2020: Gospodarowanie Gruntami Na
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Gospodarowanie gruntami na obszarach wiejskich Studia i Prace z Geografii nr 86 Gospodarowanie gruntami na obszarach wiejskich pod redakcją Anny Kołodziejczak i Lecha Kaczmarka Bogucki Wydawnictwo Naukowe • Poznań 2020 Dofinansowano ze środków statutowych Wydziału Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz z funduszy Zarządu Oddziału Wielkopolskiego Stowarzyszenia Geodetów Polskich w Poznaniu Recenzenci: dr hab. Roman Rudnicki, prof. UMK dr hab. Marcin Wójcik, prof. UŁ Projekt okładki: Barbara Kaczmarek Copyright © by Authors, Poznań 2020 ISBN 978-83-7986-308-2 Bogucki Wydawnictwo Naukowe ul. Górna Wilda 90 61-576 Poznań www.bogucki.com.pl e-mail: [email protected] Druk i oprawa: UNI-DRUK, Luboń k. Poznania Spis treści Wprowadzenie . 7 Bartosz Wojtyra, Przemysław Ciesiółka Problemy rozwoju obszarów wiejskich a analizy i bilanse na potrzeby studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego . 11 Gabriela Czapiewska Scalanie gruntów jako narzędzie wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich . 31 Lech Kaczmarek, Waldemar Sztukiewicz Integracja analogowych i cyfrowych danych przestrzennych dla sporządzania opracowań dokumentacji geodezyjnej do celów prawnych . 49 Krystian Koliński, Anna Kołodziejczak Aspekty ekologiczne gospodarowania gruntami na obszarach wiejskich województwa wielkopolskiego w 2017 r. 61 Benicjusz Głębocki Zmiany w strukturze własnościowej i zasobach gruntów na obszarach wiejskich województwa wielkopolskiego w okresie 1990–2018 . 73 Anna Kołodziejczak, Lech Kaczmarek Spatial impact of deagrarianisation in rural areas of the Wielkopolskie voivodeship . 103 Barbara Maćkiewicz, Kamila Rabińska, Ewa Kacprzak, Magdalena Szczepańska The market and historical property development in the rural areas of the Wielkopolskie voivodeship . 113 Mateusz Jurgoński, Damian Łowicki Rolnictwo zrównoważone w Polsce oraz jego wdrażanie i postrzeganie w gminie Kcynia . 129 Iwona Markuszewska From NIMBY to YIMBY: When a new open cast mine creates land use conflict . 149 Katarzyna Fagiewicz Potencjał zasobowo-użytkowy gruntów pogórniczych Konińsko- Tureckiego Zagłębia Węgla Brunatnego dla rolnictwa . 169 5 Wprowadzenie Gospodarowanie gruntami na obszarach wiejskich to działalność mająca dopro- wadzić do racjonalnego ich wykorzystania zgodnie z potrzebami społeczeństwa. Obecnie na proces gospodarowania znaczny wpływ ma koncepcja zrównoważone- go rozwoju polegająca na harmonizowaniu działań gospodarczych, społecznych i ekologicznych. Z biegiem czasu zmienia się użytkowanie gruntów, a zmiany, które się dokonują, są coraz szybsze ze względu na antropopresję i przejawiają się uprzemysłowieniem oraz urbanizacją obszarów wiejskich. W Polsce obserwujemy liczne problemy przestrzenne związane z gospodaro- waniem gruntami na obszarach wiejskich. Wynikają one z uwarunkowań praw- nych, poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego poszczególnych obszarów oraz środowiska przyrodniczego. Problematyce tej poświęcone było Ogólnopolskie Seminarium Naukowe z cyklu Rozwój obszarów wiejskich, które odbyło się w Mu- zeum Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie w październiku 2019 r. W spotkaniu uczestniczyli przedstawiciele różnych branż, środowisk na- ukowych, administracji publicznej i samorządowej oraz studenci. Współorgani- zatorami seminarium byli Stowarzyszenie Geodetów Polskich Oddział Wielko- polski w Poznaniu, Zakład Gospodarki Żywnościowej i Wsi Wydziału Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Stacja Ekologiczna w Jeziorach Wydziału Biologii Uni- wersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie. W prezentowanej monografii zamieszczono dziesięć artykułów podejmują- cych tematykę badawczą związaną z gospodarowaniem gruntami na obszarach wiejskich. Składa się ona z dwóch części. W pierwszej poruszono problemy go- spodarki gruntami z punktu widzenia planowania przestrzennego, geodezyjnego. Druga część poświęcona jest tematyce użytkowania gruntów na obszarach wiej- skich województwa wielkopolskiego. Monografię otwiera artykuł Bartosza Wojtyry i Przemysława Ciesiółki pt. Pro- blemy rozwoju obszarów wiejskich a analizy i bilanse na potrzeby studium uwarunko- wań i kierunków zagospodarowania przestrzennego będący próbą oceny wpływu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego na przy- szły rozwój przestrzenny obszarów wiejskich w Polsce w okresie obowiązywa- nia nowych przepisów, tj. od końca 2015 r. do 2019 r. Autorzy na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzają, że w praktyce samorządów lokalnych nadal funkcjonuje niedostateczne zrozumienie istoty SUiKZP, które w kontek- ście polityki przestrzennej ma znaczenie kluczowe. Powinno być ono wzorco- wym opracowaniem programowym i strategicznym, wskazującym na przyszłe 7 Wprowadzenie racjonalne rozmieszczenie terenów inwestycyjnych w skali gminy. Jest wyrazem tego, jak struktura przestrzenna, na którą składają się powiązane ze sobą ele- menty zagospodarowania przestrzennego, będzie w przyszłości się kształtowała i funkcjonowała. W artykule pt. Scalanie gruntów jako efektywne narzędzie wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich Gabriela Czapiewska podjęła próbę odniesienia scaleń gruntów do wielofunkcyjnego (pozarolniczego) rozwoju obszarów wiejskich. W Polsce re- gulacje prawne i założenia formalne oraz źródła finansowania dają możliwości re- alizacji idei wielofunkcyjnego rozwoju, zarówno w zakresie rozwiązań projektów scaleń gruntów, jak i w procesie zagospodarowania poscaleniowego. Scalenie jest zabiegiem urządzeniowo-rolnym spełniającym ważną funkcję w kształtowaniu przestrzeni wsi. Lech Kaczmarek i Waldemar Sztukiewicz w artykule Integracja analogowych i cyfrowych danych przestrzennych dla sporządzania opracowań geodezyjnych dla celów prawnych prezentują doświadczenia integracji historycznych danych analogowych ze współczesnym cyfrowym zasobem geodezyjno-kartograficznym. Przedstawio- ny materiał wskazuje metodykę korzystania z materiałów archiwalnych w opra- cowaniach dokumentacji geodezyjnej do celów prawnych. Ponadto omówiono procedury weryfikacji granic ewidencyjnych przy wyznaczaniu granic prawnych. Dalsze artykuły poświęcone są procesom gospodarowania gruntami, jakie za- chodziły na terenach wiejskich województwa wielkopolskiego. W efekcie tych zmian obszary użytkowane rolniczo przyjmują nowe funkcje oraz inne formy zagospodarowania. Aspekty ekologiczne gospodarowania gruntami na obszarach wiejskich województwa wielkopolskiego w 2017 r. to artykuł Anny Kołodziejczak i Krystiana Kolińskiego. Podjęli oni próbę oceny stabilności ekologicznej powierzchni ziemi na obszarach wiejskich podzielonych na dwie grupy terenów (o cechach korzystnych i nieko- rzystnych) rolniczych i pozarolniczych. Klasyfikacji obszarów wiejskich dokonali za pomocą analizy skupień. Wyniki badań pokazały, że obszary wiejskie woje- wództwa wielkopolskiego miały niską stabilność ekologiczną, ale charakteryzo- wały się dużą różnorodnością przestrzenną. Problemem struktury własnościowej zasobów gruntów rolnych w wojewódz- twie wielkopolskim w latach 1990–2018 w wyniku zachodzących procesów trans- formacyjnych i prywatyzacyjnych zajął się Benicjusz Głębocki. W badaniach autor uwzględnił formy własności, które charakteryzowały się największymi zasobami gruntów rolnych, mających wpływ na zrównoważony rozwój rolnictwa. Wskaza- no na dynamiczny rozwój w regionie działek rolnych, tj. własności osób fizycz- nych niewchodzącej w skład gospodarstw rolnych. Artykuł Anny Kołodziejczak i Lecha Kaczmarka pt. Spatial impact of deagraria- nisation in rural areas of the Wielkopolskie voivodeship przedstawia przestrzenne efek- ty deagraryzacji na obszarach wiejskich województwa wielkopolskiego w latach 2006–2017. Analiza deagraryzacji oparta była na danych o użytkowaniu gruntów pochodzących z państwowego rejestru gruntów i budynków. Obejmuje gminy wiejskie i tereny wiejskie gmin wiejsko-miejskich. Wykazała ona, że deagrary- zacja obejmuje zmiany o charakterze historycznym i strukturalnym. Autorzy 8 Wprowadzenie stwierdzili, że polityki przestrzenne z poziomu krajowego i europejskiego pro- wadzą do ograniczania w czasie niekorzystnych przestrzennych i ekonomicznych skutków deagraryzacji. Problematyce rozwoju rynku nieruchomości zabytkowych (zespołów dwor- skich i pałacowo-dworskich) zlokalizowanych na obszarach wiejskich wojewódz- twa wielkopolskiego poświęciły swój artykuł The market and historical property development in the rural areas of the wielkopolskie voivodeship Barbara Maćkiewicz, Kamila Rabińska, Ewa Kacprzak i Magdalena Szczepańska. Autorki poddały anali- zie strukturę własności, funkcje, a także ceny nieruchomości zabytkowych, które w latach 2008–2017 zostały sprzedane przez Agencję Nieruchomości Rolnych (obecnie KOWR), zidentyfikowały również tego typu obiekty, które nadal są w posiadaniu Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa. Wykazały one, że zabyt- kowe zespoły dworskie i pałacowo-parkowe sprzedawane były najczęściej oso- bom prywatnym, niekiedy w bardzo preferencyjnych cenach ze względu na wyso- kie koszty rewitalizacji i niewielkie zainteresowanie tego typu nieruchomościami. Jednak po zmianie właściciela ponad połowa obiektów nadal pozostaje niewyko- rzystana i zaniedbana. Szczególną uwagę autorki zwróciły na kwestie adaptacji nieruchomości zabytkowych na hotele. Mateusz Jurgoński i Damian Łowicki w artykule pt. Rolnictwo zrównoważone w Polsce oraz jego wdrażanie i postrzeganie w gminie