Samorząd Terytorialny W Procesie Kształtowania Rozwoju Gospodarczego Regionu Na Przykładzie Województwa Wielkopolskiego
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
SAMORZĄD TERYTORIALNY W PROCESIE KSZTAŁTOWANIA ROZWOJU GOSPODARCZEGO REGIONU NA PRZYKŁADZIE WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO LOCAL SELF-GOVERNMENT IN THE FORMATION PROCESS OF ECONOMIC DEVELOPMENT OF A REGION THE EXAMPLE OF GREATER POLAND VOIVODESHIP PAWEŁ DAHLKE SAMORZĄD TERYTORIALNY W PROCESIE KSZTAŁTOWANIA ROZWOJU GOSPODARCZEGO REGIONU NA PRZYKŁADZIE WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO LOCAL SELF-GOVERNMENT IN THE FORMATION PROCESS OF ECONOMIC DEVELOPMENT OF A REGION THE EXAMPLE OF GREATER POLAND VOIVODESHIP PIŁA 2017 Rada Wydawnicza: Donat Mierzejewski (przewodniczący), Joanna Kryza (sekretarz), Ryszard Bania, Feliks Jaroszyk, Andrzej Kraczkowski, Jan Polcyn, Zbigniew Popławski, Sylwester Sieradzki, Henryk Tylicki Recenzent dr hab. Aleksander Grzelak, prof. nadzw. UEP Korekta Olga Słabuszewska Redakcja techniczna Maciej Gawrysiak Foto na okładce Robert Judycki, www.polskiprzemysl.com.pl Projekt okładki Eugeniusz Waloch © Copyright by Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Stanisława Staszica w Pile Sto osiemdziesiąta publikacja Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Stanisława Staszica w Pile Piła 2017 ISBN 978-83-62617-73-9 Przygotowanie i druk: KUNKE POLIGRAFIA SPIS TREŚCI Wstęp . 9 Rozdział 1 TEORIOPOZNAWCZE ASPEKTY ROZWOJU REGIONALNEGO . 17 1.1. Pojęcie i rodzaje regionów . 17 1.2. Rozwój regionalny i lokalny – uwarunkowania i cele . 29 1.3. Determinanty rozwoju regionalnego . 36 1.4. Bariery rozwoju regionalnego . 47 1.5. Teorie rozwoju regionalnego w aspekcie instrumentów oddziaływania władzy publicznej . 51 1.5.1. Teorie lokalizacji działalności gospodarczej . 56 1.5.2. Klasyczne i neoklasyczne teorie rozwoju . 60 1.5.3. Nurt keynesowski w teorii rozwoju regionalnego . 61 1.5.4. Teorie rozwoju spolaryzowanego . 65 1.5.5. Endogeniczne teorie rozwoju . 68 Rozdział 2 SAMORZĄD TERYTORIALNY JAKO PODMIOT POLITYKI REGIONALNEJ . 73 2.1. Polityka regionalna . 73 2.1.1. Geneza polityki regionalnej . 74 2.1.2. Cele polityki regionalnej w Polsce według głównych dokumentów strategicznych . 75 2.1.3. Polityka interregionalna i intraregionalna . 81 2.1.4. Instrumenty oddziaływania samorządu terytorialnego na rozwój regionalny . 82 2.2. Istota i pojęcie samorządu terytorialnego . 88 2.3. Podmiot i przedmiot samorządu terytorialnego w świetle obowiązujących przepisów . 91 2.4. Założenia ustrojowe samorządu terytorialnego w Polsce w kontekście możliwości kreowania polityki regionalnej . 94 2.4.1. Samorząd gminny . 94 6 Spis treści 2.4.2. Samorząd powiatowy . 98 2.4.3. Samorząd województwa . 101 2.5. Konkurencyjność regionalna jako czynnik sukcesu polityki regionalnej . 107 Rozdział 3 ROZWÓJ GOSPODARCZY WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO W LATACH 2000–2011 . 111 3.1. Społeczno-gospodarcze uwarunkowania funkcjonowania województwa wielkopolskiego . 111 3.2. Sposoby pomiaru rozwoju gospodarczego . 116 3.3. Metodyka badań . 120 3.4. Pomiar rozwoju gospodarczego województwa wielkopolskiego w latach 2000–2011 . 126 3.4.1. Rozwój Wielkopolski w latach 2000–2003 . 126 3.4.2. Rozwój Wielkopolski w latach 2004–2006 . 140 3.4.3. Rozwój Wielkopolski w latach 2007–2011, z uwzględnieniem sytuacji kryzysowej . 152 Rozdział 4 ROLA ORGANÓW SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO W STYMULOWANIU ROZWOJU REGIONU W LATACH 2000–2011 . 175 4.1. Instrumentarium organów samorządu województwa w rozwoju Wielkopolski w latach 2000–2011 . 175 4.1.1. Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego do 2020 roku. Wielkopolska 2020 . 175 4.1.2. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego . 180 4.1.3. Kontrakty wojewódzkie . 181 4.1.4. Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego . 187 4.1.5. Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny 2007–2013 . 198 4.2. Rozwój rynku pracy . 212 4.3. Województwo wielkopolskie na tle innych regionów w zakresie innowacyjności i konkurencyjności . 216 Zakończenie . 223 Summary . 229 Bibliografia . 233 Spis tabel . 246 Spis rysunków . 248 TABLE OF CONTENT Introduction . 9 Chapter 1 EPISTEMOLOGICAL ASPECTS OF REGIONAL DEVELOPMENT . 17 1.1. The notion and types of regions . 17 1.2. Regional and local development – conditions and objectives . 29 1.3. Determinants of regional development . 36 1.4. Obstacles to regional development . 47 1.5. Theories of regional development with regard to the influence of public authority instruments . 51 1.5.1. Location theories of economic activity . 56 1.5.2. Classical and neoclassical theories of development . 60 1.5.3. Keynesian economics in the theory of regional development . 61 1.5.4. Theories of polarized development . 65 1.5.5. Endogenous growth theories . 68 Chapter 2 LOCAL SELF-GOVERNMENT AS THE ACTOR OF REGIONAL POLICY . 73 2.1. Regional policy . 73 2.1.1. The origins of regional policy . 74 2.1.2. The objectives of regional policy in Poland according to major strategic documents . 75 2.1.3. Inter- and intra-regional policy . 81 2.1.4. Local self-government instruments of influence on regional development . 82 2.2. The concept of local self-government . 88 2.3. The subject and object of local self-government in the light of applicable regulations . 91 2.4. Constitutional and structural assumptions of local self-government in Poland in the context of possibilities for regional policy formation . 94 2.4.1. Municipal self-government . 94 8 Table of content 2.4.2. District self-government . 98 2.4.3. Voivodship self-government . 101 2.5. Regional competitiveness as a success factor of regional policy . 107 Chapter 3 ECONOMIC DEVELOPMENT OF GREATER POLAND VOIVODSHIP IN 2000–2011 . 111 3.1. Socio-economic conditions of Greater Poland Voivodship functioning . 111 3.2. Methods of measuring economic development . 116 3.3. Research methodology . 120 3.4. The measurement of economic development of Greater Poland Voivodship in 2000–2011 . 126 3.4.1. Development of Greater Poland in 2000–2003 . 126 3.4.2. Development of Greater Poland in 2004–2006 . 140 3.4.3. Development of Greater Poland in 2007–2011, taking into consideration the crisis situation . 152 Chapter 4 THE ROLE OF GREATER POLAND VOIVODSHIP SELF-GOVERNMENT BODIES IN STIMULATING REGIONAL DEVELOPMENT IN 2000–2011 . 175 4.1. Instruments of Voivodship self-government bodies in Greater Poland development in 2000–2011 . 175 4.1.1. Development strategy of Greater Poland Voivodship until 2020. Greater Poland 2020 . 175 4.1.2. The spatial management plan of Greater Poland . 180 4.1.3. Voivodship contracts . 181 4.1.4. Integrated Regional Development Operational Program . 187 4.1.5. Regional Operational Program for Greater Poland Voivodeship 2007–2013 . 198 4.2. Labour market development . 212 4.3. Greater Poland in comparison to other regions of Poland in terms of innovation and competitiveness . 216 Conclusion . 223 Summary . 229 Bibliography . 233 List of tables . 246 List of figures . 248 WSTĘP W okresie ostatnich dziesięcioleci znaczenie regionów na scenie politycz- nej państw europejskich ulegało zdecydowanemu umocnieniu. Bezpośrednio po drugiej wojnie światowej istniało niewiele państw europejskich, w których regiony posiadały istotną władzę polityczną. Odnosiło się to do Niemiec Zachodnich, Austrii i Szwajcarii. Od tamtej pory dewolucja (decentralizacja) zaczęła osłabiać polityczny centralizm wielu państw Europy. Nowe regionalne instytucje ustanowiono w Belgii (od lat 60. XX wieku), Hiszpanii i Włoszech (od lat 70. XX wieku) oraz Wielkiej Brytanii (od późnych lat 90. ubiegłego wieku) (Bourne, 2007, s. 392). Ewolucja roli regionów, jak również samorządów terytorialnych Europy nabrała zdecydowanego przyspieszenia pod koniec ubiegłego wieku, a istotny wpływ na taką sytuację miał postępujący proces integracji europejskiej (Pająk, 2007a, s. 92). Układ z Schengen, stopniowa likwidacja barier w wymianie handlowej oraz ściślejsza współpraca w ramach Unii Europejskiej, powodu- ją zacieranie granic pomiędzy krajami. Te nasilające się procesy integracji europejskiej, prowadzą do coraz większego znaczenia struktur regionalnych w kreowaniu rozwojem gospodarczym, społecznym i kulturowym (Kudłacz, 1999). Wymienione czynniki znacząco wpływają również na wzrost rangi regionów i ich znaczenia, jako w dużej mierze samodzielnych podmiotów kreujących swoją własną politykę rozwoju. Również w Polsce przełom wieków to czas przemian ustrojowych, pole- gających na decentralizacji władzy, czego efektem było powstanie samorzą- du lokalnego, regionalnego, oraz wprowadzenie nowych zasad współpracy z administracją rządową. Lata dziewięćdziesiąte XX wieku to okres tworzenia i budowania samorządu terytorialnego w jego dzisiejszym kształcie. Jako pierwszy na mocy ustawy z 8 marca 1990 roku (Ustawa o samorządzie gminnym, 1990) powstał samorząd gminny, natomiast reforma administracji publicznej z 1998 roku (Ustawa o samorządzie powiatowym, 1998, Ustawa o samorządzie województwa, 1998) utworzyła samorządy powiatowy i wojewódzki. Jednak integracja gospodarcza nie wpływa w taki sam sposób na wszyst- kie regiony. Na ogół integracja rynków jeszcze bardziej powiększa istniejące już różnice gospodarcze pomiędzy poszczególnymi regionami – sprzyjając 10 Wstęp regionom znajdującym się w geograficznym centrum jednolitego rynku1 (Armstrong & Taylor, 2000, s. 309). Z dużym prawdopodobieństwem moż- na zaryzykować stwierdzenie, że pogłębienie integracji gospodarczej, które jest celem programu jednolitego rynku oraz unii gospodarczej i walutowej, dodatkowo powiększy różnice gospodarcze między regionami centralnymi i peryferyjnymi. Równolegle proces tworzenia jednolitego rynku pozbawił kraje członkowskie niektórych instrumentów, za pomocą których mogłyby one oddziaływać na