PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA

NA ŚRODOWISKO

PLANU URZĄDZENIA LASU NA LATA 2010 – 2019

NADLEŚNICTWO BARTOSZYCE RDLP W OLSZTYNIE

OLSZTYN 2010 Na okładce wykorzystano fotografię z publikacji autorstwa S. Dąbrowskiego, B. Polakowskiego i L. Wołosa pt.: „ Obszary chronione i pomniki przyrody województwa warmińskomazurskiego” (Olsztyn 1999).

Spis treści 1. STRESZCZENIE ...... 7 2. INFORMACJE OGÓLNE ...... 9 2.1. Podstawy formalno prawne, zakres i cel prognozy ...... 9 2.2. Główne cele i zawartość projektu planu urządzenia lasu ...... 11 2.3. Powiązanie projektu planu urządzenia lasu z innymi dokumentami ...... 13 2.4. Powiązanie projektu planu urządzenia lasu z innymi przedsięwzięciami, dla których sporządzono oceny oddziaływania na środowisko...... 15 2.5. Metody zastosowane przy sporządzeniu prognozy ...... 15 2.6. Metody i częstotliwość monitoringu wykonywania zadań zawartych w planach urządzenia lasu ...... 16 2.7. Informacje o moŜliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko ...... 16 3.1. Stan środowiska ...... 17 3.1.1. Ogólna charakterystyka nadleśnictwa ...... 17 3.1.2. Klimat...... 19 3.1.3. Gleby ...... 20 3.1.4. Wody zasoby, jakość ...... 21 3.2. Stan środowiska na gruntach nadleśnictwa ...... 23 3.2.1. RóŜnorodność siedlisk ...... 23 3.2.2. Charakterystyka drzewostanów ...... 26 3.2.3. ZagroŜenia środowiska leśnego ...... 32 3.2.4. Potencjalne zmiany w przypadku braku realizacji planów urządzenia lasu ...... 35 3.3. Obiekty podlegające ochronie...... 36 3.3.1. Istniejące formy ochrony przyrody w zasięgu nadleśnictwa ...... 37 3.3.2. Obszary Natura 2000 w zasięgu nadleśnictwa ...... 40 3.3.3. Inne lasy chronione ...... 43 3.3.4. Walory historyczno kulturowe ...... 44 3.4. Istniejące problemy ochrony środowiska ...... 44 3.5. Cele i metody ochrony środowiska ...... 46 4. PRZEWIDYWANE ODDZIAŁYWANIE PROJEKTU PLANU URZĄDZENIA LASU NA ŚRODOWISKO ...... 48 4.1. Prognoza wpływu planu urządzenia lasu na cele i przedmioty ochrony, dla których wyznaczono obszary Natura 2000 ...... 48 4.1.1. Wpływ ustaleń projektu planu urządzenia lasu na chronione siedliska przyrodnicze na obszarach Natura 2000 ...... 48 4.1.2. Wpływ ustaleń projektu planu urządzenia lasu na chronione gatunki ptaków na obszarach Natura 2000 ...... 52 4.3. Prognoza wpływu planu urządzenia lasu na środowisko na terenie całego nadleśnictwa...... 61 4.3.1. Wpływ ustaleń projektu planu na siedliska przyrodnicze wymagające ochrony, w tym siedliska przyrodnicze o znaczeniu priorytetowym ...... 61 4.3.2. Wpływ ustaleń projektu planu na rośliny i zwierzęta objęte ochroną gatunkową .... 75 4.3.3. Wpływ ustaleń projektu planu na gatunki ptaków występujących na terenie Nadleśnictwa Bartoszyce ...... 79 4.4. Prognoza wpływu planu urządzenia lasu na środowisko ...... 80 5. DZIAŁANIA ZAPOBIEGAJĄCE WYSTĄPIENIU NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO ...... 83 5.1. Ogólne wytyczne i zalecenia prowadzenia racjonalnej gospodarki leśnej ...... 83 5.2. Ochrona siedlisk przyrodniczych ...... 83 5.2.1. Chronione siedliska leśne ...... 84 5.2.2. Chronione siedliska nieleśne ...... 84 5.3. Ochrona rzadkich i chronionych gatunków ...... 84 5.3.1. Rzadkie i chronione rośliny ...... 84 5.3.2. Rzadkie i chronione zwierzęta ...... 85 5.4. Ocena wpływu zaplanowanych zabiegów na integralność obszarów Natura 2000 .... 85 5.5. Rozwiązania alternatywne ...... 86 6. LITERATURA ...... 87 7. MAPY SPORZĄDZONE NA POTRZEBY PROGNOZY ...... 88 8. WYKAZ SKRÓTÓW ...... 89 5

Spis tabel

Tabela I Elementy planu mogące znacząco oddziaływać lub znacząco oddziałujące na środowisko lub obszar Natura 2000 ...... 13 Tabela II Ogólna charakterystyka regionu (GUS, 2008) ...... 17 Tabela III Zestawienie kompleksów w nadleśnictwie ...... 19 Tabela IV Typy siedlisk przyrodniczych Natura 2000 zinwentaryzowanych w Nadleśnictwie Bartoszyce w 2007 r...... 23 Tabela V Powierzchniowa tabela klas wieku według gatunków rzeczywistych ...... 27 Tabela VI Powierzchniowa tabela klas wieku według gatunków panujących ...... 29 Tabela VII Zestawienie powierzchni drzewostanów wg grup wiekowych i bogactwa gatunkowego ...... 30 Tabela VIII Zestawienie powierzchni drzewostanów wg grup wiekowych ...... 30 Tabela IX Zestawienie powierzchni wg zgodności składu gatunkowego drzewostanów z siedliskiem ...... 30 Tabela X Zestawienie powierzchni [ha] wg form degeneracji lasu – borowacenie...... 31 Tabela XI Zestawienie powierzchni wg rodzajów i pochodzenia drzewostanów ...... 32 Tabela XII Zestawienie powierzchni zamierania jesionów i dębów...... 34 Tabela XIII Zestawienie powierzchni według stopnia uszkodzeń drzewostanów...... 35 Tabela XIV Typy siedlisk znajdujące się na terenie SOOS „Torfowiska źródliskowe koło Łabędnika” (na podstawie SDF)...... 42 Tabela XV Zestawienie funkcji lasu i kategorii ochronności (wg projektu zasięgu i lokalizacji obszarów ochronnych) ...... 43 Tabela XVI Typy i wielkość ostoi chroniących zasoby rozkładającego się drewna ...... 44 Tabela XVII Zestawienie gospodarczych typów lasu i składów upraw z optymalnym składem gatunkowym dla typów siedlisk ...... 49 Tabela XVIII Lokalizacja i planowane zabiegi gospodarcze na gruntach Nadleśnictwa Bartoszyce połoŜonych w granicach SOOS „Torfowiska źródliskowe koło Łabędnika” . 50 Tabela XIX Powierzchniowa tabela klas wieku dla gruntów Nadleśnictwa Bartoszyce połoŜonych w granicach SOOS „Torfowiska źródliskowe koło Łabędnika” (stan na 01.01.2010) ...... 50 Tabela XX Prognozowany wpływ projektu planu urządzenia lasu na cele i przedmioty ochrony SOOS „Torfowiska źródliskowe koło Łabędnika” ...... 51 6

Tabela XXI Przyjęte gospodarcze typy drzewostanów i orientacyjne składy gatunkowe upraw ...... 53 Tabela XXII Powierzchniowa tabela klas wieku dla gruntów Nadleśnictwa Bartoszyce połoŜonych w granicach OSOP „Ostoja Warmińska” ...... 56 Tabela XXIII Prognozowany wpływ projektu planu urządzenia lasu na cele i przedmioty ochrony OSOP „Ostoja Warmińska” ...... 57 Tabela XXIV Zestawienie zaplanowanych zabiegów gospodarczych w ramach siedlisk przyrodniczych ...... 62 Tabela XXV Zestawienie przyjętych gospodarczych typów drzewostanu i składów upraw z optymalnym składem gatunkowym dla typów siedlisk ...... 66 Tabela XXVI Ostoje ksylobiontów utworzone w drzewostanach na powierzchni siedlisk przyrodniczych ...... 70 Tabela XXVII Powierzchniowa tabela klas wieku według leśnych siedlisk przyrodniczych stan na 1.01.2010 r...... 72 Tabela XXVIII Powierzchniowa tabela klas wieku według leśnych siedlisk przyrodniczych prognozowany stan na 31.12.2019 r...... 73 Tabela XXIX Wpływ planowanych czynności i zadań gospodarczych na siedliska przyrodnicze poza SOOS ...... 74 Tabela XXX Wpływ ustaleń projektu planu na rośliny i zwierzęta objęte ochroną gatunkową ...... 76 Tabela XXXI Przewidywane oddziaływanie planu urządzenia lasu na środowisko w granicach obszaru zasięgu terytorialnego Nadleśnictwa Bartoszyce ...... 81

7

1. STRESZCZENIE

Przedmiotem opracowania jest prognoza oddziaływania na środowisko projektu planu urządzenia lasu dla Nadleśnictwa Bartoszyce. Celem prognozy jest wskazanie korzyści i ewentualnych zagroŜeń związanych z realizacją planu urządzenia lasu, wpływu planu na środowisko, a zwłaszcza na gatunki roślin i zwierząt, będące obiektami chronionymi na obszarach Natura 2000. Opracowanie zawiera ogólne informacje o podstawach prawnych zarówno planu u.l. jak i prognozy, ich powiązaniu z innymi dokumentami, krótką charakterystykę dokumentu, jakim jest plan urządzenia lasu oraz informacje o metodach i źródłach danych wykorzystanych przy sporządzaniu niniejszej prognozy.

Analiza i ocena stanu środowiska i celów ochrony opisuje warunki przyrodniczo środowiskowe na terenie Nadleśnictwa Bartoszyce, ich stan i zagroŜenia oraz potencjalne zmiany w przypadku braku realizacji planu urządzenia lasu. Analiza obejmuje precyzyjniej obszary chronione i formy ochrony przyrody, ze szczególnym uwzględnieniem zatwierdzonych i potencjalnych obszarów Natura 2000 znajdujących się w zasięgu nadleśnictwa (Ostoja Warmińska, Torfowiska źródliskowe koło Łabędnika). Szczegółowe dane opisujące stan ekosystemów leśnych w Nadleśnictwie Bartoszyce zawiera plan urządzenia lasu dla tego nadleśnictwa (elaborat i program ochrony przyrody).

Istotną częścią prognozy są przewidywane oddziaływania projektu planu urządzenia lasu na środowisko. Został w niej opisany wpływ ustaleń planu i jego realizacji na rośliny, zwierzęta i siedliska występujące na obszarach Natura 2000. Wzięto tu pod uwagę zestawienia, analizy i wnioski zawarte między innymi w: programie ochrony przyrody dla nadleśnictwa, standardowych formularzach danych oraz wynikach inwentaryzacji przyrodniczej przeprowadzonej przez Lasy Państwowe w latach 20062007. W prognozie dokonano szczegółowej oceny wpływu projektowanych w planie urządzenia lasu zabiegów gospodarczych i ochronnych na poszczególne gatunki roślin, zwierząt i siedliska „naturowe”.

W końcowej części prognozy zostały omówione rozwiązania, które mają na celu zapobieganie wystąpieniu negatywnych oddziaływań planu urządzenia lasu na siedliska i gatunki chronione na terenie nadleśnictwa. 8

Przeprowadzona w prognozie szczegółowa analiza nie wykazała negatywnych oddziaływań zapisów planu urządzenia lasu na środowisko oraz integralność obszarów Natura 2000, zaś stosowane dotychczas metody ochrony zapewniają właściwy sposób traktowania tych obiektów. Planowa, wielofunkcyjna gospodarka leśna oparta o plany urządzenia lasu pozwala na zachowanie róŜnorodności siedlisk i gatunków występujących na obszarach leśnych.

Elementami uzupełniającymi prognozę jest spis wykorzystanej w opracowaniu literatury fachowej oraz warstwa mapy numerycznej ze stanowiskami chronionych roślin i zwierząt na obszarze działania Nadleśnictwa Bartoszyce.

Łączne oddziaływanie planu urządzenia lasu na środowisko przyrodnicze na gruntach Nadleśnictwa Bartoszyce oraz na obszary Natura 2000, określone w bliŜszej i dalszej perspektywie czasu ocenione zostało, jako pozytywne. Rodzaj i charakter zabiegów gospodarczych wynikających z planu urządzenia lasu nie wpływa negatywnie ani na środowisko, ani na integralność obszarów Natura 2000. Realizacja planu nie zaburzy czynników strukturalnych i funkcjonalnych warunkujących zrównowaŜone trwanie populacji gatunków i siedlisk przyrodniczych, dla ochrony których zaprojektowano obszary Natura 2000. 9

2. INFORMACJE OGÓLNE

2.1. Podstawy formalno prawne, zakres i cel prognozy

Prognoza oddziaływania na środowisko projektu planu urządzenia lasu dla Nadleśnictwa Bartoszyce została opracowana na podstawie umowy nr 1/2010 z dnia 3 lutego 2010 r. zawartej między Regionalną Dyrekcją Lasów Państwowych w Olsztynie a Biurem Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej.

Podstawą prawną opracowania niniejszego dokumentu są:

- ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. 2008 Nr 199 poz. 1227),

- ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (DZ. U. 2004 Nr 92 poz. 880, wraz z późniejszymi zmianami).

Uwzględniono teŜ następujące akty prawa krajowego: − ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. 1991 Nr 101 poz. 444, wraz z późniejszymi zmianami Dz. U. 2005 Nr 157 poz. 1315), − ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2001 Nr 602 poz 627), − ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. 1995 Nr 16 poz. 78), − ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury (Dz. U 1999 Nr 98 poz. 1150), − ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. 1999 Nr 15 poz. 139), − ustawa z dnia 17 mają 1989r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz. U. 1989 Nr 30 poz. 163), − ustawa z dnia 18 grudnia 1995 r. Prawo łowieckie (Dz. U. 1995 Nr 147 poz. 713) − ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpoŜarowej (Dz. U. 1991 Nr 81 poz. 351), 10

− ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. 2001 Nr 115 poz. 1229), − ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. 2004 Nr 75 poz. 493 ze zm.), − Polityka ekologiczna Państwa z dnia 10 maja 1991 r., − Polityka leśna Państwa z dnia 22 kwietnia 1997 r.,

oraz prawa Wspólnotowego:

- Dyrektywa Rady 79/409/UE z dnia 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (wraz z późniejszymi zmianami),

- Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (wraz z późniejszymi zmianami),

i porozumień międzynarodowych: – Konwencja o róŜnorodności biologicznej przyjęta 5 czerwca 1992 r. w Rio de Janeiro ratyfikowana przez Polskę 18 stycznia 1996 r., – Konwencja Berneńska Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk sporządzona 19 września 1979 r. w Bernie, – Konwencja Bońska Konwencja o ochronie gatunków wędrownych dzikich zwierząt (sporządzona 29 czerwca 1979 r. w Bonn w Polsce weszła w Ŝycie w 1995 r.), – Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego przyjęta 16 listopada 1972 r. w ParyŜu.

Zakres i szczegółowość informacji, które zawarto w niniejszej prognozie, wynikają z art. 51 ust. 2 Ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (DZ.U. nr 199 z 2008 r., poz. 1227) i z Załącznika nr 1 do Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia (znak: ZU2710072/09). Przy opracowaniu tego dokumentu kierowano się równieŜ uzgodnieniem dokonanym pomiędzy Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska w Olsztynie a Regionalnym Dyrektorem Lasów Państwowych w Olsztynie (pismo z dnia 7 maja 2009 r., znak: RDOŚ28WOPN6635010/9/hi) i treścią projektu porozumienia w sprawie ramowego zakresu prognozy oddziaływania ustaleń planu urządzenia lasu na środowisko z 15 lipca 2009 r. 11

Celem prognozy jest: − określenie wpływu projektowanych w planie urządzenia lasu działań na cele i przedmioty ochrony obszaru Natura 2000. − ocena stopnia i sposobu uwzględnienia zagadnień ochrony środowiska w projekcie planu urządzenia lasu.

− ocena potencjalnych skutków środowiskowych realizacji projektu planu urządzenia lasu.

2.2. Główne cele i zawartość projektu planu urządzenia lasu

Głównym celem opracowania projektu planu urządzenia lasu jest umoŜliwienie prowadzenia trwale zrównowaŜonej gospodarki leśnej. Pod względem prawnym oznacza to, Ŝe gospodarowanie lasem i jego zasobami moŜe odbywać się tylko według waŜnego planu urządzenia lasu, który sporządza się na okres 10 lat.

Cele, dla których wykonano projekt planu urządzenia lasu dla Nadleśnictwa Bartoszyce, przedstawiają się następująco: − inwentaryzacja zasobów przyrodniczoleśnych, − ocena stanu lasu, − ocena zagroŜeń lasu, − sporządzenie projektu planów szczegółowych (plan cięć, plan hodowli, plan zalesień), − ustalenie zadań ramowych (ochrona lasu, ochrona przyrody w lasach), − opracowanie map gospodarczych i tematycznych.

Projekt planu urządzenia lasu zawiera: − elaborat opis ogólny lasów nadleśnictwa, w którym określone zostały: kierunkowe zadania dla ochrony lasu, ochrony przeciwpoŜarowej, gospodarki łowieckiej, funkcje lasu i podział lasów na gospodarstwa, z wyróŜnieniem drzewostanów do przebudowy, wielkość etatów uŜytkowania rębnego i przedrębnego, potrzeby i rodzaj zabiegów i ich powierzchni z zakresu hodowli lasu (odnowienia, zalesienia, podsadzenia produkcyjne, dolesienia luk i przerzedzeń, wprowadzanie podszytów, pielęgnowanie gleby, upraw i młodników melioracje wodne i agrotechniczne), 12

− opis taksacyjny lasu szczegółowa inwentaryzacja i ocena stanu lasu, projektowane zabiegi gospodarcze i ochronne wraz z lokalizacją, − program ochrony przyrody, a w nim: rozpoznanie walorów przyrodniczych, inwentaryzację siedlisk, roślin i zwierząt objętych ochroną, opisanie stanu środowiska i występujących zagroŜeń oraz zniekształceń, metody prowadzenia działań na rzecz ochrony przyrody, wykaz projektowanych cięć rębnych: szczegółowa lokalizacja i powierzchnia, − wykaz projektowanych cięć rębnych: szczegółowa lokalizacja i powierzchnia, − materiały kartograficzne.

Podstawowe ustalenia dotyczące wykonania projektu planu urządzenia lasu dla Nadleśnictwa Bartoszyce zostały przyjęte w trakcie I Komisji TechnicznoGospodarczej i Narady TechnicznoGospodarczej. Objęły one m. in: podział lasu na gospodarstwa, wieki rębności dla poszczególnych gatunków drzew, sposoby zagospodarowania, planowanie hodowlane ( w tym zalesienia gruntów nieleśnych) i inne.

Przeciętne wieki rębności dla panujących gatunków drzew w nadleśnictwie zostały ustalone na I KTG zgodnie z Zarządzeniem Nr 36 DGLP z dnia 19.05.2004 r. w sprawie zmian w Instrukcji Urządzania Lasu, stanowiącej załącznik do Zarządzenia Nr 43 DGLP z dnia 18.04.2003 r.

Wieki te dla obu obrębów leśnych przedstawiają się następująco: dąb, jesion 140 lat sosna, modrzew 100 lat świerk, 90 lat brzoza, olsza, grab, klon, wiąz, lipa, jawor 80 lat osika, olsza odroślowa 50 lat olsza szara, topola, wierzba 40 lat

Łączna powierzchnia zalesień została ustalona w wielkości 7,54 ha, obejmując w obrębie Bartniki następujące pododdziały: 68j, 101k, 182k, 186c, 268j, l, m, n.

Rębnie zupełne zostały zaplanowane na powierzchni 194,27 ha, natomiast rębnie złoŜone na 1 730,70 ha. 13

Tabela I Elementy planu mogące znacząco oddziaływać lub znacząco oddziałujące na środowisko lub obszar Natura 2000

Szczegółowość Rodzaj zabiegu Skala informacji zapisana MoŜliwe negatywne lub zapisu Opis (% powierzchni w planie urządzenia oddziaływanie w planie nadleśnictwa) lasu 1 2 3 4 5 Do zalesienia przeznaczono Znacząco negatywne w powierzchnie połoŜone Do konkretnego przypadku zalesiania poza ON 2000 . Nie Zalesienia 0,05 wydzielenia siedlisk nieleśnych z stwierdzono na nich załącznika I DS siedlisk wymienionych w DS, ani gatunków chronionych Negatywne – w Skład gatunkowy upraw przypadku stosowania Do konkretnego wynika z ustaleń NTG Odnowienia składów gatunkowych 2,59 wydzielenia uwzględniających zupełnie niezgodnych z siedliska przyrodnicze typem lasu Sposób Znacząco negatywne w zagospodarowania został przypadku niektórych Do konkretnego przyjęty ze względu na Rębnia I gatunków i siedlisk, 1,24 wydzielenia aktualny stan zaleŜnie od liczby drzewostanu i wielkość stanowisk powierzchni Negatywne, jeŜeli cały Usuwanie Ogólny zapis posusz jest usuwany, bądź W planie zapisane są wiatrołomów dotyczący całego usuwane drzewa są zalecenia wynikające 100.00 oraz posuszu nadleśnictwa miejscem występowania z Instrukcji ochrony lasu czynnego gatunków „naturowych”. Stoso wane w razie Lokalna konieczności w celu regulacja Do konkretnego Negatywne w przypadku zachowania stosunków 0,00 stosunków wydzielenia stałego odwadniania wodnych na wodnych odnawianych powierzchniach

2.3. Powiązanie projektu planu urządzenia lasu z innymi dokumentami

Na terenach objętych projektem planu urządzenia lasu dla Nadleśnictwa Bartoszyce obowiązują postanowienia aktów prawa lokalnego (istotne dla projektu dokumentu): – w gminie Bartoszyce – aktualne miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego dla: wybranych obszarów wsi Wawrzyny, Okopa, Połęcze, terenu przejścia granicznego w Bezledach, fragmentu obrębu ewidencyjnego Jarkowo, elektrowni wodnej na rzece Łynie z terenem zalewowym w rejonie miejscowości Szylina, projektowanej elektrowni wodnej na rzece Łynie w miejscowości Ardapy wraz z obszarem zalewowym, terenu zalewowego rzeki Łyny wynikający z budowy elektrowni wodnej w rejonie miejscowości Smolanka, terenów rekreacyjnych obejmujących część obrębu ewidencyjnego Kinkajmy i obrębu ewidencyjnego Lusiny, 14

– w gminie Bisztynek – Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta (Uchwała Nr III/16/02 Rady Miejskiej z dnia 30.12.2002 r., dniu 2.04.2008 r. Rada Miejska podjęła uchwałę w sprawie przystąpieniu do zmiany studium), – w gminie Sępopol – Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy (Uchwała Rady Miasta i Gminy Nr XX/127/05 z dnia 28.04.2005 r). – w gminie Lidzbark Warmiński – obecnie trwają prace nad zmianą Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy, – w gminie Kiwity – zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w zakresie zabudowy letniskowej w obrębie ewidencyjnym śegoty oraz warunków zabudowy zagrodowej w rozproszeniu na terenie gminy, zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu zalewowego rzeki Łyny wynikającego z budowy elektrowni wodnej w rejonie miejscowości Ardapy (gmina Bartoszyce), zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w obrębie ewidencyjnym Klutajny, zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w obrębach ewidencyjnych Konity i Stoczek, miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu wydobywania złoŜa kruszywa naturalnego w obrębie Kobiela, miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu wydobywania złoŜa kruszywa naturalnego Stoczek, – w gminie Korsze – Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta (Uchwała Nr XXX/182/2005 Rady Miejskiej z dnia 29.04.2005 r.), – w gminie Jeziorany – Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy , – w gminie Kolno Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy (Uchwała Nr XIX/111/05 Rady Gminy z dnia 31.08.2005 r.).

Wymienione dokumenty opierając się na aktach prawa wyŜszego rzędu, wyznaczają ramy dla prowadzenia gospodarki leśnej. Określają równieŜ zasady przeznaczania gruntów pod zalesienia. 15

Spośród trzech rezerwatów przyrody, które znajdują się w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Bartoszyce, tylko rezerwat „Mokradła śegockie” posiada aktualny plan ochrony (na lata 2004 – 2023). Zaproponowane w nim zasady ochrony, zostały wzięte pod uwagę przy sporządzaniu projektu planu urządzenia lasu. Obszary Natura 2000 obejmujące swoim zasięgiem teren Nadleśnictwa Bartoszyce nie posiadają planów ochrony ani planów zadań ochronnych. W ramach projektu „Opracowanie planów zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000 na obszarze Polski” załoŜono sporządzenie w roku 2010 planu zadań ochronnych dla SOOS „Torfowiska źródliskowe koło Łabędnika” i w roku 2011 dla OSOP „Ostoja Warmińska”.

W obecnym projekcie planu urządzenia lasu uwzględniono natomiast wyniki inwentaryzacji przyrodniczej Natura 2000, przeprowadzonej przez Lasy Państwowe w latach 20062007, a takŜe udostępnione przez Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Olsztynie standardowe formularze danych wraz z przyporządkowanymi do nich warstwami map numerycznych dla obszarów sieci Natura 2000: „Ostoja Warmińska” i „Torfowiska źródliskowe koło Łabędnika".

2.4. Powiązanie projektu planu urządzenia lasu z innymi przedsięwzięciami, dla których sporządzono oceny oddziaływania na środowisko.

Z informacji otrzymanej w Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Olsztynie wynika, Ŝe w zasięgu Nadleśnictwa Bartoszyce raport o oddziaływaniu na środowisko został sporządzony dla jednej inwestycji, którą jest budowa indycznika na działce 34a/1 w obrębie RóŜyna, gmina Sępopol.

Charakter inwestycji i jej lokalizacja wskazują, Ŝe nie będzie ryzyka skumulowanego oddziaływania tego przedsięwzięcia oraz zabiegów ujętych w projekcie planu urządzenia lasu na obszary Natura 2000.

2.5. Metody zastosowane przy sporządzeniu prognozy

Przy sporządzeniu prognozy oddziaływania na środowisko projektu planu urządzenia lasu zastosowano przede wszystkim metody eksperckie z wykorzystaniem zapisów w formie macierzy według załączników 14 zamieszczonych w projekcie porozumienia w sprawie ramowego zakresu prognozy oddziaływania ustaleń planu urządzenia lasu na środowisko z 15 lipca 2009 r. Ponadto uwzględniono zestawienia, analizy i wnioski zawarte w Programie Ochrony Przyrody dla Nadleśnictwa Bartoszyce. 16

Wyniki inwentaryzacji Natura 2000 z lat 20062007 w zakresie występowania siedlisk przyrodniczych zweryfikowano opierając się na operacie siedliskowym i mapach siedlisk wykonanych przez BULiGL Oddział w Białymstoku oraz aktualnych opisach taksacyjnych.

2.6. Metody i częstotliwość monitoringu wykonywania zadań zawartych w planach urządzenia lasu

Monitorowanie obligatoryjnych zadań gospodarczych wykonywanych na terenie nadleśnictwa powinien prowadzić organ nadzorujący. Zgodnie z porozumieniem zawartym pomiędzy dyrektorami RDLP i RDOŚ w Olsztynie monitoring będzie obejmował następujące wskaźniki:

powierzchnię lasów według pełnionych funkcji,

powierzchnię lasów według kategorii uŜytkowania,

pozyskanie drewna według sposobu zagospodarowania w wymiarze powierzchniowym,

powierzchnię pielęgnowania lasu według kategorii zabiegu,

powierzchnię zalesień.

Raporty dotyczące powyŜszych wskaźników będą przekazywane do RDOŚ raz na rok.

Oprócz tego zgodnie z wydanym przez Dyrektora RDLP w Olsztynie Zarządzeniem nr 23 z dnia 18 sierpnia 2008 r. w sprawie szczególnej ochrony zasobów rozkładającego się drewna w wybranych ekosystemach leśnych na terenie RDLP w Olsztynie nadleśnictwa mają obowiązek raz na trzy lata przeprowadzić ocenę miąŜszości martwego drewna oraz określić róŜnorodność biologiczną i liczebność ksylobiontów na powierzchni ostoi na podstawie badań entomologicznych. Oceny te będą przekazywane do RDOŚ po ich wykonaniu, co moŜe być zaleŜne od kondycji finansowej nadleśnictwa.

Po 10 latach do RDOŚ zostanie przekazana nowa prognoza oddziaływania na środowisko następnego projektu planu urządzenia lasu. Będzie ona zawierała ocenę zmian stanu środowiska, które zaszły w okresie obowiązywania poprzedniego planu.

2.7. Informacje o moŜliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko

Ze względu na zasięg i charakter działań projektowanych w planie urządzenia lasu nie przewiduje się sytuacji, w których mogłoby wystąpić oddziaływanie transgraniczne. 17

3. ANALIZA I OCENA STANU ŚRODOWISKA I CELÓW OCHRONY

3.1. Stan środowiska

3.1.1. Ogólna charakterystyka nadleśnictwa

Nadleśnictwo Bartoszyce połoŜone jest w północnej części województwa warmińskomazurskiego na terenie powiatów: bartoszyckiego (gminy: Bartoszyce, Bisztynek, Sępopol), kętrzyńskiego (gmina Korsze), lidzbarskiego (gminy: Lidzbark Warmiński, Kiwity) i olsztyńskiego (gminy: Jeziorany, Kolno). Pod względem organizacyjnym nadleśnictwo wchodzi w skład Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Olsztynie i jest podzielone na dwa obręby leśne: Sępopol i Bartniki.

Tabela II Ogólna charakterystyka regionu (GUS, 2008)

Powierzchnia Powierzchnia Gmina Lesistość ogólem Osób na 1 km 2 lasów ogółem Powiat Ludność [%] [km 2] [ha]

1 2 3 4 5 6 miasto Bartoszyce 11,0 25 164 2 288 58,7 5,3 miasto Bisztynek 2,2 2 464 1 120 mia sto Sępopol 4,6 4 527 984 2,3 0,5 gmina Bartoszyce 428,0 10 794 25 7 267,2 17,0 gmina Bisztynek 200,7 4 111 20 2 116,6 10,5 gmina Sępopol 241,8 2 035 8,4 4 551,4 18,8 powiat bartoszycki 1 307,5 60 703 46 29 293,8 22,4 gmina Korsze 245,8 5 925 24 3 587 ,3 14,6 powiat kętrzyński 1 213,0 65 753 54 20 049,9 16,5 gmina Kiwity 145,1 3 422 24 2 146,7 14,8 gmina Lidzbark Warmiński 372,1 6 683 18 11 650,1 31,3 powiat lidzbarski 925,0 42 618 46 25 165,5 26,6 gmina Jeziorany 208,1 4 748 23 4655,5 22,4 gmina Kolno 178,3 3 382 19 4699,4 26,4 powiat olsztyński 2 838,0 114 643 40 109 108,3 38,4 województwo 24 173,2 1 426 155 59 751 838,7 31,1 warmińsko mazurskie

18

Obszar zajmowany przez nadleśnictwo zgodnie z regionalizacją przyrodniczoleśną IBL (ZHL 2003) znajduje się w Krainie II Mazursko – Podlaskiej, Dzielnicy 1 Pojezierza Mazurskiego, w mezoregionie Niziny Staropruskiej i mezoregionie Pojezierza Mrągowskiego.

Według podziału fizyczno geograficznego Polski (J. Kondracki, 2000) teren nadleśnictwa połoŜony jest na obszarze Europy Wschodniej w następujących jednostkach: megaregion : NiŜ Wschodnioeuropejski (8), prowincja : Niziny WschodniobałtyckoBiałoruskie (84), podprowincja : PobrzeŜa Wschodniobałtyckie (841), makroregion : Nizina Staropruska (841.5), mezoregion : Równina Sępopolska (841.59) obręb Sępopol oraz północna część obrębu Bartniki, podprowincja : Pojezierza Wschodniobałtyckie (842), makroregion : Pojezierze Mazurskie (842.8), mezoregion : Pojezierze Olsztyńskie (842.81) południowo zachodnia część obrębu Bartniki, mezoregion : Pojezierze Mrągowskie (842.82) południowowschodnia część obrębu Bartniki.

Ogólna powierzchnia gruntów Nadleśnictwa Bartoszyce wynosi 15 659,64 ha (w tym: leśne 14 578,82 ha i związane z gospodarką leśną 395,60 ha). Lasy Nadleśnictwa Bartoszyce nie tworzą jednej zwartej powierzchni, lecz składają się z kompleksów, to jest powierzchni leśnych ograniczonych powierzchniami nieleśnymi takimi jak wody, bagna, łąki, role. Nadleśnictwo Bartoszyce charakteryzuje się bardzo duŜą ilością kompleksów leśnych oraz ich wielkim rozrzutem. 19

Tabela III Zestawienie kompleksów w nadleśnictwie

Nadleśnictwo Bartoszyce Wielkość kompleksu [ha] Ilość Powierzchnia [ha] 1 2 3 do 1.00 132 77,60 1.01 5.00 150 361,36 5.01 20.00 60 554,89 20.01 100.00 28 1338,29 100.01 200.00 28 6264,55 501.01 2000.00 9 7062,95 2000.01 i więcej Razem 407 15659,64

3.1.2. Klimat

Klimat tych terenów jest surowy, z częstymi zmianami pogody, co jest wynikiem ścierania się na tym obszarze wpływów klimatu morskiego i kontynentalnego. Średnia roczna temperatura na terenie Nadleśnictwa Bartoszyce waha się w granicach 7,67,9 OC. Najcieplejszym okresem jest lipiec z temperaturą średnią 17,6

18,5 OC, a najchłodniejszym zaś styczeń ze średnią temperaturą od 2,0 do 2,2 OC. Okres wegetacyjny zaczyna się w pierwszej połowie kwietnia i kończy w ostatnich dniach października, jego czas trwania wynosi średnio 207 dni, a średnia temperatura 13,7 14,4°C. Roczna suma opadów atmosferycznych wynosi 512547 mm, przy czym około 44 47 % opadów przypada na okres od maja do sierpnia. Średnia suma opadów dla okresu wegetacyjnego to 345382mm. Generalnie opady letnie przewaŜają w 65% nad zimowymi (64% przeciętnie dla obszaru Polski). Opady występują przez około 170 dni w roku, a pośród rodzajów opadów dominuje deszcz. Opady śniegu mogą wystąpić w listopadzie i trwać do połowy kwietnia tworząc pokrywę, zalegającą przez około 7590 dni. Grubość pokrywy śnieŜnej osiąga tu średnio 13,4 cm (Kętrzyn), podczas gdy na zachodzie Polski nie przekracza 5 cm. Wiatry na terenie Nadleśnictwa mają głównie kierunek zachodni, lub zbliŜony do zachodniego. W okresie letnim dominują wiatry zachodnie i północnozachodnie, w okresie zimowym zaś południowowschodnie i południowozachodnie. Przeciętna roczna prędkość wiatru wynosi 2,83,7 m/s . Najsilniejsze wiatry, występujące najczęściej w lutym i marcu wieją z kierunków północnozachodnich i zachodnich. 20

W tekście zostały wykorzystane wyniki Stacji Meteorologicznych w Olsztynie i w Kętrzynie za okres 19812008 ( www.tutiempo.net ).

3.1.3. Gleby

W Nadleśnictwie Bartoszyce wyróŜniono 14 typów i 46 podtypów gleb (Operat siedliskowy z 2009 r.). Największą grupą gleb jeśli chodzi o zajmowaną powierzchnię jest typ gleb płowych (4 319,1 ha i 28,9%), a w nim podtypy gleb płowych właściwych (16,5%) i płowych brunatnych (10,4%). Znaczny udział w powierzchni mają równieŜ gleby rdzawe, zajmujące 3 295,76 ha (22,0%) oraz gleby brunatne – 2 370,75 ha (15,8%). Dominującym typem wśród gleb semihydrogenicznych są gleby opadowoglejowe (937,92 ha i 6,3%). Natomiast spośród gleb charakterystycznych dla siedlisk bagiennych najczęściej spotykanym typem są gleby torfowe, które występują na powierzchni 1 134,71 ha (7, 6%) – w tym gleby torfowe torfowisk niskich to 813,57 ha (5,4%). Inne typy gleb wykazujące znaczniejszy udział w areale nadleśnictwa to gleby murszowate (611,94 ha i 4,1%), bielicowe (579,29 ha i 3,9%), czarne ziemie (504,70 ha i 3,4%) oraz gleby gruntowoglejowe (467,78 ha i 3,1%).

Najmniej licznie reprezentowane są typy gleb: mady oraz urbano i industrioziemne. Powierzchnia przez nie zajmowana nie przekracza w sumie 1 % areału gleb nadleśnictwa.

Ryc. 1 Dominujące typy gleb w Nadleśnictwie Bartoszyce (na podst. „Charakterystyki siedlisk Nadleśnictwa Bartoszyce”, BULiGL O/Białystok, 2009) 21

3.1.4. Wody zasoby, jakość

Obszar Nadleśnictwa Bartoszyce prawie w całości stanowi zlewnię rzeki Łyna będącą bezpośrednim dopływem Pregoły. Tylko niewielki fragment naleŜy do zlewni niewielkiej rzeki Bezledy. LewobrzeŜnymi dopływami Łyny na obszarze nadleśnictwa są rzeki: Młynówka z dopływem Młynówka Wirwilska, Struga Smoleńska, zaś dopływami prawobrzeŜnymi są tutaj rzeka Symsarna, Suszyca, Pisa Północna wraz z uchodzącą do niej Bajdycką Młynówką i Guberem z wpadającymi do niej rzekami Mamłak, Graniczną i Sajną.

Równinny teren przewaŜającej części nadleśnictwa prawie zupełnie pozbawiony jest jezior z wyjątkiem jeziora Kinkajmskiego połoŜonego na południowy wschód od Bartoszyc. Jedynie na południowowschodnim krańcu, nadleśnictwo swym zasięgiem terytorialnym obejmuje północny fragment Pojezierza Olsztyńskiego z jeziorami: Luterskim, Bierdawy, Ławki, Pierścień, Kok oraz wieloma niewielkimi jeziorkami i oczkami wodnymi. W stanie posiadania Nadleśnictwa Bartoszyce znajdują się 4 zbiorniki wodne (jeziora, stawy) o łącznej powierzchni 1,79 ha.

W gospodarce wodnej obszarów istotną rolę odgrywają równieŜ tereny zabagnione, które stanowią naturalne zbiorniki retencyjne. Na gruntach nadleśnictwa bagien i torfowisk jest w sumie 310,53 ha.

Istotne znaczenie dla stosunków wodnych mają takŜe siedliska wilgotne takie jak bór wilgotny, bór bagienny, bór mieszany wilgotny, bór mieszany bagienny, las mieszany wilgotny, las mieszany bagienny, las wilgotny, ols, ols jesionowy i las łęgowy, które zajmują łącznie 4 516,12 ha powierzchni nadleśnictwa (na podst. „Charakterystyki siedlisk Nadleśnictwa Bartoszyce”, BULiGL O/Białystok, 2009).

PrzewaŜająca część terenów nadleśnictwa połoŜonych jest na obszarze Równiny Sępopolskiej, stanowiącej rozległą nieckę wypełnioną utworami czwartorzędowymi w postaci nieprzepuszczalnej warstwy iłów i glin. Pod tą warstwą znajdują się poziomy wodonośne. Jest to obszar, na którym znajduje się jeden z Głównych Zbiorników Wód Podziemnych – Subzbiornik Warmia (nr 205). W wybranych punktach obserwacyjnych prowadzony jest monitoring wód podziemnych (tzn. wykonywane są systematyczne pomiary i badania stanu zwierciadła wód podziemnych, ich jakości oraz dokonywana jest interpretacja otrzymanych wyników). Badania takie mają na celu wspomaganie działań, 22 które likwidowałyby albo zmniejszały wpływ czynników antropogennych na wody podziemne.

Monitoring stanu czystości wód powierzchniowych znajdujących się w zasięgu nadleśnictwa prowadzony jest przez WIOŚ w Olsztynie. Stan ekologiczny w rzekach: Bezleda, Guber, Łyna (2 odcinki), Pisa Północna, Sajna, Suszyca i Szczurkowska Młynówka, został określony jako umiarkowany. Jedynie wody w Bajdyckiej Młynówce i w odcinku Łyny powyŜej Lidzbarka Warmińskiego określono jako dobre.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Olsztynie zajmuje się takŜe kontrolą wód w jeziorach. Według stanu czystości jezioro Luterskie w 2005 roku zaliczono do II klasy. 3.1.5. Jakość powietrza atmosferycznego

Ze względu na niewielkie uprzemysłowienie regionu oraz znaczne oddalenie od duŜych aglomeracji miejskich poziom zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego jest stosunkowo niewielki znacznie niŜszy od średniej krajowej.

Jednymi z najbardziej istotnych zanieczyszczeń powietrza są tlenki siarki i azotu. Głównym źródłem tlenków azotu w województwie warmińsko mazurskim jest komunikacja samochodowa i energetyka, a dwutlenku siarki paleniska przemysłowe i domowe spalające paliwa stałe, zwłaszcza węgiel kamienny. Średnie roczne zanieczyszczenie powietrza tlenkami azotu i siarki mierzone na stacji pomiarowej w Bartoszycach mieści się poniŜej dopuszczalnego progu i wynosi dla SO 2 1 g/m 3

(dopuszczalne 20 g/m 3), a dla NO 2 23,3 g/m 3 (dopuszczalne 44 g/m 3). 23

3.2. Stan środowiska na gruntach nadleśnictwa

3.2.1. RóŜnorodność siedlisk

Nadleśnictwo Bartoszyce połoŜone jest na obszarach, które wyróŜniają się duŜą Ŝyznością i zasobnością gleb, a w związku z tym bogatymi siedliskami. Stanowią one miejsce występowania wielu gatunków roślin, wśród których dominującymi są gatunki borealne i środkowoeuropejskie.

Podczas powszechnej inwentaryzacji siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory przeprowadzonej w latach 20062007 na gruntach znajdujących się w administracji LP na terenie nadleśnictwa stwierdzono występowanie 15 typów siedlisk z listy Natura 2000 zamieszczonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 16 maja 2005 r. na łącznej powierzchni 1144,48 ha.

Tabela IV Typy siedlisk przyrodniczych Natura 2000 zinwentaryzowanych w Nadleśnictwie Bartoszyce w 2007 r.

Kod Typy siedlisk Powierzchnia Lokalizacja L.p. siedliska przyrodniczych [ha] (Obręb, oddział, pododdział)

1 2 3 4 5 starorzecza i naturalne Sępopol: 132c; 225j; 229b; 237m; 283b; 328p 1. 3150 eutroficzne zbiorniki 18,45 Bartniki: 186g,i; 195d,x; 52b,i; 60m; 71b,c,d; 115h; 135l; 205f; wodne 267Ab; 341i naturalne, dystroficzne Sępopol: 92a; 237k 2. 3160 1,32 zbiorniki wodne Bartniki: 184h,i ziołorośla górskie i 3. 6430 0,47 Bartniki: 153i ziołorośla nadrzeczne niŜowe i górskie świeŜe Sępopol: 287d,f 4. 6510 łąki uŜytkowane 18,60 Bartniki: 191h; 140d; 148c; 149j; 318a,d,f,g; 326b; 331b ekstensywnie torfowiska wysokie z Sępopol: 179f; 238b,x,y,z; 243d,f,g,h; 274p; 310d; 312h; 5. 7110* roślinnością 25,92 Bartniki: 168j; 170i; 178f,g; 183j; 184d; 59g; 121f; 122n; 127l; torfotwórczą 131d; 136b,h; 200b; 276d; torfowiska przejściowe 6. 7140 5,23 Sępopol: 126b,d,f,g,h,j,l i trzęsawiska 7. 9130 Ŝyzne buczyny niŜowe 3,93 Bartniki: 126b; 136c; 232d

Sępopol: 93b,c,f,g; 94a,b,c,d; 131c,f,i,j; 132f,g,i,j; 133a,b,g,h,i; 134a,b,f,i,h,j; 135f,g,i,j,k; 136f,h,i,j; 137b,f; 139f; 141d,g,h; 142c,h; 8. 9160 grądy subatlantyckie 270,92 144a,b,c,f; 163a; 174h,l; 177b,c; 178h; 180a,b,c; 181a,b; 263i; 264h,i; 270h; 283h,i; 284a,c,f; 293a Bartniki: 47c; 358a; 359c 24

Tabela IV (c.d.) Typy siedlisk przyrodniczych Natura 2000 zinwentaryzowanych

w Nadleśnictwie Bartoszyce w 2007 r.

Kod Typy siedlisk Powierzchnia Lokalizacja L.p. siedliska przyrodniczych [ha] (Obręb, oddział, pododdział)

1 2 3 4 5

Sępopol: 15b; 2d; 3df 4g,j,k; 5c,j,k; 6c,d; 7b,j; 8a,b; 9a; 125a,b,g,j,l; 28b,c,d; 34d; 67a,b,d,i,m; 68b,c,g,h,i; 69c,f; 75a,d; 224f,j; 228j;231g; 232c; 233a,g,h; 235a; 236n; 237h,i; 238f,m; 239a; 307d,j,l; 308d; 314f; 316f; 317b,c; 324b,c,h,j; 325a,d,f; 326k; 340a; 342a,b; 344b,h,m; 345o,p,t; 347c 9. 9170 grądy subkontynentalne 503,24 Bartniki: 16w; 167b; 170k; 174d; 22c,d,f,g; 6c,d,f; 48a,b; 49a; 50b; 51b; 52a,c; 53c,d,f,g,j; 54a; 55a,b,c,d; 59k; 60h; 69f; 99d; 109b,d,f,h,k,m,n; 110g; 112f,i; 113g; 115b,c,d,f; 116c,p; 117a,d,h; 118d; 126d; 127i; 131c; 135f;g; 141a; 226d; 247r; 252k; 253k; 266d,f; 268g; 270a,b,h; 271c; 272b; 277a; 278g; 279j; 288b,f; 291g; 296c,d; 297g; 299c,g;300g; 307c; 308h

śródlądowe kwaśne 10. 91902 6,15 Sępopol: 77j; 78h; 83c; 84a dąbrowy Sępopol: 127j; 95i; 177a; 242n; 243i 11. 91D01* brzeziny bagienne 16,57 Bartniki: 53h Sępopol: 127b,c 12. 91D02* sosnowe bory bagienne 7,42 Bartniki: 65j; borealne świerczyny Sępopol: 126j; 74i 13. 91D05* 16,92 bagienne Bartniki: 278c; 279l,m; 302h Sępopol: 13f,h; 14d; 15Aa,c,f,g; 5b; 79h; 80d; 82d; 137c; 176k; 180Ac,d; 192a,b,c; 224o; 276w; 278w,x; 288a,b; 291g,h; 292f,j; 317g; 321k; 322b,d; 326i,j; 328f; 332c,d,f; 337k; 340d; 342h łęgi wierzbowe, Bartniki: 164a,m; 178d; 198g; 199k; 47Aa; 56j; 58a; 59l; 60n; 61g; 14. 91E0* topolowe, olszowe i 207,49 69a,h; 70c; 74d; 79c; 82h,i; 84c; 86g,j; 87d,f; 90c,i; 93d,f; 94d; 110d; jesionowe 119d; 122d; 132g; 137b,; 149d, 202d; 224a; 229h; 248b,c; 267Ac; 277i; 286c,f; 287b,f,k,m; 288c; 290d,h; 294b,c,d,g; 295g; 296b; 297c; 300k; 302f,g; 313c,g; 315a; 317i; 318i; 324i; łęgowe lasy dębowo Sępopol: 19h,j; 65b; 70b,c,f,i; 72s; 76c,d; 202d 283a; 284g; 286l 15. 91F0 41,85 wiązowojesionowe Bartniki: 50c; 74Ba; 233b; 235d; 266c; 296f 25

Prace siedliskowe wykonane w latach 20072009 wykazały, Ŝe przewaŜającymi typami siedliskowymi lasu w Nadleśnictwie Bartoszyce są las świeŜy (47,5% powierzchni wszystkich siedlisk) i las mieszany świeŜy (19,96%). Ogólnie najwięcej jest siedlisk świeŜych (69,6% powierzchni), zdecydowanie mniej jest siedlisk wilgotnych (19,8%), najmniej zaś siedlisk bagiennych (10,6%).

Ryc. 2 Procentowy udział poszczególnych typów siedliskowych lasu w powierzchni leśnej nadleśnictwa (na podst. „Charakterystyki siedlisk Nadleśnictwa Bartoszyce”, BULiGL O/Białystok, 2009)

Większość siedlisk leśnych jest w stanie naturalnym (28,1% powierzchni) bądź zbliŜonym do naturalnego (43,5% ). Wśród siedlisk zniekształconych przewaŜają grunty porolne zajmujące 22,4% areału siedlisk nadleśnictwa. 26

3.2.2. Charakterystyka drzewostanów

Wysoka Ŝyzność siedlisk, tak charakterystyczna dla Nadleśnictwa Bartoszyce, sprzyja występowaniu duŜej róŜnorodności gatunków drzewiastych. Gatunkami mającymi największy udział powierzchniowy w tutejszych drzewostanach są: dąb (bez określenia), brzoza brodawkowata, świerk pospolity, sosna zwyczajna i olsza czarna (Tabela V). Mniejszą powierzchnię zajmują: lipa drobnolistna, jesion wyniosły, modrzew europejski, grab pospolity, osika, klon jawor, olsza szara, buk zwyczajny, dąb czerwony, wiąz pospolity, klon zwyczajny, topola biała, dąb szypułkowy, daglezja zielona i wierzba biała. Oprócz wyŜej wymienionych niewielki udział w składach drzewostanów mają: kasztanowiec zwyczajny, wierzba iwa, sosna smołowa, sosna wejmutka, wiąz górski, robinia akacjowa, jabłoń dzika, czereśnia pospolita i jarzębina pospolita.

Łącznie gatunki liściaste pod względem rzeczywistego udziału w powierzchni leśnej stanowią 66,48%, natomiast gatunki iglaste 33,52% .

Tabela V Powierzchniowa tabela klas wieku według gatunków rzeczywistych

Drzewostan y w klasach i podklasach wieku Bud. I II III IV V VI VII VIII KO KDO Razem Gatunek drzewa przer. 110 11 20 21 30 31 40 41 50 51 60 61 70 71 80 81 90 91 100 101 120 121 140 141 i st. Powierzchnia zalesiona [ha] % 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 SO 73,28 103,34 95,47 106,71 392,01 333,01 237,02 115,68 201,30 121,70 63,86 7,12 1,01 69,05 6,93 1927,65 13,34 MD 62,10 76,13 98,24 21,20 54,91 7,76 4,74 1,18 1,33 0,64 0,82 329,05 2,28 ŚW 169,53 369,57 698,40 318,15 393,56 111,27 94,73 103,91 119,49 108,94 61,06 3,01 1,38 32,51 1,44 2586,95 17,90 DG 0,35 0,35 0,00 BK 10,16 0,16 0,59 1,09 5,07 2,03 5,79 5,86 3,86 7,07 1,04 42,72 0,30 DB 258,37 640,56 657,58 280,84 447,01 193,72 126,43 85,57 125,13 93,90 198,22 70,10 28,61 291,59 17,55 3515,36 24,32 DB S 4,57 0,13 16,66 21,36 0,15 DB C 0,66 5,63 2,58 0,09 1,79 0,24 1,21 0,26 1,88 0,92 1,14 16,40 0,11 KL 0,51 3,53 3,15 1,69 2,06 2,06 0,38 1,03 0, 26 0,43 0,20 0,64 0,62 16,56 0,11 JW 8,95 7,84 5,13 10,03 8,67 2,04 6,16 1,32 1,72 0,78 0,52 1,43 1,34 0,25 56,18 0,39 WZ 4,25 3,75 0,59 0,34 0,44 0,41 4,19 0,64 0,75 3,47 1,72 2,37 22,92 0,16 JS 4,17 21,40 34,07 21,84 40,42 24,60 25,07 11,26 14,10 13,33 3,94 4,84 1,01 8,39 0,67 229,11 1,59 GB 2,97 2,03 1,79 4,17 3,75 19,57 6,60 18,89 8,39 11,82 6,98 3,95 11,33 5,89 108,13 0,75 BRZ 47,12 80,96 471,03 375,40 627,90 488,18 540,52 190,71 125,67 65,74 43,37 4,56 118,37 13,77 3193,30 22,10 OL 115,71 198,44 285,35 237,08 300,33 157,42 191,90 178,95 65,27 20,78 17,38 1,81 3,35 25,80 3,44 1803,01 12,48 OL S 2,11 7,76 7,33 3,71 2,85 1,17 0,72 0,52 26,17 0,18 TP 2,53 1,33 3,86 0,03 OS 0,87 4,07 64,17 73,44 81,09 39,73 24,7 4 9,23 6,53 2,25 1,37 0,33 3,85 0,21 311,88 2,16 WB 0,24 0,22 0,48 1,23 0,27 0,06 2,50 0,02 KSZ 0,22 0,22 0,00 LP 24,76 17,65 6,64 13,41 17,18 16,23 29,82 16,71 24,44 14,40 14,59 8,57 6,84 20,55 2,91 234,70 1,62 IWA 0,95 0,33 0,28 1,56 0,01 ha 774,85 1548,35 2433,30 1472,77 2377,93 1385,75 1313,12 726,04 711,74 462,22 423,27 110,03 46,15 610,32 54,10 14449.94 100,00 % 5,36 10,72 16,84 10,19 16,46 9,59 9,09 5,02 4,93 3,20 2,93 0,76 0,32 4,22 0,37 100,00 100,00

27

28

Głównym gatunkiem tworzącym drzewostany w Nadleśnictwie Bartoszyce jest dąb (bez określenia), ale znaczny udział mają równieŜ drzewostany z panującą brzozą brodawkowatą, świerkiem pospolitym, sosną zwyczajną i olszą czarną (Tabela VI). Drzewostany liściaste zajmują w sumie 69,36% powierzchni leśnej, a iglaste 30,64%.

Tabela VI Powierzchniowa tabela klas wieku według gatunków panujących

Grunty leśne niezalesione Drzewostany w klasach i podklasach wieku Razem grunty Gatunek do odnowienia I II III IV V VI VII VIII KO KDO grunty w prod. pozo zales. i nie Procent panujący hal. ubocz. stałe zalesione płaz. 110 1120 2130 3140 4150 5160 6170 7180 8190 91100 101120 121140 141 i st. zręby zales. powierzch nia [ha] 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 SO 76,76 49,31 81,62 124,19 454,86 384,82 236,90 136,53 219,74 155,96 56,02 3,70 127,84 10,89 2119,14 2119,14 14,54 MD 16,85 0,93 23,45 3,72 22,10 1,60 3,82 72,74 72, 74 0,50 ŚW 11,04 1,09 6,68 100,53 219,43 844,30 277,82 325,60 42,38 60,26 93,86 118,56 109,46 52,45 11,13 2255,78 2274,59 15,60 DG 0,50 0,50 0,50 0,00 BK 1,16 5,29 1,73 8,18 8,18 0,06 DB 19,03 4,45 21,18 424,33 1050,97 920 ,03 385,95 580,37 208,68 133,95 93,51 156,05 143,67 304,31 106,33 42,48 119,78 10,98 4681,39 4726,05 32,41 DB S 0,77 0,77 0,77 0,01 DB C 4,91 2,65 0,80 0,73 9,09 9,09 0,06 KL 0,42 0,30 1,99 0,36 0,58 3,65 3,65 0,03 JW 0,05 0,60 2,42 4,77 4,31 12,15 12,15 0,08 WZ 2,48 0,54 0,68 3,85 7,55 7,55 0,05 JS 2,75 1,09 12,15 9,72 5,89 10,70 19,56 4,61 14,85 11,18 6,73 99,23 99,23 0,68 GB 1,48 15,82 4,67 8,42 13,57 43,96 43,96 0,30 BRZ 39,74 62,21 352,11 448,64 696,23 598,72 617,25 205,72 130,08 22,63 3,45 278,44 14,88 3470,10 3470,10 23,80 OL 7,84 0,28 57,29 103,28 155,05 180,35 197,58 264,40 131,36 188,51 175,78 61,42 12,62 6,79 19,76 2,05 1498,95 1564, 36 10,73 OL S 1,00 4,23 2,81 2,96 11,00 11,00 0,08 TP 2,53 0,92 3,45 3,45 0,02 OS 0,97 9,06 10,34 8,82 1,27 5,30 35,76 35,76 0,25 WB 0,57 0,57 0,57 0,00 LP 9,79 2,33 4,50 13,67 2,54 30,13 10,20 9,95 5,44 0,25 3,67 23,78 116,25 116,25 0,80 Ogółem 37,91 5,82 85,15 774,85 1548,35 2433,30 1472,77 2377,93 1385,75 13,13,12 726,04 711,74 462,22 423,27 110,03 46,15 610,32 54,10 14449,94 14578,82 100,00 Procent 0,26 0,04 0,58 5,31 10,62 16,70 10,10 16,31 9,51 9,01 4,98 4,88 3,17 2,90 0,75 0,32 4,19 0,37 99,12 100,00 100,00 29

30

Przeciętny wiek drzewostanów w Nadleśnictwie Bartoszyce wynosi 50 lat i w stosunku do poprzedniego okresu wzrósł o ponad 6 lat. Pod względem składu gatunkowego i struktury są to w większości drzewostany wielogatunkowe ale jednopiętrowe (TabeleVII i VIII) . Skład gatunkowy większości drzewostanów jest zgodny lub częściowo zgodny z siedliskiem (Tabela IX). Tabela VII Zestawienie powierzchni drzewostanów wg grup wiekowych i bogactwa gatunkowego

Powierzchnia [ha] Obiekt Bogactwo gatunkowe, Wiek drzewostany Ogółem Ogółem [%] <=40 lat 41 80 lat > 80 lat Nadleśnictwo Bartoszyce jednogatunkowe 305,74 822,28 126,92 1 254,94 8,7 dwugatunkowe 649,24 1 377,68 451,66 2 478,58 17,2 trzygatunkowe 1 591,46 1 769,14 880,43 4 241,03 29,3 cztero i więcej 3 682,83 1 984,11 808,45 6 475,39 44,8 gatunkowe

Tabela VIII Zestawienie powierzchni drzewostanów wg grup wiekowych i struktury

Powierzchnia [ha] Struktura drzewostanów, Obiekt Wiek drzewostany Ogółem Ogółem [%] <=40 lat 41 80 lat > 80 lat Nadleśnictwo Bartoszyce jednopiętrowe 6 229,27 5 802,84 1 752,83 13 784,94 95,4 dwupiętrowe 0,00 0,00 0,58 0,58 0,0 wielo piętrowe 0,00 0,00 0,00 0,00 0,0 o budowie przerębowej 0,00 0,00 0,00 0,00 0,0 w KO i KDO 0,00 150,37 514,05 664,42 4,6

Tabela IX Zestawienie powierzchni wg zgodności składu gatunkowego drzewostanów z siedliskiem

Drzewostany o składzie Powierzchnia gatunkowym ha %

zgodnym 5976,49 41,36

częściowo zgodnym 8420,67 58,27

niezgodnym 52,87 0,37

Razem pow. leśna zalesiona 14449,94 100,00 31

Formy degeneracji ekosystemu leśnego zostały określone poprzez dokonanie oceny drzewostanów, w których zaobserwowane zostały procesy borowacenia, monotypizacji i neofityzacji.

Zarówno duŜy udział gatunków drzew liściastych jak i znaczne zróŜnicowanie gatunkowe i wiekowe składów drzewostanów ograniczają zagroŜenie ze strony borowacenia i monotypizacji (Tabela X). Tabela X Zestawienie powierzchni [ha] wg form degeneracji lasu – borowacenie. Powierzchnia [ha] Obiekt Stopień borowacenia Wiek Ogółem Ogółem [%] <=40 lat 41 80 lat > 80 lat brak 1 173,17 2 317,81 762,43 4 253,41 29,4 Nadleśnictwo Bartoszyce słabe 3 520,99 2 335,45 839,88 6 696,32 46,3 średnie 1 429,10 996,36 430,77 2 856,23 19,8 mocne 106,01 303,59 234,38 643,98 4,5

Gatunki obcego pochodzenia występują w drzewostanach nadleśnictwa na łącznej powierzchni 16,97 ha (Tabela V). Największą powierzchnię zajmuje dąb czerwony (16,40 ha), który w kilku wydzieleniach pełni równieŜ rolę gatunku panującego. Własny drzewostan na niewielkiej powierzchni – 0,50 ha tworzy takŜe daglezja zielona. Ponadto odnotowane zostało występowanie: kasztanowca zwyczajnego, sosny smołowej, sosny wejmutki i robinii akacjowej. Gatunki te nie stanowią konkurencji dla gatunków rodzimych i mogą być traktowane jako urozmaicenie.

Pochodzenie większości drzewostanów nadleśnictwa nie jest udokumentowane (Tabela XI). MoŜna jednak przypuszczać, Ŝe większość z nich powstało w wyniku sztucznych nasadzeń z niewielkim udziałem spontanicznego samosiewu. 32

Tabela XI Zestawienie powierzchni wg rodzajów i pochodzenia drzewostanów oraz grup wiekowych

Powierzchnia [ha] Struktura drzewostanów, Obiekt Wiek drzewostany Ogółem Ogółem [%] <=40 lat 4180 lat > 80 lat

z panującym gat. obcym 0,00 0,00 0,00 0,00 0,0 plantacje drzew szybko rosnących 2,53 0,92 0,00 3,45 0,0 Nadleśnictwo odroślowe 9,26 0,80 0,00 10,06 0,1 Bartoszyce z samosiewu 101,43 178,01 14,81 294,25 2,0 z sadzenia 1 443,36 797,65 478,33 2 719,34 18,8 brak informacji 4 675,22 4 976,75 1 774,32 11 426,29 79,1

Zachowanie ciągłości naturalnych procesów odnawiania się lasu i umoŜliwienie oddziaływania sił i mechanizmów ewolucji jest osiągane przy pomocy metody ochrony In situ. Podstawowymi formami tej metody ochrony są drzewostany nasienne, plantacyjne uprawy nasienne, plantacje nasienne, drzewa doborowe, uprawy pochodne z potomstwa wyłączonych drzewostanów nasiennych, rezerwaty oraz siedliskowo drzewostanowe powierzchnie wzorcowe.

W Nadleśnictwie Bartoszyce gospodarcze drzewostany nasienne zajmują powierzchnię 622,74 ha, glebowe powierzchnie wzorcowe – 301,72 ha, natomiast uprawy pochodne zarejestrowano na łącznej powierzchni 19,66 ha. Wśród wyznaczonych drzew doborowych na terenie nadleśnictwa znajduje się 17 brzóz i 4 lipy.

3.2.3. ZagroŜenia środowiska leśnego

ZagroŜenia spowodowane przez szkodliwe czynniki abiotyczne

W chwili obecnej największe zagroŜenie stwarzają huraganowe wiatry oraz nadmierne opady śniegu, które powodują szkody w postaci złomów i wywrotów. Na skutek działania tych czynników lasy Nadleśnictwa Bartoszyce poniosły duŜe straty w latach 1978 – 1986 i 1999.

Pewien problem stanowią równieŜ przymrozki występujące późną wiosną i wczesną jesienią. Przyczyniają się one do powstania szkód w szkółkach, uprawach i młodnikach. 33

Ze względu na trudno przepuszczalne gleby i duŜą ilość cieków oraz wyŜszą niŜ w sąsiednich regionach roczną ilość opadów część drzewostanów bywa podtapiana, szczególnie w okresie wiosennym oraz jesienią.

ZagroŜenia wywołane szkodliwym wpływem czynników antropogenicznych

Niezbyt duŜe uprzemysłowienie regionu sprawia, Ŝe przez większą część roku czynniki antropogeniczne mają niewielki udział w stopniu zagroŜenia lasów. Większość dróg ma znaczenie lokalne. Jedynie droga z Olsztyna przez Bartoszyce prowadząca do przejścia granicznego w Bezledach jest drogą o bardzo duŜym natęŜeniu ruchu samochodowego. Lasy przy drodze są dość intensywnie penetrowane przez ludzi i zaśmiecane.

Pomimo uregulowanej gospodarki odpadami komunalnymi i przemysłowymi w większych miejscowościach, problemem mogą być okoliczne wsie, których mieszkańcy pozbywają się odpadów w lasach.

W okresie letnim region coraz częściej jest odwiedzany przez turystów, co w konsekwencji niesie ze sobą zwiększenie antropopresji na środowisko.

Stopień zagroŜenia poŜarami w nadleśnictwie jest stosunkowo niewielki. Sprzyjają temu: zróŜnicowanie wiekowe i gatunkowe oraz duŜy udział gatunków liściastych w składzie drzewostanów, niewielka ilość dróg publicznych przecinających kompleksy leśne, gęsta sieć cieków wodnych oraz liczne bagna i duŜa ilość siedlisk wilgotnych i świeŜych. Lasy Nadleśnictwa Bartoszyce zaliczone zostały do III kategorii zagroŜenia poŜarowego.

ZagroŜenia spowodowane przez szkodliwe czynniki biotyczne

ZagroŜenia natury biotycznej powodowane są przez owady, ssaki oraz patogeniczne grzyby. Szkody powodowane przez owady . PoniewaŜ cechą charakterystyczną dla drzewostanów Nadleśnictwa Bartoszyce jest znaczne zróŜnicowanie gatunkowe i wiekowe zagroŜenia ze strony owadów występują tutaj na małą skalę, nie mając większego znaczenia gospodarczego. Odnotowywane w poszczególnych latach występowanie szkodliwych owadów jest nieduŜe i nie miało charakteru klęski. W 2007 r. na niewielkich powierzchniach stwierdzono występowanie: zawodnicy świerkowej, zwójek i opiętków. 34

W trakcie prac taksacyjnych uszkodzenia przez owady powyŜej 25% zarejestrowano w nadleśnictwie na powierzchni 32,36 ha. Szkody powodowane przez ssaki. Sprawcami istotnych szkód w lesie są głównie jeleniowate (jelenie, sarny, łosie) oraz w mniejszym stopniu gryzonie. Na szkody ze strony zwierzyny płowej naraŜone są głównie uprawy i młodniki w okresie przerwy wegetacji roślin. W ostatnich latach w Nadleśnictwie Bartoszyce problemem okazała się działalność bobrów. Zwierzęta te przystosowując odpowiadające im tereny do własnych potrzeb, budują tamy na rzekach i mniejszych ciekach wodnych, wskutek czego zalewane są znaczne obszary, w tym równieŜ wiele drzewostanów, które po podtopieniu usychają. W trakcie prac urządzeniowych drzewostany uszkodzone przez zwierzynę powyŜej 25% zanotowano na powierzchni 447,67 ha. Szkody powodowane przez patogeniczne grzyby. ZagroŜenie ze strony grzybów stanowi głównie huba korzeniowa na gruntach porolnych oraz w młodnikach sosnowych opieńka miodowa. W 2008 r. uszkodzenia spowodowane przez korzeniowca wieloletniego stwierdzono na powierzchni 358 ha, a przez opieńkę na 84 ha.

Od szeregu lat obserwowane są wzrastające problemy zdrowotne liściastych gatunków drzew lasotwórczych. Najbardziej widoczne jest zamieranie jesionów i dębów.

Tabela XII Zestawienie powierzchni zamierania jesionów i dębów. Powierzchnia występowania (ha) Gatunki zamierające Rok do 20 lat powyŜej 20 lat 1 2 4 5 2001 31 98 2002 31 98 2003 35 110

2005 14 128 Jesion 2006 147 352 2007 100 285 2008 67 243 2004 50 86

2005 28 198 Dąb 2006 90 182 2007 60 349

35

Tabela XIII Zestawienie powierzchni według stopnia uszkodzeń drzewostanów.

Procentowy przedział uszkodzeń drzewostanów Główna przyczyna Razem uszkodzeń 11 25% 26 60% > 60% powierzchnia [ha] 1 2 3 4 5 Nadleśnictwo Bartoszyce grzyby 188,91 84,69 18,97 292,57 klimat 82,02 26,02 108,04 owady 40,39 32,36 72,75 poŜar wodne 14,33 7,66 7,05 29,04 zwierzyna 1 672,22 399,81 47,86 2 119,89 inne 50,11 14,56 4,99 69,66 Ogółem 2 047,98 565,10 78,87 2691,95

3.2.4. Potencjalne zmiany w przypadku braku realizacji planów urządzenia lasu

Gospodarka leśna w Lasach Państwowych oparta jest o tworzone indywidualnie dla kaŜdego nadleśnictwa plany urządzenia lasu. Aktualny stan lasów oraz występująca w nich róŜnorodność siedlisk przyrodniczych i gatunków wynika w duŜej mierze z prowadzenia planowej, wielofunkcyjnej gospodarki leśnej opartej o plany urządzenia lasu. Wartość planów urządzenia lasu wynika między innymi z następujących przesłanek: − części opisowe planów u.l. zawierają dane historyczne umoŜliwiające śledzenie zmian na obszarze objętym planem na przestrzeni długich okresów, − plan u.l. zawiera część inwentaryzacyjną opis taksacyjny, w którym znajduje się szczegółowy opis lasu, jego stanu i zmian w nim zachodzących, − integralną częścią planu są róŜnego rodzaju mapy wizualizujące część opisową, − w opisach taksacyjnych i programach ochrony przyrody dla nadleśnictw znajdują się opisane w uporządkowany sposób wyniki unikalnych inwentaryzacji przyrodniczych, lokalizacja obiektów chronionych, opis ich stanu i zalecane sposoby ochrony, − zawarte w planie wskazania gospodarcze określają sposób postępowania na kolejny okres gospodarczy przy jednoczesnej moŜliwości przewidzenia w istotnym stopniu konsekwencji tych działań, − plany u.l. opierają się na wielopokoleniowej wiedzy leśników i przyrodników same w sobie stanowią źródło specjalistycznej wiedzy, która moŜe być udostępniana wielu instytucjom i społeczeństwu, 36

− zunifikowany sposób zbierania, agregowania, analizy i tworzenia baz danych w ramach planów u.l. umoŜliwia łatwe korzystanie z tych zasobów.

Brak realizacji planu urządzenia lasu dla nadleśnictwa spowoduje: − działanie wbrew prawu – podstawą prowadzenia zrównowaŜonej gospodarki leśnej jest zatwierdzony przez właściwego ministra plan urządzenia lasu, − utratę kontroli nad działaniami dokonywanymi w lesie, a co za tym idzie stanem lasu i procesami w nim zachodzącymi, − niemoŜność ochrony wielu obiektów i przedmiotów ochrony (w planach u.l. znajdują się szczegółowe informacje o chronionych obszarach, siedliskach, roślinach i zwierzętach, o ich dokładnym połoŜeniu i formie ochrony), − zagroŜenie trwałości lasu – w przypadku pozyskania drewna w rozmiarze przekraczającym zadania planowe, − starzenie się drzewostanów, pogorszenie ich stanu sanitarnego i zdrowotnego – w przypadku niewielkiego pozyskania drewna, − brak realizacji zabiegów pielęgnacyjnych i hodowlanych to brak poprawy stabilności i bioróŜnorodności lasu, − ograniczenie dostępności drewna i produktów drewnopochodnych niezbędnych do zaspokajania potrzeb społeczeństwa, − ograniczenie zatrudnienia lub utratę pracy dla osób zatrudnionych w leśnictwie i branŜach od niego zaleŜnych.

3.3. Obiekty podlegające ochronie

W zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Bartoszyce znajduje się wiele formy ochrony przyrody, które zostały wymienione w ustawie o ochronie przyrody, naleŜą do nich: rezerwaty przyrody, obszary chronionego krajobrazu, uŜytki ekologiczne, chronione rośliny i zwierzęta, pomniki przyrody oraz obszary Natura 2000. RównieŜ niektóre lasy ze względu na pełnione przez nie szczególne funkcje zostały objęte ochroną. 37

3.3.1. Istniejące formy ochrony przyrody w zasięgu nadleśnictwa

Rezerwaty przyrody

Na gruntach naleŜących do nadleśnictwa nie zostały utworzone dotychczas Ŝadne rezerwaty przyrody. Natomiast w jego zasięgu terytorialnym znajdują się następujące rezerwaty:

− „Ustnik” połoŜony w gminie Kiwity na gruntach wsi Tłokowo i Modliny. Obejmuje obszar śródpolnego zbiornika wodnego i nieuŜytków o powierzchni 32,50 ha. Rezerwat został utworzony w celu zachowania i ochrony ze względów naukowych i dydaktycznych miejsc lęgowych i obszaru wypoczynku wielu zagroŜonych wyginięciem gatunków ptaków wodnobłotnych.

− „Mokradła śegockie”. Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie lęgowisk i Ŝerowisk licznych gatunków ptaków wodnobłotnych. Za rezerwat przyrody uznano obszar zabagnionych łąk i nieuŜytków o łącznej powierzchni 33,63 ha, zlokalizowanych w gminie Kiwity na gruntach wsi śegoty.

− „Polder Sątopy – Samulewo”. Powierzchnia rezerwatu wynosi 333, 30 ha i obejmuje obszar rozlewiska wraz przyległymi do niego łąkami i nieuŜytkami połoŜonymi w gminie Bisztynek na gruntach wsi Sątopy – Samulewo. Rezerwat utworzono w celu zachowania rozlewiska stanowiącego lęgowisko licznych gatunków ptaków wodnobłotnego oraz miejsce koncentracji ptaków w czasie jesiennych i wiosennych migracji.

Obszary chronionego krajobrazu

W zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Bartoszyce znajdują się 3 obszary chronionego krajobrazu (lub ich fragmenty): − Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Rzeki Guber ( Rozporządzenie nr 157 Wojewody WarmińskoMazurskiego z dnia 19 grudnia 2008 r.). Obszar o powierzchni 14 363,80 ha połoŜony w powiecie bartoszyckim na terenie gmin: Sępopol i Bisztynek, w powiecie kętrzyńskim na terenie gmin: Korsze, Barciany, Reszel, Kętrzyn i miasta Kętrzyn, w powiecie giŜyckim na terenie gminy Ryn oraz w powiecie olsztyńskim na terenie gminy Kolno. 38

− Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Symsarny (Rozporządzenie nr 161 Wojewody WarmińskoMazurskiego z dnia 19 grudnia 2008 r.). Obszar o powierzchni 19 329,8 ha połoŜony jest w powiecie olsztyńskim na terenie gmin: Kolno, Jeziorny i Biskupiec oraz w powiecie lidzbarskim na terenie gmin: Kwity, Lidzbark Warmiński i miasto Lidzbark Warmiński. − Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Dolnej Łyny (Rozporządzenie nr 162 Wojewody WarmińskoMazurskiego z dnia 19 grudnia 2008 r.). Obszar o powierzchni 16 429,9 ha połoŜony jest w powiecie olsztyńskim na terenie gmin: Dobre Miasto i Jeziorny, w powiecie bartoszyckim na terenie gmin: Sępopol, Bartoszyce i miasta Bartoszyce oraz w powiecie lidzbarskim na terenie gmin: Kwity, Lidzbark Warmiński i miasta Lidzbark Warmiński.

UŜytki ekologiczne

Na gruntach nadleśnictwa połoŜone są 4 uŜytki ekologiczne o łącznej powierzchni 6,67 ha, są to: − „Rosiczka koło śydowa” uŜytek zlokalizowany jest w obrębie Sępopol w oddz. 179f – o pow. 0,95 ha. Stanowi on wyrobiska potorfowe oraz torfowiska powstałe w wyniku zarastania śródleśnych oczek wodnych, porośnięte rzadką roślinnością torfowiskową. − „Rosiczka koło Naprat” uŜytek zlokalizowany jest w obrębie Bartniki w oddz. 16m – o pow. 1,98 ha. Szczególnym celem ochrony uŜytku jest zachowanie torfowiska ze stanowiskami rzadkiej i chronionej roślinności torfowiskowej. − „Rosiczka koło Węgrot” uŜytek zlokalizowany jest w obrębie Bartniki w oddz. 64h, 65h – o pow. 0,38 ha. Szczególnym celem ochrony uŜytku jest zachowanie torfowiska ze stanowiskami rzadkiej i chronionej roślinności torfowiskowej. − „Torfowisko źródliskowe Spurgle” – uŜytek zlokalizowany jest w obrębie Sępopol w oddziale 298A a,b i zajmuje powierzchnię 3,36 ha. Stanowi rzadką i bardzo interesującą odmianę torfowisk niskich źródliskowych typu wiszącego. UŜytek ten podobnie jak „Sokolica” wchodzi w skład projektowanego obszaru Natura 2000 „Torfowiska źródliskowe koło Łabędnika”. Poza gruntami nadleśnictwa znajdują się jeszcze 3 uŜytki ekologiczne: 39

− „Rozlewisko Bartniki” połoŜony w gminie Kiwity na powierzchni 91,80 ha, został utworzony w celu ochrony ostoi ptaków wodnobłotnych. − „Torfowisko źródliskowe Sokolica” zajmuje powierzchnię 3,33 ha w pobliŜu wsi Sokolica (gmina Bartoszyce). Jest to dobrze wykształcone torfowisko źródliskowe typu kopułowego.

− „Polder SątopySamulewo” o powierzchni ok. 408 ha. Powierzchnia wszystkich uŜytków ekologicznych w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Bartoszyce wynosi 509,8 ha.

Chronione rośliny

Na obszarze nadleśnictwa stwierdzono występowanie 11 gatunków porostów, 6 gatunków mchów i 23 gatunków roślin naczyniowych objętych ochroną ścisłą oraz 2 gatunki porostów, 8 gatunków mchów i 13 gatunków roślin naczyniowych znajdujących się pod ochroną częściową.

Chronione zwierzęta

Owady . Podczas powszechnej inwentaryzacji siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory przeprowadzonej w roku 2006 i 2007 na terenie nadleśnictwa stwierdzono obecność 2 gatunków z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej: pachnicy dębowej (Osmoderma eremita) oraz zalotki większej ( Leucorrhinia pectoralis) .

Płazy i gady. Gatunki ściśle chronione zamieszkujące obszar nadleśnictwa to: traszka zwyczajna ( Triturus vulgaris) , traszka grzebieniasta (Triturus cristatus) , kumak nizinny (Bombina bombina) , grzebiuszka ziemna (Pelobates fuscus) , ropucha szara (Bufo bufo) , ropucha zielona (Bufo viridis) , Ŝaba trawna (Rana temporaria) , rzekotka drzewna (Hyla arborea), Ŝółw błotny (Emys orbicularis) , jaszczurka zwinka ( Lacerta agilis) , jaszczurka Ŝyworodna (Lacerta vivipara) , padalec zwyczajny (Angius fragilis) , zaskroniec zwyczajny (Natrix natrix) , Ŝmija zygzakowata (Vipera berus). śółw błotny, traszka grzebieniasta i kumak nizinny znajdują się równieŜ w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej. Na terenie nadleśnictwa występują równieŜ gatunki, wobec których stosuje się ochronę okresową: Ŝaba moczarowa (Rana arvalis) , Ŝaba jeziorkowa (Rana lessonae) , Ŝaba wodna (Rana esculenta) . Ptaki. W zasięgu terytorialnym nadleśnictwa zaobserwowano 165 gatunków objętych ścisłą ochroną gatunkową, 7 znajdujących się pod ochroną częściową. Wśród wszystkich 40 obserwowanych gatunków 39 zostały równieŜ wymienione w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej. W lasach nadleśnictwa wyznaczono strefy ochronne wokół stanowisk lęgowych bielika (Haliaeetus albicilla), orlika krzykliwego (Aquila pomarina) i bociana czarnego ( Ciconia nigra ). Ssaki. Spośród gatunków objętych ochroną ścisłą występują tu: jeŜ (Erinaceus europaeus), ryjówka aksamitna (Sorex araneus), ryjówka malutka (Sorex minutus), rzęsorek mniejszy (Neomys fodiens a ), rzęsorek rzeczek (Neomys anomalus) , mopek (Barbastella barbastellus) , nocek duŜy (Myotis myotis) , karlik malutki (Pipistrllus pipistrllus) , borowiec wielki (Nyctalus noctula) , gacek brunatny (Plecotus auritus) , wiewiórka (Sciurus vulgaris) , mysz zaroślowa (Apodemus silvaticus) , łasica ( Mustela nivalis). Korzystne warunki bytowe odnalazły równieŜ objęte ochroną częściową: kret (Talpa europaea) , bóbr europejski (Castor fiber) , wydra (Lutra lutra), karczownik (Arvicola terrestris), badylarka (Micromys minutus). Mopek, bóbr i wydra figurują ponadto na liście Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej.

Pomniki przyrody

Na terenie Nadleśnictwa Bartoszyce zarejestrowanych zostało 57 pomników przyrody, z czego tylko 2 to głazy narzutowe, a pozostałe to pojedyncze drzewa, grupy drzew lub zabytkowe aleje.

3.3.2. Obszary Natura 2000 w zasięgu nadleśnictwa

W zasięgu nadleśnictwa znajdują się 2 obszary sieci Natura 2000 lub ich fragmenty, są to: część Obszaru Specjalnej Ochrony Ptaków „Ostoja Warmińska” i zgłoszony do Komisji Europejskiej Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk „Torfowiska źródliskowe koło Łabędnika”.

„Ostoja Warmińska” (kod PLB280015) zajmuje powierzchnię 142 016,19 ha, w tym w granicach Nadleśnictwa Bartoszyce 42 275,29 ha. Jest połoŜona w północnej części województwa warmińsko mazurskiego i ciągnie się pasem długości ok. 115 km i szerokości 1020 km wzdłuŜ granicy państwowej z obwodem kalinigradzkim Federacji Rosyjskiej. Na wschodzie sięga jeziora Oświn, na zachodzie zaś doliny niewielkiej rzeki Gołubej, dopływu Banówki. Na ternie Nadleśnictwa Bartoszyce w granicach obszaru leŜy większa część obrębu Sępopol i niewielki fragment obrębu Bartniki.

Lasy pokrywają łącznie ok. 25% powierzchni ostoi. W większości są to dobrze zachowane fragmenty grądów, z partiami starodrzewu z ponad 100 letnim drzewostanem. 41

WzdłuŜ drobnych cieków ciągną się, lasy łęgowe, olszowe lub olszowo jesionowe z dobrze zachowaną strukturą gatunkową. Na uwagę zasługują występujące tu bory i lasy bagienne, a takŜe liczne torfowiska wysokie stanowiące cenne siedliska chronionych (w skali kraju) gatunków roślin. Pomimo niewielkiej liczby jezior, w ostoi jest bardzo wiele śródpolnych i śródleśnych mokradeł, sprzyjających róŜnorodności biologicznej.

„Ostoja Warmińska” została ustanowiona jako obszar Natura 2000 przede wszystkim dla ochrony bociana białego ( Ciconia ciconia ), który osiąga tu największą liczebność i zagęszczenie w kraju. Spośród innych gatunków wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej liczne populacje lęgowe na terenie ostoi tworzą: orlik krzykliwy (Aquila pomarina), Ŝuraw (Grus grus), derkacz (Crex crex) i gąsiorek (Lanius collurio). Stwierdzono teŜ gniazdowanie łabędzia krzykliwego (Cygnus cygnus), bąka (Botaurus stellaris) , bociana czarnego (Ciconia nigra) , kani rudej (Milvus milvus) , kani czarnej (Milvus migrans) , bielika (Haliaeetus albicila) , błotniaka łąkowego (Circus pygargus) , zielonki (Porzana parva) , dzięcioła białogrzbietego (Dendrocops leucotos) . MoŜliwe jest gniazdowanie skrajnie nielicznego w kraju orlika grubodziobego (Aquila clanga) a takŜe innych bardzo rzadkich gatunków: podgorzałki (Aythya nyroca) , rybołowa (Pandion haliaetus) , kropiatki (Porzana porzana) , puszczyka uralskiego (Strix uralensis) , włochatki (Aegolius funerus) , dzięcioła trójpalczastego (Picoides tridactylus) i dzięcioła białoszyjego (Dendrocops syriacus).

W granicach ostoi występuje w sumie 37 gatunków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej.

Wśród zagroŜeń dla występujących na terenie „Ostoi Warmińskiej” cennych gatunków ptaków oraz ich siedlisk w Standardowym Formularzu Danych (SDF) zostały wymienione:

– zaniechanie systemu ekstensywnego rolnictwa, prowadzącego do zarastania nieuŜytkowanych łąk, torfowisk i innych terenów otwartych,

– rozwój rolnictwa intensywnego, związanego z daleko idącą unifikacją krajobrazu powodującą utratę wielu siedlisk,

– zalesianie nieuŜytków porolnych i śródleśnych enklaw, skutkujących zmniejszaniem się powierzchni terenów otwartych,

– prowadzenie zrębów zupełnych na obszarze najcenniejszych siedlisk leśnych: grądów, łęgów i olsów. 42

„Torfowiska źródliskowe koło Łabędnika” (kod PLH280047). W skład obszaru wchodzą dwa osobne torfowiska otoczone uŜytkami zielonymi. Jedno znajduje się ok. 1,5 km na wschód od wsi Sokolica i reprezentuje dobrze wykształcony kopułowy typ torfowiska źródliskowego. Jego całkowita powierzchnia wynosi 11,56 ha (powierzchnia torfowej kopuły ok. 3,3ha).Torfowisko obecnie dzieli się na dwie enklawy: zachodnia stanowi wydłuŜony wał i wykazuje cechy przesuszenia, a wschodnia to kopuła kształtu zbliŜonego do koła porośnięta szuwarem trzcinowym i otoczona pierścieniem drzew. Drugie torfowisko leŜy na południowy wschód od zabudowań osady Spurgle. Odległość od opisanego powyŜej torfowiska wynosi zaledwie 0,7 km. Zajmuje ono powierzchnię 15,39 ha (w tym grunty Nadleśnictwa Bartoszyce 4,52 ha), z czego większość to torfowisko źródliskowe wiszące, a reszta to łąki zmiennowilgotne.. Torfowisko to porośnięte jest przez specyficzne źródliskowe lasy olszowe na niŜu ( Cardamino-Alnetum glutinosae, kod 91E04). Punktowo występują tu ponadto petryfikujące źródła z utworami tufowymi (kod 7220). Z rzadszych gatunków roślin w tej części obszaru rosną m.in.: kruszczyk błotny ( Epipactis palustris ), listera jajowata ( Listera ovata ), jaskier wielki (Ranunculus lingua ), bniec czerwony ( Melandrium rubrum ), trędownik skrzydlaty ( Scrophularia umbrosa ), rzeŜucha gorzka typowa ( Cardamine amara subsp. amara) oraz mech Ŝebrowiec paprociowy ( Cratoneuron filicinum ).

Tabela XIV Typy siedlisk znajdujące się na terenie SOOS „Torfowiska źródliskowe koło Łabędnika” (na podstawie SDF).

Procent Stopień Wz ględna Stan Ocena Kod Nazwa siedliska pokrycia reprez. pow. zach. ogólna

7220* Źródliska wapienne ze zbiorowiskami Cratoneurion commutati D

Łęgi wierzbowe, topolowe i jesionowe Salicetum albo - fragilis, 91E0* 57,11 B C B B Populetum albae, Alnenion

W Standardowym Formularzu Danych (SDF) dla SOOS „Torfowiska źródliskowe koło Łabędnika” za najpowaŜniejsze zagroŜenie uznano regionalne i lokalne zmiany hydrologiczne związane z poborem wód artezyjskich. 43

3.3.3. Inne lasy chronione

Poza wymienionymi formami ochrony przyrody na terenie nadleśnictwa wyznaczone zostały lasy, które powinny być chronione ze względu na pełnione funkcje .

Lasy ochronne. Zgodnie z postanowieniami I KTG opracowano i przedstawiono do akceptacji nowy projekt zasięgu i lokalizacji obszarów ochronnych. Ich powierzchnię i kategorię ochronności przedstawiono w poniŜszej tabeli, uwzględniając takŜe udział procentowy w powierzchni gruntów leśnych.

Tabela XV Zestawienie funkcji lasu i kategorii ochronności (wg projektu zasięgu i lokalizacji obszarów ochronnych)

Nadleśnictwo L.p. Kategoria lasu Pow. leśna [ha] Pow. Leśna [%] 1 2 4 5 1 Rezerwaty 2 Glebochronne 237,82 1,63 Glebochronne 3 196,15 1,35 Cenne fragmenty rodzimej przyrody Glebochronne 4 Cenne fragmenty rodzimej przyrody 7,72 0,05 Ostoje zwierząt chronionych 5 Wodochronne 647,12 4,44 Wodochronne 6 750,25 5,15 Cenne fragmenty rodzimej przyrody Wodochronne 7 Cenne fragmenty rodzimej przyrody 8,99 0,06 Ostoje zwierząt chronionych Wodochronne 8 6,09 0,04 Ostoje zwierząt chronionych 9 Cenne fragmenty rodzimej przyrody 5370,57 36,84 Cenne fragmenty rodzimej przyrody 10 39,71 0,27 Ostoje zwierząt chronionych 11 Stałe powierzchnie badawcze i doświad. 296,83 2,04 Stałe powierzchnie badawcze i doświad. 12 4,89 0,03 Ostoje zwierząt chronionych 13 Ostoje zwierząt chronionych 36,06 0,25 14 Lasy ochronne (razem 2 do 9) 7602,20 52,15

15 Lasy gospodarcze 6976,62 47,85 Łącznie 14578,82 100,00 44

Ostoje chroniące zasoby rozkładającego się drewna (tzw. powierzchnie referencyjne). Na podstawie Zarządzenia nr 23 z 18 sierpnia 2008 r. wydanego przez Dyrektora RDLP w Olsztynie wdroŜono zasady ochrony zasobów rozkładającego się drewna w wybranych ekosystemach leśnych. Ochrona rozkładającego się drewna wpłynie na zwiększenie jego masy w lesie, dzięki czemu nastąpi intensyfikacja ochrony róŜnorodności biologicznej w ekosystemach leśnych. Większa ilość martwego drewna w lesie poprawi warunki bytowania i rozwoju gatunków roślin i zwierząt z nim związanych.

Tabela XVI Typy i wielkość ostoi chroniących zasoby rozkładającego się drewna

Typ ostoi Powierzchnia [ha]

1 2 Bagna 146,97

Powierzchnie do naturalnej sukcesji 20,18

Drzewostany 256,57

Łącznie 423,72

3.3.4. Walory historyczno kulturowe

Na terenie Nadleśnictwa Bartoszyce zachowało się wiele śladów upamiętniających historię tych ziem. Z najdawniejszych czasów pozostały grodziska, cmentarzyska i kurhany. Zarejestrowano takŜe cmentarze, mogiły i miejsca pamięci. Są to groby poległych Ŝołnierzy oraz krzyŜe upamiętniające tragiczne wydarzenia. Wszystkie te miejsca są otoczone ochroną, w celu zachowania ich w jak najlepszym stanie.

3.4. Istniejące problemy ochrony środowiska

Spośród problemów ochrony środowiska najistotniejszymi z punktu widzenia realizacji planu u. l. są te, które stanowią zagroŜenia dla środowiska leśnego. Mogą one mieć zarówno charakter naturalny jak równieŜ związany z działalnością człowieka. Do najbardziej istotnych zagroŜeń dla środowiska przyrodniczego na obszarze Nadleśnictwa Bartoszyce naleŜą: Zmiany stosunków wodnych. Odnotowana mniejsza niŜ dotąd ilość opadów skutkowała znacznym obniŜeniem poziomu wód gruntowych. Wynikiem tego jest znacznie 45 przyspieszony proces lądowienia eutroficznych zbiorników wodnych, sukcesja torfowisk w kierunku zbiorowisk leśnych, osuszanie i eutrofizacja borów i lasów bagiennych. Problemy zdrowotne gatunków drzew liściastych. Najbardziej widoczne jest zamieranie jesionów i dębów, lecz pojawiają się równieŜ problemy z brzozą, a ostatnio takŜe z olchą. Przyczyny tych zjawisk nie zostały dotąd wykryte i jednoznacznie określone. Niekontrolowana turystyka i rekreacja prowadząca poprzez nadmierną penetrację do wydeptywania niektórych fragmentów lasu, niszczenia ściółki leśnej i płoszenia zwierząt. WywoŜenie śmieci i wylewanie nieczystości do lasu stało się praktyką zarówno okolicznych mieszkańców jak i osób przyjezdnych. Zaśmiecane są lasy na obszarze całego nadleśnictwa. Zaniechanie działania w niektórych wypadkach równieŜ moŜe być przyczyną kłopotów z utrzymaniem populacji chronionych siedlisk i gatunków np. wykaszanie łąk rajgrasowych. Problemem jest wybór tego co i w jaki sposób chronić. Zagadnienie to jest szczególnie istotne w przypadku „olsowienia” a nawet zatapiania łęgów olszowych i jesionowych (siedlisko priorytetowe) na skutek działalności bobrów (gatunek objęty ochroną częściową i wymieniony w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej).

Sposoby ochrony przyjęte w planie urządzenia lasu wynikają z przyjętych i wprowadzonych w Ŝycie przepisów prawa, regulujących ramowo zakres i sposób ochrony przyrody. 46

3.5. Cele i metody ochrony środowiska

W projekcie planu urządzenia lasu dla Nadleśnictwa Bartoszyce uwzględniono priorytetowe cele ochrony środowiska wynikające z porozumień i aktów prawnych na poziomie międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym.

Przyjęta przez Polskę na podstawie międzynarodowych konwencji i wprowadzona do prawa krajowego zasada zrównowaŜonego rozwoju polega na równorzędnym traktowaniu racji społecznych, ekonomicznych i ekologicznych. Podstawowym załoŜeniem planu urządzenia lasu jest zachowanie trwałości lasu, jego ochrona, dbałość o odpowiedni stan i powiększanie zasobów drzewnych. Jednocześnie, dzięki utrzymywaniu i powiększaniu zasobów leśnych kraj nasz ma pozytywny wpływ na bilans węgla, pochłanianie CO 2 i ograniczanie efektu cieplarnianego. Poza tym selektywna i oparta o inwentaryzację planowa gospodarka leśna zabezpiecza istniejącą bioróŜnorodność na obszarach leśnych.

Dyrektywy wspólnotowe w sprawie ochrony dzikich ptaków oraz w sprawie ochrony siedlisk dzikiej fauny i flory (dyrektywa ptasia i siedliskowa) znalazły swoje odzwierciedlenie w utworzeniu obszarów Natura 2000. Projekt planu urządzenia lasu uwzględnia w swoich zapisach cele przyświecające powołaniu tych obszarów, uwzględniając jednocześnie zasady postępowania z przedmiotami ochrony na tych obszarach.

Krajowe prawo ochrony przyrody i środowiska (ustawa o ochronie przyrody, ustawa o ochronie środowiska, rozporządzenia wykonawcze) ma w projekcie planu u.l. takŜe swoje odzwierciedlenie. Wszystkie wymienione w ustawie formy ochrony przyrody, a zainwentaryzowane w nadleśnictwie są odpowiednio opisane i traktowane. Projektowane w planie działania uwzględniają cele i sposoby ochrony dla poszczególnych, chronionych na mocy ustawy o ochronie przyrody obiektów. Projekt planu zawiera m.in. szczegółowe informacje dotyczące występowania chronionych gatunków roślin i zwierząt, połoŜenia obszarów chronionych. Podczas opracowywania planu urządzenia lasu wzięto pod uwagę ochronę gatunkową zinwentaryzowanych roślin i zwierząt oraz zachowanie w dobrym stanie siedlisk przyrodniczych wymagających ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000. 47

Ochronie bioróŜnorodności sprzyja zaprojektowany w planie urządzeniowym sposób postępowania hodowlanego. Tam, gdzie było moŜliwe odnowienie naturalne zastosowano odpowiednie rodzaje rębni sprzyjające takiemu odnowieniu. Stosowana gospodarka selekcyjna prowadzi do odnawiania lasu gatunkami poŜądanymi wiadomego pochodzenia i odpowiedniej jakości. Zaprojektowane zabiegi pielęgnacyjne mają zapewnić odpowiedni stan sanitarny i zdrowotny lasu. Jednocześnie wyznaczone zostały ostoje chroniące zasoby rozkładającego się drewna oraz organizmy z nim związane (powierzchnie referencyjne). Siedliska wilgotne w celu zachowania ich zdolności retencyjnych oraz siedliska świeŜe w pobliŜu zbiorników i cieków wodnych zakwalifikowano do lasów wodochronnych i w sposób istotny ograniczono ich uŜytkowanie. Jednocześnie plan nie przewiduje Ŝadnych działań na gruntach nieleśnych (bagna, łąki itp.). 48

4. PRZEWIDYWANE ODDZIAŁYWANIE PROJEKTU PLANU URZĄDZENIA LASU NA ŚRODOWISKO

4.1. Prognoza wpływu planu urządzenia lasu na cele i przedmioty ochrony, dla których wyznaczono obszary Natura 2000

W tej części opracowania szczegółowo omówiono zakres czynności gospodarczych na gruntach Nadleśnictwa Bartoszyce połoŜonych w granicach obszarów Natura 2000. Zostały one przedstawione osobno dla kaŜdego z obszarów. Analizie poddano przyjęte gospodarcze typy drzewostanów i składy gatunkowe upraw oraz powierzchniową tabelę klas wieku ze szczególnym uwzględnieniem zmian, które nastąpią w wyniku cięć rębnych. Przewidywany wpływ poszczególnych czynności oraz łączne oddziaływanie zadań na cele i przedmioty ochrony obszarów zaprezentowano w formie macierzy. Jednym z kryteriów oceny był czas oddziaływania, wyróŜniono tutaj oddziaływanie krótko, średnio i długoterminowe. W ocenie dla siedlisk wzięto ponadto pod uwagę naturalny zasięg siedliska, strukturę drzewostanów i funkcje konieczne do długotrwałego zachowania siedliska oraz stan ochrony typowych gatunków siedliska. Natomiast w ocenie oddziaływania planowanych zadań na gatunki ptaków uwzględniono zmiany liczebności populacji, zasięg występowania gatunku i powierzchnię siedlisk odpowiednich dla rozwoju gatunku.

4.1.1. Wpływ ustaleń projektu planu urządzenia lasu na chronione siedliska przyrodnicze na obszarach Natura 2000

Na gruntach Nadleśnictwa Bartoszyce ochrona siedlisk przyrodniczych w ramach programu Natura 2000 realizowana jest na SOOS „Torfowiska źródliskowe koło Łabędnika”. W granicach tego obszaru połoŜona jest większość oddziału 298A, obejmująca siedliska olsu źródliskowego. Na terenie tym w wydzieleniu 298Aa, stanowiącym młodnik olszowy w wieku 7 lat, zaprojektowano cięcia pielęgnacyjne na powierzchni 0,48 ha. Zabieg ten ma na celu ewentualną regulację składu i zagęszczenia drzewostanu i nie powinien negatywnie oddziaływać na chronione siedlisko. Jednak ze względu na znaczenie przyrodnicze olsu źródliskowego i niewielką powierzchnie wydzielenia, wykonawca powinien rozwaŜyć odstąpienie od wykonania zabiegu. Przyjęty dla olsu gospodarczy typ drzewostanu pokrywa się z naturalnym docelowym składem drzewostanu (Tabela XVII). 49

Wydzielenie 298Ab z dziewięćdziesięcioletnim drzewostanem olszowym zostało zaliczone do gospodarstwa specjalnego w związku z utworzeniem tam ostoi ksylobiontów i nie zostały tam zaplanowane Ŝadne zabiegi. W takiej sytuacji ustalenia projektu planu urządzenia lasu nie wpłyną w negatywny sposób na stan ochrony siedliska przyrodniczego ( Tabela XX).

Tabela XVII Zestawienie gospodarczych typów lasu i składów upraw z optymalnym składem gatunkowym dla typów siedlisk

Optymalny Typ Gospodarczy docelowy skład Orientacyjny skład siedliska TSL typ Ocena gatunkowy gatunkowy uprawy % (kod) drzewostanu drzewostanu % 1 2 3 4 5 6 II Kraina Mazursko Podlaska, Dzielnica Pojezierza Mazurskiego (1), Mezoregiony Niziny Staropruskiej i Pojezierza Mrągowskiego

GTD i skład gatunkowy 91E04* Ol Ol 90, Js i Brz 010 Ol Ol 90, Js i inne 10 uprawy zgodne z optymalnym składem gatunkowym.

Podkreśleniem (Ol ) oznaczono gatunek najwaŜniejszy

50

Tabela XVIII Lokalizacja i planowane zabiegi gospodarcze na gruntach Nadleśnictwa Bartoszyce połoŜonych w granicach SOOS „Torfowiska źródliskowe koło Łabędnika”

Lokalizacja na mapie Planowane zabiegi gospodarcze [ha] Kod i nazwa siedliska przeglądowej nadleśnictwa Lp. pielęgnowanie rodzaj rębni przyrodniczego (obręb leśny, oddział, zalesienia odnowienia 1) drzewostanów [ha] pododdział) [ha] [ha] [ha] I II III IV V razem 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

91E04* – Źródliskowe Sępopol: 298Aa, b 0,48 lasy olszowe na niŜu 1. (Cardamino- Alnetum glutinosae) Powierzchnia: 4,52 0,48

1) odpowiednio do posiadanych danych, dla siedlisk przyrodniczych zapisano orientacyjną powierzchnię w ha

Tabela XIX Powierzchniowa tabela klas wieku dla gruntów Nadleśnictwa Bartoszyce połoŜonych w granicach SOOS „Torfowiska źródliskowe koło Łabędnika” (stan na 01.01.2010)

Grunty leśne niezalesione Drzewostany w klasach i podklasach wieku Razem K K Bud. do odnowienia I II III IV V VI VII VIII D grunty w prod. pozo O przer. grunty zales. i O zale płazo haliz. ubocz. stałe 101 121 141 i nie zales. 1 10 11 20 21 30 31 40 41 50 51 60 61 70 71 80 81 90 91 100 sione winy zręby 120 140 wyŜej powierzchnia [ha] /% 2 3 4 5 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 0,48 4,04 4,52 4,52

89,38 100,00 100,00 10,62

Tabela XX Prognozowany wpływ projektu planu urządzenia lasu na cele i przedmioty ochrony SOOS „Torfowiska źródliskowe koło Łabędnika”

Kryteria 2) Rodzaje planowanych czynności gospodarczych 3) i ich przewidywany 1) Oddziaływanie łączne Ogólna zachowania wpływ na zachowanie stanu ochrony przedmiotów ochrony planowanych Uzasadnienie do oceny L.p. Kod Nazwa siedliska ocena stanu ochrony Rębnie częściowe Pielęgnowanie Rębnie czynności i zadań oddziaływania wg SDF przedmiotu Zalesienia Odnowienia i przebudowa drzewostanów zupełne gospodarczych ochrony stopniowa 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 brak brak brak brak brak brak Źródliska wapienne ze Nie stwierdzono negatywnych 1. 7220* zbiorowiskami D 2 brak brak brak brak brak brak skutków oddziaływania planu Cratoneurion commutati 3 brak brak brak brak brak brak Źródliskowe lasy 1 brak brak 0 brak brak 0 olszowe na niŜu Nie stwierdzono negatywnych 2. 91E04* B 2 brak brak 0 brak brak 0 (Cardamino- Alnetum skutków oddziaływania planu glutinosae) 3 brak brak 0 brak brak 0 1) Symbole wpływu planowanych czynności gospodarczych na stan ochrony przedmiotów ochrony oraz symbole dotyczące okresu tego oddziaływania: + (plus) – wpływ dodatni, pozytywny; 0 (zero) – wpływ obojętny, (minus) wpływ ujemny, negatywny, brak – gdy brak danej czynności w planie, 1. oddziaływanie krótkoterminowe, 2.oddziaływanie średnioterminowe, 3. oddziaływanie długoterminowe (np. 3. to symbol znaczącego oddziaływania długookresowego to jest oddziaływania znacząco negatywnego); 2) Kryteria wpływu: Kryterium 1: Naturalny zasięg i powierzchnia siedliska przyrodniczego w obrębie tego zasięgu są stałe lub zwiększają się: zwiększają się (+), pozostają bez zmian (0), zmniejszają się (), Kryterium 2: Struktura drzewostanów i funkcje konieczne do długotrwałego zachowania siedliska przyrodniczego istnieją i prawdopodobnie będą istnieć nadal: poprawiają się (+), pozostają bez zmian (0), pogarszają się (), Kryterium 3: Stan ochrony typowych gatunków siedliska przyrodniczego jest korzystny: poprawia się (+), pozostaje bez zmian (0), pogarsza się (); 3) Zadania gospodarcze formułowane na poziomie ogólnym (nie adresowane do wydzieleń drzewostanowych) nie kwalifikują się do ujęcia w formie macierzy, stąd omówienie ich przewidywanego wpływu w formie tekstowej

51

52

4.1.2. Wpływ ustaleń projektu planu urządzenia lasu na chronione gatunki ptaków na obszarach Natura 2000

Wśród gatunków ptaków będących przedmiotami ochrony OSOP „Ostoja Warmińska” dokładnie zlokalizowane są stanowiska tych, dla których wyznaczono strefy ochrony (10 stanowisk orlika krzykliwego i 1 bielika). O pozostałych gatunkach wiadomo jedynie, Ŝe występują na terenie nadleśnictwa. Z tego powodu projektowane czynności gospodarcze będą omówione dla całej części nadleśnictwa połoŜonej w granicach obszaru.

Lasy Nadleśnictwa Bartoszyce znajdujące się w zasięgu „ Ostoi Warmińskiej” ze względu na pełnione funkcje ujęto w projekcie planu urządzenia lasu jako lasy ochronne. Większość z nich została zaliczona do gospodarstwa lasów ochronnych. Ostoje zwierząt chronionych, ostoje ksylobiontów, lasy na siedliskach bagiennych (z wyjątkiem olsów) i łęgowych oraz lasy glebochronne zakwalifikowano do gospodarstwa specjalnego. Drzewostany silnie uszkodzone, o przerwanym zwarciu koron, lub o niewłaściwym (w stosunku do siedliska) składzie gatunkowym włączono do gospodarstwa przebudowy – razem 42,06 ha.

UŜytkowanie rębne zaprojektowano na łącznej powierzchni 839,23ha, w tym rębnie zupełne – 95,43 ha, rębnie złoŜone – 743,80 ha. Rębnie zupełne zastosowano na niewielkich powierzchniach lub w drzewostanach zaliczonych do gospodarstwa przebudowy i tam, gdzie nie było moŜliwości uzyskania odnowienia naturalnego. W pozostałych uŜytkowanych drzewostanach zostały zaprojektowane rębnie częściowe i stopniowe. Dzięki takiemu sposobowi uŜytkowania moŜliwe będzie zróŜnicowanie wiekowe składów i wydłuŜenie okresu uprzątnięcia drzewostanu co najmniej do następnego dziesięciolecia. Ponadto na powierzchniach, gdzie prowadzone będą cięcia zupełne lub uprzątające zaprojektowano pozostawienie 5% starodrzewu. W Programie Ochrony Przyrody podano zalecenia dotyczące pozostawiania biogrup w drzewostanach rębnych, kształtowania stref ekotonowych i granicy lasu z terenami otwartymi. Takie zasady gospodarowania sprzyjają zwiększaniu róŜnorodności biologicznej i tworzą korzystniejsze warunki bytowania dla wielu gatunków ptaków chronionych na terenie ostoi. 53

Na obszarze „Ostoi Warmińskiej” na gruntach Nadleśnictwa Bartoszyce nie zaprojektowano Ŝadnych zalesień. Odnowienia będą wykonane na powierzchni 603,46 ha zgodnie z przyjętymi dla poszczególnych typów siedliskowych lasu składami gatunkowymi upraw (Tabela XXI). Uwzględniają one Ŝyzność i róŜnorodność siedlisk w nadleśnictwie, stwarzając moŜliwość urozmaicenia drzewostanów pod względem udziału gatunkowego.

Tabela XXI Przyjęte gospodarcze typy drzewostanów i orientacyjne składy gatunkowe upraw

Typ Gospodarczy typ siedliskowy Orientacyjny skład gatunkowy upraw % drzewostanu lasu

1 2 3

Bs So So 80, Brz i inne 20

Bśw So So 80, Brz, Św i inne 20

Św So So 60, Św 30, Brz i inne 10 Bw Św So Brz Brz 50, So 30, Św i inne 20 Brz So So 50, Brz 40, Św i inne 10

Bb So So 80, Brz i inne 20

BMśw Św So So 50, Św 30, Db, Brz i inne 10

Brz Św Św 50, Brz 30, Db i inne 20 BMw Brz So So 50, Brz 30, Db i inne 20 So Św Św 50, So 30, Brz i inne 20

So So 80, Brz i inne 20 BMb So Brz Brz 50, So 30, Św i inne 20 So Św Św 50, So 30, Brz i inne 20

Db So Św Św 30, So 30, Db 30, Md i inne 10 LMśw So Db Db 40, So 30, Bk 20, Lp i inne 10 Gb Lp Db Db 50, Lp 30, Gb 10, Św i inne 10

So Db Db 50, So 30, Św i inne 20 So Św Św 40, So 40, Db i inne 20 Brz Św Św 50, Brz 30, Db i inne 20 LMw Brz Św Db Db 40, Św 30, Brz 20, Lp i inne 10 Db Ol Św Św 40, Ol 30, Db 20, Brz i inne 10 Brz Św Ol Ol 40, Św 30, Brz 20, Db i inne 10 Gb Lp Db Db 50, Lp 20, Gb 10, Św 10, Kl i inne 10

54

Tabela XXI (c.d.) Przyjęte gospodarcze typy drzewostanów i orientacyjne składy gatunkowe upraw

Typ Gospodarczy typ siedliskowy Orientacyjny skład gatunkowy upraw % drzewostanu lasu

1 2 3

Ol Ol 70, Brz i inne 30 LMb Brz Ol Św Św 40, Ol 30, Brz 20, So i inne 10 So Ol Ol 50, So 40, Brz i inne 10

Db Db 60, Św 30, Bk i inne 10 Lp Św Db Db 40, Św 30, Lp 20, Gb i inne 10 Db Św Św 60, Db 20, Md i inne 20 Lśw Św Db Db 50, Św 30, Lp i inne 20 Gb Św Db Db 40, Św 30, Gb 20, Lp i inne 10 Gb Lp Db Db 60, Lp 20, Gb 10, Kl i inne 10 Bk Bk 90, Gb, Kl i inne 10

Ol Św Db Db 40, Św 30, Ol 20, Brz i inne 10 Db Ol Ol 40, Db 30, Js i inne 30

Js Db Db 60, Js 30, Św i inne 10 Lw Gb Js Db Db 50, Js 20, Gb 10, Św 10, Kl i inne 10 Gb Wz Db Db 50, Wz 20, Gb 10, Św 10, Kl i inne 10

Js Ol Ol 50, Js 30, Db i inne 20 Lł Db Wz Js Js 60, Wz 20, Db i inne 20

Ol Ol Ol 90, Js i inne 10

Js Ol Ol 50, Js 30, Św i inne 20 OlJ Ol Js Js 60, Ol 30, Św i inne 10

W projekcie planu urządzenia lasu dla Nadleśnictwa Bartoszyce nie zaprojektowano lokalnych regulacji stosunków wodnych.

Gatunki ptaków potrzebujące starych i obumierających drzew znajdą korzystne warunki w tworzonych ostojach ksylobiontów. Na terenie nadleśnictwa w granicach obszaru wyznaczono je na łącznej powierzchni 130,07 ha. Warto równieŜ wspomnieć, Ŝe w projekcie planu urządzenia lasu pozostawiono na najbliŜsze 10 lat bez wskazań gospodarczych niemal 523 ha drzewostanów, co stanowi ponad 8% gruntów leśnych 55 nadleśnictwa w zasięgu „Ostoi Warmińskiej”. Podjęte działania pozwolą nie tyko na zachowanie, ale i na niewielki wzrost udziału drzewostanów starszych niŜ 100letnie w powierzchni gruntów leśnych (Tabela XXII).

Projekt planu urządzenia lasu oparty na nowoczesnych zasadach prowadzenia gospodarki leśnej (preferowanie rębni złoŜonych, kształtowanie drzewostanów w kierunku zróŜnicowania gatunkowego i wiekowego, zwiększanie zasobów martwego drewna) umoŜliwia zachowanie, a nawet w dłuŜszym okresie poprawę, stanu ochrony poszczególnych gatunków ( Tabela XXIII). Jednak ze względu na to, Ŝe plany urządzenia lasu nie podają terminów przeprowadzenia zabiegów, wskazane byłoby monitorowanie drzewostanów przed wykonaniem cięć (zarówno rębni, jak i trzebieŜy) w okresie lęgowym (IIIX) pod kątem ewentualnego zasiedlenia przez gatunki z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej będących przedmiotem ochrony na terenie OSOP.

56

Tabela XXII Powierzchniowa tabela klas wieku dla gruntów Nadleśnictwa Bartoszyce połoŜonych w granicach OSOP „Ostoja Warmińska”

Grunty leśne niezalesione Drzewostany w klasach i podklasach wieku Razem K do odnowienia I II III IV V VI VII VIII K Bud. grunty w prod. pozo D grunty zales. i O przer. zale płazo haliz. ubocz. stałe 101 121 141 i O nie zales. 1 10 11 20 21 30 31 40 41 50 51 60 61 70 71 80 81 90 91 100 sione winy zręby 120 140 wyŜej powierzchnia [ha] /% 2 3 4 5 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

Stan na 1.01.2010

18,56 1,68 58,05 374,98 688,50 742,37 539,50 994,90 542,96 738,76 370,95 366,44 141,77 262,01 84,98 19,07 396,21 31,03 6294,43 6372,72 0,29 0,03 0,91 5,89 10,80 11,65 8,47 15,61 8,52 11,59 5,82 5,75 2,22 4,11 1,33 0,30 6,22 0,49 98,77 100,00

Prognozowany stan na 31.12.20019

1,68 58,05 112,17 802,22 688,50 742,37 538,66 978,44 536,48 559,75 218,90 255,14 180,37 155,31 56,57 488,11 6312,99 6372,72 0,03 0,91 1,76 12,59 10,80 11,65 8,45 15,35 8,42 8,78 3,44 4,00 2,83 2,44 0,89 7,66 99,06 100,00

Tabela XXIII Prognozowany wpływ projektu planu urządzenia lasu na cele i przedmioty ochrony OSOP „Ostoja Warmińska”

3) Kryteria 2) Rodzaje planowanych czynności gospodarczych i ich przewidywany Ogólna 1) Oddziaływanie zachowania wpływ na zachowanie stanu ochrony przedmiotów ochrony ocena łączne planowanych L.p. Kod Nazwa przedmiotu ochrony stanu ochrony Rębnie częściowe Uzasadnienie do oceny oddziaływania wg Pielęgnowanie Rębnie czynności i zadań przedmiotu Zalesienia Odnowienia i przebudowa SDF drzewostanów zupełne gospodarczych ochrony stopniowa 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 brak brak brak brak brak 0 Nie stwierdzono występowania Ciconia nigra – bocian 1. A030 B 2 brak brak brak brak brak 0 gatunku na gruntach nadleśnictwa w czarny granicach ostoi. 3 brak brak brak brak brak 0 1 brak brak brak brak brak 0 W związku z brakiem zalesień nie Ciconia ciconia – bocian 2. A031 B 2 brak brak brak brak brak 0 stwierdzono oddziaływania na stan biały ochrony gatunku. 3 brak brak brak brak brak 0 1 brak brak brak brak brak 0 Nie stwierdzono występowania 3. A072 Pernis apivorus trzmielojad C 2 brak brak brak brak brak 0 gatunku na gruntach nadleśnictwa w granicach ostoi. 3 brak brak brak brak brak 0

1 brak 0 0 0 0 0 Realizacja zasad ochrony strefowej, zalecenia POP dotyczące 4. A075 Haliaeetus albicilla – bielik C 2 brak 0 0 0 0 0 pozostawiania kęp starodrzewi na uprawach umoŜliwiają zachowanie 3 brak 0 0 0 0 0 stanu ochrony gatunku. 1 brak brak brak brak brak 0 W związku z brakiem zalesień nie Circus aeruginosus – 5. A081 C 2 brak brak brak brak brak 0 stwierdzono oddziaływania na stan błotniak stawowy ochrony gatunku. 3 brak brak brak brak brak 0 1 brak brak brak brak brak 0 W związku z brakiem zalesień nie Circus pygargus – błotniak 6. A084 C 2 brak brak brak brak brak 0 stwierdzono oddziaływania na stan łąkowy ochrony gatunku. 3 brak brak brak brak brak 0

57

58

Tabela XXIII (c.d.) Prognozowany wpływ projektu planu urządzenia lasu na cele i przedmioty ochrony OSOP „Ostoja Warmińska”

L.p. 3) Kryteria 2) Rodzaje planowanych czynności gospodarczych i ich przewidywany Ogólna 1) Oddziaływanie zachowania wpływ na zachowanie stanu ochrony przedmiotów ochrony ocena łączne planowanych Kod Nazwa przedmiotu ochrony stanu ochrony Rębnie częściowe Uzasadnienie do oceny oddziaływania wg Pielęgnowanie Rębnie czynności i zadań przedmiotu Zalesienia Odnowienia i przebudowa SDF drzewostanów zupełne gospodarczych ochrony stopniowa 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 brak 0 0 0 0 0 Realizacja zasad ochrony strefowej, brak zalesień oraz zalecenia POP Aquila pomarina – orlik 7. A089 B dotyczące pozostawianie kęp krzykliwy 2 brak 0 0 0 0 0 starodrzewi umoŜliwiają zachowanie 3 brak 0 0 0 0 0 stanu ochrony gatunku.

1 brak brak brak brak brak 0 W związku z brakiem prowadzenia melioracji mających na celu zmianę 8. A120 Porzana parva zielonka C 2 brak brak brak brak brak 0 stosunków wodnych nie stwierdzono oddziaływania na stan ochrony gatunku. 3 brak brak brak brak brak 0

1 brak brak brak brak brak 0 W związku z brakiem zalesień i prowadzenia melioracji mających na 9. A122 Crex crex derkacz C 2 brak brak brak brak brak 0 celu zmianę stosunków wodnych nie stwierdzono oddziaływania na stan 3 brak brak brak brak brak 0 ochrony gatunku.

1 brak 0 0 0 0 0 Stosowanie nowoczesnych zasad gospodarki leśnej ujętych w projekcie 10. A127 Grus grus Ŝuraw B 2 brak 0 0 0 0 0 PUL stwarza warunki dla właściwego 3 brak 0 0 0 0 0 stanu ochrony gatunku.

Tabela XXIII (c.d.) Prognozowany wpływ projektu planu urządzenia lasu na cele i przedmioty ochrony OSOP „Ostoja Warmińska”

3) 1) Kryteria 2) Rodzaje planowanych czynności gospodarczych i ich przewidywany wpływ Oddziaływanie łączne Ogólna zachowania na zachowanie stanu ochrony przedmiotów ochrony planowanych L.p. kod Nazwa przedmiotu ochrony ocena stanu ochrony Rębnie częściowe Uzasadnienie do oceny oddziaływania Pielęgnowanie Rębnie czynności i zadań wg SDF przedmiotu Zalesienia Odnowienia i przebudowa drzewostanów zupełne gospodarczych ochrony stopniowa 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

1 brak brak brak brak brak 0 Zalecenia POP dotyczące pozostawiania drzew w strefie brzegowej cieków i 11. A229 Alcedo atthis zimorodek C 2 brak brak brak brak brak 0 zbiorników wodnych stwarza warunki dla właściwego stanu ochrony gatunku. 3 brak brak brak brak brak 0

1 brak brak brak brak brak 0 Stosowanie rębni złoŜonych, zalecenia POP dotyczące pozostawiania kęp Picus canus – dzięcioł 12. A234 B starych drzew oraz prowadzenia prac po zielonosiwy 2 brak brak brak brak brak 0 sezonie lęgowym sprzyjają właściwemu 3 brak brak brak brak brak 0 stanowi ochrony gatunku.

1 brak 0 0 0 0 0 Stosowanie rębni złoŜonych, zalecenia POP dotyczące pozostawiania kęp Drycopus martius – dzięcioł 13. A236 C starodrzewi, drzew martwych i czarny 2 brak 0 0 0 0 0 dziuplastych sprzyjają właściwemu stanowi ochrony gatunku. 3 brak 0 0 0 0 0

1 brak brak brak brak brak 0 Stosowanie rębni złoŜonych, zalecenia POP dotyczące pozostawiania kęp Dendrocopos medius – 14. A238 C starodrzewi, drzew martwych i dzięcioł średni 2 brak brak brak brak brak 0 dziuplastych sprzyjają właściwemu 3 brak brak brak brak brak 0 stanowi ochrony gatunku 1 brak brak brak brak brak brak

Dendrocopos leucotos – Gatunek nie został stwierdzony w 15. A239 B 2 brak brak brak brak brak brak dzięcioł białogrzbiety zasięgu terytorialnym nadleśnictwa.

3 brak brak brak brak brak brak

59

59 60

Tabela XXIII (c.d.) Prognozowany wpływ projektu planu urządzenia lasu na cele i przedmioty ochrony OSOP „Ostoja Warmińska”

L.p. 3) Kryteria 2) Rodzaje planowanych czynności gospodarczych i ich przewidywany Oddziaływanie Ogólna 1) zachowania wpływ na zachowanie stanu ochrony przedmiotów ochrony łączne ocena kod Nazwa przedmiotu ochrony stanu ochrony Rębnie częściowe planowanych Uzasadnienie do oceny oddziaływania wg Pielęgnowanie Rębnie przedmiotu Zalesienia Odnowienia i przebudowa czynności i zadań SDF drzewostanów zupełne ochrony stopniowa gospodarczych 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 brak 0 0 0 0 0 Ze względu na niewielki areał siedlisk właściwych dla gatunku i ograniczone 16. A246 Lullula arborea lerka C 2 brak 0 0 0 0 0 stosowanie rębni zupełnych nie stwierdzono oddziaływanie planowanych 3 brak 0 0 0 0 0 czynności na stan ochrony gatunku. 1 brak brak brak brak brak 0 Zalecenia POP dotyczące kształtowania stref ekotonowych i granic lasu z terenami 17. A307 Silvia nisoria jarzębatka C 2 brak brak brak brak brak 0 otwartymi powinny stworzyć warunki dla 3 brak brak brak brak brak 0 właściwego stanu ochrony gatunku. Zwiększanie róŜnorodności wiekowej i 1 brak 0 0 0 0 0 gatunkowej, popieranie udziału grabu w Ficedula parva – grądach oraz stosowanie rębni złoŜonych 18. A320 C muchołówka mała 2 brak 0 0 0 0 0 w odpowiednich dla gatunku drzewostanach sprzyjają właściwemu 3 brak 0 0 0 0 0 stanowi ochrony.

1 brak brak brak brak brak 0 Zalecenia POP dotyczące kształtowania stref ekotonowych i granic lasu z terenami 19. A338 Lanius collurio gąsiorek C 2 brak brak brak brak brak 0 otw artymi powinny stworzyć warunki dla właściwego stanu ochrony gatunku. 3 brak brak brak brak brak 0

1) Symbole wpływu planowanych czynności gospodarczych na stan ochrony przedmiotów ochrony oraz symbole dotyczące okresu tego oddziaływania: + (plus) – wpływ dodatni, pozytywny; 0 (zero) – wpływ obojętny, (minus) wpływ ujemny, negatywny, brak – gdy brak danej czynności w planie, 1 oddziaływanie krótkoterminowe, 2.oddziaływanie średnioterminowe, 3. oddziaływanie długoterminowe (np. 3. to symbol znaczącego oddziaływania długookresowego to jest oddziaływania znacząco negatywnego); 2) Kryteria wpływu: Kryterium 1: Liczebność populacji gatunku wskazuje na to, Ŝe sam utrzyma się w długim okresie jako Ŝywotny składnik swoich siedlisk przyrodniczych: liczebność populacji zwiększa się (+), pozostaje bez zmian (0), zmniejsza się (), Kryterium 2: Naturalny zasięg występowania gatunku nie zmniejsza się: zwiększa się (+), pozostaje bez zmian (0), zmniejsza się (), Kryterium 3: Powierzchnia siedlisk odpowiednich dla rozwoju gatunku nie zmniejsza się: zwiększa się (+), pozostaje bez zmian (0), zmniejsza się (); 3) Zadania gospodarcze formułowane na poziomie ogólnym (nie adresowane do wydzieleń drzewostanowych) nie kwalifikują się do ujęcia w formie macierzy, stąd omówienie ich przewidywanego wpływu moŜliwe tylko w formie tekstowej. 61

4.3. Prognoza wpływu planu urządzenia lasu na środowisko na terenie całego nadleśnictwa

Ocenę wpływu planu urządzenia lasu na środowisko na terenie całego nadleśnictwa przedstawiono przede wszystkim w formie tabelarycznej odnosząc się do siedlisk przyrodniczych, wymagających ochrony roślin i zwierząt objętych ochroną gatunkową.

4.3.1. Wpływ ustaleń projektu planu na siedliska przyrodnicze wymagające ochrony, w tym siedliska przyrodnicze o znaczeniu priorytetowym

W wyniku inwentaryzacji przyrodniczej przeprowadzonej w latach 20062007, na terenie Nadleśnictwa Bartoszyce stwierdzono występowanie siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej na łącznej powierzchni 1144,48 ha. Podczas sporządzania prognozy oddziaływania na środowisko projektu planu urządzenia lasu dla nadleśnictwa dane te zweryfikowano przy pomocy aktualnego operatu siedliskowego, map siedlisk i opisów taksacyjnych. W ten sposób odrzucono np.: grądy na olsach i bagnach, brzezinę bagienną na lesie mieszanym świeŜym, łęgi olszowe i jesionowe na lesie świeŜym, na roli itp. Dzięki mapom określono równieŜ powierzchnię tych siedlisk przyrodniczych, które występują na fragmencie wydzielenia leśnego. Ponadto wskutek poprawek przebiegu granic poszczególnych wydzieleń (dokonanych w oparciu o zdjęcia lotnicze) zmianie uległa takŜe ich wielkość. Ostatecznie po sprawdzeniu suma powierzchni wszystkich siedlisk przyrodniczych wyniosła 1075,37 ha. W tabeli XXIV przedstawiono dla kaŜdego typu siedliska: lokalizację, powierzchnię oraz zaprojektowane wskazania gospodarcze. Wpływ realizacji zaleceń projektu planu urządzenia lasu na siedliska przyrodnicze będzie rozpatrywany w stosunku do pozycji zweryfikowanych.

62

Tabela XXIV Zestawienie zaplanowanych zabiegów gospodarczych w ramach siedlisk przyrodniczych

Lokalizacja na mapie Planowane zabiegi gospodarcze [ha] Kod i nazwa siedliska przeglądowej nadleśnictwa Lp. pielęgnowanie rodzaj rębni przyrodniczego (obręb leśny, oddział, zalesienia odnowienia drzewostanów [ha] pododdział)/powierzchnia [ha] [ha] [ha] I II III IV V razem 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Sępopol: 132c; 225j; 229b; 237m; 283b; 328p 3150 Starorzecza i Bartniki: 186g,i; 195d,x; 52b,i; 1. naturalne eutroficzne 60m; 71b; 115h; 135l; 205f; zbiorniki wodne 267Ab; 341i Powierzchnia: 19,69 ha

Sępopol: 92a; 237k 3160 Naturalne, Bartniki: 184i 2. dystroficzne zbiorniki wodne Powierzchnia: 1,27 ha

Bartniki: 153i 6430 Ziołorośla górskie 3. i ziołorośla nadrzeczne Powierzchnia: 0,47 ha

Sępopol: 287d Bartniki: 191h; 140d; 148c; 6510 NiŜowe i górskie 149j; 318a; 318d,g; 326b; 331b 4. świeŜe łąki uŜytkowane ekstensywnie Powierzchnia: 17,87 ha

Tabela XXIV (c.d.) Zestawienie zaplanowanych zabiegów gospodarczych w ramach siedlisk przyrodniczych

Lokalizacja na mapie Planowane zabiegi gospodarcze [ha] Kod i nazwa siedliska przeglądowej nadleśnictwa Lp. pielęgnowanie rodzaj rębni przyrodniczego (obręb leśny, oddział, zalesienia odnowienia drzewostanów [ha] pododdział)/powierzchnia [ha] [ha] [ha] I II III IV V razem 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Sępopol: 179f; 238x,y,z; 243f,h; 274p; 310d; 312h Bartniki: 168j; 170i; 178g; 7110* Torfowiska 183j; 184d; 59g; 121f; 136h; 5. wysokie z roślinnością 200b torfotwórczą

Powierzchnia: 15,84 ha

6. 7140 Torfowiska Sępopol: 126b,f,l przejściowe i trzęsawiska Powierzchnia: 4,37 ha 136 c; 9130 śyzne buczyny Bartniki: 126b; 136c; 232d 136c; 232d 126b; 136c;232d 136c; 232d 7. 232d niŜowe Powierzchnia: 5,16 ha 1,98 4,07 4,41 4,41

S.: 93b,c,f,g; 94a,b,c,d; Sępopol: 93b,c,f,g; 94a,b,c,d; 131c,f,i,j; 132f,g,i,j; 131c,f,i,j; 132f,g,i,j; 133b,g,h; S.: 94b; 133b,g,h; 134a,b,d,f,i; S.: 94b; 134a,b,d,f,i; 135f,g,j,k,l; 135g,j,k; 135f,g,j,k,l; 136f,h,i,j; 135g,j,k; S.: 94b; 136f,h,i,j; 137b,f; 139f; 137b,f; 137b,f; 139f; 141d,g,h; 137b,f; 135g,j,k; B.: 141d,g,h; 142c,h; 144a,b,c,f; 141h; 142c,h; 144a,b,f; 163a; S.: 144a 141h; 137b,f; 141h; 8. 9160 Grądy 47c,d subatlantyckie 163a; 174h; 177b,c; 178h; 144a,f; 163a; 174h; 177b,c; 178h; 144f; 144a,f; 163a; 180a,b,c; 181b; 263i; 264h,i; 180d; B.: 180a,b,c; 181b; 263i; 163a; 180d; B.: 47c,d 270h,l; 283h; 284a,c,f; 293a 47c,d 264h; 270h,l; 283h; 180d; Bartniki: 47c,d; 358a; 359c 284a,c,f; 293a B.: 47c,d

Powierzchnia: 262,60 ha 29,96 228,88 5,86 41,54 20,35 67,75

63

64

Tabela XXIV (c.d.) Zestawienie zaplanowanych zabiegów gospodarczych w ramach siedlisk przyrodniczych

Lokalizacja na mapie Planowane zabiegi gospodarcze [ha] Kod i nazwa siedliska przeglądowej nadleśnictwa Lp. pielęgnowanie rodzaj rębni przyrodniczego (obręb leśny, oddział, zalesienia odnowienia drzewostanów [ha] pododdział)/powierzchnia [ha] [ha] [ha] I II III IV V razem 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

S.: 2d; 3f; 4g,j; 5c,k; Sępopol: 15b; 2d; 3f; 4g,j; 6c,d; 7b,j; 8a,b; 9a; 5c,j,k; 6c,d; 7b,j; 8a,b; 9a; 125a,b,g,i,l; 28c; 34d; 125a,b,g,i,l; 28b,c,d; 34d; 67b,c,d,i; 68b,c,g,h,i; S.: 3f; 67b,c,d,i; 68b,c,g,h,i; 69c,f; 69c,f; 75a,d; 224j; 228j; 4g; 7j; 75a,d; 224f,j; 228j; 231g;232c; 231g;232c; 233a,g,h; 224j; 233a,g,h; 236n; 237h,i; 238f,m; 236n; 237h,i; 238f,m; S.: 3f; 4g; 7j; 233a,g,h; 239a; 307d.j,l; 308d; 314f; 239a; 307j; 308d; S.: 3f; 4g; 7j; 224j; 236n; 316f; 317b,c; 324b,c,h,j; 324b,c,h,j; 326k; 340a; 224j; 233a,g,h; 233a,g,h; 238m; 325a,d,f; 326k; 340a; 342a,b; 344b,h,m; 347c 236n; 238m; 236n; 238m; 239a; 344b,h,m; 345o,p,t; 347c B.: 16w; 170k; 174d; 239a; 324c; 239a; 324c; 324c; Bartniki: 16w; 170k; 174d; 22c,d,f; 6c,d,f,g; 48a,b; 344h,m 344h B.: 22c; 344h S.: 22c,d,f,g; 6c,d,f,g; 48a,b; 49a; 49a; 50b; 51b; 52a,c; B.: 6c,d,f,g; 9. 9170 – Grądy B.: 6c,d,f,g; 279j B.: 344m 50b; 51b; 52a,c; 53c,d,g,j; 54a; 53c,d; 54a; 59k; 60h; 22c; 122f,i; subkontynentalne 22c; 122f,i; 6c,d,f,g; 55a,b,c,d; 59k; 60h; 69f; 69f; 109b,d,k; 110g; 113g; 115 f; 113g; 115 f; 122f,i; 109b,d,f,h,k,m,n; 110g; 112f,i; 112f,i; 113g; 115c,f; 117a,d; 131c; 117a,d; 113g; 113g; 115b,c,d,f; 116c,p; 116c,p; 117b,d,h; 141a; 279j; 131c; 141a; 115 f; 117b,d,h; 118d; 126d; 127i; 118d; 126d; 127i; 131c; 307c 279j; 307c 117a,d; 131c; 135f;g; 141a; 99d; 226d; 135f;g; 141a; 99d; 131c; 247r; 252k; 253k; 266d,f; 268g; 226d; 247r; 252k; 141a; 270a,b,h; 271c; 272b; 277a; 253k; 268g; 270a,b,h; 307c 288b,f; 296c,d; 278g; 279j; 272b; 277a; 288b; 291g; 297g; 299c,g; 300g; 296c,d; 278g; 279j; 305b; 307c; 308h 291g; 297g; 299c,g; 300g; 307c; 308h

Powierzchnia: 501,98 ha 49,80 373,91 6,30 76,18 6,79 89,27

Tabela XXIV (c.d.) Zestawienie zaplanowanych zabiegów gospodarczych w ramach siedlisk przyrodniczych

Lokalizacja na mapie Planowane zabiegi gospodarcze [ha] Kod i nazwa siedliska przeglądowej nadleśnictwa Lp. pielęgnowanie rodzaj rębni przyrodniczego (obręb leśny, oddział, zalesienia odnowienia drzewostanów [ha] pododdział)/powierzchnia [ha] [ha] [ha] I II III IV V razem 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Sępopol: 127j; 95i; 242n; 243i 10. 91D01* Brzeziny Bartniki: 53h bagienne Powierzchnia: 8,82 ha Sępopol: 127b,c 91D02* Sosnowe B.: 65i 11. Bartniki: 65i,j bory bagienne Powierzchnia: 9,60 1,80 Sępopol: 74i; 126j S.: 74i 91D05* Borealne 12. Bartniki: 278c; 279l,m; 302h B.: 278c; 279l,m; 302h świerczyny bagienne Powierzchnia: 17,49 ha 8,60 Sępopol: 13f,h; 15Aa,c,f,g; 5b; S.: 13h; 15Ac; 79h; 79h; 80d; 82d; 137c; 176k; 80d; 82d; 137c; 176k; 180Ac; 192a,b,c; 276w; 180Ac; 192a,b,c; 276w; 278w,x; 288a,b; 291g,h; 292f,j; 288b; 291g,h; 317g; 317g; 321k; 322b,d; 326i,j; S.: 13h; 322b,d; 328f; 332c,d,f; 328f; 332c,d,f; 337k; 340d; S.: 15Ac; 276w; 340d S.: 13h S.: 13h; 15Ac; 342h 15Ac; 332f B.: 164m; 198g; 58a; B.: 58a; 276w; 332f Bartniki: 164a,m; 178d; 198g; 276w; B.: 58a; 59l; 59l; 61g; 69a,h; 70c; 59l; 61g; B.: 58a; 59l; 199k; 47Aa; 56j; 58a; 59l; 60n; 332f 91E0* – Łęgi olszowe, 61g; 69a,h; 74d; 79c; 82h,i; 84c; 69a,h; 61g; 69a,h; 70c; 13. 61g; 69a,h; 70c; 74d; 79c; B.: 87d; olszowo jesionowe i 70c; 79c; 86g,j; 87d; 90c,i; 93f; 70c; 79c; 79c; 87d; 110d; 82h,i; 84c; 86g,j; 87d; 90c,i; 110d; jesionowe 87d; 110d; 94d; 110d; 122d; 132g; 294d; 287k; 290h; 93d,f; 94d; 110d; 119d; 122d; 287k; 287k; 290h; 137b; 149d; 229h; 302d 294d; 302d 132g; 137b; 149d, 202d; 224a; 290h 294d; 302d 248b,c; 267Ac; 277i; 224a;229h; 248b,c; 267Ac; 286c,f; 287b,f,k,m; 277i; 286c,f; 287b,f,k,m; 288c; 288c; 294d; 295g; 294d; 295g; 296b; 297b; 296b; 297b; 302d,g; 302d,g; 313c,g; 315a,b; 317h; 313c,g; 315b; 324i 318i; 324i Powierzchnia: 183,86 ha 22,44 132,40 16,55 11,64 28,19 Sępopol: 19h,j; 70f; 72s; 283a; S.: 19h,j; 70f; 72s; 284g; 286l 286l 91F0 łęgowe lasy S.: 19h,j S.: 19j S.: 19h S.: 19h,j 14. dębowo wiązowo Bartniki: 50c; 74Ba; 233b; B.: 50c; 233b; 235d; jesionowe 235d; 266c; 296f,g 296f,g Powierzchnia: 26,35 ha 1,38 19,38 0,74 2,12 2,86 65

66

Ujęte w projekcie planu urządzenia lasu zabiegi gospodarcze, które będą realizowane w sąsiedztwie siedlisk nieleśnych, nie powinny wpływać negatywnie na stan ich zachowania. SłuŜyć temu mają szczegółowe zalecenia programu ochrony przyrody odnoszące się do kształtowania stref ekotonowych i granic lasów z powierzchniami otwartymi.

Wskazania dotyczące odnowień drzewostanów są w znacznym stopniu kierunkowane przez gospodarczy typ drzewostanu i orientacyjny skład gatunkowy uprawy, które zostały przyjęte na posiedzeniu I Komisji Techniczno–Gospodarczej. Doskonaląc gospodarkę leśną starano się urozmaić skład gatunkowy, uwzględniono równieŜ składy drzewostanów właściwe dla siedlisk przyrodniczych (Tabela XXV).

Tabela XXV Zestawienie przyjętych gospodarczych typów drzewostanu i składów upraw z optymalnym składem gatunkowym dla typów siedlisk

Optymalny docelowy Typ siedliska skład gatunkowy Gospodarczy typ Orientacyjny skład TSL Ocena (kod) drzewostanu wg drzewostanu gatunkowy uprawy % Matuszkiewicza % 1 2 3 4 5 6 II Kraina Mazursko Podlaska, Dzielnica Pojezierza Mazurskiego (1), Mezoregiony Niziny Staropruskiej i Pojezierza Mrągowskiego Db Db 60, Św 30, Bk i inne 10 Lp Św Db Db 40, Św 30, Lp 20, Gb i inne 10 Stosować naleŜy 9130 Św Db Św 60, Db 20, Md i inne zaproponowany dla siedliska Bk 70 – 90, Gb (a2) 0 – śyzne 20 przyrodniczego GTD i skład Lśw 5, Kl 0 – 5, Dbb 0 – 5, buczyny Gb Św Db Db 50, Św 30, Lp i inne 20 uprawy z panującym Bk , który Jw 0 – 5, Św 0 5 niŜowe Db 40, Św 30, Gb 20, jest zgodny ze składem Gb Lp Db Lp i inne 10 optymalnym Db 60, Lp 20, Gb 10, Bk Kl i inne10 Bk 90, Gb, Kl i inne 10

Gb (a2) 30 – 70, Lp Św 30, So 30, Db 30, Db So Św (a1, 2) 0 60, Db s Md i inne 10 LMśw (a1) 0 70, Kl 0 Db 40, So 30, Bk 20, So Db 10, Brzb 0 – 5, Os 0 Lp i inne 20 – 5, Bk (a1, 2) 5 – Db 50, Lp 30, Gb 10, Gb Lp Db 10, Dbb 0 – 70, Św Św i inne 10 (a2) 5 – 10, So 0 – 5

Stosować naleŜy So Db Db 50, So 30, Św i inne zaproponowane dla siedliska 20 9160 przyrodniczego GTD i So Św Św 40, So 40, Db i inne Grądy składy upraw z udziałem 20 subatlant. Db, Lp, Gb, Wz i Js, które Gb (a2) 30 – 70, Lp Brz Św Św 50, Brz 30, Db i są zgodne ze składami (a1, 2) 10 60, Dbs inne 20 optymalnymi i uwzględniają (a1) 10 70, Kl 0 Brz Św Db Db 40, Św 30, Brz 20, LMw ich róŜnorodność 10, Js 0 – 10, Ol 0 Lp i inne 10 5, Os 0 – 5, Bk (a1, Db Ol Św Św 40, Ol 30, Db 20, 2) 0 – 5, Św 5 – 10 Brz i inne 10 Brz Św Ol Ol 40, Św 30, Brz 20, Db i inne 10 Gb Lp Db Db 50, Lp 20, Gb 10, Św 10, Kl i inne 10 67

Tabela XXV(c.d.) Zestawienie przyjętych gospodarczych typów drzewostanu i składów upraw z optymalnym składem gatunkowym dla typów siedlisk

Optymalny Typ docelowy skład Gospodarczy Orientacyjny skład siedliska TSL gatunkowy typ Ocena gatunkowy uprawy % (kod) drzewostanu wg drzewostanu Matuszkiewicza % 1 2 3 4 5 6 Db 60, Św 30, Bk i inne 10 Db 40, Św 30, Lp 20, Gb (a2) 30 – 70, Lp Db Gb i inne 10 (a1, 2) 10 60, Db s Lp Św Db Św 60, Db 20, Md i inne (a1) 10 70, Kl 0 20 10, Brzb 0 – 5, Os 0 Św Db Db 50, Św 30, Lp i inne Lśw – 5, Bk (a1, 2) 5 – Gb Św Db 20 10, Dbb 0 – 10, Św Db 40, Św 30, Gb 20, 5 – 10 Gb Lp Db Lp i inne 10 Db 60, Lp 20, Gb 10, 9160 Bk Kl i inne10 (c.d.) Bk 90, Gb, Kl i inne 10 Db 40, Św 30, Ol 30, Ol Św Db Brz i inne 10 Gb (a2) 30 – 70, Lp Ol 40, Db 30, Js i inne (a1, 2)10 60, Dbs Db Ol 30 (a1)10 70, Kl 0 Db 60, Js 30, Św i inne Lw 10, Js 5 – 10, Bst 0 Js Db 10 5, Ol 0 – 5, Os 0 – 5, Db 50, Js 20, Gb 10, Św Bk (a1, 2) 0 – 5, Św 10, Kl i inne 10 5 – 10 Gb Js Db Db 50, Wz 20, Gb 10, Gb Wz Db Św 10, Kl i inne 10

Gb (a2) 20 – 60, Dbs (a1) 10 60, Lp Db So Św Św 30, So 30, Db 30, (a1, 2) 10 – 60, Św Md i inne 10 (a1) 20 – 60, Kl 5 So Db Db 40, So 30, Bk 20, Lp LMśw 20, Os 0 – 10, Brzb i inne 20 0 – 5, Brzom 0 – 5, Gb Lp Db Db 50, Lp 30, Gb 10, So 0 – 5, lesz. 0 10, Św i inne 10 Iwa 0 10, Jb 0 5 Stosować naleŜy zaproponowane dla siedliska 9170 So Db Db 50, So 30, Św i inne przyrodniczego GTD i składy 20 upraw z udziałem Db, Lp, Grądy So Św Św 40, So 40, Db i inne Gb, Wz i Js, które są zgodne subkont. Gb (a2) 10 – 50, Lp 20 ze składami optymalnymi i 10 50, Dbs (a1) 10 Brz Św Św 50, Brz 30, Db i inne uwzględniają ich 60, Kl 5 50, Św 20 róŜnorodność 20 – 40, So 0 – 5, Ol Brz Św Db Db 40, Św 30, Brz 20, LMw 0 10, Brzom 0 10, Lp i inne 10 lesz. 0 – 20, Js 0 – Db Ol Św Św 40, Ol 30, Db 20, 10, Os 0 – 10, Iwa 0 Brz i inne 10 5 Brz Św Ol Ol 40, Św 30, Brz 20, Db i inne 10 Gb Lp Db Db 50, Lp 20, Gb 10, Św 10, Kl i inne 10 68

Tabela XXV (c.d.) Zestawienie przyjętych gospodarczych typów drzewostanu i składów upraw z optymalnym składem gatunkowym dla typów siedlisk

Optymalny Typ docelowy skład Gospodarczy Orientacyjny skład siedliska TSL gatunkowy typ Ocena gatunkowy uprawy % (kod) drzewostanu wg drzewostanu Matuszkiewicza % 1 2 3 4 5 6

Db 60, Św 30, Bk i inne Db 10 Db 40, Św 30, Lp 20, Lp Św Db Gb 20 – 70, Lp 10 Gb i inne 10 60, Dbs 5 40, Kl 5 Św 60, Db 20, Md i inne Św Db – 50, Św 10 40, Js 0 20

– 20, Brzb 0 – 5, Db 50, Św 30, Lp i inne Lśw Gb Św Db Brzom 0 – 5, lesz. 0 20 – 20, Bst 0 – 10, Iwa Db 40, Św 30, Gb 20, Gb Lp Db 0 – 5, Os 0 5 Lp i inne 10 Db 60, Lp 20, Gb 10, Bk Kl i inne10 9170 Bk 90, Gb, Kl i inne 10

(c.d.)

Db 40, Św 30, Ol 30, Ol Św Db Brz i inne 10 Gb 20 – 60, Lp 20 Ol 40, Db 30, Js i inne 70, Db s 5 30, Kl 5 Db Ol 30 40, Św 5 30, Js 5 – Db 60, Js 30, Św i inne 50, Os 0 – 5, Brzom Js Db Lw 10 0 – 5, Wz 0 – 10, Bst Db 50, Js 20, Gb 10, Św 0 10, Ol 0 – 5, Os Gb Js Db 10, Kl i inne 10 0 – 5, Iwa 0 – 5, lesz. Db 50, Wz 20, Gb 10, 0 10 Gb Wz Db Św 10, Kl i inne 10

So So 80, Brz i inne 20 Stosować naleŜy GTD i skład 91D0 1* 1) Brz 50, So 30, Św i inne Brzom 40 – 60, So 5 So Brz gatunkowy uprawy z panującą Brzeziny BMb 20 10, Bk 0 5 Brz, który jest zgodny ze bagienne Św 50, So 30, Brz i inne So Św składem optymalnym 20 91D0 2* GTD i skład gatunkowy So (a1) 30 – 60, Św Sosnowe uprawy są zgodne Bb (a2) 0 – 10, Brzom 0 So So 80, Brz i inne 20 bory z optymalnym składem 10 bagienne gatunkowym So So 80, Brz i inne 20 Brz 50, So 30, Św i inne So Brz 20 91D0 5* BMb Stosowane powinny być Św 50, So 30, Brz i inne So Św GTD i składy gatunkowe Św 60 – 90, So 5 – 20 Borealne upraw z panującym Św, 10, Ol 0 – 10, Dbs 0 świerczyny Ol uwzględniające gatunki 10 Ol 70, Brz i inne 30 bagienne charakterystyczne dla siedliska Św 40, Ol 30, Brz 20, So Brz Ol Św przyrodniczego LMb 2) i inne 10 Ol 50, So 40, Brz i inne So Ol 10 69

Tabela XXV (c.d.) Zestawienie przyjętych gospodarczych typów drzewostanu i składów upraw z optymalnym składem gatunkowym dla typów siedlisk

Optymalny Typ docelowy skład Gospodarczy Orientacyjny skład siedliska TSL gatunkowy typ Ocena gatunkowy uprawy % (kod) drzewostanu wg drzewostanu Matuszkiewicza % 1 2 3 4 5 6

Db 40, Św 30, Ol 30, Ol Św Db Brz i inne 10 Ol 40, Db 30, Js i inne Db Ol 30 Db 60, Js 30, Św i inne Lw 2) Js Db 10 91E0* Db 50, Js 20, Gb 10, Js 10 60, Ol 10 – Gb Js Db Św 10, Kl i inne 10 Stosowane powinny być GTD 60, Gb(a2) 0 – 30, Łęgi Db 50, Wz 20, Gb 10, i składy gatunkowe upraw z Czm (a2) 5 – 30, Św Gb Wz Db olszowe, Św 10, Kl i inne 10 panującymi Js lub Ol 5 – 40, Lp 0 40, olszowo uwzględniające gatunki Dbs 0 – 10, Kl 0 Js Ol Ol 50, Js 30, Db i inne jesionowe, charakterystyczne dla siedliska 10, Iwa 0 – 20, lesz. 20 jesionowe Lł 2) przyrodniczego 0 – 40, Bst 0 10 Db Wz Js Js 60,Wz 20, Db i inne 20 Ol 2) Ol Ol 90, Js i inne 10 Js Ol Ol 50, Js 30, Św i inne 20 OlJ Ol Js Js 60, Ol 30, Św i inne 10 Ol Św Db Db 40, Św 30, Ol 30, Brz i inne 10 Db Ol Ol 40, Db 30, Js i inne 30 Stosować naleŜy GTD i 91F0 Js Db Db 60, Js 30, Św i inne składy upraw z udziałem Js, Lw Wz 20 – 80, Js 20 – 10 Db i Wz, które uwzględniają Łęgowe lasy 50, Lp 0 – 20, Gb 0 Gb Js Db Db 50, Js 20, Gb 10, gatunki charakterystyczne dla dębowo 20, Dbs 5 20, Kl 0 Św 10, Kl i inne 10 siedliska przyrodniczego. wiązowo 10 Gb Wz Db Db 50, Wz 20, Gb 10, Powinno się jednak ograniczać jesionowe Św 10, Kl i inne 10 udział Gb i eliminować ze Js Ol Ol 50, Js 30, Św i inne składu Św 20 OlJ 2) Ol Js Js 60, Ol 30, Św i inne 10 Podkreśleniem (Gb ) oznaczono gatunki najwaŜniejsze 1) – siedlisko występuje poza uznanym zasięgiem 2)–siedliskowe typy lasu, na których rozpoznano występowanie siedlisk przyrodniczych w Nadleśnictwie Bartoszyce, a nie opisane w „Regionalnych optymalnych składach gatunkowych drzewostanów w typach siedliskowych lasów i zespołach leśnych ”

Pielęgnowanie drzewostanów ma na celu m. in.: poprawę ich zdrowotności i biologicznej odporności oraz regulowanie składu gatunkowego stosownie do siedliska. Ramowe wskazówki do realizacji tych zadań zawarte zostały w planie urządzenia lasu.

UŜytkowanie rębne w ramach leśnych siedlisk przyrodniczych, połoŜonych poza specjalnymi obszarami ochrony, zaprojektowano w wymiarze 192,48 ha, co stanowi 18,95% ich całkowitej powierzchni na terenie nadleśnictwa. Uwzględniając charakter siedlisk, aktualny i planowany skład drzewostanów oraz moŜliwości odnowienia 70 w większości wydzieleń zaprojektowano rębnie złoŜone (łącznie 175,19 ha). Tam gdzie nie było szans na pojawienie się właściwego odnowienia naturalnego została zastosowana rębnia gniazdowa zupełna (IIIa), w pozostałych przypadkach wykorzystano moŜliwość uzyskania samosiewu przez uŜytkowanie drzewostanów rębniami: częściową pasową (IIb), gniazdową częściową (IIIb) i stopniową gniazdową udoskonaloną (IVd). Rębnię zupełną pasową (Ib) zaplanowano głównie w drzewostanach zajmujących niewielką powierzchnię (ok. 1 ha) i w miejscach, gdzie prowadzenie rębni złoŜonej byłoby szczególnie utrudnione a pojawienie się odnowienia naturalnego wątpliwe. Dotyczy to w większości łęgów olszowych na siedliskach olsu. Łączna powierzchnia rębni zupełnych zaprojektowanych na leśnych siedliskach przyrodniczych wyniesie 17,29 ha, obejmując 1,70% ich całkowitej powierzchni. Zarówno w przypadku cięć zupełnych jak i uprzątających załoŜono pozostawienie 5% starodrzewu, a praktyczne wskazówki dotyczące wyboru biogrup zostały zapisane w programie ochrony przyrody dla nadleśnictwa.

Z uŜytkowania wyłączono równieŜ drzewostany zaliczone do ostoi ksylobiontów, w ramach leśnych siedlisk przyrodniczych utworzono je na powierzchni 76,01 ha (Tabela XXVI). Zaprzestanie prowadzenia gospodarki leśnej w tych drzewostanach pozwoli obserwować naturalne procesy zachodzące w ekosystemach poszczególnych typów siedlisk.

Tabela XXVI Ostoje ksylobiontów utworzone w drzewostanach na powierzchni siedlisk przyrodniczych

Typ Lokalizacja na mapie przeglądowej Powierzchnia siedliska nadleśnictwa (obręb leśny, oddział, [ha] (kod) pododdział

1 2 3 9160 Sępopol: 144c 6,86

Sępopol: 5c,j;15b;307d,l;316f;317b,c;342a 9170 42,46 Bartniki: 53g,j;109f,m,n;115d

91D01* Bartniki: 53h 1,22

Sępopol:127b 91D02* 9,11 Bartniki: 65i,j

91D05* Sępopol: 126j 8,89

91E0* Bartniki: 224a;318i 7,47

Łącznie 76,01

71

W wyniku cięć rębnych nie nastąpi ubytek w powierzchni drzewostanów starszych niŜ 100 lat. Analiza tabel klas wieku według stanu aktualnego (Tabela XXVII)) i prognozowanego po okresie obowiązywania projektu planu (Tabela XXVIII) wykazuje, Ŝe we wszystkich typach leśnych siedlisk przyrodniczych udział tych drzewostanów wzrośnie (Ryc. 3).

50,00

45,00

40,00

35,00

30,00

25,00 stan akualny

20,00 stan prognozowany

15,00

10,00

5,00

0,00

9130 9160 9170 91D01 91D02 91D05 91E0 91F0

Ryc. 3 Procentowy udział drzewostanów w wieku powyŜej 100 lat w powierzchni leśnych siedlisk przyrodniczych

Gospodarka leśna prowadzona zgodnie z zapisami projektu planu urządzenia lasu nie wpłynie negatywnie na stan zachowania siedlisk przyrodniczych, a nawet umoŜliwi jego poprawę (Tabela XXIX). Uwzględnienie specyfiki kaŜdego z typów siedlisk na etapie projektowania uŜytkowania i odnowienia pozwoli utrzymać lub odbudować ich naturalną strukturę. 72

Tabela XXVII Powierzchniowa tabela klas wieku według leśnych siedlisk przyrodniczych stan na 1.01.2010 r.

Grunty leśne niezalesione Drzewostany w klasach i podklasach wieku Razem

do I II III IV V VI VII VIII Łącznie Kod KO KDO grunty grunty zales. Gr. nieleś. odnowienia w prod. pozo

siedliska hal. ubocz. stałe zalesione i nie zales. płaz. 110 1120 2130 3140 4150 5160 6170 7180 8190 91100 101120 121140 141 i st. zręby powierzchnia [ha] / % 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 0,75 2,18 2,23 5,16 5,16 5,16 9130 14,5 3 42,25 43,22 100,00 100,00 100,00

3,81 49,78 8,56 13,44 17,32 9,47 11,11 15,03 23,26 11,28 46,09 18,14 21,74 13,57 262,60 262,60 262,60 9160 1,45 18,95 3,26 5,12 6,59 3,61 4,23 5,72 8,86 4,30 17,55 6,91 8,28 5, 17 100,00 100,00 100,00

5,82 20,42 6,10 16,87 20,62 47,28 52,19 46,93 25,99 56,90 122,39 12,19 17,61 48,00 2,67 501,98 501,98 501,98 9170 1,16 4,07 1,21 3,36 4,11 9,42 10,40 9,35 5,18 11,33 24,38 2,43 3,51 9,56 0,53 10 0,00 100,00 100,00

6,06 1,22 7,28 7,28 1,54 8,82 91D01 68,71 13,83 94,90 94,90 17,46 100,00

1,80 2,51 4,80 9,11 9,11 0,49 9,60 91D02 9,60 26,15 50,00 94,90 94,90 5,10 100,00

0,70 5,21 1,28 10,30 17,49 17,49 17,49 91D05 4,00 29,79 7,32 58,89 100,00 100,00 100,00

0,99 0,56 11,72 3,44 3,42 42,78 37,14 15,56 22,97 17,32 12,11 4,38 6,83 2,72 181,38 181,94 1,92 183,86 91E0 0,54 0,30 6,38 1,87 1,86 23,27 20,20 8,46 12,49 9,42 6,59 2,38 3,72 1,48 98,66 98,96 1,04 100,00

1,05 0,97 0,60 3,80 8,06 5,92 5,95 26,35 26,35 26,35 91F0 3,98 3,68 2,28 14,42 30,59 22,47 22,58 100,00 100,00 100,00

Tabela XXVIII Powierzchniowa tabela klas wieku według leśnych siedlisk przyrodniczych prognozowany stan na 31.12.2019 r.

Grunty leśne niezalesione Drzewostany w klasach i podklasach wieku Razem Łącznie Kod do odnowienia I II III IV V VI VII VIII KO KDO grunty grunty zales. Gr. nieleś. w prod. pozo

siedliska hal. ubocz. stałe zalesione i nie zales. płaz. 110 1120 2130 3140 4150 5160 6170 7180 8190 91100 101120 121140 141 i st. zręby powierzchnia [ha] / % 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 2,23 0,75 2,18 5,16 5,16 5,16 9130 43,22 14,53 42,25 10 0,00 100,00 100,00

25,55 49,78 8,56 13,44 17,32 9,47 6,40 17,26 28,93 39,88 46,01 262,60 162,60 262,60 9160 9,73 18,95 3,26 5,12 6,59 3,61 2,44 6,57 11,02 15,19 17,52 100,00 100,00 100,00

53,82 20,42 6,10 16,87 20,62 47,28 47,20 38,48 11,22 146,84 27,53 24,33 41,27 501,98 501,98 501,98 9170 10,72 4,07 1,21 3,36 4,11 9,42 9,40 7,67 2,24 29,25 5,48 4,85 8,22 100,00 100,00 100,00

6,06 1,22 7,28 7,28 1,54 8,82 91D01 68,71 13,83 82,54 82,54 17,46 100,00

1,80 2,51 4,80 9,11 9,11 0,49 9,60 91D02 18,75 26,15 50,00 94,90 94,90 5,10 100,00

0,70 5,21 1,28 10,30 17,49 17,49 17,49 91D05 4,00 29,79 7,32 58,89 100,00 100,00 100,00

0,56 17,54 14,44 3,44 3,42 42,78 37,14 15,56 19,57 8,48 2,64 7,45 8,92 181,38 181,94 1,92 183,86 91E0 0,30 9,54 7,85 1,87 1,86 23,27 20,20 8,46 10,65 4,61 1,44 4,06 4,85 98,66 98,96 1,04 100,00

0,74 1,05 0,97 0,60 3,80 8,06 5,18 3,83 2,12 26,35 26,35 26,35 91F0 2,81 3,98 3,68 2,28 14,42 30,59 19,6 6 14,54 8,04 100,00 100,00 100,00

73

74

Tabela XXIX Wpływ planowanych czynności i zadań gospodarczych na siedliska przyrodnicze poza SOOS

Powierzchnia siedliska Planowane rębnie [ha] /% powierzchni Oddziaływanie łączne poza specjalnymi Uzasadnienie do oceny oddziaływania, uwagi Lp. Nazwa i kod siedliska przyrodniczego planowanych czynności obszarami ochrony i wnioski do prognozy Rębnie złoŜone Rębnie zupełne i zadań gospodarczych siedlisk [ha] 1 2 3 4 5 6 7 Zalecenia POP dotyczące kształtowania stref ekotonowych i granic lasów z terenami otwartymi 3150 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki 1. 16,69 0 powinny ograniczyć wpływ prowadzonych w wodne sąsiedztwie tego typu siedlisk czynności gospodarczych. 2. 3160 Naturalne, dystroficzne zbiorniki wodne 1,27 0 W sąsiedztwie tego typu siedlisk nie zostały zaprojektowane rębnie, w związku z czym nie 3. 6430 Ziołorośla górskie i ziołorośla nadrzeczne 0,47 0 stwierdzono Ŝadnych skutków oddziaływania planu.

6510 NiŜowe i górskie świeŜe łąki uŜytkowane Zalecenia POP dotyczące kształtowania stref 4. 17,87 0 ekotonowych i granic lasów z terenami otwartymi ekstensywnie powinny ograniczyć wpływ prowadzonych w 7110* Torfowiska wysokie z roślinnością sąsiedztwie tego typu siedlisk czynności 5. 15,84 0 torfotwórczą gospodarczych W sąsiedztwie tego typu siedlisk nie zostały 6. 7140 Torfowiska przejściowe i trzęsawiska 4,37 0 zaprojektowane rębnie, w związku z czym nie stwierdzono Ŝadnych skutków oddziaływania planu. 4,41 7. 9130 śyzne buczyny niŜowe 5,16 + Zaplanowano uŜytkowanie rębniami złoŜonymi i 85,47 odnowienie właściwymi dla siedliska gatunkami. W 67,75 8. 9160 Grądy subatlantyckie 262,60 + cięciach uprzątających przewidziano pozostawienie 25,80 min. 5% starodrzewu. Wskazówki dotyczą ce wyboru 89,27 9. 9170 – Grądy subkontynentalne 501,98 + biogrup zostały zapisane w POP. 17,78 10. 91D01* Brzeziny bagienne 8,82 0 Na tych siedliskach nie projektowano uŜytkowania 11. 91D02* Sosnowe bory bagienne 9,60 0 rębnego, w związku z czym nie stwierdzono Ŝadnych skutków oddziaływania planu. 12. 91D05* Borealne świerczyny bagienne 17,49 0 UŜytkowanie rębne i zadania hodowlane 11,64 16,55 91E0* – Łęgi olszowe, olszowo jesionowe i zaprojektowano uwzględniając moŜliwości 13. 183,86 + jesionowe odnowienia powierzchni i zachowanie stosunków 6,33 9,00 wodnych. W cięciach zupełnych i uprzątających przewidziano pozostawienie min. 5% starodrzewu. Wskazówki dotyczące wyboru biogrup zostały 2,12 0,74 14. 91F0 łęgowe lasy dębowo wiązowo jesionowe 26,35 + zapisane w POP. Przyjęte składy gatunkowe upraw 8,04 2,81 uwzględniają gatunki właściwe dla tego typu siedlisk. + (plus) – wpływ dodatni, pozytywny; 0 (zero) – wpływ obojętny, (minus) wpływ ujemny, negatywny, brak – gdy brak danej czynności w planie 75

4.3.2. Wpływ ustaleń projektu planu na rośliny i zwierzęta objęte ochroną gatunkową

Podczas projektowania zabiegów gospodarczych w planie urządzenia lasu uwzględniono ochronę wszystkich roślin i zwierząt chronionych. W niniejszej prognozie szczegółowo omówione zostały tylko te gatunki, których stanowiska są znane. W stosunku do pozostałych obowiązują ogólne wskazania zawarte w programie ochrony przyrody.

Niektóre z chronionych gatunków roślin takich jak: przylaszczka pospolita, kopytnik pospolity, barwinek pospolity, bluszcz pospolity, kalina koralowa, konwalia majowa, kruszyna pospolita, porzeczka czarna, turówka wonna i inne występują na terenie nadleśnictwa na wielu stanowiskach i nie prowadzono ich szczegółowej inwentaryzacji.

Gatunki zwierząt objęte ochroną, których obecność na terenach Nadleśnictwa Bartoszyce stwierdzono w wielu miejscach równieŜ nie są szczegółowo zinwentaryzowane. Zaplanowane zabiegi obejmą jedynie część ich stanowisk, a zwierzęta mają moŜliwość zmiany miejsca pobytu. Nie powinna zatem zaistnieć sytuacja, która spowodowałaby istotny ubytek w liczebności i kondycji ich populacji. W planie urządzenia lasu nie ma takŜe zapisów o przeznaczeniu powierzchni leśnej na inne, nie związane z gospodarką leśną cele.

W poniŜszej tabeli uwzględniono ponadto gatunki ptaków objęte ochroną strefową ze szczegółową oceną wpływu zabiegów gospodarczych.

76

Tabela XXX Wpływ ustaleń projektu planu na rośliny i zwierzęta objęte ochroną gatunkową

Sposoby Przewidywane oddziaływan ie Znana liczba Zabiegi zaplanowane w miejscach ograniczenia Uwagi, Gatunek Status stanowisk w Krótko Średnio Długo występowania negatywnego wnioski do prognozy nadleśnictwie terminowe terminowe terminowe wpływu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 ROŚLINY Przeprowadzenie zabiegu zimą, przy Bagno zwyczajne Ch. 3 • Na 2 stanowiskach zaplanowano zamarzniętym 0 0 0 Ledum palustre pielęgnowanie drzewostanu podłoŜu i pokrywie śnieŜnej.

Stanowisko jest Cis pospolity • Na stanowisku zaplanowano Ch. 1 oznaczone i 0 0 0 Taxus baccata pielęgnowanie drzewostanu ogrodzone.

Kruszczyk szerokolistny Ch. 1 • Brak zaplanowanych zabiegów brak brak brak Podano lokalizację Epipactis helleborine stanowisk w POP i opisie taksacyjnym. Ponadto w POP zapisane zostały Lilia złotogłów • Na stanowiskach zaplanowano Ch. 2 0 0 0 działania ochronne dla Lilium martagon pielęgnowanie drzewostanu gatunku.

Przeprowadzenie Mącznica lekarska • Na stanowisku zaplanowano Ch. 1 0 0 0 Arctostaphylos uva -ursi pielęgnowanie drzewostanu zabiegu zimą, przy zamarzniętym podłoŜu i Orlik pospolity • Na stanowisku zaplanowano Ch. 1 pokrywie śnieŜnej. 0 0 0 Aquilegia vulgaris pielęgnowanie drzewostanu

Paprotka zwyczajna • Na 2 stanowiskach zaplanowano Ch. 3 0 0 0 Polypodium vulgare pielęgnowanie drzewostanu

Pływacz średni Ch. 3 • Brak zaplanowanych zabiegów brak brak brak Urticularia intermedia Przeprowadzenie Podano lokalizację zabiegu zimą, przy stanowisk w POP i opisie Podkolan biały • Na stanowiskach zaplanowano zamarzniętym taksacyjnym. Ponadto w Ch. 4 0 0 0 Platanthera bifolia pielęgnowanie drzewostanu podłoŜu i POP zapisane zostały pokrywie śnieŜnej. działania ochronne dla gatunku.

Tabela XXX (c.d.) Wpływ ustaleń projektu planu na rośliny i zwierzęta objęte ochroną gatunkową

Sposoby Przewidywane oddziaływanie Znana liczba Zabiegi zaplanowane w miejscach ograniczenia Uwagi, Gatunek Status stanowisk w występowania negatywnego Krótko Średnio Długo wnioski do prognozy nadleśnictwie wpływu terminowe terminowe terminowe 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Purchawica olbrzymia Ch. 1 • Brak zaplanowanych zabiegów brak brak brak Calvatia gigantea

Przeprowadzenie zabiegu zimą, przy Rosiczka okrągłolistna • Na stanowiskach zaplanowano Ch. 5 zamarzniętym 0 0 0 Drosera rotundifolia pielęgnowanie drzewostanu podłoŜu i pokrywie śnieŜnej. Ponadto w POP zapisane Sasanka łąkowa zostały działania ochronne Ch. 1 • Brak zaplanowanych zabiegów brak brak brak Pulsatilla pratensis dla gatunku.

Widłak jałowcowaty Ch. 6 • Brak zaplanowanych zabiegów brak brak brak Lycopodium annotinum

Przeprowadzenie zabiegu zimą, przy Widłak goździsty • Na stanowisku zaplanowano Ch. 1 zamarzniętym 0 0 0 Lycopodium clavatum pielęgnowanie drzewostanu podłoŜu i pokrywie śnieŜnej.

ZWIERZĘTA Stanowisko obejmuje starą aleję, natomiast zabieg W POP opisano • W sąsiedztwie stanowiska będzie wykonany w 30 Pachnica dębowa Ch. szczegółowe 1 zaplanowano pielęgnowanie 0 0 0 letnim drzewostanie. W Osmoderma eremita N2000 działania drzewostanu POP podano lokalizację ochronne stanowiska i działania ochronne. W P OP podano lokalizację Zalotka większa Ch. 2 • Brak zaplanowanych zabiegów brak brak brak stanowisk i działania Leucorrhinia pectoralis N2000 ochronne. 77

78

Tabela XXX (c.d.) Wpływ ustaleń projektu planu na rośliny i zwierzęta objęte ochroną gatunkową

Sposoby Przewidywane oddziaływanie Znana liczba Zabiegi zaplanowane w miejscach ograniczenia Uwagi, Gatunek Status stanowisk w występowania negatywnego Krótko Średnio Długo wnioski do prognozy nadleśnictwie wpływu terminowe terminowe terminowe 1 2 3 4 5 6 7 8 9 • W sąsiedztwie 1 stanowiska zaplanowano rębnię częściową Traszka grzebieniasta Ch. 6 Zaplanowane zabiegi będą Triturus cirstatus N2000 • W sąsiedztwie 2 stanowisk 0 0 0 zaplanowano pielęgnowanie W POP ujęto wykonane w drzewostanach drzewostanu wskazówki sąsiadujących z biotopami dotyczące ochrony zajmowanymi przez chroniony • W sąsiedztwie 1 stanowiska śródleśnych gatunek. W POP podano zaplanowano rębnię częściową Kumak nizinny Ch. zbiorników wodnych dokładną lokalizację stanowisk i 17 Bombina bombina N2000 • W sąsiedztwie 5 stanowisk 0 0 0 działania ochronne. zaplanowano pielęgnowanie drzewostanu Bocian czarny Ciconia nigra Ch. 2 • Brak zaplanowanych zabiegów brak brak brak N2000 brak brak brak Na obszarze OSOP 0 • Brak zaplanowanych zabiegów

Bielik 0 • Brak zaplanowanych zabiegów brak brak brak Haliaeetus albicilla Ch. Wyznaczenie stref ochrony gwarantuje utrzymanie N2000 1 Na obszarze OSOP • Brak planowanych zabiegów brak brak brak siedlisk lęgowych ptaków.

Orlik krzykliwy 8 • Brak planowanych zabiegów brak brak brak Aquila pomarina Ch. N2000 Na obszarze OSOP 10 • Brak planowanych zabiegów brak brak brak W POP podano dokładną Mopek Ch. 1 • Brak planowanych zabiegów brak brak brak lokalizację stanowiska i Barbastella barbastellus N2000 działania ochronne. • W sąsiedztwie 2 stanowisk W POP ujęto zaplanowano rębnię częściową wskazówki Wydra Ch. 6 • W sąsiedztwie 2 stanowisk dotyczące ochrony Zaplanowane zabiegi będą Lutra lutra N2000 brak brak brak zaplanowano pielęgnowanie śródleśnych wykonane w drzewostanach drzewostanu zbiorników wodnych sąsiadujących z biotopami oraz kształtowania zajmowanymi przez chroniony stref ekotonowych i gatunek. W POP podano Bóbr europejski Ch. • Zaplanowano zabiegi w sąsiedztwie 202 granic z brak brak brak dokładną lokalizację stanowisk. Castor fiber N2000 stanowisk gatunku ekosystemami wodnymi. Symbole wpływu planowanych czynności gospodarczych na gatunki chronione: + (plus) – wpływ dodatni, pozytywny; 0 (zero) – wpływ obojętny, (minus) wpływ ujemny, negatywny, brak – gdy brak danej czynności w planie. 79

4.3.3. Wpływ ustaleń projektu planu na gatunki ptaków występujących na terenie Nadleśnictwa Bartoszyce

W programie ochrony przyrody dla nadleśnictwa stwierdzono występowanie w sumie 183 gatunków ptaków. W tabeli XXX dokonano szczegółowej oceny wpływu zabiegów gospodarczych planów urządzenia lasu na gatunki ptaków objętych ochroną strefową.

Natomiast w przypadku pozostałych gatunków ptaków występujących na terenie nadleśnictwa dokonano oceny wpływu zabiegów gospodarczych planów urządzenia lasu odnosząc się do poszczególnych grup zamieszkujących określone typy krajobrazu (M. Gromadzki, 2009, www.wigry.win.pl ).

Ptaki lęgowe krajobrazu leśnego (warunkiem gniazdowania jest obecność jakiegoś elementu krajobrazu leśnego, bądź obecność tego krajobrazu jako całości). Wszelkie działania gospodarcze ujęte w planie urządzenia lasu mają na celu zachowanie lasów w moŜliwie jak najlepszym stanie, co sprzyja utrzymaniu gatunków ptaków związanych z lasami. Zgodnie z zaleceniami zawartymi w programie ochrony przyrody w cięciach zupełnych i uprzątających pozostawiane powinny być kępy starych drzew. W trzebieŜach na powierzchni nie wyznacza się do usunięcia drzew dziuplastych, pozostawiany jest równieŜ podszyt i podrosty. W planie urządzenia lasu nie określa się natomiast terminu wykonania zabiegu, pozostawiając tę kwestię wykonawcy planu. O ile nie jest moŜliwe wstrzymanie wszystkich cięć w okresie lęgowym, o tyle jest to wskazane w przypadku zlokalizowania na powierzchniach trzebieŜowych zasiedlonych gniazd duŜych ptaków, które nie wymagają ochrony strefowej (np.: jastrząb, myszołów, Ŝuraw).

Lęgowe gatunki ptaków wodnobłotnych W planach urządzenia lasu obszary wodnobłotne ujmowane są jako tereny objęte ochroną i nie planuje się na nich Ŝadnych zadań gospodarczych.

Lęgowe ptaki krajobrazu rolniczego Plany urządzenia lasu nie zajmują się planowaniem zabiegów gospodarczych na gruntach rolnych. 80

4.4. Prognoza wpływu planu urządzenia lasu na środowisko

Prognoza wpływu planu urządzenia lasu na środowisko w granicach zasięgu terytorialnego Nadleśnictwa Bartoszyce obejmuje rodzaje planowanych czynności i zadań gospodarczych oraz ich przewidywane oddziaływanie na elementy środowiska. Do zadań gospodarczych, które mogą mieć znaczący wpływ na środowisko zaliczono między innymi: zalesienia, odnowienia, rębnie zupełne i częściowe oraz cięcia pielęgnacyjne i trzebieŜe. W skład elementów środowiska, na które moŜe oddziaływać plan urządzenia lasy wchodzą zarówno czynniki biotyczne (m. in.: róŜnorodność biologiczna, rośliny i zwierzęta) oraz abiotyczne (m. in.: woda, powietrze, zasoby naturalne, zabytki i dobra materialne). Szczegółową ocenę zadań gospodarczych na poszczególne elementy środowiska zestawiono w formie tabeli, którą zmieszczono poniŜej (Tabela XXXI). W prognozie zastosowano skalę oddziaływania określającą wpływ dodatni, ujemny lub obojętny oraz jego wielkość w skali trzystopniowej (1,2,3). NaleŜy jednak zwrócić uwagę, Ŝe oddziaływanie łączne planowanych czynności i zadań gospodarczych nie jest ich sumą. Ocena łączna moŜe być wynikiem braku zaplanowanych czynności, np.: w przypadku zabytków brak zaplanowanych działań gospodarczych jest pozytywny. 81

Tabela XXXI Przewidywane oddziaływanie planu urządzenia lasu na środowisko w granicach obszaru zasięgu terytorialnego Nadleśnictwa Bartoszyce

Rodzaje planowanych czynności i zadań gospodarczych2) oraz ich przewidywane znaczące oddziaływanie 1) na elementy środowiska Oddziaływanie łączne Rębnie Lp. Elementy środowiska planowanych czynności i Pielęgnowanie częściowe Rębnie Zalesienia Odnowienia zadań gospodarczych drzewostanów i przebudowa zupełne stopniowa 1 2 3 4 5 6 7 8 RóŜnorodność 1. +3 +3 +1 +3 1 +3 biologiczna 2. Ludzie +1 +1 +1 +1 +1 +2 3. Zwierzęta +3 +1 0 +1 1 +3 4. Rośliny +3 +1 0 +2 1 +2 5. Woda +3 0 0 0 1 +2 6. Powietrze +3 0 0 0 0 0 7. Powierzchnia ziemi +3 +3 0 0 1 +3 8. Krajobraz +1 0 0 +1 +1 +1 9. Klimat 0 0 0 0 0 0 10. Zasoby naturalne +3 0 0 0 0 +3 11. Zabytki 0 0 0 0 0 +1 12. Dobra materialne +3 +1 +1 +1 +1 +2 Łączna ocena 3) oddziaływania planu 13. +3 +2 +1 +3 1 +2 urządzenia lasu na środowisko

1) Symbole przewidywanego znaczącego oddziaływania planowanych czynności gospodarczych na elementy środowiska oraz symbole dotyczące okresu tego oddziaływania: + (plus) – wpływ dodatni, pozytywny; 0 (zero) – brak znaczącego wpływu, (minus) wpływ ujemny, negatywny, 1. oddziaływanie krótkoterminowe, 2.oddziaływanie średnioterminowe, 3. oddziaływanie długoterminowe (np. 3. to symbol znaczącego oddziaływania długookresowego to jest oddziaływania znacząco negatywnego); 2) Zadania gospodarcze formułowane na poziomie ogólnym (nie adresowane do wydzieleń drzewostanowych) nie kwalifikują się do ujęcia w formie macierzy, stąd omówienie ich przewidywanego wpływu jest moŜliwe tylko w formie tekstowej. 3) Łączna ocena nie wynika ze średniej arytmetycznej poszczególnych ocen, lecz stanowi indywidualne podsumowanie zagadnienia przez eksperta. 82

Uzasadnienie prognozy oddziaływania planu urządzenia lasu na środowisko w granicach zasięgu terytorialnego Nadleśnictwa Bartoszyce

RóŜnorodność biologiczna – zalecane w PUL ochrona i zachowanie gatunków roślin i zwierząt objętych ochroną gatunkową, wprowadzanie gatunków drzew odpowiednich do siedlisk, ochrona bagien i torfowisk. W długim okresie wpływ dodatni.

Ludzie – prowadzenie wielofunkcyjnej gospodarki leśnej (w oparciu o PUL) zapewnia pracę, a więc i dochody wielu grupom zawodowym. Zabezpiecza jednocześnie zapotrzebowanie na surowiec drzewny. Zachowanie trwałości lasów i ich udostępnianie umoŜliwia społeczeństwu rekreację, wypoczynek oraz edukację przyrodniczą, zapewnia teŜ dodatkowe dochody zbieraczom runa leśnego. Wpływ dodatni.

Zwierzęta wyznaczenie stref ochrony, udokumentowana w PUL inwentaryzacja chronionych gatunków, zalecenia ochronne. Wpływ dodatni. Rośliny udokumentowana w PUL inwentaryzacja chronionych gatunków, zalecenia ochronne. Wpływ dodatni.

Woda wyznaczenie lasów wodochronnych nad brzegami cieków i zbiorników wodnych, zalecana ochrona bagien i torfowisk, wyznaczanie stref ekotonowych z opisem ich tworzenia. Wpływ dodatni.

Powietrze las jest naturalnym filtrem wody i powietrza, dostarcza tlen i obniŜa stęŜenie dwutlenku węgla. Gospodarka leśna ukierunkowana jest przez zapisy PUL na trwałe utrzymanie lasu. Wpływ dodatni.

Powierzchnia ziemi – utrzymywanie roślinności leśnej na powierzchni powstrzymuje proces degradacji gleb. Wyznaczanie lasów glebochronnych zabezpiecza przed erozją ziemię na stromych zboczach jarów i wąwozów. Wpływ dodatni.

Krajobraz – zapisy PUL wpływają na kształtowanie krajobrazu leśnego (zalesienia, zręby, odnowienia, zachowanie lasów). Mozaikowatość lasów, zróŜnicowanie powierzchniowe, gatunkowe i wiekowe wzbogacają i urozmaicają krajobraz. Wpływ ten w róŜnym czasie moŜe być zróŜnicowany, jednak w dłuŜszym okresie jest dodatni.

Klimat – trwałe utrzymanie lasu korzystnie wpływa na warunki klimatyczne. Wpływ dodatni. 83

Zasoby naturalne wpływ na powiększanie zasobów leśnych stanowiących odnawialne zasoby naturalne. Istotne znaczenie w gospodarce mają równieŜ owoce runa leśnego, zioła, rośliny, zwierzyna. Wpływ dodatni.

Zabytki inwentaryzacja i zlokalizowanie zabytków na gruntach nadleśnictwa jest jednym z elementów ich ochrony. Miejsca występowania zabytków (np.: parków, cmentarzy, mogił) w PUL zostają wyłączone z uŜytkowania. Wpływ dodatni.

Dobra materialne – gospodarka leśna prowadzona na podstawie PUL przynosi wymierne dochody dla Skarbu Państwa, zapewnia pracę i dochody wielu grupom zawodowym, a przede wszystkim jest istotnym składnikiem gospodarki kraju.

5. DZIAŁANIA ZAPOBIEGAJĄCE WYSTĄPIENIU NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO

5.1. Ogólne wytyczne i zalecenia prowadzenia racjonalnej gospodarki leśnej

Zadania w planie urządzenia lasu zostały zaprojektowane w taki sposób, aby prowadzona w oparciu o nie wielofunkcyjna, trwale zrównowaŜona gospodarka leśna przynosiła pozytywne efekty w wielu dziedzinach. Oznacza to działalność zmierzającą do kształtowania i wykorzystywania lasów w taki sposób i w takim tempie, aby zapewnić zachowanie ich bogactwa i róŜnorodności biologicznej, Ŝywotności, potencjału regeneracyjnego oraz wysokiej produkcyjności, przy zachowaniu zdolności (teraz i w przyszłości) do wypełniania wszystkich waŜnych funkcji ochronnych, gospodarczych i społecznych na poziomie lokalnym, narodowym i globalnym, bez szkody dla innych ekosystemów. Zgodnie z ustawą o lasach podstawą prowadzenia trwale zrównowaŜonej gospodarki leśnej jest plan urządzenia lasu.

5.2. Ochrona siedlisk przyrodniczych

Inwentaryzacja siedlisk przyrodniczych wymagających ochrony, w tym siedlisk przyrodniczych o znaczeniu priorytetowym, występujących w Nadleśnictwie Bartoszyce jest pierwszym krokiem do ich zachowania i ochrony. Dzięki znajomości ich stanu i połoŜenia moŜliwy jest dobór takich sposobów prowadzenia gospodarki leśnej, które umoŜliwią utrzymanie tych siedlisk w stanie niezmienionym. 84

5.2.1. Chronione siedliska leśne

Na chronionych siedliskach przyrodniczych zaleca się stosowanie składów gatunkowych upraw i gospodarczych typów drzewostanu uwzględniających właściwy dla nich, naturalny skład drzewostanów. Kierunkowane przez nie zabiegi gospodarcze będą preferować gatunki odpowiednie dla siedliska przyrodniczego. UŜytkowanie rębne będzie realizowane w większości przy zastosowaniu rębni złoŜonych z okresem odnowienia powyŜej 15 lat. Na uŜytkowanych powierzchniach zaprojektowano pozostawienie części starego drzewostanu w postaci kęp. Gospodarka leśna prowadzona w ten sposób nie powinna pogorszyć stanu siedlisk, a poprzez kształtowanie zróŜnicowania gatunkowego i wiekowego drzewostanów jej wpływ moŜe być pozytywny.

5.2.2. Chronione siedliska nieleśne

Ochrona większości nieleśnych siedlisk przyrodniczych odbywa się poprzez brak ingerencji w obszary, na których te siedliska występują (bagna, mszary, torfowiska) jak teŜ projektowanie stref ekotonowych w ich najbliŜszym otoczeniu. Podejście takie ma swoje odzwierciedlenie w zapisach planu urządzenia lasu zawartych w programie ochrony przyrody.

5.3. Ochrona rzadkich i chronionych gatunków

W planie urządzenia lasu kompleksowo zostały zestawione wszystkie wykonywane dotychczas inwentaryzacje gatunków chronionych i rzadkich. Informacje te zostały umieszczone w odpowiednich elementach planu i uwzględnione przy planowaniu zabiegów gospodarczych. Zaprojektowane w planie wskazania gospodarcze dają moŜliwość naleŜytej ochrony poszczególnych gatunków.

5.3.1. Rzadkie i chronione rośliny

Podstawą ochrony gatunkowej roślin jest znajomość miejsc ich występowania. Dla Nadleśnictwa Bartoszyce opracowano listę występujących tutaj roślin objętych ochroną gatunkową. Tam gdzie było to moŜliwe określono aktualną lokalizację chronionych gatunków. Informacje te znalazły się w programie ochrony przyrody i opisach taksacyjnych wydzieleń. Pozwoli to na obserwację stanu populacji gatunków chronionych, jak i na stosowanie w miarę potrzeb odpowiednich form ochrony. 85

W miejscach występowania rzadkich i chronionych gatunków roślin czynności gospodarcze powinny być przeprowadzone zimą, przy pokrywie śnieŜnej w celu uniknięcia negatywnych skutków ich oddziaływania. Przy występowaniu skoncentrowanym moŜliwe jest takŜe wyłączenie w postaci kęp fragmentów powierzchni z gospodarowania.

5.3.2. Rzadkie i chronione zwierzęta

RównieŜ w przypadku zwierząt skuteczna ochrona gatunkowa jest moŜliwa dzięki znajomości miejsc ich występowania. W programie ochrony przyrody zamieszczono listę gatunków zwierząt bytujących na terenie nadleśnictwa wraz z lokalizacją ich stanowisk.

W celu ochrony organizmów związanych z rozkładającym się drewnem tworzone są ostoje ksylobiontów. Zostaną one zaliczone do gospodarstwa specjalnego i wyłączone z uŜytkowania. Takie postępowanie zapewni tym organizmom poprawę warunków Ŝycia i rozwoju.

Stosowanie rębni złoŜonych pozwoli na stopniowe wprowadzanie zmian w środowisku leśnym i jak najdłuŜsze zachowanie dojrzałych drzew. Ponadto na powierzchniach zrębowych planowane jest pozostawianie grup starodrzewu, które w przyszłości tworzyć będą waŜny element struktury lasu potrzebny gatunkom preferującym stare drzewa.

Ochrona bagien i torfowisk, kształtowanie stref ekotonowych nad brzegami cieków i zbiorników wodnych korzystnie wpływa na róŜnorodność biologiczną i stwarzają dogodne warunki bytowania równieŜ dla gatunków zwierząt nie związanych z lasem .

5.4. Ocena wpływu zaplanowanych zabiegów na integralność obszarów Natura 2000

W projekcie planu urządzenia lasu nie ma zaplanowanych zabiegów mogących naruszyć integralność obszarów Natura 2000. Realizacja zaprojektowanych czynności gospodarczych nie wpłynie negatywnie na siedliska, rośliny i zwierzęta występujące na obszarach Natura 2000, ani teŜ na ekosystem jako całość, nie zaburza spójności czynników strukturalnych i funkcjonalnych warunkujących zrównowaŜone trwanie populacji gatunków i siedlisk przyrodniczych, dla ochrony których zaprojektowano obszary Natura 2000. 86

5.5. Rozwiązania alternatywne

Procedura opracowywania planu urządzenia lasu jest procesem, podczas którego z wielu moŜliwych wariantów wybierane są rozwiązania optymalne, łączące w sobie zaspokajanie potrzeb społeczno gospodarczych i ochronę przyrody. Wszelkie projektowane działania gospodarcze były rozpatrywane w wielu aspektach. Wybór sposobu postępowania ujętego w planie urządzenia lasu nastąpił po konsultacjach i przy udziale Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska i społecznych organizacji przyrodniczych. MoŜliwe rozwiązania alternatywne były rozpatrywane i weryfikowane na etapie projektowania w ramach planu. W związku z tym dla projektu planu, który został poddany analizie i ocenie w niniejszej prognozie nie przewiduje się rozwiązań alternatywnych.

Sam plan urządzenia lasu, który po zatwierdzeniu przez właściwego ministra staje się aktem prawa miejscowego zawiera zarówno ustalenia obligatoryjne, których realizacja jest konieczna, jak teŜ zadania fakultatywne dające określoną swobodę w sposobie ich realizacji. 87

6. LITERATURA

Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej O/Białystok. 2009. Charakterystyka siedlisk Nadleśnictwa Bartoszyce. Białystok. Chylarecki P., Sikora A., Cenian Z. (red.) 2009. Monitoring ptaków lęgowych. Poradnik metodyczny dotyczący gatunków chronionych Dyrektywą Ptasią. Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. Warszawa. Gromadzki M., 2004. Ptaki. Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. Ministerstwo Środowiska. Warszawa. Hebrich J. (red.) 2004. Lasy i Bory. Poradnik ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. Ministerstwo Środowiska. Warszawa. Kruszewicz A. G. 2009. Ptaki Polski. Oficyna Wydawnicza MULTICO. Warszawa. Matuszkiewicz J.M. 2001. Zespoły leśne Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa. Matuszkiewicz J.M. (red.) 2007. Geobotaniczne rozpoznanie tendencji rozwojowych zbiorowisk leśnych w wybranych regionach Polski. PAN. Warszawa. Pawlaczyk P. 2008. Natura 2000. Niezbędnik leśnika. Wydawnictwo Klubu Przyrodników. Świebodzin

Rocznik statystyczny województwa warmińskomazurskiego. Olsztyn 2008

Rykowski K. (red.) 1997. Ochrona leśnej róŜnorodności ekologicznej. IBL. Warszawa. Instrukcja Urządzania Lasu. 2003. Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych. Warszawa. Zasady Hodowli Lasu. 2002. Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych. Warszawa. 88

7. MAPY SPORZĄDZONE NA POTRZEBY PROGNOZY

warstwa punktowa mapy numerycznej zawierająca stanowiska chronionych roślin i zwierząt

Do sporządzenia opracowania wykorzystano warstwy map numerycznych dla obszarów: „Ostoja Warmińska” i „Torfowiska źródliskowe koło Łabędnika” udostępnione przez RDOŚ w Olsztynie oraz warstwy map numerycznych będących wynikiem inwentaryzacji przyrodniczej Natura 2000 przeprowadzonej w Lasach Państwowych w latach 20062007 udostępnionych przez Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Olsztynie. 89

8. WYKAZ SKRÓTÓW

BULiGL – Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej GTD Gospodarczy Typ Drzewostanu GUS – Główny Urząd Statystyczny IBL Instytut Badawczy Leśnictwa KTG Komisja TechnicznoGospodarcza NTG – Narada TechnicznoGospodarcza ON 2000 – obszar Natura 2000 OSOP – Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków POP – Program Ochrony Przyrody PUL Plan Urządzenia Lasu RDLP Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych RDOŚ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska SOOS – Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk WIOŚ Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska ZHL – Zasady Hodowli Lasu gatunki drzew Bk buk zwyczajny Jw jawor Bst wiąz górski (brzost) Kl klon Brz brzoza Ksz kasztanowiec zwyczajny Brzb brzoza brodawkowata lesz. leszczyna Brzom brzoza omszona Lp lipa Czm czeremcha Md modrzew Db dąb (nieokreślony) Ol olsza czarna Dbb dąb bezszypułkowy Ols olsza szara Dbs dąb szypułkowy Os osika Dbc dąb czerwony So sosna zwyczajna Dg daglezja zielona Św świerk Gb grab Tp topola Iwa wierzba iwa Wb wierzba biała Jb jabłoń Wz wiąz Js jesion siedliskowe typy lasy Bśw bór świeŜy LMw las mieszany wilgotny Bw bór wilgotny LMb las mieszany bagienny Bb bór bagienny Lśw las świeŜy BMśw bór mieszany świeŜy Lw las wilgotny BMw bór mieszany wilgotny Ol ols BMb bór mieszany bagienny OlJ ols jesionowy LMśw las mieszany świeŜy Lł las łęgowy 90