Themait & TECHNOLOGY

thema IT & Technology

10e jaargang #4 2014

Arjen Dorland (Shell) Transformatie naar technologie- concern Connected business: Wat gebeurt er allemaal? Ravi Kumar S. (Infosys) ‘Innovat ie binnen de context’

Pierre Masai (Toyota Motor Europe) Architectuur 10 jaar als enabler he year erugblik: t cio of t ATele2 ATele2 ADassalt of McGregor ADassalt of McGregor inhoudsopgave IT & Technology 16 Architectuur als enabler van de ‘connected car’

“Automobielfabrikanten verkopen tegenwoordig niet alleen een op maat gesneden auto als product”, zegt Pierre Masai, CIO van Toy- ota Motor Europe. “Ze leveren ook steeds meer aanvullende diensten en zelfs applicaties om het autorijden te verrijken.” 32 Andere tijden in IT (2)

Waar de CIO tien jaar geleden nog vocht voor erkenning, speelt deze inmiddels een zware, strategische rol. Dit jaar wordt tijdens het tweede lustrum van de CIO Day voor de tiende maal de CIO of the Year Award uitgereikt. Goede reden voor een terugblik in twee delen. 92 Innovatie binnen de context

De digitale transformatie is in weinig branches zo zichtbaar en voelbaar als in de financiële wereld. Infosys heeft daartoe een separate unit opgezet die zich specifiek richt op de markten verzekeringen en payments & cards. Ravi Kumar S. is de specialist. 146 ‘Ik zie het overal fout gaan’

De CIO moet de architect niet alleen accepteren als zijn inhoudelijke geweten qua informatievoorziening en IT, maar tevens als iemand met de nodige formele macht en verantwoordelijkheden. Dat zegt interim-CIO en enterprise-architect René Kint.

6 CIO MAGAZINE Colofon 24 Enterprise software uit de cloud hoofdRedactie: Hotze Zijlstra E-mail: [email protected] Website: www.cioday.nl Eindredacteur: Yvette Polman 26 Datawarehousing en datafederatie MEDEWERKERS: Patrick Aerts, Alex van den Bergh, Paul Cornelisse, Marcel van Eemeren, Gerard Elkhuizen, Arnoud van Gemeren, Peter Hagedoorn, Maarten Kleyn, Quido Korver, Frank, Krom, Victor Meerloo, Bram van Mechelen, Teus Molenaar, Hyleco Nauta, Bernhard van Oranje, Jeroen Philippi, Paul Piebinga, Rube van Poelgeest, Guus Pijpers, Daan Quakernaat, Daan Rij- 64 De werkende mens als bedreigde soort senbrij, Peter Schepers, René Steenvoorden, Louis Ste- vens, Jeroen Tas, Jan Peter de Valk, Martijn Veldkamp, Frank de Vries, Frans Woelders, Roel Wolbrink

UITGEVER: Rob Beijleveld ([email protected]) 68 Transformatie naar de digitale wereld (1) tel. 06-51531551 ICT Media BV Laan van Voorburg 1 5261 LS Vught T 073-6140070

Sales & Marketing Events: Bart de Vaan 74 Rondetafelbijeenkomsten: 103, 104 en 105 [email protected] 073-6140070 Sales & Marketing Media: Jeffrey Ploeg [email protected] 073-6140070/ 06-31744858 Traffic Advertenties: Jeffrey Ploeg [email protected] (max 5mb) 073-6140070/ 06- 86 Cloudmigratie: kies voor hybride model 31744858 ABONNEMENTEN: Een abonnement in Nederland kost 175 euro per jaar exclusief btw. Zie www.ictmedia.nl

Opgave en vragen over abonnementen: 96 ICT Media BV Connected business in perspectief Laan van Voorburg 1 5261 LS Vught Tel. 073-6140070 Site: www.ictmedia.nl voor abonneren of [email protected] voor adreswijzigingen en opzeggingen. 110 Het Netherlands eScience Center CIO Magazine is een vakblad

Beëindigen abonnement: Als vakblad zijnde, hanteren wij de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan ervan uit dat het 124 Interview: Arjen Dorland blad ontvangen wordt uit hoofde van beroep. Hier- door wordt een abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd.

Opzeggingen (uitsluitend schriftelijk of via redactie@ ictmedia.nl) dienen 30 dagen voor afloop van de abonnementsperiode in ons bezit te zijn. 132 Nieuwe kijk op IT-security Prijswijzigingen voorbehouden.

FOTOGRAFIE: Mark van den Brink, Eric Fecken, Peter van den Klinkenberg, Paul Piebinga, Roelof Pot, Clemens Rikken, Marcel Willems 138 Architectuur als stuurinstrument Illustraties: Walter van Kalsbeek Vormgeving: Mathieu Westerveld Drukker: PRinterface

Aanlevering van artikelen: Inzending van een artikel naar de redactie ter pu- 2 blicatie houdt in dat de auteur akkoord gaat met de 142 Double Dutch beachparty volgende voorwaarden: • de auteur heeft het volledige auteursrecht op het werk; • het artikel is niet eerder, in welke taal dan ook, gepubliceerd; Columns 23Peter Hagedoorn 67Daan quakernaat • met publicatie wordt geen geheimhoudingsplicht geschonden; 123Frans Woelders 151Roel Wolbrink • de auteur zal het artikel niet zonder schriftelijke toestemming van de uitgever elders publiceren.

Artikelen herpubliceren? En verder... 9Redactioneel 10Bits & Bytes 12onze cio Zonder schriftelijke toestemming van de uitgever is het niet toegestaan om artikelen uit dit blad integraal over 31opinie 72Research 100opinie 102Gezien, geweest, gesproken te nemen in eigen of andere media (zoals tijdschriften, websites en intranet). Nota bene: geen toestemming is 114 cio in de zorg 120Maarten denkt door 130Valkenoog 136Heb nodig om van een artikel de titel en de inleiding over te nemen (circa 50 woorden) onder de strikte voorwaarde je even? 152DigIT dat er tevens een goed zichtbare en werkende link of verwijzing wordt geplaatst naar de website van dit blad.

ISSN 1570-5463

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 © ICT Media BV, Vught 2014 7 AVerizon redactioneel rubriek

‘Enterprise architecture as a service’

e aandacht voor enterprise-architectuur komt in Dgolfbewegingen, maar staat de laatste jaren steeds nadrukkelijker op de bestuursagenda. Toch zie ik initi- atieven vaak moeilijk van de grond komen. Sommige organisaties denken slim te zijn door het aantal systemen en leveranciers beperkt te houden. Klinkt aantrekkelijk, maar overzicht en eenduidigheid is nog niet hetzelfde als een doordachte bedrijfsarchitectuur. Het is wellicht beter om het totale IT-infrastructuur- landschap als een geheel van losstaande, maar indien nodig geïntegreerde delen te beschouwen. Als een raamwerk waarbinnen je de goedkoopste, best op de organisatie toegesneden componenten kiest. Bij voorkeur ‘as a service’ – dus vanuit de publieke of private cloud, op basis van een menukaart, koppelbaar en slechts betalend voor het gebruik.

Aanzet Een dergelijke, vanuit de applicaties geredeneerde kijk op de infrastructuur is al een aardige aanzet voor een doordachte enterprise-architectuur. Maar hiermee ben je er als IT-verantwoordelijke of CEO nog niet helemaal. Het beoogde raamwerk moet namelijk wel aansluiten op de voortdurend veranderende wensen en eisen van de business. Bedrijven en bestuurders willen dus een schaalbaar, wendbaar en kosteneffectief IT-landschap, zonder vendor lock-in. De gekozen oplossingen voor de onderliggende uitdagingen moeten elkaar niet in de weg zitten, maar juist versterken. Om dit te kunnen bereiken is naast kennis van de eigen processen tevens zeer goed inzicht in de roadmaps van de leveranciers vereist. Alleen vanuit dit totaalperspectief zijn alle huidige oplossingen en toekomstige ontwikkelingen in samenhang te beoordelen. Ook het idee van verkaveling en ontkoppeling is daarbij cruciaal. Komt er plotseling een toepassing voorbij die je om welke reden dan ook graag met je bestaande landschap zou willen integreren, dan mag dat geen probleem zijn. Je wilt IT-componenten on- beperkt kunnen aan-, open afschakelen in het kader van de optimale mix. IT-functies zijn veelal te intern gericht om de (on)mogelijkheden van de markt goed in het vizier te hebben. Leveranciers hebben te zeer hun eigen agenda. Er is wellicht behoefte aan partijen die het principe van een ‘samenhang van losse componenten’ centraal hebben staan, en deze visie op basis van hun kennis van de technologische roadmaps van leveranciers optimaal kunnen invullen en executeren. Wordt enterprise architecture as a service de nieuwe trend?

Hotze Zijlstra, Hoofdredacteur CIO Magazine

jaargang 10 Ó nummer4nummer 4 Ó Ó 2014 2014 9 Rubriek Bits & Bytes

T-Systems opent nieuw datacenter te maken heeft met één partij en één fac- tuur. De gemeente betaalt een vast bedrag IT-dienstverlener T-Systems heeft per medewerker per maand. een nieuw datacenter geopend in Apeldoorn zocht naar een telefonieoplossing Biere, Duitsland, als antwoord op die dezelfde kwaliteit en flexibiliteit biedt als de toenemende vraag naar veilige traditionele telefonie, maar deze kenmer- clouddiensten. ken combineert met nieuwe mogelijkheden op het gebied van unified communications, -Systems heeft zijn bestaande datacen- presence en vast-mobiel-integratie. Tter in Magdenburg, vlakbij Biere, op Triple P ontwikkelde een oplossing op maat identieke wijze ingericht als het nieuwe. voor vaste en mobiele telefonie, een geïnte- Het bedrijf zet de twee datacenters als greerd klantencontactcenter, unified com- ‘tweeling’ in, door data parallel op te slaan. munications en presencemanagement. De Die data is daardoor altijd beschikbaar in oplossing is naadloos geïntegreerd met de het geval dat er een datacenter uitvalt. De bestaande IT-omgeving van de gemeente, gebouwen zijn beschermd met state-of- datacenter een International Gold cer- die geen aanpassingen nodig heeft. the-artsecurity-installaties, die onder an- tification in Leadership in Energy and dere een strenge controle op de toegang tot Environmental Design (LEED). Moeder- het datacenter en de servers garanderen. bedrijf Deutsche Telekom wil in het jaar

Bovendien zijn de T-Systems-netwerken 2020 haar totale CO2-uitstoot met 20 Nieuwe director en -datacenters op hoog niveau beschermd procent verminderd hebben. outsourcing Pink Elephant tegen hackers en cyberaanvallen. In 2018 moet alle IT-productie van T-Sys- Pink Elephant wil zijn positie in tems van elf internationale locaties gebun- de Nederlandse IT-outsourcings- deld zijn. Het twin-core datacenter Biere/ Apeldoorn communiceert markt verstevigen. Om deze Magdenburg geldt hierbij als de meest via cloud activiteit beter zichtbaar te maken belangrijke hub in de wereldwijde data- is Jan-Dirk Krispijn tot directeur centerinfrastructuur van T-Systems. Het De gemeente Apeldoorn heeft outscourcing benoemd. nieuwe gebouw in Biere wordt het grootste Triple P gekozen als leverancier van clouddatacenter in Duitsland en een van de een private cloudcommunicatie- utsourcing is een belangrijk on- grootste van Europa. Met een vloeropper- oplossing. De dienstverlener levert Oderdeel van de dienstverlening vlakte van 5.400 vierkante meter en ruimte deze ‘as a service’ en werkt samen van Pink Elephant, dat een breed scala voor ongeveer 30.000 servers, kan het hui- met T-Mobile voor de mobiele com- aan advies- en IT-diensten levert. Kris- dige IT-productiegebied uitgebreid worden municatie en met UPC voor vaste pijn heeft binnen de dienstverlener al tot bijna 40.000 vierkante meter. telefonie en datacommunicatie. een brede ervaring met IT-outsourcing: “Deze markt is volop in beweging en Certificering et resultaat is een dedicated en re- wordt steeds volwassener waardoor de Het gebouw is energie-efficiënt door het Hdundante omgeving die de gemeente business- en IT-doelen steeds dichter bij innovatieve koelconcept dat ervoor zorgt ontzorgt. Triple P treedt op als hoofdaan- elkaar komen”, aldus Krispijn. “Bedrijven dat de totale energiebehoefte een derde nemer en neemt de volledige verantwoor- hebben daardoor een toenemende be- lager is dan bij datacenters van verge- delijkheid voor de oplossing. Dat bete- hoefte aan continuïteit en transparantie lijkbare omvang. Hiervoor ontving het kent dat Apeldoorn één contract heeft en omtrent de IT-dienstverlening en zijn te-

Nullen & enen 010001010101001101010101010101010010101010100101010101010100101101001010101010110010110010101001010100101010100101011110101010010101101001010101010100110101011010101010101010101111110010101001010101001011110011

Ó Apptio is onlangs als 30e gepositioneerd in de zogeheten Top 50 Disruptor List, een lijst van bedrijven die worden geacht bestaande industrieën te veranderen. Ó Sitecore, gespecialiseerd in het managen van klantervaringen, neemt een meerderheidsbelang in Komfo, een Scandinavische aanbieder van socialemedia- marketingapplicaties. Ó Noordhoff Health en PAT Learning Solutions bundelen hun krachten en gaan samen verder onder de naam Noordhoff Health. Ó Pensi- oenfondsen, verzekeraars en uitvoerders hebben grote belangstelling voor AxyLife dat door Ordina en AxyWare in de markt wordt gezet. Ó PinkRoccade Local Government, onderdeel van Total Specific Solutions, heeft als eerste de koppeling met de Collectieve Opdracht Routeer Voorziening (CORV) van het Ministerie van Veiligheid en Justitie gerealiseerd. Ó IBM en het Nederlands instituut voor radioastronomie Astron onthulden onlangs de eerste watergekoelde 64-bits microser-

10 CIO MAGAZINE Door IT-Executive

vens op zoek naar flexibiliteit in snel ver- gerealiseerd op vierkante meters. Via een ‘Avaya topaanbieder anderende markten. De behoefte aan een webportal kunnen medewerkers en stu- videoconferencing’ bredere samenwerking dan enkel het uit- denten repro-opdrachten digitaal aanle- besteden van de basis IT-diensten vergt veren, waarna Ricoh ze produceert en op Bedrijven die gebruikmaken van een andere samenwerking. Pink Elephant locatie van Inholland aflevert. videoconferencing hebben uit een investeert met mijn aanstelling in het be- set van vier leveranciers Avaya als ter bedienen van klanten.” beste verkozen.

emertes PilotHouse, een Ameri- Nkaanse industrieanalist, heeft op Inholland kiest Ricoh basis van de resultaten uit een onderzoek onder 500 IT-professionals bij Ameri- Hogeschool Inholland heeft na een kaanse bedrijven, Avaya aangewezen als Europese aanbesteding gekozen zogeheten Top-Aanbieder 2014 voor vi- voor Ricoh ten bevhoeve van de deoconferencingoplossingen. inrichting, levering en het onder- In het onderzoek kwam naar voren dat van houd van 160 multifunctionals en de vier onderzochte leveranciers Avaya de volledige uitbesteding van de het hoogst scoorde op de onderwerpen reprodienstverlening. prijs, technologie, licentievoorwaarden en toegevoegde waarde. Nemertes signa- icoh heeft de huidige situatie bij alle leerde tevens dat onder Avaya-klanten de Rvestigingen van de hogeschool in kaart loyaliteit een van de hoogste was in de in- gebracht en is met een advies gekomen. dustrie. Klanten waren vooral te spreken Naar aanleiding daarvan gaat Inholland Toekomstbestendig over het overzichtelijke productportfolio van ruim driehonderd machines, twee Monique Koelewijn, directeur Facilitaire en de heldere strategie van de leverancier merken en diverse typen en modellen Zaken en Vastgoed van Inholland: “Naast van telecommunicatieoplossingen. naar 160 Ricoh-kleurenmultifunctionals de kostenbesparing en kwaliteitsverbete- en een beperkt aantal netwerkprinters. ring biedt Ricoh ons een toekomstbesten- Dit is een reductie van meer dan 45 pro- dige dienstverlening. Dat is noodzakelijk cent in het aantal machines. voor ons omdat het onderwijs steeds snel- Philips en Salesforce Door de vermindering in machines en ler verandert. Daar moeten wij, en dus ook samen in gezondheidszorg standaard dubbelzijdig printen zal de onze partners, goed op kunnen inspelen. het papier- en energieverbruik met ruim We zien nu al dat onze medewerkers en Philips en Salesforce.com hebben 25 procent dalen. Dat betekent een be- studenten steeds meer digitaal en tijden aangekondigd samen te gaan wer- sparing die gelijk staat aan bijna vijftig plaatsonafhankelijk gaan werken. Zij kun- ken aan een cloudgebaseerd open bomen en een reductie van het energie- nen straks vanaf iedere locatie en vanaf platform dat de transformatie in de verbruik dat vergelijkbaar is met ruim ieder device documenten printen.” gezondheidszorg moet versnellen. negentig huishoudens. Met meer dan 32.000 studenten en De huidige drie reprolocaties worden 2.200 medewerkers op acht locaties is at doen de bedrijven door Philips’ gesloten en vervangen door een web- Inholland een van de grootste hogescho- Dleidende positie in medische tech- 2print-dienstverlening. Hierdoor wordt len van Nederland. nologie, klinische toepassingen en infor- er ook nog een aanvullende besparing matica te combineren met de leidende rol

ver; het prototype is onderdeel van de IT-roadmap voor de Square Kilometre Array (SKA), een internationaal consortium voor de bouw van de grootste en meest gevoelige radiotelescoop ter wereld. Ó Xerox heeft voor het vijfde jaar op rij de toppositie op het gebied van Managed Print Services (MPS) weten te veroveren, zo blijkt uit een rapport van onderzoeksbureau Quocirca. Ó Accountants kunnen nu met behulp van Reeleezee, aanbieder van online boekhouddiensten, het Referen- tie Grootboekrekening Schema (RGS) opnemen. Ó Roelant de Haas (46), directeur Achmea Reinsurance Company, zet zijn loopbaan verder voort als CEO Benelux bij Guy Carpenter. Ó Netwerkspecialist Ciena introduceert zijn zogeheten Agility-softwareportfolio om netwerkproviders te helpen de programmeerbaarheid en de on-demand capaciteit van de cloud naar het wide area network (WAN) te brengen. Ó CGI heeft een contract ondertekend om de kerninfrastructuur te bouwen

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 20142014å 11 onze CIO

12 CIO MAGAZINE Rubriek Bits & Bytes

nose en herstel. Het platform maakt sa- bekendheid in de andere twintig landen menwerking en workflow mogelijk en zal waar we actief zijn. In dat opzicht is de tegelijk een platform zijn voor data-inte- IAOP Award een grote stap vooruit.” gratie voor gegevensbronnen wereldwijd. Arno IJmker, managing director van Quint Denk daarbij aan medische gegevens uit Nederland: “We zijn in de meeste landen al digitale patiëntendossiers, diagnoses, be- vijftien jaar actief, oorspronkelijk ontwik- handelinformatie afkomstig van Philips- keld vanuit onze educatietak Quint Aca- imagingapparatuur, controlesystemen, demy. Onze advisering is in de laatste jaren persoonlijke apparaten en technologieën sterk gegroeid waarbij we toonaangevende, als Apple’s HealthKit. internationale organisaties als klant heb- “Dankzij deze strategische samenwerking ben. Voor ons is het de bevestiging dat onze zet Philips grote stappen om realtime digi- internationalisatiestrategie succesvol is.” tale oplossingen voor de gezondheidszorg te bieden”, aldus Frans van Houten, CEO van Salesforce.com in cloud computing, van Philips. “Gegevens in de gezondheids- innovatie en customer engagement. zorg variëren vaak sterk en zijn verspreid Kloof tussen wat Het beheren van patiëntrelaties vormt de over veel verschillende systemen. De sa- business wil en IT kan kern van het platform, zodat zorgverleners menwerking met Salesforce.com geeft ons nauwer kunnen samenwerken bij het onder- de kans om de manier waarop zorg wordt Volgens onderzoek uitgevoerd door steunen van hun patiënten. Daarnaast zorgt geboden te veranderen en te optimaliseren Vanson Bourne in opdracht van VM- het platform voor interoperabiliteit tussen en betere toegang tot data te verlenen.” ware is twee derde van de IT-beslis- medische apparatuur en data. Het gestruc- sers in Nederland van mening dat tureerd verzamelen en analyseren van data er een kloof bestaat tussen wat de verbetert het besluitvormingsproces van business wil en wat IT kan leveren. professionals en zorgt ervoor dat patiënten ‘Quint beste sourcingsadviseur controle krijgen over hun gezondheidszorg. ter wereld’ lechte afstemming binnen bedrijven De samenwerking heeft al geresulteerd in Sbelemmert innovatie, productiviteit twee klinische applicaties die later deze Onlangs riep de International As- en concurrentievoordeel. De gemiddelde zomer op het nieuwe platform worden sociation of Outsourcing Profes- wachttijd tussen wat een organisatie wil en geïntroduceerd: Philips eCareCoordina- sionals (IAOP) adviesbureau Quint de tijd dat de IT-afdeling dit kan leveren, ligt tor en Philips eCareCompanion. Hier- Wellington Redwood uit tot beste in Europa, het Midden-Oosten en Afrika mee kunnen zorgverleners patiënten met sourcingsadviseur ter wereld – een (EMEA) gemiddeld op vijf maanden. Deze chronische klachten in hun eigen huis primeur voor een van origine Ne- mismatch tussen de zakelijke vereisten en monitoren. De applicaties faciliteren de derlands bureau. de IT-afdeling heeft grote gevolgen voor de Hospital to Home-programma’s van Phi- prestaties, het concurrerend vermogen en lips, zoals Banner iCare. lex van den Bergh, verantwoordelijk de groeimogelijkheden van organisaties. Avoor de sourcingsadviespraktijk van Volgens 45 procent van de Nederlandse IT- Breed ingezet Quint, toonde zich bijzonder verheugd: beslissers lijdt de productiviteit van de me- Philips en Salesforce.com verwachten dat “In Nederland zijn we vrij bekend en kun dewerkers hieronder, is er minder innovatie applicaties uiteindelijk in alle onderdelen je de IOAP Award zien als een bekroning (39 procent) en zijn bedrijven meer geld van het zorgspectrum ingezet gaan wor- van onze aanpak. Maar het is ook be- kwijt aan het beheer en behoud van legacy- den, van self-care en preventie tot diag- langrijk dat we werken aan onze naams- systemen (38 procent).

Nullen & enen 0100010101010011010101010101010100101010101001010101010101001011010010101010101100101100

voor de eerste demonstrator voor de Galileo Commercial Service, onderdeel van het in ontwikkeling zijnde Europese Global Navigation Satellite System (GNSS). Ó De Nederlandse vereniging van Commissarissen en Directeuren (NCD) en TSM Business School hebben de handen ineengeslagen en vernieuwende leider- schapsprogramma’s ontwikkeld, die business en leiderschap bij elkaar brengen. Ó Driekleur Verzekeringen en Hypotheek Visie Centrale hebben gekozen voor de software van UNIT4 ter ondersteuning van hun bedrijfsvoering. Ó Qualys, aanbieder van oplossingen voor cloudsecurity en compliancemanagement, heeft zich als Founding Member aangesloten bij de Council on CyberSecurity (CCS). Ó Alcatel-Lucent vestigde onlangs een nieuw wereldrecord: breedbandsnelheid van 10 Gbps voor datatransmissie via traditionele telefoonlijnen. Ó Unisys Nederland kondigt aan dat het bedrijf is geselecteerd door de Dienst Justitiële Inrichtingen

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 13 Rubriek Bits & Bytes

Informatiesignalen Door Guus Pijpers Bedrijven worstelen op dit moment al met Managers hebben een voorkeur voor ver- de snelle veranderingen in het IT-land- bale informatie. Informatie op deze manier schap; de gevonden kloof zorgt voor nog ontvangen gaat sneller, is al voorbereid voor meer druk op de IT-afdeling. Het onderzoek de ontvanger en leent zich gemakkelijk voor directe reactie. Horen was voor mensen, en wijst uit dat 67 procent van de Nederlandse dus ook voor managers, historisch gezien de IT-beslissers druk voelt van de CEO, CTO belangrijkste manier van informatie vergaren. of het bestuur om te moderniseren in de Bovendien geldt dat hoe hoger in de orga- komende twaalf maanden. Naast de voort- nisatie, hoe meer een manager een echte luisteraar is. Alleen dit gegeven al zou menig durende uitdaging om de IT-uitgaven te ondergeschikte ervan moeten weerhouden verlagen (54 procent), zijn deze afdelingen procent en in Duitsland op 93 procent. Voor een mail, document of presentatie te sturen. ook belast met het verhogen van de mobi- het onderzoek werden ruim 1.200 grote be- Foutieve informatie liteit van de werknemers (47 procent) en de drijven met minstens 1.500 werknemers on- Een typefout in een zin kan een beperking overstap naar de cloud (38 procent). dervraagd in dertien landen over de gehele zijn in het doel van de boodschap van de wereld. Ook werden meer dan 8.000 consu- schrijver. Maar net zo goed zegt het iets Enorme vertraging menten in het onderzoek betrokken. over de bekwaamheid van de auteur. Dat laatste is echter zelden het doel van de “Een vertraging van bijna een halfjaar tus- Als reden voor het relatief lage Nederlandse schrijver. sen wat het bedrijf verwacht van IT en wat percentage wordt in 40 procent van de geval- IT kan leveren, is echt enorm. IT-afdelingen len inflexibele bedrijfsprocessen genoemd, Altijd informatie staan absoluut onder druk in dit nieuwe gevolgd door gebrek aan inzichten in de han- Een bewegingsmelder geeft altijd informatie. Dat maar enkele situaties bedreigend digitale tijdperk. Zij moeten continu balan- delingsmotieven van consumenten (32 pro- zijn, mag duidelijk zijn. ceren tussen enerzijds alle waarde halen uit cent). Opvallend genoeg blijkt dat responden- bestaande systemen en anderzijds nieuwe ten op CxO- en VP-niveau de inflexibiliteit Informatie vragen Als je een vraag stelt, geef je aan dat je technologieën invoeren”, zegt Marc Groete- van hun bedrijfsprocessen hoger inschatten meer informatie nodig hebt. Of dat je laars, Regional Director Benelux, VMware. dan de managementlaag eronder. iemand iets wil leren. In het onderwijs stelt Met name de top van organisaties vindt een docent vaak vragen aan leerlingen het belangrijk dat de customer experience waarop hij het antwoord wel weet. Zo kennen we ook de retorische vraag. We goed gemanaged wordt. Ook hierin blijkt verwachten geen antwoord. We weten ook Customer experience dat van alle onderzochte landen Neder- nooit precies wat de vragensteller al weet. onderschat land het laagste scoort met 67 procent. Of dat hij bevestigd wil zien dat jij het ook Koplopers op dit gebied zijn India, China niet weet. Kortom, de vraag van de vragensteller bevat al heel veel informatie. Ten opzichte van een aantal andere en Mexico met percentages ver boven de Europese landen onderschatten Ne- 90 procent. Van de in Europa onderzochte News derlandse bedrijven het belang van landen hechten Groot-Brittannië (83 pro- Nieuws in het Engels geeft precies aan waar het vandaan komt: vanuit alle windstreken. beleid op het gebied van customer- cent) en Duitsland (78 procent) ook grotere experiencemarketing (CEM). Dat blijkt waarde aan het managen van de wensen Driedubbele informatie uit onderzoek in opdracht van Avaya. van de consument dan Nederlandse bedrij- In wetenschappelijk onderzoek is het geven. Merkwaardig genoeg zijn het op afde- bruikelijk: triangulatie. Dat wil zeggen dat er metingen worden verricht vanuit verschil- lechts’ 72 procent van Nederlands grote lingsniveau respondenten met een IT- dan lende invalshoeken. Journalisten weten ook ‘S ondernemingen vindt dat het consu- wel technologiefunctie die CEM van groter dat één getuige niet voldoende is voor hun menten zo makkelijk mogelijk moet worden belang achten (51 procent) dan diegene die artikel. Maar ga voor jezelf eens na hoe vaak je een belangrijk besluit neemt met informa- gemaakt om zaken met hen te doen. Ter verwerken in marketing, pr en communicatie tie uit maar één bron. gelijking: in de UK ligt dit percentage op 89 (41 procent).

(DJI) voor het leveren, implementeren en beheren van een nieuwe Basisvoorziening Biometrie voor Penitentiaire Inrichtingen. Ó In het Telindus Experience Center draait een live demo van een VMware NSX-omgeving, waarmee de organisatie in Nederland een van de eerste infrastructuurspecialisten is die de theorie vertaalt naar de praktijk en deze inzichtelijk maakt voor IT-professionals. Ó Tauros Media lanceert samen met Twinfield een connector die elke webshop of ander systeem met het gelijknamige boekhoudprogramma koppelt. Ó EMC kondigt een aantal nieuwe producten aan binnen zijn flash-, enterpise storage- en scale-out NAS- portfolio’s die IT-organisaties helpen bij hun transitie naar de hybride cloud. Ó Erasmus Medisch Centrum Rotterdam wil genoomonderzoek versnellen en therapie- op-maat verder ontwikkelen en koos daarvoor Oracle Health Sciences Translational Research Center als basis voor zijn nieuwe generatie genoomonderzoek. Ó

14 CIO MAGAZINE AInterxion interview

16 CIO MAGAZINE Door Daan Rijsenbrij en Hotze Zijlstra

PIERRE MASAI, CIO TOYOTA MOTOR EUROPE ‘The connected car’

Pierre Masai is als CIO van Toyota Motor Europe verantwoordelijk voor informatiesystemen en telematica-oplossingen van het bedrijf. In het kader van steeds slimmere en steeds vaker online In de manufacturing-IT bij TME was architectuur in feite tech- verbonden auto’s, maar ook in het kader van een nische architectuur: die van het applicatielandschap en de on- intensievere wisselwerking met de individuele derliggende apparatuur. In de IT van sales had Toyota een team klant, een verantwoordelijke en uitdagende taak. dat zich bezighield met enterprise-architectuur, in het bijzonder Architectuur als enabler van de ‘connected car’. met businessmodellering en datamodellen. “Het ontwerp van de businessprocessen voor de supply chain lieten zij liever over aan de materiedeskundigen”, vertelt hij. “Maar alle kwesties rond data bleven centraal belegd.” utomobielfabrikanten verkopen tegenwoordig niet al- TME verzorgt met ruim 90.000 mensen, zowel directe als in- leen een op maat gesneden auto als product”, zegt Ma- directe medewerkers, de productie, marketing en verkoop van sai. “Ze leveren ook steeds meer aanvullende diensten Toyota en Lexus in Europa. Toyota onderkent dat de smaak van en zelfs applicaties om het autorijden te verrijken. De de Europese koper verschilt van die in Japan en daarom heeft ”A automobiel – letterlijk: ‘zichzelf voortbewegend’ – zal in onge- zij in Europa een eigen R&D-afdeling. TME bestaat uit een net- veer 150 jaar zijn geëvolueerd van een kar zonder paard naar een werk van dertig nationale marketing- en verkoopbedrijven, die slimme vervoersrobot die passagiers op een geriefelijke manier toezicht houden op ruim 3.000 dealers. kan verplaatsen. Omdat de controle volledig wordt overgenomen In 2011 werd Masai er Vice President Informatiesystemen en door computerprogramma’s zullen sommigen het stoere gevoel CIO. Zijn werkterrein omvat IT voor R&D, manufacturing en van controle over de auto wel gaan missen.” sales voor het hoofdkantoor in Brussel, 30 distributeurs in 56 “Een simpele auto heeft zeer veel embedded IT aan boord”, vertelt landen en negen manufacturing plants. de CIO in het Brusselse hoofdkantoor. Daarnaast wordt de auto stap voor stap meer geïntegreerd in het ecosysteem van verkeer, Bedrijfscultuur weginfrastructuur, fabrikant, dealers en onderhoudscentra. Ande- The Toyota Way en The Toyota Production System, de bedrijfs- re dienstverleners haken hierop aan: de digitale vermaaksindus- cultuur en het systeem waarin Toyota hoogkwalitatieve auto’s trie, verzekeringsmaatschappijen en parkeerdiensten. “Autorijden produceert, kunnen worden vertaald naar zes architectuurprin- wordt, kortom, een totaalgebeuren. De grote kunst is om dit zo- cipes voor de IT: ‘jidoka’ (stoppen en verbeteren in geval van fou- danig te implementeren dat elk type bestuurder de beschikbare ten), ‘just in time’ (alleen het nodige leveren, wanneer het nodig technologieën zo optimaal mogelijk en naar behoefte kan gebrui- is), ‘eliminate waste’, ‘customer first’, ‘standardization’ en ‘kai- ken. Wel dient gewaarborgd te worden dat ook iedereen kan blij- zen’ (veranderen in kleine effectieve verbeterstappen). ven rijden. Deze intensieve toepassing van IT vergt een volwassen Voor een architect is bij Jidoka de eis tot de mogelijkheid van vi- architectuur en geavanceerde telematicatoepassingen.” suele controle een leerzaam punt. Masai: “Wij hebben een ‘obeya’ (big room), waarin wij al onze projecten hebben gevisualiseerd Ervaring en daardoor kunnen overzien: waar zijn wij, waar gaan we naar- Pierre Masai had reeds langdurige ervaring in de IT rondom toe en welke interacties zijn er met andere systemen en projec- manufacturing toen hij in 2005 bij Toyota Motor Europe (TME) ten?” Visualiseren om indien nodig actie te kunnen ondernemen. begon als IT-directeur van de verkoopfunctie. Zijn opdracht was “Ook ons architectuurteam gebruikt volop visualisaties om hun destijds alle IT samen te brengen, hetgeen in 2007 is afgerond. werken te tonen.” Visualisaties zijn bovendien belangrijk voor

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 17 “Telematica geeft de onderhoudscentra bijna volledige controle Iedereen binnen de IT-organisatie volgt een specifiek proces: over een voertuig” Lean Project Process (LPP). Dat kent twee fasen: een haalbaarheidsstudie en het uitvoeringsproces voor de applicatie. Die haalbaarheidsstudie betreft financiën en technologie. Masai: “De enterprise-architect maakt een aantal conceptuele hybride het samenhangende aspect van architectuur. Architectuurvi- diagrammen, die een blauwdruk voor de applicatie vormen. Zij sualisaties vormen een krachtig hulpmiddel om gezamenlijk dienen als documentatie voor de softwareontwikkeling en het inzicht te krijgen. Het blijkt nog moeilijk om architecten te bereiken van consensus tussen enterprise-architectuur, system vinden die zowel de architectuurtechnische skills hebben als engineering en de applicatieteams. Op grond van die hybride de visualisatievaardigheden om de ‘wow-factor’ in de architec- diagrammen beslist de enterprise-architect tot kopen (COTS) of tuurplaten te bereiken. zelf ontwikkelen.” TME kent daarbij een vast patroon voor appli- Just in time vereist kleine, slimme bouwblokken waaruit applica- catiebouw. Bij ontwikkeling dient er nog te worden beslist: Java, ties snel kunnen worden geassembleerd. Het principe heeft ook Javascript of .Net. Vervolgens wordt de bijbehorende referentie- impact op de benodigde IT. “Wanneer een IT-product klaar is, architectuur gekozen. moet het gelijk in productie kunnen worden genomen, dus Dev- Ops heeft mijn volle aandacht”, aldus de CIO. Eliminate waste Projecten streeft volgens hem naar het vinden van generieke delen en het Bij grote projecten wordt expliciet een projectarchitect benoemd, gebruik van industriestandaarden. Customer first impliceert maar de bijbehorende enterprise-architect blijft accountable. dat elke architectuurkeuze herleidbaar dient te zijn naar busi- “Die enterprise-architect is verantwoordelijk voor het gebruik nessvereisten, maar ook dat de IT-architectuur in de auto het van de juiste standaarden, de juiste securityprincipes en de com- gebruiksgemak van de bestuurder daadwerkelijk dient te onder- pliancy met het bedrijfsdatamodel, voor zover relevant. Hij kijkt steunen. Standardization is een absolute vereiste om aan te kun- ook nog of de toekomstige applicatie niet lijkt op reeds aanwezige nen sluiten op de buitenwereld middels open standaarden, om applicaties of delen daarvan. Projectarchitecten vallen onder de intern efficiënt te kunnen samenwerken en om schaalbaar te zijn. applicatiemanagers. Gemiddeld worden 60 tot 70 grote IT-pro- Kaizen, ten slotte, vereist dat de bouwstenen waaruit wordt ont- jecten per jaar door het architectuurteam afgehandeld.” wikkeld zo weinig mogelijk van elkaar afhankelijk zijn. “Dus bij De cruciale uitdaging van de enterprise-architecten bij TME een verandering binnen een bouwsteen moet het risico dat ook bestaat uit het helpen van de business bij het inzetten van andere bouwstenen dienen te worden veranderd minimaal te technologie die beantwoordt aan hun businessbehoefte. Enter- zijn. Voorts zijn de korte kleine snelle verbeteringen van kaizen prise-architectuur is belangrijk om te zorgen dat de technolo- vaak moeilijk te rijmen met het wat trage tempo van de grote gie innovatief kan blijven worden toegepast. Dit vergt continue pakketleveranciers. Daarom heeft TME nogal wat zelfontwik- aandacht. Als IT de business niet voldoende kan helpen, gaat de kelde software. Je moet wel de juiste balans vinden tussen al die business zelf buiten de deur kijken en verliest de IT-afdeling haar kleine veranderingen en de manageability van het onderhavige toegevoegde waarde. systeem”, zegt Masai. “Architectuur is nodig als instrument om “Wij hebben eigenlijk meer architecten nodig op onze eigen loon- het overzicht te bewaren.” lijst”, aldus de CIO. “We bepalen zelf hoe onze IT eruitziet, dus we zullen architectuur nooit uitbesteden.” Wel heeft de CIO en- Architecten kele externe architecten ingehuurd. Het architectuurteam van TME hangt onder het IT-management van het hoofdkantoor en bestaat uit acht architecten, waarvan Architectuur vijf enterprise-architecten. Hun belangrijkste doelstelling is het Vanuit de architectuur bekeken zijn er drie disjuncte gebieden: vermijden van duplicaties, dus het voorkomen dat het IT-wiel op de IT-architectuur in de auto, de digitale architectuur bij de dea- meerdere plaatsen wordt uitgevonden. Er zit één data-architect ler en het onderhoudscentrum, en ten slotte de architectuur van in het team, die verantwoordelijk is voor de verificatie van de TME. Deze architectuurgebieden dienen volgens de CIO naad- gebruikte data voor elke applicatie. Ten slotte zijn er nog twee loos op elkaar afgestemd te zijn. architecten die de IT-standaarden voor heel Europa opstellen In Europa en in Noord-Amerika begint architectuur bij Toyota en uitdragen. “Die standaarden betreffen vooral de referentiear- echt op gang te komen, maar in Japan verloopt dat wat minder chitecturen voor softwareprogramma’s: Java, Javascript en .Net. snel. De aanpak was bij Toyota lange tijd bottom-up. “Japanners Voor elk type programmeeromgeving is als het ware een sjabloon zijn in feite topengineers die heel goede auto’s kunnen maken. gemaakt. Het gehele architectuurteam houdt tevens bij welke voor Maar een engineer heeft toch een andere attitude dan een archi- TME interessante technologieën aan de horizon verschijnen.” tect die meer top-down denkt. Bij Toyota in Japan was het niet De enterprise-architecten praten niet rechtstreeks met de busi- ongewoon dat de architectuur werd uitbesteed aan de IT-suppli- ness, maar overleggen wel met de applicatiemanagers die van- ers. Dat zit in hun cultuur. Bij de bouw van fysieke gebouwen in uit de IT met de business in contact staan. “Een manager in de Japan werd vroeger de functiescheiding tussen de architect en business die behoefte heeft aan een nieuwe applicatie gaat naar de bouwer in feite als contraproductief gezien.” Pierre Masai kan de applicatiemanager die hoort bij zijn business. Die gaat dan het zich als Europeaan zoals gesteld niet voorstellen dat hij zijn praten met de enterprise-architecten over de businessvereisten.” architectuur zou outsourcen.

18 CIO MAGAZINE Noodzaak applicaties betreffen voornamelijk de R&D en de manufacturing. Ook in Japan begint de noodzaak door te dringen dat op wereldni- Veel R&D betreft de toepassing van sensoren. “Met sensoren in de veau de duplicatie bij Toyota dient te worden bestreden – een eerste auto kan bijvoorbeeld het rijgedrag worden gemonitord”, vertelt driver voor een centrale architectuur. Bij Volkswagen, een van de de CIO. “Daaruit kunnen adviezen worden gegeven aan de indivi- vorige werkgevers van de CIO, kende men ook die engineerings- duele rijder, maar ook kunnen we daaruit leren hoe de gemiddelde mentaliteit. “Wat dat betreft lijken Duitsers en Japanners op elkaar. autobezitter met zijn product om wil gaan. Zelfs een verzekerings- Beide fabriceren met grote ‘Gründlichkeit’ topproducten. Maar bij bedrijf kan geïnteresseerd zijn in individueel rijgedrag.” Volkswagen was men ervan overtuigd dat datamodelling cruciaal De user interface is gebaseerd op Javascript en de back-endapplica- was. Dus een centrale productdatabase was bij hen vanzelfspre- ties op Java. Applicaties in de front-end dienen allemaal HTML5- kend. Bij Toyota was het aanvaardbaar dat elk land zijn eigen pro- compliant te zijn. TME is intensief bezig met cloudtechnologie. Pri- ductdatabase had voor hetzelfde type auto. Lijkt vreemd, maar ver- vate clouds gebruikt TME tussen haar datacenters en in het kader kopers zijn vaak zo creatief dat zij de karakteristieken van auto’s per van de nationale marketing en verkoopcentra. Ten behoeve van land op verschillende manieren willen belichten. Een productdata- backoffice-applicaties heeft men een aantal hybride clouds opgezet base per land was in feite een duplicatie in optima forma. Dat heeft met Microsoft, maar ook retailergerichte toepassingen. Alle nieuwe Toyota inmiddels in Europa opgelost: de productgegevens voor een zelfontwikkelde applicaties moeten portable zijn naar de cloud. bepaald type auto zijn door heel Europa hetzelfde.” Ruim 3.000 Toyota-onderhoudscentra in Europa gebruiken pc’s Anders ligt het met de klantendatabase in Europa, want elk met specialistische diagnosesoftware voor onderhoud en repara- van de 3.000 dealers is hier verantwoordelijk voor zijn eigen ties. Monteurs sluiten de voertuiginformatiemodule op de pc aan bestand. “Er is voor de business nog geen case te maken om op de motor van het voertuig, waarmee belangrijke onderhouds- de klantendatabases onder Europese architectuur te brengen. informatie wordt geleverd. Daarnaast bevatten de pc’s technische Daarnaast wordt men bij een klantendatabase geconfronteerd documentatie. De pc’s van de onderhoudscentra zijn echter niet met privacywetgevingen in de verschillende landen en de moge- direct verbonden met TME en bevinden zich buiten de firewall. lijke cultuurverschillen in de interacties via sociale media. Maar Het bedrijf had daardoor geen zicht op hoe de dealers met hun de wereld verandert snel. Met de overweldigende introductie van pc’s werkten en of iedereen de meest recente antivirussoftware telematica in de auto’s wordt het daarom wel cruciaal om recht- gebruikte en de correcte diagnosesoftware had geïnstalleerd. streeks contact te kunnen leggen met de klanten.” Hierdoor kon niet Europa-breed hetzelfde kwaliteitsniveau worden gegarandeerd. Om te voorkomen dat onderhoudscentra Applicaties zelf IT-skills nodig hebben, is gekozen voor Windows Intune, de Voor zaken die dicht tegen de corebusiness liggen, gebruikt TME pc-beheerservice in de cloud van Microsoft. Medewerkers van eigengemaakte applicaties. Voor meer algemene functionalitei- de verkoop- en marketingbedrijven kunnen een webgebaseerd ten richt Pierre Masai zich op slechts een beperkt aantal grote dashboard van Windows Intune gebruiken om pc-beheertaken, IT-leveranciers, zoals Oracle en Microsoft. De zelfontwikkelde waaronder softwaredistributie, extern uit te voeren.

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 19 Data proces. Dit voorkomt enerzijds wildgroei, anderzijds wordt er Vroeger had TME een silogebaseerde architectuur. Gescheiden gezorgd dat nieuwe technologieën architectureel passen in het applicaties, met elk een eigen database. Dat gaf drie problemen: IT-landschap. “In de BI-wereld is er bijvoorbeeld een overvloed er was geen applicatie-integratie, die applicaties konden niet el- aan leuke dashboards te koop als pakket.” TME wil echter voor- kaars databases gebruiken en er was een landschap van diverse komen dat er lukraak op de markt wordt gekocht, met onnodige hardwareplatformen en operatingsystemen. Alle nieuwe appli- duplicaties als gevolg. “Los van de eventuele problemen met de caties worden al ruim tien jaar ontwikkeld op open standaarden. architecturele integratie ook zonde van het geld.” Voor de ag- De legacytechnologie (z/OS, Solaris, OS/400) wordt stilaan af- gregatie van en de reporting over data is standaardisatie in BI gebouwd. Dankzij REST-api’s is het probleem van de applicatie- cruciaal. Voorts vergt elke technologie specifieke skills om deze integratie opgelost. te beheren en te onderhouden. Voorts heeft TME MDM ingevoerd met een operationele datastore De verscheidenheid aan platformen is teruggebracht naar slechts en een masterdatastore. “TME onderkent een aantal datadomei- twee, mede omdat er bij Toyota op dit gebied een erosie van kennen vanuit de business, zoals een klantendomein, een product- nis aan de gang was. Voor de back-end heeft TME een roadmap domein, een UIO-domein, een onderdelendomein en een securi- waar zij naartoe wil transformeren. De grote IT-leveranciers van tydomein”, aldus de CIO. Voor elk datadomein is er bij TME een Toyota voor de backoffice zijn Microsoft, Cisco, Oracle en HP. Die eigenaar in de business benoemd. Door MDM komt TME tot een laatste voor de commodityhardware in de datacenters waar de ‘single version of truth’. “MDM is nog steeds niet voltooid voor alle Windows-, Linux- en virtualisatiesoftware draait.

Toekomst Big data, telematica en ‘internet of things’ moeten de onderneming uiteindelijk ‘smarter’ maken. Toyota streeft er niet naar de groot- “De transformatie vereist een ste automobielleverancier van de wereld te zijn, maar wil wel de flexibele enterprise-architectuur hoogste klanttevredenheid behouden. Om dat te meten en daarop te reageren is steeds meer slimmere IT nodig. Er worden daarbij als stuurinstrument” verschillende soorten big data gebruikt. De engineering big data, waardoor betere wagens kunnen worden gemaakt. Social big data, waarmee de dealers weten hoe ze potentiële klanten beter kunnen verleiden. De kunst bij big data is echter het aanschaffen of maken datadomeinen en blijkt een zeer moeilijke oefening.” van tools, om te zorgen dat uit alle gegevens zinvolle informatie kan In de toekomst zullen veel gegevens over autogebruik beschik- worden gedistilleerd voor nieuwe inzichten. Telematica in de auto is baar komen voor verzekeraars, wagenparkbeheerders en derge- de manier om aan big data te komen. lijke. Dit zal een sterke impuls krijgen door het ‘e-call’-systeem Architectuur kampt met de spanning tussen de korte termijn, waar dat verplicht wordt in de EU. “Ook zal de relatie van de fabrikant zichtbare resultaten worden getoond, en de lange termijn waar de met de eindgebruikers informatie-intensiever worden, waar dit continuïteit van de onderneming moet worden gewaarborgd. vroeger het exclusieve domein was van de dealers. De grote uitdaging wordt het omgaan met al die gegevens. De vraag is welke Supply chains standaarden en architectuurafspraken nodig zijn om deze gege- De CIO voorziet een steeds grotere flexibiliteit in de supply vensuitwisselingen geordend te laten verlopen.” chains door middel van slimme integratietechnologieën. Een keten die loopt van de leveranciers van onderdelen, via de fa- Technologie brikant, de dealers tot en met de autobezitter. “Dit vereist onder “Telematica geeft de onderhoudscentra bijna volledige controle andere het snel kunnen implementeren van nieuwe applicaties over een voertuig”, vervolgt Masai. “Dat geeft de eigenaar een bij alle deelnemers in die supply chain. Daarbij horen flexibele veilig gevoel en is nuttig voor het onderhoudscentrum. Waar men front-endsystemen – richting de distributeurs, richting de dea- hier nu moet afwachten of en wanneer een klant binnenkomt voor lers en richting de klanten, wellicht middels apps.” onderhoud of een reparatie, zien zij dat nu aankomen. Om de De auto wordt bovendien steeds intelligenter door de volledige toekomst van de connected car te kunnen vormgeven is het een integratie met de digitale wegeninfrastructuur en de onder- absolute noodzaak dat autofabrikanten en mobiele-netwerkope- houdscentra. “De transformatie naar deze toekomst vereist een rators afspraken maken over standaarden en architectuurkeuzes. flexibele enterprise-architectuur als stuurinstrument. Hierbij Een goede telematica-architectuur moet platformoverstijgend zijn een adaptieve applicatiearchitectuur en een slimme data- zijn. Voor de bestuurder ontwikkelde applicaties moeten kunnen access absoluut noodzakelijk”, onderstreept Masai tot slot. Ó draaien op een iPad, een iPhone of kunnen worden ingebouwd in een wagen – bijvoorbeeld geïntegreerd met het navigatiesysteem.” TME probeert de vloedgolf aan nieuwe technologieën te beheer- sen door governance. IT beheert het budget voor de nieuwe applicaties en er mag niets nieuws worden ontwikkeld buiten de CIO om, hetgeen wordt afgedwongen door het genoemde LPP-

20 CIO MAGAZINE AMetri AKPN peter hagedoorn Column

PETER HAGEDOORN is oud- CIO, oud-voorzitter CIO Plat- form Nederland, CIO of the Year 2005, bestuurslid INSEIT en secretaris-generaal van de European CIO Association. Alles van waarde is waardeloos

Het is vreemd dat maatschappelijke activiteit vrijwel uitsluitend voedsel. Het mag allemaal, maar is het maatschappelijk integer? gewaardeerd wordt op basis van economische waarde. Wat eco- Bij een topmanagementbenoeming wordt hooguit gekeken of de nomisch niet waardevol is, is kennelijk waardeloos en telt dus persoon in kwestie ‘deugt’ is als zijn voorganger er een potje van niet mee. De vraag is of dat verstandig is. De natuur heeft bijvoor- heeft gemaakt en publiekelijk door de mand is gevallen. Let op het beeld enorm te lijden door menselijk ingrijpen. Er is allereerst woord ‘publiekelijk’: het is niet belangrijk of de persoon wel of niet meetbare economische schade, zoals toename van woestijnge- integer was, maar of zijn eventuele ondeugd ontdekt is. bieden en een wereldwijde klimaatverandering. Grote natuurge- Het probleem is ook dat toezichthouders te vaak graaiers als bieden, waar weinig mensen wonen, worden op een weergaloze topmensen benoemen. De selectie deugt niet óf er wordt niet wijze geplunderd, om er een relatief klein beetje waardevolle geselecteerd op integriteit. Het toezicht faalt, omdat het belang- zaken uit te halen zoals hout, landbouwgrond en ivoor. Maffia, rijkste criterium is of iemand voldoende aandeelhouderswaarde stropers en Chinezen gaan ongehinderd hun gang. Duizenden toevoegt. Het zou van grote waarde zijn als organisaties ook voetbalvelden aan natuur verdwijnen per dag. Natuur kent geen beoordeeld konden worden op maatschappelijk verantwoord economische waardering, is dus ‘waardeloos’ en wordt in onze handelen, maar daarvoor bestaan geen erkende criteria, uit- samenleving niet verdedigd of meegewogen. Het zou evenwel zo- gangspunten of mechanismen. Er is slechts de wet en die schiet maar kunnen dat het verwaarlozen van deze waarde op de lange schromelijk tekort ten aanzien van belangrijke waardeloze waar- termijn, naast het opleveren van een ethisch probleem ook een den en onze beschaving als zodanig. uiterst kostbare economische vergissing blijkt te zijn. Dankzij IT bewegen we naar een digitale wereld die anders bestuurd zal worden. Er komen nieuwe instituties en nieuwe regels, Missiestatements gebaseerd op samenleven in een borderless digital society. Daarin Ander voorbeeld: integriteit. Het lijkt een hinderlijke, soms zelfs zijn enerzijds tal van nieuwe en nu globale mogelijkheden om nog als zwak beschouwde eigenschap op weg naar een toppositie. verder af te dwalen in een verdergaande kluwen van perversiteit, Het economisch nut om integer te zijn is gering. Het levert geen cybercrime, stiekeme verrijking, gewetenloosheid en onverschil- betere baan noch waardering op. Het is waardeloze waarde. De ligheid. De digitale wereld biedt echter ook een nieuwe ronde met norm voor topmanagement is dat wat juridisch of economisch nieuwe kansen op een meer rechtvaardige, eerlijke, duurzame is toegestaan de juiste, manier van handelen is. Er wordt geope- en creatieve wereld waarin iedereen echt gelijke kansen krijgt én reerd op het randje van wat mag. waar waardeloze zaken als behoud van natuur, duurzaamheid en Bedrijven hebben soms ronkende missiestatements over ethisch integriteit een nieuwe plek kunnen krijgen. Het is de uitdaging gedrag, maar verkopen ondertussen financiële rommelproducten, voor de huidige generatie bestuurders een digitale samenleving te vernietigen natuur, verdrijven kleine boeren van landbouwgron- scheppen die anders bestuurd gaat worden, met meer aandacht den en vissers van visgronden, doen nodeloos suiker en zout in voor immateriële waarden en maatschappelijke integriteit.

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 23 IT & TECHNOLOGY

ENTERPRISE SOFTWARE UIT DE CLOUD Keuze voor flexibiliteit

24 CIO MAGAZINE Door Jeroen Philippi

Steeds meer organisaties overwegen hun bedrijfssoftware te verplaatsen naar de cloud. De voordelen zijn evident: minder systeem met zich meebrengt. De mate van organisatie – zoals de introductie van nieu- complexiteit, lagere kosten voor complexiteit speelt een belangrijke rol in we producten, fusies en overnames, nieuwe interne IT-support, oneindige de overweging. Hoe ingewikkeld is het weten regelgeving – kunnen na de imple- schaalbaarheid van gebruikers om de software over te zetten naar een mentatie niet meer worden aangepast. en een besparing op licentie- nieuw platform? Hoe zwaar zijn de eisen Ideaal is een multi-tenant SaaS-oplossing kosten. Een andere drijfveer is qua performance, privacy en compliance? waarbij platform en applicatie worden ge- dat bedrijven niet meer vast wil- Wat vraagt een applicatie aan hardware- deeld met andere gebruikers, maar elke len zitten aan rigide systemen ondersteuning? Welke licentievorm biedt organisatie een eigen database heeft. Dat die grote investeringen vereisen de meeste flexibiliteit? geeft een betere beveiliging op de cruci- en dure externe consultants om Een keuze voor een of meer verschij- ale bedrijfsdata en de mogelijkheid om de veranderingen door te voeren. ningsvormen van de cloud is dus afhan- data, en daarmee ook de ERP-applicatie, te kelijk van diverse factoren. Het is vooral verhuizen. Het is eigenlijk multi-tenancy, belangrijk om te begrijpen welk proces maar dan met een single-tenant database- geautomatiseerd wordt, hoe dit proces structuur. Zo heeft UNIT4 een eigen cloud en applicatie in het eigen datacen- verandert door de verplaatsing van de voor de ERP-oplossing, terwijl de gegevens ter laten draaien kost bovendien software naar de cloud en welke voorde- in een aparte database zijn opgeslagen. De behoorlijk wat expertise. Hoewel len dit oplevert. Met name de impact op klant profiteert niet alleen van de gebruike- de kosten hiervan moeilijk te kwan- de lange termijn telt zwaar mee. lijke voordelen van multi-tenancy, maar ook E tificeren zijn, zijn ze dikwijls hoger dan de van een betere gegevensbeveiliging, lagere initiële investering. Het gaat namelijk niet Cloudvriendelijk risico's en een maximale aanpasbaarheid en alleen om hardware- of softwarelicenties Het is vaak onmogelijk om vooraf in te schat- verplaatsbaarheid. Daarnaast draait UNIT4 en updates, maar ook om de kosten van het ten wat de IT-kosten zijn die gepaard gaan desgewenst in de cloud van andere leveran- IT-personeel dat bedrijfsapplicaties moet met een verandering in het bedrijf. Flexibi- ciers, zoals Amazon of de Azure-cloud. onderhouden. Een overstap naar de cloud liteit is derhalve cruciaal. Organisaties moe- ligt dus om meerdere redenen voor de hand. ten hun ERP kunnen aanpassen, ‘oppakken’ Hybride vorm De complexe aard van grote enterprise- en van het eigen datacenter naar de cloud In de toekomst zal alles overigens meer en softwaresystemen (traditioneel aangeduid kunnen brengen, en vice versa. Of verhuizen meer naar de cloud bewegen. SaaS wordt als ‘enterprise resource planning’ of ERP) van de ene naar de andere cloud. De keuze de standaard, ook bij UNIT4. Alleen wan- betekent evenwel dat organisaties goed voor de cloud hoeft immers niet permanent neer de klant het anders wil, wordt ervan moeten overdenken voor welk cloudmodel te zijn; een verandering binnen de organisa- afgeweken. De komende jaren zullen de wordt gekozen en welke functies dienen te tie of in de weten regelgeving kan nieuwe meeste bedrijven in een hybride cloud- worden gemigreerd. Alle software naar de eisen stellen aan de bedrijfssoftware. vorm gaan opereren. Klanten houden cloud verhuizen, het systeem in huis hou- Traditionele ERP-systemen zijn echter lang daarbij altijd de mogelijkheid om van leden of kiezen voor een hybride model? niet altijd flexibel genoeg om te verplaat- veringsmodel te veranderen. Ook bij de sen naar de cloud, aangezien de onderlig- keuze van de provider is men vrij. Afwegingen gende architectuur te rigide is. Moderne De benadering van ERP als een platform Diverse afwegingen spelen daarbij een rol. bedrijfssoftware wordt daarentegen steeds sluit aan op die trend. Er is een toenemen- Welke applicatie levert het meeste op in de cloudvriendelijker, waarbij de cloud de na- de vraag naar gespecialiseerde functies en cloud en welke impact heeft een verhuizing delen van traditionele ERP-systemen on- mogelijkheden om binnen enterprise-soft- op de organisatie? Als een systeem slechts dervangt: snelle implementatie, eenvoudig waresystemen met meerdere leveranciers door een paar medewerkers gebruikt uit te rollen, intuïtief in gebruik, flexibele samen te werken. Die platformgedachte wordt en weinig support van de IT-afde- configuratie, snel schaalbaar, weinig of geen is door de cloud stukken bereikbaarder ling vereist, levert de cloud waarschijn- onderhoud en doorgaans lagere kosten. geworden. Deze benadering biedt zowel lijk nauwelijks voordelen op. Toch kiezen de veiligheid van een betrouwbare ERP- organisaties ervoor om kleinere (deel)- Unieke database oplossing als de mogelijkheid van specia- applicaties vanuit de cloud te gebruiken. Bij de meeste leveranciers van ‘software listische applicaties die aan heel specifieke Deze zijn snel en gemakkelijk in gebruik te as a service’ (SaaS) maken alle klanten ge- behoeften voldoen. Gebruikers hoeven nemen en eenvoudig schaalbaar op wat de bruik van dezelfde versie van een product niet langer te kiezen tussen ‘best of class’- organisatie nodig heeft, waarbij bovendien en database (multi-tenant). Gegevens wor- of ‘single-vendor’-oplossingen. betaald wordt voor daadwerkelijk gebruik. den geladen in een partitie binnen één al- De nieuwe generatie cloudgebaseerde en- De stap om ERP naar de cloud te brengen lesomvattende database die gedeeld wordt terprise software lijkt in niets op de dure, is qua kosten en beheercomplexiteit (ex- met alle andere gebruikers van het systeem. complexe, inflexibele ERP-systemen van pertise) een voor de hand liggende over- Het voordeel: lagere beheer- en onder- weleer. De mogelijkheden voor de gebrui- weging. Bedrijven stappen evenwel nog houdskosten. Nadeel: de klant zit vast aan ker zijn grenzeloos. Ó niet massaal over. Dat heeft alles te maken de gekozen installatieoptie, kan minder met de impact van de verandering die het zelf, heeft minder controle en loopt grotere JEROEN PHILIPPI is in de Benelux verantwoor- verhuizen van een bedrijfskritisch kern- beveiligingsrisico’s. Veranderingen in de delijk voor de marketing van UNIT4.

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 25 IT & TECHNOLOGY

DATAWAREHOUSING EN DATAFEDERATIE Beste van twee werelden

De nieuwe tendens aangaande big data is om alle data te bewaren, zodat alle vragen vanuit de business kunnen worden beantwoord. Daarmee lijkt het erop dat we steeds minder goed weten welke vragen we moeten verwachten. Het keurige setje KPI’s van vroeger is deze aanpak reden is voor ontslag, omdat achterhaald. We spelen zo kort op de bal, dat we zo snel mogelijk de door de operatie de bronsystemen al zo waarde uit de data moeten halen om de concurrent voor te blijven. zwaar zijn belast dat het toevoegen van Stel dat je alle bedrijfsdata wilt ontsluiten, hoe los je dat op? Zijn we een extra query really not done is. toe aan een datawarehouse 2.0? De impact op het bronsysteem is zo groot doordat je vragen stelt aan een omgeving die daar niet op is ingericht. De impact op de performance kan hierdoor zeer negatief euk als je een organisatie hebt met operationele bronnen aan de eindgebrui- zijn. Immers, een transactioneel bronsys- tientallen bronsystemen. Maar wel- ker gepresenteerd als één informatie- teem is getuned voor de afhandeling van ke bronsystemen zijn echt relevant systeem. Het is voor de eindgebruiker individuele transacties, terwijl een rap- en hoe integreer je de data uit al die niet zichtbaar uit welk bronsysteem de portagesysteem juist getuned is op com- Lverschillende silo’s? Het kost circa een data komt. Door het toevoegen van een plexe aggregaties van grote hoeveelheden halfjaar per bronsysteem om een goed virtuele laag over alle bronsystemen lijkt records. Het blijft daarmee een spagaat datawarehouse 1.0 te bouwen, inclusief het alsof je met één systeem werkt. Groot om realtime informatie te krijgen. ontwerp, bouw en test. Tien bronsyste- voordeel van deze benadering is dat je al- Met alleen een datafederatie op de bron- men zouden dan een doorlooptijd van vijf tijd kijkt naar de laatste versie. data is het ook niet mogelijk om het ac- jaar impliceren. Bij datafederatie wordt onder de motor- tuele beeld in een historische context te kap van de virtuele laag de vertaalslag plaatsen omdat de meeste transactie- Datafederatie vanaf de individuele operationele bronsystemen geen historie bewaren. Het da- Een relatief nieuwe ontwikkeling is het systemen gemaakt. Dus eigenlijk draaien tawarehouse doet dit wel. Dus blijf je een gebruikmaken van datafederatie. Bij da- de rapportjes gewoon op de operationele datawarehouse nodig hebben voor histo- tafederatie wordt data uit verschillende systemen. Er zijn telecomoperators waar rische analyses.

26 CIO MAGAZINE DoorDoor VictorVictor MeerlooMeerloo

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 27 Twee systemen? Performance via een aparte vertaallaag ontsloten naar Wat moeten we nu? Gebruikmaken van Datafederatie is dus een goed idee; alleen de eindgebruiker die niet meer hoeft te datafederatie voor realtime informatie en niet op de bronsystemen maar op het da- weten op welk bronsysteem hij werkt. van een datawarehouse voor historische tawarehouse. Wat daarvoor geregeld moet Door deze aanpak heeft de eindgebruiker analyses? Moet je twee systemen onder- worden? Klein puntje. Performance! Klas- voortaan de volle vrijheid om de uitvra- houden voor de verschillende doelen? Im- sieke datawarehouses worden ’s nachts gen te doen die hij wil. Doordat data uit mers, je houdt een transformatieproces geladen via een batchproces. Dit kost alle bronsystemen direct wordt geladen, voor de historische data in je dataware- een hoop rekenkracht en tijd. Tijd die je is de data uitermate actueel en kan de house en je hebt een set regels voor het overdag niet hebt wanneer je een rapport businessgebruiker kort op de bal spelen. transformatieproces voor je datafedera- opvraagt. Daarbij zijn klassieke dataware- Is dit gratis? Nee. Maar denk aan de be- tie. Bij een wijziging moet je dus niet al- houses getuned op vrij specifieke uitvra- sparingen op beheer en de tevredenheid leen je klassieke laad- en transformatie- gen. Iedere nieuwe rapportage kan nieuwe van de eindgebruikers wanneer ze altijd processen voor je datawarehouseproces tuning vragen. Hiervoor moet een beheer- over flexibel uitvraagbare en actuele in- aanpassen maar ook in de virtualisatie- der de query analyseren en een nieuwe formatie beschikken waarbij de zandlo- laag. Het lijkt alleen maar ingewikkelder index opbouwen. Iedere nieuwe index is per tot het verleden hoort… Ó en duurder te worden, om maar niet te weer lastig in het laadproces; indexen op- denken aan de discussies wanneer de data bouwen kost namelijk veel rekentijd en VICTOR MEERLOO is big-dataconsultant bij Smart uit de verschillende systemen verschillen. schijfruimte, en vertraagt het laadproces. Information Solutions, onderdeel van i³ groep. Het voordeel van federatie is dat je de Wanneer je alle bronnen ontsluit en alle complexiteit rond het beheer van een vragen wilt kunnen stellen, wil je dus af datawarehouse wegneemt. Je gebruikt van indexen en tuning. Dat scheelt geld immers de data zoals die in de bronsy- van beheer en diskruimte. Bovendien hou stemen is opgenomen. Heb je een nieuwe je zonder indexen meer tijd over om de informatievraag, dan hoef je niet het da- data te laden in het datawarehouse 2.0. tawarehouse aan te passen want alle data Allemaal effecten waar de beheerder van is aanwezig. De oplossing lijkt te zijn om de back-up ook blij mee zal zijn: hij hoeft datafederatie in een aparte datawarehou- minder data te back-uppen en hij heeft seomgeving te doen. Dus je kopieert alle ook nog eens meer tijd om het te doen. mutaties uit de bronsystemen naar een Een BI-omgeving moet dus kunnen draai- apart datawarehouse 2.0 en je ontsluit de en zonder dat je tuning nodig hebt. Maar data met datafederatie. Dat lijkt het data- hoe doe je dat? Tegenwoordig zijn er zo- warehouse van de toekomst. genaamde workload-geoptimaliseerde oplossingen die deze eigenschap hebben. Zo heb je een workload-geoptimaliseerd systeem voor business-intelligence en business-analytics. Deze workload-geop- “Door deze aanpak timaliseerde systemen zijn toepassingen die niet zijn gericht op transactieverwer- heeft de eindgebruiker king (zoals een Oracle Exadata), maar voortaan de volle vrij- puur op rapportage en analysetaken. Door de combinatie van harden software heb- heid om de uitvragen ben ze geen index of tuning nodig en kun je te doen die hij wil” dus iedere vraag stellen die je wilt. Met het inzetten van deze toepassingen worden in ingewikkelde query’s niet zelden versnel- lingen van een factor 200 gemeten. De eindgebruiker krijgt de mogelijkheid om de controle over de inhoud van de rap- Wat het oplevert portages en analyses volledig in eigen hand Een datawarehouse 2.0 dat volledig ge- te nemen. De BI-afdeling houdt zich alleen bruikmaakt van datafederatie op een bezig met het bouwen en aanpassen van de apart workload-geoptimaliseerd plat- vertaallaag naar een uniform beeld voor de form. Gegevens worden hetzij realtime, eindgebruiker. Het scheelt een hoop frus- hetzij batchgewijs een-op-een uit het tratie bij de BI-afdeling en de eindgebruiker bronsysteem in het datawarehouse gela- kan lekker kort op de bal spelen. den. In het datawarehouse wordt de data

28 CIO MAGAZINE ALevi9 APON rubriek Opinie Door Peter Schepers

VAN HOSTING OF SOURCING NAAR ‘SMARTBUYING’ Puzzelen met infrastructuur en applicaties

Waar het lange tijd de vraag was of je de infrastructuur- diensten in huis moest doen of naar een cloud brengen, is deze datie en verdere virtualisering, waarmee kan geanticipeerd worden op de snel ver- kwestie inmiddels substantiëler in het eigen datacenter een IaaS-omge- anderende wereld aan de applicatiekant. van aard geworden. Als CIO ving kan worden neergezet. Met de menukaart worden ook andere za- puzzel je het volledige appli- ken zoals shoppingsessies geïntroduceerd, catielandschap en de bijbeho- SmartBuying waarin met de applicatieman (m/v) oplos- rende IT-infrastructuur in een SmartBuying is ‘in’ en blijft dat voorlopig singen voor zijn OTAP-omgevingen wor- model, en bepaal je per appli- nog wel even. De nieuwe mogelijkheden den gescrumd. In value-streamanalyses catie hoe deze landt op een mix die cloud de komende jaren gaat bieden, worden bottlenecks in de IT-leverketen van in-house- en clouddiensten. in combinatie met de zich op basis van de geëlimineerd, en worden er bouwblokken businessbewegingen verder ontwikkelen- ontworpen die weer op de menukaart gede IT-consumptie, dwingen organisaties zet gaan worden. Het lijkt allemaal voor de de SmartBuying Grid regelmatig te evalu- hand te liggen, maar te vaak nog wordt IT eze mix kan gemaakt worden op eren en bij te stellen. Uiteindelijk wordt de traditioneel benaderd: systeemdesign, wa- basis van traditionele in-houseser- IT-functie daarbij supply-chainmanager terval en maatwerk. Binnen de infrastruc- D vers, in-house in de eigen private en integrator. tuur hoeft dat eigenlijk niet meer. infrastructure as a service (IaaS), publieke Een lastige fase, want we praten in de IT- IaaS of zelfs direct als functionaliteit via wereld nog vaak over techniek. We zijn Toverwoorden SaaS. Het zogenoemde SmartBuying Grid druk met traditionele licentiemodellen en Optimaal profiteren van de publieke kan van pas komen bij het samenstellen verliezen veel tijd met legacy-omgevingen. cloud en (interne) cloudtechnologieën van applicaties en IT-infrastructuur. We staan met het linkerbeen in de in- vragen om nadenken over de catalogus De cloud belooft elasticiteit, menukaart- housewereld en met het rechterbeen in de die de organisatie de business wil aan- mogelijkheden, multitenancy, pay-per-use cloud. Dit zal nog geruime tijd zo blijven. bieden. Welke menukaartitems zijn nodig en selfservice. Uiteindelijk in vele opzich- IT-organisaties zijn gewend om bij publieke voor de verschillende applicaties, en in ten een hoop meer flexibiliteit en dus in- ‘as a service’-leveranciers te kopen van de welke standaardsmaken wil men ze aan- teressant, maar er staat altijd nog ergens menukaart. De klant gaat naar de portal en bieden? Dat betekent nadenken over de ijzer. Waar deze hardware staat, is evenwel klikt vervolgens via menukaartopties een applicatieroadmap en daaraan gelinked minder interessant, zolang het maar vol- platform in elkaar. Ook al lijken de diverse de businessstrategie. Denk dus niet van- doet aan de specifieke businessbehoeften. aanbieders verschillend, het aanbod van uit de infrastructuur, maar vanuit de ap- Techniek kan helpen wanneer is besloten de halffabricaten netwerk, rekenkracht en plicatieman. Als we deze stap binnen de om een eigen cloud te bouwen, of beter, storage komt toch vaak op hetzelfde neer. IT maken, dan rest slechts SmartBuying te assembleren. Zogenaamde ‘stacks’ bie- en het inrichten van de interne fabriek. Ó den standaardhalffabricaten – netwerk, Anticiperen rekenkracht en storage – die ter beschik- Het biedt toegevoegde waarde om ook bin- PETER SCHEPERS is directeur van IT-advies- king gesteld kunnen worden aan de appli- nen de enterprise een eigen IaaS-menu- firma Itility catie. Eigenlijk is dat een stukje consoli- kaart te bedenken. Met deze menukaart

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 31 10 jaar he year

erugblik: t cio of t

10 JAAR CIO OF THE YEAR AWARD (2) CIO wordt

Waar de CIO tien jaar geleden nog vocht voor erkenning, speelt deze inmiddels een zware, strategische rol. De hoogste informatiechef is op z’n minst medeverantwoordelijkCEO voor het moderne, digitale gezicht van organisaties, en een erkende wegbereider voor de toekomst. Sommige CIO’s schoppen het zelfs tot CEO! Dit jaar wordt tijdens het tweede lustrum van de CIO Day voor de tiende maal de CIO of the Year Award uitgereikt. Deel twee van een terugblik: de periode 2010-2014.

32 CIO MAGAZINE Door Hotze Zijlstra Ó Fotografie Eric Fecken, Roelof Pot en Mark van den Brink

en duik in de archieven leert dat er heeft de crisis de visie op de wereld niet leider moeten zijn die wist te inspireren, zelfs in een kleine vijf jaar tijd het veranderd. “De onderliggende trends te innoveren en hier bovendien helder en nodige veranderd is. In 2010 werd gaan gewoon door. Het fileprobleem blijft interactief over kon communiceren. er nog niet of nauwelijks gespro- mensen bewegen tot andere manieren “Als CIO heb je een paar opties: je kunt E ken over over software defined netwer- van samenwerken en thuiswerken. Maar verder gaan met business as usual en ge- ken, advanced analytics was nog vooral al blijft de strategie onveranderd, voor de duldig wachten tot de hakbijl valt”, schreef een item op de roadmap en veel bedrijven korte termijn zal iedereen toch wat meer de Belgische IT-goeroe Peter Hinssen dat verkeerden qua cloudoriëntatie nog in het op de kosten moeten letten.” jaar in dit blad. “Dat moment kun je wel- verkennende stadium. Ook in business- termen zijn er de nodige veranderingen Reflex waarneembaar. Het idee dat alles om de Innovatie staat ten tijde van crisis aan- klant en eindgebruiker draait, speelde vankelijk wat onder druk. Dat is een stan- “Het fileprobleem in 2010 nog niet zo nadrukkelijk als te- daardreflex, zo achtte men. “Gaandeweg genwoordig. Het denken in samenwer- komt de innovatie los en wordt juist op blijft mensen bewegen kingsverbanden met gedeelde risico’s en basis hiervan de weg uit de problemen opbrengsten, zowel met partners, klanten gevonden. Op korte termijn zal de crisis tot andere manieren als leveranciers werd nog maar mondjes- zeker van invloed zijn, maar op de lange van samenwerken” maat omarmd. termijn juist niet”, aldus een leverancier. Ook ten aanzien van de positie van de Daarnaast werd een businesscase meer IT-functie is de laatste jaren toch wel het dan ooit als een keiharde eis gezien. De nodige veranderd. Nog nooit was techno- crisis was voor heel veel CIO’s bovendien licht wat voor je uitschuiven door werk logie zo nadrukkelijk een onderdeel van een lakmoesproef, zo concludeerde men. te maken van efficiëntie en kostenbespa- het primaire proces. Het feit dat maar Hebben ze de laatste jaren wel gedaan ring. Misschien kun je met een paar an- liefst twee CIO’s of the Year inmiddels wat ze moesten doen? Denk aan variabili- dere depressieve CIO’s een zelfhulpgroep CEO zijn, zegt wat dat betreft eigenlijk al- sering van de kosten en de invloed van IT opstarten. Of je kunt je scharen bij de les. Illustratief is ook dat vrijwel alle oud- op de business. CIO’s die er alles aan doen om de business winnaars van de CIO of the Year Award Lineke Sneller, destijds CIO van Tele2, als te begrijpen en te onderzoeken hoe ze een hun ‘verhalen’ uit het jaar van hun uitver- CIO of the Year was in het licht van het bo- integraal deel kunnen vormen voor de kiezing – weliswaar voorzien van de no- venstaande een logische keuze. Ze toonde waardecreatie van hun bedrijf. Een CIO dige nuance – nog onverminderd actueel zich een IT-bestuurder die, naast kosten- die dat doet, vindt zijn tweede adem en vinden! Ook in dit overzicht duiken we de besparingen en een strategische en inno- wordt echt een money-making CIO.” archieven in. vatieve IT-agenda, samen met de business Het was al vaker gezegd: de chief informa- op zoek ging naar nieuwe opportunities tion officer moest chief innovation officer Uit de crisis en daarmee ook echt resultaten boekte. worden. Die innovatie moest evenwel niet Na enkele tientallen CIO-rondetafels en “Dankzij deze credibility bij de business van binnen komen, maar gebeurt aan de een veelvoud aan ontmoetingen met IT- kan zij haar positie als CIO verstevigen en rand van het bedrijf, aldus Hinssen in 2011. verantwoordelijken in een meer persoon- de organisatie vooruit helpen”, aldus jury- “Innovatie vindt plaats door elementen van lijke setting, waren de leveranciers en lid Rob Beijleveld, uitgever van dit blad en één bedrijf te combineren met kennis van adviesbureaus ook in 2010 veelvuldig het organisator van de CIO Day. Ook als het een ander bedrijf; een partner, een klant, onderwerp van gesprek. In de eerste edi- gaat om de efficiency van de IT-organi- een concurrent misschien. Innovatie is niet tie van dit blad ging de redactie dat jaar satie en door IT ondersteunde processen langer iets voor nutty professors in een ivo- in discussie met de vaandeldragers van scoorde Sneller uitstekend, zo bleek uit ren toren, maar voor sociale wezens die in- de IT-aanbodzijde. Een belangrijke aan- een uitgebreide benchmarkstudie door terageren met de buitenwereld. Innovatie is leiding hiervoor was dat er onder CIO’s The Boston Consulting Group. een open gegeven geworden, en vindt plaats nogal wat vragen waren ten aanzien van over de bedrijfsgrenzen heen.” de visie, missie en strategie van de leve- Zelfhulpgroep ranciers. Bovendien bestond er behoefte Een jaar later was het thema van ‘de dag’ Turbulentie aan handvatten om de relatie tussen ven- Me Myself and I5. Het idee erachter was Wouter Bos, ex-minister van Financiën en dor en CIO te verbeteren. dat de CIO moest excelleren op meerdere tegenwoordig bestuurder van het Amster- Startpunt van de discussie in de Bossche punten. Daarbij kon de focus op een of dam Medisch Centrum, constateerde tij- Boardroom was een rapport van de OESO meer I’s – interaction, innovation, in- dens de CIO Day 2011 dat kunnen omgaan (Organisatie voor Economische Samen- telligence, information en inspiration met wisselende omstandigheden cruciaal werking en Ontwikkeling) waarin naar – bijzonder productief zijn. Zo werd een wordt. “De organisatie wordt heen en voren kwam dat de IT-markt zich welis- intelligente informatievoorziening voor weer geslingerd in het turbulente tij. Mij waar langzaam herstelt, maar dat de inno- de totale organisatie steeds belangrijker, is altijd geleerd om met de stroom mee te vatieagenda bij veel bedrijven nog steeds niet in de laatste plaats met oog op BI en zwemmen in plaats van ertegenin, en om onder druk staat. Volgens de leveranciers analyse. Daarnaast zou de CIO een ware niet in paniek te raken.”

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 33 10 jaar he year

erugblik: t cio of t

Lineke Sneller is CIO of the Year 2010.

De vraag was in hoeverre organisaties in Toonbeeld IT, is hij een terechte winnaar”, aldus de staat zijn mee te veranderen. “Dit brengt na- In 2011 waren er genoeg IT-verantwoor- lofzang destijds. melijk de nodige onzekerheid met zich mee.” delijken die de handschoen hadden opge- Woorden die in 2011, vier jaar na zijn Bos sprak over klimaatverandering, maar pakt en het toonbeeld vormden van inspi- eerste award, niets aan waarheid hadden ook de verplaatsing van de politieke macht rerende en innovatieve CIO’s. In de laatste ingeboet, al is en was DSM qua scope, naar China. De ontstane complexiteit in de fase bij de bepaling van de CIO of the Year grootte en structuur niet te vergelijken wereld heeft volgens hem alles te maken met ging het tussen Robbert Kuppens (Cisco), met het later door Danone ingelijfde Nu- de toename van informatie. “Mijn vraag is of Maurice van Veghel (Sligro), Frans Woel- mico. Kregting hield zich de afgelopen die trend deel uitmaakt van het probleem of ders (ABN Amro), Robbert-Jan Stegeman drie edities van de CIO of the Year-verkie- de oplossing in zich heeft. Krijgen we meer (Alliander) en de uiteindelijke winnaar: zing bewust afzijdig, maar na een kleine complexiteit waar we moeilijk mee kunnen Aloys Kregting van DSM. vier jaar DSM trad hij terug in de ring. omgaan of vloeit er juist innovatie uit voort?” Dat laatstgenoemde zich na zijn verkie- Wellicht wetende dat hij zich op basis Go with the flow and benefit from the tide, zing in 2007 voor de tweede maal CIO of van een geoliede, efficiënte, effectieve IT- hield Bos zijn toehoorders voor. “Daarmee the Year mocht noemen, was gezien de delivery en bewezen waarde voor de busi- kom je het verst. Als je ervoor kiest om te- kwaliteit van de deelnemers een fenome- ness hoge ogen zou scoren. Zelden kende gen een trend te vechten, dan verlies je ze- nale prestatie. “Hij is het toonbeeld van de de CIO of the Year Award een kandidaat ker. Houd de ogen en oren van je organisatie nieuwe generatie CIO’s”, motiveerde jury- die zo zeker van zijn eigen zaak was. “Een open en omarm de trend.” voorzitter Bernhard van Oranje in 2007 terechte winnaar”, oordeelde jurylid René De CIO zal zich moeten transformeren, zo de keuze voor de toen nog bij Numico Steenvoorden, CIO van de Rabobank en sloot Bos zijn indrukwekkende keynote in werkzame CIO. “Hij is kundig en vaardig toendertijd voorzitter van het CIO Plat- 2011 af. “Jullie hebben de lead in het ver- als het gaat om IT en ook nog eens perfect form Nederland, na de optelsom van alle anderen van businessmodellen. Je intuï- aligned met de business. Met zijn bewuste scorecards en jurybeoordelingen. “Het tie helpt je daarbij de juiste beslissingen keuze voor een decentrale aanpak, waar- is iemand die ik op termijn nog wel eens te nemen.” bij de business centraal staat en niet de CEO zie worden.”

34 CIO MAGAZINE “Misschien kun je met een paar andere depressieve CIO’s een zelfhulpgroep opstarten” Kees Jans innovatiechef pur sang.

Toekomstvast Informatietechnologie gaat een sleutel- spelen in de logistiek en de technologie?” Ook in 2012 was er een duidelijke samen- rol spelen in de toekomst van Nederland, Steenvoorden opteerde daarbij voor het hang tussen het awardproces en het thema betoogde René Steenvoorden tijdens de laatste. “IT heeft een belangrijke rol en van de jaarlijkse CIO Day. Dat jaar was het opening van de CIO Day 2012 in Noord- zal een nog prominentere rol spelen in de motto ‘The Past is the Future’. Het idee wijkerhout. Voorbij zijn de tijden dat in toekomst.” Hij riep de zaal, die vol zat met hierachter was dat de IT-baas zijn of haar Nederland het geld verdiend werd met de Nederlandse IT-beslissers, op om door een organisatie met behulp van informatie- landbouw of met de productie van goede- betere inzet van de technologie meer waar- technologie gereed moet maken voor de ren. Het gas in Slochteren zal binnen twee de en productiviteit uit IT te halen en zo de toekomst. In de praktijk kwam dat neer op decennia op zijn. “Waar zullen onze kin- toekomst van Nederland veilig te stellen. een mix van bewezen oplossingen en mo- deren hun brood mee verdienen?”, vroeg derne mogelijkheden op het gebied van bij- hij zich hardop af. “Wordt Europa met zijn Energietransitie voorbeeld (in-memory) analytics, big data, historie het Florida van de wereld, of blij- Robbert-Jan Stegeman, CIO van Allian- cloud computing en mobiele technologieën. ven we mondiaal een vooraanstaande rol der, dankte zijn overwinning dat jaar aan

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 35 10 jaar he year

erugblik: t cio of t

Legendarische CIO Day-specials.

“IT heeft een belangrijke rol en zal een nog energietransitie, waarbij consumenten en kelijk te automatiseren traject of formule. bedrijven naast energiegebruikers door De BT-ecosystemen worden aangedre- prominentere bijvoorbeeld zonnecellen en windmolens ven door nieuwe technologieën die zich tevens energieleverancier gaan worden. snel ontwikkelen: sociale media, mobiele rol spelen in de “IT is heel belangrijk om dat mogelijk te technologie, klantanalyse en klanterva- toekomst” maken”, aldus de Alliander-CIO. ringsbeheer. Het volgende grote techno- logiedividend zal te danken zijn aan BT, Twee agenda’s doordat ondernemingen innovatieve ma- Het jaar 2013 ligt uiteraard nog vers in nieren ontwikkelen om de machtige con- een reeks tot de verbeelding sprekende het geheugen. Veel sterker dan de jaren sument te vinden en te binden via digitale bereikte resultaten binnen het energiebe- ervoor werden de CIO en de IT-functie interfaces, apparaten en diensten.” drijf. “Hij is een slimme en enthousiaste echter als spelbepalende factoren gezien Voor succesvolle IT was altijd al een goe- CIO, die zijn organisatie vanuit kennis en binnen het primaire proces. Daarnaast de coördinatie tussen de IT-organisatie visie klaarstoomt voor de toekomst”, mo- maakte de voorhoede vanuit een gedegen en de business vereist. BT versterkt deze tiveerde juryvoorzitter Bernhard van en kosteneffctieve IT-voorziening in de band, want geslaagde BT is niet denkbaar Oranje de keuze. “Hij gebruikt als geen backoffice de slag naar de eindklant. zonder eendrachtige samenwerking tus- ander de kracht en mogelijkheden van in- “De CIO, de enterprise-architect, het sen technologie, marketing en business. formatietechnologie om het gehele bedrijf hoofd applicatiebeheer en hun directe “Deze drie onderdelen strijden immers te ondersteunen en waar nodig te verande- collega’s moeten voortaan twee agenda’s allemaal voor hetzelfde resultaat: klanten ren. Hij is het toonbeeld van een moderne volgen: de interne processen en de zoge- werven en behouden. Die strijd kan alleen CIO die flexibel en slagvaardig inspeelt op noemde business technology (BT)”, stelde met vereende krachten worden gewon- veranderende omstandigheden.” Forrester-CEO George Colony in een ar- nen”, aldus Colony. Robbert-Jan Stegeman stond tijdens zijn tikel in dit blad. De BT-agenda is volgens presentatie gedurende de laatste jury- hem gericht op het genereren van een su- Buiten de kaders bijeenkomst van het awardproces stil bij perieure klantervaring. “Het vereist een De respectievelijke CIO’s van Philips en de toegevoegde waarde van IT tijdens de nieuwe discipline en volgt geen gemak- ABN Amro, Jeroen Tas en Frans Woelders,

36 CIO MAGAZINE werden vorig jaar uiteindelijk allebei op ba- Jeroen Tas vult in die zin als sis van uitzonderlijke prestaties tot CIO of CIO precies dat stuk in dat the Year gekroond. De jury koos daarmee we in de breedte missen. Hij voor een CIO die zijn functie stretcht en als zorgt bovendien voor top-li- digitale leider buiten de kaders beweegt, én negroei, al doet Frans Woel- voor een IT-bestuurder die al langere tijd ders dat ook. Heel weinig aantoonbare prestaties neerzet. wordt hechter en dat maakt ons vak inte- CIO’s zijn daartoe in staat.” Steenvoorden De awards werden tijdens de CIO Day uit- ressanter en uitdagender.” in 2013: “Hoewel we kunnen concluderen gereikt door waarnemend juryvoorzitter Jurylid Rob Beijleveld: “Jeroen Tas is dat alle kandidaten zonder problemen op René Steenvoorden, CIO van Rabobank zonder twijfel het nieuwe type CIO, een het podium kunnen staan, steken er twee en voorzitter van het CIO Platform Ne- digitale leider die motiveert en delegeert. echt bovenuit. Wanneer we het proces derland. “In het kader van het CIO Day- Het vertrekpunt van Frans Woelders was volgen en alles bij elkaar optellen, zijn thema – de wisselwerking tussen techno- evenwel stukken moeilijker.” Vaststaat Frans Woelders en Jeroen Tas de terechte logie en economie – hebben we voor deze dat Tas iets toevoegt aan een bedrijf winnaars.” Zowel Tas als Woelders is in- ene keer gekozen voor twee winnaars”, met een lange geschiedenis, aldus jury- middels CEO van een belangrijke divisie aldus Steenvoorden. “Zij, maar ook de lid Aloys Kregting. “Hij heeft een unieke bij hun organisaties. andere kandidaten, zijn de belichaming attitude ten aanzien van het technolo- van de trend dat de CIO steeds meer de giethema en is in feite de enige die dat Dit was het tweede en laatste deel van strategische richting van bedrijven helpt belichaamt. Als je je eigen industrie zo een terugblik op 10 jaar CIO of the Year bepalen. De relatie tussen CEO’s en CIO’s kunt transformeren, dan ben je echt top. Award.

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 37 10 jaar he year

erugblik: t cio of t

38 CIO MAGAZINE andere tijden IN IT

LINEKE SNELLER, CIO OF THE YEAR 2010 innen Tele2 had men de IT voor het overgrote deel in eigen hand gehouden. Alleen de bouw van software was voor een deel uitbe- B steed. Eerder werd er nog regelmatig met consultants gewerkt, maar de inmiddels als hoogleraar en commissaris werkzame Lineke Sneller deed bij Tele2 gaandeweg steeds meer dingen met eigen mensen. “Investeren in mensen en kennis is erg belangrijk voor de continuïteit.” Als Nederlandse organisatie was Tele2 verantwoordelijk voor de eigen winst- en Slim verliesrekening en derhalve kon Sneller als CIO haar eigen beleid maken. Aan de consumentenkant werkte men wel samen met de hoofdvestiging in Zweden. Omdat het Nederlandse Tele2-bedrijf door zijn omvangrijke businesstak nogal afweek van de andere landenorganisaties, maakte men op dit gebied nauwelijks gebruik van centrale of gedeelde diensten. Sneller in 2010: “Wij hanteren in Ne- invest- derland een splitsing tussen de zakelijke markt en de consumentenmarkt. In de zakelijke markt werken wij met grote klanten, waaronder veel ministeries. Wij hebben hiervoor een businessportal in de markt gezet, waarmee klanten hun ITIL- processen voor onze diensten kunnen regelen.” Ze hoefden daarmee niet langer de klantenservice te bellen, waardoor een heel stuk van de dienstverlening elektro- eren nisch was geworden. Internet Ook aan de consumentenkant werd geïn- vesteerd in het webkanaal; in 2010 kwam 30 procent van de orders via internet binnen. Na de uitspraak van de Opta – waarin werd gesteld dat kabelmaatschappijen hun netwerk open moeten stellen voor wederverkopers – zorgde men er bij in IT Tele2 voor dat consumenten via het web heel snel konden overstappen. “Het initiatief hiervoor kwam vanuit de IT-afdeling, maar we zijn wel geholpen door de klant- Lineke Sneller was tijdens haar uitverkiezing in 2010 vraag. We zijn vervolgens in staat geble- ruim twee jaar IT director van Tele2. Naast een ken om heel snel in de businessbehoefte standaard veranderen beheersorganisatie, was haar te voorzien.” Die snelheid en flexibiliteit afdeling verantwoordelijk voor billing, en hosting- en onderscheidde Tele2 van anderen. “Dat securitydiensten aan externe klanten. “Telecom is kan onder meer omdat we veel minder een leuke bedrijfstak, omdat de business hier IT is”, legacysystemen hebben”, aldus Sneller stelde de later naar Vodafone overgestapte CIO des- vier jaar geleden. tijds. “Je kunt als IT-afdeling het verschil maken.” Voor ze in dienst trad bij Tele2 was Sneller

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 39 10 jaar he year

erugblik: t cio of t

“Het werken op businessdirectieniveau geeft de verantwoordelijk voor de IT van de Amerikaanse tapijttegelfa- brikant InterfaceFLOR. Ze merkte na haar overstap dat de tele- CIO-functie veel meer inhoud” comwereld behoorlijk sneller beweegt. “Daar heb ik wel even aan moeten wennen. Vroeger maakte ik aan het begin van het jaar een plan, dat vervolgens werd uitgevoerd. Bij Tele2 kan in twee maanden tijd van alles veranderen, onder meer onder druk van Ondertussen nam de vraag naar IT toe. “In 2007 waren we voor gebeurtenissen in de markt. Wat ik ook heb geleerd is dat je een het laatst verlieslijdend. In 2008 en 2009 zijn we juist sterk substantieel hoger IT-budget kunt hebben, maar dat opschalen winstgevend geworden. Het grappige is dat alle kosten in die pe- ook wel een kunst is. De eerste maanden maakte ik het niet op.” riode omlaag zijn gegaan, maar de IT-kosten zijn toegenomen. Als CIO zat ze in het directieteam, en maakte dus onderdeel uit We hebben dus in IT geïnvesteerd en zijn wellicht juist daardoor van de business. “IT is hier kernactiviteit en in mijn rol ben ik veel winstgevender geworden.” dus medeverantwoordelijk voor de strategie van Tele2 voor de De operationele uitgaven bleven met 45 procent relatief beperkt. langere termijn. Dat maakt het allemaal veel interessanter. Het De changekant was veel groter en dat kwam omdat Tele2 als aantal wensen ten aanzien van IT is daarbij ongeveer viermaal prijsvechter de kosten laag moest houden. Sneller in het jaar van hetgeen we qua mensen en budget aankunnen. We hebben daar- haar uitverkiezing: “Slim in IT investeren, zodat de beheerskos- om vorig jaar ons gehele portfoliomanagement herzien. We be- ten laag blijven. De investeringsdiscussie zelf ligt vooral bij de palen nu met een groepje van vijf van de negen directieleden de businesseigenaren en niet zozeer bij mij en de CFO. Wat in de re- volgorde van de IT-projecten. Het zijn dus ook geen IT-besluiten latie met de finance misschien helpt, is dat ik als registercontrol- meer, maar businessbesluiten waarbij ik me relatief neutraal ler een vrij stevige financiële basis heb. Dat is sowieso handig, probeer op te stellen. Deze procesverbetering heeft veel meer omdat IT-beslissingen steeds crucialer worden en op basis van helderheid gebracht in de prioritering”, aldus Sneller in 2010. financiële motieven worden genomen.”

Ideeën Inhoud Ten aanzien van de businesscases was de toenmalige CIO bij Qua persoonlijke rol benadrukte Lineke Sneller vier jaar geleden Tele2 begonnen met het monitoren van de voortgang en de op- dat het heel belangrijk is om als CIO lid te zijn van de directie. brengsten. “We kijken met het oog op een snelle time-to-market “Het werken op businessdirectieniveau geeft de CIO-functie veel sowieso naar de projectrealisatie. Maar het is natuurlijk niet zo meer inhoud.” Ook het zelf diensten leveren aan de eindklant en dat het best geleide project automatisch leidt tot het beste resul- haar financiële achtergrond gaf haar als businessgedreven CIO taat in de markt. Wanneer een project is opgeleverd, en er bijeen extra stevige basis. “Wat mijn rol ook extra verdieping geeft, voorbeeld een nieuwe dienst in de markt is gezet, dan kan het is dat ik een oordeel kan geven over de commerciële zaken en bovendien best even duren voordat je daarvan de revenuen ziet.” ons netwerk zelf. Ik zou niet snel meer een functie aanvaarden Tele2 besteedde in 2010 bewust weinig geld aan commodities. waarbij je niet op dit niveau zit.” “We gebruiken de laptops en de pc’s totdat ze kapot zijn en vervangen deze niet binnen drie jaar. We besteden zoveel mogelijk van ons capex-budget aan investeringen binnen de business.”

40 CIO MAGAZINE “Ik denk het wel. Die business credibility “De CIO verwerft zich steeds meer een realiseerde ik natuurlijk niet alleen, maar plaats als de deskundige op het gebied van vier samen met een goed team. Tijdens de ver- IT, een vakgebied dat voor het bedrijf be- kiezing in 2010 heb ik steeds de snelle intro- langrijker wordt. Het mag het echter wat ductie van een nieuwe dienst voor toegang mij betreft niet bij de deskundigerol blij- tot de kabel als voorbeeld genoemd: binnen ven. De meeste toegevoegde waarde biedt zes weken konden wij als Tele2 aan klanten de CIO wanneer de interactie met andere een tv-abonnement op de kabel aanbie- bestuurders tot stand komt. Dit vereist van jaar den. We hebben daar duizenden klanten de CIO diepgaand inzicht in het bedrijf, en per week mee kunnen binnenhalen, totdat van de andere bestuurders een stevig be- de toenmalige OPTA de kabel weer moest grip van IT. Van beide partijen vereist het sluiten naar aanleiding van een rechtszaak de wil om samen stappen vooruit te zetten. van de kabelmaatschappijen. Maar in dat- Hier kan nog veel gewonnen worden.” zelfde jaar hebben we ook ons datacenter later verhuisd, en een nieuw billingsysteem geïntroduceerd. Dat zijn beide heel risico- volle projecten, en beide zijn binnen tijd en … budget afgerond zonder verstoringen voor de klanten. Die business credibility vind ik Lineke Sneller, destijds CIO van heel wezenlijk voor een goede CIO.” Tele2, was met haar IT-afdeling in staat om bij het telecombedrijf het Wat is er na al die jaren aan visie en op- verschil te maken. Voorbeeld van vattingen overeind gebleven en waar is een frisse en innovatieve aanpak sprake van voortschrijdend inzicht? was een businessportal, waarmee “Ik noemde toen het cruciale belang van klanten de beheerprocessen voor de IT voor de bedrijfstak: time-to-market is Tele2-diensten zelf konden regelen. de basis voor concurrentie in telecom, en een nieuwe dienst kan pas de markt op wanneer IT klaar is met de ontwikkeling. Daarmee bepaalt IT de concurrentieposi- Bovendien werd er bij Tele2 veel geïnves- tie. Ik denk dat tegenwoordig voor steeds In hoeverre is hetgeen je in het artikel teerd in het webkanaal. Al met al is de IT meer bedrijfstakken geldt dat IT essen- vertelt (nog) relevant voor je dagelijkse binnen Tele2 in staat gebleken om snel en tieel is voor succes of falen in de markt. praktijk of bezigheden? flexibel in de businessbehoefte te voorzien. Verder noemde ik de ontwikkeling van “Sinds 2010 is er voor mij veel veranderd. Inmiddels houdt de toenmalige award- elektronische dienstverlening als kanaal Ik ben nog een aantal jaren CIO geweest, winnaar zich met andere zaken bezig. naast en geïntegreerd met winkels, call- bij Tele2 en later bij Vodafone. Ook ben ik hoogleraar geworden, met als leerstoel Welke gedachte komt het eerst in je op bij Toegevoegde Waarde van IT. Op dit mo- het lezen van het vier jaar geleden gehou- ment ben ik naast hoogleraar onder meer den interview? commissaris bij Achmea, met als porte- “Eerlijk gezegd was ik eerst nogal scep- “Sinds 2010 is er voor feuille IT. Ik vind het een mooie ontwik- tisch toen ik werd gevraagd om mee te mij veel veranderd” keling dat een bedrijf in de financiële sec- doen aan de CIO of the Year-verkiezing in tor het belang van IT dermate groot vindt 2010. Uit mezelf zal ik niet zo gauw op de dat een commissaris met dit specifieke voorgrond treden, maar mijn toenmalige aandachtsgebied is gezocht. Verder doe ik baas, de CEO van Tele2, vond het zowel centers, fysieke post en persoonlijke ver- een aantal zaken rondom IT bij de over- goed voor mij als goed voor Tele2 om mee koop. In 2010 kwam bij Tele2 30 procent heid; zo heb ik bijgedragen aan het parle- te doen. Dat heeft hij goed gezien. Ik heb van de orders elektronisch binnen; te- mentair onderzoek naar ict-projecten bij veel aan de titel te danken: naamsbekend- genwoordig geldt voor heel veel bedrijfs- de overheid. Dat was weer eens een kijkje heid, ervaring in spreken, optreden en ge- takken dat het percentage elektronische in een heel andere keuken, heel interes- ïnterviewd worden. Ook ben ik me veel be- orders met tientallen procenten per jaar sant. De titel CIO of the Year is een van wuster geworden van het verschil dat een stijgt. Ik voorzag toen niet dat dit zo’n de pijlers onder de mooie stappen die ik goede CIO kan maken voor een bedrijf.” grote vlucht zou nemen.” sinds 2010 heb gezet.” Wat is je huidige visie op de CIO-func- Je dankte de award aan ‘business credi- tie, de Nederlandse CIO’s en de manier bility’, was dat achteraf terecht? waarop de rol zich ontwikkelt?

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 41 10 jaar he year

erugblik: t cio of t

ALOYS KREGTING, CIO OF THE YEAR 2011 “I nternationalisatie vanuit IT”

Kort nadat hij in 2007 de CIO of the Year Award in de wacht had gesleept, vertrok Aloys Kregting van Numico naar DSM. Anders dan bij het voe- dingsmiddelenbedrijf, waar hij met een beperkt ze willen. We kunnen onze standaardwerkplek geheel op een budget en 150 ERP-systemen de decentrale orga- iPad of een Android-toestel draaien. Mensen zijn daar razend nisatie zoveel mogelijk als één eenheid had laten enthousiast over, het bespaart kosten, en stimuleert de interna- opereren, probeerde hij bij DSM juist een centrale tionalisering en innovatie. Ongeveer de helft van de IT’ers werkt organisatie te internationaliseren. inmiddels vanuit de snelgroeiende economieën, wat binnen DSM inmiddels als best practice is benoemd als het gaat om het internationaliseren van afdelingen.”

SM had al eerder de ambitie uitgesproken om een echt Businesskritisch innovatieve en internationale organisatie te worden, met Als businesskritisch project noemde de CIO destijds het verho- respect voor de wortels van het bedrijf. “Om dat te hel- gen van de accountability for performance. “De manier waarop pen bereiken hebben we de manier waarop we mensen we intern de resultaten met elkaar afrekenen, had ruimte om te D met elkaar laten samenwerken en interacteren vanuit de IT dras- verbeteren; het is zelfs een onderdeel van DSM’s cultuurveran- tisch veranderd”, vertelde Aloys Kregting in het jaar van zijn uit- deringsprogramma. De kwaliteit van rapporteren en het mas- verkiezing. “We zijn hierin zeer innovatief geweest, bijvoorbeeld terdatamanagement waren daardoor ook niet voldoende. Ons door uiteenlopende communicatie-, web-, desktop- en video- ERP-platform is wellicht het stabielste in de markt en inciden- conferencingtechnologieën met elkaar te combineren en het ge- ten zijn zeldzaam, wat ons de vrijheid gaf om op basis hiervan bruiksgemak enorm te verhogen. Onze insteek is geweest mensen verder te bouwen aan nieuwe ontwikkelingen. Voorbeelden zijn de voordelen hiervan te laten ervaren, en ze op basis daarvan zelf de uiteenlopende businessrapportages en CRM-informatie, die te laten beslissen of ze het willen gebruiken of niet. Dat heeft een op geaggregeerde wijze zelfs via iPads toegankelijk worden ge- zichzelf voortbewegende ontwikkeling in gang gezet.” maakt. Dit past naadloos in de strategie om het meest innova- Kregting heeft daarbij het idee losgelaten één standaard te wil- tieve bedrijf ter wereld te worden, waarvoor je uiteraard de beste len voor iedereen. “De werkplek is zo flexibel gemaakt dat men- informatievoorziening nodig hebt. Verder hebben we een op sen overal en altijd de harden software kunnen gebruiken die ITIL-gebaseerd IT-servicemanagement uitgerold, waarbij alle

42 CIO MAGAZINE andere tijden IN IT

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 43 10 jaar he year

erugblik: t cio of t

“Jezelf opsluiten in een hok maakt je simpelweg onbeschikbaar voor IT-afdelingen exact volgens hetzelfde servicemanagementmodel werken. We halen inmiddels regelmatig de allerhoogste scores de rest van de wereld” op een onafhankelijk internationale benchmark. Dat geeft ons enorm veel krediet”, aldus Kregting in 2011.

Informatiewaarde uitdagend vond. Al snel ontdekten onze collega’s wat wij vanuit IT “De CIO zou zich met name druk moeten maken over de waarde kunnen betekenen voor DSM. Ik had destijds een bilateraal met van informatie”, zei hij drie jaar geleden.“Je moet heel goed we- onze CEO, die aangaf dat hij deze ontwikkelingen geweldig vond, ten welke mensen welke informatie wanneer nodig hebben, en maar me bovendien aanspoorde méér te doen en het liefst sneller dat bovendien faciliteren. Dat onderstreept nogmaals het belang bovendien. Dat heb ik gedaan, waardoor eigenlijk de scope en in- van het reportingstuk en masterdatamanagement.” vloed behoorlijk in de breedte zijn gegroeid. Zo houd ik me intus- De CIO wilde in 2011 tevens laten zien en ervaren hoe mensen de sen ook bezig met bedrijfsbrede culturele veranderingen – iets wat mogelijkheden kunnen benutten. “Als ik bijvoorbeeld kijk naar eigenlijk sterke relaties heeft met informatiemanagement.” de nieuwe manieren van samenwerken, dan heb ik dit op zo’n De algemene CIO-uitdaging was in 2011 gerelateerd aan een toe- manier ingericht dat mensen vanuit huis kunnen werken en dat nemende behoefte aan mobiliteit, rapportages en op het individu we op kantoor game en creativity rooms hebben. Ik heb zelfs toegesneden oplossingen en apparaten. “Daarnaast zie je dat de mijn eigen kantoor ingeleverd, omdat ik wil laten zien dat het cybercriminaliteit professionaliseert, wat de trend naar meer nieuwe werken, waarbij output veel belangrijker is dan aanwe- transparantie, mobiliteit en openheid onder druk zet. Daar ont- zigheid, cruciaal is binnen een internationale afdeling. Jezelf staat dus een spanningsveld. Hoewel de oplossingen in de markt opsluiten in een hok maakt je simpelweg onbeschikbaar voor de nog niet helemaal volwassen zijn, heeft dit wel onze volle aan- rest van de wereld. Door het nieuwe werken kan ik eerder begin- dacht. We zijn al zover dat we uiteenlopende mobiele apparaten nen en later stoppen, om bijvoorbeeld een keer tussen de middag kunnen beveiligen als waren het desktop-pc’s. Daarnaast bevei- de kinderen van school te halen. Op deze manier ben ik meer be- ligen we – afhankelijk van context en scenario – steeds vaker de schikbaar voor videomeetings met mijn collega’s in Amerika en databronnen en niet langer het device.” Azië. Binnen DSM zijn we daarmee als IT een bron van inspiratie Daarnaast had Kregting dezelfde uitdagingen als de meeste en een voorbeeld voor de rest.” CIO’s: kostenbesparingen realiseren en het leveren van een goede en efficiënte IT-dienstverlening. “Maar dat zijn hygiënefacto- Positie ren, die je de tijd en de financiële middelen geven om op andere De opdracht tijdens zijn aantreden was ervoor te zorgen dat IT gebieden te investeren en te innoveren. Op deze manier krijgt binnen het bedrijf op de kaart zou komen te staan en waarde zou de business telkens meer voor minder, wat het werk voor de CIO gaan toevoegen. “Meer specifiek was het eigenlijk niet, wat ik wel veel gemakkelijker maakt.”

44 CIO MAGAZINE Drie jaar …later

De dingen die Aloys Kregting in procesniveau en IT-technisch niveau. ten gaan. Maar wel één versnelling hoger, 2011 binnen DSM deed, pasten Deze filosofie is binnen DSM uitgebreid zeker omdat daarnaast ook nog eens het volgens hem destijds ‘naadloos en daarmee volwassener geworden. Het is risicoprofiel toeneemt. Denk aan ultra- in het profiel van de CIO 5.0’. Het namelijk een onderdeel geworden van de transparantie, extreme kostenbespa- betekende dat je IT bedreef als zogenoemde informatiepiramide, waarbij ringsprogramma’s en cybercriminaliteit.” ware het een businessunit. Hij had ook de niveaus organisatie en governance op die manier een natuurlijke inter- zijn toegevoegd. Dat is echt voortschrij- In hoeverre is hetgeen je in het artikel actie met de rest van het bedrijf en dend inzicht geweest en ik hoop te blijven vertelt (nog) relevant voor je dagelijkse was in staat een enorme toege- leren op deze manier.” praktijk of bezigheden? voegde waarde te leveren. “Het is sowieso goed om te reflecteren. Wat is je huidige visie op de CIO-func- Dat doen we door de hectiek van alledag tie, de Nederlandse CIO’s en de manier soms te weinig. Wat ik vooral nog zeer be- Welke gedachte komt het eerst in je op bij waarop de rol zich ontwikkelt? langrijk vind, is dat je de IT-functie een het lezen van het drie jaar geleden gehou- “Het belang van informatie in de heden- integraal onderdeel laat zijn van je bedrijf den interview? daagse bedrijfsvoering is verder toegeno- en dat je nimmer hoeft te praten over “Het artikel is nog goeddeels actueel. business-IT-alignment.” Niemand heeft het hier meer over IT als een kostenpost, maar de IT werkt als een magneet voor gave dingen en ontwikke- “De IT werkt hier lingen. Die manier van werken is eigenlijk ontstaan in mijn tijd bij Numico, maar bij als een magneet DSM is wel de overtreffende trap bereikt.” voor gave dingen en Je dankte de award aan ‘excelleren op de ontwikkelingen” vijf I’s’, was dat achteraf terecht? “De begrippen innovatie, informatie, intelligentie, interactie en inspiratie speel- den in het jaar van mijn uitverkiezing men, eigenlijk zo’n beetje zoals we toen inderdaad een belangrijke rol. Nog steeds voorspelden met z’n allen. Ik vind ook dat eigenlijk.” het niveau van de CIO’s in Nederland is verbeterd, onder andere omdat we elkaar Wat is er na al die jaren aan visie en op- opzoeken en van elkaar willen leren. Aan vattingen overeind gebleven en waar is de andere kant is het belang en dus ook sprake van voortschrijdend inzicht? de verwachting toegenomen en misschien “In mijn Numico-tijd hadden we het idee is het gat tussen wat we leveren versus de dat er drie niveaus zijn waarop je kunt verwachting niet echt kleiner geworden. standaardiseren, namelijk masterdata, We zullen er met z’n allen tegenaan moe-

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 45 10 jaar he year

erugblik: t cio of t

46 CIO MAGAZINE andere tijden IN IT

ROBBERT-JAN STEGEMAN, CIO OF THE YEAR 2012 obbert Jan Stegeman was ten tijde van zijn uitverkiezing binnen Al- liander verantwoordelijk voor alle IT-activiteiten, waarbij demand R en supply niet gescheiden waren. “We hebben drie businessdomeinen waarbinnen onze informatiemanagers volledig verantwoordelijk zijn”, vertelde hij in 2012. “Zij kennen de bedrijfsdoelstellingen voor zowel de lange als korte termijn en weten hoe de diverse projecten en IT- oplossingen hierop aansluiten, ook qua architectuur. Zij zijn zeer bepalend voor Met de het succes van de projecten. We gaan hier dus uit van het samen leveren van oplossingen, waarbij de informatiemanagers zowel de businessprocessen als de IT volledig begrijpen. Dankzij deze structuur en werkwijze is het vertrouwen in de IT- organisatie de afgelopen twee jaar enorm gegroeid.” In 2012 werd bepaald dat er binnen Al- stroom liander feitelijk twee vormen van core dienstverlening zijn: de uitvoeringsor- ganisatie en IT. “We staan daarmee dus naast de monteurs die onder meer de kabels in de grond leggen, de zogenoemde onderstations onderhouden en daarmee van fundamenteel belang zijn voor onze kernactiviteiten. Als IT-functie zijn we daar nu mee gelijkgesteld, terwijl we vier mee jaar terug nog een bijproduct waren – niet meer dan een serviceorganisatie”, aldus Stegeman in 2012.

Tegelijkertijd Robbert-Jan Stegeman startte enkele jaren geleden Stegeman en de zijnen hebben gedurende met de transformatie van de IT-functie bij energienet- de transformatie een aantal zaken tegelij- werkbedrijf Alliander. In 2012 waren er reeds grote kertijd gedaan. “In de eerste plaats heb- slagen gemaakt: een nieuwe organisatiestructuur ver- ben we een groot veranderingstraject bin- beterde de wisselwerking met de business, waardoor nen de IT-organisatie doorgevoerd. Dat IT als kernactiviteit werd gezien. Tegelijk is het bedrijf heeft geleid tot de genoemde informatie- gereedgemaakt voor grootscheepse veranderingen in managementfuncties en nieuwe manage- de energiesector. mentposities. De focus ligt nu sterk op de

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 47 10 jaar he year

erugblik: t cio of t

business, zowel in het groot als in het klein. Je moet als IT be- Mensen maken volgens Stegeman het verschil. “Je moet je struc- grijpen waar de business in grote lijnen heen wil, maar ook hoe tuur zo bouwen dat goede mensen niet langs elkaar heen werken, daar door de monteurs in het klein invulling aan wordt gegeven maar dat ze elkaar vinden en versterken. Bij het formeren van en welke apparaten of middelen zij daarvoor nodig hebben. We teams moet je mensen in hun kracht proberen te zetten, maar je hebben daartoe end-to-endverantwoordelijkheden binnen de moet ook zo eerlijk zijn om in een vroeg stadium te bepalen wie IT-organisatie gecreëerd.” het in een bepaalde rol toch niet gaat halen. Het vooruitbrengen Tegelijk is destijds bij Alliander een IT-team neergezet dat zich van de medewerkerspopulatie heeft bij ons heel veel aandacht. richt op het digitaliseren en automatiseren van de netwerken. Juist omdat we veel goede mensen in huis hebben die in de toe- Op basis van nieuwe datastromen kun je bijvoorbeeld storingen komst het verschil kunnen maken.” voorkomen en processen automatiseren. Stegeman toentertijd: “Dat moet, want door de vergrijzing worden goede monteurs steeds schaarser. Uiteindelijk gaan we toe naar self healing grids: systemen die de stroomvoorziening bij storingen zelf om- leiden. Met behulp van IT moeten we slim gaan sturen, zodat de “Ons markten business- capaciteit van het elektriciteitsnet niet uitgebreid hoeft te wor- model wordt de komende den met dure kabels.” “Binnen Alliander hebben we naast IT ook OT: operationele tech- tien jaar radicaal anders” nologie. Die groepen hebben we het afgelopen jaar veel dichter bij elkaar gebracht.” Het was twee jaar geleden de bedoeling dat OT uiteindelijk ook bij IT wordt ondergebracht en dat bepaalde uitdagingen integraal zouden worden aangepakt. “Naast al deze Innovatie veranderingen hebben we ook nog eens de kosten met 25 procent Ten aanzien van de CIO-rol vond Stegeman dat die zich bezig teruggebracht.” moeten houden met business en innovatie. De technology cycles werden namelijk ook in 2012 al steeds korter: “Nieuwe business- Anticiperen mogelijkheden ontstaan vanuit deze veranderingen en het gaat In het kader van het veranderende marktmodel draaide Alli- erom welk bedrijf als eerste in staat is om ze toe te passen. De ander in 2012 het programma Stroomopwaarts. “Dit moet ons CIO wordt daarom steeds meer de businessadviseur als het gaat in kleine stappen naar het nieuwe leveranciersmodel brengen”, om de mogelijkheden van toekomstige technologie.” De delivery vertelde Stegeman toen. “We leveren daarbij met kleine teams in zou in zijn ogen steeds meer bestaan uit standaarden: elementen relatief hoog tempo telkens blokjes nieuwe functionaliteit voor die je als het ware aan elkaar kunt klikken. de business op.” Vanuit de IT-organisatie betekende dit volgens Stegeman in 2012 Alliander maakte zich tevens op voor een ingrijpende verande- dat hij moest bouwen aan een inhoudelijk stevige regieorgani- ring van het businessmodel in de komende jaren. “IT gaat een satie. “Dat is fundamenteel anders dan hoe we vijf jaar geleden zeer dominante rol spelen in de totale energiedistributie. Landen over regie dachten, toen het nog vooral ging over de contracten stappen af van kernenergie en grootschalige centrale opwek en en de SLA’s. IT-mensen moeten echt begrijpen hoe de business, men beweegt naar een meer decentraal model. Door de energie- applicaties en ook leveranciers zich ontwikkelen. Vervolgens zou transitie gaan we van enkele energieproducenten en 3,5 miljoen je per onderdeel kunnen kiezen uit zelf doen of uitbesteden.” klanten, naar evenzoveel producenten.”

48 CIO MAGAZINE waarbij we het functiehuis aanzienlijk plek een paar minuten verderop waar wel vereenvoudigd hebben en afscheid hebben plek is. Ik verwacht dat een CIO dit soort twee genomen van gescheiden rollen als func- ontwikkelingen ziet aankomen en de ur- tioneel beheerder en applicatiebeheerder. gentie voor change aanjaagt in bedrijven. Deze rollen zijn geïntegreerd in de rol Ik zie gelukkig een aantal collega’s de rol van applicatie-procesconsultant, omdat op deze manier invullen, maar zie ook nog ik vind dat je als IT’er vooral toegevoegde een groot aantal collega’s die hun aan- waarde hebt als je én de businessproces- dacht vooral op het hier en nu richten.” jaar sen goed snapt, alsook de applicaties ter ondersteuning van deze processen.” In hoeverre is hetgeen je in het artikel vertelt (nog) relevant voor je dagelijkse Je dankte de award aan ‘toekomstge- praktijk of bezigheden? richtheid’, was dat achteraf terecht? “De ontwikkelingen op de energiemarkt “Ik steek nog steeds veel energie in toe- die ik in het artikel schetste zijn nog steeds later komstbeelden en wat dat voor ons betekent. relevant en beginnen zich steeds scher- Ik denk dat het helpt om te denken vanuit per af te tekenen. Daarnaast denk ik nog de wereld van 2025 en dan terug te gaan steeds dat mensen het verschil maken. … naar wat we nu moeten doen. Zo geloof ik Doordat de technologie zich zo snel ont- sterk dat we in een internetmaatschappij le- Robbert Jan Stegeman is als ven, waarbij de macht steeds meer naar de CIO bevlogen, pragmatisch online consument gaat. Wanneer die macht en analytisch sterk. Hij en zijn daar is, veranderen marktverhoudingen team hebben in 2012 bovendien totaal. Kijk bijvoorbeeld naar Spotify en belangrijke stappen gezet om AirBnB. Dat zie je in de energiewereld de Alliander vooruit te brengen door komende jaren ook gebeuren. Wij denken een verregaande integratie van IT als mensen lineair, maar de op technologie en business. De IT van het bedrijf gebaseerde veranderingen gaan exponenti- werd onder zijn leiding verant- eel. Dat is heel uitdagend.” woordelijk voor een groot deel van het primaire proces. Wat is er na al die jaren aan visie en opvattingen overeind gebleven en waar is sprake van voortschrijdend inzicht? “Mijn verkiezing is nog niet zo heel lang ge- Daarnaast heeft hij zijn ‘bijdrage aan het leden, dus mijn visie en opvattingen staan huishoudboekje’ geleverd door de kosten voor een belangrijk deel nog overeind.” fors omlaag te brengen. Door de besparing van maar liefst 30 procent op de be- Wat is je huidige visie op de CIO-func- heerkosten konden middelen vrijgemaakt tie, de Nederlandse CIO’s en de manier “Met een glimlach worden voor broodnodige investeringen waarop de rol zich ontwikkelt? constateer ik dat we in de energietransitie. “De rol van de CIO moet echt gericht zijn op het aanjagen van verandering bin- toch al weer grote Welke gedachte komt het eerst in je op bij nen de organisatie. Je moet als geen an- het lezen van het twee jaar geleden ge- der in staat zijn om de veranderingen in stappen verder zijn” houden interview? businessmodellen te duiden op basis van “Met een glimlach constateer ik dat we nieuwe mogelijkheden. Die gaan, zoals toch al weer grote stappen verder zijn, gesteld, exponentieel. The internet of eve- wikkelt, verwachten we ook steeds meer maar dat de basisgedachte nog steeds rything heeft op alle bedrijven impact en van dezelfde mensen. Continue ontwikke- staat. Businesswise bijvoorbeeld doordat het komt er echt heel snel aan. Waar taxi- ling is key. Ik maak me ook nog steeds, en we nu daadwerkelijk één afdeling digitale chauffeurs zich nu druk maken over Uber, in toenemende mate, zorgen over de aan- netten binnen de IT-organisatie gevormd moeten ze zich waarschijnlijk meer zor- groei van nieuwe IT’ers. We hebben als hebben, waar voorheen deze activiteiten gen gaan maken over zelfsturende auto’s. Nederland en Europa een grote behoefte vanuit drie verschillende bedrijfsonder- In onze sector verwacht ik zelfsturende aan academisch opgeleide IT’ers, analy- delen plaatsvonden en we nu echt richting elektrische auto’s die zelf communiceren tisch sterk en goed in het realiseren van kunnen geven aan de digitalisering van met de laadpaal. Als er op de plaats van nieuwe businessmodellen. Daarmee kun- onze netten. Intern doordat we recentelijk bestemming geen capaciteit is, zet de auto nen we echt een enorme stap zetten in de een grote optimalisatie hebben afgerond zijn passagiers af en rijdt daarna naar een komende decennia.”

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 49 10 jaar he year

erugblik: t cio of t

FRANS WOELDERS, CIO OF THE YEAR 2013 Klant centraal

Frans Woelders was in 2013, in tegenstelling tot veel andere CIO’s, tevens verantwoordelijk voor het primaire proces van zijn organisatie. IT ging binnen ABN Amro niet alleen over de kantoorautomatisering, het betrof vooral de dienstverlening aan de klanten van de bank.

rans Woelders, tegenwoordig binnen ABN Amro verantwoordelijk voor de particuliere markt, was een van de veertien algemeen directeuren die rapporteerden aan de raad van bestuur. “We zijn gelijk in de zin dat we belang- Frijke beslissingen gezamenlijk nemen”, zei hij een jaar geleden. “Ik heb vanuit dat perspectief niet zo veel met business-IT-alignment, want dat impliceert feitelijk dat je niet aligned bent. Kij- kend naar de positie zoals ik hem hier heb neergezet en invul, is de CIO echt een businesspartner.” Hij had als CIO de verantwoordelijkheid voor alle primaire processen en producten, zoals het regelen van het betalingsverkeer, internetbankieren of kredietverlening aan grote klanten. “Dat kun je niet doen als je op afstand staat en puur naar de technologische kant van het verhaal kijkt. Daarnaast is er een autonoom deel informatietechnologie, waar ik in het kader van een grote rationalisatie van het IT-landschap een investeringsruimte van 700 miljoen euro heb gekregen. Hoewel het een IT-gedreven programma is, is het een belangrijke stap om innovatief te kunnen blijven, klanten gemakkelijk hun bankzaken te kunnen laten doen en onze productiviteit te verhogen.”

Combinatie Trots was hij als CIO op de combinatie van een aantal zaken. “In het buitenland hebben we in zeer korte tijd een platform voor betalingsverkeer neergezet. We hadden qua infrastructuur buiten Nederland vanwege de opsplitsing niet heel veel meer over. Dat hebben we dus volledig nieuw moeten opbouwen. Inmiddels kunnen we als ABN Amro dingen bieden die anderen niet kunnen.” Daarnaast heeft men grote stappen gemaakt op het gebied van mobiel internetbankieren en werd er een totaal nieuw CRM-sy-

50 CIO MAGAZINE andere tijden IN IT

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 51 10 jaar he year

erugblik: t cio of t

“De businessgeoriënteerde CIO steem uitgerold. “Ontwikkelingen die richting de klanten van de zal nieuwe technologieën goed bank van groot belang zijn”, zo vertelde Woelders in 2013. “Alles is in hoog tempo, gedisciplineerd en zonder noemenswaardige moeten begrijpen” problemen geïmplementeerd. Tegelijk hebben we een kostenbesparing van 30 procent behaald op de totale IT-uitgaven. In het grootste deel van de IT-organisatie is Lean ingevoerd, dat we hier overigens customer excellence noemen.” De CIO rolde wel zaken op basis van e-mails en procedures. Maar het gaat erom in het jaar voor zijn uitverkiezing bovendien totaal nieuwe IT- dat je elkaar kent en weet te vinden, dat je flexibel bent.” werkplekken uit. “Natuurlijk heeft de partner een bepaalde financiële doelstelling die men graag wil realiseren. Waar het om gaat, is dat je in een Mogelijkheden win-winsituatie terechtkomt, waarbij alles wat goed voor ons is, Nieuwe mogelijkheden en scenario’s zag de CIO een jaar geleden ook goed is voor hen. Het is belangrijk dat zij zien wat onze ho- bij thema’s als big data, cloud computing en mobility. “Die zullen gere doelen zijn; maar cruciaal voor het succes is dat wij als klant allemaal, en in combinatie, zeker veel gaan brengen. Dankzij de tevens die van hen zien. Wanneer er over en weer begrip is, zal beschikbaarheid van data kun je de juiste dingen doen, het ge- iedereen bereid zijn om een stap extra te zetten.” drag van je klanten beter begrijpen en wellicht zelfs voorspellen, Binnen de bank was men vorig jaar al op zoek naar een grotere dat zien we al in onze big-data-experimenten. Bij cloud heb ik mate van samenwerking op onderwerpen, waarbij de benefits ge- nog wel wat vraagtekens. Een public cloud waarin bijvoorbeeld deeld kunnen worden. “Je moet daarin wel realistisch zijn. Als klantgegevens staan, zie ik binnen een bedrijf als het onze niet ik de kosten wil verlagen, dan heb ik het per definitie over de voor me. Als het gaat om de werkplek zie ik wel weer mogelijkhe- opbrengsten van de leverancier. Om ze achter plannen te krijgen den. Rondom de private cloud is er natuurlijk van alles te beden- die mijn kosten omlaag brengen, en dus hun opbrengsten, moet ken en brengen we ook al veel in de praktijk.” je iets doen waardoor ze voldoende marge overhouden.” Voor alle moderne toepassingen gold volgens Frans Woelders dat je ze op de juiste manier moet inzetten, met toestemming van Keuzes maken klanten en eventueel in samenwerking met partners. “Zo heb- Als het gaat om zijn vakgebied in brede zin, zag Frans Woelders in ben we op Schiphol een experiment gedaan met location based 2013 een opmars van een businessgeoriënteerde CIO. “Deze trend services. Dat doen we samen met een telecomprovider. Ook hier zal zich doorzetten, de IT-verantwoordelijke zal nieuwe techno- geldt: er is van alles mogelijk, zolang de klant dit wenst en je als logieën met name goed moeten begrijpen.” Precies de afweging bank toegevoegde waarde levert.” kunnen maken van de zaken waarop je wel en niet zou moeten inspelen zou steeds belangrijker worden. “Qua mogelijkheden komt Incentive er steeds meer op ons af. Als we overal in meegaan, exploderen de Het sourcingsmodel dat Woelders tijdens zijn CIO-schap invoerde complexiteit en de kosten. Als CIO moet je meer dan ooit keuzes is gebaseerd op gedeelde KPI’s, voor alle leveranciers, met gezamen- kunnen maken en soms kunnen uitleggen dat gewenste oplossin- lijke incentives. Naast gemeenschappelijke doelstellingen stond en gen misschien iets langer op zich laten wachten, maar daardoor staat het voor een hoge mate van samenwerking en vertrouwen. wel consistenter, degelijker en goedkoper zullen zijn.” “Iedereen binnen de IT-afdeling staat in die zin dicht bij de techno- logiepartner, en omgekeerd”, aldus Woelders in 2013. “We doen nog

52 CIO MAGAZINE ging de IT-gebaseerde businessinnovatie voor de stappen die je als bedrijf kunt ma- onverminderd door. Naast aansluiting bij ken. De traditionele IT-verantwoordelijke Een de eerdergenoemde consumententrend moet zich alleen wel blijven ontwikkelen zorgden we dat klanten naadloos kunnen om een woordje te kunnen blijven mee- schakelen tussen internet, telefoon en een praten. Juist waar traditionele CIO’s het fysiek kantoor.” risico lopen om terug te vallen in de rol van ‘hoofd automatisering’, zie je nieuwe Je dankte de award aan ‘het linken van functies als chief digital office of de chief jaar technologie aan bedrijfseconomie’, was innovation officer ontstaan. Vooruitstre- dat achteraf terecht? vende CIO’s zullen dat innovatieve terrein “IT is hier in feite het primaire proces. juist zelf willen verkennen. Van de hui- Het product van al onze businesses en dige IT-verantwoordelijke wordt daarbij operaties is informatietechnologie. Het simpelweg verwacht dat hij of zij op alle gedrag van onze klanten is in een enorm niveaus kan meepraten. Die wisselwer- later snel tempo aan het veranderen. Het me- king zal de CIO voor een deel zelf moeten rendeel van die klanten doet de dage- organiseren. Een reactieve houding is lijkse bankzaken via internet, mobiel of geen optie meer.” … tablet. Ter illustratie: op de meer dan 350 kantoren van ABN AMRO ‘verwerken’ Frans Woelders dankte de CIO of wij een miljoen klantbezoeken per jaar. the Year Award 2013 aan jarenlan- Daar staat tegenover dat onze mobiel- ge consistente prestaties. Daarbij bankierenapp ruim een miljoen keer per “Ik kan niet uitslui- was de beschikbaarheid van de dag wordt gebruikt. En het einde is nog ten dat er aan de systemen, ondanks de immense niet in zicht. Dat betekent veel voor onze wijzigingen, heel goed. De manier organisatie. Met de inrichting van een ef- voorkant nog meer waarop de gebruikers tegen IT aan ficiënte, innovatieve en businessgedreven in IT geïnvesteerd kijken, is op basis van de interne IT-functie hebben we binnen ABN Amro dienstverlening sterk verbeterd. de afgelopen jaren een solide basis gelegd moet worden” voor de toekomst. IT en business zijn nu als het ware met elkaar versmolten.”

Na een periode van integratie en de trans- Wat is er na al die jaren aan visie en op- formatie naar een nieuwe, klantgerichte vattingen overeind gebleven en waar is In hoeverre is hetgeen je in het artikel bank, volgde voor Woelders een tijdperk sprake van voortschrijdend inzicht? vertelt (nog) relevant voor je dagelijkse van innovatie en optimalisatie. In 2013 “Ik kan niet uitsluiten dat er aan de voor- praktijk of bezigheden? werd voor de CIO het stadium van de re- kant nog veel meer geïnvesteerd moet “Waar ik als CIO tot voor een halfjaar al- engineering bereikt. Hij werkte daartoe worden dan een jaar geleden werd voor- les deed voor de interne klant, sta ik in aan innovaties zoals mobiel bankieren, zien. Ten aanzien van mijn rol is er overi- mijn huidige rol inmiddels aan de andere customer-selfservice en cross-channel gens één aspect waar ik nu meer dan ooit kant. Wat dat betreft neem ik flink wat in- experience, waarbij de klant een proces van doordrongen ben: dat je als business houdelijke IT-bagage mee in mijn nieuwe via meerdere kanalen kan afhandelen. totaal afhankelijk bent van IT. Natuurlijk functie als verantwoordelijke voor de re- Dat betekende dat kanalen en proces- wist ik dat als CIO ook wel, en deed ik er tailactiviteiten van ABN Amro. Ik bevind sen ontkoppeld moesten worden. De CIO destijds alles aan om de IT zo vlekkeloos me in de positie om de wisselwerking tus- kreeg medio 2013 groen licht voor een in- mogelijk te laten draaien en mee te bewe- sen klant, IT en business naar een nog ho- vestering van 700 miljoen euro. gen met de vraag. Maar het verschil zit ’m ger niveau te brengen.” voornamelijk in het gevoel van controle; Welke gedachte komt het eerst in je op bij als leverende partij heb je letterlijk alles het lezen van het een jaar geleden gehou- in eigen hand. Die enorme mate van af- den interview? hankelijkheid is misschien wel een van de “Terugkijkend op de afgelopen vijf jaar belangrijkste oorzaken van het soms wat hebben we als organisatie in een achtbaan negatieve sentiment ten aanzien van IT.” gezeten. Als CIO was ik verantwoordelijk voor de technische fusie tussen Fortis Wat is je huidige visie op de CIO-func- Bank Nederland en ABN Amro, waarbij tie, de Nederlandse CIO’s en de manier twee verschillende banksystemen tot één waarop de rol zich ontwikkelt? nieuw omgebouwd werden. Ondertussen “De CIO blijft onverminderd belangrijk

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 53 10 jaar he year

erugblik: t cio of t

54 CIO MAGAZINE andere tijden IN IT

JEROEN TAS, CIO OF THE YEAR 2013 Connected IT Jeroen Tas had al een leven in de IT achter zich toen hij als CIO aantrad bij Philips. Al zijn kennis en ervaring rond digitale ontwikkelingen kwam van pas binnen het transformatieproces naar een home’ en persoonlijke zorg. Als iedereen vanuit z’n eigen optiek bedrijf dat qua business en IT volledig digitaal producten gaat ontwikkelen die niet passen binnen de bredere aangehaakt is. Inmiddels is Jeroen Tas CEO Philips propositie van continuïteit van de gezondheidszorg, dan missen Healthcare Informatics, Solutions & Services. we een belangrijke opportunity.” Philips was een jaar geleden qua Commercial IT redelijk ver met een ‘collaboration cloud’ voor samenwerking tussen participanten in de zorg en een big-datacloud. Tas in 2013: “We zijn ook met een e IT-afnemers binnen Philips zijn niet langer de interne device- en servicecloud bezig voor het online koppelen van medi- businesses en functies, het zijn de eindklanten, zo vertel- sche en andere apparaten zoals Hue connected light, inclusief de de Tas vorig jaar in het kader van zijn nominatie voor de bijbehorende datamodellen. Bijvoorbeeld om continu de lichame- CIO of the Year Award. “Wij zijn hier echt een onderdeel lijke gesteldheid van gebruikers te monitoren en de dokter met een Dvan de business. Niet passief, maar actief. We helpen het bedrijf druk op de knop toegang te geven tot relevante gegevens.” verder door IT te ‘leveragen’ voor de beste proposities in de markt.” Het ontwikkelen van deze zaken kan binnen Philips en met be- Als Global CIO van Philips was Jeroen Tas verantwoordelijk voor hulp van derde partijen, al dan niet op basis van gedeelde in- het beleid en de uitvoering ten aanzien van IT. Hij bestierde het tellectual property. “Idealiter bouwen we een ecosysteem.” Tas volledige IT-budget en iedereen die met IT te maken heeft, rap- reisde daartoe vorig jaar naar San Francisco voor afspraken met porteerde direct of indirect aan hem. “We bepalen jaarlijks met de CEO’s van bedrijven als Jawbone – een concurrent van Nike’s de business de budgetten en de belangrijkste resultaten”, zei hij Fuel-fitnessmonitor. Ook sprak hij met 23andMe, dat voor 100 in 2013. “We kijken daarbij op twee manieren naar de investe- dollar een persoonlijk DNA-onderzoek doet en daarmee data ringen en deliverables: passen deze binnen onze strategie en bij kan toevoegen aan het bredere gezondheidsbeeld. “We gaan niet onze centrale visie op IT en helpen deze de business op korte ter- met ze concurreren en we willen ze ook niet overnemen”, zei Tas mijn met het oplossen van problemen.” toentertijd. “Het zou mooi zijn als hun informatie onderdeel Tactische en operationele IT mochten businesses qua budget tot wordt van het totale gezondheidsdossier.” zekere hoogte zelf prioriteren. Werden de investeringen hoger, dan kwam men vanzelf binnen het strategische domein. Philips Uitbreiden deed en doet dus geen grote afzonderlijke IT-projecten, tenzij Naast een interne optimalisatie bouwde Jeroen Tas aan een infra- deze passen binnen de brede businesstransformatie. structuur waar hij ook de buitenwereld op kon aansluiten. “Het mooie is dat je dit platform steeds verder kunt uitbreiden met nieuwe moge- Proposities lijkheden en apparaten. Het gaat daarbij eigenlijk helemaal niet meer Een andere verantwoordelijkheid van Tas was, zoals gezegd, het om producten, maar om thema’s. Zo kunnen wij de oplossing leve- ondersteunen van de digitale proposities naar de markt. “Binnen ren voor slaapproblemen. Ook moeder en kind is een onderwerp. We Commercial IT gebeurt momenteel eigenlijk hetzelfde als tien hebben onlangs een ‘smart baby monitor’ aangekondigd, waarmee de jaar geleden binnen de IT: businessunits die hun eigen stacks baby vanaf een mobiel te volgen is. Deze is aangesloten op Hue, zodat inrichten. Dat gaat niet werken, want we hebben binnen Philips we door middel van licht de baby makkelijker kunnen laten slapen. straks niet alleen klinische oplossingen, maar ook ‘hospital to Daarbinnen komen we vervolgens met connected proposities, waar-

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 55 10 jaar he year

erugblik: t cio of t

aan alles wat we van de klanten weten is gelinkt, uiteraaard wanneer ingebouwde inspraakmomenten. In het kader van de transparantie de klant ons daar permissie voor geeft.” staan mijn persoonlijke doelstellingen online, inclusief statusrap- Tas had, toen hij in 2011 als CIO startte, een beeld van een con- porten en dashboards. Ik doe iedere maand een webcast en er zijn nected company. Daarvoor waren een paar fundamentele bouw- in principe elke week open rondetafels, waarvoor mensen zich kun- blokken nodig. De uitrol van Salesforce vormde een deel van nen inschrijven om mee te praten of vragen te stellen.” deze fundering. “Iedereen heeft nu dezelfde customerdata, sa- Ook de outsourcingspartners moesten van Tas mee met de ver- lesprocessen en dashboards, maar gaat ook op dezelfde manier anderingen. De contracten waren van oudsher gebaseerd op time met klanten om, zodat we ons merk beter kunnen positioneren. & material. De CIO destijds: “De incentives waren daarbij niet Dat gaan we steeds verder verfijnen en linken; dat levert bijvoorbeeld een MRI-scanner op die voor opportunities gaat zorgen. Zo kijken we naar de scandata van ziekenhuizen zodat we kunnen meedenken met hun business. Samen met Salesforce werken we aan een servicecloud, waarmee ziekenhuizen preventief on- “We hebben een defibrillator die derhoud kunnen doen. Verder hebben we onze patiëntenmonito- automatisch met het ziekenhuis ring op een Google Glass-applicatie gekregen, zodat de chirurg tijdens de operatie alle vital signs van de patiënt in z’n ooghoek belt als-ie gebruikt wordt” kan bijhouden. We hebben een defibrillator gemaakt die automatisch met het ziekenhuis belt als-ie gebruikt wordt.”

Grote schaal geharmoniseerd, want de partner is gebaat bij inefficiëntie. We Alles alles volgens plan verloopt, is Philips straks geheel over op werken nu puur outputgebaseerd: er wordt afgerekend op de kwa- Agile. “Scrum-godfather Jeff Sutherland heeft nog nooit eerder ge- liteit, snelheid en kosten. We willen trouwens steeds meer toe naar zien dat de methode op zo’n grote schaal en in zo’n korte tijd is inge- outcome-based, waarbij een deel van de betaling is gekoppeld aan voerd. We doen het overigens precies volgens het boekje: inclusief het businessresultaat. De leverancier investeert daarbij als het training en begeleiding van 2.000 IT-medewerkers, met voldoende ware mee, en is dus op een andere manier betrokken.”

56 CIO MAGAZINE derd. Door CEO Frans van Houten ben ik Philips. De digitale revolutie was in volle in 2011 gevraagd om mee te werken aan gang. Het ging allemaal sneller dan me- een de transformatie van het bedrijf. Dit was nigeen had verwacht.” een fantastische uitdaging om het grootste Nederlandse technologiebedrijf weer Wat is je huidige visie op de CIO-func- groots te maken. Inmiddels hebben we tie, de Nederlandse CIO’s en de manier flinke voortgang geboekt. Philips IT is nu waarop de rol zich ontwikkelt? een integraal onderdeel van de business. “De IT-bestuurder wordt niet alleen belang- jaar Er zit weer structuur in de architectuur. rijker richting de business, hij krijgt ook een Kosten zijn naar beneden, de waarde die stem op het gebied van R&D en productont- IT genereert is omhooggegaan. We zitten wikkeling. Je zou kunnen zeggen dat dit de dus op koers.” bredere rol wordt, die je alleen goed kunt invullen wanneer je omringd wordt met Je dankte de award aan ‘het linken van specialisten. Uiteraard moet je nog steeds later technologie aan bedrijfseconomie’, was de dagelijkse IT-operatie runnen – dat is dat achteraf terecht? erg belangrijk – en daarvoor heb je weer “Tijdens mijn introductiegesprekken be- goeie technische medewerkers nodig. In de … nadrukte Frans van Houten het belang praktijk draait het er vooral om dat je sa- van IT en data. Niet alleen voor de ver- men een team vormt met complementaire Jeroen Tas kon in 2013 aantonen betering van de interne bedrijfsvoering, krachten. Verder moet je als CIO het lef heb- echte resultaten voor de business maar ook voor de innovatie van produc- ben om te durven veranderen.” te hebben geleverd. Bovendien ten en diensten. Samen met de chief stra- vond hij een goede balans tussen tegy officer heb ik de aanzet gegeven voor operationeel en strategisch. Tij- wat wij ‘digitale proposities’ noemen. Wij dens het nominatieproces stelde willen dat eindklanten en consumenten hij dat er geen mooiere tijd is om ons uiteindelijk direct dan wel indirect “twee jaar terug CIO te zijn, omdat de technologie betalen voor de IT-oplossingen die ten complete businesses verandert. grondslag liggen aan onze proposities. zagen we diverse Zo ook bij Philips, waar licht door Deze producten en services werden en technologische de opmars van led een semicon- worden allemaal ontwikkeld in het kader ductorbusiness is geworden. van het programma Digital Accelerator, veranderingen een coproductie van Design, IT en R&D. Daarbinnen wordt, zoals gesteld, nauw aankomen” samengewerkt met de businesses en ex- De CIO sprak daarbij van ‘connected terne partners.” light’, bijvoorbeeld om de sfeer in een stad of gebouw te bepalen. Een ander feno- Wat is er na al die jaren aan visie en op- In hoeverre is hetgeen je in het artikel meen was het geconnecteerde device. Phi- vattingen overeind gebleven en waar is vertelt (nog) relevant voor je dagelijkse lips maakt op basis daarvan de beweging sprake van voortschrijdend inzicht? praktijk/bezigheden? van apparaten naar services en software. “Twee jaar terug konden we diverse tech- “De businessgroep Healthcare Informa- De organisatie, de IT en het softwareont- nologische veranderingen zien aanko- tics Solutions & Services past onze digi- wikkelproces moeten aan deze transitie men, maar we wisten nog niet precies tale strategie toe op mobiele applicaties, worden aangepast. hoe ermee om te gaan. We hebben inno- klinische data en images, en zorgsamen- Ten aanzien van de traditionele IT-de- vatieve mensen uit research, IT, design werking. Ik ben ervan overtuigd dat onze livery werd er door Jeroen Tas en zijn en diverse businessgroepen met elkaar gecombineerde kracht en producten le- mensen fors bespaard op kosten en is de in contact gebracht. Het opzetten van het vens van mensen gaan verbeteren, ver- IT-functie binnen Philips geen ondersteu- digital accelerator lab was voor mij een lengen en zelfs redden. Ik voel me vereerd ning meer van de business, maar een echt bepalend moment. Als CIO probeerde ik dat ik nu als CEO van een nieuwe busi- businessonderdeel geworden. daarbij vooral de aanjager te zijn. Ik wilde nessgroep binnen Philips, me mag storten mensen enthousiast maken voor nieuwe op oplossingen die mensen (in plaats van Welke gedachte komt het eerst in je op bij ideeën, om ze mee te krijgen in het to- bedrijven) gezonder maken. Waar succes het lezen van het een jaar geleden gehou- tale transformatieproces. Het betekende gemeten wordt in termen van resultaten den interview? bovendien dat ik veel tijd besteedde met voor patiënten, uitbreiding van toegang “Het verhaal is in grote lijnen voor Philips collega’s uit andere functies en busines- tot gezondheidszorg, en efficiëntie en co- nog absoluut actueel, al is er voor mezelf sunits, waardoor ik betrokken raakte ördinatie van zorg.” inmiddels natuurlijk het nodige veran- bij activiteiten in alle geledingen binnen

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 57 10 jaar he year

erugblik: t cio of t

58 CIO MAGAZINE Door Hotze Zijlstra Ó Fotografie Eric Fecken

eelnemende CIO’s moeten allereerst bewijzen dat ze een efficiënte en kosteneffectieve IT-delivery hebben ingericht. Draagvlak en D waardering bij de business zijn echter minstens zo belangrijk. Tevens wordt de CIO langs de meetlat gelegd als het gaat om lei- CIO OF THE YEAR 2014 derschap, visie en persoonlijk profiel binnen de organisatie en de Nederlandse CIO-com- munity. “Daarnaast zal onder meer worden gekeken naar de score van de CIO op het centrale thema van de CIO Day: Make or Break”, aldus juryvoorzitter Bernhard van Oranje. “De CIO moet kunnen bewijzen de link te leggen tussen technologie, economie en samenleving, en daarmee zijn organisatie vooruit te helpen.”

Proces Het proces dat moet leiden tot de uitverkiezing van de nieuwe CIO of the Year is in grote lijnen hetzelfde als in voorgaande jaren. De Wie pakweg honderd CIO’s die in aanmerking komen, krijgen allereerst de uitnodiging om mee te doen aan een online enquête. De deelnemers vullen vragen in die in meerdere cate- gorieën zijn onderverdeeld. Deze worden door The Boston Consulting Group (kwantitatieve en kwalitatieve resultaten) en Qhuba (per- soonlijkheid en leiderschap) geanalyseerd. Op basis van de kwantitatieve waarden levert dit deze nazomer een shortlist van vijf CIO’s op. Vervolgens vinden interviews plaats door wordt CIO Magazine. Gedurende de periode waarin de interviews en validatiegesprek- ken plaatsvinden, worden tevens persoonlijke assessments uitgevoerd. Op basis van de uiteindelijke score worden de genomi- neerden uitgenodigd voor een rondetafel- gesprek met de andere kanshebbers en de voltallige jury. Mede op basis van deze bijeenkomst wordt de winnende CIO gekozen.

Het selectieproces voor CIO of the Year Jury 2014 he2014 is inmiddels alweert begonnen.? De De jury is in grote lijnen dezelfde als vorig winnaar wordt bekendgemaakt tijdens de jaar. Nieuw in het gezelschap is de winnaar tiende CIO Day op dinsdag 25 november van 2012, Robbert-Jan Stegeman van Al- in Amsterdam. In principe dingt iedere CIO liander, die niet langer dan een jaar zitting van een Nederlands bedrijf die langer dan zal hebben in de jury. Voor de verkiezing twee jaar in functie is mee naar de prijs. van 2015 zal hem gevraagd worden plaats te maken voor de winnaars van de CIO of the Year Award van 2013: Jeroen Tas (Philips) en/of Frans Woelders (ABN Amro). Bern- hard van Oranje (Levi9 Global Sourcing) is wederom juryvoorzitter. De andere juryle- den zijn René Steenvoorden (CIO Platform Nederland en Rabobank), Marc Schuuring (Boston Consulting Group), Tjibbe van der Zeeuw (Qhuba), Rob Beijleveld (ICT Media) en Hotze Zijlstra (CIO Magazine).

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 59 Door Hotze Zijlstra Ó Fotografie Eric Fecken 10 jaar he year

erugblik: t cio of t

RONDETAFELBIJEENKOMST IN 2010: CIO VISION STUDY De nieuwe rol van de CIO Een goede CIO was in 2010 vooral een innovatieve CIO, die bovendien meedacht met de business. Dat was een van de conclusies uit een toentertijd gehouden studie van IBM in het kader van de nieuwe rol van de IT-verantwoordelijke. Naar aanleiding van dit onderzoek nen ontdekte. Zo bleek er een verband te zocht de technologiereus destijds dialoog met de Nederlandse doel- bestaan tussen de performance van de groep. Ook in deze terugblik gaan we een paar jaar terug in de tijd. organisatie en de manier waarop de CIO Vier jaar om precies te zijn... daarbinnen zijn of haar rol invulde. Als bedrijven per industriesegment werden onderverdeeld in organisaties met een snel groeiende winst en een langzaam oorafgaand aan de discussie is. Korsten was aanwezig tijdens de bij- groeiende winst, zagen de onderzoekers stond Piet Bil, vicepresident Glo- eenkomst in Nieuw-Loosdrecht om de dat de antwoorden van CIO’s van de ster- bal Technologies bij IBM, stil bij uitkomsten uit de in 2009 uitgevoerde ke groeiers nogal verschilden van die van het gegeven dat in de moderne studie onder CIO’s toe te lichten. De opzet de bedrijven met lage groeipercentages. Vwereld steeds meer dingen met elkaar sa- van de bijeenkomst was dat er vervolgens “‘High profit growth’-CIO’s zijn op drie ge- menhangen. Niet alleen in economisch op- per thema in kleine groepjes wordt gedis- bieden wezenlijk andere managers”, aldus zicht, maar ook als het gaat om informatie. cussieerd, waarna de bevindingen weer Korsten in 2010. “Ze zijn veel meer bezig “Je komt bovendien steeds meer informa- werden teruggekoppeld aan de rest van met praten over en realiseren van inno- tiesystemen tegen op plekken waar je dit de deelnemers. vatie dan de CIO’s van bedrijven met lage niet verwacht: routeplanners, telefoons en Korsten deed en doet niet alleen onderzoek winstgroei. Ten tweede zorgen ze ervoor andere mobiele devices”, aldus Bil destijds op IT-gebied, maar binnen diverse verti- dat ze de ROI van IT verhogen. Ze zijn in de sfeervolle ambiance aan de Loos- cals. Niettemin staat IBM van nature dicht zich er dus van bewust dat IT een invest- drechtse Plassen. “Er wordt steeds meer bij de CIO. Tijdens deze bijeenkomst stond ment area is en zullen proberen te bewij- geïnstrumenteerd en geconnecteerd, waar- dan ook het prettig leesbare studieverslag zen dat investeringen in IT ook een zeker bij informatie volop over en weer stroomt. The New Role of the CIO centraal. In het rendement opleveren. De CIO’s zijn hier Innovatie speelt een rol bij het zoeken naar kader van de studie zijn Peter Korsten en vooral gefocust op de bedrijfsprocessen eventuele intelligentie hierin: hoe kun je als de zijnen gaan praten met zo’n 2.500 IT- en niet zozeer op IT. Ten slotte zijn goede CIO alle informatie uit deze devices en de bazen van over de hele wereld, verdeeld CIO’s in het kader van business impact bij eraan gekoppelde systemen gebruiken in over regio’s, sectoren en bedrijven van ver- uitstek sociale dieren: ze zoeken gemak- je bedrijfsvoering? Die vraag legt absoluut schillende omvang. Deze mensen werden kelijk contact met hun businessvrienden, een druk op de rol van de CIO.” onder meer face-to-face geïnterviewd. praten mee over hoe de organisatie een volgende stap kan zetten en bekijken in Denktank CIO-rollen hoeverre IT daar een rol bij kan spelen.” IBM heeft een denktank: Institute of IBM analyseerde vervolgens gedurende Uiteindelijk kwamen er drie paren van Business Value, waarvan de Nederlan- enkele weken de platte onderzoeksdata, CIO-rollen naar voren, die onderling te der Peter Korsten de wereldwijde leider waarna men uiteindelijk diverse patro- combineren waren. Sommige paren leken

60 CIO MAGAZINE jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 61 10 jaar he year

erugblik: t cio of t

62 CIO MAGAZINE met elkaar in tegenspraak, maar volgens en sourcing. Daarbij stond de vraag cen- slotte zou de CIO zijn emotionele energie de onderzoeksleider vulden ze elkaar in traal of uitbesteding de CIO in staat stelt moeten focussen op andere dingen: niet feite aan. “Om deze rollen te karakteri- om meer op te schuiven naar de business. meer 70 procent van de tijd en het geld seren hebben we zes termen genomen Hoewel daar geen volledige consensus stoppen in het draaiende houden van de die de dominante kwaliteiten van de CIO over bestond, dachten de meeste deelne- systemen, maar zich echt richten op za- beschrijven. Elke CIO is op enig moment mers wel dat dit klopte. Als je uitbesteedt, ken die de business kunnen veranderen namelijk een insightful visionary en een kun je tenslotte zelf meer aan innovatie en helpen kosten te besparen. Meer inves- able pragmatist; een savvy value creator doen. Verder vond men dat sourcing bo- teren in innovatie en IT dus. en een relentless cost cutter; een collabo- vendien een bron van innovatie zou moe- rative business leader en een inspiring IT ten zijn. Dat was in de praktijk echter nog Businessimpact manager.” Het eerste paar zorgde er zo- te weinig het geval. De derde as waarop de CIO kon excelle- gezegd voor dat innovatie waargemaakt Een andere conclusie met betrekking tot ren is zogezegd: zorgen voor een grotere wordt. Het tweede bracht de rol van de bovenstaande vragen was dat je als CIO impact op de business. “Wat we zien is dat CIO op een hoger plan, terwijl het derde alleen maar bezig zou moeten zijn met die ‘high profit growth’-jongens vaker in de impact op de business vergrootte. het creëren van zichtbare en waardevolle de businessstrategieteams zitten, samen customer experience. De CIO moest, al aan de board presenteren wat er moet ge- Innovatie dan niet met behulp van partners, met beuren, en ook vaker deel uitmaken van de Volgens Korsten konden we in 2010 wel innovatieve voorstellen voor de business board”, aldus Peter Korsten in 2010. “Maar eens aanbeland zijn bij de era of the CIO komen. Daarbij was de timing wel heel tegelijkertijd moet je ook zorgen dat de en hij kreeg daarin met de kennis van nu belangrijk. “Als je zichtbaar wilt zijn in IT-jongens je een held vinden. Het werkt in zekere zin gelijk. Daarbij zou de organi- de board, moet je instrumenteel zijn als natuurlijk niet wanneer je als IT-verant- satie niet gemanaged moeten worden op het gaat om innovatie”, aldus Korsten in woordelijke altijd weg bent en niemand basis van achteraf geconstateerde cijfers, Nieuw-Loosdrecht. van jouw mensen weet wat de filosofie is.” maar op actuele en voorspellende data. Twee vragen die betrekking hadden op het Ook op het gebied van risk- en valuema- Waardecreatie uitbreiden van die businessimpact: werkte nagement zou hier veel voordeel te beha- Vervolgens stond het tweede paar van CIO- je als CIO aan de relaties door de hele or- len zijn. Korsten toentertijd: “Dit betekent rollen ter discussie: het vergroten van de ganisatie heen om je scope en verantwoor- een totaal andere mindset, waarbij de CIO ROI van IT door middel van enerzijds waar- delijkheden uit te breiden? En hoe kon je als voortrekker zou kunnen optreden.” decreatie en aan de andere kant het snijden ervoor zorgen dat er een continue dialoog Dit bracht de presentatie bij het eerste paar in de kosten. De centrale discussievraag is tussen business en IT, die leidt tot het succeseigenschappen van de moderne CIO was hier: hoe kon de CIO zich op dit punt verwezenlijken van gezamenlijke doelen? – visionair en pragmatische aanpakker. verder ontwikkelen? Als hij zijn eigen op- Het antwoord op de eerste vraag luidde Met betrekking tot deze twee rollen legde volger was: wat zou hij doen om 20 procent volmondig ‘ja’; vanzelfsprekend werkte je Korsten zijn gehoor de eerste twee vragen meer uit de investeringen in IT te halen? als CIO aan je positie. Je investeerde tijd ter discussie voor. Wanneer zoek je part- Een manier om als IT geld te verdienen en energie in de mensen, in de door je or- nerships met derde partijen om busines- was het daadwerkelijk uitfaseren en ver- ganisatie geleverde producten en diensten, vangen van verouderde systemen. Daar- maar bijvoorbeeld ook in de processen. bij zou, geheel in lijn met de heersende Maar waar de bijdrage aan de procesver- opvatting, moeten worden afgestapt van betering vanuit IT nog als voor de hand lig- “Je komt steeds meer enorme ERP-implementaties, maar meer gend beschouwd werd, lag dat in 2010 bij moeten worden bewogen in de richting de productontwikkeling iets lastiger: dat informatiesystemen van kortcyclische projecten. De focus zou was veelal (nog) te specifiek voor IT. moeten liggen op technologieën met een De businessimpact werd volgens de deelne- tegen op plekken waar hoge businesswaarde. Daarbij zou er van- mers overigens beperkt doordat de kosten je dit niet verwacht” uit IT veel meer gestuurd moeten worden net als tegenwoordig veelal onder IT vie- op feitelijke realisatie van de opbrengs- len, terwijl de benefits op het conto van de ten: een project pas afronden als deze business kwamen. Er was derhalve een truc daadwerkelijk zijn gerealiseerd. nodig om deze impasse te kunnen door- sinnovatie te stimuleren? En hoe kun je Aan een van de tafels werd gesuggereerd breken: duidelijke afspraken dat eventuele het gebruik van samenwerkings- en com- om het operatingmodel van IT te stan- opbrengsten van IT-investeringen ook aan municatiegereedschap inzetten om het daardiseren en bovendien de IT te upgra- deze kant geboekt kunnen worden. Ó kennisnetwerk van de medewerkers en den in de richting van de business, door partners te vergroten? Vervolgens werd voormalige businessmensen naar IT te hier in drie groepen over gediscussieerd. laten overstappen. Maar omgekeerd zou Aan een van de tafels werd vooral gedis- hetzelfde moeten gebeuren: meer infor- cussieerd over de relatie tussen innovatie matiedeskundigen naar de business. Ten

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 63 CLOUDSOURCING EN NIEUWE TECHNOLOGIE: De werkende mens als

bedreigdeHet lijkt of we alleen nog maar praten over cloud, big data, mobile en sociale media. De technologische ontwikkelingen volgen elkaar in een bizar tempo op. We leven in een geweldig tijdperk, alles gaat snel, alles is booming en the sky heeft geen limit. Dagelijks houden bedrijven zich bezig met de prangende vraag: hoe richten we de organisatie en met name onze IT zo flexibel soort in dat we kunnen meeliften op deze hypes?

64 CIO MAGAZINE Door Paul Cornelisse

n de ict-sector worden we allemaal ge- van voorschrijven, controleren en inspec- teerd met de technologische ontwikke- confronteerd met een deel van de ruim teren. Ook deze ontwikkelingen zijn het lingen en zijn gedwongen te veranderen. 750.000 zzp’ers die vaak voor 50 of 60 gevolg van de voortschrijdende techno- Sterker, het hele bedrijf wordt gedwongen procent van de algemeen geldende uur- logie, vergaande standaardisatie en on- te veranderen. Maar het vermogen om te I tarieven van reguliere IT-dienstverleners derscheid zoeken op echte toegevoegde veranderen gaat langzamer dan de snel- willen en kunnen werken. Ze zijn extreem waarde. Dit heeft verstrekkende gevolgen heid van de technologie. flexibel, gewend en gedwongen te netwer- voor klanten die met IT-dienstverleners Vroeger zei men dat computers alle banen ken en ze reageren razendsnel. Intussen gaan samenwerken. zouden overnemen. Dat is onzin. Door de komen IT-dienstverleners er ook nog eens Tot zover het klantperspectief, het per- opmars van de computers en internet ko- achter dat partijen als Microsoft, Google, spectief van de keuzes, selecties met als men er nieuwe banen, alleen de snelheden Amazon en Rackspace ondertussen steeds uiteindelijk resultaat de afname van een lopen niet synchroon. Je loopt als IT-leve- grotere concurrenten worden op vele terrei- dienst. Nu de leverancierskant. Nu wordt rancier, maar ook als interne IT-afdeling, nen waarvan er gedacht (of gehoopt) werd het pas echt schokkend. achter de feiten aan: zodra je denkt dat je dat ze zich er nooit op zouden gaan richten. het huis weer op orde hebt, word je rechts Veel IT-dienstverleners komen nog steeds Opgevreten ingehaald. De mensen die overblijven in te langzaam met een echt duidelijke aan- Een IT-leverancier verkoopt IT-diensten deze ratrace moeten zich bijscholen om pak in reactie op bovengenoemde ontwik- aan klanten. Maar een deel van het be- weer aan te haken. Het klinkt wel leuk, kelingen. Begrijpelijk. Er is gigantisch drijf wordt opgevreten, omdat we nog eeuwig studeren, maar het is vaak niet veel legacy in hardware, software en niet steeds veel offshoren en nearshoren. meer dan een loze politieke kreet in het te vergeten personeel. Dat pas je niet zo- Door de technologische trends als IaaS, kader van het ‘omdenken’. maar aan. Een heel korte rondgang leert PaaS en SaaS wordt een deel van de eigen Een van de algemene uitvloeisels van dit dat veel partijen aan het zoeken zijn, aan datacenters ook overbodig, want die ser- alles: niet alleen resources en skills – het praten zijn, maar slechts kleine stap- vices haalt de leverancier of de klant zelf mensen en vaardigheden – maar de hele jes zetten. Vaak wordt er nog steeds met uit de cloud. Een deel van de aangeschafte IT-markt staat keihard onder druk. Door name aan de kostenkant gesneden. Veel hardware doet er niet meer toe, hoeft niet al deze ontwikkelingen worden nieuwe cloudinnovatie is marketing. Eén ding is beheerd te worden en de leverancier zal IT-rollen (weer) belangrijk in het sour- duidelijk: als je vasthoudt aan het oude en mensen moeten omscholen of ontslaan. cingslandschap. alleen maar in de kosten snijdt, dan wordt Om met Paul Haenens alter ego Bob Gut- IT-architectuur wordt steeds belangrij- het niet zo zonnig. tering te spreken: het wordt alleen maar ker; het aan elkaar knopen, op elkaar erger. Het huis staat half leeg en buiten afstemmen van alle technologie en af- Cloudsourcing wordt een deel van de business bedreigd. genomen diensten. Servicedelivery en Even naar cloudsourcing. We hebben te Want al die mensen die de leverancier contractmanagement worden ook steeds maken met het slimmer gebruikmaken heeft moeten ontslaan, worden zzp’er en belangrijker; regisseren van alle grote en van technologie – wat de mensheid nagaan werken onder de prijs voor dezelfde kleinere relaties en afspraken. tuurlijk al sinds mensenheugenis doet – klant. Die klant gaat, om schijnbaar kos- en omdat we in de IT graag met z’n allen ten te besparen, ook veel meer intern op- Verbinden achter een hype aanlopen, noemen we het lossen, zo meldt hij tussen neus en lippen Aan het eind van het verhaal gaat ‘cloudsourcing’. Het gaat over slimmer door. Er wordt minder vaak gezegd: “Ga cloudsourcing dus over mensen en waar- gebruik van technologie, transparantie, jullie gang maar.” Integendeel, er wordt de. Moet je als klant en leverancier je niet flexibiliteit, kostenreductie, andersoor- gezegd: “Wij doen het wel zelf en dan mo- wat meer echt in elkaar verdiepen? Elkaar tige contracten, andere manieren van sa- gen jullie aan het eind van de rit het over- goed leren kennen, veel delen, luisteren, menwerken en regie. Het is allemaal tech- gebleven korstje opeten.” Als klap op de dan analyseren en dan pas actie onder- nologisch gedreven vernieuwing. vuurpijl vertelt de leverancier dat de kos- nemen? Kunnen we niet wat meer aan Cloud, big data, mobile en sociale media ten omlaag moeten. Hij wil het flexibeler verbinding werken? Als je in staat bent als zijn de trends van nu en onlosmakelijk met en hij wil het waanzinnig transparant. klant en leverancier elkaars problematiek elkaar verbonden. Wat betekenen de ont- echt met elkaar te bespreken, naar verbin- wikkelingen rond deze trends voor klan- Grootste pijn dingen zoekt via transparantie en open- ten die in sourcing met IT-dienstverleners We hebben nu gekeken vanuit het per- heid, durft elkaar te challangen, wat dan? gaan samenwerken? Wat betekent dit voor spectief van de klant en vervolgens van- En wat is het tegengas? Zorg dat je als IT-gede wijze van aansturing en besturing van uit dat van de leverancier waar veel meer bruikersorganisatie flexibel wordt. Gebruik de IT-organisaties binnen ondernemin- pijn zit. Maar waar zit de grootste pijn? zzp’ers, gebruik nieuwe technologie uit de gen? Trillen ze op hun grondvesten? Bij de homo faber, de werkende mens. We cloud, gebruik ervaring en expertise van Ontwikkelingen als fast track en best val- hebben het over voortschrijdende tech- IT-dienstverleners, maar bouw zelf strate- ue procurement helpen gebruikersorga- nologie, maar eigenlijk gaat alles over de gische en meer functionele kennis op. Ó nisaties om leveranciers te selecteren op mens, over ons. Mensen worden net zo hun echte expertise en ervaring. Luiste- overbodig als de gedateerde hardware. ren, begrijpen en stroomlijnen in plaats Ietwat oudere mensen worden geconfron- PAUL CORNELISSE is director bij Metri Group.

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 65 ANetapp Daan quakernaat Column

DAAN QUAKERNAAT (daan@ quakernaat.nl, www.quakernaat.nl) is spreker. Met zijn voordrachten helpt hij bedrijf en bestuur met het bouwen van kathedralen. Met het vinden van de balans tussen de zwarte en de witte wereld.

Ik deel uw wereld in, in een zwarte wereld en een witte wereld. Uw zwarte wereld is dat deel dat je kunt vatten in cijfers en regels. structuurtje, checklistje, blokje, pijltje. Uw witte wereld past fundamenteel Overschatten en niet in een computer of blokjes en pijltjes. Visie, mensen, passie en ideeën, de dingen die we onderschatten softere zaken noemen.

Als student liep ik twintig jaar geleden het vakgebied then some). Computers hoeven helemaal niet intelli- Artificial Intelligence (AI) binnen. Het scherpte mijn gent te zijn om onze wereld compleet en fundamen- geest. Na een jaar of twee wist ik het zeker. Mense- teel te veranderen. Zoveel mensen zitten achter een lijke intelligentie heeft helemaal niets te maken met bureau werk te doen dat niet super leuk is en beter dat waar computers goed in zijn. De positivisten ko- en goedkoper door computers gedaan kan worden. men steeds met hetzelfde verhaal: #juichstand aan Het is niet de vraag of, maar wanneer dit gaat ge- – we hebben een computer met dezelfde capaciteit beuren. Wat dit betreft staan we aan het begin van van het menselijk brein, dus nu wordt die computer een nieuwe golf. Zeker nu de IT-wereld volwassen intelligent! – #juichstand uit. Maar dat een schaak- aan het worden is. Goedkope, bereikbare IT met computer die miljoenen stappen vooruit kan rekenen echte klantfocus, daar is nog zoveel werk te doen. het wint van een schaakgrootmeester die maximaal Nog zoveel geld te verdienen. zes zetten vooruit kan denken, zegt natuurlijk niets. Het zijn appels en peren. Een Ferrari is sneller dan de Vergaderen snelste loper op de 100 meter, maar daarmee is het Lang leve nieuwe IT! Helaas is de gevestigde orde in nog geen waardevolle vergelijking. een sector meestal niet bij machte in te spelen op dit soort fundamentele veranderingen. Het is nooit een Praktisch nut KPN die met een Whatsapp komt, omdat ze nog aan Tegelijk hebben we in twintig jaar laten zien, dat het vergaderen zijn over het eventueel kannibaliseren je met een computer bizar veel nuttige dingen kan van het eigen businessmodel. Het is altijd die onbe- doen. Veel meer nuttige dingen dan we ooit hadden duidende nichespeler die het antwoord geeft en in kunnen bedenken. Dat die nuttige dingen niets met no-time uitgroeit tot een nieuwe de facto standaard. menselijke intelligentie te maken hebben, doet dan Wie gaat die speler zijn in de IT? tevens niet ter zake. Die utopische AI-dromen zijn de afgelopen twintig jaar hetzelfde gebleven. Maar het praktische nut van een computer is stilletjes exponentieel toegenomen. Op alles wat kenbaar is, kun je een computer losla- ten. Steeds meer werk dat eerst door mensen werd gedaan, wordt nu uitgevoerd door computers (and

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 67 TRANSFORMATIE NAAR DE DIGITALE WERELD (1) De waarde van code halo’s

Het ontwikkelen van een visie op digitale ontwikkelingen, kansen en bedrijfsmodellen vraagt om een gestructureerde aanpak. Niet alleen moet worden gekeken naar de aard van digitale disrupties, ook moet worden afgewogen of nieuwe trends en technologieën een rol kunnen hoe kun je je klant beter leren kennen, spelen in de bedrijfsvoering. Cognizant zette alle aspecten van deze hoe kun je je niveau van dienstverlening digitale transformatie op een rij. Deel één van dit tweeluik richt zich op verbeteren en hoe kun je de ervaring voor een toenemende focus op de eindklant. de klant digitaliseren? Hoewel duidelijk is dat dit een uiterst belangrijk aspect is dat veel potentieel biedt, mogen de andere relevante aspecten niet worden vergeten: eestal heeft de organisatie Voordelen digitaliseer je organisatie, digitaliseer je een duidelijke bedrijfsstra- Als de nieuwste digitale oplossingen op de bedrijfsactiviteiten en digitaliseer je pro- tegie vastgesteld. De visie juist wijze worden ingezet, kan dat grote ducten en diensten. Deze aspecten zijn voor de toekomst is helder en voordelen opleveren. Vandaag de dag be- alle vier belangrijk bij het transformeren M de koers is zorgvuldig omschreven. Maar schikken organisaties over veel IT-oplos- van de organisatie. Op basis van de we- heeft de organisatie ook een duidelijke di- singen waarmee ze hun bedrijfsvoering reldwijde ervaring van Cognizant, de in- gitale strategie? Waarschijnlijk is het ant- en hun manier van zakendoen kunnen put van een groot aantal CIO’s en experts woord op die vraag negatief. Ondertussen verbeteren. Helaas benutten veel bedrij- op het gebied van de digitale wereld, en wordt IT steeds belangrijker en raakt zijn ven niet het volledige potentieel van deze uitgebreid onderzoek, heeft Cognizant steeds meer met de maatschappij verwe- tools. Vaak komt dit voort uit het feit dat een raamwerk ontwikkeld waarin de vier ven. Nieuwe digitale oplossingen bieden ze niet weten welke oplossingen de we- aspecten worden weergegeven waarvoor de kans om de manier van zakendoen en reldwijde markt te bieden heeft of omdat digitalisatie moet plaatsvinden om een de bedrijfsvoering te verbeteren. Daarom het volume en de complexiteit ervan op organisatie te transformeren (zie figuur). is het belangrijk dat de digitale kansen zich het moeilijk maken om te beslissen volledig worden benut. Zo niet, dan is welke tools gebruikt moeten worden. Als Analyse de kans groot dat concurrenten snel een gevolg daarvan lopen deze organisaties Uit analyse van digitale ontwikkelingen voorsprong behalen, met krimp van het zakelijke kansen mis. Als het over digi- in een aantal verschillende branches en bedrijf tot gevolg, veelal zonder enige tale transformatie gaat, gaat de eerste ge- sectoren, zoals onder andere de life-sci- kans op herstel. dachte vaak uit naar de kant van de klant: ences, elektronica, retail, manufacturing,

68 CIO MAGAZINE Door Quido Korver en Gerard Elkhuizen

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 69 NCE DIG RIE ITIZ PE E EX Digital marketing PR R O E DU M C TO TS S & U C Omni-channel S E E Z R I Connected products V T I I C G E I D Pay per use Customer insight er Pro om du st c Predictive usage u t C Digital Transformation O r g Framework s a e s n s Customer centric & i es m za oc te standard platforms Digital collaboration tion Pr ys & innovation & S Agile way of working

D Anytime, anywhere, IG any device S N IT Digital skills & I IO Z T E virtual workforce A O R eco-systems E RG P A O N Dynamic partner E IZ TIZ AT GI ION DI

Het Digital Transformation Framework van Cognizant.

“Als digitale oplossingen op de juistE voor de toekomst, is het echter belangrijk een klant, product, werknemer of organi- wijze worden ingezet dat dit stap voor stap in de organisatie satie zijn opgeslagen.1 kan dat grote voor- wordt geïntroduceerd. Al deze ideeën te- Op basis van informatie die wordt ont- gelijkertijd implementeren werkt waar- leend aan sociale media, kunnen organi- delen opleveren” schijnlijk niet, en daarom is het belang- saties bepaalde voorkeuren van klanten rijk dat prioriteiten worden gesteld en een aan een mogelijk koopgedrag koppelen. duidelijke focus wordt gekozen. Iedere handeling, zowel in de fysieke als in de virtuele wereld, draagt bij aan de groei de consumentenmarkt, de chemische Klant als stakeholder van code halo’s. De kans is bijvoorbeeld industrie, en de banken verzekerings- Geen klant, geen inkomsten; dus de klant groot dat wie graag naar jazz luistert, geen wereld blijkt dat de vier eerder genoemde is koning. Om de koning optimaal van sportfan is. En een Amerikaan die graag aspecten gemeenschappelijke elementen dienst te kunnen zijn, moet je hem ken- naar Madonna luistert, stemt waarschijn- bevatten die op de meeste B2C- en B2B- nen. Via traditionele tools konden organi- lijk op de democratische partij. branches van toepassing zijn. Omdat niet saties dat alleen via hun eigen interne sys- alle elementen relevant zullen zijn voor temen. Op basis van een analyse via een Marketing elke branche, moet dit voor elke branche CRM-systeem was het mogelijk te bepalen Het inzicht in klanten dat de digitale en voor elke organisatie op maat worden welke producten een klant in het verleden technologie kan opleveren, kan ook voor afgestemd in het kader van het definiëren had gekocht. Tegenwoordig kan deze ana- digitale marketing worden gebruikt. Nu van een digitale strategie. lyse worden uitgevoerd door intensief ge- alles en iedereen voortdurend met elkaar Ook kunnen producten door diensten bruik te maken van internet. Welke bijko- in verbinding staat, kijken consumenten worden vervangen, bijvoorbeeld in het mende producten kopen andere klanten en zakelijke kopers eerst op internet voor geval van een bank of een verzekerings- die hetzelfde product hebben gekocht? De informatie over producten. Zij raadplegen maatschappij. En niet elke organisatie kans is groot dat deze klant ook hetzelfde communities voor advies en rankings alvo- is volwassen genoeg voor een ‘agile’ be- bijkomende product wil kopen. Als je dit rens ze overgaan tot de aankoopbeslissing. drijfsvoering. Als een organisatie beslist iets verder doorvoert, kun je rond klanten Organisaties moeten online up-to-date om dit digitale raamwerk te gebruiken zogenoemde code halo’s creëren: stukjes productinformatie bieden en contact aan- voor het ontwikkelen van hun blauwdruk informatie die in de digitale ruimte over gaan met online communities die hun me-

70 CIO MAGAZINE ning geven over hun producten. Aangezien en die van het product. Er kan informatie hoe tevreden ze erover zullen zijn. Op basis klanten en bedrijven steeds actiever en naar de tandarts worden gestuurd met de van deze voorspellingen kunnen organisa- steeds herkenbaarder worden op internet, vraag om advies. Ook kan er informatie ties nauwkeuriger anticiperen en klanten kunnen organisaties digitale marketing- naar de fabrikant worden gestuurd om beter behandelen voordat ze het punt be- tools inzetten om hun producten te pro- het product te verbeteren. Dit komt alle reiken waarop ze ontevreden worden. moten. Om de klantentrouw te verhogen, betrokken partijen ten goede. Aangezien informatie van over de hele we- kunnen ze beloningen en tegoedbonnen Om dergelijke ervaringen te creëren, zou reld via internet gemakkelijk toegankelijk inzetten of informatie over nieuwe produc- de klant als het ware mee moeten worden is en klanten er eenvoudig voor kunnen ten en upgrades met de markt delen. genomen op een reis door het proces. Met kiezen om naar een andere leverancier te Door de opkomst van nieuwe manieren deze benadering voor elke stap in het proces gaan, willen ze niet betalen voor producten van communiceren, verwachten klanten worden mogelijke vormen van digitale in- of diensten die ze niet gebruiken. Ze willen dat het mogelijk is om via alle beschik- teractie met de klant vastgelegd en worden alleen maar betalen voor wat ze gebruiken bare kanalen te communiceren. Klanten mogelijkheden om diens gedrag te analyse- en verlangen van organisaties dat zij die willen bestellen via het kanaal waaraan ren verkend. mogelijkheid bieden. Zo kunnen uitgevers zij de voorkeur geven en ze willen dat er bijvoorbeeld voor kiezen hun klanten producten geleverd worden waar en wan- Behoeften per artikel te laten betalen, in plaats van neer zij dat willen. Als organisaties deze Omdat organisaties hun klanten beter le- voor de hele krant. Een voorbeeld hiervan benadering met gebruikmaking van alle ren kennen, verwachten de klanten dat is het Nederlandse Blendle-initiatief; een kanalen niet aanbieden, kunnen ze waar- ze producten aangeboden krijgen die op combinatie van abonnementen op basis devolle contacten met klanten mislopen hun behoeften zijn afgestemd. Organisa- van betalen voor daadwerkelijk gebruik is en kunnen klanten steeds meer ontevre- ties kunnen dit bijvoorbeeld doen door de dus mogelijk. De organisatie zou ook een den raken zonder dat de organisatie zich producten in kleinere delen op te splitsen vergoeding kunnen vragen voor het upgra- daarvan bewust is. Communicatie en (modularisatie). Dit biedt de kans om de den van de software, zoals Apple en Mi- dienstverlening via alle kanalen is daar- stukken tot één geheel samen te voegen, op crosoft vaak doen. Er zijn dus meer prijs- om essentieel. Via deze kanalen beschik- basis van de behoeften van de klant. Deze modellen mogelijk en organisaties moeten ken klanten over meer informatie over de personalisatie is echter vaak gericht op het het juiste model kiezen voor het juiste producten en diensten van een organisa- software- en servicegedeelte van het pro- product of de juiste dienst, en op het juiste tie en kunnen ze sneller beslissen. Het is duct. Fysieke producten kunnen slechts moment. Aangezien de prijsstelling steeds daarom belangrijk transparant en eerlijk tot op bepaalde hoogte worden gewijzigd. transparanter wordt voor klanten, moeten te zijn. Dus als klanten gebruikmaken Software en service zijn gemakkelijker bedrijven niet te ontwrichtend en enthou- van de nieuwe communicatie- en service- aan te passen. Deze maatwerkaanpassing siast zijn in hun prijsstelling aangezien dit kanalen is het niet de vraag of een organi- vindt tegenwoordig in veel branches plaats juist tegen ze kan werken. Ó satie hierop moet reageren, maar wanneer. en neemt waarschijnlijk toe als gevolg van Dit is momenteel een cruciale vereiste om digitale technologie. Voorbeelden hiervan In de volgende editie wordt ingezoomd te kunnen overleven in de digitale wereld. zijn onder andere ledverlichting op maat op processen en systemen.

Ervaring QUIDO CORVER is Digital Transformation Steeds meer organisaties verkopen niet Consultant bij Cognizant Business Consulting meer zomaar producten; ze verkopen een Benelux. GERARD ELKHUIZEN is Head of Cog- ervaring. Als producten aan internet ge- “Klanten verwachten nizant Business Consulting Benelux. koppeld worden, en connected produc- dat ze producten ten worden, moet er software worden geïnstalleerd om het product intelligent aangeboden krijgen VOETNOOT 1 M. Frank et al. (2014) Code Halos: How the Di- te maken. Vanwege deze nieuwe connec- die op hun behoeften gital Lives of People, Things, and Organizations tiviteit kan het gebruik gemonitord wor- are Changing the Rules of Business den en kunnen aanvullende diensten en zijn afgestemd” advies worden aangeboden waar nodig, of kan er onderhoud worden verleend als er een probleem wordt geconstateerd. Een voorbeeld is een tandenborstel met voor huizen, het voeren van koeien met sensoren die de tanden van de gebruiker een mix op maat voor agrariërs, maat- op eventuele problemen scannen. De tan- werksportschoenen, et cetera. denborstel heeft een code halo en de ge- Door analyse van veranderingen in de ma- bruikspatronen genereren meer code ha- nier waarop klanten op sociale media ac- lo’s over het proces, die weer snijvlakken tief zijn, is het mogelijk voorspellingen te hebben met de persoonlijke code halo’s doen over hoe ze producten gebruiken en

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 71 Rubriek research

hun significant voordeel heeft gebracht, Minderheid CIO’s twijfelt aan nog eens een derde zegt dat dit voordeel kennis en kunde gematigd is, en 11 procent zegt dat cloud computing hun weinig oplevert in termen CIO’s over de hele wereld delen van concurrentievoordeel. dezelfde zorgen, maar er zijn Een andere, weinig verbazende uitkomst is aanzienlijke verschillen in hun dat meer dan de helft van de responden- prioriteiten, zegt Gartner naar ten (56 procent) die zegt sterk te geloven aanleiding van een uitgebreid on- in cloud computing, ook meldt dat zij er derzoek onder duizenden CIO’s. aanzienlijk voordeel door hebben behaald. pvallende uitkomst is dat de pro- Ofessionele onzekerheid erg groot is. Meer dan 40 procent geeft aan dat zijn Bedrijven presteren beter Beslissingen onvoldoende kennis en kunde ontoereikend is om de door cloud onderbouwd digitale uitdagingen aan te gaan. Het onderzoeksbureau ondervroeg 2.339 CIO’s Organisaties die cloud computing Onderzoek onder bijna 400 beslis- in 77 landen die samen meer dan 300 inzetten, zijn flexibeler en preste- sers in Europa, Noord-Amerika miljard dollar beheren, en komt tot de ren beter dan concurrenten die en Azië toont aan dat pakweg conclusie dat de issues waarmee CIO’s dit niet doen. Dat concludeert de helft van bestuurders over de geconfronteerd worden verre van uni- Harvard Business Review (HBR) noodzakelijke informatie beschikt verseel zijn. Er bestaan grote verschillen op basis van een door Verizon om zakelijke beslissingen voor de op regionaal en op landniveau. Dat komt gesponsorde enquête onder 572 aankomende zes maanden met uiteraard deels door de grote verschillen lezers, werkzaam in het midden- vertrouwen te kunnen nemen. in economische omstandigheden. Terwijl en grootbedrijf. het gemiddelde IT-budget wereldwijd op et onderzoek, gehouden door Har- 0,2 procent groei zit, zien CIO’s in Latijns- an de ondervraagden geeft 70 procent Hvard Business Review in opdracht Amerika een gemiddelde groei van hun Vaan gebruik te maken van enige vorm van Qlik, leverancier van BI-oplossingen, budget van meer dan 7 procent. Dit is in van cloud computing. Van alle responden- maakt helder dat vertrouwen in de kwali- lijn met de macro-economische omstan- ten zegt 35 procent sterk te geloven in de teit van de eigen bedrijfsgegevens gecor- digheden aldaar. voordelen van oplossingen in de cloud, en releerd is aan groeiverwachtingen. De oplossingen direct te omarmen zodra blijkt helft van de beslissers die vertrouwen Bedreigingen dat deze commercieel vrucht afwerpen. Bij- heeft in zijn data zegt groei binnen de or- “Ons onderzoek toont duidelijk aan dat, na eenzelfde percentage staat gematigd te- ganisatie te verwachten, terwijl een deel terwijl digitale kansen en bedreigingen genover adoptie van op de cloud gebaseerde van de respondenten dat minder vertrou- elk aspect van de business en de over- oplossingen. Deze respondenten zien voor- wen heeft in de data pessimistisch is over heid raken, de IT en digitale agenda voor al voordelen voor specifieke toepassingen. het aankomende jaar (22 procent). elk land, sector en onderneming steeds Ruim een vijfde van de ondervraagden is Gevraagd naar de belangrijkste strui- unieker worden”, zegt Dave Aron, vice terughoudend, ofschoon zij zeggen cloud- kelblokken bij het beslisproces, geeft 44 president en Gartner-fellow. “De manier gebaseerde oplossingen te overwegen. De procent de schuld aan gebrek aan toegang waarop ondernemingen en instellingen in resterende 9 procent zegt helemaal niets tot interne data en volgens 36 procent ligt de publieke sector informatie en digitale met cloud computing te doen. het aan de kwaliteit van de interne data. technologie gebruiken, raakt steeds meer Bijna de helft van de bestuurders (48 pro- verweven met de context van de lokale Concurrentievoordeel cent) zegt moeite te hebben om toegang te economie, met regulering en de concur- Bijna driekwart van alle respondenten krijgen tot de juiste klantgegevens. Ook rentieomstandigheden – en ook met de zegt dat de cloud hun concurrentievoor- snelheid is iets waar bestuurders zich fase waarin een bedrijf verkeert en de deel oplevert – een percentage dat enigs- druk over maken. Bijna 90 procent geeft mate van digitale volwassenheid.” zins wringt met de 70 procent die zegt aan dat het belang van inzicht in realtime CIO’s in Noord-Amerika rapporteren een enige vorm van cloud computing te ge- data toeneemt. toename van hun IT-budget met 1,8 pro- bruiken. Bijna een derde zegt dat de cloud cent voor 2014. CIO’s in de VS en Canada

72 CIO MAGAZINE Door IT-Executive

zullen dus meer manoeuvreerruimte heb- vraagden is er meer mee bezig dan een IT knokt voor strategische rol ben dan hun evenknieën in Europa en jaar geleden. Meer dan 90 procent van het Midden-Oosten, waar het gemiddelde deze groep heeft concrete maatregelen Verlos de IT-afdeling van opera- budget met 2,4 procent daalt. getroffen, zoals het wijzigen van wacht- tionele taken zodat diens exper- woorden. tise ingezet kan worden voor het verbeteren van de operational excellence. De IT-afdeling moet Vergrote kans op gegevenslek- proactiever worden en zoveel ken door personeel Ontoegankelijkheid mogelijk selfservice bieden aan blijkt struikelblok eindgebruikers. Van de werkende Nederlanders combineert 80 procent werk en Tijdgebrek (31 procent) en de at zijn de aanbevelingen naar aanlei- privézaken op mobiele appara- toegankelijkheid van data (20 pro- Dding van de uitkomsten van een on- tuur, waardoor er een risico op cent) vormen de grootste beper- derzoek door IDG in opdracht van RES gegevenslekken is. Daarop wijst kingen bij het zoeken naar infor- Software. IT-afdelingen hebben de kans Samsung naar aanleiding van een matie in de organisatie. Slechts om hun strategische bijdrage aan de be- enquête gericht op werken pri- een kwart van de ondervraagden drijfsvoering te vergroten. Slechts 28 végebruik van mobiele apparaten. geeft aan geen beperkingen te procent gelooft momenteel dat ze effectief ondervinden. kan voldoen aan de eisen van de business. en kwart van de Nederlanders vindt IT-afdelingen voelen de druk om hun Edat ze efficiënter werken door privéza- en andere belangrijke belemmerende concrete toegevoegde waarde te bewijzen ken tijdens werk te regelen. Dat betekent Efactor die de respondenten noemen bij aan het management en tegelijkertijd hun dat er vaak naar privé-applicaties op de het doorzoeken van (on)gestructureerde servicelevels consistent te houden en te zakelijke smartphone wordt gegrepen. data, is een gebrek aan beschikbare techno- voldoen aan de vraag naar nieuwe tech- Gemiddeld staan er tien toepassingen op, logie en mankracht op het moment dat het nologieën door medewerkers. zoals Facebook, WhatsApp, Candycrush verzoek acuut is (14 procent). Ook budget Voor het onderzoek werden honderd se- of Dropbox. Omgekeerd staan er op pri- (13 procent), de technische oplossing zelf nior IT-beslissers gevraagd naar hun vé-smartphones vaak ook zakelijke apps, (12 procent) en complexiteit van bestands- mening. Doel was de IT-strategie en hui- gemiddeld acht, waaronder zakelijke toe- formaat (12 procent) worden genoemd. dige pijnpunten in kaart te brengen en te passingen als Outlook of Lync. Dit alles blijkt uit onderzoek in opdracht onderzoeken wat de investeringsplannen van ZyLAB, leverancier van oplossingen zijn voor de komende drie jaar. Hieruit Europese richtlijn voor eDiscovery en informatierisicoma- kwam naar voren dat cloud computing Beveiliging van data is cruciaal nu de nagement. Verder blijkt dat vier op de tien (53 procent), veiligheid (41 procent) en Europese Unie later dit jaar de richtlijn organisaties minimaal één keer per week mobiele werknemers (43 procent) de be- voor de bescherming van persoonsgege- een informatieverzoek moeten afhande- langrijkste investeringsgebieden zijn. De vens invoert. Het meest recente voorstel len. 21 procent van de respondenten geeft meerderheid van de respondenten (76 vermeldt een maximale boete van hon- aan tussen de twee en vijf keer per week procent) verwacht echter dat hun IT-bud- derd miljoen euro of vijf procent van de een verzoek binnen te krijgen. get gelijk blijft of daalt. “Deze uitkomst wereldwijde omzet voor ondernemingen De informatieverzoeken komen uit alle bevestigt dat IT-afdelingen een drasti- die zich niet aan de regels houden. Dat is geledingen van de organisatie en heb- sche verschuiving moeten maken richting onder meer het geval indien zij hun data ben betrekking op een veelheid aan on- automatisering en selfservicing om de be- niet beveiligd verwerken. derwerpen. Genoemd worden onder an- nodigde IT-resources en budgetten vrij te Meer dan de helft van de ondervraagden dere managementinformatie, klachten, maken”, aldus de onderzoekers. Ó weet niets van het mobiele beveiligings- klantafspraken en klantinformatie. Ook beleid van de organisatie of negeert dit zoekgeraakte documenten en informatie doelbewust, ofschoon werknemers zich worden regelmatig genoemd. In bijna een wel meer bewust zijn van de noodzaak derde van de gevallen levert de zoektocht van databeveiliging dan een jaar geleden. binnen de data te veel (19 procent) of te Nederland en België steken hier gunstig weinig informatie op (13 procent). bij af: bijna 60 procent van de onder-

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 73 Rondetafel 103

103E RONDETAFELBIJEENKOMST: DATASECURITYRISKS & CYBER RESILIENCE Wisselwerking gezocht en gevonden

De discussie over cybersecurity wordt in meerdere opzichten volwassener. Waar voorheen CIO’s het onderwerp nog vooral als Digitale security laat zich als ‘bewegend bronnen is groot: criminelen, terroristen een risicoafweging benaderden, doelwit’ verre van gemakkelijk adresse- en natiestaten. Zo hebben recentelijk ook en de technologische aspecten ren. Samenwerking is geboden, zo bleek overheden krediet verspeeld door inter- als een gedelegeerd onderwerp tijdens de rondetafelbijeenkomst. Met netverkeer te monitoren. zagen, praten IT- en topbestuur- een vijftiental IT-beslissers, veiligheids- De specialist toonde zich bij een rondje der nu volop mee over aanpak experts en chief security officers werd in langs alle bedreigingen een levende ency- en oplossingen. Bovendien De Villa te Vught de verdieping gezocht. clopedie. Hij verhaalde pakkend over on- wordt volop de wisselwerking “Informatiedeling is belangrijk”, stelde der meer advanced persistent threats, bij- gezocht, zowel met andere func- Dennis Pieterse, Cybersecurity Practice voorbeeld in het kader van cyberspionage, tionarissen, binnen industrieën Leader bij CGI en medegastheer van de enhanced attacks on mobile devices maar als op landenniveau. bijeenkomst tijdens de opening. “Onze ook over zogenoemde cryptoware. “De ervaringen op securitygebied leren dat je focus ligt in toenemende mate op zwakke het als organisatie of verantwoordelijke plekken in software, systemen en kritische afdeling niet alleen af kunt. Het delen van infrastructuren”, aldus Schekkerman. e hyperconnected wereld waar- best practices als het gaat om de inrich- “Kwaadwillenden proberen daar op diver- in we leven en zakendoen, biedt ting van een cybersecuritybeleid met bij- se manieren misbruik van te maken.” zowel consumenten als bedrij- behorende oplossingen is cruciaal.” Hoe dan ook: bedrijven, overheden en ook ven ongekende economische en burgers zullen er volgens hem mee moe- D maatschappelijke mogelijkheden. Het feit Krediet ten leren omgaan. Gelukkig heerst aan dat alles en iedereen onderling verbonden Jaap Schekkerman, global director Cy- de ‘goede kant’ het besef dat men samen is, maakt ons echter kwetsbaar voor iden- bersecurity bij CGI, zoomde tijdens de sterker staat: individuen, organisaties, IT- titeitsdiefstal, cyberspionage en digitale bijeenkomst in op de trends en ontwikke- afdelingen en ook het bestuur. “Al met al oorlogsvoering. Of zoals een kenner het lingen. Hij schetste daarbij cybersecurity zien we een stijgende belangstelling voor tijdens de op initiatief van CGI en in sa- als een veelkoppig monster. Het gaat om dataprivacy en databescherming.” Daarbij menwerking met dit blad georganiseerde talloze typen aanvallen en bedreigingen, is het volgens Schekkerman maar de vraag rondetafelbijeenkomst verwoordde: “Je die ook nog eens uit verschillende bron- wat je daar als overheid aan kunt bijdra- weet als drager van een intelligente bril nen komen. De motieven kunnen boven- gen. “Criminelen hebben ondanks de wet- niet wie er met je meekijkt. Of wie er dien enorm verschillen. Soms gaat het geving immers vrij spel. Daarom moeten meekijkt of luistert als je je mobiele tele- om puur kwaadaardige en moedwillige we misschien niet investeren in wetten, foon gebruikt.” acties, maar soms ook niet. Het aantal maar in het voorkomen van problemen.”

74 CIO MAGAZINE Door Hotze Zijlstra Ó Fotografie Marcel Willems

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 75 76 CIO MAGAZINE “We moeten misschien niet investeren in curityscenario’s die in het kader van de nationaal. Dat vraagt om samenwerking, wetten maar in Nationale Risicobeoordeling ontwikkeld onderling vertrouwen en transparantie. het voorkomen van zijn door de overheid, academie en het We moeten in vertrouwelijkheid informatie bedrijfsleven. Deze methodiek maakt gaan uitwisselen, want ieder voor zich ko- problemen” het mogelijk om de impact van cyber- men we er niet uit. Het gaat daarbij om een dreigingen vergelijkbaar te maken met gezonde balans tussen vrijheid, veiligheid andersoortige dreigingen. Huistra: “Dit en maatschappelijke groei.” geeft de mogelijkheid om cybergevaren Markus sprak daarbij van de Cyber Secu- Discussie tot een onderdeel van het reguliere risi- rity Strategie 2.0, waarbij de Cyber Secu- De discussie spitste zich vervolgens toe comanagement te maken. Je benadert ze rity Raad gevraagd en ongevraagd advies op menselijk gedrag en falen, en daarmee precies zo als alle andere bedreigingen.” geeft aan het kabinet en daarnaast toeziet het belang van het creëren van bewust- Ook Huistra hamerde tijdens de bijeen- op de uitvoering van het NCSC. Ook de zijn bij consumenten en medewerkers komst in de Villa van ICT Media op het sectorspecifieke Information Sharing and binnen een organisatie. “Mensen moeten belang van samenwerking. Data-uitwis- Analysis Centers (ISACs) spelen daarbij snappen dat ze verantwoordelijk zijn voor seling en leren van elkaar zijn daarbij een rol. John Proctor, binnen CGI we- hun data.” Al te veel leunen op technische fundamenteel. Het gaat erom risico’s op reldwijd verantwoordelijk voor de cyber- hulpmiddelen kan bovendien averechts wereldwijd niveau te vertalen naar onder securitystrategie, haalde in dat licht de werken, zo voegde een tafelgenoot toe: meer economie, maatschappij en organi- samenwerking aan tussen de Canadese “Ze kunnen leiden tot onveiliger gebruik. saties. “Cyberrisico’s kunnen in die zin overheid, de private sector en andere be- Wanneer ik mijn autogordel niet om heb, worden vergeleken met overstromingen langhebbenden, waaronder ook bedrijven rijd ik bijvoorbeeld voorzichtiger.” Een of de impact van klimaatverandering. Op die elkaars concurrent zijn. “Het gaat om IT-verantwoordelijke merkte vervolgens landelijk niveau onderzoeken analisten een breed gedragen overleg. Dit in tegen- op dat er grenzen zijn aan wat je van men- aan de hand van scenario’s de impact van stelling tot de aanpak in bijvoorbeeld de sen kunt verwachten. Wel kun je proberen dreigingen. Daarbij worden de gevolgen VS en Groot-Brittannië, waar de nationale de consequenties van handelingen en on- voor mensen, kapitaalgoederen, omge- cybersecurity een sterk door de overheid oplettend gedrag duidelijk te maken. ving en reputatie meegenomen. Zo’n as- gestuurde aangelegenheid is.” Markus: Het is een voor de hand liggende conclu- sessment leidt tot een agenda met plannen “Ook hier speelt die brede samenwerking, sie: de integrale securityaanpak draait en prioriteiten, en eventueel het verdelen met de overheid als een deelnemende net- om mensen, processen en technologie. De van taken en de inzet van resources. De werkpartner. In die zin lopen we als Ne- IT-afdeling speelt daarbij een belangrijke gevolgen en ook de maatregelen zullen derland net als Canada redelijk voorop.” rol. De bedreigingen zelf worden idealiter per land, sector of bedrijf verschillen.” vertaald naar realistische, gecalculeerde In de praktijk komt het pareren van een Gremia bedrijfsrisico’s, en oplossingen om deze cyberaanval veelal neer op het op orde Tijdens de rondetafelbijeenkomst werd het hoofd te kunnen bieden. hebben van zogenoemde ‘barriers’, te ver- nog wel gewaarschuwd voor al te om- Wat in het speelveld van bedreigingen be- gelijken met bijvoorbeeld een serie van vangrijke overlegstructuren en gremia. gint mee te spelen is het vervangen van de dijken die het land moeten behoeden voor “Maak het niet te breed, maar zorg dat grens tussen traditionele informatietech- overstromingen. Wanneer de ene barrière de betrokkenen hun eigen belang blijven nologie (IT) en operationele technologie is doorbroken, is er een volgende te slech- zien”, aldus een deelnemer. Om die reden (OT), zo bleek tijdens de discussie. Beide ten. Huistra: “Je kunt als organisatie on- kan het goed zijn om, naast de initiatie- versmelten simpelweg tot ‘technologie’, derzoeken in hoeverre het beperken van ven op internationaal en landelijk niveau, waardoor de kwetsbaarheden in beide de risico’s met behulp van deze barrières ook samenwerking binnen sectoren of categorieën in samenhang geadresseerd de moeite van de investering waard is. De industrieën te zoeken. “Daartoe is het bedienen te worden. Dat vraagt, nogmaals, vraag is hoe ver je moet gaan om uit het langrijk dat men ook aan de bestuursta- om een gezamenlijke of geïntegreerde kritieke risicogebied te blijven.” fels de zaak op het netvlies krijgt”, stelde aanpak: cross-functioneel, cross-sector, moderator Rob Beijleveld, CEO van ICT cross-nationaal en gedragen vanuit zowel Resilience Media en uitgever van dit blad, tot slot. de private als de publieke sector. Albert Markus van het Nationaal Cyber Se- Dat blijkt gelukkig steeds meer het geval. Ó curity Centrum (NCSC) zoomde vervolgens Scenario’s in op het belang van publieke en private Auke Huistra, cybersecurity-expert bin- samenwerking. Hij sprak daarbij over het nen nationale en internationale over- belang van zogenoemde ‘cyber resilience’ heidsprogramma’s en multinationals, oftewel weerbaarheid in de online wereld. zocht de verdieping vanuit nationaal- “Iedereen heeft daarbij gedeelde belangen”, maatschappelijk en bedrijfsperspectief. aldus Markus. “Zowel in de publieke als de Hij sprak onder meer over de cyberse- private sector, maar ook nationaal en inter-

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 77 Rondetafel 104

78 CIO MAGAZINE Door Hotze Zijlstra Ó Fotografie Roelof Pot

104E RONDETAFELBIJEENKOMST: SMART SOURCING EN FLEXIBILITEIT Leren van de bankverzekeraar

Outsourcing levert slechts meerwaarde op wanneer klant en leverancier intensief samenwerken. Daar hoort uiteraard vertrouwen bij, maar ook eerlijkheid en een luisterend oor voor elkaar. De rondetafelbijeenkomst op het recente Jaarcongres Strategic Sourcing, die gehost werd door HP, Smart sourcing stond in het teken van zo’n optimale wisselwerking. Speciale gastspreker Vervolgens gaf Schoonheim het woord was Rudi Peeters, CIO van de Belgische bankverzekeraar KBC. aan de KBC-CIO. De Belgische bankverzekeraar is mede dankzij een doordacht sourcingsbeleid in staat om snel en flexibel in te spelen op IT-gebaseerde et idee om Peeters de inleiding gloedvolle plenaire presentatie gegeven. evoluties en disrupties. “Bij deze ‘smart te laten verzorgen was gezien “We zijn hier als HP om samen met onze sourcing’ wordt idealiter net zoveel aan- de opkomst een topidee. Niet klanten te werken aan succes”, opende dacht geschonken aan de flexibiliteit van alleen moesten er tijdens deze Martin Schoonheim, Director Business de eigen IT’ers, als aan die van de uitbe- H ‘open sessie’ in het NBC te Nieuwegein Development HP Enterprise Service, de bij- stedingspartner”, vertelde Peeters. “Het extra stoelen worden aangerukt. Op een eenkomst. “We kennen inmiddels diverse resultaat is een goede balans tussen wer- gegeven moment moest geïnteresseerden generaties en vormen van outsourcing, ving, interne en externe bodyshopping, zelfs de deur worden gewezen wegens ‘te maar je boekt alleen succes wanneer ieder- en outsourcing. Dit betekent wel dat je vol’. Helemaal onverwacht was die be- een de juiste rol en verantwoordelijkheden de manier waarop je intern georgani- langstelling overigens niet, want pakweg pakt. We gaan straks van Rudi Peeters ho- seerd bent, moet vertalen naar de manier een uur eerder had de tot beste IT-spre- ren hoe klant en leverancier hun onderlinge waarop je werkt met de leverancier. Die ker van België uitgeroepen KBC-CIO een wisselwerking nog beter kunnen maken.” partner heeft evenwel niet altijd de ver-

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 79 80 CIO MAGAZINE “Overleg gebeurt altijd met IT erbij, eiste cultuur en bereidheid om te willen kent, terwijl dat wel vaak gevraagd wordt. meeveranderen.” anders zijn wij de Ook het ontbreken van regie wordt enkele Wanneer een bovengenoemde wisselwer- keren genoemd, alsmede de rol van de king niet tot stand komt, en een sourcings- blokkerende factor” business. Deze is idealiter wel betrokken traject dus faalt, dan zijn daar volgens Pee- bij de afspraken tussen klant en leveran- ters altijd twee partijen debet aan. “Het is cier, maar zou niet op eigen houtje mogen in zo’n geval dus tevens onze fout. Wat je in handelen. Peeters: “Overleg gebeurt bij de praktijk vaak ziet, is dat de leverancier men wat er gebeurd is en wie welk deel ons altijd met IT erbij, anders maken zij zoiets niet wil uitspreken, omdat men bang van het probleem of risico oppakt.” eerst de business enthousiast voor nieu- is de klant voor het hoofd te stoten. Dat zie De rol van adviesclubs wordt door diverse we, lastig te implementeren oplossingen je in India nog veel sterker dan hier in Eu- tafelgenoten niet bijzonder hoog ingeschat. en zijn wij daarna de blokkerende factor. ropa. Dat het fout gaat, kan overigens di- Eerder werd al gesteld dat een sourcings- Als IT focus ik liever op positieve din- verse oorzaken hebben: de infrastructuur relatie te vergelijken is met een huwelijk gen; door ons aangedragen oplossingen is te complex, de requirements zijn niet of een vertrouwensband. “Het gaat dus die zaken hebben versneld of verbeterd. goed geformuleerd, de eisen van de klant niet primair om het contract. Bovendien Daardoor zal de business altijd ons erbij zijn te hoog, enzovoorts.” behoedt geen enkele adviseur je voor val- vragen als een leverancier iets moois in de Volgens Jeroen Simons, Director Applica- kuilen”, aldus een tafelgenoot. Een andere aanbieding heeft.” tions & Business Services Benelux binnen IT-verantwoordelijke: “Zet in de contract- HP, gaat het om het juiste voorbeeldgedrag fase twee juristen bij elkaar en er blijft van Transparant vanuit de klant. “Dan volgen je partners de hele deal weinig positiefs meer over.” Tijdens de discussie bleek overigens dat vanzelf wel.” Een ander voegde eraan toe Een derde stond positiever tegenover sour- transparantie altijd hoog wordt gewaar- dat je een levendige interactie tussen klant cingsadviseurs: “Je bent als klant altijd zelf deerd. Zo is het voor een klant bijzonder en leverancier op alle niveaus moet sti- verantwoordelijk, maar soms kan een ex- prettig als men weet wat het verdienmo- muleren.” Dus niet alleen op hoog niveau, terne partij zaken toch net even helderder del is van de leverancier, dan kunnen maar ook op de werkvloer. “Als mensen el- krijgen.” Weer een ander merkte op dat je beide partijen daarop anticiperen. In de kaar horizontaal weten te vinden, zal dat eerst een goed contract kunt opstellen, om wisselwerking met de klant kan daarbij vervolgens ook verticaal gebeuren.” van daaruit te bouwen aan vertrouwen. eventueel gekozen worden voor een andere manier van verrekening of aange- Contract Faalfactoren paste wensen en eisen. Ook moet de klant Mooie woorden, maar in de praktijk wordt “Zou het kunnen dat de KPI’s van klan- goed aangeven waar hij precies voor staat. bij een beetje wrijving al snel teruggegre- ten en leveranciers te verschillend zijn?”, “Beide partijen kunnen dan op basis van pen naar het contract. Rudi Peeters: “Dat vroeg Rudi Peeters. “Want stel dat de leve- deze transparantie zo snel mogelijk een is de cultuur van wijzen naar elkaar, en rancier klanttevredenheid heel belangrijk gevoel bij de samenwerking krijgen.” een te grote nadruk leggen op de contrac- vindt, dan zou men wel eens terughoudend Martin Schoonheim: “De nadruk ligt in tuele afspraken. Het gaat echter voor een kunnen zijn met kritiek op de afnemer. Dat deze discussie nogal op de klant, maar groot deel om vertrouwen. Als dat er een- zou immers de score op klanttevredenheid wat zouden wij als leveranciers anders maal is, maakt het niet zoveel uit wanneer kunnen schaden.” Alom instemming van moeten doen?” Een IT-verantwoorde- zaken niet helemaal volgens afspraak de deelnemers. Een ander voorbeeld is een lijke antwoordde dat deze meer van hun gaan. Zolang het resultaat maar goed is.” te grote focus op kosten; terwijl klanten dienstverlening vanuit Nederland dienen Een ander merkte op: “Je moet een brug kwaliteit of flexibiliteit niet zelden veel bete leveren en niet vanuit bijvoorbeeld In- tussen leverancier en klant slaan, en zo- langrijker vinden. dia of Oost-Europa. “Het gebeurt name- wel jezelf als de ander de ruimte gunnen.” Peeters kende nog een andere faalfactor: lijk weleens dat we in dat opzicht voor een Kunnen KPI’s helpen om een betere wis- “Als de projectleider van buiten komt, voldongen feit worden geplaatst.” selwerking te krijgen? Zeker, zo achtte gaat het vaak mis.” Het denken in termen Wat een succesvolle samenwerking even- men in Nieuwegein, al hebben prestatie- van ‘intern’ en ‘extern’ dan wel ‘wij’ en ‘zij’ eens gemakkelijker maakt is de nodige indicatoren het nadeel dat ze weliswaar bracht hem op een grappige vergelijking: flexibiliteit in een contract, zo betoogde een probleem inzichtelijk maken, maar “Neem een boot met een gat erin; de leve- Peeters tot slot. Hoe? Jeroen Simons had dat daarmee de oorzaak nog niet is ach- rancier aan de ene kant, wij aan de ande- wel een idee: “We kunnen van rule based terhaald. Een ander opperde dat het re. Kunnen wij lachen dat er aan de kant meer naar principle based afspraken wellicht een idee is om van tevoren vast van de partner een lek zit – dus dat ze fou- gaan. Dat gebeurt binnen HP al steeds te leggen hoe te handelen als er gefaald ten maken – maar we zitten uiteindelijk vaker. Zo’n contract is te vergelijken met wordt. “Dat betekent bijvoorbeeld dat je wel allemaal in dezelfde boot!” een grondwet, die in principe altijd in het het hele outsourcingstraject op de juiste Een ander voegde toe dat het falen te belang staat van het grotere geheel.” En indicatoren moet beoordelen”, stelde een maken kan hebben met een gebrekkige dat is precies wat iedereen – klant en le- deelnemer. “Mocht de score onvoldoende match van culturen. Zo kan het zijn dat verancier – wil. Ó zijn, dan kijken klant en leverancier sa- de klantorganisatie geen projectcultuur

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 81 Rondetafel 105

105E RONDETAFELBIJEENKOMST: DE GRILLEN VAN INTERNET Het toenemend belang van contentverkeer

Vrijwel elke organisatie gebruikt internet om content te distribueren. Dat roept twee problemen op. Ten eerste is de performance informatie op vanuit een scala aan mo- Ook het aantal verschillende formats en van het internet onvoorspelbaar, biele devices. Uit onderzoek van Akamai de hoeveelheid content nemen toe, wat ten tweede is er een veelheid blijkt dat er bij een specifieke klant per kan worden toegeschreven aan meer aan devices en browsers waarop dag maar liefst 7.000 verschillende com- aanbieders, maar ook aan omvangrijkere de content moet worden ge- binaties van apparaten en besturingssy- bestanden zoals HD-tv. Akamai distri- toond. Dan is er nog de dreiging stemen worden gebruikt om content te bueert momenteel ongeveer 25 terabits van cybercrime. Door dit alles zijn benaderen. Die diversiteit – die bepaald content per seconde; het bedrijf verwacht veel professionele organisaties niet alleen bij deze organisatie voorkomt dat er binnen drie tot vijf jaar zo’n 100 feitelijk afhankelijk van de grillen – maakt het voor een individuele orga- terabits per seconde moet worden geser- van het internet. nisatie vrijwel onmogelijk een optimale veerd. Alle genoemde argumenten bij el- customer experience te bieden. kaar stellen de performance van internet Voor informatiemanagers is het niet meer zwaar op de proef. bij te benen; wat zij het liefst zouden wil- eden voor leverancier Akamai om len is de content aanbieden in één vorm Onmogelijke SLA’s daarover met een aantal genodig- die zichzelf aanpast aan het device van de De meeste organisaties die nu gebruikma- den van gedachten te wisselen tij- gebruiker. Dit vereist enorme investerin- ken van internet, komen uit een situatie dens het Jaarcongres Connected gen in de webinfrastructuur. Wel kan een van een privaat wide area network. Een R Enterprise. Gastheer Hans Nipshagen content-deliveryplatform, zoals dat van gesloten systeem, waarbij met providers van het technologiebedrijf constateert dat Akamai, de user-device herkennen en de gemakkelijk SLA’s kunnen worden afge- vrijwel elke organisatie content distribu- content in de juiste vorm en op korte af- sproken waar het gaat om performance en eert via internet. De gebruikers vragen de stand van de gebruiker serveren. beschikbaarheid. Nu veel content via het

82 CIO MAGAZINE Door Hotze Zijlstra Ó Fotografie Roelof Pot

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 83 internet moet worden gedistribueerd, zijn omtrent het internet. Een daarvan moet enkele zin. De vandaag aangeschafte bevei- de omstandigheden volkomen anders: de het mogelijk gaan maken internet te ma- ligingsapparatuur is in feite morgen al ver- organisaties zijn als het ware overgeleverd nagen als nutsvoorziening. Er is binnen ouderd. Met die afschrijvingstermijn heb- aan de prestaties van internet, een omge- Europa zelfs geopperd een eigen web aan ben vooral controllers erg veel moeite. Het ving waar nauwelijks controle over de pa- te leggen om zo verstoken te blijven van gaat om de capaciteit en kennis van cyber- rameters van informatiestromen is. NSA-praktijken. crimes, zowel op het technische als het psy- Internet is niet gebouwd voor commerci- chologische vlak. Daarom zal cybersecurity ële communicatie. Het is belangrijk dat te DDoS-aanvallen steeds vaker als dienst worden afgenomen. beseffen als internet een belangrijk aspect Op de bewering dat DDoS-attacks slechts is van het businessmodel. Als een organi- een hype zouden zijn, is de unanieme re- Betrouwbaarheid satie altijd gewend geweest is SLA’s af te actie aan tafel ontkennend. Er wordt zelfs De prestaties van apps en websites zijn een spreken, is dat met internet niet mogelijk. gesteld dat elke organisatie van enige belangrijke graadmeter voor de klantte- Het continu meten van de performance en betekenis ermee te maken heeft gehad. vredenheid, dat realiseert men zich. Vrij- de customer experience is de enige optie. DDoS-aanvallen worden gebruikt als wel alle organisaties gebruiken software De deelnemers aan de sessie gaan in dis- instrument voor afpersing, als rookgor- om dat te meten en ook om het gedrag van cussie over de vraag of het opstellen van dijn om andere criminele activiteiten te de gebruiker te analyseren. Er wordt op- SLA’s wellicht toch zinvol is. Enerzijds camoufleren, of zelfs als staatspolitiek. gemerkt dat de meeste mensen meerdere wordt gesteld dat het altijd belangrijk is De meeste attacks vinden plaats op web- devices in huis hebben. Als de betalings- deze op te stellen; de verwachtingen van sites die te veel informatie bevatten. Dat app van een bank niet functioneert, kan de de klant moeten immers vormgegeven zijn vaak de sites van grote organisaties, klant dus best een van zijn andere devices worden om ze te kunnen managen. Als er die merkwaardig genoeg zich on-premise gebruiken. Daar wordt tegenin gebracht sprake is van een shared datacenter moe- optimaal beveiligen, maar waarvan ver- dat mensen gewoon boos worden als een ten pittige eisen worden opgesteld, omdat app niet werkt, en daarmee is de kiem ge- het mogelijk is slachtoffer te worden van legd om op te zeggen. De nieuwe generatie een DDoS-aanval op een andere klant van wisselt al van bank als een ander een be- het center. Anderzijds wordt gesteld dat “In feite neemt een tere of handigere app heeft. De jeugd heeft het aangaan van een SLA niet mogelijk is. zelfs accounts bij meerdere banken. Daar- Het internet heeft immers geen eigenaar, organisatie met het mee mitigeren de gebruikers zelf de risico’s geen beheerder die aansprakelijk kan van storingen. Ook bij apps en websites die worden gesteld. Toch is het mogelijk enige gebruik van internet samengesteld zijn uit content van meerde- invloed uit te oefenen, bijvoorbeeld door een flink risico” re partijen, speelt de performance – en dus content te distribueren vanaf een locatie de snelheid waarmee content kan worden zo dicht mogelijk bij de doelgroep. geserveerd – een sleutelrol.

Nutsvoorziening volgens de DNS- en IP-adressen van de Toekomst Met deze discussie vers in het geheugen infrastructuur vrij gemakkelijk terug te Het uitgangspunt om de content zo dicht gaat de vergelijking van internet met vinden zijn op de website. mogelijk bij de gebruiker te serveren, bijvoorbeeld het stroomnet niet op. Bij DDoS-attacks zijn niet langer voorbehou- levert een toekomstbeeld waarin indi- nutsvoorzieningen heeft de gebruiker den aan bleke nerds op zolderkamers. Ge- viduen straks zelf onderdeel uitmaken bepaalde rechten die internet niet biedt. heel in de trend van clouddiensten bestaat van een groot gedistribueerd netwerk. Daar komt bij dat het stroomnet één ei- er zoiets als DDoS as a service, waar elk De film die iemand wil bekijken komt genaar heeft aan wie betaald wordt en individu met een creditcard een derge- niet meer vanaf een centraal serverpark, die bepaalde garanties geeft. Bij internet lijke aanval kan laten uitvoeren – bijvoor- maar van een van de buren, die onlangs is het theoretisch maar de vraag of het beeld om te voorkomen dat de concurrent dezelfde film bestelde. Akamai maakt het morgen nog wel bestaat – en zo niet kan te vroeg met een nieuw product komt. al mogelijk content te distribueren vanuit er niemand ter verantwoording worden Vooral in de bankensector zorgen DDoS- netwerkapparatuur. De software van het geroepen. In feite neemt een organisa- aanvallen voor problemen. Door het uit- bedrijf draait al op ruim 40 miljoen appa- tie met het gebruik van internet in busi- vallen van bijvoorbeeld internetbankieren raten van klanten en gebruikers, maar de nessprocessen en verdienmodellen dus kalft het vertrouwen in de hele sector af, verspreiding van deze software moet nog een flink risico. Aan de andere kant kan hetgeen slecht is voor de economie. Het veel breder worden, aldus Akamai. Ó gesteld worden dat het belang van inter- heeft binnen de bankwereld in elk geval ge- net zó groot is, dat dat indirect de kwa- leid tot meer samenwerking, waardoor ons liteit en het voortbestaan garandeert. Er land weer een stukje veiliger geworden is. bestaan inmiddels veel toekomstplannen De belangrijkste les: firewalls hebben geen

84 CIO MAGAZINE AT-systems IT & TECHNOLOGY

CLOUDMIGRATIE CIO, kies voor hybride model!

Een cloudpropositie die geschikt is voor de gehele enterprise is nog niet voorhanden. Toch doen bedrijven denten geeft aan in de toekomst hetzelfde sprake. Er is immers niet één cloudproposi- en overheidsinstellingen in dan wel meer dan het huidige volume te tie te vinden die voldoet aan alle eisen. Het het grootzakelijke segment de zullen uitbesteden. Focus op kernacti- brede scala aan behoeften op het gebied van nodige ervaring op met cloud- viteiten – door 59 procent genoemd – is bedrijfsprocessen, applicaties en infrastruc- diensten, zij het met een lagere de belangrijkste drijfveer. Kostenreduc- tuur bij diverse bedrijfsonderdelen vergt de adoptiesnelheid dan het mkb. tie, het meest genoemde argument in het inzet van een diversiteit aan dienstverle- Welke bewegingen springen marktonderzoek van vorig jaar, daalde ningsmodellen (publiek, privaat, hybride) het meest in het oog? Hoe met 13 procent in belang naar 51 procent. en afnamemodellen (SaaS, PaaS, IaaS, tra- pakken CIO’s de cloudmigratie Een trendbreuk. ditionele hosting – ook wel legacy-hosting aan? Wat zijn de belangrijkste Wat wordt er dan uitbesteed? Outsour- genoemd). Daarbij komt nog dat het aanbod uitdagingen? cing van rekencentra en applicatiehosting evenmin is uitgekristalliseerd: de meeste le- is met 68 procent de meest voorkomende veranciers, die gegeven hun bedrijfsomvang categorie, gevolgd door netwerk en tele- geacht worden totaaloplossingen voor de communicatie met 60 procent. Applicatie- grootzakelijke markt te kunnen bieden, wer- uint Wellington Redwood en ontwikkeling, applicatiebeheer en testen ken nog hard aan hun cloudaanbod. Whitelane Research hebben blijkt door 59 procent van de respondenten Grote organisaties kiezen dus nog niet dit jaar een marktonderzoek uitbesteed te zijn. End-userservices, zoals concernbreed voor de cloud, maar uit het uitgevoerd onder meer dan werkplek en helpdesk, is uitbesteed door onderzoek van Quint en Whitelane blijkt Qtweehonderd grootzakelijke organisaties 49 procent van de organisaties, terwijl 10 ook dat slechts 16 procent van de respon- in Nederland. Meer dan vijfhonderd gro- procent hiervan van plan is méér op dit ge- denten nog géén gebruikmaakt van SaaS, tere uitbestedingscontracten, met een to- bied uit te besteden. Nog eens 10 procent PaaS of IaaS. Volop activiteit aan het tale gecombineerde jaarlijkse waarde van gaat dit voor het eerst doen. cloudfront dus. meer dan 4 miljard euro, zijn daarbij te- Als het gaat om de beweging naar de gen het licht gehouden. Alle branches zijn Veranderingen cloud, blijken CIO’s in de grootzakelijke in het onderzoek vertegenwoordigd. De komende jaren zal het IT-landschap van markt in hoofdzaak vijf migratiestrate- Uit de studie blijkt dat organisaties nog grootzakelijke bedrijven flinke verande- gieën te hanteren, waarbij het gaat om steeds bezig zijn meer uit te besteden. ringen doormaken. Van een concernbrede meerjarige transities en transformaties. Maar liefst 78 procent van alle respon- cloudadoptie is hier namelijk nog geen Ook combinaties zijn mogelijk.

86 CIO MAGAZINE Door Frank de Vries, Alex van den Bergh en Martijn Veldkamp

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 87 APolycom Application development /maintenance / testing

Data center / application hosting

Network & telecommunications n Outsourced, no plans to outsource more n Outsourced and plans to outsource more n Not outsourced, but plans to outsource n Not outsourced, and no plans

End user services (workplace, helpdesk...) N=202

0 10 20 30 40 50 60

Welke IT-dienstverlening wordt uitbesteed?

Bedrijfsprocessen een SaaS-oplossing of kiezen voor een van de packaging, printing, active direc- 1Deze strategie kenmerkt zich door functionele migratie is één oplossings- tory, het voorbereiden van het netwerk een migratie van applicaties die een spe- richting. Daarbij worden het onderliggen- en het regelen van de connectiviteit met cifiek bedrijfsproces ondersteunen. Dit de platform en de applicatie vernieuwd, het rekencentrum. kunnen applicaties met een sterke onder- met gelijkblijvende dan wel extra functi- linge samenhang en met diverse inter- onaliteit. Het uitbesteden van de verou- Rekencentrum faces zijn, maar ook een geheel systeem derde legacy – een sterfhuisconstructie – 5Organisaties zijn de afgelopen jaren zoals SAP. Tijdens de migratie naar een kan hieraan voorafgaan. Verbouw van druk doende geweest hun rekencentra te IaaS- of PaaS-platform kan, wanneer het legacy om compatible en migreerbaar te minimaliseren en standaardiseren. Som- gaat om een spinnenweb van geclusterde zijn naar de cloudomgeving is een andere mige zijn daar nog volop mee bezig. Ook applicaties, de complexiteit van onderlin- oplossingsrichting. Hiermee wordt de binnen de overheid is deze beweging al een ge interfaces worden gereduceerd. levenscyclus van de applicatie verlengd. tijd ingezet. Deze strategie kenmerkt zich Een voorbeeld hiervan is de VAX/VMS- door een migratie per rekencentrum. Hier- Aflopende contracten omgeving, die tegenwoordig ook gevirtu- bij worden de applicaties van een bepaald 2In de contractgeoriënteerde strategie aliseerd wordt aangeboden. rekencentrum gemigreerd naar de IaaS- zijn de expiratiedata van lopende uitbe- of PaaS-oplossing van de leverancier. Het stedingscontracten bepalend voor het mi- Werkplekken aantal en de eventuele complexiteit tussen gratieplan. Bestaande contracten worden 4Sommige organisaties kiezen nog de rekencentra neemt af tijdens de migra- netjes uitgediend of juist opengebroken, steeds voor een maatwerk-werkplek, an- tie. Sommige organisaties voeren de mi- op weg naar de beoogde nieuwe verka- dere kiezen voor zo standaard mogelijk gratie uit binnen hun bestaande hosting- veling en het bijbehorende leveranciers- om maximaal te profiteren van schaal- contract, door met de leverancier nieuwe landschap. De jaarlijkse herijking van de voordelen en best practices van de le- afspraken over IaaS of PaaS te maken. An- sourcingsstrategie kan aanleiding zijn om verancier, weer andere betrekken hun dere organisaties grijpen juist een heraan- het leverancierslandschap te veranderen werkplek al uit de cloud. Werkplekmi- besteding en de daaropvolgende transitie of de kavels anders te definiëren. graties zijn ingrijpende gebeurtenissen, aan om de migratie in te zetten. Het is bij omdat ze de gebruikerservaring direct deze strategie zaak rekening te houden Legacy beïnvloeden. Veel CIO’s kiezen met het met een geleidelijk dalend volume van de 3De grootzakelijke markt worstelt al oog daarop voor een gecontroleerde, ge- af te nemen legacy-hosting, IaaS- en PaaS- jaren met het dilemma ‘verbouwen dan faseerde uitrol, bijvoorbeeld per gebrui- diensten, met het oog op het afnemen van wel herontwerpen van legacy, of vervan- kersgroep of divisie. De voorbereiding meer SaaS-diensten of een gedeeltelijke gen door standaardapplicaties’. Vervan- van de migratie vindt achter de schermen overstap naar de public cloud (zie het ka- gen van legacy voor een BPO-oplossing, plaats, met activiteiten als het inrichten der ‘Iaas, PaaS en SaaS’).

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 89 ACSC IaaS, PaaS en SaaS

Bij veel organisaties is de migratie naar -ontwikkeling en testen, maar ook sa- de private cloud in perioden van piekbe- clouddiensten al ingezet. Hierdoor menwerking in teamverband, et cetera. lasting onvoldoende capaciteit biedt. neemt in eerste instantie het aandeel Verwacht wordt dat het aandeel van IaaS van IaaS en PaaS toe. Applicaties Aansluiting en PaaS door toenemend gebruik van worden geschikt gemaakt om op een Leveranciers breiden hun standaardport- SaaS in een later stadium zal afnemen. gestandaardiseerd en gedeeld platform folio van PaaS-diensten uit om een betere SaaS is meestal gekoppeld aan het te draaien; een platform beheerd door aansluiting te krijgen op bedrijfsapplicaties gebruik van één specifieke functionele een cloudleverancier. of de ontwikkeling daarvan. Door verder- toepassing en vormt daarmee een volle- Bij IaaS contracteert de organisatie gaande standaardisatie van het PaaS-plat- dige verticale uitbesteding. De onderlig- standaardcomponenten (zoals netwerk, form hebben upgrades minder impact op gende IT-infrastructuur en huisvesting storage en servers) die door de cloud- de draaiende applicaties en kunnen deze valt volledig onder de verantwoordelijk- leverancier in de lucht worden gehou- sneller in productie worden genomen. Het heid van de SaaS-provider. den. De afnemer beheert echter zelf aandeel van PaaS (nu 28 procent) neemt SaaS is een fenomeen dat in belang het besturingssysteem (optioneel), de hierdoor waarschijnlijk in de toekomst toe toeneemt en dat zal blijven doen. Steeds middleware, de runtime-omgeving, de ten koste van IaaS (nu 39 procent). meer applicaties zullen worden vervangen data en de applicaties. Bij PaaS beheert Aan de vraagzijde van de markt vragen door op het web gebaseerde varianten, de afnemer alleen nog de (meta)data organisaties zich tevens af of het nog no- met betere gebruikerservaringen, onder en applicaties, de cloudleverancier doet dig is er eigen rekencentra voor uitwijk meer voor wat betreft de performance en de rest. Zo kunnen de voordelen van de op na te houden. Leveranciers spelen de flexibiliteit. Daarnaast levert het gebruik cloud sneller geoogst worden. hierop in door een disaster-recoveryplat- van SaaS vaak een kostenreductie op. Naast hun gebruikelijke aanbod, van form aan te bieden. Tevens worden her De verdere toename van het gebruik van beheerdiensten tot en met de runtime- en der de mogelijkheden van zogeheten tablet-pc’s en de trend van ‘bring your own omgeving, bieden sommige PaaS-leve- cloud bursting onderzocht, waarbij de device’ dan wel ‘choose your own device’ ranciers tools voor applicatieontwerp, public cloud extra capaciteit levert zodra zullen de adoptie van SaaS nog versnellen.

“De komende jaren zal het IT- Hybride toekomst staan door ‘kleine letters in het contract’, Niet alle bedrijfsapplicaties komen in landschap van de met mogelijk behoorlijke financiële con- aanmerking komen voor de cloud. Veel- grootzakelijke sequenties voor de afnemer. Een derde gehoorde argumenten die een volledige punt van aandacht is de minimalisatie overgang naar de cloud in de weg staan, markt grote van risico’s. Er wordt volop gediscussi- zijn ‘vertrouwelijke gegevens’, ‘nog niet eerd over de risico’s die de inzet van cloud klaar voor virtualisatie’, ‘complexe pro- veranderingen met zich meebrengt. Dit zijn vaak onder- cessen en transacties’ en ‘gevoeligheid doormaken” werpen die tijdens de formulering van voor regulering’. Ze leiden ertoe dat het de sourcingsstrategie de revue passeren. hybride dienstverleningsmodel de ko- Tijdens de migratie is het minimaliseren mende jaren de standaard zal zijn in de van de operationele risico’s echter het be- Nederlandse grootzakelijke markt. aandachtspunten bij een grootscheepse mi- langrijkste. In de meeste gevallen moet de Dit hybride model vraagt om sourcings- gratie. Het eerste betreft het behouden operationele bedrijfsvoering gewoon door strategieën en aanbestedingsprocedures en zo mogelijk verbeteren van de eindge- kunnen gaan tijdens de migratie. die voorzien in traditionele hosting, maar bruikerservaring. Dat wil zeggen: actieve tevens de deur naar de toekomst openzet- gebruikersondersteuning, minimalisatie Conclusie ten door de toevoeging van IaaS-, PaaS- en van verstoringen voor gebruikers tijdens De grootzakelijke markt kan niet meer om SaaS-dienstverlening en cloudintegratie migratie, en beperking van de inzet van de cloud heen. Het toenemend gebruik van aan de uitbestedingsovereenkomst. Ook de gebruikers ten behoeve van migratie. SaaS en de ingezette migratie naar IaaS migratie naar de cloud moet in de overeen- Minimalisatie van kosten is een tweede en PaaS onderschrijven het belang van komst geregeld worden. Het hybride model punt. Een klantorganisatie moet het ap- een weloverwogen sourcingsstrategie. Al- vergt tevens een regieorganisatie die zich plicatieportfolio gereed hebben, zodat leen daarmee worden de voordelen van de ontwikkelt tot cloud service orchestrator, de applicaties ook kunnen landen op een cloud optimaal benut en levert de CIO niet een andere kijk op informatiebeveiliging en gestandaardiseerd IaaS/PaaS-platform. in als het gaat om standaard hygiënefacto- een doordachte bedrijfsarchitectuur. Deze opschoning kan een behoorlijke in- ren dan wel onderscheidend vermogen. Ó vestering vergen. Aandachtspunten Qua licenties zijn de prijsmodellen voor FRANK DE VRIES, ALEX VAN DEN BERGH Welke aandachtspunten vallen op te teke- SaaS-diensten in de praktijk goed te be- en MARTIJN VELDKAMP zijn werkzaam bij nen voor de CIO die aan de vooravond van grijpen. IaaS- en PaaS-prijsmodellen vra- managementadviesbureau Quint Wellington een migratie staat? Hij of zij heeft – naast gen zeker een nadere studie. Niet alleen Redwood, dat onlangs door de International As- sociation of Outsourcing Professionals (IAOP) is snelheid om geen concurrentiepositie te vanuit kwaliteits- en kostenperspectief, uitgeroepen tot beste outsourcingsadviseur. verliezen – drie aanvullende belangrijke maar ook om risico’s te beperken die ont-

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 91 interview

RAVI KUMAR S., GLOBAL HEAD INSURANCE, CARDS & PAYMENTS INFOSYS Innovatie binnen de context

De digitale transformatie is in weinig branches zo zichtbaar en voelbaar als in de financiële wereld. In- fosys heeft daartoe een separate unit opgezet die zich specifiek richt op de markten verzekeringen cyclus, soms zelfs van tientallen jaren. Ondertussen gebeurt er en payments & cards. Ravi Kumar S. is voor Infosys aan de klantzijde echter van alles waardoor aanpassing welis- wereldwijd verantwoordelijk voor alle dienstverle- waar gewenst is, maar nog niet zo eenvoudig. “De IT-uitgaven ning en innovatie in genoemde sectoren. in de wereldwijde verzekeringsbranche beslaan gemiddeld ongeveer vijf tot zes procent van de omzet. Het grootste deel van de investeringen gingen tot voor kort naar het optimaliseren van de operatie, het verhogen van de efficiëntie en daarmee het verlagen e hebben een separate unit opgezet die zich van de totale uitgaven. Technologie werd dus ingezet om de busi- specifiek richt op de markten verzekeringen en ness te verbeteren, niet om deze te veranderen.” payments & cards, omdat deze sectoren momen- Dat is volgens de bestuurder de laatste jaren aan het verande- teel een significante transformatie doormaken”, ren. Technologie wordt binnen de sector steeds meer toegepast "W vertelt Ravi vanuit India via een telepresenceverbinding met het om de business te transformeren. “Veel verzekeraars en finan- Amsterdamse kantoor. “Dat vroeg vanuit onze kant om investe- ciële instellingen werkten traditioneel met fysieke kantoren ringen, bestuurlijke aandacht, en innovatie die past binnen de en tussenpersonen, wat vooral een high-touch activiteit is. De context. Klanten in de verzekeringsbranche, waarin technologi- maatschappijen werken nu in toenemende mate aan digitale sche vernieuwing doorgaans vrij traag wordt omarmd, kunnen low-touch kanalen, met het oog op het bereiken van de groep daarmee sneller en beter inspelen op de ontwikkelingen.” jongere mensen die vooral online hun zaken afhandelen. Dat is De relatieve traagheid binnen de verzekeringssector is overigens nodig ook, want met name bij de levensverzekeringen had men goed te verklaren. Veel backofficesystemen hebben vanwege te maken met een teruggang, omdat de jongere generatie hierin langlopende polissen en producten doorgaans een lange levens- veel minder interesse heeft.”

92 CIO MAGAZINE Door Hotze Zijlstra

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 93 Risicobeperking tualiseerd, om aan te kunnen sluiten op de wensen van de markt. Een tweede toepassing van technologie is volgens Ravi Kumar Zo blijven we investeren in vooruitstrevende technologieën die de het toepassen van big data om risico’s beter te kunnen inschatten basis vormen voor alle geschetste veranderingen en mogelijkheden. en managen. Daarnaast is er heel veel mogelijk op het gebied van Daarnaast ontwikkelen we verzekeringsmarktgerelateerde intellec- mobiliteit, door veel processen via tablet- en smartphone-apps tual property, om voor te blijven op onze concurrenten.” mogelijk te maken. En er is nog een trend: steeds meer Europese “In het kader van IP-ontwikkeling cocreëren we tevens zaken in verzekeraars starten operaties in nieuwe landen. Ook daarbij is exclusieve wisselwerking met klanten. In zulke gevallen spreken big data een belangrijke enabler, omdat data-analyse kan helpen we bijvoorbeeld af dat zij voor een bepaalde periode het alleen- de hogere risico’s in nieuwe markten zoveel mogelijk te beper- recht voor gebruik krijgen. Daarnaast hebben we een volledig ken. Ook het feit dat in het buitenland meer gewerkt wordt met businessplatform ontwikkeld dat specifiek gericht is op afnemers non-coreproducten speelt hierbij een rol. “Op al deze gebieden is in de verzekeringssector.” Infosys heeft hiertoe enkele jaren het sprake van een verschuiving qua uitgaven. Van de corebusiness BPO-bedrijf McCamish overgenomen, dat gespecialiseerd is in en operatie naar veranderende businessmodellen.” het bijhouden en draaien van reeds afgesloten contracten. “Door Klanten hebben voor wat betreft de invulling van hun operatio- deze service in te zetten kunnen klanten besparen op hun legacy- nele en strategische agenda behoorlijke verwachtingen van hun systemen en dit geld gebruiken voor zinniger zaken.” leveranciers, zo signaleert hij. “Ik heb de afgelopen zes maanden De Infosys-leider verwacht overigens niet dat de financiële pro- ongeveer twintig CIO’s van grote verzekeraars gesproken, en de ducten zelf sterk zullen veranderen, het is meer de manier waar- meesten ervaren een onverminderd grote druk op de kosten. In op deze producten in de markt gezet worden. “In deze sector zie het kader van besparingen wordt ons vaak gevraagd om een deel je veel coöperaties en samenwerkingsverbanden. De trend is van de operatie voor onze rekening te nemen, en deze door opti- evenwel dat steeds meer verzekeringen worden geleverd dwars malisatie tegen lagere kosten uit te voeren.” door alle industrieën heen. Een klassiek voorbeeld zijn de op-

Innovaties Naast de activiteiten aan de achterkant, wordt van Infosys in toenemende mate een rol aan de voorzijde gevraagd. Gevraagd naar belangrijke innovaties waarvan klanten kunnen profiteren, noemt “Telecomproviders worden de bestuurder nogmaals big data als een effectief hulpmiddel om de belangrijkste financiële het aantal claims te reduceren door voorspellingen te doen en scenario’s te ontwikkelen. Een andere mogelijkheid is het gebruiken dienstverleners” van publiek toegankelijke sociale data om meer informatie over de klant te verkrijgen. “Zo is er een bekende case van een claim in verband met brandschade, terwijl op basis van informatie uit Facebook bleek dat de inboedel al voor de brand uit het huis gehaald was.” komende markten: daar worden de telecomproviders de belang- Een andere technologische ontwikkeling is de inzet van telema- rijkste financiële dienstverleners. Infosys draait bijvoorbeeld tics, die eveneens kan worden gebruikt voor het voorspellen en een mobiele money-transferservice voor een provider in India. inschatten van risico’s. “In het kader van een autoverzekering Dat houdt verband met de trend dat in sommige landen meer kan bijvoorbeeld iemands rijgedrag worden geanalyseerd, op ba- mobiele telefoons in gebruik zijn dan bankrekeningen.” sis van een door een dongle of smartphone doorgestuurde informatie over remmen, optrekken en het maken van scherpe boch- Andere rol ten. Risico’s kunnen beter worden ingeschat en de bestuurder Waar digitale adoptie serieus wordt genomen, daar ziet Ravi Ku- kan met een lagere premie beloond worden voor zijn weggedrag, mar S. de rol van de CIO veranderen van ‘hoogste informatie- met als doel het aantal ongelukken te reduceren.” chef’ naar de chief technology officer of chief strategy officer. “Ook op het gebied van gezondheidszorg gebeurt er van alles. “De IT-verantwoordelijke krijgt in deze omgevingen een meer Met name in de Verenigde Staten wordt een goed deel van de strategische rol die dichter tegen de business aan zit. CIO’s kun- zorg ingevuld op basis van een veilingmodel. Verzekeringsmaat- nen deze digitale transformatie dus aangrijpen om zich verder te schappijen kopen daarbij een bepaalde vorm en kwaliteit van ontwikkelen. Wij adviseren de moderne CIO overigens te kiezen zorg in tegen een bepaalde prijs. Zorginstellingen kunnen daarvoor het bedienen van klanten via meerdere kanalen: zowel di- op intekenen. Ook daarbij is sprake van een push naar digitaal.” gitaal als fysiek, low-touch en high-touch. Deze kanalen kunnen heel goed naast elkaar bestaan, zonder elkaar te kannibaliseren. Context Daarnaast hebben we een digitaal transformatieaanbod speciaal Volgens Ravi is de digitalisering het gevolg van zowel een vraag van- gericht op de binnen de verzekeringswereld nog altijd zeer be- uit bedrijven en consumenten, als een push vanuit de leveranciers. langrijke tussenpersonen, zodat ook zij snel en effectief de slag “In elk geval hebben wij onze investeringen duidelijker gecontex- naar de digitale wereld kunnen maken.” Ó

94 CIO MAGAZINE ACisco IT & TECHNOLOGY

Internet of things, Sensors, Big data, hyperconnectivity, Web 1.0, 2.0 en 3.0 Wat gebeurt er allemaal?

96 CIO MAGAZINE Door Frank Krom Ó Fotografie Peter van den Klinkenberg

De technologische vernieuwin- gen volgen elkaar in een steeds hoger tempo op. Hiervoor worden in wellicht een nog hoger alles registreren. Denk aan temperatuur, technologie. De concurrentieanalyse gaat tempo nieuwe woorden geïn- druk, luchtvochtigheid, locatie door mid- dus niet alleen meer over branchegeno- troduceerd. Interessante tijden, del van gps, hartslag, bloeddruk et ce- ten; nieuwkomers kunnen ieder bedrijf in maar wat betekent dit allemaal tera. Op Schiphol loopt een proefproject een steeds kortere tijd kopiëren. Het tech- voor de business, bedrijfspro- waarbij met wireless sensortechnologie nologisch opzetten van een nieuwe bank cessen en de CIO? Chief digital de locatie en verplaatsing van 8.500 kar- kan tegenwoordig binnen een jaar tegen officer van KPMG’s Innovation ren, waaronder bagagewagentjes en vlieg- de fractie van de kosten van vroeger. Factory en ervaringsdeskun- tuigtrappen, kunnen worden getraceerd De kwaliteit van het product of de dienst dige Frank Krom houdt de tech- en gepland. Zonder deze technologie wist is een noodzakelijke voorwaarde, maar nologische trends kritisch tegen niemand precies waar deze karren zich niet afdoende. Noodzakelijk vanwege de het licht. bevonden en door wie ze werden gebruikt. steeds toenemende transparantie door Beacons traceren de aanwezigheid van snelle en wereldwijde informatie-uitwis- mobiele telefoons, waarmee klanten ver- seling. Als een product niet goed genoeg volgens worden gevolgd. Bijvoorbeeld in is, dan weet al snel de hele wereld dit. eb 1.0 ging over het digi- een winkel zodat men kan nagaan voor Deze informatie blijft bovendien zicht- taliseren van het papier in welke schappen het meest belangstelling baar en verdwijnt niet zoals vroeger met de wereld, web 2.0 over de is – met name interessant voor elektro- de krant in de prullenbak. creaties van de eindgebrui- nicazaken. Tot nu toe wist men wat het W ker op internet. Voor de komende jaren meest werd verkocht, binnenkort weet Relatie is er web 3.0, ‘the internet of things’ en men waar het meest naar wordt gekeken. We gaan van transactie naar relatie en ‘hyperconnectivity’ waarbij allerlei appa- Een andere toepassing is de digitale strip- hiervoor is meer informatie over zowel ratuur met elkaar is verbonden. Het gaat penkaart voor toeristen, die wordt ontwik- het product als de klant nodig: informatie hierbij niet meer alleen om de traditionele keld op basis van een beacon in de bus en over het product om de klant in te palmen technische infrastructuur die gevormd een te downloaden app op de mobiele te- en informatie over de klant om na aan- wordt door de antennes van de grote tel- lefoon van de toerist. De toerist koopt via koop van het product waarde te kunnen co’s, maar vooral ook over de telco die via zijn mobiel een digitale strippenkaart via toevoegen. Denk aan diensten die na aan- het aan klanten geleverde modem met een iDeal of Paypal. Bij het instappen in de bus koop gekoppeld aan het product kunnen parallel kanaal free wifi aanbiedt. wordt automatisch de app opgestart en op worden geleverd. Een voorbeeld bij een Voor de consument is de mobiele telefoon het scherm van de mobiele telefoon van de hartslagmeter voor sporters is een app op het belangrijkste verbonden device ge- toerist wordt zichtbaar afgestempeld. je telefoon die de historie bijhoudt van je worden. De grote socialemedia-applica- Kortom, allerlei apparatuur uitgerust met loopprestaties en hartslag. Bovendien zal ties zijn hierbij de belangrijkste acteurs, sensoren (gaan) worden gekoppeld aan de klant steeds meer invloed uitoefenen terwijl de zelf gekozen apps als nevenspe- internet; big data wordt zo nog bigger. Bo- op de aangeboden producten en diensten. lers optreden. Hierin zal een nog grotere ven op dit alles wordt technologie steeds Zowel indirect via gepubliceerde reviews hoeveelheid informatie ter beschikking toegankelijker en qua investering steeds als direct via de eigen mobiele telefoon. komen op basis van het combineren goedkoper. Het gaat dan niet alleen om Don Peppers en Martha Rogers publiceer- van informatie. Zo kunnen gegevens uit kantoorautomatisering en applicaties uit den meer dan twintig jaar geleden de toen Google Maps, CBS en Kadaster worden de cloud, maar ook om zaken als 3D- zeer gewaardeerde boeken The one to one gecombineerd om de beste locatie voor printing. future, building relationships one custo- supermarkten of promotiecampagnes te mer at a time en Enterprise one to one, bepalen. Kortom, het combineren van in- Consequenties tools for competing in the interactive age. formatie genereert informatie. De moderne informatietechnologie met Genoemde trends staan hierin reeds be- haar ontelbare verbindingen, inclusief de schreven, de informatietechnologie hier- Grondstof draadloze en webservices vanuit de cloud, voor is nu daadwerkelijk beschikbaar. Ook de grondstof voor die informatie, de maken steeds lagere transactiekosten Dit geldt niet alleen voor de klantrela- data, neemt qua hoeveelheid toe door de mogelijk. Daardoor worden de traditione- tie, maar ook voor de relatie tussen de introductie van sensortechnologie, die le waardeketens van bedrijven, zoals Por- medewerk(st)ers, de bedrijfsprocessen en veel verder gaat dan barcodes en rifd. ter die in1985 definieerde, opengebroken. de technologie. De klassieke PPT-indeling Rifd wordt veel toegepast in de logistiek Bedrijven specialiseren zich in een deel waarbij ‘People’ de ‘Processen’ aansturen voor tracking & tracing. Hiermee is het van de waardeketen en voeren deze voor en de ‘Processen’ worden ondersteund nog lang niet afgelopen, want in de toe- meerdere organisaties uit. Wat een be- door ‘Technologie’, keert om. De techno- komst zullen we veel meer willen weten drijf doet, vindt plaats in een netwerk van logie stuurt op basis van data en beslis- van de condities waarin het product werd bedrijven waarin bedrijven elkaar aan- singsregels de bedrijfsprocessen aan, die vervoerd, te beginnen bij de temperatuur. sturen. De keerzijde van de medaille is op hun beurt weer de mensen aansturen. Sensortechnologie maakt dit mogelijk. dat de toetredingsdrempels lager worden Een voorbeeld uit de schoonmaakbran- Sensoren die via wifi of bluetooth zijn voor start-ups, door de betere toeganke- che is dat de schoonmakers niet meer per verbonden met het internet kunnen van lijkheid en relatief lage investeringen in verdieping alles afwerken, maar meer tijd

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 97 98 CIO MAGAZINE besteden aan plekken waar het echt nodig aangeven wat er vanuit de huidige en toe- dules op basis waarvan offertes worden is. Denk hierbij aan het registreren van komstige technologie mogelijk is. uitgebracht (quotation). De derde laag is het aantal bezoeken per toilet door een Technology roadmapping van soorten van de frontoffice die de verschillende distri- sensor of een sensor op de muizenvallen. connecties en devices (inclusief sensoren) butiekanalen met de enorme hoeveelheid Kortom, er is zo veel mogelijk dat IT-ver- kan hierin goed werken. Noodzakelijke verschillende devices (pc’s, laptops, tablets, antwoordelijken zullen moeten (helpen voorwaarde is wel dat op z’n minst de smartphones en wat ons nog te wachten met) kiezen welke data voor klantrelaties technische infrastructuur op orde is. Een staat) ondersteunt. Het verdient aanbeve- of bedrijfsprocessen het meest oplevert CIO van een bedrijf waar medewerkers ling deze devices in de frontoffice als veren welke beslissingsregels hierbij horen. klagen over de desktopservice en verbin- schillende browsers te beschouwen en alle functionaliteit en data in de applicaties van Bedrijfsprocessen de backoffice te houden en de beslissingsre- Binnen het bedrijf is het effect dat de sa- gels in de midoffice. Een apart domein voor menhang tussen mensen, bedrijfsproces- de data in de backoffice lijkt met de huidige sen en technologie verandert. Vroeger “De toerist koopt databasetechnologie aan te bevelen, waar- stuurden mensen de processen aan en via zijn mobiel bij metagegevensbeheer weer terug is van was de technologie ondersteunend. Steeds weggeweest. In ieder geval moet de front- vaker sturen bedrijven, klanten of geauto- een digitale office heel flexibel zijn, mogelijkheden ge- matiseerde beslissingsregels via moderne strippenkaart via ven om te experimenteren en plotselinge, technologie de processen en de mensen snelle acties kunnen ondersteunen in ver- aan. Zo bepaalt in de auto tegenwoordig iDeal of Paypal” gelijking tot de andere twee. De methodes TomTom de route en stuurt het apparaat van softwareontwikkeling, testen en het in daarmee in feite de chauffeur aan. Boord- productie nemen dienen hierop aangepast computers evalueren het rijgedrag van bete zijn. Een apart fenomeen voor de front- roepschauffeurs en de zelfsturende auto is dingen die er vaak uit liggen, wordt in de office is de open/out-authenticatie, waarbij onderweg. Voor buitenactiviteiten kijken business over het algemeen niet gezien als een persoon eenmaal ingelogd in het ene we eerst even op de Buienradar-site of -app een serieuze gesprekspartner. account automatisch wordt toegelaten in of we er wel aan moeten beginnen. Als de technische infrastructuur op orde het andere account. Heel open, maar voor In het bedrijf gaat het er zakelijker aan toe is en het applicatielandschap redelijk is de security vaak nog een issue. en zal aansturing door technologie sneller opgeschoond, dan verschuift de aard van gaan. Service verlenende bedrijven plan- de werkzaamheden binnen de IT-compe- Boordwerktuigkundige nen al lange tijd in de nacht geautomati- tentie van technologie naar kennis van de Ten slotte heeft de CIO nog zijn eigen club seerd hun werk en de monteurs krijgen in bedrijfsprocessen en de samenhang hier- waarin de vraag speelt hoe het zit met de au- de ochtend de adressen waar ze heen moe- in. CIO- en COO-taken overlappen steeds tomatisering van de automatisering. Wat te ten. Voor de CIO is het de vraag op basis van meer, zeker als er gebruik wordt gemaakt denken van geautomatiseerde managed ser- welke interne en externe data, en met welke van standaardsoftware, omdat deze sys- vices van de technische infrastructuur? De geautomatiseerde businessrules, klanten temen vaak impliciet de inrichting van de boordwerktuigkundige is al lang niet meer straks worden bediend en bedrijfsproces- bedrijfsprocessen bepalen. aan boord van het vliegtuig, maar in veel sen en mensen worden aangestuurd. computerruimtes lopen nog steeds mensen. Geautomatiseerde businessrules bestaan Architectuur Tevens is het al langere tijd mogelijk om al heel lang, zoals bijvoorbeeld in automa- De bedrijfsarchitectuur – bestaande uit geautomatiseerde broncode-analyse ie- tische creditscoring. Veelgehoorde termen bedrijfsprocessen, applicaties en techni- dere dag uit te voeren in plaats van bij de vandaag de dag zijn artificial intelligence, sche infrastructuur – wordt het beheer- en oplevering van het systeem. Dit geeft de expert systems en wellicht ook zelflerende ontwikkeldomein van de IT-competentie. mogelijkheid om continu aantoonbaar de systemen. Specialistisch werk waarvoor Een moderne up-to-date bedrijfsarchi- kwaliteit van de volledige broncode te be- organisaties, en met name de CIO, de tectuur bestaat uit drie lagen, gescheiden oordelen en de performance van de pro- competenties moeten verwerven. door application program interfaces, bij grammeurs te meten. Ó voorkeur zoveel mogelijk bestaand uit ge-

Rol van de CIO definieerde webservices. FRANK KROM heeft jarenlange ervaring als CIO De consequenties van dit alles voor de De onderliggende laag is de backoffice, be- en is nu chief digital officer binnen de Innovation CIO is dat van hem of haar wordt ver- staande uit de belangrijkste bedrijfsappli- Factory van KPMG. wacht om mee te denken in de verande- caties – inclusief de verouderde systemen. rende verhoudingen: extern qua klantre- De midoffice bestaat uit de businessrules laties en samenwerking in een netwerk die op basis van verschillende data uit de van bedrijven, intern qua veranderende verschillende backofficesystemen de be- samenhang tussen mensen, processen en drijfsregels geautomatiseerd uitvoeren. technologie. De CIO zou moeten kunnen Een voorbeeld hiervan zijn de rekenmo-

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 99 rubriek Opinie Door Mark Raben

DIGITALE KLOOF STEEDS ZICHTBAARDER Doe als Lady Gaga!

Er begint zich in het bedrijfsleven een tweedeling af te tekenen. Wat als een haarscheurtje begon, is aardig onderweg om erg snel. Welke bankier had ooit kunnen Popartieste Lady Gaga beschikt over een een kloof te worden. Want in denken dat klanten per direct overstap- team analisten dat nauwkeurig de ver- het bedrijfsleven hebben we pen naar een andere bank omdat die een wachtingen van de fans in kaart brengt. met vergrijzing te maken. Ik doel betere app of website heeft? Het gebeurt. Ze past zich daar als een kameleon op hiermee niet op de leeftijd van De status quo in de markten wordt ver- aan. Zoals bekend heeft haar dat veel suc- de medewerkers, maar op de stoord door jonge, innovatieve bedrijven ces opgeleverd. Haar aanpak is een voor- leeftijd van het businessmodel, met producten of diensten die snel een beeld van ultieme klantgerichtheid. Dat de strategie, de organisatie, de grote groep klanten voor zich weten te we in de huidige tijd over zoveel data kun- marktaanpak en de IT. Wat is er winnen. Hoe dat komt? De klanten van nen beschikken, maakt het mogelijk om – aan de hand? nu hebben andere motieven om zaken te net als Lady Gaga – de verwachtingen en doen met een bedrijf – en kennen nauwe- wensen van de klant echt te doorgronden lijks nog loyaliteit. en de producten of diensten daarop heel nauwkeurig af te stemmen. Wie dat het nze maatschappij bevindt zich Aanpassen slimst en meest voortvarend doet, over- momenteel midden in een tran- Het is voor organisaties de kunst de klant leeft. Wie blijft volharden in zijn traditi- O sitie naar het tijdperk van de goed te leren kennen en te doorgronden. onele aanpak legt uiteindelijk het loodje. digitale economie. Het komt er voor be- Daar moeten zij hun dienstverlening of De technologie bestaat om de zelf verza- drijven nu op aan om zich op tijd aan te producten op aanpassen. Start-ups heb- melde en andere data van de afgelopen ja- passen aan de nieuwe omstandigheden. ben het voordeel dat zij niet worden ge- ren uitvoerig te analyseren. Ken uw klant Sommige doen dat heel voortvarend. An- hinderd door enige legacy, waardoor zij en maak hem blij – dat is simpel gezegd dere hebben er meer moeite mee. Dat is snel een nieuw verdienmodel vorm kunde inhoud van het overlevingspakket. Ó precies waar de kloof zich haarscherp benen geven. Helaas zijn veel traditionele gint af te tekenen: tussen de innovatieve bedrijven daar niet op gemaakt. Toch MARK RABEN is Head of Customer Innovations en adaptieve bedrijven enerzijds en de zien we dat sommige van deze bedrijven bij SAP. onbeweeglijke ondernemingen die in hun – denk bijvoorbeeld aan Wehkamp – zich marktaanpak volharden anderzijds. knap hebben kunnen aanpassen aan de Al eeuwenlang veranderen de markten en digitale economie. Wat zij nodig hebben, het gedrag van de kopers. Tot nu toe ge- is inzicht en vooral lef. De durf om nieuwe beurde dat in een tempo dat nog redelijk paden in te slaan en de beschikbare nieu- bij te benen was door het bedrijfsleven. In we technologische mogelijkheden opti- 2014 gaan de veranderingen opeens heel maal te benutten.

100 CIO MAGAZINEMAGAZINE ASocial Media rubriek Gezien, geweest, gesproken

AVAYA EXPERIENCE TOUR 2014 Inspelen op de belangrijkste trends

Tijdens de Avaya Experience Tour, die in juli in Muiden werd georganiseerd, kregen klanten de gelegenheid een aantal innovatieve oplossingen in de praktijk te zien en werden zij door Avaya bijge- praat over de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van Unified Avaya de laatste tijd steeds vaker door Communications, Video Collaboration en Networking. businesspartners worden geïmplemen- teerd. “Organisaties hebben vaak nog geen weet dat voorheen dure oplossingen tegenwoordig binnen handbereik zijn. e algemene constatering was dat en terugbelfunctionaliteit bijvoorbeeld IDC heeft aangetoond dat met unified de mogelijkheid om met geavan- gemeengoed gaan worden. Social media collaboration de samenwerking in de or- ceerde collaborationtoepassin- zal in de organisatie moeten worden geïn- ganisatie aanzienlijk wordt verbeterd, dat gen aan de slag te gaan binnen tegreerd en de explosieve groei van apps de productiviteit wordt verhoogd en men D het bereik van steeds meer bedrijven is zal de manier waarop de organisatie in aanzienlijk op de kosten bespaart. Avaya gekomen. Dit is een enorme kans, omdat contact staat met de omgeving drastisch IP Office is een voorbeeld van een plat- het bedrijven de mogelijkheid biedt actief veranderen. De huidige LAN-netwerken form dat een ongelofelijk rijke functio- in te spelen op de belangrijkste trends in kunnen deze ontwikkelingen amper aan, naliteit biedt met videoconferencing voor de markt: mobility, cloud, big data & ana- dus hier zal met een vernieuwende visie vast, mobiel en tablet, instant messaging lytics en social media. Klanten en mede- gekeken moeten worden. en integratie met bijvoorbeeld Outlook en werkers verwachten op ieder moment, op Chris de Jongh, Vice President voor Bene- Salesforce”. ieder device en op iedere plaats toegang te lux, Oost-Europa en Scandinavië, vertelde De ruim honderd klanten en prospects hebben tot alle businessapplicaties waar- dat Avaya deze ontwikkelingen al vroeg die aanwezig waren bij de Avaya Expe- toe men bevoegd is. Avaya, als wereldwijd heeft voorzien. Hij sprak over deze evolu- rience Tour gaven na afloop blijk dat voor leverancier van realtime-communicatie waar Avaya een fabric-model hanteert hen een geavanceerde infrastructuur tieoplossingen, is door Gartner onlangs en een soort integratielaag op basis van waarover de communicatie plaatsvindt, voor het dertiende jaar op rij bestempeld VM-mobiliteit over alle subnetwerken en niet alleen zorgt dat je concurrerend bent als marktleider in het beschikbaar stellen datacenters van een organisatie legt. Met en werknemers efficiënt met elkaar kun- van dergelijke technologie juist voor mid- producten op het gebied van applicatie-innen samenwerken, maar ook dat Avaya delgrote en kleinere organisaties. tegratie, videoconferencing, unified com- voor hen een leverancier is waar zij met munication en contactcentertechnologie het oog op de toekomst het volste vertrou- Revolutie heeft Avaya de oplossingen in huis om het wen in hebben. Ó De manier waarop mensen, maar ook beheer van al deze communicatiestromen voorwerpen zoals auto’s en huishoude- veel makkelijker te organiseren. lijke apparatuur, met elkaar in verbinding staan zorgt voor een revolutie in de com- Vertrouwen municatie. In contactcenters zullen web- Melvin Harmsen, country leader in Ne- portals met live-chat, videoconferencing derland, beaamt dat de oplossingen van

102 CIO MAGAZINE Door onze redactie

jaargang 109 Ó Ó nummer nummer 4 4 Ó Ó 2013 2014 103 rubriek Gezien, geweest, gesproken

OPENING DATACENTER BT, ROTTERDAM Verbinden is een kunst

Connectiviteit is een van de drijvende krachten achter economische en maatschappelijke groei. Naast het netwerk speelt het datacenter daarbij een belangrijke rol. Vertegenwoordigers van Philips, Deloitte, Rotterdam Partners en het Nationaal Cyber Security Centrum lieten in verbanden. IT speelt bij de ontwikkeling verband met de recente opening van een BT-datacenter in de Maasstad van zo’n ‘smart city’ een belangrijke rol. hun licht schijnen over de sterk geconnecteerde toekomst. Van Beuningen onderstreepte het belang van de komst van een groot en modern datacenter voor de positie en het imago van Rotterdam als aantrekkelijke ves- et leggen van verbindingen gaat De BT-CEO stak daarbij zijn trots niet on- tigingsplaats. “Voor een internationale voor BT verder dan puur de tech- der stoelen of banken: “Wij zijn erkende stad, met zijn haven en sterke economi- nische uitdaging. Het is voor een experts op het gebied van bedrijfskriti- sche sectoren als maritiem, cleantech, deel een maatschappelijke ver- sche netwerkgebaseerde IT-diensten en medisch en de creatieve industrie, is een H antwoordelijkheid – een kunst zelfs. Dat kunnen medewerkers en diensten veilig ict-infrastructuur van wereldklasse van stelde Joris van Oers, CEO van BT in de Be- met de cloud verbinden, waar ook ter absoluut belang. De aanwezigheid van nelux tijdens de feestelijke opening van ‘zijn’ wereld. Bovendien helpen we klanten te een toonaangevend bedrijf als BT is een nieuwe datacenter in Rotterdam. Bij de ‘art voldoen aan weten regelgeving door ze bevestiging van de IT-vitaliteit in de regio of connecting’ moet IT volgens hem niet van- altijd de controle te geven over waar hun en helpt bij het aantrekken van nieuwe in- uit kostenperspectief worden bekeken; de data wordt gehuisvest.” ternationale bedrijvigheid.” nadruk moet juist liggen op het innovatieve De directeur van Rotterdam Partners karakter. “Het draait om de meerwaarde Imago onderkende de stelling dat verbinden voor businessinnovatie en groei.” “Goede communicatienetwerken zijn de een kunst is: “Het is precies wat wij als Volgens Van Oers zullen klanten in de toe- ruggengraat van een moderne economie”, organisatie doen. We verbinden mensen komst meer en meer cloudgebaseerde dien- stelde Fred van Beuningen, directeur Rot- en organisaties in verschillende segmen- sten afnemen, van een mix van providers. terdam Partners, op zijn beurt. Hij ging ten: energie, materialen, industrie, water, Ze zullen bovendien de behoefte hebben dieper in op de demografische en econo- logistiek en ict. Daarnaast koppelen we om diverse componenten kosteneffectief mische beweging naar de grote stad, en visies en passies, die we vertalen naar en naadloos met elkaar te verbinden. “CIO’s de gevolgen voor energiegebruik, ruimte, informatie die je slim kunt inzetten om worden regisseurs in de voorziening van milieu en de kwaliteit van leven. “Uitda- tastbare resultaten te bereiken.” IT, informatie, applicaties en diensten. Wij gingen die bedrijven ook weer kansen bie- kunnen ze helpen tot de juiste mix te ko- den, want het moet allemaal wel opgelost Mainports men, omdat we alle opties afdekken: publie- worden.” De stad is volgens hem een groot Andries van Dijk, senior manager bij De- ke, private en hybride cloudoplossingen.” systeem van publieke en private partner- loitte, stond vervolgens samen met zijn

104 CIO MAGAZINE Door onze redactie Ó Fotografie Eric Fecken

jaargang 109 Ó Ó nummer nummer 4 4 Ó Ó 2013 2014 105 106 CIO MAGAZINE BT opent derde Nederlandse collega Michiel Peters stil bij het belang de nabijheid van voldoende technici, en ge- datacenter van zogenoemde ‘digitale mainports’. Van ografische nabijheid voor een lage latency. BT heeft onlangs zijn derde datacen- Dijk refereerde daarbij aan zijn studie “Bovendien kun je meer energie kwijt zijn ter in Nederland geopend. De nieuwe The Third Mainport, waarbij hij de in- aan het verhuizen van de bits, dan aan het locatie biedt in eerste instantie een frasructuur rond met name Amsterdam verleggen van de energiestromen.” serverruimte van 1.200 vierkante me- (maar ook Rotterdam is er een onderdeel Deloittes Michiel Peters sprak over het ter met een maximaal vermogen van 2.400 kW. Hiermee vergroot BT zijn van) vergelijkt met fysieke tophavens als belang van onze digitale mainport voor capaciteit in de Benelux met bijna vijf- Rotterdam en Schiphol. het verwerken van gegevens voor grote, tig procent, inspelend op de toege- Net zoals haven en luchthaven een effect Europese organisaties. Iedere geografi- nomen vraag naar cloudgebaseerde diensten. Klanten kunnen profiteren hebben op de bedrijvigheid in en rondom sche locatie heeft daarbij z’n eigen unieke van een geautomatiseerd aanbod van zo’n plaats, heeft ook een digitale tophaven kenmerken. “Voor Zweden is dat vooral gevirtualiseerde serveren opslag- die. Het nadeel is evenwel dat deze wat min- groene energie, terwijl Luxemburg en capaciteit of ervoor kiezen om hun der zichtbaar is. “Ze zijn veelal gevestigd in Amsterdam zich onderscheiden door een eigen apparatuur in een beveiligde omgeving te plaatsen. De locatie gebouwen zoals dit, die de meeste mensen lage latency. Hoewel we als land een hoge ondersteunt standaard 6 kW per rack met het oog op de veiligheidsmaatregelen positie bekleden, moeten we er wel aan – en aanzienlijk méér op verzoek. nooit van binnen zullen zien. Toch heb- blijven werken. Dat lukt goed dankzij sa- ben we in de Nederlandse Randstad een menwerking tussen partijen op het gebied Keuze De keuze voor het nieuwe datacenter van netwerken, datacenters, housing, viel op Rotterdam vanwege de aan- hosting en online dienstverlening. Op wezigheid van veel grote nationale en die manier ontstaat een interessant eco- internationale bedrijven in de regio en de gunstige ligging ten opzichte “Goede communicatie- systeem”, benadrukte Peters in navolging van BT’s eigen netwerk en de data- van Van Oers en Van Beuningen. Peters centra in Amsterdam en Nieuwegein. netwerken zijn de noemde het belang van een goede infra- Hierdoor ontstaat een dual datacen- structuur voor sectoren als e-commerce, terconcept, wat belangrijk is voor ruggengraat van een de toegang tot, en continuïteit van online marketing en media, entertain- kritieke bedrijfsapplicaties en -data. moderne economie” ment en cloudleveranciers. Een belang Ahmed Aboutaleb, burgemeester van dat nog groter wordt door de opkomst van Rotterdam: “Onlangs werd Rotterdam big data en the internet of things. uitgeroepen tot smart city 2014, een internationale onderscheiding op basis van diverse criteria, waaronder belangrijke rol binnen de Europese markt, Toekomstklaar de beschikbare infrastructuur op het een positie die we delen met Londen, Pa- Ann Matthews, binnen BT verantwoor- gebied van IT en telecom. BT’s investering draagt hier aan bij en vormt rijs en Frankfurt.” Met 74 datacenters in delijk voor technologie, strategie en in- een extra aantrekkingskracht voor de regio, bekleedt Nederland volgens Van novatie gericht op de retail-bankensector, grote bedrijven en organisaties om Dijk de vierde plek. “Heel goed voor een sprak over ‘future ready networks’. Net- zich in onze stad te vestigen.” klein land. Internetknooppunt AMS-IX is werken moeten volgens haar voorbereid Energiezuinig zelfs het grootste ter wereld.” Met name de zijn op een grote vraag naar capaciteit Het datacenter voldoet aan de Euro- goede kwaliteit internet (snel, lage latency door de opmars van mobiele apparaten pese datacenterenergiegedragscode. en grote bandbreedte), een betrouwbaar zoals tablets en smartphones, maar ook In lijn met BT’s Energy Efficiency Plan (EEP) 2013-2016 is de ambitie om een energie-aanbod tegen een redelijke prijs, door ‘connected homes’ en de cloud waar- Energy Usage Effectiveness (EUE)-ni- een innovatieve politieke en economische mee content altijd online beschikbaar is. veau van 1.2 of zelfs lager te behalen. cultuur, duidelijke weten regelgeving, en Wat ook meespeelt, zijn de consumentge- De failoverveiligheid van het datacen- een gunstig belastingklimaat vormen de dreven trends zoals online winkelen, ban- ter komt overeen met categorie Tier III+-eisen. Om de maximaal mogelijke voedingsbodem voor een sterk ecosysteem. kieren, werken (‘het werk is niet langer failoverveiligheid te bereiken (Tier IV) iets waar je heen gaat, maar wat je doet’) kunnen IT-applicaties verdeeld wor- Logisch en digitaal doktersbezoek. den over andere BT-locaties binnen Dat organisaties daarbij bewegen naar Matthews schetste aan de hand van het en buiten Nederland. Het nieuwe datacenter beschikt grote, commerciële datacenters is volgens verleden de nabije toekomst. Een ver- over een directe aansluiting op BT’s hem niet meer dan logisch: efficiëntie leden dat startte met mainframe en via wereldwijde netwerk door middel van qua ruimte en energieverbruik (en koe- de pc (client-server) evolueerde naar de diverse netwerktechnologieën. IT- middelen kunnen gekoppeld worden ling) en daarmee een kleinere ecologische cloud in combinatie met mobiele appara-

aan klantlocaties via MPLS, ethernet, voetafdruk. “Maar als die CO2-uitstoot zo tuur. “De wet van Moore is gebroken, het internet of SDH. Het nieuwe datacen- belangrijk is, waarom zetten we de da- aantal transistors op een chip verdubbelt ter biedt ook telehousingcapaciteiten tacenters dan niet massaal in IJsland?” sneller dan ooit. En de prijs halveert bin- voor zakelijke klanten en andere netwerkoperators. Daarvoor zijn volgens hem drie redenen: nen twee jaar. Devices kunnen grotere

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 107 datastromen aan en er wordt steeds meer basis van systems of interaction.” Daar- data gegenereerd, hetgeen leidt tot hogere onder ligt een gemeenschappelijke infra- verwachtingen ten aanzien van de snel- structuur en een operationsplatform. Het heid en gebruikerservaring.” BT speelt bedrijf maakt een einde aan ‘do it yourself’ hierin graag een rol door te voorzien in en ‘not invented here’, maar beweegt in het netwerk, datacenters en een goede, alles kader van prijs, elasticiteit en self-provisi- dekkende SLA. “Daarbij faciliteren we zo- oning naar output-based dienstverlening wel de cloud als de benodigde security.” op basis van een catalogus met standaard- De toekomst is volgens haar niet gebon- oplossingen uit de markt. Geleverd door den aan een specifieke component zoals meerdere leveranciers en goeddeels geba- het mainframe, het client-servermodel of seerd op de cloud. wat ook wel het derde platform wordt ge- Ook Nance stond stil bij het belang van noemd: een ict-infrastructuur die wordt een goede connectiviteit, bijvoorbeeld bepaald door de vier megatrends cloud in het kader van de slimme verlichting computing, mobiele apparaten (apps), so- die Philips aanbiedt, maar ook vanwege ciale media en big data. “Alles zal groeien.” de geconnecteerde apparaten. De cloud

Security Matthews stipte het ook al aan: security is een belangrijk onderdeel van de nieuwe wereld waarin alles met elkaar verbonden “Het wordt een is. Als verantwoordelijke voor het in 2012 internetcentrische gestarte Nationaal Cyber Security Cen- trum (NCSC), ligt de focus van Elly van wereld, op basis den Heuvel op een veilige cyberspace. “Dat omvat zowel beveiliging als vrijheid”, zo van onderling stelde zij tijdens haar spreekbeurt in Rot- verbonden clouds” terdam. “Maar ook economische en sociale voordelen horen erbij. Iedereen profiteert uiteindelijk van een internetomgeving.” Stakeholders van het NCSC zijn volgens vormt volgens hem een belangrijk funda- Van den Heuvel zowel burgers, bedrijven ment: “Het wordt een internetcentrische als de overheid. Om al deze groepen de wereld, op basis van onder meer verbon- optimale online omgeving te bieden is een den clouds van diverse providers. Maar nationaal detectie-, response- en experti- ook koppelingen met legacy resources. senetwerk ingericht. Daarnaast maakt Alles moet in deze omgeving draaien, an- het NCSC zich hard voor commitment ten ders doen we het niet.” aanzien van cybersecurity op bestuursni- Al met al is het nieuwe model meer dyna- veau. Ook smeedt de organisatie proactief misch, waarbij de IT-functie van Philips slimme samenwerkingsverbanden tussen transformeert naar ‘broker en assembler’ bedrijven, burgers en overheden. in plaats van ‘architect en techneut’. Te- vens worden silo’s afgebroken en ketens Connectiviteit gebouwd. Dat betekent volgens Nance Als laatste spreker stond Alan Nance op wel dat medewerkers in de veranderingen het programma. Nance, VP Technology mee zullen moeten. “De volgende stap is Transformation binnen Philips, zoomde dat we klaar zijn voor de nieuwe wereld”, daarbij in op de bredere doelstellingen van aldus Nance. Philips zal daarbij in ver- het bedrijf (‘het leven verbeteren van drie band met het geconnecteerde product- miljard mensen’). Het technologiebedrijf portfolio enorme hoeveelheden gegevens richt zich daarbij op lighting, consumer moeten kunnen opslaan, verwerken en lifestyle en gezondheidszorg. “Een digitaal analyseren. Dat stelt hoge eisen aan plat- gedreven ontwikkeling”, aldus Nance. “Al- form, verbindingen en infrastructuur.” les gebaseerd op end-to-end processen en De cirkel van de dag is rond. Ó een hoge mate van standaardisering op

108 CIO MAGAZINE AMC ICT Media IT & TECHNOLOGY Data,NETHERLANDS ESCIENCE CENTER EN EPLAN dromen &daden

110 CIO MAGAZINE Door Patrick J.C. Aerts

In de wetenschap zijn big data ‘bigger’ en complexer dan waar dan ook. Daarom zijn op initiatief van het Netherlands Later kwamen er magnetische geheugens complete fysieke structuur van de herse- eScience Center de krachten en opslagmedia, maar de datatechnologie nen, het geautomatiseerd herkennen van van escience- en dataresearch- lag lang achter op de compute-technologie. emoties in alle mediatypes, alle geologi- organisaties gebundeld in een Dat is nu snel aan het veranderen. Met de sche structuren voor watermanagement nieuw platform: ePLAN. technologie om data te kunnen opslaan en van zout en zoet water, klimatologie, vervoeren zijn we er natuurlijk niet. Data is toekennen van waarde en betekenis van pas nuttig als je er lering uit kunt trekken. tekst en taaluitingen, en het volgen van culturele ontwikkelingen door geautoma- aarschijnlijk sinds de Booming tiseerde tekstanalyse, om maar een paar mens leerde tellen, begon Databases, datawarehousing en hadoop voorbeelden te noemen. hij ook gegevens te verza- zijn instrumenten om met gestructureerde melen. Eeuwenlang wer- of ongestructureerde data om te gaan. Het Instellingen W den tabellen bijgehouden van de stand zoeken en vinden van data of het waarne- In Nederland zijn verschillende weten- van zon, maan en sterren en andere he- men van trends zijn booming business aan schappelijke instellingen actief op het mellichamen. Daarmee kon men voor- het worden, zowel voor de dienstleveran- gebied van big data en computational sci- spellen wanneer het overstromingstijd ciers als voor de eigenaren die ze exploi- ence en de toepassing daarvan. Het Neth- was en wanneer er gezaaid en geoogst teren. Eigenaren van data zijn zich echter erlands eScience Center (NLeSC), opge- moest worden. Voorraadlijsten van voed- nog maar zelden bewust van de rijkdom richt als nationaal centrum in 2011, houdt sel, materieel en bezit werden bijgehou- waarop ze zitten. Het vinden van ant- zich bezig met de toepassing van IT en de den. En ook de bevolkingsgroei werd via woorden op gerichte vragen is niet eens de inzet van (grootschalige) e-infrastruc- volkstellingen bijgehouden – in een wat moeilijkste tak van sport. Hier bestaat in- tuurvoorzieningen in wetenschappelijke voor die tijd toch enorm big-dataproject middels een hele markt voor van gespeci- onderzoeksprojecten, met het doel we- moet zijn geweest. Zo kon er gefundeerd aliseerde bedrijven die big-data-analytics tenschappelijke doorbraken te realiseren belasting geheven worden en ook de pri- als corebusiness hebben. Maar hoe krijg je die zonder de inzet van die tools en facili- oriteit vastgesteld waarmee men in de rij op serendipitaire wijze nieuwe inzichten teiten niet denkbaar zouden zijn geweest. kon staan om te stemmen (bij de Romei- nen). ‘Big data avant la lettre’ als werk- Het oudste computergeheugen domein heeft altijd zijn maatschappelijk nut gehad en is dus ook niet nieuw, al is Geleend uit de radarwereld: kwikbakken de term zelf nu ongeveer vijftien jaar oud. waar gegevens als akoestische signalen “Sinds de komst van aan werden doorgegeven. Aan het eind Wetenschappelijke doorbraken worden van de bak gekomen werd het signaal niet zelden bereikt omdat grote hoeveel- de eerste computers omgezet naar een elektrisch signaal, heden gegevens centraal (of in iemands versterkt en weer akoestisch aan de hoofd) bekend zijn. Zo kende Darwin bijna vormt data het bak gevoerd. Zo ontstaat een circulair chronologisch geheugen. Een mooi alle gegevens van de contemporaine biolo- grootste probleem” voorbeeld van cross-over van technologie en de geologie, wat hem op het spoor gie van één gebied naar een ander. zette van de evolutietheorie, zonder enige kennis van genetica, laat staan van DNA. Maar het ultieme bewijs is natuurlijk de uit je data waarnaar je niet op zoek wa? Daarbij is eScience breed opgevat en om- ontdekking van het Higgs-deeltje uit een Daarbij kunnen nieuwe technieken wel- vat het de toepassing van datascience en analyse van tientallen petabytes aan data licht helpen, zoals die nu ter ondersteu- computational science naast cross-dis- afkomstig van verschillende detectoren ning van high-end visualisatie van big data ciplinary research. Het beperkt zich niet die de gruzelementen van een botsing tus- worden ontwikkeld. tot de exacte wetenschappen, waaronder sen twee protonen waarnamen. Ook in de wetenschap, waar het onder- chemie, astronomie en aardwetenschap- Sinds de komst van de eerste computers werp big data het eerst profiel kreeg, zijn pen, maar richt zich ook op de sociale vormt data het grootste probleem. Met data trending topic. Big data betekent en geesteswetenschappen en het life-sci- radiobuizen kun je wel logische poorten daar dan ook niet alleen 1 exabyte per dag ence- en medische domein. De metho- bouwen, maar waar laat je de gegevens productie en 100 maal het globale inter- dologieën die gebruikt worden omvatten: intussen? Men ‘leende’ technologie van netverkeer aan vereist datatransport voor cross-type data integration, data-driven de radarwereld, een mooi voorbeeld van een project als SKA (Square Kilometer & multi-models simulations, visualization cross-over van technologie. Zo had men, Array, een supertelescoop), maar juist & analytics en high performance (exa- in het prille begin, een lineair geheugen. ook aanzienlijke complexiteit in data. De scale) computing & networking.

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 111 “De volgende stap is om een Europees Accenten Daarnaast zijn er CTMM (Center for platform van de Bij het Data Science Center van de uni- Translational Molecular Medicine), versiteit van Eindhoven (DSC/e) ligt het UMCN (Universitair Medisch Centrum grond te krijgen” accent op de interactiecirkel: internet of Nijmegen) en CHAT, the Center for Hu- things, de analyse van de betekenis en de manities & Technology, een onderzoeks- interactie met het menselijk gedrag. Voor centrum van mondiale allure in formatie het overige profileert DSC/e zich vooral als voor geesteswetenschappen en techno- en de modernste IT-tooling. Kennis waar- een technisch data-analyticscenter, met logie in Amsterdam van de KNAW, IBM, over de onderzoeker met innovatieve onder meer electrical engineering, indus- NLeSC, VU en UvA. Maar bijvoorbeeld plannen, publiek of privaat, vaak niet zelf trial engineering, innovation sciences en ook de onderzoeksgroep ecologie van de beschikt. Een ander punt is de opleiding industrial design als accenten. UvA: vogelkunde, het vak bekend van de van dataresearchspecialisten. Een op- In Groningen, bij Target – in samenwerking vogelaars en niet te vergeten de media, leiding die verdergaat dan big-data-ana- met de universiteit van Groningen – ligt het kijkend naar één enkele bijzondere vogel lytics en zich niet alleen bezighoudt met accent meer op innovatieve intelligente in- die zich eens in Nederland vertoont. veel data maar evenzeer met complexe, formatiesystemen voor echte big-datapro- volatile, streaming en gestructureerde of blemen, met de nadruk op véél. Typische do- ongestructureerde data en de onderlinge meinen zijn de levenswetenschappen en de eScience voor de ecologie integratie en visualisatie daarvan. zorg, en de datavolumes van de astronomie. Een ander gemeenschappelijk belang is de De trek van vogels in scharen wordt Unieke domeinen zoals handschriftherken- erkenning van de skills van datascientists gevolgd met de Nederlandse en ning door zelflerende systemen maken even- Belgische defensieradar en de Duitse als hoogwaardige kenniswerkers; kennis- eens deel uit van het onderzoeksportfolio. weerradarsystemen. Maar ook indivi- werkers die gekwalificeerd de wetenschap Bij de Universiteit Twente is met het CTIT duele vogels kunnen gevolgd worden of het bedrijfsleven in kunnen. Ten slotte door ze uit te rusten met 3D versnel- het Science Challenge Lab opgezet. Focusge- lermeters en gps. is escience en dataresearch interdisci- bieden daar zijn big data for humanities, big Zo zijn er meeuwen die van Texel naar plinair en vaak multidisciplinair. Vanuit network analytics for safety and security Amsterdam vliegen, misschien gebruik- meerdere perspectieven wordt probleem- en discrete math modeling and high-perfor- makend van de relatieve warmte boven gericht aan oplossingen gewerkt. de spoorlijn door Noord-Holland. Dan mance graph algorithms. In Twente heeft gaan ze in Amsterdam een frietje pik- men – geselecteerd uit 1.300 inzendingen ken en vervolgens vliegen ze naar de Bedrijfsleven – beslag kunnen leggen op één van de paar Noordzee waar ze heerlijk rustig dob- De oprichting van ePLAN is ook goed beren op de golven. Dat levert informa- zeldzame vergunningen om de hele Twitter- tie op over de oppervlaktestroming nieuws voor het bedrijfsleven, van mkb database te mogen gebruiken voor analyse. aan de kust, nuttig voor weerskundigen tot de grote internationale spelers. Een Het Leiden Centre of Data Science (LCDS) en klimatologen. De kunst van dit breed georiënteerd en geschakeerd ken- onderscheidt zich door een geïntegreerde onderzoek, dat zeker voor ecologische nisplatform kan helpen bij de bewustwor- begrippen een big-dataproject is, is de benadering van de domeinen waarin de interpretatie van de sensordata. Die ding in het bedrijfsleven dat er vaak meer universiteit al sterk is. De aandachtsge- komt voor meer dan duizend vogels in data verscholen zit dan men op het eer- bieden zijn dan ook de astrofysica, de bio- binnen met een frequentie van 20 Hz. ste gezicht zou denken. En ook dat de pu- ‘Big data in ecology!’ sciences, sociale wetenschappen, rechten blieke researchsector een serieuze partij en geesteswetenschappen. Typische on- is om te bespreken wat er aan gezamenlijk derscheidende domeinen zijn multi-crite- onderzoek met een optimale inzet van IT ria-optimalisatie, logistiek, migratie door Voorbereid en e-infrastructuur bereikt kan worden. demografische veranderingen, criminali- Met deze inspanningen zijn Nederlandse Niet alleen wetenschappelijk onderzoek teit, cybersecurity en crisismanagement. instellingen goed voorbereid om grote kan worden enhanced, maar ook private Het gezamenlijke Data Science Research wetenschappelijke en maatschappelijke research. Centrum van de UvA, VU, HvA en het CWI probleemstellingen aan te pakken. Om Nederland is hiermee in Europa gidsland. wordt gekarakteriseerd door de clusters die deze activiteiten te coördineren en te sti- In vele landen om ons heen zijn vergelijk- er deel van uitmaken: Business Analytics, muleren is ePLAN opgericht, het Platform bare trends in escience en dataresearch in City Analytics, Culture Analytics, Health van Nederlandse eScience/dataresearch- opkomst, maar weinig gecoördineerd en Analytics, Security and Intelligence en So- organisaties. In dit platform zijn de be- gefocusseerd. De volgende stap is dan ook cial Science. Wat techniek betreft werkt dit langrijke escience- en dataresearchgroe- om een Europees platform van de grond te centrum ook aan modeling en analytics en pen vertegenwoordigd en verbonden. krijgen. Intussen bestaat het eScience Cen- aan store-en-process infrastructure-inno- De partners in ePLAN voelen zich ver- ter al: www.esciencecenter.nl/platform. Ó vatie. In dit centrum worden de krachten bonden door gemeenschappelijke doelen. en expertises gebundeld van de vier deel- Onderzoek verrichten op het scherp van DR. PATRICK J.C. AERTS is chief business of- nemende partijen, waardoor een sterk sa- de snede vereist kennis van en toegang ficer van het Netherlands eScience Center. menwerkingsverband is gevormd. tot de meest moderne e-infrastructuren

112 CIO MAGAZINE APQR Rubriek CIO IN DE zorg

114 CIO MAGAZINE Onder redactie van Rube van Poelgeest en Hyleco Nauta

AFLEVERING 27: IJSSELLAND ZIEKENHUIS Roeien tegen de stroom in

Fusies in ziekenhuisland zijn bijna aan de orde van de dag. Het IJssel- land Ziekenhuis, een algemeen ziekenhuis in Capelle aan de IJssel – onder de rook van Rotterdam, met veel grote en kleine ziekenhuizen in de omgeving – is een ziekenhuis dat moet dealen met deze trend. Een interview met Peter Draaisma, voorzitter raad van bestuur, en Suzan op dit specialisme. Vanaf januari 2014 is Verzijden, hoofd informatiezaken van het IJsselland Ziekenhuis. het landelijk bevolkingsonderzoek naar darmkanker van start gegaan. IJssel- land speelt dan ook een belangrijke rol bij dit landelijke onderzoek. De dokters oor deze reeks een interessant zie- een normaal bedrijf een bedrijf waar maar in het ziekenhuis gaan uit van een verti- kenhuis om eens mee te gaan pra- één doelstelling is. Discussies gaan geluk- cale opbouw van het zorgpakket hetgeen ten, want IT speelt bij hedendaag- kig bijna altijd over de inhoud. En daar betekent dat het ziekenhuis op bepaalde se uitdagingen van ziekenhuizen krijgt Draaisma energie van. terreinen wil excelleren. Die instelling V een belangrijke rol. Suzan Verzijden zwaait trekt de kwaliteit van het hele ziekenhuis binnen het IJsselland Ziekenhuis de IT- Ingewikkeld omhoog, stelt Draaisma. scepter. Als de voorzitter van de raad van Wanneer je kijkt naar de omgeving dan bestuur van IJsselland, Peter Draaisma, is die best ingewikkeld met in de nabij- Concentratiediscussie dan aangeeft dat hij bereid is om een uur- heid, naast drie algemene ziekenhuizen Belangrijk voor IJsselland is de concen- tje in te plannen in zijn overbelaste agenda (Havenziekenhuis, Vlietland Ziekenhuis tratiediscussie die op dit moment landelijk om te praten met CIO Magazine, dan is de en Ikazia), ook twee topklinische zieken- gevoerd wordt door de zorgverzekeraar afspraak snel gemaakt. huizen (Maasstad en St. Franciscus) en en de wetenschappelijke verenigingen. Peter Draaisma beschrijft dat dit zijn eer- een Academisch Ziekenhuis (Erasmus). Draaisma vindt dat dit ook vooral een ste functie is in de zorg. Hiervoor heeft hij Hoe kies je dan als ziekenhuis een pro- belangendiscussie is. Grote ziekenhuizen gewerkt bij het Ministerie van Landbouw. fiel dat onderscheidend is en patiënten denken dat al de zorg wel naar hen toe zal Hij is van huis uit een financiële man. Hij trekt? In de loop van de jaren heeft zich komen aan de hand van heel grove volu- vindt het IJsselland een prettig ziekenhuis in IJsselland een sterke samenwerking memaatstaven. IJsselland is een betrek- omdat er een heel goede samenwerking is ontwikkeld tussen de zogenaamde MDL- kelijk klein ziekenhuis. Het is een relatief met de medische staf en omdat het bijna specialisten (maag, darm, lever), interne kostenefficiënt ziekenhuis dat op bepaalde een gewone organisatie is waar je gewoon geneeskunde en de MDL-chirurgen. IJs- gebieden kwalitatief uitstekende zorg ver- overlegt, tot afspraken komt, en het dan selland heeft zich hierop verder toegelegd leent. Draaisma: “Wat je ziet gebeuren ook gewoon doet. Hij vindt dat apart in de en is er daardoor ook erg goed in. Dat is dat deze zorg toch overgeheveld wordt gezondheidszorg. Er is dus voldoende ver- heeft ertoe geleid dat het ziekenhuis een naar grotere ziekenhuizen op grond van trouwen over en weer. Hij verstaat onder bovenregionale functie heeft gekregen grove volume maatstaven en dat daarmee

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 115 “De vraag is of een ziekenhuis zich de zorg per saldo toch duurder wordt. Ver- volgens ontstaan monopolieposities omdat moet aanpassen aan deze ziekenhuizen de enige zijn die in een het EPD-systeem of wijde omgeving deze zorg kunnen leveren en daarmee de prijs kunnen gaan bepalen. omgekeerd” Zo is IJsselland heel goed op het gebied van darmchirurgie.” Het ziekenhuis heeft voor deze ingreep een lager landelijk sterftecijfer. Zo gede- Draaisma koerst aan op zoveel mogelijk tailleerd wordt er echter niet gekeken. gebruikmaken van de standaardinrichting Peter Draaisma is dus bang dat die con- van een pakket. Hij vindt dat we het in centratiediscussie schadelijk is voor IJs- Nederland heel onhandig gedaan hebben selland. De vraag is dan of het ziekenhuis door het afwijkende financieringssysteem in staat is om de IC en SEH open te houden. van de zorg in Nederland. Dat moet dus Suzan Verzijden Of worden die eerdaags overgenomen aangepast worden in de systemen en dat is door grotere ziekenhuizen in de buurt? niet aantrekkelijk voor internationale leve- Suzan Verzijden is sinds 2000 werkzaam in het IJsselland Ziekenhuis, “De vraag is of we dat volhouden, want we ranciers van ziekenhuissystemen. IT in de in eerste instantie als informatiema- roeien een beetje tegen de stroom in.” gezondheidszorg in Nederland loopt echt nager. Deze rol, die in het zieken- achter, naar zijn mening. huis nog niet bestond, lag op het Upgraden IJsselland is gebruiker van een EPD-sys- snijvlak van de IT en business. Veruit het grootste project waaraan zij in Een tweede uitdaging is het gebouw waar teem gebaseerd op SAP-technologie. Be- die jaren heeft bijgedragen was de IJsselland in gevestigd is. Het is in 1991 gesloten is om te onderzoeken of dit systeem complete herimplementatie van alle bouwd, maar eigenlijk al niet meer geschikt. vervangen moet worden door een beter SAP-modules. In 2004 werd zij manager van de afdeling applicatiebeheer Klimaatregeling en technische infrastruc- systeem. Het probleem zit bij SAP niet zo- en vanaf 2008 geeft zij leiding aan de tuur voor automatisering zijn ontoereikend zeer in het financiële deel van het systeem hele I&A-afdeling van het IJsselland en ook niet goed meer onder te brengen. maar meer op het medische en klinische Ziekenhuis. Upgraden gaat heel veel geld kosten. Hoe deel. IJsselland is nog lang geen papier- In deze jaren zijn, naast het dagelijks beheer van alle IT- en telefonievoor- doe je dat op dit moment ondanks het feit loos ziekenhuis en de stapjes voorwaarts zieningen, grote implementatietrajec- dat het ziekenhuis financieel gezond is? gaan met het SAP-systeem erg moeizaam. ten doorlopen, zoals vervanging van Een derde uitdaging is de vraag hoe IJs- Draaisma vindt dat dat sneller moet om het labsysteem en het OK-systeem, is het elektronisch voorschrijven in de selland omgaat met de samenwerking de kwaliteit op het gewenste peil te hou- totale organisatie geïmplementeerd met ziekenhuizen op de noordoever van den. De gezamenlijke aanbesteding van en zijn delen van het EPD ontwikkeld Rotterdam. Er is pasgeleden een project alle SAP-ziekenhuizen in Nederland (een en geïmplementeerd. Ook zijn er gestart om samenwerking met het Sint tiental) is overigens mislukt. Voor de hand grote infrastructurele projecten uitgevoerd onder andere samenhangend Franciscus Gasthuis en het Vlietland Zie- liggende alternatieven op de Nederlandse met bouw en renovatie. Momenteel kenhuis te onderzoeken. IJsselland heeft markt zijn dan de systemen van de Neder- wordt een selectietraject doorlopen hierbij nadrukkelijk voorkeur voor sa- landse leverancier Chipsoft (marktleider voor een nieuw ZIS en EPD, samen menwerking op inhoud terwijl de andere in Nederland), en EPIC, een Amerikaanse met twee andere ziekenhuizen op de Rotterdamse Noordoever. ziekenhuizen voorkeur hebben voor fusie. leverancier die sinds enkele jaren in de Ne- Ook wordt het PACS vervangen en Daar zit een zekere spanning tussen. derlandse en Europese markt aanwezig is. PACSII geïmplementeerd. Een ander aandachtsgebied dat onder haar verantwoordelijkheid valt is de informa- Informatietechnologie CIO-functie tiebeveiliging. De discussie verlegt zich nu naar de rol Ten aanzien van de organisatorische in- Voordat zij naar het IJsselland Zie- van informatietechnologie in het zieken- richting van IT in IJsselland stelt Draais- kenhuis kwam, werkte zij ruim vier huis. Draaisma vraagt zich af waarom elk ma dat hij het strategische deel van de jaar in het Sint Franciscus Gasthuis en zes jaar bij de SIG (dat later Prismant ziekenhuis de zorgprocessen weer anders CIO-functie zelf kan en wil invullen. Su- werd en tegenwoordig onderdeel moet inrichten. “De vraag is of een zieken- zan Verzijden is Hoofd Informatiezaken is van KIWA). Daar begon zij na de huis zich moet aanpassen aan het EPD- en vooral voor het tactische en operati- afronding van haar studie Beleid en Management Gezondheidszorg aan systeem dat het aanschaft, of dat het EPD- onele deel van de CIO-functie. De span- de Erasmus Universiteit. Zowel tijdens systeem aangepast moet worden aan de ning die impliciet zit tussen datgene wat haar studie als in haar werk heeft zij manier waarop in het ziekenhuis gewerkt bijvoorbeeld de dokters willen en wat IT altijd de relatie tussen informatievoor- wordt. Als het systeem aangepast moet wel en niet kan, kan Draaisma goed han- ziening en business gelegd. worden, dan gaat dat veel geld kosten.” teren. Een ziekenhuis kent heel veel van

116 CIO MAGAZINE jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 117 “Er gebeurt heel veel en de dit soort tegenstellingen, ook op andere helpt.” Verzijden heeft altijd op het grens- terreinen. Op de vraag of hij het bijzonder complexiteit vlak van het bedrijf en IT gewerkt en dat vindt dat de verantwoordelijkheid voor IT is hoog” maakt haar functie ook heel interessant. bij een vrouw ligt, antwoordt hij dat hij Het zijn spannende tijden bij IJsselland graag werkt met vrouwen. Ter illustratie en de vraag of ze er nog lang blijft werken vult hij aan dat zijn collega in de raad van hoeft dan ook niet gesteld te worden. bestuur ook een vrouw is. Verzijden kan zich op haar beurt goed vin- Fusieziekenhuis den in de samenwerking met haar baas. Hij Het IJsselland Ziekenhuis is een alge- is heel duidelijk in wat hij wel en niet wil, meen ziekenhuis in Capelle aan den IJs- maar er is altijd te praten en dat vindt ze sel. Het ziekenhuis is ontstaan uit de fusie heel belangrijk. En ze krijgt ook de ruimte van het Rotterdamse Bergwegziekenhuis om dingen naar eigen inzicht te doen. Ze en het Eudokia Ziekenhuis. werkt nu al 15 jaar in IJsselland en werkt nu Sinds deze fusie in 1991 is het ziekenhuis bijna zeven jaar samen met Peter Draaisma. te vinden op de grens van Rotterdam en De IT Coördinatie Commissie is het hoog- Capelle. Het is een middelgroot zieken- ste orgaan binnen het ziekenhuis waarin huis dat bezocht wordt door patiënten uit onder anderen artsen, het hoofd polikli- Rotterdam, Capelle, Nieuwerkerk, Ouder- niek en de controller zitting hebben. Pe- kerk en Krimpen aan den IJssel. Er wer- ter Draaisma is de voorzitter en Suzan ken ruim 110 medisch specialisten, 1.500 Peter Draaisma Verzijden is de secretaris van dit orgaan. medewerkers en 220 vrijwilligers. Daar worden alle belangrijke beslissingen Peter Draaisma is sinds juni 2007 Het IJsselland Ziekenhuis biedt een breed genomen. Daarnaast is er de zogenaamde werkzaam bij het IJsselland Zieken- pakket aan zorg. Naast deze algemene zorg ‘Change Advisory Board’ waarin alle wij- huis, tot oktober 2008 als lid, daarna voor jong en oud uit de Rotterdamse regio als voorzitter van de raad van bestuur. zigingen behandeld worden. Tot eind vorig jaar was hij de enige heeft het IJsselland een speerpunt, na- bestuurder, sinds november 2013 melijk maag-, darm- en leverzorg (MDL). Rondkomen heeft hij een collegabestuurder. De maag-, darm- en leverartsen bieden, Draaisma heeft ongeveer 25 jaar Uitdaging voor Verzijden is om met haar samen met de chirurgen, internisten en in diverse functies gewerkt bij de budget rond te komen. Grotere ziekenhui- rijksoverheid, eerst op het Ministerie oncologen, zorg aan patiënten uit Rotter- zen hebben meer te besteden en zij moet in van Financiën en daarna ruim 18 jaar dam en wijde omstreken. Zij vervullen een principe hetzelfde doen met minder geld. bij het toenmalige Ministerie van bovenregionale functie. Daarnaast kent Landbouw, Natuur en Visserij. Bij Daar zit spanning op. Sleutelwoorden zijn laatstgenoemde ministerie is hij over het IJsselland Ziekenhuis vier specifieke hier standaardiseren en samenwerken. meerdere jaren achtereenvolgens aandachtsgebieden namelijk de zorg voor “Als we in staat zijn te standaardiseren ambtelijk beleidsmatig of uitvoerend kwetsbare ouderen, de zorg voor moeder binnen ziekenhuizen, dan kunnen we ge- eindverantwoordelijk geweest voor en kind, de spoedeisende hulp (samenwer- het visserijbeleid, veterinair en voed- bruikmaken van standaardproducten. Zo selveiligheid, budget en een deel van king met de huisartsenpost) en het alge- is er de samenwerking tussen de SAP-zie- het Europese uitvoeringsbeleid. meen klinisch laboratorium. kenhuizen in Nederland, maar ook op het Het IJsselland Ziekenhuis streeft ernaar gebied van inkoop wordt samengewerkt.” om inwoners van Rotterdam, Capelle aan De samenwerking met het Sint Francis- gericht te zijn, terwijl inspanningen toch den IJssel en omstreken uitstekende zorg cus Gasthuis en Vlietland Ziekenhuis is vooral gericht zouden moeten zijn op pa- te bieden. Kwaliteit is dus erg belangrijk. daar ook een voorbeeld van. Met deze zie- tiënten beter maken.” Het IJsselland Ziekenhuis heeft daarom kenhuizen wordt gekeken naar een nieuw Suzan Verzijden sluit af met de opmerking in 2006 als eerste ziekenhuis in de regio EPD-systeem. Die keus moet eind 2014 dat ze veel plezier heeft in haar werk. Ze Rijnmond het NIAZ-kwaliteitscertificaat klaar zijn. Verder is veiligheid een uitda- is getrouwd heeft twee teenagerkinderen. behaald. NIAZ staat voor Nederlands In- ging. Met de toegenomen mogelijkheden Dus er moet veel georganiseerd worden. stituut Accreditatie Ziekenhuis. Ó wordt ook de kwetsbaarheid groter. Men- Ze vindt de gezondheidssector de mooiste sen ervaren beveiliging dan toch vaak als sector om in te werken. “Daarbinnen zijn een beperking. Hier een middenweg in ziekenhuizen het allerleukst. Er gebeurt vinden vraagt continu aandacht. Verder heel veel en de complexiteit is heel hoog. is het voldoen aan alle eisen die van bui- Het gaat echt ergens over. Er werken niet ten worden opgelegd ook een aandachts- altijd de gemakkelijkste mensen, maar ze gebied. “Alle aandacht lijkt wel hierop hebben een gemeenschappelijk doel en dat

118 CIO MAGAZINE ACIO anniversary rubriek Maarten denkt door

WE ARE THE BORG (PART II) Ontkoppeld en alleen

Ik schrijf mijn rubriek dit keer op twee kotszakjes. Het is het enige schrijfoppervlak voorhanden, en ik wil NU mijn dere vragen gesteld om de AI goed te con- die alleen maar in hun smartphone kij- verhaal kwijt. Het is namelijk zo figureren. Bijvoorbeeld: ‘hoe is de relatie ken. In de skytrain staat een complete dat ik... al een tijdje vreemdga. met je moeder?’ De AI van de hoofdper- klas kinderen met elkaar – en anderen Ben natuurlijk niet de enige, soon wordt uiteindelijk een vrouwelijke – te communiceren via de smartphone. maar het voelt toch rot. variant met een sexy vrouwenstem, die Geen moment kijken ze elkaar aan. Hoe na rebooten zegt: “Hi.” Al snel ontwikkelt moet dat straks gaan met Google Glass? zij zich zo snel dat ze hem overstijgt, zodat Dan sta je dus met iemand te praten, denk eenzaamheid hem uiteindelijk weer ten je, en zie je aan haar oogbewegingen dat at zit zo... Onderweg van Amster- deel valt. Het sterkste beeld van de film is ze waarschijnlijk haar Whatsapp-berich- dam naar Bangkok zag ik de film het moment waarop hij op straat loopt – ten aan het checken is. D Her. Geweldig verhaal over (spoiler waar inmiddels iedereen alleen nog maar Ik moet denken aan Kurzweil die al een alert!) een eenzame man die besluit een met zijn device c.q. AI communiceert – en tijdje zijn singularity-theorie verkondigt bijzonder innovatief operatingsysteem aan hij hoort dat zijn soulmate annex AI wel- – het samengaan van mens en machine. te schaffen. Dit OS is het nieuwste van het iswaar smoorverliefd op hem is, maar te- Ik denk aan Startrek (‘We are the Borg’) nieuwste, want gebaseerd op artificial in- gelijk ook op een paar honderd anderen. en aan Asimov. Als jong ventje las ik de telligence (AI). Een soort über-Siri. Niet boeken van Asimov, die al in de jaren vijf- zo’n lullig algoritmetje dat wij vandaag de Oogbewegingen tig boeken schreef over een toekomst met dag AI noemen. Nee, een echte persoon- In Bangkok aangekomen zie ik een beeld intelligente robots, een waar waarin de lijkheid die zich blijft ontwikkelen. dat daar angstig veel op lijkt. Veel onper- mensheid uiteindelijk zo geïntegreerd is Tijdens het installeren worden er bijzon- soonlijke hoogbouw en massa's mensen met technologie dat ze het lastige en ster-

120 CIO MAGAZINEMAGAZINE door Maarten Kleyn

“Als ik vermist word, zoek dan naar mijn felijke lichaam verlaat en zichzelf uploadt Vermoedelijk hadden ze een dealtje met in een soort supercomputer. Transhuma- elkaar, want de taxi dumpte mij op een lichaam in de buurt nism wordt dat ook wel genoemd. donker bouwterrein waar om 10 uur ’s van de shovels” avonds nog shovels bezig waren. Geluk- Ontmenselijking kig maar, want verder was er geen ver- Het is ook in Nederland al behoorlijk lichting, en de weg was opgebroken. Ik op weg – op mijn jongste dochters elfde zag verderop tussen een paar flats in aan- behoorlijk consistent in hun menustruc- verjaardag bleken alle vriendinnen een bouw en nog te slopen gebouwen ergens tuur. Het was in het Vietnamees dus ik smartphone te hebben – maar Azië is een vaag licht schijnen dat leek te duiden snapte er geen bal van, maar op basis van nog veel verder in de ontmenselijking op een hotel. Als een mot naar het vuur de structuur wist ik dan toch de taalin- van onze soort. Of liever gezegd, we leven liep ik struikelend in het donker naar stellingen te vinden, die ik op Nederlands steeds meer in het world wide web, en mijn verblijf voor de nacht. zette (wraak!) en stelde vervolgens de tv- steeds minder hier. Eenmaal binnen in het spookachtige hotel timer in op zes uur ’s ochtends. Kan ik natuurlijk over klagen, maar ik (beeld je The Shining in, maar dan bij 35 doe er net zo hard aan mee. Mijn iPhone graden Celsius) zag ik alleen een recep- Wanhopig waarschuwt me voor de volgende regen- tionist verscholen achter een computer. Vervolgens ben ik wanhopig op zoek ge- bui, vertelt me waar de ambassade is en Hij keek een seconde op, want zat midden gaan naar mogelijkheden om weer aan te boekt in overleg met mij het volgende ho- in een game. Na enig weifelen zet hij de sluiten op ‘the collective’ en realiseerde ik tel. In de geboekte hotels vraag ik vervol- game op pauze, checkte mij in vijf secon- me dat mijn compactcameraatje – toevallig gens eerst om de wifi-passwords en in de den in, gooide een sleutel op de balie, en ook van Samsung – een wifi-optie heeft. Ik bars en restaurants kijk ik met een schuin ging weer verder met gamen. kon foto’s versturen naar het e-mailadres oog naar beschikbare stopcontacten om van vrienden en familie, en zo toch (eenzij- te voorkomen dat zij zonder energie komt. Wraak dig) communiceren met de buitenwereld. Hoe erg het met mij gesteld is, blijkt als Gelukkig was er een tweede computer die Ik fotografeerde de hotelfolder en kon bij ik haar na een gehaast vertrek in Viet- ik kon gebruiken om mijn vluchtgegevens de foto’s kopteksten toevoegen (“Als ik ver- nam alleen in een hotelkamer achterlaat. op te halen en mijn familie te informeren mist word, zoek dan naar mijn lichaam in Ik kon het hotel niet bellen, want geen over mijn verblijf in een, schijnbaar verla- de buurt van de shovels”). Ik overwoog om telefoon. Ik was met dit verraad niet al- ten, horrorhotel. Ik was nog niet klaar of teksten te fotograferen en versturen, maar leen telefoonloos, ik was internetloos! Ik ik voelde twee ogen in mijn rug prikken. ik had geen pen en papier, want... was... ontkoppeld en alleen. Stress was Het enige andere lid van het personeel De wifi-verbinding was erg zwak waardoor mijn deel. Ik moest van Danang naar Ha- wilde bij de computer om te Faceboo- het uploaden tergend langzaam ging. Ik noi, maar wat was ook alweer mijn vlucht- ken. Ik glimlachte naar hem, maar kreeg zocht de enige router in het hotel op door nummer? Op het vliegveld zag een vrien- een koude blik terug. Overal in Vietnam met mijn wichelroede annex fototoestel een delijke Vietnamees mij worstelen met de konden ze glimlachen, maar dit was er zo steeds sterker wordend signaal te volgen. internetterminal – die het niet deed, en een die zelfs de Amerikanen op de knieën Dit signaal leidde mij naar de enige andere bood me zijn iPhone aan om vluchtgege- kreeg. Mij niet, ik liet mij niet zomaar ont- ‘prisoners of war’. Drie Japanners die langs vens op te zoeken. De hele familie keek koppelen. Na vijf minuten pakte hij echter dezelfde toeristenbalie waren gegaan (suk- treurig mee. Ach en wee, die arme inter- mijn sleutel en koffer en gooide alles in de kels). We hadden direct een band, en spra- netloze westerling. Kom, geef hem nog lift, om vervolgens weer te gaan staren. Ik ken af het hotel bij tripadvisor en booking. wat data, dan kan ie weer even vooruit. gaf het op en droop af naar mijn kamer. com te nomineren voor slechtste hotel ooit. Toen ik zwetend op het steenharde bed Tevreden viel ik in slaap. Ik werd op tijd ge- Puong Dong naar de beschimmelde muur zat te kij- wekt door Vietnamese karaoke op mijn tv. Nog een hotel boeken in Hanoi lukte niet ken, realiseerde ik me dat ik niet wist hoe Op het vliegveld heb ik vervolgens vergeefs dus zocht ik op het vliegveld van Hanoi de laat het was, want ik had horloges afge- de winkels afgelopen om een notitieboek- tourist-infobalie. Daar zaten drie dames in schaft vanwege mijn iPhone. Ik had ook je (“Notebook? What? You mean Galaxy een smartphone te tikken. Wat is dat toch, geen wekker (zelfde reden) en ik zou mij Note?”) of zelfs een pen te kopen. Alleen dacht ik. Een arm land, maar iedereen lijkt dus zomaar eens zou kunnen verslapen. inktloze pennen voor tablets. Daarom schrijf wel een iPhone 5s of Galaxy 4 te hebben. Dan zou ik ook de vervolgvlucht missen ik nu met een geleende balpen op de kots- Ik heb niks. Na enige tijd rukte een van de en hier nog lang moeten doorbrengen. zakjes van Vietnam Airlines mijn verhaal. Ik dames zich los en beval mij aan het Puong Mijn stressniveau was weer terug op dat mis mijn vrouw, ik mis mijn kinderen. En ik Dong Hotel te nemen. “Very nice hotel, van voor de vakantie, en daar nog een kan het niet ontkennen... Ik mis mijn iPhone. Ó only five minutes from airport.” “Is it re- stuk overheen. Een wake-up call vragen ally OK?”, vroeg ik. “Uhu.” Ze zat alweer aan de Vietcong leek me zinloos, dus pro- MAARTEN KLEYN ([email protected]) in haar telefoon. Ik kon het niet checken – beerde ik de tv. Een echte beeldbuis met is ex-CIO en partner bij Qhuba. want nergens internet op Hanoi airport – heel veel sneeuw, maar wel een Samsung. dus moest ik op haar vertrouwen. Ik heb thuis ook een Samsung, en die zijn

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 121 AInformatica Frans woelders Column

FRANS WOELDERS is oud-CIO van ABN AMRO en winnaar van de CIO of the Year Award 2013. Inmiddels is hij algemeen directeur ABN AMRO Particulieren. Nieuw soort spanning

Waar ik als CIO tot voor een halfjaar alles deed voor de interne is binnen de context van ABN AMRO onjuist. Als CIO heb ik des- klant, sta ik in mijn huidige rol inmiddels aan de andere kant. tijds veel tijd en energie gestopt in de wisselwerking tussen IT en Dat was geen grote schok. Ten eerste wist ik als CIO goed wat de business. We zijn al vroeg gestart met agile ontwikkeling en het business van ABN AMRO van mij nodig had. En bovendien kan werken in multidisciplinaire teams. Vanuit die dynamiek komt ik mij nu prima inleven in de uitdagingen van de IT-afdeling. Er binnen dit bedrijf de IT-vraag tot stand. In die zin profiteer ik in is evenwel één aspect waar ik nu meer dan ooit van doordrongen mijn huidige rol van de inspanningen die ik als CIO heb verricht. ben: dat je als business totaal afhankelijk bent van IT. Natuurlijk wist ik dat als CIO ook wel, en deed ik er destijds al- Stappen maken les aan om de IT zo vlekkeloos mogelijk te laten draaien en mee Ik ben dan ook van mening dat de CIO onverminderd belangrijk te bewegen met de vraag. Maar het verschil zit ’m voornamelijk is voor de stappen die je als bedrijf kunt maken. De traditionele in het gevoel van controle; als leverende partij heb je letterlijk IT-verantwoordelijke moet zich alleen wel blijven ontwikkelen alles in eigen hand. Die enorme mate van afhankelijkheid is mis- om een woordje te kunnen blijven meepraten. Als deze maar blijft schien wel een van de belangrijkste oorzaken van het soms wat doen wat men vroeger deed – het leveren van de centrale infra- negatieve sentiment ten aanzien van IT. structuur – dan is hij of zij gezien de snelheid van alle ontwikkelingen snel uitgespeeld. Juist waar traditionele CIO’s het risico Voordelen lopen om terug te vallen in de rol van ‘hoofd automatisering’, zie Het feit dat ik aan de andere kant heb gestaan heeft beslist voor- je nieuwe functies als chief digital officer of de chief innovation delen voor mijn huidige wisselwerking met de IT-functie. Ik ken officer ontstaan. Zo iemand wordt er – veelal onder druk van een hun uitdagingen en snap dus dat het soms een hele opgave is om ongeduldige business – tussen gezet. Vooruitstrevende CIO’s zul- vaart te maken met nieuwe ontwikkelingen, terwijl ook de basis len dat innovatieve terrein juist zelf willen verkennen. in orde moet zijn. Soms is mijn verleden juist lastig, omdat ik een Van de huidige IT-verantwoordelijke wordt daarbij simpelweg deel van de IT-dienstverlening zelf heb neergezet. Als ik nu méér verwacht dat hij of zij op alle niveaus kan meepraten. Die wis- wil, krijg ik te horen dat ik als oud-CIO ‘toch zou moeten weten selwerking zal de CIO voor een deel zelf moeten organiseren. Een hoe het werkt’. Ik zou mijn huidige houding derhalve willen ty- reactieve houding is geen optie meer. peren als ‘positief kritisch’. Ik kan nu eenmaal niet teveel eisen van mijn eigen oude organisatie. Mijn verleden brengt een nieuw soort spanning met zich mee. Vaak hoor je dat businesses tekortschieten in het goed formuleren van hun IT-vraag. Het idee dat ik dat als oud-CIO beter doe,

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 123 interview

ARJEN DORLAND, EVP TECHNICAL & COMPETITIVE IT SHELL Trans- formatie naar een technologie- concern

124 CIO MAGAZINE Door Daan Rijsenbrij en Hotze Zijlstra Ó Fotografie Eric Fecken

Shell heeft, verspreid over de wereld, ongeveer 92.000 medewerkers op de loonlijst, verdeeld over drie bedrijfssegmenten: ‘Upstream’, ‘Projects en Technology’ en ‘Downstream’. Het bedrijf matig vooraanstaande leveranciers en hightech-laboratoria om transformeert in snel tempo naar een technolo- te zien wat er over een paar jaar aan de horizon gaat verschijnen. gieconcern. Architectuur speelt daarbij, volgens In die bezoeken neem ik altijd architecten mee om te beoordelen Arjen Dorland, EVP Technical & Competitive IT bij hoe het toepasbaar zou kunnen zijn bij Shell.” Shell, een belangrijke rol. Competitief “Alles wat de IT-industrie aan slimmigheden bedenkt, bestude- ren wij om eventueel bij Shell in te zetten”, aldus Dorland. “Shell heeft geen behoefte om zelf nieuwe technologieën uit te vinden, pstream houdt zich bezig met de exploratie en productie maar wil ze slim en lucratief toepassen. Dat kan gaan om smart- van gas en olie. De Downstream-organisatie omvat raf- IT voor veldwerkers, zoals intrinsic safe touchpads, op helmen finage, marketing en ondersteunende diensten in meer camera’s die in verbinding staan met controlekamers. Maar ook dan zeventig landen. Met zoveel medewerkers in zoveel smart devices voor het maken van verplichte rapportages in fa- Ulocaties verspreid over alle tijdzones is het een hele uitdaging om brieken, zodat je van het papierwerk af bent.” de personele samenhang gestalte te geven. “Hoe regel je collabora- “Wat wij veel doen, is het combineren van technologieën, zoals tie, coördinatie en communicatie op wereldschaal? Social media een camera op een drone voor het inspecteren van raffinage-in- in al haar verschijningsvormen zijn voor Shell dan ook een hot to- stallaties. De techniek bestond al, maar de combinatie was inno- pic”, aldus Arjen Dorland. Een tweede grote uitdaging ligt bij Up- vatief. Evenals de software om de data uit de foto’s om te zetten stream. “De wereld heeft steeds meer energie nodig en het vinden naar een visueel inspectierapport. Hierdoor kan risicovol werk van nieuwe reserves wordt almaar moeilijker. Het laaghangende door inspecteurs worden voorkomen, omdat ze geen steile lad- fruit is op, al gevonden of halen de landen zelf wel naar boven. Er ders hoeven te beklimmen. Bovendien is er geen shut down van is uiterst complexe IT nodig voor het vinden van nieuwe reserves de site nodig vanwege de arbeidsinspectie, hetgeen direct geld en het exploreren onder steeds extremere omstandigheden.” oplevert. Bij orkanen in de Golf van Mexico moet het personeel soms uit voorzorg van de platformen af. Die kunnen dan echter TaCIT bestuurd door slimme computers nog een tijd in bedrijf blijven, Shell heeft haar IT-inspanningen organisatorisch op twee plaat- totdat het pompen eventueel moet worden stopgezet vanwege de sen ondergebracht. Allereerst is er de gebruikelijke IT, waar- veiligheidsrisico’s. Dit langer doordraaien scheelt erg veel geld. onder ERP-systemen, algemene IT-services (zoals messaging, Voorts is Shell bezig met remote besturing om überhaupt het collaboratie, applicaties en IT-projecten) en een standaardinfra- aantal medewerkers op platformen drastisch te verminderen.” structuur. Deze categorie IT is deels cost driven. Bij Shell valt het onder de verantwoordelijkheid van de Group CIO Alan Matula, die rapporteert aan de CFO. Die IT wordt beoordeeld op ‘fit for purpose’, goede businessondersteuning en beschikbaarheid van de services. Shell heeft vier jaar geleden expliciet onderkend dat “Nieuwe technologieën halen je er ook een tweede soort IT is: de ‘value driven’ Technical & Com- zorgvuldig geïmplementeerde petitive IT (TaCIT). Deze wordt binnen Shell ondersteund door specifieke applicaties, zelf ontwikkelde algoritmes en heel soms architectuur zo onderuit” bijzondere hardware. Deze IT valt onder de verantwoordelijkheid van Arjen Dorland, die in 2009 als CIO Downstream de CIO of the Year Award kreeg voor een verregaande standaardisatie en grootschalige slimme, strategische sourcing. Modelleren TaCIT ontwikkelt krachtige, vooraanstaande applicaties die zor- Rotsen worden door Shell digitaal gemodelleerd om te voorspellen gen voor inzicht en acties om aan de steeds grotere vraag naar hoe schaliegas door het gesteente zal stromen. Qua modellering energie in deze wereld tegemoet te komen. De missie is IT de key lijkt het een beetje op de voorspelling van winden door luchtlagen innovator te maken, die borgt dat Shell de meest concurrerende bij weersverwachtingen. Een ander voorbeeld zijn compressors en innovatieve energieleverancier ter wereld blijft. Dorland: “Ta- om het gas uit het veld te krijgen. Shell heeft software die voor- CIT dicht het gat tussen enerzijds technologie (R&D) en IT, en spelt wanneer een compressor dient te worden gerepareerd of aan de andere kant de business. Onze organisatie bestaat zowel vervangen op grond van historische en realtime data. Cruciale on- uit businessmensen als IT’ers, en alle projecten worden geza- derdelen en apparaten zijn getagged door rfid-technologie, zodat menlijk opgepakt. Wij zijn niet alleen demand taker maar ook ze te monitoren zijn. Akoestiek wordt volgens Dorland steeds be- demand shaper”, aldus de EVP. “Wij worden ook geacht com- langrijker. “Met akoestische signalen kun je controleren of je olie- petitive edges te creëren. Daarom bezoek ik met mijn staf regel- leiding nog in orde is. Dat is in termen van preventief onderhoud

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 125 “Gezien de hoeveelheid bytes die nodig is voor een barrel olie, kun “Wanneer er een populaire technologie op het wereldtoneel ver- je Shell een IT-bedrijf noemen” schijnt, wordt samen met de business een verkennings- en uitrol- plan opgezet. Wij letten erop dat die nieuwe technologie door de hele onderneming bruikbaar is, om te voorkomen dat we worden geconfronteerd met meerdere vergelijkbare technologieën. De veel waard. Niet alleen kunnen incidenten – altijd slecht voor de uitrol begint in die gebieden waar de impact het grootst is. Het omgeving en de reputatie – worden voorkomen, je kunt ook de moet ook passen in het architectuurplaatje, vandaar dat de chief down-time sterk reduceren. Dat is direct input voor de bottom architect dicht bij de technologiestudies is gezet.” line, een niet-draaiende raffinaderij is verliesgevend.” Technologieën als big data en high-performance computing Architecten worden gecombineerd om complexe onderzoeksactiviteiten uit De belangrijkste businessdomeinen binnen Shell zijn Upstream, te voeren in de woestijn en oceaan. “Voor het modelleren van Downstream, P&T Business, Global Functions – waarin HR en een oliereservoir is geavanceerde IT nodig die niet op de markt Finance zitten – en de IT (shared service)-organisaties. Elk do- te verkrijgen is; dat is echt competitive edge. De waarde is ‘zien mein heeft een business lead architect. Zij vormen samen het wat anderen niet zien’.” Er worden bovendien grote hoeveelhe- Business Architect Leadership Team, waaraan Johan Krebbers den sensoren gebruikt om grote MRI-scans te maken en mid- als chief architect leiding geeft. Hij is als overall group architect dels 3D-modellen te visualiseren. “Met computational science accountable voor de IT-technicalstrategie van Shell, daarnaast is onderzoeken we mogelijke katalysatoren voor chemische proces- hij de business lead architect voor P&T. sen. Dus in plaats van het werkelijk uitvoeren, worden proeven In totaal heeft Shell ongeveer 180 architecten op de loonlijst. Op gesimuleerd. Pas als laatste stap worden de chemische reacties centraal niveau zitten ongeveer twintig data-architecten bij en- in een echt laboratorium uitgevoerd. Net zoals de stroomlijning terprise-architectuur. Data wordt bij Shell gezien als een enter- van auto’s door de computer wordt berekend en niet meer wordt prise-entiteit, niet als een businessverhaal. Daarnaast is er cen- bepaald door windtunnelexperimenten.” traal een team van ‘enterprise information security’-architecten en een team voor integratie en applicatiestandaarden. Voorts Vloedgolf loopt er nog een aantal procesarchitecten rond, die de business Met sommige technologieën lijkt veel geld te kunnen worden ver- helpen de processen te documenteren. diend, waardoor de verleiding groot is om snel te implementeren. In ieder businessdomein staan er onder de business lead architect Dorland: “We waken ervoor dat nieuwe technologieën in het wilde een aantal segmentarchitecten. Krebbers: “Binnen downstream weg op allerlei verschillende plaatsen in de onderneming worden toe- onderkennen wij bijvoorbeeld segmenten als retail, manufactu- gepast. Architectuur staat voor samenhang. Het is de kunst die sa- ring en global commercial. Zo’n segmentarchitect is samen met menhang te behouden en architectuur te gebruiken om systematisch portfoliomanagement verantwoordelijk voor de vraag waar re- en beheerst nieuwe technologieën in te voeren die het functioneren tail naartoe gaat qua processen en bijbehorende IT-ondersteu- en de businessperformance van de onderneming verbeteren.” ning; waar staan we over drie jaar en hoe komen we daar? Bij de Shell leidt de vloedgolf aan nieuwe technologieën in goede banen shared-servicecentra hebben we natuurlijk referentiearchitec- door systematische IT-governance. “Nieuwe technologieën halen ten die zorgen voor de standaarden voor onze hostingomgeving je zorgvuldig geïmplementeerde architectuur zo onderuit”, aldus en onze client-desktopomgeving. Een segmentarchitect moet de EVP. “Er wordt in principe geen IT-budget toegekend zonder ook een businessvisie hebben. Hij houdt bij wat er in de externe de toestemming van de Group CIO of mijzelf. We hebben een ge- markt gaat gebeuren en vertaalt dit naar interne IT-faciliteiten. ïntegreerd plan hoe wij gezamenlijk met nieuwe technologieën Hij is er immers verantwoordelijk voor dat het portfolio de goede willen omgaan. Daarenboven moet je je sourcing en leveranciers kant uitgaat, en is dus ook verantwoordelijk voor de roadmap. goed onder controle houden, anders strooien zij via de achterdeur Al heel vroeg in het innovatiestuk worden segmentarchitecten alsnog hun verleidelijke nieuwigheden over de onderneming uit.” betrokken om te beoordelen hoe nieuwe technologieën passen in Shell werkt daartoe met een ecosysteem van key suppliers, waar- het totale plaatje. Doe je dat te laat, dan wordt er weer iets bin- onder SAP, Microsoft, Cisco en Intel, waarmee ze regelmatig om nengereden dat totaal niet past in het grotere geheel, waardoor de tafel zitten. “Wij voeden hen met wat Shell wil en vertellen je integratieproblemen krijgt of dure interfaces moet bouwen.” over onze technologiestrategie. Zij signaleren mogelijk interessante technologieën en reiken ons innovatie-ideeën aan. De rest Solutions houden wij buiten de deur tenzij ze natuurlijk een differentia- Binnen de segmenten zitten de solutionarchitecten die worden ting technologie kunnen aanbieden. Dus de mogelijkheden van toegekend aan de IT-projecten. Ieder IT-project heeft een halve de business om lokaal, zonder dat iemand het weet, zomaar iets tot soms wel twee van deze architecten. De solutionarchitect is leuks met IT te doen, zijn zeer beperkt. Er wordt strak en hiërar- verantwoordelijk voor de succesvolle technische oplossing voor chisch gelet op het geld.” het project. Hij staat garant voor de realiseerbaarheid van de op-

126 CIO MAGAZINE lossingen die hij aandraagt. Eigen architecten bij Shell komen Architectuur doorgaans binnen als solutionarchitect. Technologie is als het ware de grondstof waarmee de technische De solutionarchitect wordt van dag één tot het einde aan het pro- infrastructuur, applicaties en apps kunnen worden gebouwd. ject toegewezen. Hij is pas succesvol als het goed is afgesloten en Voor een architect zijn er in feite twee soorten technologieën. de uitrol (deployment) is uitgevoerd. Krebbers: “De solution dient Technologieën die een applicatie sneller of slimmer maken, bij- geïntegreerd te worden opgeleverd, dus moet soepel kunnen com- voorbeeld neurale netwerken. En technologieën die de mogelijk- municeren met andere oplossingen. Een solutionarchitect maakt heden bieden om geavanceerdere architecturen te formuleren, het ‘solution architecture high-level design’ – de ondersteunde bijvoorbeeld internettechnologie waardoor gedistribueerde processen, het datamodel, het applicatiemodel en de ondersteu- werkteams mogelijk worden. Net zoals plastic nieuwe producten nende infrastructuur en middleware. Alles binnen de constraints mogelijk maakt, en gewapend beton leidde tot architecturen met van de segmentarchitectuur. Hij blijft echter rapporteren aan de een vrijere vorm. business lead architect. Een data-architect zal de solutionarchi- Shell verwacht dat de combinatie van mobiel en SaaS uit de cloud tect helpen voor de aansluiting op EDAM, het enterprisedatamo- de katalysator zal zijn voor de volgende generatie architectu- del van Shell. Hetzelfde geldt voor information-riskmanagement.” ren. “Mensen in het veld hebben standaard een mobile device, Alle Shell-architecten moeten visie hebben, praktisch zijn en meestal een tablet.” Elke applicatie dient daarom in principe hun nek durven uitsteken. De architect moet ook echt in de mod- client-onafhankelijk te zijn en dus benaderbaar via de vier be- der kunnen staan om te weten hoe het er in de werkelijkheid aan langrijkste browsers. Shell forceert via haar motto ‘mobile first’ toegaat. De belangrijkste toegevoegde waarde van een architect een eenvoudige user interface. Applicaties worden dan eerst voor is te zorgen dat het bedrijf klaar is voor de toekomst. Dat er op- de mobiele omgeving ontwikkeld en kunnen daarna eventueel lossingen worden geïmplementeerd die de komende jaren kun- lichtelijk worden aangepast aan de desktopomgeving. Elke appli- nen doorstaan. Fit voor purpose binnen het hele kostenplaatje. catie, gemaakt of gekocht, moet in principe HTML5-compliant In ieder businessdomein is er een architecture review board zijn. Externe clouds (publiek of hybride) dienen voornamelijk te (ARB), voorgezeten door de business lead architect, waarin het worden gebruikt op SaaS-niveau; platformen en technische in- architectuurdocument voor de solution dient te worden goedge- frastructuur zijn en blijven de uitdagingen van de SaaS-provider. keurd. De helft van de solutionarchitecten zijn extern gecontrac- Extra uitdaging wordt de orkestratie over de verschillende SaaS- teerd uit flexibiliteitsoverwegingen. services heen en de data-exchange tussen die SaaS-providers.

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 127 128 CIO MAGAZINE “Applicaties zijn data-driven”, vervolgt de EVP. “De business is brandstoffen winnen”, aldus Dorland. “In de diepzee, in het Arc- de data-owner, dus accountable voor de content. Het is belang- tisch gebied en door dikke, vroeger ondoorzichtige, zoutlagen rijk om de datalaag en de clientlaag strikt gescheiden te houden. heen in bijvoorbeeld Brazilië. Gebieden die wij tien jaar geleden Te meer omdat laatstgenoemde steeds diverser wordt door het bij gebrek aan de juiste technologie nog niet konden bekijken. fenomeen BYOD en de snelle ontwikkeling in personal devices.” Die technologie leunt steeds sterker op IT.” “Uit de grote hoeveelheid data uit een oliebron, zoals druk, tempe- Verschillen ratuur en flow, kun je veel nuttige informatie destilleren”, vervolgt IT mag volgens Dorland nimmer een beperkende factor zijn voor de EVP. “De grote uitdaging is echter het wegfilteren van de grijze noodzakelijke businessveranderingen, maar dient enablend te zijn. ruis. Dat vereist geavanceerde algoritmes. De vraag is of je dat uitfil- “Daarom dient IT verankerd te zijn in de architectuur.” Er is een teren voor of na het datatransport doet. Dat is ook weer afhankelijk essentieel architectuurverschil tussen Downstream en Upstream. van waar je je rekencentra neerzet. Met Cisco is Shell bezig te onder- “Downstream vergt een klantgerichte inter-procesgeoriënteerde ar- zoeken of in de routers al een stuk van de filtering kan plaatsvinden. chitectuur: ‘order-2-delivery’, ‘delivery-2-billing’ en ‘billing-2-cash’. De groei van de ruwe datasets is zo overweldigend dat wij trans- Terwijl Upstream geen klant heeft in de klassieke zin des woords. portproblemen krijgen. Bij offshoreplatformen kan dat problemen Zij zijn heel erg datagedreven. Als je ziet hoeveel bytes er nodig zijn opleveren door de lage bandbreedte in satellietcommunicatie.” voor een barrel olie, dan kun je Shell een IT-bedrijf noemen.” Belangrijker dan de omvang van de dataverzameling zijn de ana- Collaboratie binnen Shell en met de buitenwereld staan hoog op lytics die erop kunnen worden toegepast. Analytics om van data de agenda om het bedrijf slagvaardiger te maken, binnen de beno- informatie te maken om het nemen van beslissingen te voeden, in digde security en privacy. Ten slotte schenkt Shell extra aandacht plaats van het nemen van businesskeuzes vanuit een goed gevoel aan customerization om te borgen dat haar medewerkers effectief, of intuïtie. Er zijn drie gebieden van analytics: 1. descriptive (wat efficiënt en met plezier met hun IT-devices kunnen werken. is er gebeurd en waarom?), 2. predictive (wat gaat er gebeuren?) Waar mogelijk is Shell een voorstander van ‘industry solutions’, en 3. prescriptive (wat zou er moeten gebeuren?). Dorland: “Big die zij door hun gesprekken in het ecosysteem wel proberen te data vereist ook big visualizations om patronen te zien en over- beïnvloeden qua functionaliteit. Zij kiezen voor early adopter. zicht te krijgen. De hoeveelheid data die Shell per dag verwerkt, is Het blijkt dat, gezien over de totale levenscyclus van een sys- van dezelfde orde van grootte als die van Google. Dit levert grote teem, een eigen gemaakte solution vaak erg duur is. Shell heeft gegevensverzamelingen op waar brute rekenkracht voor nodig is slechts vijf ERP-systemen: Upstream, Downstream, Trading, om ze te verwerken, te visualiseren en te interpreteren.” HR en Finance. “Er is de laatste tien jaar ruim een miljard geïnvesteerd in het creë- Smarter Shell ren van deze ERP-systemen. De volgende Smarter Shell impliceert het zoveel moge- uitdaging is hoe Shell de meeste waarde lijk digitaliseren van het bedrijf. Smart so- uit die ERP-systemen krijgt in termen “De hoeveelheid data lutions is eigenlijk een equivalent van het van businessrelevante data.” voor een seismisch ‘internet of things’. Alles verbonden met elkaar, sensors overal en realtime data- Data-driven onderzoek omvat vaak stromen. Dit vraagt architectuurplaten Shell is een data-driven company. “Real- enkele petabytes” die overzicht en inzicht bieden. time en streaming data worden steeds be- “Door het steeds intelligenter toepassen langrijker om businessbeslissingen ade- van slimme technologie kan Shell nog quaat te kunnen ondersteunen”, vervolgt veel concurrerender worden. Competi- Dorland. “De grootste architecturale uitdaging is te zorgen dat tieve IT is van wezenlijk belang voor het operating model in de zoveel mogelijk realtime de juiste data op een veilige manier op verschillende primaire businessdomeinen en bepaalt voor een de juiste plek terechtkomt en adequate analytics die data kun- groot deel de business-roadmap van de onderneming.” nen veredelen tot informatie. Het gaat uiteindelijk om informa- Het internet der dingen impliceert ook dat Shell continu op basis tie om de juiste businessbeslissingen te kunnen nemen. Soms is van heel veel data een geïntegreerde vinger aan de pols houdt bij al daarbij zelfs de infrastructuur cruciaal, want als de data de halve haar belangrijke fysieke assets zoals olie- en gasreservoirs, pijplei- aardbol moet oversteken, kunnen latency-problemen van onge- dingen, olietankers, raffinaderijen, pompstations. Data afkomstig veer 50 milliseconde optreden. De architectuur van de data-in- uit visuele, akoestische en thermische metingen. “The internet of frastructuur voor heel Shell is voor ongeveer 40 procent gereed, things is bij Shell een gezamenlijk werkterrein van engineers en met EDAM als gemeenschappelijke taal.” IT-mensen die samenwerken aan een Smarter Shell, hetgeen wordt Shell kijkt een beetje vreemd aan tegen de hype rond big data. vereenvoudigd door het feit dat infrastructuur in het process-con- Het bedrijf heeft er immers altijd al mee gewerkt. “De hoeveel- troldomein standaard is geworden: Windows- en Intelgebaseerd.” Ó heid data voor een seismisch onderzoek – om te bepalen waar je moet gaan boren – omvat vaak enkele petabytes. Het hele proces van exploratie was altijd al zeer datagedreven, maar wordt dat nog veel meer. Door technologie kunnen wij steeds meer fossiele

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 129 rubriek VALKENOOG Door Jan Peter de Valk

The Culture Club

Als het je groen en geel voor de ogen wordt, terwijl je toch best van oranje houdt, komt Geert Hofstede je te hulp. Neeeh, niet die Björn Kuipers die Leo Horn in de schaduw zet, en ook niet al die VI-voetbal- kwasten waar alleen ‘Gijpie’ van te harden is – en zelfs die niet. Echte mannen houden van vrouwen, toch? “Wat heeft dat dan allemaal met cloud

et moest allemaal niet gekker wor- terwijl het nieuwe werken de kantoren en businessintelligence den met dat balletje-balletje. Wat steeds leger maakt en het Cup-a-Soup- te maken? H ik bedoel is dat we vergeten écht thuishonk steeds gezelliger. Gefoezel met naar culturen om ons heen te kijken in koninklijke huisjes in de Kakstad naast plaats van naar the Big Y, waar men in het paleis en dat overgedimensioneerde tijden van authentiek leiderschap weer Mauritsmuseumpje, dat kunnen we dan derheid en kun je vrij rolleren. Mogen de dol op is. Mazdaznan, wat is dat dan? En wel weer in ons Madurodam; schanda- jongste bediendes intussen lekker sloven zijn we de Sensitivity-training vergeten? lig! Maar van wereldvisie hebben we echt op hun mobieltjes, steeds vluchtiger en Als alle vrouwen door het glazen plafond geen Beemsterkaas meer gegeten. De der- oppervlakkiger. zijn gebroken, de sociale waarden hoog- de universiteit in de kleinste hoofdstad Koop in Korea en je weet zeker dat je erbij tij vieren, en alle risico’s drievoudig zijn ter wereld drukt de bestaande twee eruit. hoort, namelijk bij de meute die er niets afgedekt en vijfvoudig belegd en geborgd, En dat is eigenlijk nog eens geluk hebben, meer van snapt. ‘Kies exact’ is een kreet uit en we tevens collectief de lange termijn terwijl je jezelf als landje te kakken zet. de prehistorie en inmiddels ongehoord. bekijken in ons uppie. Terwijl we zoge- Wat heeft dat dan allemaal met cloud en Voetbalklootjesvolk, en volgens Hofstede naamd niet gevoelig zijn voor hiërarchie, businessintelligence te maken? Daar weet verwijfd. Individueel niet-ondernemend, maar intussen elk verschilletje boven het alleen de insourcer het fijne van, maar met het idee dat ieder ander minder is. maaiveld genadeloos wegstrijken met die zie je toch nooit meer terug – vetrok- En aarzelend over de lange termijn, dat onze Songfestival-tolerante baardjes. ken over de Zijderoute. Externen eruit en zie je in de onregelmatig rijdende treinen. Zo gebeurt dat in zorgverzekeraarsland, iedereen is binnen! Maar waarom zou je Vooral niet-Mediterraan of Caraïbisch. maar ook bij de bankverzekeraars in Ne- wakker worden als de markt net weer een Tsjonge wat mis ik dat tikitaka... en mijn derland; gewoon bonus ophogen en dan beetje aantrekt en Wilders in het Euro- palmen waar de hangmat tussen kan. Op met de rug naar de Wet normering topin- pees Parlement is weggestemd? Een land naar de blanke top der duinen dan maar. Ó komens gedraaid een middelvinger in de waar je niet meer hoeft te emanciperen, hoogte steken. wat moet je ermee? Alle minderheden aan JAN PETER DE VALK is verantwoordelijk voor de macht zitten elkaar amechtig aan te ga- de informatievoorziening (CIO) van Coöperatie VGZ en geeft in deze rubriek als IT-evangelist Doorvergaderen pen. Belasting betalen in natura en vooral zijn visie op nieuws, trends en ontwikkelingen. Culture eats strategy for breakfast, participeren in plaats van verzorgen. Ben en intussen vergaderen we lekker door je boven de veertig, dan ben je in de meer-

130 CIO MAGAZINEMAGAZINE ACIO abo NIEUWE KIJK OP IT-SECURITY VEREIST Zero Trust in het software- defined datacenter 0132 CIO MAGAZINE Door Marcel van Eemeren

Onze samenleving wordt steeds afhankelijker van IT- technologie, en daardoor ook kwetsbaarder voor de gevaren werk. Daar moeten firewalls ongewenst ning voor hun professionele taken. Het die het gebruik van datanet- verkeer tegenhouden. Eenmaal in het ei- idee dat data in een veilige container bin- werken met zich meebrengt. gen netwerk beschouwt men alle verkeer nen de eigen organisatie leeft, is kortom Adequate beveiliging van data als vertrouwd. Dat is een aanpak die niet onhoudbaar geworden. is een groeiende uitdaging. meer houdbaar is. Edward Snowden was per slot van rekening geen hacker; hij had toegang tot het NSA-netwerk. Dwingende urgentie ybercrime kost de Nederlandse Oorzaken De combinatie van toenemende burger volgens een recent on- Er zijn diverse oorzaken aan te wijzen kwetsbaarheid door nieuwe technolo- derzoek van Gartner 8,8 mil- die ervoor zorgen dat het oude model gische mogelijkheden, veranderende jard euro per jaar. Een groot ‘van buiten naar binnen’ niet meer werkt. wetgeving en complianceregels Cdeel van die kosten levert indirect schade Een belangrijke ontwikkeling die invloed vragen om een nieuw, allesomvattend en toekomstvast securitymodel. Zero op, bijvoorbeeld de diefstal van intel- heeft op het huidige securitymodel is de Trust voorziet vooralsnog als enige in lectueel eigendom of bedrijfsspionage. opkomst van mobiele technologie. Werk- deze behoefte. DDoS-aanvallen kunnen belangrijke sites nemers, klanten en leveranciers hebben “Privacy en security moeten doordrin- en primaire processen gedurende uren of door de opkomst van mobiele apps en wegen tot in de haarvaten van een organisatie”, zegt Anne-Wil Duthler, senator dagen stil leggen. Diefstal van klantgege- bapplicaties steeds eenvoudiger toegang en partner van First Lawyers. “De regels vens of creditcarddata maakt grootscha- tot de primaire processen. Dit is een har- moeten worden ingebed in de organi- lige fraude mogelijk. satie en in systemen. Organisaties presteren beter, compliancerisico’s worden Bedrijven en overheden hebben daar- beheerst en de kansen op claims en naast te maken met steeds dwingender boetes verkleind. Alleen op die manier wetgeving om de privacy van burgers te “Het herkennen van krijgen individuen de controle terug waarborgen. Op het overtreden van die over hun eigen gegevens.” Haar collega André J. Biesheuvel, wetten staan steeds vaker hoge boetes. werkbare segmenten partner bij Duthler Associates, vult Organisaties dienen in 2015 datalekken te aan: “Aanstaande Europese en natio- melden op straffe van boetes tot 450.000 is een kwestie van nale weten regelgeving op het vlak van gegevensbescherming en privacy euro per incident. In de financiële wereld ervaring en inzicht” vormen het startpunt voor een nieuw en in de gezondheidszorg is compliance informatie-ecosysteem. Het individu met wetten en regels een van de grootste moet weer in control komen over zijn uitdagingen voor de chief security officer. of haar persoonsgegevens. Deze para- digmashift vraagt van bedrijven en in- Maar ook webwinkels, overheden, water- de businessvereiste. Maar ook patiënten stellingen ‘accountable’ en ‘auditable’ schappen en industrieën hebben met hun willen bijvoorbeeld steeds vaker toegang te zijn over de interne gegevenshuis- eigen regelgeving op IT-gebied te maken. tot hun medische data. De security officer houding en informatievoorziening.” Deze nieuwe wereld vraagt om een nieu- heeft steeds minder controle op de omge- we kijk op IT-security. ving van waaruit gebruikers toegang tot ON2IT heeft in de afgelopen jaren bij op- data in het eigen netwerk hebben. Begrippen drachtgevers ervaren dat het klassieke De opkomst van de cloud als alternatief Iedere professionele beveiliger kent de model van netwerkbeveiliging structu- voor de eigen automatiseringsprojecten letters CIA: confidentiality, integrity en reel tekortschiet. Het klassieke model, betekende ook een game-changer voor availability. Het zijn essentiële begrippen dat bij de meeste organisaties nog steeds security. Ondernemingen gebruiken ap- in IT-security. Het lijken absolute begrip- de basis van de IT-beveiliging vormt, is plicaties in de cloud, vaak zonder precies pen, maar in een wereld met tienduizen- gebaseerd op het concept dat er een on- te weten in welk land of datacentrum die den nieuwe vormen van malware per dag veilige buitenwereld bestaat en een ver- data precies wordt opgeslagen. Ook eigen en een eindeloos reservoir aan hackers trouwd eigen netwerk. Anders gezegd: applicaties worden in private clouds ge- kun je niet meer uitgaan van absoluten, er zijn veilige en onveilige zones. De tra- host bij externe partijen. Gebruikers, ten- maar van afwegingen. De sleutelvraag ditionele aanpak richt zich op de grens slotte, gebruiken sociale media niet alleen is: wat zijn de kosten en de risico’s voor tussen de buitenwereld en het eigen net- privé, maar steeds vaker als ondersteu- een organisatie wanneer het vertrouwen,

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 133 Software Defined Google / Facebook / Data Center (SDDC) Amazon Data Center

Custom Application Any Application Software / Hardware Abstraction

Custom Platform SDDC Platform Software / Hardware Data Center Virtualization Abstraction

Abstraction Layer

Any x86 Any x86

Any Storage Any Storage

Any IP network Any IP network

Figuur 1. Het beheren van segmenten binnen het software-defined datacenter.

de integriteit en de beschikbaarheid van dat inspeelt op het veranderende land- in de volgende aannames: toegang tot alle specifieke data worden aangetast? En de schap is het Zero Trust-concept, dat in data en voorzieningen vindt altijd plaats vraag die daarmee direct samenhangt: wat de basis is ontwikkeld door John Kinder- op een beveiligde manier, ongeacht de zijn de kosten en de effectiviteit van de IT- vag van Forrester Research. Deze aanpak locatie waar de data en de gebruiker die securityoplossingen die ik implementeer? heeft een aantal uitgangspunten, maar ze raadpleegt zich bevinden, en toegangs- Netwerkbeveiliging gaat niet over het de belangrijkste leidraad is dat er vooraf controle is altijd op een need-to-know-ba- stoppen van alle bedreigingen, maar om geen enkele aanname wordt gedaan over sis en wordt altijd afgedwongen. Dit kan het inperken van risico’s in de juiste pro- de mate waarin je een netwerk of een deel worden samengevat onder de noemer safe portie tot de schade die ze toebrengen. Er daarvan kunt vertrouwen. Geen enkele application enablement. Hieruit vloeit bestaan inmiddels miljarden vormen van host en geen enkele dataset wordt a priori vanzelf voort dat al het dataverkeer op het malware. Het is praktisch onuitvoerbaar beschouwd als afdoende beveiligd. netwerk geanalyseerd en gecontroleerd om op alle dreigingen te focussen. kan worden. De analyse van alle indivi- De veranderende technologie en de ex- Verschillende niveaus duele pakketten moet op verschillende plosieve toename van mogelijke bedrei- Het oude idee van access policies in fire- niveaus gebeuren en krachtig genoeg gingen vereisen een totaal nieuwe aanpak walls aan de rand van het netwerk bestaat zijn om de verschillende dreigingen het van IT-security. Het enige securitymodel niet in de Zero Trust-wereld. Dat uit zich hoofd te kunnen bieden: het beveiligen

134 CIO MAGAZINE van applicaties, het wereldwijd realtime Zero Trust GAP Analyse beschikken or- herkennen en neutraliseren van malware ganisaties over een krachtige set tools om en andere bedreigingen, en ten slotte het de meest optimale indeling voor de orga- loggen, monitoren en realtime rapporte- nisatie in kaart te brengen. ren van alle verkeer. De functionele groepen of ‘microsegmen- Wanneer het concept van vertrouwen ten’ worden in Zero Trust-terminologie helemaal wordt verlaten en je al het da- MCAP genoemd. Dit staat voor Micro taverkeer naar alle hosts en applicaties Core and Perimeter. Al het dataverkeer tot in detail inspecteert en controleert, van en naar het segment vindt plaats via ontstaat er een te complexe situatie die een segmentation gateway. Elk segment niet proportioneel is. Dit is het andere kan op maat gemaakte policies hebben uiterste van de ‘binnen/buiten’-situatie, voor vertrouwelijkheid, integriteit en waar alleen aan de grens wordt gecon- beschikbaarheid (CIA). Aan elk segment troleerd. Alle verkeer moet geïnspecteerd kunnen vervolgens resources voor de in- worden, maar voor sommige delen van tensiteit van de pakketinspectie en de te- het netwerk gelden andere CIA-vereisten genmaatregelen aan een segment worden dan voor andere. De database met lab- toegewezen. Dit hangt uiteraard nauw sa- uitslagen van een ziekenhuis of de beta- men met compliance-vereisten. lingsbackoffice van een bank zijn van een andere waardeorde dan de openbare web- Groeperen en beheren site. Dit is voor iedere organisatie anders. Het groeperen van hosts in segmenten is in de afgelopen jaren door verschil- Segmenteren lende ontwikkelingen veel haalbaarder In ON2IT’s interpretatie van het Zero geworden. Software-defined netwerken Trust-concept zijn er voor elke organisa- en zogeheten ethernet fabrics zorgen tie passende niveaus van fijnmazigheid ervoor dat segmenten op verschillende te definiëren waarbinnen hosts, data en netwerkniveaus kunnen worden gedefi- nieerd zonder complex hardwarebeheer. Ook virtualisatie maakt het aanmaken en beheren van segmenten steeds prak- tischer. Het einde van de grenzen van “Het einde van de dit software-defined datacenter is nog grenzen van dit niet in zicht. ON2IT verwacht dat alle belangrijke netwerkfuncties op den duur software-defined zullen verhuizen van dedicated hardware datacenter is nog naar software op generieke, uitwisselbare hardware- en cloud-platformen. niet in zicht” Applicaties in de cloud maken steeds vaker een volwaardig en onmisbaar onderdeel uit van een bedrijfsnetwerk. Ook die kunnen binnen de Zero Trust-segmen- applicaties bij elkaar in segmenten kun- tering volwaardig beschermd worden nen worden gegroepeerd. Het herkennen door de juiste policies. Er kan worden van werkbare segmenten is een kwestie afgedwongen dat alleen gebruikers met van ervaring en inzicht. Het is altijd een de juiste rechten toegang hebben tot ex- goed uitgangspunt om te beginnen bij de tern gehoste cloudapplicaties, en dat een data. Wat zijn de kroonjuwelen van de or- logging van alle activiteiten plaatsvindt. ganisatie? Binnen een segment moet er Bestaande oplossingen kunnen zelfs ge- sprake zijn van een functionele relatie. De heel geïntegreerd worden in de externe verschillende security-policies moeten cloudomgeving, zodat policies en seg- het liefst te formuleren zijn in begrijpe- menten transparant worden beheerd van- lijke taal en in lijn zijn met de vereisten uit een centrale omgeving. Ó van compliance. Daarbij moet er bij de keuze van segmenten ook rekening wor- MARCEL VAN EEMEREN is algemeen directeur den gehouden met een praktische balans van IT-securityspecialist ON2IT. tussen scanning-performance en risico’s. Met de Zero Trust Security Blueprint en

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 135 Rubriek Heb je even?

HUGO VAN DIEPEN, UNISERVER Het gemak van infrastructure as a service

IT moet gewoon zoals water uit de kraan komen. Dat vindt Uniserver, koploper in Nederland op het gebied van cloudhosting. Met zijn flexibele infrastructure as a service voegt het bedrijf de daad bij het woord. Een glasvezelnetwerk garandeert de continuïteit van de dienstverlening. en stroom. Ze hebben er geen omkijken naar, betalen naar verbruik en kunnen de servercapaciteit zelf schalen, naar behoefte van hun klanten. Ook hebben ze op n de afgelopen jaren ontwikkelde het de focus uit te breiden naar cloudhos- ieder moment inzicht in hun verbruik.” Uniserver zich van webhostingprovi- ting. Van Diepen: “Samen met een zestal De ‘infrastructure as a service’-activitei- der tot cloudhostingpartner. “We zijn externe consultants hebben we zo’n vijf ten van Uniserver zijn ondertussen flink in 2000 gestart met e-mail-, web- en jaar geleden onze visie voor de toekomst gegroeid. “We hebben momenteel tachtig I applicatiehosting voor eindklanten, van uitgestippeld. We zijn toen gestart met IT-bedrijven als klant die samen al meer het mkb tot multinationals”, vertelt Hugo een tweede businessunit die IT-partners dan duizend projecten voor hun klanten van Diepen, directeur en medeoprichter vanuit verschillende datacenters infra- hebben gerealiseerd en we zullen nog vervan Uniserver. Eerst maakte het bedrijf structure as a service biedt, net zo gemak- der groeien”, zegt Van Diepen. Een opti- de stap naar virtualisatie, daarna besloot kelijk als nutsvoorzieningen zoals water male beschikbaarheid van de services is

136 CIO MAGAZINE Door onze redactie

essentieel voor het succes van Uniserver. aanleg van het datacenter in Maastricht baarheidseisen kon voldoen”, zegt Van Van Diepen: “We verkopen in principe up- al gebruik van ‘dark fiber’-verbindingen Diepen. Daarnaast was de prijs-kwaliteit- time en performance, daar sluiten we ook van Eurofiber tussen de datacenters verhouding van Eurofiber het beste. Van SLA’s voor af.” in Amsterdam. De verbinding met het Diepen: “De andere oplossingen waren te hoofdkantoor in Alkmaar ging via een complex of te duur. Het netwerk van Eu- Redundante ring serviceprovider. rofiber heeft een landelijke dekking. Dat De basis voor de infrastructuur van De keuze om alle locaties via Eurofiber is een groot voordeel en maakt het moge- Uniserver wordt gevormd door een glas- met elkaar te verbinden, werd onder meer lijk voor een goede prijs te leveren.” vezelnetwerk van Eurofiber. Het ringvor- mige netwerk verbindt het hoofdkantoor Samenwerking van het bedrijf in Alkmaar met drie da- Anderhalf jaar na de realisatie van het tacenters in Amsterdam en een vierde glasvezelnetwerk is Uniserver gesterkt in datacenter in Maastricht. In Amsterdam zijn mening dat Eurofiber de beste partij en Maastricht draaien de productieom- is om de benodigde verbindingen te leve- gevingen van klanten, in Alkmaar vindt ren. Van Diepen: “Wij geloven in samen- het beheer van de infrastructuur plaats. werking. Wij zijn goed in wat wij doen, Het hoofdkantoor en de drie datacenters maar we zijn niet gespecialiseerd in net- in Amsterdam zijn via ‘dark fiber’-verbin- werken. Eurofiber is dat wel. Ons netwerk dingen verbonden. Het vierde datacenter werkt uitstekend en tot nu toe zijn er geen in Maastricht is aangesloten via de OTS- storingen geweest. We kunnen onze klan- oplossing van Eurofiber, wat staat voor ten optimaal van dienst zijn, waar ze ook optical transmission services. Deze op- gevestigd zijn in Nederland.” lossing heeft een zeer constante en lage Met de snelle en betrouwbare glasvezel- latency en is daarmee bijzonder geschikt infrastructuur is Uniserver bovendien voor cloud-, IaaS- en datacentertoepas- in staat zijn groeiambities te realiseren. singen. OTS is gebaseerd op DWDM (den- “Ongeveer een kwart van onze business se wavelength division multiplexing)- gaat straks in Maastricht landen: dat is technologie, wat qua kosten aantrekkelijk een flinke uitbreiding”, aldus Van Die- is bij lange afstanden. pen. Hij verwacht bovendien een grote Alle netwerkverbindingen zijn redundant groei van het aantal eindklanten dat via uitgevoerd. De routes zijn bovendien vol- de IT-bedrijven wordt bediend. “Nu is dat ledig gescheiden en er is op geen enkel “Wij zijn goed vijf tot tien procent, binnen drie tot vijf punt in het netwerk sprake van een single in wat wij doen, jaar zal dat veertig tot zestig procent zijn. point of failure. Het gegevensverkeer kan Steeds meer organisaties beseffen hoe be- dus bij de uitval van de ene route altijd maar we zijn niet langrijk een professionele infrastructuur uitwijken naar de andere. De verbindin- gespecialiseerd in is en zullen de stap naar de cloud zetten. gen hebben een bandbreedte van 10 Gbps. netwerken” Wij zijn daar klaar voor.” Ó Aanleiding Aanleiding voor de aanleg van het glasvezelnetwerk was de start van het datacenter in Zuid-Limburg, eind 2012. Van Die- ingegeven door de hoge beschikbaarheid pen: “In de omgeving van Maastricht zijn die de glasvezelleverancier kon bieden. veel bedrijven gevestigd. Bovendien zit “We garanderen onze klanten een uptime je er boven zeeniveau. Dat maakt de stad van 99,98 procent, dat is een downtime een interessante uitwijk- of back-uploca- van maximaal 105 minuten per jaar. Ie- tie voor bedrijven uit de Randstad. Om- dere hick-up, of die nu in het datacenter, gekeerd kunnen bedrijven uit het zuiden het netwerk of onze diensten zit, gaat van van het land gebruikmaken van de data- die tijd af. Bovendien moeten we vanuit centers in Amsterdam als secundaire lo- Alkmaar altijd overal bij kunnen. Euro- catie.” Uniserver maakte ten tijde van de fiber was de enige die aan onze beschik-

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 137 IT & TECHNOLOGY

138 CIO MAGAZINE Door Louis Stevens

MANAGEMENTTEAM OPGELET! Architectuur als stuurinstrument

Veel architecten zullen hebben ervaren dat hun modellen zelden de aandacht van het managementteam hebben. Zo zijn er weinig CIO’s die een architect vragen hoe hij rekening heeft gehouden met de door de organisatie beoogde kostenbesparingen of customer intimacy. Het lijkt architect zou volgens hem dezelfde taal alsof architectuurmodellen vaak onbenut blijven als stuurinstrument. moeten spreken als een MT en zich ont- houden van architectenjargon. Op de tweede plaats moet een bedrijfsarchitect beschikken over de communica- n de bouwwereld hebben de model- bedrijfsdoelstellingen. Ook de rol van de tiemiddelen die op zijn gesprekspartners len van een te realiseren gebouw wel architect staat in de belangstelling. Bij het zijn afgestemd. De architect heeft over het alle aandacht van de opdrachtgevers. Landelijk Architectuur Congres van 2013 algemeen twee verschillende doelgroepen. De maquettes, computeranimaties en bijvoorbeeld stelde de organisatie de archi- De eerste zijn degenen die zoeken naar een I bouwtekeningen helpen om hun wensen tect centraal met de vraag hoe hij zich kan oplossing voor een bepaald aan IT gerela- kenbaar te maken en om te verifiëren of onderscheiden in de IT-wereld. teerd bedrijfsvraagstuk, zoals MT-leden het ontwerp ook is wat ze echt willen. De Het succesvol toepassen van architectuur als en managers uit de business. De tweede vraag rijst waarom opdrachtgevers in de stuurinstrument vereist voldoende betrok- doelgroep heeft de opdracht de oplossing IT-wereld zo weinig gebruikmaken van kenheid van een MT en de business bij ar- te realiseren, zoals verandermanagers en vergelijkbare hulpmiddelen om realisa- chitectuur. Om deze betrokkenheid mogelijk IT-professionals. Een geëigend middel tietrajecten te sturen. Mogelijk is de af- te maken moet aan een aantal voorwaarden voor communicatie met IT-professionals stand tussen managers en architecten te zijn voldaan. Op de eerste plaats moet het zijn modellen in een formele specificatie- groot, of beschikken managers over be- belang van architectuur als stuurinstrument taal met een voldoende mate van exactheid tere stuurinstrumenten. Misschien is de duidelijk zijn. Dit aan te tonen is de primaire en detail. Een valkuil voor de bedrijfsar- geringe betrokkenheid een reden waarom verantwoordelijkheid van een bedrijfsarchi- chitect is deze modellen ook te gebruiken zoveel IT-projecten falen. tect. Hij moet laten zien dat hij als architect bij de communicatie met MT-leden en een essentiële bijdrage kan leveren aan het businessmanagers. Zij verwachten voor- Doelstellingen richting geven aan projecten. stellen in de taal van de business die zijn De rol van architectuur bij het realiseren onderbouwd met voor de ‘business’ rele- van bedrijfsdoelstellingen houdt profes- Cruciaal vante argumenten en liefst gevisualiseerd. sionals in het architectuurdomein al ge- Gerko Baarslag, CIO bij ONVZ, erkent ruime tijd bezig. Marlies van Steenbergen dat architectuur cruciaal is bij het sturen Communicatie bijvoorbeeld besteedde in een promotieon- van IT-projecten. De reden voor de vaak Leo Wielstra, COO van ABN AMRO, onderzoek aandacht aan het onderwerp. Ze geringe betrokkenheid van een MT bij derstreept het belang van geschikte com- concludeert in haar proefschrift Maturity architectuur ziet hij vooral als een com- municatiemiddelen. Hij stelt dat de model- and effectiveness of Enterprise Architec- municatieprobleem. Omdat men niet van len uit de IT-wereld, in tegenstelling tot die ture (2011) dat de meeste van de door haar ieder MT-lid affiniteit met architectuur uit de bouwwereld, ongeschikt zijn voor onderzochte organisaties zwak zijn in het kan verwachten, zou een bedrijfsarchitect communicatie met gebruikers. Volgens afstemmen van de keuzes in de enterprise- het nut van zijn modellen beter voor het hem herkent een gebruiker in de model- architectuur met de bedrijfsstrategie en voetlicht moeten brengen. Een bedrijfs- len van de bouwwereld direct de zichtbare

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 139 Praktijkvoorbeeld

Een voorbeeld van betrokkenheid bij belangrijke ambassadeur in de raad van vertrouwen nodig in de door de architect architectuur is het TOPS2020-programma bestuur. Van Hall heeft de IT-architectuur uitgevoerde analyse van het bedrijfs- van ABN AMRO. Het programma bevat bij de IT-managers op de agenda gezet. vraagstuk. Een businessmanager moet een grootschalige investering in architec- Hij deed dit onder meer door hen te zich kunnen herkennen in de analyse. Aan tuur, en architecten spelen een centrale vragen hem in hun eigen bewoordingen architectuurgerelateerde investeringen rol. Dit laatste is geen vanzelfsprekend- uit te leggen, welke problemen ze bij hun en de gevolgen van falen zijn vaak groot. heid, zeker gezien de belangen die er werkzaamheden met informatiesystemen Een architect moet daarom vertrouwen voor de businessmanagers op het spel ondervinden. IT-managers ervaren daarbij kunnen winnen in de door hem voorge- staan. Wouter Schmitz, hoofd architec- de toegevoegde waarde om met de ar- stelde oplossingsvarianten. Dit betekent tuur ABN AMRO, legt uit hoe architecten chitecten het gesprek aan te gaan en hen dat hij ze moet kunnen uitleggen in de zich naar zijn mening hebben kunnen stap voor stap te volgen in hun analyse. taal van de business, inclusief de voor- en onderscheiden. nadelen. Daarbij moet hij de belangen Een van de succesfactoren van het Cruciale rol van de betrokken managers kunnen han- programma is de aandacht die de te De architecten spelen zelf een cruciale rol teren. De oplossingsvarianten rationali- realiseren IT-veranderingen krijgen van bij de samenwerking met de IT-managers. seren de besluitvorming en helpen zo de de top van de bank. Zo vatte Gerrit Zalm, Vertrouwen is daarbij de sleutel, te managers een keuze te maken. Tijdens voorzitter van de raad van bestuur, voor beginnen met vertrouwen in de architect de realisatie is het van belang dat de de medewerkers de kern van de IT- als professional. Om dit vertrouwen te architect het vertrouwen van de business problematiek samen als de schijnbaar on- winnen zijn architecten gaan deelne- behoudt, ook bij eventuele tegenslag. ontwarbare kluwen verbindingen tussen men aan IT-teams bij het oplossen van Daarom zit hij wekelijks aan tafel met het de informatiesystemen. Ook hebben de vraagstukken, ook als deze niet direct aan realisatieteam om sturing te geven aan architecten met COO Johan van Hall een architectuur waren gerelateerd. Er is ook de te realiseren oplossing.

objecten uit de gebouwde omgeving. Maar Een volgende voorwaarde is een juiste gen aan de hand van architectuurmodel- een gebruiker van modellen zoals die ge- communicatiestijl. Het is van belang dat len vindt vooral plaats in teams waarin bruikelijk zijn in de IT-wereld, kan zich een architect in staat is de besluitvorming een architect samenwerkt met iemand vaak geen voorstelling maken van het be- zodanig te beïnvloeden dat in beperkte met een ‘judging’-stijl, die breed gedragen schreven informatiesysteem vanwege het tijd breed gedragen en haalbare architec- beslissingen tot stand kan brengen. De gebezigde jargon en het abstractieniveau. tuurkeuzes worden gemaakt. projectteams brengen de mogelijke oplos- Een derde voorwaarde is dat een bedrijfs- singsrichtingen in kaart en geven sturing Overtuigingskracht aan de te maken keuze. Vanwege de ef- Wielstra stelt dat een architect adequaat fecten op de kosten en realisatiesnelheid met de bedrijfscultuur om moet kunnen wordt een oplossingsvariant pas na een gaan, omdat deze een belangrijke factor is breed gedragen keuze verder uitgewerkt. “De geringe betrok- bij het implementeren van architectuurbe- kenheid van een MT slissingen. Het evolueren naar de gewenste Vertrouwen architectuur betekent in zijn organisatie Naast een gedegen communicatie is ook bij architectuur is vooral beïnvloeden van in breed verband te het vertrouwen bij alle lagen van de orga- vooral een communi- nemen besluiten, in plaats van bijvoorbeeld nisatie van belang. Het gaat om vertrou- een directieve sturing. Het bereiken van wen in de architect als professional, in zijn catieprobleem” overeenstemming vergt speciale expertise, analyse van bedrijfsvraagstukken, in de zoals overtuigingskracht, onderhandelings- door hem opgestelde oplossingsvarianten vaardigheden en het kunnen onderbouwen en de door hem begeleide realisatie van van een keuze met voor het bedrijf relevante een oplossing. Ook een constructieve hou- architect structureel in gesprek is met argumenten, zoals de gevolgen voor de be- ding van het MT en de business ten aan- de business en meedenkt over aan IT- staande manier van werken, de kosten en zien van het toepassen van architectuur is gerelateerde bedrijfsvraagstukken. Hier- de toekomstbestendigheid van de te kiezen cruciaal. Een ambassadeur met autoriteit bij past geen ‘de business vraagt en IT oplossingsvariant. Volgens de ABN AMRO- kan deze houding beïnvloeden (zie kader). draait’-mentaliteit. Een bedrijfsarchitect COO is het de vraag of de hedendaagse ar- Voldoen aan de genoemde voorwaarden zou zich in zijn contacten met de business chitect van nature over deze eigenschappen maakt het mogelijk de betrokkenheid te niet moeten beperken tot het vaststellen beschikt. In termen van de Myers-Briggs- realiseren om architectuur succesvol in te van requirements. Hij kan meer voor zijn persoonlijkheidstypen is een architect zetten als stuurinstrument. En een goed organisatie betekenen door tevens een naar zijn mening eerder ‘perceiving’ dan stuurinstrument is geen overbodige luxe, rol te spelen bij het doorgronden van de ‘judging’. Dit betekent dat een architect als gezien de mate waarin organisaties af- bedrijfsvraagstukken die de aanleiding netwerker met een brede belangstelling zich hankelijk zijn van IT en het succesniveau zijn voor nieuwe ‘requirements’. Met zijn vooral richt op het vergaren van informatie van veel hedendaagse IT-programma’s. Ó inzicht in relevante ontwikkelingen, aan in plaats van het nemen van beslissingen op bedrijfsdoelstellingen gerelateerde archi- basis van de vergaarde informatie. LOUIS STEVENS is enterprise-architect bij tectuurkeuzes, de bestaande bedrijfsar- In zijn projecten belegt Leo Wielstra de Cerios, een bedrijf dat ondernemingen helpt bij chitectuur en technische mogelijkheden betrokkenheid bij architectuur in de pro- het realiseren van complexe projecten met een kan hij het verschil maken. jectteams. Sturing op bedrijfsdoelstellin- belangrijke IT-component.

140 CIO MAGAZINE AImtech interview

DOUBLE2DUTCH-BEACHPARTY ZANDVOORT CIO in de zon

142 CIO MAGAZINE Door onze redactie Ó Fotografie Mark van den Brink

In de Zandvoortse strandtent “De belangrijkste verplichtin- netwerkorganisatie voor CIO’s en andere Zout vond ook deze zomer gen hebben we achter de rug, ict-verantwoordelijken hield voor de vijf- een Double2Dutch-netwerk- we gaan ons nu richten op de de maal een informele party op het strand evenement plaats. Het eten vakantie”, vonden Bart de Ruij- van Zandvoort. Het weer was super en de was goed, de muziek klopte "D ter (Metri), Rob Beijleveld (ICT Media) opkomst ongekend hoog. en de zon scheen. De stemen Bernhard van Oranje (Levi9) als ini- “We hebben allemaal weer een druk ming was weer als vanouds. tiatiefnemers van Double2Dutch. De IT- tweede halfjaar voor de boeg”, aldus Beij-

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 143 leveld. “Maar voor het zover is gaan we ding van de Nederlandse damestop. Wie eerst met z’n allen ontspannen.” minder behoefte had aan sport kon op Traditiegetrouw zorgde de Double2Dutch- het terras aan het Zandvoortse strand te- “We hebben een organisatie ervoor dat er wat te doen was recht voor een hapje en drankje. Dj Tho- druk halfjaar tijdens hun evenement. De spieren kon- mas Robson zorgde voor de opzwepende den worden losgemaakt met een potje beats, terwijl zanger Bart Brandjes ook voor de boeg” beachvolleybal tegen of onder begelei- een optreden verzorgde.

144 CIO MAGAZINE Uitnodiging voort organiseerde men enkele jaren in (Levi9 Global Sourcing), Bart de Ruijter Lifestyle-evenementen en andere bij- november een strandfeest tijdens het (Metri Measurement Consulting) en Rob eenkomsten van Double2Dutch zijn, Gartner-evenement in Cannes. Som- Beijleveld (ICT Media). Eventpartners na aanmelding, in principe toeganke- mige evenementen zijn uitsluitend op waren deze keer Tele2, Imtech, Polycom lijk voor Nederlandse en internationale persoonlijke uitnodiging. en Cisco. Ó CIO’s en mensen in vergelijkbare func- De Double2Dutch-ict-netwerkborrels zijn ties. Naast de netwerkborrel te Zand- het initiatief van Bernhard van Oranje

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 145 interview

146 CIO MAGAZINE Door Hotze Zijlstra

RENÉ KINT, ENTERPRISE-ARCHITECT EN QHUBA-PARTNER ‘Ik zie het overal fout gaan’

Een goede enterprise-architect is in positieve zin gevaarlijk voor een CIO, want hij zal een grotere broek aantrekken en zich meer vooraan in het ontwerp-, beslis- en bouwproces roeren. De CIO samenhang kent meerdere dimensies. Kint: “Horizontaal betreft moet de architect niet alleen accepteren als zijn het de verbanden tussen verschillende processen in een bedrijf, inhoudelijke geweten qua informatievoorziening verticaal de diverse lagen waarop de IT is ingericht: infrastruc- en IT, maar tevens als iemand met de nodige for- tuur, applicaties en de structuur en de mensen om dat alles te mele macht en verantwoordelijkheden. Dat zegt ondersteunen. Als je die samenhang wenst, moet je hem wel wil- interim-CIO en enterprise-architect René Kint. len bouwen en vervolgens bewaken voor de langere termijn. Dat is wat we architectuur noemen.”

Entertainment anneer de CIO zíjn verantwoordelijkheid neemt Kint neemt als voorbeeld de entertainmentsystemen die mensen voor de IT-delivery, dan kan hij hand in hand met thuis gebruiken. “Als je dat doordacht wilt doen, kies je één plat- de architect, vanaf het moment dat de processen form voor het opslaan en afspelen van films en muziek. Dat plat- bekend zijn, het bedrijf opbouwen. “Dat vraagt form bestaat uit verschillende op elkaar aansluitende elementen. W om het overwinnen van twee soorten drempels: er moet intern Je koopt en gebruikt dus alleen maar spullen die binnen dat geheel draagvlak komen en de architect moet werken aan zijn eigen passen. Mocht je na een jaar of tien een ander platform willen, dan competenties”, aldus Kint, die als enterprise-architect en inte- maak je een migratieplan. De digitale architectuur van zo’n huis is rim-CIO vooral ervaring opdeed in de nutssector. nadrukkelijk geen keuze tussen merken. Het platform betreft de Veel mensen denken dat architectuur gaat over techniek, proces- samenhang van hardware, software en de uitwisseling van digi- sen en modellen. Het gaat evenwel vooral over samenhang. Die tale informatie. Eigenlijk ben je dan al bezig met architectuur. Zo

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 147 “Één enkele applicatie voor de kerntaken is niet hetzelfde als Archetypen een doordachte architectuur” Er zijn volgens Kint grofweg drie archetypen organisaties waarbinnen de enterprise-architect kan opereren: de lijn, het project en echt werkend onder architectuur. “In het eerste geval is de enterprise-architect het geweten van de organisatie; hij wordt niet, dan koop je uiteenlopende apparaten en ben je vervolgens overal bijgehaald maar heeft feitelijk niets te vertellen. In de pro- lang bezig om alles te integreren. Als dat al lukt.” jectorganisatie is hij de meewerkend adviseur. Een stap verder Bij bedrijven is het volgens Kint precies zo. Ook daar vind je soms is het de medebepaler; business en IT zijn hier immers continu een keur aan verschillende platformen, die vaak maar ten dele ge- in strategisch overleg over de informatievoorziening, over busi- ïntegreerd zijn. “Soms denken organisaties slim te zijn door één ERP-systeem te kopen en uit te rollen. Dat lijkt een simpele architectuur. Eén enkele applicatie voor bijvoorbeeld de kerntaken is Notenkrakers echter niet hetzelfde als een doordachte architectuur. Het klinkt Binnen organisaties lijkt steeds meer behoefte te komen aan misschien wel aantrekkelijk, maar is het niet altijd. Eén platform superspecialisten, die vanuit een helikoptervisie kijken naar is vaak een betere keuze, want je kunt daarbij de goedkoopste of het totale IT-landschap. Enterprise-architecten overzien de best passende elementen selecteren die jouw manier van werken kritieke samenhang, de (ont)koppelpunten, de afhankelijk- heden en eventuele knelpunten in de toekomst. ondersteunen. Dát is samenhang. Zodra bedrijven hierover gaan ‘Notenkrakers’, typeert interim-CIO en programmamanage- nadenken, werken ze aan een enterprise-architectuur. Willen ze ment-deskundige Rink de Haan zulke mensen. “René Kint een dergelijke samenhang alleen binnen de domeinen, dan heb- heeft dat een tijdje voor mij gedaan. Hij kon heel goed ben ze domeinarchitecturen en dito architecten.” boven de materie staan. Deze mensen kunnen in een heel vroeg stadium issues identificeren; op het gebied van zowel business als harde IT. Het is een soort bezemwagen die Mandaat vooruit rijdt, of een mijnenveger.” Met het aanstellen van architecten ben je er nog niet, want ook Principes het mandaat moet geregeld worden. Architecten mogen over het Als enterprise-architect werkt Kint daarbij met principes. Het algemeen namelijk wel adviseren, maar de IT volgt veelal de busi- belangrijkste is dat hij vooral standaardisatie nastreeft op uitwis- ness. Het management bepaalt dus top-down de inrichting van IT. selniveau, want dat geeft de mogelijkheid voor een best-of- De keuze voor grootschalige IT-implementaties en -projecten ligt breedaanpak van systemen en applicaties. “Ik ben niet tegen specifieke leveranciers, maar wel allergisch voor vendor lock-in.” daardoor vaak bij de bestuursvoorzitter of de CFO, mensen die er Je moet er overigens voor waken dat die principes geen nauwelijks verstand van hebben. Aan de onderkant is er de consu- dogma’s worden, waarschuwt Kint. “Ze moeten open ge- merization, die allerhande IT bottom-up de organisatie in duwt. noeg zijn om ruimte over te laten voor interpretatie door de De architect kan in dit complexe speelveld niet veel meer dan zich architect. En je moet ze zo nu en dan tegen het licht houden en weer inruilen voor nieuwe als de tijd daar rijp voor is.” terugtrekken in zijn adviesrol en op die manier toch nog enige samenhang proberen te creëren. Hij kan er niet op duwen, dus hij slaat aan het modelleren op basis van de bekende raamwerken. Het is het verkeerde startpunt, met veelal een teleurstellend resul- nessprioriteiten en de samenhang met andere zaken binnen het taat. Kint: “Er is geen manager die een boodschap heeft aan bij- bedrijf. De archetypen zijn tegelijk drie stadia van volwassen- voorbeeld het TOGAF-architectuurmodel of de negen vlakken van heid, er hoort ook telkens een ander type architect bij.” Rik Maes. Ze hebben ook geen direct belang bij een samenhang De afstand tussen managen en inhoud wordt steeds groter. tussen de business-en IT-strategie volgens, ik zeg maar wat, het CxO’s staan vanuit hun bestuurlijke taken flink onder druk: kos- DYA-model. Dat vragen managers helemaal niet, en ze hebben het ten, compliance, operationele dingen. Alleen de meer volwassen ook niet nodig. Het zijn slechts kaders voor de architecten zelf.” IT-bestuurders houden zich bezig met zaken als adaptiviteit, Kint vervolgt: “Veel beter dan de omarming van die modellen wendbaarheid en roadmaps van de IT; onderwerpen waarvoor is de moed verzamelen om de bestuurskamer binnen te lopen de enterprise-architect echt een open oog heeft. Om stappen te en te zeggen: ‘Jullie bepalen de richting, jullie bepalen wat we kunnen maken hebben enterprise-architecten op hun beurt even- gaan doen, maar ik ga het ontwerpen en bouwen’. De architecten eens goede mensen om zich heen nodig. Technische architecten krijgen of pakken zelden die verantwoordelijkheid, dus komen bijvoorbeeld en proceskenners, de mensen die echt het werk doen. ze ergens achteraf of onderin het bedrijf onder de tl-balken te zitten. Begrijp me niet verkeerd, ze worden heel belangrijk ge- Drijfveer vonden. Maar ze zitten voornamelijk in toets- en adviesrollen en “Mijn drijfveer is dat ik het overal fout zie gaan. Ik wil architecten stoeien met genoemde modellen. Ze zijn ook defensief, waardoor zodanig opleiden dat ze daadwerkelijk de kans krijgen en benut- hun advies vaak negatief wordt geïnterpreteerd. In plaats van te ten om het bedrijf te ontwerpen, en daarvoor ook verantwoordelijk ‘enablen’ zijn ze aan het ‘disablen’.” worden gehouden. Op basis daarvan hoop ik draagvlak voor het

148 CIO MAGAZINE vakgebied te gaan creëren. Als we architecten onder de tl-balken formeel, nauwkeurig, perfectionistisch. Ook wel aangeduid als houden, dan komt het met de inrichting van IT niet goed. Stap één het ‘blauwe’ type. Zulke mensen zijn voor de organisatie enorm is dus het beter positioneren van enterprise-architectuur. Vanuit de belangrijk, maar ze zijn wellicht niet de gedroomde enterprise- architect zelf geredeneerd draait het om de vraag: hoe leer ik binnen architect. Mogelijk zijn ze de ideale technische architect of de mijn organisatie kansen te zien, te pakken en naar voren te stap- domeinarchitect, die een deel van de business in kaart brengt. pen? Te zorgen dat het bedrijf naar een hoger maturiteitsniveau Blauwe mensen krijgen vaak ten onrechte enterprise-architec- kan? Dat betekent wel dat ook de architect in het weekend uit zijn tuur op hun bordje. En vervolgens loopt het vast.” bed gebeld wordt als er problemen zijn vanwege een ontwerpfout.” Natuurlijk gaat het dan over competenties. Enterprise-architect Verkeerde cultuur is echter geen functietitel of een vakgebied, maar een rol. “Ik zou “Tegen alle creatieve en meer extraverte mensen, die door ver- het heel vervelend vinden als ik mijn kwaliteiten als architect zou keerde bedrijfsculturen al sinds jaar en dag het IT-vakgebied moeten bewijzen met diploma’s en cursussen. Ik denk wel dat je een worden uitgejaagd, zou ik zeggen: pak die rol, want eenmaal ac- aantal basiscompetenties kunt ontwikkelen en een zekere techni- terend op het juiste niveau maak jij het verschil! De board moet sche basiskennis moet hebben. Het is net als bij een manager, die daar dan wel voor open staan. Nogmaals: ik realiseer me goed moet gewoon bepaalde leidinggevende kwaliteiten hebben. Som- dat het voor een traditioneel ingerichte organisatie allemaal nog- mige zaken kun je daarbij leren, maar heel veel dingen ook niet.” al bedreigend kan overkomen. Ik pleit voor een totale cultuur- “We kijken met z’n allen misschien wel naar het verkeerde mens- omslag. Het hele beeld van de architect moet om, maar ook de type: werkend volgens vaste regels en procedures, behoedzaam, traditionele corporate manier van denken en handelen.” Ó

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 149 ATITM aboof Dassalt Roel Wolbrink Column

ROEL WOLBRINK is etiquet- te-deskundige en eigenaar van New Tailor, maatpakken en maathemden. New Tailor kleedt de CIO of the Year. Leef het moment en lach!

Lachen is gezond en werkt ontspannend. Niet alleen in de lucht). Veel van deze mensen zijn niet echt be- voor jezelf, maar ook voor je omgeving. De meeste trokken bij hun gasten en hebben zich dit lachje eigen begroetingen beginnen, na het oogcontact, met een gemaakt. Ze zijn niet echt blij, open en vriendelijk, glimlach, omdat dit onszelf en anderen ontspant. We maar doen het werk omdat het werk is. Ook mensen zetten onszelf niet langer schrap, maar laten zien ons- met angst en spanning hebben vaak dit type glim- zelf kwetsbaar op te kunnen stellen. Met een glimlach lach. Toch is een nepglimlach beter dan geen lach, kun je daarom ook een fout weglachen; dat is vaak ef- omdat de namaakglimlach je gesprekspartner wel fectiever dan een excuus maken. Mensen die lachen, ontspant. beoordelen we als competent, omdat het in ieder geval lijkt alsof ze controle hebben over de situatie. Dus Driedimensionaal wat er ook gebeurt: ontspan, leef het moment en lach! Een neplach kun je oefenen met video-opnamen, omdat een lach het best driedimensionaal beoordeeld Duchennelach wordt. Een goede lach is zo goed als symmetrisch en Een lach moet echt zijn. Het gezicht straalt, de ogen komt van binnenuit. Begin met glimlachen voor de lachen mee en daarmee worden de kraaienpootjes spiegel en oefen net zo lang tot je het lachen niet meer aan het werk gezet. We noemen deze lach de Duchen- in kunt houden. Voor een goede lach moet je je goed nelach, genoemd naar Duchenne de Boulogne die en zeker voelen. Dan gaat het echt een stuk makkelij- hier als eerste onderzoek naar deed. Hij ontdekte ker. Denken aan iets leuks kan soms ook helpen. dat de oogspieren de spieren rondom de oogkas ook aansturen; deze zijn moeilijk te manipuleren en daardoor is het eenvoudig om een echte glimlach te onderscheiden van een fakeglimlach. De Pan Am- lach, vernoemd naar de toenmalige Amerikaanse vliegtuigmaatschappij, is een neplach waarbij enkel de mondhoeken omhooggaan en de tanden enigszins worden ontbloot, maar de ogen niet meelachen. Deze lach is ook effectief, maar niet op de lange termijn. Deze fakelach wordt vrij snel herkend en roept op termijn zelfs irritatie op. Een neplach wordt vaak gebruikt door mensen in de horeca (op de grond of

jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 151 Rubriek DIGIT

Instap-iPod nu ook met iSight

Apple levert het ‘goedkope’ 16-GB model van iPod nu ook in diverse kleuren en voorzien van een 5-megapixel iSight- camera. Het instapmodel is uitgevoerd met een 4-inch Retina-display, A5-chip en een FaceTime-camera. De nieuwe iPod Touch wordt geleverd met iOS 7, dat meer dan 200 functies bevat, waaronder filters in de camera- app waarmee heel gemakkelijk in realtime effecten op foto’s zijn toe te passen. Verder is het mogelijk automatisch foto’s te laten ordenen op tijd en locatie. Via iCloud kunnen beelden eenvoudig met anderen worden gedeeld. Als dit najaar iOS 8 uitkomt, is dat ook geschikt voor alle iPod Touch-modellen. De 16GB iPod Touch in een roze, gele, blauwe, zilveren en grijze uitvoering is te koop voor een adviesprijs van 199 euro. De uitvoering van 32GB kost 249 euro, die van 64GB 299 euro.

Sony opnieuw in actie

Sony introduceert de nieuwe Action Cam AS20 om alle belevenissen vast te leggen. De Zeiss Tessar-groothoeklens heeft een enorm gezichtsveld van 170 graden, dat het menselijk oog benadert. Camerabewegingen worden door SteadyShot gecorrigeerd; schokken en trillingen op hobbelige fietspaden en geslinger door wind en golven worden keurig opgevangen. Er is ook een stereomicrofoon die geluid natuurgetrouw opneemt. De lichtsterke Exmor R-CMOS-sensor levert heldere Full HD-video en prachtige foto’s op, zelfs als het scheme- rig is. Opname met hoge bitsnelheid tot 28 Mbps zorgt voor zeer helder, gedetailleerd beeldmateriaal, zelfs in drukke scènes waarin de camera of het onderwerp veel beweegt.

Afstandsbediening Ingebouwde wifi verbindt de Action Cam met de draagbare horloge-afstandsbediening. Met dit optionele, waterbestendige accessoire met polsbevestiging zijn opnamen eenvoudig te controleren en kunnen maximaal vijf camera’s worden bediend als de Action Cam op moeilijk te bereiken plekken is bevestigd, zoals een surfboard of een helm.Door het slanke ontwerp is de Action Cam overal mee naar toe te nemen, van ATB-parcours tot surftrips en skateparks. Dankzij de gestroomlijnde vormgeving snijdt deze Action Cam door de lucht en is de camera bestand tegen de winddruk als de gebruiker met de fiets de heuvel afsnelt of zich aan een parachutesprong waagt.

152 CIO MAGAZINE Door onze redactie

Hogere productiviteit, betere kijkervaring

Samsung introduceert de nieuwe high-end SD850-monitor voor het bedrijfsleven en de veeleisende consument. Het ontwerp en de specificaties zijn zo vernieuwend dat Samsung met de SD850 de kwaliteitsstandaard voor zakelijke monitoren naar een hoger niveau tilt. “De SD850 is echt grensverleggend voor het topsegment van zakelijke monitoren”, verklaart Erik Swart, B2B Director van Samsung Nederland. “We hebben deze monitor voorzien van de meest innovatieve technologie voor mensen die de hoogste eisen stellen aan hun beeldschermen, zoals redacteuren, program- meurs en medewerkers in de financiële dienstverlening.” De nieuwe monitor kan niet alleen twee 720p-kwaliteit beelden in hetzelfde scherm laten zien, ook kan het een gemengde dia- show tonen van twee verschillende bronnen, zoals een desktop- pc en een laptop. De nieuwe Samsung SD850 is uitgevoerd met een beeldresolutie van 2560x1440 Wide Quad High Definition. Met 3,7 miljoen pixels heeft het twee keer de kwaliteit van Full HD en benadert het de kwaliteit van Ultra High Definition (UHD).

Zakelijke mobiliteit

NEC breidt zijn zogenoemde Business Mobility-portfolio uit met een nieuwe slimme handset. Het apparaat combineert de kracht van DECT en wifi. De nieuwe G966 stelt medewerkers van organisaties in staat om op een veilige en gebruikersvriendelijke manier draadloos te communiceren. Het toestel past naadloos op de bewezen IP DECT-technologie van NEC. De handsets kenmerken zich door een HD-geluidskwaliteit en diverse UC-mogelijkheden, zoals centrale toegang tot het adresboek, checken op aanwezigheid, messaging met prioriteitsindicatie, SOS en plaatsbepaling. De G966 heeft een slank ontwerp, een groot 4-inch hogeresolu- tie-touchscreen, bluetooth 4.0 en functietoetsen. De wifi-mogelijkheden van het Android-toestel zijn uit te breiden met diverse zakelijke toepassingen zoals e-mail en agenda en intranet.

Tablet verovert badkamer

AquaSound brengt een nieuw en trendy badkamerproduct op de markt: het Tablet Entertainment Center. De waterdichte tablet, gecombineerd met meegeleverde Sound-Box, tovert een badkamer om in een heuse ontspanningsruimte. Via Bluetooth is eenvoudig en snel een koppeling gemaakt tussen de tablet en de waterbestendige luidspreker. Beide apparaten beschikken over genoeg accucapaciteit om een dag intensief gebruikt te worden, ook op het strand of bij het zwem- bad. Bij thuiskomst is het Tablet Entertainment Center weer zo teruggezet op de vertrouwde plek in de badkamer. De Tablet is voorzien van het Android-besturingssysteem, heeft een witte behuizing met een chromen rand. De Sound-Box is modern en speels vormgegeven. jaargang 10 Ó nummer 4 Ó 2014 153 AICT media Awards AICT media Awards AOn2IT