BALAT MENTEŞE YÖRESİ MENTEŞE YÖRESİ Kıyı Ege Bölgesinün Büyük Menderes Oluğu Güneyinde Kalan Kesimine "Menteşe Yöresi" Denilmektedir
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
BALAT MENTEŞE YÖRESİ MENTEŞE YÖRESİ Kıyı Ege Bölgesinün Büyük Menderes Oluğu güneyinde kalan kesimine "Menteşe Yöresi" denilmektedir. 13. yüzyılda Manteşe yöresi Bizanslıların elinde bulunuyordu. Bizanslıların "Karya" adını verdikleri bu yöre aynı yüzyılda Menteşe Beyliğinin eline geçince "Menteşe" adıyla anılmaya başlandı. Bu yörede dağların ve bunlar arasında yer alan depresyonların uzanış doğrultusu kuzeydeki gibi batı-doğu değil, kuzeybatı-güneydoğu'dur. Bu yöreyi doğudan batıya doğru ana hatlarıyla şu ünitelere ayırmak mümkündür: MENTEŞE YÖRESİ a) Denizli batısında yer alan BABA DAĞI veya AKDAĞ b) Karacasu vadisi (Dandalaz Vadisi) c) KARINCALI DAĞ d) Tavas Ovası-Akçay vadisi e) DOĞU MENTEŞE DAĞLARI (Madranbaba Dağı, Oyuklu Dağ) f) Çine Çayı g) BATI MENTEŞE DAĞLARI (Beşparmak, Karakümes, Marçal Dağları) h) Milas Ovası ve Güllük (Mandalya) Körfezi kıyıları i) Bodrum yarımadası ı) Marmaris, Datça, Bozburun Yarımadaları Menteşe yöresi dağları doğuda Sarayköy-Denizli ovaları batısında yükselen, Harita Genel Komutanlığı’nca basılan yeni fiziki haritada adı “AKDAĞ” olarak yazılan BABA DAĞI üç zirveden oluşmaktadır. Babadağ kasabası gerisinde kuzeydeki zirve Baba Dağı (2294), ortadaki zirve Karababa (2308), güneydeki zirve ise Evrantepe olarak adlandırılmıştır. Bu dağlar ile Karıncalı Dağ arasında Karacasu vadisi yer almaktadır. Baba Dağı’ının jeolojik yapısı incelendiğinde çekirdeğinin I. Zamana ait mermer ve gnayslardan; etrafının ise daha genç 2. ve 3. zamana ait tortul kültelerden oluştuğu görülür. Babadağ (2294 m) ve Karababa (2308 m) Babadağ zirvesi Karababa Babadağ zirvesinde Karababa’da gün batımı Karababa Zirvesi 2308m. Baba Dağı’nın güney kesimindeki Evrantepe zirvesi BABA DAĞI’NDAKİ ÇİÇEKLERDEN BİR KISMI Güneydoğu-kuzeybatı doğrultusunda uzanan çöküntü hendekleri içinde akan akarsular Büyük Menderes oluğuna dar boğazlardan çıkarak erişirler. Dandalaz Çayı- KUYUCAK Akçay- NAZİLLİ Çivril Çayı-AYDIN güneyinde Büyük Menderes’e karışmaktadır. Bu akarsular kışın bol su taşıdıkları için Dandalaz vadisindeki Karacasu kasabası, Akçay depresyonundaki Bozdoğan kasabası, Çine depresyonundaki Çine kasabası taşkınlardan etkilenmemek amacıyla vadi içlerinden kaçarak yamaçlarda yer almışlardır. DANDALAZ VADİSİ (KARACASU VADİSİ) Karıncalıdağ ile Babadağı arasında Dandalaz çayı vadisi yer almaktadır. Bu vadinin en önemli yerleşim merkezi 6524 nüfuslu KARACASU kasabasıdır. Karacasu, Karıncalıdağ’ın eteğinde Dandalaz vadisi yamaçlarında kurulmuştur. Aydın il merkezine 87 km uzaklıktadır. Bu vadi zeytin, narenciye ve çam ağaçları ile bezenmiş durumdadır. Derinin, demirin, hamurun, çamurun ve mermerin hayat bulduğu Karacasu’da elma, zeytin, tütün ve nar bolca yetiştirilir. Kalitesi yüksek ve içinde yabancı madde barındırmayan zeytinyağı da son yıllarda bolca üretimi yapılan bir ürün olmuştur. Tarımın dikkat çekici önemli bir özelliği tarım ürünlerinin doğal kaynak sularıyla ve fazla zirai ilaç kullanılmadan yetiştirilmesidir. Karyalıların inşa ettikleri Aphrodisias‘ın (şimdiki Geyre harabeleri) yerini alan Karacasu kasabası ana ulaşım yollarından uzak kaldığı için fazlaca gelişememiştir. Karacasu’nun 13 km. doğusunda yer alan Aphrodisias Kenti 7.yüzyılda Aphrodisias ismini terk ederek Bizanslılaştırılmasının etkisiyle Stavropolis (Haç kenti) adını almıştır. Karıncalı Dağ Karacasu KARACASU-GEYRE kasabası doğusundaki APHRODISIAS antik kenti KARINCALIDAĞ Doğuda Dandalaz (Karacasu) vadisi, batı Akçay vadisi ile sınırlanan KARINCALIDAĞ, Karıncalıdağ (1703) ve Avdan Dağı olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Avdan Dağı, doğuda bir bel ile Babadağ’a bağlanmaktadır. Daha doğuda HONAZ Dağı’ndan kaynağını alan YENİDERE Avdan Dağı’nı güneyden sınırlandırmaktadır. Akaçay’ın ana kolu ile Yenidere’nin birleşim yerinde KEMER BARAJI yer almaktadır. AKÇAY VADİSİ Doğudan Karıncalıdağ-Avdan Dağı -Yörük Dağı ile batıdan Madran Dağı -Oyuklu Dağ arasında uzanan vadidir. Akçay’ın ana kolu Kale-Tavas ovaları güneyinde yer alan Yörük Dağı’nın (1692m) güney yamacından doğmakta olup Honaz Dağı’ndan kaynaklarını alan Yenidere ile Kemer Barajında birleşmektedir. Barajdan sonra tek ana akarsu olarak akan Akçay, Bozdoğan civarında genişleyen ova görünümlü bir vadi tabanından akarak Nazilli, Atça civarında Büyük Menderes’e karışmaktadır. Kemer Barajı (Bozdoğan Barajı da denmektedir.), Aydın ili Bozdoğan ilçesi sınırları içinde, Akçay üzerinde sulama, taşkın kontrolü ve enerji üretimi amacıyla 1954-1958 yılları arasında inşa edilmiş bir barajdır. 25 Eylül 1958'de hizmete girmiştir. AKÇAY ÜZERİNDEKİ KEMER BARAJI BOZDOĞAN Madranbaba Dağı’nın doğu eteğinde Akçay vadisinin batı yamacında yer alan 10.078 nüfuslu Bozdoğan’da sebze olarak domates, biber, patates, patlıcan, fasulye, sussam, yer fıstığı, patates gibi ürünler yetiştirilmektedir. İlçede biberin özel bir yeri vardır. Genel olarak kurutmalığa yönelik kırmızı toz biber üretimi yapılmaktadır. Bozdoğan ve çevresi, elverişli iklimi ve verimli toprakları sayesinde meyvesi bol bir sahadır. İncir, zeytin, kestane, çam fıstığı, elma, ceviz, şeftali, turunçgiller, ayva ve nar gibi meyveler yetiştirilmekle birlikte son yıllarda yüksek sistem bağcılık hızla gelişme göstermektedir. Kardinal üzümü olarak adlandırılan bu üzüm türü iri taneli dolgun siyah çekirdekli tatlı-sulu bir üzümdür. Bu üzüm türü çok erken yetişir. Üretilen bu üzümün tamamı taze olarak yurt dışına ihraç edilmektedir. KARINCALI DAĞ AKÇAY VADİSİ BOZDOĞAN MADRAN BABA DAĞI BOZDOĞAN Madranbaba Dağı’nın doğu eteğinde KARINCALI DAĞ Karıncalı Dağ ile Madranbaba Dağı arasındaki Akçay vadisinin batı yamacında yer alır. MADRAN BABA DAĞI ETEĞİ Akçay ve Çine Çayı arasında yer alan dağlara "Doğu Menteşe Dağları" denilmektedir. Bu dağların kuzey kesimine Madranbaba Dağı, güney kesimine de karstik oluşumlarla delik deşik olduğu için Oyuklu Dağ adı verilmiştir. Yerleşmelerin çok seyrek görüldüğü bu ünite Muğla ilinin sınırları içinde yer almaktadır. Oyuklu Dağ'ın kuzey eteğinde yer alan Kavaklıdere kasabası (3700) bu kesimin en büyük yerleşmesidir. Büyük Menderes vadisi güneyinde yükselen Madranbaba Dağı ‘nın1792 m) üzerinde ve eteklerinde 150 civarında köy bulunmaktadır ve köylerin çoğunluğu dağ köyü olmasına rağmen hayvancılık, meyvecilik (kestane, elma, keçiboynuzu, ceviz, zeytin vs.) ve orman (kesim, yangın ilkyardım, dikim vb.) işleri ile uğraşır. Kış aylarında karlarla kaplı Madranbaba dağından çıkan suyun şişelenip pazarlaması yapılmaktadır. Madran Baba Dağı’ndan ÇİNE’nin görünümü) ÇİNE Çine suyu ile kollarının suladığı ova ile güneydoğu ve batıda 200-300 m yükseklikte yaylalarla kaplıdır. Menteşe Dağlarının doğu ve batı kolları ilçe topraklarını engebelendirir. Dağlardan kaynaklanan birçok dere, Çine Çayına karışır. En yüksek noktası Madranbaba Dağı (1792 m)dır. Madranbaba Dağı ormanlarla kaplıdır. İlçe topraklarında zımpara ve kristal kuvars yatakları olduğu tesbit edilmiştir. Ekonomisi tarıma dayalıdır. Başlıca tarım ürünleri; pamuk, tütün, zeytin ve buğdaydır. Hayvancılık bazı köylerde önemli ekonomik kaynak teşkil eder. Yerfıstığı üretimi giderek yaygınlaşmaktadır. Zeytinyağı ve sabun atölyeleri ile çırçır, dokuma ve tarım araçları fabrikaları başlıca sanayi kuruluşlarıdır. Dağlık bölgelerde işletilen kireç ocakları vardır. ÇİNE OVASI Çine güneyindeki Adnan Menderes Barajı Çine Adnan Menderes Barajı silindirle sıkıştırılmış beton gövde kategorisinde Avrupa'nın en yüksek (136,5 m) barajıdır. Her yıl Aydın, Koçarlı ve Söke’de binlerce dönüm arazinin sular altında kaldığı Büyük Menderes Ovası’nda barajın su tutması nedeniyle çiftçilerin taşkın sorunu yaşamaması bekleniyor. Baraj gölü içinde kalan tarihi İnce Kemer Köprüsü’nün özel bir kil ile kaplanarak üzerindeki fresklerin zarar görmemesi önlenmeye çalışılmıştır. 22 bin 358 hektar tarım arazisi sulanacak olan Çine Barajı bundan sonra 9 bin 100 hektar araziyi taşkından koruyup, 118 kilowatsaat enerji üretecek. Çine baraj gölü içinde kalan İnce Kemer Köprüsü ÇİNE TOPÇAM BARAJI .