Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi/ Journal of the Institute of Natural & Applied Sciences 23 (3): 216-225, 2018 Geliş Tarihi: 18.09.2018 Araştırma Makalesi / Research Article Kabul Tarihi: 26.10.2018

Germeçtepe Baraj Gölü’nde (Kastamonu-TÜRKİYE) Yayılış Gösteren Balık Türleri

Mahmut Elp1,*, Souad A. S. Adem2, Khaled M. İ. Muftah2, Abdelsalam M. Fılogh2

1 Kastamonu Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, 37150 Kuzeykent Kampüsü Kastamonu, TÜRKİYE 2 Kastamonu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 37150 Kuzeykent Kampüsü Kastamonu, TÜRKİYE *Sorumlu yazar e-posta: [email protected]

Öz: Bu çalışmanın amacı Kastamonu ili sınırları içerisinde bulunan Germeçtepe Baraj Gölü’nde yayılış gösteren balık biyoçeşitliliğinin belirlenmesidir. Sulama amaçlı inşa edilen ve 1986 yılında hizmete açılan Germeçtepe Baraj Gölü Kastamonu ili sınırları içerisinde yer almakta olup Daday Çayını besleyen Şadibey Deresi üzerinde kurulmuştur. Daday Çayı Kızılırmak Havzası’nın içerisinde yer almaktadır. Germeçtepe Baraj Gölü günümüzde sulamanın yanında su ürünleri yetiştiriciliği ve sportif balıkçılık amacı ile kullanılmaktadır. Çalışma kapsamında toplanan örnekler %4 lük formaldehit çözeltisine alınarak fikse edilmiştir. Bir süre sonra alkol serisinden geçirilen örnekler uzun süreli muhafazası için %70 lik etil alkole alınmıştır. Fikse edilen örneklerin taksonomik karakterleri ile ilişkili ölçüm ve sayım işlemleri yapılarak, çeşitli indisler hesaplanmıştır. Yapılan ölçüm, sayım ve hesaplamalar sonucu Germeçtepe Baraj Gölü’nde baliki, Squalius pursakensis, Alburnus chalcoides, Cyrinus carpio, Perca fluviatilis ve Oncorhynchus mykiss türlerinin ortamda yayılış gösterdiği belirlenmiştir. Ayrıca Squalius pursakensis ile Alburnus chalcoides türlerinin melezlerinin varlığı da tespit edilmiştir. Anahtar kelimeler: Balık taksonomisi, Balık sistematiği, Kastamonu su kaynakları

Fish Species of Germeçtepe Dam Lake (Kastamonu, Turkey)

Abstract: Aim of this study was to determine the biodiversity of Germeçtepe Dam Lake locater on Kastamonu Province. Germeçtepe Dam Lake constructed for irrigation in 1986 built on Şadibey Stream. Şadibey Stream is a branch of Daday Stream. Daday Stream is located on Kızılırmak River Basin. Germeçtepe Dam Lake is used for aquaculture and sportive fishing beside irrigation now days. Collected samples were preserved in 4 % formaldehyde. A few days later samples stored in 70% ethanol. Taxonomic measurements were made with dial caliper and recorded to 0.1 mm. All measurements were made point to point. Depend on the measurement, counting and calculations, Capoeta baliki, Squalius pursakensis, Alburnus chalcoides, Cyrinus carpio, Perca fluviatilis and Oncorhynchus mykiss species have been determined to be distributed in the Germeçtepe Dam Lake. In addition, hybrids of Squalius pursakensis and Alburnus chalcoides has also been identified. Key words: Kastamonu water sources, Fish , Fish systematics

Giriş omurgalıların %60 ını tek başına balıklar oluşturmaktadır. Dünya üzerinde günümüze kadar Balıkların yaşam alanlarına bildirilmiş 60.000 civarında omurgalı bakıldığında derin okyanus çukurlarından canlı türü bulunmaktadır. Bunlardan bir yüksek dağ göllerine, tuzlu su kısmı sinonim, bir kısmı da yanlış kaynaklarından tatlısulara, oldukça asidik tanımlanmış türlerdir. Geçerli türlerin karakterli göllerden bazik karakterli sayısının 50.000 civarında olduğu tahmin olanlara, mağaralardan UV değerinin edilmektedir. Balıklar ile ilgili de birçok yüksek olduğu parlak güneşin etkili bildiriş bulunmakta olup toplam bildirilen olduğu fotik bölgelere kadar çok çeşitli tür sayısı 59.000 in üzerindedir. Sinonim ortamlarda yayılış gösterirler. Bu tür ve yanlış tanımlamalar elemine çeşitliliği dünyada suyun ancak %1 edildiğinde yaklaşık 35.000 geçerli balık kadarını barındıran içsu kaynaklarında da türü bulunmaktadır (Anonim, 2018a). Bu belirgin olarak görülür (Demir, 2009). rakamlar da göstermektedir ki tüm Tür çeşitliliğinin zengin olduğu bölgelerden biri de ülkemiz olan Anadolu

Germeçtepe Baraj Gölü’nde (Kastamonu-TÜRKİYE) Yayılış Gösteren Balık Türleri

coğrafyasıdır. Anadolu zoocoğrafik Kastamonu’da balık türleri ve açıdan önemli bir geçiş noktası balıkçılık su ürünlerinin tamamına niteliğindedir. Doğu ve güney- yakınını oluşturmaktadır. Bazı yıllar doğumuzda Hint Okyanusu ile bağlantılı avcılığına izin verilen kum midyesi Basra Körfezi ve Kızıldeniz, dışında diğer su ürünlerinin üretimi güneyimizde Akdeniz, kuzeyimizde yapılmamaktadır. Bu nedenle bölgede Karadeniz ve Kafkaslar, Batımızda ekonomik değere sahip su ürünleri Balkanlar ve Avrupa, Anadolu tür üretimi balık üzerine kurulmuştur çeşitliliği üzerinde zengin gen havuzu (Saylar, 2001). oluşumuna katkı sunmuştur (Demirsoy, Germeçtepe Barajı Gökırmağı 2007; Şekercioğlu ve ark., 2011). Komşu besleyen Daday Çayı'nın Şadibey Deresi coğrafyaların etkisinin yanında üzerinde kurulmuştur. Germeç Tepesi'nin Anadolu’nun kendine has coğrafik özellik güneyinde yer almaktadır. Bu sebeple ve iklim yapısı da tür çeşitliliğimizi baraja Germeçtepe adı verilmiştir. 1986 artırmıştır. Nitekim ülkemiz iç sularında yılında işletmeye açılmış olan Kaya 360 ın üzerinde tür bulunmaktadır ve Dolgu tipindeki barajın kuruluş amacı bunlardan 100 den fazlası ülkemiz için sulamadır. Barajın yağış alanı 89,5 km2 endemiktir (Kuru ve ark., 2014; Çiçek ve olup, yıllık ortalama su miktarı 13,8 ark., 2015). Bu endemizim bazen hm3/yıl dır. Barajın toplam göl hacmi ise öylesine daralmaktadır ki sadece birkaç 7,3 hm3' tur. Germeçtepe barajının sulama km2 lik alana sıkışabilmektedir. Bu da kapasitesi 540 hektar olup, en derin yeri Anadolu coğrafyası ve ikliminin 41,7 (Anonim 2012) dir. Bu baraj Gölkoy değişkenliğinden kaynaklanmaktadır. ovası ve civarını sulamakladır (İbret, Türkiye, yaklaşık 10.000 km2’lik bir alan 1998). kaplayan akarsuları ve gölleriyle Tarımsal faaliyetler için biyolojik çeşitlilik açısından önemli iç su kullanılmakta olan Germeçtepe Baraj ekosistemlerine sahiptir. Türkiye’de 26 Gölü’nde biyoçeşitlilik açısından nehir havzasını içeren 7 drenaj havzası herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Bu vardır. Yıllık ortalama yağış seviyesi çalışmanın amacı Germeçtepe Baraj yaklaşık 640 mm’dir ve bu miktarın Gölü’nde yayılış gösteren mevcut balık yaklaşık üçte biri su rezervlerine ulaşarak tür çeşitliliğinin durumunun belirlenerek sulak alanların varlığını sürdürmesini geleceğe yönelik perspektif sağlamaktadır (Anonim, 2008). oluşturulmasıdır. Kastamonu ili Batı Karadeniz bölgesinde yer alır. Yüzölçümü 13.108 Materyal ve Yöntem km²dir. İlin büyük bölümü kırıklı arazi yapısına sahip olup ormanlar ile kaplıdır. Bu çalışma Kastamonu merkeze İlin kuzeyinde Karadeniz’e paralel olarak bağlı bölge içinde yer alan Germeçtepe İsfendiyar (Küre) Dağları, güneyinde ise Baraj Gölü’nde yapılmıştır. Çalışma alanı yine doğu-batı uzantılı Ilgaz dağları yer yaklaşık 54 hektar yüzey alanına sahiptir. alır. İldeki akarsuların başlıcaları Mevsimsel olarak 20 m yi bulan derinlik Gökırmak, Devrez, Filyos, İnebolu, değişimleri yaşanmaktadır. Aydos ve Devrekani Çayları ile bunları Çalışmanın amacı balık türlerinin besleyen kollarıdır. İlde çok sayıda baraj belirlenmesi olup, bu kapsamda örnekler gölü, gölet ve koruma alanları mevcuttur. toplanırken fanyalı ağlar ve elektroşok Kastamonu ilinin %0.66’sı çeşitli cihazı kullanılmıştır. Elde edilen örnekler statülerde korunmaktadır. (Saylar, 2001; %10 luk formole alınarak laboratuvara Şen ve Erkan Buğday, 2015). getirilmiştir. Örnekler %10 luk formol

217 Cilt/Volume: 23, Sayı/Issue: 3. 2018 Elp ve ark.

içerisinde bir hafta bekletildikten sonra Bu genuslar birer tür ile temsil alkol serisinden geçirilerek %70 lik etil edilmektedirler. Genuslara ait türler alkolde fikse edilmişlerdir. Fiksasyon Alburnus chalcoides, Capoeta baliki, süreci tamamlanan örnekler incelemeye Cyprinus carpio, Squalius cf. pursakensis alınarak fotoğrafları çekilip metrik ve dir. Ayrıca ortamda yayılış gösteren meristik ölçüm ve sayımları Alburnus chalcoides X Squalius cf. gerçekleştirilmiştir. Ölçümler noktadan pursakensis türlerinin melez bireylerinin noktaya dijital kumpas kullanılarak varlığı da belirlenmiştir. Türlerin yapılmıştır. Elde edilen veriler önce bir morfolojik yapısı Şekil 1-5 deki gibidir. forma işlenmiş, sonrasında da dijital Salmonidae familyasına ait ortama aktarılarak istatistiki değerler örneklerin kuyruk yüzgeçleri homoserk hesaplanmıştır. yapıdadır ve gözler vücudun her iki Familya, Genusların tayininde tarafına simetrik olarak yerleşmiştir. Geldiay ve Balık (2002) temel kaynak Dorsal yüzgeç önünde dikensi yapılar olarak kullanılmıştır. Türlerin tayininde yoktur. Ventral yüzgeçler pektoral ise genusa özgü çeşitli kaynaklar yüzgeçlerin gerisindedir. Dorsal yüzgeç kullanılmıştır. Türlerin sinonimleri ile kuyruk yüzgeci arasına yerleşmiş bir verilirken IUCN ve FISBASE kayıtları adet yağ yüzgeci vardır. Ağız kenarında temel alınmıştır (Anomim, 2018a, b, c). bıyık yoktur. Salmonidae familyasına ait bireyler bu karakterleri taşımaktadır. Bulgular Salmonidae familyası da Oncorhynchus mykiss türü ile temsil edilmektedir. Türün Germeçtepe Baraj Gölünde morfolojik yapısı Şekil 6 deki gibidir. yapılan çalışma sonucu elde edilen Percidae familyasına ait örneklerin örneklerin , Percidae, kuyruk yüzgeçleri homoserk yapıdadır ve Salmonidae familyalarına ait oldukları gözler vücudun her iki tarafına simetrik görülmüştür. olarak yerleşmiştir. Ventral yüzgeçler Cyprinidae familyasına ait pektoral yüzgeçlerin gerisindedir ve örneklerin kuyruk yüzgeçleri homoserk yumuşak ışınlıdır. Dorsal yüzgeç önünde yapıdadır ve gözler vücudun her iki dikensi yapılar yoktur. Dorsal yüzgeç 2 tarafına simetrik olarak yerleşmiştir. adet olup birbirine birleşmiş kadar Dorsal yüzgeç 1 tanedir ve önünde yakındır. Diken ışınlar taşıyan 1. dorsal bağımsız dikensi yapılar yoktur. Ventral yüzgeç 7 den fazla diken ışın taşır. yüzgeçler pektoral yüzgeçlerin Percidae familyasına ait bireyler bu gerisindedir. Dorsal yüzgeç ile kuyruk karakterleri taşımaktadır. Percidae yüzgeci arasına yerleşmiş yağ yüzgeci familyasının baraj gölünde sadece bir tür yoktur. Anal yüzgeç erkek ve dişilerde (Perca fluviatilis) ile temsil edildiği aynı yapıda olup yumuşak ışın sayısı görülmüştür. Türün morfolojik yapısı daima 40 tan azdır. Yanal çizgi vardır. Şekil 7 deki gibidir. Ağızda diş yoktur, ancak farenks dişleri bulunmaktadır. Ağız kenarında 0-2 çift REGNUM : Animalia bıyık bulunabilmektedir. Cyprinidae PHYLUM : Chordata familyasına ait bireyler bu karakterleri CLASSIS : taşımaktadır. ORDER : Germeçtepe Baraj Gölü’nde yayılış FAMILYA : Cyprinidae gösteren Cyprinidae familyası üyelerinin Alburnus chalcoides Alburnus, Capoeta, Cyprinus, Squalius Capoeta baliki genuslarına ait oldukları tespit edilmiştir. Cyprinus carpio

218 Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi/ Journal of the Institute of Natural & Applied Sciences Germeçtepe Baraj Gölü’nde (Kastamonu-TÜRKİYE) Yayılış Gösteren Balık Türleri

Squalius cf. pursakensis Tip Lokalitesi: Kura Nehri Alburnus chalcoides X Türkçe Adı: Tatlısu kolyoz balığı Squalius cf. pursakensis Morfolojik Karakterler: Alburnus ORDER : Salmoniformes chalcoides’in genel vücut biçimi Şekil FAMILYA : Salmonidae 1’de verilmiştir. Renk sırtta esmer-gri, Oncorhynchus mykiss yanlarda ve karın bölgesinde gümişidir. ORDER : Perciformes Vücutta bantlaşma görülmez. Alt çene FAMILYA : Percidae önünde nodül benzeri bir gelişim Perca fluviatilis bulunmakta olup öne doğru çıkıntılıdır. ORDER : Cypriniformes Yanal çizgi pul sayısı 57-70, Solungaç Familya : Cyprinidae diken sayısı 22-25, Anal yüzgeç yumuşak Cins : Alburnus ışın sayısı 13½-14½ adet arasında değişir. Tür : Alburnus chalcoides, (Güldenstädt, 1772)

Şekil 1. Alburnus chalcoides, Turkey: Germeçtepe Dam Lake

ORDER : Cypriniformes verilmiştir. Vücut mekik şeklindedir. Familya : Cyprinidae Vücutta bant veya benek bulunmaz. Cins : Capoeta Ağız ventral konumludur. Ağızda diş Tür : Capoeta baliki Turan, Kottelat, yoktur ve 2 çift bıyık bulunur. Vücut Ekmekçi & Imamoglu, 2006 gözle görülebilen nisbeten küçük pullar Tip Lokalitesi: Sakarya Nehri ile kaplıdır. Renk sırtta parlak Türkçe Adı: Siraz, kara balık sütlükahve, yanlarda ve karın Morfolojik Karakterler: Capoeta bölgesinde kirli sarıdır. baliki’nin genel vücut biçimi Şekil 2’de

Şekil 2. Capoeta baliki, Turkey: Germeçtepe Dam Lake ORDER : Cypriniformes Familya : Cyprinidae

219 Cilt/Volume: 23, Sayı/Issue: 3. 2018 Elp ve ark.

Cins : Cyprinus sarıdır. Ağızda diş bulunmaz ve 2 çift Tür : Cyprinus carpioLinnaeus, 1758 bıyık vardır. Dorsal yüzgeç oldukça uzun Tip Lokalitesi: Avrupa olup sırtın yarıdan fazlasını kaplar ve anal Türkçe Adı: Sazan yüzgecin 2 mislinden daha fazla ışın taşır. Morfolojik Karakterler: Cyprinus Dorsal ve anal yüzgeçlerin son basit carpio’nun genel vücut biçimi Şekil 3’de ışınları kalınlaşmış olup arka kısımları verilmiştir. Vücut yanlardan basıktır. testere gibi dişciklidir. Renk değişken olup genellikle yeşilimsi-

Şekil 3. Cyprinus carpio, Turkey: Germeçtepe Dam Lake

ORDER : Cypriniformes Morfolojik Karakterler: Squalius cf. Familya : Cyprinidae pursakensis’in genel vücut biçimi Şekil Cins : Squalius 4’de verilmiştir. Üst dudak alt dudağı Tür : Squalius cf. pursakensis (Hankó, örter. Cirkumpedunkular pul sayısı 14-15 1925) adettir. Dorsal yüzgeç pelvik yüzgecin Tip Lokalitesi: Sakarya Nehri gerisinde konumlanmıştır. Baş uzunluğu Türkçe Adı: Tatlısu kefali standart boyun %26-28 oranındadır.

Şekil 4. Squalius cf. pursakensis, Turkey: Germeçtepe Dam Lake

ORDER : Cypriniformes Familya : Cyprinidae

220 Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi/ Journal of the Institute of Natural & Applied Sciences Germeçtepe Baraj Gölü’nde (Kastamonu-TÜRKİYE) Yayılış Gösteren Balık Türleri

Cins : ----- İlk bakışta Squalius genusuna ait birey Tür: Melez Alburnus chalcoides X görüntüsü vermektedir. Ancak genetik Squalius cf. pursakensis olarak yapılan çalışma sonucunda melez Morfolojik Karakterler: Alburnus bireyler oldukları anlaşılmıştır. chalcoides X Squalius cf. pursakensis’in genel vücut biçimi Şekil 5’de verilmiştir.

Şekil 5. Alburnus chalcoides X Squalius cf. pursakensis melezi, Turkey: Germeçtepe Dam Lake

ORDER : Salmoniformes verilmiştir. Vücut mekik şeklinde olup Familya : Salmonidae siyah beneklere sahiptir. Genç bireylerde Cins : Oncorhynchus dikey bantlaşma görülür. Dorsal ve anal Tür : Oncorhynchus mykiss (Walbaum yüzgeçlerde diken ışınlar bulunmaz. 1792) Adipoz yüzgeç bulunur. Ağız büyük, Türkçe Adı: Alabalık, Gökkuşağı bıyıksız ve terminal konumludur. Ağızda Alabalığı lingual, vomer, mandibul, maksil ve Morfolojik Karakterler: Oncorhynchus palatine dişler mevcuttur. mykiss’in genel vücut biçimi Şekil 6’de

Şekil Oncorhynchus mykiss, Turkey: Germeçtepe Dam Lake

ORDER : Perciformes Familya : Percidae

221 Cilt/Volume: 23, Sayı/Issue: 3. 2018 Elp ve ark.

Cins : Perca 10 kadar dikey bant bulunmaktadır. Tür : Perca fluviatilis, Linnaeus, 1758 Pulları ctenoid yapıdadır. Ağızda kanin Tip Lokalitesi: Avrupa dişler bulunur. Operculum üzerinde Türkçe Adı: Tatlısu levreği dikensi çıkıntılar vardır. İki adet dorsal Morfolojik Karakterler: Perca yüzgeç olup öndeki diken ışınlıdır. fluviatilis’in genel vücut biçimi Şekil Pektoral, anal ve caudal yüzgeçlerde 7’de verilmiştir. Vücut mekik şeklinde kırmızı renklenme görülür. olup yanlardan hafif basıktır. Vücutta 8-

Şekil Perca fluviatilis, Turkey: Germeçtepe Dam Lake

Tartışma Saylar (2001) tarafından Germeçtepe Baraj Gölü’nden bildirilen Squalius Germeçtepe baraj gölü 1986 yılında cephalus ve Capoeta capoeta türleri taşkın önleme ve sulama amaçlı inşa havzada yayılış göstermemektedir. Söz edilmiş bir baraj gölüdür. Günümüzde bu konusu genuslar Squalius pursakensis ve amaçlara ilave olarak kafes balıkçılığı ve Capoeta baliki türleri ile temsil sportif balıkçılık ta yapılmaktadır. Bu edilmektedir. faaliyetler organize edilirken günümüze Yapılan örnekleme çalışmalarında kadar herhangi bir biyoçeşitlilik ortamda 3 familyaya ait toplam 6 türün çalışmasının yapılmamış olması bir yayılış gösterdiği tespit edilmiştir. Yayılış eksiklik olarak görülmüştür. gösteren türlerden planktonik-herbivor, Saylar (2001) tarafından bölgede herbivor ve karnivor beslenen türlerden yapılan çalışmada Germeçtepe Baraj oluştuğu görülmüştür. Türlerin farklı Gölünde Cyprinus carpio, Squalius beslenme alışkanlıklarına sahip olmaları cephalus, Capoeta capoeta türlerinin ortamlarda istenen bir durumdur. Ancak yayılış gösterdiği bildirilmiştir. Bu karnivor özellik gösteren Perca fluviatilis çalışma birçok kaynağı içeren bir türünün ekonomik avcılığının olmaması çalışmadır. Germeçtepe Baraj Gölü’ne yoğun populasyon oluşumuna bağlı yönelik detaylı bir çalışma değildir. olarak diğer türler üzerinde baskı Ayrıca son 15 yıl içerisinde içsu balıkları oluşturabileceği endişesini doğurmuştur. sistematiğinde meydana gelen gelişmeler Bu nedenle türün populasyon yapısı bildirilen türlerin yeniden üzerine çalışma yapılmasına ihtiyaç değerlendirilmesini zorunlu kılmıştır. vardır. Ayrıca A. chalcoides X S. cf.

222 Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi/ Journal of the Institute of Natural & Applied Sciences Germeçtepe Baraj Gölü’nde (Kastamonu-TÜRKİYE) Yayılış Gösteren Balık Türleri

pursakensis bireylerinin oluşturduğu içsu biyolojik çeşitliliğinde geri melez bireyler de ortamdan dönüşümsüz değişimlere neden örneklenmiştir. olmaktadır (Anonim, 2008). Germeçtepe Cyprinidae ülkemiz içsu Baraj Gölü’nde yayılış gösteren P. kaynaklarında en fazla tür ile temsil fluviatilis türü de ortama sonradan edilen familyadır. Günümüze kadar girmiştir. Ortamda en fazla av veren tür bildirilen tür sayısı 200 adede ulaşmıştır durumundadır. Birkaç cm den 30 cm ye ve yapılan çalışmalar ile her geçen gün kadar çeşitli boylarda örnekler ile yeni türler kaydedilmektedir (Kuru ve karşılaşılmıştır. Ayrıca Alabalık ark., 2014; Çiçek ve ark., 2015). yetiştiriciliği yapılan kafeslerin içerisinde Cyprinidae familyası Germeçtepe Baraj yaklaşık 1 cm boya sahip bireylerin Gölü’nde de en fazla tür ile temsil varlığı da gözlenmiştir. Tüm bunlar türün edilmektedir. Cyprinidae familyasına ait baraj gölünde populasyon oluşturduğunu Alburnus chalcoides, Capoeta baliki, ve baskın tür durumuna geldiğini Cyprinus carpio, Squalius cf. pursakensis göstermektedir. DSI, Tarım il müdürlüğü, türleri baraj gölünde yayılış Çevre İl Müdürlüğü il Özel İdaresi ve İl göstermektedir. Bu türlerden C. baliki, S. Jandarma Komutanlığı yetkilileri ile tür cf. pursakensis doğal yayılış gösterirken, ile ilgili görüşmeler yapılmıştır. P. A. chalcoides, C. carpio, türleri ortama fluviatilis türünün ortama nasıl girdiği sonradan girmiştir. Yine Baraj gölünde belirlenememiştir. Tür beslenme yayılış gösteren türlerden C. baliki türü alışkanlığından dolayı birkaç yıl bölge için endemik bir türdür (Turan ve içerisinde ortamda doğal yayılış gösteren ark., 2006). C. baliki türünün sistematik popülasyonları yok olma ile karşı karşıya konumu ile ilgili tereddütler dile bırakabilir. getirilmiş olsa da (Özdemir, 2015) yeni Germeçtepe Baraj Gölü’nde yayılış yapılan moleküler çalışmalar (Bektaş ve gösteren O. mykiss ortama sonradan giren ark., 2017) bu şüpheyi ortadan türlerden biridir. Ancak tür özellikleri ve kaldırmıştır. Germeçtepe Baraj Gölü’nde habitat göz önüne alındığında üreyerek yayılış gösteren C. carpio türü ortama populasyon oluşturması sonradan girmiştir. Bölgede sportif beklenmemektedir. Nitekim elde edilen avcılık yapan kişiler ve yerli halk ile örneklerin en küçüğünün 12 cm boyunda yapılan görüşmelerde türün baraj olduğu görülmüştür. Bu türe ait örnekler yapımından sonra görülmeye başlandığı ortamda yetiştiricilik yapan alabalık kaydedilmiştir. Saylar (2001)’ın verdiği çiftliklerinden kaçan bireylerdir. bilgiye göre baraj kurulduktan sonra Germeçtepe Baraj Gölü Daday ortama sazan aşılaması yapılmıştır ve bu Çayı’nın Şadibey Deresi üzerine sonraki yıllarda da devam etmiştir. kurulmuştur. Daday Çayında yayılış Yapmış olduğumuz arazi çalışmaları gösteren türlere bakıldığında sırasında aşılama yapılan boydan daha Oxyneomachailus, Alburnoides, küçük aynalı sazan yavrularının varlığı Alburnus, Capoeta, Squalius genuslarına tespit edilmiştir. Bu da ortamda sazanın ait türleri görmek mümkündür. Bunlardan populasyon oluşturduğunu Oxyneomachailus ve Alburnoides göstermektedir. Bu nedenle bundan taksonlarına ait türler baraj gölünden elde sonraki yıllarda ortama sazan aşılaması edilememiştir. Baraj gölünün yapılması yapılmamalıdır. ile bahsi geçen türlerin ortamda yaşama İç sulara bilinçli veya bilinçsiz şansı bulamayıp tükenmiş olma ihtimali olarak ekonomik amaçlı bırakılan balık ortaya çıkmıştır. Baraj yapılmadan önce ve benzeri yabancı türler ülkenin doğal söz konusu derenin biyoçeşitliliği

223 Cilt/Volume: 23, Sayı/Issue: 3. 2018 Elp ve ark.

çalışılmadığı için bu soruya cavap verme Bütçe Takdim Raporu. T.C. imkânı bulunmamaktadır. Baraj Gölünde Orman Ve Su İşleri Bakanlığı yayılış gösteren P. fluviatilis ve C. carpio Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü türleri de Daday Çayı’nda Kastamonu. bulunmamaktadır. Bu da ortama sonradan Anonim, 2018a. aşılanmış olan bu türlerin henüz baraj ve http://researcharchive.calacademy sulama suyu ile ilişkili bariyer .org/research/ichthyology/catalog/ niteliğindeki yapıları aşarak akarsu ağ SpeciesByFamily.asp sistemine giremediğini göstermektedir. (2018.09.12) Sonuç olarak Germeçtepe Baraj Anonim, 2018b Gölünde Cyprinidae familyasına ait A. http://www.iucnredlist.org/search chalcoides, C. baliki, C. carpio ve S. cf. (2018.09.12) pursakensis türleri mevcuttur. Yine Anonim, 2018c. Percidae familyasından P. fluviatilis ve http://www.fishbase.org/search. Salmonidae familyasından O. mykiss php (2018.09.12) türleri de baraj gölünden örneklenmiştir. Bektas, Y., Turan, D., Aksu, İ., Ciftci, Y., A. chalcoides, C. baliki ve S. cf. Eroglu, O., Kalayci, G., Belduz., pursakensis, türleri ortamda doğal yayılış A. O., 2017. Molecular phylogeny gösteren türlerdir. C. carpio, P. fluviatilis of the genus Capoeta (Teleostei: ve O. mykiss türleri Baraj gölüne insan Cyprinidae) in Anatolia, Turkey. faaliyetleri sonucu girmiştir ve P. Biochemical Systematics and fluviatilis ile C. carpio türleri ortamda Ecology 70 (2017) 80-94 üreyerek populasyon oluşturmuşlardır. O. Çiçek, E., Birecikligil, S. S., Frick, R., mykiss türü balık üretim tesislerinden 2015. Freshwater of kaçan bireyler ile temsil edilmekte olup Turkey: a revised and updated populasyon oluşturamamıştır. P. annotated checklist. Biharean fluviatilis türünün kısa sürede diğer Biologist 9 (2): 141-157 populasyonlar üzerinde dramatik bir Demir, N., 2009. İhtiyoloji. Nobel Yayın baskı kuracağı düşünülmektedir. Nitekim Dağıtım Tic. Lts. Şti. Ankara. örneklemelerde baskın tür olduğu Demirsoy, A., 2007. Genel Zoocoğrafya görülmüştür. Bu sebeple P. fluviatilis ve Türkiye Zoocoğrafyası populasyonu küçültülmeli ve akarsu “Hayvan Zoocoğrafyası”, Altıncı ağına yayılmaması için ilgili kamu Baskı, Meteksan A.Ş. Ankara kuruluşları tedbirler almalıdır. Geldiay, R., Balık S., 2002. Türkiye Tatlısu Balıkları Ege Üniversitesi Kaynaklar Su Ürünleri Fakültesi Yayınları No:46, Ege Meslek Yüksekokulu Anonim, 2008. Ulusal Biyolojik Basımevi, İzmir Çeşitlilik Stratejisi ve Eylem İbret, B. U., 1998. Kastamonu'nun Su Planı. T.C. Çevre Ve Orman Kaynaklan. Kastamonu Eğitim Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Dergisi, Yıl:4, Sayi:5, 147-160 Parklar Genel Müdürlüğü Doğa Kuru, M., Yerli, S. V., Mangıt, F., Ünlü, Koruma Dairesi Başkanlığı E., Alp, A., 2014. Fish Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi Biodiversity in Inland Waters of Ulusal Odak Noktası, Tasarım Turkey. Journal of Academic Ofset Ankara Documents for Fisheries and Anonim, 2012. 23. Bölge Müdürlüğü Aquaculture 3: 93-120 2012 Yılı Yatırım Programı ve

224 Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi/ Journal of the Institute of Natural & Applied Sciences Germeçtepe Baraj Gölü’nde (Kastamonu-TÜRKİYE) Yayılış Gösteren Balık Türleri

Özdemir, F., 2015. Principle Components Biological Conservation, 144: Analysis of Two Pairs of Barbels 2752–2769 Species of the Genus Capoeta Şen, G., Erkan Buğday, S., 2015. (Teleostei: Cyprinidae) in Turkey. Kastamonu İlinde Çeşitli Pakistan J. Zool., 47 (3): 753-762 Statülerde Koruma ve Kullanma Saylar, Ö., 2001. Kastamonu Göletlerinin Amaçlı Belirlenmiş Alanlar. Balıkçılık Açısından Genel Kastamonu Üni., Orman Fakültesi Durumu. Birinci Kastamonu Dergisi, 15 (2) 214-230 Kültür Sempozyumu Bildirileri Turan D, Kottelat M, Ekmekçi FG, (21-23 Mayıs 2000), 411-418 Imamoğlu H. O., 2006. A review Şekercioğlu, Ç. H., Anderson, S., Akçay, of , with E., Bilgin, R., Can, Ö. E., Semiz, descriptions of two new species G., Tavşanoğlu, Ç., Yokaş, M. B., from Turkey (Teleostei: Soyumert, A., İpekdal, K., Cyprinidae). Rev Suisse Zool 113: Sağlam, İ. K., Yücel, M., Dalfes, 421-436. H. N., 2011. Turkey’s globally important biodiversity in crisis.

225 Cilt/Volume: 23, Sayı/Issue: 3. 2018