Via Ferrata është një shteg i cili ndërtohet në pjesët shkëmbore por që është e mundur të shfrytëzohet nga çdo vizitor i cili kërkon aktivitete që krijojnë adrenalinë dhe aventurë. Kryesisht ndërtohet duke e vendosur një fije metalike e cila kalon përgjatë gjithë shtegut shkëmbor si dhe vendosja e shkallëve të hekurta të cilat të mundësojnë që të arrini lartësinë pa ndonjë problem, dhe duke i përdorur pajisjet e nevojshme të sigurisë gjatë ngjitjes tuaj do të përjetoni një kënaqësi të paharruar në eksperiencën tuaj jetësore.

ndonjë problem, dhe duke i përdorur Kosova është destinacioni numër një dhe Zipline në Pejë, vizita në objekte pajisjet e nevojshme të sigurisë gjatë i Via Ferratave në rajonin tonë. Këtu të trashëgimisë kulturore dhe historike ngjitjes tuaj do të përjetoni një kënaqësi gjenden shtatë të tilla ku adhuruesit e në Prizren, apo mbetjet arkeologjike të paharruar në eksperiencën tuaj alpinizmit dhe aktiviteteve në natyrë të periudhës bizantine dhe mure të jetësore. mund të ngjiten dhe të përjetojnë kështjellave të lashta. adrenalinën. NJIHUNI ME VIA FERRATAT E KOSOVËS Via Ferrata është një shteg i cili ndërtohet Secila prej shtatë Via Ferratave të në pjesët shkëmbore por që është e Pejë - Via Ferrata "Ari" Kosovës është unike. Ato dallojnë mundur të shfrytëzohet nga çdo vizitor i për nga shkalla e vështirësisë, cili kërkon aktivitete që krijojnë adrenalinë Via Ferrata e parë e ndërtuar në Kosovë natyra ku janë ndërtuar, peisazhet që dhe aventurë. Kryesisht ndërtohet duke është e quajtura “Via Ferrata Ari”, që shpalosen kur ngjitesh deri lart dhe e vendosur një fije metalike e cila kalon u funksionalizua në periudhën 2013- nga mundësitë e ndryshme që ofrojnë përgjatë gjithë shtegut shkëmbor si dhe 2014. Ajo gjendet në kilometrin e tretë të për të përjetuar edhe produkte të tjera vendosja e shkallëve të hekurta të cilat Grykës së Rugovës. Është e gjatë 450 turistike shoqëruese, si: Ura Tibetane të mundësojnë që të arrini lartësinë pa metra dhe shtrihet vertikalisht. Duhen

110 of the VIA FERRATAS

Kosovo is the number one destination of “Via Ferrata” in our region. There are PËRKRAHJA ZVICERANE seven such where and outdoor activities fans can climb and PËR ZHVILLIMIN E TURIZMIT experience the adrenaline. NË KOSOVË Each of the seven Via Ferratas of Kosovo is unique. They differ in the degree of Që nga viti 2014, organizata Swisscontact difficulty, the nature where they are built, përkrah zhvillimin e turizmit në Kosovë. the landscapes that unfold when climbing Shembuj të kësaj përkrahjeje janë up and the various opportunities they offer to experience other tourist products, such edhe zhvillimi i produkteve të reja apo i as: Tibetan Bridge and Zipline in Peja, destinacioneve, sikurse janë Via Ferratat visits to cultural and historical heritage in nëpër Kosovë apo bujtinat malore. Prizren, or archeological remains of the Përmes projektit Promovimi i Punësimit Byzantine period and the walls of ancient në Sektorin Privat (PPSE) që financohet castles. nga Agjencia Zvicerane për Zhvillim Via Ferrata is a trail which is built on rocky dhe Bashkëpunim (SDC), janë zhvilluar parts but which can be used by any visitor shumë aktivitete në fushën e zhvillimit who seeks activities that create adrenaline and adventure. It is mainly built by placing të turizmit, që kanë kontribuuar në a metal wire that runs along the entire rock rritjen e punësimit dhe të të hyrave path as well as placing iron stairs which për komunitetin lokal. Këto aktivitete enable you to reach the height without any janë fokusuar në koordinimin dhe problems, and using the necessary safety menaxhimin e destinacionit, promovimin equipment during your climbing you will experience a unforgettable pleasure in e tij, përmirësimin e ofertës turistike dhe your life experience. të shërbimeve turistike. MEET VIA FERRATAS OF KOSOVO

SWISS SUPPORT PEJA - Via Ferrata “Ari” FOR THE DEVELOPMENT The first Via Ferrata built in Kosovo is called OF "Via Ferrata Ari", which was operational in the period of 2013-2014. It is located on the third kilometer of the Gorge. It Since 2014, Swisscontact supports is 450 meters long and extends vertically. development of tourism in Kosovo. Examples It takes about 2.5 - 3 hours to complete of such support are the development of new the climbing path, which passes through products or destinations, like the Via Ferratas three caves. around Kosovo or the mountain guesthouses. Through the project Promoting Private Sector Via Ferrata Mat Employment (PPSE) funded by the Swiss As it has a horizontal extension, it is Agency for Development and Cooperation considered to be easier to cross. This trail (SDC), many activities were carried out in the is more preferable for groups trying to try a area of tourism development. These activities via ferrata for the first time, as it does not have contributed in increasing employment require prior experience. and income for the local community. Such activities focused in coordinating and Via Ferrata “Marimangat” managing the destionation, its promotion, the improvement of the tourism offer and It is also known as the longest Via Ferrata tourism services. and with the highest level of difficulty in Nr 33 TRAVEL 2021 111 rreth 2.5 – 3 orë për ta përfunduar Zubin Potok Bjeshkatarëve të Kosovës nisi punën shtegn e ngjitjes, i cili kalon nëpër tri Via Ferrata Berim për ndërtimin e Via Ferrata-s në Deçan. shpella. “Via Ferrata në Deçan i ka shtuar një Gjendet në pjesën veriperëndimore vlerë të madhe kësaj ane. Deçani të Kosovës, në shkëmbinjtë e Berimit Via Ferrata Mat ka shumë pika të forta si destinacion të Malit Mokra Gora. Ka gjatësi prej 3 Duke qenë se ka shtrirje horizontale, turistik, si: Parku Kombëtar Bjeshkët e km dhe duhen rreth 6 orë për ta ngjitur. konsiderohet më e lehtë për t’u Namuna ku 25% e tij në Kosovë shtrihet Ka të përfshira katër ura të varura dhe përshkuar. Ky shteg është më i në territorin e Deçanit por edhe objekte kalon nëpër një shpellë vertikale ku preferueshëm për grupet që tentojnë të të larmishme trashëgimisë kulturore, gjendet një ulëse të varur në ajër prej provojnë një via ferrata për herë parë, shpirtërore” thotë Adriatiku. nga për vizitorët shpaloset pamja e pasi nuk kërkon përvojë paraprake. mrekullueshme e luginës dhe liqenit. Adriatiku tregon se Via Ferrata i ka Gjendet rreth 25 km nga Zubin Potoku. shtuar një vlerë të madhe kësaj ane. Via Ferrata "Marimangat" “Çdokush që viziton Deçanin tani mund Njihet edhe si via ferrata më e gjatë dhe Nol Krasniqi, udhërrëfyes apo guidë të qëndrojë një ditë më shumë dhe ta me nivelin më të lartë të vështirësisë malore, ka mbi dhjetë vjet që eksploron provojë aventurën që ofron Via Ferrata” në Kosovë. Ka një gjatësi prej 1 km. natyrën e Kosovës. Ai është një ndër shton ai. Çka e dallon prej të tjerave është edhe profesionistët më të njohur të ngjitjes dhe ecjes në mal, me ekspertizë në Via Ferrata “Panorama” në Prizren u lidhja me Urën Tibetane që është dhe mundëson entuziastëve të natyrës të më e larta në rajon, me lartësi prej 60 ndërtimin dhe funksionalizimin e Via Ferrata-ve. testojnë limitet e veta në malet e pjesës metrash. jugore të Kosovës. Deni Hameli është “Nëse e bëjmë një krahasim nga viti nismëtari i zhvillimit të këtij produkti 2013 kur kemi hapur Via Ferrata-n Via Ferrata "Shpellat" turistik. Ideja e emërtimit "Panorama" e parë, atëherë e shohim që numri i Një tjetër via ferrata e veçantë. Me një lindi gjatë kohës kur ishin duke punuar turistëve (para pandemisë) çdo vit ka gjatësi prej 600 metrash, shtegu kalon në faqen shkëmbore, në një pozitë ardhur duke u rritur, pra ndërtimi i këtyre nëpër 8 shpella të ndryshme. Ky shteg pamje në drejtim të maleve të Sharrit atraksioneve ka ndikuar shumë në i shpërblen vizitorët me panoramën dhe gryka e Lumbardhit mundësojnë një numrin e turistëve” thotë Noli, për të cilin magjepsëse të Grykës së Rugovës. pamje tepër panoramike, secila stinë në Kosova është lidere e Via Ferratave në atë pjesë është përrallore. Prizren - Via Ferrata Ballkan. “Në çdo cep të Kosovës e gjeni "Panorama" një Via Ferrata” thotë ai. Madje, Kosova “Prizreni është qytet ku natyra ka edhe plot vende të tjera me potencial gërshetohet me historinë. Ofrohen Gjendet 4.5 km nga qendra e qytetit, për ndërtimin e Via Ferratave të tjera, shërbimet si vizitë në objekte të në luginën e lumit Lumbardh. Është por gjithnjë këto ide duhet të shoqërohen trashëgimisë kulturore, duke vazhduar e gjatë 510 metra dhe ngrihet deri në edhe me ide të tjera dhe risi. me ngjitje në Via Ferrata. Pas ngjitjes lartësinë185 m. Pikënisja e ngjitjes në Via Ferrata ofrojmë edhe ture të është Ura Tibetane. Përafërsisht duhen “Rritja e numrit të Via Ferrata-ve nuk rrit ecjes malore në disa zona që ndërlidhen 1.5 orë për t’u ngjitur dhe 30 minuta për vetëm numin e atraksioneve turistike, me shtegun e Via Ferratës. Paketat e t’u kthyer. që pastaj ndikon edhe në numrin e turistëve, por ndikon pozitivisht në të turizmit malor tani janë të gjera, vite me radhë i kemi studiuar dhe përpunuar” Deçan gjitha bizneset e sektorit të turizmit në Kosovë: operatorët shesin shërbime tregon Deni. Via Ferrata e Deçant gjendet 4 km në dhe produkte të tjera” thotë Noli. anën jugore të Grykës së Deçanit, në Via Ferrata në Prizren si e para në Bjeshkët e Namuna. Shtegu i ngjitjes zonën e Sharrit, përfshin 3 shtetet e Adriatik Gacaferi është themeluesi është 470 m dhe ka rreth 3 km shtigje kësaj zone: Kosovë, Maqedoni e Veriut i Klubit të Bjeshkatarëve të Kosovës për ecje jo të vështira, që mund të dhe Shqipëri. Shtrihet në një zonë (Kosovo Mountain Club) një organizatë kapërcehen edhe gjatë dimrit. Kushdo piktoreske ku flora dhe fauna është e kjo që ka si objektiv kryesor nxitjen e që ngjitet deri në majë do të ketë pamje pasur. Prania e shumë objekteve të aktiviteteve bjeshkatare në Kosovë, 360° të maleve të Gjeravicës dhe trashëgimisë kulturore, larmia kulturore pra nxitjen e banorëve që të merren Mariashit, të Rrafshit të Dukagjinit dhe etnike, gastronomia e pasur, afërsia me me bjeshkatari, por edhe promovimin e pjesës veriore të vargmaleve të Sharrit. parkun kombëtar “Sharri” dhe shumë natyrës dhe ruajtjen e mjedisit. Është një nga shtigjet më të gjata në rajon. objekte hotelerie e bëjnë të veçantë këtë Menjëherë pas themelimit, Klubi i atraksion turistik. 112 Kosovo. It has a length of 1 km. What Nol Krasniqi, a mountain guide, has distinguishes it from the others is the been exploring the nature of Kosovo for connection with the Tibetan Bridge, which over ten years. He is one of the most is the highest in the region, with a height renowned mountaineering and hiking of 60 meters. professionals, with expertise in the construction and operation of Via Ferratas. Via Ferrata “Caves” "If we make a comparison from 2013 when we opened the first Via Ferrata, then we Via Ferrata is a trail Another special Via Ferrata. With a length see that the number of tourists (before of 600 meters, the trail passes through 8 the pandemic) has been increasing which is built on rocky different caves. This trail rewards visitors every year, so the construction of these parts but which can with the stunning panorama of Rugova attractions has greatly affected the Gorge. number of tourists. "Says Noli, for whom be used by any visitor Prizren - Via Ferrata Kosovo is the leader of Via Ferratas in the who seeks activities Panorama . "In every corner of Kosovo you find a Via Ferrata," he says. Kosovo even that create adrenaline It is located 4.5 km from the city center, in has many other countries with potential for the valley of the Lumbardhi river. It is 510 the construction of other Via Ferratas, but and adventure. It is meters long and rises to a height of 185 these ideas must always be accompanied meters. The starting point of the climb is by other ideas and innovations. mainly built by placing the Tibetan Bridge. It takes approximately "Increasing the number of Via Ferratas a metal wire that runs 1.5 hours to climb and 30 minutes to not only increases the number of tourist return. attractions, which then affects the number along the entire rock of tourists, but also has a positive impact path as well as placing Deçan on all businesses in the tourism sector in Kosovo: operators sell other services and iron stairs which enable The Via Ferrata of Deçan is located 4 km products," Noli says. on the south side of the Deçan Gorge, in you to reach the height Accursed Mountains. The climbing path Adriatik Gacaferi is the founder of the is 470 m and there are about 3 km of Kosovo Mountain Club, an organization without any problems, trails for non-difficult walks, which can be that has as its main objective the and using the necessary crossed even during winter. Anyone who promotion of mountaineering activities in climbs to the top will have a 360 ° view of Kosovo, encouraging residents to engage safety equipment the mountains of Gjeravica and Mariash, in mountaineering, but also promoting the Dukagjini Plain and the northern part nature and preserving the environment. during your climbing of the Sharr Mountains. Immediately after its establishment, the you will experience a Zubin Potok Kosovo Mountaineers Club started to work on the construction of Via Ferrata in unforgettable pleasure in Via Ferrata Berim Deçan. "Via Ferrata in Deçan has added a great value to this side. Deçan has many your life experience. It is one of the longest trails in the region. strong points as a tourist destination, It is located in the northwestern part of such as: Bjeshkët e Namuna (Accursed Kosovo, on the rocks of Berim on Mokra Mountains), National Park where 25% of Gora Mountain. It is 3 km long and it in Kosovo lies in the territory of Deçan Via Ferrata "Panorama" in Prizren enables takes about 6 hours to climb. It has four but also various objects of cultural and nature enthusiasts to test their limits in suspension bridges and passes through a spiritual heritage" Adriatik says. the mountains of the southern part of vertical cave where there is a seat hanging Kosovo. Deni Hameli is the initiator of the Adriatik says that Via Ferrata has added in the air from where for visitors unfolds development of this tourist product. The great value to this side. "Anyone visiting the wonderful view of the valley and the idea of naming it "Panorama" was born Deçan can now stay one more day and lake. It is located about 25 km from Zubin while they were working on the rocky site, experience the adventure offered by Via Potok. in a scenic position towards the Sharr Ferrata," he added. Mountains and the Lumbardh gorge provides a very panoramic view, every season in that part is fabulous.

"Prizren is a city where nature is intertwined with history. Services are offered as a visit to cultural heritage sites, continuing with the climb to Via Ferrata. After climbing Via Ferrata we also offer mountain walking tours in some areas that are connected to the Via Ferrata trail. "Mountain tourism packages are now enlarged, we have studied and processed them for years," says Deni.

Via Ferrata in Prizren as the first in the Sharr area, includes 3 countries in this zone: Kosovo, Northern Macedonia and Albania. It lies in a picturesque area where the flora and fauna is rich. The presence of many cultural heritage sites, the ethnic cultural diversity, the rich gastronomy, the closeness to the national park "Sharri" and many hotel facilities make this tourist attraction special.

Nr 33 TRAVEL 2021 113