Jaarverslag 2018 Zorgpartners Friesland

Jaarverslag 2018

Inhoud

Verantwoording 5

Verslag Zorgpartners Friesland 7 Verslag van het bestuur van Zorgpartners Friesland 8

Verslag MCL 13 Profiel 14 Highlights bestuur en toezicht 16 Omgeving en belanghebbenden 20 Strategie, beleid en resultaten 23 De toekomst 38 Feiten & cijfers 40 Risicomatrix 2018 43 Publicaties 47

Verslag Tjongerschans 69 Profiel 70 Highlights bestuur en toezicht 72 Omgeving en belanghebbenden 75 Strategie, beleid en resultaten 78 De toekomst 89 Feiten & cijfers 93 Risico’s Tjongerschans 95

Verslag Noorderbreedte 97 Profiel 98 Omgeving en belanghebbenden 100 Strategie, beleid en resultaten 104 De toekomst 117 Highlights bestuur en toezicht 118 Feiten & cijfers 120

Verantwoording

In dit jaarverslag leggen we verantwoording af over stichting Zorgpartners Friesland en de BV’s Medisch Centrum Leeuwarden, Tjongerschans en Noorderbreedte. Dit verslag beslaat het jaar 2018 dat loopt vanaf 1 januari tot en met 31 december.

Dit verslag bestaat uit de volgende delen:

 Op 31 december 2018 was stichting Zorgpartners Friesland 100% aandeelhouder van MCL BV1, Noorderbreedte BV en Tjongerschans BV. In het verslag Zorgpartners Friesland beschrijven we de relevante governance-aspecten van de stichting.

 In de deelverslagen van MCL, Tjongerschans en Noorderbreedte rapporteren we op het niveau van de afzonderlijke BV’s. Zo bieden we informatie die aansluit bij de behoeften van onze relevante stakeholders.

Naast dit jaarverslag deponeren wij uiterlijk op 1 juni 2019 de jaarrekening van onze instellingen. Bovendien leveren wij via het digitaal aanleverportaal DigiMV diverse gegevens aan. Bovendien leveren wij uiterlijk per die datum gegevens aan via het digitaal aanleverportaal DigiMV. Een groot deel van deze gegevens komt uiteindelijk voor diverse overheids- en niet overheidsorganisaties beschikbaar via de website www.jaarverslagenzorg.nl. De jaarrekening en de integrale versie van DigiMV maken geen onderdeel uit van dit jaarverslag, maar zijn -net als dit jaarverslag en die van de afzonderlijke BV’s- in te zien via een link op de speciale jaarverslagpagina’s op de websites van MCL, Tjongerschans en Noorderbreedte.

Bij het opstellen van dit verslag hebben we rekening gehouden met de Governancecode Zorg2, die sinds 1 januari 2017 van kracht is. Doel van de code is om de bestuurlijke voorwaarden te scheppen voor goede zorgverlening. Het instrument bevat zeven principes voor goed bestuur en toezicht.

1 De belangrijkste begrippen en afkortingen worden aan het eind van het verslag toegelicht. 2 Een initiatief van Actiz, GGZ Nederland, NFU, NVZ en VGN vereningd in de branceorganisatie zorg (BOZ).

Verslag Zorgpartners Friesland

Verslag van het bestuur van Zorgpartners Friesland

Sinds eind 2016 staan de drie bv’s MCL, Tjongerschans en Noorderbreedte organisatorisch meer op eigen benen. Waar dat meerwaarde biedt voor patiënten en cliënten, blijven ze op inhoud samenwerken.

Die grotere zelfstandigheid is belangrijk én logisch. MCL, Tjongerschans en Noorderbreedte hebben te maken met heel eigen uitdagingen, bijvoorbeeld op demografisch en technologisch gebied. Maar ook met verschillende doelgroepen, weten regelgeving, bekostiging en contractafspraken met verzekeraars, gemeenten en andere partners. Maatwerk is nodig om op deze verschillende speelvelden goed uit de voeten te kunnen.

Daarom is medio 2015 besloten om de zelfstandigheid van de bv’s onder de paraplu van Zorgpartners Friesland verder te vergroten. In november 2016 zijn de statuten gewijzigd en is ook de governancestructuur aangepast. De stichting Zorgpartners Friesland is geen bestuurder meer van MCL BV, Tjongerschans BV en Noorderbreedte BV. De Raad van Toezicht van stichting Zorgpartners Friesland is opgeheven. De leden zijn benoemd als leden van het bestuur van de stichting. Ook de ondersteunende diensten zijn ontvlochten en per bv georganiseerd. De laatste stap in dit proces is het ontvlechten van ‘cure’ en ‘care’ door het verzelfstandigen van Noorderbreedte. Deze stap zullen we op een nader te bepalen moment zetten.

Het proces van ontvlechting heeft tot resultaat geleid. De (financiële) prestaties van elk bedrijf komen beter in beeld. Dit is belangrijk, ook vanuit het perspectief en het belang van onze financiers. Daarnaast zijn staf en ondersteuning meer op maat georganiseerd voor de afzonderlijke bv’s en werken de bv’s op inhoud steeds meer samen. De beweging naar ontvlechting heeft dat niet belemmerd en zal dat in de toekomst ook niet doen.

Besturingsmodel Op 31 december 2018 was Zorgpartners Friesland een stichting die voor 100% aandeelhouder is van Medisch Centrum Leeuwarden BV, Tjongerschans BV en Noorderbreedte BV. De bv's hebben elk een eigen Raad van Bestuur en een Raad van Commissarissen. De commissarissen van de drie bv’s zijn gelijk en vormen samen het bestuur van de stichting Zorgpartners Friesland.

ORGANOGRAM

De formele vertegenwoordiging van het personeel is ook geregeld op het niveau van de drie bv’s (ondernemingsraden - OR). Daarnaast blijft er vooralsnog een centraal overlegplatform ondernemingsraden bestaan dat de relatie onderhoudt tussen de collectiviteit van de ondernemingsraden en de bestuurders van de bv’s als geheel, met name waar het gaat om de voortgang van de ontvlechting. MCL en Tjongerschans hebben elk een eigen vertegenwoordiging van medisch specialisten. Ook beschikken beide ziekenhuizen over een Verpleegkundige Adviesraad (VAR). Noorderbreedte beschikt over een medische vakgroep: vakgroepen van behandelaren en een Verpleegkundige en Verzorgende Adviesraad (VVAR). Patiënten en cliënten zijn vertegenwoordigd door cliëntenraden.

Samenstelling bestuur Zorgpartners Friesland Het bestuur bestuurt de stichting, maar is geen bestuurder van de afzonderlijke bv’s. In het verslagjaar is de samenstelling van dit bestuur gewijzigd. Op 17 juni is secretaris en vicevoorzitter mevrouw N.E. Kramers na één zittingstermijn afgetreden. De heer P.K.H. Hut stopte op 1 augustus na twee zittingstermijnen. Op 1 december is de heer D.L. van der Peet toegetreden. Daarmee bestond het bestuur van de stichting per ultimo 31 december 2018 tijdelijk uit zes leden. Met het toetreden van de heer A. Bonnema (profiel: vastgoed en financiering) op 1 januari 2019 is het bestuur weer op volle sterkte. De samenstelling per ultimo 31 december 2018 was als volgt:

SAMENSTELLING BESTUUR STICHTING ZORGPARTNERS FRIESLAND (31 DECEMBER 2018)

De heer mr. M.J.G. Wintels (1963), voorzitter Profiel: publieke sector; fiscaal-juridische achtergrond Per 1 december 2012 voor vier jaar benoemd, eerst als lid van de Raad van Toezicht en per 1 april 2013 als voorzitter Per 1 december 2016 herbenoemd voor vier jaar

Hoofdfunctie: . CEO De Baak, instituut voor leiderschapsontwikkeling Nevenfuncties: . Voorzitter Raad van Toezicht Kenniscentrum Sport (voorheen NISB) . Voorzitter Hoofdbestuur Koninklijke Nederlandsche Wielren Unie (KNWU) Nieuwegein . Lid Raad van Commissarissen Sportbedrijf Rotterdam . Member UCI (Union Cycliste Internationale) Ethics Commission

Mevrouw prof.dr. M.A. Verkerk (1957), lid Profiel: cliëntenperspectief Per 22 april 2014 benoemd voor vier jaar op voordracht (centrale) cliëntenraden Herbenoemd 22 april 2018 voor vier jaar

Hoofdfunctie: . Hoogleraar Zorgethiek UMCG/RUG Nevenfuncties: . Lid Medisch Ethische Toetsingscommissie UMCG (tot 01-09-2018) . Lid van de Commissie Late Zwangerschapsafbreking en Levensbeëindiging Pasgeborenen . Lid van de Adviesraad van de Levenseindekliniek

De heer dr. R.J. Meijer (1967), lid Profiel: professionele organisatie; zorginhoudelijk Benoemd voor vier jaar per 1 juli 2017

Hoofdfunctie: . Longarts Ommelander Ziekenhuis Groningen Nevenfuncties: . Adviseur astma/COPD dienst CERTE . Adviseur GHC ketenzorg astma-COPD . Docent Caspir nascholingen ELANN

De heer prof.dr. D.A. de Waard RA MA (1956), lid Profiel: financieel Per 15 september 2015 benoemd voor vier jaar

Huidige functies: . Hoogleraar Auditing, voorzitter Vakgroep Accountancy, directeur Executive Master of Accountancy Rijksuniversiteit Groningen, Faculteit Economie & Bedrijfskunde . Hoogleraar Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen University of Curaçao, dr. Moises da Costa . Voorzitter Raad van Toezicht Stichting CKC Drenthe . Lid Raad van Toezicht, voorzitter Audit Commissie Stichting Accare . Lid Raad van Toezicht, lid Audit Commissie Vereniging van Effectenbezitters (VEB) . Lid Raad van Toezicht, voorzitter Audit Commissie Drenthe College . Directeur DAW 2.0 B.V.

Mevrouw drs. J.H.P.M. van der Wijst (1968), lid Profiel: financieel Per 15 maart 2016 benoemd voor vijf jaar (in verband met de continuïteit). Daarna herbenoembaar voor drie jaar

Hoofdfunctie: . Interim CFO Picturae Holding Nevenfuncties: . Lid Raad van Commissarissen Nederlands Loodswezen . Lid Raad van Commissarissen Bravilor Bonamat . Lid Raad van Commissarissen HVC

De heer prof.dr. D.L. van der Peet (1970), lid Profiel: innovatie, e-health, informatietechnologie Benoemd voor vier jaar per 1 december 2018

Hoofdfunctie: . Chirurg VUMC Amsterdam

De leden zijn benoemd voor een periode van vier jaar, met de mogelijkheid om deze termijn één keer te verlengen. (Her)benoeming gebeurt op basis van een profielschets die openbaar is. Het bestuur evalueert periodiek zijn eigen functioneren. De leden zijn onafhankelijk en hebben op geen enkele wijze belang bij de stichting of een afzonderlijke bv. De beloning van de bestuursleden is in lijn met de Wet normering topinkomens (WNT).

Het bestuur is zo samengesteld dat een goede verdeling van deskundigheden en aandachtsgebieden over de leden is gewaarborgd. Zo beschikt ten minste één lid over kennis van en ervaring met zorg (mevrouw Verkerk en de heren Meijer en Van der Peet).

Bovendien voldoet de zetelverdeling tussen mannen en vrouwen aan de eisen die daaraan vanuit de wet worden gesteld (artikelen 166 en 276 BW). Van een evenwichtige verdeling van zetels is namelijk sprake als ten minste 30% van de zetels door vrouwen en ten minste 30% van de zetels door mannen wordt bezet. Per ultimo 31 december 2018 zijn twee van de zes leden vrouw (33,3%) en vier van de zes leden man (66,7%).

Vergaderingen Het bestuur van Zorgpartners Friesland overlegde in 2018 zeven keer. Daarvan was één vergadering besloten. Ook vonden twee beleidsdagen plaats, waarvan er één besloten was. Verschillende onderwerpen zijn besproken, zoals de ontvlechting van Zorgpartners Friesland, de stand van zaken van de financiering van MCL en Noorderbreedte, de klassenindeling van de bv’s in het kader van de Regeling Bezoldigingsmaxima Zorg en Jeugdhulp 2018, de zelfevaluaties van het Bestuur en de Raden van Commissarissen, de werving van toezichthouders en allerlei strategische thema’s. Tijdens de vergadering van mei zijn de jaarrekening en het jaarverslag over 2017 vastgesteld en in december de begroting voor 2019.

Auditcommissie In de auditcommissie hebben de heer De Waard (lid per september 2015; voorzitter per mei 2016) en mevrouw Van der Wijst (lid per maart 2016) zitting. De commissie houdt toezicht op het financieel beleid en de risicobeheersing van de stichting. De commissie heeft in het verslagjaar vier keer vergaderd. Naast de jaarstukken 2017, de exploitatiebegroting 2019 en de business cases die zijn opgesteld in het kader van de bancaire financiering, is aandacht besteed aan de voortgang van de ontvlechting van Zorgpartners Friesland.

Statuten en belangenverstrengeling Op de taken, verantwoordelijkheden en werkzaamheden van commissarissen en bestuurders zijn de statuten van toepassing die via www.zorgpartnersfriesland.nl openbaar zijn. In het kader van de verzelfstandiging van de bv’s zijn deze statuten per 15 november 2016 gewijzigd. Ze sluiten aan bij de Zorgbrede Governancecode. In artikel 7 lid 1 van deze statuten zijn regels opgenomen over hoe om te gaan met een eventueel vermoeden van belangenverstrengeling. Deze situatie heeft zich in 2018 niet voorgedaan.

Beloning en vertrekregeling De Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector stelt verschillende bezoldigings- en ontslagvergoedingsmaxima vast. Ook verplicht de wet afspraken en betalingen die boven de vastgestelde maxima uitgaan openbaar te maken. Door een toets op deze regelgeving zorgt stichting Zorgpartners Friesland ervoor binnen de regels van de wet te blijven. Daar waar deze overschreden dreigt te worden, wordt actie ondernomen. Het beleid voor de beloning van de bestuurders voldoet aan de wet. Dat geldt ook voor overgangs- en vertrekregelingen. De hoogte en samenstelling van de bezoldigingen zijn opgenomen in de jaarrekening van de stichting.

Modern toezicht Zorgpartners Friesland is lid van de Nederlandse Vereniging van Toezichthouders in Zorg en Welzijn (NVTZ). Deze onafhankelijke vereniging staat voor verantwoordelijk toezicht in zorgen welzijnsinstellingen. Daarbij hanteert zij drie voorwaarden voor Goed Toezicht: (1) een goede toezichthouder gaat professioneel met zijn functie om, is (2) herkenbaar en aanspreekbaar, en (3) reflecteert geregeld op het eigen functioneren. De leden van het bestuur van Zorgpartners Friesland en van de Raden van Commissarissen van de afzonderlijke bv’s voldoen aan deze voorwaarden. In het voorjaar van 2018 heeft het bestuur van Zorgpartners Friesland tijdens een ‘zelfevaluatie’ gesproken over de relatie toezicht en bestuur. Dat gebeurde deels met de bestuurders van de drie bv’s. Daarbij is gebruikgemaakt van het instrument ‘Boardresearch’ van de Rijksuniversiteit Groningen. Het Strategic Management Centre uit Laren begeleidde deze zelfevaluatie.

Verslag MCL

Profiel

Medisch Centrum Leeuwarden (MCL) is een topklinisch ziekenhuis voor acute, hoogcomplexe én basiszorg in Friesland. Op locaties in Leeuwarden en Harlingen bieden wij de best mogelijk zorg voor iedere individuele patiënt. We zijn lid van de vereniging Samenwerkende Topklinische opleidingsZiekenhuizen (STZ) en geaccrediteerd door het Nederlands Instituut voor Accreditatie van Ziekenhuizen (NIAZ).

Het MCL is een ziekenhuis dat naast basiszorg voor patiënten in de regio het centrum is voor topklinische en een aantal topreferente ziekenhuisfuncties voor de provincie Friesland. In dat kader staat voor het MCL de samenwerking met andere (Friese) ziekenhuizen en andere ketenpartners centraal. Het MCL wil als STZ- ziekenhuis toonaangevend zijn waar het gaat om patiëntgerichte hoogwaardige zorg, opleiding, wetenschap, innovatie en goed werkgeverschap.

Vanuit de MCL Academie doen wij voortdurend wetenschappelijk onderzoek en houden zo het niveau van onze zorg hoog. Deze kennis geven wij door aan artsen en verpleegkundigen in opleiding, waardoor het MCL een geliefde opleidingsplaats voor studenten is. Daarnaast zorgen onze opleidingen en onderzoeken voor continue innovatie en verbetering van behandelingen.

LOCATIES IN LEEUWARDEN EN HARLINGEN Telefoon (058) 286 66 66 www.mcl.nl

Kwaliteit Uit diverse onderzoeken, maar ook uit reacties via social media blijkt dat patiënten over het algemeen zeer tevreden zijn over de geleverde zorg. We streven voortdurend naar verbetering van de kwaliteit, zowel van onze patiëntenzorg als van onze bedrijfsvoering. MCL wil open zijn over de geleverde kwaliteit van zorg. Daarom neemt MCL deel aan de Ziekenhuischeck van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ). Deze kwaliteitsgegevens van het MCL geven patiënten direct inzage in bijvoorbeeld de wachttijden en onze deskundigheid bij risicovolle operaties.

Samenwerken We staan voor goede, betaalbare en bereikbare zorg. Onze sector verandert snel, misschien wel sneller dan ooit. Dat vraagt van ons dat we onszelf continu verbeteren en snel en flexibel inspelen op nieuwe ontwikkelingen. Dat doen we in samenwerking met anderen, zoals huisartsen en andere verwijzers. Het MCL maakt net als Noorderbreedte en Tjongerschans deel uit van Zorgpartners Friesland. Daarnaast werken wij samen met zorgverzekeraars, andere STZ-ziekenhuizen en universitaire medisch centra in Noord-Nederland en de streekziekenhuizen in Friesland in het kader van het Fries Zorglandschap. Waar samen kunnen optrekken in het belang is van de patiënt, doen wij dat.

Juridische vorm MCL is een bv waarvan de stichting Zorgpartners Friesland voor 100% aandeelhouder is. MCL BV is zelfstandig en heeft een eigen Raad van Commissarissen (zie verder onderdeel Bestuur en toezicht).

Organisatie De zorg in het MCL was ultimo 2018 georganiseerd in Resultaat Verantwoordelijke Eenheden (RVE) waarin een bepaalde patiëntencategorie per specialisme is ondergebracht. Deze centra worden geleid door een RVE- manager en een gemandateerd specialist. De Raad van Bestuur MCL is verantwoordelijk voor het functioneren van het ziekenhuis MCL. Er zijn twee bestuurders ondersteund door een bestuurssecretaris. Daarnaast wordt de RvB in het Bestuursberaad geadviseerd door twee medische co-bestuurders vanuit de Vereniging Medische Staf. Onder de RvB functioneert een bestuurs-MT, bestaande uit de volgende functies: de directeuren van P&O, informatie & administratie en het medisch facilitair bedrijf. Ook de decaan van de MCL Academie en de bestuurssecretaris maken deel uit van dit bestuurs MT. Daarnaast vergadert de RvB maandelijks met het Medisch Platform. Dit platform bestaat uit de Vereniging Medische Staf (VMS),

vertegenwoordiging van de vier Medisch Specialistische Bedrijven (MSB) en de Vereniging Medisch Specialisten in Dienstverband (VMSD).

De organisatie had per ultimo 2018 twee RvB leden, waarvan één vrouw en één man.

ORGANOGRAM

Lijst met afkortingen

CR – Clientenraad OR – Ondernemingsraad VAR – Verpleegkundige Advies Raad VMS – Vereniging Medische Staf MCC - Medisch Coördinerend Centrum Leeuwarden MFB – Medisch Facilitair Bedrijf P&O – Personeel en Organisatie DIA – Dienst Informatie en Administratie K&P – Kwaliteit en Patiëntveiligheid

Highlights bestuur en toezicht

Medisch Centrum Leeuwarden (MCL) heeft een eigen Raad van Commissarissen die toezicht houdt op het bestuur. Hierna belichten we de belangrijkste aspecten van het bestuur en toezicht.

Samenstelling Raad van Commissarissen De Raad van Commissarissen (RvC) bestond op 31 december 2018 uit zes leden. Deze leden vormen tevens het bestuur van de stichting Zorgpartners Friesland die enig aandeelhouder is van de bv. Voor de samenstelling verwijzen we dan ook naar het verslag van het bestuur van de stichting Zorgpartners Friesland (zie hiervoor). De leden zijn benoemd voor een periode van vier jaar, met de mogelijkheid om deze termijn één keer te verlengen. De RvC is zo samengesteld dat een goede verdeling van deskundigheden en aandachtsgebieden over de leden is gewaarborgd. Zo beschikt ten minste één lid over kennis en ervaring van zorg (mevrouw Verkerk en de heren Meijer en Van der Peet). Bovendien voldoet de zetelverdeling tussen mannen en vrouwen aan de eisen die daaraan vanuit de wet worden gesteld (artikelen 166 en 276 BW). Van een evenwichtige verdeling van zetels is namelijk sprake als ten minste dertig procent van de zetels door vrouwen en ten minste dertig procent van de zetels door mannen wordt bezet. Per ultimo 31 december 2018 zijn twee van de zes leden vrouw (33,3%) en vier van de zes leden man (66,7%).

Vergaderingen De Raad van Commissarissen van MCL heeft in 2018 vijf keer vergaderd. Dit waren gezamenlijke vergaderingen met de Raad van Commissarissen van Tjongerschans. Daarnaast vonden twee beleidsdagen plaats samen met het bestuur van de stichting Zorgpartners Friesland en de Raden van Commissarissen van Tjongerschans en Noorderbreedte.

Op de agenda’s stonden voor het MCL onder andere de organisatieontwikkeling van het MCL, de werving van toezichtshouders cure, de oprichting van de Frisian Health Campus, reflectie en zelfevaluatie, de managementletter 2018 en de exploitatiebegroting 2019. Daarnaast spraken de leden over ontwikkelingen in het Friese zorglandschap en is er voldoende aandacht besteed aan het MCL-project Financieel Gezond.

Naast genoemde onderwerpen kwamen in elke vergadering de ontwikkelingen in MCL en het contact met de medezeggenschapsraden aan de orde. Ook mededelingen vanuit de diverse commissies van de Raad van Commissarissen (zie hierna) stonden op de agenda.

Ten slotte is een delegatie van de Raad van Commissarissen twee keer aanwezig geweest bij het overleg van de directie van het MCL. Daarnaast was een delegatie vijf keer aanwezig bij een overleg van de directie met de ondernemingsraad (OR), de verpleegkundige adviesraad (VAR), het stafbestuur en het RVE-management.

Commissies Raad van Commissarissen

Auditcommissie In de auditcommissie (ingesteld in 2004) hebben de heer De Waard (lid per september 2015; voorzitter per mei 2016) en mevrouw Van der Wijst (lid per maart 2016) zitting. De commissie houdt toezicht op het financieel beleid en de risicobeheersing van de instelling. De commissie heeft in het verslagjaar vier keer vergaderd. Onder andere is aandacht besteed aan de jaarstukken 2017, het accountantsverslag 2017, de managementletter 2018, de financiële situatie van MCL en de exploitatiebegroting 2019.

Remuneratie- en benoemingscommissie In de remuneratie- en benoemingscommissie (ingesteld in 2004) zitten de heer Wintels (lid per februari 2012; voorzitter vanaf april 2013) en mevrouw Kramers (lid per september 2016 tot juni 2018). Deze commissie adviseert de Raad van Commissarissen op het gebied van selectie, benoemingen en beloning. In het verslagjaar is regelmatig op ad hoc basis overlegd. Daarnaast vonden in juni het functioneringsgesprek en in november een voortgangsoverleg plaats met de bestuurder van het MCL.

Commissie Toezicht Kwaliteit van de Zorg De Commissie Toezicht Kwaliteit van Zorg (ingesteld in 2006) adviseert de Raad van Commissarissen over het beleid op het gebied van kwaliteit en veiligheid van zorg en de wijze waarop het bestuur daaraan sturing geeft. Ook opleiding en wetenschappelijk onderzoek behoren tot de aandachtsgebieden van de commissie. De commissie bestaat uit vier leden: mevrouw Verkerk (lid per mei 2014; voorzitter per april 2017) en de heren Hut (lid per januari 2012 tot zijn aftreden in augustus 2018), Meijer (lid per juli 2017) en Van der Peet (lid per december 2018). In 2018 is vier keer vergaderd. Op de agenda stonden onder andere de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG), het Versnellingsprogramma Informatie-uitwisseling Patiënt en Professional en de managementrapportage kwaliteit en patiëntveiligheid.

Algemene vergadering van aandeelhouders In 2018 hebben de aandeelhouders van MCL (i.c. stichting Zorgpartners Friesland) drie keer vergaderd. Op de agenda’s stonden onder andere de vaststelling van de jaarrekening 2017 en de benoemingen van de bestuurders, de heer Vink en mevrouw Bakkum.

Bestuur Het bestuur van MCL bestond per ultimo 2018 uit twee leden (zie kader). Deze bestuurders worden statutair voor onbepaalde tijd benoemd door de Algemene vergadering van Aandeelhouders. In maart stopte de heer D.J. Verbeek als interim directeur-bestuurder van het MCL.

SAMENSTELLING BESTUUR MCL (31 DECEMBER 2018)

De heer ir. P.M. Vink (1967), voorzitter Raad van Bestuur Per 1 maart 2018

Nevenfuncties: . Lid van de Bestuursadviescommissie Kwaliteit en Organisatie van de NVZ . Lid Raad van Commissarissen Kijlstra Zorggroep B.V. . Lid bestuur stichting Hermes . Lid Raad van Commissarissen SenD BV

Mevrouw dr. E.A. Bakkum, MD, PhD (1963), lid Raad van Bestuur Per 1 september 2018

Nevenfuncties: . Lid Raad van Toezicht Raamwerk, een kleine organisatie voor zelfstandig wonen voor gehandicapten (regio Bollenstreek) . Lid Raad van Commissarissen VvAA . Ambassadeur Amref . Voorzitter Raad van Toezicht Sailwise

Bestuursberaad Het Bestuursberaad bestaat uit de Raad van Bestuur en twee medische co-bestuurders vanuit de Vereniging Medische Staf:

SAMENSTELLING BESTUURSBERAAD MCL (31 DECEMBER 2018)

. ir. P.M. Vink, voorzitter Raad van Bestuur . Dr. E.A. Bakkum, MD, PhD, lid Raad van Bestuur . Dr. R.Th. Gerritsen, voorzitter stafbestuur Vereniging Medische Staf . Chr. Hoff, vice-voorzitter stafbestuur Vereniging Medische Staf

Directie/ Bestuurs-MT In het verslagjaar functioneerde onder de Raad van Bestuur een directie (nu bestuurs-MT – zie organogram eerder), bestaande uit de volgende personen:

SAMENSTELLING DIRECTIE MCL (31 DECEMBER 2018)

. ir. P.M. Vink, voorzitter Raad van Bestuur . Dr. E.A. Bakkum MD, PhD, lid Raad van Bestuur . Dr. W.J.M. Lenglet, directeur Medisch Facilitair Bedrijf . Drs. M.C. Kattouw RA, directeur informatie &administratie a.i. . A.J. van der Woerdt, directeur P&O en Facilitaire Dienst . Dr. J. Prins, decaan MCL Academie . Drs. G.E. Fukur, bestuurssecretaris

Bestuurdersoverleg Ook vindt maandelijks het bestuurdersoverleg plaats. Dit is een overleg tussen de directeuren-bestuurders van de drie bv’s. Doel is het uitwisselen van informatie en het - waar nodig en zinvol - afstemmen van beleid. Basis hiervoor is het document ‘Afspraken bestuurders bv’s MCL, Tjongerschans en Noorderbreedte in ZPF-verband’, dat is afgestemd met het Waarborgfonds voor de Zorgsector en de accountant.

Statuten en reglementen De statuten van MCL BV zijn in het kader van de verzelfstandiging van de bv’s per 15 november 2016 gewijzigd. Per bv zijn bovendien reglementen voor de Raad van Commissarissen en voor het Bestuur opgesteld. Het gaat om de volgende reglementen, die ook op de website staan: . Reglement Auditcommissie . Reglement Remuneratie- en Benoemingscommissie . Reglement Commissie Toezicht Kwaliteit van de Zorg . Klokkenluidersregeling . Conflictregeling Raad van Commissarissen en bestuur . Regeling onkosten, aannemen van geschenken en uitnodigingen door bestuurders De statuten en reglementen sluiten aan bij de nieuwe Zorgbrede Governancecode die per 1 januari 2017 van kracht is.

Belangenverstrengeling Op de taken, verantwoordelijkheden en werkzaamheden van commissarissen en bestuurders zijn de Reglementen voor de Raad van Commissarissen en het Bestuur van toepassing die via de website (www.zorgpartnersfriesland.nl) openbaar zijn. Om belangenverstrengeling te voorkomen, zijn per bv duidelijke regels opgenomen in deze reglementen. Een vermoeden van belangenverstrengeling wordt gemeld en de Raad van Commissarissen besluit buiten de tegenwoordigheid van het betrokken lid of er sprake is van een belangenverstrengeling en hoe hier mee moet worden omgegaan. Deze situatie heeft zich in 2018 niet voorgedaan.

Beloning en vertrekregeling De Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector stelt verschillende bezoldigings- en ontslagvergoedingsmaxima vast. Ook verplicht de wet afspraken en betalingen die boven de vastgestelde maxima uitgaan openbaar te maken. Door een toets op deze regelgeving zorgt MCL ervoor binnen de regels van de wet te blijven. Daar waar deze overschreden dreigt te worden, wordt actie ondernomen. Het beleid voor de beloning van de bestuurders voldoet aan de wet. Dat geldt ook voor overgangs- en vertrekregelingen. De hoogte en samenstelling van de bezoldigingen zijn opgenomen in de jaarrekening.

Gedragscode en enquêterecht MCL beschikt over een gedragscode voor medewerkers. Het enquêterecht – het recht om het Gerechtshof te verzoeken een onderzoek in te stellen naar de gang van zaken - is statutair toegekend aan de cliëntenraad en de medische staf.

Zelfevaluatie In het voorjaar van 2018 hebben de Raden van Commissarissen van de drie bv’s tijdens een ‘zelfevaluatie’ gesproken over de relatie toezicht en bestuur. Dat gebeurde deels met de bestuurders van de drie bv’s. Daarbij is gebruik gemaakt van het instrument ‘Boardresearch’ van de Rijksuniversiteit Groningen. Het Strategic Management Centre uit Laren begeleidde deze zelfevaluatie.

Planning & control Het MCL hanteert een planning- en controlcyclus voor het beheersen, bewaken en verbeteren van beleid, processen en activiteiten gericht op het creëren van maatschappelijke meerwaarde. Deze cyclus is verankerd in de managementsystemen die worden gehanteerd, bijvoorbeeld op het gebied van zorgkwaliteit, (informatie)veiligheid, arbo, financiën, vastgoed en milieu. Startpunt van een cyclus zijn kadernota’s en meerjarige beleidsplannen. Deze plannen worden bijvoorbeeld uitgewerkt in beleidsplannen, activiteitenplannen en werkplannen per centrum, locatie en afdeling. Financiële verantwoording van de plannen krijgt de vorm van (meerjaren)begrotingen, financiële ramingen en de jaarrekening. Evaluatie en bijstelling van de plannen vindt plaats aan de hand van periodieke rapportages, bijvoorbeeld op het gebied van kwaliteit, vastgoed en financiën.

Jaargesprek IGJ over Governance code In november 2018 vond het jaargesprek plaats met de Inspectie voor de Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ). Centraal thema was de invoering van de Governancecode Zorg. In tegenstelling tot andere jaren voerde de inspectie verschillende afzonderlijke gesprekken. Deze vonden allen plaats in goede sfeer. De inspectie concludeerde dat de getoetste principes en elementen van de Governance code allemaal voldoende zichtbaar zijn.

Omgeving en belanghebbenden

De manier waarop we in Nederland de zorg organiseren, verandert voortdurend. Ook in de curatieve sector. Sterker nog: de veranderingen in de curatieve zorg lijken alleen nog maar meer te versnellen. Dat stelt ons elke dag voor nieuwe uitdagingen. Daarop zullen we zo goed mogelijk moeten inspelen. Dat doen we vanuit onze eigen toegevoegde waarde en in verbinding en dialoog met belanghebbenden, zowel in huis als daarbuiten.

Schets van onze omgeving De richting waarin het MCL zich beweegt is duidelijk. We willen een uitstekend topklinisch ziekenhuis zijn op het gebied van patiëntenzorg, wetenschappelijk onderzoek, onderwijs en goed werkgeverschap. Hierna schetsen we de belangrijkste ontwikkelingen die van invloed zijn op de koers van het MCL:

Meer vraag en hogere zorgkosten Door een aantal zich doorzettende demografische trends (zie kader) zal de vraag naar zorg de komende vijftien jaar zowel kwantitatief als inhoudelijk sterk veranderen. Door de toegenomen (zwaarte van de) zorgvraag, stijgen de kosten voor de gezondheidszorg. In 2017 ging het om zo’n 2 procent ten opzichte van een jaar eerder. Een Nederlander gaf in 2017 gemiddeld 5.691 euro uit aan zorg. De uitgaven per persoon zijn 86 euro hoger dan in 2016. Indien de zorgkosten in het huidige tempo doorgroeien, zal in 2040 de helft van de rijksbegroting opgaan aan de gezondheidszorg. Meer dan een kwart van alle zorguitgaven gaan op medisch specialistische zorg (zie figuur).

TRENDS IN DEMOGRAFIE

 De levensverwachting blijft stijgen  Het aandeel ouderen stijgt tot een kwart van de Nederlandse bevolking in 2030  Delen van Friesland krijgen te maken met bevolkingskrimp en relatief sterkere vergrijzing  Dementie als aandoening zal een steeds grotere omvang aannemen (en verdringt longkanker en hartaandoeningen van de eerste plaats)  Het aantal mensen met een chronische ziekte stijgt

Andere vraag Het begrip van gezondheid verschuift meer en meer van ‘een toestand van compleet welbevinden’ (WHO), naar ‘het vermogen zich aan te passen en een eigen regie te voeren in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven’ (ZonMw). Als het even kan, willen patiënten graag zelf de regie voeren over het verloop van hun ziekte, of het nu herstel is of behoud van kwaliteit van leven. Zij kennen hun eigen wensen en behoeftes immers het beste. De patiënt verandert en wil niet alleen meedenken of meebeslissen, maar ook meedoen. We praten niet meer over ‘een aandoening’ die medisch specialistische behandeling nodig heeft, maar over een mens met een zorgbehoefte in een sociale omgeving, met eigen wensen voor de inrichting van zijn of haar leven. Uitgangspunt van zorg wordt meer en meer dat het zelfstandig kunnen blijven wonen overeind blijft in een omgeving, waar mantelzorg beschikbaar is en waar de eerstelijnszorg primair het medische aanspreekpunt vormt. Een goede verbinding tussen care en cure én tussen partners in de zorgketen is hierbij een belangrijke randvoorwaarde.

Digitalisering en technologie De voortschrijdende digitalisering kent veel gedaanten: online zorgportalen, apps, personalised health care en andere digitale innovaties. We staan nog maar aan het begin, maar nu al verandert dit soort ontwikkelingen de zorg drastisch. Daarbij spelen in het MCL allerlei vragen, bijvoorbeeld hoe we persoonlijke informatie veilig kunnen bewaren en overdragen conform de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG), die in 2018 van kracht is geworden. Daarvoor is een inventarisatie gestart op alle kritische afdelingen en worden acties in

gang gezet om de AVG te volgen. Daarnaast raken technologie en informatica steeds meer verweven met dagelijks leven en zorg. Met de inzet van robots vinden diverse experimenten plaats. Digitale middelen worden ingezet om te communiceren, mensen te monitoren en om van elkaar te leren en netwerken te onderhouden.

Netwerken De manier waarop mensen zich organiseren, verandert ook. Naast netwerken in de fysieke wereld, neemt het aantal online netwerken van patiënten en zorgverleners toe. Ook zorgverleners organiseren zich steeds vaker in netwerken, bijvoorbeeld in een wijk of buurt of op regionale schaal. Zo houden ze de zorg in stand en kunnen ze expertise samenbrengen. De schaal en manier waarop we ons met elkaar verbinden, zijn van invloed op de organisatie van de zorg. Voor ons betekent dat vooral dat onze zorg zich niet beperkt tot de muren van ons ziekenhuis, maar dat we op allerlei plekken – fysiek en virtueel – in verbinding met anderen invulling aan de zorg zullen moeten geven. Het aantal strategieën en arrangementen neemt dus toe (meer over digitale impact voor MCL bij het onderdeel ‘Epic en ICT’).

Stelselwijzigingen Sinds 2010 is het stelsel veranderd van overheidgestuurd naar een stelsel dat gebaseerd is op private onderhandelingen. Binnen de publieke kaders die de overheid stelt op het gebied van toegankelijkheid, kwaliteit en betaalbaarheid sluit het MCL elk jaar overeenkomsten met zorgverzekeraars. Ook voor 2018 heeft het MCL met alle zorgverzekeraars overeenkomsten gesloten. Omdat de zorgkosten landelijk beperkt mogen stijgen terwijl de zorgvraag wel jaarlijks toeneemt, vraagt dit van het MCL dat we stil staan bij de vraag welke zorg we in het MCL aanbieden en waar verschuiving naar andere zorgaanbieders mogelijk of wenselijk is.

Hoewel de vraag naar zorg toeneemt, neemt het beschikbare geld voor de curatieve zorg juist af. De nieuwe regering heeft voor de komende drie jaar bijna twee miljard euro aan bezuinigingen ingeboekt. Dat vraagt van ons als ziekenhuis, maar ook van de ziekenhuizen in onze regio dat we ons bezinnen op wie wat doet en waar. Welke functies bieden we als MCL straks nog aan en welke laten we over aan andere partners? Daarnaast zal specialistische zorg vaker verschuiven naar de eerstelijn of zullen vormen van anderhalvelijns zorg ontstaan. Bij al deze veranderingen, blijven, mede gelet op de afgenomen vergoedingen en toegenomen keuzevrijheid, prijs en kwaliteit van zorg uiteraard van groot belang.

Verandering zorglandschap Door al deze ontwikkelingen verandert het Friese zorglandschap. In de omgeving van ons ziekenhuis zien we dat ook collega-ziekenhuizen en andere zorginstellingen zich herbezinnen op hun profiel en hun positie in de regio, al dan niet in samenwerking met elkaar. Bij de discussie over de spreiding van zorg spelen veel factoren een rol. Denk aan het vaststellen van minimum volumenormen als voorwaarden voor inkoop door zorgverzekeraars, wijzigingen in financiering en organisatie van zorg en, mede daardoor, verschuiving tussen eerstelijns, tweedelijns en derdelijns zorg. Bovendien krijgen we te maken met nieuwe monodisciplinaire spelers op de zorgmarkt. De concurrentie neemt toe. Samen met de Friesland Zorgverzekeraar namen de bestuurders van de Friese ziekenhuizen het voortouw voor plannen tot herinrichting van het Friese zorglandschap. Doel is het inrichten van een zorginfrastructuur waarbij sprake is van interactie met de patiënt gericht op preventie en zelfmanagement, kwaliteits- en veiligheidseisen als uitgangspunt gelden, zorg vanuit het perspectief van en zo dicht mogelijk bij de patiënt wordt geleverd, vanuit samenhangende zorgnetwerken en de zorg zo doelmatig mogelijk wordt geleverd. In 2018 is o.a. een convenant getekend over concentratie en spreiding van zorg. Zo zullen ingrepen op het gebied van bortskanker en oogheelkunde op één plaats in een centrum worden geconcentreerd. Andere functies zullen volgen.

BELANGHEBBENDEN IN BEELD

Belanghebbenden (o.a.) Dialoog (o.a.)

Patiënten  Op individueel niveau is er veelvuldig contact tussen specialisten, verpleegkundigen en medewerkers en patiënten en familie. Daarnaast vindt overleg plaats met patiëntenorganisaties. De cliëntenraad is gesprekspartner van de directie van het ziekenhuis. Daarnaast wordt de dialoog gevoerd via bijvoorbeeld social media, de website en voorlichtingsbijeenkomsten over diverse onderwerpen. Via verschillende onderzoeken brengen we de tevredenheid van patiënten over de kwaliteit van onze zorg in kaart. (Potentiële) medewerkers  Er is op individueel niveau regulier overleg tussen management en medewerkers. Daarnaast is de ondernemingsraad gesprekspartner van de directie. Ook vindt de dialoog plaats via interne kanalen (o.a. bijeenkomsten, intranet en personeelsblad), training en opleiding. Potentiële medewerkers worden bereikt via arbeidsmarktcommunicatie, social media en het onderwijs. Medisch specialisten  Er vindt maandelijks overleg plaats met het Medisch Platform van het ziekenhuis. Dit platform bestaat uit Vereniging Medische Staf (VMS), vertegenwoordiging van de vier Medisch Specialistische Bedrijven (MSB) en de Vereniging Medisch Specialisten in Dienstverband (VMSD). Verpleegkundigen  Periodiek overleg met de Verpleegkundige Adviesraad (VAR). De VAR is gesprekspartner van de directie. Huisartsen en verwijzers  In het kader van verschuiving van zorg zijn er veelvuldig contacten met verwijzers in de eerstelijn, bijvoorbeeld via werkgroepen op het gebied van integrale zorg, bijeenkomsten, nascholing, voorlichtingsmateriaal en de website. Leveranciers  Open en continu overleg tussen inkoopverantwoordelijken en leveranciers. Er wordt regionaal samengewerkt in de vereniging Inkoopsamenwerking Friese Ziekenhuizen (IFZ). Collega ziekenhuizen  Er vindt structureel overleg plaats met Tjongerschans onder de vlag van Zorgpartners Friesland. In 2016 is hiervoor een bestuurdersoverleg ingesteld. Ook vindt periodiek overleg met de andere Friese ziekenhuizen plaats. Een mooi voorbeeld van samenwerking tussen de Friese ziekenhuizen is het Oncologisch Netwerk Friesland. Daarnaast vindt samenwerking plaats met opleidingsziekenhuizen in STZ-verband (opleidingsziekenhuizen. Onderwijsinstellingen  Contacten met onderwijsinstellingen, zowel regionaal als landelijk, lopen vooral via de MCL Academie. (Zorg)verzekeraars  Ongeveer tweederde van alle patiënten van het MCL is bij De Friesland Zorgverzekeraar verzekerd. Daarnaast is het MCL ook het grootste ziekenhuis voor deze zorgverzekeraar. In 2015 hebben we met De Friesland een meerjarenovereenkomst getekend tot 2019. Ook met de andere verzekeraars hebben we contracten getekend. IGJ  De kwaliteit van zorg wordt jaarlijks beoordeeld door de Inspectie van Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ). Er vindt dan een gesprek plaats tussen het ziekenhuis en de Inspectie. Collega zorgaanbieders  Er is veelvuldig contact met diverse zorgaanbieders. Overheden  Er is veelvuldig contact met overheden. Met name het ministerie van VWS, de provincie Fryslân en de gemeente Leeuwarden zijn daarbij van belang. Media  Er zijn goede contacten met lokale, regionale en landelijke media. We versturen regelmatig persberichten en publiceren in vakbladen. Bij de organisatie van de ‘Medische Publieksacademie’ werken we samen met de Leeuwarder Courant. Daarnaast maakt het MCL gebruik van social media. Inwoners van Friesland en regio  Het ‘algemene publiek’ maakt op allerlei manieren kennis met het ziekenhuis. Bijvoorbeeld via nieuwsberichten in regionale media, via de website en via de Publieksacademie die het ziekenhuis organiseert. Daarnaast vergroot het MCL zijn maatschappelijke zichtbaarheid door deel te nemen aan allerlei initiatieven op het gebied van gezondheid en welzijn.

Strategie, beleid en resultaten

Samen beter verder. Dat is de titel van ons strategisch beleidsplan tot 2020. Dit meerjarenbeleidsplan was ook in 2018 basis voor onze ambities op het gebied van zorg, opleidingen en wetenschap.

Van strategie naar beleid Stap voor stap zijn we op weg naar het realiseren van onze ambities uit het strategisch beleidsplan. In de Kaderbrief 2018 staat hoe het MCL in 2018 bij wil dragen aan het bereiken van onze ambitie. Uitgangspunt is dat we als MCL waarde creëren voor de patiënt tegen aanvaardbare kosten door gemotiveerde enthousiaste medewerkers. Daarbij lag in de Kaderbrief het accent op drie thema’s: ‘patient leadership’, ‘innovatie’ en ‘verschuiving van zorg’.

Patient leaderhip gaat uit van de eigen regie van de patiënt en zijn of haar (zorg)omgeving. Waar een patiënt daar nog de vaardigheden in ontbeert, steunt het MCL deze patiënten. We ontwikkelen zorgpaden, zodat de patiënt in korte tijd het zorgtraject kan doorlopen. Ook aandacht, goede kwaliteit van en uitstekende patiëntcommunicatie zijn daarbij van belang. Ten slotte wil het MCL de beweging maken naar ‘shared decision making’. Patiënt en de zorgaanbeider bepalen samen wat de beste behandeling is. Het MCL wil gezamenlijke besluitvorming nadrukkelijker dan voorheen een plaats geven in de zorgverlening.

Daarnaast wil het MCL zich met vernieuwingen onderscheiden en uitzonderlijke zorg bieden. Bijvoorbeeld door mee te doen aan het Versnellingsprogramma Informatie-uitwisseling Patiënt en Professional (ViPP). Vóór 2020 moeten de deelnemers op een gestandaardiseerde en veilige manier informatie digitaal kunnen uitwisselen met patiënten. Ook de Frisian Health Campus en wetenschappelijk onderzoek zijn belangrijke aanjagers van innovatie.

Door regionale verdeling met concentratie van zorg moeten ziekenhuizen gezamenlijk komen tot een compleet en samenhangend aanbod. Het MCL wil hier als STZ-ziekenhuis, samen met de medisch specialisten en de zorgverzekeraar het voortouw nemen. Duidelijk is dat er in 2018 substantiële delen van de zorg zullen verschuiven. De mogelijkheden hiertoe worden bepaald door een samenspel van betrokken specialisten en ziekenhuizen. Gesprekken vinden plaats op directieniveau en in samenspraak met voorzitters medische staven van de vier Friese ziekenhuizen en met de besturen van de MSB’s. De Friesland Zorgverzekering faciliteert deze gesprekken in het kader van een door hen uit te voeren inkoop van specialistische zorg.

Om werk te kunnen maken van deze drie thema’s, bleef het MCL ook in 2018 inzetten op patiëntveiligheid en kwaliteit, tevredenheid van medewerkers, goed werkgeverschap, samenwerking met andere zorgaanbieders, goed capaciteitsmanagement, een flexibele en veilige ICT-infrastructuur, doorontwikkeling van de RVE- structuur, opleidingen en het verduidelijken en versterken van de rol en positie van de verschillende verpleegkundigen in het ziekenhuis.

Ontwikkeling organisatie In de zomer van 2018 is het MCL gestart met het aanpassen van het organisatiemodel. Deze organisatieontwikkeling loopt ook in 2019 door. Doel is de organisatie zo aan te passen dat het ziekenhuis zijn rol in de regio optimaal kan spelen. In 2018 zijn de volgende zaken gerealiseerd:  Er is een gezamenlijke visie vastgesteld met bijbehorende kernwaarden (zie kader). Ook is een aantal besturingsprincipes bepaald voor koers en inrichting van de organisatie.  De betrokkenheid van de medische staf bij de (strategische) besluitvorming is vergroot. Daartoe is in 2018 het Bestuursberaad gestart. Naast de twee bestuurders van het MCL bestaat dit beraad uit twee co- bestuurders vanuit de Vereniging Medische Staf. Daarmee is de ‘oude’ directie opgeheven.  In het Kwaliteitsberaad van de medische staf, vindt overleg over en afstemming van beleid op het gebied van kwaliteit en veiligheid plaats. Ook is het Wetenschapsberaad ingesteld, gericht op wetenschapsbeleid.  Bovendien zullen de huidige resultaatverantwoordelijke eenheden (RVE’s) worden gebundeld tot grotere zorgeenheden. Dit vereenvoudigt de besturing en maakt het mogelijk (nog) beter aan te sluiten bij de

verschillende patiëntprocessen. Een projectteam komt in het voorjaar van 2019 met een ontwerp voor de zorgorganisatie.

GEHOORD, GEZIEN EN GEHOLPEN – VISIE VAN HET MCL

‘Gezondheid is ons grootste goed. Dat merk je vaak pas als je de hulp van anderen nodig hebt. Hoe fijn is het dan dat je in het MCL gezien, gehoord en geholpen wordt. Die anderen, dat zijn wij. Wij zijn er, op het kwetsbare moment dat iemand medische hulp nodig heeft. In alles met hoofd en hart, professioneel, bevlogen en warm. We zien niet alleen het ziektebeeld, maar vooral de persoon. Samen zijn we daarin een ijzersterk team. In een aantal behandelingen is MCL topklinisch en ‘best in class’. Om dit te bereiken investeren we in vernieuwing, kwaliteit, onderzoek en opleiding. En zullen we patiënten altijd helpen in de keuze voor de beste behandeling: in MCL, Friesland of elders.’

DE KERNWAARDEN VAN HET MCL

AANDACHT Ieder mens is voor ons uniek. Met dit als uitgangspunt zien we patiënten en elkaar. Iedereen moet aandacht ervaren in ons gedrag én in de zorgprocessen. Bij MCL is het goed geregeld. Daar kunnen wij en u op vertrouwen! SAMEN We willen met de zorgketen patiënten verder brengen. Samen zoeken naar manieren om ons werk beter te doen. Wij tonen daarin leiderschap. En reflecteren op houding en gedrag en zijn daarop aanspreekbaar. MCL is de verbindende schakel en brengt samen! VERNIEUWEN MCL stimuleert opleiding, innovatie, digitalisering én onderzoek. Zo zijn we een aantrekkelijk opleidingsziekenhuis voor de talenten van de toekomst. Innoveren doen we voortdurend om beter te worden in wat we doen en slimmer te werken volgens de nieuwste inzichten en technieken. MCL blijft vernieuwen, omdat we geloven dat het altijd beter kan!

Epic en ICT De timing van het upgraden van het Elektronisch Patiëntendossier (EPD) Epic is aangepast. In plaats van jaarlijks gebeurt dit nu per kwartaal. In 2018 is voor de eerste keer een dergelijke upgrade met succes uitgevoerd. Deze verandering betekent wel dat een deel van het Epic team continu bezig is met het voorbereiden, testen en implementeren van zo’n upgrade. Daarvoor is een draaiboek ontwikkeld. Onderdeel van dit draaiboek zijn onder andere verbeterde testprocedures. Met de migratie van het beeldmanagementsysteem Hyland binnen Epic is een belangrijke stap gezet om het tonen van beelden in het EPD mogelijk te maken. Op basis van gebruikerservaringen is de inrichting van processen binnen Epic geoptimaliseerd en uitgebreid. Veel aandacht is daarbij uitgegaan naar verbetering van de verrichtingenregistratie en de scholing die daarvoor nodig is. De functionaliteit van mijn MCL is verrijkt en het medicatieproces binnen Epic is verbeterd.

In 2018 is het enterprise resource planning programma (ERP) Vidavi in gebruik genomen. Dit systeem ondersteunt de financiële en logistieke processen in het MCL. In de periode hiervoor werden allerlei verschillende deelsystemen gebruikt. Nu zijn al deze functionaliteiten geïntegreerd in één omgeving. Dit project loopt voor een deel door in 2019.

De netwerkvervanging is in 2018 afgerond. Het volledige netwerk is gemigreerd naar Huawei apparatuur. Een grote operatie die goed en zonder noemenswaardige verstoringen is verlopen. Mirador is gestopt, de firewall is vervangen en er zijn nieuwe printers in gebruik genomen.

Het MCL is in 2018 gestart met het gebruik van de nieuwe service ‘zelf aanmelden’. Voor een afspraak op de polikliniek Radiologie hoeven patiënten niet meer langs de balie. De aanmeldzuil van het MCL is een extra service en geen vervanging van de balie. Wie wil, kan snel én digitaal. Baliemedewerkers houden hiermee meer tijd over voor patiënten die extra aandacht nodig hebben of zich liever persoonlijk aanmelden.

Het MCL neemt deel aan het landelijk Versnellingsprogramma Informatie-uitwisseling Patiënten en Professionals (ViPP) van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Het doel van dit programma is om patiënten op een veilige manier meer inzicht te bieden in de eigen zorg, voornamelijk via de patiëntenportalen. De kerngroep digitale strategie bewaakt de voortgang van het project. Om aan de vereisten van het ViPP te kunnen voldoen, zijn aanpassingen in Epic noodzakelijk die pas in de loop van 2019 gereed zullen zijn. De planning van het project is hierop afgestemd. Samen met de andere Friese ziekenhuizen is een aanvraag ingediend voor een koplopersubsidie. Het project richt zich op de communicatie naar patiënten over het gebruik van digitale platforms, bijvoorbeeld het patiëntportaal.

Informatieveiligheid De arts wil graag over alle benodigde informatie beschikken, ook van andere zorgverleners. Tegelijkertijd worden steeds strengere eisen gesteld aan de uitwisseling van en inzage in patiëntgegevens. In 2018 is de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) in werking getreden. Daarin wordt sterk de nadruk gelegd op verantwoording, risicomanagement en transparantie en op de legitimiteit, proportionaliteit, doelbinding, informatiekwaliteit en opslagbeperking van verwerkingen van persoonsgegevens. Onder leiding van de functionaris gegevensbescherming en op basis van het plan van aanpak van eind 2017 is invulling gegeven aan deze wetgeving. Zo zijn verwerkersovereenkomsten met leveranciers gesloten en is een privacyverklaring voor patiënten én voor medewerkers opgesteld. Daarnaast is op allerlei manier geinvesteeerd in het verhogen van het bewustzijn van medewerkers over risico’s en te nemen maatregelen. Zo is een set ‘Gouden privacy regels’ gepubliceerd en een speciale pagina over de AVG op het intranet aangemaakt. Ook verschijnt periodiek een speciale nieuwsbrief. De e-learning module over informatieveiligheid is inmiddels aangepast en door ruim een derde van de medewerkers afgerond. De vorige versie van de module is door vrijwel iedereen gevolgd.

Overeenkomst zorgverzekeraars Het MCL sluit ieder jaar overeenkomsten met zorgverzekeraars, en ook voor 2018 heeft het MCL met alle zorgverzekeraars overeenkomsten gesloten. Omdat de zorgkosten landelijk beperkt mogen stijgen terwijl de zorgvraag wel jaarlijks toeneemt, vraagt dit van het MCL dat we stil staan bij de vraag welke zorg we in het MCL aanbieden en waar verschuiving naar andere zorgaanbieders mogelijk of wenselijk is. Bij al deze veranderingen, blijven, mede gelet op de afgenomen vergoedingen en toegenomen keuzevrijheid, prijs, kwaliteit en toegankelijkheid van zorg uiteraard van groot belang.

Patiëntparticipatie Het MCL wil patienten (nog) meer betrekken bij het zorgproces en bij de keuzes die in dat kader in het ziekenhuis worden gemaakt. Er zijn al diverse initiatieven, in spreekkamers, op afdelingen en organisatiebreed. De nieuwe visie van het MCL ‘Gezien, gehoord en geholpen’ geeft richting aan de wijze waarop het MCL patiëntparticipatie invult. De betrokkenheid van de patiënt is ook een van de speerpunten van de cliëntenraad van het MCL en het centrale thema bij de NIAZ-accreditatie van 2020.

Patiëntparticipatie begint met goede en begrijpelijke informatie. Het MCL besteedt daarom veel aandacht aan goede patienteninformatie. Een voorbeeld is ‘Indiveo’, een systeem dat via beeldanimaties en geluid informatie over diagnostiek en behandelingen geeft. Patiënten waarderen deze informatie met een 8,0. Het Centrum voor maag, darm en leverziekten (MDL) gebruikt vanaf eind 2018 op de afdeling endoscopie Indiveo en biedt nu alle voorlichting digitaal aan haar patiënten.

WEBSITE De website van het MCL trekt meer dan 1 miljoen keer bezoekers per jaar. Er komt een nieuwe website die nog beter inspeelt op de informatiebehoeften van patiënten. Ook de cliëntenraad is bij deze ontwikkeling betrokken.

Patiënttevredenheid Tot 2018 is patiënttevredenheid vooral gemeten via een landelijke uitvraag om zo vergelijking mogelijk te maken met de benchmark. De resultaten waren vaak aanleiding tot veel vragen over betrouwbaarheid en interpretatie van de waarden. Bovendien bestond de behoefte om aanvullende en verdiepende vragen te stellen en in plaats van jaarlijks meer continu en kort-cyclisch te meten. Op deze manier kan het onderzoek meer waarde toevoegen aan het zorgproces. Om in die behoefte te voorzien, is besloten te stoppen met de landelijke uitvraag (dit is overigens een landelijke trend) en zelf een onderzoek op te zetten. Aan het eind van het jaar is met metingen begonnen op alle afdelingen en poliklinieken van het MCL. De resultaten van het onderzoek zijn in 2019 bekend.

Ook via Facebook kunnen patiënten hun waardering over het MCL kenbaar maken. Op een vijfpuntsschaal scoort het MCL een 4.2. Ten opzichte van 2017 heeft het MCL in 2018 761 meer volgers op de verschillende social media kanalen. Ook het bereik van onze social media groeit: van 8.000 naar 12.000 mensen per bericht.

Eind 2017 is begonnen met de voorbereiding en werving van leden voor een digitaal patiëntpanel. Het panel zal ongeveer 6 keer per jaar zijn mening geven over belangrijke onderwerpen rond dienstverlening, gastvrijheid en kwaliteit van zorg. Aan het eind van het verslagjaar telde het digitale patiëntenpanel 80 leden en is de respons bij de metingen rond de 65%.

Op Zorgkaart Nederland scoort het MCL met 222 patiëntenwaarderingen in 2018 een rapportcijfer 8,8. 90% beveelt het MCL aan. Ten opzichte van het voorgaande jaar is het rapportcijfer iets gestegen. In de afgelopen jaar scoorde het MCL namelijk een 8,5 met 244 waarderingen.

De Nederlandse ziekenhuizen lanceerden in oktober de nieuwe website ziekenhuischeck.nl. Met dit gezamenlijke initiatief geven alle ziekenhuizen in Nederland inzicht in hun kwaliteitsgegevens, en bieden zo waardevolle informatie voor een groot aantal behandelingen. Ook MCL werkt hieraan mee. Op ziekenhuischeck.nl kunnen patiënten ziekenhuizen naast elkaar zetten om een beeld te krijgen van de geleverde zorg. Ieder ziekenhuis kan een toelichting geven op de cijfers om zo inzicht te geven in de achtergrond van de cijfers. De cijfers op Ziekenhuischeck zijn afkomstig van kwaliteitsindicatoren die ziekenhuizen wettelijk verplicht moeten aanleveren aan de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd en Zorginstituut Nederland. Deze cijfers worden ook door artsen en ziekenhuizen zelf gebruikt om de kwaliteit van zorg te verbeteren. De algemene tevredenheidscijfers zijn afkomstig uit landelijk onderzoek.

Kwaliteit en veiligheid Op basis van een zelfevaluatie en een externe audit is de NIAZ-accreditatie in 2016 met vier jaar verlengd. Destijds zijn voor 51 uitdagingen verbeterplannen vastgesteld. Ook in 2018 heeft het MCL met de contactpersoon van het NIAZ overleg gehad over de voortgang van deze plannen. Het NIAZ oordeelde positief over deze voortgang. In 2020 vindt een nieuwe beoordeling plaats. Daarbij ligt de nadruk op drie aandachtspunten: patiëntparticipatie, de genomen verbeteringen naar aanleiding van de bevindingen van de vorige audit en de systematiek van continue sturing op kwaliteit binnen de gehele organisatie.

In 2018 vonden vijf externe kwaliteitsvisitaties van vakgroepen plaats (zie onderstaande tabel). De verslagen van kwaliteitsvisitaties worden tweemaandelijks besproken in de Kamer Kwaliteit.

Datum Vakgroep 13-03-2018 Intensive Care 18-04-2018 SEH 18-05-2018 Chirurgie 03-10-2018 Orthopedie 30-10-2018 MDL

Alle vakgroepen werkzaam in het MCL worden eenmaal per twee jaar intern gevisiteerd en bevraagd op onderwerpen binnen diverse domeinen, zoals het functioneren van de vakgroep, professionele ontwikkeling, evaluatie van zorg, patiënten- of klantenperspectief en het functioneren van de vakgroep in het MCL en binnen de medische staf. Verslagen van visitaties worden in de Kamer Kwaliteit besproken. In augustus is de agenda vastgesteld voor de vijfde interne visitatieronde 2019 – 2023. Er zijn zes interne visitaties voor deze ronde ingepland.

Interne toetsing is een zinvolle manier om een beeld te vormen van de patiëntveiligheid en kwaliteit in de dagelijkse praktijk. Het team interne auditoren is met ongeveer 20 medewerkers uitgebreid. In 2018 zijn 72 interne audits uitgevoerd, bijvoorbeeld naar hygiëne en infectiepreventie en medicatie op de polikliniek. Nieuw was de inzet van zogenoemde tracer audits. Daarbij wordt het proces van een patiënt, apparaat of document gevolgd (‘de tracer’). Er is een aantal traceraudits uitgevoerd naar decubitus preventie en de juiste toepassing van tromboseprofylaxe. De meeste resultaten waren positief. Daar waar verbetering nodig zijn, pakt de betreffende RVE dit op.

Vrijwel alle leden van de medische staf nemen deel aan het evaluatiesyteem voor het functioneren van specialisten (IFMS). Nieuwe leden worden automatisch aangemeld. Na twee jaar in het MCL worden zij opgeroepen voor een gesprek. De deelname aan het IFMS is één van de agendapunten tijdens de interne visitaties van vakgroepen. In mei 2018 is besloten een nieuwe evaluatiesysteem te gaan gebruiken. Dit systeem evalueert naast het individueel functioneren ook het functioneren van de vakgroep als geheel.

CENTRE OF EXCELLENCE In mei heeft het Centrum Obesitas Noord Nederland (CON) het predicaat Centre Of Excellence gekregen van de internationale federatie voor de operaties van obesitas en metabole stoornissen (IFSO). Het ziekenhuis voldoet aan hoge standaarden. Zo wijst onderzoek uit dat 80 procent van de overgewichtsoperaties in Leeuwarden binnen een half jaar een halvering van het overgewicht oplevert. In 2018 zijn in het MCL 850 patiënten geopereerd. Het is een verdubbeling ten opzichte van 2010.

In november vond het jaargesprek plaats met de Inspectie voor de Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ). Centraal thema was de invoering van de Governancecode Zorg. In tegenstelling tot andere jaren voerde de inspectie verschillende afzonderlijke gesprekken. Deze vonden allen plaats in goede sfeer. De inspectie concludeerde dat de getoetste principes en elementen allemaal voldoende zichtbaar zijn. Naast het jaargesprek bracht de IGJ een aantal keren een (onaangekondigd) bezoek aan het MCL. In september vond op initiatief van het MCL zelf een kennismakingsgesprek plaats met de nieuwe bestuurders.

In 2018 zijn 567 klachten ingediend bij de ombudsfunctionaris. Dat zijn er 31 meer dan in 2017. In 45 gevallen ging het om een adviesaanvraag, in 429 gevallen om een klacht, in 78 gevallen was het een melding of feedback en 15 keer werd een vraag gesteld door een medewerker. Zeven klachten zijn ingediend bij de klachtencommissie (tegen twee klachten in 2017). In 2018 zijn 21 claims ingediend.

In 2018 zijn in totaal 2.436 incidenten gemeld. Daarmee is het aantal gedaald in vergelijking met een jaar eerder. Hiervoor is geen duidelijke oorzaak gevonden, maar de daling lijkt een landelijke trend te volgen. Voor de belangrijkste meldingen zijn verbetermaatregelen genomen.

Het MCL beschikt over een vaste en een ad hoc calamiteitencommissie. Op het moment dat er sprake is van een mogelijke calamiteit, wordt hiervan melding gemaakt bij het RVE-management en directie. Iedereen kan een incident melden. Op basis van de melding en gesprek met één of meerdere betrokkenen wordt besloten welk traject gevolgd gaat worden:  Indien het een incident betreft dat niet voldoet aan definitie van een calamiteit conform de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (wkkgz), vindt analyse plaats via de interne meldingscommissie.  Indien er twijfel bestaat over in hoeverre het incident voldoet aan de calamiteiten definitie conform de wkkgz, start een vooronderzoek door de ad hoc commissie. Er wordt nog gewacht met melden aan de inspectie tot er meer duidelijkheid is over de aard van het incident.  In alle overige gevallen wordt het incident gemeld aan de inspectie IGJ en start de ad hoc commissie met een onderzoek.

De onafhankelijke ad hoc commissie bestaat in principe uit twee specialisten en een coördinator. Afhankelijk van de situatie kan de commissie worden uitgebreid met verpleegkundigen en/of met medewerkers of externen met specifieke expertise. De ad hoc commissie doet dossieronderzoek en interviewt betrokkenen met het doel om gezamenlijk tot aanbevelingen te komen. Ook de patiënt, familie of nabestaanden worden zo mogelijk in de gelegenheid gesteld om hun ervaring en observaties te delen met de ad hoc commissie. Hierbij kunnen zij ondersteuning krijgen van een ombudsfunctionaris. Na afronding van het onderzoek levert de ad hoc commissie een analyse rapport op met aanbevelingen ter verbetering. Deze wordt beoordeeld door de directie en eventueel met aanvulling verzonden aan de inspectie IGJ. De afhandeling van de aanbevelingen wordt bewaakt en resultaten worden periodiek gerapporteerd aan de directie en lijnorganisatie.

Naast de individuele onderzoeken worden de calamiteiten ook in hun onderlinge samenhang geanalyseerd en worden resultaten vergeleken met andere bronnen, zoals interne en externe audits. Dit kan gebeuren op basis van relevante thema’s zoals bijvoorbeeld ‘acute keten’ of ‘infectiepreventie’.

Daarnaast wordt voor iedere calamiteit een zogenaamde oorzakenboom opgesteld. Door vanuit de hoofdgebeurtenis steeds de vraag voor te leggen waarom iets is gebeurt worden zogenaamde basisoorzaken in beeld gebracht. Deze worden geclassificeerd volgen het Eindhovens classificatie model (Dr T.W. van Schaaf). Met behulp van het model kan geanalyseerd worden waar de meeste aanbevelingen betrekking op hebben; techniek, organisatie, menselijke factoren of overig.

In 2018 zijn 102 mogelijke calamiteiten gemeld. De meeste meldingen zijn door de Decentrale Meldcommissie en de Centrale Meldcommissie afgehandeld conform de VIM procedure. Er zijn 9 calamiteitonderzoeken gestart en gemeld bij de inspectie IGJ. De inspectie heeft inmiddels op 9 calamiteiten een reactie gegeven. 9 daarvan zijn door de inspectie afgerond met beoordelingscriteria goed of voldoende. 1 calamiteit stond eind 2018 nog open, maar is inmiddels ook afgerond en meegenomen in dit overzicht.

De afgeronde onderzoeken leverden 27 aanbevelingen op. De belangrijkste aanbevelingen zijn gericht op: . Gebruik van uniforme definities en werkwijzen bij multidisciplinaire samenwerking. . Zorg voor volledige dossiervoering, zodat bij overdracht duidelijk is welke beleidswijzigingen zijn afgesproken en welk resultaat deze hebben opgeleverd (controles). . Ontwikkelen van een procedure voor het verlenen van werkvergunningen en werken met projectplannen bij onderhoud om de veiligheidsrisico’s in beeld te hebben en daarop voldoende te participeren.

Om het leereffect van het bespreken van calamiteiten te vergroten, organiseert de medische staf zes keer per jaar een intercollegiale stafbrede calamiteitenbespreking. Doel van deze interactieve en open discussie is het opener en veiliger maken van de huidige bespreekcultuur rondom calamiteiten.

De hospital standardized mortality ratio (HSMR) zet de werkelijke sterfte in een ziekenhuis af tegen de sterfte die op basis van de patiëntkenmerken werd verwacht. Het is daarmee een indicator voor potentieel vermijdbare sterfte. Op deze indicator scoort het MCL met 88 (drie jaar gemiddelde 82) significant beter dan het landelijk gemiddelde. De onverwacht lange opnames (OLO) blijft met 16,9% hoger scoren dan landelijk gemiddeld. De onverwachte heropnames (OHO) scoort met een ratio van 107 lager dan het gemiddelde op landelijk niveau. Over het jaar verspreid schommelt het MCL met de onverwachte heropnames rond het landelijk gemiddelde.

Prospectieve risico inventarisaties (PRI’s) worden op diverse plekken in de organisatie uitgevoerd bij kritische wijzigingen van (medisch)beleid en aanschaf of gewijzigd gebruik van medische technologie. De toetsingscommissie bewaakt deze procedure. Zij beoordeelt ook de volledigheid van dossiers. In 2018 zijn onder andere PRI’s uitgevoerd in het Hartcentrum en op de afdelingen MDL, Urologie en Ziekenhuisfarmacie.

Het landelijke project ‘ontregel de zorg’ heeft tot doel overbodige en als zinloos ervaren regelgeving tegen het licht te houden en te verminderen. Ook binnen het MCL is gesproken over mogelijkheden om onnodige regeldruk terug te brengen. Mede ook om daarmee een financiële besparing te behalen. Zo kijkt het MCL samen met de andere Friese ziekenhuizen kritisch naar de verschillende keurmerken en certificatietrajecten. De ziekenhuizen sluiten hiermee aan bij de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ), die het aantal keurmerken voor medisch specialistische zorg op 31 december 2019 wil hebben gehalveerd. De meer dan 100 verschillende keurmerken, lintjes, smiley’s en pluimen binnen de medisch specialistische zorg verplichten de ziekenhuizen om aanvullend op openbare informatie allerlei vragenlijsten in te vullen. In sommige gevallen moeten ziekenhuizen informatie verschillende keren aanleveren en steeds vaker moeten zij voor het ontvangen van een keurmerk betalen. Inmiddels is besloten te stoppen met de keurmerken Seniorvriendelijk Ziekenhuis en Oogzorgnetwerk. Voor een actueel overzicht van alle keurmerken, verwijzen wij naar het overzicht aan het eind van dit verslag.

MCL KIEST VOOR PUUR Het MCL heeft in 2018 gekozen voor het nieuwe voedingsconcept Puur. Binnen dit innovatieve concept, ontwikkeld met partner Van Hoeckel, krijgen patiënten op zes momenten van de dag diverse gerechtjes aangeboden. Deze vrije keuze verlaagt de drempel voor patiënten om genoeg en gezond te eten ; de patiënt is immers vrij om te kiezen wat en wanneer hij of zij eet. De gerechten zijn samengesteld op basis van de Richtlijnen gezonde voeding en dragen daarmee ook bij aan het herstel. Het concept is in nauwe samenspraak met medewerkers én patiënten tot stand gekomen.

Risico’s Integraal risicomanagement (IRM) is het continue proces van risico’s in beeld krijgen, kwantificeren en afwegen of en welke beheersmaatregelen er genomen moeten worden. Vervolgens moet het een beeld geven van de status van genomen acties (PDCA-cyclus).

Stand van zaken Succesvol risicomanagement vereist de inzet en betrokkenheid van iedereen binnen het MCL. Alle betrokkenen moeten zich bewust zijn van risico’s en de beheersing van risico’s. Door de risico-inventarisaties binnen een aantal pilot RVE’s is het risicobewustzijn zeker toegenomen. Het comprimeren van het aantal risico’s tot een werkbaar overzicht bleek in de praktijk lastig. Met de introductie van iRisk als ondersteunende tool en adviezen vanuit de leverancier en andere ziekenhuizen is besloten eerst top-down de risico’s te inventariseren. De samenstelling van het IRM-team werd beter afgestemd op het eigenaarschap per domein. De eerste inventarisatie leverde een aantal top-risico’s op die zowel door RVE management als directie werd herkend.

De uitwerking van de risico’s in bow-tie analyses en benoemen van beheersmaatregelen verliep minder vlot. Het vullen van de als ondersteuning bedoelde tooling (iRisk) werd grotendeels als een administratieve exercitie ervaren. Daarmee was het IRM geen integraal onderdeel van de managementcyclus. Bovendien was de doorlooptijd (van identificatie tot verbetering) laag. De bedoelde wisselwerking tussen de IRM-teamleden en directeuren met aandachtsgebied voor een risicodomein kwam onvoldoende tot zijn recht. Met de nieuwe bestuurders is inmiddels verkend hoe er meer dynamiek in het risicosysteem gebracht kan worden. Een voorstel daarvoor is in de maak.

Belangrijke risico’s voor MCL Hiervoor worden de volgende onderwerpen onderkend (met daarbij een korte verwijzing naar de interne beheersmaatregelen die het MCL hiervoor heeft getroffen). 1. Het onvoldoende vormgeven van een effectieve aanspreekcultuur. (Verwijzing naar) beheersmaatregelen: binnen lopende programma ‘Financieel gezond’ en het herontwerp van de interne organisatie is een apart onderdeel opgenomen over gedrag, leiderschap en cultuur. Hierin is het onderdeel van de aanspreekcultuur een kernpunt. Daarnaast is het een belangrijk aandachtspunt in de jaargesprekken en periodieke verantwoordingsgesprekken. 2. Het niet tijdig realiseren van de beoogde besparingen en verbetering van doelmatigheid, en tevens (het niet tijdig) realiseren van financiering en capaciteit om op korte/middellange termijn de noodzakelijke investeringen te kunnen doen om de kwaliteit te kunnen waarborgen. (Verwijzing naar) beheersmaatregelen: Binnen het programma ‘Financieel gezond’ is dit expliciet geadresseerd in zowel de inhoud van de interne rapportagecyclus als ook de maandelijkse verantwoordingsgesprekken hierover. Door het realiseren van de doelstellingen van ‘Financieel gezond’ wordt op ook een duurzaam toereikende ‘EBITDA’ gerealiseerd die financiering (weer) volledig mogelijk maakt. 3. Op (korte) termijn te weinig gekwalificeerde medewerkers. (Verwijzing naar) beheersmaatregelen: Dit heeft expliciete aandacht in zowel het werving- en selectiebeleid en ook de opleidingsplannen zoals belegd bij en ondersteund door de MCL Academie. 4. Bedrijfsvoeringsrisico’s en beheersmaatregelen: o Te hoge of onrechtmatige kosten o Onvolledige en onjuiste registratie/facturatie o Waardering vastgoed inclusief bijzondere waardeverminderingen; o Contractering van zorg en prestatiebekostiging; o Omzetverantwoording; o Privacy/cybersecurity en veiligheid (medicatieveiligheid etc.).; o Bijzondere kostenontwikkelingen (bijvoorbeeld dure geneesmiddelen);

o Ontwikkelingen inzake horizontaal toezicht. Verwijzing naar beheersmaatregelen: De vorenstaande risico’s worden geborgd in de reguliere interne beheersorganisatie met een veelheid aan processen, procedures en ondersteunende systemen en/of applicaties. Deze processen en procedures worden op diverse onderdelen extra geanalyseerd in het kader van ‘Financieel gezond’ met aparte werkstromen voor onder meer registratie en ook kosten van ondersteunende processen. 5. Het sectorrisico van de ontwikkelingen in het macro-kader. Op dit punt is voor MCL BV geanticipeerd door periodieke afstemming met zorgverzekeraars en de ambitie om zelf niet bij te dragen aan de overschrijding. In algemene zin is voor een individueel ziekenhuis hier lastig op te anticiperen (anders dan in de sector voortdurend ‘de vinger aan de pols’ te houden op dit onderwerp).

Rest risico Risico’s worden in kaart gebracht met oorzaken en gevolgen. Op basis van de ernst en kans wordt een risicoweging uitgevoerd. Indien besloten wordt tot het nemen van beheersmaatregelen, wordt ook aangegeven waar de risicoweging op uit moet komen (bijvoorbeeld van hoog naar matig risico). Het rest risico (risk appetite) kan opnieuw beoordeeld worden om te kijken of aanvullende beheersmaatregelen gewenst / noodzakelijk zijn of niet. Overigens blijft het verschil tussen het oorspronkelijke risico en het rest risico inzichtelijk. Hiervoor is gekozen, om inzichtelijk te maken dat bij onvoldoende implementatie en/of borging van beheersmaatregelen het oorspronkelijke risicogewicht geldt. Zie voor uitgebreid overzicht risico’s en rest risico’s de matrix op pagina 43.

Samenwerking Samenwerking tussen zorgverleners is steeds belangrijker. Zo vereist substitutie van zorg en anderhalvelijnszorg een goede afstemming tussen ziekenhuis en eerste lijn. Dat geldt ook voor concentratie van hoog-risico / laag-volume ingrepen. Ook de netwerkzorg voor kwetsbare groepen in de thuissituatie vraagt goede samenwerking tussen bijvoorbeeld thuiszorg, huisarts, ziekenhuis en apotheek. In dat kader deed de inspectie in 2018 onderzoek naar de samenwerking tussen patiënt, mantelzorgers, zorgverleners en de gemeente in de regio Harlingen. Conclusie was dat de netwerkzorg in de regio Harlingen grotendeels aan de normen voldoet. Verbeteringen zijn vooral mogelijk in de afstemming met de mantelzorg en de coördinatie en afstemming binnen integrale zorg.

In februari hebben de Friese ziekenhuizen het convenant over het Fries Zorglandschap getekend. Iedere twee weken komt het bestuurlijk overleg bijeen. Onderwerpen zijn onder andere bortskankerzorg, oogheelkundig zorg, urologie, pijnbehandeling, spoedzorg, IC, psychiatrie, oncologische zorg, interventieradiologie en reumatologie. Er is een toetsingscommissie benoemd die de aan de hand van een toetsingskader het bestuurlijk overleg adviseert.

Met een symposium in november is in 2018 het Oncologisch Netwerk Friesland (ONF) van start gegaan. De start van het ONF is in het belang van patiënten met kanker en conform de wens van de oncologiebehandelaars. Het netwerk richt zich op verbetering van de bestaande zorginhoudelijke samenwerking. Een voorbeeld hiervan is de verdere ontwikkeling van Frieslandbrede multidisciplinaire besprekingen bij diagnose en behandeling van kanker tussen specialisten van de vier Friese ziekenhuizen. Dit kan doorverwijzingen voorkomen.

Het MCL wil verantwoorde en veilige zorg leveren aan haar patiënten. Ook aan patiënten van de Penitiaire Inrichting Leeuwarden (PI). Daarom tekenden de PI, de Dienst Vervoer & Ondersteuning en het MCL in mei een samenwerkingsovereenkomst. Patiënten komen in het MCL voor onderzoek, behandeling en eventueel voor spoedeisende hulp en een opname.

In 2018 is de vereniging Inkoopsamenwerking Friese Ziekenhuizen (IFZ) van start gegaan. Doel is om de inkoop van (verbruiks)goederen, diensten en investeringen te standaardiseren en gezamenlijk scherper te kunnen inkopen. Ook dertien regionale care-instellingen doen aan de samenwerking mee. Onderzoek heeft uitgewezen

dat de instellingen zo veel geld kunnen besparen. In 2019 zullen de vier Friese ziekenhuizen alle disposables onderbrengen bij één leverancier.

Zorginnovatie In 2018 is de start van de Frisian Health Campus (FHC) verder voorbereid. De FHC is dé plek waar onderzoek, onderwijs en innovatie op het gebied van nieuwe zorgtoepassingen samenkomen om zo een impuls te geven aan een duurzame toekomst van de zorg. Zorgprofessionals, patiënten, universiteiten, scholen, studenten, (internationale) bedrijven, start ups en overheden bundelen hun expertise, daadkracht en wetenschappelijke kennis in interessante en innovatieve projecten die bijdragen aan meer patiënttevredenheid en een betere kwaliteit van zorg. De FHC start in 2019.

WAARDERING VOOR VRELIEF TEGEN CHRONISCHE PIJN GZ-psycholoog Louis Zantema van het MCL en masterstudent digitale innovatie in zorg en welzijn Margryt Fennema horen tot de vijf winnaars van de landelijke Sustainable Healthcare Challenge. Beiden werken op de pijnpoli van het MCL aan een Virtual Realitytherapie voor patiënten met chronische pijn. Aan de challenge deden in totaal veertig startups mee. De Sustainable Healthcare Challenge is een stichting die jong ondernemerschap in de zorg stimuleert.

Het MCL is het eerste ziekenhuis in Nederland dat een proef is gestart met het steriliseren van complexe flexibele endoscopen. Voor dit doel is een in Canada ontwikkelde ozonsterilisator gebruikt, de Getinge Sterizone® VP4. Daarbij wordt gesteriliseerd met waterstofperoxide en ozon, bij een temperatuur van 41 graden Celsius. De nieuwe werkwijze moet het kleine risico dat er ziekmakende micro-organismen in of op complexe flexibele endoscopen achterblijven tot nul reduceren.

De Da Vinci-operatierobot in het MCL wordt sinds oktober, naast gynaecologie en urologie, ook met succes gebruikt bij complexe ingrepen bij hoofd-halskanker. Zo zijn operaties bij kanker aan de achterzijde van de tong (‘tongamandel’) mogelijk geworden in het MCL. Dit is een nieuwe ingreep; tot nu toe kon het MCL patiënten met deze aandoening geen operatieve behandeling bieden. Opereren met de Da Vincirobot is een vorm van laparoscopische chirurgie ('knoopsgatoperatie'). Net als bij een 'gewone' laparoscopische ingreep kijkt de arts via een camera in de buikholte, of, bij de KNO, de mond/keelholte. De Da Vincirobot vertaalt de chirurgische bewegingen met grote precisie in minuscule bewegingen van de operatie-instrumenten.

In november opende het MCL een Medisch Psychiatrische Unit (MPU) van zes bedden. Op de MPU worden patiënten opgenomen die een breed scala aan lichamelijke ziekten kunnen hebben mét daarbij een psychische aandoening. Als het somatische probleem is behandeld, dan verlaat de patiënt het ziekenhuis. In een aantal gevallen betekent dat overplaatsing naar de GGZ

Verpleegkundige ontwikkelingen 2020 De huidige complexiteit van de zorg vraagt om een andere mix van kennis, vaardigheden, competenties en gedrag van verpleegkundigen. Vanaf 2020 veranderen daarom de beroepsprofielen van verpleegkundigen. De huidige beroepsprofielen zijn herzien en dat heeft geleid tot vaststelling van twee nieuwe beroepsprofielen. Die van basisverpleegkundige (mbo-opgeleid) en regieverpleegkundige (hbo-opgeleid). Om deze herschikking van taken en verantwoordelijkheden in goede banen te leiden, is het project FLOOR2020 gestart. Er zijn in 2018 vijf proeftuinen gestart op afdelingen. Daarbij zijn de vereiste competenties in kaart gebracht en ingedeeld in 4 niveaus. Met een professionaliteitsscan brengen verpleegkundigen zelf in kaart welke competenties zij moeten ontwikkelen om aan de nieuwe profielen te voldoen en vertalen dit met hun leidinggevenden naar een persoonlijk ontwikkelplan. In 2018 hebben 180 verpleegkundigen de scan ingevuld. Ook zijn de eerste regieverpleegkundigen gestart met de HBO BN2020 scholing.

MCL Academie; onderwijs en onderzoek Met de activiteiten van de MCL Academie in 2018 is de regiofunctie van het MCL op het gebied van onderzoek en opleiding verder verstevigd. Dat geldt ook voor de rol als belangrijke partner in overstijgende verbindingen zoals de OOR-NoordOost en samenwerking met het UMCG. De MCL Academie leidt (boven)regionale overleggen over de nieuwe verpleegkundige beroepsprofielen, strategische personeelsplanning en het opleiden voor de specialistische verpleegkundige beroepen.

Visie en organisatie Vanuit de visie ‘werken is leren en leren is werken’ is de academie onlosmakelijk verbonden met de topklinische status van het MCL. In 2018 heeft de MCL Academie deze visie verder vormgegeven en uitgewerkt. Zo is gestart met een reorganisatie. Doel is de beweging te maken van supporter van zorg naar partner in zorg. Er is een nieuwe organisatiestructuur ontwikkeld die in 2019 verder zal worden ingevoerd.

Opleiding en onderwijs De MCL Academie en de Centrale OpleidingsCommissie (COC) van het MCL leverden in 2018 een belangrijke bijdrage aan de opleiding van medisch specialisten. Daarnaast coördineerde de MCL Academie de opleiding van alle coassistenten in Fryslân en in samenwerking met de hogescholen en ROC’s verpleegkundige, paramedische en medisch ondersteunende opleidingen en (onderzoeks)stages. In totaal waren 984 medewerkers in opleiding. Sinds 2013 is sprake van een stijgende trend. Een greep uit het aantal opleidingsplaatsen in het MCL:

2013 2014 2015 2016 2017 2018

Coassistenten M2 60 93 88 92 98 98 Stages M3 75 79 102 130 106 92 Overige stagiaires coassistenten 7 7 27 29 47 48

Arts-assistenten in opleiding 53 103 110 85 139 97

MBO-V/HBO-V 347 338 359 341 362 355

Erkende (vpk) specialistisch vervolgopleidingen 67 69 91 85 75 129

Totaal 609 689 777 762 827 819

Een mijlpaal in 2018 was het behalen van de instellingsvisitatie van de Registratiecommissie Geneeskundig Specialisten (RGS) van de KNMG. De commissie was vol lof over de kwaliteit en veiligheid van de opleidingsorganisatie en de aandacht die er is voor persoonlijke ontwikkeling. Alle artsen in opleiding krijgen een persoonlijke coach, intervisie, een ontwikkelingstool GRIP en de training Art of Balancing.

Wetenschappelijk onderzoek Het Wetenschapsbureau van de MCL Academie heeft verder invulling gegeven aan de ambitie om onderzoek sterk te verankeren in het ziekenhuis. In 2018 werden 83 onderzoeken (WMO21 en NWMO12) goedgekeurd. In 2017 waren dit er 111. Het aantal wetenschappelijke publicaties nam toe: van 229 in 2017 naar 243 in het verslagjaar 2018.

Kennis delen Het kenniscentrum van de MCL Academie speelt een belangrijke rol bij het delen van kennis, binnen en buiten het MCL. Dat gebeurt bijvoorbeeld via het Fries Leerplein, de digitale leeromgeving voor medewerkers. Het kenniscentrum helpt bij het vinden van informatie voor bijvoorbeeld onderzoeksdoeleinden. Zo zijn in 2018 218 literatuurstudies gedaan.

Daarnaast organiseert de MCL Academie samen met coassistenten en de afdeling Voorlichting en Communicatie de Knuffelpoli voor kinderen uit groep 3 van de basisschool. Alle kinderen mogen hun zieke knuffel meenemen naar het MCL, waar een team van coassistenten klaar staat om de knuffel weer beter te maken. Zo maken de kinderen op een speelse manier kennis met het ziekenhuis, de apparaten en dokters. Uit onderzoek blijkt dat eventuele angst voor een ziekenhuisbezoek hierdoor afneemt. De MCL knuffelpoli vond in juni voor de 12e keer plaats.

1 Onderzoek dat valt binnen de Wet Medisch-wetenschappelijk Onderzoek met mensen. 2 NietWMO-plichtig onderzoek

BRUSSEL OP BEZOEK Wat betekent praktijkgestuurd leren voor docenten en stagebegeleiders? In maart bezocht de werkgroep ET2020 Working Group on Vet uit Brussel het MCL. De Europese Commissie is bezig met het opstellen van een ‘Guidelines for professionalisation of Work Based Learning’. De groep wilde graag voorbeelden zien van professionalisering in praktijkgestuurd leren.

Goed werkgeverschap ‘Goed werkgeverschap’ is een belangrijke ambitie van het MCL. Goed werkgeverschap ontstaat in de relatie tussen het werk van de medewerker, de organisatie en de medewerker zelf. Op allerlei manieren faciliteren wij medewerkers om zelf verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen ontwikkeling en professionalisering. Ook investeren we in samenwerking en teamwork van verpleegkundigen, dokters, paramedici en andere medewerkers. Een veilige cultuur is daarvoor een belangriijke voorwaarde. Ook in 2018 hebben we dit verder vorm gegeven.

Werven en opleiden Negen ziekenhuizen, waaronder MCL, en drie ambulancediensten gaan gezamenlijk zorgprofessionals werven en opleiden, om ook in de toekomst talent en goede kwaliteit van zorg in het Noorden te behouden. De samenwerking ‘Zorg voor het Noorden’ is op 31 oktober gestart. Doel is meer goed opgeleide zorgprofessionals in de ziekenhuis- en ambulancezorg op te leveren. Door de krachten te bundelen, worden nieuwe baankansen en opleidingsplekken gecreëerd, naast de mogelijkheden bij de afzonderlijke organisaties. Om te zorgen voor meer en goed opgeleide zorgprofessionals, zijn er verschillende pilots waarin enkele van de organisaties samenwerken. Zo zijn er plannen voor een gezamenlijke opleiding voor kinderverpleegkundigen en een gezamenlijk traject voor professionals die ooit werkzaam zijn geweest in de zorg en graag terug willen keren.

HELDEN IN HET WIT Verpleegkundigen zijn moeilijk te vinden. Daarom is er in 2018 de wervingscampagne ‘Helden in het Wit’ uitgevoerd. En met succes! In totaal kwamen 242 sollicitaties binnen. Hiervan zijn 53 kandidaten aangenomen en zijn er 4 in portefeuille gehouden. Op de oncologie en SEH na, hebben alle vacatures binnen de campagne veel tot voldoende nieuwe collega’s opgeleverd.

Ook in 2018 organiseerde het MCL de MCL College Tour. Tijdens de College tour vertellen MCL’ers over het ziekenhuis en hoe het is om als verpleegkundige in het MCL te werken. Ook krijgen studenten een kijkje in de topklinische praktijk van het MCL. Met de College Tour verbindt het MCL de informatiebehoefte van de studenten met de mogelijkheden voor een vliegende start als verpleegkundige in het MCL. In maart organiseerde het MCL een open dag voor IC-verpleegkundigen.

Brandveiligheid en BHV Het MCL neemt deel aan het landelijke programma ‘De Zorg Brandveilig’. In dit programma werken de bracheorganisaties Zorg samen met Brandweer Nederland aan de verdere ontwikkeling van risicogestuurde brandveiligheid in de zorg. Risico Inventarisaties en Evaluaties (RI&E’s) gericht op brandveiligheid, zijn een goede basis voor het verhogen van de brandveiligheid op de locaties. Controle van het brandveilig gebruik van de gebouwen is een vast onderdeel van de periodieke veiligheids- en kwaliteitsrondes. Met regelmaat vindt overleg plaats met de (lokale) brandweer en gemeente om de brandveiligheid van de diverse gebouwen te bewaken. Op de locaties van het MCL vinden regelmatig BHV-oefeningen plaats.

Helihaven MCL De Helihaven MCL is een belangrijke voorziening voor de acute patiëntenzorg in de regio. Bijzonder aan onze regio is de zorg voor patiënten van de Waddeneilanden. Door de geografische ligging van de Waddeneilanden is een helikopter de enige manier om patiënten snel naar een ziekenhuis te kunnen brengen. Ruim 90% van de vliegbewegingen naar het MCL is afkomstig van de Waddeneilanden.

In 2018 daalde het aantal vliegbeweging licht. Het ging om 1.034 vliegbewegingen van en naar het MCL. Dat zijn 56 vliegbewegingen minder dan in 2017. Gemiddeld landde er in 2018 1,4 keer per dag een helikopter op ons heliplatform. Negen van de tien de vluchten naar het MCL is afkomstig van de Waddeneilanden. De meeste vluchten komen vanaf Terschelling. Het aantal vliegbewegingen vanaf Ameland neemt toe. Vervoer met de boot naar de vaste wal en vervolgens met een ambulance naar de dichtstbijzijnde spoedeisende hulp duurt sinds de sluiting van de Sionsberg Dokkum erg lang.

Vooral de nachtelijke vluchten in de zomermaanden leiden tot klachten. In 2018 ging het om vijf klachten van omwonenden. Binnen de wettelijke kaders en veiligheidsmarges is er zoveel mogelijk gedaan om de overlast te beperken.

Maatschappelijk verantwoord ondernemen Het MCL wil aantoonbare onderscheidende kwaliteit leveren, ook op het gebied van duurzame gezondheidszorg. Zorg die toekomstbestendig is, zowel in ecologisch, economisch als in sociaal opzicht. Wij willen het milieu zo min mogelijk belasten, de zorg betaalbaar houden én een bijdrage leveren aan de maatschappij.

Onze maatschappelijke betrokkenheid reikt verder dan onze eigen organisatie. Wij zijn niet alleen verantwoordelijk voor onze patiënten en cliënten maar wij voelen ons ook verantwoordelijk voor de wereld om ons heen. Als belangrijke speler op de noordelijke zorgmarkt kunnen wij een voorbeeld stellen en laten zien hoe je onderneemt met respect voor mens en wereld. We staan voor een duurzame toekomstbestendig gezondheidszorg, waarbij we uitmuntende kwaliteit van zorg leveren, het milieu zo min mogelijk belasten, betaalbare zorg mogelijk maken en behouden én een bijdrage leveren aan de maatschappij. Bijvoorbeeld door het toepassen van medische innovaties, door te investeren in veilige zorg, bij bouwprojecten duurzame technieken toe te passen, door oog te hebben voor de inzetbaarheid van medewerkers, door wereldwijd humanitaire projecten te steunen, maar ook door jongeren kansen te bieden om bij het MCL het vak te leren.

DNALWD2018 Het MCL was in 2018 één van de punten waar inwoners van Fryslân terecht kunnen om hun persoonlijk verhaal te laten meedoen met het grote kunstwerk DNALWD2018, onderdeel van van Leeuwarden-Fryslân 2018. Iedereen die iets met Leeuwarden of Fryslân heeft, kon bij een display in het ziekenhuis iets achterlaten wat te maken heeft met de stad of met jezelf. Een persoonlijk verhaal, voorwerp, foto of mini- kunstwerk. Al dit creatieve DNA vormde één kunstwerk.

Een goed voorbeeld van maatschappelijke betrokkenheid is de bijdrage die het MCL wil leveren aan een rookvrije generatie. Toekomstige generaties moeten kunnen rekenen op een volledig rookvrije zorg. Om dat te bereiken, is het MCL één van de eerste rookvrije ziekenhuizen in Nederland. In juli ontving het MCL daarvoor het bronzen én het zilveren certificaat van het Global Network for Tobacco Free Healthcare. Het MCL is daarmee het enige Nederlandse ziekenhuis met de zilveren status van het Global Network, en heeft daarmee de hoogst mogelijke erkenning op dit gebied in Nederland. De certificering is gebaseerd op een self-audit van acht wereldwijde standaarden: van bestuurlijk commitment tot een daadwerkelijk rookvrije omgeving.

Een ander voorbeeld is de gezamenlijke campagne van de vier Friese ziekenhuizen om het gebruik van een vuurwerkbril te stimuleren en om meer bewustwording te creëren onder kinderen over de gevaren van vuurwerk. Deze brillen, die de ogen beschermen tegen vuurwerk, zijn eind van het jaar uitgedeeld aan alle leerlingen van groep 8 op scholen binnen de gemeentes van de ziekenhuizen. Tegelijkertijd worden de leraren opgeroepen om de kinderen met een gratis lespakket les te geven over de gevaren van vuurwerk.

Duurzaamheid Het MCL ziet het als een uitdaging om groei te realiseren binnen alle randvoorwaarden op milieugebied. Wij verrichten een aanzienlijke inspanning om de milieubelasting die kan ontstaan door onze bedrijfsvoering, te voorkomen of te verminderen. Relevante onderwerpen zijn onder andere: energie-efficiency, watermanagement, duurzaam inkopen, duurzaam bouwen, afvalmanagement, meer aandacht voor circulair economie en minder emissies naar lucht, water en bodem en dus een schoner milieu.

Milieuzorg is preventieve gezondheidszorg. Door negatieve impact op het milieu te verkleinen, draagt het MCL bij aan een gezond leven en een gezonde maatschappij, ook op de langere termijn. Daarbij is blijvende aandacht voor het tegengaan van verspilling en het stimuleren van een circulaire economie, zodat grondstoffen behouden blijven.

Goud! Voor de zesde keer op rij heeft het MCL het gouden certificaat Milieuthermometer Zorg met Milieukeur 2019 ontvangen van het Keurmerkinstituut. Het MCL heeft dit gouden keurmerk voor de eerste keer ontvangen in 2014. Het Leeuwarder ziekenhuis is het enige ziekenhuis in Noord-Nederland met deze waardering voor duurzaamheid.

Green Deal In oktober ondertekende het MCL de Green Deal 2.0. Daarmee verbindt het ziekenhuis zich aan een duurzame agenda voor de gezondheidszorg. Op die agenda staan vier thema’s voor de periode 2019-2021: energietransitie, circulaire bedrijfsvoering, medicijnresten in afvalwater en een gezonde leef- en verblijfsomgeving. Met die thema’s gaan we aan de slag.

Het MCL geldt als voorloper op het gebied van duurzaamheid. We willen onze gouden status uiteraard graag behouden. Maar dat gaat zeker niet vanzelf. Vooral de strengere CO2-doelstellingen in lijn met het landelijk klimaatakkoord en de nieuwe energiewetgeving zijn een uitdaging. Het MCL wil na 2030 geen gebruik meer maken van fossiele brandstoffen voor de primaire energieopwekking. Dat vraagt minimaal om een CO2- reductie van 50 procent. In 2021 moeten de eerste 10 procent al zijn gehaald. In 2050 wil het MCL volledig fossielvrij zijn. Dat betekent dat we de komende tijd belangrijke keuzes moeten gaan maken. Stap voor stap willen we van het gas af. Een ingenieursbureau begeleidt ons bij dat proces. Het werkt verschillende scenario's voor ons uit en doet een onderzoek naar de haalbaarheid.

RESULTATEN VERDUURZAMING GEZONDHEIDSZORG

 Verlenging milieucertificaat  Samenwerking met koepelorganisaties en overheid in het kader van diverse duurzaamheidsprogramma’s, zoals de Green deal 2.0 ‘Nederland op weg naar duurzame zorg’ en de landelijk Delta-aanpak waterkwaliteit en zoetwater onder de regie van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu. Of denk aan de samenwerking met gemeente Leeuwarden en provincie Fryslân in het kader van het mobiliteitsconvenant en het programma ‘Werk Slim, Reis Slim’.  Deelnamen aan de Elfwegentocht, een evenement in het kader van de Culturele Hoofdstad 2018 om twee weken lang zonder fossiele brandstoffen te reizen.  Het afgelopen jaar is de oplaadvoorziening voor elektrische auto’s uitgebreid met vier laadplekken. In totaal zijn er zes laadplekken in de parkeergarage van het MCL.  Verkennend onderzoek ‘Warmtenet Leeuwarden’ naar de haalbaarheid van het toepassen van warmte in combinatie met geothermie.  Niveau ‘very good’ behaald op de BREEAM-beoordeling van het definitieve ontwerp van de renovatie van het OK-complex.  Aanschaf van veiligere en meer duurzame materialen, producten en apparatuur. Screening op duurzaamheid bij aanbesteding en contractering is verder uitgewerkt en ingevoerd. Diverse inkooptrajecten zijn aan de criteria van zowel de Pianoo als de European Green Procurement getoetst.  Standaardisatie van reinigingsmiddelen, verkleinen van het assortiment en gebruik van milieuvriendelijkere producten.

 Implementatie van een nieuw voedingsconcept (zie elders in dit verslag). Voedselverspilling is teruggebracht van 18% naar 9%.  100% inkoop van groene stroom uit windopwekking tot en met het jaar 2019.  Bredere toepassing van LED-verlichting.  Het totale energieverbruik is iets gestegen, hoofzakelijk door een hoger energieverbruik op de locatie MCL Harlingen / De Batting. Als gevolg hiervan is ook het energieverbruik per m2 iets gestegen.  Door revisie van de WKK-installatie is het afgelopen jaar minder elektriciteit opgewekt en meer groene stroom ingekocht. Ook is om deze reden minder aardgas ingekocht. Ondanks het hogere energieverbruik, is de CO2-uitstoot hierdoor met 10% gedaald.  Het waterverbruik is wat gestegen door een matig rendement van RO-installaties en de vele spoelingen vanuit legionellabeheer.  De totale afvalproductie in 2018 is minder dan in 2017. Er wordt geen afval meer afgevoerd vanaf de locaties Noorderbreedte Revalidatie in Leeuwarden en De Batting in Harlingen.

Voor meer informatie over het milieubeleid en milieuprestaties verwijzen we naar het milieujaarverslag 2018 van het MCL www.mcl.nl/jaarverslagen

Financieel

Omzet en resultaat 2018 is afgesloten met een verlies van € 2,3 miljoen en was, mede in samenhang hiermee, voor MCL in meerdere opzichten een turbulent jaar. De kwaliteit van het financiële resultaat van MCL stond als gevolg van ‘onderrealisatie’ al enige tijd onder druk, hetgeen dankzij ‘lumpsum’ afspraken met de grootste verzekeraar niet (volledig) zichtbaar werd in de uiteindelijke nettoresultaten. MCL heeft deze tendens in 2018 nog niet volledig kunnen keren.

De omzet 2018 (MCL BV geconsolideerd) bedraagt € 378,2 miljoen. Dit is een stijging met 3,2% ten opzichte van 2017. De stijging van de omzet 2018 wordt verklaard door een stijging van de opbrengsten zorgverzekeringswet van 2,9% en een stijging van de overige opbrengsten (som van overige zorgprestaties, subsidies en overige opbrengsten) van 6,0%. Onderdeel van de stijging van de opbrengsten zorgverzekeringswet is de stijging van de omzet dure geneesmiddelen met € 5,5 miljoen (1,7%). Dit betekent dat de stijging uit de reguliere omzet zorgverzekeraars slechts 1,2% is. Dit wordt veroorzaakt door de genoemde lagere zorgkostenplafonds 2018 met de zorgverzekeraars als gevolg van de ‘onderrealisatie’ in 2017 en tevens door een onderrealisatie in 2018 bij de grootste zorgverzekeraar.

In de tweede helft van 2018 zijn meerdere substantiële maatregelen getroffen om de financiële resultaten van MCL naar de toekomst toe structureel te kunnen verbeteren. Vanaf het vierde kwartaal 2018 is de productie fors gestegen zodat de omzet en daarmee het resultaat ten opzichte van de prognose van augustus sterk is verbeterd, waardoor het verlies voor 2018 lager is uitgekomen dan eerder voorzien. In de eerste maanden van 2019 zet het hoge niveau van de zorgproductie zich door.

Registratie Het project Horizontaal Toezicht Zorg is binnen MCL BV begin 2018 gestart en in april 2018 is goedkeuring van de zorgverzekeraars ontvangen voor de eerste mijlpalen. Vanuit Horizontaal Toezicht Zorg is samen met de andere Friese ziekenhuizen en het UMCG een conceptbeleid voor correct registreren en declareren ontwikkeld. Hierbij is aansluiting gezocht bij bestaande documentatie, zoals bijvoorbeeld de Gedragscode Correct Declareren van de Orde van Medisch Specialisten. Vanuit dit beleid zal in overleg met de medische staf in 2019 een goede verdeling van taken en verantwoordelijkheden worden opgesteld voor de controle en correctie van registratie. Ook de inrichting van een goede controle en ondersteuning in de eerste lijn is hierbij van belang.

Bedrijfskosten De totale bedrijfskosten bedragen in 2018 geconsolideerd € 375,7 miljoen versus € 359,7 miljoen over 2017, een stijging van 4,9%. De grootste kostenstijgingen hebben betrekking op de CAO-stijging van € 4,5 miljoen en de stijging van de kosten van de dure geneesmiddelen van € 4,5 miljoen. Uitgaande van een CAO-stijging van 2,8% wordt € 4,5 miljoen verklaard door de prijsstijging van de personele kosten in 2018. De MPU afdeling (psychiatrische verpleegafdeling voor somatische patiënten) is in 2018 gestart. De formatie op de SEH is na de nieuwbouw eind 2017 uitgebreid. Het oncologisch centrum en het

hartcentrum hebben als speerpunten 2018 formatieve uitbreidingen gekregen. Bij de Facilitaire Dienstverlening is de personele formatie teruggegaan door outsourcing van personeel. De honorariumkosten dalen en opzichte van 2017 met € 2,3 miljoen. Met het VCL is, conform de contracten met de zorgverzekeraars, voor 2018 een honorariumafspraak gemaakt die afhankelijk is van de hoogte van de productie. Het betreft een afspraak voor een jaar. Met de andere MSB’s zijn meerjarenafspraken gemaakt. De daling van de honorariumkosten wordt met name veroorzaakt door de hoge honorariumkosten in 2017 uit voorgaande jaren (2014 tot en met 2016). De materiële kosten zijn ten opzichte 2017 met € 10,8 miljoen gestegen. De grootste stijging wordt veroorzaakt door de stijging van de dure geneesmiddelen met € 4,5 miljoen. Naast de kosten van geneesmiddelen zijn bij de patiëntengebonden kosten de laboratoriumkosten € 0,6 miljoen hoger dan in 2017. De algemene kosten zijn € 2,6 miljoen hoger dan in 2017. Dit wordt veroorzaakt door hogere ICT kosten van € 1,0 miljoen (EPIC). De onderhouds- en energiekosten zijn € 1,6 miljoen hoger dan in 2017. Door de druk op het resultaat blijven de kapitaalslasten ook in 2018 achter op de begroting.

Liquiditeit en werkkapitaal De liquiditeit is, mede door het wegwerken van facturatie achterstanden en forse beperking van de investeringen, in 2018 verbeterd met €18,3 miljoen. De current ratio is ultimo 2018 1,47 en ten opzichte van ultimo 2017 1,48 (gecorrigeerd voor investeringskrediet) vrijwel gelijk gebleven. Ten opzichte van ultimo 2017 is het werkkapitaal met € 1,7 miljoen toegenomen tot € 43,0 miljoen. Het werkkapitaal is in 2017 gecorrigeerd voor opgenomen investeringskrediet. Het investeringskrediet is in 2018 omgezet naar langlopende leningen, zodat ultimo 2018 geen correctie meer nodig is op de kortlopende schulden. De voorziening financieringsrisico’s is gelijk gebleven ten opzichte van 2017. De liquide middelen zijn in 2018 verbeterd door het terugbrengen van de achterstand van de facturatie waarbij dit effect in januari 2019 doorzette. Voor 2019 is dit risico inmiddels gemitigeerd.

Solvabiliteit Met een negatief resultaat van €2,3 miljoen komt de solvabiliteit I (eigen vermogen/totaal vermogen) uit op 27,3% (2017: 26,4%.) Ondanks het negatieve resultaat is de solvabiliteit verbeterd door een sterke daling van het balanstotaal. De daling van het balanstotaal wordt met name veroorzaakt door het lage investeringsniveau in 2018 en verbetering van de liquiditeit. De solvabiliteit II (eigen vermogen/totale opbrengsten) bedraagt 23,4% (2017: 24,7%). Het negatieve resultaat en een stijging van de omzet hebben in deze ratio wel effect. Bij een stijgende omzet dient een positief resultaat gehaald te worden om deze ratio op niveau te houden. Beide ratio’s blijven op basis van de balans 2018 boven de normen van de banken en het Waarborgfonds voor de Zorgsector (WfZ) .

Financiering Eind 2018 liep de huidige financieringsovereenkomst met de banken af, waarna verlenging heeft plaatsgevonden tot 30 juni 2019. In 2019 is de realisatie van het aan de banken gepresenteerde financiële herstelplan een belangrijke voorwaarde voor het mogelijk kunnen opstarten van gesprekken over een nieuwe financiering. De verwachte financieringsbehoefte voor MCL is de komende jaren substantieel, en derhalve is het realiseren van het financiële herstelplan topprioriteit voor de komende jaren. MCL maakt gebruik van rente-instrumenten om haar renterisico af te dekken. MCL gebruikt deze instrumenten enkel om renterisico’s te beperken, niet om te speculeren op renteontwikkelingen. Periodiek toetst MCL de effectiviteit van de hedgerelaties door vast te stellen dat geen sprake is van overhedges.

Financiële effecten voor het meerjarenbeleid MCL heeft voor de komende jaren in beeld gebracht welke investeringen noodzakelijk zijn voor het realiseren van adequate zorg. Hierbij zijn belangrijke en ook zeer gewenste investeringen helaas uitgesteld. In het financiële herstelplan is voorzien dat vanaf 2022 het EBITDA-resultaat weer volledig voldoet aan de ‘benchmark’ van andere (topklinische) ziekenhuizen in Nederland. MCL kan tot die tijd, mede door de verbetering van de resultaten die zijn voorzien in het geleidelijk realiseren van de besparingen, in voldoende mate noodzakelijke investeringen en eventueel additioneel onderhoud plegen. In de loop van 2019 wordt een ‘schouw’ afgerond ten behoeve van het inventariseren van de scenario’s in een – op te stellen – meerjarenhuisvestingsplan.

De toekomst

Veranderingen binnen de gezondheidszorg gaan snel. De impact van al deze ontwikkelingen is groot en niet zonder risico’s. Ook de komende jaren zal het MCL hierop goed moeten anticiperen.

In de kaderbrief 2019 staan de hoofdlijnen van het beleid voor het komend jaar geformuleerd. Uitgangspunt is dat het MCL waarde wil creëren voor de patiënt en de maatschappij. Daarbij ligt de nadruk in 2019 op drie thema’s: ‘zorgverschuiving en strategische samenwerking’, ‘organisatieontwikkeling’ en ‘financieel gezond’.

Het is van belang dat patiënten die kiezen voor het MCL alle zorg kunnen vinden die ze nodig hebben, ook als er sprake is van zorgverschuiving. Dit vraagt om strategische samenwerking. Ziekenhuizen moeten gezamenlijk komen tot een compleet en samenhangend aanbod. Er moet sprake zijn van een goede en evenwichtige regionale portfoliokeuze. Het MCL heeft hier als STZ-ziekenhuis en samen met de medisch specialisten en de zorgverzekeraar een initiërende en leidende rol in. In het kader van zuinige en zinnige zorg streeft het MCL bovendien waar het kan naar substitutie naar de eerstelijn. In samenwerking met huisartsen en specialisten zal dit verder vorm krijgen.

In 2019 zal mét de organisatie gewerkt worden aan verdere ontwikkeling van de organisatie. Het proces zal nader uitgewerkt worden, gedreven door de nieuwe visie en kernwaarden, met daarin verschillende programma-onderdelen. Daarbij blijft het MCL continu in beweging, passend bij wat de omgeving en omstandigheden vragen en bovenal altijd met het oogmerk van kwalitatief goede patiëntenzorg. Dit geeft beweging en vraagt flexibiliteit. Dat betekent dat het MCL verder gaat op de ingeslagen weg: systemen op orde, creëren van een patiëntgerichte zorgcultuur, ruimte bieden voor opleidings- en scholingsmogelijkheden met name gerelateerd aan persoonlijk leiderschap en gekoppeld aan zorguitkomsten, het optimaliseren van werving en selectie en het benutten en inzetten van aanwezige kwaliteiten en talenten (in- en doorstroom).

MCL heeft structureel een financiële uitdaging. Risico’s zitten zowel aan de opbrengsten- als kostenkant. De komende jaren zullen we ons verder te verdiepen in alle verschillende kosten- en opbrengstendrijvers om te bepalen op welke manier het resultaat structureel kan worden verbeterd. Dit is nodig voor continuïteit, onze ambities en financieringsbehoefte. Zo is het programma ‘financieel gezond’ gestart. Met integraal capaciteitsmanagement richten we ons op het (nog) beter benutten van resources en capaciteit.

Begroting 2019 De komende jaren zal de zorgvraag toenemen. Tegelijkertijd stijgen de beschikbare middelen nauwelijks. De volumegroei zal deels moeten worden opgevangen door zorg op andere plekken te gaan bieden dan in de ziekenhuizen (‘zorgverschuiving’ en ‘substitutie’). Ook voor het MCL betekent dit dat het ziekenhuis meer en andere zorg zal moeten leveren voor hetzelfde geld. Kostenbesparing en rendementsverbetering zullen hand in hand moeten gaan. Daarmee ligt er voor 2019 en daarna een stevige uitdaging voor het MCL op financieel gebied. De noodzaak tot rendementsverbetering, druk op volumes en prijzen en zorgverschuiving vereisen een goed inzicht in de ontwikkeling van kosten en opbrengsten.

Met het programma ‘financieel gezond’’ brengen we in kaart waar en hoe we ons rendement kunnen verbeteren en voeren we concrete verbeteringen door. Dit programma is gestart in het vierde kwartaal van 2018 en loopt tot en met 2021. In 2018 is daarmee een eerste, en al succesvolle, stap gezet om duurzaam financieel gezond te worden en te blijven. We zijn uiteraard tevreden over de eerste resultaten van het programma in 2018, maar dit is slechts de eerste stap in een proces waarin op sommige momenten ook lastige keuzes gemaakt moeten worden. Lastige keuzes omdat het geld maar een keer kan worden uitgegeven.

Het resultaat in 2019 is begroot op ’break-even’. Om dit doel te realiseren zullen we – ten opzichte van 2018 – moeten bezuinigen. Daarnaast is de investeringsruimte voor 2019 beperkter dan wij zouden wensen. Dat betekent dat beoogde investeringen, ondanks belang en noodzaak, grotendeels uitgesteld zullen worden. Een

verdere stijging van kapitaalslasten is alleen verantwoord als de ontwikkeling van het rendement van MCL dit toelaat. In 2019 zal een verdere grote stap gezet moeten worden om tot een zogenaamd ‘EBITDA’ resultaat te komen dat het mogelijk maar om weer te gaan investeren op het niveau dat MCL lange termijn nodig heeft. Dat ‘EBITDA’ resultaat is het resultaat waar naar gekeken wordt om te beoordelen of je rente en afschrijvingen kan financieren (en dan ook die leningen weer kan aflossen).

De basis van ons bestaansrecht is natuurlijk goede ziekenhuiszorg: gezien, gehoord en geholpen. Daarbij zorgen we dat het ‘huis op orde’ is. Vanzelfsprekend en randvoorwaardelijk blijft ons streven naar excellente kwaliteit van patiëntenzorg, goed werkgeverschap, passende informatietechnologie, infrastructuur en dienstverlening en als STZ-ziekenhuis natuurlijk ook opleiding, onderwijs en wetenschap.

Feiten & cijfers

2016 2017 2018 Toelichting Mensen FTE’s 2.491,6 2.514,9 2.492,9 Dienstverbanden 3.260 3.291 3.250 (1) (1) Sommige medewerkers hebben meerdere dienstverbanden; het werkelijke aantal medewerkers bedraagt ultimo 2018 3197 plus 310 medewerkers met een 0- urencontract. De gemiddelde omvang van de arbeidsovereenkomst bedraagt 76,7% (2017 76,4%) Medewerkers man 21% 20% 19% Medewerkers vrouw 79% 80% 81% Medewerkers instroom 455 396 432 Medewerkers uitstroom 627 404 473 Ziekteverzuim (31/12) 4,77% 5,01% 5,30% Medewerkers in opleiding Coassistenten M1 - - 120 Coassistenten M2 92 98 98 Stages M3 130 106 92 Overige stagiaires 29 47 48 coassistenten Arts-assistenten in 85 139 97 opleiding MBO-V/HBO-V 341 362 355 HBO-V deeltijd 29 44 45 Erkende (vpk) 85 109 129 specialistisch vervolgopleidingen Totaal 762 855 984 Milieu incl MCL Harlingen en De incl MCL Harlingen en De incl MCL Harlingen en De Batting H’lingen Batting H’lingen Batting H’lingen Verbruik gas m3 a.e. 3.287.464 3.190.314 3.368.992 Verbruik water m3 106.144 106.218 117.823 Verbruik elektriciteit (kWh) 18.053.114 17.828.229 17.952.468 Energieverbruik MJ per m2 1.174 1.120 1.139 oppervlak CO2 uitstoot (ton) (2) 10.470 9.149 8.188 (2) Deze berekeningen zijn interne berekeningen gebaseerd op onze eigen energieverbruik maar wel conform landelijke richtlijnen. Bron uitstoot elektriciteit/gas: https://co2emissiefactoren .nl/lijst- emissiefactoren/#totale_lij st Productie Beschikbare bedden 683 668 648 (inclusief dialyseplaatsen) Geopende DOT’s 273.881 253.672 269.288 Gesloten DOT’s 310.044 267.295 278.401 Klinische opnamen 28.761 27.081 26.261 Verpleegdagen 146.352 140.052 131.036 Dagverpleging 21.735 22.603 22.381 Eerste consulten 117.802 114.519 113.222 Totaal consulten 341.644 332.976 335.726

2016 2017 2018 Toelichting Resultaat Resultaat (in milj.) 1,9 2,9 -/-2,3 Tevredenheid Tevredenheid 8,5 (3) 8,5 (3) 8,8 (3) (3) Obv kerngegevens patiënten/cliënten Zorgkaart Nederland (MCL incl MCL- specialisten) Tevredenheid x 7,1 x medewerkers Klachten en incidenten Klachten via 491 536 567 ombudsfunctionaris Waarvan: Adviesaanvraag 61 26 45 Klacht 349 215 429 Melding/feedback/registra 72 82 78 tie Vraag medewerker 9 25 15 Klachten naar 11 2 6 klachtenonderzoekscommi ssie Totaal aantal klachten 349 215 429 Meldingen incidenten 2.782 2.928 2436 (4) (4) Het totaal aantal gemelde VIM meldingen in dat jaar. Gemiddelde wachttijd (5) (5) Definitie wachttijd : de mediaan (in dagen) van de wachttijd van alle afgesloten DBC- zorgproducten in de afgelopen drie maanden behorende bij een bepaalde behandeling. Definitie toegangstijd: het aantal dagen tussen het moment dat een patiënt een afspraak maakt voor de polikliniek tot het moment dat de patiënt terecht kan, waarbij wordt gekozen voor de 3e mogelijkheid in het afsprakenregister op het moment dat de patiënt de afspraak maakt. Definitie wachttijd : de mediaan (in dagen) van de wachttijd van alle afgesloten DBC- zorgproducten in de afgelopen drie maanden behorende bij een bepaalde behandeling. Behandeling 1-3 weken 21% 14 % 33% 4-7 weken 66% 49% 18% 7+ weken 14% 37% 49% Polikliniek 1-3 weken 64% 57% 81% 4-7 weken 29% 31% 13% 7+ weken 7% 11% 6%

Keurmerken en accreditaties

Keurmerken van patiëntenverenigingen • Darmstoma Zorgwijzer • Patiëntenwijzer bloed- en lymfklierkanker • Pluim voor vruchtbaarheidszorg • Roze lintje borstkanker • Smiley voor kinderafdeling - brons • Spataderkeurmerk • Darm- en urinestoma Zorgwijzer • Vaatkeurmerk • Keurmerk Goede stomazorg • Kwaliteitszegel dermatologie

Algemene keurmerken en accreditaties • GMP-Z voor ziekenhuisapotheek • HKZ-certificaat Dialysecentra • HKZ-certificaat Endoscopie • HKZ-certificaat HIV-behandelcentra • HKZ-certificaat MDL-zorg • ISO 15189 laboratorium • ISO 9001 Fertiliteitscentrum • Milieuthermometer zorg - goud • NIAZ Qmentum • OVDB (Bureau Opleiding)

In 2018 hebben we samen met de drie andere Friese ziekenhuizen onze deelname aan keurmerken kritisch heroverwogen en daarmee de lijn van de NVZ (inzet op minder keurmerken en terugdringen administratieve lastendruk) gevolgd.

Risicomatrix 2018

Domein Risico-impact Beheersmaatregelen Risico- Doel score risicoscore Financiën Onvoldoende liquiditeit • Voor de komende drie jaar is een Hoog Laag risico gestructureerd ombuigingsprogramma risico in gang gezet. Onvoldoende • Apart Informatiecentrum met Hoog Laag risico Management informatie gespecialiseerd personeel risico beschibaar • Bedrijfsvoering: P&C cyclus inclusief gesprekken over voortgang per RvE

Onvolledige en onjuiste • Training medewerkers Hoog Matig registratie en facturatie • Optimalisatie systemen en risico risico procedures • Invoeren controle mechanismen • Branche analyses en analyse t.a.v. begroting Te hoge of onrechtmatige • Begrotingscyclus met maandelijke Matig Laag risico kosten financiële rapportage risico • Het inregelen van een bevoegdhedenstructuur (Procuratie) •Sturen op productie conform afspraak met passende capaciteitsplanning Waardering vastgoed Voor de komende drie jaar is een Gemidde inclusief bijzondere gestructureerd ombuigingsprogramma ld risico waardeverminderning in gang gezet. Bij stuctureel positieve resultaten

Gebouwen Brand • Veiligheids- en kwaliteitsrondes op Laag Laag risico het buitenterrein waarbij specifiek op risico "rondslingerend" brandbaar materiaal wordt gelet. • Meer jaren onderhoudsplan (MJOP) • Business Continuïteitsplan Onvoldoende • PRI uitvoeren en risico acceptatie Matig Laag risico procesbeheersing bouw vastleggen risico en verbouw • Projectbewaking Uitval technische • Intern calamiteitenplan Gemid- Laag risico infrastructuur (meer dan 2 • Noodstroom voorziening deld uur) • Meerjarenonderhoudsplanning risico (MJOP) • Redundant uitvoeren van kritische functies • Business impact analyses per RVE

Domein Risico-impact Beheersmaatregelen Risico- Doel score risicoscore Governance Samenwerking in concern • Goede informatievoorziening door Matig Matig ZPF regelmatig overleg bestuurders en risico risico RvC. • Toezicht op niveau bv. • Planning&control; heldere besluitvorming. • Regelmatig overleg met stakeholders.

Discontinuïteit • Passende Gemid- Laag risico bedrijfsvoering en samenwerkingsovereenkomst. deld onderlinge samenwerking • Ad Imago: Zorgen voor goede risico samenwerking en scheiden van samenwerking en onderhandeling over honorarium. • Ad Handhaving: Aantoonbaar hebben van de uitvoering van de afspraken en regelgeving. Niet voldoen aan weten • Voldoende kennis nemen van Matig Matig regelgeving, etc informatiebronnen / nieuwsbrieven risico risico van overheden, koepelorganisaties, wetenschappelijke verenigingen, werkgeversorganisaties, inspecties etc. • EPD: inrichten op toetsing risicovolle aspecten. Imago Negatieve berichtgeving • Relatie met de pers geoptimaliseerd, Matig Laag risico heeft invloed op reputatie persprocedure op website risico en beeldvorming • Monitoring nieuws en social media ziekenhuis • V&C wordt tijdig geinformeerd bij een vermoeden/vermeende kans op persaandacht. • Ontwerp newsroom op mcl.nl. Onvoldoende • Monitoringsysteem ingevoerd Matig Laag risico communicatie • Medewerkers blijvend informeren risico voorbereiding op over de kansen en risico's van social crisissituaties media / informatie halen bij collegaziekenhuizen (o.a. scholing) • Informatie organisatie over rol V&C • Crisis communicatieplan uitvoeren

Domein Risico-impact Beheersmaatregelen Risico- Doel score risicoscore Veel media aandacht bij • Monitoren zorgkaart nederland Matig Laag risico een probleem van een waarderingen per specialist. risico individuele patient. • Bewustwording bij medewerkers/specialisten dat onderdelen in het proces tot klachten/ontevredenheid kunnen leiden. • Nazorg patient monitoren volgens richtlijn GOMA. • Patient wordt geïnformeerd via website / narrowcasting over klachtenregeling MCL en ombudsfunctionaris. • Patientgerichte communicatie. Medewerker/specialist ook ontvankelijk laten zijn voor ontevredenheid. • Goed/constructief contact met journalisten en monitoren alle media Informatie Onvoldoende • Gestandaardiseerde digitale Gemid- Laag risico beschikbaarheid en uitwisseling van informatie tussen deld integriteit ziekenhuizen en andere zorgpartners . risico (betrouwbaarheid) • Gestandaardiseerde digitale informatie bij uitwisseling uitwisseling van informatie aan de van gegevens t.b.v. Keten- patient zelf via MijnMCL en/of PGO. en Netwerkzorg Bedrijfsdiscontinuiteit • Training en informeren medewerkers Matig Laag risico door onvoldoende • Verwerkersovereenkomst in risico informatieveiligheid en contracten opnemen bescherming • PRI bij inzet nieuwe technieken en persoonsgegevens middelen. Datalek (intern / extern) • Training en informeren medewerkers Matig Laag risico • Voldoen aan NEN 7510 risico • Functionaris gegevensbescherming

Medewerker Onvoldoende leiderschap • Ontwikkeling programma Hoog Matig en aanspreek cultuur leiderschap en cultuur risico risico • Jaargesprekken en verantwoordingsgesprekken Onvoldoende instroom • Wervingscampagne "helden in het Matig Laag risico verpleegkundigen en wit” risico gespecialiseerde En samenwerking met Noordelijke medewerkers ziekenhuizen ihkv Zorg voor het Noorden. Medische Onzekerheid in • Niet aangaan van onomkeerbare Laag Laag risico Technologie toekomstplannen in investeringen risico relatie tot focus van • Accepteren verhoging investeringen onderhoudskosten om investering te kunnen uitstellen • Op-en afschalen capaciteit materiaal / apparatuur situationeel beoordelen

Domein Risico-impact Beheersmaatregelen Risico- Doel score risicoscore Veiligheid medische • Beleid veilig thuisgebruik Gemid- Laag risico technologie in technologie opstellen deld thuissituatie • Scholing patiënten mantelzorgers risico Opleiding & Onvoldoende gebruik • Periodieke monitoring van Laag Laag risico Wetenschap maken van subsidieaanvragen risico subsidiemogelijkheden Onvoldoende slagkracht • MD-programma Hoog Matig om de maatregelen te risico risico treffen om veranderingen in omgeving bij te houden Scholing: Onvoldoende en • Project Strategische Hoog Matig niet aantoonbaar Personeelsplanning (SPP) risico risico voldoende geschoolde • Scholingsjaarplan / scholingsplanning medewerkers Academie • Transitie scholingsactiviteiten van klas naar de werkomgeving • Expertprogramma Nieuwe Leren Patiënt Niet naleven afspraken • Leiderschap en cultuur programma Hoog Matig • Jaargesprek risico risico • IFMS • Goed werkgeverschap • Floor 2020 • Optimaliseren stuurinformatie

Onvoldoende • Leiderschap en cultuur programma Matig Laag risico patiëntparticipatie • Implementatie NIAZ richtlijn risico • Stimuleren en verbinden diverse initiatieven Onvoldoende beheersing • Dagelijks overleg Unithoofden Matig Laag risico in-door en uitstroom • Beleidsuitgangspunten risico patiënten capaciteitsplanning geformuleerd om te kunnen plannen op basis van productieafspraken en dit te vertalen naar capaciteiten • Specialist aan de poort (Chirurg / Geriater / Internist) • Influenza team operationeel

Onvoldoende voorbereid • Uniform format voor een Matig Laag risico op verschuiving van zorg businesscase op basis van de risico aanwezige voorbeelden. • PRI uitvoeren + acties opvolgen

Publicaties

Proefschriften

Geffen, W.H.v. 2018, Hyperinflation and COPD exacerbations, Rijksuniversiteit Groningen.

Gerritsen, R.T. 2018, Measuring satisfaction with general and end-of-life care in the intensive care unit : The euroQ2 project, Rijksuniversiteit Groningen.

Lameijer, H. 2018, Severe maternal cardiovascular pathology and pregnancy, Rijksuniversiteit Groningen.

Rooij, F.G.v. 2018, Transient neurological attacks : Neuroimaging, etiology, and cognitive consequences, Radboud UMC.

Schrover, I.M. 2018, Metabolic consequences of adipose tissue dysfunction, Universiteit Utrecht.

Veenstra, G. 2018, The response of the microcirculation during fluid shifts, Universiteit van Amsterdam.

Waal, E.G.M.d. 2018, Multiple aspects of plasma cell dyscrasia, Rijksuniversiteit Groningen.

Artikelen

Abdoellakhan, R.A., Khorsand, N., Hest, R.M.v., Veeger, N., Avest, E.t., Ypma, P.F., Faber, L.M. & Meijer, K. 2018, "Randomised controlled trial protocol to evaluate a fixed dose prothrombin complex concentrate against the variable dose in vitamin K antagonist related bleeding (PROPER3)", BMJ open, vol. 8, no. 3, pp. e020764.

Adema, A.Y., Roij van Zuijdewijn, C.L.M.d., Hoenderop, J.G., Borst, M.H.d., Wee, P.M.t., Heijboer, A.C., Vervloet, M.G. & NIGRAM consortium, 2018, "Influence of exogenous growth hormone administration on circulating concentrations of alpha-klotho in healthy and chronic kidney disease subjects: a prospective, single- center open case-control pilot study", BMC nephrology, vol. 19, no. 1, pp. 327.

Agard, A.S., Hofhuis, J.G.M., Koopmans, M., Gerritsen, R.T., Spronk, P.E., Engelberg, R.A., Randall Curtis, J., Zijlstra, J.G. & Jensen, H.I. 2018, "Identifying improvement opportunities for patient- and family-centered care in the ICU: Using qualitative methods to understand family perspectives", Journal of critical care, vol. 49, pp. 33-37.

Alkhawtani, R.H.M., Noordzij, W., Glaudemans, A.W.J.M., Rijn, R.S.v., Galien, H.T.v.d., Balink, H., Nijland, M., Adams, H.J.A., Huls, G., Meerten, T.v. & Kwee, T.C. 2018, "Lactate dehydrogenase levels and 18F-FDG PET/CT metrics differentiate between mediastinal Hodgkin's lymphoma and primary mediastinal B-cell lymphoma", Nuclear medicine communications, vol. 39, no. 6, pp. 572-578.

Amrane, H., Deeb, G.M., Popma, J.J., Yakubov, S.J., Gleason, T.G., Mieghem, N.M.v., Reardon, M.J. & SURTAVI Trial Causes of Death Working Group 2018, "Causes of death in intermediate-risk patients: The Randomized Surgical Replacement and Transcatheter Aortic Valve Implantation Trial", The Journal of thoracic and cardiovascular surgery, Epub 2018 Dec 13.

Apers, J., Wijkmans, R., Totte, E. & Emous, M. 2018, "Implementation of mini gastric bypass in the Netherlands: early and midterm results from a high-volume unit", Surgical endoscopy, vol. 32, no. 9, pp. 3949- 3955.

Avest, E.t., Griggs, J., Prentice, C., Jeyanathan, J. & Lyon, R.M. 2019, "Out-of-hospital cardiac arrest following trauma: What does a helicopter emergency medicine service offer?", Resuscitation, vol. 135, pp. 73-79. Epub 20181228.

Avest, E.t., McWhirter, E., Dunn, S., Griggs, J.E. & Lyon, R.M. 2019, "Prehospital Death After Traumatic Cardiac Arrest: Time for Better Feedback?", Air Medical Journal, vol. 38, no. 2, pp. 78-81. Epub 20181213.

Avest, E.t., Onnes, B.T., Vaart, T.v.d. & Land, M.J. 2018, "Hurry up, it's quiet in the emergency department", The Netherlands journal of medicine, vol. 76, no. 1, pp. 32-35.

Beest, P.A.v. 2019, "Implementation of goal-directed therapy needs a boost, and it is called assisted fluid management", Journal of clinical monitoring and computing, vol. 33, no. 1, pp. 13-14. Epub 20180516.

Bentum, R.E.v., Heslinga, S.C., Nurmohamed, M.T., Gerards, A.H., Griep, E.N., Koehorst, C.B.J.M., Kok, M.R., Schilder, A.M., Verhoef, M. & Horst-Bruinsma, I.E.v.d. 2019, "Reduced Occurrence Rate of Acute Anterior Uveitis in Ankylosing Spondylitis Treated with Golimumab - The GO-EASY Study", The Journal of rheumatology, vol. 46, no. 2, pp. 153-159. Epub 20181101.

Berends, A.M.A., Buitenwerf, E., Krijger, R.R.d., Veeger, N.J.G.M., Horst-Schrivers, A.N.A.v.d., Links, T.P. & Kerstens, M.N. 2018, "Incidence of pheochromocytoma and sympathetic paraganglioma in the Netherlands: A nationwide study and systematic review", European journal of internal medicine, vol. 51, pp. 68-73.

Berg, M.P.v.d., Almomani, R., Biaggioni, I., Faassen, M.v., Harst, P.v.d., Sillje, H.H., Mateo Leach, I., Hemmelder, M., Navis, G., Luijckx, G.J., Brouwer, A.P.d., Venselaar, H., Verbeek, M.M., Zwaag, P.A.v.d., Jongbloed, J.D., Tintelen, J.P.v., Wevers, R.A. & Kema, I.P. 2018, "Mutations in CYB561 Causing a Novel Orthostatic Hypotension Syndrome", Circulation research, vol. 122, no. 6, pp. 846-854.

Berg, R.v.d., Slim, C.L., Lutgers, H.L., Heide, L.d. & Wolthuis, A. 2018, "Schijnbare thyreotoxicose door gebruik van biotine in hoge dosis", Nederlands tijdschrift voor geneeskunde, vol. 162, no. 17, pp. D2358.

Berg, S.t., Loeffen, E.A.H., Wetering, M.D.v.d., Martens, D.H.J., Ede, C.M.v., Kremer, L.C.M. & Tissing, W.J.E. 2019, "Development of pediatric oncology supportive care indicators: Evaluation of febrile neutropenia care in the north of the Netherlands", Pediatric blood & cancer, vol. 66, no. 2, pp. e27504. Epub 20181014.

Berghuis, E., Harten, B.v., Kesteren-Biegstraaten, M.v., Rutgers, W. & Verwey, N. 2018, "Parkinson Kinetic Graph: Are Motor Fluctuations in Parkinson Disease Related with Disease Duration?", Advances in Parkinson's disease, vol. 7, no. 1, pp. 1-6.

Bijllaardt, W.v.d., Schijffelen, M.J., Bosboom, R.W., Cohen Stuart, J., Diederen, B., Kampinga, G., Le, T.N., Overdevest, I., Stals, F., Voorn, P., Waar, K., Mouton, J.W. & Muller, A.E. 2018, "Susceptibility of ESBL Escherichia coli and Klebsiella pneumoniae to fosfomycin in the Netherlands and comparison of several testing methods including Etest, MIC test strip, Vitek2, Phoenix and disc diffusion", The Journal of antimicrobial chemotherapy, vol. 73, no. 9, pp. 2380-2387.

Bishanga, D.R., Drake, M., Kim, Y.M., Mwanamsangu, A.H., Makuwani, A.M., Zoungrana, J., Lemwayi, R., Rijken, M.J. & Stekelenburg, J. 2018, "Factors associated with institutional delivery: Findings from a cross-sectional study in Mara and Kagera regions in Tanzania", PloS one, vol. 13, no. 12, pp. e0209672.

Bletsis, P.P., Bouwer, L.R., Cromheecke, M. & Lei, B.v.d. 2018, "Reply to: Letter to the editor: Evaluation of anatomical and round breast implant aesthetics and preferences in Dutch young lay and plastic surgeon cohortBy Fengrui Cheng; Ying Cen", Journal of plastic, reconstructive & aesthetic surgery : JPRAS, vol. 71, no. 12, pp. 1816-1834.

Bletsis, P.P., Bouwer, L.R., Ultee, K.H., Cromheecke, M. & Lei, B.v.d. 2018, "Evaluation of anatomical and round breast implant aesthetics and preferences in Dutch young lay and plastic surgeon cohort", Journal of plastic, reconstructive & aesthetic surgery : JPRAS, vol. 71, no. 8, pp. 1116-1122.

Blikman, T., Rienstra, W., Raay, J.J.A.M.v., Dijkstra, B., Bulstra, S.K., Stevens, M. & Akker-Scheek, I.v.d. 2018, "Neuropathic-like symptoms and the association with joint-specific function and quality of life in patients with hip and knee osteoarthritis", PloS one, vol. 13, no. 6, pp. e0199165.

Boendermaker, A.E., Coolsma, C.W., Emous, M. & Avest, E.t. 2018, "Efficacy of scheduled return visits for emergency department patients with non-specific abdominal pain", Emergency medicine journal, vol. 35, no. 8, pp. 499-506.

Boerekamps, A., Newsum, A.M., Smit, C., Arends, J.E., Richter, C., Reiss, P., Rijnders, B.J.A., Brinkman, K., Valk, M.v.d., NVHB-SHM Hepatitis Working Group and the Netherlands ATHENA HIV Observational Cohort (Vonderen,M.G.A.van, Houte, D.P.F.v., Kampschreur, L.M., Dijkstra, K., Faber, S. & Weel, J.). 2018, "High treatment uptake in human immunodeficiency virus/ hepatitis C virus-coinfected patients after unrestricted access to direct-acting antivirals in the Netherlands", Clinical Infectious Diseases, vol. 66, no. 9, pp. 1352-1359.

Boerlage, T.C.C., Houben, G.P.M., Groenen, M.J.M., Linde, K.v.d., Laar, A.W.J.M.v.d., Emous, M., Fockens, P. & Voermans, R.P. 2018, "A novel fully covered double-bump stent for staple line leaks after bariatric surgery: a retrospective analysis", Surgical endoscopy, vol. 32, no. 7, pp. 3174-3180.

Boerma, S., Bilo, H.J.G. & Jager, C. 2018, "Petechiae on the heart", The Netherlands journal of medicine, vol. 76, no. 6, pp. 304.

Boeve, K., Schepman, K.P., Schuuring, E., Roodenburg, J.L.N., Halmos, G.B., Dijk, B.A.C.v., Boorsma, R.A.C., Visscher, J.G.A.M.d., Brouwers, A.H., Vegt, B.v.d. & Witjes, M.J.H. 2018, "High sensitivity and negative predictive value of sentinel lymph node biopsy in a retrospective early stage oral cavity cancer cohort in the Northern Netherlands", Clinical otolaryngology, vol. 43, no. 4, pp. 1080-1087.

Boom, A.L.v.d., Wijkerslooth, E.M.L.d., Rosmalen, J.v., Beverdam, F.H., Boerma, E.G., Boermeester, M.A., Bosmans, J.W.A.M., Burghgraef, T.A., Consten, E.C.J., Dawson, I., Dekker, J.W.T., Emous, M., Geloven, A.A.W.v., Go, P.M.N.Y.H., Heijnen, L.A., Huisman, S.A., Jean Pierre, D., Jonge, J.d., Kloeze, J.H., Koopmanschap, M.A., Langeveld, H.R., Luyer, M.D.P., Melles, D.C., Mouton, J.W., Ploeg, A.P.T.v.d., Poelmann, F.B., Ponten, J.E.H., Rossem, C.C.v., Schreurs, W.H., Shapiro, J., Steenvoorde, P., Toorenvliet, B.R., Verhelst, J., Versteegh, H.P., Wijnen, R.M.H. & Wijnhoven, B.P.L. 2018, "Two versus five days of antibiotics after appendectomy for complex acute appendicitis (APPIC): study protocol for a randomized controlled trial", Trials, vol. 19, no. 1, pp. 263.

Bootsma, I.T., Scheeren, T.W.L., Lange, F.d., Haenen, J., Boonstra, P.W. & Boerma, E.C. 2018, "Impaired right ventricular ejection fraction after cardiac surgery is associated with a complicated ICU stay", Journal of intensive care, vol. 6, no. Dec 27, pp. 85.

Bordewijk, E.M., Weiss, N.S., Nahuis, M.J., Bayram, N., Hooff, M.H.A.v., Boks, D.E.S., Perquin, D.A.M., Janssen, C.A.H., Golde, R.J.T.v., Lambalk, C.B., Goddijn, M., Hompes, P.G., Veen, F.v.d., Mol, B.W.J., Wely, M.v. & M-ovin study group 2019, "Gonadotrophins versus clomiphene citrate with or without IUI in women with normogonadotropic anovulation and clomiphene failure: a cost-effectiveness analysis", Human reproduction, vol. 34, no. 2, pp. 276-284. Epub 20181220.

Bos, B., Antonescu, I., Osinga, H., Veenje, S., Jong, K.d. & Vries, T.W.d. 2019, "Corticosteroid phobia (corticophobia) in parents of young children with atopic dermatitis and their health care providers", Pediatric dermatology, vol. 36, no. 1, pp. 100-104. Epub 20181018.

Bos, P.G. 2018, "Sluitsteenlap: bouwkundige invloeden binnen de plastische chirurgie", Nederlands Tijdschrift voor Plastische Chirurgie, vol. 9, no. 1, pp. 42-44.

Bos, P.G., Hutting, K.H., Huizinga, P.M., Marck, K.W., Kibbelaar, R.E. & Moues, C.M. 2018, "Surgical treatment of periocular basal cell carcinomas with whole specimen intraoperative frozen section analysis: experiences and review of literature", European Journal of Plastic Surgery, vol. 41, no. 6, pp. 637-642.

Bosker, R.J.I., Riet, E.v., Noo, M.d., Vermaas, M., Karsten, T.M. & Pierie, J.P. 2019, "Minimally Invasive versus Open Approach for Right-Sided Colectomy: A Study in 12,006 Patients from the Dutch Surgical Colorectal Audit", Digestive surgery, vol. 36, no. 1, pp. 27-32. Epub 20180207.

Braat, F., Vermeiden, T., Getnet, G., Schiffer, R., Akker, T.v.d. & Stekelenburg, J. 2018, "Comparison of pregnancy outcomes between maternity waiting home users and non-users at hospitals with and without a maternity waiting home: retrospective cohort study", International Health, vol. 10, no. 1, pp. 47-53.

Brenkman, H.J.F., Gertsen, E.C., Vegt, E., Hillegersberg, R.v., Berge Henegouwen, M.I.v., Gisbertz, S.S., Luyer, M.D.P., Nieuwenhuijzen, G.A.P., Lanschot, J.J.B.v., Lagarde, S.M., Steur, W.O.d., Hartgrink, H.H., Stoot, J.H.M.B., Hulsewe, K.W.E., Spillenaar Bilgen, E.J., Det, M.J.v., Kouwenhoven, E.A., Peet, D.L.v.d., Daams, F., van Sandick, J.W., Grieken, N.C.T.v., Heisterkamp, J., Etten, B.v., Haveman, J.W., Pierie, J.P., Jonker, F., Thijssen, A.Y., Belt, E.J.T., Duijvendijk, P.v., Wassenaar, E., Laarhoven, H.W.M.v., Wessels, F.J., Haj Mohammad, N., Stel, H.F.v., Frederix, G.W.J., Siersema, P.D., Ruurda, J.P. & PLASTIC Study Group 2018, "Evaluation of PET and laparoscopy in STagIng advanced gastric cancer: a multicenter prospective study (PLASTIC-study)", BMC cancer, vol. 18, no. 1, pp. 450.

Broek, M.v.d., Heide, L.J.M.d., Emous, M., Wijma, R.B., Veeger, N.J.G.M., Wolthuis, A., Laskewitz, A.J., Heiner-Fokkema, M.R., Muller Kobold, A.C., Wolffenbuttel, B.H.R. & Beek, A.P.v. 2018, "Satiety and gastrointestinal hormones during a Mixed Meal Tolerance Test after gastric bypass surgery: association with plasma amino acid concentrations", Surgery for Obesity and Related Diseases, vol. 14, no. 8, pp. 1106-1117.

Brouwer, P., Westra, I., Ottenhof, M.J., Hoogbergen, M.M. & Mouës-Vink, C.M. 2018, "De Implementatie van de FACE-Q-huidkankermodule in Nederland", Nederlands Tijdschrift voor Plastische Chirurgie, vol. 9, no. 1, pp. 39-41.

Brouwer, T.A., Boogaard, C.v.d., Roon, E.N.v., Kalkman, C.J. & Veeger, N. 2018, "Non-invasive bladder volume measurement for the prevention of postoperative urinary retention: validation of two ultrasound devices in a clinical setting", Journal of clinical monitoring and computing, vol. 32, no. 6, pp. 1117-1126.

Brouwers, J.R.B.J., Roon, E.N.v. & Knol, W. 2018, "Twijfels bij massale omzetting naar hoge dosis vitamine D : zorgverzekeraars vergoeden per 1 januari niet langer lage dagdosis", Pharmaceutisch weekblad, vol. 153, no. 48, pp. 14-16.

Bruin, A.F.J.d., Tavy, A.L.M., Sloot, K.v.d., Smits, A., Ince, C., Boerma, E.C., Noordzij, P.G., Boerma, D. & Iterson, M.v. 2018, "Can sidestream dark field (SDF) imaging identify subtle microvascular changes of the bowel during colorectal surgery?", Techniques in coloproctology, vol. 22, no. 10, pp. 793-800.

Buddeke, S., Harten, B.v. & Hempenius, L. 2018, ""Ik kan mijn acceptgiro niet meer invullen" : Visuele stoornissen bij posterieure corticale atrofie", Tijdschrift voor gerontologie en geriatrie, vol. 49, no. 4, pp. 156- 160.

Burger, B.B., Veerman, M.M., Tellier, M.A., Leclercq, W.K.G., Moues-Vink, C.M. & Werker, P.M.N. 2019, "Insight in Information Provision Prior to Obtaining Surgical Informed Consent-by Audiotaping Outpatient Consultations", World journal of surgery, vol. 43, no. 2, pp. 425-430. Epub 20180928.

Buter, H., Koopmans, M. & Voort, P.H.J.v.d. 2018, "Strong ion difference and CVVH: Different response during nadroparin versus citrate anticoagulation", Journal of critical care, vol. 47, pp. 88-92.

Calon, T.G.A., Johansson, M.L., Bruijn, A.J.G.d., Berge, H.v.d., Wagenaar, M., Eichhorn, E., Janssen, M.M.L., Hof, J.R., Brunings, J.W., Joore, M.A., Jonhede, S., Tongeren, J.v., Holmberg, M. & Stokroos, R.J. 2018, "Minimally Invasive Ponto Surgery Versus the Linear Incision Technique With Soft Tissue Preservation for Bone Conduction Hearing Implants: A Multicenter Randomized Controlled Trial", Otology & neurotology, vol. 39, no. 7, pp. 882- 893.

Carbo, M.J.G., Spoorenberg, A., Maas, F., Brouwer, E., Bos, R., Bootsma, H., Veer, E.v.d., Wink, F. & Arends, S. 2018, "Ankylosing spondylitis disease activity score is related to NSAID use, especially in patients treated with TNF-alpha inhibitors", PloS one, vol. 13, no. 4, pp. e0196281.

Claessens, A.K.M., Bos, M.E.M.M., Lopez-Yurda, M., Bouma, J.M., Rademaker-Lakhai, J.M., Honkoop, A.H., Graaf, H.d., Druten, E.v., Warmerdam, L.J.C.v., Sangen, M.J.C.v.d., Tjan-Heijnen, V.C.G., Erdkamp, F.L.G. & Dutch Breast Cancer Research Group (BOOG) 2018, "Intermittent versus continuous first-line treatment for HER2-negative metastatic breast cancer: the Stop & Go study of the Dutch Breast Cancer Research Group (BOOG)", Breast cancer research and treatment, vol. 172, no. 2, pp. 413-423.

Daeter, E.J., Timmermans, M.J.C., Hirsch, A., Lipsic, E., Houterman, S., Amoroso, G., Aydin, S., Bax, M., Boven, W.v., Brinckman, S.L., Dambrink, J.H.E., Fuente, S.d.l., Ent, M.v.d., Galema, T.W., Haenen, J., Kraaijeveld, A.O., Magro, M., Noyez, L., Opstal, J.v., Rensing, B.J.W.M., Straten, A.v., Umans, V.A.W.M., Vernooy, K., Vos, J., Waterbolk, T.W., Rademaker, P., Veghel, D.v. & Nat, P.v.d. 2018, "Defining and Measuring a Standard Set of Patient-Relevant Outcomes in Coronary Artery Disease", American Journal of Cardiology, vol. 121, no. 12, pp. 1477-1488.

Dams, O., Akker-Scheek, I.v.d., Brouwer, S. & Zwerver, J. 2018, "Doorwerken met peesklachten werkt niet", Tijdschrift voor Bedrijfs- en Verzekeringsgeneeskunde, vol. 26, no. 9, pp. 497-499.

Dams, O.C., Akker-Scheek, I.v.d., Diercks, R.L., Wendt, K.W., Zwerver, J. & Reininga, I.H.F. 2018, "Surveying the management of Achilles tendon ruptures in the Netherlands: lack of consensus and need for treatment guidelines", Knee surgery, sports traumatology, arthroscopy, Epub 2018 Jul 3.

Decker, K.d., Brugge, H.G.t., Bart, J., Kruitwagen, R.F.P.M., Nijman, H.W. & Kruse, A.J. 2018, "Borderline tumours of the ovary: Common practice in the Netherlands", Gynecologic oncology reports, vol. 27, pp. 25-30.

Deodatus, J.A., Mijle, H.C.J.v.d. & Wikkeling, O.R.M. 2018, "Naadlekkage na colonresectie: een ernstige complicatie die makkelijk wordt gemist", Nederlands tijdschrift voor geneeskunde, vol. 162, pp. D2592.

Djukanovic, R., Adcock, I.M., Anderson, G., Bel, E.H., Canonica, G.W., Cao, H., Chung, K.F., Davies, D.E., Genton, C., Gibson-Latimer, T., Hamerlijnck, D., Heuvelin, E., Louis, R., Korn, S., Kots, M., Kwon, N., Naddaf, R., Wagers, S.S., SHARP Clinical Research Collaboration & Members of the CRC-SHARP (o.a. Brinke, A.t.) 2018, "The Severe Heterogeneous Asthma Research collaboration, Patient-centred (SHARP) ERS Clinical Research Collaboration: a new dawn in asthma research", The European respiratory journal, vol. 52, no. 5.

Dobbe, A.S.M., Stolmeijer, R., Maaten, J.C.t. & Ligtenberg, J.J.M. 2018, "Titration of oxygen therapy in critically ill emergency department patients: a feasibility study", BMC emergency medicine, vol. 18, no. 1, pp. 17.

Donk, N.W.v.d., Holt, B.v.d., Minnema, M.C., Vellenga, E., Croockewit, S., Kersten, M.J., Borne, P.A.v.d., Ypma, P., Schaafsma, R., Weerdt, O.d., Klein, S.K., Delforge, M., Levin, M.D., Bos, G.M., Jie, K.G., Sinnige, H., Coenen, J.L., Waal, E.G.d., Zweegman, S., Sonneveld, P. & Lokhorst, H.M. 2018, "Thalidomide before and after autologous stem cell transplantation in recently diagnosed multiple myeloma (HOVON-50): long-term results from the phase 3, randomised controlled trial", The Lancet.Haematology, vol. 5, no. 10, pp. e479-e492.

Dorleijn, D.M.J., Luijsterburg, P.A.J., Reijman, M., Kloppenburg, M., Verhaar, J.A.N., Bindels, P.J.E., Bos, P.K. & Bierma-Zeinstra, S.M.A. 2018, "Intramuscular glucocorticoid injection versus placebo injection in hip osteoarthritis: a 12-week blinded randomised controlled trial", Annals of the Rheumatic Diseases, vol. 77, no. 6, pp. 875-882.

During, J., Dankiewicz, J., Cronberg, T., Hassager, C., Hovdenes, J., Kjaergaard, J., Kuiper, M., Nielsen, N., Pellis, T., Stammet, P., Vulto, J., Wanscher, M., Wise, M., Aneman, A. & Friberg, H. 2018, "Lactate, lactate clearance and outcome after cardiac arrest: A post-hoc analysis of the TTM-Trial", Acta Anaesthesiologica Scandinavica, vol. 62, no. 10, pp. 1436-1442.

Ebner, F., Harmon, M.B.A., Aneman, A., Cronberg, T., Friberg, H., Hassager, C., Juffermans, N., Kjaergaard, J., Kuiper, M., Mattsson, N., Pelosi, P., Ullen, S., Unden, J., Wise, M.P. & Nielsen, N. 2018, "Carbon dioxide dynamics in relation to neurological outcome in resuscitated out-of-hospital cardiac arrest patients: an exploratory Target Temperature Management Trial substudy", Critical Care, vol. 22, no. 1, pp. 196.

Edel, J.P. & Balink, H. 2019, "18F-FDG PET/CT revealing constrictive pericarditis as the only manifestation of malignant mesothelioma", Clinical nuclear medicine, vol. 44, no. 1, pp. 55-56. Epub 20181027.

Emous, M., Wolffenbuttel, B.H.R., Dijk, G.v., Totte, E. & Beek, A.v. 2018, "Long-term self-reported symptom prevalence of early and late dumping in a patient population after sleeve gastrectomy, primary, and revisional gastric bypass surgery", Surgery for Obesity and Related Diseases, vol. 14, no. 8, pp. 1173-1181.

Faut, M., Jalving, M., Diercks, G.F., Hospers, G.A., Leeuwen, B.L.v. & Been, L.B. 2018, "Preoperative BRAF inhibition in patients with irresectable locally advanced stage III melanoma", Melanoma management, vol. 5, no. 2, pp. MMT08.

Faut, M., Kruijff, S., Hoekstra, H.J., Ginkel, R.J.v., Been, L.B. & Leeuwen, B.L.v. 2018, "Pelvic lymph node dissection in metastatic melanoma to the groin should not be abandoned yet", European journal of surgical oncology, vol. 44, no. 11, pp. 1779-1785.

Folkeringa, R.J., Geersing, G.J. & Cate, H.T. 2018, "Kaders voor verantwoorde antistollingszorg", Nederlands tijdschrift voor geneeskunde, vol. 162, pp. D2811.

Fouw, M.d., Rijken, M.J., Akker, T.v.d. & Stekelenburg, J. 2018, "Safe motherhood over de grenzen : working party international safe motherhood & reproductive health op gynaecongres", Nederlands Tijdschrift voor Obstetrie & Gynaecologie, vol. 131, pp. 226-227.

Franken, M.G., Leeneman, B., Jochems, A., Schouwenburg, M.G., Aarts, M.J.B., Akkooi, A.C.J.v., Berkmortel, F.W.P.J.v.d., Eertwegh, A.J.M.v.d., Groot, J.W.B.d., Hoeven, K.J.M.v.d., Hospers, G.A.P., Kapiteijn, E., Koornstra, R., Kruit, W.H.J., Louwman, M.W.J., Piersma, D., Rijn, R.S.v., Suijkerbuijk, K.P.M., Tije, A.J.t., Vreugdenhil, G., Wouters, M.W.J.M., Zeijl, M.v., Haanen, J.B.A.G. & Uyl-de Groot, C.A. 2018, "Real-world healthcare costs of ipilimumab in patients with advanced cutaneous melanoma in The Netherlands", Anti-Cancer Drugs, vol. 29, no. 6, pp. 579-588.

Galien, H.T.v.d., Hoogendoorn, M., Kibbelaar, R.E., Meerten, T.v. & Rijn, R.S.v. 2019, "Progression-free survival at 24 months (PFS24) and subsequent outcome for patients with diffuse large B-cell lymphoma (DLBCL) in the real-world setting", Annals of Oncology, vol. 30, no. 1, pp. 151-152. Epub 20181026.

Galien, H.T.v.d., Loeffen, E.A.H., Miedema, K.G.E. & Tissing, W.J.E. 2018, "Predictive value of PCT and IL-6 for bacterial infection in children with cancer and febrile neutropenia", Supportive care in cancer, vol. 26, no. 11, pp. 3819-3826.

Geelen, I.G.P., Sandin, F., Thielen, N., Janssen, J.J.W.M., Hoogendoorn, M., Visser, O., Cornelissen, J.J., Hoglund, M. & Westerweel, P.E. 2018, "Validation of the EUTOS long-term survival score in a recent independent cohort of "real world" CML patients", Leukemia, vol. 32, no. 10, pp. 2299-2303.

Geffen, W.H.v., Hajian, B., Vos, W., Backer, J.d., Cahn, A., Usmani, O.S., Holsbeke, C.v., Pistolesi, M., Kerstjens, H.A. & Backer, W.d. 2018, "Functional respiratory imaging: heterogeneity of acute exacerbations of COPD", International journal of chronic obstructive pulmonary disease, vol. 13, pp. 1783-1792.

Geffen, W.H.v. & Kerstjens, H.A. 2018, "Static and dynamic hyperinflation during severe acute exacerbations of chronic obstructive pulmonary disease", International journal of chronic obstructive pulmonary disease, vol. 13, pp. 1269-1277.

Gershlick, A.H., Kandzari, D.E., Banning, A., Taggart, D.P., Morice, M.-., Lembo, N.J., Brown, W.M., Banning, A.P., Merkely, B., Horkay, F., Boven, A.v., Boonstra, P.W., Dressler, O., Sabik, J.F., Serruys, P.W., Kappetein, A.P. & Stone, G.W. 2018, "Outcomes After Left Main Percutaneous Coronary Intervention Versus Coronary Artery Bypass Grafting According to Lesion Site: Results From the EXCEL Trial", JACC: Cardiovascular Interventions, vol. 11, no. 13, pp. 1224-1233.

Ghiti Moghadam, M., Lamers-Karnebeek, F.B.G., Vonkeman, H.E., Klooster, P.M.t., Tekstra, J., Schilder, A.M., Visser, H., Sasso, E.H., Chernoff, D., Lems, W.F., Schaardenburg, D.J.v., Landewe, R., Bernelot Moens, H.J., Radstake, T.R.D.J., Riel, P.L.C.M.v., Laar, M.A.F.J.v.d., Jansen, T.L. & Dutch National POET Collaboration 2018, "Multi-biomarker disease activity score as a predictor of disease relapse in patients with rheumatoid arthritis stopping TNF inhibitor treatment", PloS one, vol. 13, no. 5, pp. e0192425.

Goedegebure, E.A.R., Koning, S.H., Hoogenberg, K., Korteweg, F.J., Lutgers, H.L., Diekman, M.J.M., Stekkinger, E., Berg, P.P.v.d. & Zwart, J.J. 2018, "Pregnancy outcomes in women with gestational diabetes mellitus diagnosed according to the WHO-2013 and WHO-1999 diagnostic criteria: a multicentre retrospective cohort study", BMC pregnancy and childbirth, vol. 18, no. 1, pp. 152.

Gorp, D.A.M.v., Klink, J.J.L.v.d., Abma, F.I., Jongen, P.J., Lieshout, I.v., Arnoldus, E.P.J., Beenakker, E.A.C., Bos, H.M., Eijk, J.J.J.v., Fermont, J., Frequin, S.T.F.M., Gans, K.d., Hengstman, G.J.D., Hupperts, R.M.M., Mostert, J.P., Pop, P.H.M., Verhagen, W.I.M., Zemel, D., Heerings, M.A.P., Reneman, M.F., Middelkoop, H.A.M., Visser, L.H. & Hiele, K.v.d. 2018, "The capability set for work - correlates of sustainable employability in workers with multiple sclerosis", Health and quality of life outcomes, vol. 16, no. 1, pp. 113.

Grand, J., Hassager, C., Winther-Jensen, M., Rundgren, M., Friberg, H., Horn, J., Wise, M.P., Nielsen, N., Kuiper, M., Wiberg, S., Thomsen, J.H., Jaeger Wanscher, M.C., Frydland, M. & Kjaergaard, J. 2018, "Mean arterial pressure during targeted temperature management and renal function after out-of-hospital cardiac arrest", Journal of critical care, vol. 50, pp. 234-241.

Groenewoud, E.R., Cohlen, B.J., Al-Oraiby, A., Brinkhuis, E.A., Broekmans, F.J.M., Bruin, J.P.d., Dool, G.v., Fleisher, K., Friederich, J., Goddijn, M., Hoek, A., Hoozemans, D.A., Kaaijk, E.M., Koks, C.A.M., Laven, J.S.E., Linden, P.J.Q.v.d., Manger, P.A., Rumste, M.v., Spinder, T. & Macklon, N.S. 2018, "The influence of endometrial thickness on pregnancy rates in modified natural cycle frozen-thawed embryo transfer", Acta Obstetricia et Gynecologica Scandinavica, vol. 97, no. 7, pp. 808-815.

Hajian, B., Backer, J.d., Vos, W., Geffen, W.H.v., Winter, P.d., Usmani, O., Cahn, T., Kerstjens, H.A., Pistolesi, M. & Backer, W.d. 2018, "Changes in ventilation-perfusion during and after an COPD exacerbation: an assessment using fluid dynamic modeling", International journal of chronic obstructive pulmonary disease, vol. 13, pp. 833- 842.

Hazenberg, H.M.J.L., Boer, N.K.H.d., Mulder, C.J.J., Mom, S.H., Bodegraven, A.A.v. & Tack, G.J. 2018, "Neoplasia and Precursor Lesions of the Female Genital Tract in IBD: Epidemiology, Role of Immunosuppressants, and Clinical Implications", Inflammatory bowel diseases, vol. 24, no. 3, pp. 510-531.

Heide, L.J.M.d., Boer, H.H.R.d., Borren, M.v., Emous, M., Aarts, E. & Boer, H.d. 2018, "Pharmacokinetics of Glucocorticoid Replacement Before and After Bariatric Surgery in Patients With Adrenal Insufficiency", Journal of the Endocrine Society, vol. 2, no. 12, pp. 1338-1344.

Hellemond, I.E.G.v., Vriens, I.J.H., Peer, P.G.M., Swinkels, A.C.P., Smorenburg, C.H., Seynaeve, C.M., Sangen, M.J.C.v.d., Kroep, J.R., Graaf, H.d., Honkoop, A.H., Erdkamp, F.L.G., Berkmortel, F.W.P.J.v.d., Boer, M.d., Roos, W.K.d., Linn, S.C., Imholz, A.L.T., Tjan-Heijnen, V.C.G. & Dutch Breast Cancer Research Group (BOOG) 2018, "Efficacy of Anastrozole after Tamoxifen in Early Breast Cancer Patients with Chemotherapy-Induced Ovarian Function Failure", International journal of cancer, Epub 2018 Dec 26.

Hellinga, J., Khoe, P.C.K.H., Stenekes, M.W. & Eltahir, Y. 2018, "Complications After Vulvar and Perineal Reconstruction With a Lotus Petal Flap", Annals of Plastic Surgery, vol. 80, no. 3, pp. 268-271.

Hemmelder, M.H., Balen, J.v., Scherpbier, N., Schenk, P.W., Tuut, M.K. & Gansevoort, R.T. 2018, "Herziening richtlijnen 'Chronische nierschade'", Nederlands tijdschrift voor geneeskunde, vol. 162, no. Jun 14, pp. D2974.

HerniaSurge Group (o.a. Eker, H.H.). 2018, "International guidelines for groin hernia management", Hernia, vol. 22, no. 1, pp. 1-165.

Hessels, L., Koopmans, N., Gomes Neto, A.W., Volbeda, M., Koeze, J., Lansink-Hartgring, A.O., Bakker, S.J., Oudemans-van Straaten, H.M. & Nijsten, M.W. 2018, "Urinary creatinine excretion is related to short-term and long-term mortality in critically ill patients", Intensive care medicine, vol. 44, no. 10, pp. 1699-1708.

Hollemans, R.A., Bakker, O.J., Boermeester, M.A., Bollen, T.L., Bosscha, K., Bruno, M.J., Buskens, E., Jong, C.H.d., van Duijvendijk, P., Eijck, C.H.v., Fockens, P., Goor, H.v., Grevenstein, W.M.v., Harst, E.v.d., Heisterkamp, J., Hesselink, E.J., Hofker, S., Houdijk, A.P., Karsten, T., Kruyt, P.M., Laarhoven, C.J.v., Lameris, J.S., Leeuwen, M.S.v., Manusama, E.R., Molenaar, I.Q., Nieuwenhuijs, V.B., Ramshorst, B.v., Roos, D., Rosman, C., Schaapherder, A.F., Schelling, G.P.v.d., Timmer, R., Verdonk, R.C., Wit, R.J.d., Gooszen, H.G., Besselink, M.G., Santvoort, H.C.v. & Dutch Pancreatitis Study Group 2019, "Superiority of Step-up Approach vs Open Necrosectomy in Long-term Follow up of Patients With Necrotizing Pancreatitis", Gastroenterology, vol. 156, no. 4, pp. 1016-1026. Epub 20181102.

Hommema, G., Koopmans, S. & Yska, J.P. 2018, "Het opzetten van een methode voor toxicologisch onderzoek op de LC-MS Exactive ter vervanging van het STIP-systeem", Extract, vol. 29, pp. 27-30.

Huang, X., Redfors, B., Chen, S., Liu, Y., Ben-Yehuda, O., Puskas, J.D., Kandzari, D.E., Merkely, B., Horkay, F., Boven, A.J.v., Boonstra, P.W., Sabik, J.F., Serruys, P.W., Kappetein, A.P. & Stone, G.W. 2018, "Impact of chronic obstructive pulmonary disease on prognosis after percutaneous coronary intervention and bypass surgery for left main coronary artery disease: an analysis from the EXCEL trial", European journal of cardio-thoracic surgery, Epub 2018 Dec 27.

Hughes, J., Jokubaitis, V., Lugaresi, A., Hupperts, R., Izquierdo, G., Prat, A., Girard, M., Duquette, P., Grand'maison, F., Grammond, P., Sola, P., Ferraro, D., Ramo-Tello, C., Trojano, M., Slee, M., Shaygannejad, V., Boz, C., Lechner-Scott, J., Pesch, V.v., Pucci, E., Solaro, C., Verheul, F., Terzi, M., Granella, F., Spitaleri, D., Alroughani, R., Jun, J.K., Fambiatos, A., Walt, A.v.d., Butzkueven, H., Kalincik, T. & MSBase Study Group (o.a. Sinnige,L.G.F.) 2018, "Association of Inflammation and Disability Accrual in Patients with Progressive-Onset Multiple Sclerosis", JAMA Neurology, vol. 75, no. 11, pp. 1407-1415.

Hutting, K.H., Bos, P.G., Kibbelaar, R.E., Veeger, N.J.G.M., Marck, K.W. & Mouës-Vink, C.M. 2018, "Effectieve behandeling van plaveiselcelcarcinomen in het gelaat door excisie en vriescoupeonderzoek van snijvlakken", Nederlands Tijdschrift voor Plastische Chirurgie, vol. 9, no. 1, pp. 26-29.

Imkamp, M., Lima Passos, V., Boonen, A., Arends, S., Dougados, M., Landewe, R., Ramiro, S., Bosch, F.v.d., Heijde, D.v.d., Wink, F.R., Spoorenberg, A. & Tubergen, A.v. 2018, "Uncovering the heterogeneity of disease impact in axial spondyloarthritis: bivariate trajectories of disease activity and quality of life", RMD open, vol. 4, no. 2, pp. e000755.

Ince, C., Boerma, E.C., Cecconi, M., Backer, D.d., Shapiro, N.I., Duranteau, J., Pinsky, M.R., Artigas, A., Teboul, J.L., Reiss, I.K.M., Aldecoa, C., Hutchings, S.D., Donati, A., Maggiorini, M., Taccone, F.S., Hernandez, G., Payen, D., Tibboel, D., Martin, D.S., Zarbock, A., Monnet, X., Dubin, A., Bakker, J., Vincent, J.L., Scheeren, T.W.L. & Cardiovascular Dynamics Section of the ESICM 2018, "Second consensus on the assessment of sublingual microcirculation in critically ill patients: results from a task force of the European Society of Intensive Care Medicine", Intensive care medicine, vol. 44, no. 3, pp. 281-299.

Jeuring, H.W., Comijs, H.C., Deeg, D.J.H., Hoogendijk, E.O., Beekman, A.T.F., Stek, M.L. & Huisman, M. 2018, "Secular trends in excess mortality of late-life depression", Journal of affective disorders, vol. 234, pp. 28-33.

Jeuring, H.W., Comijs, H.C., Deeg, D.J.H., Stek, M.L., Huisman, M. & Beekman, A.T.F. 2018, "Secular trends in the prevalence of major and subthreshold depression among 55-64-year olds over 20 years", Psychological medicine, vol. 48, no. 11, pp. 1824-1834.

Jeuring, H.W., Stek, M.L., Huisman, M., Oude Voshaar, R.C., Naarding, P., Collard, R.M., Mast, R.C.v.d., Kok, R.M., Beekman, A.T.F. & Comijs, H.C. 2018, "A Six-Year Prospective Study of the Prognosis and Predictors in Patients With Late-Life Depression", The American Journal of Geriatric Psychiatry, vol. 26, no. 9, pp. 985-997.

Jochems, A., Leeneman, B., Franken, M.G., Schouwenburg, M.G., Aarts, M.J.B., Akkooi, A.C.J.v., Berkmortel, F.W.P.J.v.d., Eertwegh, A.J.M.v.d., Groenewegen, G., Groot, J.W.B.d., Haanen, J.B.A.G., Hospers, G.A.P., Kapiteijn, E., Koornstra, R.H., Kruit, W.H.J., Louwman, M.W.J., Piersma, D., Rijn, R.S.v., Tije, A.J.t., Vreugdenhil, G., Wouters, M.W.J.M., Uyl-de Groot, C.A. & Hoeven, K.J.M.v.d. 2018, "Real-world use, safety, and survival of ipilimumab in metastatic cutaneous melanoma in The Netherlands", Anti-Cancer Drugs, vol. 29, no. 6, pp. 572- 578.

Jong, M.R.W.d., Visser, L., Huls, G., Diepstra, A., Vugt, M.v., Ammatuna, E., Rijn, R.S.v., Vellenga, E., Berg, A.v.d., Fehrmann, R.S.N. & Meerten, T.v. 2018, "Identification of relevant drugable targets in diffuse large B-cell lymphoma using a genome-wide unbiased CD20 guilt-by association approach", PloS one, vol. 13, no. 2, pp. e0193098.

Jong-van Kempen, B.M.d., Silfhout-Bezemer, M.F.W.v. & Nooigedagt-Frons, J. 2018, "Een excessief huilende zuigeling : Voor de ouders een hele opgave, voor u een uitdaging?", Praktische pediatrie, no. 1, pp. 28-33.

Kaijser, M.A., Ramshorst, G.H.v., Emous, M., Veeger, N.J.G.M., Wagensveld, B.A.v. & Pierie, J.E.N. 2018, "A Delphi Consensus of the Crucial Steps in Gastric Bypass and Sleeve Gastrectomy Procedures in the Netherlands", Obesity Surgery, vol. 28, no. 9, pp. 2634-2643.

Kaisar, M., Dullemen, L.v., Charles, P.D., Akhtar, M.Z., Thezenas, M.L., Huang, H., Klooster, A., Watkins, N.A., Kessler, B.M. & Ploeg, R.J. 2019, "Subclinical changes in deceased donor kidney proteomes are associated with 12-month allograft function posttransplantation - a preliminary study", Transplantation, vol. 103, no. 2, pp. 323-328. Epub 20180911.

Kandzari, D.E., Gershlick, A.H., Serruys, P.W., Leon, M.B., Morice, M.C., Simonton, C.A., Lembo, N.J., Banning, A.P., Merkely, B., Boven, A.J.v., Ungi, I., Kappetein, A.P., Sabik, J.F.,3rd, Genereux, P., Dressler, O. & Stone, G.W.

2018, "Outcomes Among Patients Undergoing Distal Left Main Percutaneous Coronary Intervention", Circulation.Cardiovascular interventions, vol. 11, no. 10, pp. e007007.

Kanglie, M.N.P., Graaf, N.d., Beije, F., Brouwers, E.M.J., Theuns-Valks, S.D.M., Jansen, F.H., Roy van Zuidewijn, D.B.W.d., Verhoeven, B., Rijn, R.R.v., Bakx, R. & Dutch Intussusception Group 2019, "The incidence of negative intraoperative findings after unsuccessful hydrostatic reduction of ileocolic intussusception in children: A retrospective analysis", Journal of pediatric surgery, vol. 54, no. 3, pp. 500-506. Epub 20180601.

Karhof, S., Roeden, S.E.v., Oosterheert, J.J., Bleeker-Rovers, C.P., Renders, N.H.M., Borst, G.J.d., Kampschreur, L.M., Hoepelman, A.I.M., Koning, O.H.J. & Wever, P.C. 2018, "Primary and secondary arterial fistulas during chronic Q fever", Journal of vascular surgery, vol. 68, no. 6, pp. 1906-1913.

Karthaus, E.G., Vahl, A., Kuhrij, L.S., Elsman, B.H.P., Geelkerken, R.H., Wouters, M.W.J.M., Hamming, J.F., Borst, G.J.d., Dutch Society of Vascular Surgery (o.a. Wikkeling, O.R.), Steering Committee of the Dutch Audit for Carotid Interventions & Dutch Institute for Clinical Auditing 2018, "The Dutch Audit of Carotid Interventions: Transparency in Quality of Carotid Endarterectomy in Symptomatic Patients in the Netherlands", European journal of vascular and endovascular surgery, vol. 56, no. 4, pp. 476-485.

Katagiri, Y., Onuma, Y., Asano, T., Iniguez, A., Jensen, L.O., Cequier, A., Hofma, S.H., Christiansen, E.H., Suttorp, M., Brugaletta, S., Sabate, M., Windecker, S. & Serruys, P.W. 2018, "Three-year follow-up of the randomised comparison between an everolimus-eluting bioresorbable scaffold and a durable polymer everolimus-eluting metallic stent in patients with ST-segment elevation myocardial infarction (TROFI II trial)", EuroIntervention, vol. 14, no. 11, pp. E1224-E1226.

Kater, A.P., Kersting, S., Norden, Y.v., Dubois, J., Dobber, J.A., Mellink, C.H., Evers, L.M., Croon-de Boer, F., Schreurs, J., Spek, E.v.d., Visser, H., Idink, C., Wittebol, S., Hoogendoorn, M., Tonino, S.H., Mobasher, M., Levin, M.D. & HOVON CLL study group. 2018, "Obinutuzumab pretreatment abrogates tumor lysis risk while maintaining undetectable MRD for venetoclax + obinutuzumab in CLL", Blood advances, vol. 2, no. 24, pp. 3566-3571.

Kater, A.P., Oers, M.H.J.v., Norden, Y.v., Straten, L.v.d., Driessen, J., Posthuma, W.F.M., Schipperus, M., Chamuleau, M.E.D., Nijland, M., Doorduijn, J.K., Gelder, M.v., Hoogendoorn, M., Croon, F.d., Wittebol, S., Kerst, J.M., Marijt, E.W.A., Raymakers, R.A.P., Schaafsma, M.R., Dobber, J.A., Kersting, S.A., Levin, M.D. & HOVON CLL study group 2019, "Feasibility and efficacy of addition of individualized dose lenalidomide to chlorambucil and rituximab as first-line treatment in elderly and FCR-unfit patients with advanced chronic lymphocytic leukemia", Haematologica, vol. 104, no. 1, pp. 147-154. Epub 20180816.

Kaufmann, R., Halm, J.A., Eker, H.H., Klitsie, P.J., Nieuwenhuizen, J., Geldere, D.v., Simons, M.P., Harst, E.v.d., Riet, M.v.'., Holt, B.v.d., Kleinrensink, G.J., Jeekel, J. & Lange, J.F. 2018, "Mesh versus suture repair of umbilical hernia in adults: a randomised, double-blind, controlled, multicentre trial", Lancet, vol. 391, no. 10123, pp. 860- 869.

Kedilioglu, M.A., Bos, P.G., Jong, K.d., Noordzij, N.A., Kibbelaar, R.E., Lapid, O. & Mouës-Vink, C.M. 2018, "Effectieve behandeling van basaalcelcarcinomen in het gelaat met de gemodificeerde mohstechniek", Nederlands Tijdschrift voor Plastische Chirurgie, vol. 9, no. 1, pp. 22-25.

Kibwana, S., Yigzaw, M., Molla, Y., Roosmalen, J.v. & Stekelenburg, J. 2018, "Job satisfaction among anesthetists in Ethiopia-a national cross-sectional study", The International journal of health planning and management, vol. 33, no. 4, pp. e960-e970.

Koning, N.J., Lange, F.d., Meurs, M.v., Jongman, R.M., Ahmed, Y., Schwarte, L.A., Nieuw Amerongen, G.P.v., Vonk, A.B.A., Niessen, H.W., Baufreton, C. & Boer, C. 2018, "Reduction of vascular leakage by imatinib is

associated with preserved microcirculatory perfusion and reduced renal injury markers in a rat model of cardiopulmonary bypass", British journal of anaesthesia, vol. 120, no. 6, pp. 1165-1175.

Koning, S.H., van Zanden, J.J., Hoogenberg, K., Lutgers, H.L., Klomp, A.W., Korteweg, F.J., Loon, A.J.v., Wolffenbuttel, B.H.R. & Berg, P.P.v.d. 2018, "Insights uncovered from experiencing a rise in the incidence of gestational diabetes at a Melbourne hospital. Reply to Ng E, Neff M, Sztal-Mazer S [letter]", Diabetologia, vol. 61, no. 8, pp. 1884-1885.

Koning, S.H., Zanden, J.J.v., Hoogenberg, K., Lutgers, H.L., Klomp, A.W., Korteweg, F.J., Loon, A.J.v., Wolffenbuttel, B.H.R. & Berg, P.P.v.d. 2018, "Medicalising pregnancy with new diagnostic criteria for gestational diabetes mellitus: do we need more evidence? Reply to Venkataraman H and Saravanan P [letter]", Diabetologia, vol. 61, no. 8, pp. 1889-1891.

Kort, S., Tiggeloven, M.M., Brusse-Keizer, M., Gerritsen, J.W., Schouwink, J.H., Citgez, E., Jongh, F.d., Samii, S., Maten, J.v.d., Bogart, M.v.d. & Palen, J.v.d. 2018, "Multi-centre prospective study on diagnosing subtypes of lung cancer by exhaled-breath analysis", Lung Cancer, vol. 125, pp. 223-229.

Kosse, R.C., Bouvy, M.L., Daanen, M., Vries, T.W.d. & Koster, E.S. 2018, "Adolescents' Perspectives on Atopic Dermatitis Treatment: Experiences, Preferences, and Beliefs", JAMA dermatology, vol. 154, no. 7, pp. 824-827.

Kosse, R.C., Koster, E.S., Vries, T.W.d. & Bouvy, M.L. 2018, "Drug utilisation among Dutch adolescents: a pharmacy prescription records study", Archives of Disease in Childhood, Epub 2018 Jun 1.

Kraaij, S., Brand, H.S., Meij, E.v.d. & Visscher, J.d. 2018, "Biochemical composition of salivary stones in relation to stone-and patient-related factors", Medicina Oral Patologia Oral y Cirugia Bucal, vol. 23, no. 5, pp. e540- e544.

Kramer, A., Pippias, M., Noordzij, M., Stel, V.S., Afentakis, N., Ambuhl, P.M., Andrusev, A.M., Fuster, E.A., Arribas Monzon, F.E., Asberg, A., Barbullushi, M., Bonthuis, M., Caskey, F.J., Castro de la Nuez, P., Cernevskis, H., Grottes, J.M.d., Garneata, L., Golan, E., Hemmelder, M.H., Loannou, K., Jarraya, F., Kolesnyk, M., Komissarov, K., Lassalle, M., Macario, F., Mahillo-Duran, B., Martin de Francisco, A.L., Palsson, R., Pechter, U., Resic, H., Rutkowski, B., Santiuste de Pablos, C., Seyahi, N., Simic Ogrizovic, S., Slon Roblero, M.F., Spustova, V., Stojceva-Taneva, O., Traynor, J., Massy, Z.A. & Jager, K.J. 2018, "The European Renal Association - European Dialysis and Transplant Association (ERA-EDTA) Registry Annual Report 2015: a summary", Clinical kidney journal, vol. 11, no. 1, pp. 108-122.

Kramp, K.H. 2018, "Staying in touch with reality: The importance of stereoscopic vision", Medical education, vol. 52, no. 11, pp. 1106-1108.

Kuiper, M. 2018, "Prangende vraag : is hersendood bedacht voor orgaandonatie?", Transparant, no. 72, pp. 2.

Kuiper, M.A. 2018, "Adrenaline, een tweesnijdend zwaard?", Nederlands tijdschrift voor geneeskunde, vol. 162, pp. D3519.

Kursten, L.J.M., Visser, A., Emous, M. & Lameijer, H. 2018, "Een patient met een dik, rood been", Nederlands tijdschrift voor geneeskunde, vol. 162, no. Nov 19, pp. D2863.

Lameijer, C.M., Duis, H.J.t., Vroling, D., Hartlief, M.T., El Moumni, M. & Sluis, C.K.v.d. 2018, "Prevalence of posttraumatic arthritis following distal radius fractures in non-osteoporotic patients and the association with radiological measurements, clinician and patient-reported outcomes", Archives of orthopaedic and trauma surgery, vol. 138, no. 12, pp. 1699-1712.

Lameijer, H., Aalberts, J.J.J., Veldhuisen, D.J.v., Meijer, K. & Pieper, P.G. 2018, "Efficacy and safety of direct oral anticoagulants during pregnancy; a systematic literature review", Thrombosis research, vol. 169, pp. 123-127.

Legemate, C.M., Hop, M.J., Nieuwenhuis, M.K., Middelkoop, E., Baar, M.v. & Vlies, C.v.d. 2018, "Brandwonddiepte bepalen met laser-Doppler-imaging", Nederlands tijdschrift voor geneeskunde, vol. 162, no. 6, pp. D2374.

Lemkes, J.S., Janssens, G.N., Hoeven, N.W.v.d., Ven, P.M.v.d., Marques, K.M.J., Nap, A., Leeuwen, M.A.H.v., Appelman, Y.E.A., Knaapen, P., Verouden, N.J.W., Allaart, C.P., Brinckman, S.L., Saraber, C.E., Plomp, K.J., Timmer, J.R., Kedhi, E., Hermanides, R.S., Meuwissen, M., Schaap, J., Weerdt, A.P.v.d., Rossum, A.C.v., Nijveldt, R. & Royen, N.v. 2019, "Timing of revascularization in patients with transient ST-segment elevation myocardial infarction: a randomized clinical trial", European heart journal, vol. 40, no. 3, pp. 283-291. Epub 20181026.

Lemmers, M., Verschoor, M.A.C., Bossuyt, P.M., Huirne, J.A.F., Spinder, T., Nieboer, T.E., Bongers, M.Y., Janssen, I.A.H., Hooff, M.v., Mol, B.W.J., Ankum, W.M. & Bosmans, J.E. 2018, "Cost-effectiveness of curettage versus expectant management in women with an incomplete evacuation after misoprostol treatment for first- trimester miscarriage: A randomized controlled trial and cohort study", Obstetrical and Gynecological Survey, vol. 73, no. 7, pp. 398-399.

Lijftogt, N., Karthaus, E.G., Vahl, A., Zwet, E.W.v., Willik, E.M.v.d., Tollenaar, R.A.E.M., Hamming, J.F., Wouters, M.W.J.M., Dutch Society of Vascular Surgery (o.a. Wikkeling, O.R.), Steering Committee of the Dutch Surgical Aneurysm Audit & Dutch Institute for Clinical Auditing 2018, "Failure to Rescue - a Closer Look at Mortality Rates Has No Added Value for Hospital Comparisons but Is Useful for Team Quality Assessment in Abdominal Aortic Aneurysm Surgery in The Netherlands", European journal of vascular and endovascular surgery, vol. 56, no. 5, pp. 652-661.

Linke, A., Holzhey, D., Mollmann, H., Manoharan, G., Schafer, U., Frerker, C., Worthley, S.G., Boven, A.J.v., Redwood, S., Kovac, J., Butter, C., Sondergaard, L., Lauten, A., Schymik, G. & Walther, T. 2018, "Treatment of Aortic Stenosis With a Self-Expanding, Resheathable Transcatheter Valve: One-Year Results of the International Multicenter Portico Transcatheter Aortic Valve Implantation System Study", Circulation Cardiovascular interventions, vol. 11, no. 2, pp. e005206.

Lodder, W.L., Dorgelo, B., Lancaster, J., Hanlon, R., Wieshmann, H., Bock, G.H.d. & Laan, B.F.A.M.v.d. 2018, "Semi-automatic tumour volume measurements on MR-imaging using Smartbrush((R)) in oropharyngeal carcinomas; our experience in 5 patients", Clinical otolaryngology, vol. 43, no. 4, pp. 1143-1148.

Lodder, W.L., Laan, B.F.A.M.v.d., Lesser, T.H. & Leong, S.C. 2018, "The impact of acoustic neuroma on long- term quality-of-life outcomes in the United Kingdom", European archives of oto-rhino-laryngology, vol. 275, no. 3, pp. 709-717.

Lowik, C.A.M., Jutte, P.C., Tornero, E., Ploegmakers, J.J.W., Knobben, B.A.S., Vries, A.J.d., Zijlstra, W.P., Dijkstra, B., Soriano, A., Wouthuyzen-Bakker, M. & Northern Infection Network Joint Arthroplasty (NINJA) 2018, "Predicting Failure in Early Acute Prosthetic Joint Infection Treated With Debridement, Antibiotics, and Implant Retention: External Validation of the KLIC Score", The Journal of arthroplasty, vol. 33, no. 8, pp. 2582-2587.

Lybeck, A., Cronberg, T., Aneman, A., Hassager, C., Horn, J., Hovdenes, J., Kjaergaard, J., Kuiper, M., Wanscher, M., Stammet, P., Wise, M.P., Nielsen, N., Ullen, S., Friberg, H. & TTM-trial investigators 2018, "Time to awakening after cardiac arrest and the association with target temperature management", Resuscitation, vol. 126, pp. 166-171.

Maldonado, T.S., Mosquera, N.J., Lin, P., Bellosta, R., Barfield, M., Moussa, A., Rhee, R., Schermerhorn, M.L., Weinberger, J., Wikkeling, M., Heyligers, J., Veith, F.J., Milner, R., Reijnen, M.P.J. & Gore Bilateral IBE Study

Group 2018, "Gore Iliac Branch Endoprosthesis for treatment of bilateral common iliac artery aneurysms", Journal of vascular surgery, vol. 68, no. 1, pp. 100-108.

Marck, K.W. 2018, "Constructivisme en reconstructieve chirurgie: geometrie als gemeenschappelijke basis", Nederlands Tijdschrift voor Plastische Chirurgie, vol. 9, no. 1, pp. 3-4.

Marck, K.W. 2018, "Constructivisme en reconstructieve chirurgie: geometrie als uitgangspunt voor Julius Szymanowski", Nederlands Tijdschrift voor Plastische Chirurgie, vol. 9, no. 2, pp. 3-4.

Marck, K.W. 2018, "Het merkelcelcarcinoom : eponiem", Nederlands Tijdschrift voor Plastische Chirurgie, vol. 9, no. 1, pp. 30-31.

Marck, K.W. 2018, "Over Vesalius en de schoonheid van de anatomie en haar atlassen", Nederlands Tijdschrift voor Plastische Chirurgie, vol. 9, no. 2, pp. 19-20.

Marck, K.W. & Wingerden, J.v. 2018, "A rotation flap does not rotate", European Journal of Plastic Surgery, vol. 41, no. 4, pp. 483-484.

Marck, K.W. & Wingerden, J.v. 2019, "The pivot point in transposition flap planning: concept and surgical implications", European Journal of Plastic Surgery, vol. 42, no. 2, pp. 211-212. Epub 20181107.

Marsman, M.S., Ozdemir-van Brunschot, D.M.D., Jahrome, A.K., Veeger, N.J.G.M., Schuiling, W.J., Rooij, F.G.v. & Koning, G.G. 2018, "Case Series about the Changed Antiplatelet Protocol for Carotid Endarterectomy in a Teaching Hospital: More Patients with Complications?", Surgery journal, vol. 4, no. 4, pp. e220-e225.

Meij, E.H.v.d. & Visscher, J.G.A.M.d. 2018, "Röntgenraadsels : een scherp begrensde periapicale radiopaciteit", Quality Practice Tandheelkunde, vol. 13, pp. 44-49.

Meij, E.H.v.d. & Visscher, J.G.A.M.d. 2018, "Röntgenraadsels : zwelling van de onderkaak met botaantasting", Quality practice tandheelkunde, vol. 13, pp. 57-62.

Miert, J.H.A.v., Bos, S., Veeger, N.J.G.M. & Meijer, K. 2018, "Clinical usefulness of the SAMe-TT2R2 score: A systematic review and simulation meta-analysis", PloS one, vol. 13, no. 3, pp. e0194208.

Mitrovic, D., Begari, S., Waar, K. & Vries, R.d. 2018, "Effectiviteit en efficientie van antibioticaswitch in de ziekenhuisapotheek", Pharmaceutisch weekblad, vol. 153, no. 50, pp. 23-26.

Mooij, R., Mgalega, G.C., Mwampagatwa, I.H., Dillen, J.v. & Stekelenburg, J. 2018, "A cohort of women with ectopic pregnancy: challenges in diagnosis and management in a rural hospital in a low-income country", BMC pregnancy and childbirth, vol. 18, no. 1, pp. 159.

Moseby-Knappe, M., Mattsson, N., Nielsen, N., Zetterberg, H., Blennow, K., Dankiewicz, J., Dragancea, I., Friberg, H., Lilja, G., Insel, P.S., Rylander, C., Westhall, E., Kjaergaard, J., Wise, M.P., Hassager, C., Kuiper, M.A., Stammet, P., Wanscher, M.C.J., Wetterslev, J., Erlinge, D., Horn, J., Pellis, T. & Cronberg, T. 2019, "Serum Neurofilament Light Chain for Prognosis of Outcome After Cardiac Arrest", JAMA neurology, vol. 76, no. 1, pp. 64-71. Epub 20181029.

Moues, C. 2018, "Geld of gunnen (voorwoord)", Nederlands Tijdschrift voor Plastische Chirurgie, vol. 9, no. 1, pp. 2.

Mulder, F.J., Mosmuller, D.G.M., Vet, H.C.W.d., Moues, C.M., Breugem, C.C., Molen, A.B.M.v.d. & Don Griot, J.P.W. 2018, "The Cleft Aesthetic Rating Scale for 18-Year-Old Unilateral Cleft Lip and Palate Patients: A Tool for Nasolabial Aesthetics Assessment", The Cleft palate-craniofacial journal, vol. 55, no. 7, pp. 1006-1012.

Nijland, M., Meerten, T.v., Seitz, A., Huls, G., Kibbelaar, R., Visser, L., Berg, A.v.d. & Diepstra, A. 2018, "Combined PD-1 and JAK1/2 inhibition in refractory primary mediastinal B-cell lymphoma", Annals of Hematology, vol. 97, no. 5, pp. 905-907.

Noh, J.W., Kim, Y.M., Akram, N., Yoo, K.B., Park, J., Cheon, J., Kwon, Y.D. & Stekelenburg, J. 2018, "Factors affecting complete and timely childhood immunization coverage in Sindh, Pakistan; A secondary analysis of cross-sectional survey data", PloS one, vol. 13, no. 10, pp. e0206766.

Noordman, B.J., Wijnhoven, B.P.L., Lagarde, S.M., Boonstra, J.J., Coene, P.P.L.O., Dekker, J.W.T., Doukas, M., Gaast, A.v.d., Heisterkamp, J., Kouwenhoven, E.A., Nieuwenhuijzen, G.A.P., Pierie, J.E.N., Rosman, C., Sandick, J.W.v., Sangen, M.J.C.v.d., Sosef, M.N., Spaander, M.C.W., Valkema, R., Zaag, E.S.v.d., Steyerberg, E.W., Lanschot, J.J.B.v. & SANO-study group 2018, "Neoadjuvant chemoradiotherapy plus surgery versus active surveillance for oesophageal cancer: a stepped-wedge cluster randomised trial", BMC cancer, vol. 18, no. 1, pp. 142.

Noordzij, N., Westra, I., Guitton, T.G. & Mouës-Vink, C.M. 2018, "Verdwijnt de reconstructie na huidkanker uit het palet van de plastisch chirurg? : Resultaten van een vragenlijst naar het gebruik en voorkomen van Mohs en reconstructies", Nederlands Tijdschrift voor Plastische Chirurgie, vol. 9, no. 1, pp. 9-13.

Oers, A.M.v., Mutsaerts, M.A.Q., Burggraaff, J.M., Kuchenbecker, W.K.H., Perquin, D.A.M., Koks, C.A.M., vGolde, R.v., Kaaijk, E.M., Broekmans, F.J., Bruin, J.P.d., Veen, F.v.d., Nap, A.W., Gondrie, E.T.C.M., Mol, B.W.J., Groen, H., Hoek, A. & LIFEstyle study group 2018, "Association between periconceptional weight loss and maternal and neonatal outcomes in obese infertile women", PloS one, vol. 13, no. 3, pp. e0192670.

Oortgiesen, B.E., Azad, R., Hemmelder, M.H., Kibbelaar, R.E., Veeger, N.J.G.M., Vries, J.C.d., Roon, E.N.v. & Hoogendoorn, M. 2018, "The impact of the introduction of bortezomib on dialysis independence in multiple myeloma patients with renal impairment: a nationwide Dutch population-based study", Haematologica, vol. 103, no. 7, pp. e311-e314.

Oterdoom, D.L.M., Dijk, G.v., Verhagen, M.H.P., Jiawan, V.C.R., Drost, G., Emous, M., Beek, A.P.v. & Dijk, J.M.C.v. 2018, "Therapeutic potential of deep brain stimulation of the nucleus accumbens in morbid obesity", Neurosurgical focus, vol. 45, no. 2, pp. E10.

Overveld, L.F.J.v., Takes, R.P., Braspenning, J.C.C., Baatenburg de Jong, R.J., Boer, J.P.d., Brouns, J.J.A., Bun, R.J., Dik, E.A., Dijk, B.A.C.v., Es, R.J.J.v., Hoebers, F.J.P., Kolenaar, B., Kropveld, A., Langeveld, T.P.M., Verschuur, H.P., Visscher, J.G.A.M.d., Weert, S.v., Witjes, M.J.H., Smeele, L.E., Merkx, M.A.W. & Hermens, R.P.M.G. 2018, "Variation in Integrated Head and Neck Cancer Care: Impact of Patient and Hospital Characteristics", Journal of the National Comprehensive Cancer Network : JNCCN, vol. 16, no. 12, pp. 1491-1498.

Penuelas, O., Muriel, A., Frutos-Vivar, F., Fan, E., Raymondos, K., Rios, F., Nin, N., Thille, A.W., Gonzalez, M., Villagomez, A.J., Davies, A.R., Du, B., Maggiore, S.M., Matamis, D., Abroug, F., Moreno, R.P., Kuiper, M.A., Anzueto, A., Ferguson, N.D. & Esteban, A. 2018, "Prediction and Outcome of Intensive Care Unit-Acquired Paresis", Journal of intensive care medicine, vol. 33, no. 1, pp. 16-28.

Perehudoff, K., Berro Pizzarossa, L. & Stekelenburg, J. 2018, "Realising the right to sexual and reproductive health: access to essential medicines for medical abortion as a core obligation", BMC international health and human rights, vol. 18, no. 1, pp. 8.

Peters, R.M., Beers, L.W.A.H.v., Steenbergen, L.N.v., Wolkenfelt, J., Ettema, H.B., Have, B.L.E.F.t., Rijk, P.C., Stevens, M., Bulstra, S.K., Poolman, R.W. & Zijlstra, W.P. 2018, "Similar Superior Patient-Reported Outcome Measures for Anterior and Posterolateral Approaches After Total Hip Arthroplasty: Postoperative Patient- Reported Outcome Measure Improvement After 3 months in 12,774 Primary Total Hip Arthroplasties Using the

Anterior, Anterolateral, Straight Lateral, or Posterolateral Approach", The Journal of arthroplasty, vol. 33, no. 6, pp. 1786-1793.

Pibarot, P., Simonato, M., Barbanti, M., Linke, A., Kornowski, R., Rudolph, T., Spence, M., Moat, N., Aldea, G., Mennuni, M., Iadanza, A., Amrane, H., Gaia, D., Kim, W.K., Napodano, M., Baumbach, H., Finkelstein, A., Kobayashi, J., Brecker, S., Don, C., Cerillo, A., Unbehaun, A., Attias, D., Nejjari, M., Jones, N., Fiorina, C., Tchetche, D., Philippart, R., Spargias, K., Hernandez, J.M., Latib, A. & Dvir, D. 2018, "Impact of Pre-Existing Prosthesis-Patient Mismatch on Survival Following Aortic Valve-in-Valve Procedures", JACC.Cardiovascular interventions, vol. 11, no. 2, pp. 133-141.

Pieterman, E.D., Liqui Lung, F., Verbon, A., Bax, H.I., Ang, C.W., Berkhout, J., Blaauw, G., Brandenburg, A., Burgel, N.v., Claessen, A., Dijk, K.v., Heron, M., Hooghiemstra, M., Leussenkamp-Hummelink, R., Lochem, E.v., Loo, I.v., Mulder, B., Ott, A., Pontesilli, O., Reuwer, A., Rombouts, P., Saegeman, V., Scholing, M., Vainio, S. & Steenwinkel, J.d. 2018, "A multicentre verification study of the QuantiFERON®-TB Gold Plus assay", Tuberculosis, vol. 108, pp. 136-142.

Pippias, M., Stel, V.S., Kramer, A., Abad Diez, J.M., Areste-Fosalba, N., Ayav, C., Buturovic, J., Caskey, F.J., Collart, F., Couchoud, C., Meester, J.d., Heaf, J.G., Helantera, I., Hemmelder, M.H., Kostopoulou, M., Noordzij, M., Pascual, J., Palsson, R., Reisaeter, A.V., Traynor, J.P., Massy, Z. & Jager, K.J. 2018, "Access to kidney transplantation in European adults aged 75-84 years and related outcomes: an analysis of the European Renal Association-European Dialysis and Transplant Association Registry", Transplant international, vol. 31, no. 5, pp. 540-553.

Pool, S.M.W., Wolthuizen, R. & Moues-Vink, C.M. 2018, "Silicone breast prostheses: A cohort study of complaints, complications, and explantations between 2003 and 2015", Journal of plastic, reconstructive & aesthetic surgery : JPRAS, vol. 71, no. 11, pp. 1563-1569.

Pranskunas, A., Tamosuitis, T., Balciuniene, N., Damanskyte, D., Sneider, E., Vitkauskiene, A., Sirvinskas, E., Pilvinis, V. & Boerma, E.C. 2018, "Alterations of conjunctival glycocalyx and microcirculation in non-septic critically ill patients", Microvascular research, vol. 118, pp. 44-48.

Prins, D.J., Vendeloo, S.N.v., Brand, P.L.P., Velpen, I.v.d., Jong, K.d., Heijkant, F.v.d., Heijden, F.M.M.A.v.d. & Prins, J.T. 2018, "The relationship between burnout, personality traits, and medical specialty. A national study among Dutch residents", Medical teacher, Epub 2018 Nov 3.

Puijk, R.S., Ruarus, A.H., Vroomen, L.G.P.H., Tilborg, A.v., Scheffer, H.J., Nielsen, K., Jong, M.d., Vries, J.d., Zonderhuis, B.M., Eker, H.H., Kazemier, G., Verheul, H., Meijs, B.v.d., Dam, L.v., Sorgedrager, N., Coupe, V.M.H., Tol, P.v.d., Meijerink, M.R., COLLISION Trial Group (o.a. Solouki, A.M., Dol, J.A., Vink, T.W.F. & Manusama, E.R.). 2018, "Colorectal liver metastases: Surgery versus thermal ablation (COLLISION) - a phase III single-blind prospective randomized controlled trial", BMC Cancer, vol. 18, no. 1, pp. 821.

Puntillo, K.A., Max, A., Timsit, J.F., Ruckly, S., Chanques, G., Robleda, G., Roche-Campo, F., Mancebo, J., Divatia, J.V., Soares, M., Ionescu, D.C., Grintescu, I.M., Maggiore, S.M., Rusinova, K., Owczuk, R., Egerod, I., Papathanassoglou, E.D.E., Kyranou, M., Joynt, G.M., Burghi, G., Freebairn, R.C., Ho, K.M., Kaarlola, A., Gerritsen, R.T., Kesecioglu, J., Sulaj, M.M.S., Norrenberg, M., Benoit, D.D., Seha, M.S.G., Hennein, A., Pereira, F.J., Benbenishty, J.S., Abroug, F., Aquilina, A., Monte, J.R.C., An, Y. & Azoulay, E. 2018, "Pain distress: the negative emotion associated with procedures in ICU patients", Intensive care medicine, vol. 44, no. 9, pp. 1493- 1501.

Qiu, S.Q., Aarnink, M., Maaren, M.v., Dorrius, M.D., Bhattacharya, A., Veltman, J., Klazen, C.A.H., Korte, J.H., Estourgie, S.H., Ott, P., Kelder, W., Zeng, H.C., Koffijberg, H., Zhang, G.-., Dam, G.v. & Siesling, S. 2018, "Validation and update of a lymph node metastasis prediction model for breast cancer", European Journal of Surgical Oncology, vol. 44, no. 5, pp. 700-707.

Raaij, S.V., Swelm, R.V., Bouman, K., Cliteur, M., Heuvel, M.C.v.d., Pertijs, J., Patel, D., Bass, P., Goor, H.V., Unwin, R., Srai, S.K. & Swinkels, D. 2018, "Tubular iron deposition and iron handling proteins in human healthy kidney and chronic kidney disease", Scientific reports, vol. 8, no. 1, pp. 9353.

Rappard, J.R.M.v., Hummel, W.A., Jong, T.d. & Moues, C.M. 2018, "A Comparison of Image Quality and Radiation Exposure Between the Mini C-Arm and the Standard C-Arm", Hand, Epub 2018 Apr 1.

Rappard, J.R.M.v., Jong, T.d., Hummel, W.A., Ritt, M.J.P.F. & Moues, C.M. 2019, "Radiation exposure to surgeon and assistant during flat panel mini C-Arm fluoroscopy in hand and wrist surgical procedures", The Journal of hand surgery, vol. 44, no. 1, pp. 68.e1-68.e5. Epub 20180619.

Rikken, J.F.W., Kowalik, C.R., Emanuel, M.H., Bongers, M.Y., Spinder, T., Kruif, J.H.d., Bloemenkamp, K.W.M., Jansen, F.W., Veersema, S., Mulders, A.G.M.G.J., Thurkow, A.L., Hald, K., Mohazzab, A., Khalaf, Y., Clark, T.J., Farrugia, M., Vliet, H.A.v., Stephenson, M.S., Veen, F.v.d., Wely, M.v., Mol, B.W.J. & Goddijn, M. 2018, "The randomised uterine septum transsection trial (TRUST): design and protocol", BMC women's health, vol. 18, no. 1, pp. 163.

Roeden, S.E.v., Bleeker-Rovers, C.P., Kampschreur, L.M., Regt, M.J.A.d., Vermeulen Windsant, A., Hoepelman, A.I.M., Wever, P.C. & Oosterheert, J.J. 2018, "The effect of measuring serum doxycycline concentrations on clinical outcomes during treatment of chronic Q fever", The Journal of antimicrobial chemotherapy, vol. 73, no. 4, pp. 1068-1076.

Roeden, S.E.v., Houwelingen, F.v., Donkers, C.M.J., Hogewoning, S.J., Lange, M.M.A.d., Hoek, W.v.d., Kampschreur, L.M., Bonten, M.J.M., Hoepelman, A.I.M., Bleeker-Rovers, C.P., Wever, P.C. & Oosterheert, J.J. 2018, "Exposure to Coxiella burnetii and risk of non-Hodgkin lymphoma: a retrospective population-based analysis in the Netherlands", The Lancet.Haematology, vol. 5, no. 5, pp. e211-e219.

Roeden, S.E.v., Reukers, D.F.M., Jaarsveld, C.H.M.v., Kampschreur, L.M., Hoepelman, A.I.M., Wever, P.C., Bleeker-Rovers, C.P. & Oosterheert, J.J. 2018, "Chronic Q fever: patient and treatment-related factors influencing long-term quality of life", QJM, vol. 111, no. 11, pp. 791-797.

Roeden, S.E.v., Wever, P.C., Kampschreur, L.M., Gruteke, P., Hoek, W.v.d., Hoepelman, A.I.M., Bleeker-Rovers, C.P. & Oosterheert, J.J. 2018, "Chronic Q fever-related complications and mortality: data from a nationwide cohort", Clinical microbiology and infection, Epub 2018 Dec 10.

Rondags, A., Arends, S., Wink, F.R., Horvath, B. & Spoorenberg, A. 2019, "High prevalence of hidradenitis suppurativa symptoms in axial spondyloarthritis patients: A possible new extra-articular manifestation", Seminars in arthritis and rheumatism, vol. 48, no. 4, pp. 611-617. Epub 20180320.

Roon, A.M.v., Huisman, C.C., Roon, A.M.v., Zhang, D., Stel, A.J., Smit, A.J., Bootsma, H. & Mulder, D.J. 2018, "Abnormal Nailfold Capillaroscopy Is Common in Patients with Connective Tissue Disease and Associated with Abnormal Pulmonary Function Tests", The Journal of rheumatology, Epub 2018 Dec 15.

Rozema, R., Mast, P.J.v.d., El Moumni, M., Boonstra, E.A., Jacobs, B. & Poos, H.P.A.M. 2018, "Diagnostische uitdagingen van het vetemboliesyndroom", Nederlands tijdschrift voor geneeskunde, vol. 162, pp. D2259.

Sakr, Y., Ferrer, R., Reinhart, K., Beale, R., Rhodes, A., Moreno, R., Timsit, J.F., Brochard, L., Thompson, B.T., Rezende, E., Chiche, J.D. & IC-GLOSSARI Investigators and ESICM Trials Group (o.a. Kuiper, M.) 2018, "Correction to: The Intensive Care Global Study on Severe Acute Respiratory Infection (IC-GLOSSARI): a multicenter, multinational, 14-day inception cohort study", Intensive care medicine, vol. 44, no. 1, pp. 144-152.

Schaafsma, A.E., Have, E.A.v.d. & Lameijer, H. 2018, "Worth one's salt : Rhythm puzzle – Question and Answer", Netherlands Heart Journal, vol. 26, no. 12, pp. 634, 636-639.

Schans, J.v.d., Hak, E., Hoekstra, P.J. & Vries, T.d. 2018, "Response to Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder and Comorbid Asthma/ Fluegge, K.", Chest, vol. 153, no. 5, pp. 1280-1281.

Schouwenburg, M.G., Jochems, A., Leeneman, B., Franken, M.G., Eertwegh, A.J.M.v.d., Haanen, J.B.A.G., Zeijl, M.C.T.v., Aarts, M.J., Akkooi, A.C.J.v., Berkmortel, F.W.P.J.v.d., Blokx, W.A.M., Groot, J.W.B.d., Hospers, G.A.P., Kapiteijn, E., Koornstra, R.H., Kruit, W.H., Louwman, M.W.J., Piersma, D., Rijn, R.S.v., Suijkerbuijk, K.P.M., Tije, A.J.t., Vreugdenhil, G., Wouters, M.W.J.M. & Hoeven, J.J.M.v.d. 2018, "Vemurafenib in BRAF-mutant metastatic melanoma patients in real-world clinical practice: prognostic factors associated with clinical outcomes", Melanoma research, vol. 28, no. 4, pp. 326-332.

Schrover, I.M., Graaf, Y.v.d., Spiering, W., Visseren, F.L. & SMART study group. 2018, "The relation between body fat distribution, plasma concentrations of adipokines and the metabolic syndrome in patients with clinically manifest vascular disease", European journal of preventive cardiology, vol. 25, no. 14, pp. 1548-1557.

Schuitemaker, G., Busch, A., Bakker, T. & Felix, P. 2018, "Directe verwijzing naar medische psychologie loont : korte interventie vebetert psychisch, sociaal en beroepsmatig functioneren", Medisch contact, no. 43, pp. 20- 23.

Schuurs, T.A., Koelewijn, R., Brienen, E.A.T., Kortbeek, T., Mank, T.G., Mulder, B., Stelma, F.F., Lieshout, L.v. & Hellemond, J.v. 2018, "Harmonization of PCR-based detection of intestinal pathogens: experiences from the Dutch external quality assessment scheme on molecular diagnosis of protozoa in stool samples", Clinical Chemistry and Laboratory Medicine, vol. 56, no. 10, pp. 1722-1727.

Scorcella, C., Damiani, E., Domizi, R., Pierantozzi, S., Tondi, S., Carsetti, A., Ciucani, S., Monaldi, V., Rogani, M., Marini, B., Adrario, E., Romano, R., Ince, C., Boerma, E.C. & Donati, A. 2018, "MicroDAIMON study: Microcirculatory DAIly MONitoring in critically ill patients: a prospective observational study", Annals of intensive care, vol. 8, no. 1, pp. 64.

Serruys, P.W., Cavalcante, R., Collet, C., Kappetein, A.P., Sabik, J.F., Banning, A.P., Taggart, D.P., Sabate, M., Pomar, J., Boonstra, P.W., Lembo, N.J., Onuma, Y., Simonton, C.A., Morice, M.C., McAndrew, T., Dressler, O. & Stone, G.W. 2018, "Outcomes After Coronary Stenting or Bypass Surgery for Men and Women With Unprotected Left Main Disease: The EXCEL Trial", JACC: Cardiovascular Interventions, vol. 11, no. 13, pp. 1234- 1243.

Serruys, P.W., Modolo, R., Reardon, M., Miyazak, Y., Windecker, S., Popma, J., Chang, Y., Kleiman, N.S., Lilly, S., Amrane, H., Boonstra, P.W., Kappetein, A.P., Onuma, Y., Sondergaard, L. & Mieghem, N.v. 2018, "One-year outcomes of patients with severe aortic stenosis and an STS PROM of less than three percent in the SURTAVI trial", EuroIntervention, vol. 14, no. 8, pp. 877-883.

Simoons, M., Mulder, H., Doornbos, B., Raats, P.C.C., Bruggeman, R., Cath, D.C., Schoevers, R.A., Ruhe, H.G. & Roon, E.N.v. 2019, "Metabolic Syndrome at an Outpatient Clinic for Bipolar Disorders: A Case for Systematic Somatic Monitoring", Psychiatric services, vol. 70, no. 2, pp. 143-146. Epub 20181210.

Simoons, M., Mulder, H., Doornbos, B., Schoevers, R.A., Roon, E.N.v. & Ruhe, H.G. 2018, "Monitoring of somatic parameters at outpatient departments for mood and anxiety disorders", PloS one, vol. 13, no. 8, pp. e0200520.

Simoons, M., Seldenrijk, A., Mulder, H., Birkenhager, T., Groothedde-Kuyvenhoven, M., Kok, R., Kramers, C., Verbeeck, W., Westra, M., Roon, E.v., Bakker, R. & Ruhe, H. 2018, "Limited Evidence for Risk Factors for

Proarrhythmia and Sudden Cardiac Death in Patients Using Antidepressants: Dutch Consensus on ECG Monitoring", Drug safety, vol. 41, no. 7, pp. 655-664.

Simoons, M., Seldenrijk, A., Mulder, H., Roon, E.v., Bakker, R. & Ruhe, H. 2018, "Authors' Response to Braillon's Comment on: "Limited Evidence for Risk Factors for Proarrhythmia and Sudden Cardiac Death in Patients Using Antidepressants: Dutch Consensus on ECG Monitoring"", Drug safety, vol. 41, no. 12, pp. 1417-1418.

Skovgaard Christiansen, I., Kuijvenhoven, J.C., Bodtger, U., Naur, T.M.H., Ahmad, K., Singh Sidhu, J., Nessar, R., Salih, G.N., Hoegholm, A., Annema, J.T. & Clementsen, P.F. 2018, "Endoscopic Ultrasound with Bronchoscope- Guided Fine Needle Aspiration for the Diagnosis of Paraesophageally Located Lung Lesions", Respiration, Epub 2018 Sep 25, pp. 1-7.

Slik, B.v.d., Spoorenberg, A., Wink, F., Bos, R., Bootsma, H., Maas, F. & Arends, S. 2018, "Although female patients with ankylosing spondylitis score worse on disease activity than male patients and improvement in disease activity is comparable, male patients show more radiographic progression during treatment with TNF- alpha inhibitors", Seminars in arthritis and rheumatism, Epub 2018 Aug 7.

Smitt, H.S., Mintjes, N., Hovens, R., Leeuw, J.d. & Vries, T.d. 2018, "Severe caries are a clue for child neglect: a case report", Journal of medical case reports, vol. 12, no. 1, pp. 109.

Smittenberg, M.N., Marsman, M., Veeger, N.J.G.M. & Moues, C.M. 2018, "Comparison of Cartilage-Scoring and Cartilage-Sparing Otoplasty: A Retrospective Analysis of Complications and Aesthetic Outcome of 1060 Ears", Plastic and Reconstructive Surgery, vol. 141, no. 4, pp. 500e-506e.

Smolders, E.J., Smit, C., de Kanter, C., Dofferhoff, A., Arends, J.E., Brinkman, K., Rijnders, B., van der Valk, M., Reiss, P., Burger, D.M., ATHENA National HIV Observational Cohort (o.a. Vonderen, M.G.A.van, Houte, D.P.F.v., Kampschreur, L.M., Dijkstra, K., Faber, S. & Weel, J.). 2018, "Management of drug interactions with direct- acting antivirals in Dutch HIV/hepatitis C virus-coinfected patients: adequate but not perfect", HIV medicine, vol. 19, no. 3, pp. 216-226.

Someren, E.J.W.v., Oosterman, J.M., Harten, B.v., Vogels, R.L., Gouw, A.A., Weinstein, H.C., Poggesi, A., Scheltens, P. & Scherder, E.J.A. 2018, "Medial temporal lobe atrophy relates more strongly to sleep-wake rhythm fragmentation than to age or any other known risk", Neurobiology of learning and memory, Epub 2018 Jun 1.

Stekelenburg, J. 2018, "NVOG goes global : Commentaar op 'Nederlandse geboortezorg vanuit internationaal perspectief'", Nederlands Tijdschrift voor Obstetrie & Gynaecologie, vol. 131, pp. 63.

Stel, V.S., Awadhpersad, R., Pippias, M., Ferrer-Alamar, M., Finne, P., Fraser, S.D., Heaf, J.G., Hemmelder, M.H., Martinez-Castelao, A., Meester, J.d., Palsson, R., Prischl, F.C., Segelmark, M., Traynor, J.P., Santamaria, R., Reisaeter, A.V., Massy, Z.A. & Jager, K.J. 2018, "International comparison of trends in patients commencing renal replacement therapy by primary renal disease", Nephrology, Epub 2018 Nov 19.

Stijns, R.C.H., Graaf, E.J.R.d., Punt, C.J.A., Nagtegaal, I.D., Nuyttens, J.J.M.E., Meerten, E.v., Tanis, P.J., Hingh, I.H.J.T.d., Schelling, G.P.v.d., Acherman, Y., Leijtens, J.W.A., Bremers, A.J.A., Beets, G.L., Hoff, C., Verhoef, C., Marijnen, C.A.M., Wilt, J.H.W.d. & CARTS Study Group 2019, "Long-term Oncological and Functional Outcomes of Chemoradiotherapy Followed by Organ-Sparing Transanal Endoscopic Microsurgery for Distal Rectal Cancer: The CARTS Study", JAMA surgery, vol. 154, no. 1, pp. 47-54. Epub 20181010.

Stolmeijer, R., Bouma, H.R., Zijlstra, J.G., Drost-de Klerck, A.M., Maaten, J.C.t. & Ligtenberg, J.J.M. 2018, "A Systematic Review of the Effects of Hyperoxia in Acutely Ill Patients: Should We Aim for Less?", BioMed research international, vol. 2018, pp. 7841295.

Strooker, J.A., Schouten, M.E.L., Hop, J. & Mouës-Vink, C.M. 2018, "To MOHS or not to MOHS, that’s the question : Systematic review van de literatuur", Nederlands Tijdschrift voor Plastische Chirurgie, vol. 9, no. 1, pp. 14-21.

Strouhal, M., Mikalova, L., Haviernik, J., Knauf, S., Bruisten, S., Noordhoek, G.T., Oppelt, J., Cejkova, D. & Smajs, D. 2018, "Complete genome sequences of two strains of Treponema pallidum subsp. pertenue from Indonesia: Modular structure of several treponemal genes", PLoS neglected tropical diseases, vol. 12, no. 10, pp. e0006867.

Tack, G.J. & Boer, N.K.H.d. 2019, "Let Us Not Forget HPV Vaccination in Women and Men in IBD", Inflammatory bowel diseases, vol. 25, no. 2, pp. e11. Epub 20180731.

Tavy, A.L.M., Bruin, A.F.J.d., Sloot, K.v.d., Boerma, E.C., Ince, C., Noordzij, P.G., Boerma, D. & Iterson, M.v. 2018, "Effects of Thoracic Epidural Anaesthesia on the Serosal Microcirculation of the Human Small Intestine", World journal of surgery, vol. 42, no. 12, pp. 3911-3917.

Theunissen, J.M.G. & Lameijer, H. 2018, "Treating her well", Emergency Medicine Journal, vol. 35, no. 4, pp. 246-247.

Thuijs, D.J.F.M., Head, S.J., Stone, G.W., Puskas, J.D., Taggart, D.P., Serruys, P.W., Dressler, O., Crowley, A., Brown, W.M.,3rd, Horkay, F., Boonstra, P.W., Bogats, G., Noiseux, N., Sabik, J.F.,3rd & Kappetein, A.P. 2018, "Outcomes following surgical revascularization with single versus bilateral internal thoracic arterial grafts in patients with left main coronary artery disease undergoing coronary artery bypass grafting: insights from the EXCEL trial", European journal of cardio-thoracic surgery, Epub 2018 Aug 27.

Tijssen, R.Y.G., Kraak, R.P., Hofma, S.H., Schaaf, R.v.d., Arkenbout, E.K., Weevers, A., Elias, J., Dongen, I.v., Koch, K.T., Jr, J.B., Vis, M.M., Winter, R.d., Piek, J.J., Tijssen, J.G.P., Henriques, J.P.S. & Wykrzykowska, J.J. 2018, "Complete two-year follow-up with formal non-inferiority testing on primary outcomes of the AIDA trial comparing the Absorb bioresorbable scaffold with the XIENCE drug-eluting metallic stent in routine PCI", EuroIntervention, vol. 14, no. 4, pp. e426-e433.

Tjeerdsma, N.L., Kooi, E.L.v.d., Meij, E.H.v.d. & Visscher, J.G.A.M.d. 2018, "Myasthenia gravis in de tandheelkunde", Nederlands tijdschrift voor tandheelkunde, vol. 125, pp. 375-380.

Toren-Wielema, M., Veenhuizen, R., Kappelle, J.W., Veeger, N. & Roon, E.v. 2018, "Efficacy of a Standardized Oral Vitamin D Dosing Regimen in Nursing Home Residents", Drugs & aging, vol. 35, no. 12, pp. 1079-1087.

Tura, A.K., Pijpers, O., Man, M.d., Cleveringa, M., Koopmans, I., Gure, T. & Stekelenburg, J. 2018, "Analysis of caesarean sections using Robson 10-group classification system in a university hospital in eastern Ethiopia: a cross-sectional study", BMJ open, vol. 8, no. 4, pp. e020520.

Tura, A.K., Zwart, J., Roosmalen, J.v., Stekelenburg, J., Akker, T.v.d. & Scherjon, S. 2018, "Severe maternal outcomes in eastern Ethiopia: Application of the adapted maternal near miss tool", PloS one, vol. 13, no. 11, pp. e0207350.

Turnbull, A.E., Sahetya, S.K., Biddison, E.L.D., Hartog, C.S., Rubenfeld, G.D., Benoit, D.D., Guidet, B., Gerritsen, R.T., Tonelli, M.R. & Curtis, J.R. 2018, "Competing and conflicting interests in the care of critically ill patients", Intensive care medicine, vol. 44, no. 10, pp. 1628-1637.

Uzorka, J.W., Bossink, A.W.J., Franken, W.P.J., Thijsen, S.F.T., Leyten, E.M.S., Haeften, A.v., Doornenbal, G., Boonstra, P., Ottenhoff, T.H.M. & Arend, S.M. 2018, "Borderline QuantiFERON results and the distinction between specific responses and test variability", Tuberculosis, vol. 111, pp. 102-108.

Veen, E.J.D., Stevens, M. & Diercks, R.L. 2018, "Biceps Autograft Augmentation for Rotator Cuff Repair: A Systematic Review", Arthroscopy, vol. 34, no. 4, pp. 1297-1305.

Veenje, S., Osinga, H., Antonescu, I., Bos, B. & Vries, T.d. 2019, "Focus group parental opinions regarding treatment with topical corticosteroids on children with atopic dermatitis", Allergologia et Immunopathologia, vol. 47, no. 2, pp. 166-171. Epub 20181015.

Veenstra, G., Ince, C., Barendrecht, B.W., Zijlstra, H.W. & Boerma, C.E. 2018, "Differences in capillary recruitment between cardiac surgery and septic patients after fluid resuscitation", Microvascular research, vol. 123, pp. 14-18.

Vendeloo, S.N.v., Prins, D.J., Verheyen, C.C.P.M., Prins, J.T., Heijkant, F.v.d., Heijden, F.M.M.A.v.d. & Brand, P.L.P. 2018, "The learning environment and resident burnout: a national study", Perspectives on medical education, vol. 7, no. 2, pp. 120-125.

Verberne, W.R., Das-Gupta, Z., Allegretti, A.S., Bart, H.A.J., Biesen, W.v., Garcia-Garcia, G., Gibbons, E., Parra, E., Hemmelder, M.H., Jager, K.J., Ketteler, M., Roberts, C., Al Rohani, M., Salt, M.J., Stopper, A., Terkivatan, T., Tuttle, K.R., Yang, C.W., Wheeler, D.C. & Bos, W.J.W. 2019, "Development of an International Standard Set of Value-Based Outcome Measures for Patients With Chronic Kidney Disease: A Report of the International Consortium for Health Outcomes Measurement (ICHOM) CKD Working Group", American Journal of Kidney Diseases, vol. 73, no. 3, pp. 372-384. Epub 20181219.

Vermeiden, T., Braat, F., Medhin, G., Gaym, A., Akker, T.v.d. & Stekelenburg, J. 2018, "Factors associated with intended use of a maternity waiting home in Southern Ethiopia: a community-based cross-sectional study", BMC pregnancy and childbirth, vol. 18, no. 1, pp. 38.

Vermeiden, T., Schiffer, R., Langhorst, J., Klappe, N., Asera, W., Getnet, G., Stekelenburg, J. & Akker, T.v.d. 2018, "Facilitators for maternity waiting home utilization at Attat Hospital: a mixed-methods study based on 45 years of experience", Tropical medicine & international health, vol. 23, no. 12, pp. 1332-1341.

Verver, D., Madu, M.F., Oude Ophuis, C.M.C., Faut, M., Wilt, J.H.W.d., Bonenkamp, J.J., Grunhagen, D.J., Akkooi, A.C.J.v., Verhoef, C. & Leeuwen, B.L.v. 2018, "Optimal extent of completion lymphadenectomy for patients with melanoma and a positive sentinel node in the groin", The British journal of surgery, vol. 105, no. 1, pp. 96-105.

Vierhout, B.P., Pol, R.A., Ott, M.A., Pierie, M.E.N., Andringa de Kempenaer, T.M.G.v., Hissink, R.J., Wikkeling, O.R.M., Bottema, J.T., Moumni, M.E. & Zeebregts, C.J. 2018, "Randomized multicenter trial on percutaneous versus open access in endovascular aneurysm repair (PiERO)", Journal of vascular surgery, Epub 2018 Oct 3.

Vincent, J.L., Lefrant, J.Y., Kotfis, K., Nanchal, R., Martin-Loeches, I., Wittebole, X., Sakka, S.G., Pickkers, P., Moreno, R., Sakr, Y. & ICON and SOAP investigators (o.a. Kuiper, M.) 2018, "Comparison of European ICU patients in 2012 (ICON) versus 2002 (SOAP)", Intensive care medicine, vol. 44, no. 3, pp. 337-344.

Visser, M.M., Lutgers, H.L. & Ravenswaaij, C.M.A.v. 2018, "De 46,xx-man : chromosomale vorm van een stoornis in de geslachtelijke ontwikkeling", Nederlands tijdschrift voor geneeskunde, vol. 162, pp. D2922.

Voorn, V.M.A., Bodegom-Vos, L.v. & So-Osman, C. 2018, "Towards a systematic approach for (de)implementation of patient blood management strategies", Transfusion medicine, vol. 28, no. 2, pp. 158- 167.

Waateringe, R.P.v., Fokkens, B.T., Slagter, S.N., Klauw, M.M.v.d., Vliet-Ostaptchouk, J.V.v., Graaff, R., Paterson, A.D., Smit, A.J., Lutgers, H.L. & Wolffenbuttel, B.H.R. 2019, "Skin autofluorescence predicts incident type 2

diabetes, cardiovascular disease and mortality in the general population", Diabetologia, vol. 62, no. 2, pp. 269- 280. Epub 20181121.

Waateringe, R.P.v., Truyens, L., Berg, P.P.v.d., Lutgers, H.L. & Wolffenbuttel, B.H.R. 2018, "Skin autofluorescence, a non-invasive biomarker for advanced glycation end products, is not related to the number of pregnancies", Journal of diabetes, vol. 10, no. 11, pp. 899-901.

Walgaard, C., Jacobs, B.C., Lingsma, H.F., Steyerberg, E.W., Cornblath, D.R., Doorn, P.v., Dutch GBS Study Group (o.a. Kooi, E.L.van der & Krudde, J.). 2018, "Second IVIg course in Guillain-Barre syndrome patients with poor prognosis (SID-GBS trial): Protocol for a double-blind randomized, placebo-controlled clinical trial", Journal of the Peripheral Nervous System, vol. 23, no. 4, pp. 210-215.

Wansink, L., Kuypers, M.I., Boeije, T., Brand, C.L.v.d., Waal, M.d., Holkenborg, J. & Avest, E.t. 2018, "Trend analysis of emergency department malpractice claims in the Netherlands: a retrospective cohort analysis", European Journal of Emergency Medicine, Epub 2018 Sep 1.

Wernly, B., Lichtenauer, M., Vellinga, N., Boerma, C., Ince, C., Kelm, M. & Jung, C. 2018, "Model for End-Stage Liver Disease Excluding INR (MELD-XI) score is associated with hemodynamic impairment and predicts mortality in critically ill patients", European journal of internal medicine, vol. 51, pp. 80-84.

Wernly, B., Lichtenauer, M., Vellinga, N.A.R., Boerma, E.C., Ince, C., Kelm, M. & Jung, C. 2018, "Blood urea nitrogen (BUN) independently predicts mortality in critically ill patients admitted to ICU: A multicenter study", Clinical hemorheology and microcirculation, vol. 69, no. 1-2, pp. 123-131.

Westgeest, H.M., Uyl-de Groot, C.A., Moorselaar, R.J.A.v., Wit, R.d., Bergh, A.C.M.v.d., Coenen, J.L.L.M., Beerlage, H.P., Hendriks, M.P., Bos, M.M.E.M., Berg, P.v.d., Wouw, A.J.v.d., Spermon, R., Boerma, M.O., Geenen, M.M., Tick, L.W., Polee, M.B., Bloemendal, H.J., Cordia, I., Peters, F.P.J., Vos, A.I.d., Bosch, J.v.d., Eertwegh, A.J.M.v.d. & Gerritsen, W.R. 2018, "Differences in Trial and Real-world Populations in the Dutch Castration-resistant Prostate Cancer Registry", European Urology Focus, vol. 4, no. 5, pp. 694-701.

Westra, I. & Marck, K.W. 2018, "Het merkelcelcarcinoom : referaat", Nederlands Tijdschrift voor Plastische Chirurgie, vol. 9, no. 1, pp. 32-34.

Wijma, R.B., Emous, M., Broek, M.v.d., Laskewitz, A., Kobold, A.C.M. & Beek, A.P.v. 2018, "Prevalence and pathophysiology of early dumping in patients after primary Roux-en-Y gastric bypass during a mixed-meal tolerance test", Surgery for obesity and related diseases, Epub 2018 Oct 12.

Willemse, E.A.J., Maurik, I.S.v., Tijms, B.M., Bouwman, F.H., Franke, A., Hubeek, I., Boelaarts, L., Claus, J.J., Korf, E.S.C., Marum, R.J.v., Roks, G., Schoonenboom, N., Verwey, N., Zwan, M.D., Wahl, S., Flier, W.M.v.d. & Teunissen, C.E. 2018, "Diagnostic performance of Elecsys immunoassays for cerebrospinal fluid Alzheimer's disease biomarkers in a nonacademic, multicenter memory clinic cohort: The ABIDE project", Alzheimer's & dementia, vol. 10, pp. 563-572.

Wintgens, L., Romanov, A., Phillips, K., Ballesteros, G., Swaans, M., Folkeringa, R., Garcia-Bolao, I., Pokushalov, E. & Boersma, L. 2018, "Combined atrial fibrillation ablation and left atrial appendage closure: long-term follow-up from a large multicentre registry", Europace, vol. 20, no. 11, pp. 1783-1789.

Wohlgemuth, M., Lemmers, R.J., Jonker, M., Kooi, E.v.d., Horlings, C.G., Engelen, B.G.v., Maarel, S.M.v.d., Padberg, G.W. & Voermans, N.C. 2018, "A family-based study into penetrance in facioscapulohumeral muscular dystrophy type 1", Neurology, vol. 91, no. 5, pp. e444-e454.

Wouthuyzen-Bakker, M., Lowik, C.A.M., Knobben, B.A.S., Zijlstra, W.P., Ploegmakers, J.J.W., Mithoe, G., Al Moujahid, A., Kampinga, G.A., Jutte, P.C. & Northern Infection Network Joint Arthroplasty (NINJA) 2018, "Use

of gentamicin-impregnated beads or sponges in the treatment of early acute periprosthetic joint infection: a propensity score analysis", The Journal of antimicrobial chemotherapy, vol. 73, no. 12, pp. 3454-3459.

Yozgatli, K., Lefrandt, J.D., Noordzij, M.J., Oomen, P.H.N., Brouwer, T., Jager, J., Castro Cabezas, M. & Smit, A.J. 2018, "Accumulation of advanced glycation end products is associated with macrovascular events and glycaemic control with microvascular complications in Type 2 diabetes mellitus", Diabetic medicine, vol. 35, no. 9, pp. 1242-1248.

Yska, J.P. 2018, "Beter leven voor obese patient na een bariatrische ingreep : extra eisen aan farmacotherapie na maagverkleining", Pharmaceutisch weekblad, vol. 153, no. 3, pp. 14-15.

Yska, J.P., Punter, R.J., Woerdenbag, H.J., Emous, M., Frijlink, H.W., Wilffert, B. & Roon, E.v. 2018, "A gastrointestinal simulation system for dissolution of oral solid dosage forms before and after Roux-en-Y gastric bypass", European Journal of Hospital Pharmacy, Epub 2018 Jul 3.

Zeijl, M.C.T.v., Eertwegh, A.J.M.v.d., Wouters, M.W.J.M., Jochems, A., Schouwenburg, M.G., Haanen, J.B.A.G., Aarts, M.J., Berkmortel, F.W.P.J.v.d., Groot, J.W.B.d., Hospers, G.A.P., Kapiteijn, E., Koornstra, R.H., Piersma, D., Rijn, R.S.v., Suijkerbuijk, K.P.M., Tije, A.J.t., Veldt, A.A.M.v.d., Vreugdenhil, G. & Hoeven, K.J.M.v.d. 2018, "Recente behandelresultaten van uitgezaaid melanoom", Nederlands tijdschrift voor geneeskunde, vol. 162, no. Jun 15, pp. D2420.

Verslag Tjongerschans

Profiel

Ziekenhuis Tjongerschans biedt patiënten op gastvrije wijze moderne, effectieve en efficiënte tweedelijns zorg aan. Wij doen dit steeds vaker in samenwerking met onze partners in de regio. Tjongerschans is geaccrediteerd door het Nederlands Instituut voor Accreditatie van Ziekenhuizen (NIAZ).

Tjongerschans verleent zorg aan een verzorgingsgebied van ruim 100.000 inwoners. Naast het ziekenhuis in Heerenveen is er een polikliniek in Lemmer, een polikliniek in Joure, een locatie bij het Abe Lenstra Stadion (Orthoradius, centrum voor mobiliteit, sport en preventie) en een polikliniek in Steenwijk. Tjongerschans heeft alle medische specialismen in huis om de functie van een algemeen ziekenhuis in de volle breedte te vervullen. Daarnaast excelleert het ziekenhuis op de speerpunten ‘zorg voor ouderen’, ‘geboortezorg’ en ‘mobiliteit, sport en preventie’.

LOCATIES IN HEERENVEEN, LEMMER EN STEENWIJK Telefoon (0513) 685 685 www.tjongerschans.nl

Missie en visie Tjongerschans zet in op sterke diagnostiek en het bieden van zorg die voor de regio onontbeerlijk is. Het uitgangspunt daarbij is dat zorg altijd op de juiste plaats en door de juiste zorgverlener moet worden geboden. Niet het zorgproduct, maar het zorgpad van de patiënt is daarin leidend. We leggen verbindingen in de gehele zorgketen en innoveren het zorgproces.

Samenwerking Ziekenhuiszorg staat niet op zichzelf. Voor en na behandeling in Tjongerschans hebben patiënten te maken met huisartsen, thuiszorgorganisaties en andere instellingen en professionals. Als regionaal ziekenhuis werken we daarom nauw samen met huisartsen, zorgorganisaties, zorgverzekeraars en de overige ziekenhuizen in Friesland.

Juridische vorm Ziekenhuis Tjongerschans is een bv waarvan de stichting Zorgpartners Friesland voor 100% aandeelhouder is. Tjongerschans BV is zelfstandig en heeft een eigen Raad van Commissarissen (zie verder onderdeel Highlights bestuur en toezicht).

DEELNEMINGEN

Apotheek de Tjonger Heerenveen C.V 50% Apotheek de Tjonger B.V. 50% Apotheek de Tjonger beheer B.V. 50%

In Stichting recreatievoorzieningen Tjongerschans heeft Tjongerschans B.V. 100% zeggenschap, maar dit betreft geen deelneming of dochteronderneming.

Organisatie De zorg in Tjongerschans is georganiseerd in centra. Elk centrum wordt geleid door een centrummanager met een belangrijke rol voor de vakgroepvertegenwoordiger. Het managementteam van het ziekenhuis bestaat uit de directeur-bestuurder, de sectormanagers snijdende vakken en beschouwende vakken, de managers van het Facilitair Bedrijf en HRM, de controller en de bestuurssecretaris. Het Bestuurlijk Overleg bestaat uit: de directeur-bestuurder, de sectormanagers snijdende vakken en beschouwende vakken, de controller, de voorzitter van de medische staf, de voorzitter van de Vereniging Medische Stafleden in Loondienst (VMSL) en de voorzitter en een bestuurslid van het Medisch Specialistisch Bedrijf (MSB). Het overleg wordt voorbereid en ondersteund door de bestuurssecretaris. De organisatie heeft één directeur-bestuurder, waardoor er geen sprake is van een verdeling van deze functie over mannen en vrouwen.

ORGANOGRAM

Highlights bestuur en toezicht

Tjongerschans heeft een eigen Raad van Commissarissen die toezicht houdt op het bestuur (directeur- bestuurder). Hierna belichten we de belangrijkste aspecten van het bestuur en toezicht.

Samenstelling Raad van Commissarissen De Raad van Commissarissen bestond op 31 december 2018 uit zes leden. Deze leden vormen tevens het bestuur van de stichting Zorgpartners Friesland die enig aandeelhouder is van de bv. Voor de samenstelling verwijzen we dan ook naar het verslag van het bestuur van de stichting Zorgpartners Friesland (zie hiervoor). De leden zijn benoemd voor een periode van vier jaar, met de mogelijkheid om deze termijn één keer te verlengen. Het bestuur is zo samengesteld dat een goede verdeling van deskundigheden en aandachtsgebieden over de leden is gewaarborgd. Zo beschikt ten minste één lid over kennis en ervaring van zorg (mevrouw Verkerk en de heren Meijer en Van der Peet). Bovendien voldoet de zetelverdeling tussen mannen en vrouwen aan de eisen die daaraan vanuit de wet worden gesteld (artikelen 166 en 276 BW). Van een evenwichtige verdeling van zetels is namelijk sprake als ten minste dertig procent van de zetels door vrouwen en ten minste dertig procent van de zetels door mannen wordt bezet. Per ultimo 31 december 2018 zijn twee van de zes leden vrouw (33,3%) en vier van de zes leden man (66,7%).

Vergaderingen De Raad van Commissarissen van Tjongerschans heeft in 2018 vijf keer vergaderd. Dit waren gezamenlijke vergaderingen met de Raad van Commissarissen van MCL. Daarnaast vonden twee beleidsdagen plaats samen met het bestuur van de stichting Zorgpartners Friesland en de Raden van Commissarissen van MCL en Noorderbreedte.

Op de agenda’s stonden voor Tjongerschans onder andere de benoeming van de heer Wijnsma tot directeur- bestuurder van Tjongerschans, de werving van toezichtshouders cure, de samenwerking met de Friese ziekenhuizen in het kader van het Fries Zorglandschap, de managementletter 2018 en de exploitatiebegroting 2019.

Naast genoemde onderwerpen kwamen in elke vergadering de ontwikkelingen in de andere bv’s en het contact met de medezeggenschapsraden aan de orde. Ook mededelingen vanuit de diverse commissies van de Raad van Commissarissen (zie hierna) stonden op de agenda.

Ten slotte is een delegatie van de Raad van Commissarissen vijf keer aanwezig geweest bij het bestuurlijk team en managementteam en bij de overleggen tussen de bestuurder en de ondernemingsraad (OR), de cliëntenraad (CR) en de verpleegkundige adviesraad (VAR). Ook liep een toezichthouder in mei mee met veiligheidsrondes op de poliklinieken cardiologie en longgeneeskunde.

Commissies Raad van Commissarissen

Commissie Toezicht Kwaliteit van de Zorg De Commissie Toezicht Kwaliteit van Zorg (ingesteld in 2006) adviseert de Raad van Commissarissen over het beleid op het gebied van kwaliteit en veiligheid van zorg en de wijze waarop het bestuur daaraan sturing geeft. Ook opleiding en wetenschappelijk onderzoek behoren tot de aandachtsgebieden van de commissie. De commissie bestaat uit vier leden: mevrouw Verkerk (lid per mei 2014; voorzitter per april 2017) en de heren Hut (lid per januari 2012 tot zijn aftreden in augustus 2018), Meijer (lid per juli 2017) en Van der Peet (lid per december 2018). In 2018 is vier keer vergaderd. Op de agenda stonden onder andere de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG), het Versnellingsprogramma Informatie-uitwisseling Patiënt en Professional (ViPP) en de managementrapportage kwaliteit en patiëntveiligheid over het tweede half jaar van 2017.

Algemene vergadering van aandeelhouders In 2018 hebben de aandeelhouders van Tjongerschans (i.c. stichting Zorgpartners Friesland) drie keer vergaderd. Op de agenda stond onder andere de vaststelling van de jaarrekening 2017 en de benoeming van de heer Wijnsma tot statutair bestuurder.

Bestuur Het bestuur van Tjongerschans bestond per ultimo 2018 uit één directeur-bestuurder (zie kader). Deze bestuurder wordt statutair voor onbepaalde tijd benoemd door de Algemene vergadering van Aandeelhouders.

SAMENSTELLING BESTUUR TJONGERSCHANS (31 DECEMBER 2018)

De heer J.M. Wijnsma (1971) Directeur-bestuurder

Nevenfuncties: . Penningmeester Schisisstichting Friesland te Leeuwarden . Lid Raad van Commissarissen Poliklinische Apotheek De Tjonger Heerenveen CV (tot en met 31 maart 2018)

Statuten en reglementen De statuten van Tjongerschans BV zijn in het kader van de verzelfstandiging van de bv’s per 15 november 2016 gewijzigd. Per bv zijn bovendien reglementen voor de Raad van Commissarissen en voor het Bestuur opgesteld. Het gaat om de volgende reglementen: . Reglement Auditcommissie . Reglement Remuneratie- en Benoemingscommissie . Reglement Commissie Toezicht Kwaliteit van de Zorg . Klokkenluidersregeling . Conflictregeling Raad van Commissarissen en bestuur . Regeling onkosten, aannemen van geschenken en uitnodigingen door bestuurders De statuten en reglementen sluiten aan bij de nieuwe Zorgbrede Governancecode die per 1 januari 2017 van kracht is.

Belangenverstrengeling Op de taken, verantwoordelijkheden en werkzaamheden van commissarissen en bestuurders zijn de Reglementen voor de Raad van Commissarissen en het Bestuur van toepassing die via de website openbaar zijn. Om belangenverstrengeling te voorkomen, zijn per bv duidelijke regels opgenomen in deze reglementen. Een vermoeden van belangenverstrengeling wordt gemeld en de Raad van Commissarissen besluit buiten de tegenwoordigheid van het betrokken lid of er sprake is van een belangenverstrengeling en hoe hier mee moet worden omgegaan. Deze situatie heeft zich in 2018 niet voorgedaan.

Beloning en vertrekregeling Per 1 januari 2013 is de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector in werking getreden. De WNT stelt verschillende bezoldigings- en ontslagvergoedingsmaxima vast. Ook verplicht de WNT tot openbaarmaking van afspraken en betalingen die boven de vastgestelde maxima uitgaan. Door een toets op de WNT-regelgeving zorgt Tjongerschans ervoor binnen de regels van de wet te blijven. Daar waar deze overschreden dreigt te worden, wordt actie ondernomen. Het beleid voor de beloning van de bestuurders voldoet aan de WNT, inclusief overgangs- en vertrekregelingen. De hoogte en samenstelling van de bezoldigingen zijn opgenomen in de jaarrekening.

Gedragscode en enquêterecht Tjongerschans beschikt over een gedragscode voor medewerkers. Het enquêterecht – het recht om het Gerechtshof te verzoeken een onderzoek in te stellen naar de gang van zaken - is statutair toegekend aan de cliëntenraad en de medische staf.

Planning & control Tjongerschans hanteert een planning- en controlcyclus voor het beheersen, bewaken en verbeteren van beleid, processen en activiteiten gericht op het creëren van maatschappelijke meerwaarde. Deze cyclus is verankerd in de managementsystemen die worden gehanteerd, bijvoorbeeld op het gebied van zorgkwaliteit, (informatie)veiligheid, arbo, financiën, vastgoed en milieu. Startpunt van een cyclus zijn kadernota’s en meerjarige beleidsplannen. Deze plannen worden bijvoorbeeld uitgewerkt in beleidsplannen, activiteitenplannen en werkplannen per centrum, locatie en afdeling. Financiële verantwoording van de plannen krijgt de vorm van (meerjaren)begrotingen, financiële ramingen en de jaarrekening. Evaluatie en bijstelling van de plannen vindt plaats aan de hand van periodieke rapportages, bijvoorbeeld op het gebied van kwaliteit, vastgoed en financiën.

Omgeving en belanghebbenden

De ziekenhuiszorg – de cure – is in beweging. Ziekenhuis Tjongerschans speelt zo goed mogelijk in op de kansen en bedreigingen die zich voordoen. Dat lukt alleen in goede samenwerking met anderen. In eigen huis en daarbuiten. Wij staan in verbinding en voeren een actieve dialoog met onze interne en externe belanghebbenden.

Schets van onze omgeving

TRENDS IN DEMOGRAFIE

Digitalisering en technologie De voortschrijdende digitalisering kent veel gedaanten: online zorgportalen, apps, personalised health care en andere digitale innovaties. We staan nog maar aan het begin en nu al hebben dit soort ontwikkelingen effect op de zorg. Daarbij spelen allerlei vragen, bijvoorbeeld hoe we persoonlijke informatie veilig kunnen bewaren en overdragen. Daarnaast raken technologie en informatica steeds meer verweven met dagelijks leven en zorg. Met de inzet van robots vinden diverse experimenten plaats. Maar denk ook aan ontwikkelingen op het gebied van kunstmatige intelligentie. Digitale middelen worden ingezet om mensen te monitoren. Digitale

informatievoorziening wordt ook steeds meer ingezet, evenals ontwikkelingen ten aanzien van digitaal leren en de ontwikkeling van (digitale) netwerken van kennis en kunde.

Netwerken De manier waarop mensen zich organiseren, verandert ook. Naast netwerken in de fysieke wereld zijn er steeds vaker online netwerken van patiënten en zorgverleners. Ook zorgverleners organiseren zich steeds vaker in netwerken, bijvoorbeeld in een wijk of buurt of op regionale schaal. De schaal en manier waarop we ons met elkaar verbinden, heeft ook invloed op de organisatie van de zorg. Voor ons betekent dat vooral dat onze zorg zich niet beperkt tot de muren van ons ziekenhuis, maar dat we op allerlei plekken – fysiek en virtueel – en in verbinding met anderen invulling aan de zorg zullen moeten geven. Het aantal strategieën en arrangementen neemt toe.

Stelselwijziging De afgelopen jaren is de curesector geconfronteerd met een verandering van het stelsel; van overheidsgestuurd naar marktgedreven. Tjongerschans sluit elk jaar overeenkomsten met zorgverzekeraars over volume en prijs - uiteraard binnen door de overheid gestelde kaders van kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid. Hoewel de vraag naar zorg toeneemt, neemt het beschikbare geld voor de curatieve zorg juist af. De regering heeft voor de komende drie jaar een Macrokader afgegeven, waarbij er sprake is van een afnemende groei van 0,8% in 2019 tot nihil in 2021. Deze beperkte groei is door de zorgverzekeraars vertaald in dekking voor de groei van de kosten aan DGM (dure geneesmiddelen) en groei van innovatie in universitaire en topklische ziekenhuizen. Dat vraagt van ons als ziekenhuis dat we ons willen meten met de doelmatigheidsstandaard voor de ziekenhuizen. Vanaf 2019 laten wij onze doelmatigheid meten door een onafhankelijke partij, i2i. Op basis hiervan voeren we verbeteringen door.

Verandering zorglandschap Door al deze ontwikkelingen verandert het Friese zorglandschap. Bij de discussie over de juiste zorg op de juiste plaats spelen veel factoren een rol. Denk aan het vaststellen van minimum volumenormen als voorwaarden voor inkoop door zorgverzekeraars, wijzigingen in financiering en organisatie van zorg en, mede daardoor, verschuiving tussen eerstelijns, tweedelijns en derdelijns zorg. Een voorbeeld is afstemming tussen huisartsenzorg en specialistische hulp. Zo hebben we afspraken gemaakt met de huisartsen over meekijkconsulten. Daarmee voorkomen we onnodige behandeling van patiënten in de tweede lijn. Bij al deze veranderingen blijven prijs en kwaliteit van zorg uiteraard van groot belang. Dit mede gelet op de afgenomen vergoedingen en toegenomen keuzevrijheid. De bestuurders van de Friese ziekenhuizen en De Friesland Zorgverzekeraar hebben het voortouw genomen in plannen tot herinrichting van het Friese zorglandschap. Doel is het inrichten van een zorginfrastructuur waarbij sprake is van interactie met de patiënt gericht op preventie en zelfmanagement, kwaliteits- en veiligheidseisen als uitgangspunt gelden, zorg vanuit het perspectief van en zo dicht mogelijk bij de patiënt wordt geleverd vanuit samenhangende zorgnetwerken en de zorg zo doelmatig mogelijk leveren. Daarvoor is - onder regie van De Friesland Zorgverzekeraar - samenwerking nodig, bijvoorbeeld tussen de Friese ziekenhuizen. Alleen zo kan de toegankelijkheid, de kwaliteit en de betaalbaarheid van de medisch specialistische zorg voor de burgers in Friesland voor de toekomst worden geborgd. Bovendien biedt het zorgpartners de mogelijkheid ziekenhuisfuncties in de de regio te behouden en te blijven investeren in zorgvernieuwing.

Dialoog met belanghebbenden Tjongerschans voert een actieve dialoog met een groot aantal belanghebbenden. Gezamenlijk nemen we de verantwoordelijkheid voor goede, toegankelijke en betaalbare zorg. De belangrijkste belanghebbenden zijn:

BELANGHEBBENDEN IN BEELD

Belanghebbenden (o.a.) Dialoog (o.a.)

Patiënten  Op individueel niveau is er veelvuldig contact tussen specialisten, verpleegkundigen en medewerkers en patiënten en familie. Daarnaast vindt overleg plaats met patiëntenorganisaties. De cliëntenraad is gesprekspartner van de directie van het ziekenhuis. Daarnaast wordt de dialoog gevoerd via bijvoorbeeld social media, de website en voorlichtingsbijeenkomsten over diverse onderwerpen. Via verschillende onderzoeken brengen we de tevredenheid van patiënten over de kwaliteit van onze zorg in kaart. (Potentiële) medewerkers  Er is op individueel niveau regulier overleg tussen management en medewerkers. Daarnaast is de ondernemingsraad gesprekspartner van de directie. Ook vindt de dialoog plaats via interne kanalen (o.a. bijeenkomsten), training en opleiding. Potentiële medewerkers worden bereikt via arbeidsmarktcommunicatie en het onderwijs. Medisch specialisten  Vrijgevestigde specialisten zijn verenigd in een medisch specialistisch bedrijf (MSB) en een tandheelkundig specialistisch bedrijf (TSB). Daarnaast is er een Vereniging Medische Stafleden in Loondienst (VMSL). Er is een Bestuurlijk Overleg gevormd waarin de voorzitters van de medische staf, het MSB en de VMSL met de directie overleggen over koers en beleid van het ziekenhuis. Verpleegkundigen  Binnen Tjongerschans is een Verpleegkundige Adviesraad (VAR) actief. De VAR adviseert vanuit de verpleegkundige beroepsinhoud aan de directie om de kwaliteit van de zorg te waarborgen en te verbeteren in Tjongerschans. Door deze adviserende rol geeft de VAR de verpleegkundige beroepsgroep een stem in het beleid van de organisatie. De VAR overlegt onder andere met de directeur-bestuurder, de ondernemingsraad en de cliëntenraad. Huisartsen en verwijzers  In het kader van relatiemanagement en verschuiving van zorg zijn er veelvuldig contacten met verwijzers in de eerstelijn. Deze vinden plaats op allerlei momenten en niveaus, bijvoorbeeld via werkgroepen op het gebied van integrale zorg, bijeenkomsten, nascholing, voorlichtingsmateriaal en de website. Leveranciers  Open en continu overleg tussen inkoopverantwoordelijken en leveranciers. Collega ziekenhuizen  Er vindt structureel overleg plaats met het MCL onder de vlag van Zorgpartners Friesland. Ook vindt periodiek overleg met de andere Friese ziekenhuizen plaats, onder andere over concentratie en spreiding van zorg. Een andere mooi voorbeeld is de samenwerking op het gebied van inkoop. Overige zorgpartijen  Op allerlei manieren werkt Tjongerschans samen met collega zorgaanbieders zoals Meriant, (onderdeel van Zorggroep Alliade). Noemenswaardig zijn verder nog de samenwerkingspartners op het gebied van sport, geboortezorg (Verloskundig SamenwerkingsVerband) en diverse partners voor ouderenzorg. Onderwijsinstellingen  Contacten met onderwijsinstellingen lopen hoofdzakelijk via de afdeling Opleidingen. (Zorg)verzekeraars  De Friesland Zorgverzekeraar heeft een dominante positie in Friesland. Er zijn op verschillende momenten contacten met de verzekeraar, bijvoorbeeld als voorbereiding op contractbesprekingen en in het overleg over de herinrichting van het Friese Zorglandschap. In 2018 is een meerjarovereenkomst gesloten (zie hierna). IGJ  De kwaliteit van zorg wordt jaarlijks beoordeeld door de Inspectie van Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ). Er vindt dan een gesprek plaats tussen het ziekenhuis en de Inspectie. Media  Er zijn goede contacten met lokale, regionale en landelijke media. Er worden regelmatig persberichten verstuurd over ontwikkelingen binnen Tjongerschans. Inwoners van Friesland en regio  Het ‘algemene publiek’ maakt op allerlei manieren kennis met het ziekenhuis. Bijvoorbeeld via nieuwsberichten in regionale media, via de website en via bijeenkomsten die het ziekenhuis organiseert.

Strategie, beleid en resultaten

De juiste zorg op de juiste plek door de juiste zorgprofessional. Met dat doel voor ogen hebben we in 2018 invulling gegeven aan onze maatschappelijke opdracht. We staan voor goede, bereikbaar én betaalbare zorg in de regio in een tijd dat de balans tussen kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid behoorlijk in beweging is. Dat vraagt van ons dat we samenwerken met andere zorgverleners. En bereid zijn afspraken te maken over concentratie, spreiding en substitutie van zorg. Zo organiseren we de zorg die nodig is en helpen we voorkomen dat zorgkosten onnodig oplopen. Daarbij zijn de behoeften van de patiënt natuurlijk steeds ons uitgangspunt.

Strategie en beleid Het beleidsplan ‘Sterk in verbinding’ met daarin de strategie tot 2020 vormde ook in 2018 het fundament onder het beleid van Tjongerschans, zoals verwoord in de Kaderbrief 2018. In lijn met de meerjarenafspraak met de zorgverzekeraar (zie hierna) wil het ziekenhuis bijdragen aan kwalitatief goede, bereikbare én betaalbare zorg. Daarbij zet Tjongerschans in op het orgainseren van zorg - zowel binnen de regio als tussen de lijnen – en een zo efficiënt mogelijke bedrijfsvoering en effectieve (be)sturing in eigen huis. Met de andere Friese ziekenhuizen werkt Tjongerschans onder regie van De Friesland Zorgverzekeraar samen aan het anders organiseren van de tweedelijns zorg. Concentratie en spreiding van zorg bieden Tjongerschans kansen zich nog duidelijker en herkenbaarder te profileren. Als aanvulling op deze beleidsvoornemens, bood de Kaderbrief 2018 de financiële kaders voor het opstellen van de plannen en begrotingen van de verschillende centra en afdelingen. Het verslagjaar is in zorginhoudelijk opzicht een goed jaar geweest waarin we het profiel van Tjongerschans verder hebben weten te versterken.

Hierna gaan we dieper in op de belangrijkste resultaten van beleid:

Fries zorglandschap Onder de noemer ‘Fries zorglandschap’ praat Tjongerschans onder regie van De Friesland Zorgverzekeraar met collega-ziekenhuizen over concentratie en spreiding van zorg. Iedere maand komt het bestuurlijk overleg bijeen. Er is een toetsingscommissie benoemd die de aan de hand van een toetsingskader het bestuurlijk overleg adviseert. Doel van de samenwerking is dat op vier locaties ziekenhuizen blijven bestaan met een zo ruim mogelijk zorgaanbod en tenminste alle basiszorg. Waar nodig concentreren de ziekenhuizen specialistische zorg op één van de locaties. Daarbij kijken de ziekenhuizen onder andere naar borstkankerzorg, oogheelkunde, urologie, pijnbehandelingen, spoedzorg, IC, psychiatrie, oncologische zorg, interventieradiologie en reumatologie. Door het failliet van de IJsselmeerzekenhuizen doet zich de kans voor om de adherentie voor de Friese ziekenhuizen te vergroten. Door hierin gezamenlijk op te trekken, kunnen wij een kwalitatief goed en efficient aanbod doen aan de patiënten uit de Noordoostpolder. Vanaf oktober 2018 zien we inderdaad een forse stijging van het aantal patiënten uit deze groep.

Meerjarenafspraak met zorgverzekeraar In 2018 heeft Tjongerschans met De Friesland Zorgverzekeraar afspraken gemaakt over de bekostiging van zorg voor de komende drie jaar, met de mogelijkheid tot verlenging met nog eens twee jaar. Tjongerschans en De Friesland Zorgverzekeraar zetten met de meerjarenafspraak een belangrijke stap om de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de medisch specialistische zorg in Friesland te kunnen waarborgen. De meerjarenafspraak tussen Tjongerschans en De Friesland Zorgverzekeraar is in lijn met het hoofdlijnenakkoord 2019, dat is afgesproken door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) en de Federatie van Medisch Specialisten (FMS).

Geboortezorg Zoals aangegeven is geboortezorg één van de speerpunten in de strategie van Tjongerschans. Het ziekenhuis heeft een Centrum voor Vrouw, Moeder en Kind waar wordt gewerkt volgens het principe van gezinsgerichte zorg (‘family care concept’). Ook participeert Tjongerschans in het Verloskundig Samenwerkingsverband Heerenveen e.o. Daarin werken verloskundigen van de thuispraktijken in een brede regio rond het ziekenhuis, de medewerkers in het ziekenhuis (klinisch verloskundigen, gespecialiseerde verpleegkundigen, gynaecologen en kinderartsen) en de kraamzorg samen om de beste zorg voor moeder, partner en hun kind(eren) te organiseren. Dit samenwerkingsverband is de afgelopen jaren verder uitgebouwd en staat voor veel andere regio’s model als best practice.

Tjongerschans sloot het jaar 2018 af met meer bevallingen dan het jaar ervoor. In het verslagjaar stond de teller op 1.157 bevallingen, in 2017 vonden 1.143 bevallingen in Tjongerschans plaats. Een opvallende stijging gezien de demografische ontwikkelingen in de regio. Dat steeds meer aanstaande ouders kiezen voor een bevalling in het ziekenhuis is mede te danken aan de goede samenwerking met verloskundigenpraktijken en kraamzorgorganisaties. Ouders ervaren de heldere afspraken en soepele samenwerking waardoor de aanloop naar, de bevalling zelf en de nazorg soepel in elkaar overlopen. Ook de zogenoemde ‘warme overdracht’ maakt de samenwerking uniek. Bij deze overdracht komt de kraamverzorgende naar Tjongerschans. Hier wordt - samen met de kraamvrouw, haar partner en de verpleegkundige - aan bed een overdracht gegeven aan de kraamverzorgende. Zij neemt de zorg over en gaat met de ouders mee naar huis. Door de warme overdracht wordt continuïteit van de zorg geborgd.

MOEDER TILT ZELF BABY UIT HAAR BUIK In juli vond in Tjongerschans een bijzondere bevalling plaats. Voor het eerst kon een moeder, bij een keizersnede zelf haar baby uit haar buik halen. Vorig jaar werd deze variatie op de keizersnede – de zogeheten ‘maternal assisted c-section’ - voor het eerst in Nederland toegepast. In het buitenland wordt deze methode wel vaker gebruikt.

Geriatrie Geriatrie is al langere tijd een speerpunt in de strategie van Tjongerschans. Het ziekenhuis beschikt over een polikliniek geriatrie en een geriatrische verpleegafdeling. De geriaters bieden ook zorg in het Antonius Ziekenhuis in Sneek. Bovendien werkt het ziekenhuis goed samen met huisartsen, verpleeghuizen en thuiszorgorganisaties in de regio. Doel is de zorg voor de kwetsbare oudere dichtbij de patiënt thuis te organiseren. Wanneer de kwetsbare oudere medisch specialistische zorg nodig heeft, dan kan die zorg dichtbij worden geboden. Een goed voorbeeld is het woon- en zorgcomplex ‘De Werf’ in Joure dat in juni officieel open ging en waarin verschillende zorgverleners samenwerken. Vanaf augustus levert Tjongerschans op deze locatie gespecialiseerde zorg.

Expertisecentrum voor de ouder wordende mens In januari is het startschot gegeven voor de nieuwbouw van het expertisecentrum voor medisch specialistische ouderenzorg op de locatie van het ziekenhuis (geriatrische revalidatie en klinische geriatrie). Binnen dit expertisecentrum - een samenwerking van Tjongerschans en Meriant (onderdeel van Zorggroep Alliade) - zijn straks de afdeling geriatrische revaliatie van Meriant en de afdeling klinische geriatrie van Tjongerschans gevestigd. Door op één locatie gecombineerde zorg aan te bieden, vallen afstand en fysieke drempels weg en kunnen de beide instellingen hun manier van werken beter op elkaar afstemmen. Zo kunnen ze kennis en expertise over en weer beter benutten, met alle voordelen van dien voor de patiënt en de kwaliteit van zorg. Het gebouw opent medio 2019.

Kwaliteit en veiligheid In september 2016 heeft een audit van het Nederlands Instituut voor Accreditatie in de Zorg (NIAZ) plaatsgevonden, waarna de instellingsbrede accreditatie van ziekenhuis Tjongerschans is verlengd. Op basis van het auditrapport is een actieplan ontwikkeld op de niet-behaalde criteria. In februari 2018 is de voortgang van het actieplan positief beoordeeld. Er is voldoende voortgang geboekt op de verbeterpunten. Bovendien is in het verslagjaar gewerkt aan de voorbereiding op de heraccreditatie die in 2020 plaatsvindt.

In januari vond het jaargesprek met de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) plaats. Voorafgaand aan dit gesprek bracht een delegatie een bezoek aan de IC. Het was een goed en positief gesprek. Het faillissement van de IJsselmeerziekenhuizen was aanleiding voor een tweede bezoek van de IGJ op 23 november. De inspectie constateerde dat Tjongerschans voldoende toegerust en voorbereid is om de patiënten uit de polder op te kunnen vangen.

Het uitvoeren van interne audits is een belangrijk onderdeel van kwaliteit en veiligheid binnen Tjongerschans. Vanaf het tweede half jaar in 2018 worden naast de afdelingsaudits, tracers, dossieraudits en veiligheidsrondes ook flitsaudits uitgevoerd. Een flitsaudit is een korte en snelle methode waarbij interne auditoren in teams van twee personen met een aantal vragen een (risicovol) thema toetsen op één of meerdere afdelingen. In 2018 zijn 16 tracers uitgezet, waarvan er 13 zijn uitgevoerd. Daarnaast is er een afdelingsaudit uitgevoerd. Ook zijn 6 flitsaudits uitgezet, waarvan er 5 zijn uitgevoerd. Daarnaast zijn verschillende veiligheidsrondes gelopen. Het systeem van interne audits levert verbeterpunten op waar de organisatie verder mee aan de slag kan.

Diverse vakgroepen hebben in 2018 meegedaan aan het evaluatiesysteem voor het functioneren van medisch specialisten (IFMS). Ook zijn vier vakgroepen in 2018 gevisiteerd.

In een patiëntveilige omgeving worden incidenten gemeld die aanleiding zijn voor verbeteringen. In 2018 zijn in totaal 1.402 incidenten gemeld, tegen 1.634 incidenten in 2017. De daling van het aantal meldingen hangt samen met diverse factoren. Zo is het doen van een VIM-melding in een aantal gevallen vervangen door het kort cyclisch oppakken van verbeterpunten op de afdelingen zelf. Daarnaast hangt de daling van het aantal VIM-meldingen samen met verbeteringen die zijn doorgevoerd. Preventieve maatregelen hebben geleid tot een daling van het aantal valmeldingen. In hoeverre er ook sprake is van het afnemen van de meldingsbereidheid valt niet met zekerheid te concluderen. De patiëntveiligheids-cultuurmeting (in 2019) biedt mogelijk uitsluitsel op deze vraag. Vanaf 2016 stimuleert de ziekenhuisbrede VIM-commissie het analyseren van meldingen. In totaal zijn in er in 2018 14 analyses uitgevoerd. In 2017 was dit aantal 18. Hieruit kan worden geconcludeerd dat het analyseren van meldingen continu aandacht heeft.

In 2018 zijn er 27 mogelijke calamiteiten gemeld. Daarvan zijn 14 na onderzoek daadwerkelijk een calamiteit gebleken en als zodanig bij de IGJ gemeld. In drie gevallen heeft de IGJ na aanlevering van het rapport om extra informatie gevraagd. Van drie rapporten is de reactie nog niet binnen en de overige meldingen zijn als voldoende afgerond.

In 2018 zijn 276 klachten geregistreerd. Dit zijn er minder dan het jaar daarvoor. De verdeling van de klachten naar onderwerp: (top drie) communicatie (36) professioneel handelen (32) organisatie/logistiek (23). Vrijwel alle klachten zijn naar tevredenheid afgehandeld. Er is één klacht bij de Geschillencommissie Ziekenhuizen gemeld en behandeld. Daarnaast zijn in 2018 drie schadeclaims ingediend bij onze schadeverzekeraar Centramed. Naast klachten en claims, zijn 208 complimenten ingediend.

De hospital standardized mortality ratio (HSMR) zet de werkelijke sterfte in een ziekenhuis af tegen de sterfte die op basis van de patiëntkenmerken werd verwacht. Het is daarmee een indicator voor potentieel vermijdbare sterfte. Ziekenhuizen zijn verplicht deze cijfers openbaar te maken. De definitieve HSMR over 2017 is 62, lager dan de benchmarkt. Ook de voorlopige cijfers over 2018 laten een significant lagere HSMR zien dan de benchmark van 97. De onverwacht lange opnameduur (OLO) is 10% (voorlopig cijfer). Dit is significant lager dan het landelijk gemiddelde van 14%. Het voorlopig cijfer voor onverwachte heropnames (OHO) is 94 (benchmark is 96).

In 2018 heeft Tjongerschans als enige niet-UMC samen met de chirurgen meegedaan aan het project sturen op kwaliteit van de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU). De UMC’s hebben het instrument ZUIVER ontwikkeld, waarmee zonder extra registratie benchmarkinformatie beschikbaar is over de HSMR, OLO, OHO en heroperaties van de heelkunde patiënten. In het dashboard zijn de 4 Friese ziekenhuizen ten opzichte van elkaar te zien, zodat eenvoudig de verschillen tussen de ziekenhuizen overall en per

ziektebeeld inzichtelijk zijn. Deze informatie brengt de chirurg van Tjongerschans in bij het overleg van heelkunde Friesland.

De Friese ziekenhuizen hebben afgesproken dat zij kritisch gaan kijken naar de verschillende keurmerken. De Friese ziekenhuizen sluiten hiermee aan bij de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ), die het aantal keurmerken voor medisch specialistische zorg op 31 december 2019 wil hebben gehalveerd. De vier Friese ziekenhuizen steunen het voornemen van de NVZ. De meer dan 100 verschillende keurmerken, lintjes, smiley’s en pluimen binnen de medisch specialistische zorg verplichten de ziekenhuizen om aanvullend op openbare informatie allerlei vragenlijsten in te vullen. In sommige gevallen moet ziekenhuizen informatie meerdere keren aanleveren en steeds vaker moeten zij voor het ontvangen van een keurmerk betalen. Het heroverwegen van de keurmerken heeft tot doel onnodige kosten en administratieve lasten te drukken. Dit betekent niet dat met alle keurmerken wordt gestopt, maar wel dat scherper wordt afgewogen waaraan de Friese ziekenhuizen deelnemen. Als eerste stap stopt het ziekenhuis met het keurmerk voor seniorvriendelijke ziekenhuizen.

ICT In 2018 hebben we een nieuwe ICT-strategie vastgesteld voor de periode 2018 - 2022. Belangrijk thema’s zijn de ontwikkeling van het EPD en het Persoonlijk Gezondheids Dossier. Maar ook de verbinding van de ICT- omgeving met collega-instellingen. Hierdoor is een verdergaande concentratie en spreiding mogelijk. Andere thema’s zijn de ontwikkeling van ‘Business Intelligence’ naar ‘Intelligent Business’ en het zorgen voor de hiervoor benodigde ICT-infrastructuur, die veilig is en voldoet aan de wetgeving op het gebied van privacy.

In 2018 is het Wifi-netwerk vervangen. Hierdoor is een belangrijk deel van de infrastructuur weer up to date. Daarnaast werken we per 1 januari 2018 met een nieuw, digitaal, logistiek en financieel systeem. Het systeem zorgt er onder andere voor dat alle orders en facturen makkelijk terug zijn te vinden. Hierdoor neemt de doorlooptijd van de te betalen facturen af en kunnen we efficiënter werken.

DE WEBSITE IS VERNIEUWD In 2018 is de website www.tjongerschans.nl vernieuwd. Het resultaat: een gebruiksvriendelijke website die responsive is op alle apparaten, zoals tablet en mobiel. Daarnaast zijn techniek en design verbeterd. Zo is een contrastbutton toegevoegd voor slechtzienden, waardoor teksten beter leesbaar zijn.

Alle Nederlanders moeten in 2020 digitaal toegang hebben tot hun eigen medische gegevens. Dat is het doel van het Versnellingsprogramma Informatie-uitwisseling Patiënt & Professional (ViPP). Tjongerschans voert projecten in het kader van dit programma uit. Vanaf oktober is het mogelijk om als ouder gemachtigd te worden om in het patiëntenportaal van kind of gemachtigde te kijken. Daarnaast is voor de zomer gestart met een pilot e-consult. Daarbij kan een patiënt via het patiëntenportaal op een veilige manier een vraag stellen aan de behandelend arts. In het voorjaar van 2019 is het mogelijk om (indien de afspraak het toelaat) digitaal een vervolgafspraak te maken. Ook is in het kader van dit programma de toegankelijkheid van het digitale patiëntenportaal (Mijntjongerschans) verder verbeterd door rekening te houden met slechtziendheid, laaggeletterdheid, leeftijd en culturele achtergrond. Daarnaast loopt de pilot met e-consulten tussen patiënten en medisch specialisten. Onderzocht wordt of ook webcamconsulten onderdeel van het portaal uit kunnen gaan maken.

Patiëntenparticipatie Tjongerschans besteedt veel aandacht aan het vergroten van de betrokkenheid van patiënten en familie bij het zorgproces. Patiëntenparticipatie is een belangrijk onderdeel van de visie op zorg die in het voorjaar van 2019 gereed is. Ook het NIAZ heeft aangegeven dat patiëntenparticipatie en patiëntbetrokkenheid centraal zullen staan bij het eerstvolgende externe auditbezoek. Er is daarom begin 2018 een eerste inventarisatie uitgevoerd. Uit deze inventarisatie blijkt dat er zeker aandacht is voor patiëntenparticipatie. Zowel in de spreekkamer als op de afdeling. Naar verwachting zal de participatie verder toenemen, bijvoorbeeld door het invoeren van het kort cyclisch meten van patiëntervaringen en de introductie van ‘divi’s’ (zie kader Indiveo hierna). Op het niveau van de organisatie als geheel blijkt patiëntenparticipatie nog niet altijd vanzelfsprekend. De cliëntenraad heeft aangegeven eerder betrokken te willen zijn bij nieuwe projecten. Zo kan ze tijdig adviseren over de deelname van patiënten.

Een delegatie vanuit VAR, directie, centrummanagers en de afdeling kwaliteit was aanwezig op het tweedaagse congres ‘International Health Improvement’ in Amsterdam. Tijdens dit congres stond het thema patiëntenparticipatie centraal. De delegatie deed inspiratie op over onder andere het samen beslissen, de co- creatie van de zorg en het aandacht schenken aan het plezier in het werk. De VAR heeft aangegeven verder aan de slag te gaan met het ‘What matters to you’-concept. Daarbij kijk je als zorgmedewerker niet alleen naar wat er met een patiënt of collega aan de hand is, maar geef je ook aandacht aan wat voor hem of haar belangrijk is. Je geeft de andere keuzevrijheid en een stem in het eigen (zorg)proces. Van choice naar voice dus.

INDIVEO Samen met het MCL, gaat Tjongerschans samenwerken met Indiveo. Indiveo biedt een digitale oplossing voor de behoefte aan begrijpelijke informatie voor alle patiënten. Een groot deel van de folders zal vervangen worden door ‘divi’s’, korte animatiefilmpjes voor patiënten. wordt meegenomen in het onderzoek of de behandeling die hij/zij gaat krijgen. Patiënten kunnen zich goed voorbereiden, weten beter wat ze te wachten staat en kunnen zo ook betere beslissingen nemen over hun zorg en gezondheid. Dat helpt om goede zorg te verlenen.

Patiënttevredenheid Tjongerschans heeft in 2017 voor het eerst meegedaan met het PREM-onderzoek (Patient Reported Experience Measures). Helaas levert een dergelijk patiënttevredenheidsonderzoek eens per jaar te weinig op. Er zit veel tijd tussen het invullen van de vragenlijsten en de uiteindelijke resultaten, soms wel bijna een jaar. In plaats van een jaarlijkse uitvraag is daarom besloten ervaringen van patiënten meer continu en kort cyclisch uit te vragen. Dat gebeurt met PPP-zorg, een programma voor zorgverleners om met behulp van directe feedback de teamprestaties te verbeteren. Met deze methode geeft de patiënt direct na het bezoek aan de polikliniek of tijdens de opname in de kliniek op een tablet zijn tevredenheid aan over maximaal 9 onderwerpen met daarbij standaard een rapportcijfer en een NPS (Net Promotor Score). De resultaten worden direct verwerkt en kunnen dezelfde dag nog worden besproken. De afdeling bepaalt zelf welke vragen zij wil stellen en kan direct de resultaten inzien en hiermee aan de slag. Deze manier van uitvragen maakt het ‘continu verbeteren’ beter mogelijk. Bij wijze van pilot zijn zes afdelingen van het moeder-kind centrum, Orthoradius (orthopedie) en de IC met de methode gestart. De gemiddelde NPS van de pilotafdelingen was 46%, dit is iets hoger dan de NPS van 44% van de PREM die in 2017 is uitgevraagd. Het gemiddelde rapportcijfer was een 8.5. De vragen die gesteld werden door de afdelingen gingen onder andere over de route, inrichting familiekamer, informatievoorziening en privacy. De resultaten gaven voor het ene team wel aanleiding tot verbetering en voor het andere team niet. Veelal kregen teams een bevestiging dat ze goed bezig zijn. Eind 2018 is besloten de methode in het hele ziekenhuis in te voeren.

CONTINU VERBETEREN Tjongerschans heeft ervoor gekozen om ‘Continu Verbeteren’ in de gehele organisatie toe te passen. Met dit programma worden verbeteringen systematisch ingevoerd, geborgd en verbeterd. Medewerkers leveren zelf een actieve bijdrage aan het continu verbeteren van de eigen werkprocessen. De processen worden in kaart gebracht en afdelingen gaan aan de slag met verbeterpunten. In 2018 zijn diverse verbeterprocessen door interne begeleiders ondersteund.

Ook geeft de ZorgkaartNederland van de Patiëntenfederatie Nederland informatie over de tevredenheid van patiënten over onze zorg. Gemiddeld 95% van de bezoekers van ZorgkaartNederland beveelt Tjongerschans aan. Het gemiddelde cijfer over 2018 is gestegen naar 8,9. We scoren op alle onderdelen hoger dan de benchmark.

De Nederlandse ziekenhuizen lanceerden in oktober de nieuwe website ziekenhuischeck.nl. Met dit gezamenlijke initiatief geven alle ziekenhuizen in Nederland inzicht in hun kwaliteitsgegevens, en bieden zo waardevolle informatie voor een groot aantal behandelingen. Ook Tjongerschans werkt hieraan mee. Op ziekenhuischeck.nl kunnen patiënten ziekenhuizen naast elkaar zetten om een beeld te krijgen van de geleverde zorg. Ieder ziekenhuis kan een toelichting geven op de cijfers om zo inzicht te geven in de achtergrond van de cijfers. De cijfers op Ziekenhuischeck zijn afkomstig van kwaliteitsindicatoren die ziekenhuizen wettelijk verplicht moeten aanleveren aan de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd en Zorginstituut Nederland. Deze cijfers worden ook door artsen en ziekenhuizen zelf gebruikt om de kwaliteit van zorg te verbeteren. De algemene tevredenheidscijfers zijn afkomstig uit landelijk onderzoek.

Verschuiving van zorg Samen met de huisartsen in de regio Heerenveen, De Friesland Zorgverzekeraar en Zorggroep Alliade verbetert Tjongerschans de afstemming tussen huisartsenzorg en specialistische hulp. Door een betere afstemming kunnen huisartsen meer zorg zelf verlenen. Dat is beter voor de patiënt en het geeft het ziekenhuis meer mogelijkheden en ruimte om de groeiende vraag naar zorg in de toekomst goed op te vangen. Huisartsen en specialisten – verenigd in de coöperatie TjongerZorg - geven samen anderhalvelijnszorg vorm. De inhoudelijke samenwerking heeft in 2018 verder vorm gekregen. In het kader van deze samenwerking starten medisch specialisten van ziekenhuis Tjongerschans en huisartsen uit het zuidelijk deel van Friesland begin 2019 met meekijkconsulten. Hierover zijn met De Friesland Zorgverzekeraar afspraken gemaakt.

Sportgeneeskunde Sportstad Heerenveen is één van de drie Centra voor Topsport en Onderwijs (CTO) in Nederland. Drijvende kracht achter deze centra is NOC*NSF. Ook voor Tjongerschans is sportgeneeskunde een speerpunt. In Orthoradius, het centrum voor mobiliteit, sport en preventie in Heerenveen komt alle kennis en ervaring op het gebied van sportgeneeskunde bij elkaar. In dit centrum werkt Tjongerschans samen met de eerstelijns sportgeneeskunde (Sportgeneeskunde Friesland). Sportartsen begeleiden topsporters, vooral schaatsers en voetballers, maar ook recreatieve sportbeoefenaars kunnen worden verwezen naar het centrum.

Naast het faciliteren van (top)sporters wil Tjongerschans ook proactief bijdragen aan de ontwikkeling van betere zorg. Daarom is het ziekenhuis partner van het Innovatielab Thialf. Gezamenlijk met het Innovatielab Thialf werkt Tjongerschans aan een innovaties op het gebied van gezondheid en vitaliteit. Doel van de samenwerking is om innovaties uit de sport door te ontwikkelen voor reguliere patiënten. In 2018 is onder andere onderzoek gedaan naar het 1.500 meter-kuchje en het effect van een pulserend elektrostatisch veld, ook wel bekend als ‘het matje’, op de prestatie van topsporters. Ziekenhuis Tjongerschans en Innovatielab Thialf hebben besloten ook in 2019 samen te werken aan innovaties in de sportmedische zorg.

Centrum voor mobiliteit, sport en preventie In september vond de officiële opening plaat van Orthoradius. Orthoradius is het expertisecentrum voor mobiliteit, sport en preventie dat gehuisvest is in Sportstad Heerenveen en maakt deel uit van ziekenhuis Tjongerschans. Dit expertisecentrum heeft een moderne, professionele uitstraling en bestaat uit onder andere een polikliniek, een radiologisch centrum met MRI en een operatiecomplex. Door het bundelen van diagnostiek, dagbehandeling en preventie in een aparte kliniek, kan het proces van diagnosestelling sneller worden doorlopen, kan een efficiënte dagbehandeling worden opgezet en krijgt de patiënt begeleiding die erop gericht is om het herstel te bevorderen. Dit alles om de mobiliteit en kwaliteit van leven voor patiënten weer te vergroten, wat ook een positief effect heeft op een algehele, meer gezonde levensstijl.

Risico’s Voor een belangrijk deel wordt door de aard van de activiteiten, de plaats van Tjongerschans in de maatschappij en de sector waarin Tjongerschans acteert, risico gelopen. Tjongerschans is bereid risico’s te nemen, mits deze bekend zijn, uitgewerkt zijn en voor zover als mogelijk beheerst worden. Daarom heeft Tjongerschans de belangrijke risico’s in kaart gebracht.

Risico’s in kaart Als systeem van integraal risicomanagement (IRM) hanteert Tjongerschans de module iRisk. In deze module worden risico’s en beheersmaatregelen samengebracht. Tevens worden deze door een voortgangsbewakingssysteem periodiek op voortgang bewaakt en wordt gerapporteerd over de status. In 2018 zijn nieuwe functionaliteiten aan de module toegevoegd. Doel is nog meer inzicht te krijgen in wanneer welke maatregel aan herziening toe is.

Het beheersen van de onderkende risico’s is in het afgelopen jaar gebeurd door middel van de structuren in huis. Zo vormen de organisatiestructuur, de besluitvormings- en overlegstructuur en de planning & controlcyclus, waarin onder meer wordt gewerkt met beleidsplanning, meerjarenramingen, jaarplancyclus, begrotingen perioderapportagecyclus, welke steeds meer voorzien zijn van meer dan alleen financieel georiënteerde informatie, een belangrijke basis. Deze beheersstructuren zullen ook de komende jaren effectief moeten blijken. Tjongerschans maakt geen gebruik van financiële instrumenten om (financiële) risico’s af te dekken.

In het vierde kwartaal van 2017 is een interne audit uitgevoerd op het IRM van Tjongerschans. De auditrapportage is eind december opgeleverd en is in 2018 besproken in het domeinhoudersoverleg. Conclusie was dat de leidinggevenden de toegevoegde waarde van IRM ervaren. Doordat risico’s op een systematische wijze worden besproken, is men zich bewust van de risico’s die spelen en kan men hier gerichter actie op ondernemen. Ook blijkt dat leidinggevenden los van de vaste momenten in de praktijk dagelijks bewust bezig zijn met risico’s en de beheersing ervan. Het is geïntegreerd in hun denken, doen en handelen. De uitwerking van de risico’s in iRisk wordt nog wel als een administratieve last ervaren.

Samen met de centrummanagers en vertegenwoordiging van de domeinhouders is door de risicomanager een nieuwe werkwijze voorgesteld en in het domeinhoudersoverleg vastgesteld. Hierbij wordt volgens de aanbevelingen uit de audit meer verbinding gelegd met de P&C-cyclus. In de kaderbrief worden de grootste risico’s benoemd, waarna alle hoofden in hun jaarplannen gaan reflecteren op de ziekenhuisbreed benoemde grootste risico’s en zo nodig plannen ter vermindering van de risico’s maken. Deze reflecties en plannen worden daarna met elkaar gedeeld.

Belangrijkste risico’s 2018 Als vier grootste risico’s voor 2018 zijn benoemd: 1. Overdracht en informatievoorziening 2. Dossiervoering 3. Gegevensclassificatie niet op orde (voldoen aan de AVG) 4. Krapte op de arbeidsmarkt

Naar aanleiding van deze vier risico’s zijn de volgende beheersmaatregelen genomen:

Overdracht en informatievoorziening Uitvoering van het ViPP en het organiseren van zogenoemde ‘warme overdracht’ draagt bij aan een betere overdracht en informatievoorziening.

Dossiervoering Een werkgroep dossiervoering (onder regie van het stafbestuur) heeft een concept overdrachtsbrief ontwikkeld waarbij het EPD de specialist zoveel mogelijk ondersteunt. Het nieuwe ontwerp en de nieuwe werkwijze is in de kernstaf besproken en is tevens apart met verschillende vakgroepen doorgenomen waarbij nog een aantal aanpassingen is gedaan. Ook is een start gemaakt met het eenduidig registreren van het informed consent.

Gegevensclassificatie Dit risico is naar beneden bijgesteld. Het autorisatiebeheer is verbeterd.

Arbeidsmarktkrapte In het ziekenhuis zelf worden vacatures over het algemeen nog goed ingevuld, maar ook Tjongerschans is kwetsbaar. Een voorbeeld is het vaatlab dat door gebrek aan personeel genoodzaakt was een maand te sluiten. De onderzoeken zijn over de sluiting heen getild en een enkele patiënt is naar een ander ziekenhuis verwezen. Inmiddels is de bezetting weer compleet. Door inzet op bijvoorbeeld goed werkgeverschap en een actieve werving en selectie proberen we dit risico te beheersen.

Belangrijkste risico’s 2019 De belangrijkste risico’s voor 2018 zijn in de Kaderbrief 2019 ook als belangrijkste risico’s voor 2019 benoemd. De uitwerking van deze risico’s en de maatregelen om ze te beheersen gebeurt in de verschillende jaarplannen.

Verpleegkundige ontwikkelingen 2020 De huidige complexiteit van de zorg vraagt om een andere mix van kennis, vaardigheden, competenties en gedrag van verpleegkundigen. Vanaf 2020 veranderen daarom de beroepsprofielen van verpleegkundigen. De huidige beroepsprofielen zijn herzien en dat heeft geleid tot vaststelling van twee nieuwe beroepsprofielen. Die van (basis)verpleegkundige (mbo-opgeleid) en regieverpleegkundige (hbo-opgeleid). Deze beroepsprofielen zijn opgenomen in een nieuw wetsvoorstel, genaamd BIG-II. In 2018 zijn op drie afdelingen (BGB, 4A en 4B) proeftuinen gestart. In deze proeftuinen gaan verpleegkundigen experimenteren met vormen van functiedifferentiatie. Daarbij houden zij de functieprofielen van de NVZ als uitgangspunt. De verpleegkundigen hebben een zelfscan ingevuld en hebben eigen leerdoelen geformuleerd. Ook als team gezamenlijk zijn doelen vastgesteld. Afhankelijk van de resultaten van deze proeftuinen, vindt vanaf 2019 invoering op de overige afdelingen plaats.

Centrale inkoop In 2018 is de vereniging Inkoopsamenwerking Friese Ziekenhuizen (IFZ) van start gegaan. Doel is om de inkoop van (verbruiks)goederen, diensten en investeringen te standaardiseren en gezamenlijk scherper te kunnen inkopen. Ook dertien regionale care-instellingen doen aan de samenwerking mee. Onderzoek heeft uitgewezen dat de instelling zo veel geld kunnen besparen. In 2019 zullen de vier Friese ziekenhuizen alle disposables onderbrengen bij één leverancier.

Onderwijs en arbeidsmarkt Om het onderwijs en de praktijk goed op elkaar te laten aansluiten, werkt Tjongerschans samen met het Friesland College in een leerafdeling voor MBO-studenten. Leerafdelingen werken volgens de methode van bedside teaching. Iedere cursist kan vanaf de eerste dag ervaring opdoen in praktijksituaties. Daarbij zijn leervragen van cursisten bepalend voor elke stap in het leerproces. De praktijkopleider ondersteunt hierbij de cursist. Gedurende hun stage wordt aan iedere cursist een verpleegkundige gekoppeld als persoonlijk begeleider. De cursisten werken eerst uitsluitend onder begeleiding, maar in de loop van de stage verlenen zij steeds vaker zelfstandig zorg onder eindverantwoordelijkheid van de verpleegkundige. Ook met het HBO wordt samengewerkt aan praktijkgerichte leerroutes en zijn er stagiaires binnen Tjongerschans die volgens dit principe werkend leren. Het Regionaal Overleg (met daarin de hoofden P&O van de drie noordelijke provincies) heeft het initiatief genomen tot het Regionaal Masterplan. Dit is een gezamenlijke aanpak gericht op de regionale arbeidsmarkt voor de zorg. Het project bestaat uit zeven werkgroepen. Daaronder arbeidsmarktcommunicatie, regionaal opleiden en ketensamenwerking.

Negen ziekenhuizen, waaronder Tjongerschans, en drie ambulancediensten gaan gezamenlijk zorgprofessionals werven en opleiden, om ook in de toekomst talent en goede kwaliteit van zorg in het Noorden te behouden. De samenwerking ‘Zorg voor het Noorden’ is op 31 oktober gestart. Doel is meer goed opgeleide zorgprofessionals in de ziekenhuis- en ambulancezorg op te leveren. Door de krachten te bundelen, worden nieuwe baankansen en opleidingsplekken gecreëerd, naast de mogelijkheden bij de afzonderlijke organisaties. Om te zorgen voor meer en goed opgeleide zorgprofessionals, zijn er verschillende pilots waarin enkele van de organisaties samenwerken. Zo zijn er plannen voor een gezamenlijke opleiding voor kinderverpleegkundigen en een gezamenlijk traject voor professionals die ooit werkzaam zijn geweest in de zorg en graag terug willen keren.

Samenwerking, kennisdeling en zorginnovatie Tjongerschans maakt werk van samenwerking, innovatie en kennisdeling. Een voorbeeld is de samenwerking tussen de vier Friese ziekenhuis op het gebied van kankerzorg. Met een symposium in november is in 2018 het Oncologisch Netwerk Friesland (ONF) van start gegaan. De start van het ONF is in het belang van patiënten met kanker en conform de wens van de oncologiebehandelaars. Het netwerk richt zich op verbetering van de bestaande zorginhoudelijke samenwerking. Een voorbeeld hiervan is de verdere ontwikkeling van Frieslandbrede multidisciplinaire besprekingen bij diagnose en behandeling van kanker tussen specialisten van de vier Friese ziekenhuizen.

Midden in de samenleving Tjongerschans is een onderneming in het hart van de lokale samenleving en heeft daarbij maatschappelijk ondernemen hoog in het vaandel staan. Het maatschappelijk ondernemen uit zich onder meer in de zorgvuldigheid die Tjongerschans betracht en het beleid gericht op adequaat gescheiden afvalstromen, op mobiliteit en vitaliteit, ontwikkelmogelijkheden, veiligheid en gezondheid van personeel, waar mogelijk investeren in ‘groene oplossingen’ en het toepassen van de relevante beloningscodes voor bestuurders en toezichthouders. Wij vinden het daarnaast relevant dat belangrijke stakeholders, voornamelijk de zorgverzekeraars, financiers en andere samenwerkingspartners, maatschappelijk ondernemen ook hoog in het vaandel hebben staan.

De relatie met onze stakeholders is van groot belang voor Tjongerschans. Bij het opstellen van het beleidsplan ‘Sterk in Verbinding’ is aan stakeholders gevraagd om input te leveren voor de totstandkoming van het beleidsplan. Nadat het beleidsplan is vastgesteld, heeft Tjongerschans haar belangrijkste stakeholders meegenomen in de uitkomsten. De belangrijke pijlers van het beleidsplan zijn: . Kwaliteit en veiligheid voor onze patiënten vormt de basis van ons handelen . Maatschappelijk verantwoord ondernemen . Profilering van Tjongerschans in een grotere regio, waarbij recht wordt gedaan aan de effecten van het huidige overheidsbeleid en lokaal met zorgverzekeraars afgestemd beleid . Het maken van keuzes over te leveren zorg. Hierbij is een brede basis voor de in de regio uit te voeren diagnostiek en het realiseren van centers of excellence het uitgangspunt . Samenwerken met huisartsen, apothekers en andere zorgaanbieders in de regio. Tjongerschans ontwikkelt zich als netwerkorganisatie.

In 2018 heeft Tjongerschans zich actief opgesteld om samen met eerstelijnszorgverleners, De Friesland Zorgverzekeraar en de andere zorgaanbieders in onze regio te komen tot een herinrichting van het zorglandschap. Op basis van deze herinrichting moet de zorg ook de komende jaren van een kwalitatief hoog niveau zijn en betaalbaar en toegankelijk blijven. Het eerder vastgestelde ‘regioplan Heerenveen e.o.’ is daarbij ons uitgangspunt.

Een heel ander voorbeeld van hoe Tjongerschans haar maatschappelijke verantwoordelijkheid invult, is de donatie van materiaal, zoals handschoenen, pleisters en maskers, aan geneeskundestudenten in Groningen ter ondersteuning van het project Mini-Teddy Bear Hospital. In het kader van dit project organiseren studenten op scholen rollenspelen waarbij kinderen in de rol van arts kruipen om hun zieke beren beter te maken. Op die manier hopen ze de angst van kinderen voor ziekenhuizen, dokters en het ziekzijn weg te nemen. Tegelijkertijd krijgen de studenten de kans om hun communicatieve vaardigheden te verbeteren.

Met een gezamenlijke campagne hebben de vier Friese ziekenhuizen het gebruik van een vuurwerkbril proberen te stimuleren. Doel was om meer bewustwording te creëren onder kinderen over de gevaren van vuurwerk. De brillen, die de ogen beschermen tegen vuurwerk, zijn eind van het jaar uitgedeeld aan alle leerlingen van groep 8 op scholen binnen de gemeentes van de ziekenhuizen. Tegelijkertijd zijn de leraren opgeroepen om de kinderen met een gratis lespakket les te geven over de gevaren van vuurwerk.

MINI-TESLA Vanaf maart kunnen kinderen in Tjongerschans rondrijden in een kleine elektrische auto. Deze mini-Tesla, een geschenk van IT-bedrijf New Nexus in samenwerking met Stichting Top Dutch, moet ervoor zorgen dat kinderen zich op een speelse manier kunnen verplaatsen binnen het ziekenhuis. Bijvoorbeeld van de verpleegafdeling naar de OK of naar een onderzoekskamer. Veel kinderen vinden het best eng om door het ziekenhuis te lopen. Het zelf besturen van een auto zorgt voor afleiding.

Tjongerschans is medisch partner van sc Heerenveen en werkt met de sportclub samen op het gebied van de medische ondersteuning van de spelers. De spelers brachten in 2018 twee keer een bezoek aan Tjongerschans. Zo hielpen de voetballers en medewerkers van sc Heerenveen in december mee met het serveren van warme maaltijden en het uitdelen van dekbedovertrekken.

Het maatschappelijk ondernemen uit zich ook in ons beleid op het gebied van milieu en duurzaamheid. Tjongerschans streeft naar een minimale belasting van het milieu en wil een bedrijfsvoering die daarbij past: minimaal energieverbruik, inzet van duurzame energie en een zo laag mogelijke CO2-footprint. Dit alles tegen aanvaardbare kosten. De actuele cijfers op het gebied van milieu en duurzaamheid staan in het deel ‘Feiten & cijfers’ aan het eind van dit verslag.

Zorgregistratie In het najaar van 2018 heeft Tjongerschans de uitkomsten van een intern onderzoek naar correct declareren (op basis van de landelijke ‘Handreiking rechtmatigheidscontroles MSZ 2017’) afgerond. De uitkomsten hiervan hebben we met zorgverzekeraars gedeeld. De kwaliteit van zorgregistraties is op een aantal punten verbeterd. Nieuwe aandachtspunten van de controles, vooral gericht op parallelliteit, geven nieuwe inzichten. In 2018 is gewerkt aan het verbeteren van deze registraties. Het voldoen aan weten regelgeving voor declaratieverkeer is en blijft een belangrijk thema. Ook in 2018 is gewerkt aan verbeteringen van de administratieve organisatie en interne controle (AO/IC). Deze verbeteringen betreffen zowel systeeminrichting, organisatie, kennis en ervaring als invoering van nieuwe regels. Daarnaast is in 2018 het project Horizontaal Toezicht in de Zorg gestart. Bij Horizontaal Toezicht nemen zorgaanbieders en zorgverzekeraars gezamenlijk de verantwoordelijkheid voor een juiste besteding van de zorguitgaven. In plaats van gegevensgerichte controle achteraf, werken partijen bij Horizontaal Toezicht samen om de rechtmatigheid van declaraties in de processen aan de voorkant te borgen. De nulmeting is doorlopen en deze meting is besproken met ZilverenKruis. Een implementatieplan is opgesteld en we zullen in 2019 starten met de uitvoering.

Financieel Het exploitatieoverschot over 2018 bedraagt geconsolideerd ruim € 2,2 miljoen (2017: ruim € 1,7 miljoen). Dit is een toename van het overschot ten opzichte van 2017. Tjongerschans heeft met dit resultaat naar verwachting beter gepresenteerd dan het branchegemiddelde. Na verwerking van dit exploitatieoverschot is de solvabiliteit van Tjongerschans groter dan 25% van het balanstotaal. Daarmee voldoet Tjongerschans aan de eisen die hierover in de convenanten met banken zijn afgesproken.

Het exploitatieoverschot over 2018 ligt hoger dan over 2017, ondanks dat een daling zichbaar is van het aantal poliklinische consulten, het aantal verpleegdagen en het aantal opnamen. Hiermee toont Tjongerschans aan dat het werken aan doelmatigheid in de zorg vruchten afwerpt.

Daling van het aantal verrichtingen 2017 2018 Verschil Poliklinische consulten 177.829 170.244 -7.585 Dagverpleging 13.853 14.784 931 Verpleegdagen 56.761 54.363 -2.398 Opnamen 12.814 12.339 -475 Totaal 261.257 251.730 -9.527

Daarnaast heeft Tjongerschans in 2018 investeringen gedaan die zijn gericht op de lange termijn (nieuwbouw van het expertisecentrum voor medisch specialistische ouderenzorg, uitbouw van de poliklinieken aan de Thialfweg en Orthoradius en alle bijbehorende aanloopkosten). Ter dekking van de investeringen in stenen is financiering geregeld bij de ABN bank.

Ten opzichte van de begroting 2018 (begroot exploitatie overschot: bijna € 1,7 miljoen) is het exploitatiesaldo hoger uitgevallen. De belangrijkste reden hiervoor is dat voor 2018 en 2019 een beschikbaarheidsbijdrage SEH toegekend is van € 1,2 mln, die niet was begroot. Achterblijvende productie had een navenant effect op de patiëntgebonden kosten. Voor de komende jaren blijft Tjongerschans inzetten of een efficiënte bedrijfsvoering en doelmatigheid in de zorg. Het i2i onderzoek zal aangeven waar we nog doelmatigheid kunnen realiseren. Het leggen van een duidelijker realtisatie tussen productie en benodigde capaciteiten (beddenhuis, OK, poli) zal een positief effect hebben op een efficiënte bedrijfsvoering.

Het exploitatiesaldo over 2018 zal in het geheel worden toegevoegd aan het eigen vermogen van Tjongerschans. Het eigen vermogen bedraagt volgens de geconsolideerde balans ultimo 2018 ruim € 30,8 miljoen (ultimo 2017: bijna € 28,6 miljoen). Hiermee is de solvabiliteit, volgens definitie van ABN AMRO ultimo 2018 26,8%. Dit is een toename van 0,5 %-punt ten opzichte van 2017. Dit wordt veroorzaakt door toename van het eigen vermogen bij een beperkte omzettoename. De solvabiliteit waarbij het eigen vermogen wordt uitgedrukt in een percentage van het balanstotaal bedraagt ultimo 2018 ruim 28,1%. Dit is een verbetering van ruim 0,9%-punt ten opzichte van 2017. De verbetering is het gevolg van de toename van het eigen vermogen met ruim €2,2 miljoen bij een stabiel balanstotaal. Het balanstotaal is in 2018 weliswaar stabiel gebleven ten opzichte van 2017, echter is in 2018 een nieuwe lening opgenomen vanwege de toename aan investeringen in 2018. Daarnaast zijn schulden aan zorgverzekeraars vanwege overfinanciering uit de jaren 2014 en 2015 grotendeels terugbetaald. Voor beide solvabiliteitsdefinities wordt in de sector een ondergrens van 20% gehanteerd. Met de behaalde resultaten van 2018 heeft Tjongerschans deze ondergrenzen ruimschoots gerealiseerd. Op grond van de vermogenspositie zijn wij toegelaten tot het Waarborgfonds voor de Zorgsector.

De belangrijkste financiële ratio’s van Tjongerschans ziekenhuis zien er als volgt uit:

Jaar Resultaat solvabiliteit Ebitda-ratio DCSR debt/ebitda norm > 20% > 8,0 > 1,2 < 5,0 2016 € 2,3 mln. 25% 10,6 1,8 3,8 2017 € 1,8 mln. 27% 9,5 1,9 4,2 2018 € 2,3 mln. 28% 10,2 2,1 4,0

De toekomst

De komende jaren zetten we in op een optimale balans tussen kwaliteit (de best mogelijke zorg), toegankelijkheid (toegankelijke zorg, zo dichtbij als mogelijk) en betaalbaarheid (de groeiende zorgvraag in goede banen leiden zonder dat de kosten verder oplopen). Voor de toekomstbestendigheid van ons ziekenhuis blijft het van belang om actief in te spelen op alle veranderingen die van invloed zijn op deze balans.

Om de toenemende stroom van patiënten op te kunnen vangen, is het voor Tjongerschans van belang samen met de totale keten de zorg anders in te richten. We willen kwaliteit combineren met een gerichtere inzet van zorg. We stellen ons ten doel om zorg te bieden op de juiste plaats en door de juiste persoon.

Om het meer, minder en anders te kunnen realiseren, blijven we doen wat we al jaren doen en geven we samen met alle betrokkenen, zowel intern als extern, vorm aan de benodigde aanpassingen in het zorglandschap. Gesteund door de meerjarenafspraak met De Friesland Zorgverzekeraar (die hopelijk ook vervolg gaat krijgen met onze andere verzekeraars) stippelen we vanuit deze visie de koers uit die we de komende jaren gaan varen en bouwen we voort op het sterke fundament waarover we beschikken.

Tjongerschans wil een sterk regionaal ziekenhuis zijn dat basiszorg biedt over de volle breedte. Dit betekent dat we ook in de toekomst over een uitstekende diagnostiek willen beschikken waarin we alle doorverwezen patiënten vanuit de eerste lijn kunnen ontvangen. De aanwezigheid van een goede SEH/IC zien we als een randvoorwaarde voor het behalen van onze ambities en het behoud van de basiszorg in de volle breedte. Behalve deze brede basisfunctie voor ons eigen verzorgingsgebied wil Tjongerschans ook een bovenregionale functie (gaan) vervullen op een aantal zorginhoudelijke gebieden. De keuzes die op dit gebied in het verleden zijn gemaakt (ouderenzorg, zorg voor vrouw, moeder en kind, centrum voor mobiliteit, sport en preventie, MDL en het Slaap-waakcentrum), zullen we de komende jaren voortzetten zodat we binnen het Fries Zorglandschap over een duidelijk en herkenbaar profiel beschikken.

Eén van de belangrijke mijlpalen voor 2019 is de opening van het nieuwe expertisecentrum voor medisch specialistische ouderenzorg. In dit unieke centrum voegen Tjongerschans en Meriant hun expertise (respectievelijk klinische geriatrie en geriatrische revalidatie) samen om de kwaliteit van zorg voor de ouder wordende mens te verhogen. Het expertisecentrum zal de centrale spil gaan vormen voor de verdere integratie van ouderenzorg tussen eerste lijn, tweede lijn en derde lijn. Met de realisatie van het expertisecentrum zet Tjongerschans een belangrijke stap in het profiel van het ziekenhuis, waarin naast basiszorg over de volle breedte, de zorg voor de ouder wordende mens, zorg voor vrouw, moeder en kind en zorg voor iedereen die zich beperkt voelt in zijn of haar mobiliteit de speerpunten vormen.

Voor een toekomstbestendige koers moeten we nadenken over de wijze waarop we onze zorg kunnen leveren en wat dit betekent voor onze mensen, onze processen en onze systemen. Daarom formuleren we een ‘Visie op zorg’. Daarmee schetsen we een duidelijke richting voor de toekomst. De verpleegkundige ontwikkelingen 2020 maken intergraal onderdeel uit van deze visie.

Ook de komende jaren blijft samenwerking binnen de zorgketen een speerpunt. Daarbij is de beweging in gang gezet van doorverwijzen naar doorbehandelen. Dit komt bijvoorbeeld tot uiting in het ‘Regioplan voor Integrale zorg in regio Heerenveen e.o.’. Met dit plan geven Tjongerschans, MSB Tjongerschans en de huisartsen in de regio Heerenveen invulling aan substitutie en anderhalvelijns zorg. Ook als Friese ziekenhuizen blijven we samenwerken aan de optimale inrichting van het Friese zorglandschap. Doel is dat op vier locaties in Friesland ziekenhuizen blijven bestaan.

Voor de organisatie van ons ziekenhuis betekent dit dat het huis moet op orde zijn en – mede als gevolg hiervan – er ruimte vrij gemaakt wordt voor innovatie en continu verbeteren. Door zaken slimmer, handiger, meer digitaal en efficiënter te doen, wordt ruimte gecreëerd om meer tijd, aandacht en kwaliteit te realiseren. En kunnen medewerkers met nog meer plezier en resultaat werken in een veilige werkomgeving. Daarnaast

zetten we ook in 2019 in op vitaliteit en duurzame inzetbaarheid. Als werkgever vinden we het van belang dat iedereen met plezier en bevlogenhied naar het werk gaat. Ten slotte is het van belang voldoende medewerkers aan ons te binden, juist gelet op de krapte op de arbeidsmarkt. Daarom gaan we in 2019 aan de slag met een strategische personeelsplanning, zodat we hierop tijdig kunnen inspelen.

Op het gebied van kwaliteit en veiligheid zijn belangrijke stappen gezet met de invoering van integraal risicomanagement. Hiermee is een stevig fundament gelegd voor het waarborgen van de kwaliteit en veiligheid van de zorg die we leveren. In lijn met ons gedachtegoed continu verbeteren belicht integraal risicomanagement niet alleen onze grootste risico’s, maar ook de terreinen waarop verbetering mogelijk is. Met de belangrijkste risico’s voor 2019 gaan we aan de slag. Daarnaast starten we in 2019 met de voorbereiding van de NIAZ-accreditatie van 2020.

In 2018 zijn flinke stappen gezet op het gebied van ICT en informatieveiligheid. Er ligt een nieuwe strategie voor de periode van 2019 en daarna. Natuurlijk zullen we onze medewerkers hierbij moeten meenemen. We zetten in op het verhogen van digitale awareness van onze medewerkers, op het verbeteren van de digitale vaardigheden en het optimaal benutten van onze ICT infrastructuur. Daarnaast zal ook in het aannamebeleid meer focus komen te liggen op de digitale kennis en vaardigheden van nieuwe medewerkers.

In de begroting van 2019, die sluit met een geraamd overschot van ruim € 1,4 miljoen, zijn naast de effecten van het beleidsplan, ook de effecten van macrobeleid, waaronder de effecten van het bestuurlijk tussenakkoord 2018 en de tripartiete afspraken tussen eerstelijnszorgaanbieders, zorgverzekeraar De Friesland en Tjongerschans opgenomen. Volgens de begroting neemt de omzet (excl. overige omzet) met bijna € 3,6 miljoen toe. Deze toename is het gevolg van hogere tariefafspraken (indexen), hogere volumes van dure en overgehevelde geneesmiddelen en in verwachte volumetoename door vraagtoename (Orthopedie uit Leeuwarden, een beperkte toename vanuit de NOP en de BVO door MDL). In 2019 wordt voor een 9-tal thema’s voorzien dat de zorg binnen Tjongerschans zal afnemen en zal worden opgevangen door andere zorgaanbieders, vooral in de eerste lijn. Hiertoe zijn in 2018 afspraken gemaakt tussen huisartsen, medisch specialisten en De Frieslandzorgverzekeraar. De in de begroting opgenomen omzet is gedekt door met zorgverzekeraars gemaakte afspraken.

Binnen de exploitatiebegroting 2019 is financieel ruimte gereserveerd voor het realiseren van nieuw beleid. Dit betreft onder meer het inrichten van centers of excellence op het gebied van ‘mobiliteit, sport en preventie’, het slaap-waakcentrum en de verloskunde. Daarnaast is het opleiden van personeel een speerpunt van Tjongerschans. Dit heeft er toe geleid, dat een groter budget is ingeruimd voor opleiden van zorgprofessionals.

Het begrote exploitatie overschot 2019 laat een afname van € 0,3 miljoen zien ten opzichte van het voor 2018 begrote overschot. Deze afname is enerzijds het gevolg van de hiervoor genoemde en gewenste beleidsontwikkelingen en anderzijds door de maatschappelijke verantwoordelijkheid van Tjongerschans om mee te werken aan beheersing van de macro zorg uitgaven. Met de zorgverzekeraars is enkele een index afgesproken voor de kostenstijgingen en over de gehele linie is een beperkte groei voorzien in het volume. Het faillissement van het IJsselmeerziekenhuis en de overheveling van Atrose behandelingen van MCL naar Tjongerschans zorgt voor deze beperkte groei. Met de zorgverzkeeraars is afgesproken dat de volumegroei als gevolg van demografische ontwikkelingen (ouder wordende patienten) door doelmatigheid zal worden geabsorbeerd.Teneinde deze (beleidsmatige) ambities waar te maken is de beheersing van de kosten in relatie tot de productie een speerpunt. In 2019 zal het project doelmatigheid van start gaan. Eeen onafhankelijke derde partij (i2i) zal de doelmatigheid van Tjongerschans wegen ten opzichte van anderre ziekenhuizen. Naast het doelmatigheidsproject zullen onderhandelingen gevoerd worden met leveranciers van dure hulpmiddelen en medicatie. Afspraken met leveranciers van medische ondersteuning (medische microbiologie, klinische chemie, nucleaire geneeskunde en pathologie) zullen eveneens tegen het licht gehouden worden. Het geraamde exploitatie overschot zal noodzakelijk zijn om enerzijds het eigen vermogen blijvend te versterken (naar verwachting zal de balans de komende jaren door gebouw gebonden investeringen verlengen) en anderzijds stabiel en voortvarend het gewenste beleid te realiseren, waarbij de financiële risico’s uit hoofde van gemaakte productie afspraken voldoende kunnen worden afgedekt. De in de begroting opgenomen

loonkosten nemen met ruim € 2,6 miljoen toe. Dit is toe te rekenen aan de effecten van de cao. De toename van de formatie komt geheel voor rekening van het zorgbedrijf van Tjongerschans. De toename hangt samen met een hoger aantal leerlingen/opleidingsplaatsen en een aantal projecten, wat tot incidentele capaciteitsuitbreiding zal leiden.

Naar verwachting zal de productie in 2019 overall gering toenemen ten opzichte van 2018. Deze toename is vooral het gevolg van toename van de zorgvraag, door het realiseren van de overdracht van atrose patienten vanuit Leeuwarden, de adherentie verschuiving vanuit de Noordoostpolder en de uitbreiding in BVO bij MDL. Tegenover deze groeiverwachting probeert Tjongerschans in 2019 een deel van de productieverwachting neerwaarts bij te stellen door afspraken met zorgaanbieders, vooral uit de eerste lijn. In 2018 is de ontwikkeling van de vraag naar medische specialistische zorg bij Tjongerschans overall ligt gedaald ten opzichte van 2017. Ten opzichte van 2017 is te zien dat de vakken neurologie, urologie, kaakchirurgie en interne geneeskunde zijn gegroeid. Dit bij een afname van de productie bij de vakken dermatologie, cardiologie, oogheelkunde en longgeneeskunde. De groei bij een aantal vakgebieden is het gevolg van vraagontwikkeling, terwijl de vakgebieden met afname van zorg vooral ontstaat door beleidsinterventies (dermatologie: reductie van aantal herhaalconsulten; longgeneeskunde: reductie van gemiddelde ligduur; cardiologie: reductie van herhaalconsulten).

Op basis van de vastgestelde exploitatie- en investeringsbegroting wordt in 2019 naar verwachting € 12,0 miljoen geïnvesteerd, waarvan € 3,6 miljoen in medische- en overige inventarissen en € 1,7 miljoen in ICT gerelateerde investeringen. Het restant van de investeringsramingen is het gevolg van verwachte investeringen in gebouwen van ruim € 2,5 miljoen uit hoofde van gepland (groot) onderhoud en € 4,2 miljoen uit hoofde van nieuwbouw en verbouwprojecten. De nieuwbouw betreft realisatie van het nieuwe ‘Expertisecentrum voor medisch specialistische Ouderenzorg’, verbouwingen aan de locaties Thialfweg (vooral poliklinieken), Orthoradius en Steenwijk.

Uit de jaarrekening 2018 blijkt een negatieve kasstroom uit operationele activiteiten van ruim € 2,4 miljoen. Deze kasstroom neemt hiermee met ruim € 6,6 miljoen af ten opzichte van 2017. Dit is het gevolg van toename van het bedrijfsresultaat, toename van debiteuren en onder handen werk en sneller terugbetalen van schulden aan crediteuren en andere schuldeisers. De vrije kasstroom uit operationele activiteiten bedraagt 9,1% van de omzet. De vrije kasstroom is, samen met de herfinanciering van € 5,0 miljoen, in het geheel gebruikt voor enerzijds aflossing van langlopende leningen en anderzijds voor financiering van de geplande investeringen.

De kasstroom op basis van de parameters bedrijfsresultaat en afschrijvingen is naar verwachting in 2019 ongeveer € 10,6 miljoen. In combinatie met het bestaande werkkapitaal en het in 2018 afgesloten financieringsarrangement zal de investeringsbehoefte over 2018 en 2019 worden gefinancierd. In 2017 is een (her)financieringsarrangement met huisbankier ABN Amro afgesloten. In dit arrangement is een rekening courant faciliteit van € 10 miljoen afgesproken en een op te nemen lening van € 5,6 miljoen afgesproken. De rente- en aflossingen liggen hiermee vast. Er is geen gebruik gemaakt van derivaten of andere financiële instrumenten. Behorende bij het (her-)financieringsarrangement dient Tjongerschans haar solvabiliteit minimaal 20% te bedragen en dient DSCR minimaal 1,3 te bedragen.

In 2019 gaat TSH voor € 7,2 mln. investeren in gebouwen en installaties. De benodigde lening van € 7,2 mln. is eind april 2019 overeengekomen met huisbankier ABN Amro.Afhankelijk van het tempo van investeringen en de ontwikkeling van de vrije kasstroom gedurende 2019 bestaat de mogelijkheid dat Tjongerschans te scherp is gefinancierd. Hiertoe wordt in het voorjaar van 2019 instrumentarium in gebruik genomen (nieuwe meerjarenraming, kortcyclische liquiditeits- en bouwprojecties) waarmee kortcylcisch wordt gemonitored of en in welke mate liquiditeitsrisico’s zich voor zullen doen.

Fiscaliteiten Medio 2018 was de WKR-ruimte van Tjongerschans voor personele voorzieningen gevuld. Dit betekende dat het fiscaal gunstige fitnessprogramma en de aankoop van een fiets vanaf dat moment is opgeschort tot 1 januari 2019. Voor de vennootschapbelasting hebben ziekenhuizen een vrijstelling, mits een ziekenhuis minder

dan 10% niet zorgactiviteiten uitvoert. Dure geneesmiddelen, detacheringen van personeel en een winkel zijn voorbeelden van niet-zorgactiviteiten. Tjongerschans voert voor 6 à 7% niet zorgtaken uit. Eind 2018 zijn de regels omtrent niet zorgactiviteiten verder aangescherpt. De pro rata berekening 2017 zal in april 2019 worden afgewikkeld. De pro rata bepaling over 2018 zal in oktober 2019 worden afgewikkeld.

Feiten & cijfers

2017 2018 Mensen Medewerkers 1.332 1.389 Medewerkers man 16% 17% Medewerkers vrouw 84% 83% Medewerkers instroom 211 219 Medewerkers uitstroom 209 156 Ziekteverzuim 31-12 3,19% 4,18 Stagiaires 90 104 Milieu Verbruik gas m3 632.399 m3 629.544 m³ Verbruik water m3 33.386 31.153 m³ Verbruik elect kwh 5.414.102 kWh 5.257.090 kWh CO2 uitstoot (ton) 1 3.063 ton 4.287 ton Productie **2 Beschikbare bedden 234 241 Geopende DBC’s 149.243 176.488 Gesloten DBC’s 127.075 128.146 Opnames 12.814 12.339 Verpleegdagen 56.761 54.363 Dagen dagverpleging 13.853 14.784 1e polibezoek 64.736 61.667 Totaal polibezoek 177.829 170.244 Resultaat Resultaat (in milj) 1,7 2,2 Tevredenheid patiënten/cliënten 8,5 8,7 Totaal aantal klachten 322 276 Totaal aantal complimenten - 208 Meldingen incidenten 1.634 1.402 Gemiddelde wachttijd Behandeling 1-5 weken 73% 66% 5-7 weken 14% 13% 7+ weken 13% 21 Polikliniek 1-3 weken 76% 78% 3-4 weken 5% 9% 4+ weken 19% 13%

1 Voor Co² uitstoot is volgende berekening gehanteerd: 1 m3 aardgas = 1,8 kg/CO2 (ofwel 0,0018 ton / CO2); 1 kWh elektriciteit = 0,6 kg/Co2 (ofwel 0,0006 ton / CO2). 2 Peildatum: 1 februari 2019.

Keurmerken en accreditaties

. Keurmerk Seniorvriendelijk Ziekenhuis . Vaatkeurmerk van de Hart & Vaatgroep . Roze lintje Borstkankervereniging . Keurmerk patiëntwijzer Darmkanker . Keurmerk Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling . Keurmerk Stomazorg van Nederlandse Stomavereniging . Certificaat Zorg voor Borstvoeding van het WHO/UNICEF . Smiley’s stichting Kind en Ziekenhuis . Keurmerk Veiligvoedsel . Certificaat goede en veilige prostaatkankerzorg van de Prostaat Kanker Stichting . ISO keurmerk (15189 en 22870) Certe . HKZ certificaat voor MDL endoscopiecentrum . NIAZ Qmentum

Risico’s Tjongerschans

Domein Risico Risicoscore Doel Beheersing (o.a.) risicoscore Financiële Fraude Laag risico Laag risico - Meerjarenbegroting gebaseerd op zekerheid risicoprofielen die periodiek worden Niet in continuiteit opereren binnen Matig risico Laag risico bijgesteld. financiele kaders - PRI’s uitvoeren. - Goede relatie zorgverzekeraar en Niet voldoen aan afspraken met de Matig risico Laag risico verwijzers. zorgverzekeraar - De auditcommissie van de Raad van Niet voldoen aan bancaire Laag risico Laag risico Commissarissen besteedt jaarlijks voorwaarden samen met management en de Onvoldoende liquiditeit Matig risico Matig risico accountant aandacht aan de belangrijkste financiële risico's. Onvoldoende omzet Matig risico Laag risico Onvoldoende solvabiliteit (<25%) Matig risico Laag risico Gebouw en Brand Laag risico Laag risico - (Brand)oefeningen techniek - Hygiëneprotocollen Disfunctie installatie Matig risico Laag risico - Noodvoorzieningen Legionella Laag risico Laag risico Onrechtmatige toegang Matig risico Laag risico

Uitval nutsvoorziening Laag risico Laag risico Governance Discontinuïteit samenwerking Matig risico Laag risico - Goede informatievoorziening samenwerkingspartners bestuurder en RvC. - Toezicht op niveau bv. Kwaliteitsvermindering zorg door Hoog risico Matig risico - Planning&control; heldere verplaatsingen zorg besluitvorming. - Regelmatig overleg met Niet gewenste verandering van Matig risico Leeg stakeholders. strategische doelstellingen - Statuten en reglementen Niet voldoen aan weten regelgeving Laag risico Laag risico

Onvoldoende kwalitatief leiderschap Hoog risico Matig risico

Suboptimale besluitvorming Matig risico Leeg

Verstoorde verhoudingen binnen Matig risico Laag risico besturingsstructuur als gevolg van integrale tarieven ICT Fysieke schade aan de MER en SER Matig risico Matig risico - Adequate hardware ruimtes - Upgrade automatiseringssysteem Uitval netwerk en telefonie Matig risico Matig risico H!X

Uitval van storage en Matig risico Matig risico servercomponenten Uitval ZIS/EPD (korter dan 4 uur) Laag risico Laag risico Imago en reputatie Imagoschade door externe Matig risico Laag risico - Communicatiebeleid gericht op berichtgeving juiste framing organisatie. Imagoschade door interne oorzaken Matig risico Laag risico - Crisiscommunicatieplan. - Omgevingsanalyse. - Goede relatie met stakeholders en media. Informatieveiligheid Gegevensclassificatie is niet op orde Hoog risico Laag risico - Tjongerschans voldoet aan de norm NEN 7510. Ook is er een Information Onrechtmatige toegang tot data: Matig risico Matig risico Security Management System extern datalek (ISMS). Dit systeem maakt het Onrechtmatige toegang tot data: Matig risico Laag risico mogelijk overzicht te houden over intern datalek de stand van de informatiebeveiliging, melding van incidenten en ingezette acties. - Functionaris gegevensbescherming

Domein Risico Risicoscore Doel Beheersing (o.a.) risicoscore

Medewerkers Ongezonde cultuur Matig risico Matig risico - Meting en opvolging ziekteverzuim. Gericht op duurzame inzetbaarheid. Onvoldoende consistentie in Laag risico Laag risico - Loopbaanontwikkeling. uitvoering visie en beleid - Strategisch opleidingsplan. Onvoldoende deskundigheid Matig risico Laag risico - Medewerkersonderzoek. Onwenselijk verloop (kwalitatief en Matig risico Matig risico - Goed werkgeverschap. kwantitatief) Verzuim (>3,5%) Hoog risico Matig risico Medische Geen of onvolledige scholing Hoog risico Laag risico - Uitvoering Convenant Medische technologie medische technologie Technologie Niet alle benodigde PRI's uitgevoerd Matig risico Laag risico

Niet tijdig preventief onderhoud Laag risico Laag risico medische technologie Onjuist gebruik medische technologie Matig risico Laag risico

Onjuist preventief en correctief Laag risico Laag risico onderhoud medische technologie Onjuiste aanschaf nieuwe medische Laag risico Laag risico technologie Onjuiste afvoer medische technologie Laag risico Laag risico

Onjuiste implementatie medische Laag risico Laag risico software Patiëntveiligheid Adverse events Leeg Leeg - Diverse audits – zoals NIAZ – borgen de kwaliteit van zorg en Delier Hoog risico Matig risico dienstverlening aan de hand van Infecties/ uitbraak Matig risico Matig risico (landelijke) normen. - Meting van patiënttevredenheid Medicatiefouten Matig risico Laag risico (CQi). - Registratie en opvolging klachten en Niet adequate eiwitintake bij Matig risico Laag risico incidenten. ondervoeding - Lopen van veiligheidsrondes en Onvoldoende dossiervoering door Hoog risico Matig risico tracers. medisch specialisten - Uitvoering IFMS. Onvoldoende overdracht en Leeg Leeg - Oprichting commissie informatievoorziening dossiervoering. Onvoldoende patient centraal Leeg Leeg - Kwaliteitsrapportages worden besproken en acties worden ingezet Onvoldoende zorg voor kwetsbare Hoog risico Matig risico en gemonitord. ouderen - De kwaliteitsrisico’s worden Opnamestop Matig risico Matig risico besproken in de Commissie Toezicht Vallen Hoog risico Matig risico Kwaliteit van de Zorg van de Raad van Commissarissen. Dit gebeurt Voeding Leeg Leeg met een beoordelingskader met concrete ijkpunten.

Verslag Noorderbreedte

Profiel

16 LOCATIES IN NOORD-FRYSLÂN www.noorderbreedte.eu

Noorderbreedte biedt persoonsgerichte, liefdevolle zorg aan ouderen, revalidanten en specifieke doelgroepen onder wie cliënten met het syndroom van Korsakov, gerontopsychiatrische klachten of de ziekte van Huntington. Onze cliënten hebben complexe, intensieve zorg nodig. We zijn de specialist op dit gebied in Friesland en met ruim 2.000 medewerkers een van de grotere zorgaanbieders in de regio. Noorderbreedte heeft vijftien woonzorgcentra en een centrum voor geriatrische revalidatie.

Onze visie Iedere dag een waardevolle dag, voor cliënten, medewerkers en vrijwilligers. Dáár zetten wij ons met hart en ziel voor in. We vinden het belangrijk dat de mensen die bij ons wonen en revalideren, zoveel mogelijk zichzelf kunnen zijn. Bewoners zijn bij ons in veilige handen, steeds kijken we hoe het nog beter kan. We luisteren naar het levensverhaal van bewoners en wat zij (nog) belangrijk vinden in hun leven. We zijn hierover continu in gesprek met bewoners, familie, vrienden, vrijwilligers en met elkaar. Om zo de beste persoonsgerichte zorg waar te maken. We doen ons werk eerlijk, samen, vanuit het perspectief van bewoners en met plezier. Want die waardevolle dag geldt voor ons allemaal!

Zo zijn we georganiseerd Saskia van Opijnen was in 2018 de directeur-bestuurder van Noorderbreedte. Daarnaast was er een Management Team, bestaande uit de bestuurder, vier regiomanagers en de managers Bedrijfsvoering, Klant & Kwaliteit en HR & Organisatieontwikkeling. De bestuurssecretaris ondersteunt hen. Elke regiomanager is verantwoordelijk voor een aantal locaties. Op elke locatie is er een multidisciplinair kernteam met daarin een multidisciplinaire vertegenwoordiging van de locatie, aangestuurd door de regiomanager of teamleider. De opgave van ieder kernteam is om met regelmaat stil te staan bij wat op de locatie goed gaat en wat beter kan. En met de noodzakelijke acties het functioneren van de locatie te borgen en te verbeteren. De specialisten ouderengeneeskunde, de basisartsen en verpleegkundig specialisten vormen samen de Medische Dienst. De paramedici zijn bij Noorderbreedte georganiseerd in vakgroepen met ieder een vakgroepvoorzitter. Per januari

2018 kent Noorderbreedte bovendien een verpleegkundige en verzorgende adviesraad (VVAR). Ook vindt regelmatig overleg plaats tussen de bestuurder en een afvaardiging van de cliënten (CCR) en medewerkers (OR). Per 1 januari 2019 geeft een tweehoofdige Raad van Bestuur leiding aan Noorderbreedte. Saskia van Opijnen is voorzitter van de Raad van Bestuur en Henri Janssen is a.i. lid van de Raad van Bestuur.

Juridische vorm Noorderbreedte is een bv en maakte in 2018 deel uit van stichting Zorgpartners Friesland, net als de bv’s MCL en Tjongerschans. De stichting is 100% aandeelhouder van de drie bv’s. Elke bv is zelfstandig en heeft een eigen Raad van Commissarissen.

Onze partners Medewerkers, cliënten, hun familieleden en naasten, vrijwilligers, zorgkantoor en zorgverzekeraars, overheden, huisartsen, wijkteams, andere zorgaanbieders en onderwijsinstellingen: het zijn onmisbare partners voor Noorderbreedte (zie ook overzicht Belanghebbenden in beeld). Uiteraard werken we binnen het ZPF-concern samen met MCL en Tjongerschans.

Structuur Noorderbreedte: organogram per 31 december 2018

Omgeving en belanghebbenden

Ouderen blijven steeds langer thuis wonen, in hun eigen omgeving. De verhuizing naar een verpleeghuis is voor de meeste mensen een ‘ongewenste keuze’. Het moeten achterlaten van de vertrouwde omgeving gaat vaak gepaard met veel verdriet. Daarom bieden wij ouderen in deze laatste levensfase de beste persoonsgerichte zorg die mogelijk is. Zorg die aansluit bij wat ze nog belangrijk vinden in het leven. Dat doen wij in een tijd waarin kwaliteitseisen hoger zijn dan ooit en zorgpersoneel moeilijk te vinden is. Die uitdaging gaan we graag aan. Dat doen we in goede dialoog met familie en andere belangrijke naasten van onze bewoners, medewerkers, zorgpartners andere stakeholders.

Dubbele vergrijzing Nederland telt nu volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) zo’n 735.000 inwoners van 80 jaar of ouder. Het aantal 80-plussers neemt volgens de voorspelling van het CBS de komende decennia fors toe. In 2040 tot ongeveer 1,5 miljoen en in 2053 tot circa 2,1 miljoen. Het aantal ouderen dat in de toekomst een beroep doet op verpleeghuiszorg zal de komende jaren dan ook vermoedelijk toenemen. Het is natuurlijk de vraag wat het precieze effect van ‘langer thuisblijven’ zal zijn. In ieder geval zullen mensen vooral pas op hoge leeftijd in het verpleeghuis komen wonen. Dan zijn ze zeer kwetsbaar en dat vertaalt zich in een steeds complexere zorgvraag. Bovendien wonen mensen korter bij ons. Daarnaast komt crisiszorg meer voor. Binnen deze context is er grote behoefte aan persoonsgerichte zorg op maat. Passend bij de bewoner, in nauwe samenspraak met zijn of haar netwerk. Dát is dan ook onze belangrijkste ambitie: we willen de beste complexe persoonsgerichte zorg in de regio bieden.

Andere visie op gezondheid Het begrip van gezondheid verschuift meer en meer van ‘een toestand van compleet welbevinden’ (definitie WHO), naar ‘het vermogen zich aan te passen en een eigen regie te voeren in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven’ (definitie Machteld Huber; positieve gezondheid). Gezondheid is veel meer dan de afwezigheid of aanwezigheid van ziekte. Gezondheid is het vermogen van mensen om met de fysieke, emotionele en sociale levensuitdagingen om te gaan en zoveel mogelijk eigen regie te voeren. Als het even kan, willen cliënten en familie graag zelf de regie voeren over de zorg, of het nu herstel is of behoud van kwaliteit van leven. Zij kennen hun eigen wensen en behoeftes immers het beste. Uitgangspunt van zorg wordt meer en meer dat het zelfstandig kunnen blijven wonen overeind blijft in een omgeving, waar mantelzorg beschikbaar is en waar de eerstelijnszorg primair het medische aanspreekpunt vormt. Een goede verbinding tussen ‘care’ en ‘cure’ én tussen partners in de zorgketen is hierbij een belangrijke randvoorwaarde. Noorderbreedte heeft de ambitie hier een actieve rol in te spelen. Onze strategische samenwerking met Thuiszorg Het Friese Land en de in 2018 gestarte transmurale samenwerking met MCL zijn hiervan belangrijke voorbeelden. Ook binnen onze muren streven we naar maximale ruimte voor eigenheid en eigen regie, inclusief een aanhoudende rol voor de naasten van onze bewoners die zo belangrijk zijn voor de kwaliteit van hun leven.

Topzorg voor kwetsbare mensen Kwetsbare mensen mogen topzorg verwachten. Sinds 2017 is goede persoonsgerichte zorg ook een eis in het nieuwe Kwaliteitskader Verpleeghuiszorg. Doel is om de kwaliteit en houdbaarheid van langdurige (ouderen)zorg te versterken en verbeteren. Centraal staat persoonsgerichte zorg die aansluit bij wensen en mogelijkheden van verpleeghuisbewoners. Zorg die met plezier wordt gegeven door deskundige trotse professionals, in nauwe samenwerking met belangrijke naasten. Dit vraagt ruimte voor professionals om liefdevolle zorg te kunnen bieden. Noorderbreedte omarmt vol overtuiging deze visie op zorg. Het betekent wel werk aan de winkel. Wat betreft de inrichting van onze processen en organisatie, de operationele sturing

100

en vooral ook de wijze waarop we met elkaar samenwerken. Thema’s als cliënt centraal, versterking van kwaliteit van zorg en de personele inzet in de zorg, het versterken van medewerkers en duurzame bedrijfsvoering kregen alle aandacht in 2018 en dit blijft zo de komende jaren.

Schaarste op arbeidsmarkt Bevlogen en betrokken medewerkers die met plezier, lef en trots werken bij Noorderbreedte zijn het fundament voor de persoonsgerichte zorg die wij bieden. Zij maken het verschil. Tegelijkertijd zien we schaarste op de arbeidsmarkt. Het is moeilijker om de juiste gekwalificeerde mensen te vinden en ze te binden. We zien ook dat wensen veranderen als het gaat om werk en zingeving. Medewerkers kunnen in deze tijd gemakkelijk elders aan de slag. Ook wordt er veel van hen gevraagd, in het waarmaken van die persoonsgerichte zorg. Het is van belang dat we ons denken en doen hierop aanpassen. Dit heeft afgelopen jaar dan ook volop aandacht gekregen.

Bekostiging en kwaliteitsgelden Na jarenlange bezuinigingen heeft de overheid besloten de komende jaren meer geld vrij te maken voor de verpleeghuiszorg. Vanuit het landelijke programma ‘Thuis in het verpleeghuis’ komen extra gelden beschikbaar. De extra middelen lopen jaarlijks op van 435 miljoen euro in 2018 tot 2,1 miljard euro in 2021. Verpleeghuizen hebben daarmee extra geld om personeel aan te nemen, waardoor bewoners meer aandacht krijgen en de kwaliteit van zorg verder kan verbeteren. Noorderbreedte maakt maximaal gebruik van deze middelen en heeft er voor 2019 voor gekozen dat vooral te doen door de inzet van woonzorgondersteuners, een voor Noorderbreedte nieuwe functie. Deze collega’s ondersteunen bij het ‘runnen van het huishouden’ voor en waar mogelijk met onze bewoners. Daarnaast willen we de middelen benutten voor leren en ontwikkelen en de inzet van nieuwe technologie, ook met het oog op de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. Ook in 2017 zijn al extra kwaliteitsgelden toegekend. Dat was destijds eenmalig. Toekenning was bovendien verbonden aan voorwaarden. Dankzij een gezonde financiële positie voldeed Noorderbreedte niet aan deze voorwaarden. Voor ons aanleiding om destijd bezwaar aan te tekenen tegen deze in onze ogen onterechte en onwenselijke maatstaf, in afstemming met en ondersteuning door Actiz. In december 2018 heeft het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) uitspraak gedaan en bepaald dat de NZA een nieuw besluit zou moeten nemen. In de daarop volgende periode is ons gevraagd met terugwerkende kracht een plan op te stellen dat beschrijft welke investeringen wij in 2017 deden op het gebied van kwaliteit van zorg. Op basis daarvan heeft de NZA alsnog besloten de gelden over 2017 toe te kennen. Deze extra inkomsten van 4,5 miljoen euro moeten we verantwoorden in de cijfers van 2018. Dit verklaart waarom ons financieel resultaat fors hoger is dan vorig jaar en ook fors hoger dan begroot. Deze financiële injectie is feitelijk gebaseerd op dat wat we in 2017 al hebben gedaan om de kwaliteit van zorg te verbeteren, waaronder forse extra personele inzet, hetgeen destijds leidde tot een negatief resultaat op de zorgexploitatie. Dat neemt niet weg dat wij voornemens zijn de extra gelden over 2017 die wij nu alsnog ontvangen te investeren in structurele middelen en maatregelen om de kwaliteit van zorg te verbeteren. Daarbij willen we ons richten op de inzet van zorgtechnologie en domotica. De investeringen zouden moeten bijdragen aan doelmatigheid, kwaliteit en minder afhankelijkheid van personele inzet.

Macro-economisch is er meer vraag naar zorg dan er geld beschikbaar is. De juiste zorg op de juiste plaats is een ambitie waar ook Noorderbreedte een bijdrage aan kan, wil en zal leveren. Bovendien mag van ons verwacht worden dat we zo doelmatig mogelijk werken. In onze ogen gaat dat om de juiste combinatie van efficiënt en effectief werken oftewel oog voor de kosten en de resultaten, en niet alleen voor de kosten.

101

Digitalisering & technologie ICT kan bijdragen aan een waardevolle dag voor onze cliënten, medewerkers en vrijwilligers. De steeds verdergaande digitalisering biedt mooie kansen, ook voor Noorderbreedte en onze bewoners. Bijvoorbeeld om nog efficiënter te werken, om het werk leuker en gemakkelijker te maken en door veilige vrijheid nog persoongerichter in te vullen, bijvoorbeeld door de inzet van domotica. Bovendien kan ICT de communicatie tussen verschillende betrokkenen versterken en een forse bijdrage leveren aan ‘altijd blijven leren’. Slimme inzet van ICT is dan ook een belangrijk aandachtspunt. In 2018 ging de aandacht vooral naar het optimaal gebruiken van ons elektronische cliëntendossier (ECD).

Dialoog met onze belanghebbenden Noorderbreedte zoekt dagelijks dialoog, ontmoeting en debat met betrokkenen, binnen en buiten de organisatie. We nodigen hen uit om gevraagd en ongevraagd advies te geven, om mee te denken. Zo kunnen we elkaar inspireren en scherp houden. Alleen sámen kunnen we excellente, persoonsgerichte (ouderen)zorg op een betaalbare wijze realiseren. We hebben elkaar hard nodig. Hierna benoemen we de belangrijkste stakeholders waarmee we in 2018 structureel in gesprek waren. Onder meer over onze Expeditie 2020 (zie hoofdstuk Strategie, beleid en resultaten), zelfsturing, zorgkwaliteit en optimale samenwerking. Steeds met als doel: het waarmaken van de waardevolle dag.

BELANGHEBBENDEN IN BEELD

Belanghebbenden Dialoog

Cliënten en familieleden  Op individueel niveau is er veel persoonlijk contact tussen artsen, verpleegkundigen/verzorgenden en andere medewerkers én cliënten en hun familie. Iedere cliënt heeft een eerste contactpersoon, dit is een medewerker uit het zorgteam die eerste aanspreekpunt is voor de cliënt en zijn naasten. Ook is inzage in het digitale dossier van het ECD door familie mogelijk. Tevens voeren we cliënttevredenheidsonderzoek uit en zijn er speciale nieuwsbrieven en ‘huisbladen’ voor cliënten en familieleden. De cliëntenraden op locaties zijn een structurele gesprekspartner van de regiomanager.  Via voorlichtingsbijeenkomsten, social media en website wordt ook dialoog gevoerd over allerlei onderwerpen. Elke locatie heeft een Facebook-account. Daarnaast is er een online portaal per locatie. Daar is alle algemene informatie over de locatie te vinden, bedoeld voor cliënt en naasten.  Familie, vrienden en buurtgenoten zijn belangrijk voor een waardevol leven. Het optimaal laten samenwerken van formele en informele zorg is voor ons een speerpunt.  Op Noorderbreedte-niveau is er met regelmaat overleg tussen de bestuurder en een afvaardiging van de cliënten (CCR). Medewerkers  Medewerkers en management/leidinggevenden overleggen regelmatig, op individueel en groepsniveau.  Op Noorderbreedte-niveau is er met regelmaat overleg tussen de bestuurder en het medisch managementteam, de vakgroepvoorzitters, de Verzorgende en Verpleegkundige Adviesraad (VVAR) en de ondernemingsraad (OR).  Ook vindt dialoog plaats via interne kanalen (zoals bijeenkomsten en personeelsblad), training en opleiding. Potentiële medewerkers worden bereikt via arbeidsmarktcommunicatie en het onderwijs. Verder worden medewerkers van Noorderbreedte ingezet als ambassadeurs.  In 2018 is de VVAR officieel van start gegaan. De raad bestaat uit 12 medewerkers van Noorderbreedte. De VVAR geeft gevraagd en ongevraagd advies aan het management over zorgonderwerpen. Verwijzers  Op allerlei momenten en niveaus zijn er contacten met verwijzers, bijvoorbeeld via bijeenkomsten, nascholing, voorlichtingsmaterialen en de website. Er is veel afstemming met het Transferpunt van het MCL. Leveranciers  Onze inkoopverantwoordelijken voeren continu overleg met leveranciers. Collega-  Er is structureel ketenoverleg om de kwaliteit van zorg te verbeteren vanuit het oogpunt van de cliënt. zorgorganisaties, zoals Met diverse zorgorganisaties werken we samen om de kwaliteit van zorg voor cliënten te verbeteren. Thuiszorg Het Friese  Met MCL is structureel contact, met name over transmurale samenwerking. Land, Patyna en  Thuiszorg Het Friese Land (THFL) is voor ons een strategische partner. We zijn onderaannemer van THFL ZuidOostzorg voor thuiszorg op onze locaties en willen de samenwerking in de keten verder verbeteren.  Met Patyna en ZuidOostzorg hebben we een ‘Lerend netwerk’, om ervaringen uit te wisselen en van elkaar te leren.

102

Belanghebbenden Dialoog Gemeenten  Tijdens aanbestedingstrajecten is er veelvuldig contact met gemeenten, daarnaast zijn er onder meer evaluaties rond Wmo-zorg, voeren we dialoog over innovaties en hebben onze locaties overleg met de wijkteams. Onderwijsinstellingen  Noorderbreedte is een leerbedrijf en biedt veel stageplaatsen. Daarover vindt voortdurend afstemming plaats met Regionale Opleidingscentra (ROC’s). Daarnaast zijn er contacten met hogescholen en universiteiten, waaronder NHL/Stenden in het kader van de opzet van een onderzoekslijn en lectoraat die in 2019 daadwerkelijk is gestart. Ook was Noorderbreedte in 2018 actief lid van het Universitair Netwerk Ouderenzorg in Amsterdam (UNO-VUmc). (Zorg)verzekeraars en  Er is structureel overleg en afstemming met zorgverzekeraars en het zorgkantoor. Zorgkantoor IGJ  De kwaliteit van zorg wordt beoordeeld door de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ). Wanneer daartoe aanleiding bestaat, informeren we de IGJ over ontwikkelingen en bevindingen bij Noorderbreedte Media  Er zijn regelmatig contacten met lokale, regionale en landelijke media. Noorderbreedte verstuurt onder meer persberichten en publiceert in vakbladen. Inwoners van Friesland  Het algemene publiek maakt op allerlei manieren kennis met Noorderbreedte. Bijvoorbeeld via en regio nieuwsberichten in de media, via de website, social media en voor iedereen toegankelijke lezingen en exposities. Kennisnetwerken  We zijn lid van het landelijk kennisnetwerk TopCare (voor de doelgroep gerontopsychiatrie) en van het Huntington Netwerk. Binnen deze waardevolle netwerken staan kennisuitwisseling en onderzoek centraal, om samen werk te maken van topzorg. TopCare daagt ons bovendien uit om onze expertise breder uit te dragen en in te zetten. Op het gebied van gerontopsychiatrie doen we dat sinds 2018 actief in de regio.

103

Strategie, beleid en resultaten

Liefdevolle, persoonsgerichte verpleeghuiszorg bieden vanuit de hartenwens van cliënten. Dáár gaan we voor, dat is onze drijfveer. Samen met cliënten, naasten en andere betrokkenen willen we van elke dag een waardevolle dag maken. In mei 2018 verscheen ons meerjarenplan tot 2020. Daarin staat de uitwerking verwoord van de strategische koers die we in 2017 vaststelden: Expeditie 2020.

In lijn met Expeditie 2020 investeren we in drie thema’s: het versterken van onze kwaliteit en cliënten, het versterken van onze medewerkers en het versterken van onze bedrijfsvoering. Daarbij onderscheiden we 13 speerpunten. Jaarlijks krijgen bepaalde speerpunten extra focus.

Ondersteuning Waardigheid & Trots Het verder ontwikkelen van de kwaliteit van zorg is een belangrijk fundament voor onze expeditie. Daarbij krijgen vijf locaties ondersteuning vanuit het landelijke programma Waardigheid & Trots Kwaliteit Verpleeghuizen (van het Ministerie van VWS). Het gaat om Nieuw Mellens, Bennema State, Westerpoort, De Batting en De Stilen. Bovendien krijgen we ondersteuning bij vijf Noorderbreedte-brede thema’s: cliënt centraal/persoonsgerichte zorg, personele mix en personele inzet, leren en ontwikkelen, leiderschap en meten monitoren. In het programma staan samen leren en ontwikkelen centraal. De ondersteuning betekent dat we toegang hebben tot de nieuwste kennis en kunde én dat coaches ons helpen bij de kwaliteitsontwikkeling. In juni 2018 hebben de eerste evaluaties op de locaties plaatsgevonden en is de voortgang van de vastgestelde

104

verbeterplannen besproken. De kernteamleden presenteerden hun resultaten aan collega’s, vertegenwoordiging van de cliëntenraad (CR), onderdeelcommissie (OC), management en bestuur. In het laatste kwartaal van 2018 heeft de formele tussenevaluatie met de tranchemanager en de directeur van Waardigheid & Trots plaatsgevonden. In de zomer van 2019 is de afronding, tenzij we in de tussentijd in overleg besluiten te verlengen.

Wat hebben we in 2018 concreet bereikt, kijkend naar de drie hoofdthema’s van onze expeditie? Hierna doen we verslag van de belangrijkste initiatieven en behaalde resultaten.

THEMA 1 Versterken van cliënt en kwaliteit van zorg In 2018 investeerden we op verschillende manieren in kwaliteit van zorg, waarbij de cliënt centraal staat. We zijn gestart met de introductie van het Noorderbreedte Zorgmodel op de werkvloer en de daarop gebaseerde positiebepaling. Daarnaast gaven we veel aandacht aan cliëntbeleving en cliënttevredenheid, samenwerking met het netwerk van cliënten én met ketenpartners. Ook maakten we werk van veiligheid en risicobeheersing.

 Kwaliteitsmanagementsysteem Begin 2017 is het landelijk Kwaliteitskader Verpleeghuiszorg vastgesteld als kwaliteitsstandaard voor verpleeghuiszorg. De kern is leren en verbeteren. Op basis hiervan hebben we in 2018 het nieuwe Kwaliteitsmanagementsysteem (KMS) van Noorderbreedte geïntroduceerd. Dit systeem maakt duidelijk hoe wij denken over kwaliteit én hoe aspecten met elkaar in verbinding staan. Uitgangspunten zijn de cyclus denken- doen-leren, transparantie, snel en eenvoudig kunnen checken hoe het staat met kwaliteit, goede instrumenten om te leren en te ontwikkelen én aandacht voor de mensen die kwaliteit ‘maken’. Zo zijn al onze medewerkers ‘kwaliteitsmedewerkers’.

Noorderbreedte Zorgmodel en positiebepaling In 2016 ontwikkelden we al ons eigen Noorderbreedte Zorgmodel, als kapstok voor zorg aan onze doelgroepen. In het hart staat de cliënt, een uniek mens. De eigenheid, het levensverhaal en de gevolgen van de ziekte vormen de basis voor de eigen behoeftes en wensen van de cliënt. Het model heeft vier invalshoeken:

Relatie: cliënt, naaste(n) en medewerker werken nauw samen en er is veel aandacht voor goede communicatie en waardevol contact. Omgeving: we zorgen voor een omgeving die prettig, passend en vertrouwd is voor de cliënt, waar hij/zij zich goed voelt en met ruimte voor plezierige contacten.

105

Daginvulling: we kijken welke daginvulling aansluit bij gewoonten, wensen en mogelijkheden van bewoners. Gevolgen van ziekte: met kleine multidisciplinaire en deskundige teams bieden we veilige zorg, hebben we oog voor de gevolgen van iemands ziekte en (on)mogelijkheden. We zijn deskundig en alert.

Kwaliteit is van iedereen en komt tot stand in de dagelijkse praktijk en op de werkvloer. Het systematisch op locatie (dus van onderop!) werken aan kwaliteit is al sinds 2017 een van onze belangrijke ambities. De positiebepaling past hierbij. Vanaf september 2018 zijn we gestart met dit reflectie- en dialooginstrument, gebaseerd op de uitgangspunten van het Noorderbreedte Zorgmodel. Op elke locatie en in het grootste deel van alle teams heeft in 2018 een positiebepaling plaatsgevonden. Teamleiders en Waardigheid & Trots-coaches bieden hierbij ondersteuning. De uitkomsten van de positiebepaling geven aan waar er al heel goed wordt gewerkt en waar verbeterpunten liggen. Het team vertaalt dit in een eigen teamkwaliteitsplan. Deze teamkwaliteitsplannen zijn in de toekomst voor een belangrijk deel de input voor ons jaarplan. De lat ligt hoog, zeker ook gelet op de strakke planning die de zorgkantoren vanwege de kwaliteitsgelden in 2018 hebben geïntroduceerd. We zijn vastbesloten onze ambitie op dit vlak te realiseren. Juist omdat kwaliteit dicht bij de cliënt gemaakt wordt, zijn we ervan overtuigd dat ook kwaliteitsplannen vooral door de teams zelf gemaakt moeten worden.

Wat zegt ie nou? Wat gebeurt er als je door ziekte of een ongeluk niet meer kunt communiceren zoals je gewend was? ‘Wat zegt ie nou?’. Een vraag die regelmatig wordt gesteld over iemand met communicatieproblemen. ‘Wat zegt ie nou?’ was de titel van het minisymposium dat op woensdag 26 september plaatsvond in woonzorgcentrum De Batting, door de vakgroep logopedie. Een symposium over taal- en spraakproblemen bij volwassenen en ouderen.

 Zelfsturend werken op z’n Noorderbreedtes Om onze belofte ‘een waardevolle dag voor iedere bewoner’ na te komen, is het belangrijk dat de medewerkers die direct met onze bewoners werken regelruimte hebben. Dit maakt dat onze medewerkers over veel zaken zelf op basis van hun vakmanschap en de actuele situatie kunnen beslissen. Dat is waarom we binnen Noorderbreedte kiezen voor ‘samen sturen’. Tegelijkertijd zien we dat vergelijkbare organisaties om ons heen de verandering naar zelfsturing niet doorzetten en dat vinden we jammer. Wij geloven in deze beweging als essentieel fundament onder de kwaliteit van zorg en leven bij Noorderbreedte. Daarbij beseffen we dat het succes afhangt van hoe je deze verandering in de praktijk invult. En hoe de ondersteunende diensten de zorgteams ondersteunen. Juist op deze punten gaat het vaak mis! Onze aanpak verschilt daarom van die van anderen. We doen het nadrukkelijk op onze eigen manier en stap voor stap. Zelfsturing op z’n Noorderbreedtes dus, onder het motto ‘Bij Noorderbreedte stuur je samen!’. Het realiseren van de goede ondersteuning van de zorg is op dit moment onze grootste uitdaging.

Waar we staan? Het afgelopen jaar hebben we eerst ervaring opgedaan met een aantal koploperteams. Samen met hen hebben we bepaald wat samen sturen binnen Noorderbreedte moet inhouden en welke ondersteuning hierbij past. Op basis daarvan is het handboek ‘Samen sturen in de praktijk’ geschreven. Na een grondige voorbereiding samen met hun teamcoaches, hebben inmiddels tien koploperteams de sleutel tot zelfsturing in ontvangst genomen. Het Service Centrum is operationeel en heeft tot taak de samensturende teams te ontzorgen en problemen waar de teams tegenaan lopen op te lossen. In 2019 maken we een volgende stap: vier locaties gaan dit jaar over op samen sturen: Van Harenshuus, Meckema State, Ymedam en Noorderbreedte Revalidatie.

106

 Reviews & cliënttevredenheid In het dagelijks contact met onze bewoners is continu aandacht voor hun beleving en waardering van de zorg. Tijdens elk zorgleefplangesprek vragen we de cliënt en diens naaste(n) naar hun ervaringen met onze zorg. Deze ervaringen worden vastgelegd in het ECD. Daarnaast stimuleren we het ophalen van reviews via Zorgkaart Nederland. Ook in 2018 was dit het geval. Reviewteams van Zorgkaart Nederland hebben in 2018 bijna al onze locaties bezocht. Deze onafhankelijke teams verzamelen reviews van onze bewoners. Wat vinden cliënten van onze zorg en hoe beleven zij hun verblijf? Met deze waardevolle informatie kunnen we de zorg optimaliseren en nog meer afstemmen op de cliënt. De reviews van 2018 (198 stuks) zijn te vinden op www.zorgkaartnederland.nl en dragen bij aan openheid en transparantie. Het gemiddelde cijfer over 2018 is een 7,7 en gemiddeld beveelt 90% Noorderbreedte aan.

 Optimale samenwerking met vrijwilligers en netwerk cliënt Familie, vrienden en buurtgenoten zijn belangrijk voor een waardevol leven. Juist ook als mensen bij ons komen wonen. Deze relaties houden we daarom graag in stand en benutten we bovendien voor het welzijn van onze bewoners. Samenwerking met naasten van cliënten en vrijwilligers wordt steeds belangrijker bij Noorderbreedte. Het daadwerkelijk bieden van persoonlijke zorg kunnen we niet alleen. Deze samenwerking tussen professionals en vrijwilligers krijgt bij onze locaties op allerlei manieren vorm. Zo ondersteunen ze op de buurtkamers tijdens de koffie- en eetmomenten of tijdens workshops, zoals handwerken, sport en spel, schilderen, klassieke muziek en koken en bakken. Ook zorgen zij voor begeleiding tijdens uitjes naar de stad, een tuincentrum of dagjes uit. De vrijwilligers zijn hierbij onmisbaar!

Florastate verrijkt met kunstwerk In het bijzijn van de makers werd in mei in de ontmoetingsruimte van Florastate het kunstwerk 'Seizoenen' onthuld. Zes bewoners van de woonvorm voor mensen met niet-aangeboren hersenletsel werkten anderhalf jaar aan het schilderij. Dat deden ze bij Flora Picasso’s, de schildersclub van Florastate.

 Topcare Verpleeghuis Nieuw Toutenburg heeft in 2018 het Topcare-predicaat toegekend gekregen voor de afdeling Gerontopsychiatrie. Nieuw Toutenburg is het eerste verpleeghuis in Friesland en het tweede in Nederland dat voor deze doelgroep een Topcare-centrum is. Stichting Topcare heeft als doel de zorg en behandeling – en hiermee de kwaliteit van leven van de cliënten – binnen de verpleeghuissector continu te verbeteren. Om dit doel te bereiken, zet Topcare zich ervoor in om een onderzoekscultuur in de langdurige zorg te ontwikkelen, en expertisedeling te bevorderen. Topcare vormt een netwerk van ambitieuze zorgorganisaties die samenwerken bij onderzoek en innovatie. Zorgorganisaties die voldoen aan de criteria op het gebied van onder andere onderzoek, kennisdeling en samenwerking met cliënten, mantelzorgers en andere zorgverleners in de keten, ontvangen het predicaat. De Korsakov afdeling van Nieuw Toutenburg neemt inmiddels deel aan het potentials-programma van Topcare. In twee jaar tijd wordt toegewerkt naar een volwaardig Topcare-predicaat.

 Intensieve samenwerking met ketenpartners Noorderbreedte en Thuiszorg Het Friese Land werken al lange tijd naar volle tevredenheid met elkaar samen. In 2018 is deze samenwerking bekrachtigd met het aangaan van een strategische alliantie. Met deze alliantie willen beide organisaties nog beter samenwerken om optimale kwaliteit van zorg aan cliënten te leveren en nieuwe vormen van zorg ontwikkelen. De ondertekening door de bestuurders Saskia Van Opijnen (Noorderbreedte) en Klaas Kuilman (Thuiszorg Het Friese Land) gebeurde tijdens een werkconferentie, waarbij zo’n 40 medewerkers van beide organisaties aanwezig waren. We blijven intensief samenwerken met Thuiszorg Het Friese Land, juist omdat ouderen die langer thuis wonen vaker heen en weer bewegen tussen

107

thuis, ziekenhuis, revalidatie en verpleeghuis. Intensieve samenwerking tussen zorgaanbieders is daarbij van belang.

Ouderen met een langdurige zorgbehoefte zijn binnen een zorginstelling zoals Noorderbreedte doorgaans beter op hun plaats dan in een ziekenhuisbed. In 2018 zijn MCL en Noorderbreedte gaan samenwerken om de zorg voor kwetsbare ouderen te verbeteren, onder meer door het terugdringen van de tijd die zij in het ziekenhuis verblijven en sneller te starten met revalidatie en reactivering. Dit doen we sinds het vierde kwartaal van 2018 in ieder geval voor ouderen met complexe wonen, CVA-patiënten en infusietherapie. Aan de basis van deze samenwerking ligt een professionelere invulling van onze kortdurende complexe ouderenzorg. Daarbij is aandacht besteed aan verdere kwaliteitsontwikkeling, gespecialiseerde scholing, casusbesprekingen, actuele (transmurale) zorgpaden, verbetering van zorglogistiek en zorgadministratie. Daarmee is de basis gelegd voor een intensieve samenwerking met het ziekenhuis.

Naast onze activiteiten in het kader van de Wet langdurige zorg (Wlz), zien we een andere vorm die zich steeds meer ontwikkelt: kort verblijf met de bedoeling om terug te keren naar huis in de vorm van Eerstelijnsverblijf (ELV). Omdat mensen steeds langer thuis wonen, komt het regelmatig voor dat iemand – vaak vanuit een crisissituatie – voor kort verblijf bij ons komt. Doel is altijd terugkeer naar huis, maar in de praktijk komt het steeds vaker voor dat iemand toch of in ieder geval langer moet blijven. Samenwerking met partijen als thuiszorg, wijkverpleging en huisartsen is daarbij cruciaal. In 2018 zijn Friese zorgaanbieders een samenwerking gestart op het gebied van deze tijdelijke zorg. Huisartsen en ziekenhuizen zien via de website herstelzorg.frl waar spoedopvangplaatsen voor ouderen beschikbaar zijn. Daarmee worden onnodig lange ziekenhuisopnames voor ouderen beperkt en wordt snelle doorstroming bevorderd. In de volgende fase zijn ook de revalidatieplekken voor ouderen in de regio zichtbaar gemaakt.

 Risico’s en risicobeheersing Noorderbreedte loopt bepaalde risico’s door de aard van haar activiteiten en de positie van de organisatie in de maatschappij en de sector waarin we werkzaam zijn. Daarbij is het noodzakelijk om de belangrijkste risico’s te kennen en beheersmaatregelen te treffen. We doen dit integraal en vanuit het zorgproces rond de cliënt. Zodat we een solide, toekomstbestendige organisatie zijn die te allen tijde verantwoorde zorg kan bieden.

De belangrijkste risico’s Dit waren in 2018 de belangrijkste risico’s voor Noorderbreedte: 1. Onvoldoende cliënten/bedbezetting. De verwachte ‘impact’ op de resultaten en/of financiële positie is daarbij sterk afhankelijk van de snelheid waarmee een locatie in staat is om de personele inzet aan te passen aan de lagere bezetting van bedden. 2. Onvoldoende financieringsmogelijkheden voor vastgoedinvesteringen. Dit heeft gevolgen voor de aantrekkelijkheid van onze gebouwen, heeft mogelijk impact op onze concurrentiepositie in de markt en kan leiden tot onderbezetting. 3. Een hoog ziekteverzuim (ten opzichte van de begroting) heeft direct impact op het resultaat, nog los van de risico’s in de continuïteit van het zorgproces. Bij een vervangingsbehoefte van 80% heeft een procent extra verzuim een financiële impact van plusminus 0,6 miljoen euro. 4. Onvoldoende gekwalificeerde en betrokken medewerkers. Indien deze situatie zou leiden tot een opnamestop resulteert dit in een dalende omzet. Het heeft daarmee ook effect op het resultaat door een lagere dekkingsgraad van de vaste lasten in de zorgexploitatie en de kapitaalslasten.

108

Het beheersen van de risico’s Voor het beheersen van de onderkende risico’s vormen onze besluitvormings- en overlegstructuur én de planning & controlcyclus een belangrijke basis. Daarbij werken we onder andere met een cyclus van meerjarenplanning en begroting, aangevuld met jaarplannen en begroting en verantwoording op voortgang, financieel en qua voortgang op activiteiten en kwaliteitsdoelstellingen. In bijgaand overzicht staan de belangrijkste risico’s die we hebben gedefinieerd en de maatregelen om deze risico’s te beheersen. We verwachten dat de effectiviteit van de maatregelen voldoende is om de risico’s te beheersen.

VOORNAAMSTE RISICO’S IN 2018

Risicodomein Belangrijkste risico’s Risicoscore Doel Beheersing risicoscore

Governance  Besturingsproblemen in relatie  Matig  Matig  Tweede bestuurder is tot concern ZPF. aangetrokken om onder andere risico’s van ontvlechting te kunnen minimaliseren.

 Ontvlechting verloopt niet  Hoog  Matig  Ontvlechting is uitgesteld. volgens plan.  Tweede bestuurder is aangetrokken om succes van vervolg ontvlechting te kunnen borgen.  Door middel van frequent overleg tussen de Raad van Bestuur van Noorderbreedte en het bestuur van ZPF en de Raad van Toezicht wordt de ontvlechting verder vormgegeven.

Financiële zekerheid  Wijzigingen in weten  Matig  Laag  Toezicht op wijzigingen weten regelgeving onvoldoende in regelgeving is voldoende beeld. belegd in de organisatie. Er  Verkoopproces niet op orde  Hoog  Laag wordt gewerkt aan een (aanbestedingen richting kennismanagementsysteem. zorgkantoor, gemeente).  Meerjarenbegroting die  Onvoldoende dekking  Matig  Laag periodiek wordt bijgesteld. kapitaalslasten vanwege 100%  Vanuit focusstrategie op NHC-bekostiging per 2018. complexe verpleeghuiszorg  Onvoldoende keuzes doorgevoerd in financieringsmogelijkheden  Hoog  Laag afstoten/stoppen voor vastgoedinvesteringen. ‘bijproducten’ zoals project  Onvoldoende Noorderbreedte State, cliënten/bedbezetting.  Hoog  Matig huishoudelijke hulp, eigen wijkverpleging – het aantal risico’s is daardoor verkleind.  Meerjarenovereenkomst met financiers afgestemd op de meerjarenbegroting (investeringen, werkkapitaal).  Goede relatie zorgkantoor, zorgverzekeraars, gemeenten en verwijzers.  Goed ingericht systeem van zorgcontrol.  Meerjarenafspraak met zorgkantoor wat betreft Wlz- productie.

109

Risicodomein Belangrijkste risico’s Risicoscore Doel Beheersing risicoscore

 De auditcommissie van de RvC besteedt samen met de directeur-bestuurder en de accountant jaarlijks aandacht aan de belangrijkste financiële risico's. Dit gebeurt aan de hand van viermaandsrapportages en de managementletter.  Positionering locaties verbeteren.  Snelheid bemiddeling verhogen.

Cliëntveiligheid  Basisveiligheid is niet  Matig  Laag  Implementatie van het voldoende op orde. landelijk Kwaliteitskader  Cliënt heeft te weinig regie  Matig  Laag Verpleeghuiszorg. over eigen zorg, er wordt te  Diverse interne en externe weinig gewerkt vanuit audits geven zicht op de cliëntperspectief. kwaliteit van zorg en dienstverlening aan de hand van (landelijke) normen.  Bespreken van kwaliteitsrapportages en calamiteitenrapportages, waarbij we expliciet aandacht hebben voor multidisciplinaire behandeling van incidentmeldingen.  Bespreken kwaliteitsrisico’s in de Commissie Kwaliteit en Veiligheid van de RvC.

Medewerkers  Ziekteverzuim stijgt.  Hoog  Laag  Versteviging samenwerking manager, inzetbaarheidscoach, bedrijfsarts en arbodienst en HR-adviseur.

 Te hoog personeelsverloop.  Matig  Matig  Instrument exitgesprekken wordt verbeterd; dit is de basis voor analyse en maatregelen.  Aan de hand van de ‘medewerkersreis’ worden belangrijke momenten van binden en boeien gelokaliseerd en benut. Ook volgt een medewerkersonderzoek met vervolgacties in het najaar van 2019.  Invoering van samen sturen leidt tot meer invloed en betrokkenheid en minder verloop.

 Onvoldoende gekwalificeerde  Hoog  Laag  Gerichte investeringen in en betrokken medewerkers. vinden, binden en boeien van medewerkers.  Investeren in opleiding en ontwikkeling.

110

Risicodomein Belangrijkste risico’s Risicoscore Doel Beheersing risicoscore

Gebouwen & Techniek  Achterstallig onderhoud op  Matig  Laag  Om inzicht te krijgen zijn alle locaties. locaties geïnspecteerd en is de onderhoudssituatie in kaart gebracht en vertaald naar een geactualiseerd MJOP.  Geconstateerd achterstallig onderhoud is opgenomen in de bouwbegroting en onderhoudsexploitatie 2019 en daarna.

 Onderhoudscontracten zijn  Laag  Laag  Alle contracten zijn niet up-to-date. geïnventariseerd en voor de eerstvolgende contracteerperiode vernieuwd.

 Brandveiligheid gebouwen  Hoog  Laag  Alle locaties zijn geïnspecteerd, loopt niet in de pas met waar nodig zijn aanvullende organisatieontwikkeling. brandveiligheidsmaatregelen opgedragen en uitgevoerd.

 Functionele mogelijkheden van  Matig  Laag  Op basis van nieuw de gebouwen sluiten niet aan gedefinieerde doelgroepen en bij ontwikkeling van de demografische ontwikkelingen doelgroepen. is de functionele kwaliteit van de locaties inzichtelijk gemaakt. De nieuwe behoefte is vertaald naar een geactualiseerd strategisch vastgoedplan (SVP).

 Overschrijding budget  Hoog  Laag  Herijken aanbestedingsbeleid, bouwprojecten ten gevolge snellere doorlooptijd projecten van explosief stijgende ter voorkoming prijsindexering bouwprijzen.

Informatieveiligheid/ICT  ICT qua contracten, licenties,  Matig  Laag  Informatiemanager is veiligheid niet op orde. aangesteld en is gestart met het organiseren van regie op de ICT van Noorderbreedte.

 Technische infrastructuur niet  Laag  Laag  Marktverkenning nieuwe op orde. hostingpartner voor ICT.

 Cyberrisico.  Hoog  Laag  FG-rol binnen Noorderbreedte ingevuld en bewustwording medewerkers wat betreft privacygevoelige informatie en datalekken.  Goede afspraken en monitoring met ICT- leveranciers.

111

THEMA 2 Versterken van medewerkers

Onze medewerkers zetten zich elke dag in voor onze cliënten. Zij hebben een sleutelrol in het realiseren van een waardevolle dag. Ook is het belangrijk dat ze zélf elke dag als waardevol ervaren. We vragen van medewerkers dat ze openstaan voor het verhaal van bewoners en continu inspelen op hun hartenwensen. Daarvoor hebben medewerkers ruimte nodig. Ruimte voor hun vakmanschap, ruimte om eigen keuzes te maken passend bij de cliënt. Het versterken van medewerkers om deze cliëntgerichte zorg te kunnen waarmaken, kreeg ook in 2018 veel aandacht. Net als het binden én boeien van personeel, in een tijd van schaarste op de arbeidsmarkt.

 Organisatie In 2018 hebben we de zorgorganisatie verder geoptimaliseerd. We hebben veel aandacht besteed aan de personele inzet. Het terugdringen van de overhead stelt ons in staat meer inzet in de zorg te realiseren en een nauwere samenwerking tussen zorgen facilitair personeel komt steeds meer van de grond. Ook hebben we een visie ontwikkeld op de personele mix die ook een bijdrage gaat leveren aan effectieve personele inzet. We werken geleidelijk toe naar zorgteams die bestaan uit verzorgenden IG, woonzorgondersteuners, helpenden en verpleegkundigen en overal vullen de teams het ‘samen roosteren’ in. In 2018 hebben we bovendien de functie van kwaliteitsverpleegkundige ingevoerd en de positie van de contactverzorgende op veel locaties verstevigd. Eind 2018 was er op elke locatie bovendien een coördinator welzijn verantwoordelijk voor de daginvulling van bewoners. In de toekomst willen we de aandacht voor welzijn breder op locaties borgen, zodat welzijn meer ‘van iedereen’ is. In 2019 gaan we hierover met betrokkenen in gesprek.

 Altijd blijven leren & netwerken Noorderbreedte is een lerende organisatie, we zijn nooit uitgeleerd. We stimuleren dat medewerkers zichzelf elke dag kunnen ontwikkelen. Individueel, als team en ook in breder verband. Belangrijk is dat we het leren meer naar de werkplek brengen. Zo komen werken en leren mooi samen en wordt leren een natuurlijk proces. De focus ligt daarmee meer op leren van anderen én leren door ervaren. Daartoe hebben we in 2018 kwaliteitsverpleegkundigen geïntroduceerd op alle locaties, die als belangrijkste opdracht hebben om het leren en ontwikkelen op en in het werk te ondersteunen. Dat doen ze door onder meer medewerkers te coachen op verschillende gebieden. Denk aan methodisch werken met het ECD of omgaan met probleemgedrag.

Training en opleiding 2018 Afgelopen jaar is op verschillende manieren geïnvesteerd in training en opleiding van bestaande medewerkers, maar ook van nieuwe beroepsoefenaren. Zo volgden verpleegkundigen de training ‘laveren kun je leren’. De koploperteams, de teams van Abbingahiem en de teams van de waardigheid & trots-locaties hebben ervaringsleren gevolgd van de Keerzijde. Op deze locaties is ook veel aandacht besteed aan het vervolgens daadwerkelijk werken met een team kwaliteitsplan. Alle medewerkers konden daarnaast zelf modules aanvragen via het digitale Friese Leerplein.

In samenwerking met Niemand aan de Zijlijn (NadZ), Patyna, Thuiszorg het Friese land en de Friese Poort zijn opleidingen gestart voor de functie helpende en verzorgende IG. Deelnemers zijn interne medewerkers van Noorderbreedte, zij-instromers en mensen vanuit de verschillende gemeentes.

Noorderbreedte als leerbedrijf Noorderbreedte bood in 2018 als leerbedrijf een stageplaats aan 382 BOL-stagiaires, ook begeleidden we 86 BBL-leerlingen.

112

In 2018 zijn we samen met Patyna een opleidingstraject in Noordwest Friesland gestart. Samen met de ROC Friese Poort leiden we 23 nieuwe medewerkers op tot maatschappelijk verzorgende IG. Deze medewerkers krijgen daarna een vaste betaalde baan in de zorg. Zij volgen de tweejarige mbo-opleiding Maatschappelijk verzorgende IG. Ze gaan één dag in de week naar school en doen vier dagen in de week praktijkervaring op in verschillende locaties van Patyna en Noorderbreedte. De lessen vinden plaats op de locaties Westerpoort (Noorderbreedte) en Saxenoord in Franeker (Patyna).

We willen mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt de gelegenheid geven om werkervaring op te doen. Daarom zijn we samen met de Friese Poort, Niemand aan de Zijlijn en de gemeente Tytsjerksteradiel in september een BBL-opleiding gestart. Het is een opleiding die werken en leren combineert. De opleiding maakt mensen geschikt voor zorgfuncties op mbo-niveau 2. Ruim 30 kandidaten, onder wie een aantal statushouders, schreven zich in voor een voortraject. Dat oriëntatietraject is een soort ‘snuffelstage’, waar mensen ontdekken of werken in de zorg echt iets voor ze is. 26 mensen doorliepen het voortraject met succes, zij zijn per september echt in opleiding. Een dag per week krijgen ze dan les van Friese Poort, op een locatie van Noorderbreedte. De overige dagen gaan ze aan het werk op een van de locaties van Noorderbreedte.

In het najaar van 2018 zijn 100 nieuwe woonzorgondersteuners geworven. De ‘Voel je vrij’-campagne pasten we aan voor het specifiek werven van deze nieuwe groep medewerkers. Dit leverde meer dan 600 belangstellenden op. Daardoor konden we per januari meer dan 100 nieuwe medewerkers aannemen. Zij zijn vanaf 1 januari 2019 via een leerwerktraject direct aan de slag gegaan in hun nieuwe functie.

 Boeien en binden van medewerkers Het aantrekken en behouden van voldoende zorgpersoneel was een belangrijk aandachtspunt in 2018 en zal dat de komende jaren blijven. Het is een uitdaging om nieuw gekwalificeerd personeel te vinden, te binden en te boeien. Daarom herijkten we de arbeidsmarktcampagne ‘Voel je vrij’ en verbeterden we voortdurend het vernieuwde introductieprogramma voor nieuwe medewerkers. Ook is ‘samen roosteren’ ingevoerd, gericht op meer betrokkenheid van medewerkers bij hun roosters. Ten slotte hebben we geïnvesteerd in de kwaliteit van onze personele bezetting: de verhouding tussen vaste en flexmedewerkers en daarmee de mate waarin onze cliënten te maken hebben met vaste gezichten is verbeterd. We hebben nu meer vaste bezetting (95%) op de locaties en minder in de flexibele schil. Verder hadden we veel aandacht voor de bezetting van de medische dienst, waaronder in de avond-, nacht- en weekenddiensten. Om de belasting voor de medische dienst te verlichten, is een extern bureau ingeschakeld om te ondersteunen. De belasting van artsen blijft wel een aandachtspunt; mede door toenemende complexiteit van cliënten en het sneller komen en gaan van cliënten wordt er meer van de medische dienst gevraagd. Het landelijk tekort aan specialisten ouderengeneeskunde speelt ook ons parten. Gelukkig zijn we succesvol in het werven en zelf opleiden en van nieuw talent en zijn we erin geslaagd meer verpleegkundig specialisten (in opleiding) aan te trekken.

 Veilige en gezonde werkomgeving In 2018 zijn we overgestapt naar een nieuwe Arbodienst en zijn grote stappen gezet in bewustwording over verzuim en inzetbaarheid. Onze ‘Inzetbaarheidscoaches’ spelen hierbij een belangrijke rol. Het verzuimpercentage was in 2018 6,64%, beduidend lager dan in 2017 (7,79%). Er is in oktober een adviseur Gezondheidsmanagement benoemd die het management ondersteunt en adviseert op het gebied van veiligheid, gezondheid en welzijn. De aandacht voor veiligheid betekende in 2018 dat we bijvoorbeeld een nieuwe e-learning op het gebied van BHV hebben geintroduceerd, die beter aansluit op de praktijk.

113

THEMA 3 Versterken bedrijfsvoering Een efficiënte, duurzame bedrijfsvoering is noodzakelijk om persoonsgerichte topzorg te kunnen leveren. Nu en in de toekomst. De bedrijfsvoering moet naadloos aansluiten bij de invulling van de zorg en het proces ook makkelijker maken. Het gaat daarbij onder meer over optimale inzet van ICT, passende huisvesting, duurzaam ondernemen en grip op de financiën. In 2018 hebben we daar op verschillende manieren in geïnvesteerd.

 Ontvlechting In het kader van de ontvlechting is in 2018 hard gewerkt aan de verdere ‘ontvlechting’. Zo heeft Noorderbreedte sinds 1 januari 2018 een eigen HR Servicedesk en hebben we belangrijke stappen gezet in de ontvlechting op het gebied van ICT. Ook is er veel inspanning geleverd voor de overgang naar de cao VVT. Deze overgang is in januari 2019 met succes afgerond.

Robot Tessa ondersteunt bij geheugenproblemen en dementie Kan een robot het welzijn van bewoners met geheugenproblemen of beginnende dementie verhogen en bijdragen aan een waardevolle dag? Om die vraag te beantwoorden, is op Erasmus een project gestart. Tessa is een kleine robot die kan praten met mensen als een vriend of maatje. Met het zeggen van korte zinnetjes helpt Tessa bewoners te herinneren aan activiteiten, bezoek, eten en drinken, en andere dingen. Het project is een samenwerking met NHL, Tinybots, de leverancier van Tessa, Lable en Patyna.

 Optimale inzet ICT We moeten bewegen naar efficiënte, eenvoudige en soepele processen en een goede digitale omgeving en ondersteuning. Door hier invulling aan te geven, kunnen medewerkers meer tijd aan de cliënten besteden. Goede digitalisering levert bovendien een goede informatiestroom op. Dit bevordert de kwaliteit van zorg, de transparantie (van kosten) en het sturen op resultaat. In 2018 hebben we de kernprocessen in kaart gebracht en zijn we op basis van best practises het applicatielandschap en de onderliggende werkprocessen aan het versimpelen. In 2018 heeft Noorderbreedte ook gekozen voor veilig en mobiel werken. Dit houdt in dat we medewerkers gaan faciliteren met mobile devices zodat ze altijd en overal beschikken over de informatie die ze nodig hebben. De realisatie van deze ambities zal een groot deel van 2019 aandacht vergen.

Daarnaast werken we continu aan verbetering van ons elektronisch cliëntdossier (ECD). In 2018 heeft het ‘eenduidig werken met het ECD’ veel aandacht gekregen, maar klaar zijn we niet. Ook zijn we gestart met de voorbereiding van een interactief, sociaal intranet. Dat voeren we in 2019 in.

Per mei 2018 is de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) van toepassing. Dat betekent dat vanaf die datum dezelfde privacywetgeving geldt in de hele Europese Unie (EU). Binnen Noorderbreedte zijn verschillende stappen genomen om aan de AVG te voldoen. Zo is een procedure datalekken ontwikkeld en is een verwerkingsregister en register datalekken aangelegd. Ook zijn medewerkers getraind en via nieuwsberichten alert gemaakt op het omgaan met persoonsgegevens. Een functionaris gegevensbescherming (FG) is beschikbaar voor vragen of opmerkingen van medewerkers op het gebied van privacy.

 Passende huisvesting Noorderbreedte investeert continu in goede faciliteiten en huisvesting. Zodat bewoners en medewerkers een prettige, passende en veilige plek hebben om te leven of werken. In 2018 hebben we een strategisch vastgoedplan opgesteld dat de prioriteiten voor de komende jaren en de daaronder liggende overwegingen uitwerkt.

114

In 2018 is gestart met de nieuwbouw van woonzorglocatie Nieuw Toutenburg. De nieuwe locatie biedt straks intramurale zorg aan 120 bewoners met het Korsakovsyndroom en gerontopsychiatrische problematiek. De verwachting is dat de bewoners in het najaar van 2019 hun intrek nemen in de nieuwe huisvesting. Op diverse Noorderbreedte-locaties zijn buurtkamers gerealiseerd en verbeterd. Hier kunnen bewoners, familie, vrijwilligers en zorgprofessionals samenkomen. Verder zijn nieuwbouwmogelijkheden verkend voor het huidige Nieuw Mellens in de Leeuwarder wijk Zuidlanden.

 Duurzaam ondernemen Noorderbreedte neemt haar maatschappelijke verantwoordelijkheid serieus. Dit vertaalt zich in de wijze waarop we omgaan met thema’s als duurzaamheid, veiligheid, gezondheid en personeelsmanagement. Natuurlijk voelen we ons ook verantwoordelijk voor de wereld om ons heen. Als grote zorgorganisatie kunnen we een voorbeeld stellen en laten zien hoe je onderneemt met respect voor mens en milieu.

In 2018 hebben we op milieugebied onder meer de volgende resultaten behaald: . Lidmaatschap van het Milieu Platform Zorgsector (MPZ): de branchevereniging van intramurale zorginstellingen voor kennisuitwisselingen en kennisopbouw voor een duurzame bedrijfsvoering. . Continuering van de samenwerking met koepelorganisaties en overheid in diverse duurzaamheidsprogramma’: al eerder ondertekenden we het initiatief voor de Green Deal ‘Nederland op weg naar Duurzame Zorg’ en de City Deal ‘Voedsel op de stedelijke agenda’ van de gemeente Leeuwarden. In oktober 2018 startte de tweede Green Deal ‘Duurzame Zorg voor een Gezonde Toekomst’. 132 partijen sloten meteen aan, waaronder Noorderbreedte. Het ministerie van VWS ondersteunt deze deal. . Aanstellen van een eigen milieufunctionaris (Beleidsmedewerker Milieu en Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen). . 100% inkoop groene stroom uit windopwekking tot en met het jaar 2019. . Bredere toepassing van LED-verlichting. . Inzet duurzame energiemaatregelen bij nieuwbouw, renovatie en verbouwing. . We hebben een projectsubsidie (EDZ 2018) ontvangen voor energiebesparing en het opwekken van duurzame energie voor de renovatie van het gebouw en installaties van de locatie De Spiker. De maatregelen bestaan onder andere uit extra dakisolatie, het plaatsen van zonnepanelen en warmtepompen. . Terugdringen CO2-uitstoot door energiebesparing.

Voor een compleet overzicht van ons milieubeleid en behaalde resultaten verwijzen we naar het milieujaarverslag 2018 op www.noorderbreedte.eu.

 Financieel resultaat 2018 Om de ambities van Noorderbreedte te kunnen realiseren, blijft een gezonde financiële basis nodig. Dit vraagt onder meer dat de exploitatie jaarlijks met een positief resultaat wordt afgesloten. Ook moeten de afzonderlijke activiteiten op rentabiliteit worden beoordeeld.

Het exploitatiesaldo bedraagt over 2018 € 9,2 miljoen (2017: € 3,6 miljoen). In het resultaat is een eenmalige bate ad. € 4,5 miljoen verwerkt in het kader van de incidentele kwaliteitsmiddelen 2017. Deze is pas in het jaar 2019 formeel door de NZa toegekend. De opbrengst valt daarmee in het boekjaar 2018, terwijl de kosten grotendeels in 2017 zijn geabsorbeerd (zie ook de toelichting bij de paragraaf Bekostiging en kwaliteitsgelden). Los van deze incidentele bate zijn ook het (genormaliseerd) resultaat en de rentabiliteit over het jaar 2018 ten opzichte van 2017 en de begroting 2018 sterk verbeterd. Het genormaliseerd resultaat van Noorderbreedte

115

leunt niet alleen meer de exploitatie van kapitaalslasten. Verschillende maatregelen zijn in 2018 met succes genomen om tot een gezonde zorgexploitatie te komen. De maatregelen lagen op het gebied van de beheersing van het verzuim, reductie van overhead en hoogfrequente sturing op uren op basis van nieuw ontwikkelde stuurinformatie ook in relatie tot de wisselende bedbezetting. De resultaten zijn nodig om de locaties in stand te houden, passend bij de eisen en behoeften van de cliënten van nu. De ervaring leert dat onaantrekkelijk woonaanbod leidt tot leegstand. Omdat de aantrekkelijkheid en veiligheid van onze locaties juist zorgen voor continuïteit, is het de visie van Noorderbreedte dat de daarvoor beschikbare middelen ook daadwerkelijk bestemd worden voor de instandhouding van de locaties.

Het resultaat ligt boven het niveau van het begrote resultaat (€ 3,3 miljoen). Met name de positieve bijdrage vanuit de zorgexploitatie aan de verbetering van de ‘kwaliteit’ van het resultaat stemt daarbij tot extra tevredenheid. Zeker omdat we dit hebben bereikt terwijl de personele inzet in de zorg ook is verbeterd. De totale omzet, exclusief de eenmalige opbrengst vanuit de kwaliteitsgelden 2017, is ten opzichte van het jaar 2017 met 0,5% toegenomen (€ 0,5 miljoen). Zowel de bezetting (volume resultaat) als de gemiddelde zorgzwaarte (cliëntmix) liggen op het niveau van de begroting. Wel is een verschuiving in de omzet zichtbaar vanuit de Wet langdurige zorg (ZZP’s) naar eerstelijnsverblijf (Zvw). Tegelijkertijd is sprake van een versnelde afname van het aantal cliënten zonder behandeling. De omzet van Noorderbreedte Revalidatie is over 2018 hoger dan het jaar daarvoor. Ook is sprake van een lichte stijging in het aantal ligdagen.

Het eigen vermogen van Noorderbreedte groeit als gevolg van het positieve resultaat ad € 9,2 miljoen van € 48,7 miljoen (ultimo 2017/na stelselwijziging) naar € 57,8 miljoen. De solvabiliteit, uitgedrukt in procenten ten opzichte van de omzet (definitie Wfz), stijgt als gevolg van de ontwikkelingen in de omzet en het positieve resultaat van 41,46% (2017) naar 47,25%. Hiermee voldoen we ruim aan de minimum solvabiliteitsnorm ad 15% van het Waarborgfonds voor de Zorgsector. De solvabiliteit, uitgedrukt in een percentage van het balanstotaal, komt uit op 30,54% en ligt daarmee nu boven de intern beoogde norm van 25%. De verbetering van het percentage is het resultaat van een verkorting van de balans, de toevoeging van het resultaat 2018 en een vermogensmutatie als gevolg van de stelselwijziging voor de onderhoudsvoorziening, waardoor € 2,6 miljoen is toegevoegd aan het beginvermogen van 2018. In de vergelijkende cijfers over 2017 is deze vermogensmutatie eveneens aangepast in de beginbalans en zijn de bedrijfskosten en afschrijvingen gecorrigeerd voor deze stelselwijziging. Vanwege de toegenomen risico’s en het vervallen van de contracteerplicht wordt deze definitie steeds meer in de sector toegepast. Financiers hanteren veelal 20% als ondergrens, waarbij voor de V&V-sector 25% als gewenst niveau wordt gezien. Onze financiers hanteren in het convenant 20% als norm (op oud-znb niveau). Op grond van onze vermogenspositie zijn wij toegelaten tot het Waarborgfonds voor de Zorgsector (ZPF).

Noorderbreedte maakt gebruik van rente-instrumenten om haar renterisico af te dekken en gebruikt deze instrumenten enkel om renterisico’s te beperken, niet om te speculeren op renteontwikkelingen. Periodiek toetst Noorderbreedte de effectiviteit van de hedgerelaties door vast te stellen dat geen sprake is van overhedges.

Dank! Noorderbreedte biedt het beste van de zorg. Persoongerichte aandacht op maat voor onze cliënten. Het afgelopen jaar hebben we daarin opnieuw geïnvesteerd. Op allerlei manieren. Daarbij realiseren we ons maar al te goed dat bevlogen en betrokken mensen die met plezier, trots en lef dagelijks hun werk doen aan de basis staan van die goede zorg. Onze medewerkers en vrijwilligers maken het verschil. Elke dag weer. Zonder hen lukt het niet om onze ambitie waar te maken. Daarom op deze plek een woord van dank aan onze mensen.

116

De toekomst

Het beste bieden van de zorg, zodat onze bewoners elke dag als een waardevolle dag ervaren. Deze ambitie is ook de komende jaren onze leidraad. Medewerkers krijgen bij Noorderbreedte alle ruimte om met plezier, trots en lef hun vakmanschap in te zetten. Samen met naasten, vrijwilligers en partners kunnen zij onze cliënten het beste van de zorg bieden. We geven in 2019 een vervolg aan onze Expeditie 2020!

Prioriteiten 2019 In 2018 is hard gewerkt om de basis op orde te krijgen. In 2019 ronden we deze fase af en ontstaat er steeds meer ruimte voor doorontwikkeling en vernieuwing vanuit deze gezonde basis. Van onze mensen, onze werkwijzen, onze oplossingen en onze systemen, en natuurlijk ook onze bedrijfsvoering. Er ontstaat steeds meer ruimte om ‘van goed naar beter’ te gaan. Onze aandacht gaat in 2019 in ieder geval naar het nog beter waarmaken van persoonsgerichte zorg, het goed benutten van de kwaliteitsgelden, meer ruimte voor met name vraaggestuurd leren en ontwikkelen, het substantieel verbeteren van de ondersteuning van de zorg met goede processen en ICT en minder regels en beleid, en een groeiende aandacht voor innovatie en nieuwe technologie. De beweging naar samensturen zetten we voort, vanuit de overtuiging dat dit bijdraagt aan de kwaliteit van zorg en leven bij Noorderbreedte.

Financieel toekomstplaatje Voor 2019 houden we rekening met een beperkte daling van de bezetting. De omzet zal daarentegen met ruim 4% toenemen door toevoeging van de landelijk beschikbaar gestelde ‘kwaliteitsmiddelen’, die definitief op nacalculatiebasis zullen worden toegekend. Een strakke sturing op kosten en overhead is van groot belang. Dat geldt ook voor het kritisch kijken naar investeringen. Tegelijkertijd zijn investeringen in onderhoud en veiligheid en zaken als ICT van groot belang voor onze cliënten en de kwaliteit van zorg.

De implementatie van het landelijke programma ‘Thuis in het verpleeghuis’ gaat samen met het beschikbaar stellen van extra gelden. Deze gelden - het kwaliteitsbudget - zijn bedoeld voor het verbeteren van de kwaliteit van zorg. Noorderbreedte krijgt in 2019 een bedrag van ruim 5,4 miljoen. 85% van deze gelden moeten worden besteed aan de inzet van zorgpersoneel, 15% mag breder ingezet worden. Inmiddels heeft het zorgkantoor akkoord gegeven op onze plannen en de in te zetten middelen. We zijn ontzettend trots dat wij we al in januari 100 woonzorgondersteuners konden laten starten bij Noorderbreedte.

De kasstroom op basis van de parameters bedrijfsresultaat, voorzieningen en afschrijvingen is naar verwachting ook in 2019 positief. De geplande nieuwbouw van Nieuw Toutenburg kan worden gefinancierd vanuit het huidige financieringsarrangement met de banken. Daarnaast kunnen de geplande reguliere instandhoudingsinvesteringen en de geplande aflossingen uit de operationele kasstroom worden opgevangen. Daarom is er in 2019 geen aanvullende financieringsbehoefte.

117

Highlights bestuur en toezicht

Noorderbreedte heeft een eigen Raad van Commissarissen die toezicht houdt op het bestuur. Hierna belichten we de belangrijkste aspecten van het bestuur en toezicht voor zover deze niet al in het deel over Zorgpartners Friesland zijn toegelicht.

Vergaderingen De Raad van Commissarissen van Noorderbreedte heeft in 2018 vijf keer vergaderd. Daarnaast vonden twee beleidsdagen plaats samen met het bestuur van de stichting Zorgpartners Friesland en de Raden van Commissarissen van MCL en Tjongerschans.

Op de agenda’s stonden onder andere de marktontwikkeling, de verzuimaanpak, het meerjarenplan en het strategisch vastgoedplan, de nieuwbouw van Nieuw Toutenburg, de werving van toezichthouders, de brandveiligheid op de locaties, de kaderbrief 2019, de managementletter 2018 en het jaar- en kwaliteitsplan 2019.

Naast genoemde onderwerpen kwam regelmatig het contact met de medezeggenschap aan de orde.

Ten slotte is een delegatie van de Raad van Commissarissen drie keer aanwezig geweest bij overleggen van de bestuurder met de ondernemingsraad en de centrale cliëntenraad. In november was een delegatie aanwezig bij het overleg van de Verzorgenden en Verpleegkundigen Adviesraad.

Commissies Raad van Commissarissen

Auditcommissie De auditcommissie houdt toezicht op het financieel beleid en de risicobeheersing van de instelling. De commissie heeft in het verslagjaar vier keer vergaderd. Onder andere is aandacht besteed aan het meerjarenplan en het strategisch vastgoedplan, de investeringsbegroting 2018, de jaarstukken 2017, het accountantsverslag 2017, de managementletter 2018 en de exploitatiebegroting 2019.

Remuneratie- en benoemingscommissie De remuneratie- en benoemingscommissie adviseert de Raad van Commissarissen op het gebied van selectie, benoemingen en beloning. In het verslagjaar is regelmatig op ad hoc-basis overlegd.

Commissie Toezicht Kwaliteit van de Zorg In 2018 heeft de commissie Toezicht Kwaliteit van Zorg vijf keer vergaderd. Op de agenda stonden onder andere het kwaliteitsmanagementsysteem, het plan van aanpak waardigheid en trots en halfjaarlijkse rapportages op het gebied van kwaliteit en veiligheid.

Algemene vergadering van aandeelhouders In 2018 hebben de aandeelhouders van Noorderbreedte (i.c. stichting Zorgpartners Friesland) drie keer vergaderd. Op de agenda stond onder andere de vaststelling van de jaarrekening 2017.

118

Bestuur Het bestuur van Noorderbreedte bestond per ultimo 2018 uit één directeur-bestuurder (zie kader). Deze bestuurder is statutair voor onbepaalde tijd benoemd door de Algemene vergadering van Aandeelhouders.

SAMENSTELLING BESTUUR NOORDERBREEDTE (31 DECEMBER 2018)

Mevrouw S.E. van Opijnen-Zwart (1965) Directeur-bestuurder

Nevenfuncties: . Lid van bestuur stichting Hermes . Lid Raad van Commissarissen SenD BV . Vice-voorzitter Raad van Toezicht Zuidwester . Lid bestuur Stichting Topcare . Lid bestuur Coöperatie Punt voor Parkinson

Met de benoeming van Henri Janssen bestaat de Raad van Bestuur vanaf 1 januari 2019 uit twee personen.

Statuten en reglementen De statuten van Noorderbreedte BV zijn in het kader van de verzelfstandiging van de bv’s per 15 november 2016 gewijzigd. Per bv zijn bovendien reglementen voor de Raad van Commissarissen en voor het Bestuur opgesteld. De statuten en reglementen sluiten aan bij de nieuwe Zorgbrede Governancecode.

Beloning en vertrekregeling De Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) stelt verschillende bezoldigings- en ontslagvergoedingsmaxima vast. Ook verplicht de WNT tot openbaarmaking van afspraken en betalingen die boven de vastgestelde maxima uitgaan. Door een toets op de WNT-regelgeving zorgt Noorderbreedte ervoor binnen de regels van de wet te blijven. Daar waar deze overschreden dreigt te worden, wordt actie ondernomen. Het beleid voor de beloning van de bestuurders voldoet aan de WNT, inclusief overgangs- en vertrekregelingen. De hoogte en samenstelling van de bezoldigingen zijn opgenomen in de jaarrekening.

Gedragscode en enquêterecht Noorderbreedte beschikt over een gedragscode voor medewerkers. Het enquêterecht – het recht om het Gerechtshof te verzoeken een onderzoek in te stellen naar de gang van zaken – is statutair toegekend aan de cliëntenraad.

Planning & control Noorderbreedte hanteert een planning- en controlcyclus voor het beheersen, bewaken en verbeteren van beleid, processen en activiteiten gericht op het creëren van maatschappelijke meerwaarde. Deze cyclus is verankerd in de managementsystemen, bijvoorbeeld op het gebied van zorgkwaliteit, (informatie)veiligheid, arbo, financiën, vastgoed en milieu. Startpunt van een cyclus zijn het meerjarenplan en een jaarlijkse kadernota, vertaald in een jaarplan en begroting waarover vervolgens verantwoording wordt afgelegd, ook financieel.

119

Feiten & cijfers

Mensen 2017 2018 Medewerkers 1.900 1.955 Medewerkers man 8% 8% Medewerkers vrouw 92% 92% Medewerkers instroom (dienstverbanden) 291 352 Medewerkers uitstroom (dienstverbanden) 375 323 Ziekteverzuim op 31-12 7,56% 6,30% Stagiaires 319 382 Milieu 2017 2018 Verbruik gas m3 1.695.020 1.612.093 Verbruik water m3 65.568 67.824 Verbruik elect kwh 5.890.077 5.952.986 Energieverbruik MJ per m2 oppervlak 538 542 CO2 uitstoot (ton) 3.222 3.151 Productie 2017 2018 Cliënten zorg en verblijf 1.250 1.238 Cliënten zorg thuis 199 199 Dagen zorg en verblijf 460.372 455.828 Uren zorg thuis 37.811 38.028 Resultaat financieel 2017 2018 Resultaat (in milj) 3,6 9,2 Omzet (in mlj) 117,4 122,4 Resultaat kwaliteit 2017 2018 Klachten via klachtenbemiddelaar 130 90 Klachten via klachtencommissie 1 0 Meldingen incidenten 7.727 7.564

120

121

122