DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO

Białystok, dnia 3 lutego 2021 r.

Poz. 529

UCHWAŁA NR XVI/105/21 RADY GMINY MIASTKOWO

z dnia 28 stycznia 2021 r.

w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami

Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1999 r. o samorządzie gminnym (Dz. U z 2020 r. poz. 713, poz. 1378 ) oraz art. 87 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2020 r. poz. 282, poz. 782) uchwala się, co następuje: § 1. Przyjmuje się Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Miastkowo na lata 2021-2024, stanowiący załącznik do niniejszej uchwały. § 2. Wykonaie uchwały powierza się Wójtowi Gminy. § 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia i podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Województwa Podlaskiego. Przewodniczący Rady Henryk Rupacz Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 2 – Poz. 529 Załącznik do uchwały Nr XVI/105/21 Rady Gminy Miastkowo z dnia 28 stycznia 2021 r.

Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Miastkowo na lata 2021-2024

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY MIASTKOWO NA LATA 2021 - 2024 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 3 – Poz. 529

SPIS TRE ŚCI

1. Wst ęp 4 2. Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami 5 3. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce 6 3.1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku 3.2. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami 3.3. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorz ądzie gminnym 3.4. Ustawa z dnia 21 sierpnia 1998 r. o gospodarce nieruchomo ściami 3.5. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane 3.6. Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych 3.7. Inne akty prawne 4. Uwarunkowania zewn ętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 20 4.1. Strategiczne cele polityki pa ństwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami 4.1.1. Krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami na lata 2019-2022 4.1.2. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004–2013 oraz Uzupełnienia Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004–2020 4.2. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z opracowaniami wykonanymi na poziomie województwa i powiatu 4.2.1. Program rozwoju kultury województwa podlaskiego do roku 2020 oraz projekt programu opieki nad zabytkami województwa podlaskiego na lata 2008 – 2011 4.2.2. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa podlaskiego 4.2.3. Strategia rozwoju województwa podlaskiego do 2020 roku 5. Uwarunkowania wewn ętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 32 5.1. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie gminy 5.1.1. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego

str. 2 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 4 – Poz. 529

5.1.2. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego 5.2. Charakterystyka zasobów i analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy z uwzgl ędnieniem zabytków o najwy ższym znaczeniu 5.3. Zabytki obj ęte prawnymi formami ochrony 5.4. Zabytki w gminnej ewidencji zabytków 5.5. Zabytki o najwy ższym znaczeniu dla gminy 6. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego gminy. Analiza szans i zagro żeń 67 7. Zało żenia programowe gminnego programu opieki nad zabytkami 69 7.1. Priorytety programu opieki 7.2. Kierunki działa ń programu opieki 7.3. Zadania programu opieki 8. Instrumentarium realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami 74 9. Zasady oceny realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami 76 10. Źródła finansowania gminnego programu opieki nad zabytkami 78 11. Realizacja i finansowanie przez gmin ę zada ń z zakresu ochrony zabytków 98

str. 3 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 5 – Poz. 529

1. Wst ęp Celem opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami gminy Miastkowo na lata 2021-2024 jest okre ślenie zasadniczych kierunków działa ń inicjowanych przez władze gminy w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego wyst ępuj ącego w jego granicach administracyjnych, zgodnie z przepisami ustawy z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2020 r. poz.282, poz.782 ). Program został opracowany zgodnie z wytycznymi Poradnika Metodycznego – Gminny Program Zabytków, przygotowany przez Narodowy Instytut Dziedzictwa w Warszawie. Istotnym zagadnieniem uzasadniaj ącym powstanie programu jest zachowanie dziedzictwa kulturowego gminy, jak równie ż jego promocja wśród mieszka ńców oraz turystów. Funkcj ę t ę mo żna realizowa ć mi ędzy innymi poprzez edukacj ę, pocz ąwszy od poziomu podstawowego oraz pobudzanie rozwoju turystyki. Działania te mog ą przyczyni ć si ę do przyspieszenia rozwoju społeczno – gospodarczego gminy. Nieodzownym elementem tego typu działa ń jest budzenie w społecze ństwie świadomo ści istnienia zabytków i potrzeby ich rewitalizacji, jak równie ż zwrócenie uwagi na istniej ącą wspólnot ę kulturow ą. Aby to osi ągn ąć nale ży pobudzi ć świadomo ść wła ścicieli, u żytkowników i jednostki samorz ądu terytorialnego, skłoni ć te grupy do współdziałania, wzbudzi ć ich odpowiedzialno ść za wła ściwy stan zachowania obiektów historycznych oraz aktywny udział w zakresie opieki nad zabytkami. Niniejszy program jest drugim dokumentem tego rodzaju opracowanym dla gminy Miastkowo. Postanowiono, że w programowanym okresie, tj. w latach 2021-2024 działania podejmowane w jego ramach, b ędą dotyczyły przede wszystkim działa ń okre ślanych jako „mi ękkie”, tj. działa ń o charakterze nieinwestycyjnym. Celem ich jest przede wszystkim promocja gminy i jej dziedzictwa kulturowego, jak równie ż edukacja dotycz ąca opieki nad zabytkami poł ączona z wydarzeniami o charakterze historycznym. Maj ą one stanowi ć podstaw ę do działa ń podejmowanych w kolejnych okresach programowych, gdy świadomo ść w zakresie ochrony zabytków b ędzie wi ększa.

str. 4 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 6 – Poz. 529

2. Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami Podstaw ą prawn ą obowi ązku wykonania gminnego programu opieki nad zabytkami gminy Miastkowo na lata 2021-2024 jest Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r. (Dz. U. z 2020 r. poz. 282, poz. 782) : Art. 87. 1. Zarz ąd województwa, powiatu lub wójt (burmistrz, prezydent miasta) sporz ądza na okres 4 lat odpowiednio wojewódzki, powiatowy lub gminny program opieki nad zabytkami. 2. Programy, o których mowa w ust. 1, maj ą na celu, w szczególno ści: 1) Uchylony (wł ączenie problemów ochrony zabytków do systemu zada ń strategicznych, wynikaj ących z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju); 2) uwzgl ędnianie uwarunkowa ń ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, ł ącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej; 3) zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; 4) 4. wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego; 5) podejmowanie działa ń zwi ększaj ących atrakcyjno ść zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjaj ących wzrostowi środków finansowych na opiek ę nad zabytkami; 6) okre ślenie warunków współpracy z wła ścicielami zabytków, eliminuj ących sytuacje konfliktowe zwi ązane z wykorzystaniem tych zabytków; 7) podejmowanie przedsi ęwzi ęć umo żliwiaj ących tworzenie miejsc pracy zwi ązanych z opiek ą nad zabytkami. 3. Wojewódzki, powiatowy i gminny program opieki nad zabytkami przyjmuje odpowiednio sejmik województwa, rada powiatu i rada gminy, po uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków. 4. Programy, o których mowa w ust. 3, s ą ogłaszane w wojewódzkim dzienniku urz ędowym. 5. Z realizacji programów zarz ąd województwa, powiatu i wójt (burmistrz, prezydent miasta) sporz ądza, co 2 lata, sprawozdanie , które przedstawia si ę odpowiednio sejmikowi województwa, radzie powiatu lub radzie gminy. .

str. 5 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 7 – Poz. 529

3. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce Obiekty zabytkowe – zabytki nieruchome i ruchome, podlegaj ą na terytorium Polski ochronie prawnej na mocy wielu aktów prawnych:

3.1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku

Obiekty zabytkowe s ą obj ęte ochron ą prawn ą okre ślon ą jako konstytucyjny obowi ązek pa ństwa i ka żdego obywatela: Art. 5. Rzeczpospolita Polska strze że niepodległo ści i nienaruszalno ści swojego terytorium, zapewnia wolno ść i prawa człowieka i obywatela oraz bezpiecze ństwo obywateli, strze że dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochron ę środowiska, kieruj ąc si ę zasad ą zrównowa żonego rozwoju. Art. 6. Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego dost ępu do dóbr kultury, b ędącej źródłem to żsamo ści narodu polskiego, jego trwania i rozwoju.

3.2. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami

Głównym aktem prawnym reguluj ącym zasady ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce jest ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2020 r. poz.282,782). Dla niniejszego programu zasadne jest przywołanie poni ższych artykułów tej ustawy: Art. 3. Użyte w ustawie okre ślenia oznaczaj ą: 1) zabytek - nieruchomo ść lub rzecz ruchom ą, ich cz ęś ci lub zespoły, b ędące dziełem człowieka lub zwi ązane z jego działalno ści ą i stanowi ące świadectwo minionej epoki b ądź zdarzenia, których zachowanie le ży w interesie społecznym ze wzgl ędu na posiadan ą warto ść historyczn ą, artystyczn ą lub naukow ą; 2) zabytek nieruchomy - nieruchomo ść , jej cz ęść lub zespół nieruchomo ści, o których mowa w pkt 1; 3) zabytek ruchomy - rzecz ruchom ą, jej cz ęść lub zespół rzeczy ruchomych, o których mowa w pkt 1; 4) zabytek archeologiczny - zabytek nieruchomy, b ędący powierzchniow ą, podziemn ą lub podwodn ą pozostało ści ą egzystencji i działalno ści człowieka, zło żon ą z nawarstwie ń

str. 6 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 8 – Poz. 529

kulturowych i znajduj ących si ę w nich wytworów b ądź ich śladów albo zabytek ruchomy, będący tym wytworem; 5) instytucja kultury wyspecjalizowana w opiece nad zabytkami - instytucj ę kultury w rozumieniu przepisów o organizowaniu i prowadzeniu działalno ści kulturalnej, której celem statutowym jest sprawowanie opieki nad zabytkami; 6) prace konserwatorskie - działania maj ące na celu zabezpieczenie i utrwalenie substancji zabytku, zahamowanie procesów jego destrukcji oraz dokumentowanie tych działa ń; 7) prace restauratorskie - działania maj ące na celu wyeksponowanie warto ści artystycznych i estetycznych zabytku, w tym, je żeli istnieje taka potrzeba, uzupełnienie lub odtworzenie jego cz ęś ci, oraz dokumentowanie tych działa ń; 8) roboty budowlane - roboty budowlane w rozumieniu przepisów Prawa budowlanego, podejmowane przy zabytku lub w otoczeniu zabytku; 9) badania konserwatorskie - działania maj ące na celu rozpoznanie historii i funkcji zabytku, ustalenie u żytych do jego wykonania materiałów i zastosowanych technologii, okre ślenie stanu zachowania tego zabytku oraz opracowanie diagnozy, projektu i programu prac konserwatorskich, a je żeli istnieje taka potrzeba, równie ż programu prac restauratorskich; 10) badania architektoniczne - działania ingeruj ące w substancj ę zabytku, maj ące na celu rozpoznanie i udokumentowanie pierwotnej formy obiektu budowlanego oraz ustalenie zakresu jego kolejnych przekształce ń; 11) badania archeologiczne - działania maj ące na celu odkrycie, rozpoznanie, udokumentowanie i zabezpieczenie zabytku archeologicznego; 12) historyczny układ urbanistyczny lub ruralistyczny - przestrzenne zało żenie miejskie lub wiejskie, zawieraj ące zespoły budowlane, pojedyncze budynki i formy zaprojektowanej zieleni, rozmieszczone w układzie historycznych podziałów własno ściowych i funkcjonalnych, w tym ulic lub sieci dróg; 13) historyczny zespół budowlany - powi ązan ą przestrzennie grup ę budynków wyodr ębnion ą ze wzgl ędu na form ę architektoniczn ą, styl, zastosowane materiały, funkcj ę, czas powstania lub zwi ązek z wydarzeniami historycznymi; 14) krajobraz kulturowy - przestrze ń historycznie ukształtowan ą w wyniku działalno ści człowieka, zawieraj ącą wytwory cywilizacji oraz elementy przyrodnicze; 15) otoczenie - teren wokół lub przy zabytku wyznaczony w decyzji o wpisie tego terenu do rejestru zabytków w celu ochrony warto ści widokowych zabytku oraz jego ochrony przed szkodliwym oddziaływaniem czynników zewn ętrznych.

str. 7 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 9 – Poz. 529

Art. 4. Ochrona zabytków polega, w szczególno ści, na podejmowaniu przez organy administracji publicznej działa ń maj ących na celu: 1) zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umo żliwiaj ących trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie; 2) zapobieganie zagro żeniom mog ącym spowodowa ć uszczerbek dla warto ści zabytków; 3) udaremnianie niszczenia i niewła ściwego korzystania z zabytków; 4) przeciwdziałanie kradzie ży, zagini ęciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granic ę; 5) kontrol ę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków; 6) uwzgl ędnianie zada ń ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska. Art. 6.1. Ochronie i opiece podlegaj ą, bez wzgl ędu na stan zachowania: 1) zabytki nieruchome b ędące, w szczególno ści: a) krajobrazami kulturowymi, b) układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespołami budowlanymi, c) dziełami architektury i budownictwa, d) dziełami budownictwa obronnego, e) obiektami techniki, a zwłaszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i innymi zakładami przemysłowymi, f) cmentarzami, g) parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni, h) miejscami upami ętniaj ącymi wydarzenia historyczne b ądź działalno ść wybitnych osobisto ści lub instytucji; 2) zabytki ruchome b ędące, w szczególno ści: a) dziełami sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki u żytkowej, b) kolekcjami stanowi ącymi zbiory przedmiotów zgromadzonych i uporz ądkowanych według koncepcji osób, które tworzyły te kolekcje, c) numizmatami oraz pami ątkami historycznymi, a zwłaszcza militariami, sztandarami, piecz ęciami, odznakami, medalami i orderami, d) wytworami techniki, a zwłaszcza urz ądzeniami, środkami transportu oraz maszynami i narz ędziami świadcz ącymi o kulturze materialnej, charakterystycznymi dla dawnych i nowych form gospodarki, dokumentuj ącymi poziom nauki i rozwoju cywilizacyjnego, e) materiałami bibliotecznymi, o których mowa w art. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. z 2019 r., poz. 1479),

str. 8 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 10 – Poz. 529

f) instrumentami muzycznymi, g) wytworami sztuki ludowej i r ękodzieła oraz innymi obiektami etnograficznymi, h) przedmiotami upami ętniaj ącymi wydarzenia historyczne b ądź działalno ść wybitnych osobisto ści lub instytucji; 3) zabytki archeologiczne b ędące, w szczególno ści: a) pozostało ściami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa, b) cmentarzyskami, c) kurhanami, d) reliktami działalno ści gospodarczej, religijnej i artystycznej. 2. Ochronie mog ą podlega ć nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej. Art. 7. Formami ochrony zabytków s ą: 1) wpis do rejestru zabytków; 1 a) wpis na list ę Skarbów Dziedzictwa; 2) uznanie za pomnik historii; 3) utworzenie parku kulturowego; 4) ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizacj ę inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizacj ę inwestycji w zakresie lotniska u żytku publicznego. Art. 16.1. Rada gminy, po zasi ęgni ęciu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków, na podstawie uchwały, mo że utworzy ć park kulturowy w celu ochrony krajobrazu kulturowego oraz zachowania wyró żniaj ących si ę krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej. Art. 17.1. Na terenie parku kulturowego lub jego częś ci mog ą by ć ustanowione zakazy i ograniczenia dotycz ące: 1) prowadzenia robót budowlanych oraz działalno ści przemysłowej, rolniczej, hodowlanej, handlowej lub usługowej; 2) zmiany sposobu korzystania z zabytków nieruchomych; 3) umieszczania tablic, napisów, ogłosze ń reklamowych i innych znaków niezwi ązanych z ochron ą parku kulturowego, z wyj ątkiem znaków drogowych i znaków zwi ązanych z ochron ą porz ądku i bezpiecze ństwa publicznego, z zastrze żeniem art. 12 ust. 1; 4) składowania lub magazynowania odpadów.

str. 9 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 11 – Poz. 529

2. W razie ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomo ści na skutek ustanowienia zakazów i ogranicze ń, o których mowa w ust. 1, stosuje si ę odpowiednio przepisy art. 131-134 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska. Art. 18.1. Ochron ę zabytków i opiek ę nad zabytkami uwzgl ędnia si ę przy sporz ądzaniu i aktualizacji koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, strategii rozwoju województw, planów zagospodarowania przestrzennego województw, planu zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewn ętrznych, morza terytorialnego i wył ącznej strefy ekonomicznej, analiz i studiów z zakresu zagospodarowania przestrzennego powiatu, strategii rozwoju gmin, studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego albo decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizacj ę inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizacj ę inwestycji w zakresie lotniska u żytku publicznego. 2. W strategiach, analizach, planach i studiach, o których mowa w ust. 1, w szczególno ści: 1) uwzgl ędnia si ę krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami; 2) okre śla si ę rozwi ązania niezb ędne do zapobiegania zagro żeniom dla zabytków, zapewnienia im ochrony przy realizacji inwestycji oraz przywracania zabytków do jak najlepszego stanu; 3) ustala si ę przeznaczenie i zasady zagospodarowania terenu uwzgl ędniaj ące opiek ę nad zabytkami. Art. 19.1. W studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego uwzgl ędnia si ę, w szczególno ści ochron ę: 1) zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia; 2) innych zabytków nieruchomych, znajduj ących si ę w gminnej ewidencji zabytków; 3) parków kulturowych. 1a. W decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizacj ę inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizacj ę inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego uwzgl ędnia si ę w szczególno ści ochron ę: 1) zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia; 2) innych zabytków nieruchomych, znajduj ących si ę w gminnej ewidencji zabytków.

str. 10 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 12 – Poz. 529

2. W przypadku gdy gmina posiada gminny program opieki nad zabytkami, ustalenia tego programu uwzgl ędnia si ę w studium i planie, o których mowa w ust. 1. 3. W studium i planie, o których mowa w ust. 1, ustala si ę, w zale żno ści od potrzeb, strefy ochrony konserwatorskiej obejmuj ące obszary, na których obowi ązuj ą okre ślone ustaleniami planu ograniczenia, zakazy i nakazy, maj ące na celu ochron ę znajduj ących si ę na tym obszarze zabytków. Art. 20. Projekty i zmiany planu zagospodarowania przestrzennego województwa oraz miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego podlegaj ą uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków w zakresie kształtowania zabudowy i zagospodarowania terenu. Art. 21. Ewidencja zabytków jest podstaw ą do sporz ądzania programów opieki nad zabytkami przez województwa, powiaty i gminy. Art. 22.1. Generalny Konserwator Zabytków prowadzi krajow ą ewidencj ę zabytków w formie zbioru kart ewidencyjnych zabytków znajduj ących si ę w wojewódzkich ewidencjach zabytków. 2. Wojewódzki konserwator zabytków prowadzi wojewódzk ą ewidencj ę zabytków w formie kart ewidencyjnych zabytków znajduj ących si ę na terenie województwa. 3. Wł ączenie karty ewidencyjnej zabytku ruchomego nie wpisanego do rejestru do wojewódzkiej ewidencji zabytków mo że nast ąpi ć za zgod ą wła ściciela tego zabytku. 4. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) prowadzi gminn ą ewidencj ę zabytków w formie zbioru kart adresowych zabytków nieruchomych z terenu gminy. 5. W gminnej ewidencji zabytków powinny by ć uj ęte: 1/ zabytki nieruchome wpisane do rejestru; 2/ inne zabytki nieruchome znajduj ące si ę w wojewódzkiej ewidencji zabytków; 3/ inne zabytki nieruchome wyznaczone przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków. Art. 89. Organami ochrony zabytków s ą: 1. minister wła ściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, w imieniu którego zadania i kompetencje, w tym zakresie, wykonuje Generalny Konserwator Zabytków; 2. wojewoda, w imieniu którego zadania i kompetencje, w tym zakresie, wykonuje wojewódzki konserwator zabytków.

str. 11 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 13 – Poz. 529

Szczególnie wa żną rol ę Ustawa z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami przypisuje wła ścicielowi lub posiadaczowi obiektu zabytkowego . Nale ży podkre śli ć, że dysponowanie zabytkiem powoduje – z jednej strony – obowi ązki ci ążą ce na wła ścicielu/u żytkowniku, z drugiej jednak strony przysługuj ą mu liczne prawa.

Art. 5. Opieka nad zabytkiem sprawowana przez jego wła ściciela lub posiadacza polega, w szczególno ści, na zapewnieniu warunków: 1) naukowego badania i dokumentowania zabytku; 2) prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku; 3) zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie; 4) korzystania z zabytku w sposób zapewniaj ący trwałe zachowanie jego warto ści; 5) popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i kultury. Art. 25. 1. Zagospodarowanie na cele u żytkowe zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru wymaga posiadania przez jego wła ściciela lub posiadacza: 1) dokumentacji konserwatorskiej okre ślaj ącej stan zachowania zabytku nieruchomego i mo żliwo ści jego adaptacji, z uwzgl ędnieniem historycznej funkcji i warto ści tego zabytku; 2) uzgodnionego z wojewódzkim konserwatorem zabytków programu prac konserwatorskich przy zabytku nieruchomym, okre ślaj ącego zakres i sposób ich prowadzenia oraz wskazuj ącego niezb ędne do zastosowania materiały i technologie; 3) uzgodnionego z wojewódzkim konserwatorem zabytków programu zagospodarowania zabytku nieruchomego wraz z otoczeniem oraz dalszego korzystania z tego zabytku, z uwzgl ędnieniem wyeksponowania jego warto ści. 2. W celu spełnienia wymaga ń, o których mowa w ust. 1, wojewódzki konserwator zabytków jest obowi ązany nieodpłatnie udost ępni ć do wgl ądu wła ścicielowi lub posiadaczowi zabytku nieruchomego posiadan ą przez siebie dokumentacj ę tego zabytku oraz umo żliwi ć dokonywanie niezb ędnych odpisów z tej dokumentacji. Art. 26. 1. W umowie sprzeda ży, zamiany, darowizny lub dzier żawy zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru, stanowi ącego własno ść Skarbu Pa ństwa lub jednostki samorz ądu terytorialnego, przy okre ślaniu sposobu korzystania z tego zabytku nale ży nało żyć, je żeli stan zachowania zabytku tego wymaga, na nabywc ę lub dzier żawc ę obowi ązek przeprowadzenia w okre ślonym terminie niezb ędnych prac konserwatorskich przy tym zabytku.

str. 12 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 14 – Poz. 529

2. Przepis ust. 1 stosuje si ę odpowiednio do decyzji o oddaniu w trwały zarz ąd zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru. Art. 27. Na wniosek wła ściciela lub posiadacza zabytku wojewódzki konserwator zabytków przedstawia, w formie pisemnej, zalecenia konserwatorskie, okre ślaj ące sposób korzystania z zabytku, jego zabezpieczenia i wykonania prac konserwatorskich, a tak że zakres dopuszczalnych zmian, które mog ą by ć wprowadzone w tym zabytku. We wniosku nale ży wskaza ć zakres planowanych prac, ze wskazaniem zaplanowanych do zastosowania materiałów budowlanych i rozwi ąza ń technicznych. Art. 28. Niezale żnie od obowi ązków wynikaj ących z opieki nad zabytkami, określonych w art. 5, wła ściciel lub posiadacz zabytku wpisanego do rejestru lub zabytku znajduj ącego si ę w wojewódzkiej ewidencji zabytków zawiadamia wojewódzkiego konserwatora zabytków o: 1) uszkodzeniu, zniszczeniu, zagini ęciu lub kradzie ży zabytku, niezwłocznie po powzi ęciu wiadomo ści o wyst ąpieniu zdarzenia; 2) zagro żeniu dla zabytku, niezwłocznie po powzi ęciu wiadomo ści o wyst ąpieniu zagro żenia; 3) zmianie miejsca przechowania zabytku ruchomego w terminie miesi ąca od dnia nast ąpienia tej zmiany; 4) zmianach dotycz ących stanu prawnego zabytku, nie pó źniej ni ż w terminie miesi ąca od dnia ich wyst ąpienia lub powzi ęcia o nich wiadomo ści. W przypadku podejmowania uzgodnionych w organem ochrony zabytków działa ń przy obiektach zabytkowych, przy wyborze wykonawcy tych prac nale ży kierowa ć si ę Rozporz ądzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 2 sierpnia 2018 r. w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, prac restauratorskich i bada ń konserwatorskich przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków albo na List ę Skarbów Dziedzictwa oraz robót budowlanych, bada ń architektonicznych i innych działa ń przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków, a tak że bada ń archeologicznych i poszukiwa ń zabytków (Dz.U. z 2018 r. poz. 1609). Ponadto, cytowana ustawa nakłada na obywateli obowi ązki wynikaj ące z przypadkowych odkry ć stanowisk archeologicznych. Art. 32.1. Kto, w trakcie prowadzenia robót budowlanych lub ziemnych, odkrył przedmiot, co do którego istnieje przypuszczenie, i ż jest on zabytkiem, jest obowi ązany: 1) wstrzyma ć wszelkie roboty mog ące uszkodzi ć lub zniszczy ć odkryty przedmiot; 2) zabezpieczy ć, przy u życiu dost ępnych środków, ten przedmiot i miejsce jego odkrycia;

str. 13 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 15 – Poz. 529

3) niezwłocznie zawiadomi ć o tym wła ściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków, a jeśli nie jest to mo żliwe, wła ściwego wójta (burmistrza, prezydenta miasta). 2. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) jest obowi ązany niezwłocznie, nie dłu żej ni ż w terminie 3 dni, przekaza ć wojewódzkiemu konserwatorowi zabytków przyj ęte zawiadomienie, o którym mowa w ust. 1 pkt 3. 3. Wojewódzki konserwator zabytków jest obowi ązany w terminie 5 dni od dnia przyj ęcia zawiadomienia, o którym mowa w ust. 1 pkt 3 i ust. 2, dokona ć ogl ędzin odkrytego przedmiotu. 4. Je żeli w terminie, okre ślonym w ust. 3, wojewódzki konserwator zabytków nie dokona ogl ędzin odkrytego przedmiotu, przerwane roboty mog ą by ć kontynuowane. 5. Po dokonaniu ogl ędzin odkrytego przedmiotu wojewódzki konserwator zabytków wydaje decyzj ę: 1) pozwalaj ącą na kontynuacj ę przerwanych robót, je żeli odkryty przedmiot nie jest zabytkiem; 2) pozwalaj ącą na kontynuacj ę przerwanych robót, je żeli odkryty przedmiot jest zabytkiem, a kontynuacja robót nie doprowadzi do jego zniszczenia lub uszkodzenia; 3) nakazuj ącą dalsze wstrzymanie robót i przeprowadzenie, na koszt osoby fizycznej lub jednostki organizacyjnej finansuj ącej te roboty, bada ń archeologicznych w niezb ędnym zakresie. 6. Roboty nie mog ą by ć wstrzymane na okres dłu ższy ni ż miesi ąc od dnia doręczenia decyzji, o której mowa w ust. 5 pkt 3. 7. Je żeli w trakcie bada ń archeologicznych zostanie odkryty zabytek posiadający wyj ątkow ą warto ść , wojewódzki konserwator zabytków mo że wyda ć decyzj ę o przedłu żeniu okresu wstrzymania robót. Okres wstrzymania robót nie mo że by ć jednak dłu ższy ni ż 6 miesi ęcy od dnia dor ęczenia decyzji, o której mowa w ust. 5 pkt 3. 8. Po zako ńczeniu bada ń archeologicznych, o których mowa w ust. 5 pkt 3, wojewódzki konserwator zabytków wydaje decyzj ę pozwalaj ącą na kontynuacj ę przerwanych robót. Art. 33.1. Kto przypadkowo znalazł przedmiot, co do którego istnieje przypuszczenie, i ż jest on zabytkiem archeologicznym, jest obowi ązany, przy u życiu dost ępnych środków, zabezpieczy ć ten przedmiot i oznakowa ć miejsce jego znalezienia oraz niezwłocznie zawiadomi ć o znalezieniu tego przedmiotu wła ściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków, a je śli nie jest to mo żliwe, wła ściwego wójta (burmistrza, prezydenta miasta).

str. 14 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 16 – Poz. 529

2. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) jest obowi ązany niezwłocznie, nie dłu żej ni ż w terminie 3 dni, przekaza ć wojewódzkiemu konserwatorowi zabytków przyj ęte zawiadomienie, o którym mowa w ust. 1. 3. W terminie 3 dni od dnia przyj ęcia zawiadomienia, o którym mowa w ust. 1 i 2, wojewódzki konserwator zabytków jest obowi ązany dokona ć ogl ędzin znalezionego przedmiotu i miejsca jego znalezienia oraz, w razie potrzeby, zorganizowa ć badania archeologiczne.

3.3. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorz ądzie gminnym

Wykonywanie zada ń w zakresie kultury i ochrony zabytków jest ustawowym zadaniem samorz ądów. W art. 7 ust. 1, pkt 9 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorz ądzie gminnym (Dz. U. z 2020 r., poz. 713, 1378) zostały okre ślone zadania własne gminy: Art. 7.1. Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty nale ży do zada ń własnych gminy. W szczególno ści zadania własne obejmuj ą sprawy: ust 9. kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami.

3.4. Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomo ściami

Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomo ściami (Dz.U. z 2020 r., poz.1990) reguluje zasady zmiany własno ści obiektów zabytkowych. Sprzeda ż, zamiana, darowizna lub oddanie w u żytkowanie wieczyste nieruchomo ści wpisanych do rejestru zabytków, stanowi ących własno ść Skarbu Pa ństwa lub jednostki samorz ądu terytorialnego, a tak że wnoszenie tych nieruchomo ści jako wkładów niepieni ęż nych (aportów) do spółek, wymaga pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków (art. 13 ust. 4). Sprzeda ż, zamiana, darowizna lub dzier żawa nieruchomo ści stanowi ących własno ść Skarbu Pa ństwa lub jednostki samorz ądu terytorialnego, b ędących cmentarzami uj ętymi w wojewódzkiej ewidencji zabytków, a tak że wnoszenie tych nieruchomo ści jako wkładów niepieni ęż nych (aportów) do spółek wymagaj ą pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków (art. 13 ust. 5). Je żeli przedmiotem umowy o oddanie nieruchomo ści gruntowej w u żytkowanie wieczyste jest nieruchomo ść wpisana do rejestru zabytków, przy okre ślaniu sposobu

str. 15 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 17 – Poz. 529

korzystania z tej nieruchomo ści mo żna nało żyć, w razie potrzeby, na nabywc ę obowi ązek odbudowy lub remontu poło żonych na niej zabytkowych obiektów budowlanych, w terminie okre ślonym w umowie (art. 29 ust 2). W przypadku nieruchomo ści wpisanej do rejestru zabytków, w decyzji o ustanowieniu trwałego zarz ądu można nało żyć, w miar ę potrzeby, na jednostk ę organizacyjn ą obowi ązek odbudowy lub remontu poło żonych na tej nieruchomo ści zabytkowych obiektów budowlanych, w terminie okre ślonym w decyzji (art. 45 ust. 2a). Podziału nieruchomo ści dokonuje si ę na podstawie decyzji wójta, burmistrza albo prezydenta miasta zatwierdzaj ącej podział . W odniesieniu do nieruchomo ści wpisanej do rejestru zabytków decyzj ę, o której mowa powy żej wydaje si ę po uzyskaniu pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków na podział tej nieruchomo ści (art. 96 ust 1 i 1a). Gminie przysługuje prawo pierwokupu w przypadku sprzeda ży nieruchomo ści wpisanej do rejestru zabytków lub prawa u żytkowania wieczystego takiej nieruchomo ści (art. 109 ust. 1 pkt 4).

3.5. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane

W ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2020 r., poz. 1333, 2127) uregulowane zostały zasady u żytkowania oraz prowadzenia prac budowlanych w obiektach zabytkowych. Art. 5, ust. 1 pkt 7 oraz ust. 2 tej ustawy wskazuje, że obiekt budowalny nale ży użytkowa ć w sposób zgodny z jego przeznaczeniem i wymaganiami ochrony środowiska oraz utrzyma ć w nale żytym stanie technicznym i estetycznym, nie dopuszcza ć do nadmiernego pogorszenia jego wła ściwo ści u żytkowych i sprawno ści technicznej, w szczególno ści w zakresie zwi ązanym z wymaganiami ochrony obiektów wpisanych do rejestru zabytków oraz obiektów obj ętych ochron ą konserwatorsk ą. Katalog działa ń budowlanych w stosunku do których nale ży uzyska ć pozwolenie budowlane, a które podlegaj ą zgłoszeniu organowi budowlanemu okre ślaj ą art. 29, 29a, 30 i 31 ustawy Prawo budowlane. W stosunku do zamierze ń, które wymagaj ą jedynie zgłoszenia zgodnie z art. 30 ust. 7 w/w ustawy wła ściwy organ mo że nało żyć w drodze decyzji obowi ązek uzyskania pozwolenia na wykonanie okre ślonego obiektu lub robót budowlanych obj ętych obowi ązkiem zgłoszenia, je żeli ich realizacja mo że narusza ć ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub spowodowa ć m.in. pogorszenie stanu środowiska lub stanu zachowania zabytków.

str. 16 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 18 – Poz. 529

Art. 30, ust. 2: W zgłoszeniu nale ży okre śli ć rodzaj, zakres i sposób wykonywania robót budowlanych oraz termin ich rozpocz ęcia. Do zgłoszenia nale ży doł ączy ć o świadczenie, o którym mowa w art. 32 ust. 4 pkt 2, oraz, w zale żno ści od potrzeb, odpowiednie szkice lub rysunki, a tak że pozwolenia, uzgodnienia i opinie wymagane odr ębnymi przepisami. W razie konieczno ści uzupełnienia zgłoszenia wła ściwy organ nakłada, w drodze postanowienia, na zgłaszaj ącego obowi ązek uzupełnienia, w okre ślonym terminie, brakuj ących dokumentów, a w przypadku ich nieuzupełnienia – wnosi sprzeciw, w drodze decyzji. Art. 39. 1. Prowadzenie robót budowlanych przy obiekcie budowlanym wpisanym do rejestru zabytków lub na obszarze wpisanym do rejestru zabytków wymaga, przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budow ę, uzyskania pozwolenia na prowadzenie tych robót, wydanego przez wła ściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków. 2. Pozwolenie na rozbiórk ę obiektu budowlanego wpisanego do rejestru zabytków mo że by ć wydane po uzyskaniu decyzji Generalnego Konserwatora Zabytków działaj ącego w imieniu ministra wła ściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego o skre śleniu tego obiektu z rejestru zabytków. 3. W stosunku do obiektów budowlanych oraz obszarów niewpisanych do rejestru zabytków, a uj ętych w gminnej ewidencji zabytków, pozwolenie na budow ę lub rozbiórk ę obiektu budowlanego wydaje wła ściwy organ w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków. 4. Wojewódzki konserwator zabytków jest obowi ązany zaj ąć stanowisko w sprawie wniosku o pozwolenie na budow ę lub rozbiórk ę obiektów budowlanych, o których mowa w ust. 3, w terminie 30 dni od dnia jego dor ęczenia. Niezaj ęcie stanowiska w tym terminie uznaje si ę jako brak zastrze żeń do przedstawionych we wniosku rozwi ąza ń projektowych.

3.6. Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych

Zgodnie z ustaw ą z dnia 12 stycznia 1991r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1170) zwalnia si ę od podatku od nieruchomo ści grunty i budynki wpisane indywidualnie do rejestru zabytków, pod warunkiem ich utrzymania i konserwacji, zgodnie z przepisami o ochronie zabytków, z wyj ątkiem cz ęś ci zaj ętych na prowadzenie działalno ści gospodarczej (art. 7 ust. 1 pkt 6).

str. 17 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 19 – Poz. 529

3.7. Inne akty prawne

Uregulowania prawne dotycz ące ochrony zabytków i opieki nad zabytkami znajduj ą si ę tak że w innych obowi ązuj ących ustawach, przede wszystkim:`

- ustawie z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2020r., poz. 293, poz.471, poz.782, poz. 1086, poz. 1378, - ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska ( Dz.U. z 2020 r. poz.1219, poz. 1378, poz. 1556, poz. 2127, poz. 2338), - ustawie z dnia 25 pa ździernika 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalno ści kulturalnej (Dz. U. z 2020 r., poz.194), - ustawa z dnia 25 maja 2017 r. o restytucji narodowych dóbr kultury (Dz.U. z 2020 r. poz.1219, poz. 1378,1556,2127, 2338), - ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalno ści po żytku publicznego i wolontariacie (Dz. U. z 2020 r. poz. 1057), - rozporz ądzeniu Ministra Kultury z dnia 9 lutego 2004 r. w sprawie wzoru znaku informacyjnego umieszczonego na zabytkach nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (Dz.U. z 2004 r., Nr 30, poz. 259), - rozporz ądzeniu Ministra Kultury z dnia 2 lipca 1915 r. w sprawie nagród za znalezienie zabytków lub materiałów archiwalnych (Dz.U. z 2015 r., poz. 979), - rozporz ądzeniu Ministra Kultury z dnia 18 kwietnia 2011 r. w sprawie wywozu zabytków za granic ę (Dz.U. z 2011 r., Nr 89, poz. 510), - rozporz ądzeniu Ministra Kultury z dnia 12 maja 2004 r. w sprawie odznaki „Za opiek ę nad zabytkami” (Dz. U. z 2004 r., Nr 124, poz. 1304), - rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 10 wrze śnia 2019 r. zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie prowadzenia rejestru zabytków, krajowej, wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu zabytków skradzionych lub wywiezionych za granic ę niezgodnie z prawem (Dz. U. z 2019 r., poz. 1886),

- rozporz ądzeniu Ministra Kultury z dnia 25 sierpnia 2004 r. w sprawie organizacji i sposobu ochrony zabytków na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2004 r., Nr 212, poz. 2153).

str. 18 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 20 – Poz. 529

Zasady ochrony zabytków znajduj ących si ę w muzeach i w bibliotekach zostały okre ślone w: - ustawie z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (Dz. U. z 2020 r., poz. 902), - ustawie z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. z 2019 r., poz. 1479). Ochron ę materiałów archiwalnych reguluj ą przepisy: - ustawy z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (Dz.U. z 2020 r., poz.164).

str. 19 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 21 – Poz. 529

4. Uwarunkowania zewn ętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego

4.1. Strategiczne cele polityki pa ństwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami

4.1.1. Krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami na lata 2019-2022

Art. 84 Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami nakłada na Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego obowi ązek sporz ądzenia Krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Celem krajowego programu jest stworzenie warunków niezb ędnych do sprawowania ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. W krajowym programie zostały okre ślone cele i kierunki działa ń oraz zadania w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, warunki i sposoby finansowania planowanych działa ń oraz harmonogram ich realizacji. Zadaniem głównym polityki pa ństwa w dziedzinie ochrony zabytków jest stworzenie w najbli ższej przyszło ści mechanizmów, które dostosowałyby t ę sfer ę do warunków gospodarki rynkowej. Planowane działania dotycz ą sfery legislacyjnej, zmian organizacyjnych obejmuj ących konieczne rozszerzenie zakresu działa ń instytucji odpowiedzialnych za ochron ę dziedzictwa kulturowego w Polsce oraz zmian w strategii i organizacji ochrony dóbr kultury. Zało żenia do programu krajowego okre śliły cele i kierunki działa ń oraz zadania, które powinny by ć podj ęte w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Cel szczegółowy 1. Optymalizacja systemu ochrony dziedzictwa kulturowego Kierunek działania 1.1. Wzmocnienie systemu ochrony na poziomie lokalnym. Zadania: - szkolenia dla jednostek samorz ądu terytorialnego w zakresie zarz ądzania dziedzictwem kulturowym, w tym pracowników merytorycznych, z uwzgl ędnieniem zagadnie ń z zakresu planowania przestrzennego i dost ępno ści dla osób z niepełnosprawno ściami; - budowanie zasobu wiedzy o ochronie dziedzictwa kulturowego na poziomie lokalnym, regionalnym i centralnym; - merytoryczne wsparcie procesu planowania i rewitalizacji w gminach; - konkurs Generalnego Konserwatora Zabytków nagradzaj ący gminy za modelowe wdra żanie programów opieki nad zabytkami. Kierunek działania 1.2. Wzmocnienie systemu ochrony na poziomie centralnym. Zadania: - wspieranie rozwijania kompetencji zawodowych przez pracowników słu żb konserwatorskich;

str. 20 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 22 – Poz. 529

- ewaluacja stosowanych standardów i metod konserwatorskich; - wsparcie działa ń dokumentacyjnych zasobu zabytkowego; - powołanie Centrum Architektury Drewnianej. Cel szczegółowy 2. Wsparcie działa ń w zakresie opieki nad zabytkami Kierunek działania 2.1. Merytoryczne wsparcie działa ń w zakresie opieki nad zabytkami. Zadanie: - upowszechnianie standardów i metod konserwatorskich dla wybranych zasobów zabytkowych (wybór zasobów, wypracowanie zalece ń dla opiekunów zasobu zabytkowego dotycz ących metod konserwacji, adaptacji, dokumentacji i bada ń, upowszechnianie przez baz ę wiedzy). Kierunek działania 2.2. Podnoszenie bezpiecze ństwa zasobu zabytkowego. Zadanie: - podniesienie bezpiecze ństwa zabytków ruchomych przez sprzyjanie intensyfikacji współpracy z opiekunami zabytków przez wła ściwe słu żby i instytucje. Cel szczegółowy 3. Budowanie świadomo ści społecznej warto ści dziedzictwa kulturowego Kierunek działania 3.1. Upowszechnianie wiedzy na temat dziedzictwa kulturowego i jego warto ści. Zadania: - kampania społeczno-edukacyjna w mediach, z uwzgl ędnieniem aspektu profilaktyki w dziedzinie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami i dost ępno ści do zabytków dla osób z niepełnosprawno ściami; - tworzenie narz ędzi edukacyjnych dla szkół i instytucji kultury, z uwzgl ędnieniem aspektu profilaktyki w dziedzinie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Kierunek 3.2. Tworzenie warunków dla sprawowania społecznej opieki nad zabytkami. Zadanie: - program dotacyjny dla organizacji pozarz ądowych w zakresie popularyzowania i upowszechniania wiedzy o dziedzictwie kulturowym, budowania świadomo ści lokalnej, a tak że wł ączania społecze ństwa w opiek ę nad zasobem dziedzictwa kulturowego.

4.1.2. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004–2013 oraz Uzupełnienia Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004–2020 Narodowy Program Kultury „Ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego” na lata 2004-2013 jest elementem opracowanej w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004–2013. W 2005 roku MKiDN przygotowało uzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004-2020. Narodowy Program Kultury okre śla polityk ę rz ądu wobec zabytków i dziedzictwa kulturowego. Celem

str. 21 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 23 – Poz. 529

strategicznym programu jest intensyfikacja ochrony i upowszechniania dziedzictwa kulturowego, w tym szczególnie kompleksowa poprawa stanu zabytków nieruchomych. Zawiera ona równie ż ogólne wytyczne do konstruowania programu gminnego Przyj ęte zostały nast ępuj ące priorytety: 1. Aktywne zarz ądzanie zasobem stanowi ącym materialne dziedzictwo kulturowe. Działanie: 1.1. Wzmocnienie o środków dokumentacji zabytków oraz budowa nowoczesnych rozwi ąza ń organizacyjno-finansowych w sferze ochrony zabytków. W ramach działania zostan ą zaproponowane zmiany instytucjonalne, prawne i funkcjonalne w sferze dokumentacji i ochrony zabytków oraz procesu oferowania zabytków na rynku. Celami cz ąstkowymi Działania 1.1 s ą: · poprawa warunków instytucjonalnych, prawnych i organizacyjnych w sferze dokumentacji i ochrony zabytków, · zrównowa żone urynkowienie zabytków, · wykształcenie zach ęt dla przedsi ębiorców i osób fizycznych do inwestowania w zabytki. Działanie 1.2. Kompleksowa rewaloryzacja zabytków i ich adaptacja na cele kulturalne, turystyczne, edukacyjne, rekreacyjne i inne cele społeczne W ramach działania formułowane będą projekty rewaloryzacji zabytków i ich adaptacji na cele społeczne. Projekty musz ą odznacza ć si ę znacz ącym wpływem ekonomicznym na rozwój regionalny, w tym przyczynia ć si ę do wzrostu dochodów i zwi ększa ć ilo ść miejsc pracy. Program wymienia projekty: · Program „Polskie regiony w europejskiej przestrzeni kulturowej”, którego głównym celem jest przygotowanie potencjalnych wnioskodawców do opracowania kompleksowych projektów do funduszy strukturalnych. · Program „Promesa Ministra Kultury”, którego celem jest dofinansowanie wkładu własnego beneficjentów do projektów realizowanych w ramach funduszy strukturalnych i innych funduszy europejskich. Działanie 1.3. Zwi ększenie roli zabytków w rozwoju turystyki i przedsiębiorczo ści poprzez tworzenie zintegrowanych narodowych produktów turystycznych Działanie b ędzie realizowane poprzez programowanie i wdra żanie kompleksowych programów dotycz ących markowych produktów turystyki kulturowej w Polsce. 2. Edukacja i administracja na rzecz ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego. Działanie: 2.1. Rozwój zasobów ludzkich oraz podnoszenie świadomo ści społecznej w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego Działanie b ędzie realizowane poprzez: · podnoszenie wykształcenia kadr zatrudnionych w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego;

str. 22 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 24 – Poz. 529

· podnoszenie zainteresowania społecze ństwa problematyka ochrony zabytków; · powołanie zespołu naukowego zajmuj ącego si ę badaniami naukowymi w sferze wpływu, zachowania i rewaloryzacji dziedzictwa kulturowego na rozwój społeczno-ekonomiczny regionów; · promowanie zachowania dziedzictwa kulturowego wsi poprzez aktywizacje społeczno ści wiejskich. Działanie: 2.2. Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturalnego przed nielegalnym wywozem, wwozem i przewozem przez granice. Dokumentem słu żą cym wdro żeniu Narodowej Strategii Kultury w sferze materialnej spu ścizny kulturowej Polski jest Narodowy Program Kultury „Ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego”. Program ten jest zgodny z Narodowym Planem Rozwoju oraz z Krajowym Programem Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami na Lata 2014-2017. Podstaw ą do sformułowania Narodowego Programu Kultury „Ochrona Zabytków i dziedzictwa kulturowego” jest uznanie sfery dziedzictwa za podstaw ę rozwoju kultury i upowszechniania kultury, a tak że za potencjał regionów, słu żą cy wzrostowi konkurencyjno ści regionów dla turystów, inwestorów i mieszka ńców. 4.2. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z opracowaniami wykonanymi na poziomie województwa i powiatu.

4.2.1. Program rozwoju kultury województwa podlaskiego do roku 2020 oraz projekt programu opieki nad zabytkami województwa podlaskiego na lata 2008 – 2011.

W zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego, Program Rozwoju Kultury Województwa Podlaskiego do roku 2020, uchwalony 21 kwietnia 2008 r. opiera si ę na zało żeniach projektowych Programu Opieki nad Zabytkami Województwa Podlaskiego na lata 2008 – 2011 z przedłu żeniem na lata nast ępne. Jednym z celów strategicznych wojewódzkiego jest ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego. Podstaw ą tak sformułowanego celu jest uznanie sfery dziedzictwa za podstaw ę rozwoju i upowszechniania kultury a tak że za powa żny potencjał naszego regionu, słu żą cy wzrostowi konkurencyjno ści wobec innych regionów w zakresie atrakcyjno ści turystyki, inwestycji oraz powstawaniu nowych miejsc pracy w sektorze turystyczno-usługowym. Upowszechnianie wiedzy o dziedzictwie kulturowym województwa podlaskiego sprzyja równie ż integracji jego mieszka ńców i poczucia wi ęzi oraz dumy z tzw. „małej ojczyzny”. Nale żyta troska i szacunek dla dziedzictwa kultury tworzonego w przeszło ści przez wiele narodów i grup etnicznych,

str. 23 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 25 – Poz. 529

zdaniem autorów programu umacnia pozytywny wizerunek naszego regionu jako przyjaznego i otwartego. W celu realizacji tak zakrojonego programu zaplanowano podj ęcie nast ępuj ących działa ń: 1.1. prowadzenie projektów badawczych zwi ązanych z dziedzictwem kulturowym w celu jego rozpoznania i udokumentowania, 1.2. prowadzenie inwentaryzacji i ewidencji wszystkich kategorii zabytków, 1.3. upowszechnianie wyników bada ń, wykorzystanie ich w procesach zarz ądzania kultur ą oraz w gospodarce, inwestycjach, turystyce, 1.4. rewaloryzacja zabytków, powi ązana z ochron ą zabytkowego krajobrazu kulturowego, dbało ści ą o porz ądkowanie i kształtowanie detalu architektonicznego oraz małej architektury, zgodna z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego (ochrona i rewaloryzacja zabytkowego budownictwa drewnianego – jako podstawowego wyznacznika to żsamo ści kulturowej regionu, zabytkowej architektury murowanej, zabytkowych parków, cmentarzy, zabytkowych zespołów obronnych i in.), 1.5. rewaloryzacja przestrzeni publicznych zabytkowych układów urbanistycznych, 1.6. systemowe zabezpieczanie obiektów dziedzictwa kulturowego na wypadek zagro żeń, 1.7.ochrona to żsamo ści kulturowej regionu, jego wielokulturowo ści, ze szczególnym uwzgl ędnieniem działa ń w zakresie edukacji regionalnej, 1.8. prowadzenie wielokierunkowych działa ń promocyjnych, szkoleniowych i edukacyjnych maj ących na celu u świadamianie społecze ństwa o roli, znaczeniu i konieczno ści zachowania dziedzictwa kulturowego, 1.9. tworzenie szlaków turystyczno-kulturowych obejmuj ących najciekawsze miejsca i obiekty zabytkowe w województwie.

4.2.2. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa podlaskiego.

Plan zagospodarowania przestrzennego województwa podlaskiego został uchwalonym przez Sejmik Województwa Podlaskiego uchwał ą nr XXXVI/330/17 z dnia 22 maja 2017 r. Wskazuje on obowi ązuj ące cele polityki przestrzennej, zasady ich realizacji oraz kierunki działa ń polityki przestrzennej w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego. W sferze kulturowej obejmuj ącej system ochrony dziedzictwa kulturowego przyj ęto zasady kompleksowo ści działa ń ochronnych i rewaloryzacyjnych, ł ączenia ochrony środowiska kulturowego z ochron ą środowiska przyrodniczego oraz promowania regionalnych walorów dziedzictwa kulturowego.

str. 24 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 26 – Poz. 529

Podstawowe zasady polityki przestrzennej w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego, zapisane w planie zagospodarowania przestrzennego województwa podlaskiego obejmuj ą: Zasady ogólne – wynikaj ące zwłaszcza z procesu integracji europejskiej: a) szczególn ą ochron ę to żsamo ści kulturowej regionu, przed zagro żeniem jej wytracenia w konfrontacji z europejskim, uniwersalnym modelem życia, w sferze kultury materialnej i jej unikalnej specyfiki etnicznej i religijnej, b) uwzgl ędnianie potrzeb współczesnego społecze ństwa w procesie ochrony i kształtowania zasobów dziedzictwa kulturowego, c) harmonijne współistnienie zasobów dziedzictwa kulturowego z zasobami środowiska przyrodniczego – jako filaru rozwoju turystyki, d) tworzenie warunków kompleksowej ochrony obszarów o walorach zabytkowych i kulturowych, takich jak: strefy ochrony konserwatorskiej, parki kulturowe i obszary priorytetowego zabytkowego krajobrazu kulturowego, e) priorytet ochrony walorów dziedzictwa kulturowego o randze mi ędzynarodowej i krajowej, f) wykorzystanie unikalnych zasobów dziedzictwa kulturowego w krajowej i mi ędzynarodowej promocji województwa. 2) Zasady ochrony i tworzenia nowych warto ści kulturowych w reprezentatywnych obszarach to żsamo ści kulturowej województwa podlaskiego: a) kształtowanie krajobrazu historyczno-kulturowo-przyrodniczego regionu poprzez ochron ę unikatowych lub specyficznych walorów krajobrazowych jednostek osadniczych i ich otoczenia, b) kształtowanie form architektonicznych i gabarytów nowej zabudowy zharmonizowanych z walorami kulturowymi istniej ącej, c) stosowanie materiałów, wystroju i kolorystyki obiektów budowlanych oraz zagospodarowania ich otoczenia, nawi ązuj ących do tradycji lokalnych. 3) Zasady ochrony i rewaloryzacji obszarów zabytkowych: a) zachowanie historycznych zało żeń urbanistycznych, a w szczególno ści: rozplanowania przestrzeni publicznych (np. ulic, placów, skwerów itp.), osi kompozycyjnych i widokowych, rozmieszczenia dominant, gabarytów i sposobów zabudowy oraz form architektonicznych, b) zapewnianie ekspozycji całych zespołów zabudowy i najwarto ściowszych jej elementów, c) twórcze kontynuowanie tradycji konstrukcyjnych, materiałowych, wystroju i kolorystyki obiektów oraz zagospodarowania ich otoczenia,

str. 25 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 27 – Poz. 529

d) lokalizowanie funkcji u żytkowych niekolizyjnych z historycznymi funkcjami obszarów, zapewniaj ących podstawy ekonomiczne utrzymania dobrego stanu technicznego zabudowy i zagospodarowania oraz atrakcyjno ść turystyczn ą, e) eliminowanie funkcji u żytkowych i obiektów kolizyjnych pod wzgl ędem sanitarnym i estetycznym z walorami kulturowymi obszarów zabytkowych, f) harmonijne wkomponowywanie nowej zabudowy w historyczn ą panoram ę jednostek osadniczych, g) poprawianie dost ępno ści komunikacyjnej i systemów parkowania pojazdów oraz eliminacja uci ąż liwo ści ruchu drogowego, zwłaszcza tranzytowego towarowego; h) poprawianie warunków ochrony przeciwpo żarowej, i) poprawianie standardu cywilizacyjnego zabudowy w zakresie wyposa żenia w systemy kanalizacyjne i niskoemisyjne systemy energetyczne. 4) Zasady ochrony i utrzymania dobrego stanu technicznego obiektów zabytkowych, z priorytetem obiektów o randze krajowej i regionalnej: a) zapewnienie funkcji u żytkowych stosownych do lokalizacji i form architektonicznych obiektów gwarantuj ących ich utrzymanie w dobrym stanie technicznym i racjonalne wykorzystanie dla potrzeb społecznych, b) obowi ązek uzgadniania z Podlaskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu oraz uzyskania pozwole ń dla projektów budowlanych dotycz ących rewaloryzacji i modernizacji obiektów zabytkowych i ich otoczenia. 5) Zasady ochrony przed dewastacj ą obiektów archeologicznych i okre ślenie warunków ich udost ępnienia zwiedzaj ącym oraz sposobów post ępowania w przypadkach natrafienia na przedmioty mog ące stanowi ć zabytki archeologiczne w trakcie prowadzenia robót ziemnych: a) zapewnienie sposobu zagospodarowania i eksponowania terenu stanowiska archeologicznego zabezpieczaj ącego go przed dewastacj ą i degradacj ą, b) obowi ązek zawiadamiania stosownych słu żb archeologicznych o ka żdorazowym natrafieniu na przedmioty mog ące by ć zabytkami archeologicznymi w trakcie prowadzenia robót ziemnych i przerwania ich do czasu przebadania stanowiska, c) ustalanie dokładnej lokalizacji zabytków archeologicznych w planach miejscowych, w tym typu stanowiska archeologicznego i jego zasi ęgu oraz zasad i sposobów dopuszczalnego zagospodarowania,

str. 26 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 28 – Poz. 529

d) wskazanie zabytków archeologicznych do bezwzgl ędnego zachowania, tj. z bezwzgl ędnym zakazem prowadzenia prac budowlanych, oraz zabytków archeologicznych, dla których dopuszcza si ę inne zagospodarowanie terenu po przeprowadzeniu bada ń archeologicznych. 6) Zasady tworzenia warto ści kulturowych w nowych i rewaloryzowanych zespołach zabudowy, w szczególno ści poprzez: a) kształtowanie przestrzeni publicznych o zindywidualizowanych formach urbanistycznych, w tym: ulic, placów, pasa ży i ci ągów pieszych, skwerów, zieleni parkowej i sportowo- rekreacyjnej, b) interesuj ące formy architektoniczne aran żacji otoczenia przestrzeni publicznych, c) wykorzystanie w kompozycjach urbanistycznych szczególnych cech środowiska przyrodniczego – stosownie do jego predyspozycji, dla potrzeb terenów sportowo rekreacyjnych i turystycznych, a konfiguracji terenów dla kształtowania sposobu ich zagospodarowania i zabudowy, d) rozmieszczanie akcentów i dominant przestrzennych, twórczo kontynuuj ących istniej ące zało żenia urbanistyczne, e) stosowanie zindywidualizowanych form architektonicznych poszczególnych obiektów lub ich grup, z zachowaniem harmonijnych gabarytów całościowych zespołów i sylwety przestrzennej jednostek osadniczych, f) harmonizowania gabarytów zabudowy plombowej z gabarytami otaczaj ącej (z wyj ątkiem dominant przestrzennych i akcentów urbanistycznych wynikaj ących z cało ściowych koncepcji urbanistycznych). W omawianym dokumencie wskazano tak że kierunki działa ń dla ochrony i wykorzystania dziedzictwa kulturowego: 1) Integracja działa ń społeczno-gospodarczych dla opieki nad zabytkami, w tym: a) opracowywanie i realizacja kompleksowych programów rewitalizacyjnych terenów z zasobami zabytkowymi, zwłaszcza historycznych miejskich, poprzemysłowych i powojskowych, w tym, mi ędzy innymi, wdro żenie projektów rewitalizacji: zabytkowego, XVI-wiecznego Rynku Miejskiego w Knyszynie, XVIII-wiecznego Ogrodu Branickich oraz zabytkowego parku Planty, centrów miast oraz innych obszarów zdegradowanych w Łom ży i Suwałkach, centrum miasta w Grajewie wraz z zabytkowym dworcem PKP, starego rynku w Kolnie, centrum miasta Zambrowa, b) opracowywanie i realizacj ę lokalnych strategii rozwoju obszarów wiejskich, wykorzystuj ących miejscowe tradycje i zasoby zabytkowe,

str. 27 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 29 – Poz. 529

c) przygotowywanie ofert na najlepsze zagospodarowanie i u żytkowanie publicznych obiektów zabytkowych, słu żą ce zaanga żowaniu sektora gospodarczego w opiek ę nad zabytkami (m.in. na inkubatory przedsi ębiorczo ści, instytucje otoczenia biznesu, centra usługowe, infrastruktur ę turystyczn ą), d) wspieranie inicjatyw wykorzystuj ących obiekty zabytkowe do tradycyjnych form działalno ści gospodarczej, w tym rolnictwa ekologicznego i tradycyjnego przetwórstwa, oraz reaktywacja gin ących zawodów, e) wspieranie rozwoju infrastruktury publicznej, zwłaszcza turystycznej, wykorzystuj ącej miejscowe tradycje, w tym, mi ędzy innymi, wdro żenia projektów: „Szlaku Wodnego im. Króla Stefana Batorego”, budowy infrastruktury turystycznej i zagospodarowania Szlaku Wodnego na odcinku miasta Nowogród, rekonstrukcji grodzisk ja ćwieskich na ziemiach polskich, f) propagowanie zabudowy i zagospodarowania terenu nawi ązuj ących do form tradycyjnych, zwłaszcza w obszarach kulturowych. 2) Konserwacja i adaptacja zabytków, obejmuj ące: a) wspieranie zagospodarowania terenów poprzemysłowych, powojskowych i zdegradowanych poprzez nadanie im nowych funkcji, z priorytetem obiektów zabytkowych i charakterystycznych krajobrazów kulturowych, poprzedzone opracowaniem programów rewitalizacji, mi ędzy innymi w Białymstoku: kompleksu powojskowego „Węglówka” m.in. na cele Muzeum Pami ęci Sybiru, obiektu byłej elektrowni na cele ekspozycyjne. b) wspieranie zagospodarowania, konserwacji i adaptacji (w tym rewitalizacji, rewaloryzacji i ekspozycji) obiektów zabytkowych wraz z otoczeniem, tak że archeologicznych, m.in. w formule partnerstwa publiczno-prywatnego oraz projektów trans-granicznych, w tym: remontu w Teatrze Dramatycznym im. Aleksandra W ęgierki w Białymstoku, remontu dworku w Grabowie i stworzenie w nim centrum kultury i wypoczynku, konserwacji i remontu zabytku wpisanego do rejestru jako „Pozostało ści Zespołu Pałacowego w Dowspudzie”, c) wspieranie kompleksowych programów konserwatorskich ochrony zabytków drewnianych znajduj ących si ę w skansenach i w miejscach ich pierwotnej lokalizacji, w tym: projektu modernizacji i rozwoju infrastruktury dziedzictwa kulturowego dla potrzeb edukacji regionalnej w Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu, obejmuj ącego mi ędzy innymi: budow ę centralnego magazynu zbiorów, modernizacj ę obiektów ekspozycyjnych, restauracj ę budynków i budowli zabytkowych, rewitalizację parku przypałacowego, d) przeciwdziałanie niszczeniu stanowisk archeologicznych, w tym zachowanie zabytków archeologicznych, dokumentowanie i opracowywanie wyników bada ń nieinwestorskich i ratowniczych,

str. 28 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 30 – Poz. 529

e) wspieranie renowacji i konserwacji małej architektury, w tym sakralnej, oraz miejsc pami ęci i martyrologii, f) wspieranie budowy, odbudowy i renowacji infrastruktury kulturowej w miejscach o symbolicznym znaczeniu dla historii regionu oraz słu żą cych opiece nad zabytkami, g) unowocze śnianie infrastruktury technicznej oraz popraw ę estetyki obiektów zabytkowych, w tym wdro żenie projektów: rewaloryzacji zabytków Muzeum w Tykocinie (synagogi i Domu Talmudycznego) oraz odbudowy kamienic, rewaloryzacji kompleksu pałacowo-parkowego Muzeum Wn ętrz Pałacowych w Choroszczy. 3) Kształtowanie obszarów zabytkowych i krajobrazów kulturowych, poprzez: a) wspieranie konserwacji, rewitalizacji, renowacji, rewaloryzacji i ekspozycji zabytkowych centrów miast i wsi, zabytkowych terenów zieleni, w tym cmentarzy, obszarów fortyfikacji i budowli obronnych, obiektów archeologicznych maj ących własn ą form ę przestrzenn ą, w tym, mi ędzy innymi, projektów rewitalizacji: miasta Zambrów (zespół koszar), Fortu II „Zarzecznego” Twierdzy Osowiec, b) sukcesywn ą realizacj ę iluminacji zabytków, c) propagowanie wykorzystywania tradycyjnych form zabudowy i zagospodarowania terenu oraz detalu architektonicznego dla harmonijnego kształtowania krajobrazów, d) wspieranie tradycyjnych form gospodarowania, w tym rolnictwa ekologicznego, tradycyjnych technik budownictwa, rzemiosła i przetwórstwa, zwłaszcza w obszarach priorytetowych krajobrazu kulturowego, e) tworzenie parków kulturowych w celu ochrony kulturowych krajobrazów historycznych oraz wytycznie szlaków kulturowo-historycznych w celu promowania walorów kulturowych województwa, f) ustanawianie nowych parków krajobrazowych, obszarów chronionego krajobrazu, zespołów przyrodniczo-krajobrazowych, przede wszystkim na obszarach o zachowanych regionalnych cechach krajobrazu kulturowego, w tym: budow ę arterii ekologiczno-historycznej „Natura i historia Doliny Narwi” w gminach Nowogród i Zbójna oraz Parku Kulturowego Korycin – Milewszczyzna, g) rozwój systemu ście żek edukacyjnych przyrodniczo-kulturowych, mi ędzy innymi poprzez wspieranie realizacji projektów: przebudowy 35 km Carskiej Drogi przebiegaj ącej przez BPN na odcinku Str ękowa Góra – Osowiec, jako edukacyjnej trasy przyrodniczo-krajobrazowej, budowy ście żki rowerowej na odcinku Tykocin – Krypno – Knyszyn, h) wspieranie poprawy standardów ochrony środowiska i bezpiecze ństwa publicznego w centrach miast i wsi przez, mi ędzy innymi, spowolnienie lub eliminacj ę ruchu

str. 29 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 31 – Poz. 529

samochodowego, racjonalizacj ę gospodarki odpadami, modernizacj ę i rozbudow ę sieci kanalizacyjnych, energetycznych, teleinformatycznych i „cichej” infrastruktury ulicznej. 4) Przechowywanie zbiorów zabytków, ich ekspozycja i udost ępnianie. Zwi ększenie mo żliwo ści gromadzenia zbiorów zabytków ruchomych i poprawa jako ści ich przechowywania, ekspozycji i udost ępniania mo że nast ąpi ć w wyniku: a) budowy i remontów obiektów przechowywania i udost ępniania zbiorów, umo żliwiaj ących nowoczesne sposoby ich opracowywania i przechowywania, w tym: zaplecza magazynowego oraz powierzchni wystawienniczych etnograficzno-archeologicznych Muzeum Podlaskiego, nowoczesnego Muzeum Historycznego w Białymstoku, II etapu Muzeum Wigier, „Muzeum Ha ńczy” odbudowa młyna wodnego na Czarnej Ha ńczy w Turtulu, muzeum przyrodniczo- kulturowego BPN w Osowcu, Muzeum Kanału Augustowskiego, b) modyfikacji i wdra żania elektronicznych technik udost ępniania zbiorów, c) poprawy bezpiecze ństwa zbiorów i warunków ich przechowywania, przez wprowadzenie nowoczesnych technik ochrony i zabezpiecze ń.

4.2.3. Strategia rozwoju województwa podlaskiego do 2020 roku

Strategia rozwoju województwa podlaskiego do 2020 roku została uchwalona przez Sejmik Województwa Podlaskiego uchwał ą nr 150/2157/2013 z dnia 19 marca 2013 r. W zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego zakłada ona realizacj ę priorytetu II. Infrastruktura społeczna, w działaniu 2. Rozwój kultury i ochrona dziedzictwa kulturowego: 1) Podwy ższenie standardów bazy materialnej instytucji kultury oraz jej modernizacja i rozbudowa stosowna do potrzeb, tworzenie o środków i centrów kultury, multikin oraz instytucji słu żą cych rozwojowi kultur mniejszo ści narodowych, 2) Wspieranie realizacji Europejskiego Centrum Muzyki i Sztuki – Opery Podlaskiej w Białymstoku, 3) Tworzenie innych nowych instytucji kultury, szczególnie w siedzibach powiatów, z wykorzystaniem w pierwszej kolejno ści obiektów zabytkowych przydatnych do tej funkcji, 4) Wspieranie imprez kulturalnych o zasi ęgu krajowym i regionalnym oraz dbało ść o powstanie nowych (w miar ę potrzeb o zasi ęgu rozszerzonym poza granice kraju), 5) Inspirowanie i wspieranie rozwoju kultury ludowej i amatorskiej, w tym folkloru i r ękodzieła ludowego, twórczo ści profesjonalnej oraz amatorskiego ruchu artystycznego, z uwzgl ędnieniem specyficznego w województwie podlaskim zróżnicowania etnicznego, narodowo ściowego i religijnego, a tak że ich promocji w kraju i za granic ą,

str. 30 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 32 – Poz. 529

6) Wspieranie rozwoju czytelnictwa m.in. poprzez rozszerzenie oferty usług opartych na nowych technologiach informacyjnych oraz ochrona ksi ąż ki, 7) Prowadzenie wielostronnej edukacji kulturalnej dzieci i młodzie ży ze szczególnym uwzgl ędnieniem edukacji regionalnej, 8) Ochrona i utrzymanie dobrego stanu technicznego i historycznych form obiektów zabytkowych, a w szczególno ści wykorzystanie obiektów zabytkowych do nowych funkcji, zwłaszcza na potrzeby turystyki i działalno ści kulturalnej, 9) Zachowanie to żsamo ści krajobrazu kulturowego i utrzymanie ci ągło ści rozwoju przestrzennego historycznych zespołów osadniczych, 10) Identyfikacja i promocja produktów tradycyjnych województwa podlaskiego, z wykorzystaniem Listy Produktów Tradycyjnych, 11) Wspieranie społeczno ści lokalnych w zachowaniu tradycyjnej, wiejskiej zabudowy, zwłaszcza na terenach o du żym potencjale turystycznym, 12) Dbało ść o tradycje narodowe i kulturowe. Dodatkowo, w strategii rozwoju województwa podlaskiego podkre ślono fakt posiadania przez województwo znacz ącego dziedzictwa historyczno–kulturowego, co nakłada na wiele podmiotów, w tym zwłaszcza na samorz ąd, obowi ązek jego ochrony. Odbywa si ę to m.in. poprzez ewidencjonowanie i badanie zabytków, zwi ększenia dbało ści o muzea oraz współdziałanie administracji samorz ądowej z wła ścicielami i u żytkownikami obiektów zabytkowych i historycznych w zakresie ich restauracji, konserwacji i zagospodarowania.

str. 31 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 33 – Poz. 529

5. Uwarunkowania wewn ętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 5.1. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie gminy

5.1.1. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego Na terenie gminy Miastkowo obowi ązuje nast ępuj ące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego: - Uchwała nr XXI/113/2017 Rady Gminy Miastkowo z dnia 16 maja 2017 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Miastkowo (obr ęb Gałkówka); - Uchwała nr X/64/2012 Rady Gminy Miastkowo z dnia 31 stycznia 2012r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego odcinka trasy linii elektroenergetycznej 400 kV Narew – Ostroł ęka (docelowo 2 x 400 kV Łom ża–Ostroł ęka) na terenie gminy Miastkowo; - Uchwała nr XXVII/142/06 Rady Gminy Miastkowo z dnia 27 stycznia 2006 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obejmuj ącego tereny wsi Zaruzie z cz ęś ci ą administracyjn ą wsi Sosnowiec w gminie Miastkowo; - Uchwała nr XXVII/143/06 Rady Gminy Miastkowo z dnia 27 stycznia 2006 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obejmuj ącego tereny wsi Drogoszewo w gminie Miastkowo; - Uchwała nr XXVII/140/06 Rady Gminy Miastkowo z dnia 27 stycznia 2006 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obejmuj ącego tereny wsi Miastkowo w gminie Miastkowo; - Uchwała nr XXVII/141/06 Rady Gminy Miastkowo z dnia 27 stycznia 2006 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obejmuj ącego tereny wsi Korytki Le śne w gminie Miastkowo. Prawo stanowi, że w stosunku do obiektów budowlanych i obszarów niewpisanych do rejestru zabytków, ale uj ętych w ewidencji zabytków , pozwolenie na budow ę lub rozbiórk ę obiektu budowlanego wydaje wła ściwy organ w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków. Organ konserwatorski w post ępowaniu prowadzonym na podstawie art. 39 ust. 3 Ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane wypowiada si ę w zakresie swojej wła ściwo ści na temat przedstawionego projektu budowlanego i wpływu zamierzenia inwestycyjnego na chronione wła ściwo ści obszaru/obiektu, które zakwalifikowały go do ewidencji zabytków, analizuj ąc konkretne rozwi ązania projektowe. W stosunku do zamierze ń, które wymagaj ą

str. 32 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 34 – Poz. 529

jedynie zgłoszenia zgodnie z art. 30 ust. 7 Ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane, wła ściwy organ mo że nało żyć w drodze decyzji obowi ązek uzyskania pozwolenia na wykonanie okre ślonego obiektu lub robót budowlanych obj ętych obowi ązkiem zgłoszenia, je żeli ich realizacja mo że narusza ć ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub spowodowa ć m.in. pogorszenie stanu środowiska lub stanu zachowania zabytku. Uzgodnienia projektów budowlanych obiektów realizowanych w strefie A pełnej ochrony konserwatorskiej, w przypadku inwestycji dotycz ącej obiektu lub obszaru, który nie jest uj ęty w gminnej ewidencji zabytków , a przepisy planu miejscowego nadal nakładaj ą obowi ązek uzyskania uzgodnienia konserwatorskiego, wojewódzki konserwator zabytków mo że zaj ąć stanowisko w drodze pisma urz ędowego na wniosek inwestora, np. wg art. 32 ust 1 pkt 2 ustawy – Prawo budowlane.

5.1.2. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miastkowo

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miastkowo uchwalono uchwał ą Nr 67/XI/99 Rady Gminy w Miastkowie z dnia 9 grudnia 1999 r. w sprawie studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miastkowo, zmieniono uchwałami Rady Gminy Miastkowo Nr VIII/52/2011 z dnia 18 listopada 2011 r. oraz Nr XX/107/2017 z dnia 30 marca 2017 r. W odniesieniu do obiektów zabytkowych, opracowanie to zawiera nast ępuj ące zapisy polityki przestrzennej gminy: 1. Ochrona obiektów zabytkowych, wpisanych do rejestru zabytków, przez ich zachowanie i konserwacj ę. Wszelkie prace przy obiektach i na terenach zabytkowych oraz w ich bezpo średnim otoczeniu mog ą by ć prowadzone tylko w uzgodnieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. 2. Ochrona obiektów kulturowych umieszczonych w ewidencji dóbr kultury przez ich zachowanie i ochron ę. Prace przy tych obiektach powinny by ć zaopiniowane przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Rozbiórka budynku o warto ściach kulturowych mo że by ć dokonana tylko w uzasadnionych przypadkach za zgod ą Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. 3. Ochrona zabytkowych zało żeń dworsko-parkowych przez: - zachowanie i restauracj ę dworu oraz zabudowy podworskiej,

str. 33 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 35 – Poz. 529

- rekonstrukcj ę elementów zabytkowych układu terenu (układ komunikacyjny, podział funkcjonalno-przestrzenny, osie kompozycyjne i widokowe, cieki i zbiorniki wodne), - zachowanie i konserwacj ę starodrzewu, - usuni ęciu elementów zniekształcaj ących kompozycj ę zieleni (np. samosiewy) i odtworzeniu elementów zniszczonych (uzupełnienie nasadze ń). Wymienione wy żej prace mog ą by ć prowadzone po zaopiniowaniu przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. 4. Ochrona historycznego układu przestrzennego Miastkowa przez: - zachowanie historycznego rozplanowania ulic w granicach obszaru, dla którego przyjmuje si ę stref ę ochrony konserwatorskiej, wyznaczon ą w obowi ązuj ącym w 1999 roku miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego gminy Miastkowo, - dostosowanie gabarytów i wysoko ści nowych obiektów i charakteru zabudowy do historycznie wykształconego układu przestrzennego i charakteru zabudowy w zakresie skali i brył obiektów oraz utrzymanie rangi ko ścioła parafialnego jako dominanty przestrzennej i architektonicznej. 5. Zachowanie cmentarzy i mogił historycznych przez: - wył ączenie ich z wszelkiej działalno ści inwestycyjnej nie zwi ązanej z rewaloryzacj ą obiektu, - na zachowaniu i konserwacji historycznych elementów ukształtowania terenu cmentarzy (nasypy, wały, układ alejowy, układ kwater i mogił), - zachowanie i konserwacj ę starodrzewu, - zachowanie i konserwacj ę zabytkowych nagrobków, krzy ży i innych elementów małej architektury (ogrodzenia, bramy), - usuwanie elementów zniekształcaj ących (samosiewy, wysypiska, wyrobiska), - uwzgl ędnianie ich wyst ępowania przy ustalaniu warunków zabudowy i zagospodarowywania terenów z nimi s ąsiaduj ących. 6. Zakaz lokalizowania obiektów uci ąż liwych i obiektów, które mog ą pogorszy ć stan środowiska przyrodniczego w s ąsiedztwie obiektów zabytkowych. 7. Zakaz lokalizacji obiektów zasłaniaj ących widok na zabytek czy te ż dysharmonizuj ących przestrzennie i kompozycyjnie z jego elementami. 8. Dokonanie analizy mo żliwo ści wykorzystania obiektów zabytkowych o nieuregulowanym stanie własno ści dla realizacji lokalnych celów publicznych lub wykorzystaniu ich jako ofert ę inwestycyjn ą gminy. 9. Uwzgl ędnianie wyst ępowania w gminie stanowisk archeologicznych.

str. 34 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 36 – Poz. 529

5.2. Charakterystyka zasobów i analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy z uwzgl ędnieniem zabytków o najwy ższym znaczeniu

5.2.1. Zarys historii gminy 1 Pierwsza wzmianka o Miastkowie znajduje si ę w aktach nada ń ksi ążą t mazowieckich z 1413 roku. Była to wie ś ksi ążę ca, która po 1526 roku przeszła na własno ść królów polskich. Nale żała do starostwa łom żyńskiego i cz ęsto była dawana w dzier żaw ę. W dzier żaw ę oddawano równie ż wójtostwo miastkowskie, które w pocz ątku XVI wieku trzymali dwaj bracia: Boruta i Stanisław Czartoryscy. W 1538 roku król Zygmunt zezwolił Piotrowi i Mikołajowi synom Stanisława Arciechowskiego, chor ąż ego ró żańskiego, na wykup wójtostwa z r ąk spadkobierców Czartoryskich: wdowy Anny z synem Piotrem, a po drugim Czartoryskim dwóch córek Zofii i Małgorzaty. W 1565 roku Miastkowo graniczyło ze wsiami szlacheckimi: Zarusie,Tarnowem, Czartori ą Wyd źgi lub Czartori ą Krzyki oraz Korytkami. Wioska była poło żona nad rzeczk ą Ruz lub Rusz i dwoma zbiornikami wodnymi zwanymi stawami . Posiadała pi ęć dziesi ąt dwie włóki ziemi, mi ędzy którymi było wydzielonych pi ęć włók wójtowskich, jedna włóka młynarska i dwie włóki po świ ętnego. Zamieszkiwało w niej siedemdziesi ęciu pi ęciu kmieci, w tym o śmiu karczmarzy i siedmiu ogrodników. Z ka żdej włóki pracowali cztery dni w tygodniu a z półwłóki dwa dni. Do wsi nale żały ł ąki na uroczysku zwanym Lubya. Do obowi ązków mieszka ńców nale żały: nocne stró żowanie i praca na grobli w dwóch młynach zwanych: u Jarki i u Chociowskiego. Zobowi ązani byli równie ż do dostarczenia podwod na odległo ść siedmiu mil od wsi oraz uczestnictwa w tłokach. Posiadali prawo zbierania drewna w puszczy zwanej Zagajnica. Na rzece Rusz były dwa młyny zwane: Jakubowy i Jankowskich. Oba posiadały dwa koła: jedno m ączne, drugie foluszowe. 13 lipca1565 roku Jan Koniecki, dworzanin i podskarbi Anny Jagiellonki otrzymał Miastkowo w dzier żaw ę. Od 1595 roku kolejnym dzier żawc ą był Adam Pilchowski, podczaszy królowej Anny Jagiellonki, wraz mał żonk ą Katarzyn ą Szczepick ą. W 1617 r. dzier żaw ę posiadał Wojciech Baranowski dworzanin Zygmunta Vl Wazy. Uzyskał zezwolenie królewskie na cesj ę wsi Miastkowa i Giełczyna ł ącznie z wójtostwem dla syna Stanisława. Do 1651 roku dzier żawc ą był Zygmunt Lanckoro ński, który cedował Miastków

1 Opracowano na podstawie: Wojciech Szymborski, www.miastkowo.pl/historia

str. 35 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 37 – Poz. 529

Janowi Kazimierzowi Krasi ńskiemu. Od 1652 roku Miastkowo dzier żawił Wojciech Sucharzewski z mał żonk ą Dorot ą z Lenoffów. Po rezygnacji Jana Bonawentury Krasi ńskiego w 1660 roku ze starostwa łom żyńskiego, dzier żawc ą Miastkowa w 1673 był Jakub Kr ępski regent ziemski i grodzki ró żański .Kolejnym dzier żawc ą został Stanisław Józef Kisielnicki herbu Topór, wojski wiski. W 1698 roku otrzymał konsens królewski na przekazanie Miastkowa i Kuł synowi Michałowi. W pocz ątku XVIII w. nowym dzier żawc ą został Benedykt Staniszewski łowczy łom żyński a nast ępnie jego syn Michał, chor ąż y łom żyński. Do nich nale żała maj ętno ść Tarnów w parafii miastkowskiej. W czasie zaboru Polski, ziemie te przył ączono do Prus. Starostwo i wójtostwo zostały zaj ęte na skarb pa ństwa pruskiego. Przeprowadzono nowy podział tworz ąc landy, które oddano w administracj ę kamer. W 1817 roku wła ścicielem dzier żawy miastkowskiej był Adam Narzymski. W latach dwudziestych XIX wieku, Miastkowo stało si ę wsi ą rz ądow ą. W tym samym okresie rozpocz ęto budow ę traktu warszawsko- peterburskiego. Została wytyczona nowa trasa ł ącz ącą Ostroł ękę z Łom żą przez Miastków. Oddanie nowej drogi nast ąpiło po 1828 roku. Droga i oddanie stacji pocztowych miało niew ątpliwie wpływ na rozwój wsi a tak że zmian ę w usytuowaniu nowo stawianych budynków mieszkalnych. W 1885 roku w Miastkowie mie ścił si ę urz ąd gminny, szkoła, s ąd gminny okr ęgu. Wie ś liczyła 487 mieszka ńców i posiadała 3 754 morgi ziemi. Du że zniszczenia w zabudowie wsi spowodowały wydarzenia pierwszej wojny światowej. 4 sierpnia 1915 roku cz ęść wsi została spalona przez wycofuj ące si ę wojska rosyjskie. Dalsze zniszczenia spowodowało wojsko niemieckie, które zatrzymało si ę w Miastkowie na kwater ę. W 1918 roku po utworzenia Rzeczypospolitej Miastkowo przył ączono do województwa białostockiego. We wrze śniu 1939 roku na ziemie te wkroczyli żołnierze Armii Czerwonej. Dalsze zniszczenia przyniósł okres terroru hitlerowskiego. Po 1945 r., Miastkowo zostało ponownie wł ączone do województwa białostockiego. Reform ą z 1975 roku zostało utworzone województwo łom żyńskie. W jego granicach było Miastkowo do nowej reformy administracyjnej w 1998 r. Obecnie Miastkowo jest w województwie podlaskim.

5.2.2. Zabytki o najwy ższym znaczeniu dla gminy Miastkowo Na terenie gminy Miastkowo znajduje si ę czterna ście obiektów zabytkowych obj ętych ochron ą prawn ą wynikaj ącą z uj ęcia go w rejestrze zabytków województwa podlaskiego, prowadzonym przez Podlaskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. S ą nimi:

str. 36 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 38 – Poz. 529

Ko ściół parafialny p.w. Matki Boskiej Ró żańcowej w Miastkowie Ko ściół wzniesiony został w miejscu dwóch poprzednich drewnianych świ ąty ń. Zbudowano go w latach 1862-1863 na podstawie projektu architekta Antoniego Majewskiego. W roku 1874 uko ńczono budow ę wie ży w elewacji frontowej. Stylistyka świ ątyni nawi ązuje do wzorcowych projektów ko ściołów wiejskich z 1. połowy XIX w. Elewacje s ą eklektyczne, z wykorzystaniem form klasycystycznych, neobarokowych i neoroma ńskich. W czasie II wojny światowej, w 1944 r. zniszczeniu uległa górna kondygnacja wie ży i hełmy, odbudowane w 1949 r. według oryginalnego projektu. Ko ściół poło żony jest w południowo-wschodniej cz ęś ci Miastkowa zwanej Po świ ętne. Otoczony cmentarzem przyko ścielnym rozmieszczonym na planie prostok ąta. Świ ątynia nieorientowana, z prezbiterium od południa, i fasadą od północy. Korpus nawowy na planie prostok ąta, od południa przylega w ęż sze, zamkni ęte trójbocznie prezbiterium z dwoma aneksami po bokach, od północy kwadratowa w planie wie ża z krucht ą w przyziemiu. Ściany murowane z cegły, tynkowane. Korpus nakryty dachem dwuspadowym, prezbiterium dwuspadowym, w cz ęś ci południowej trójpołaciowym, aneksy pulpitowym, wie ża namiotowym hełmem. Południowy szczyt korpusu zwie ńczony sygnaturk ą. Ko ściół stanowi cenny przykład architektury sakralnej regionu, stanowi ąc manifest religijnej to żsamo ści mieszka ńców.

Ko ściół parafialny w Miastkowie. Fot. M. Karczewski

str. 37 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 39 – Poz. 529

Spichlerz w zespole dworsko-folwarcznym w Drogoszewie Drogoszewo po raz pierwszy wzmiankowane jest w ujawnionych źródłach historycznych w 1415 r. Nosiło wówczas nazw ę Dro żewo. Było siedzib ą rodu Dro żewskich (Drogoszewskich). W pierwszej połowie XVII w. wie ś liczyła 142 mieszka ńców. Na przełomie XVIII i XIX w. wie ś nale żało do rodziny Zaruskich, którzy zainwestowali w maj ątek Drogoszewo wiele energii i środków. To Zaruscy byli prawdopodobnie twórcami zało żenia dworsko-folwarczno-parkowego w jego najstarszym kształcie. Wzniesiono wówczas klasycystyczny dwór, spichlerz i obor ę – ostatnie dwa budynki istniej ą do dzisiaj. Spichlerz murowany z cegły, na kamiennych fundamentach, tynkowany. Rozmieszczony na planie prostok ąta, trójkondygnacyjny. Elewacja frontowa pi ęcioosiowa, w środkowej osi ryzalit z arkad ą, nad nim trójk ątny tympanon; gzymsy profilowane, kordonowe i koronuj ący; boniowane naro ża. Elewacja północna, wzdłu żna, pi ęcioosiowa, prosta; elewacje rozdzielone gzymsem kordonowym; boniowane naro żniki. Elewacje szczytowe analogiczne, dwuosiowe, w parterze otwory okienne ślepe, wy żej okienne. Dach naczółkowy.

Spichlerz w zespole dworsko-folwarcznym w Drogoszewie. Fot. M. Karczewski

Dwór w Tarnowie Wie ś Tarnowo od 1486 r. do pocz ątku XVIII w. była własno ści ą rodu Tarnowskich herbu Grzymała. Po nich dobra przej ęła rodzina Staniszewskich i to za jej czasów w Tarnowie wzniesiono rezydencj ę. Po 1864 r. maj ątek kupili Ciemieniewscy, którzy byli jego wła ścicielami do 1939 r. Po II wojnie światowej maj ątek rozstał rozparcelowany.

str. 38 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 40 – Poz. 529

Dwór w Tarnowie, wybudowany na przełomie XVIII i XIX wieku dla Tomasza Staniszewskiego. Otrzymał on, podobnie jak park, wystrój barokowy. W 2. połowie XIX wieku został przebudowany w stylu klasycystycznym dla Franciszka Ciemniewskiego. Pi ętrowy trójosiowy ryzalit frontowy został rozczłonkowany czterema toska ńskimi pilastrami. Cz ęść środkow ą w elewacji ogrodowej wydzielono lizenami i podobnie jak cz ęść frontow ą zwie ńczono trójk ątnym szczytem. Dodano wówczas równie ż parterow ą przybudówk ę od zachodu. W roku 1950 przeprowadzono gruntowny remont budynku dostosowuj ąc go do siedziby szkoły podstawowej. Obecnie dwór stanowi własno ść prywatn ą. Nowy wła ściciel przywraca obiektowi dawny, oryginalny wygl ąd.

Dwór w Tarnowie. Fot. M. Karczewski

Oficyna dworska w Tarnowie Oficyna została wzniesiona w okresie mi ędzywojennym na miejscu zniszczonej gorzelni. W latach 70. XX w. oficyn ę rozebrano z powodu złego stanu technicznego i na jej miejscu wzniesiono nowy budynek z zachowaniem cech rekonstrukcji. Budynek rozmieszczony na rzucie prostok ąta, murowany z cegły, podpiwniczony, jednokondygnacyjny, otynkowany. Elewacja frontowa siedmioosiowa, z otworem drzwiowym w pi ątej osi. Elewacja tylna sze ścioosiowa, okienna. Elewacja szczytowa południowo- zachodnia trójosiowa, na osi wej ście boczne do budynku; druga elewacja równie ż trójosiowa, okienna. Dach naczółkowy pokryty dachówk ą.

str. 39 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 41 – Poz. 529

Oficyna dworska w Tarnowie. Fot. M. Karczewski

Spichlerz w zespole dworsko-folwarcznym w Tarnowie

Ruiny spichlerza dworskiego w Tarnowie. Fot. M. Karczewski

str. 40 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 42 – Poz. 529

Dom robotników folwarcznych w zespole dworsko-folwarcznym w Tarnowie Budynek mieszkalny robotników fabrycznych zbudowano na przełomie XIX i XX w. W czasie I wojny światowej został zniszczony przez po żar. Odbudowano go w 1918 r. zmieniaj ąc pokrycie dachu z gontu na dachówk ę. W czasie II wojny światowej uszkodzona została zachodnia cz ęść dachu, któr ą odbudowano dopiero w latach 80. XX w. Sze ściorak wzniesiono na rzucie wydłu żonego prostok ąta, na kamiennym fundamencie, murowany z cegły, jednokondygnacyjny, nieotynkowany. Elewacje wzdłu żne dziewi ęcioosiowe, z których układ otworów odpowiada segmentowej formie przestrzennej budynku. Elewacje szczytowe ślepe. Dach dwuspadowy, wtórnie pokryty blach ą. Ka żdy z segmentów odznacza si ę odmienn ą stylistyk ą elewacji i pokrycia dachu.

Sze ściorak w zespole dworsko-folwarcznym w Tarnowie. Fot. M. Karczewski

Park dworski w Tarnowie Park dworski w typie krajobrazowym zało żony został pod koniec XIX w. Obecnie zachowały si ę nasadzenia drzew wzdłu ż granic zało żenia dworsko-parkowego.

str. 41 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 43 – Poz. 529

Park dworski w Tarnowie. Fot. M. Karczewski

Dom dró żnika w Miastkowie Miastkowo powstało na pocz ątku XV w. na szlaku handlowym z Mazowsza do Prus, Litwy i na Ru ś. Od 1439 r. droga ta okre ślana była go ści ńcem, a do ko ńca XVIII w. traktem kowie ńskim. Na pocz ątku XIX w. szlak komunikacyjny wybrukowano i otrzymał on nazw ę traktu petersburskiego. Wówczas przy drodze powstała stacja pocztowa i omawiana dró żniczówka. Wzniesiono j ą w latach 1826-1828 w stylu klasycystycznym, według typowego dla takich obiektów projektu. Budynek rozmieszczony na planie prostok ąta, na ceglano-kamiennym fundamencie, ściany murowane z cegły, tynkowane. Bryła parterowa, nakryta dachem czterospadowym, obecnie pokrytym pap ą imituj ącą dachówk ę ceramiczn ą. Elewacja frontowa trójosiowa, z pozornym ryzalitem po środku; w ryzalicie na osi głównej płytka wn ęka z wej ściem uj ętym półkolumnami; ryzalit i naro ża boniowane pasowo; w zwie ńczeniu korpusu gzyms z gryzem kostkowym. Elewacja wschodnia ślepa, zachodnia dwuosiowa, z podziałami płycinowo-ramowymi. Dró żniczówka stanowi unikalny zabytek zwi ązany z rozwojem sieci komunikacyjnej na wschodnim Mazowszu. Ze wzgl ędu na rozwój infrastruktury komunikacyjnej tego terenu z XX w. ingeruj ącej z najbli ższe okolice poszerzanych dróg, w krajobrazie zachowało si ę niewiele tego typu obiektów.

str. 42 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 44 – Poz. 529

Dom dró żnika w Miastkowie. Fot. M. Karczewski

Cmentarz wojenny z 1920 r. w Czartorii Rozplanowanie i zasi ęg cmentarza wyznaczono tak, by mogiły żołnierzy z wojny polsko- bolszewickiej stanowiły jego główny element. Wyznaczona została aleja prowadz ącą od wej ścia do mogiły zbiorowej. Centraln ą cz ęść grobu stanowi kamienny obelisk zwie ńczony krzy żem i symetrycznie rozmieszczonymi uchwytami flag. Na obelisku umieszczono tablic ę z inskrypcj ą: W HOŁDZIE / ŻOŁNIERZOM / OCHOTNIKOM 205 P.P. / POLEGŁYM / W OBRONIE / OJCZYZNY / W DNIU 1.VIII 1920 R. Na lewo od alei znajduje si ę najstarszy zachowany nagrobek: krzy ż metalowy osadzony w granitowej podstawie, współcze śnie dekorowany flagami pa ństwowymi. Po obu stronach alei, w dwóch-trzech rz ędach widoczne s ą nasypy mogił ziemnych oznakowanych metalowymi krzy żami oraz dwa lastrykowe nagrobki z 1920 i 1944 roku.

str. 43 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 45 – Poz. 529

Cmentarz wojenny z 1920 r. w Czartorii. Fot. M. Karczewski

Cmentarz parafialny w Miastkowie Cmentarz rozmieszczony na planie wydłu żonego prostok ąta, z regularnym układem alei. Główna aleja poprzeczna biegnie od wej ścia do kaplicy grobowej wzniesionej w centralnej cz ęś ci nekropoli. Od niej, na północ i południe odchodzą po trzy aleje wzdłu żne (w częś ci południowej aleja zachodnia została zatarta).

Cmentarz parafialny w Miastkowie. Fot. M. Karczewski

str. 44 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 46 – Poz. 529

Kaplica grobowa Grochowskich na cmentarzu parafialnym w Miastkowie Kaplic ę grobow ą ufundował Julian Grochowski, wła ściciel maj ątków Drogoszewo i Zaruzie, sędzia gminny miastkowski, prezes Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w Łom ży. Zmarł on 20 czerwca 1893 r. W krypcie kaplicy pochowany jest równie ż m.in. Aleksander Grochowski, wła ściciel maj ątku Rydzewo, s ędzia pokoju Okr ęgu Ostroł ęckiego, zmarły wcze śniej ni ż Julian Grochowski – 29 maja 1885 r. Data ta jest najstarsz ą dat ą śmierci osób pochowanych w krypcie kaplicy grobowej. Kaplica usytuowana została w centralnej cz ęś ci cmentarza parafialnego w Miastkowie. Wzniesiona w stylu neogotyckim, murowana z cegły, nakryta blach ą. Fundamenty z ciosów granitowych. Budowla na rzucie prostok ątnym, uj ęta szkarpami, z wej ściem w krótszym boku, z doł ączon ą na osi wej ście przybudówk ą mieszcz ącą obraz. Od północy przybudówka mieszcz ąca schody do krypty. Budowla jednokondygnacyjna. Elewacja frontowa trójosiowa, zwie ńczona dwuspadowym szczytem. W naro żach szkarpy, w środkowej osi ostrołukowy otwór drzwiowy uj ęty pilastrami i zwie ńczony wimperg ą, nad któr ą okr ągły otwór okienny. W osiach bocznych ostrołukowe płyciny. Elewacje boczne symetryczne, trójosiowe, zwie ńczone gzymsem. Elewacja szczytowa uj ęta szkarpami, z wysuni ętą przed lico przybudówk ą, z ostrołukowym okienkiem w szczycie. Kaplica grobowa stanowi cenny przykład neogotyckiej architektury sakralnej zwi ązanej ze sztuk ą cmentarn ą ziemia ństwa regionu wschodniego Mazowsza.

Kaplica grobowa na cmentarzu parafialnym w Miastkowie. Fot. M. Karczewski

str. 45 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 47 – Poz. 529

Nowosiedliny, cmentarz wojenny z czasów I wojny światowej Cmentarz wojenny na którym spoczywa nieokre ślona liczba żołnierzy armii niemieckiej i rosyjskiej poległych w walkach w sierpnia 1915 roku, tu ż po tym, jak Korpus Seydewitza przełamał lini ę obrony Rosjan na rzece Narew pod wsi ą Nowosiedliny. Żadna z walcz ących w tym czasie armii nie była jednolita pod względem narodowym oraz wyznaniowym i równie ż na tym cmentarzu wojennym z pewno ści ą spoczywaj ą żołnierze polskiego pochodzenia. Zało żenie cmentarza składa si ę z pół grobowych i mogił zbiorowych rozlokowanych symetrycznie w stosunku do alei głównej o przebiegu w przybli żeniu północ – południe. Na przedłu żeniu alei, w północnej cz ęś ci cmentarza znajduje si ę kopiec ziemny o wysoko ści 50-60 cm i średnicy ok. 5 m, zwie ńczony obecnie niewielkim krzy żem kowalskiej roboty. Pierwotnie kopiec stanowił podstaw ę drewnianego krzy ża o wysoko ści 5 m.

Numeryczny model terenu cmentarza wojennego w Nowosiedlinach. Portal mapowy NID

Mogiła ludno ści żydowskiej w Tarnowie Mogiła zało żona została w miejscu śmierci ludno ści żydowskiej. Według przekazów, w okolicy znajduj ą si ę pochówki około 600 osób.

str. 46 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 48 – Poz. 529

Nagrobek wzniesiony został w 1971 r. Stanowi typowy przykład wytwórczo ści sepulkralnej tamtego okresu. Jest to mogiła symboliczna, nie wyznaczaj ąca zasi ęgu rzeczywistego cmentarza.

Symboliczny nagrobek w miejscu mogiły ludno ści żydowskiej pod Tarnowem. Fot. M. Karczewski

Ekshumowany cmentarz żołnierzy armii niemieckiej z czasów II wojny światowej w Zaruziu

Lokalizacja dawnego cmentarza wojennego w Zaruziu. Fot. M. Karczewski

str. 47 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 49 – Poz. 529

Wykaz obiektów zabytkowych z terenu gminy Miastkowo, obj ętych ochron ą prawn ą przez wpis do rejestru zabytków województwa podlaskiego: L.p. Adres Obiekt Datowanie Nr rejestru zabytków 1. Czartoria cmentarz wojenny z 1920 r. A-430 z dz. geod. nr 897 1920 r. 30.12.1991 r. 2. Drogoszewo spichlerz murowany w 1. połowa XIX A-507 z ul. Długa 4 zespole dworsko- w. 29.11.1993 r. dz. geod nr 245/11 parkowym 3. Miastkowo ko ściół parafialny p.w. 1862-1863 r., 54 z ul. Łom żyńska 4 Matki Boskiej 1874 (wie ża) 28.04.1980 r. dz. geod. nr 335 Ró żańcowej 4. Miastkowo cmentarz koniec XVIII w. 301 z ul. Cmentarna rzymskokatolicki z 11.06.1987 r. dz. geod. nr 149 ogrodzeniem i bram ą 5. Miastkowo kaplica grobowa około 1885 r. A-301 z ul. Cmentarna Grochowskich 11.06.1987 r. dz. geod. nr 149 6. Miastkowo dom dró żnika 1826 – 1828 r. A-286 z ul. Łom żyńska 26 4.06.1987 r. dz. geod. nr 170/26 7. Nowosiedliny cmentarz wojenny z 1915-1918 r. A-414 z dz. geod. nr 50, 51, 52, czasów I wojny 30.12.1994 r. 54, 114 światowej 8. Tarnowo dwór murowany w przełom XVIII i 184 z ul. Szkolna 3 zespole dworsko- XIX w. 16.02.1982 r. dz. geod. nr 530 parkowym 9. Tarnowo oficyna murowana w okres 185 z ul. Szkolna 2 zespole dworsko- mi ędzywojenny 16.02.1982 r. dz. geod. nr 529 parkowym 10. Tarnowo spichlerz murowany w koniec XIX w. 186 z ul. Szkolna zespole dworsko- 16.02.1982 r. dz. geod. nr 530 parkowym (w ruinie) 11. Tarnowo park krajobrazowy w koniec XIX w. 179 z ul. Szkolna zespole dworsko- 27.07.1981 r. dz. geod. nr 530 parkowym 12. Tarnowo sze ściorak w zespole przełom XIX i 187 z ul. Główna 40 dworsko-parkowym, XX w. 16.02.1982 r. dz. geod. nr 542/14 ob. budynek mieszkalny 13. Tarnowo mogiła ludno ści 1943 r./ wystrój A-424 z dz. geod. nr 208/2 żydowskiej z czasów 1972 r. 30.12.1991 r. II wojny światowej 14. Zaruzie cmentarz wojenny 1944 r. A-420 z dz. geod. nr 312 żołnierzy niemieckich 30.12.1991 r. z czasów II wojny światowej

str. 48 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 50 – Poz. 529

5.2.3. Zabytki w gminnej ewidencji zabytków Ewidencja zabytków gminy Miastkowo, poza zabytkami wpisanymi do rejestru zabytków, obejmuje tak że obiekty nierejestrowe. W przewadze s ą to zabytki małej architektury sakralnej oraz budownictwa drewnianego w typie wiejskim (budynki mieszkalne).

L.p. Adres Obiekt Datowanie 15. Bartkowizna - Rybaki zespół młyna wodnego, 1815 r., obr ęb Drogoszewo, dz. geod. pó źniej elektrycznego przebudowa nr 573/2 około 1930 r. 16. Drogoszewo zespół dworsko-parkowy z przełom XVIII i dz. geod. nr 245/11, 517/2 folwarkiem XIX w., 1907 r. 17. Drogoszewo gorzelnia murowana w 1907 r. ul. Długa 3 zespole dworsko-parkowym dz. geod. nr 517/2 18. Drogoszewo obora murowana w zespole pocz ątek XX w. ul. Długa 4 dworsko-parkowym dz. geod. nr 245/11 19. Łuby Kurki 31 dom drewniany 1945 r. dz. geod. nr 68 20. Łuby Kurki 34 dom drewniany 1919 r. dz. geod. nr 65 21. Łuby Kurki 34 stodoła drewniana 1919 r. dz. geod. nr 65 22. Łuby Kurki 36 dom drewniany 1919 r. dz. geod. nr 64 23. Łuby Kurki 39 dom drewniany około 1920 r. dz. geod. nr 23 24. Łuby Kurki 41 dom drewniany około 1920 r. dz. geod. nr 22 25. Miastkowo historyczny układ XV w. wg mapy przestrzenny wsi 26. Sosnowiec cmentarz wojenny z czasów 1915-1918 r. dz. geod. nr 127 I wojny światowej

str. 49 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 51 – Poz. 529

5.2.4. Zabytki archeologiczne Na terenie gminy Miastkowo odkrytych zostało dotychczas 76 stanowisk archeologicznych. Pochodz ą one z ró żnych epok, pocz ąwszy od epoki kamienia po pó źne średniowiecze i okres nowo żytny. S ą to:

L.p. Miejscowo ść Nr Nr stan. Nr stan. Funkcja i chronologia obszaru w miejsco- na stanowiska AZP wo ści obszarze 1. Chojny- 37-75 1 18 1/ ślad osadnictwa, Naruszczki średniowiecze 2/ osada, nowo żytno ść 2. Chojny- 37-75 2 19 1/ ślad osadnictwa, Naruszczki średniowiecze 2/ osada, nowo żytno ść 3. Chojny- 37-75 3 20 osada, nowo żytno ść Naruszczki 4. Kaliszki 38-73 1 33 ślad osadnictwa, staro żytno ść 5. Kolonia 37-74 1 29 osada, średniowiecze Nowogrodzka 6. Korytki 37-74 1 38 osada, nowo żytno ść 7. Kraska 38-74 1 44 osada, okres nowo żytny 8. Kraska 38-74 2 45 ślad osadnictwa, kultura przeworska, pó źny okres przedrzymski – okres wpływów rzymskich 9. Kraska 38-74 3 48 wie ś historyczna, okres nowo żytny (XIX w.) 10. Kuleszka 38-73 1 32 osada, nowo żytno ść 11. Kurpie 37-74 1 21 1/ osada, średniowiecze 2/ osada, nowo żytno ść 12. Kurpie 37-74 2 22 1/ ślad osadnictwa, średniowiecze 2/ osada, nowo żytno ść 13. Kurpie 37-74 3 23 osada, nowo żytno ść 14. Łuby Kurki 37-74 1 26 1/ ślad osadnictwa, średniowiecze 2/ ślad osadnictwa, pó źne średniowiecze

str. 50 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 52 – Poz. 529

3/ ślad osadnictwa, nowo żytno ść 15. Łuby Kurki 37-74 2 27 osada, nowo żytno ść 16. Łuby Kurki 37-74 3 28 ślad osadnictwa, nowo żytno ść 17. Miastkowo 37-74 1 1 1/ ślad osadnictwa, pó źne średniowiecze 2/ ślad osadnictwa, nowo żytno ść 18. Miastkowo 37-74 2 2 1/ ślad osadnictwa, średniowiecze 2/ ślad osadnictwa, nowo żytno ść 19. Miastkowo 37-74 3 3 1/ ślad osadnictwa, średniowiecze 2/ osada, nowo żytno ść 20. Miastkowo 37-74 4 4 1/ osada, średniowiecze 2/ osada, nowo żytno ść 21. Miastkowo 37-74 5 5 1/ osada, pó źne średniowiecze 2/ osada, nowo żytno ść 22. Miastkowo 37-74 6 6 osada produkcyjna, nowo żytno ść 23. Miastkowo 37-74 7 7 1/ cmentarzysko, kultura przeworska, okres wpływów rzymskich 2/ osada, nowo żytno ść 24. Miastkowo 37-74 8 8 1/ ślad osadnictwa, kultura przeworska, okres wpływów rzymskich 2/ osada, nowo żytno ść 25. Miastkowo 37-74 9 9 ślad osadnictwa, nowo żytno ść 26. Miastkowo 37-74 10 10 ślad osadnictwa, nowo żytno ść 27. Miastkowo 37-74 11 11 1/ osada, średniowiecze 2/ osada, nowo żytno ść 28. Miastkowo 37-74 12 12 osada, nowo żytno ść 29. Miastkowo 37-74 13 13 1/ ślad osadnictwa, pó źne średniowiecze

str. 51 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 53 – Poz. 529

2/ osada, nowo żytno ść 30. Miastkowo 37-74 14 14 osada, nowo żytno ść 31. Miastkowo 37-74 15 15 osada, nowo żytno ść 32. Miastkowo 37-74 16 16 ślad osadnictwa, nowo żytno ść 33. Parcele 37-74 1 24 osada, pó źne średniowiecze 34. Parcele 37-74 2 25 osada, pó źne średniowiecze 35. Podosie 39-74 1 1 grodzisko, średniowiecze lub nowo żytno ść 36. Podosie 39-74 1 52 1/ ślad osadnictwa, neolit-epoka br ązu 2/ ślad osadnictwa, średniowiecze 3/ osada, okres nowo żytny 37. Podosie 38-74 2 54 1/ ślad osadnictwa, mezolit-wczesna epoka żelaza 2/ osada, średniowiecze 3/ osada, okres nowo żytny 38. Podosie 38-74 3 55 1/ ślad osadnictwa, mezolit-wczesna epoka żelaza 2/ ślad osadnictwa, kultura przeworska, okres wpływów rzymskich 3/ osada, średniowiecze 39. Podosie 38-74 4 56 1/ osada, średniowiecze 2/ osada, okres nowo żytny 40. Podosie 39-74 5 57 1/ ślad osadnictwa, neolit-epoka br ązu 2/ osada, średniowiecze 3/ osada, okres nowo żytny 41. Podosie 38-74 6 9 1/ ślad osadnictwa, okres wpływów rzymskich

str. 52 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 54 – Poz. 529

2/ osada, wczesne średniowiecze 3/ ślad osadnictwa, okres nowo żytny 42. Podosie 38-74 7 10 1/ osada?, okres wpływów rzymskich 2/ osada, wczesne średniowiecze 3/ ślad osadnictwa, średniowiecze 4/ ślad osadnictwa, okres nowo żytny 43. Podosie 38-74 8 11 1/ ślad osadnictwa, mezolit – wczesna epoka żelaza 2/ ślad osadnictwa, kultura trzciniecka, wczesna epoka br ązu 3/ ślad osadnictwa, wczesna epoka żelaza 4/ osada, wczesne średniowiecze 5/ ślad osadnictwa, średniowiecze 6/ osada, okres nowo żytny 44. Podosie 38-74 9 12 1/ ślad osadnictwa, neolit-wczesna epoka br ązu 2/ osada, pó źne średniowiecze-okres nowo żytny 45. Podosie 38-74 10 13 1/ osada, wczesne średniowiecze 2/ osada, średniowiecze 3/ osada, okres nowo żytny 46. Podosie 38-74 11 14 1/ ślad osadnictwa, mezolit-wczesna epoka żelaza 2/ osada, okres nowo żytny 47. Podosie 38-74 12 15 1/ ślad osadnictwa, epoka kamienia

str. 53 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 55 – Poz. 529

2/ ślad osadnictwa, mezolit – wczesna epoka żelaza 48. Podosie 38-74 13 16 1/ ślad osadnictwa, mezolit – wczesna epoka br ązu 2/ osada/cmentarzysko?, kultura przeworska, okres przedrzymski – okres wpływów rzymskich 3/ ślad osadnictwa, średniowiecze 4/ ślad osadnictwa, okres nowo żytny 49. Podosie 38-74 14 17 1/ ślad osadnictwa, mezolit – wczesna epoka żelaza 2/ osada, pó źne średniowiecze – okres nowo żytny 50. Podosie 38-74 15 19 1/ ślad osadnictwa, chronologia nieokre ślona 2/ ślad osadnictwa, epoka kamienia 3/ cmentarzysko?, okres wpływów rzymskich 4/ ślad osadnictwa, okres nowo żytny 51. Podosie 38-74 16 20 ślad osadnictwa, wczesna epoka żelaza 52. Podosie 38-74 17 23 ślad osadnictwa, epoka kamienia 53. Podosie 38-74 18 50 wie ś historyczna, średniowiecze-okres nowo żytny 54. Rydzewo 38-73 1 34 ślad osadnictwa, kultura łu życka, epoka br ązu? 55. Rydzewo 38-73 2 35 ślad osadnictwa, staro żytno ść 56. Rydzewo 38-73 3 36 ślad osadnictwa, staro żytno ść 57. Sulki 37-74 1 30 osada, nowo żytno ść

str. 54 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 56 – Poz. 529

58. Sulki 37-74 2 31 osada, nowo żytno ść 59. Tarnowo 38-74 1 2 gródek lub obóz warowny, chronologia nieokre ślona 60. Tarnowo 38-74 2 3 kopiec?, kurhan?, chronologia nieokre ślona 61. Tarnowo 38-74 3 4 ślad osadnictwa, epoka kamienia 62. Tarnowo 38-74 4 5 1/ ślad osadnictwa, kultura przeworska, okres wpływów rzymskich 2/ ślad osadnictwa, średniowiecze 63. Tarnowo 38-74 5 6 1/ obozowisko/osada, mezolit – wczesna epoka żelaza 2/ osada, pó źny okres przedrzymski – wczesny okres wpływów rzymskich 64. Tarnowo 38-74 6 7 ślad osadnictwa, mezolit – wczesna epoka żelaza 65. Tarnowo 38-74 7 8 1/ ślad osadnictwa, mezolit – wczesna epoka żelaza 2/ osada, kultura pomorska, wczesna epoka żelaza 66. Tarnowo 38-74 8 35 1/ ślad osadnictwa, epoka kamienia 2/ ślad osadnictwa, kultura pucharów lejkowatych, neolit 3/ osada, kultura przeworska, okres wpływów rzymskich 4/ ślad osadnictwa, wczesne średniowiecze 5/ ślad osadnictwa, okres nowo żytny 67. Tarnowo 38-74 9 36 1/ ślad osadnictwa, okres przedrzymski

str. 55 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 57 – Poz. 529

2/ osada, kultura przeworska, okres wpływów rzymskich 68. Tarnowo 38-74 10 40 1/ obozowisko/osada, mezolit-wczesna epoka żelaza 2/ ślad osadnictwa, kultura pomorska?, wczesna epoka żelaza 3/ ślad osadnictwa, pó źne średniowiecze 4/ osada, okres nowo żytny 69. Tarnowo 38-74 11 41 1/ ślad osadnictwa, mezolit-wczesna epoka żelaza 2/ osada, okres nowo żytny 70. Tarnowo 38-74 12 42 osada, okres nowo żytny 71. Tarnowo 38-74 13 43 osada, okres nowo żytny 72. Tarnowo 38-74 14 51 wie ś historyczna, średniowiecze-okres nowo żytny 73. Zaruzie 37-74 1 17 1/ ślad osadnictwa, pó źne średniowiecze 2/ osada, nowo żytno ść 74. Zaruzie 37-74 2 18 1/ ślad osadnictwa, pó źne średniowiecze 2/ ślad osadnictwa, nowo żytno ść 75. Zaruzie 37-74 3 19 1/ cmentarzysko, kultura przeworska, okres wpływów rzymskich 2/ osada, nowo żytno ść 76. Zaruzie 37-74 4 20 osada, nowo żytno ść

Sporz ądzono na podstawie materiałów z archiwum WUOZ Łom ża; lokalizacja, okre ślenie funkcji i chronologii stanowiska podana za autorem bada ń. 7.5. Zabytki ruchome i ekspozycje muzealne W świetle obowi ązuj ących przepisów zabytek ruchomy to przedmiot, jego cz ęś ci lub zespół, b ędący dziełem człowieka lub zwi ązany z jego działalno ści ą i stanowi ący świadectwo minionej epoki b ądź zdarzenia, których zachowanie le ży w interesie społecznym ze wzgl ędu

str. 56 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 58 – Poz. 529

na posiadan ą warto ść historyczn ą, artystyczn ą lub naukow ą Do rejestru zabytków zabytek ruchomy wpisuje si ę na podstawie decyzji wydanej przez wojewódzkiego konserwatora zabytków na wniosek wła ściciela tego zabytku. Wojewódzki konserwator zabytków mo że wyda ć z urz ędu decyzj ę o wpisie zabytku ruchomego do rejestru w przypadku uzasadnionej obawy zniszczenia, uszkodzenia lub nielegalnego wywiezienia zabytku za granic ę. Centraln ą ewidencj ą zabytków ruchomych Narodowy Instytut Dziedzictwa w Warszawie. Wykaz zabytków ruchomych z terenu gminy Miastkowo znajduje si ę w archiwum Wojewódzkiego Urz ędu Ochrony Zabytków w Białymstoku. Ze wzgl ędów bezpiecze ństwa, szczegółowe wykazy zabytków ruchomych znajduj ących si ę na terenie gminy Miastkowo powinny by ć dost ępne jedynie osobom upowa żnionym.

5.2.5. Krajobraz kulturowy Ustawa o ochronie i opiece nad zabytkami definiuje krajobraz kulturowy jako przestrze ń historycznie ukształtowan ą w wyniku działalno ści człowieka, zawieraj ącą wytwory cywilizacji oraz elementy przyrodnicze. W Polsce, od 2003 roku, tj. od czasu wej ścia w życie w/w ustawy umo żliwiaj ącej tworzenie tej formy ochrony zabytków, utworzono dwana ście parków kulturowych.

5.3. Zabytki obj ęte prawnymi formami ochrony Formami ochrony zabytków w Polsce s ą: 1) wpis do rejestru zabytków; 1 a) wpis na list ę Skarbów Dziedzictwa; 2) uznanie za pomnik historii; 3) utworzenie parku kulturowego; 4) ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizacj ę inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizacj ę inwestycji w zakresie lotniska u żytku publicznego. Obejmowanie ochron ą prawn ą obiektów zabytkowych poprzez wpis do rejestru zabytków reguluje ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, przy czym zgodnie z art. 140 oraz 142 w/w ustawy zachowuj ą swoj ą wa żno ść decyzje wydane na mocy przepisów obowi ązuj ących przed 2003 rokiem, to jest rozporz ądzenie Prezydenta RP z dnia 6 marca 1928 r. o opiece nad zabytkami (Dz. U. z 1928 r. Nr 29, poz. 265 z pó źn. zm.) oraz ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury i muzeach (Dz. U. z 1962r. Nr 10, poz.

str. 57 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 59 – Poz. 529

48 - z pó źn. zm). Procedur ę w sprawie wpisu do rejestru zabytków, jak ka żdą inn ą sfer ę działania WUOZ, okre ślaj ą przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks post ępowania administracyjnego (j.t. Dz. U. z 2020 r., poz.256,poz. 695, poz. 1298). Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami do rejestru wpisuje si ę zabytek nieruchomy na podstawie decyzji wydanej przez wojewódzkiego konserwatora zabytków, z urz ędu b ądź na wniosek wła ściciela zabytku nieruchomego, b ądź użytkownika wieczystego gruntu, na którym znajduje się zabytek nieruchomy. W przypadku współwłasno ści jako zał ącznik do wniosku wymagana jest pisemna zgoda wszystkich wła ścicieli wyra żona w przedmiotowej sprawie, decyduje to uznaniu jego skuteczno ści. Na podstawie art. 9 ust. 2 ustawy do rejestru mo że by ć równie ż wpisane otoczenie zabytku wpisanego do rejestru. Wpisu otoczenia (nie b ędącego u żywaj ąc obrazowego okre ślenia - zabytkiem samym w sobie) dokonuje si ę w celu umo żliwienia skutecznej ochrony warto ści widokowych zabytkowych obiektów oraz ich ochrony przed szkodliwym oddziaływaniem czynników zewn ętrznych. Bezwzgl ędnie zgody wła ściciela wymaga wpisanie do rejestru zabytku ruchomego (art. 10 ust. 1). Jednak że, w my śl art. 10 ust. 2 ustawy wojewódzki konserwator zabytków mo że wyda ć z urz ędu decyzj ę o wpisie w przypadku uzasadnionej obawy zniszczenia, uszkodzenia lub nielegalnego wywiezienia zabytku za granic ę albo wywiezienia za granicę zabytku o wyj ątkowej warto ści historycznej, artystycznej lub naukowej. Prawo do zgłaszania wniosku o wpis do rejestru zabytków maj ą tak że organizacje społeczne zajmuj ące si ę statutowo ochron ą dziedzictwa i środowiska kulturowego. Jedynie w przypadku uznania wniosku za uzasadniony organ administracji publicznej wszczyna post ępowanie z urz ędu (art. 31 KPA). W post ępowaniu stron ą jest ka żdy (osoba fizyczna i prawna), czyjego interesu prawnego lub obowi ązku dotyczy post ępowanie albo kto żą da czynno ści organu ze wzgl ędu na swój interes prawny lub obowi ązek (art. 28 KPA). Jako dowód w post ępowaniu nale ży dopu ści ć wszystko, co mo że przyczyni ć si ę do wyja śnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. W szczególno ści dowodem mog ą by ć dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych oraz w odniesieniu do zabytków przede wszystkim - ogl ędziny (art. 75 KPA). W przypadku braku wniesienia odwołania od decyzji (a zatem na podstawie ostatecznej i wykonalnej decyzji) dokonywany jest wpis do ksi ęgi rejestru zabytków. Rejestr prowadzony jest w formie odr ębnych ksi ąg, oznaczonych literami: A - dla zabytków nieruchomych, B - dla zabytków ruchomych, C - dla zabytków archeologicznych (ten ostatni dopiero od 2000 r.). Wpis do rejestru zabytków jest trwał ą zmian ą w charakterze nieruchomo ści, rodz ącą okre ślone prawa

str. 58 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 60 – Poz. 529

i obowi ązki (por. art. 5 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami), z tego te ż wzgl ędu powinien on by ć ujawniany równie ż w katastrze nieruchomo ści oraz w ksi ędze wieczystej. Czynno ść ta dokonywana jest na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków (zgodnie z art. 9 ust. 4 i 5 ustawy). Artykuł 6 ust 1 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami okre śla co mo że by ć przedmiotem ochrony, ale nie zawiera katalogu obiektów, które mog ą by ć wpisane do rejestru zabytków. Jest to wyliczenie przykładowe, a zawarte w tym artykule stwierdzenie w szczególno ści wskazuje wyra źnie na mo żliwo ść rozszerzaj ącej interpretacji. Oznacza to,że przedmiotem wpisu mo że by ć ka żdy obiekt, istniej ący w jakiejkolwiek formie fizycznie postrzegalnej. Nie mo żna wi ęc wpisa ć rzeczy, których istnienie jest przypuszczalne lub prawdopodobne, ale nie udowodnione, uwaga ta ma zasadnicze znaczenie dla post ępowania w sprawie wpisu obiektów archeologicznych tzw. warstw kulturowych przed ich ujawnieniem w drodze wykopalisk. W my śl ust 2 w/w art. obowi ązuj ącej ustawy do rejestru zabytków ochronie mog ą podlega ć tak że nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nawy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej. Definicj ę legaln ą zabytku zawiera art. 3 pkt. 1 ustawy. Mówi ona, i ż zabytek to ruchomo ść lub rzecz ruchoma, ich cz ęś ci lub zespoły, b ędące dziełem człowieka lub zwi ązane z jego działalno ści ą i stanowi ące świadectwo minionej epoki b ądź zdarzenia, których zachowanie le ży w interesie społecznym ze wzgl ędu na posiadan ą warto ść historyczn ą, artystyczn ą lub naukow ą. Powy żej cytowana definicja zawiera nieostre poj ęcie warto ści. Na rozumienie, i ż musi to by ć warto ść szczególna (ponadprzeci ętna) wskazuje konieczno ść przedło żenia interesu społecznego nad - prawnie równorz ędny - interes strony. Ustawa nie normuje równie ż w sposób wystarczaj ący poj ęcia minionej epoki, któr ą potocznie wydaje si ę by ć wszystko co wydarzyło si ę przed naszym urodzeniem, a ści ślej urodzeniem najstarszego żyj ącego człowieka. Pomocna w tym przypadku jest definicja encyklopedyczna epoki mówi ąca, i ż terminem tym okre śla si ę okres obejmuj ący pewne stadium procesu dziejowego, zwi ązany z panowaniem okre ślonych stosunków politycznych, gospodarczych, społecznych lub kulturalnych (Encyklopedia Powszechna, 1995). Zatem obecnie mamy mo żliwo ść uznania za zabytek obiekty powstałe do okresu socrealizmu wł ącznie. W odniesieniu do zabytków ruchomych, komentuj ąc art. 51 ustawy (ustalaj ący potencjalnie rejestrowy wiek dla zabytku na nie mniej ni ż 50 lat dla obiektu techniki, a ści ślej środka transportu i 50 - 150 lat dla pozostałych zabytków ruchomych) stwierdzi ć nale ży, i ż w zasadzie nie dokonuje on przesuni ęcia granicy czasowej, stanowi jedynie w przypadku zaistnienia ści śle okre ślonych okoliczno ści wymienionych w kolejnych punktach przepisu o braku konieczno ści uzyskania pozwolenia na wywóz za granic ę dla niektórych

str. 59 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 61 – Poz. 529

obiektów zabytkowych lub posiadaj ących cechy zabytku, a tak że nie zabytkowych lecz będących dobrami kultury współczesnej. Na terenie gminy Miastkowo znajduje si ę czterna ście obiektów zabytkowych obj ętych ochron ą prawn ą wynikaj ącą z uj ęcia ich w rejestrze zabytków województwa podlaskiego, prowadzonym przez Podlaskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

Drug ą form ą prawnej ochrony zabytków w Polsce jest uznanie za pomnik historii. Terminem tym okre śla si ę zabytek nieruchomy o szczególnym znaczeni dla kultury i narodu polskiego. Uznanie za pomnik historii ustanawiane jest przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej specjalnym rozporz ądzeniem na wniosek Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Tre ść rozporz ądzenie powinna zawiera ć omówienie szczególnych cech zabytku świadcz ących o jego najwy ższej warto ści, okre śla ć jego granice oraz zawiera ć map ę z lokalizacj ą i otoczeniem. Pomniki historii ustanawiane s ą w Polsce od 1994 r. Do dzisiaj status ten otrzymało 70 obiektów zabytkowych. Lista ta powi ększana jest sukcesywnie z roku na rok. Za pomnik historii mog ą zosta ć uznane ró żne kategorie obiektów zabytkowych takie jak obiekty architektoniczne, krajobrazy kulturowe, układy urbanistyczne i ruralistyczne, zabytki techniki, obiekty budownictwa obronnego, parki i ogrody, cmentarze, miejsca pami ęci wydarze ń lub postaci historycznych oraz stanowiska archeologiczne. Żaden z obiektów zabytkowych zlokalizowanych na terenie gminy Miastkowo nie został dot ąd uznany za pomnik historii.

Trzeci ą form ą ochrony prawnej zabytków w Polsce jest ustanowienie parku kulturowego. Zgodnie z brzmieniem przepisu artykułu 3 pkt. 14 i 16 Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r., krajobraz kulturowy to przestrze ń historycznie ukształtowana w wyniku działalno ści człowieka, zawieraj ąca wytwory cywilizacji oraz elementy przyrodnicze. Powszechnie wiadomym jest, że wszelkie dzieła człowieka „dziej ą si ę” na tle uwarunkowa ń przyrodniczych, b ądź wyra źnie widocznych w przypadku krajobrazu otwartego czy wiejskiego – poza miastami i osadami, b ądź wyst ępuj ących jako „elementy” w przypadku krajobrazu miasteczek czy miast. Ta zale żno ść tworzy integraln ą struktur ę przestrzenn ą, na któr ą składaj ą si ę: płaszczyzny (lasy, ł ąki, grunty orne, zbiorniki wodne), ci ągi (rzeki, strumienie, drogi, granice), i punkty (obiekty kulturowe i przyrodnicze). St ąd te ż park kulturowy jest form ą ochrony obejmuj ącą okre ślony obszar krajobrazu kulturowego oraz

str. 60 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 62 – Poz. 529

wyró żniaj ące si ę krajobrazowo tereny z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej. Park kulturowy jest powoływany przez rad ę gminy / miasta po zasi ęgni ęciu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków. Parki obejmuj ące obszary kilku gmin mog ą by ć ustanawiane wspólnie przez gminy b ądź zwi ązek gmin. W uchwale powołuj ącej park kulturowy zawiera si ę nazw ę parku, sposób ochrony dziedzictwa kulturowego oraz opisuje zakazy i ograniczenia zwi ązane z prowadzeniem robót budowlanych, ró żnego rodzaju działalno ści ą, w tym rolnicza i przemysłow ą, zmianami sposobu korzystania z zabytków nieruchomych oraz umieszczania znaków niezwi ązanych bezpo średnio z samym parkiem. Na terenie gminy Miastkowo nie ustanowiono jak dot ąd parku kulturowego.

Czwart ą form ą prawnej ochrony zabytków w Polsce jest ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizacj ę inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizacj ę inwestycji w zakresie lotniska u żytku publicznego. Kształtowanie i prowadzenie polityki przestrzennej na terenie gminy nale ży do jej zada ń własnych (art. 3 ust 1. ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym). Realizacji tego zadania słu żą : studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. W my śl tej ustawy, w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym uwzgl ędnia si ę mi ędzy innymi, „wymagania ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków”, a opracowywanie projektów (….) studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego jest projektowaniem zagospodarowania przestrzennego, w rozumieniu art. 2 ust. 3 oraz art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o samorz ądach zawodowych architektów, in żynierów budownictwa oraz urbanistów. Organy ochrony zabytków maj ą obowi ązek wydania, ustawowo wymaganych, wniosków konserwatorskich do studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Celem opracowania i wydania tych wniosków jest umo żliwienie samorz ądom gminnym realizacji obowi ązku wprowadzenia do opracowa ń planistycznych zasad ochrony warto ści zabytkowych obiektów i obszarów w zakresie wymaganym dla wła ściwej ochrony i opieki nad zabytkami na obszarze obj ętym granicami opracowania. Równocze śnie dla organu sporz ądzaj ącego plan, na który

str. 61 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 63 – Poz. 529

ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorz ądzie gminnym w art. 7 ust. 1 pkt 9 nakłada obowi ązek ochrony dziedzictwa kulturowego , zagadnienia zwi ązane z ochron ą i opiek ą nad zabytkami stanowi ą istotny obszar działania, a zapisy dotycz ące ich rozstrzygni ęcia w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego posiadaj ą rang ę prawa miejscowego. Jest to szczególnie istotne ze wzgl ędu na to, że dziedzictwo kulturowe i zabytki s ą nie tylko materialnymi i niematerialnymi śladami przeszło ści, lecz tak że cennymi elementami krajobrazu kulturowego, przyczyniaj ącymi si ę do kształtowania atrakcyjnego, jedynego w swoim rodzaju, przyjaznego otoczenia człowieka, zachowania to żsamo ści lokalnej i wi ęzi społecznych. Ustanowienie ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego obejmuje lokalne formy architektury, reprezentowane przez obiekty uj ęte w gminnej ewidencji zabytków, kompozycje przestrzenne o walorach zabytkowych wyznaczan ą w ustanowionych w planie strefach ochrony konserwatorskiej, w tym obszarów o szczególnych walorach krajobrazowych, wykluczonych z lokalizacji inwestycji, które mog ą mie ć negatywny wpływ na krajobraz. Wyznaczone w planie strefy ochrony konserwatorskiej powinny obejmować przede wszystkim ochron ę historycznego układu urbanistycznego, ruralistycznego, zespołu budowlanego, ekspozycji zabytku lub historycznej panoramy, krajobraz kulturowego, stanowiska archeologicznego i otoczenia zabytku. Gmina Miastkowo posiada opracowane studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz obowi ązuj ące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. We wszystkich tych dokumentach zawarte zostały odpowiednie zapisy dotycz ące ochrony zabytków i dziedzictwa kulturowego.

5.4. Zabytki w gminnej ewidencji zabytków. Zgodnie z art. 22 ust 5 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, w gminnej ewidencji zabytków, prowadzonej przez organy samorz ądu terytorialnego, powinny by ć uj ęte zabytki nieruchome: wpisane do rejestru zabytków, znajduj ące si ę w wojewódzkiej ewidencji oraz inne zabytki wyznaczone przez wójta/burmistrza/prezydenta miasta w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków. Ustawa stanowi zatem mo żliwo ść wyznaczenia przez organ samorz ądu zabytku nieruchomego przewidzianego do uj ęcia w gminnej ewidencji zabytków, jednak że nakazuje aby dokona ć tego w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków. Prowadzenie gminnej ewidencji zabytków nie podlega ograniczeniom czasowym, gdy ż obie wojewódzka i gminna - maj ą otwarty charakter . Zgodnie ze stanowiskiem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, wyra żonym w pi śmie z dnia 18 grudnia 2012 roku,

str. 62 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 64 – Poz. 529

zarówno zało żenie gminnej ewidencji, jak i wprowadzenie zmian w tej że, oznacza dla organu gminy konieczno ść wydawania stosownych zarz ądze ń. Przepisy prawa nie przewiduj ą wprost obowi ązku informowania wła ścicieli i posiadaczy zabytków o uj ęciu go w gminnej ewidencji zabytków, fakt wł ączenia do tej że powinien by ć podany do publicznej wiadomo ści w sposób przyj ęty w danej gminie. Oznacza to spełnienie zasady informowania obywateli o działaniach organów, które maj ą wpływ na ich prawa i obowi ązki. Zarz ądzenia Prezydenta dotycz ące zmian wprowadzanych w gminnej ewidencji zabytków publikowane s ą w Biuletynie Informacji Publicznej. W Polsce powojennej pierwsze prace inwentaryzacyjne zakrojone na szerok ą skal ę miały miejsce na przełomie lat 50. i 60. XX w. Powstała wówczas ewidencja obejmowała, w formie tzw. kart zielonych około 35.000 zabytków, podzielonych nast ępnie na pi ęć grup 0 i od I do IV. W krótkim czasie zaniechano stosowania tej kontrowersyjnej klasyfikacji, maj ącej swe odzwierciedlenie w systemie dotacji prac konserwatorskich oraz poci ągaj ącej za sob ą rozbiórki obiektów zaliczonych do grup ni ższych. W 1975 roku opracowano nowy wzór karty ewidencyjnej. Okre ślana potocznie mianem karty białej obowi ązuje, z pewnymi modyfikacjami, do dzi ś. Bardziej rozbudowane przez co czasochłonne działania ewidencyjne zostały uzupełnione tzw. kartami adresowymi. Przygotowywane w formie fiszek katalogowych miały umo żliwi ć szybkie rozeznanie w zasobach zabytkowych i do dziś s ą cz ęsto jedyn ą dokumentacj ą sporz ądzon ą dla zabytku. Obok karty ewidencyjnej przyj ętej dla zabytków architektury i budownictwa sporz ądzane s ą równie ż ewidencje zabytkowych zało żeń zieleni i zało żeń cmentarnych, zespołów budowlanych i układów urbanistycznych, stanowisk archeologicznych (tzw. karta KEZA) oraz zabytków ruchomych, w tym zabytków techniki i instrumentów muzycznych. Sporz ądzane s ą zawsze w kilku egzemplarzach, a przynajmniej w dwóch: przechowywanym w archiwach urz ędów konserwatorskich oraz archiwum Narodowego Instytut Dziedzictwa (NID). W my śl przepisów cz ąstkowe tj. wojewódzkie zbiory kart ewidencyjnych współtworz ą centraln ą, ogólnokrajow ą ewidencj ę zabytków, której depozytariuszem jest NID (w imieniu Generalnego Konserwatora Zabytków). Regulacje obecnie obowi ązuj ącego Rozporz ądzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 28 maja 2011 roku w sprawie prowadzenia rejestru zabytków, krajowej, wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu zabytków skradzionych lub wywiezionych za granic ę niezgodnie z prawem (Dz. U. 2011 Nr 113, poz. 661) wprowadzaj ą rozró żnienie dokumentacji ewidencyjnej dla zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru zabytków oraz dla zabytku nie wpisanego do rejestru zabytków, pomimo i ż zbiory te w praktyce zaz ębiaj ą si ę (przykładowo zabytek wł ączony do wojewódzkiej ewidencji mo że

str. 63 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 65 – Poz. 529

by ć wpisany do rejestru zabytków). Natomiast dokumentacja dla zabytków znajduj ących si ę w gminnej ewidencji zabytków nieruchomych wykonywana jest na zlecenie samorz ądu w formie karty adresowej zabytku. Zbiór kart ewidencyjnych systematycznie powi ększa si ę, jednocze śnie cz ęść dokumentacji zyskuje walor wył ącznie archiwalny, gdy ż warto ści zabytkowe nie s ą niezmienne i mog ą ulec znacznemu zmniejszeniu lub zosta ć utracone wraz z całkowitym zniszczeniem zabytku, jak i podwa żone wskutek nowych ustale ń naukowych. Tym samym, obowi ązek umieszczenia zabytku wł ączonego do wojewódzkiej ewidencji zabytków w ewidencji gminnej winien by ć weryfikowany bie żą cymi ustaleniami. Z kolei wył ączenie karty ewidencyjnej ze zbioru kart współtworz ących wojewódzk ą ewidencj ę przechowywanych w archiwum zakładowym Wojewódzkiego Urz ędu Ochrony Zabytków w Warszawie jest wył ącznie czynno ści ą materialno techniczn ą, b ędąca nast ępstwem stwierdzenia całkowitego zdegradowania zabytku pod wzgl ędem technicznym, potwierdzonego ekspertyz ą, b ądź daleko id ących, samowolnych przekształce ń skutkuj ących utrat ą warto ści zabytkowych (artystycznych, historycznych lub naukowych).

Aktualnie obowi ązuj ąca gminna ewidencja zabytków gminy Miastkowo sporz ądzona została w 2020 r. Obejmuje ona wszystkie obiekty zabytkowe obj ęte ochron ą prawn ą poprzez wpis do rejestru zabytków województwa podlaskiego oraz obiekty z wojewódzkiej ewidencji zabytków, a tak że stanowiska archeologiczne. Gminna ewidencja zabytków stanowi zbiór otwarty. W przyszło ści mo żliwe b ędzie jej uzupełnienie poprzez wł ączenie do niej obiektów zabytkowych wpisanych do rejestru zabytków decyzj ą Podlaskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków lub których karty ewidencyjne zostan ą wł ączone do wojewódzkiej ewidencji zabytków zarz ądzeniem Podlaskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 26 maja 2011 r. w sprawie prowadzenia rejestru zabytków, krajowej, wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu zabytków skradzionych lub wywiezionych za granic ę niezgodnie z prawem.

5.5. Zabytki o najwy ższym znaczeniu dla gminy. Kwestia warto ściowania dziedzictwa kulturowego i zabytków jest rozwa żana przez specjalistów od wielu lat. Zagadnieniu temu po świ ęcono niezliczon ą liczb ę wyst ąpie ń, artykułów i publikacji, nie dochodz ąc do wi ążą cych wniosków. W trakcie dyskusji i wpracowano kilka schematów warto ściowania zabytków, które w dalszym ci ągu

str. 64 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 66 – Poz. 529

są dyskutowane. Najszerzej do tematu nadawania warto ści obiektom zabytkowym podszedł M. T. Witwicki 2 proponuj ąc pi ęć kryteriów oceny: 1/ ocena warto ści historycznej - autentyczno ść substancji, funkcji i formy; materialne odzwierciedlenie historii; warto ść dokumentu historii; 2/ ocena warto ści artystycznej - bogactwo form; warto ści stylowe; warto ści twórcze; rola w zespole; warto ści estetyczne; 3/ ocena warto ści naukowej - warto ść świadka / dokumentu dziejów; warto ść obiektu jako przedmiotu bada ń; warto ść edukacyjna (dydaktyczna); 4/ ocena warto ści niematerialnych - warto ść emocjonalna prze żyć religijnych; warto ść tradycji historycznej; warto ść symbolu; warto ść emocji estetycznych; 5/ dodatkowe kryteria oceny - ocena stanu technicznego, ocena warto ści u żytkowej, warto ść miejsca obiektu w regionie, warto ści historyczne w świetle interesu społecznego. Przywołane kryteria jako jedne z nielicznych uwzględniaj ą nie tylko materialne aspekty warto ściowania dziedzictwa, ale tak że warto ści ulotne, jak emocje mieszka ńców ł ącz ące si ę z konkretnymi obiektami. Warto ściowanie dziedzictwa i wskazywanie, które obiekty powinny zosta ć obj ęte ochron ą prawn ą a które przez pozbawienie tej ochrony mog ą by ć skazane na unicestwienie jest kwesti ą niezwykle trudn ą. Jak wskazuj ą specjali ści NID, z analizy wpisów do rejestru zabytków, prowadzonej od wielu lat przez t ę instytucj ę wynika, że zapisy tych decyzji w przewa żaj ącej liczbie nie odzwierciadlaj ą i nie opisuj ą jednoznacznie rzeczywistych warto ści zabytku, przes ądzaj ących o obj ęciu go ochron ą. Nieprecyzyjne opisy przedmiotu i zakresu ochrony, sporz ądzane przez kolejne dziesi ęciolecia w oparciu o zmienne kryteria oceny warto ści zabytkowej, a niekiedy w ogóle nie wymieniaj ące, co podlega ochronie, generuj ą wiele problemów zwi ązanych z bie żą cą działalno ści ą konserwatorsk ą. Dotykaj ą one zarówno urz ędów ochrony zabytków, które w zale żno ści od indywidualnego podej ścia wojewódzkiego konserwatora zabytków lub kierownika delegatury stosuj ą ró żne kryteria ocen, a tym samym dyktuj ą zró żnicowane zasady post ępowania, jak i po stronie wła ścicieli i u żytkowników zabytków, którzy wprawdzie na ogół dysponuj ą decyzj ą o wpisie do rejestru zabytków, lecz cz ęsto nie s ą świadomi warto ści, jakie przedstawia zabytek i co faktycznie powinno podlega ć prawnej ochronie. W przeszłości, tu ż po zako ńczeniu II wojny światowej, władze cz ęś ci polskich miast, wspierane przez specjalistów w zakresie ochrony zabytków stan ęły przed zadaniem

2 M. T. Witwicki, Kryteria oceny warto ści zabytkowej obiektów architektury jako podstawa wpisu do rejestru zabytków , Ochrona Zabytków, 2007, Nr 1.

str. 65 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 67 – Poz. 529

i konieczno ści ą podj ęcia decyzji w sprawie odbudowy miast, nie tylko domów, urz ędów, fabryk i innych elementów infrastruktury, lecz tak że obiektów dziedzictwa kulturowego, które konstytuowały to żsamo ść mieszka ńców. Najlepiej charakteryzuj ą podj ęte wówczas decyzje słowa Jana Zachwatowicza, architekta, profesora Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej: „... Poczucie odpowiedzialno ści wobec przyszłych pokole ń domaga si ę odbudowy tego, co nam zniszczono, odbudowy pełnej, świadomej tragizmu popełnianego fałszu konserwatorskiego ... Sprawa zabytków jest podstawowym zagadnieniem społecznym — zagadnieniem kultury narodu. Nie mo żemy wobec nich stosowa ć jednostronnie abstrakcyjnej teorii, musimy uwzgl ędnia ć potrzeby dnia dzisiejszego ..” 3. Kieruj ąc si ę dobrem nadrz ędnym jakim jest to żsamo ść mieszka ńców podj ęto wówczas decyzj ę o rekonstrukcji wielu obiektów zabytkowych. Według zasad współcze śnie stosowanych kryteriów „dawno ści” i „oryginalno ści” substancji zabytkowej, obiekty te nie spełniałyby definicji zabytków. W tym przypadku najwa żniejsze stały si ę przesłanki niemierzalne, warto ść emocjonalna oraz tradycji historycznej, a tak że symboliczna warto ść tych obiektów jako sztandarowych zabytków miasta. Maj ąc świadomo ść wymienionych wy żej problemów, przy braku innych przesłanek powszechnie przyjmuje si ę, że najwi ększe znaczenie dla miasta, wsi czy regionu maj ą zabytki obj ęte ochron ą prawn ą – pomniki historii lub obiekty wpisane do rejestru zabytków.

3 J. Zachwatowicz, O polskiej szkole odbudowy i konserwacji zabytków, Ochrona Zabytków 34/1-2 (132-133), 1981, s. 8.

str. 66 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 68 – Poz. 529

6. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego gminy Analiza szans i zagro żeń

Stan obecny i perspektywy ochrony dziedzictwa kulturowego na obszarze gminy Miastkowo podsumowane zostały w układzie słabych i mocnych stron oraz szans i zagro żeń w tej dziedzinie. Analiza SWOT jest jednym z elementarnych narz ędzi diagnostycznych opisuj ących stan obecny analizowanego obszaru. Składa si ę z opisu jego czterech elementów: mocnych i słabych stron – czyli pozytywnych i negatywnych warunków wewn ętrznych oraz szans i zagro żeń – czyli pozytywnych i negatywnych uwarunkowa ń zewn ętrznych. Prezentowana analiza stanowi podstaw ę do opracowania zasadniczych kierunków działania w zakresie opieki nad zabytkami gminy.

str. 67 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 69 – Poz. 529

Tabela 1. Analiza SWOT dla terenu gminy Miastkowo

SILNE STRONY SŁABE STRONY - w znacznej cz ęś ci dobrze utrzymane obiekty zabytkowe; - uwzgl ędnienie zagadnie ń dotycz ących ochrony dziedzictwa kulturowego - nowa zabudowa w cz ęś ci nienawi ązuj ąca do w dokumentach strategicznych pierwotnego układu zabudowy (brak harmonii); i planistycznych gminy; - pozytywne nastawienie władz gminy - przypadki zaniedbania porz ądku w obr ębie i regionu oraz mediów do zagadnie ń niektórych zabytkowych posesji, co obni ża ich zwi ązanych z lokalnym dziedzictwem estetyk ę i pozytywny odbiór; kulturowym; - brak dostatecznych środków finansowych na - funkcjonowanie gminnej ewidencji konserwacj ę i rewaloryzacj ę obiektów zabytków; zabytkowych; - zwi ększaj ący si ę potencjał organizacji - niedostateczna świadomo ść społeczna warto ści pozarz ądowych prowadz ących działalno ść na i potrzeby chronienia zasobów kulturowych; rzecz opieki nad zabytkami; - prowadzenie zaj ęć pozalekcyjnych - brak prawnych mo żliwo ści udzielania przez i pozaszkolnych, w tym w zakresie edukacji samorz ąd dotacji na prace konserwatorskie przy artystycznej, kulturowej, historycznej, obiektach zabytkowych nie wpisanych do ekologicznej; rejestru zabytków. - pozytywne nastawienie mieszka ńców do wielowiekowej tradycji regionu i jego dziedzictwa kulturowego.

SZANSE ZAGRO ŻENIA - mo żliwo ści w pozyskiwaniu środków - niestabilno ść i luki legislacyjne zarówno finansowych z ró żnych źródeł; w sferze finansowej, jak te ż ochrony zasobów - post ępuj ący rozwój inicjatyw lokalnych kulturowych; organizacji pozarz ądowych maj ących - nadmierna komercjalizacja w sferze zabytków; w swym polu działania mi ędzy innymi trosk ę o substancj ę zabytkow ą gminy; - zanikaj ąca edukacja estetyczna na rzecz praktyczno ści przy zastosowaniu minimalnych - upowszechnianie edukacji nastawionej na nakładów finansowych; poszanowanie zabytków i ich prawidłow ą ochron ę z zachowaniem warto ści - cz ęste jednowymiarowe postrzeganie zasobów kulturowych; dziedzictwa kulturowego: b ądź poprzez pryzmat ich komercyjnego wykorzystania lub te ż jedynie - dobrze rozmieszczone dominanty jako zasobu historycznego; i subdominanty w układzie przestrzennym głównych wsi gminy; - niedostatek mechanizmów promuj ących działania na rzecz ochrony, konserwacji - wykorzystanie mediów w edukacji i rewaloryzacji zabytków. nastawionej na ochron ę zabytków i krajobrazu. Źródło : opracowanie własne

str. 68 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 70 – Poz. 529

7. Zało żenia programowe gminnego programu opieki nad zabytkami W zało żeniach programowych i działaniach programu powinna zosta ć uwzgl ędniona specyfika terenu gminy Miastkowo wynikaj ąca z jej poło żenia, historii, przemian społecznych i gospodarczych. Wspieranie rozwoju gminy z poszanowaniem dziedzictwa kulturowego powinno by ć podstaw ą obecnych i przyszłych działa ń, tak aby gmina była miejscem atrakcyjnym i przyjaznym, zarówno dla mieszka ńców jak i przyjezdnych. Zało żeniami programu opieki nad zabytkami s ą: - wł ączenie problemów ochrony zabytków do systemu zada ń strategicznych, wynikaj ących z koncepcji przestrzennego zagospodarowania gminy; - uwzgl ędnienie problemów ochrony zabytków w studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, - uwzgl ędnienie w planach zagospodarowania przestrzennego problematyki historycznego s ąsiedztwa i form zabudowy tradycyjnej oraz egzekwowanie nawi ązania w nowych budynkach do lokalnych form i materiałów; - uwzgl ędnienie w planach zagospodarowania przestrzennego ochrony krajobrazu naturalnego zwi ązanego przestrzennie z zało żeniami urbanistycznymi i ruralistycznymi na terenie gminy; - skuteczne stosowanie i wykorzystywanie form prawnej ochrony zabytków; - wdra żanie instrumentów finansowych prowadz ących do skutecznej poprawy stanu zabytków.

7.1. Priorytety programu opieki. Sprawowanie opieki nad zabytkami przez władze samorz ądowe ró żni si ę od działa ń podejmowanych przez indywidualnych wła ścicieli zabytków lub społecznych opiekunów zabytków. Przede wszystkim istniej ące uwarunkowania prawne daj ą mo żliwo ść kreowania polityki miejskiej w stosunku do obiektów zabytkowych i uprawniaj ą organy samorz ądowe do podejmowania działa ń o odmiennym charakterze ni ż typowa dla wła ścicieli troska o utrzymanie obiektów zabytkowych w jak najlepszym stanie. Samorz ąd ze wzgl ędu na prawny obowi ązek ochrony warto ści społecznie istotnych posiada instrumenty prawne umo żliwiaj ące budowanie i poszerzanie świadomo ści społecznej dotycz ącej ochrony i opieki nad lokalnym dziedzictwem kulturowym. Ponadto poprzez prowadzone działania ma mo żliwo ść wskazywania kierunków rozwoju w stosunku podmiotów prywatnych posiadaj ących obiekty

str. 69 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 71 – Poz. 529

zabytkowe i kreowania polityki promocyjnej buduj ącej wizerunek i presti ż gminy jako miejsca atrakcyjnego turystycznie, nasyconego dziedzictwem kulturowym o indywidualnym i unikalnych charakterze. Wobec powy ższego obj ęcie nale żyt ą opiek ą zabytków stanowi jeden z istotnych aspektów działalno ści lokalnego samorz ądu. Na potrzeby Gminnego programu opieki nad zabytkami gminy Miastkowo na lata 2021- 2024 wyznacza si ę trzy podstawowe priorytety, które poprzez realizowane w ich ramach działania wypełniaj ą cele ustawowe dla opracowywania gminnych programów opieki nad zabytkami. są to: Priorytet I Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju społeczno-gospodarczego gminy Priorytet II Ochrona i świadome kształtowanie krajobrazu kulturowego Priorytet III Badanie i dokumentacja dziedzictwa kulturowego oraz promocja i edukacja, słu żą ce budowaniu to żsamo ści gminy i mieszka ńców 7.2. Kierunki działa ń programu opieki W ramach Priorytetu I ustalono trzy kierunki działa ń zwi ązanych z: - zahamowaniem procesu degradacji zabytków i doprowadzeniem do poprawy ich stanu zachowania, - wspieraniem inicjatyw sprzyjaj ących wzrostowi środków finansowych na opiek ę nad zabytkami, - podejmowaniem współpracy z wła ścicielami zabytków poło żonymi na terenie gminy. W ramach Priorytetu II ustalono trzy kierunki działa ń zwi ązanych z: - realizowaniem zada ń kompetencyjnych samorz ądu dotycz ących opieki nad zabytkami, jako potwierdzenia uznania znaczenia dziedzictwa kulturowego dla rozwoju gminy, - budowaniem zintegrowanego systemu ochrony dziedzictwa kulturowego i środowiska przyrodniczego, - rozszerzeniem zasobu i ochrony dziedzictwa kulturowego gminy. W ramach Priorytetu III ustalono cztery kierunki działa ń zwi ązanych z: - opracowanie dokumentacji zasobów dziedzictwa kulturowego gminy oraz monitorowanie ich stanu zachowania, - umo żliwieniem jak najszerszego dost ępu do informacji o dziedzictwie kulturowym gminy, - rozwojem edukacji i popularyzacji wiedzy o dziedzictwie kulturowym gminy.

str. 70 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 72 – Poz. 529

7.3. Zadania programu opieki.

Priorytet I Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju społeczno-gospodarczego gminy Kierunki działa ń Zadania

Zahamowanie 1. D ąż enie do pozyskiwania środków zewn ętrznych na renowacj ę procesu degradacji zabytków stanowi ących własno ść gminy. zabytków i 2. Prowadzenie prac konserwatorskich i remontowych w obiektach poprawa ich stanu zabytkowych stanowi ących własno ść gminy zachowania 3. Zmiana sposobu u żytkowania lub adaptacja nieu żytkowanych obiektów zabytkowych b ędących własno ści ą gminy. 4. D ąż enie do opracowania planu systematycznych kontroli stanu zachowania i sposobu u żytkowania obiektów zabytkowych znajduj ących si ę w zasobach komunalnych . 5. Zapewnienie wła ściwego utrzymania grobownictwa wojennego i miejsc pami ęci narodowej, w szczególno ści prowadzenie planowych prac konserwatorskich. 6. Współpraca władz miejskich ze zwi ązkami wyznaniowymi będącymi wła ścicielami i zarz ądcami zabytków sakralnych, umo żliwiaj ąca wspieranie ich działa ń przy podejmowaniu niezb ędnych prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych .

Wspieranie 1. Stosowanie 50% zwolnie ń od podatku od nieruchomo ści inicjatyw w odniesieniu do budynków i gruntów wpisanych indywidualnie do sprzyjaj ących rejestru zabytków pod warunkiem ich utrzymania i konserwacji zgodnie wzrostowi środków z przepisami o ochronie zabytków, z wyj ątkiem zaj ętych na prowadzenie finansowych na działalno ści gospodarczej (zgodnie z art. 7 ust 1 pkt 6 ustawy z dnia 12 opiek ę nad stycznia 1991r. o podatkach i opłatach lokalnych. zabytkami 2. Współpraca z organizacjami pozarz ądowymi, maj ąca na celu realizacj ę zada ń wa żnych dla społeczno ści lokalnej zwi ązanych z ochron ą zabytków i opiek ą nad zabytkami 3. Współpraca organizacyjna i merytoryczna z organizatorami zbiórek publicznych przeznaczonych na ratowanie zabytkowych pomników nagrobnych na cmentarzach.

Podejmowanie 1. Informowanie za po średnictwem gminnej strony internetowej współpracy z informacji dotycz ących mo żliwo ści pozyskiwania zewn ętrznych wła ścicielami środków finansowych, ułatwiaj ących wła ścicielom i zarz ądcom zabytków obiektów zabytkowych terminowe i prawidłowe składanie stosownych poło żonymi na wniosków zwi ązanych z ochron ą zabytków i opiek ą nad zabytkami terenie gminy gminy.

str. 71 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 73 – Poz. 529

2. Doradztwo dla wła ścicieli i zarz ądców obiektów zabytkowych w zakresie mo żliwo ści pozyskania środków finansowanych na działania przy obiektach zabytkowych.

Priorytet II Ochrona i świadome kształtowanie krajobrazu kulturowego

Kierunki działa ń Zadania

Realizowanie 1. Przyj ęcie przez Rad ę Gminy Gminnego programu opieki nad zada ń zabytkami gminy Miastkowo na lata 2021-2024 oraz okresowe kompetencyjnych monitorowanie jego realizacji. ą samorz du 2. Prowadzenie i bie żą ca aktualizacja gminnej ewidencji zabytków ą dotycz cych opieki nieruchomych gminy Miastkowo. nad zabytkami, jako potwierdzenia 3. Zawieranie w umowach sprzeda ży, dzier żawy zabytków uznania znaczenia nieruchomych warunków nakładaj ących obowi ązek przeprowadzenia dziedzictwa prac konserwatorskich. kulturowego dla 4. Okresowa kontrola wła ściwego oznakowania zabytków wpisanych do rozwoju gminy rejestru zabytków znakiem Konwencji Haskiej. 5. Coroczna aktualizacja Planu ochrony zabytków na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowych gminy Miastkowo sporz ądzonego na podstawie otrzymanych aktualizacji od wła ścicieli lub zarz ądców obiektów zabytkowych .

Budowanie 1. Uwzgl ędnianie ochrony zabytków nieruchomych uj ętych w gminnej zintegrowanego ewidencji zabytków, zasad ochrony odnosz ących si ę do stref ochrony systemu ochrony konserwatorskiej, w tym stref wyst ępowania zabytków dziedzictwa archeologicznych oraz zasad ochrony odnosz ących si ę do stref ochrony kulturowego i przyrody w opracowywanych dla terenu gminy dokumentach środowiska studialnych dotycz ących polityki przestrzennej - np. Studium przyrodniczego uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego, w dokumentach maj ących charakter prawa miejscowego np. miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, a ponadto w decyzjach o warunkach zabudowy.

Rozszerzenie 1. D ąż enie do uzupełniania gminnej ewidencji zabytków o obiekty zasobu i ochrony dziedzictwa kulturowego pozostaj ące dotychczas poza ochron ą prawn ą, dziedzictwa a tak że aktualizowanie zasobów tego typu obiektów w oparciu o dane kulturowego gminy uzyskane w wyniku przeprowadzonych prac naukowo-badawczych. 2. D ąż enie do obj ęcia ochron ą prawn ą warto ściowych obiektów zabytkowych stanowi ących własno ść gminy poprzez wyst ępowanie do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z wnioskiem o wpisanie do rejestru zabytków cennych obszarów i obiektów zabytkowych, w celu zapewnienia tym obszarom i obiektom pełnej ochrony prawnej .

str. 72 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 74 – Poz. 529

Priorytet III Badanie i dokumentacja dziedzictwa kulturowego oraz promocja i edukacja, słu żą ce budowaniu to żsamo ści gminy i mieszka ńców

Kierunki działa ń Zadania

Opracowanie 1. Stałe prowadzenie monitoringu i weryfikacji gminnej ewidencji dokumentacji zabytków nieruchomych, z zastosowaniem komputerowej bazy danych zasobów 2. Aktualizacja mapy dziedzictwa kulturowego gminy z naniesion ą dziedzictwa lokalizacj ą obiektów i obszarów chronionych oraz stref ochrony kulturowego stanowisk archeologicznych, systematycznie uaktualnian ą, na podstawie gminy oraz informacji własnych oraz uzyskiwanych od WKZ. monitorowanie ich stanu 3. Finansowanie inwentaryzacji architektoniczno-konserwatorskiej zachowania zagro żonych obiektów zabytkowych, stanowi ących wła ściwo ść gminy.

Umo żliwienie jak 1. Zamieszczenie na stronie internetowej gminy Gminnego p rogramu najszerszego opieki nad zabytkami gminy Miastkowo lata 2021-2024. dost ępu do 2. Udost ępnienie i systematyczna aktualizacji na stronie internetowej informacji o gminy wykazu obiektów uj ętych w gminnej ewidencji zabytków. dziedzictwie kulturowym 3. Systematyczne zamieszczanie na stronie internetowej gminy gminy informacji dotycz ących historii i dziedzictwa kulturowego. 4. Systematyczne aktualizowanie danych dotycz ących obiektów zabytkowych w gminnym systemie informacji przestrzennej. 5. Współpraca z organizacjami pozarz ądowymi w celu opracowywania zasobów i prezentacji dziedzictwa kulturowego gminy.

Rozwój edukacji i 1. Organizowanie i wspieranie działa ń edukacyjnych zwi ązanych popularyzacji z dziedzictwem kulturowym gminy. wiedzy o 2. Realizacja zada ń w dziedzinie edukacji i promocji dziedzictwa dziedzictwie kulturowego za po średnictwem samorz ądowych instytucji kultury. kulturowym gminy 3. Współdziałanie z organizatorami ogólnodost ępnych przedsi ęwzi ęć (konferencje, sesje popularno-naukowe, rajdy) popularyzuj ących dziedzictwo kulturowe oraz potrzeb ę jego ochrony. 4. Wspieranie wydawnictw naukowych i popularno-naukowych dotycz ących materialnego i niematerialnego dziedzictwa historyczno- kulturowego i tradycji gminy. 5. Popularyzacja dobrych praktyk w zakresie realizacji działa ń przy obiektach zabytkowych i zagospodarowania obszarów cennych kulturowo, przyrodniczo i krajobrazowo. 7. Propagowanie idei społecznej opieki nad zabytkami oraz współdziałanie i współpraca ze społecznymi opiekunami zabytków działaj ącymi na terenie gminy

str. 73 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 75 – Poz. 529

8. Instrumentarium realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami Przyjmuje si ę, że realizacja zada ń, poprzez działania wskazane w niniejszym programie mo żliwa b ędzie dzi ęki zastosowaniu nast ępuj ących instrumentów: - prawnych, polegaj ących na uwzgl ędnianiu zapisów niniejszego programu przy tworzeniu innych dokumentów prawa miejscowego; - finansowych , polegaj ących na finansowaniu wszelkich działa ń zawartych w programie w wi ększej cz ęś ci z bud żetu gminy, przy czym prace konserwatorskie przy obiektach nale żą cych do osób prywatnych, b ędą wymagały zaanga żowania środków prywatnych, - koordynacji , oznaczaj ących współdziałanie w zakresie realizacji celów programu z zainteresowanymi organizacjami pozarz ądowymi i osobami fizycznymi, - społecznych , co oznacza, że program skierowany jest do odbiorcy masowego poprzez wszelkie działania edukacyjne i promocyjne, - kontrolnych , polegaj ących na egzekwowaniu zapisów dotycz ących działalno ści inwestycyjnej na obszarach obj ętych ochron ą oraz walce z samowolami budowlanymi na zabytkach.

Obiekty, zespoły i zało żenia urbanistyczne wpisane do rejestru zabytków objęte są rygorami ochrony konserwatorskiej wynikaj ącymi z ustawy z dnia 23 lipca 2003 o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Rygory te obowi ązuj ą niezale żnie od poło żenia obiektu w poszczególnych strefach ochrony konserwatorskiej lub poza strefami. Rozporz ądzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 10 wrze śnia 2019 r. zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie prowadzenia rejestru zabytków, krajowej, wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu zabytków skradzionych lub wywiezionych za granic ę niezgodnie z prawem, precyzuje wymagania wzgl ędem osób prowadz ących prace przy obiektach zabytkowych oraz tryb post ępowania. Zgodnie z art. 21 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, podstaw ą sporz ądzenia gminnego programu opieki nad zabytkami jest gminna ewidencja zabytków. Ewidencj ą zostaj ą obj ęte zespoły i obiekty o istotnych, lokalnych walorach historycznych, kulturowych i krajobrazowych. Obowi ązek prowadzenia gminnej ewidencji zabytków nieruchomych spoczywa na burmistrzu (art. 22 ust. 4 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami). Na podstawie ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami prowadzona jest gminna ewidencja zabytków gminy Miastkowo . Ewidencja zabytków

str. 74 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 76 – Poz. 529

prowadzona jest przez wójta gminy w formie kart adresowych. Ewidencja obejmuje zabytki nieruchome historyczne oraz karty adresowe stanowisk archeologicznych. Dla zabytków tych na kartach adresowych podawane s ą nast ępuj ące informacje: adres, rodzaj zabytku, opis obiektu, chronologia, sposób ochrony oraz dokumentacja fotograficzna. Aktualizacja i uzupełnianie ewidencji zabytków polega na: 1) dokonaniu przegl ądu w terenie z cz ęstotliwo ści ą raz na cztery lata obiektów figuruj ących w gminnej ewidencji zabytków w celu weryfikacji obiektów pod k ątem stanu estetycznego; 2) wykonaniu dokumentacji fotograficznej w razie zmiany stanu zachowania obiektu zabytkowego; 3) uzupełnieniu kart adresowych gminnej ewidencji zabytków o uzyskane w trakcie przegl ądu dane merytoryczne i dokumentacj ę fotograficzn ą. Okre ślenie stanów technicznych obiektów polega na: 1) nawi ązaniu współpracy z organem nadzoru budowlanego w celu ustalenia stanu technicznego obiektów zinwentaryzowanych w gminnej ewidencji zabytków; 2) uwzgl ędnianie wniosków i opinii w sprawie dalszej kwalifikacji obiektów do gminnej ewidencji zabytków; 3) okre śleniu niezb ędnych prac rewitalizacyjnych obiektów i szacunkowej warto ści ich przeprowadzenia. Bie żą ca aktualizacja gminnej ewidencji zabytków polega na wprowadzaniu do ewidencji zabytków zmian wynikaj ących z rozbiórek, modernizacji i remontów obiektów.

str. 75 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 77 – Poz. 529

9. Zasady oceny realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami Zgodnie z Ustaw ą o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami , z realizacji programu wójt gminy Miastkowo sporz ądza co dwa lata sprawozdanie, które przedstawia Radzie Gminy Miastkowo. Sprawozdanie o którym mowa b ędzie sporz ądzone w pierwszym kwartale po upływie dwóch lat od uchwalenia przez Rad ę Gminy niniejszego programu. Prace nad kolejnym programem opieki nad zabytkami powinny by ć zainicjowane na trzy miesi ące przed zako ńczeniem okresu czteroletniego obowi ązywania programu. Dwuletnia ocena realizacji programu zawarta w sprawozdaniu b ędzie słu żyła ewaluacji programu. Zmiany w programie wymagaj ą uchwały Rady Gminy Miastkowo. Przy ocenie realizacji oraz efektów wprowadzenie gminnego programu opieki nad zabytkami gminy Miastkowo na lata 2021-2024 przyjmuje si ę nast ępuj ące kryteria oceny (wska źniki): W ramach priorytetu I: Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju społeczno-gospodarczego gminy : - poziom (w %) wydatków bud żetu gminy na ochron ę i opiek ę nad zabytkami, - warto ść finansowa zrealizowanych kompleksowych programów rewaloryzacji i rewitalizacji oraz liczba (b ądź inne mierniki) obiektów poddanych rewaloryzacji w ramach tych programów, - warto ść finansowa wykonanych prac remontowo-konserwatorskich przy zabytkach oraz liczba obiektów poddanych ww. pracom, - liczba i warto ść dofinansowa ń udzielonych wła ścicielom i u żytkownikom zabytków z przeznaczeniem na remonty i modernizacje, - liczba i warto ść zastosowanych zwolnie ń od podatku od nieruchomo ści w odniesieniu do budynków i gruntów wpisanych indywidualnie do rejestru zabytków pod warunkiem ich utrzymania i konserwacji zgodnie z przepisami o ochronie zabytków, - zakres i skala współpracy z organizacjami pozarz ądowymi, Dodatkowo wymagana b ędzie charakterystyka opisowa osi ągni ętych rezultatów, do których niemo żliwe jest zastosowanie wska źników. W ramach priorytetu II: Ochrona i świadome kształtowanie krajobrazu kulturowego : - wysoko ść dorocznych środków finansowych przeznaczonych w bud żecie gminy na realizacj ę zada ń własnych samorz ądu w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, - liczba kontroli wła ściwego oznakowania zabytków wpisanych do rejestru zabytków znakiem informacyjnym Konwencji Haskiej,

str. 76 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 78 – Poz. 529

- liczba wniosków o wpis do rejestru zabytków obszarów, obiektów i zespołów zabytkowych. Dodatkowo wymagana b ędzie charakterystyka opisowa osi ągni ętych rezultatów, do których niemo żliwe jest zastosowanie wska źników. W ramach priorytetu III: Badanie i dokumentacja dziedzictwa kulturowego oraz promocja i edukacja, słu żą ce budowaniu to żsamo ści gminy i mieszka ńców: - liczba zrealizowanych konkursów, wystaw, działa ń edukacyjnych na terenie gminy, - liczba utworzonych szlaków turystycznych i imprez z zakresu turystyki kulturowej gminy, - liczba utworzonych, zmodernizowanych elementów infrastruktury słu żą cych funkcjonowaniu i rozwojowi turystyki kulturowej, - liczba opracowanych, wydanych wydawnictw naukowych i popularno-naukowych na temat dziedzictwa kulturowego gminy, - liczba działa ń edukacyjnych dotycz ących dziedzictwa kulturowego gminy skierowanych do mieszka ńców i go ści. Dodatkowo wymagana b ędzie charakterystyka opisowa osi ągni ętych rezultatów, do których niemo żliwe jest zastosowanie wska źników.

str. 77 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 79 – Poz. 529

10. Źródła finansowania gminnego programu opieki nad zabytkami Finansowanie ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce mo że odbywa ć si ę z ró żnych źródeł. Podstawowe to: 1. Źródła publiczne: krajowe - bud żet pa ństwa – m.in. środki w ramach programów Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministra Administracji i Cyfryzacji, Podlaskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków;

- bud żety jednostek samorz ądu terytorialnego – m.in. dotacje na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków, dotacje inwestycyjne dla instytucji kultury podległych jednostce samorz ądu terytorialnego, je żeli s ą to obiekty wpisane do rejestru zabytków; dotacje dla organizacji pozarz ądowych oraz innych podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalno ści po żytku publicznego i o wolontariacie, na wsparcie realizacji zada ń publicznych województwa podlaskiego w zakresie kultury i ochrony dziedzictwa narodowego; 2. źródła publiczne: zagraniczne: - fundusze Unii Europejskiej zwi ązane z programami uwzgl ędniaj ącymi dziedzictwo kulturowe, m.in.: Regionalny Program Operacyjny Województwa Podlaskiego na lata 2014-2020, Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko. 3. źródła prywatne: - osób fizycznych – składki i zbiórki publiczne na okre ślony cel; - osób prawnych; - organizacji pozarz ądowych – stowarzysze ń, fundacji; - ko ścielnych osób prawnych. 1. Źródła publiczne. Środki krajowe. Ochrona zabytków i opieka nad zabytkami w Polsce może by ć finansowana z ró żnych źródeł, w tym w szczególno ści w ramach krajowych środków publicznych. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. 2020, poz. 282, 782) dopuszcza mo żliwo ść udzielania dotacji z bud żetu pa ństwa przez dysponentów jego cz ęś ci przeznaczonej na kultur ę zarówno na poziomie krajowym, jak i wojewódzkim. Odpowiednio dotacje udzielane s ą, w drodze ogłaszanych konkursów, przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

str. 78 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 80 – Poz. 529

I. Programy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego dysponuje instrumentami finansuj ącymi działania zwi ązane z ochron ą dziedzictwa kulturowego na mocy przyj ętych rozwi ąza ń wynikaj ących z „Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004–2020”. Jednym z trzech instrumentów wdra żania przyj ętych celów cz ąstkowych s ą Narodowe Programy Kultury, w tym Narodowy Program Kultury „Ochrona Zabytków i Dziedzictwa Kulturowego”. Okre ślony jest on poprzez podprogramy, priorytety i działania, które MKiDN realizuje w corocznie ogłaszanych programach. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego co roku ogłasza programy, w ramach których mo żna si ę ubiega ć o dofinansowanie projektów zwi ązanych z ochron ą zabytków. Mimo, że s ą one ogłaszane ka żdego roku, zakres merytoryczny i tematyczny w poszczególnych latach zasadniczo nie ulegał zmianie. Aplikowanie w programach odbywa si ę na zasadzie konkursu, w ramach którego składa si ę wnioski w dwóch terminach: I nabór – do dnia 31 pa ździernika lub 30 listopada ka żdego roku, II nabór – do dnia 31 marca ka żdego roku, o ile środki finansowe w danym programie b ądź priorytecie nie zostan ą wyczerpanie w I naborze. Projekty dotycz ące ochrony i promocji dziedzictwa narodowego zostały zgrupowane w programie „Dziedzictwo kulturowe”, którego celem jest ochrona polskiego dziedzictwa kulturowego w kraju i za granic ą, wspieranie działalno ści muzeów oraz popularyzacja kultury ludowej. Edycja 2014 tego programu składa si ę z pi ęciu priorytetów:

„O CHRONA ZABYTKÓW ” Strategicznym celem programu jest zachowanie materialnego dziedzictwa kulturowego, realizowane poprzez konserwacj ę i rewaloryzacj ę zabytków nieruchomych i ruchomych oraz ich udost ępnianie na cele publiczne. Kluczowe dla realizacji celów programu s ą zadania prowadz ące do zabezpieczenia, zachowania i utrwalenia substancji zabytku, w ramach programu dofinansowania nie mog ą za ś uzyska ć projekty zakładaj ące adaptacj ę, przebudow ę obiektów zabytkowych lub ich znacz ącą rekonstrukcj ę. Du ży nacisk kładziony b ędzie na dofinansowanie prac przy obiektach najbardziej zagro żonych oraz zabytkach najcenniejszych – wpisanych na List ę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzko ści UNESCO, uznanych za Pomniki Historii oraz tych, posiadaj ących wyj ątkow ą warto ść historyczn ą, artystyczn ą lub naukow ą. Istotnym celem programu jest równie ż zwrócenie uwagi na obiekty, maj ące szczególne znaczenie dla dziedzictwa kulturowego –

str. 79 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 81 – Poz. 529

zarówno w kontek ście ogólno światowym, jak lokalnym, gdzie pełni ą wa żną rol ę no śnika historii i tradycji. Okre ślone regulaminem zasady dopuszczaj ą mo żliwo ść całkowitego finansowania zadania, to jednak że wsparcie takie b ędzie mo żna otrzyma ć tylko w szczególnych przypadkach, gdy zabytek posiada wyj ątkow ą warto ść historyczn ą, artystyczn ą i naukow ą, wymaga przeprowadzenia zło żonych pod wzgl ędem technologicznym prac lub gdy stan zabytku wymaga niezwłocznej interwencji. Istotnym elementem branym pod uwag ę przy ocenie organizatorów b ędzie podejmowanie przez nich w przeszło ści działa ń zmierzaj ących do zabezpieczenia obiektu, b ędące wyrazem troski i dbało ści o dziedzictwo. Kluczowym efektem działa ń realizowanych w ramach programu winno by ć stworzenie trwałych podstaw dla harmonijnego funkcjonowania obiektów zabytkowych we współczesnym, podlegaj ącym dynamicznym, nierzadko nieodwracalnym zmianom otoczeniu. Dzi ęki realizacji nakre ślonych wy żej celów obiekty zabytkowe, zachowuj ąc status materialnych świadectw minionych wieków, pozostan ą integraln ą, pełnoprawn ą cz ęś ci ą czasów obecnych i przyszłych. W ramach programu mo żna ubiega ć si ę o dofinansowanie nast ępuj ących rodzajów zada ń: 1) prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków planowanych do przeprowadzenia w roku udzielenia dofinansowania; 2) prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków, planowanych do przeprowadzenia w roku udzielenia dofinansowania dla zabytków wpisanych na List ę Światowego Dziedzictwa UNESCO oraz uznanych za Pomnik Historii (dotyczy wpisów indywidualnych oraz obszarowych); 3) prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków przeprowadzonych w okresie trzech lat poprzedzaj ących rok zło żenia wniosku (po wykonaniu wszystkich prac lub robót okre ślonych w pozwoleniu wydanym przez wojewódzkiego konserwatora zabytków); 4) prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków przeprowadzonych w okresie trzech lat poprzedzaj ących rok zło żenia wniosku (po wykonaniu wszystkich prac lub robót okre ślonych w pozwoleniu wydanym przez wojewódzkiego konserwatora zabytków) dla zabytków wpisanych na List ę Światowego Dziedzictwa UNESCO oraz uznanych za Pomnik Historii (dotyczy wpisów indywidualnych oraz obszarowych). Do programu nie kwalifikuj ą si ę zadania, które s ą współfinansowane ze środków europejskich O dofinansowanie w ramach priorytetu mog ą ubiega ć si ę podmioty prawa

str. 80 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 82 – Poz. 529

polskiego – osoby fizyczne, jednostki samorz ądu terytorialnego lub inne jednostki organizacyjne, b ędące wła ścicielem b ądź posiadaczem zabytku wpisanego do rejestru albo posiadaj ące taki zabytek w trwałym zarz ądzie.

Instytucja zarz ądzaj ąca: Departament Ochrony Zabytków, ul. Krakowskie Przedmie ście 15/17, 00-071 Warszawa http://bip.mkidn.gov.pl/pages/departamenty-i-biura/departament-ochrony-zabytkow.php

„WSPIERANIE DZIAŁA Ń MUZEALNYCH ” Strategicznym celem programu jest wspieranie działalno ści w zakresie opieki konserwatorskiej nad muzealiami, archiwaliami i księgozbiorami, a tak że - prezentacji zbiorów w postaci atrakcyjnych poznawczo projektów wystawienniczych i wydawniczych. Główny nacisk w ramach programu zostaje poło żony na projekty kompleksowe, charakteryzuj ące si ę wysok ą warto ści ą merytoryczn ą oraz nowatorskimi rozwi ązaniami aran żacyjnymi, dopełnionymi umiej ętnie wykorzystanymi elementami multimedialnymi. Finansowane w ramach programu zadania konserwatorskie powinny by ć realizowane w zgodzie z dobrymi praktykami w zakresie opracowywania i ewidencjonowania zbiorów, przy czym szczególnie istotne jest wspieranie działa ń, które prowadzi ć b ędą do zachowania lub przywrócenia stanu wła ściwego obiektom zagro żonym nieodwracalnym uszkodzeniem. Z kolei projekty wydawnicze, prócz wysokiej warto ści prezentowanych tre ści, powinny wyró żnia ć si ę oryginaln ą i spójn ą koncepcj ą graficzn ą. Zasadniczym celem programu jest wspieranie zada ń o charakterze niekomercyjnym. Program umo żliwia te ż wsparcia dla zada ń, które wysok ą warto ść merytoryczn ą ł ącz ą z potencjałem komercyjnym – pod warunkiem, że wsparcie mie ści si ę w dopuszczalnych limitach pomocy publicznej. Bior ąc pod uwag ę fakt, że istotnym czynnikiem umo żliwiaj ącym skuteczn ą realizacj ę projektów o wy żej nakre ślonym profilu jest stabilno ść finansowa i organizacyjna, w ramach programu przewidziana jest mo żliwo ść finansowania zada ń w trybie dwuletnim, a suma tych dofinansowa ń mo że wynie ść do 40% bud żetu programu. Wsparcie finansowe udzielane b ędzie tym projektom, których autorzy i wykonawcy gwarantuj ą realizacj ę zało żonych celów merytorycznych. Istotnym elementem branym pod uwag ę przy ocenie potencjału podmiotów b ędzie ich do świadczenie, zgodno ść procedur działania ze standardami rekomendowanymi przez ministerstwo, a tak że umiej ętno ść nawi ązywania współpracy z innymi partnerami na szczeblu lokalnym, ogólnopolskim i mi ędzynarodowym.

str. 81 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 83 – Poz. 529

Zasadniczym efektem działa ń finansowanych w ramach programu powinno by ć umocnienie muzeów oraz innych podmiotów działaj ących w tym obszarze jako wa żnych centrów kultury, dzi ęki którym świadomo ść historyczna i to żsamo ść kulturowa obywateli staje si ę kluczowym elementem kształtuj ącym współczesn ą przestrze ń społeczn ą. O dofinansowanie w ramach priorytetu ubiega ć mog ą si ę: - samorz ądowe instytucje kultury - z wyj ątkiem instytucji współprowadzonych przez ministra i jednostki samorz ądu terytorialnego; - organizacje pozarz ądowe; - ko ścioły i zwi ązki wyznaniowe oraz ich osoby prawne.

Instytucja zarz ądzaj ąca: Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów, ul. Goraszewska 7, 02-910 Warszawa http://nimoz.pl/

„K ULTURA LUDOWA I TRADYCYJNA ” Strategicznym celem programu jest wspieranie zjawisk zwi ązanych z kulturami tradycyjnymi funkcjonuj ącymi na poziomie lokalnym, regionalnym i ogólnopolskim (oraz narodowym), które wyst ępuj ą zarówno na obszarach wiejskich, jak i miejskich. Dofinansowywane b ędą przedsi ęwzi ęcia zwi ązane ze spu ścizn ą kultur tradycyjnych, transformacjami (przekształceniami i przemianami) poszczególnych ich elementów oraz współczesnymi kontekstami ich wyst ępowania, w tym odnosz ących si ę tak że do kultur mniejszości narodowych i etnicznych oraz tradycji środowiskowych (w tym zawodowych i wiekowych np. zjawisk folkloru dzieci ęcego i młodzie żowego). Inicjatywy te maj ą przyczynia ć si ę do integracji członków społeczno ści, w śród których dane zjawiska funkcjonuj ą, i w ramach których s ą przekazywane (transmitowane). Zadaniem programu jest wspieranie działa ń zwi ązanych z materialnym oraz niematerialnym wymiarem dziedzictwa kulturowego, co wpisuje si ę w zało żenia ratyfikowanej w 2011 roku przez Rzeczpospolit ą Polsk ą Konwencji UNESCO z 2003 roku w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Szczególny nacisk w programie zostaje poło żony na projekty kompleksowe, integruj ące zarówno nadawców – twórców depozytariuszy i nosicieli tre ści kultury wywodz ących si ę ze społeczno ści lokalnych i regionalnych oraz profesjonalistów i znawców w swoich dziedzinach, jak i odbiorców (indywidualnych i zbiorowych). Istotne jest rejestrowanie, dokumentowanie i archiwizowanie materialnych i niematerialnych przejawów kultur tradycyjnych; tworzenie

str. 82 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 84 – Poz. 529

odpowiednich metod i narz ędzi słu żą cych ich ochronie i upowszechnianiu; wypracowywanie i dzielenie si ę dobrymi praktykami oraz nawi ązywanie interdyscyplinarnych i mi ędzy środowiskowych kontaktów; wykorzystywanie wszelkich form i sposobów promocji podejmowanych działa ń, w tym tworzenie ogólnodost ępnych repozytoriów zwi ązanych z zasobami kultur tradycyjnych i ich transformacjami. Bior ąc pod uwag ę fakt, że czynnikiem wpływaj ącym na skuteczn ą realizacj ę projektów o wy żej nakre ślonym profilu jest stabilno ść finansowa i organizacyjna, w ramach programu wprowadza si ę mo żliwo ść finansowania zada ń w trybie wieloletnim, a suma dofinansowa ń udzielanych w tym trybie mo że wynie ść do 40% bud żetu programu. Wsparcie finansowe kierowane b ędzie przede wszystkim do zada ń konstruowanych w oparciu o ró żnorodne źródła finansowania, przy zało żeniu, że autorzy projektów gwarantuj ą stabilno ść działania i realizacj ę podj ętych celów merytorycznych. Istotnym elementem branym pod uwag ę przy ocenie potencjału organizatorów b ędzie ich do świadczenie oraz umiej ętno ść pozyskiwania znacz ących środków na realizacj ę zadania, a tak że zdolno ść do nawi ązywania współpracy z innymi partnerami na szczeblu lokalnym, regionalnym, ogólnopolskim i mi ędzynarodowym. Ze wzgl ędu na specyfik ę programu szczególnie wa żne dla realizacji jego celów b ędą zadania, dla których problematyka zwi ązana z kulturami tradycyjnymi (zarówno w aspekcie historycznym, jak i współczesnym) b ędzie punktem wyj ścia do podj ęcia działa ń na rzecz integracji społeczno ści lokalnych, co przyczyni ć si ę mo że do wzmacniania to żsamo ści i budowania poczucia dumy z przejawów lokalnych i regionalnych kultur. Zakres podejmowanych działa ń jest zgodny z zało żeniami Konwencji UNESCO z 2003 roku. Głównym celem tego trybu dofinansowania jest wspieranie procesu transmisji w obr ębie danej wspólnoty kulturowej, przejawiaj ącego si ę w bezpo średnim przekazie wiedzy, umiej ętno ści, funkcji – ze szczególnym naciskiem na ich unikatowo ść , b ądź zagro żenie zanikiem. Istotnym jest przy tym czynnik in situ – przekaz winien odbywa ć si ę pomi ędzy osobami wywodz ącymi si ę z tej samej wspólnoty i kultury lokalnej, b ądź mo żliwie najbli ższej. Sposób przekazywania powinien odbywa ć si ę w jak najbardziej naturalny sposób, z uwzgl ędnieniem lokalnie rozwijaj ących si ę technik i sposobów transmisji, b ędących integraln ą cz ęś ci ą tradycji. O dofinansowanie mog ą ubiega ć si ę tak że przedstawiciele mniejszo ści narodowych, etnicznych i wyznaniowych, których kultura lokalna stanowi integraln ą cz ęść niematerialnego dziedzictwa kulturowego Polski. Najbardziej po żą danym efektem programu ma by ć wypracowanie wzorców ochrony oraz twórczego inspirowania si ę elementami kultur tradycyjnych zarówno w wymiarze materialnym jak i niematerialnym, z uwzgl ędnieniem społecznego kontekstu funkcjonowania.

str. 83 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 85 – Poz. 529

W ramach programu można ubiega ć si ę o dofinansowanie zada ń maj ących na celu wspieranie przedsi ęwzi ęć zwi ązanych ze spu ścizn ą kultur tradycyjnych, przemianami ich elementów oraz współczesnymi kontekstami ich wyst ępowania, w tym odnosz ących si ę tak że do kultur mniejszo ści narodowych i etnicznych oraz tradycji środowiskowych. Szczegółowy zakres kwalifikuj ących si ę zada ń oraz limity finansowe warunkuj ące uzyskanie dofinasowania okre śla zał ącznik do regulaminu. Z programu wył ączone s ą zadania dofinansowane w ramach innych programów ministra oraz programów obj ętych finansowaniem ze środków bud żetu pa ństwa realizowanych przez pa ństwowe instytucje kultury jako zadanie własne. O dofinansowanie w ramach programu ubiega ć mog ą si ę nast ępuj ące podmioty prawa polskiego: 1)samorz ądowe instytucje kultury – z wyj ątkiem instytucji współprowadzonych przez ministra i jednostki samorz ądu terytorialnego; 2) organizacje pozarz ądowe; 3) podmioty prowadz ące działalno ść gospodarcz ą: 4) ko ścioły i zwi ązki wyznaniowe oraz ich osoby prawne

Instytucja zarz ądzaj ąca: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Departament Narodowych Instytucji Kultury, ul. Krakowskie Przedmie ście 15/17, 00-071 Warszawa

„O CHRONA ZABYTKÓW ARCHEOLOGICZNYCH ” Strategicznym celem programu jest ochrona dziedzictwa archeologicznego poprzez wspieranie kluczowych dla tego obszaru zada ń, obejmuj ących rozpoznanie i dokumentacj ę zasobów dziedzictwa archeologicznego oraz opracowanie i publikacj ę wyników przeprowadzonych bada ń archeologicznych. Cel ten został sformułowany w oparciu o fundamentaln ą dla ochrony dziedzictwa kulturowego zasad ę zrównowa żonego rozwoju, która dopuszcza inwazyjne metody badawcze jedynie w ostateczno ści, gdy stanowisko (zabytek archeologiczny) nara żone jest na bezpo średnie zniszczenie spowodowane oddziaływaniem przyrodniczym, b ądź działaniami człowieka. St ąd zadaniem programu jest wspieranie i promocja bada ń prowadzonych metodami niedestrukcyjnymi, wykorzystuj ącymi techniki tradycyjne oraz nowoczesne osi ągni ęcia techniczne, a tak że opracowanie i publikacja ich wyników. W obu grupach zada ń na wsparcie mog ą liczy ć przede wszystkim projekty, które zakładaj ą prowadzenie bada ń na obszarach (lub w dziedzinach) niewystarczaj ąco rozpoznanych lub upowszechnionych, promuj ących nowe kierunki badawcze, a tak że

str. 84 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 86 – Poz. 529

opracowanie i publikacj ę wyników bada ń archeologicznych, zwłaszcza zako ńczonych przed 2010 r. Nie b ędą natomiast wspierane projekty, które prowadz ą do niszczenia stanowisk archeologicznych (np. poprzedzaj ące rekonstrukcje na stanowisku archeologicznym) lub słu żą ce planowaniu dalszych bada ń wykopaliskowych. Ze wzgl ędu na rozległo ść , ró żnorodno ść , a zwłaszcza nieodnawialno ść zasobów tworz ących dziedzictwo archeologiczne oraz zło żono ść procesów zwi ązanych z jego badaniem i ochron ą, kluczowe dla wła ściwej realizacji celów programu jest nie tylko zachowanie wysokiej warto ści naukowej i poznawczej prowadzonych działa ń, lecz równie ż przestrzeganie w trakcie ich realizacji okre ślonych norm mi ędzynarodowych, wskazanych w Europejskiej konwencji o ochronie dziedzictwa archeologicznego (Konwencja Malta ńska) i Mi ędzynarodowej Karcie Ochrony i Zarz ądzania Dziedzictwem Archeologicznym ICOMOS (Karta Loza ńska). Zadania finansowane w ramach programu powinny by ć realizowane zgodnie z tymi zasadami. Bior ąc pod uwag ę fakt, że istotnym czynnikiem, umo żliwiaj ącym skuteczn ą realizacj ę projektów o wy żej nakre ślonym profilu, jest stabilno ść finansowa i organizacyjna, program umo żliwia finansowanie zada ń w trybie dwuletnim, a suma dofinansowa ń udzielanych w tym trybie mo że wynie ść do 40% bud żetu programu. Wsparcie finansowe udzielane b ędzie tym projektom, których autorzy, dysponuj ąc niezb ędnym do świadczeniem oraz zapleczem organizacyjnym i naukowym, gwarantuj ą stabilno ść działania oraz wysoki poziom kadry odpowiedzialnej za realizacj ę podj ętych zamierze ń merytorycznych. Zasadniczym efektem działa ń finansowanych w ramach programu powinno by ć upowszechnienie w środowisku naukowym i konserwatorskim wyników przeprowadzonych dotychczas bada ń, co pozwoli na wykorzystanie ich do świadomej i zrównowa żonej ochrony dziedzictwa. Równolegle działania te powinny rozwija ć świadomo ść społeczn ą, zarówno je śli chodzi o warto ść dziedzictwa archeologicznego, jak i potrzeb ę jego zachowania i ochrony, zgodnie z zasad ą zrównowa żonego rozwoju. W ramach programu mo żna ubiegać si ę o dofinansowanie zada ń słu żą cych ochronie dziedzictwa archeologicznego na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, realizowanych zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami. Szczegółowy zakres kwalifikuj ących si ę zada ń oraz limity finansowe warunkuj ące uzyskanie dofinasowania okre śla zał ącznik do regulaminu. Z programu wył ączone s ą zadania dofinansowane w ramach innych programów ministra oraz programów obj ętych finansowaniem ze środków bud żetu pa ństwa realizowanych przez pa ństwowe instytucje kultury jako zadanie własne. O dofinansowanie w ramach programu ubiega ć mog ą si ę nast ępuj ące podmioty prawa polskiego: 1) samorz ądowe instytucje kultury; 2)pa ństwowe instytucje kultury; 3)organizacje

str. 85 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 87 – Poz. 529

pozarz ądowe; 4)publiczne uczelnie akademickie; 5)niepubliczne uczelnie akademickie; 6)podmioty prowadz ące działalno ść gospodarcz ą.

Instytucja zarz ądzaj ąca: Narodowy Instytut Dziedzictwa, ul. Kopernika 36/40, 00-924 Warszawa http://www.nid.pl

„O CHRONA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO ZA GRANIC Ą” Strategicznym celem programu jest poprawa stanu zachowania i wzmocnienie ochrony dziedzictwa kulturowego znajduj ącego si ę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej oraz upowszechnianie wiedzy na jego temat. Zało żeniem programu jest stworzenie warunków do efektywnej ochrony i popularyzacji spu ścizny kulturowej, obejmuj ącej zarówno dziedzictwo wielonarodowo ściowej Rzeczypospolitej Obojga Narodów, powstałej na obszarach nale żą cych współcze śnie do suwerennych pa ństw s ąsiaduj ących z Rzeczpospolit ą, jak i dorobku wielu generacji emigracji polskiej, wytworzonego, zgromadzonego b ądź przechowywanego w całej Europie i innych cz ęś ciach świata. Szeroki katalog zada ń, uwzgl ędniający prace konserwatorskie i remontowe w obiektach polskich lub z Polsk ą zwi ązanych znajduj ących si ę poza granicami kraju, ich ewidencjonowanie i dokumentowanie oraz działania naukowe i promocyjne, pozwala na realizacj ę projektów zgodnych z zasadniczymi celami programu. Kluczowe dla realizacji celów programu są w szczególno ści zadania: - prowadz ące do zabezpieczenia lub zachowania szczególnie cennych obiektów dziedzictwa za granic ą. - zmierzaj ące do zachowania lub przywrócenia stanu wła ściwego obiektom zagro żonego dziedzictwa za granic ą. W ramach programu dofinansowania nie mog ą uzyska ć projekty zakładaj ące adaptacj ę, przebudow ę obiektów zabytkowych lub ich znaczn ą rekonstrukcj ę. Bior ąc pod uwag ę fakt, że istotnym czynnikiem umo żliwiaj ącym skuteczn ą realizacj ę projektów jest stabilno ść finansowa i organizacyjna Wnioskodawców, w ramach programu wprowadzona zostaje mo żliwo ść finansowania zada ń w trybie dwuletnim. Suma dofinansowa ń udzielanych w tym trybie mo że wynie ść do 40% bud żetu programu Mimo, że okre ślone regulaminem zasady dopuszczaj ą mo żliwo ść całkowitego finansowania zadania, to wsparcie takie b ędzie mo żna otrzyma ć tylko w szczególnych przypadkach, gdy obiekt posiada wyj ątkow ą warto ść historyczn ą, artystyczn ą i naukow ą, wymaga przeprowadzenia zło żonych pod wzgl ędem technologicznym prac. Kluczowym efektem działa ń realizowanych w ramach programu b ędzie zachowanie obiektów polskiego dziedzictwo kulturowego poza granicami kraju, jako świadectwa dziejów

str. 86 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 88 – Poz. 529

Rzeczypospolitej i cennego elementu kształtuj ącego współczesne postawy, buduj ącego świadomo ść historyczn ą oraz tworz ącego fundament to żsamo ści narodowej. W ramach programu mo żna ubiega ć si ę o dofinansowanie zada ń z zakresu ochrony dziedzictwa kulturowego znajduj ącego si ę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej oraz upowszechnianie wiedzy na jego temat. Szczegółowy zakres kwalifikuj ących si ę zada ń oraz limity finansowe warunkuj ące uzyskanie dofinasowania okre śla zał ącznik do regulaminu. Z programu wył ączone s ą zadania dofinansowane w ramach innych programów ministra oraz programów obj ętych finansowaniem ze środków bud żetu pa ństwa realizowanych przez pa ństwowe instytucje kultury jako zadanie własne. O dofinansowanie w ramach programu ubiega ć mog ą si ę nast ępuj ące podmioty prawa polskiego: 1) pa ństwowe instytucje kultury; 2)samorz ądowe instytucje kultury; 3) archiwa pa ństwowe; 4) organizacje pozarz ądowe; 5) ko ścioły i zwi ązki wyznaniowe oraz ich osoby prawne;

Instytucja zarz ądzaj ąca: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego ul. Krakowskie Przedmie ście 15/17, 00-071 Warszawa

„MIEJSCA PAMI ĘCI I TRWAŁE UPAMI ĘTNIANIE W KRAJU ” Strategicznym celem programu jest wspieranie opieki nad miejscami pami ęci i trwałymi upami ętnieniami na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi ącymi materialne świadectwo kluczowych wydarze ń z historii Polski. Wspierane s ą tak że działania maj ące na celu upowszechnianie wiedzy na temat miejsc, faktów i postaci zwi ązanych z walk ą i m ęcze ństwem. W sposób szczególny dotyczy to miejsc nosz ących ślady masowych zbrodni re żimów totalitarnych. Realizacja ustawowych zada ń Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego słu ży podtrzymywaniu i rozpowszechnianiu tradycji narodowej i pa ństwowej. Celem programu jest otoczenie miejsc pami ęci i trwałych upami ętnie ń opiek ą polegaj ącą w szczególno ści na: 1) naukowym badaniu i dokumentowaniu miejsca pami ęci oraz wydarze ń i osób z nim zwi ązanych; 2) prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy miejscach pami ęci; 3) zabezpieczeniu i utrzymaniu miejsca pami ęci oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie; 4) utrwaleniu warto ści i autentyzmu miejsc pami ęci;

str. 87 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 89 – Poz. 529

5) popularyzowaniu i upowszechnianiu wiedzy o miejscu pami ęci oraz jego znaczeniu dla historii, dziedzictwa i to żsamo ści narodowej. Promowane jest: 1) podkre śleniu presti żu miejsca pami ęci/trwałego upami ętnienia; 2) nadanie lub przywrócenie odpowiedniego wyrazu; 3) zaanga żowanie w opiek ę nad miejscami pami ęci i trwałymi upami ętnieniami jak najwi ększej liczby ró żnych podmiotów; 4) zapewnienie jak najlepszej dost ępno ści miejsca/trwałego upami ętnienia; 5) tworzenie nowych trwałych upami ętnie ń w miejscach, gdzie ich obecno ść jest uzasadniona interesem społecznym; 6) twórcze zastosowanie nowoczesnych metod bada ń, edukacji i promocji do ochrony dziedzictwa narodowego; 7) stosowanie rozwi ąza ń prawnych sprzyjaj ących lepszej opiece nad miejscami pami ęci, trwałymi upami ętnieniami (uwzgl ędnienie miejsca pami ęci, jego ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, czy obj ęcie go inn ą form ą ochrony prawnej).

Instytucja zarz ądzaj ąca: Departament Dziedzictwa Kulturowego MKiDN ul. Krakowskie Przedmie ście 15/17, 00-071 Warszawa

„GROBY I CMENTARZE WOJENNE W KRAJU ” Strategicznym celem programu jest wspieranie opieki nad grobami i cmentarzami wojennymi na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi ącymi materialne świadectwo kluczowych wydarze ń z historii Polski zwi ązanych z walk ą i m ęcze ństwem. Realizacja ustawowych zada ń Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego słu ży podtrzymywaniu i rozpowszechnianiu tradycji narodowej i pa ństwowej. Celem programu jest otoczenie grobów i cmentarzy wojennych w kraju opiek ą polegaj ącą na : - prowadzeniu robót budowlanych, prac remontowych, konserwatorskich i restauratorskich; - zabezpieczeniu i utrzymaniu w jak najlepszym stanie; - prowadzeniu bada ń archeologicznych i prac poszukiwawczych; - prowadzeniu prac zwi ązanych z urz ądzeniem grobu/kwatery/cmentarza wojennego; - dokumentowaniu i prowadzeniu bada ń naukowych; - popularyzowaniu i upowszechnianiu wiedzy.

str. 88 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 90 – Poz. 529

Promowane jest: - obejmowanie opiek ą obiektów, których stan zachowania wymaga podj ęcia niezwłocznego działania; - opieka nad grobami i cmentarzami wojennymi o wyj ątkowej warto ści historycznej; - nadanie lub przywrócenie odpowiedniej rangi obiektom grobownictwa wojennego; - wykorzystanie nowoczesnych metod bada ń, edukacji, i promocji; - zaanga żowanie w opiek ę nad grobami i cmentarzami wojennymi jak najwi ększej liczby ró żnych podmiotów; - stosowanie, w ramach obowi ązuj ących przepisów prawa, rozwi ąza ń sprzyjaj ących lepszej ochronie prawnej grobów i cmentarzy wojennych.

Instytucja zarz ądzaj ąca: Departament Dziedzictwa Kulturowego MKiDN ul. Krakowskie Przedmie ście 15/17, 00-071 Warszawa

III. Ministerstwo Spraw Wewn ętrznych i Administracji – Fundusz Ko ścielny Fundusz Ko ścielny został powołany na mocy art. 8 ustawy z dnia 20 marca 1950 r. o przej ęciu przez Pa ństwo dóbr martwej r ęki, por ęczeniu proboszczom posiadania gospodarstw rolnych i utworzeniu Funduszu Ko ścielnego (Dz. U. Nr 9, poz. 87, z pó źn. zm.) jako forma rekompensaty dla ko ściołów za przej ęte przez pa ństwo nieruchomo ści ziemskie. Fundusz ten, stosownie do zasady równouprawnienia ko ściołów i innych zwi ązków wyznaniowych wyra żonej w art. 25 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., działa na rzecz ko ściołów i innych zwi ązków wyznaniowych, posiadaj ących uregulowany status prawny w Rzeczypospolitej Polskiej. Fundusz Ko ścielny stanowi wyodr ębnion ą pozycj ę w cz ęś ci 43 bud żetu pa ństwa - wyznania religijne oraz mniejszo ści narodowe i etniczne, w dziale 758 – ró żne rozliczenia, w rozdziale 75822 – Fundusz Ko ścielny, której dysponentem jest minister wła ściwy do spraw wyzna ń religijnych oraz mniejszo ści narodowych i etnicznych – obecnie Minister Spraw Wewn ętrznych i Administracji. Dotacje z Funduszu Ko ścielnego s ą udzielane mi ędzy innymi na remonty i konserwacj ę zabytkowych obiektów o charakterze sakralnym i to tylko na wykonywanie podstawowych prac zabezpieczaj ących sam obiekt (w szczególno ści remonty dachów, stropów, ścian i elewacji, osuszanie i odgrzybianie, izolacj ę, remonty i wymian ę zu żytej stolarki okiennej

str. 89 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 91 – Poz. 529

i drzwiowej, instalacji elektrycznej, odgromowej, przeciwwłamaniowej i przeciwpo żarowej itp.). Z Funduszu nie finansuje si ę remontów i konserwacji obiektów towarzysz ących (takich jak np.: dzwonnice wolnostoj ące, krzy że) ruchomego wyposa żenia obiektów sakralnych (takich jak np.: obrazy, ikonostasy, stalle, epitafia, szaty i naczynia liturgiczne, instrumenty muzyczne, dzwony) oraz otoczenia świ ątyni, a tak że stałych elementów wystroju wn ętrz (takich jak np.: polichromie, freski, witra że i posadzki). O przyznanie dotacji z Funduszu Ko ścielnego instytucje wyznaniowe mog ą si ę ubiega ć na realizacj ę nast ępuj ących zada ń: 1. konserwacja i remonty obiektów sakralnych i ko ścielnych o warto ści zabytkowej w znaczeniu nadanym przez aktualne ustawodawstwo, bądź orzecznictwo. tj. a) ustaw ę z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane zgodnie z któr ą ilekro ć w ustawie jest mowa o remoncie nale ży przez to rozumie ć wykonywanie w istniej ącym obiekcie budowlanym robót budowlanych polegaj ących na odtworzeniu stanu pierwotnego, a niestanowiących bie żą cej konserwacji, przy czym dopuszcza si ę stosowanie wyrobów budowlanych innych ni ż u żyto w stanie pierwotnym (art. 3 pkt. 8), b) ustaw ę z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami zgodnie z któr ą użyte w ww. ustawie okre ślenia oznaczaj ą: - zabytek - nieruchomo ść lub rzecz ruchom ą, ich cz ęś ci lub zespoły, b ędące dziełem człowieka lub zwi ązane z jego działalno ści ą i stanowi ące świadectwo minionej epoki b ądź zdarzenia, których zachowanie le ży w interesie społecznym ze wzgl ędu na posiadan ą warto ść historyczn ą, artystyczn ą lub naukow ą (art. 3 pkt 1), - prace konserwatorskie - działania maj ące na celu zabezpieczenie i utrwalenie substancji zabytku, zahamowanie procesów jego destrukcji oraz dokumentowanie tych działa ń (art. 3 pkt 6), c) w aktualnym ustawodawstwie brak jest legalnej definicji „obiektu sakralnego” oraz „obiektu ko ścielnego”, dlatego na potrzeby udzielenia dotacji z Funduszu Ko ścielnego przyjmuje si ę, że: - obiekty sakralne - są te miejsca, w których stale i systematycznie zbieraj ą si ę wierni danej religii (wyznania) dla wzi ęcia udziału w nabo żeństwach i innych zorganizowanych formach uprawiania kultu religijnego (vide wyrok Naczelnego S ądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 17 czerwca 1991 r., sygn. akt II SA 391/91), - obiekty ko ścielne – są to inne obiekty nale żą ce do ko ścielnych osób prawnych, które, co do zasady, stanowi ą „budynki towarzysz ące" obiektom sakralnym, przez które, na gruncie ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Pa ństwa do Ko ścioła Katolickiego

str. 90 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 92 – Poz. 529

w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. 2013, poz. 1169, z pó źn. zm.) rozumie si ę „poło żone w sąsiedztwie obiektów sakralnych: budynki stanowi ące mieszkanie proboszcza lub rektora i kancelari ę parafialn ą lub kancelari ę rektora (plebani ę), budynki stanowi ące mieszkanie wikariuszy (wikariatk ę), budynki stanowi ące mieszkanie pracowników świeckich parafii lub rektoratu (organistówk ę), budynki punktu katechetycznego i budynki domu zakonnego zwi ązanego z duszpasterstwem w tym obiekcie sakralnym albo świadczeniem w nim pomocy.”. Dotacje przeznaczane s ą, co do zasady, na remonty i prace konserwatorskie zabytkowych obiektów sakralnych (w szczególno ści: remonty dachów, stropów, ścian i elewacji, osuszanie i odgrzybianie, izolacj ę, remonty i wymian ę zu żytej stolarki okiennej i drzwiowej, instalacji elektrycznej, wodnej, kanalizacyjnej, odgromowej). W szczególnie uzasadnionych przypadkach mo że nast ąpi ć finansowanie z Funduszu Ko ścielnego ruchomego wyposa żenia obiektów sakralnych (takich jak np.: instrumenty muzyczne, dzwony) oraz stałych elementów wystroju wn ętrz (takich jak np.: ołtarze, polichromie, freski, posadzki). Z Funduszu Ko ścielnego nie finansuje si ę co do zasady prac dotycz ących otoczenia obiektu (takich jak np.: chodniki, ogrodzenia, trawniki).

III. Wojewódzki Konserwator Zabytków Podlaski Wojewódzki Konserwator Zabytków, działaj ąc z upowa żnienia ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (j.t. Dz. U. 2020, poz. 282, poz.782) ustala kryteria i sposób naboru wniosków oraz rozdziału środków finansowych na cele zwi ązane z ochron ą zabytków i opiek ą nad zabytkami w ramach środków przyznanych przez Wojewod ę Podlaskiego, pozostaj ących w jego dyspozycji. Dotacja mo że by ć udzielona na dofinansowanie: 1) nakładów koniecznych na wykonanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru, które zostan ą przeprowadzone w roku zło żenia wniosku, ustalonych na podstawie kosztorysu zatwierdzonego przez wojewódzkiego konserwatora zabytków: a) wymagaj ących wyłonienia wykonawcy na podstawie przepisów o zamówieniach publicznych, b) niewymagaj ących wyłonienia wykonawcy na podstawie przepisów o zamówieniach publicznych; 2) nakładów koniecznych na wykonanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru, przeprowadzonych w okresie 3 lat poprzedzaj ących rok zło żenia wniosku (tzw. refundacja) po przeprowadzeniu wszystkich prac

str. 91 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 93 – Poz. 529

lub robót, okre ślonych w pozwoleniu wydanym przez wojewódzkiego konserwatora zabytków, ustalonych na podstawie kosztorysu zatwierdzonego przez wojewódzkiego konserwatora zabytków. Dotacja na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane mo że obejmowa ć wył ącznie nakłady konieczne na: 1) sporz ądzenie ekspertyz technicznych i konserwatorskich; 2) przeprowadzenie bada ń konserwatorskich lub architektonicznych; 3) wykonanie dokumentacji konserwatorskiej; 4) opracowanie programu prac konserwatorskich i restauratorskich; 5) wykonanie projektu budowlanego zgodnie z przepisami Prawa budowlanego; 6) sporz ądzenie projektu odtworzenia kompozycji wn ętrz; 7) zabezpieczenie, zachowanie i utrwalenie substancji zabytku; 8) stabilizacj ę konstrukcyjn ą cz ęś ci składowych zabytku lub ich odtworzenie w zakresie niezb ędnym dla zachowania tego zabytku; 9) odnowienie lub uzupełnienie tynków i okładzin architektonicznych albo ich całkowite odtworzenie, z uwzgl ędnieniem charakterystycznej dla tego zabytku kolorystyki; 10) odtworzenie zniszczonej przynale żno ści zabytku, je żeli odtworzenie to nie przekracza 50% oryginalnej substancji tej przynale żno ści; 11) odnowienie lub całkowite odtworzenie okien, w tym o ście żnic i okiennic, zewn ętrznych odrzwi i drzwi, wi ęź by dachowej, pokrycia dachowego, rynien i rur spustowych; 12) modernizacj ę instalacji elektrycznej w zabytkach drewnianych lub w zabytkach, które posiadaj ą oryginalne, wykonane z drewna cz ęś ci składowe i przynale żno ści; 13) wykonanie izolacji przeciwwilgociowej; 14) uzupełnianie narysów ziemnych dzieł architektury obronnej oraz zabytków archeologicznych nieruchomych o własnych formach krajobrazowych; 15) działania zmierzaj ące do wyeksponowania istniej ących, oryginalnych elementów zabytkowego układu parku lub ogrodu; 16) zakup materiałów konserwatorskich i budowlanych, niezb ędnych do wykonania prac i robót przy zabytku wpisanym do rejestru, o których mowa w pkt 7-15; 17) zakup i monta ż instalacji przeciwwłamaniowej oraz przeciwpo żarowej i odgromowej. 3. Dotacja mo że by ć udzielona w wysoko ści do 50% nakładów koniecznych na wykonanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru. 4. Je żeli zabytek, o którym mowa w ust. 1, posiada wyj ątkow ą warto ść historyczn ą, artystyczn ą

str. 92 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 94 – Poz. 529

lub naukow ą albo wymaga przeprowadzenia zło żonych pod wzgl ędem technologicznym prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych, dotacja mo że by ć udzielona w wysoko ści do 100 % nakładów koniecznych na wykonanie tych prac lub robót. 5. W przypadku, je żeli stan zachowania zabytku, o którym mowa w ust. 1, wymaga niezwłocznego podj ęcia prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku, dotacja mo że by ć równie ż udzielona do wysoko ści 100 % nakładów koniecznych na wykonanie tych prac lub robót. 6. Wnioskodawca ubiegaj ący si ę o kwot ę wy ższ ą ni ż 50% nakładów koniecznych zobowi ązany jest doł ączy ć informacj ę na ten temat wraz z uzasadnieniem, w którym zostanie opisana wyj ątkowa warto ść historyczna, artystyczna lub naukowa zabytku albo te ż informacj ę o konieczno ści przeprowadzenia zło żonych pod wzgl ędem technologicznym prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych oraz innych dokumentów potwierdzaj ących konieczno ść niezwłocznego podj ęcia prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych. Wniosek nie zawieraj ący takiego uzasadnienia zostanie potraktowany, jako wniosek o udzielenie dotacji w wysoko ści okre ślonej zgodnie z §1 ust.3. 7. Ł ączna wysoko ść dotacji udzielonych przez ministra wła ściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego i wojewódzkiego konserwatora zabytków nie mo że przekracza ć wysoko ści dofinansowania okre ślonej w ust. 3-5.

IV. Bud żety jednostek samorz ądu terytorialnego Ustawodawca w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami przewidział te ż mo żliwo ść dofinansowywania prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków ze środków jednostek samorz ądu terytorialnego na zasadach okre ślonych przez organy stanowi ące tych jednostek. Dotyczy to samorz ądów wszystkich szczebli. W ka żdym przypadku o dotacj ę mo że ubiega ć si ę, w drodze corocznie ogłaszanego konkursu, ka żdy podmiot posiadaj ący tytuł prawny do zabytku wynikaj ący z prawa własno ści, użytkowania wieczystego, ograniczonego prawa rzeczowego, trwałego zarz ądu albo stosunku zobowi ązaniowego. Ze środków dotacji mo żna dofinansowa ć wykonanie planowanych prac lub robót budowlanych tylko przy zabytkach wpisanych do rejestru, które mieszcz ą si ę w katalogu wskazanym w w/w art. 77 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Na szczeblu wojewódzkim , co roku w bud żecie województwa Marszałka Podlaskiego zabezpieczane s ą środki finansowe przeznaczone na udzielenie dotacji na wykonanie prac

str. 93 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 95 – Poz. 529

lub robót budowlanych przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków województwa podlaskiego. Ponadto w ramach sprawowanego mecenatu zarówno przez samorz ąd województwa, jak i gminny, udzielane s ą, w drodze corocznie ogłaszanych konkursów ofert, dotacje dla organizacji pozarz ądowych oraz innych podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalno ści po żytku publicznego i o wolontariacie, na wsparcie realizacji zada ń publicznych w zakresie kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.

2. Źródła publiczne. Środki zagraniczne. Mo żliwo ść finansowania ochrony zabytków została wł ączona do działa ń współfinansowanych środkami finansowymi Unii Europejskiej. Wej ście Polski do Unii Europejskiej otworzyło wiele nowych mo żliwo ści zwi ązanych z realizacj ą projektów z zakresu kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Fundusze europejskie, tj. fundusze strukturalne, programy wspólnotowe oraz Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweski Mechanizm Finansowy umo żliwiły realizacj ę wielu ciekawych inicjatyw, zarówno tych o charakterze infrastrukturalnym, jak i przedsi ęwzi ęć artystycznych. Działania zwi ązane z zakresu kultury i ochrony dziedzictwa narodowego mog ą by ć dofinansowywane z dwóch zasadniczych źródeł: I. Fundusze Unii Europejskiej 1. Fundusze strukturalne i Fundusz Spójno ści: 3. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, 4. Regionalny Program Operacyjny Województwa Podlaskiego II. Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweski Mechanizm Finansowy Ze wzgl ędu na czas przej ściowy pomi ędzy dwoma okresami finansowania, w czasie sporz ądzania niniejszego opracowania nie były jeszcze znane zasady finansowania działa ń zwi ązanych z ochron ą zabytków i dziedzictwa kulturowego po 2020 r.

Inne źródła finansowania ochrony zabytków i opieki nad zabytkami.

Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Projekty zwi ązane z ochron ą zabytków mog ą by ć równie ż finansowane z ró żnego rodzaju funduszy, powołanych do realizacji zada ń w innych dziedzinach. W śród nich nale ży wymieni ć Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Wojewódzki

str. 94 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 96 – Poz. 529

Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Białymstoku, który w ramach priorytetowych działa ń wspiera prace leczniczo-piel ęgnacyjne przy drzewach i krzewach, a w szczególno ści – pomnikach przyrody oraz parkach. Warto podkre śli ć, że działania na rzecz ochrony zabytkowych parków i ogrodów oraz inicjowanie szczegółowych prac badawczych w tych obiektach prowadzone s ą tak że z ramienia Narodowego Instytutu Dziedzictwa. W ramach wieloletniej współpracy, w zakresie wspierania procesu rewaloryzacji najbardziej presti żowych historycznych zało żeń ogrodowych, pomi ędzy Narodowym Instytutem Dziedzictwa a Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, powstała Lista zabytkowych zało żeń ogrodowych, których wła ściciele i u żytkownicy mog ą ubiega ć si ę o dofinansowanie ze środków Funduszu. Lista składa si ę z cz ęś ci stałej „Listy najcenniejszych zabytkowych zało żeń ogrodowych Polski” i cz ęś ci ruchomej, ustalanej w cyklu trzyletnim „Listy preferencyjnej zabytkowych parków i ogrodów dla Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej”. Na stronie internetowej Narodowego Instytutu Dziedzictwa www.nid.pl opisana została szczegółowa procedura aktualizacji w/w listy. Środki Wojewódzkiego Funduszu (a tak że Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej) mog ą by ć przeznaczone m.in. na: edukacj ę ekologiczn ą oraz propagowanie działa ń proekologicznych i zasady zrównowa żonego rozwoju, przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z ochron ą przyrody, w tym urz ądzanie i utrzymanie terenów zieleni, zadrzewie ń, oraz parków, dofinansowywanie działa ń zwi ązanych z utrzymaniem i zachowaniem parków oraz ogrodów, b ędących przedmiotem ochrony na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej udziela pomocy finansowej w formie po życzek, dotacji, dopłaty do oprocentowania kredytów i po życzek zaci ąganych w bankach komercyjnych. O pomoc ze środków WFO ŚiGW w Białymstoku ubiega ć si ę mog ą zarówno jednostki samorz ądu terytorialnego, jak i przedsi ębiorcy oraz organizacje pozarz ądowe. Finansowanie zada ń zwi ązanych z ochron ą zabytków zagwarantowano w Priorytecie: Ochrona przyrody i krajobrazu. Dotacja oraz dofinansowanie w formie przekazania środków pa ństwowym jednostkom bud żetowym mog ą by ć przyznawane do wysoko ści 99% całkowitego kosztu zadania z zakresu ochrony przyrody i krajobrazu obejmuj ące prace rewitalizacyjne realizowane na terenach obj ętych ochron ą lub w stosunku do obiektów poddanych pod ochron ę, uj ętych w rejestrze albo ewidencji, zgodnie z ustaw ą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody lub z ustaw ą z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.

str. 95 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 97 – Poz. 529

Narodowe Centrum Nauki Zgodnie z ustaw ą o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, badania konserwatorskie, architektoniczne, archeologiczne lub inne badania naukowe zwi ązane z prowadzeniem prac konserwatorskich i restauratorskich przy zabytkach mog ą by ć równie ż dofinansowane przez na zasadach okre ślonych w przepisach o zasadach finansowania nauki ze środków pozostaj ących w dyspozycji Narodowego Centrum Nauki.

Europejskie Dni Dziedzictwa Europejskie Dni Dziedzictwa to najwi ększy w Europie projekt społeczny i edukacyjny, najważniejsze świ ęto zabytków kultury Starego Kontynentu. Ich idea narodziła si ę w 1985 r. w Granadzie w Hiszpanii podczas II Konferencji Rady Europy. Wówczas po raz pierwszy bezpłatnie udost ępniono zwiedzaj ącym obiekty, do których dost ęp dotychczas był ograniczony. Inicjatywa cieszyła si ę tak du żym zainteresowaniem, że w 1991 r. zainspirowała Rad ę Europy do ustanowienia Europejskich Dni Dziedzictwa. Głównym celem Europejskich Dni Dziedzictwa jest promowanie regionalnego dziedzictwa kulturowego oraz przypominanie o wspólnych korzeniach kultury europejskiej. Imprezy skierowane s ą do bardzo szerokiej i ró żnorodnej grupy odbiorców, co nadaje im wymiar uniwersalny. W obchodach Europejskich Dni Dziedzictwa uczestnicz ą wszystkie pa ństwa, członkowie Rady Europy, w tym Polska, która wł ączyła si ę do tej akcji w 1993 r. Co roku we wrze śniu organizatorzy udost ępniaj ą do zwiedzania szerokiej publiczno ści zabytki i miejsca kultury, przygotowuj ą festyny, jarmarki, imprezy plenerowe, inscenizacje, turnieje rycerskie, wystawy, odczyty naukowe, konkursy, spotkania z twórcami kultury i wiele innych imprez o ró żnorodnym charakterze, skierowanych do ró żnych grup społecznych i wiekowych. Dzi ęki temu obywatele pa ństw uczestnicz ących w EDD maj ą doskonał ą okazj ę do poznania dorobku kulturowego regionu, który zamieszkuj ą.

Ogólnopolski konkurs „Zabytek zadbany” „Zabytek Zadbany” jest corocznym konkursem ogłaszanym przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Nadzór nad konkursem sprawuje Generalny Konserwator Zabytków. Podmiotem realizuj ącym procedur ę konkursow ą, podobnie jak wy żej omówione Europejskie Dni Dziedzictwa jest Narodowy Instytut Dziedzictwa. Konkurs, skierowany jest do wła ścicieli, posiadaczy i zarz ądców zabytkowych obiektów wpisanych do rejestru zabytków, nie stanowi źródła finansowania zabytków, jednak warto o nim wspomnie ć, bowiem

str. 96 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 98 – Poz. 529

jego celem jest promocja opieki nad zabytkami i upowszechnianie najlepszych wzorów wła ściwego utrzymania i zagospodarowania obiektów. Charakter edukacyjny konkursu polega na popularyzacji wiedzy dotycz ącej wła ściwego post ępowania z zabytkami architektury podczas ich u żytkowania oraz w trakcie przeprowadzanych remontów. Pozostałe źródła finansowania ochrony zabytków i opieki nad zabytkami

fundusze fundacji krajowych , m.in. Fundacja im. Stefana Batorego (www.batory.org.pl), Fundacja Kronenberga (www.citibank.pl/poland/kronenberg/polish/index); fundusze europejskie, m.in. Programy Europejskiej Fundacji Kultury (www.eurocult.org), Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej (www.efrwp.pl); fundusze mi ędzynarodowe, m.in. Fundusze Wyszehradzkie (www.visegradfund.org), Szwajcarska Fundacja dla Kultury Pro Helvetia (www.prohelvetia.pl), Fundacja Współpracy Polsko–Niemieckiej (www.fwpn.org.pl), Polsko–Ameryka ńska Fundacja Wolno ści (www.pafw.pl); fundusze organizacji mi ędzynarodowych , m.in. Europa Nostra wr ęcza nagrody za utrzymywanie i restauracj ę obiektów kulturowych w krajach europejskich (www.europanostra.org).

str. 97 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 99 – Poz. 529

11. Realizacja i finansowanie przez gmin ę zada ń z zakresu ochrony zabytków Zgodnie z Ustaw ą z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami , na ka żdym wła ścicielu i posiadaczu zabytku spoczywaj ą obowi ązki, wynikaj ące z zasad sprawowania opieki nad zabytkami. Dbanie o stan zabytku, tym samym ponoszenia nakładów na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane spoczywa na wła ścicielu i posiadaczu obiektu zabytkowego, dysponuj ącego tytułem prawnym do zabytku. W przypadku jednostki samorz ądu terytorialnego prowadzenie i finansowanie wspomnianych prac i robót jest zdaniem własnym. Pełna realizacja zada ń z zakresu ochrony zabytków przez samorz ąd gminny powinna przebiega ć dwutorowo, uwzgl ędniaj ąc poni ższe priorytety: 1) opieka nad zabytkowymi obiektami i obszarami, których wła ścicielem lub współwła ścicielem jest gmina; 2) kształtowanie przestrzeni publicznych oraz ochrona dziedzictwa kulturowego (w tym krajobrazu kulturowego) na całym obszarze gminy. Gmina jako wła ściciel zabytków jest ustawowo zobligowana do opieki nad nimi tj. utrzymywania w dobrym stanie technicznym, przeprowadzania remontów i bie żą cych konserwacji. Niezale żnie od zapisów legislacyjnych władze gminy powinny doło żyć wszelkich stara ń, aby stan zabytków, jak i całej przestrzeni publicznej, wpływał pozytywnie na jako ść życia mieszka ńców, a turystów i go ści zach ęcał do dłu ższych pobytów w regionie. Mechanizmem sprzyjaj ącym takim działaniom mo że by ć zapewnienie środków finansowych na dotacje celowe na prace przy zabytkach, które udzielane s ą wła ścicielom i zarz ądcom. Dotacje na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane mog ą by ć przyznane w wysoko ści do 75% nakładów koniecznych, które obejmuj ą: 1. sporz ądzenie ekspertyz technicznych i konserwatorskich; 2. przeprowadzenie bada ń konserwatorskich lub architektonicznych; 3. wykonanie dokumentacji konserwatorskiej; 4. opracowanie programu prac konserwatorskich i restauratorskich; 5. wykonanie projektu budowlanego zgodnie z przepisami Prawa budowlanego; 6. sporz ądzenie projektu odtworzenia kompozycji wn ętrz; 7. zabezpieczenie, zachowanie i utrwalenie substancji zabytku; 8. stabilizacj ę konstrukcyjn ą cz ęś ci składowych zabytku lub ich odtworzenie w zakresie niezb ędnym dla zachowania tego zabytku;

str. 98 Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego – 100 – Poz. 529

9. odnowienie lub uzupełnienie tynków i okładzin architektonicznych albo ich całkowite odtworzenie, z uwzgl ędnieniem charakterystycznej dla tego zabytku kolorystyki; 10. odtworzenie zniszczonej przynale żno ści zabytku, je żeli odtworzenie to nie przekracza 50% oryginalnej substancji tej przynale żno ści; 11. odnowienie lub całkowite odtworzenie okien, w tym oście żnic i okiennic, zewn ętrznych odrzwi i drzwi, wi ęź by dachowej, pokrycia dachowego, rynien i rur spustowych; 12. modernizacj ę instalacji elektrycznej w zabytkach drewnianych lub w zabytkach, które posiadaj ą oryginalne, wykonane z drewna cz ęś ci składowe i przynale żno ści; 13. wykonanie izolacji przeciwwilgociowej; 14. uzupełnienie narysów ziemnych dzieł architektury obronnej oraz zabytków archeologicznych nieruchomych o własnych formach krajobrazowych; 15. działania zmierzaj ące do wyeksponowania istniej ących, oryginalnych elementów zabytkowego układu parku lub ogrodu; 16. zakup materiałów konserwatorskich i budowlanych, niezb ędnych do wykonania prac i robót przy zabytku wpisanym do rejestru, o których mowa w pkt 7-15; 17. zakup i monta ż instalacji przeciwwłamaniowej oraz przeciwpo żarowej i odgromowej. Form ą pomocy finansowej miasta dla wła ścicieli obiektów zabytkowych mo że by ć równie ż system ulg podatkowych - poprzez stosowanie zwolnień od podatku od nieruchomo ści w odniesieniu do budynków i gruntów wpisanych indywidualnie do rejestru zabytków pod warunkiem ich utrzymania i konserwacji zgodnie z przepisami o ochronie zabytków, z wyj ątkiem zaj ętych na prowadzenie działalno ści gospodarczej (zgodnie z art. 7 ust 1 pkt 6 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz.U. z 2019r. poz. 1170). Inn ą form ą wspierania opieki nad zabytkami oraz upowszechniania dziedzictwa kulturowego miasta mog ą by ć tak że stypendia artystyczne przyznawane osobom działaj ącym na rzecz opieki nad zabytkami oraz otwarte konkursy ofert na realizacj ę zada ń publicznych z dziedzinie kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i dziedzictwa narodowego.

str. 99