De Verzorging Van Het Landschap in Drenthe
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
WM 2 fût/Ds^Tal Deverzorgin g van het landschap in Drenthe Opvattingen en werk van H.W. de Vroome HJJ.C.M. van Blerck 1987 Wageningen Rapportnr . 501 Rijksinstituut vooronderzoe k ind ebos -e nlandschapsbou w"D eDorschkamp" . tQ7j*7 De verzorging van het landschapin Drenthe Voorwoord "Gut, wat is het aardig hier." staat er aan het slot van de introductie door de schrijver op zijn werkstuk. Veel bewonerse nbezoeker s van Drenthe zullen hunlandscha p inderdaad zo ervaren. Het landschap lijkt zo vanzelf-sprekend maar er is hard en met toewijding voor gewerkt om het zo te krijgen; zorg voor het landschap noemenw edat . Het is een taak voor het landschapsbouwkundige onderzoek omon sinzich t ind elandschapsverzorgin g van de laatste decennia te verruimen en te verdiepen. Het onderzoek voert ons naar personen, want het resultaat is danwe lui td eaar dde rzaa kanoniem ,he tzij npersone ndi e ideeën ontwikkelen, doelen stellen en middelen inzetten om diedoele n te bereiken. Eén van diepersone n isH.W . deVroome ,di eberei dblee ko mHen kva nBlerc kt ehelpe n bijhe topzette nva ndez estudie . In een tijd dat veel organisaties in hun voegen kraken, is hetva n extra belang dat het werk aan het landschap goed wordt beschreven en gedocumenteerd. Andere landschapsverzorgers en landschapsbouwers kunnen er hun eigenverhaa l aan toevoegen. Zovorm t hetlandscha p een verhaal datnooi t uit is zolang erno gmense n zijn die hetwille nvertellen . M.C.Va nde nBer g Deverzorging van het landschap in Drenthe Deverzorging van het landschap in Drenthe Inhoudsopgave blz. Voorwoord 1 Inhoudsopgave 3 Samenvatting 5 Summary 7 Introductie 11 Hoofdstuk 1. Inleiding 13 1.1.Kade rwaari ndi tonderzoe kplaatsvon d 14 1.2. Doelva nhe tprojec t 14 1.3.Karakte rva ndez estudi e 15 1.4. Probleemstelling enonderzoeksvrage n 15 1.5.Gebruikt etheori ee nbegrippe n 16 1.6. Werkwijze 22 1.7. Opzetva ndi tdocumen t 23 Hoofdstuk 2.Opvattinge nva nD eVroom e 25 2.1. Inleiding 26 2.2.Filosofi e envisi eo phe tlandscha p 26 -Visi eo phe tlandschap : hetlandscha pi see nverhaa l 26 -Natuurbelevin g enoverweginge n overd eecologi eva n 27 het landschap -Fascinati evoo rd ehistori eva nhe tcultuurlandscha p 30 -Onzekerhei d 30 -Terughoudendhei d 30 -Verfijning , zorg 31 -Meedenke nme td eingree p 31 - "Omgaanme tlandscha pi somgaa nme tmensen. " 32 -Recreati e 33 - "Lelijki sal salle so palle sgaa tlijken. " 33 2.3.Middele n 34 Hoofdstuk 3.He twer kva n H.W.d eVroom e 39 3.1. Chronologie 40 3.2.He t werkgebied 45 3.3.He tDrents elandscha p 46 3.4.Opze tva nd eplananalys e 48 3.5.Motiverin gva nd ekeuz ewelk eplanne ngeanalyseer d 48 zijn Hoofdstuk 4.Ruilverkavelin g Peize-Bunne 51 4.1. Het landschap 52 4.2.Algemen egegeven sove rd eruilverkavelin g 52 4.3.Diplomatiek emiddele n De verzorgingvan het landschapin Drenthe AA. Procedurele middelen 57 4.5. Landschapsarchitectonische middelen 57 4.6. Uitwerking ideëen 61 Hoofdstuk 5.Ruilverkavelin g Peizermade 65 5.1. Het landschap 67 5.2. Algemene gegevens over deruilverkavelin g 68 5.3. Diplomatieke middelen 69 5.4. Procedurele middelen 70 5.5. Landschapsarchitectonische middelen 75 5.6. Uitwerking ideëen 80 Hoofdstuk 6.Ruilverkavelin g Vries 83 6.1. Het landschap 84 6.2. Algemene gegevens over deruilverkavelin g 88 - Het stroomdallandschap van deDrentsch e A 89 6.3. Diplomatieke middelen 95 6.4.Procedurel e middelen 96 6.5.Landschapsarchitectonisch e middelen 99 6.6. Uitwerking ideëen 125 Hoofdstuk 7. Bevindingen 129 7.1. Inleiding 130 7.2.He t gebruik van diplomatieke middelen 130 7.3. Het gebruik van procedurele middelen 130 7.4. Het gebruik van landschapsarchitectonische middelen 132 7.5. Het vormgevingsconcept van De Vroome 141 7.6. Dilemma's tussen scheppen en behouden en tussen 143 een sectorale- e n een synthetiserende taakopvatting Hoofdstuk 8. Vervolg 149 8.1. Aandachtspunten 150 8.2. Aanbevelingen voor verder onderzoek 152 Geraadpleegde literatuur 153 Bijlage 1.Li js tva nplanne n waarD eVroom e aanheef t 157 gewerkt. Bijlage 2.Li js tva n publicatiesva n DeVroom e 161 Bijlage 3.Lijs t van interviews diei n ditonderzoe k met De 167 Vroome zijn afgenomen De verzorging van hetlandschap in Drenthe Samenvatting Ditonderzoe ki séé nva nd estudie s dieplaatsvinde n in het kaderva nhe tonderzoe kme t alsgemeenschappelij k thema: 'theorie en praktijk van de Landschapsbouw'. In deze studiesvind tdocumentati ee nanalys eplaat sva nhetgee ne r in de laatste vijftig jaar verricht is in het kader van landschapsbouw. Met dit materiaal wordt getracht een stevigerbasi st elegge nvoo rhe twer kva nlandschapsbou w in de toekomst. In deze beschouwende studie is de landschapsbouw in Drenthe onderwerp van studie. De verzorgende manier waarop daar het vak is beoefend vertegenwoordigt een belangrijke stroming binnen landschapsbouw. De landschapsarchitect en natuur beschermer H.W. de Vroome is in die verzorging een hoofdpersoon geweest. Daarom staan zijn opvattingen en werki ndez estudi ecentraal . In het eerste deel van deze beschouwing komen de opvattingen van DeVroom eaa nd eorde .He tlandscha pi s voorhe mi nd eeerst eplaat see nverhaal . Hetverhaa love r hoemense n omgaan metd enatuurruimt e waarz ei nleve n en die ze beleven in het landschap. Een aantal andere aspecten van zijn filosofie en zijn visie op het landschap zijn: een fascinatie voor de historie van het oude cultuurlandschap, terughoudendheid met ingrepen in het landschap,ee nvaa k meedenkende opstelling tenopzicht e van voorgenomen plannen zoals een ruilverkaveling, het met verfijning en zorg uitvoeren van de ingrepen in het landschap en het tegengaan van de nivellering van de typerende verschillen in het landschap. De Vroome gebruiktediplomatie ,procedure se n landschapsarchitectuur als middelen om aan een, in zijn ogen, verantwoorde ontwikkelingva nhe tlandscha pt ewerken . In ditrappor t worden drieruilverkavelinge n geanalyseerd en met elkaar vergeleken. De ruilverkavelingsgebieden liggen alledri ei nhe tnoorde n van Drenthe.He tlandscha p is een esdorpenlandschap. De drie ruilverkavelingen volgen elkaaro p in detij d en de aanpak isrepresentatie f voord elandschapsbou w in die tijd. Deontwikkelin gva n landschapsbouw in Drenthe is gedeeltelijk aan deze drie plannena ft elezen . Peize-Bunnei see nruilverkavelin g dietyperen di svoo rhe t eind van de vijftiger jaren. De ontginning van een uitgestrekt hoogveengebied stond centraal. De ruilver-kaveling was gericht op het uitbreiden van de oppervlakte aan landbouwgrond. Landschapsverzorging, Deverzorging van het landschap in Drenthe zo heette Landschapsbouw toen nog, kreeg zeer weinig mogelijk-heden.Me nmoes tzic heigenlij k beperkento the t aankle-den van de bermen. In overleg heeft men nog bewerkstelligdda tdoo r hetaanbrenge n van knikpunten in het wegtracé de nieuwe wegen genuanceerder in het landschap zijn komen te liggen. Bij de analyse van het oorspronkelijke ideevoo rhe tlandschapspla n blijkt datD e Vroome een aanpak van het gehele landschap voor ogen had. Daarin wordt de uitgestrekte openheid gehandhaafd die karakteristiek voor het hoogveengebied was. In de ontginning zoalsdi eheef t plaatsgevonden isdi eopenhei d geheelverdwenen . Ruilverkaveling Peizermadei styperen dvoo rhe tbegi nva n de zestiger jaren. Een landschapsplan was in de ruilvelingswetva n 1954we lverplich t gesteldmaa rda tga f geen enkele garantie voor de mogelijkheid om een goed landschapsplan voor te bereiden. Daarnaast waren elementen van het landschapsplan niet verzekerd van een toekomst wat betreft eigendom, beheer en onderhoud. In Peizermade is vanuit Landschapsverzorging bewerk-stelligdda t losseplantstroke n langs dewe gbi jd e eigendomva n dewe ggevoeg dkonde nworden .Elemente n die niet aan een weg gekoppeld waren hadden een onzekere toekomst. Landschapsverzorging, later Land-schapsbouw, heeft moeten knokken om een plaats onderd ezo nt everwerven . Tentijd e van Ruilverkaveling Vriesheef t DeVroom eee n ideeontwikkel d hoehe tesdorpenlandscha p terenovere ni s naar de eisen van deze tijd. In Vries is voor het eerst bereikt dat Staatsbosbeheer garant stond voor het eigendom,behee re nonderhou d van alleelemente n dieo p hetlandschapspla n stonden.Hierdoo rko nhe tide evoo rd e renovatie van het landschap redelijk uitgewerkt worden. Dat idee gaat uit van de plaats van waaruit mensen het landschap beleven. Dat zijn de nederzettingen en de boerenerven, en de wegen vanuit de woonplaatsen de omgeving in. De omgeving is het landschap dat uit verschillende landschapseenheden bestaan. Iedere land-schapseenheidheef t zijneige narchitectonisch eaanpa k gekregen. Die is gebaseerd op een stilering van het oude landschap. Daardoor kan het huidige landgebruik in dit vernieuwdelandscha pui td evoete ne nkunne n waardevolle resten van hetoud e landschap eenfuncti e vervullen inhe t landschapva ndez etijd . Indi trappor tword tbi jd ebevindinge n inhe tonderzoe kdi t concept beschreven. De Vroome's concept is in latere 6 Deverzorging van hetlandschap in Drenthe ruilverkavelingen op een vergelijkbare manier toegepast. Uit de analyse van de plannen blijkt dat De Vroomeee n synthetiserende taakopvatting heeft, in weerwil van de proceduresdi evaa kafgestel d zijn opee n sectoraleinbren g van Landschapsbouw. Het dilemma: scheppen of behoudenblijk t voorD eVroom egee ndilemm at ezijn .I n zijn visie wordt er geen nieuw landschap geschapen.He t landschap is er al en moet goed verzorgd worden. Het scheppende zit hem in het vinden van de meest verantwoordemanie rwaaro pnieuw eingrepe ndee lkunne n wordenva nhe tlandschap . Summary In this century the landscape of The Netherlands is changing rapidly. Many reallotments and consoladations have been carried out in the land outside the cities. Asa reaction on these actions landscape planning came toth e scenean dlandscap eplanner s tried topla ythei rpart .Car e for naturean deasthetic s werethei rgoals .Thi swa sa har d job, for the very powerful agrarian sector had different goals.