Adolygiad-Cynllun-Rheoli-2015-2020-AHNE-Ynys-Môn-Atodiad1
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol (AHNE) Ynys Môn Atodiad 1 Crynodeb o gyd-destun tystiolaeth sylfaenol, deddfwriaethol a pholisïau Atodiad 1 Crynodeb o gyd-destun tystiolaeth sylfaenol, deddfwriaethol a pholisïau Cynnwys 1 Tystiolaeth AHNE 1.1 Tirwedd/Morlun . .3 1.2 Daeareg a Geomorffoleg . .14 1.3 Ecoleg a Bioamrywiaeth . .20 1.4 Amgylchedd Hanesyddol . .25 1.5 Diwylliant . .38 1.6 Pridd . .41 1.7 Aer . .44 1.8 Dˆwr . .46 1.9 Hawliau Tramwy Cyhoeddus a Thir a Dˆwr Hygyrch . .49 2 Gweithgareddau yn yr AHNE 2.1 Rheoli Tir . .54 2.2 Cadwraeth Natur . .59 2.3 Gweithgaredd Economaidd . .66 2.4 Hamdden . .73 2.5 Datblygu . .77 2.6 Trafnidiaeth . .80 3 Cymorth Polisi Cenedlaethol a Rhanbarthol 3.1 Tirweddau Dynodedig . .83 3.2 AHNE . .84 3.3 Arfordiroedd Treftadaeth . .86 3.4 Cyfarwyddyd Fframwaith Dŵr . .87 3.5 Cynlluniau Morol . .87 3.6 Canllaw Polisi Cynllunio . .88 LLuniau: ©Cyngor Sir Ynys Môn a Mel Parry Clawr: Bwa GwynMenai (©Mel Strait Parry) 1 Tystiolaeth AHNE Atodiad 1 1 Tystiolaeth AHNE 1.1 Tirwedd/Morlun 1. Gweledol a Synhwyrol 2. Hanes 1.1.1 Asesir ansawdd tirwedd Môn a’r AHNE, fel gweddill 3. Cynefinoedd tirwedd Cymru, drwy ddefnyddio LANDMAP The sy’n asesu 4. Diwylliant amrywiaeth tirweddau, yn adnabod ac egluro eu 5. Daeareg nodweddion ac ansoddau – boed eu bod yn gyffredinol ond yn dirweddau a gydnabyddir yn bwysig yn lleol Fel y nodwyd yn y cynllun diwethaf, mae’r data yn awr neu’n genedlaethol. wedi’i sicrhau gan ansawdd a gellir gwneud cymari- aethau rhwng y data cynharaf â’r data sicr. Dangoswyd Mae LANDMAP yn adnodd tirwedd sydd wedi’i seilio ar y gwahaniaethau yn y cynllun blaenorol ac ers hynny gyfrifiadur lle mae nodweddion, ansoddau a dylanwadau mae’r wybodaeth wedi cael ei adolygu a gellir gwneud ar y dirwedd yn cael eu cofnodi a’u gwerthuso i set o cymariaethau rhwng mapiau 2009 a’r cynllun hwn. ddata cenedlaethol cyson. Torrir y dirwedd i lawr i 5 haen a gydnabyddir yn genedlaethol, sef: Ffigur 1: Gwerthusiadau gweledol a synhwyrol 2008 Survey Results Outstanding High Moderate Low Porthwen 1 1 Tystiolaeth AHNE Atodiad 1 Ffigur 2: Gwerthusiadau Cynefinoedd Tirwedd 2008 Survey Results Outstanding High Moderate Low Ffigur 3 Gwerthusiadau daeareg 2008 Survey Results Outstanding High Moderate Low 2 1 Tystiolaeth AHNE Atodiad 1 Ffigur 4: Gwerthusiadau hanesyddol 2008 Survey Results Outstanding High Moderate Low Ffigur 5: Gwerthusiadau diwylliannol 2008 Survey Results Outstanding High Moderate Low 3 1 Tystiolaeth AHNE Atodiad 1 Ffigur 6: Gwerthusiadau Llonyddwch 2008 Survey Results 1.1.2 Bydd yr wybodaeth a ddarperir yn y mapiau a’r • Golygfeydd pell, fel tuag at y Gogarth, Eryri, disgrifiadau sy’n gysylltiedig â hwy yn y bas data yn ein Penrhyn Lln ac Ynys Manaw, a ddisgrifir yn aml fel tywys pan ydym yn; “tirweddau benthyg”. • Darparu disgrifiad o’r AHNE i gynulleidfa eang; • Codi ymwybyddiaeth o’r AHNE, adnabod cymeriad 1.1.4 Mae’r syniad o synnwyr heddwch a llonyddwch yr arbennig, rhinweddau arbennig a phwysigrwydd AHNE yn cael ei ailddatgan gan Adroddiad Ardaloedd cenedlaethol a rhyngwladol o’i dirwedd; Llonyddwch Cymru a gomisiynwyd gan Gyngor Cefn • Dangos y ffactorau sydd wedi dylanwadu newid Gwlad Cymru yn 1997. Pwrpas yr adroddiad oedd tirweddau yn y gorffennol, ac mae’r rheini yn adnabod ardaloedd o gefn gwlad Cymru nad oedd yn debygol o wneud yn y dyfodol; cael eu tarfu gan sn ac ymyrraeth weledol ac felly’n cael • Darparu canllaw i dirfeddianwyr, rheolwyr tir a eu hystyried heb eu difetha gan ddylanwadau trefol. gwneuthurwyr polisi ar gad a gwella mathau Mae’r data hwn ar hyn o bryd yn cael ei ddiweddaru gan nodweddiadol tirwedd o’r ardal. Gyngor Cefn Gwlad Cymru a chaiff ei ystyried yn dilyn ei gyhoeddi. 1.1.3 Mae dylanwad ar gymeriad AHNE gan ‘safbwyntiau eang’ yn arwyddocaol. Yn rhinwedd eu taldra, graddfa a Mae’r categorïau o ymyraethau yn cynnwys: maint, mae mynyddoedd Eryri yn rheoli y mwyafrif o dirwedd yr AHNE. Ychwanegwch at hyn ymddangosiad • Traffig Ffordd; y môr sy’n newid yn barhaus ac yna mae canfyddiad • Aneddiadau; tirwedd yr AHNE yn un agored, anial a theimlad o • Seilwaith Trydanol; unigedd. • Safleoedd Diwydiannol; • Awyrennau; Gellir crynhoi natur golygfeydd eang fel a ganlyn: • Ffermydd Gwynt; • Traciau Rasio • Golygfeydd ar draws Môr Iwerddon; • Golygfeydd dros yr ardaloedd hynny o Fôn nas Yn ychwanegol i’r rhai a adnabuwyd yn adroddiad 1997, cynhwysir yn y dynodiad AHNE dylid ystyried datblygiadau ar y môr a’r sˆwn sy’n • Golygfeydd lleol, er enghraifft ar draws yr Afon Menai; gysylltiedig â sgïau jet. 4 1 Tystiolaeth AHNE Atodiad 1 Mae’r adroddiad yn dod i’r casgliad fod yr AHNE yn a gweithgareddau hamdden (Cyngor Cefn Gwlad 1997). rhan heb ei hamharu a llonydd o Fôn. Fodd bynnag, Cynhaliwyd gwaith pellach ar fap ardal llonydd i Gymru mae yna sn cyfnodol ond arwyddocaol ac ymyrraeth gan Ymgynghorwyr Defnydd Tir ar ran y Cyngor Cefn weledol gan awyrennau, aneddiadau, seilwaith trydanol Gwlad yn 2009. Tabl 1: Adnodd Tirwedd/Morlun – Rhinweddau Arbennig yr AHNE CYFLWR RHINWEDDAU FFACTOR SY’N ARBENNIG MAINT ADNODD (yn tarddu o PAM YN BWYSIG? EFFEITHIO’R CYFLWR Landmap) • Newidiadau mewn Mae clogwyni’r môr yn amlwg arferion rheoli tir ar arfordiroedd gorllewinol a • Newidiadau mewn gogleddol, yn benodol yn: Amrywiol deddfwriaeth • Rhoscolyn Mae’r AHNE yn • Datblygiad anaddas • Ynys Lawd ddynodiad tirwedd • Ynys y Fydlyn • Pwysau a bygythiadau • Ynys Llanddwyn Mae’r Tirwedd Arfordirol economaidd yn gymorth i ddiffinio • Lefel y môr yn codi, ac Lleolir twyni anferth yn cymeriad Môn mae’r angen dilynol am Nodweddion Tirwedd Niwbwrch ac Aberffraw. amddiffynfeydd môr yn Arfordirol: Lleolir twyni hefyd yn Amrywiol Mae’r nodweddion hyn yn clymu gyda’r encil Nhraeth Dulas, Traeth nodweddiadol, apelgar ac rheolaeth hon • Clogwyni Môr a Coch a Rhosneigr yn elfennau annatod o’r glannau Creigiog • Pwysau datblygiad dirwedd arfordirol • Twyni Tywod • Pwysau hamdden Lleolir traethau tywodlyd • Traethau Tywodlyd drwy’r AHNE. Mae hyn yn Mae traethau yn ased • Llygredd • Morfa heli cynnwys traethau Lligwy, Amrywiol economaidd pwysig i • Dirywiad pori ysgafn Aberffraw, Llanddona a Ynys Môn traddodiadol Llanddwyn • Datblygiad prysgoed Mae morfa heli yn byffer Lleolir morfa heli drwy’r bwysig rhwng tir a môr • Plannu coed conwydd AHNE ac maent yn ac yn darparu amddiffynfa • Polisi Amaeth Cyffredinol cynnwys: Traeth Melynog, arfordirol. (goblygiadau polisi Aber Cefni, Culfor a Môr Da Ewropeaidd, Cenedlaethol Mewndirol Cymyran, Traeth a Rhanbarthol) Dulas a Thraeth Coch • Rhywogaethau anfrodorol ymledol • Newidiadau mewn Mae’r AHNE yn arferion rheoli tir ddynodiad tirwedd • Newidiadau mewn Mae’r dirwedd deddfwriaeth amaethyddol o gymorth • Datblygiad anaddas TNodweddion Tirwedd Mae gwrychoedd hynafol yn i ddiffinio cymeriad Ynys fwy yn ne a dwyrain yr • Pwysau a bygythiadau Amaethyddol Môn economaidd Traddodiadol: AHNE • Esgeulustra cyffredinol Yn dirywio Mae’r nodweddion yn • Gwrychoedd Hynafol Yn gysylltiedig gyda ffiniau gynefin byd gwyllt • Symudiad i gynyddu • Waliau Cerrig (plwyfi, stadau a ffermydd), meintiau cae • Cloddiau lonydd cefn gwlad a gwerthfawr ac yn • Lledaenu ffordd llwybrau goridorau cyswllt i fflora a ffawna • Patrymedd torri anaddas • Newidiadau mewn Mae’r nodweddion hyn cynlluniau grant yn elfen annatod o • Rhywogaethau dirwedd yr AHNE Anfrodorol Ymledol • Newidiadau mewn Mae’r fath olygfeydd yn arferion rheoli tir Golygfeydd gwell rhoi cymhariaeth a Drwy’r AHNE Da • Datblygiad anaddas chefndir arwyddocaol i dirwedd Môn • Cynhyrchu a throsglwyddo egni (yn parhau ar y dudalen nesaf...) 5 1 Tystiolaeth AHNE Atodiad 1 Tabl 1: Adnodd Tirwedd/Morlun – Rhinweddau Arbennig yr AHNE (...yn parhau) CYFLWR RHINWEDDAU FFACTOR SY’N ARBENNIG MAINT ADNODD (yn tarddu o PAM YN BWYSIG? EFFEITHIO’R CYFLWR Landmap) • Newidiadau mewn Mae’r dirwedd yn rhoi arferion rheoli tir Heddwch a profiad gwerthfawr i • Datblygiad anaddas drigolion a thwristiaid Llonyddwch Y mwyafrif o’r AHNE Gwael i dda • Cynhyrchu egni Mae’r dirwedd yn ased • Hamdden anaddas economaidd • Trafnidiaeth • Datblygiadau trac rasio • Newid hinsawdd a Ynysoedd o Mae’r ynysoedd hyn yn chynnydd yn lefel y Cynhwysir 30 o ynysoedd gysylltiad ffisegol pwysig amgylch Môn Amrywiol môr yn nynodiad yr AHNE rhwng tirwedd a morlun • Prosesau naturiol Môn • Datblygiad ar y môr 1.2 Daeareg a Geomorffoleg ddinistriol. Ar wahân i Ucheldiroedd yr Alban, mae Ynys Môn yn cynnwys rhandir eang o greigiau hynafol ym 1.2.1 Ynys Môn yw’r ynys fwyaf sydd wedi ei lleoli gyferbyn ag Mhrydain Fawr (Cyngor Sir Ynys Môn 1999). O fewn arfordir Cymru. Ffurfiwyd tirffurf presennol Môn ond ardal gymhlyg Mona, mae nodweddion daearegol 8000 o flynyddoedd yn ôl pan arweiniodd cynnydd arfordirol fel clogwyni, bwâu, cilfachau, ogofau ac mewn dr tawdd ôl-rewlifol i gynnydd dramatig yn lefel y ynysoedd yn nodweddion nodedig. môr, gan achosi dyffrynnoedd cul sydd heddiw’n ffurfio’r Afon Menai, i orlifo. Crëwyd Ynys Cybi hefyd yn yr un Calchfaen Carbonifferaidd yw craig fwyaf gyffredin o ran cyfnod. Mae pwysigrwydd daeareg yr Ynys wedi cael ei daeareg rhanbarthau dwyreiniol a de ddwyreiniol yr werthfawrogi a’i ddeall ers amser maith. Er mwyn AHNE gan Calchfaen Carbonifferaidd. Mae clogwyni’r hyrwyddo’r gydnabyddiaeth hon sefydlwyd GeoMôn môr a brigiadau’r wyneb ar ffurf palmentydd calchfaen drwy Bartneriaeth Geoamrywiaeth Ynys Môn. Prif ffocws yn nodweddion nodedig, yn benodol o amgylch Lligwy a GeoMôn oedd i geoamrywiaeth Ynys Môn gael ei Phenmon. adnabod fel bod o bwysigrwydd Rhyngwladol. Yn 2013 cadwodd GeoMôn statws ‘Geoparc’ UNESCO Ynys Mae gan ddaeareg yr Ynys batrwm llinol nodweddiadol Môn yn llwyddiannus sy’n cael ei gefnogi gan y sy’n dilyn cyfeiriad o’r gogledd ddwyrain i’r de orllewin. Rhwydwaith Geoparciau Ewrop. Mae’r ddaeareg yn gyfyngedig gan bresenoldeb llinellau ffawt a ymddengys ar y dirwedd fel sgarpiau bach. 1.2.2 Nodir daeareg solid AHNE Môn am ei amrywiaeth, o’r Yng ngogledd yr AHNE, i ffwrdd o’r clogwyni, gorwedd creigiau Cyn-gambriaidd hynafol sy’n gorchuddio dau daeareg solid o dan y clogfaen clai sy’n ffurfio cae draean o’r ynys yn cynnwys yr arfordir gogleddol, Ynys drymlin eang a dyddodion rhewlifol eraill.