εληφκνπ

4) ΢σζηφ πφηηζκα. Σν ακπέιη είλαη εθ θχζεσο μεξηθφ είδνο, φπνπ επδνθηκεί ζε πεξηνρέο κε κέηξηεο απαηηήζεηο ζε λεξφ. Σν πφηηζκα πξέπεη λα εθηειείηαη κφλν ζε πεξηπηψζεηο φπνπ νξίδεηαη απφ ηηο εδαθηθέο αλαιχζεηο θαη απφ ηηο πξνβιέςεηο ηνπ θαηξνχ, ψζηε λα κπνξεί λα δηαηεξείηαη ζε έλα νηθνινγηθφ επίπεδν βαζηζκέλν ζηελ θαιιηέξγεηα θαη ζηε ρξήζε ηνπ λεξνχ. Μεηψλνληαο έηζη θαη ηελ αχμεζε ηεο επηθαλεηαθήο πγξαζίαο θαη θαηά ζπλέπεηα θαη ηηο πηζαλφηεηεο πξνζβνιήο εληφκσλ θαη κπθήησλ.

Χζηφζν, νη θαιιηεξγεηηθέο ηερληθέο έρνπλ πεξηνξηζκέλε απνηειεζκαηηθφηεηα απφ κφλεο ηνπο αθνχ εθηεινχληαη θπξίσο πξνιεπηηθά

2.4.4.2. Μεραληθε θαηεξγαζία ηνπ εδάθνπο

Δθφζνλ ζηε βηνινγηθή ακπεινθαιιηέξγεηα ε ρισξή ιίπαλζε ζε φιε ηελ επηθάλεηα ηνπ ακπειψλα θαη/ή ε θάιπςε ηνπ εδάθνπο είλαη απηνλφεηε, ε θιαζηθή εδαθηθή πεξηπνίεζε δελ εθαξκφδεηαη ζηε νπζία κε ηελ έλλνηα ηεο δηδαληνθηνλίαο. Ζ κεραληθή θαηεξγαζία ηνπ εδάθνπο έρεη πεξηζζφηεξν σο ζηφρν ηελ αλακφριεπζε θαη ηνλ αεξηζκφ ηνπ εδάθνπο, έηζη ψζηε λα θαιπηεξεχζνπλ νη ζπλζήθεο δηαβίσζεο ησλ νξγαληζκψλ ηνπ εδάθνπο θαη ησλ θπηηθψλ ξηδψλ. Έηζη, δηεπξχλεηαη ν ελεξγφο, δσληαλφο εδαθηθφο ρψξνο, φπνπ αλαπηχζζεηαη ην ξηδηθφ ζχζηεκα, κε απνηέιεζκα λα ππάξρεη έλαο κεραληζκφο ελάληηα ηεο θπζηθήο

~ 27 ~

θαζίδεζεο θαη ησλ θαηλνκέλσλ ζπκπίεζεο. ΢ηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο κεηάβαζεο, απφ ηε ζπκβαηηθή ζηε βηνινγηθή ακπεινπξγία, απηφ είλαη ην πξψην βήκα ηεο εδαθηθήο εμπγίαλζεο, ην νπνίν βέβαηα έρεη λφεκα φηαλ ζπλδπάδεηαη κε κηα λέα ρισξή ιίπαλζε κε ζθνπφ ηε βηνινγηθή ζηαζεξνπνίεζε (Hofmann et al, 1995).

Οη κεραληζκνί δξάζεο ησλ θπζηθψλ, βηνινγηθψλ πξντφλησλ, νη νπνίνη ηειηθά έρνπλ ζαλ ζηφρν ηελ πξνζηαζία ηνπ θπηνχ απφ βιαβεξνχο νξγαληζκνχο, δηαθέξνπλ πνιχ κεηαμχ ηνπο, έρνπλ δηαθνξεηηθέο δξάζεηο θαη παξάιιεια επηδηψθνπλ ηελ αχμεζε ηεο θπζηθήο ακπληηθήο ηθαλφηεηαο ηεο ακπέινπ θαηά ησλ παζνγφλσλ, ε νπνία βαζίδεηαη πάλσ ζε κεραληζκνχο αλζεθηηθφηεηαο.

Παζεηηθή αλζεθηηθφηεηα πξφθεηηαη γηα ηελ πεξίπησζε πνπ έλα παζνγφλν δελ είλαη ζε ζέζε λα εγθαηαζηαζεί πάλσ ζηελ άκπειν επεηδή παξεκπνδίδεηαη απφ ηα αλαηνκηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θχιινπ, φπσο ην πάρνο ηεο πκελίλεο, ην ηνίρσκα ηεο επηδεξκίδαο ηεο θινχδαο, ε αθφκα απφ ηελ θαηαζθεπή ησλ ζηνκάησλ ηνπ θπιιψκαηνο. Παξάδεηγκα, ε αλζεθηηθφηεηα θάπνησλ πνηθηιηψλ ζην σίδην, φπνπ δηαθφπηεηαη ε κεηάδνζε ηεο αζζέλεηαο ιφγσ ηεο πάρπλζεο θαη ηεο αιιαγήο ηεο δνκήο ηεο πκελίλεο, θαη έηζη θαηά ηελ εθβιάζηεζε ηνπ κπθειίνπ δελ αλαγλσξίδεηαη πιένλ ε άκπεινο σο μεληζηήο.

Δλεξγεηηθε αλζεθηηθφηεηα θαιείηαη ε πεξίπησζε φπνπ ην ακπέιη αληαγσλίδεηαη κε ην παζνγφλν ζε κηα δνθηκαζία επηβίσζεο. απηή εθδειψλεηαη ππφ ηεο κνξθήο ππεξεπαηζζεζίαο, απφ ηελ πιεπξά ηεο ακπέινπ φπνπ ηα πξνζβαιιφκελα θχηηαξα ή γεηηνληθέο θπηηαξηθέο ελφηεηεο λεθξψλνληαη παξεκπνδίδνληαο ηελ πεξαηηέξσ εμάπισζε ηνπ παζνγφλνπ ζην θπηφ. Παξάδεηγκα, ηα ακεξηθάληθα πβξίδηα, ηα νπνία θαηά ηηο πιεγέο πνπ δεκηνπξγνχληαη απφ ηε δξάζε ηεο θπιινμήξαο ηεο ακπέινπ ζηηο ξίδεο, ελεξγνπνηνχλ κε ηαρχ ξπζκφ ηε θινηφ-θειινδεξκηθή δψλε έηζη πνπ ην θειινγφλν πνπ παξάγεηαη επνπιψλεη θαη παξέρεη ζην ακπέιη ηελ επθαηξία γηα λα ζπλερίζεη ηε δηαβίσζε ηνπ. (Θνπθεο, 2010)

2.4.4.3. Υιωξή ιίπαλζε

Ο θφβνο γηα ηα δηδάληα σο αληαγσληζηέο ηεο ακπέινπ ζε λεξφ θαη ζξεπηηθά ζηνηρεία ή ζαλ εζηίεο ππξθαγηψλ θαηά ηνπο θαινθαηξηλνχο κήλεο, νδήγεζε ζε εληαηηθή δηδαληνθηνλία θαη ηαπηφρξνλα ζηελ ειάηησζε ηεο βηνπνηθηιφηεηαο ησλ εηδψλ ζηνλ ακπειψλα.

Απφ πεξηβαιινληηθήο άπνςεο ε δηαηήξεζε ελφο ειεχζεξνπ απφ θπζηθή βιάζηεζε ακπειψλα είλαη κε απνδεθηή, αθνχ πξνθαιεί ζε καθξνρξφληα βάζε ρεηξνηέξεπζε ηεο εδαθηθήο δνκήο. Μηα ρισξή ιίπαλζε, πινχζηα ζε είδε, επηθέξεη ηνλ εκπινπηηζκφ ηεο ακπεινθαιιηέξγεηαο θαη ηε δπλαηφηεηα επνηθηζκνχ απφ σθέιηκα έληνκα ζην έδαθνο. ~ 28 ~

Ζ επδεκίδα, φπνπ ιφγσ αλχπαξθηεο βιάζηεζεο πξνζβάιιεη ην ακπέιη σο θχξην μεληζηή, βξίζθεη ζηα θπηά ηεο ρισξήο ιίπαλζεο κηα βάζε γηα ηε ζηαζεξνπνίεζε ηεο νηθνινγηθήο ηζνξξνπίαο. Πξνηείλεηαη ε θαζηέξσζε ζηνλ ακπειψλα κηα ζπνξάο απφ θπηά γηα ηελ θαιπηέξεπζε ηνπ εδάθνπο θαη ηελ αλαραίηηζε ηεο ζπκπίεζεο πνπ δεκηνπξγήζεθε δηαρξνληθά απφ ηελ έιεπζε ησλ νρεκάησλ ή ηηο άιιεο ακπεινπξγηθέο εξγαζίεο. Δηδηθφηεξα, ε ζπγθαιιηέξγεηα εηδψλ απφ έλα κίγκα πινχζην ζε θπηηθά είδε φπσο ςπραλζή (δεζκεπηηθή ηθαλφηεηα ζε άδσην, αλάπηπμε ελεξγψλ ξηδηθά ζπζηεκάησλ θαη πινχζηα αλζνθνξία), ζηαπξαλζή (ζπλίζηαηαη κηθξφ κέξνο αλάκεημεο ζε κείγκαηα εδαθηθήο βειηίσζεο), πνψδε ή δεκεηξηαθά (πξνζζέηνπλ νξγαληθή νπζία , ηδηαίηεξα φηαλ αθεζνχλ λα σξηκάζνπλ αξθεηά), ζπέξλεηαη γηα ιίγνπο κήλεο ηνπ ρξφλνπ, ζπρλά ζε θάζε δεχηεξε ζεηξά, θαζψο θφβεηαη ζε νξηζκέλν χςνο, αθήλεηαη ζε πιήξε άλζηζε θαη ηειηθά ηεκαρίδεηαη. Σν θαηαηεκαρηζκέλν πιηθφ παξακέλεη πάλσ ζην έδαθνο ηνπ ακπειψλα γηα θάιπςε θαη ηειηθά ελζσκαηψλεηαη θαηά ηε κεραληθή θαιιηέξγεηα.

Ο πεξηνξηζκφο εθαξκνγήο ηεο ρισξήο ιίπαλζεο, ηεθκεξηψλεηαη απφ ηνπο ακπεινθαιιηεξγεηέο σο ν θίλδπλνο αληαγσληζκνχ γηα ην λεξφ θαη ηα ζξεπηηθά ζηνηρεία. Γηα ηελ αληηκεηψπηζε απηνχ ηνπ αληαγσληζκνχ, ε ρισξή βιάζηεζε κπνξεί λα θξαηεζεί ζε ρακειφ επίπεδν ψζηε λα πεξηνξηζηεί ε αλάπηπμε ηεο θαη ηειηθά λα ελζσκαησζεί ζην έδαθνο κεηά ηλ πιήξε αλζνθνξία ηεο. Σα ζξεπηηθά ζηνηρεία πνπ αθαηξνχληαη απφ ην εδαθηθφ δηάιπκα θαη ηα κεηαιιηθά ζχκπινθα δηα κέζνπ ηεο ρισξήο ιίπαλζεο επαλέξρνληαη ζην έδαθνο καδί κε ηελ νξγαληθή κάδα ζε αθνκνηψζηκε κνξθή γηα ην ακπέιη. Έηζη, δελ δεκηνπξγείηαη αληαγσληζκφο αιιά αληίζεηα, καθξνπξφζεζκα, παξνπζηάδεηαη κηα ζεκαληηθή δπλακηθή ζξέςεο ηνπ ακπειηνχ θαη βειηίσζεο ηεο γνληκφηεηαο ηνπ εδάθνπο.

Έηζη εθηφο απφ ηελ νηθνινγηθή ρισξή ιίπαλζε ηνπ ακπειψλα κπνξεί, κέζσ ηεο δηαηήξεζεο μεξνιηζηάο, θπζηθψλ ζάκλσλ πεξηζσξίσλ, έληαμεο δέλδξσλ ή ηεο θπζηθήο ρισξίδαο απφ άγξηα θπηά (δηδάληα), λα κεηαηξαπεί ν ακπειψλαο απφ κνλνθαιιηέξγεηα ζε έλα ιεηηνπξγηθφ θαη πγηέο νηθνζχζηεκα. (Θνπθεο Γ., 2010)

Με ηνλ ηξφπν απηφ επηηπγράλεηαη θαη ε κείσζε ηεο πξνζβνιήο (ιφγσ πιεζψξαο επηινγψλ ηεο επδεκίδαο σο ελαιιαθηηθνχο μεληζηέο), θαζψο θαη ε αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ ησλ θπζηθψλ ερζξψλ γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο επδεκίδαο ζηα πιαίζηα ηεο νινθιεξσκέλεο ζπλχπαξμεο.

Φπραλζή

Σα ςπραλζή απνηεινχλ ηελ πην νηθνλνκηθή πεγή αδψηνπ ζηα ζπζηήκαηα βηνινγηθήο παξαγσγήο. Αλαπηχζζνληαη γξήγνξα θαη έρνπλ πςειφ δπλακηθφ δέζκεπζεο αδψηνπ, παξέρνληαο αμηνζεκείσηεο πνζφηεηεο αδψηνπ ζην ακπέιη. Παξάιιεια, ε ρξήζε ηνπο βνεζά ζηελ θηλεηνπνίεζε θαη άιισλ καθξνζηνηρείσλ. Πξνηηκψληαη, θπξίσο, ηα εηήζηα ρεηκεξηλά ςπραλζή, πνπ είλαη απηφ- αλαπαξαγφκελα θαη κεηψλεηαη έηζη ην θφζηνο ησλ εηζξνψλ ησλ ζπφξσλ. Σέηνηα

~ 29 ~

είλαη : δηάθνξα είδε βίθνπ (π.ρ. Visia sativa), δηάθνξα είδε ηξηθπιιηνχ (π.ρ. Trifolium hirtum) θαη δηάθνξα είδε κεδηθήο (π.ρ. Medicago spp.) (Hofmann et al, 1995).

Αγξνζηώδε

Σα αγξσζηψδε βειηηψλνπλ ηηο θπζηθέο ηδηφηεηεο ηνπ εδάθνπο ησλ ακπειψλσλ θαη ρξεζηκνπνηνχλ ζην έπαθξνλ ηελ ηπρφλ πεξίζζεηα ηνπ εδαθηθνχ αδψηνπ ζηε βηνκάδα ηνπο. Με ην ξηδηθφ ηνπο ζχζηεκα κεηαθέξνπλ ζξεπηηθά ζηνηρεία ζηα βαζχηεξα

ζηξψκαηα ηνπ εδάθνπο. Σα πιένλ θαηάιιεια αγξσζηψδε γηα ακπειψλεο κε πξνβιήκαηα δηάβξσζεο είλαη ηα απηφ-αλαπαξαγφκελα είδε. Σα θπηά απηά πξνζηαηεχνπλ ην εχζξαπζην έδαθνο ησλ ακπειψλσλ απφ ηηο θαηαξξαθηψδεηο, πνιιέο θνξέο, ρεηκσληάηηθεο βξνρέο. Σέηνηα είδε είλαη ην Bromus mollis, Festuca megaluna, Lolium multiforum θαη Lolium rigidum (Hofmann et al, 1995).

Γεκεηξηαθά

Σα δεκεηξηαθά κπνξνχλ λα παξάγνπλ ζεκαληηθέο πνζφηεηεο βηνκάδαο θαη νξγαληθήο νπζίαο, παξά ην φηη είλαη αξγά απνηθνδνκνχκελε. Δμαηηίαο ηνπ ηχπνπ ηνπ ξηδηθνχ ηνπο ζπζηήκαηνο, βειηηψλνπλ ηε δνκή ηνπ εδάθνπο, πξνιακβάλνπλ πξνβιήκαηα δηάβξσζεο, δηεπθνιχλνπλ ηε δηήζεζε ηνπ λεξνχ θαη κεηψλνπλ ηελ απνξξνή ηνπ θαη πεξηνξίδνπλ ηηο απψιεηεο ζξεπηηθψλ ζηνηρείσλ, ιφγσ έθπιπζήο ηνπο ζε βαζχηεξα ζηξψκαηα. Σα πην ζπλεζηζκέλα δεκεηξηαθά πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη σο θπηά εδαθνθάιπςεο είλαη ην θξηζάξη θαη ε ζίθαιε (Fantersmissen, 1999).

Άιια θπηά

Άιια θπηά πνπ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ σο θπηά εδαθνθάιπςεο ζε βηνινγηθά ζπζηήκαηα ακπεινπαξαγσγήο είλαη είδε ηνπ γέλνπο Sinapus (ζηλάπη) θαη άιια θπηά ηεο νηθνγέλεηαο ησλ ζηαπξαλζψλ, π.ρ. Brassica campestris, Brassica nigra, Brassica rapa. Αλάκεζα ζηα άιια πιενλεθηήκαηά ηνπο είλαη ε γξήγνξε αλάπηπμε θαη θάιπςε ηνπ εδάθνπο, ε εχθνιε ελζσκάησζε θαη νη ρακειέο απαηηνχκελεο πνζφηεηεο ζπφξνπ κε ρακειφ θφζηνο. Αθφκε, κεξηθέο πνηθηιίεο ζηαπξαλζψλ αλαθέξεηαη φηη έρνπλ επηδξάζεηο αιιεινπάζεηαο θαη φηη απνηεινχλ θπζηθά λεκαηνδνθηφλα (Κακπνπξάθε & Βαζηιείνπ, 1996).

Μείγκαηα εηδώλ

Πνιχ ζπρλά, ζηε βηνινγηθή ακπεινθαιιηέξγεηα, ρξεζηκνπνηνχληαη κείγκαηα κε ςπραλζψλ κε ςπραλζή, κηα θαη ζπλδπάδνπλ ηα πιενλεθηήκαηα ησλ δηαθνξεηηθψλ εηδψλ. Σα κίγκαηα εηδψλ αληαγσλίδνληαη θαη θαηαπλίγνπλ θαιχηεξα ηνπο πιεζπζκνχο ησλ αλεπηζχκεησλ εηδψλ (δηδάληα), φηαλ απηά δεκηνπξγνχλ πξνβιήκαηα. ΢ε κίγκαηα, επίζεο, αγξσζησδψλ κε ςπραλζή ππάξρεη ~ 30 ~

αληαγσληζκφο κεηαμχ ηνπο. Παξ‘ φια απηά, ν αληαγσληζκφο ζην εδαθηθφ άδσην κπνξεί λα θάλεη ηα ςπραλζή πεξηζζφηεξν απνδνηηθά ζηε δέζκεπζε ηνπ αηκνζθαηξηθνχ αδψηνπ. ΢ίγνπξα, φκσο, ρξεηάδεηαη πξνζνρή ζηελ αλαινγία ηνπο ζην κείγκα, εηδηθά ζε θησρά εδάθε, φπνπ κπνξνχλ λα δεκηνπξγεζνχλ πξνβιήκαηα εμαηηίαο ηεο δέζκεπζεο ηνπ αδψηνπ ζηνπο ηζηνχο ησλ αγξσζησδψλ θαη ηεο αξγήο απνδφκεζήο ηνπ θαη απειεπζέξσζήο ηνπ (Γηαλλνπνιίηεο, 1998).

2.4.5. Βηνινγηθά κέηξα θαηαπνιέκεζεο

Α. Μέζνδνο Γηαηάξαμεο ΢χδεπμεο κε Φεξνκφλεο (κέζνδνο confusion)

Ζ αληηκεηψπηζε ηεο επδεκίδαο ηεο ακπέινπ κε ηε κέζνδν ηεο ζχγρπζεο ηνπ θχινπ είλαη κία βηνηερλνινγηθή-βηνινγηθή κέζνδνο ζηελ νπνία ε κείσζε ηεο απαηηνχκελεο θεξνκφλεο είλαη θαηεπζπληήξηνο νδεγφο (Coracini 2004, Nansen 2007).

Απηή ε πξνζέγγηζε γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ εληφκσλ πξσηνμεθίλεζε ζηα ηέιε 1960 απφ ηνπο Gaston θ.α. (1967). Με ηδηαίηεξε έκθαζε ζηελ επδεκίδα, ηα πξψηα πεηξακαηηθά πξνγξάκκαηα πξαγκαηνπνηήζεθαλ ζηελ Γαιιία, ππφ ζπλζήθεο εξγαζηεξίνπ (Roehrich & Carles, 1977), αιιά θαη ζε ζπλζήθεο αγξνχ (Roehrich et al., 1977, 1979, Roehrich & Carles, 1982).

Σα ηειεπηαία ρξφληα ε κέζνδνο ηεο δηαηαξαρήο ησλ ζπδεχμεσλ (mating disruption) ιφγσ ηεο απιφηεηαο ζηελ εθαξκνγή, ηεο απνηειεζκαηηθφηεηφο ηεο, θαζψο θαη ηεο ηερληθήο βειηίσζεο ησλ εμαηκηζηήξσλ ψζηε λα έρνπλ κεγαιχηεξε δηάξθεηα απνδέζκεπζεο θεξνκφλεο, αθφκε κε ηελ βειηίσζε ησλ ηερληθψλ εθαξκνγήο θ.ά., (Dvora et al. 2005) θεξδίδεη έδαθνο, ηφζν σο βνεζεηηθφ ζχζηεκα θπηνπξνζηαζίαο (κεηψλνληαο ζεκαληηθά ηελ αλάγθε επεκβάζεσλ) φζν θαη σο κνλαδηθφ ζχζηεκα θπηνπξνζηαζίαο (ρσξίο άιιε επέκβαζε ελαληίνλ ηεο επδεκίδαο).

Οη εμαηκηζηήξεο θεξνκφλεο πξέπεη απαξαίηεηα λα εγθαζίζηαηαη επί ησλ πξέκλσλ πξηλ ή ζηελ έλαξμε ηεο πξψηεο πηήζεο, δηφηη ε κέζνδνο είλαη πξνιεπηηθή. Γηα λα είλαη απνηειεζκαηηθή ε κέζνδνο ζα πξέπεη λα εθαξκφδεηαη απνθιεηζηηθά ζε κεγάιεο έθηαζεο νκνηφκνξθνπο ακπειψλεο ηνπιάρηζηνλ 10 ζηξεκκάησλ φπνπ ν αξρηθφο πιεζπζκφο δελ είλαη πνιχ πςειφο. Δάλ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ πξψηνπ έηνπο ηεο θαηαπνιέκεζεο, ε πξνζβνιή επί ησλ ζηαθπιηψλ μεπεξλά ην 5-10% ζηελ πξψηε γελεά, ηφηε ζπλίζηαηαη ε εθαξκνγή ακέζσο κηαο ζεξαπεπηηθήο επέκβαζεο ψζηε λα κεησζεί ν πιεζπζκφο πξνθεηκέλνπ λα εγγπεζνχκε ηελ επηηπρία ηεο θαηαπνιέκεζεο κε ηελ κέζνδν απηή ζηηο επφκελεο γελεέο (Charmillot et al., 1995).

Ζ κέζνδνο δηαηάξαμεο ζχδεπμεο κε θεξνκφλεο ρξεζηκνπνηείηαη απνηειεζκαηηθά ζηελ θαηαπνιέκεζε ηεο επδεκίδαο κφλν φηαλ ν πιεζπζκφο βξίζθεηαη ζε ρακειά επίπεδα. (Friedrich, et.al., 2001) Γηα ηελ επηηπρία φκσο ηεο κεζφδνπ απηήο πξέπεη λα

~ 31 ~

εθαξκφδεηαη ζε κεγάιε έθηαζε ακπειψλσλ θαη λα κελ ππάξρνπλ αλακνιχλζεηο απφ γεηηνληθέο θαιιηέξγεηεο.

Ζ ζπληζηψκελε πνζφηεηα ζπγθέληξσζεο θεξνκνλεο ζηε ρξεζηκνπνηεζε κε εμαηκεζηεξεο, ζηα πιαηζηα ηεο Δπξσπεο νξηδεηαη ζηα 120mg/ha (ζρεδνλ 500 εμαηκεζηεξεο/εθηαξην).

΢ε δηαθνξεο πεηξακαηηθεο πνπ ερνπλ πξαγκαηνπνηεζεη, πξνηεηλεηαη ε ρξεζηκνπνηεζε κεγαιπηεξεο νζνηεηαο θεξνκνλεο (εηνη 165mg/ha), γηα ηελ κεησζε ηεο πηζαλνηεηαο δεκηαο ζε πξνζβνιεο απν απμεκελνπο πιεζπζκνπο θαζσο θαη απν αλεπαξθε ζεκεηα εμαηκεζεο θεξνκνλεο (Schmitz θ.α, 1995, Suckling & Anerelli. 1996).

Πεηξακαηηθά πξνγξάκκαηα γηα ηε ζχγρπζε ηνπ θχιινπ ηεο επδεκίδαο κε εμαηκηζηήξεο θεξνκφλεο

1. Πεηξακαηηθν γηα ηελ ζχγρπζε θχιινπ κε εμαηκηζηήξεο ExoSex ζην ΑΣΔΗ Θεζζαινλίθεο

΢ηελ έξεπλα απηή, ζε πεηξάκαηα εξγαζηεξίνπ θαη ππαίζξνπ, ρξεζηκνπνηήζεθαλ νη εμαηκηζηήξεο ExoSex, πνπ ζηεξίδνληαη ζηελ ειεθηξνζηαηηθή ζθφλε Entostat ε νπνία ηππνπνηείηαη καδί κε ηελ ζεμνπαιηθή θεξνκφλε ηνπ ζειπθνχ θαη ηνπνζεηείηαη ζε δειηνεηδή παγίδα. Σα αξζεληθά έιθνληαη απφ ηε θεξνκφλε θαη θαζψο κπαίλνπλ ζηελ παγίδα ε ζθφλε θνιιάεη ζην δεξκάηηφ ηνπο, νη δέθηεο θεξνκφλεο ππεξθνξηψλνληαη θαη ηα αξζεληθά θαζίζηαληαη «ηπθιά» ζηα ίρλε θεξνκφλεο ησλ ζειπθψλ, ελψ θαζψο πεηνχλ γίλνληαη θηλεηνί εμαηκηζηήξεο φηαλ θεχγνπλ απφ ηηο παγίδεο θεξνκφλεο. Νενεθπηπζζφκελα αξζεληθά ζεσξνχλ ηα αξζεληθά πνπ επηζθέθηεθαλ ηελ παγίδα σο ζειπθά θαη ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα ζπδεπρζνχλ καδί ηνπο παίξλνπλ πνζφηεηα απφ ηελ ζθφλε κε ηελ θεξνκφλε θαη έηζη δηαδίδεηαη (εμαπιψλεηαη) ε θεξνκφλε δηα κέζνπ ησλ ςεπηνζπδεχμεσλ. Σα ζειπθά απνξξίπηνπλ ηα αξζεληθά πνπ έρνπλ ζθφλε θεξνκφλεο απφ ηελ δηαδηθαζία ζχδεπμεο αθφκε θαη αλ εληνπηζηνχλ κε νπηηθά ή αηζζεηήξηα αθήο απφ ηα αξζεληθά. (Ναβξνδηδεο, θ.α.)

2. Πεηξακαηηθν πνπ δηελεξγήζεθε ζηα ΢πάηα, Αηηηθήο,

Καηά ηελ δηάξθεηα 3 εηψλ θαη κε δνθηκέο ηεο κεζφδνπ δηαηάξαμεο ηεο ζχδεπμεο φπνπ δηεμήρζεηε ζε φιεο ηηο γελεέο ηεο επδεκίδαο, παξαηεξήζεθαλ δηάθνξα απνηειέζκαηα, θαζψο ππήξρε κεγάιε δηαθνξνπνίεζε ζηηο ρξνληέο θαη ζηηο γελεέο. ΢ηελ πξψηε (αλζνθάγν) γελεά, ηα απνηειέζκαηα ήηαλ πεληρξά, φκσο ζηελ δεχηεξε θαη ηξίηε (θαξπνθάγα) γελεά, ηα απνηειέζκαηα ήηαλ ζπγθξίζηκα κε απηά ηνπ ειέγρνπ κε εληνκνθηφλα θαη ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο θαη θαιχηεξα. Ζ ππθλφηεηα ηνπ πιεζπζκνχ ηνπ εληφκνπ ζην πεηξακαηηθφ κε ηελ ρξήζε ηεο θεξνκφλεο κεηψζεθε θαηά κέζν φξν 67% θαη 57% ζηελ δεχηεξε θαη ηξίηε γελεά αληίζηνηρα . Πάξαπηα δελ επηηεχρζεθε επαξθήο πξνζηαζία ηεο θαιιηέξγεηαο κε ηελ κέζνδν απηή κφλε ηεο. (Μνζρνο, θ.α., 2004)

~ 32 ~

3. Πεηξακαηηθέο εξγαζίεο έδεημαλ φηη εθαξκνγή 50 εμαηκηζηήξσλ θεξνκφλεο (ηχπνπ BASF), αλά ζηξέκκα πξνζηάηεπζε έθηαζε 40 ζηξ. εμίζνπ ή θαη θαιχηεξα απφ ηα εληνκνθηφλα (Σζηηζηπήο θ.α., 1995). Ζ κέζνδνο απηή δνθηκάδεηαη θαη ζε άιιεο πεξηνρέο απφ άιινπο εξεπλεηέο θαη πξνβιέπεηαη βειηίσζε ηεο (Εαξηαινχδεο θαη άιινη, 1995).

4. Πεηξακαηηθε πξαγκαηνπνηήζεθαλ ζηελ Λάξηζα, θηήκα Σζαξηηζάλε (1992-1995) θαη ζηελ Αηαιαληε (1992-1997), γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο κεζφδνπ ζχγρπζεο ηεο ζχδεπμεο σο κέζνδν αληηκεηψπηζεο ηεο επδεκίδαο ζηνπο ακπειψλεο. Αμηνινγήζεθαλ 4 εθαξκνγέο, θαη κε ζπλνιηθά πνζνζηά πνπ θπκάλζεθαλ, ζηελ εθαξκνγή κφλν εληνκνθηφλνπ (1-35%), ζε πεξηνρή ρσξίο εθαξκνγή-κάξηπξαο (0-80%), ζε εθαξκνγή θεξνκφλεο κε εμαηκηζηήξεο (1-11%) θαη ζε εθαξκνγή θεξνκφλεο καδί κε εληνκνθηφλα (2-18%)

Σα απνηειέζκαηα ηνπ πεηξακαηηθνχ θαλεξψλνπλ ηελ ζχγρπζε πνπ δεκηνπξγήζεθε ζην πεηξακαηηθφ θνκκάηη, θαζψο θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο κεζφδνπ ζε ζπλζήθεο αγξνχ, ζαλ κηα ελαιιαθηηθή θαη νηθνινγηθή κέζνδνο δηαρείξηζεο ηεο κφιπλζεο, έσο θαη θαιχηεξε ησλ ζπκβαηηθψλ κεζφδσλ θαηαπνιέκεζεο ηνπ εληφκνπ (Σζηηζηπεο Α., θ.α., 1997)

5. Ζ κέζνδνο δηαηάξαμεο ηεο ζχδεπμεο κε εμαηκηζηήξεο ISONET γηα ηνλ έιεγρν ηεο επδεκίδαο, πξαγκαηνπνηήζεθε ζηελ Απζηξία ζε δηάζηεκα 2 εηψλ, γηα ηελ πξψηε θαη δεχηεξε γελεά ηεο επδεκίδαο, ζπγθξίλνληαο ηελ κέζνδν απηή κε ηε ρξήζε ζπκβαηηθψλ εληνκνθηφλσλ. Γηα ηελ πξψηε γελεά, ζε ακπέιη φπνπ δελ είρε εθαξκνζηεί ε κέζνδνο, ην πνζνζηφ δεκηάο θπκάλζεθε απφ 5-15%, ελψ φηαλ ρξεζηκνπνηήζεθε ε θεξνκφλε κε ηνπο ςεθαζηήξεο ζε φιε ηελ θαιιηεξγνχκελε έθηαζε, ην πνζνζηφ πξνζβνιήο θπκάλζεθε απφ 0.5-1.5%. Αληίζηνηρα γηα ηελ δεχηεξε γελεά ζε ακπέιη φπνπ είραλ εθαξκνζηεί ζπκβαηηθά εληνκνθηφλα ην πνζνζηφ δεκηάο θπκάλζεθε απφ 0-11%, ελψ ζην πεηξακαηηθφ κε ηνπο εμαηκηζηήξεο ISONET, ην πνζνζηφ δεκηάο θπκάλζεθε απφ 0-0.2%.

6. Σν πείξακα κε ηνπο εμαηκηζηήξεο ISONET πξαγκαηνπνηήζεθε ζε δηαθνξεηηθέο πεξηνρέο ηελ επφκελε ρξνληά, κε απνηειέζκαηα πνζνζηνχ δεκηάο, γηα ηελ πξψηε γελεά λα θπκαίλεηαη απφ 6.4-21.5% ζε ακπέιη ρσξίο ηελ εθαξκνγή ηεο κεζφδνπ, θαη απφ 0.2-2.3% κε ηελ εθαξκνγή ηεο κεζφδνπ. Αληίζηνηρα γηα ηελ δεχηεξε γελεά, 1- 25.1% γηα αςέθαζηεο πεξηνρέο θαη 0-0.6% ζε ζεκεία εθαξκνγήο ηεο κεζφδνπ (Charmillot et.al., 2001-2002).

7. Αληίζηνηρα πεηξάκαηα ηεο κεζφδνπ δηαηάξαμεο ηεο ζχδεπμεο κε ηελ ρξεζηκνπνίεζε θεξνκφλεο θαη κε εμαηκηζηήξεο Isonet L Shin-Etsu, έρνπλ απνθέξεη πνιχ ζεηηθά απνηειέζκαηα, ζε δηάθνξεο πεξηνρέο (Bagnoli & Lucchi,2002 ) θαη πιένλ θαζηζηνχλ ηελ κέζνδν σο θαηαιιειφηεξε γηα ηελ πξφιεςε ηεο επδεκίδαο ζε παγθφζκην επίπεδν.

~ 33 ~

8. Πείξακα πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζε ακπειψλα ζηελ Σνπξθία, γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο κεζφδνπ δηαηαξαρήο ηεο ζχδεπμεο, ζε πεξίνδν δπν ρξφλσλ, πξνηξέπεη ηελ ρξεζηκνπνίεζε ηεο κεζφδνπ γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο επδεκίδαο ζε επξχ θάζκα, κε ηελ ππνζηήξημε ηνπ βηνινγηθνχ ζθεπάζκαηνο ηνπ βάθηινπ ηεο Θνπξηγγίαο, φζν ε πξνζβνιή μεπεξλά ηα φξηα νηθνλνκηθήο δεκηάο

Σα ζπκπεξάζκαηα πνπ εμάγνληαη απφ ηα παξαπάλσ πεηξακαηηθά , δίλνπλ ηε ζαθή εηθφλα ηεο δξάζεο ηεο κεζφδνπ ηεο δηαηάξαμεο ηεο ζχδεπμεο κε δηαθφξνπο εμαηκηζηήξεο, αθνχ απνδεηθλχεηαη φηη κε ηελ εθαξκνγή θεξνκφλεο πξνιεπηηθά ζε δηαθνξεηηθέο δηάξθεηεο έρνπκε επαξθέζηαηε πξφιεςε ηεο επδεκίδαο θαζφιε ηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο.

Καζψο ε κέζνδνο απηή ζπλερψο βειηηψλεηαη θαη πιένλ ππάξρνπλ αλεπηπγκέλεο γλψζεηο ζην είδνπο ηνπ εληφκνπ, φπσο θαη ηερλνινγηθέο εμειίμεηο πνπ εκβαζχλνπλ ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ ζε βηνινγηθφ επίπεδν (Torres- Vila et al., 1997a, Charmillot et al., 1995a, Stockel et al., 1992, θαη άιινη), ε κέζνδνο ηεο ζεμνπαιηθήο ζχγρπζεο ηεο επδεκίδαο ρξεζηκνπνηείηαη ζε δηάθνξεο ρψξεο (Arn et al., 1997) θαη έρεη απνθέξεη απνηειέζκαηα ζρεδφλ αληίζηνηρα ησλ ζπκβαηηθψλ εληνκνθηφλσλ.

Β. Ρπζκηζηέο Αλάπηπμεο ησλ Δληφκσλ (Insect growth regulators - IGR)

Πξφθεηηαη γηα βηναλάινγα ηεο λεαληθήο νξκφλεο γλσζηή θαη σο γνλαδνηξνπηθή. Ο ξφινο ηεο ζηελ αλάπηπμε ησλ εληφκσλ είλαη θαζνξηζηηθφο. Διέγρεη ηελ πξνλπκθηθή εμέιημε, ηελ κεηακφξθσζε θαη παξεκβαίλεη ζε ζεκαληηθέο βηνινγηθέο ιεηηνπξγίεο (σνγέλεζε, ζχδεπμε, κεηαβνιηζκφ). Απφ ηηο νπζίεο ηεο θαηεγνξίαο απηήο ην κφλν πξντφλ πνπ έρεη εγθξηζεί είλαη ην fenoxycarb (Insegar). Δθαξκφδεηαη ιίγν πξηλ ηελ έλαξμε ησλ σνηνθηψλ ή ην αξγφηεξν ζε πξφζθαηεο σνηνθίεο θαη δηαθφπηεη ηελ εκβξπτθή αλάπηπμε. Έρεη πςειή απνηειεζκαηηθφηεηα θαη είλαη απαξαίηεην λα ηεξνχληαη νη πξνδηαγξαθέο ρξήζεο (επίθαηξε εθαξκνγή, πιήξεο θάιπςε ησλ ζηαθπιηψλ. Καηά ζπλέπεηα ζα πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ακέζσο κε ηελ έλαξμε δξαζηεξηνπνίεζεο ησλ ζπιιήςεσλ ζηηο θεξνκνληθέο παγίδεο. Γεληθά, ε επέκβαζε πξέπεη λα επαλαιακβάλεηαη κεηά 10-15 εκέξεο (Charmillot et al., 1987, Μπξνχκαο θαη άιινη, 1994). Δίλαη δπλαηφλ επίζεο, λα ρξεζηκνπνηεζνχλ θαηάιιεινη παξεκπνδηζηέο ηεο αλάπηπμεο ησλ εληφκσλ πνπ αλαζηέιινπλ ηελ βηνζχλζεζε ηεο ρεηίλεο. Ζ πξνλχκθε αδπλαηεί λα θαηαζθεπάζεη λέν ρηηψλην πεξίβιεκα θαηά ηελ έθδπζε θαη ζαλαηψλεηαη. Δπηδεηθλχνπλ επίζεο σνθηφλν δξάζε, θαζ‘ φζνλ αλαζηέιινπλ ηελ δηαδηθαζία ηεο εκβξπνγέλεζεο.

Οη Ρπζκηζηέο Αλάπηπμεο Δληφκσλ (Insect Growth Regulators, IGR) είλαη κηα λέα νκάδα εληνκνθηφλσλ πνπ δελ ηαμηλνκνχληαη κε βάζε ηε ρεκηθή ηνπο δνκή αιιά κε βάζε ηνλ ηξφπν δξάζεο ηνπο. Σα εληνκνθηφλα απηά δελ είλαη ηνμηθά γηα ηνλ άλζξσπν θαη ηα αλψηεξα ζειαζηηθά, είλαη θηιηθά πξνο ην πεξηβάιινλ θαη κπνξνχλ λα εληαρζνχλ ζε πξνγξάκκαηα νινθιεξσκέλεο θαηαπνιέκεζεο. Γξνπλ ζε κηα νξηζκέλε θάζε ηνπ βηνινγηθνχ θχθινπ ησλ εληφκσλ κε απνηέιεζκα ν ρξφλνο εθαξκνγήο ηνπο

~ 34 ~

λα παίδεη θαζνξηζηηθφ ξφιν ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπο, γηα απηφ θαη είλαη απαξαίηεηε ε ηαπηφρξνλε ρξήζε παγίδσλ θεξνκφλεο θχινπ γηα ηελ παξαθνινχζεζε ησλ πιεζπζκηαθψλ δηαθπκάλζεσλ ησλ εληφκσλ. Μεξηθά απφ ηα εληνκνθηφλα απηά δξνπλ ζαλ παξεκπνδηζηέο βηνζχλζεζεο ηεο ρηηίλεο (ζπζηαηηθφ ηνπ εμσζθειεηνχ ησλ εληφκσλ), ζην ζηάδην ηεο πξνλχκθεο κε επηηξέπνληαο ηνλ ζρεκαηηζκφ ηνπ λένπ δεξκαηνζθειεηνχ θαηά ηελ έθδπζε. ΢ε κεξηθέο πεξηπηψζεηο, αθκαία πνπ έρνπλ δερζεί ηελ επίδξαζε ησλ παξεκπνδηζηψλ βηνζχλζεζεο ρηηίλεο γελλνχλ ζηείξα απγά. Άιια εληνκνθηφλα ηχπνπ IGR, κηκνχληαη ηε δξάζε ηεο νξκφλεο λεφηεηαο παξεκπνδίδνληαο έηζη ηε λχκθσζε ησλ πξνλπκθψλ. Απφ πιεπξάο ηξφπνπ εηζφδνπ ζηνλ νξγαληζκφ ησλ εληφκσλ, άιια είλαη εληνκνθηφλα ζηνκάρνπ θαη άιια ζηνκάρνπ θαη επαθήο.

Ανηιπρόζωποι:

 Παξεκπνδηζηέο βηνζχλζεζεο ρηηίλεο: diflubenzuron, teflubenzuron.

 Μηκεηηθά νξκφλεο λεφηεηαο: fenoxycarb, cyromazine. BT θαη fenoxycarb

Έλα κίγκα ηνπ fenoxycarb θαη ηνπ BT επηηξέπεη ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο επδεκίδαο κε κία κφλν εθαξκνγή ζηε 2ε γελεά (Pasquier et al., 1994, Μπξνχκαο θαη άιινη, αδεκνζίεπηα ζηνηρεία) θαη κηα ή δχν εθαξκνγέο ζηελ 3ε γελεά (Μπξνχκαο θαη άιινη, αδεκνζίεπηα ζηνηρεία). Με ηνλ ζπλδπαζκφ απηφ ν ΒΣ εμαζθαιίδεη ηελ ζαλάησζε ησλ πξψησλ πξνλπκθψλ, ελψ ην fenoxycarb ζαλαηψλεη ηα ηειεπηαία σά πνπ ελαπνηίζεληαη. Ζ επέκβαζε πξέπεη λα εθαξκφδεηαη ακέζσο πξηλ ηελ εθθφιαςε ησλ πξψησλ πξνλπκθψλ. Ζ πξνζζήθε δάραξεο είλαη απαξαίηεηε γηα ηελ αχμεζε ηεο πξνλπκθνθηφλνπ δξάζεο ηνπ ΒΣ.

Ζ ρξήζε ησλ ξπζκηζηψλ αλάπηπμεο ζηεξίρζεθε ζηελ ηδέα ηεο αληηκεηψπηζεο ησλ εληφκσλ ερζξψλ κε νξκφλεο λεφηεηαο πνπ παξάγνπλ ηα ίδηα ηα έληνκα. Σα πιενλεθηήκαηα ηεο ρξήζεο ηνπο είλαη ε εθιεθηηθή επί ησλ εληφκσλ δξάζε ηνπο θαη ε κηθξή πηζαλφηεηα αλάπηπμεο αλζεθηηθφηεηαο, αλ θαη έρνπλ αλαθεξζεί νξηζκέλεο ηέηνηεο πεξηπηψζεηο. ΢ήκεξα, ζηε ιίζηα ησλ δηαζεζίκσλ ξπζκηζηψλ αλαπηχμεσο εθηφο απφ ηηο νξκφλεο λεφηεηαο έρνπλ πξνζηεζεί θαη νη παξεκπνδηζηέο ζχλζεζεο ρηηίλεο θαζψο θαη νη αληαγσληζηέο έθδπζεο (Oberlander et al., 1997).

Γ. Παξεκπνδηζηέο Αλάπηπμεο ησλ Δληφκσλ (Insect growth inhibitors - IGI)

Σα εληνκνθηφλα απηά εκπνδίδνπλ ηε ζχλζεζε ηεο ρηηίλεο ή ηελ απφζεζή ηεο θαηά ηε δηαδηθαζία ηεο έθδπζεο θαη αλάπηπμεο ζηα έληνκα. Καηά ζπλέπεηα δξνπλ επί ησλ πξνλπκθψλ αιιά νξηζκέλα πξντφληα ηεο θαηεγνξίαο απηήο επηδεηθλχνπλ θαη σνθηφλν δξάζε (Charmillot, 1989). Απφ ηνμηθνινγηθήο πιεπξάο εκθαλίδνπλ κεγάιε εθιεθηηθή δξάζε θαη δελ επηδξνχλ επί πνιιψλ σθέιηκσλ εληφκσλ (Staubli et al., 1984).

Οη παξεκπνδηζηέο ζχλζεζεο ρηηίλεο, αλ θαη δελ κηκνχληαη ηηο νξκφλεο λεφηεηαο, εκπνδίδνπλ ηελ νκαιή έθδπζε ησλ πξνλπκθψλ ησλ εληφκσλ, παξεκπνδίδνληαο ηνλ

~ 35 ~

ζρεκαηηζκφ ρηηίλεο κε θάπνην κεραληζκφ, ν νπνίνο δελ είλαη αθφκε απνιχησο γλσζηφο. Απφ απηνχο, ην diflubenzuron είλαη έλα απνηειεζκαηηθφ ζθεχαζκα ελαληίνλ πνιιψλ εηδψλ εληφκσλ ερζξψλ ησλ απνζεθεπκέλσλ πξντφλησλ (Maceljiski & Korunic, 1972).

Γεληθά, νη παξεκπνδηζηέο ζχλζεζεο ρηηίλεο δίδνπλ απμεκέλε πξνζηαζία παξεκπνδίδνληαο ηνλ ζρεκαηηζκφ γελεψλ κε ηαπηφρξνλε ζαλάησζε ησλ αλψξηκσλ ζηαδίσλ. Δπηπιένλ, νη κηκεηέο νξκνλψλ λεφηεηαο θαιφ ζα είλαη λα ρξεζηκνπνηνχληαη ζε ζπλδπαζκφ κε άιια εληνκνθηφλα ή κε παξεκπνδηζηέο ζπλζέζεσο ρηηίλεο, ηα νπνία δελ ζα εμαζθνχλ θακία ή ζα εμαζθνχλ ήπηα δξάζε επί ησλ σθειίκσλ εληφκσλ (παξαζηηνεηδψλ – αξπαθηηθψλ), ζην πιαίζην νινθιεξσκέλεο αληηκεησπίζεσο (Mian & Mulla 1982).

Ζ ζπζηεκαηηθή παξαθνινχζεζε ησλ πηήζεσλ ηεο επδεκίδαο βνεζά ζηελ επηινγή ηνπ θαηάιιεινπ ρξφλνπ ησλ επεκβάζεσλ. Οη γεσξγηθέο πξνεηδνπνηήζεηο απνηεινχλ ην θαιιίηεξν κέζν ζ‘απηή ηε πεξίπησζε. Μπνξνχκε φκσο θαη κε ηε ρξήζε ελφο κίγκαηνο μπδηνχ θαη λεξνχ ζε αλαινγία 60 θπβ. εθ./ιίηξν λεξνχ κε 40γξ. δάραξε ζε πιαζηηθά δνρεία λα παγηδεχζνκε ηα αθκαία. (Ρνδηηαθεο)

BIOREND-R

Σν ζχζηεκα Biorent-R είλαη κηα θαηλνηφκνο κέζνδνο βηνινγηθήο θαηαπνιέκεζεο γηα ηελ αληηκεηψπηζε δηαθφξσλ θπηνθάγσλ εληφκσλ. Βαζίδεηαη ζηνλ ζπλδπαζκφ εληνκνπαζνγφλσλ λεκαησδψλ θαη ελφο πγξνχ ελπδαηηθνχ κέζνπ, ηεο ρηηνδάλεο.

Οη Δληνκνπαζνγφλνη λεκαηψδεηο ηεο νηθνγέλεηαο Steinernematidae ρξεζηκνπνηνχληαη ζηε βηνινγηθή θαηαπνιέκεζε επξένο θάζκαηνο θπηνθάγσλ εληφκσλ. Δηζβάιινπλ απφ ηα θπζηθά αλνίγκαηα ησλ εληφκσλ, κεηαδίδνπλ βαθηήξηα θαη ζαλαηψλνπλ ηνπο θπηνθάγνπο νξγαληζκνχο. Απαληψληαη θπξίσο ζην έδαθνο θαη είλαη επαίζζεηνη ζε μεξνζεξκηθέο ζπλζήθεο θαη ηδηαίηεξα ζηελ ππεξηψδε αθηηλνβνιία.

Υξεζηκνπνηνχληαη θπξίσο ζηα δηαρεηκάδνληα ζηάδηα ησλ ιεπηδφπηεξσλ.

Σν πξνζηαηεπηηθφ κέζν Biorent-R απνηειείηαη απφ ηελ νπζία ρηηνδάλε, έλα πνιπκεξέο ηεο ρηηίλεο πνπ απαληάηαη ζηνλ εμσζθειεηφ ησλ εληφκσλ. Λεηηνπξγεί εληζρπηηθά δηεπθνιχλνληαο ηελ επηβίσζε ησλ λεκαησδψλ ζε δπζκελείο γηα απηνχο πεξηβαιινληηθέο ζπλζήθεο θαη απμάλεη ηε δξάζε ηνπο.

2.4.6. Αλαθνξεο ζηνπο θπζηθνύο ερζξνύο, αληαγωληζηέο ηεο επδεκίδαο

Σα παξάζηηα θαη ηα αξπαθηηθά έρνπλ θαηαγξαθεί θαη απαξηζκεζεί απφ ηνπο Thompson (1943-1964), EPPO (1996) θαη Coscollá (1997), θαη ηηο ζρεηηθέο αλαθνξέο ζε απηνχο.

~ 36 ~

Οη παζνγνλνη κηθξννξγαληζκνί έρνπλ θαηαγξάθεη απφ ηνπο Feytaud (1924), Ruíz- Castro (1943), Bovey (1966), Deseo θ. α. (1981), Martignoni θαη Iwai (1986), Marchesini θαη Dalla-Monta (1994), EPPO (1996),Coscollá (1997)θαη ηηο ζρεηηθέο αλαθνξέο ζε απηνχο.

Δπηζεο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ εληφκνπ βάζε ησλ θπζηθψλ αληαγσληζηψλ έρνπλ ζπκπιεξσζεί ζηνηρεία απφ ζπγθεθξηκέλεο έξεπλεο θαη ηνπηθέο κειέηεο απφ ηνπο Silvestri (1912), Feytaud (1913, 1924), Voukassovitch (1924), Ruíz-Castro (1943), Geoffrion (1959), Kisakurek (1972), Kaitazov θαη Kharizanov (1977), Coscollá (1980a, b, 1981), Nuzzaci θαη Triggiani (1982), Zapryanov θαη Stoeva (1982), Causse et al. (1984), Dugast θαη Voegele (1984), Barbieri (1987), Sengonca θαη Leisse (1987, 1989), Belcari θαη Raspi (1989), Martínez θαη Reymonet (1991), Marchesini θαη Dalla-Monta (1994), θαζψο θαη αξθεηέο αθφκα εξεπλεηηθέο πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ πιήξε ζηνηρεηνπνίεζε ησλ ερζξψλ ηεο επδεκίδαο.

Σα πεξηζζφηεξα είδε αληαγσληζηψλ πνπ έρνπλ θαηαγξάθεη (>95%) είλαη παξαζηηηθά πκελφπηεξα. Παξφιν ηνλ κεγάιν αξηζκφ ησλ θπζηθψλ ερζξψλ πνπ έρεη αλαθεξζεί, ε αληαγσληζηηθή δξάζε απηψλ δελ θαηαιήγεη ζε ηθαλνπνηεηηθά απνηειέζκαηα γηα εκπνξηθνχο ακπειψλεο. Μηα εμαίξεζε είλαη ην βαθηήξην ηνπ βάθηιινπ (Bacillus thuringiensis), φηαλ εθαξκφδεηαη σο εκπνξηθφ εληνκνθηφλν.

Οζνλ αθνξά ηα παξάζηηα, ε ρξήζε ησλ εηδψλ Trichogramma είλαη επξέσο γλψζε θαη ρξεζηκνπνηνχκελε κε θαιά απνηειέζκαηα θαζψο πξαγκαηνπνηνχληαη αθφκα έξεπλεο γηα βειηίσζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπο.

΢ηελ Διιάδα ε βηνινγηθή θαηαπνιέκεζε εθαξκφδεηαη κε εηζαγσγή θπζηθψλ ερζξψλ απφ ην εμσηεξηθφ θαη εμαπφιπζε ηνπο κε ζθνπφ, ηελ αξρηθή εγθαηάζηαζε ηνπ θπζηθνχ ερζξνχ θαη ηνλ επηηπρή έιεγρν ηνπ εληφκνπ κέζν-καθξνπξφζεζκα, θαη ηελ άκεζε αληηκεηψπηζε βιαβεξψλ εηδψλ (θπξίσο ζε ζεξκνθεπηαθέο θαιιηέξγεηεο, φπνπ ππάξρεη άκεζν αληίθηππν ηνπ απνηειέζκαηνο). (Μπξνπθαο & Κσβαηνο, 2012)

H κειέηε νηθνινγηθψλ αιιειεπηδξάζεσλ, φπσο ε ελδνεηδηθή ζήξεπζε (Polis and Holt 1992) θαη ν αληαγσληζκφο είλαη ζεκαληηθή ηφζν απφ ζεσξεηηθή φζν θαη απφ εθαξκνζκέλε άπνςε ηεο βηνινγηθήο θαηαπνιέκεζεο. ΢ε πεξηπηψζεηο πνπ ε βηνινγηθή θαηαπνιέκεζε εληφκσλ ερζξψλ είλαη απαξαίηεηε είλαη ζεκαληηθφ λα γλσξίδνπκε αλ αιιειεπηδξάζεηο κεηαμχ αηφκσλ ηνπ ίδηνπ είδνπο ή κεηαμχ δηαθνξεηηθψλ εηδψλ θπζηθψλ ερζξψλ κπνξνχλ λα παξάγνπλ ηα επηζπκεηά απνηειέζκαηα φζνλ αθνξά ηελ κείσζε κηαο πξνζβνιήο (Mills 2002).

Ζ κειέηε ησλ βαζηθψλ αιιειεπηδξάζεσλ κεηαμχ ζεξεπηή - ζεξάκαηνο θαη ν πξνζδηνξηζκφο ηεο ιεηηνπξγηθήο απφθξηζεο ελφο ζεξεπηνχ εμππεξεηεί ζηελ θαιχηεξε αμηνιφγεζε ελφο αξπαθηηθνχ σο θπζηθνχ ερζξνχ. Ζ κειέηε ησλ αιιειεπηδξάζεσλ παξάιιεια κεηαμχ δηαθφξσλ εηδψλ ζεξεπηψλ πνπ επηδξνχλ ζε έλα είδνο ιείαο, θαζψο θαη ε επίδξαζε απηψλ ησλ αιιειεπηδξάζεσλ ζηελ πηζαλά αζξνηζηηθή ζεξεπηηθή ζπκπεξηθνξά ηνπο, απνθηά βαξχλνπζα ζεκαζία ζηελ κειέηε πνιχπινθσλ ~ 37 ~

ηξνθηθψλ ζπζηεκάησλ θαζψο απνηεινχλ εξγαιείν γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε εθαξκνγή ηνπο, ζηελ βηνινγηθή θαηαπνιέκεζε ερζξψλ ησλ θαιιηεξγνχκελσλ θπηψλ.

Έλα ζεκαληηθφ θξηηήξην γηα ηε κείσζε ηεο πξνζβνιήο απφ παζνγφλα είλαη ε πξνζηαζία θαη πξνψζεζε ησλ σθέιηκσλ νξγαληζκψλ (αξπαθηηθά πξνζηαζίαο θαη θαζαξηζκνχ) πνπ ππάξρνπλ ήδε ζηνλ ακπειψλα.

Γηα ην ζθνπφ απηφ, εθηφο απφ ηε ζπνξά κηαο πινχζηαο ζε θπηηθά είδε ιίπαλζεο, ε νπνία πξνζθέξεη ζηνπο σθέιηκνπο νξγαληζκνχο θαηαθχγην θαη ηξνθή, ζπλίζηαηαη ε θχηεπζε ζάκλσλ θαη δέληξσλ, ε εγθαηάζηαζε ηερληηψλ θσιηψλ γηα ηελ επνίθηζε ησλ ακπειψλσλ κε πνπιηά θαη ε ζπληήξεζε ή θαηαζθεπή ηνίρσλ μεξνιηζηάο γηα ηελ εμππεξέηεζε θπξίσο ησλ εξπεηψλ. Έηζη ηα δηάθνξα αξπαθηηθά δηαβηνχλ θαη παξέρνπλ πξνζηαζία ζηα θπηά πνπ ηα θηινμελνχλ

Οη ηδηφηεηεο ησλ ηδεσδψλ θπζηθψλ ερζξψλ γηα ηελ κεγαιχηεξε απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπο ζηε βηνινγηθή θαηαπνιέκεζε είλαη: ε εμεηδίθεπζε σο πξνο ην επηβιαβέο έληνκν, ν ζπγρξνληζκφο ηνπ βηνινγηθνχ ηνπο θχθινπ κε απηφλ ηνπ επηβιαβνχο εληφκνπ, ε πςειή αλαπαξαγσγηθή ηθαλφηεηά ηνπο, ε πςειή ηθαλφηεηα αλαδήηεζεο, ε ηθαλφηεηα κεηαθίλεζεο θαη δηαζπνξάο, ε επθνιία ρεηξηζκνχ ηνπο θαη καδηθήο παξαγσγήο ηνπο θαη ε ζπλδπαζηηθφηεηα κε θαιιηεξγεηηθέο πξαθηηθέο. (Πεξδηθεο, Αιεμαλδξαθεο, Λπθνπξεζεο)

Ζ βηνινγηθή θαηαπνιέκεζε ησλ επηδήκησλ εληφκσλ πξαγκαηνπνηείηαη κέζσ ηξηψλ κεζφδσλ ε θάζε κία απφ ηηο νπνίεο πεξηιακβάλεη κηα ζεηξά ελεξγεηψλ:

1. Κιαζηθή βηνινγηθή θαηαπνιέκεζε

Γεληθά, ε ζεηξά ησλ ελεξγεηψλ πνπ ζα πξέπεη λα αθνινπζεζνχλ γηα ηελ εθαξκνγή ελφο πξνγξάκκαηνο θιαζηθήο βηνινγηθήο θαηαπνιέκεζεο είλαη:

1. Πξνζδηνξηζκφο ηνπ εληφκνπ ερζξνχ πνπ εηζήιζε ζε κηα πεξηνρή θαζψο θαη ε εμαθξίβσζε ηνπ ηφπνπ πξνέιεπζήο ηνπ, 2. Γηεξεχλεζε, θαηαγξαθή θαη εθηίκεζε ησλ θπζηθψλ ηνπ ερζξψλ ζηελ πεξηνρή πξνέιεπζήο ηνπ, 3. Δηζαγσγή, καδηθή εθηξνθή θαη απειεπζέξσζε ηνπ(σλ) πιένλ θαηάιιεινπ(σλ) θπζηθνχ(σλ) ερζξνχ(σλ) ηνπ, 4. Με δηελέξγεηα επηβιαβψλ επεκβάζεσλ κεηά ηελ απειεπζέξσζή ηνπ(ο) θαη έιεγρνο γηα ηελ εγθαηάζηαζή ηνπ(ο), 5. Παξαθνινχζεζε θαη αμηνιφγεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηάο ηνπο κεηά ηελ εγθαηάζηαζή ηνπ(ο).

Γεληθά, ε θιαζηθή βηνινγηθή θαηαπνιέκεζε είλαη κηα κέζνδνο πνπ έρεη εθαξκνζηεί πνιιέο θνξέο κε επηηπρία θαη:

α) δχλαηαη λα πξνζθέξεη αληηκεηψπηζε ησλ εληφκσλ γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα, κεηαζέηνληαο ηε ζέζε ηζνξξνπίαο ηνπ πιεζπζκνχ θάησ απφ ην νηθνλνκηθφ φξην θαη ~ 38 ~

β) ζπλεηζθέξεη ζεκαληηθά ζηε δεκηνπξγία ηζνξξνπίαο ζην αγξννηθνζχζηεκα θαη ζηελ παξαγσγή πξντφλησλ πνηφηεηαο

Ζ θιαζηθή βηνινγηθή αληηκεηψπηζε θαζίζηαηαη ηειηθά ε πιένλ νηθνλνκηθή κέζνδνο αληηκεηψπηζεο, θπξίσο ζε πεξηπηψζεηο λενεηζαρζέλησλ εληφκσλ ζε κηα πεξηνρή.

2. Μαδηθή παξαγσγή θαη απειεπζέξσζε

Ζ καδηθή απειεπζέξσζε πξαγκαηνπνηείηαη κε πεξηνδηθέο εμαπνιχζεηο, κε πεξηνδηθέο (ζπρλέο) εμαπνιχζεηο, ζπκπιεξσκαηηθέο εμαπνιχζεηο θαη εμαπνιχζεηο ππεξβνιηθά κεγάινπ αξηζκνχ αηφκσλ. Ζ κέζνδνο απηή ρξεζηκνπνηείηαη κε επηηπρία γηα ηελ αληηκεηψπηζε επηβιαβψλ εληφκσλ ζηηο θαιιηέξγεηεο ππφ θάιπςε αιιά θαη ζε άιιεο θαιιηέξγεηεο φπσο ηα εζπεξηδνεηδή.

3. Γηαηήξεζε θαη αχμεζε ηεο δξάζεο ησλ ππαξρφλησλ θπζηθψλ ερζξψλ κε θαηάιιεινπο ρεηξηζκνχο ζην αγξννηθνζχζηεκα (Conservation Biological Control).

΢ε απηή ηε κέζνδν βηνινγηθήο θαηαπνιέκεζεο ζεκαληηθφ ξφιν δηαδξακαηίδνπλ ηα απηνθπή θπηά ηα νπνία είλαη θχξηα ζπζηαηηθά ησλ αγξννηθνζπζηεκάησλ θαη ζπκβάιινπλ ζεκαληηθά ζηε δηαηήξεζε θαη ζηελ αθζνλία ησλ θπζηθψλ ερζξψλ. Απηφ ζπκβαίλεη θπξίσο δηφηη νη θπζηθνί ερζξνί ηξέθνληαη ζηα άλζε (γχξε, λέθηαξ) ή βξίζθνπλ ελαιιαθηηθά είδε μεληζηψλ ή ιείαο ζηα απηνθπή θπηά. Δπίζεο, ηα απηνθπή θπηά πξνζθέξνπλ θαηαθχγηα θαη ζέζεηο δηαρείκαζεο ζηνπο θπζηθνχο ερζξνχο. ΢ε αξθεηέο πεξηπηψζεηο ε δηαηήξεζε απηνθπψλ θπηψλ ζηα πεξηζψξηα ησλ θαιιηεξγεηψλ έρεη βξεζεί λα ζπκβάιιεη ζεκαληηθά ζηνλ απνηθηζκφ ησλ θαιιηεξγεηψλ κε θπζηθνχο ερζξνχο πξνζθέξνληαο ηνπο πξνζηαζία απφ επηβιαβή έληνκα.

Αξθεηέο έξεπλεο θαη εθαξκνγέο γηα ηε βηνινγηθή θαηαπνιέκεζε επηβιαβψλ εληφκσλ θαη άιισλ δσηθψλ εηδψλ έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί, αιιά ιφγσ ηεο ηδηαίηεξεο ζεκαζίαο πνπ παξνπζηάδεη ην ζέκα απηφ ζηελ ―Παξαγσγή Πνηνηηθψλ Πξντφλησλ‖ θαη ζηελ ―Πξνζηαζία ηνπ Πεξηβάιινληνο‖ αθφκα πεξηζζφηεξα έρνπλ λα γίλνπλ ζην κέιινλ. (Πεξδηθεο, Αιεμαλδξαθεο, Λπθνπξεζεο)

2.4.7. Χθέιηκα παξαζηηνεηδή – Φπζηθνί ερζξνί

Παξαζηηνεηδή

Παξαζηηνεηδέο ραξαθηεξίδεηαη εθείλν ην είδνο εληφκνπ ην νπνίν ζπλήζσο έρεη κέγεζνο παξφκνην κε ηνλ μεληζηή ηνπ θαη απαηηεί γηα ηε ζπκπιήξσζε ηεο αλάπηπμήο ηνπ έλα κφλν άηνκν ηνπ μεληζηή ην νπνίν θαη ηειηθά ζαλαηψλεη

~ 39 ~

Hymenoptera Ichneumonidae

Dicaelotus inflexus, Itoplectis alternans, Itoplectis tunetana, Pimpla spurious, Pimpla turionellae, Campoplex capitator, Tranosemella prerogator, Venturia canescens, Ischnus alternator, Gelis cinctus, Gelis areator, Agrothereutes abbreviator, Theroscopus hemipterus, Bathyrix decipiens, Bathyrix argentatus, Triclistus albicinctus, Exochus tibialis, Pristomerus vulnerator

Hymenoptera Braconidae

Ascogaster quadridentata, Microplitis sp,

Hymenoptera Pteromalidae

Dibrachus affinis, Dibrachus cavus, Habrocytus sp, Frigomalus chrysos

Hymenoptera Torymidae

Monodontomerus sp .

Hymenoptera Eulophidae

Colpoclypeus florus, Sympiesis sandanis, Eutetrastichus amethystinus, Elachertus affinis, Elasmus steffani

Diptera Tachinidae

Phytomyptera nigrina

Αξπαθηηθά

Αξπαθηηθφ ραξαθηεξίδεηαη έλα έληνκν ην νπνίν είλαη ζπλήζσο κεγαιχηεξν απφ ηε ιεία ηνπ, απφ ηελ νπνία ηξέθεηαη κε πεξηζζφηεξα ηνπ ελφο άηνκα γηα λα ζπκπιεξψζεη ηελ αλάπηπμή ηνπ θαη δεη ειεχζεξα θαζφιε ηε δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπ

Arachnida Salticidae

Philaeus chrysops

Arachnida Clubionidae

Chyrachanthium sp .

Arachnida Therididae

Steatoda bipunctata

Arachnida Acarina Thrombidiidae

~ 40 ~

Allothrombium fuliginosus

Έρεη απνδεδεηρζεί φηη νη αξάρλεο απνηεινχλ βαζηθφ παξάγνληα ζηελ βηνινγηθή αληηκεηψπηζε, ιφγσ ηεο ζρέζεο πνπ επηθξαηεί κεηαμχ θάπνησλ εηδψλ ηεο αξάρλεο θαη ηεο επδεκίδαο (Mansour, 1987 & Wise, 1993). Οη νηθνγέλεηεο Clubionidae, Theridiidae θαη Thomisidae, φπνπ είλαη νη πην ραξαθηεξηζηηθέο σο αξπαθηηθά, ζέηνπλ ηελ επδεκίδα σο κνλαδηθφ μεληζηή, κε ηδηαίηεξε πξνηίκεζε ζηνπο πιεζπζκνχο ησλ ελειίθσλ ηεο επδεκίδαο (Addante, et. al., 2003)

Αλάκεζα ζηα αξπαθηηθά πνπ ζπλδένληαη κε ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο επδεκίδαο, εληάζζνληαη

Dermaptera Forficulidae

Forficula auricularia

Coleoptera Malachiidae

Malachius sp .

Neuroptera Chrysopidae

Chrysoperla carnea, Mallada prasinus

Diptera Syrphidae

Xanthandrus comtus

2.4.7.1. Παξάζηην ζην απγό

Hymenoptera (Mymaridae : Chalcidoidea)

Σξηρνγξακκα

Trichogramma sp. Hymenoptera (Trichogrammatidae : Chalcidoidea)

Ζ πξψηε εμεηδηθεπκέλε έξεπλα θαηαγξάθζεθε απφ ηνλ Salt (1934, 1935, 1937 and 1940), επηηπγράλνληαο ιεπηνκεξήο έξεπλα γηα δηαθφξνπο παξάγνληεο ηνπ παξαζηηηζκνχ, φπσο ε επηινγή ηνπ μεληζηή θαη ε δεθηηθφηεηα ηνπ ζηε κφιπλζε. Οη πξψηεο έξεπλεο γηα βηνινγηθή θαηαπνιέκεζε κε ηελ ρξήζε ησλ Σξηρφγξακκα δηεμήρζεθαλ απφ ηηο Ζ.Π.Α θαη ηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε ζηηο αξρέο ηνπ 20νπ αηψλα (Schieferdecker, 1970).

Καλελα άιιν Παξαζηηνεηδέο δελ ρξεζηκνπνηείηαη παγθνζκίσο θαη ηφζν εληαηηθά φζν ηα Σξηρφγξακκα γηα άκεζν έιεγρν ησλ πξνζβνιψλ εληφκσλ (Hoffmman & Frodsham ,1993)

~ 41 ~

Ζ δξάζε νξηζκέλσλ πκελνπηέξσλ ηεο νηθνγέλεηαο Trichogrammatidae. Πξφθεηηαη γηα παξαζηηνεηδή (ηξηρφγξακκα) απφ ηα νπνία έρνπλ επηιεγεί νξηζκέλα είδε ή θπιέο πνπ παξαζηηνχλ κε επηηπρία ηα απγά ηεο επδεκίδαο απφ ηελ πξψηε γεληά. Δλδεηθηηθά αλαθέξνληαη ηα T. cacoeciae, T. evanenscens, T. principium, T. embryophagum. Δηδηθφηεξα παξαηεξείηαη κηα απμεκέλε απνδεθηηθφηεηα ηνπ μεληζηή θπξίσο ζηα είδε T. cacoeciae, T. evanenscens, θαζψο θαη γεληθφηεξα ηα Σξηρφγξακκα πξνηηκνχλ γηα μεληζηή ηελ επδεκίδα.

Δλαο αξλεηηθφο παξάγνληαο ζηελ βηνινγηθή αληηκεηψπηζε ηεο επδεκίδαο κε ηα Σξηρφγξακκα είλαη ε ιάζνο αμηνιφγεζε ηεο ζρέζεο μεληζηή-παξαζίηνπ. Ζ αμηνιφγεζε ηεο ζρέζεο ηνπ παξαζίηνπ θαη ηνπ εληφκνπ είλαη εμαξηψκελε απφ ηελ εμεηδίθεπζε θαη ηελ γλψζε σο πξνο ηελ ζπκπεξηθνξά ησλ δπν ζε ζπλζήθεο αγξνχ (Mayer 1955), φπνπ παξαηεξνχληαη απξνζδφθεηεο ζπκπεξηθνξέο, ιφγσ ησλ αιιαγψλ ζηηο ζπλζήθεο πεξηβάιινληνο (πγξαζία, ζεξκνθξαζία, θ.α.) (Hassan et al. 1984).

Τπνινγηδεηαη εηεζίσο φηη ζε πεξίπνπ 32 εθηάξηα θαιιηεξγήζηκεο γεο δηεζλψο ρξεζηκνπνηνχληαη σο κέζνδνο θαηαπνιέκεζεο, ζε ζπλδπαζκφ κε άιιεο κεζφδνπο.

΢ήκεξα πξνζαλαηνιίδνληαη πξνο κηα ππθλφηεηα 20.000 αηφκσλ/ζηξέκκα θαη 40 ζεκεία απειεπζέξσζεο. Με ηξεηο εμαπνιχζεηο ζε θάζε γεληά (αλά δεθαήκεξν), ην πνζνζηφ παξαζηηηζκνχ κπνξεί λα θζάζεη ην 90%, επίδνζε ηδηαίηεξα ηθαλνπνηεηηθή. ΢εκαληηθή σζηφζν δπζθνιία ζηελ εθαξκνγή απηήο ηεο βηνινγηθήο κνξθήο θαηαπνιέκεζεο, είλαη ν ζπγρξνληζκφο ζπλχπαξμεο παξαζίηνπ θαη σνηνθηψλ.

Ζ επηηπρήο εθαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο βηνινγηθνχ ειέγρνπ ηεο επδεκίδαο ζηελ ακπεινθαιιηέξγεηα κε ηα Σξηρφγξακκα, βαζίδεηαη ζε θάπνηεο πξνυπνζέζεηο, εθ ησλ νπνίσλ, επαξθήο πιεξνθφξεζε γηα ηελ επδεκίδα θαη γηα ηα Σξηρφγξακκα, έιεγρνο γηα αλάπηπμε θπζηθψλ πιεζπζκψλ Σξηρφγξακκα, επηινγή θαηάιιεισλ εηδψλ, αλάπηπμε ηεο δηαδηθαζίαο παξαγσγήο ηνπο θαη ζηελ εμάπισζε ηνπο ζηνλ ακπειψλα, θαζψο θαη ζηελ αμηνιφγεζε απηνχ ηνπ πξνγξάκκαηνο (Castaneda 1990, Smith 1996). Δπίζεο, γηα ηελ βέιηηζηε ρξήζε ησλ εηδψλ Σξηρφγξακκα, πνιχ ζεκαληηθφο παξάγνληαο είλαη απηφο ηεο ειηθίαο ησλ παξαζηηνεηδψλ θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο παξακνλήο ηνπο ζηελ θαιιηέξγεηα ζηα απγά μεληζηέο (κεηά απφ ηελ αξρηθή δηαζπνξά), αιιά θαη ηαπηφρξνλα πσο ε γήξαλζε ησλ απγψλ ηνπ μεληζηή κπνξεί λα επεξεάζεη ηα βηνινγηθά γλσξίζκαηα ηνπ παξαζηηνεηδνχο (Pizzol, θ.α.,2012)

Γηα ηελ απνηειεζκαηηθή ρξήζε ησλ παξαζηηνεηδψλ ηνπ γέλνπο Σξηρφγξακκα ζε απγά, ζηελ βηνινγηθή αληηκεηψπηζε, είλαη απνιπηφο απαξαίηεηε ε επηινγή ηνπ θαηάιιεινπ είδνπο ηνπ γέλνπο ησλ Σξηρφγξακκα (Wuhrer, 1996). Έρεη απνδεδεηρζεί φηη νη αηηίεο ηεο κε απνηειεζκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο θάπνησλ Σξηρφγξακκα, νθείιεηαη ζηελ επηινγή αθαηάιιεινπ είδνπο θαη ζηελ εθαξκνγή ηνπ θάησ απφ αλεπηζχκεηεο πεξηβαιινληηθέο ζπλζήθεο (Mayer, 1960). Γηα ην ιφγσ απηφ, είλαη επηζπκεηφ λα επηιέγνληαη εγρψξηα είδε, φπνπ έρνπλ απμεκέλεο πηζαλφηεηεο πξνζαξκνζηηθφηεηαο

~ 42 ~

ζηηο θιηκαηηθέο ζπλζήθεο, ζε ζρέζε κε εμσηηθά είδε ηνπ γέλνπο Σξηρφγξακκα (Voegele et al. 1988, Hassan 1994, Smith 1996).

Σα είδε ησλ Σξηρφγξακκα ρξεζηκνπνηνχληαη εχθνια γηα καδηθή παξαγσγή ιφγσ ηνπ ζχληνκν ρξφλνπ δεκηνπξγίαο ηνπο. ΢θνηψλνπλ ηα ιεπηδφπηεξα ζην ζηάδην ηνπ απγνχ πξηλ ηελ εκθάληζε ηεο πξνλχκθεο θαη ηελ αξρή ηεο δεκηάο ζηελ θαιιηέξγεηα (Hassan 1990). ΢ε ζηαζεξή ζεξκνθξαζία 27°C ρξεηάδνληαη 10 κέξεο γηα λα νινθιεξσζεί ν παξαζηηηζκφο (Hoffmman, 1995).

΢πκθσλα κε ηνπο Rubenson θαη Kring (1993), ην ζειπθφ Σξηρφγξακκα ζηελ δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπ κπνξεί λα παξαζηηήζεη απφ 10 κέρξη θαη 190 απγά. Δπίζεο ηα ζειπθά πξνηηκνχλ ηα λεψηεξα ζε ειηθία απγά γηα λα παξαζηηήζνπλ. Σα απγά ηνπ μεληζηή (επδεκίδα) κεηαρξσκαηίδνληαη καχξα ζηηο 3-4 κέξεο έπεηηα ηνπ παξαζηηηζκνχ, ιφγσ θάπνησλ ελψζεσλ ζθνχξεο κειαλίλεο πνπ απνζρεκαηίδνληαη ζε εζσηεξηθφ ηνπ απγνχ. Ο κεηαρξσκαηηζκφο απηφο ηνπ απγνχ θαη ε ηξχπα εμφδνπ είλαη ε απφδεημε ηνπ παξαζηηηζκνχ απφ ηα Σξηρφγξακκα (Strand, 1986). Αξγφηεξα ηα ελήιηθα Σξηρφγξακκα πιένλ, αλαδχνληαη θαη βγαίλνπλ απφ ην απγφ ηνπ μεληζηή δεκηνπξγψληαο κηα θπθιηθή ηξχπα ζην θέιπθνο ηνπ απγνχ (Strand, 1986). Σα παξαζηηνεηδή πνππηνπνηνχληαη κέζα ζην απγνχ ηνπ μεληζηή.

Καπνηα είδε ησλ Σξηρφγξακκα είλαη εληειψο ζειχηνθα, ελψ θάπνηα αιιά απνηεινχληαη θαη απφ ζειχηνθα θαη απφ αξξελφηνθα ζηνπο πιεζπζκνχο ηνπο (Pinto & Stouthamer 1994).

΢ηελ Γεξκαλία γηα ηνλ βηνινγηθφ έιεγρν ηεο 2ε γελεάο ηεο επδεκίδαο, πξαγκαηνπνηήζεθαλ εμαπνιχζεηο ηνπ παξαζηηηθνχ είδνπο T. Cacoeciae θαη T. Evanescens ηνπ γέλνπο Trichogramma, κε πνιχ ζεηηθά απνηειέζκαηα θαη κε πνζνζηά κείσζεο ηεο πξνζβνιήο λα θπκαίλνληαη απφ 75-84% θαη 64-77% αληίζηνηρα (Reda, 2004)

Ζ βηνπνηθηιφηεηα ησλ απγψλ παξαζίησλ, έρεη δηεξεπλεζεί ζηελ Νφηηα Ηηαιία ζην πιαίζην δηεηνχο πξνγξάκκαηνο (2002-2004), ζε 4 ακπειψλεο κε δηαθνξεηηθέο αγξνλνκηθέο ηερληθέο ζηνλ θαζέλα. ΢πλνιηθά 8204 παξαζηηνεηδή απγψλ, παγηδεχηεθαλ, φπνπ ζρεδφλ φια αλήθνπλ ζηελ νηθνγέλεηα Mymaridae (91%), θαζψο θαη ζηελ Trichogrammatidae (9%), θαη ειάρηζηα (φπνπ δελ ζπκπεξηιακβάλνληαη) ζηελ Scelionidae. Σν γέλνο Anagrus ππήξμε ην πην εθπξνζσπνχκελν (71%) κε πιεηνςεθία ζην είδνο Anagrus ustulatus απφ ηελ νηθνγέλεηα ησλ Mymaridae, θαζψο θαη γέλε φπσο Alaptus, Anaphes, Camptoptera, Erythmelus, Gonatocerus θαη Stethynium (θπξίσο ηνπ είδνπο Stethynium triclavatum). ΢πάληνηεξα Litus, Mymar θαη Polynema. Απφ ηελ νηθνγέλεηα ησλ Trichogrammatidae θαηαγξάθζεθαλ ηα γέλε Chaetostricha, Lathromeris, Megaphragma, Monorthochaeta, Oligosita, Paracentrobia, Ufens,Uscana θαη Trichogramma (φπνπ παξαηεξήζεθε πην ζπρλά κε πνζνζηφ 2,18). (Viggiani & Jesu, 2002)

~ 43 ~

2.4.7.2. Παξάζηην ζηε πξνλύκθε θαη ζηε λύκθε

Phytomyptera nigrina (Diptera : Tachinidae) (Meigen, 1824 )

Έρεη παξαηεξεζεί ζηελ Ηηαιία, ζηελ Διιάδα θαη ζηελ Σνπξθηά ζε ακπειψλεο (Lucciano θ.α., 1988 , Kara θαη Tschorsnig , 2003 , Ρνδηηάθεο, 2002).

Πεηξακαηηθν πνπ δηελεξγήζεθε ζηελ Γαιιία, κε βάζε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ παξαζίηνπ Phytomyptera nigrina ζηελ πξψηε θαη δεχηεξε γελεά ηεο επδεκίδαο, παξαηεξήζεθαλ αξθεηά ηθαλνπνηεηηθά απνηειέζκαηα παξαζηηηζκνχ κε κέζν φξν 27%. Αληίζηνηρε παξαγσγηθφηεηα παξαηεξήζεθε θαη ζηελ ΢αξδελία θαη Σνζθάλε απφ ηνπο Luccianν θ.α., (1998). Έηζη ην παξάζηην απηφ κπνξεί λα απνηειέζεη θχξην παξάγνληα θαηαπνιέκεζεο ηεο επδεκίδαο ζηνπο θαινθαηξηλνχο πιεζπζκνχο θπξίσο ηεο πξψηεο αιιά θαη ηεο δεχηεξεο γελεάο (Thiéry D.,θ.α., 2006)

Enytus apostata Gravenhorst, 1829, Pristomerus vulnerator (Panzer, 1799);

Temelucha sp. (Hymenoptera: Ichneumonidae),

Nemorilla maculosa (Meigen, 1824) (Diptera: Tachinidae),

Habrobracon hebetor (Say) and Bracon sp. (Hymenoptera:Braconidae).

Γηάθνξα είδε ηνπ γέλνπο Ichneumonidae, Braconidae θαη Pteromalidae είλαη θπζηθνί ζεξεπηέο (θαη παξφληα ζηνπο Δπξσπατθνχο ακπειψλεο) ,ζηελ πνχπα ηεο πξνλχκθεο ηεο επδεκίδαο (Marchesini & Dalla Monta, 1994, Shirra and Louis, 1998, Thiéry et al, 2001).

Cαmpoplex capitator & Dicaelotus infexus (Ichenomonidae)

Dibrachys cavus & Dibrachys affinis (Pteromalidae)

Σα παξαζηηνεηδή πνπ επηζεκάλζεθαλ ζηηο λχκθεο ήηαλ

Phytomyptera nigrina (Meigen) (Diptera: Tachinidae),

Dicaelotus cameroni Bridgman, Dibrachis affinis Masi and Hockeriaunicolor Walker (Hymenoptera: Chalcididae).

Σα παξαζηηνεηδή πνπ επηζεκάλζεθαλ ζηηο πξνλχκθεο ήηαλ

Elachertus argissa, Simpiesis santanis Walker (Hymenoptera : Eulophidae) Campolex capitator , Pimpla sp, Temelula sp (Hymenoptera : Icneumonidae).

Πεηξακαηηθν πνπ δηελεξγήζεθε ζηελ Γαιιία, θαη ζηελ Απζηξία, γηα ηηο πνηθηιίεο εηδψλ ησλ παξαζηηνεηδψλ ζηελ πξνλχκθε, ζε δηάξθεηα 2 εηψλ, ζπιιέρηεθαλ πάλσ απφ 2000 πξνλχκθεο ηεο επδεκίδαο, απφ 6 πνηθηιίεο ακπέινπ, απφ φπνπ παξαηεξήζεθαλ ζπλνιηθά 118 παξαζηηνεηδή. 10 είδε κπφξεζαλ λα αλαγλσξηζηνχλ.

~ 44 ~

Σν είδνο Exochus notatus (Holmgren, 1858) (Hymenoptera: Ichneumonidae) ήηαλ ην πην πνιππιεζέο κε επξεία γεσγξαθηθή θαηαλνκή. Δπίζεο ην Agrypon anxium (Wesmael, 1849) (Hymenoptera: Ichneumonidae), φπνπ δελ είρε αλαγλσξηζηεί γηα ηελ επδεκίδα παιαηφηεξα, θαζψο θαη άιια 2 φπνπ δελ έρνπλ αθφκα αλαγλσξηζηεί Goniozus sp. (Förster, 1851) (Hymenoptera: Bethylidae) θαη Apanteles sp. (Hymenoptera: Braconidae). Σα ππνινηπα είδε είλαη ηα Phytomyptera nigrina (Meigen, 1824) (Diptera: Tachinidae), Campoplex capitator (Aubert, 1960), Diadegma fenestralis (Holmgren, 1860), Dicaelotus inflexus (Thomson, 1891), Itoplectis maculator (Fabricius, 1775) θαη ην Triclistus meridiator Aubert, 1984 (all Hymenoptera: Ichneumonidae). Παξαηεξήζεθε ζεκαληηθή πεξηθεξεηαθή παξαιιαγή ζε πνηθηιία εηδψλ, θαη δηαπηζηψζεθε φηη ε αθζνλία θαη ε πνηθηιία ησλ δηαθφξσλ εηδψλ ησλ παξαζηηνεηδψλ κεηαβάιιεηαη ζαλ κηα ζπλάξηεζε ηεο γεσγξαθηθήο ζέζεο θαη ηελ πνηθηιία ησλ ζηαθπιηψλ. Γηα παξάδεηγκα ην πνζνζηφ παξαζηηηζκνχ απφ ηελ Δ. notatus ήηαλ επεξεαζκέλν απφ ηελ πνηθηιία ησλ ζηαθπιηψλ πνπ ππνδειψλεη φηη ν βηνινγηθφο έιεγρνο κπνξεί λα επεξεαζηεί απφ ηελ πνηθηιία ησλ θπηφ μεληζηή. (Moreau,θ.α., 2010).

Πεηξακαηηθφ κε βάζε ηνλ θπζηθφ παξαζηηηζκφ ζηελ Lobesia botrana απφ ηα παξάζηηα Campoplex capitator, Itoplectis maculator, Dicaelotus inflexus θαη Scambus elegans ηνπ γέλνπο Ichenomonidae, πνπ δηελεξγήζεθε ζηελ Γαιιία ζε 5 πνηθηιίεο θαη γηα 2 ζπλερφκελα έηε, είρε σο απνηέιεζκα ηνπ πνζνζηνχ παξαζηηηζκνχ ζηε πξνλχκθε, απφ 20-37%, ρσξίο λα παξαηεξείηαη ζρέζε κε ηελ πνηθηιία. Ηδηαίηεξα ελεξγφ θαη ζε αθζνλία ζε πιεζπζκφ παξαηεξήζεθε λα είλαη ην είδνο Campoplex capitator, ηδηαίηεξα ζηελ πξψηε γελεά ηεο επδεκίδαο (Thiéry & Xuereb , 2001)

Ο παξαζηηηζκφο λπκθψλ θαη πξνλπκθψλ ηελ άλνημε θπκάλζεθε απφ 20-85% , ην θαινθαίξη 2-10% ελψ ην θζηλφπσξν κέρξη 45%. Σα παξαζηηνεηδή πνπ επηζεκάλζεθαλ ζηηο λχκθεο ήηαλ Phytomyptera nigrina (Meigen) (Diptera : Tachinidae), Dicaelotus cameroni Bridgman, Dibrachis affinis Masi and Hockeria u nicolor Walker (Hymenoptera: Chalcididae). Σα παξαζηηνεηδή πνπ επηζεκάλζεθαλ ζηηο πξνλχκθεο ήηαλ Campolex capitator Aubert, Pimpla sp, Temelula sp (Hymenoptera: Icneumonid ae), Elachertus argissa (walker), Simpiesis santanis (Walker) (Hymenoptera : Eulophidae).

Καη ν εληνκνπαζνγφλνο κχθεηαο Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin. (Ρoδηηάθεο,2002)

2.4.7.3. Δληνκνπαζνγόλα Βαθηήξηα

Σα βαθηήξηα απνηεινχλ ηνλ πην πνιππιεζή ηχπν κηθξννξγαληζκψλ πνπ έρνπλ δξάζε παζνγφλν ζηα έληνκα. Σα γέλε Bacillus, Serratia, Pseudomonas, Enterobacter (Aerobacter) θ.α. πεξηιακβάλνπλ ηα πην γλσζηά εληνκνπαζνγφλα. Σν Bacillus ~ 45 ~

thuringiensis είλαη ην πην δηαδεδνκέλν εκπνξηθά εληνκνπαζνγφλν. Σα ππνείδε Bacillus thuringiensis kurstaki θαη Bacillus thuringiensis aizawai ρξεζηκνπνηνχληαη επξχηαηα γηα ηελ αληηκεηψπηζε ιεπηδνπηέξσλ. Δπίζεο ην ππνείδνο Bacillus thuringiensis israelensis ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ αληηκεηψπηζε δηπηέξσλ θαη ην ππνείδνο Bacillus thuringiensis tenebrionis (ή Bacillus thuringiensis morrisoni ή Bacillus thuringiensis san diego) γηα ηελ αληηκεηψπηζε θνιενπηέξσλ (Κνληνδεκαο, θ.α., 2005)

Δπίζεο ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ παξνπζηάδεη ε αμηνπνίεζε ηνπ ζπκβησηηθνχ βαθηεξίνπ Wolbachia γηα ηνλ έιεγρν ησλ πιεζπζκψλ πνιιψλ εηδψλ βιαβεξψλ εληφκσλ. (Κνληνδεκαο , Μεληή)

Bacillus thuringiensis (BT)

Ζ εθαξκνγή ησλ βαθηεξηαθψλ εληνκνθηφλσλ πνπ παξαζθεπάδνληαη απφ νξηζκέλα ππνείδε ηνπ Bacillus thuringiensis, είλαη ε κφλε εκπνξηθά δηαζέζηκε βηνινγηθή κέζνδνο ειέγρνπ πξνο ην παξφλ. Οη πξψηεο ελδείμεηο ζην εξγαζηήξην αιιά θαη ππφ ζπλζήθεο αγξνχ, έδεημαλ ηηο δπλαηφηεηεο ηνπ βάθηιινπ (ζπφξηα θαη θξχζηαιινη ελδνηνμίλεο) ελαληίνλ ηεο επδεκίδαο (Roehrich, 1964, 1967b, 1968, 1970). Με κέζν φξν απφδνζεο ειέγρνπ 75-90% ( κεξηθέο θνξέο θαη πςειφηεξν ) , ππφ επλντθέο ζπλζήθεο είλαη ζρεδφλ ηφζν απνηειεζκαηηθφ φζν ηα ζπκβαηηθά εληνκνθηφλα (Roehrich & Boller, 1991).

Ζ παξαγφκελε ηνμίλε απφ ην βαθηήξην απηφ δξα απνθιεηζηηθά επί ησλ πξνλπκθψλ κε θαηάπνζε. Σα πξντφληα κε βάζε ην Bacillus thuringiensis πξέπεη επνκέλσο λα εθαξκφδνληαη ηε ζηηγκή ηεο εθθφιαςεο ησλ πξνλπκθψλ φηαλ εκθαλίδνληαη νη 50 πξψηεο κηθξέο ζηνέο εηζφδνπ ζηηο ξάγεο. Ο θαηάιιεινο ρξφλνο επέκβαζεο κε βάζε ηηο ζπιιήςεηο ζηηο θεξνκνληθέο παγίδεο ηνπνζεηείηαη 10-12 εκέξεο κεηά ηελ θαλνληθή αχμεζε ησλ ζπιιήςεσλ (κέζνο ρξφλνο κεηαμχ ζχδεπμεο θαη εθθφιαςεο ησλ πξνλπκθψλ). Ζ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ Bacillus thuringiensis απμάλεη ζεκαληηθά κε ηελ πξνζζήθε 1% δάραξεο ζην ςεθάζηεθε δηάιπκα. Ζ επαλάιεςε ηεο επέκβαζεο κεηά 12-15 κέξεο παξέρεη ζην βάθηιν κηα απνηειεζκαηηθφηεηα ζπγθξίζηκε κε απηήλ ησλ νξγαλνθσζθνξηθψλ εληνκνθηφλσλ (Charmillot et al., 1991, Μπξνχκαο θαη άιινη, 1995).

Ζ απνηειεζκαηηθφηεηα νξηζκέλσλ ζθεπαζκάησλ ηνπ Bacillus thuringiensis ελαληίνλ ηεο 2εο θαη 3εο γελεάο ηεο επδεκίδαο έρεη δηαπηζησζεί ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο ζε δηάθνξεο ακπεινπξγηθέο ρψξεο θαζψο θαη ζηελ Διιάδα (Roditakis, 1986, Μπξνχκαο θαη άιινη, 1994, 1995).

Ηθαλνπνηεηηθά επίζεο απνηειέζκαηα αλαθέξνληαη ελαληίνλ ηεο 2εο γελεάο ηεο επδεκίδαο κε επίπαζε ηνπ Bacillus thuringiensis αλακεκεηγκέλνπ κε ζθφλε ζείνπ

Ο B. Thuringiensis είλαη έλα αεξφβην, αξλεηηθφ θαηά Gram βαθηήξην, ην νπνίν θαηά ηελ ζπνξηνπνίεζε παξάγεη ζπγρξφλσο θαη κηα θξπζηαιιηθή πξσηεΐλε, ηελ πξνηνμίλε. ~ 46 ~

Με ηελ θαηάπνζε θαη ππφ ηελ επίδξαζε ηνπ αιθαιηθνχ πεξηβάιινληνο θαη ησλ πξσηετλνιπηηθψλ ελδχκσλ ηνπ ζηνκάρνπ ηνπ εληφκνπ κεηαηξέπεηαη ζε ηνμίλε, ηελ δέιηα-ελδνηνμίλε, ε νπνία έρεη εληνκνθηφλν δξάζε. Οη ελδνηνμίλεο δηαρένληαη θαη πξνζβάινπλ θαη θαηαζηξέθνπλ ηα θπηηαξηθά ηνηρψκαηα ηνπ ζηνκαρηθνεληεξηθνχ επηζειίνπ. Οη πξνλχκθεο ζηακαηνχλ λα δηαηξέθνληαη θαη κεηά απφ 2-4 κέξεο πεζαίλνπλ.

Ο βάθηινο απηφο δξα απνθιεηζηηθά ζηηο θάκπηεο ησλ ιεπηδνπηέξσλ θαη δελ επηθέξεη θακία επίπησζε ζηα απγά, ζηελ πεηαινχδα ή ζε νπνηνδήπνηε άιιν νξγαληζκφ. Γηα λα θάλνπκε ηνλ βάθηιν πην ειθπζηηθφ γηα ηελ θάκπηα, πξνζζέηνπκε ζην βπηίν θαη δάραξε πεξίπνπ έλα θηιφ ζηνλ ηφλν. Ζ θαηαγξαθή ησλ ζπιιήςεσλ ζην ακπέιη καο, ηα ηειεπηαία ρξφληα έδεημε φηη ην κέγηζην ησλ πηήζεσλ ην είρακε πεξίπνπ κέζα Μαΐνπ,16-20 Ηνπλίνπ θαη 16-20 Απγνχζηνπ.

Σα πεξηζζφηεξα είδε ηνπ βαθηεξίνπ Bacillus thuringiensis, πνπ έρνπλ αλαγλσξηζηεί, πεξηέρνπλ έλα κίγκα κέρξη 8 δηαθνξεηηθψλ θξππηνπξσηεηλψλ (Martínez, θ.α., 2004), πνπ παξέρνπλ κηα κεγάιε πνηθηιία απφ ηζρπξέο εληνκνθηφλεο ηνμίλεο (Bravo, θ.α., 1998), (Ibarra, θ.α., 2003), πνπ αληηπξνζσπεχνπλ έλα ζεκαληηθφ ηνμηθφ πξντφλ γηα ηελ αλάπηπμε εληνκνθηφλσλ πξντφλησλ.

Ζ αληηκεηψπηζε ηεο επδεκίδαο κε ηελ ρξήζε εηδψλ ηνπ Βάθηιινπ, είλαη ζε ηθαλνπνηεηηθά επίπεδα, σζηφζν ε απνηειεζκαηηθφηεηα κηαο Cry πξσηεΐλεο απφ κφλε ηεο δελ έρεη απνδεηρηεί πεηξακαηηθά.

Πεηξακαηηθφ πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζε ακπειψλα ζην Γπξξάρην ηεο Αιβαλίαο απφ ην 2004 έσο ην 2006, γηα ηε κειέηε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ δχν ζηειερψλ ηνπ Bacillus thuringiensis Berliner, var kurstaki θαη aizawai, ελαληίνλ ηεο επδεκίδαο Lobesia botrana Denis & Schiffermüleler (Lepidoptera: Tortricidae). Απφ ηα απνηειέζκαηα πξφεθπςε φηη θαη ηα δπν ζηειέρε ήηαλ πην απνηειεζκαηηθά απφ ηε ζπκβαηηθή θαηαπνιέκεζε, θαη ηδηαίηεξα κε ην είδνο var. aizawai λα είλαη απνηειεζκαηηθφηεξν απφ var. Kurstaki, ηνπ Bacillus thuringiensis. Δπίζεο παξαηεξήζεθε θαιχηεξε πξνζηαζία απφ ηνλ βάθηιν ζηα ζηαθχιηα απφ ηελ πξνζβνιή ηεο δεχηεξεο, ζε ζχγθξηζε κε ηελ ηξίηε γελεά ηεο επδεκίδαο, φπνπ δείρλεη ηε ζχληνκε πεξίνδν ηεο δξάζεο ηνπ ελεξγνχ ζπζηαηηθνχ (Shahini, S.Α., θ.α., 2010).

2.4.7.4. Δληνκνπαζνγόλνη κύθεηεο

Πνιιά είδε κπθήησλ απφ δηάθνξεο ηάμεηο δξνπλ σο παζνγφλα εληφκσλ εκθαλίδνληαο δηάθνξνπο βαζκνχο εθιεθηηθφηεηαο θαη εθκεηαιιεχζηκα κε επηηπρία ζην βηνινγηθφ έιεγρν πνιιψλ ερζξψλ. Σα παξαθάησ έρνπλ αλαθεξζεί σο απνηειεζκαηηθά γηα λχκθεο ηεο επξσπατθήο επδεκίδαο.

Οη αηειείο κχθεηεο ζηελ ηάμε Moniliales πεξηιακβάλνπλ ηα επξχηεξνπ θάζκαηνο εληνκνπαζνγφλα Beauveria bassiana, Verticillium lecanii, Metarrihizium anisopliae, Paecilomyces fumosoroseus, Paecilomyces lilacinus, Paecilomyces farinosus ~ 47 ~

2.4.7.5. Δληνκνπαζνγόλνη ηνί

Οη ηνί είλαη κηθξννξγαληζκνί νη νπνίνη θαηαγξάθνληαη ζε θάζε ηάμε εληφκσλ θαη είλαη νη κηθξφηεξνη ησλ εληνκνπαζνγφλσλ κηθξννξγαληζκψλ. Παξνπζηάδνπλ ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ θαζψο επηδεηθλχνπλ πνιχ κεγάιε εθιεθηηθφηεηα. Απφ ηηο δηάθνξεο νηθνγέλεηεο εληνκνπαζνγφλσλ ηψλ (Baculoviridae, Reoviridae, Poxviridae, Iridoviridae, Parvoviridae θ.α.) αμηνπνηνχληαη εκπνξηθά κφλνλ είδε ηεο πξψηεο νηθνγέλεηαο. Έλα ραξαθηεξηζηηθφ ησλ ηψλ Baculoviridae θαη Reoviridae είλαη φηη ζρεκαηίδνπλ πξνζηαηεπηηθά εγθιεηζηηθά θξπζηαιιηθά ζσκάηηα (πνιχεδξα ή θνθθία). Οη Baculoviridae δηαθξίλνληαη ζε κφλν- ή πνιπθαςηδηθνχο ηνχο ππξεληθήο πνιπέδξσζεο (single-capsid nuclear polyedrosis virus – SNPV ή multi-capsid nuclear polyedrosis virus – MNPV) θαη ζε ηνχο θνθθηψζεσλ (granulosis virus – GV), ελψ νη Reoviridae ραξαθηεξίδνληαη σο ηνί θπηνπιαζκαηηθήο πνιπέδξσζεο (cytoplasmic polyedrosis virus – CPV). νη Reoviridae ραξαθηεξίδνληαη σο ηνί θπηνπιαζκαηηθήο πνιπέδξσζεο (cytoplasmic polyedrosis virus – CPV). (Κνληνδεκαο, Μεληή)

Κάπνηεο έξεπλεο πνπ δηελεξγήζεθαλ ζηελ Γεσξγία ηεο Ρσζίαο πξνηείλνπλ ηελ πξννπηηθή ησλ εληνκνπαζνγφλσλ ηψλ γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο επδεκίδαο, ζπγθεθξηκέλα αλαθέξνληαη ζηελ απνδνηηθφηεηα ηνπ Baculovirus orana ζε ζπλζήθεο αγξνχ φπνπ ηα πνζνζηά θαηαπνιέκεζεο θπκάλζεθαλ απφ 60-100% (Chkhubianishili and Malaniya, 1986, 1990).

2.4.7.6. Νεκαηώδεηο

Δληνκνπαζνγόλνη λεκαηώδεηο

Οη λεκαηψδεηο ησλ νηθνγελεηψλ Steinernematidae θαη Heterorhabditidae ραξαθηεξίδνληαη απφ ζεκαληηθέο ηδηφηεηεο:

− έρνπλ αλαπηχμεη ζπκβησηηθή ζρέζε κε βαθηήξηα ηα νπνία κεηαθέξνπλ θαη εηζάγνπλ εληφο ηεο ζσκαηηθήο θνηιφηεηαο ησλ εληφκσλ, πξνθαιψληαο ηαρχηεξα ην ζάλαην ησλ εληφκσλ. Λφγσ ηεο ηδηφηεηαο απηήο νη λεκαηψδεηο απηψλ ησλ νηθνγελεηψλ νλνκάδνληαη εληνκνπαζνγφλνη. Σα ζπκβησηηθά βαθηήξηα ησλ Steinernematidae είλαη ην Xenorhabdus nematophilus ενώ εκείνα ηων Heterorhabditidae είλαη ην Photorhabdus luminiscens. Καη ηα δχν αλήθνπλ ζηελ νηθνγέλεηα Enterobacteriaceae.

− έρνπλ επξεία θιίκαθα μεληζηψλ πνπ πεξηιακβάλεη ηελ πιεηνςεθία ησλ ηάμεσλ & νηθνγελεηψλ ησλ εληφκσλ

− κπνξνχλ λα θαιιηεξγεζνχλ ζε κεγάιε θιίκαθα πάλσ ή κέζα ζε ηερλεηφ ζηεξεφ ή πγξφ ππφζηξσκα

− κπνξνχλ λα ζθνηψζνπλ ηα έληνκα κέζα ζε 24-48 ψξεο

~ 48 ~

− ζρεκαηίδνπλ έλα αλζεθηηθφ κνιπζκαηηθφ ζηάδην ην νπνίν κπνξεί λα απνζεθεπηεί γηα κεγάινπο ρξνληθνχο πεξηφδνπο, λα εθαξκνζηεί κε ηνπο ζπκβαηηθνχο ηξφπνπο & λα παξακείλεη ζην θπζηθφ πεξηβάιινλ

− ην κνιπζκαηηθφ ζηάδην είλαη αλζεθηηθφ ζηα πεξηζζφηεξα αγξνρεκηθά, γεγνλφο πνπ επηηξέπεη ηελ ρξήζε ηνπο ζε πξφγξακκα νινθιεξσκέλεο δηαρείξηζεο.

− ηα έληνκα δελ θαίλεηαη λα αλαπηχζζνπλ αλζεθηηθφηεηα

− ηα θπηά & ηα ζειαζηηθά δελ επεξεάδνληαη.

Ζ ρξήζε εληνκνπαζνγφλσλ κηθξννξγαληζκψλ γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ εληφκσλ – ερζξψλ ησλ θαιιηεξγεηψλ, θεξδίδεη έδαθνο ζηελ ζχγρξνλε θπηνπξνζηαζία, θαζψο ηα εκπνξηθά ζθεπάζκαηά ηνπο, ζπγθεληξψλνπλ αληαγσληζηηθέο ηδηφηεηεο. Παξνπζηάδνπλ πςειή παζνγέλεηα (=απνηειεζκαηηθφηεηα), εμεηδίθεπζε (=εθιεθηηθφηεηα), αληνρή, ινγηθφ θφζηνο, ζπλδπαζηηθφηεηα κε άιιεο κεζφδνπο, αζθάιεηα θαη επθνιία ρεηξηζκψλ θαηά ηελ εθαξκνγή ηνπο.

Δληνκνπαξαζηηηθνί λεκαηώδεηο

Απφ ηηο δεθαελλέα νηθνγέλεηεο λεκαησδψλ νη νπνίεο κπνξνχλ λα παξαζηηήζνπλ πγηή έληνκα, ελλέα κφλν κπνξνχλ λα πξνθαιέζνπλ ηνλ ζάλαην ηνπ εληφκνπ θαη ηέζζεξηο κφλν απφ απηέο νη Mermithidae, Allantonematidae, Steinernematidae θαη Heterorhabditidae έρνπλ δείμεη δπλαηφηεηα γηα ρξήζε ζε πξνγξάκκαηα βηνινγηθήο αληηκεηψπηζεο. Δκπνξηθά αμηνπνηνχληαη είδε κφλν απφ ηηο νηθνγέλεηεο Steinernematidae θαη Heterorhabditidae.

~ 49 ~

3. ΢YΜΠΔΡΑ΢ΜΑΣΑ

Έλαο απφ ηνπο θχξηνπο παξάγνληεο θπηνπξνζηαζίαο είλαη ε επηινγή ηεο κεζφδνπ θαηαπνιέκεζεο θαη βέβαηα απηή ηνπ θπηνπξνζηαηεπηηθνχ πξντφληνο. Πξνηεξαηφηεηα πξέπεη λα δίδεηαη ζηε ρξήζε θπζηθψλ, θαιιηεξγεηηθψλ, βηνινγηθψλ θαη πνιχ εμεηδηθεπκέλσλ κεζφδσλ θαηαπνιέκεζεο.

Γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ ερζξψλ ηεο ακπέινπ ππάξρνπλ ζήκεξα πνιιέο πξννπηηθέο εθαξκνγήο ζχγρξνλσλ κεζφδσλ κε βάζε ηηο αξρέο ηεο νινθιεξσκέλεο θαηαπνιέκεζεο. ΢εκαληηθφ ξφιν γηα ηελ εθαξκνγή ηέηνησλ κεζφδσλ παίδεη θαη ην γεγνλφο φηη απφ ηνπο ερζξνχο πνπ πξνζβάιινπλ ην ακπέιη, κφλν ε επδεκίδα πξνθαιεί ηαθηηθά δεκηέο, ελψ νη άιινη ερζξνί πξνθαινχλ δεκηέο κφλν ζε νξηζκέλεο πεξηνρέο θαη θαηά πεξηφδνπο. Καηά ζπλέπεηα θάζε κέηξν βειηίσζεο ηεο θπηνπξνζηαζίαο απφ ηνπο ερζξνχο ζην ακπέιη αθνξά θαηά θχξην ιφγν ηελ επδεκίδα.

Γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο επδεκίδαο, ε εξεπλεηηθή πξνζπάζεηα ησλ ηειεπηαίσλ εηψλ έδεημε φηη ππάξρνπλ πνιιέο δπλαηφηεηεο ρξεζηκνπνίεζεο ελαιιαθηηθψλ πξνο ηε ρεκηθή κεζφδσλ, φπσο είλαη νη βηνινγηθέο θαη βηνηερληθέο. Ζ θαηαπνιέκεζε κε ηηο κεζφδνπο απηέο είλαη πξνιεπηηθή θαη ιφγσ ηνπ εμεηδηθεπκέλνπ ηξφπνπ δξάζεο ηνπο βαζηθή πξνυπφζεζε γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπο είλαη ν αθξηβήο πξνζδηνξηζκφο ηνπ θαηάιιεινπ ρξφλνπ εθαξκνγήο ηνπο. Γηα ηελ αλαγθαηφηεηα φκσο κηαο επέκβαζεο απαηηείηαη εθηίκεζε ηνπ νηθνλνκηθνχ επηπέδνπ πξνζβνιήο θαζψο επίζεο θαηαγξαθή νξηζκέλσλ θιηκαηνινγηθψλ ζηνηρείσλ. Πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή ζεκαληηθφ ξφιν κπνξεί λα παίμνπλ νη Τπεξεζίεο Γεσξγηθψλ Πξνεηδνπνηήζεσλ.

Ζ βηνινγηθή θαιιηέξγεηα απνηειεί κηα νινθιεξσκέλε πξφηαζε παξαγσγήο, νηθνινγηθνχ πξνζαλαηνιηζκνχ, ζχκθσλα κε ηελ νπνία νη παξάγνληεο πνπ θαζνξίδνπλ ηελ πνζφηεηα θαη πνηφηεηα ησλ παξαγφκελσλ πξντφλησλ αληηκεησπίδνληαη νιηζηηθά. Σν ζχζηεκα απηφ νξγάλσζεο θαη ιεηηνπξγίαο ηεο γεσξγηθήο πξάμεο ζέβεηαη ηε θχζε θαη πξνζπαζεί λα ζπλεξγάδεηαη αξκνληθά καδί ηεο. ΢ηε ινγηθή αθξηβψο απηή εληάζζεηαη ε δηαηήξεζε ηεο κεγαιχηεξεο δπλαηήο πνηθηινκνξθίαο δσηθψλ θαη θπηηθψλ νξγαληζκψλ ζην νηθνζχζηεκα ηεο θαιιηέξγεηαο, ε φζν ην δπλαηφλ ζηελφηεξε αλαθχθισζε ηεο χιεο θαη ε απνθπγή ηεο ρξήζεο ρεκηθψλ ζπλζεηηθψλ ιηπαζκάησλ θαη θπηνθαξκάθσλ.

Δίλαη πιένλ επηηαθηηθή ε αλάγθε ηεο ζηξνθήο πξνο ηηο ελαιιαθηηθέο κνξθέο αληηκεηψπηζεο θαη ηεο νινθιεξσκέλεο δηαρείξηζεο φζνλ αθνξά ηνλ ακπειψλα θαη ηνπο παξάγνληεο πνπ αιιειεπηδξνχλ ζε απηφλ. Ο θαιιηεξγεηήο είλαη ν βαζηθφο παξάγνληαο αιιειεπίδξαζεο κε ην πεξηβάιινλ, ιφγσ ηεο επηπινθήο πνπ δεκηνπξγεί δηαηαξάζζνληαο δηαξθψο ηελ νηθνινγηθή ηζνξξνπία. Θεσξείηαη αλαγθαία ε ζπλερήο ελεκέξσζε ηνπ ηδίνπ απφ ηηο επίθαηξεο θαηλνηνκίεο ζηνλ ηνκέα ηεο βηνινγηθήο πξνζέγγηζεο, πάλσ ζε κεζφδνπο πξφιεςεο θαη πξνζηαζίαο θαζψο θαη ελαιιαθηηθέο κνξθέο πξνζηαζίαο, φπσο ζε θπηνπξνζηαηεπηηθά πξντφληα θαη ζε δηάθνξα εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα γηα ηελ ρξεζηκνπνίεζε λέσλ ζθεπαζκάησλ, πάληα ζθεπηφκελνο ηελ κηθξφηεξε δηαηάξαμε πνπ κπνξεί λα πξνζεγγίζεη ζην πεξηβάιινλ ηεο θαιιηέξγεηαο ηνπ.

~ 50 ~

Δπηπιένλ ε βειηίσζε ησλ γλψζεσλ ηνπ θαιιηεξγεηή θαη ε ζπλερήο βηβιηνγξαθηθή αλαδήηεζε πάλσ ζε πεηξακαηηθέο αλαθνξέο, γεληθά ζην ζχζηεκα ηεο βηνινγηθήο αληηκεηψπηζεο αιιά θαη ζε θάπνηνπο ηνκείο εμεηδηθεπκέλα (φπσο κεκνλσκέλα έληνκα ε ερζξνί), εληζρχεη ην πνζνζηφ απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο αληηκεηψπηζεο. Όηαλ πιένλ ν θαιιηεξγεηήο έρεη αλαπηχμεη ηερλνγλσζία πάλσ ζηε βηνινγία, ζηα ζπκπηψκαηα θαη ζην θχθιν δσήο ηεο πξνζβνιήο, είλαη ηθαλφο λα πξνβιέςεη ηελ θαηάιιειε ζηηγκή πνπ πξέπεη λα επέκβεη θαζψο θαη κε ηα κέζα θπηνπξνζηαζίαο πνπ ζα εθαξκφζεη, γηα ηελ πξφιεςε ηεο δεκηάο. Ζ ρξεζηκνπνίεζε κεζφδσλ γηα ηελ παξαθνινχζεζε ησλ πιεζπζκψλ θαη ηηο δηαθπκάλζεηο απηψλ (αλάινγα κε ηηο θαιιηεξγεηηθέο ηερληθέο θαη ηνπο πεξηβαιινληηθνχο παξάγνληεο πνπ επηθξαηνχλ αλά ρξφληα), κε βάζε πάληα ηελ δηαηήξεζε ηνπ επηπέδνπ νηθνλνκηθήο δεκηάο θαη ηεο νηθνινγηθήο ηζνξξνπίαο, ηειηθψο κεηψλνπλ ην πνζνζηφ ησλ εθαξκνγψλ δηφηη ππάξρεη πξφγξακκα πξνιεπηηθψλ επεκβάζεσλ γηα θάζε έηνο. Οη ηερληθέο πνπ επηθξαηνχλ ηα ηειεπηαία ρξφληα πάλσ ζηε βηνινγηθή θαηαπνιέκεζε ζπλερψο βειηηψλνληαη θαη απμάλνληαη. Έηζη ν θαιιηεξγεηήο έρεη ηελ επθαηξία πεηξακαηηζκνχ κε ελαιιαθηηθά ζπζηήκαηα θπηνπξνζηαζίαο, φπσο ε ρξεζηκνπνίεζε ησλ σθέιηκσλ θπζηθψλ έρζξσλ (παξάζηηα, αξπαθηηθά, παζνγφλα θαη Δληνκνπαζνγφλνη ηνί, βαθηεξία θαη κχθεηεο). Πξψηηζηνο έγθεηηαη ε αλαδήηεζε ησλ ππαξρφλησλ θπζηθψλ έρζξσλ θαη ηπρψλ ε χπαξμε απηψλ ζην ζχζηεκα ηεο θαιιηέξγεηαο. Δλψ είλαη εμίζνπ ζεκαληηθφο θαη ν ηξφπνο ρξεζηκνπνίεζεο απηψλ ψζηε λα κπνξέζνπλ λα θαηαζηνχλ απνηειεζκαηηθνί δηαηεξψληαο παξάιιεια ζηαζεξέο ηηο βηνηηθέο δηαθπκάλζεηο.

Ζ εξγαζία απηή πξαγκαηνπνηήζεθε, ψζηε λα παξνπζηαζηνχλ νη ελαιιαθηηθέο κνξθέο θαηαπνιέκεζεο ηεο επδεκίδαο, κέζα ζην πιαίζην κηαο νινθιεξσκέλεο αληίιεςεο ηεο αληηκεηψπηζεο ζηηο πξνζβνιέο ηνπ εληφκνπ. Παξάιιεια επηζεκάλζεθαλ ηα κέζα πξφγλσζεο θαη πξφιεςεο ηνπ επηπέδνπ ηεο πξνζβνιήο, θαζψο θαη θαιιηεξγεηηθέο θξνληίδεο πνπ επεξεάδνπλ πνηθηινηξφπσο ηελ χπαξμε θαη αλάπηπμε ηνπ εληφκνπ. Δπηπιένλ δφζεθε έκθαζε ζηελ αλάγθε γλψζεο ηεο ηαμηλφκεζεο θαη ηεο βηνινγίαο ηνπ εληφκνπ, κε ζθνπφ ηελ πξφιεςε θαη ηελ έγθαηξε εθαξκνγή ησλ θαηάιιεισλ κεζφδσλ γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο πξνζβνιήο. Σέινο παξνπζηάζηεθαλ θαη ηα κέζα ηεο βηνινγηθήο θαηαπνιέκεζεο ηνπ εληφκνπ, ζε φιν ην θάζκα ηεο πξνζβνιήο, θαζψο θαη ζε επηθείκελεο δεπηεξνγελείο πξνζβνιέο απφ κχθεηεο, πάληα ζην πιαίζην ηεο αληηκεηψπηζεο κε ηηο κηθξφηεξεο δηαηαξαρέο ζην πεξηβάιινλ θαη ηελ νηθνινγηθή ηζνξξνπία.

Δκθαλίδνληαη ινηπφλ απφ ηα πξναλαθεξζέληα νη δπλαηφηεηεο ηεο βηνινγηθήο κεζφδνπ θαη ε ππεξνρή ηεο έλαληη ησλ ζπκβαηηθψλ ζε φινπο ηνπο ηνκείο, αξθεί λα πξαγκαηνπνηείηαη ζηα πιαίζηα πνπ νξίδεηαη.

Δίλαη δχζθνιν λα κπνξέζνπκε λα επηδηνξζψζνπκε ηηο δεκηέο πνπ έρεη πξνθαιέζεη ην γέλνο ησλ αλζξψπσλ ζην πεξηβάιινλ θαη είλαη νπηνπηθφ λα πηζηεχνπκε φηη θάπνηα ζηηγκή ζα γίλεη θάηη ηέηνην. Όκσο είλαη πιένλ απαξαίηεηε ε επαηζζεηνπνίεζε ησλ θαιιηεξγεηψλ θαη ε κεηάβαζε φισλ καο ζε κηα επνρή ρσξίο ρεκηθά θαη επηβιαβή πξντφληα γηα ην πεξηβάιινλ θαη θαηά ζπλέπεηα θαη γηα εκάο, θαζψο θαη λα επαλαπξνζδηνξηζηεί ν ζεβαζκφο πνπ αξκφδεη ζηελ θχζε.

~ 51 ~

ΞΔΝΖ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ

ACTA-ITV, (1980), IPM. Periodic inspections vineyard. Flight. II. Paris, France: Tiller and Co., Issoudum.

Addante R., Moleas T., Ranieri G., (2003), Preliminary investigations on the interaction between spiders (Araneae) and grapevine moth (Lobesia botrana) populations in Apulian vineyards, Integrated Protection and Production in Viticulture, IOBC/wprs Bulletin Vol. 26 (8) 2003,pp. 111 - 115

Anagnou-Veroniki, M. and Kontodimas, D.C., (2003). Laboratory tests of the effect of Bacillus thuringiensis on grape berry moth Lobesia botrana (Lepidoptera: Tortricidae) and on the pseudococcids‘ predator Nephus includens (Coleoptera: Coccinellidae). IOBC/WPRS Bulletin, 26(8): 117-119.

Arn H, Rauscher S, Guerin P, Buser HR, (1988), Sex pheromone blends of three tortricid pests in European vineyards. Agriculture, Ecosystems and Environment, 21(1-2):111-117

Bagnoli B. and Lucchi A. , (2001-2002), European grapevine moth control in a Chianti vineyard by mating disruption technique, Firenze and Pisa, Italia.

Basler P, Boller E, (1976). The grape in eastern Switzerland: II, On the importance of Heuwurms. Swiss Journal of fruit and viticulture, 112:74-79.

Baumgartner J, Baronio P, (1989). Phenological model of the flight of Lobesia botrana Den. & Schiff. (Lepidoptera, Tortricidae) in relation to the environmental conditions of Emilia-Romagna. Bulletin of the Institute of Entomology "Guido Grandi" of the University of Bologna University, 43:157-170

Bessis R, (1972). Studies in scanning electron microscopy of the relationship between host and parasite the case of the gray porriture. Proceedings of the Academy of Sciences of Paris (series D) 274:1911-1914.

Bergougnoux P, (1988). Population dynamics of Lobesia botrana in a vineyard Beaumes Venice (Vaucluse). Comparative study of the thermal factor on the emergence and oviposition in abreeding population and a natural population. Marseille, France: Memory DEA from the University of Marseille.

Bovey P, (1966). Tortricoidea superfamily. In: Balachowsky AS, ed. Applied Entomology of Agriculture Vol. 2 (1). Paris, France: Masson et Cie., 859-887.

Bourtzis K. and O‘Neill S.L. (1998). Wolbachia infections and arthropod reproduction. Bioscience 48: 287-293.

Bravo, A., S. Sarabia, L. Lopez, H. Ontiveros, C. Abarca, A. Ortiz, M. Ortiz, L. Lina, F. J. Villalobos, G. Pena, M. E. Nunez-Valdez, M. Soberon, and R. Quintero. (1998). ~ 52 ~

Characterization of cry genes in a Mexican Bacillus thuringiensis strain collection. Appl. Environ. Microbiol. 64:4965-4972.

Buser HR, Rauscher S, Arn H, (1974). Sex pheromones of Lobesia botrana. E7 Z9 dodecadienyl-acetate in the female grape vine moth. Journal of chemical sciences, 29:731-783.

Caffarelli V, Vita G, (1988). Heat accumulation for timing grapevine moth control measures. Bulletin SROP, 11 (2):24-26

Castaneda O., (1990). Studies on the parasitism of the grape berry by egg parasitoids of the genus Trichogramma. PhD Thesis. FAGeisenheim, Univ. Hohenheim, 111 pp..

Chaboussou F, Carles JP, (1962). Observations on the trapping of male sexual moth (Lobesia botrana). Journal of Agricultural and Applied Zoology, 61:8198.

Charmillot PJ, Pasquier D, Scalco A, Alipaz NJ, (1995). Six years of control of the vine and grape moths by mating disruption with a reduced density of dispensers. Swiss Journal of Viticulture and Arboriculture Horticulture, 27 (1) :7-12

Charmillot P.J., Pasquier D., Verdun C. , (2001-2002), Mating disruption using ISONET dispensers to control grape moths, Swiss Federal Research Station for Plant Production of Changins, CH-1260 Nyon, Switzerland

Chkhubianishvili TsA, Malaniya IG, (1986). Granulosis virus against the European grape moth. Zashchita Rastenii, 5:33

Coracini, M. (2004). Attraction of codling moth males to apple volatiles. Entomol. Exp. Appl. 110: 1-10.

Coscolla R., (1997). Cluster moth vine (Lobesia botrana Den., And Schiff.). Valencia, Spain: Generalitat Valencia, Consejerfa of Agriculture, Fisheries and Food.

Coscolla R, (1980). Study population, ecological and economic Moth Vine Cluster Lobesia botrana Den. & Schiff. in the province of Valencia. Approach control system directed. Valencia, Spain: PhD from the School of Agricultural Engineering of the Polytechnic University of Valencia.

Coscollá R, Sanchez J, Beltran V, (1986). Preliminary study on the mortality of eggs of Lobesia botrana Den. &Schiff. caused by high temperatures and low relative humidities in the laboratory. Bulletin of Plant, Pest, 12 (1) :3-7

Cravedi P, Mazzoni E, (1990). Heat sums for forecasting the emergence of Lobesia botrana Den. & Schiff. (Lepidoptera, Tortricidae). Redia, 73(1):17-40

~ 53 ~

Dvora, G., T. Zahavi, L. Anshelevich, M. Harel, S. Ovadia. E. Dunkelblum and A. Rachel Harari. (2005). Mating disruption of Lobesia botrana (Lepidoptera: 8th Session: Biological, Biotechnology and Other Methods of Response :245)

Fantersmissen N., (1999) "Fertilization in organic cultivation", period. ΓΗΩ,, No. 12..

Feytaud J., (1924). Notes on the biological to the grapes (Cochylis and Eudemis). Journal of Agricultural and Applied Zoology, special issue, 36 pp.

Filip I., (1986). Breeding zones of the grape moth (Lobesia botrana Den & Schiff) in Romania. Problems Plant Protection, 14 (1) :25-30

Friedrich L., Schirra Κ.J, (2001), Mating disruption of Lobesia botrana (Lepidoptera: Tortricidae) in vineyards with very high population densities, Pheromones for Insect Control in Orchards and Vineyards Vol. 24, pp. 75-79

Gabel B, (1989). Setting the threshold of harmfulness of moth caterpillars of the cluster premiFre generation. Plant defense, 259:17-20.

Gabel B, Mocko V, (1984). Temporal analysis of fertilization in the field population of the grape berry moth, Lobesia botrana Den. et Schiff. (Lep., Tortricidae). Journal of Applied Entomology, 98 (4) :380-389

Gabel B, Mocko V, (1986). A functional simulation of European vine moth Lobesia botrana Den. et Schiff.(Lep., Tortricidae) population development. Journal of Applied Entomology, 101(2):121-127

Gabel B, Roehrich R, (1990). Action exhibitions at different temperatures on diapausing pupae of Lobesia botrana Den. and Schiff. Colloquia INRA, 52:57-60.

Gabel B, Roehrich R, (1995). Sensitivity of grapevine phenological stages to larvae of European grapevine moth, Lobesia botrana Den. et Schiff. (Lep., Tortricidae). Journal of Applied Entomology, 119(2):127-130

Gaston AR, Shorey HH, Saario CA, (1967). Insect population control by the use of sex pheromones to inhibit orientation between sexes. Nature, 213:1155.

Guennelon C, D'Arcier F, Trincal J, (1975). Description of mass rearing the vine Tortricid on an artificial medium (Lobesia botrana Schiff, Lepidoptera, Tortricidae). Journal of Zoology, Animal Ecology, 7 (3): 295-309

Guennelon C, Sender C, d'Arcier F, Audemard H, (1970). Development of an artificial medium for rearing larvae in the laboratory of the European grapevine moth Lobesia botrana Den. and Schiff. (Lepidoptera: Tortricidae). Journal of Zoology, Animal Ecology, 2:51-77.

~ 54 ~

Hassan, S.A. (1990). A simple method to select effective Trichogramma strains for use in biological control. Trichogramma and other egg parasitoids. The Colloquies 1'INRA 56, 201-204.

Hassan S.A., (1994). Strategies to select Trichogramma species for use in biological control. In: E. Wajnberg and S.A. Hassan (eds.), Biological control with egg parasitoids. CAB International, Wallingford, U.K., pp.55-71.

Hassan S.A., Koch F., Neuffer G., (1984). European corn borer control with Trichogramma. Ang science the series of the Ministry of EL and F. Farmer -. Verlag, Münster. 35 S.

Hoffmann M.P., Frodsham A.C., (1993). Natural enemies of vegetable insect pests. Cornell Cooperative Extension Manual, 63 pp.

Hoffmann M.P., Walker D.L., Shelton A.M., (1995). Biology of Trichogramma ostriniae (Hymenoptera: Trichogrammatidae) reared on Ostriniae nubilalis (Lepidoptera: Pyralidae) and survey for additional hosts. Entomophaga. 40, 387-402.

Hofman, Kopfer, Werner (1995), Ακπεινπξγηα, Δθδφζεηο ΦΤΥΑΛΟ΢

Ibarra, J. E., M. C. del Rincon, S. Orduz, D. Noriega, G. Benintende, R. Monnerat, L. Regis, C. M. F. de Kara, K. and Tschorsnig, H.-P. (2002). Host catalogue for the Turkish Tachinidae (Diptera). Journal of Applied Entomology 127: 465–476.

Kontodimas, D.C., Anastasopoulou, O., and Anagnou-Veroniki, M., (2005). Efficacy of Bacillus thuringiensis and azadirachtin compounds against Lobesia botrana (Denis & Schiffermüller) (Lepidoptera, Tortricidae). International Symposium on Organic Agriculture in the Mediterranean – Problems and Perspectives. Chania, Crete, Greece, November 9-11, 2005.

Langcake P, (1981). Disease resistance of Vitis spp. and the production of the stress metabolites resveratrol, epsilon -viniferin, alpha -viniferin and pterostilbene. Physiological Plant Pathology, 18(2):213-226

Luciano, P., Delrio, G. and Prota, R. (1988). Observations on populations of European grapevine moth (Den. & Schiff.) Gnidium of Daphne L. in Sardinia. Acts XV Congrezio National Entomology, L'Aquila, 1988: 543-548.

Maceljiski, M.and Korunic, Z. (1972). The Effectiveness against Stored-Product Insects of Inert Dusts, Insect Pathogens, Temperature and Humidity. Final Report, Zagreb, Croatia, pp 151.

Maison, P., Pargade P. (1967). Sexual trapping of moth in the service of agricultural warning. Phytoma, 190:9-13.

~ 55 ~

Mansour, F. (1987): Spiders in sprayed and unsprayed cotton fields in Israel, their interactions with cotton pests and their importance as predators of the Egyptian cotton leaf worm, Spodoptera littoralis. – Phytoparasitica 15 (1): 31-41.

Marchal P, (1912). Report on the work done by the research mission of the moth and the moth. Paris, France: Librairie Polytechnique, Paris and LiFge.

Marchesini, E. & Della Monta, L.D. (1994): Observations on natural enemies of Lobesia botrana (Den. & Schiff.) (Lepidoptera, Tortricidae) in Venetian vineyards. Boll. Zool.agr. Bachic. 26 (2): 201-230.

Martínez, C., M. Porcar, A. López, I. Ruiz de Escudero, F. J. Pérez-Llarena, and P. Caballero. (2004). Characterization of a Bacillus thuringiensis strain with a broad spectrum of activity against lepidopteran insects. Entomol. Exp. Appl. 111:71-77.

Mayer, K. (1955). The Trichogramma problem. Nachrichtenbl. Dtsch. Schutzd plants. 8 (7), 131-133.

Mayer, K. (1960). Behavioral studies with egg parasites of the genus Trichogramma (Hym., Chalcidoidea). Mitt BBA 100, 3-10.

Mian, L.S. and Mulla, M.S. (1982). Residual activity on insect growth regulators against stored – product beetles in grain commodities. Journal of Economic Entomology 69: 479-480.

Mills, N.J. (2002). Parasitoid interactions and biological control. 1st International Symposium on Biological Control of Arthropods Honolulu, Hawaii, USA, January 14- 18, 2002.

Moreau J.P., (1965). Behavior towards visa-vis the cluster of grapes and various artificial feeding trials. Journal of Agricultural and Applied Zoology, 64:1316.

Moreau, J.P., Villemant, C.b, Benrey, B.c, Thiéry, D.d, (2010). Species diversity of larval parasitoids of the European grapevine moth (Lobesia botrana, Lepidoptera: Tortricidae): The influence of region and cultivar, Biological Control, Volume 54, Issue 3, September 2010, Pages 300-306

Nansen, C. (2007). Effects of sex pheromone in electrostatic powder on mating behavior by Lobesia botrana males. J. Appl. Entomol. 131: 303-310.

Oberländer, Ζ., Silhaek, DL, Shayya, Δ. θαη Isayya, Η. (1997). Current status and future prospects of the use of insect growth regulators for control of stored product insects. Journal of Stored Product Pests. 33 (1): 1-6.

Oliveira, H. Lanz, M. H. Rodriguez, J. Sanchez, G. Pena, and A. Bravo. (2003). Diversity of Bacillus thuringiensis strains from Latin America with insecticidal activity against different mosquito species. Appl. Environ. Microbiol. 69:5269-5274. ~ 56 ~

Pezet R, Pont V, (1986). Floral infection and latency of Botrytis cinerea in grape clusters of Vitis vinifera (var.Gamay). Swiss Journal of Viticulture, Arboriculture and Horticulture, 18(5):317-322

Pezet R, Pont V, (1988). Antifungal activity in Vitis vinifera grapes: effects of organic acids and pterostilbene. Swiss Journal of Viticulture, Arboriculture and Horticulture, 20(5):303-309

Pinto J.D., Stouthamer R., (1994). Systematics of the Trichogramatidae with emphasis on Trichogramma.( eds.) In: Wajnberg, E. and S.A.Hassan, Biological Control with Egg Parasitoids. CAB, 1- 36.

Pizzol, J.a , Desneux, N.a, Wajnberg, E.a, Thiéry, D.b, (2012), Parasitoid and host egg ages have independent impact on various biological traits in a Trichogramma species, Journal of Pest Science, Pages 1-8

Polis, G.A. and R.D. Holt. (1992). Intraguild Predation - the Dynamics of Complex Trophic Interactions. Trends Ecol. Evol. 7: 151-154.

Reda A. I., (2004), Biological control of grape berry moths Eupoecilia ambiguella Hb. and Lobesia botrana Schiff. (Lepidoptera: Tortricidae) by using egg parasitoids of the genus Trichogramma, Institute of Phytopathology and Applied Zoology, Justus Liebig University of Giessen, Germany

Rodionov Z.S., (1945). Pest of vines in the Turkmen SSR. (English abstract in Rev. Appl. Entomol.)

Roehrich R, (1964). A comparative study of the sensitivity of three Lepidoptera (Tortricoidea) to Bacillus thuringiensis Berliner. Journal of Insect Pathology, 6:186- 197.

Roehrich R, (1967). Sensitivity caterpillars Tortricidae action has associated a crystal toxin thermostable Bacillus thuringiensis Berliner, I. Serotype Phytiatry Phytopharmacology, 16:91-95.

Roehrich R, (1967). Rearing caterpillars of the moth (Lobesia botrana Schiff.) On natural food alternatives. Journal of Agricultural and Applied Zoology, 66:111-115.

Roehrich R, (1968). Testing vine various products based on Bacillus thuringiensis Berliner against the European grapevine moth (Lobesia botrana Schiff). Journal of Agricultural and Applied Zoology, 67:68

Roehrich R., (1969). Diapause of the European grapevine moth Lobesia botrana Schiff (Lep.: Tortricidae): induction and disposal. Journal of Zoology, Animal Ecology, 1:419? 431.

~ 57 ~

Roehrich R, (1970). Testing of two commercial products based on Bacillus thuringiensis for the protection of the vine against the moth (Lobesia botrana Schiff). Journal of Agricultural Zoology and Plant Pathology,69:73-78.

Roehrich R, (1978). Research on the harmfulness of Eupoecilia ambiguella Hb. and Lobesia botrana Den. and Schiff. Plant defense, 191:106-124.

Roehrich R, Boller E, (1991). Tortricids in vineyards. In: Van der Geest LPS and Evenhuis HH, eds. Tortricids pests their biology natural enemies and control. Amsterdam, The Netherlands: Elsevier, 507-514.

Roehrich R, Carles JP, (1977). Disturbances in reproduction Lobesia botrana Schiff. (Lepidoptera: Tortricidae) induced by the presence of the sex pheromone of synthFse. Proceedings of the Academy des Sciences de Paris (series D), 285:237-239.

Roehrich R, Carles JP, (1982). Test of mating disruption in a vineyard against the vine moth Lobesia botrana Schiff. The chemical mediators acting on insect behavior. International Symposium. Versailles, 16-20 November 1981. Paris, France: Institut National de la Recherche Agronomique, 365-371

Roehrich R, Carles JP, Dreuilhe A, Vonderheyden F, (1983). Captures of Lobesia botrana Den. & Schiff. (Lepidoptera, Tortricidae) in sex traps in relation to the dosage of pheromone in the dispenser. Agronomie, 3 (9):925-929

Roehrich R, Carles JP, Durand H, Tymen JL, (1986). Relation between the number of males of the vine tortricid, Lobesia botrana Den. & Schiff. (Lepid., Tortricidae), captured by two doses of pheromone, and the level of larval populations in the trapping plots. Agronomie, 6(5):447-452

Roehrich R, Carles JP, Tresor C, (1977). Preliminary test for protecting vineyards against Lobesia botrana Schiff. by means of the synthetic sex pheromone (disorientation method). Journal of Agricultural Zoology and Vegetable Pathology, 76(1):25-36

Roehrich R, Carles JP, Tresor C, Vathaire MAde, (1979). 'Sexual confusion' test against the vine moths Lobesia botrana Den. et Schiff. and Eupoecilia ambiguella Tr. Journal of Zoology, Animal Ecology, 11(4):659-675

Roelofs W, Kochansky J, Carde R, Arn H, Rauscher S, (1973). Sex attractant of the grape vine moth, Lobesia botrana. Releases of the Swiss Entomological Society, 46 (1/2) :71-73

Roehrich R, Schmitz V, (1992). The attraction of males for mated females of the grape moth Lobesia botrana Den. and Schif. (Lepidoptera, Tortricidae). Bulletin of the Entomological Society of France,97(1):75-81

~ 58 ~

Ruiz I.,Estela A.,Escriche B., Caballero P., (2007), Potential of the Bacillus thuringiensis Toxin Reservoir for the Control of Lobesia botrana (Lepidoptera: Tortricidae), a Major Pest of Grape Plants, Appl Environ Microbiol. January; 73(1): 337–340.

Salt G.(1937). Experimental studies in insect parasitism. V: The sense caused by Trichogramma to distinguish between parasitized and unparasitized hosts. Proc.R. Soc., Lond. B 122, 57-75.

Salt G. (1940). Experimental studies in insect parasitism. VII: The effect of different hosts on the parasite Trichogramma evanescens Westw. (Hym., Chalcidoidea). Proc.R. Soc., Lond. A 15, 81-95.

Schieferdecker H.(1970). On the state of research in Trichogramma Europe and its other tasks. Tagungsber. Dtsch. Academic and economic swiss., Berlin 110, 137-175.

Schmid A, (1978). 1977 to cluster in Suisse Romande. In: Integrated Pest Management in Viticulture. Zaragoza,Spain: IOBC Technical Report.

Schmitz, V., Roehrich, R. & Stockel, J. (1995): Distribution mechanisms of pheromone communication in the European grape moth Lobesia botrana Den. & Schiff. (Lep., Tortricidae) II. Influence of the population density and the distance between insects for males to detect the females in atmosphere impregnated by pheromone. – J. Appl. Ent. 119: 303-308.

Shahini, S.a, Kullaj, E.b , Çakalli, A.c, Çakalli, M.d, Lazarevska, S.e, Pfeiffer, D.G.f, Gumeni, F.g, (2010), Population dynamics and biological control of European grapevine moth (Lobesia botrana: Lepidoptera: Tortricidae) in Albania using different strains of Bacillus thuringiensis, International Journal of Pest Management , Volume 56, Issue 3, July 2010, Pages 281-286

Shirra, K.J. & Louis, F. (1998): Occurrence of beneficial organisms in pheromone treated vineyards. IOBC/wprs Bull. 21 (2): 67-69.

Smith S.M., (1996). Biological control with Trichogramma: advances, successes and potential of their use. Annu. Rev. Entomol. 41: 375-406.

Stockel JP, Schmitz V, Lecharpentier P, Roehrich R, Neumann U, Torres-Vila M, (1992). Three years experience in the control of the grape moth Lobesia botrana using mating disruption in a Bordeaux vineyard. Bulletin OILB/SROP, 15(5):117-120

Strand M.R. (1986). The physiological interactions of parasitoids with their hosts and their influence on reproductive strategies. In: J. Waage and D. Greathead (eds.), Insect parasitoids, Academic Press, London, pp. 97-136.

~ 59 ~

Thiéry D., Yoshida T., Guisset M., (2006). Phytomyptera nigrina (Meigen), a parasite of first generation European grapevine moth larvae in several vineyards in the Roussillon area

Thiéry, D., Xuereb, A., Villemant, C., Sentenac, G., Delbac, L. & Kuntzman, P. (2001): Budworm larval parasites vineyard: overview of some species in three French wine regions. IOBC / WPRS Bull. 24 (7): 135-142.

Thiéry D. and Xuereb A., (2000—2001), Relative abundance of several larval parasitoids of Lobesia botrana on different varieties of grapes, Institut National de la Recherche Agronomique, UMR INRA-ENITAB de Santé Végétale, BP 81, 33883 Villenave d‘Ornon Cedex, France

Torres-Vila LM, (1995). Biotic potential regulatory factors and polyandry in the moth Cluster vine Lobesia botrana Den. and Schiff., (Lepidoptera: Tortricidae). Madrid, Spain: PhD at the School of Agricultural Engineering of the Polytechnic University of Madrid.

Torres-Vila LM., (1996). Temperature effect on the development preimaginal biotic potential of the Cluster moth vine, Lobesia botrana Den. and Schiff. (1775) (Lepidoptera: Torticidae). SHILAP Lepidopterologfa Journal, 24:197-206.

Torres-Vila L.M., Schmitz V., Stockel J., (1992). Effect of the phenological stage and of grape cultivar on the establishment and survival of the first generation of larvae of the grape vine moth Lobesia botrana Den. and Schiff. (Lepidoptera; Tortricidae). Bulletin of Plant, Pest,18(4):755-764.

Torres-Vila LM, Oustry L, Schmitz V, Roehrich R, Stockel J, (1993). Action of relative humidity and temperature fluctuation on non-diapausing pupae of the grape vine moth Lobesia botrana Den. & Schiff. (Lepidoptera: Tortricidae). Bulletin of Plant, Pest,19(1):79-93

Torres-Vila LM, Stockel J, Roehrich R, (1995). The reproductive potential and associated biotic variables in the male of the European vine moth Lobesia botrana. Entomologia Experimentalis et Applicata, 77(1):105-119

Torres-Vila LM, Stockel J, Lecharpentier P, (1996). A melanic form of the European grape vine moth, Lobesia botrana Den and Schiff (Lepidoptera, Tortricidae), and its genetic basis. Agronomie, 16(6):391-397; 18 ref.

Torres-Vila LM, Stockel J, Bielza P, Lacasa A, (1996)a. Effect of diapause and the cocoon of the potential biotic grape moth Lobesia botrana Den. and Schiff. (Lepidoptera: Tortricidae). Health bulletin Plant Pests, 22:27-36.

~ 60 ~

Torres-Vila LM, Stockel J, Rodriguez-Molina MC, (1996)c. Effect of Water on the unavailability biotic potential of grape moth Lobesia botrana Den. and. Schiff. (Lepidoptera: Tortricidae). bulletin of Plant, Pest, 22:443-449.

Torres-Vila LM, Stockel J, Rodríguez-Molina MC, (1997). Physiological factors regulating polyandry in Lobesia botrana (Lepidoptera: Tortricidae). Physiological Entomology, 22(4):387-393; 46 ref.

Torres-Vila LM, Stockel J, Lecharpentier P, Rodrfguez-Molina MC, (1997). Artificial selection in pheromone permeated air increases mating ability of the European grape vine moth Lobesia botrana (Lep., Tortricidae). Journal of Applied Entomology, 121(4):189-194; 40 ref.

Torres-Vila LM, Stockel J, Roehrich R, Rodrfguez-Molina MC, (1997). The relation between dispersal and survival of Lobesia botrana larvae and their density in vine inflorescences. Entomologia Experimentalis et Applicata, 84(2):109-114; 22 ref.

Touzeau J Vonderheyden F, (1968). The semi-industrial farming Leafrollers cluster for the sexual trapping. Phytoma, 198:25-30.

Touzeau, J, (1981). Modeling the evolution of the grapevine moth to the Midi Pyrénées region. Bollettino di e di Agraria Zoologia Bachicoltura (series II), 16:2628.

Varela L.G., Cooper L.M., Bentley W.J., Smith R.J.,(2010), Degree-day accumulations used to time insecticide treatments to control 1st generation European grapevine moth. University of California Cooperative Extension

Viggiani G., Jesu R., (2002), Preliminary notes on the biodiversity of egg parasitoids (Hymenoptera: Mymaridae and Trichogrammatidae) in vineyards of Southern Italy, Integrated Protection and Production in Viticulture IOBC/wprs Bulletin Vol. 26 (8) 2003 pp. 217 - 220

Voegele J., Waage J., van Lenteren J.C., (1988). Trichogramma and Other Egg Parasites. 2nd Int. Symp. on Trichogramma, Guangzhou, PR China. Paris: Les Colloques de l’INRA 43, 644 pp.

Wise D.H. (1993): Spiders in ecological webs. – Cambridge University Press, Cambridge, UK

Wuhrer B.G., (1996). Selection of effective strains of Trichogramma (Hymenoptera, Trichogrammatidae) to control lepidopterous in tropical horticulture. Ph.D Thesis, Department of Biology at the Technical University of Darmstadt. 127pp.

~ 61 ~

ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ

Αλησλφπνπινο Γ., (2008), Βηνινγηθε θαηαπνιεκεζε αζζελεησλ θαη ερζξσλ ζηνπο ακπεισλεο, Αζζελεηεο θαη Εηδαληα ηεο Ακπεινπ.

Γεσξγηιαο Θ., 25/01/2010, Δπδεκηδα ηεο ακπεινπ (lobesia botrana), αξζξν ζην ηληεξλεη

Γηαλλνπνιίηεο Κ., (1998) ―Σα δηδάληα θαη ε αληηκεηψπηζή ηνπο ζηνλ ακπειψλα‖, πεξηνδ. Γεσξγία Κηελνηξνθία, ηεχρνο 10/1998.

Δπηηξνπαθεο Σ., Βηνινγηθε Γεσξγηα, Δθδνζεηο : Βηβιηνεθδνηηθε

Εαξηαινχδεο Ε.Γ., Αλάζζεο Η.Δ., Καξηψηνγινπ Ζ.Λ., (1997). Δθαξκνγή ελφο πξνγξάκκαηνο θαηαπνιέκεζεο ηνπ Lobesia botrana ζηε ΢άκν, κε βάζε ηε κέζνδν ηεο παξεκπφδηζεο ησλ ζπδεχμεσλ, Πρακηικά ΣΤ ΄Πανελλήνιοσ Δνηομολογικού Σσνεδρίοσ, Υαληά, 31 Οθη. – 3 Ννεκβ. 1995, ζει. 459-469.

Θνπθεο Γ., (2010), Αξρεο δηαηεξεζεο βηνινγηθνπ ακπεισλα, Τπνπξγεην Γεσξγηαο, Φπζηθσλ Πνξσλ θαη Πεξηβαιινληνο, Κιαδνο Ακπεινπξγηαο-Οηλνινγηαο, Λεπθσζηα- Κππξνο, Δθδνζε 5ε

Κακπνπξάθε Δ., Βαζηιείνπ Α., (1996) ―Δδαθνθάιπςε ζε ζπζηήκαηα νηθνινγηθήο παξαγσγήο ακπεινθνκηθψλ πξνίφλησλ‖, Πρακη. 2οσ Πανελλήνιοσ Σσνεδρίοσ Βιολογικής Γεωργίας, Σξίπνιε.

Κνληνδεκαο Γ., Μεληε Υ., Υξεζε εληνκνπαζνγνλσλ κηθξννξγαληζκσλ γηα ηελ αληηκεησπηζε ησλ εληνκσλ ερζξσλ ησλ θαιιηεξγεησλ, Μπενακειο Φσηοπαθολογικο Ινζηιηοσηο

Κνληνδεκαο Γ.Υ., Κνξθαο Ζ., Γαξπθαιε Δ., Παιακηδαο Γ., Μπαληιαο Γ., Δξγαζηεξηαθή αμηνιφγεζε εληνκνπαζνγφλσλ κπθήησλ έλαληη ηεο επδεκίδαο ηεο ακπέινπ, Μπενάκειο Φσηοπαθολογικό Ινζηιηούηο, Σερλνινγηθφ Δθπαηδεπηηθφ Ίδξπκα Αζήλαο

Κνπθνπβηλνπ Α., (2010), Βηνινγηθε θαιιηεξγεηα ακπειηνπ ζηε Θεβα, Πηστιακη εργαζια, ΑΣΔΗ Θεζζαινληθεο

Μνζρνο Θ., ΢νπιησηεο Υ., Βξνπκαο Σ., Καπνζαλαζε Β., (2004), Διεγρνο ηεο επδεκηδαο (Lobesia botrana) ζηελ Διιαδα κε ηελ κεζνδν ηεο δηαηαξαμεο ηεο ζπδεπμεο: Μηα ηξηεηεο κειεηε, Phytoparasitica , Σνκνο 32, Δλζεκα 1, ζει. 83-96,

Μπξνχκαο Θ., ΢νπιηψηεο Κ., Σζνπξγηάλλε Α., (1994). Απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ Fenoxycarb θαη Bacillus thuringiensis ελαληίνλ ηεο επδεκίδαο ηνπ ακπειηνχ Lobesia botrana Den. and Schiff. Πξαθηηθά Γ΄ Πανελλήνιοσ Δνηομολογικού Σσνεδρίοσ, Βφινο, Οθη. 1991, ζει. 439-447.

~ 62 ~

Μπξνχκαο Θ., ΢νπιηψηεο Κ., Μφζρνο Θ., Σζνχξγηαλλε Α., (1995). Καηαπνιέκεζε ηεο επδεκίδαο ηεο ακπέινπ Lobesia botrana Den. and Schiff. κε παξαζθεπάζκαηα ηνπ Bacillus thuringiensis θαη εθιεθηηθά εληνκνθηφλα. Πρακηικά 5οσ Πανελλήνιοσ Δνηομολογικού Σσνεδρίοσ, ζει. 121-129.

Μπξνπθαο Γ., Κσβαηνο Γ., (2012), Οινθιεξσκελε θαηαπνιεκεζε ερζξσλ ησλ θαιιηεξγεησλ, AGROTICA

Μπισλάο Π.Γ., ΢αβνπνχινπ-΢νπιηάλε Μ., ΢ηαπξίδεο Γ.Γ., (1999). Πξφβιεςε ηεο πηήζεο ηνπ εληφκνπ Lobesia botrana (Lepidoptera: Tortricidae) κε βάζε ηελ άζξνηζε εκεξνβαζκψλ. Πρακηικά 7οσ Πανελλήνιοσ Δνηομολογικού Σσνεδρίοσ, Καβάια 21-24 Οθη. 1987, ζει. 134-138.

Ναβξνδηδεο Δ., Βαξζνινκαηνπ Α., Payne C., Ζ ζπγρπζε ηνπ θπιινπ κε εμαηκεζηεξεο Exosex ζηελ αληηκεησπηζε ηεο επδεκηδαο ηεο ακπεινπ Lobesia botrana

Πεξδηθεο Γ., Αιεμαλδξαθεο Β., Λπθνπξεζεο Γ. Βηνινγηθε αληηκεησπηζε επηβιαβσλ εληνκσλ, Γεωπονικο Πανεπηζηημιο Αθηνων Δργαζηηριο Δνηομολογιας,

Ρoδηηάθεο Ν. Δ., (2002), Ξεληζηέο ηεο επδεκίδαο ηνπ ακπειηνχ, Lobesia botrana Den. & Schiff. (Lepidoptera: Tortricidae) ζηε Κξήηε, ΔΘ.Ι.ΑΓ.Δ

Ρνδηηαθεο Ν.Δ., (1986). Απνηειεζκαηηθνηεηα ηνπ Bacillus thuringiensis var. kurstaki ζηελ αληηκεησπηζε ηεο Lobesia botrana Den. and Shiff. (Lepidoptera, Tortricidae) ζε ζπλζεθεο εξγαζηεξηνπ θαη αγξνπ ζηελ Κξεηε, Δλληνικη Δνηομολογια 4:31-35

΢αβνπνπινπ-΢νπιηαλε Μ., Σδαλαθαθεο Μ.Δ., (1987), ΢πγθξηζε ινπινπδησλ θαη θπιισλ ηεο ειηαο θαη ηνπ ακπειηνπ γηα ηξνθε ζηηο πξνλπκθεο ηεο Lobesia botrana. ΢ην Cavalloro R, αξζξν : Influence of Environmental Factors on the Control of Grape Pest, Diseases and Weeds. Rotterdam, Οιιαλδηα: Δπηηξνπε Δπξσπαηθσλ Κνηλνηεησλ.

΢αβνπνπινπ-΢νπιηαλε Μ., Σδαλαθαθεο Μ.Δ., ΢ηαπξηδεο Γ.Γ., (1990), Α λαπηπμε θαη αλαπαξαγσγε ηεο Lobesia botrana παλσ ζε ηαμηαλζηεο ακπειηνπ θαη ειηαο, Δλληνικη Δνηομολογια, 8:29-35

΢αβνπνπινπ-΢νπιηαλε Μ., Σδαλαθαθεο Μ.Δ., (1988), Αλαπηπμε ηεο Lobesia botrana (Lepidoptera: Tortricidae) ζε ζηαθπιηα πξνζβεβιεκελα απν ην κπθεηα Botrytis cinerea. Environmental Entomology, 17(1):1-6

Σδαλαθαθεο Μ.Δ., ΢αβνπνπινπ-΢νπιηαλε Μ., (1973), Σερληηεο ηξνθεο γηα ηηο πξνλπκθεο ηεο Lobesia botrana (Lepidoptera:Tortricidae), Annals of the Entomological Society of America, 66:470-471.

~ 63 ~

Σδαλαθαθεο Μ.Δ., ΢αβνπνπινπ-΢νπιηαλε Μ., Οπζηαπαζζηδεο Γ.΢., Βεξξαο ΢., Υαηδεεκκαλνπει Ζ., (1988). Πξφθιεζε ιήζαξγνπ ζηελ Lobesia botrana κε ζπλζήθεο καθξάο κέξαο θαη πςειέο ζεξκνθξαζίεο. Entomologia Hellenica, 6:7-10.

Σζηηζηπεο Α., Γηαηξνπνπινο Κ., Παπαζαλαζηνπ Δ., Πεθα Α., Γιηαηεο Α., Παξαγηνπηζηθνο Α., Μαξγαξηηνπνπινο Σ., Εαξπαο Κ., (1992-1997), Διεγρνο ηνπ εληνκνπ Lobesia botrana (Lepidoptera: Tortricidae) κε ηελ κεζνδν ηεο ζπγρπζεο ηεο ζπδεπμεο ζε 2 ακπεισλεο ηεο θεληξηθεο Διιαδαο.

~ 64 ~