AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LEWIN BRZESKI NA LATA 2010 – 2013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2014 2017
Lewin Brzeski 2010 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LEWIN BRZESKI NA LATA 2010 2013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2014 2017
ul. Niemodlińska 79, pok. 22 23 45 864 Opole tel./fax. 77 454 07 10, 77 474 24 57 kom. 605 26 24 27, 783 995 101 mail: [email protected], [email protected]
Wykonawcą Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Lewin Brzeski na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 2017 był zespół firmy ALBEKO z siedzibą w Opolu w składzie:
mgr inż. Beata Podgórska mgr inż. Jarosław Górniak mgr inż. Paweł Synowiec mgr inż. Marta Janowska lic. Mariusz Orzechowski lic. Marta Stelmach
2
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LEWIN BRZESKI NA LATA 2010 2013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2014 2017
SPIS TREŚCI 1. WPROWADZENIE ...... 7 2. METODYKA OPRACOWANIA PROGRAMU I GŁÓWNE UWARUNKOWANIA PROGRAMU .... 8 3. CHARAKTERYSTYKA GMINY LEWIN BRZESKI ...... 10 3.1. INFORMACJE OGÓLNE ...... 10 3.2. POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE I ADMINISTRACYJNE ...... 11 3.3. WARUNKI KLIMATYCZNE ...... 11 3.4. UKSZTAŁTOWANIE POWIERZCHNI , GEOMORFOLOGIA , GEOLOGIA ...... 12 3.5. ANALIZA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY LEWIN BRZESKI ...... 14 3.5.1. Struktura zagospodarowania przestrzennego ...... 14 3.5.1.1. Formy użytkowania terenów ...... 14 3.5.1.2. Zabytki ...... 16 3.6. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA ...... 19 3.7. SYTUACJA GOSPODARCZA ...... 19 3.8. ROLNICTWO ...... 21 3.9. INFRASTRUKTURA TECHNICZNO INŻYNIERYJNA ...... 26 3.9.1. Zaopatrzenie Gminy Lewin Brzeski w energię cieplną...... 26 3.9.2. Charakterystyka systemu zaopatrzenia w gaz ziemny ...... 28 3.9.3. Charakterystyka systemu zaopatrzenia w energię elektryczną ...... 29 3.9.4. Infrastruktura transportowa...... 30 3.9.5. Zaopatrzenie w wodę ...... 34 3.9.6. Odprowadzenie ścieków ...... 35 4. ZAŁOŻENIA WYJŚCIOWE PROGRAMU ...... 38
4.1. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE OPRACOWANIA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY LEWIN BRZESKI ...... 38 4.1.1. Zasady realizacji programu ...... 38 4.1.1.1. Polityka Ekologiczna Państwa ...... 38 4.1.1.2. Program Ochrony Środowiska Województwa Opolskiego na lata 2007 2010 z perspektywą do 2014 roku...... 39 5. REALIZACJA POLITYKI EKOLOGICZNEJ GMINY LEWIN BRZESKI...... 40 6. ZAŁOŻENIA OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY LEWIN BRZESKI NA LATA 2010 2013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2014 2017 ...... 45 6.1. CELE EKOLOGICZNE ...... 45 6.1.1. Kryteria o charakterze organizacyjnym ...... 45 6.1.2. Kryteria o charakterze środowiskowym ...... 45 6.1.3. Cele ekologiczne dla Gminy Lewin Brzeski...... 46 7. KIERUNKI DZIAŁAŃ SYSTEMOWYCH ...... 47 7.1. UWZGLĘDNIENIE ZASAD OCHRONY ŚRODOWISKA W STRATEGIACH SEKTOROWYCH ...... 47 7.1.1. Cel średniookresowy do 2017 r...... 47 7.2. ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKOWE ...... 47 7.2.1. Cel średniookresowy do 2017 r...... 48 7.3. UDZIAŁ SPOŁECZEŃSTWA W DZIAŁANIACH NA RZECZ OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 48 7.3.1. Cel średniookresowy do 2017 r...... 48 7.4. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODY W ŚRODOWISKU ...... 49 7.4.1. Cel średniookresowy do 2017 r...... 50 7.5. ASPEKT EKOLOGICZNY W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM ...... 50 7.5.1. Cel średniookresowy do 2017 r...... 50 8. OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH ...... 52 8.1. OCHRONA PRZYRODY ...... 52 8.1.1. Cel średniookresowy do 2017 r...... 68 8.2. OCHRONA I ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ LASÓW ...... 70 8.2.1. Cel średniookresowy do 2017 r...... 72 8.3. RACJONALNE GOSPODAROWANIE ZASOBAMI WODNYMI ...... 73 8.3.1. Cel średniookresowy do 2017 r...... 73 8.4. KSZTAŁTOWANIE STOSUNKÓW WODNYCH I OCHRONA PRZED POWODZIĄ ...... 73 3
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LEWIN BRZESKI NA LATA 2010 2013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2014 2017
8.4.1. Cel średniookresowy do 2017 r...... 76 8.5. OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI ...... 76 8.5.1. Cel średniookresowy do 2017 r...... 79 8.6. GOSPODAROWANIE ZASOBAMI GEOLOGICZNYMI ...... 80 8.6.1. Cel średniookresowy do 2017 r...... 84 9. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO...... 85 9.1. ŚRODOWISKO A ZDROWIE ...... 85 9.1.1. Cel średniookresowy do 2017 r...... 85 9.2. JAKOŚĆ POWIETRZA ...... 85 9.2.1. Cel średniookresowy do 2017 ...... 89 9.3. OCHRONA WÓD ...... 90 9.3.1. Cel średniookresowy do 2017 r...... 102 9.3.2 Cel priorytetowy (2010 2013) ...... 103 9.4. GOSPODARKA ODPADAMI ...... 103 9.5. ODDZIAŁYWANIE HAŁASU ...... 103 9.5.1. Cel średniookresowy do 2017 ...... 107 9.6. ODDZIAŁYWANIE PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH ...... 108 9.6.1. Cel średniookresowy do 2017 r...... 110 9.7. POWAŻNE AWARIE ...... 111 9.7.1. Cel średniookresowy do 2017 r...... 113 9.8. WYKORZYSTANIE ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII ...... 113 9.8.1. Cel średniookresowy do 2017 r...... 116 10. HARMONOGRAM REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘĆ NA LATA 2010 – 2013...... 117 11. SPOSÓB KONTROLI ORAZ DOKUMENTOWANIA REALIZACJI PROGRAMU...... 120 12. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 122 13. ASPEKTY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU ...... 124 15. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM...... 129 16. LITERATURA ...... 130
Spis rysunków: Rysunek 1. Położenie Gminy Lewin Brzeski na tle podziału administracyjnego Powiatu Brzeskiego ...... 10 Rysunek 2. Gmina Lewin Brzeski na tle podziału fizycznogeograficznego Polski ...... 11 Rysunek 3. Struktura powierzchni zasiewów zbóż ogółem w gminie Lewin Brzeski w 2002 r. (Powszechny Spis Rolny – GUS) ...... 25 Rysunek 4. Przebieg gazociągów w okolicach Gminy Lewin Brzeski ...... 28 Rysunek 5. Przebieg linii energetycznych na terenie województwa opolskiego...... 30 Rysunek 6. Mapa dróg krajowych i wojewódzkich na terenie województwa opolskiego...... 32 Rysunek 7. Mapa sieci dróg na terenie Gminy Lewin Brzeski ...... 33 Rysunek 8. Mapa poglądowa połączeń kolejowych na terenie gminy Lewin Brzeski...... 34 Rysunek 9. Mapa obszaru atura 2000 Grądy Odrzańskie PLB020002 ...... 63 Rysunek 10. Mapa obszaru atura 2000 Bory iemodlińskie ...... 65 Rysunek 11. Mapa obszaru atura 2000 Dolina ysy Kłodzkiej...... 66 Rysunek 12. Sieć hydrograficzna terenu Gminy Lewin Brzeski ...... 91 Rysunek 13. Główne zbiorniki wód podziemnych w województwie opolskim...... 97 Rysunek 14. Schemat zarządzania programem ochrony środowiska...... 123
Spis tabel: Tabela 1 . Struktura użytkowania gruntów Gminy Lewin Brzeski ...... 16 Tabela 2 . Liczba ludności w gminie Lewin Brzeski...... 19 Tabela 3. Podział podmiotów gospodarki narodowej...... 21 Tabela 4. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w latach 2004 2008...... 21 4
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LEWIN BRZESKI NA LATA 2010 2013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2014 2017
Tabela 5. Zestawienie gospodarstw indywidualnych i dużych gospodarstw rolnych w dzierżawie z uwzględnieniem położenia na terenie gminy...... 22 Tabela 6. Powierzchnia zasiewów i struktura według rodzaju upraw w gminie Lewin Brzeski na tle Województwa Opolskiego i kraju w 2002 r. (Powszechny Spis Rolny – GUS) ...... 25 Tabela 7. Struktura gospodarstw rolnych na terenie Powiatu Lewin Brzeski...... 26 Tabela 8. Struktura zapotrzebowania miasta i gminy na moc cieplną...... 27 Tabela 9. Zapotrzebowanie na ciepło dla miasta i gminy budownictwo ...... 27 Tabela 10. Zapotrzebowanie na ciepło dla miasta i gminy na cwu ...... 27 Tabela 11. Parametry sieci średniego i niskiego napięcia ...... 29 Tabela 12. Sieć wodociągowa w Gminie Lewin Brzeski ...... 35 Tabela 13. Sieć kanalizacyjna w Gminie Lewin Brzeski ...... 36 Tabela 14. Dane dot. gospodarki wodno ściekowej w Gminie Lewin Brzeski za rok 2006 2009 .... 36 Tabela 15. Podstawowe parametry oczyszczalni ścieków na terenie Gminy Lewin Brzeski ...... 37 Tabela 16. Pomniki przyrody na terenie Gminy Lewin Brzeski...... 58 Tabela 17. Wykaz parków podworskich na terenie Gminy Lewin Brzeski...... 61 Tabela 18. Udział powierzchni obszarów chronionych w gminach Powiatu Brzeskiego ...... 61 Tabela 19. Potrzeby wapnowania (ogólnie w przebadanych próbach glebowych)...... 78 Tabela 20. Zasobność gleb Gminy Lewin Brzeski w fosfor, potas i magnez...... 78 Tabela 21. Zawartość metali ciężkich w glebach Gminy Lewin Brzeski ...... 79 Tabela 22. Zasoby geologiczne i przemysłowe złóż na terenie Gminy Lewin Brzeski znajdujące się w bazie zasobów geologicznych PIG...... 82 Tabela 23. Lokalizacja i parametry stacji pomiarowych na terenie Gminy Lewin Brzeski ...... 87 Tabela 24. Wyniki bieżącej oceny jakości powietrza za rok 2009...... 88 Tabela 25. Wyniki bieżącej oceny jakości powietrza za rok 2008...... 88 Tabela 26. Punkty pomiarowo kontrolne monitoringu stanu jednolitych części wód powierzchniowych na terenie Gminy Lewin Brzeski w 2008 r...... 93 Tabela 27. Ocena ogólna wód rzeki Ścinawa iemodlińska i ysa Kłodzka ...... 93 Tabela 28. Wyniki oceny eutrofizacji jednolitych części wód powierzchniowych w Gminie Lewin Brzeski w 2008r...... 94 Tabela 29. Wyniki badań osadów dennych na terenie Gminy Lewin Brzeski w 2009 r...... 95 Tabela 30. Ocena jakości wód w rzekach na terenie Gminy Lewin Brzeski ze względu na przydatność do bytowania ryb w warunkach naturalnych w roku 2008 ...... 95 Tabela 31. Wyniki badań Lewin Brzeski 06.05.2009r...... 99 Tabela 32. Wyniki badań Lewin Brzeski 12.11.2009r...... 99 Tabela 33. Wyniki badań Wronów 06.05.2009r...... 100 Tabela 34. Wyniki badań Wronów 12.11.2009r...... 100 Tabela 35. Urządzenia nadawczo – odbiorcze telefonii komórkowej na terenie Gminy Lewin Brzeski...... 110 Tabela 36. Priorytetowe cele krótkookresowe na terenie Gminy Lewin Brzeski w latach 2010 2013...... 117 Tabela 37. Wskaźniki efektywności realizacji celów Programu ochrony środowiska Gminy Lewin Brzeski...... 120 Tabela 38. ajważniejsze działania w ramach zarządzania środowiskiem...... 123 Tabela 39. Podział środków w ramach poszczególnych Priorytetów RPO WO 2007 – 2013 [w Euro]...... 126 Tabela 40. Środki finansowe przeznaczone na ochronę środowiska w latach 2007–2013 (w mln EU)...... 127
5
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LEWIN BRZESKI NA LATA 2010 2013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2014 2017
WYKAZ SKRÓTÓW ARiMR Agencja Rozwoju i Modernizacji Rolnictwa ECONET Krajowa Sieć Ekologiczna EFRROW Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów Wiejskich EMAS Eco Management and Audit Scheme Wspólnotowy System Ekozarządzania i Audytu GPZ Główny Punkt Zasilania GSM Global System for Mobile Communication standard telefonii komórkowej GZWP Główny Zbiornik Wód Podziemnych JCW Jednolite Części Wód Podziemnych KAG Kategorie Agronomiczne Gleb KSE Krajowy System Energetyczny KSRG Krajowy System Ratowniczo Gaśniczy MEW Małe Elektrownie Wodne MŚ Minister Środowiska OCK Obrona Cywilna Kraju OCHK Obszar Chronionego Krajobrazu OSP Ochotnicza Straż Pożarna PEM Promieniowanie elektromagnetyczne PEP Polityka Ekologiczna Państwa PGR Państwowe Gospodarstwa Rolne PIG Państwowy Instytut Geologiczny PIP Państwowa Inspekcja Pracy PIS Państwowa Inspekcja Sanitarna PKP Polskie Koleje Państwowe PN Polska orma ppk Punkt pomiarowo kontrolny PROW Program Rozwoju Obszarów Wiejskich PSE Polskie Sieci Energetyczne PSP Państwowa Straż Pożarna PSSE Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna RPO WD Regionalny Program Operacyjny Województwa Dolnośląskiego SDR Średni dobowy ruch współczynnik przeliczeniowy SRP Stacja redukcyjno pomiarowa THM Trihalometanol UE Unia Europejska UMTS Universal Mobile Telecomunication System – Uniwersalny System Telekomunikacji Ruchomej WFOŚiGW Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WHO World Health Organization Światowa Organizacja Zdrowia WIOŚ Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska WWA Węglowodory aromatyczne RLM Równoważna liczba mieszkańców RZGW Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej WUS Wojewódzki Urząd Statystyczny WZMiUW Wojewódzki Związek Melioracji i Urządzeń Wodnych WSSE Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna ZZR Zakład o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej ZDR Zakład o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej
6
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LEWIN BRZESKI NA LATA 2010 2013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2014 2017
1. WPROWADZENIE Rozwój cywilizacyjny i wielokierunkowa ekspansja człowieka spowodowały, szczególnie na terenach od wielu lat objętych presją przemysłu oraz gospodarstw rolnych (byłych PGR ów), znaczną degradację środowiska naturalnego – zanieczyszczenie jego poszczególnych komponentów, wyczerpywanie się zasobów surowcowych, ginięcie gatunków zwierząt i roślin, a także pogorszenie stanu zdrowia ludności na terenach przeobrażonych na niespotykaną dotychczas skalę. Dlatego przyjmuje się, że jednym z najważniejszych praw człowieka jest prawo do życia w czystym środowisku. Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku stanowi, że Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. Zrównoważony rozwój to taki rozwój społeczno gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń. Istota rozwoju zrównoważonego polega więc na tym, aby zapewnić zaspokojenie obecnych potrzeb bez ograniczania przyszłym generacjom możliwości rozwoju. Wskazane zostało również, że ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych, które poprzez swoją politykę powinny zapewnić bezpieczeństwo ekologiczne. Gminy należą do władz publicznych, zatem na nich również spoczywa obowiązek wykonywania zadań z zakresu ochrony środowiska oraz odpowiedzialność za jakość życia mieszkańców. Dodatkowym wyzwaniem stało się członkostwo w Unii Europejskiej oraz związane z nim wymogi. Trudnym zadaniem, czekającym samorządy jest wdrożenie tych przepisów i osiągnięcie standardów UE w zakresie m.in. ochrony środowiska. Efektywność działań w zakresie ochrony dziedzictwa przyrodniczego zależy przede wszystkim od polityki i rozwiązań przyjętych na szczeblu lokalnym oraz pozyskania zainteresowania i zrozumienia ze strony społeczności lokalnych. Działania takie, aby były skuteczne, muszą być prowadzone zgodnie z opracowanym uprzednio programem, sporządzonym na podstawie wnikliwej analizy sytuacji w danym rejonie. Zadanie takie ma spełniać wieloletni program ochrony środowiska. Program jest dokumentem planowania strategicznego, wyrażającym cele i kierunki polityki ekologicznej samorządu Gminy Lewin Brzeski i określającym wynikające z niej działania. Tak ujęty Program będzie wykorzystywany jako główny instrument strategicznego zarządzania gminą w zakresie ochrony środowiska, podstawa tworzenia programów operacyjnych i zawierania kontraktów z innymi jednostkami administracyjnymi i podmiotami gospodarczymi, przesłanka konstruowania budżetu gminy, płaszczyzna koordynacji i układ odniesienia dla innych podmiotów polityki ekologicznej, podstawa do ubiegania się o fundusze celowe. Cele i działania proponowane w Programie ochrony środowiska posłużą do tworzenia warunków dla takich zachowań ogółu społeczeństwa Gminy Lewin Brzeski, które służyć będą poprawie stanu środowiska przyrodniczego. Realizacja celów wytyczonych w programie powinna spowodować polepszenie warunków życia mieszkańców przy zachowaniu walorów środowiska naturalnego na terenie gminy. Program ochrony środowiska przedstawia aktualny stan środowiska, określa hierarchię niezbędnych działań zmierzających do poprawy tego stanu, umożliwia koordynację decyzji administracyjnych oraz wybór decyzji inwestycyjnych podejmowanych przez różne podmioty i instytucje. Sam program nie jest dokumentem stanowiącym, ingerującym w uprawnienia poszczególnych jednostek administracji rządowej i samorządowej oraz podmiotów użytkujących środowisko. Należy jednak oczekiwać, że poszczególne jego wytyczne i postanowienia będą respektowane i uwzględniane w planach szczegółowych i działaniach inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska. Zakłada się, że kształtowanie polityki ekologicznej w Gminie Lewin Brzeski będzie miało charakter procesu ciągłego, z jednoczesnym zastosowaniem metody programowania “kroczącego”, polegającej na cyklicznym weryfikowaniu perspektywicznych celów w przekrojach etapowych i wydłużaniu horyzontu czasowego Programu w jego kolejnych edycjach.
7
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LEWIN BRZESKI NA LATA 2010 2013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2014 2017
2. METODYKA OPRACOWANIA PROGRAMU I GŁÓWNE UWARUNKOWANIA PROGRAMU Sposób opracowania Programu został podporządkowany metodologii właściwej dla planowania strategicznego, polegającej na: - określeniu diagnozy stanu środowiska przyrodniczego dla Gminy Lewin Brzeski, zawierającej charakterystyki poszczególnych komponentów środowiska wraz z oceną stanu; - określeniu kreatywnej części Programu poprzez konkretyzację (uszczegółowienie) celów głównych w postaci sformułowania listy działań; - scharakteryzowaniu uwarunkowań realizacyjnych Programu w zakresie rozwiązań prawno instytucjonalnych, źródeł finansowania, ocen oddziaływania na środowisko planowania przestrzennego; - określeniu zasad monitorowania .
Źródłami informacji dla Programu były materiały uzyskane z Urzędu Gminy w Lewinie Brzeskim, ze Starostwa Powiatowego w Brzegu, Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego, a także prace instytutów i placówek naukowo – badawczych z zakresu ochrony środowiska oraz gospodarki odpadami, jak również dostępna literatura fachowa. Od podmiotów gospodarczych z terenu gminy uzyskano bieżące informacje dotyczące szerokiej problematyki ochrony środowiska, z których wnioski zostały uwzględnione w Programie. Jako punkt odniesienia dla programu ochrony środowiska przyjęto aktualny stan środowiska oraz stan infrastruktury ochrony środowiska na dzień 31.12.2009 (poza danymi statystycznymi GUS dostępnymi w chwili opracowywania dokumentu za rok 2008 oraz danymi WIOŚ, również dostępnymi w raporcie o stanie środowiska za 2008 rok).
Program oparty jest na zapisach następujących dokumentów: Prawo ochrony środowiska z 27 kwietnia 2001 roku (Dz.U. z 2008 r. nr 25, poz. 150 – tekst jednolity). Definiuje ono ogólne wymagania w odniesieniu do programów ochrony środowiska opracowywanych dla potrzeb województw, powiatów i gmin. Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016”. – Warszawa 2008 r. Zgodnie z zapisami tego dokumentu Program powinien definiować: - stan wyjściowy - cele średniookresowe do 2016 roku - kierunki działań w latach 2009 – 2012 - monitoring realizacji Programu - nakłady finansowe na wdrożenie Programu Cele i zadania ujęte w kilku blokach tematycznych, a mianowicie: - kierunki działań systemowych, - ochrona zasobów naturalnych, - poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego. Program Ochrony Środowiska Województwa Opolskiego na lata 2007 2010 z perspektywą do roku 2014. W dokumentach tych określono długoterminową politykę ochrony środowiska odpowiednio dla województwa opolskiego, Powiatu Brzeskiego oraz Gminy Lewin Brzeski, przedstawiono cele krótkoterminowe i sposób ich realizacji, określono sposoby zarządzania środowiskiem i aspekty finansowe realizacji programu. Wytyczne do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, które podają sposób i zakres uwzględniania polityki ekologicznej państwa w programach ochrony środowiska oraz wskazówki, co do zawartości programów. W gminnym programie powinny być uwzględnione: - zadania koordynowane (przez zadania koordynowane należy rozumieć pozostałe zadania związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które są finansowane ze środków samorządów gminnych, instytucji i przedsiębiorstw oraz osób fizycznych, a także ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla wyższego, bądź instytucji działających na terenie gminy, ale podległych bezpośrednio organom centralnym)
8
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LEWIN BRZESKI NA LATA 2010 2013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2014 2017
- zadania własne gmin (przez zadania własne należy rozumieć te przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków budżetowych i pozabudżetowych będących w dyspozycji gminy),
Niniejszy dokument będzie uszczegóławiany, korygowany i koordynowany z projektowanymi obecnie dokumentami wyższego szczebla oraz aktami wykonawczymi do ustawy “Prawo ochrony środowiska” i do kilkunastu ustaw komplementarnych, których treść powinna być uwzględniana w Programie.
9
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LEWIN BRZESKI NA LATA 2010 2013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2014 2017
3. CHARAKTERYSTYKA GMINY LEWIN BRZESKI
3.1. Informacje ogólne Gmina Lewin Brzeski leży w zachodniej części Województwa Opolskiego. Zajmuje wschodnią część powiatu brzeskiego i usytuowana jest w odległości ok. 30 km na północny zachód od miasta wojewódzkiego Opola i ok. 60 km od Wrocławia. Gmina Lewin Brzeski o powierzchni 159,64 km 2 ma charakter miejsko wiejski, a oprócz miasta Lewin Brzeski, w jej skład wchodzi jeszcze 20 sołectw: Łosiów, Skorogoszcz, Przecza, Buszyce, Strzelniki, Różyna, Sarny Małe, Stroszowice, Oldrzyszowice, Mała N. Wieś, Mikolin, Kantorowice, Golczowice, Borkowice, Błażejowice, Jasiona, Wronów, Leśniczówka, Ptakowice, Chróścina. Głównym ośrodkiem jest miasto Lewin Brzeski, położone w środkowej części gminy. Wzdłuż drogi krajowej nr 94 rozlokowane są największe wsie, Łosiów i Skorogoszcz, które razem z miastem tworzą najbardziej zaludnioną oraz zainwestowaną centralną część gminy. Istnieje duża dysproporcja w gęstości zaludnienia części centralnej i pozostałych miejscowości gminy. Wzdłuż południowej granicy gminy przebiega autostrada A 4 bez możliwości zjazdu. Przez gminę przebiega również droga krajowa nr 94 (E40), łącząca Wrocław z Opolem oraz droga wojewódzka Obórki Opole. W miejscowościach Lewin Brzeski, Przecza, Łosiów znajdują się stacje kolejowe magistrali kolejowej nr 132 Wrocław Bytom. Łączna długość linii kolejowych w gminie wynosi 17,54 km. Obszar gminy charakteryzuje się głównie monotonną, płaskorówninną rzeźbą terenu. W krajobrazie wyróżniają się obniżenia rzek Odry, Nysy Kłodzkiej i Ścinawy Niemodlińskiej. Grunty leśne, zadrzewienia i zakrzewienia stanowią 11,1 % powierzchni gminy i zachowały się fragmentarycznie głównie we wschodniej części gminy na glebach gorszych, a obszary użytkowane rolniczo – 80,2 %. Obszar Gminy Lewin Brzeski to w większości użytki rolne i tereny osadnicze. Dane te wskazują na rolniczy charakter użytkowania gminy. Zabudowa ma w większości charakter zwarty i leży głównie wzdłuż dróg. Czyste środowisko i bogactwo zbiorników wodnych stanowią bazę dla rozwoju turystyki i wypoczynku. W południowej części gminy położone są 4 stawy, będące częścią kompleksu Stawów Niemodlińskich.
Północna część gminy znajduje się w obrębie Stobrawskiego Parku Krajobrazowego i ostoi Natura 2000 „Grądy Odrzańskie”. Natomiast część południowa w obrębie Obszaru Chronionego Krajobrazu „Bory Niemodlińskie” i ostoi Natura 2000 „Bory Niemodlińskie”. W części południowo zachodniej gminy znajduje się ostoja Natury 2000 „Opolska Dolina Nysy Kłodzkiej”.
Z sieci wodociągowej gminy korzysta 100% gospodarstw domowych. Poza obszarem miasta Lewin Brzeski sieć kanalizacyjna jest słabo rozwinięta. Ścieki komunalne odprowadzane są do 3 oczyszczalni ścieków na terenie gminy.
Rysunek 1. Położenie Gminy Lewin Brzeski na tle podziału administracyjnego Powiatu Brzeskiego
10
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LEWIN BRZESKI NA LATA 2010 2013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2014 2017
3.2. Położenie geograficzne i administracyjne Gmina miejsko wiejska Lewin Brzeski położona jest w zachodniej części województwa opolskiego, we wschodniej części powiatu brzeskiego. Od północy Gmina Lewin Brzeski graniczy z gminą wiejską Skarbimierz i z gminą wiejską Popielów (powiat opolski), od zachodu z gminą wiejską Olszanka, od wschodu z gminą wiejską Dąbrowa (powiat opolski), od południa z gminą miejsko wiejską Niemodlin (powiat opolski).
Według regionalizacji fizycznogeograficznej Gmina Lewin Brzeski położona jest w: • Prowincji – Niż Środkowoeuropejski, • Podprowincji – Niziny Środkowopolskie, • Makroregionie – Nizina Śląska, • Mezoregionie: Pradolina Wrocławska – północna część gminy, Dolina Nysy Kłodzkiej – centralna część gminy, Równina Grodkowska – zachodnia część gminy, Równina Niemodlińska – wschodnia część gminy.
Pradolina Wrocławska związana jest z doliną Odry. Obejmuje szeroką na ok. 10 12 km pradolinę rzeki wypełnioną osadami wyżej położonych nad poziom morza piaszczysto żwirowych teras plejstoceńskich i położonych w strefie dna doliny, wysłanych madami, teras holoceńskich. Dolina Nysy Kłodzkiej obejmuje szeroką na 6 7 km dolinę Nysy Kłodzkiej, z charakterystycznymi dobrze rozwiniętymi, terasami holoceńskimi i plejstoceńskimi. Równina Grodkowska obejmuje wylesione, rolnicze, wyniesione ponad doliny Nysy Kłodzkiej i Odry obszary zalegania utworów lodowcowych. Równina Niemodlińska obejmuje tereny zdenudowanej równiny wodnolodowcowej z ostańcowymi odsłonięciami starszych utworów geologicznych, o słabych piaszczystych glebach, o wysokiej lesistości.
Rysunek 2. Gmina Lewin Brzeski na tle podziału fizycznogeograficznego Polski
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Regionalizacji fizycznogeograficznej, J. Kondracki, 2002 r.
Granica Gminy Lewin Brzeski
11
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LEWIN BRZESKI NA LATA 2010 2013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2014 2017
3.3. Warunki klimatyczne Klimat obszaru kształtuje się pod wpływem położenia geograficznego, rozmieszczenia wód, charakteru rzeźby terenu, rodzaju gleb, charakteru szaty roślinnej, ale także pod wpływem intensywności zainwestowania. Obszary Gminy Lewin Brzeski charakteryzuje się jednymi z najłagodniejszych warunków klimatycznych na Opolszczyźnie. Jest to wynik położenia obszaru w centralnej części Niziny Śląskiej, która należy do najłagodniejszych pod tym względem obszarów Polski. Klimat rejonu badań charakteryzuje się przewagą wpływu oceanicznego nad kontynentalnym, za sprawą migracji mas powietrza wzdłuż doliny Odry. Średnia temperatura roczna na badanym terenie wynosi ok. 8,5 oC. Średnia temperatura stycznia wynosi –1,5 oC, kwietnia 7,5 oC, października 9 oC, zaś lipca 18 oC. Odnotowywane tu średnie okresowe temperatury są charakterystyczne dla najcieplejszych terenów Opolszczyzny ciągnących się szerokim pasem wzdłuż Odry. Roczne sumy usłonecznienia faktycznego dla analizowanego terenu wynoszą 1500 1550 MJ/m 2. Na półrocze ciepłe przypada ok. 2/3 łącznej sumy promieniowania, natomiast na półrocze zimne pozostałe 1/3. Termiczne pory roku rozpoczynają się na analizowanym obszarze odpowiednio: wiosna – 25 III 01 IV, lato – 01 05 VI, jesień – 05 10 X, zima 20 25 XII. Są to dla wiosny i lata wartości najwcześniejsze w regionie, zaś dla jesieni i zimy najpóźniejsze. Wczesne rozpoczęcie wiosny i późne nadejście zimy powoduje, że obszar badań charakteryzuje się długim okresem wegetacyjnym, korzystnym dla np. migrujących i zatrzymujących się na stawach i w dolinach rzecznych gatunków ptaków. Średnia roczna wilgotność względna powietrza dla badanego obszaru wynosi 78 79 %. Jest to, w stosunku do wartości panujących w regionie, wartość przeciętna. Średnie roczne sumy opadów atmosferycznych wynoszą ok. 650 mm. Największe opady miesięczne notowane są w czerwcu, lipcu i sierpniu. W latach suchych sumy opadów mogą wynosić ok. 450 mm, w latach wilgotnych ok. 840 mm. Wskazuje to na duże zróżnicowanie warunków opadowych w poszczególnych latach. Pokrywa śnieżna trwa tu ok. 55 dni; zanika ona ok. 30 III. Średnia maksymalna grubość pokrywy śnieżnej wynosi od ok. 10 cm. Maksymalna grubość pokrywy śnieżnej wynosi ok. 50 cm. Średnia liczba dni z burzami atmosferycznymi wynosi ok. 23 dni, z opadem gradu – 1,1 dnia. Obszar położony jest poza głównymi szlakami gradowymi. Średnia liczba dni z mgłą na terenie Gminy Lewin Brzeski jest wysoka i wynosi 40 50 dni. Jest to uwarunkowane dużą powierzchnią dolin rzecznych, z płytkim poziomem wód gruntowych. Średnia liczba dni z rosą również w skali regionu jest wysoka – 100 120 dni. Dominującymi kierunkami wiatru są kierunki południowy i zachodni. Średnia roczna prędkość wiatru dochodzi do 3 m/s. Udział cisz atmosferycznych wynosi ok. 10%.
3.4. Ukształtowanie powierzchni, geomorfologia Rzeźba terenu na obszarze opracowania wykazuje niewielkie zróżnicowanie, zarówno pod względem struktury przestrzennej i bogactwa form morfologicznych, jak i deniwelacji terenu. Powierzchnia terenu jest generalnie słabo urozmaicona. Spadki terenu kształtują się w przedziale 0 3%, miejscami w strefach krawędziowych dolin mogą być większe. Rzeźba terenu jest w większości płaskorówninna, miejscami jedynie niskofalista i falista, a rzadko pagórkowata.
Najwyżej wyniesione obszary gminy zlokalizowane są w okolicach Łosiowa ok. 187 m n.p.m., najniżej w dolinie Odry, gdzie w części przykorytowej sięgają 138 m n.p.m. Zróżnicowanie wysokości na terenie gminy wynosi ok. 49 m, co jest wielkością bardzo małą, świadczącą o niewielkim zróżnicowaniu hipsometrycznym. Największe lokalne deniwelacje terenu związane są z pagórkami wału akumulacji szczelinowej zlodowacenia środkowopolskiego w okolicach Łosiowa, gdzie dochodzą do 30 m. Znaczne deniwelacje występują również na krawędziach denudacyjnych dolin rzecznych, w szczególności w zachodniej części doliny Nysy Kłodzkiej, gdzie sięgają 15 m. Podobne różnice wysokości występują również na południowy wschód od Skorogoszczy, gdzie ponad terasy plejstoceńskie Nysy Kłodzkiej (od zachodu) i Odry (od północy) wznosi się ostaniec denudacyjny zbudowany z plioceńskich piasków i żwirów ze szczątkowymi pokrywami utworów wodnolodowcowych. 12
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LEWIN BRZESKI NA LATA 2010 2013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2014 2017
W dolinach rzecznych, gdzie występują znacząco mniejsze deniwelacje, zróżnicowanie wysokości związane jest ze starorzeczami oraz krawędziami poszczególnych teras. Najwyraźniejsza krawędź towarzyszy terasie warciańskiej w dolinie Nysy Kłodzkiej, która wyniesiona jest o ok. 9 m ponad poziom współczesnej rzeki. W przypadku starorzeczy większość z nich została w procesach zagospodarowania przestrzennego zasypana, najlepiej wykształcone pozostają na terenach leśnych w dolinie Odry i Nysy Kłodzkiej.
Na charakter obecnej rzeźby terenu miały wpływ przede wszystkim procesy akumulacji rzecznej okresu plejstoceńskiego i holoceńskiego oraz działalność lodowca i działalność człowieka w ciągu ostatnich stu lat. Obszar opracowania w dużej części leży w obrębie dolin rzecznych i równin wodnolodowcowych. Tak więc, w rzeźbie terenu dominującą rolę odgrywają formy pochodzenia rzecznego i wodnolodowcowego. Na obszarze opracowania wyróżniono zasadnicze elementy rzeźby: struktury dolinne obejmują wycięte w obszarach polodowcowych rynny dolin rzecznych Odry, Nysy Kłodzkiej i Ścinawy Niemodlińskiej oraz innych, mniejszych cieków. Formy rzeźby związane z dolinami to: płaskie holoceńskie terasy zalewowe – zlokalizowane w dennej i najczęściej przykorytowej części dolin wymienionych rzek, płaskie terasy plejstoceńskie nadzalewowe – zlokalizowane na skrzydłach dolin, krawędzie poszczególnych teras – w różnym stopniu zachowane w dolinie Nysy Kłodzkiej i Odry, pola piasków eolicznych z niewielkimi wzniesieniami wydm na terasach plejstoceńskich – zlokalizowane na terasach w okolicach Golczowic i na południowy wschód od Skorogoszczy, krawędzie denudacyjne dolin rzek – najlepiej wykształcone na zachodnim skrzydle doliny Nysy Kłodzkiej, systemy starorzeczy – zlokalizowane w dolinie Odry i Nysy Kłodzkiej. struktury polodowcowe obejmują obszary wyniesień i zrównań polodowcowych akumulacji szczelinowej oraz moreny dennej i powierzchniowej stadiału maksymalnego zlodowacenia środkowopolskiego. Lokalnie pokryte są również utworami lessopodobnymi. Licznie występują tu także ostańcowe odsłonięcia utworów starszych, głównie plioceńskich i mioceńskich. Formy rzeźby związane z terenami polodowcowymi to: wały form akumulacji szczelinowej – zlokalizowane koło Łosiowa, Strzelnik, Jasionej i na zachód od Buszyc. Pagórkowate, rozległe wyniesienia wałów częściowo pokryte są pokrywami lessowymi i lessopodobnymi, zakumulowanymi w warunkach peryglacjalnych, wysoczyzny morenowe – obejmujące tereny położone na obrzeżu dolin Odry i Nysy Kłodzkiej. Największe z nich występują u podstaw wału Łosiowa, faliste równiny wodnolodowcowe – występują powyżej krawędzi dolin rzecznych Odry i Nysy Kłodzkiej na linii Różyna – Nowa Wieś Mała – Ptakowice na zachodzie, a także w okolicach Skorogoszczy, Przeczy i Oldrzyszowic na wschodzie, ostańce denudacyjne – występują w największych obszarach koło Skorogoszczy i na wschód od Przeczy. Obejmują wzniesienia zbudowane z utworów plioceńskich i mioceńskich, które nie zostały pokryte formacjami lodowcowymi, lub które zostały po recesji lądolodu odsłonięte podczas procesów denudacji, torfowiska – występują w lokalnych zamkniętych obniżeniach bezodpływowych pomiędzy wyniesieniami, najpełniej wykształcone i największe w okolicach Buszyc.
Zasadniczy wpływ na ukształtowanie terenu gminy Lewin Brzeski mają wysoczyzny Równiny Grodkowskiej i Równiny Niemodlińskiej, a także obniżenia Doliny Nysy Kłodzkiej i Pradoliny Wrocławskiej. Obszar gminy cechuje się płaskorówninnym ukształtowaniem terenu o deniwelacjach nie przekraczających 3 – 5m i spadkach terenu 0 – 3% oraz falistą rzeźbą terenu o deniwelacjach 5 – 10m i spadkach terenu 3 – 5%. Krajobraz urozmaicają płaskodenne obniżenia dolin cieków wodnych (Odry, Nysy Kłodzkiej, Ścinawy Niemodlińskiej, Borkowickiego Potoku), wypełnione systemami tras zalewowych i nadzalewowych. Gmina położona jest na terenie o małym zróżnicowaniu hipsometrycznym (wysokości bezwzględne wahają się od ok. 140 m.n.p.m.
13
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LEWIN BRZESKI NA LATA 2010 2013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2014 2017 w dolinie Nysy Kłodzkiej i Odry do ok. 180m n.p.m. w okolicy Łosiowa), a deniwelacje terenu gminy dochodzą tylko do 40m. Pod względem struktury rzeźby terenu można tu wyróżnić: wysoczyznę moreny dennej oraz denudowaną równinę akumulacji wodnolodowcowej, stanowiącą płaską równinę pokrytą w dużej części warstwą utworów lessowych i lessopodobnych (Równina Grodkowska – obszar na zachód od Nysy Kłodzkiej), równinę trasy akumulacyjnej i erozyjnej – denudacyjnej o rzeźbie równinnej lub falistej (obszar na wschód i południe od Skorogoszczy), równinę trasy niskiej, miejscami w pradolinie plejstoceńskiej o rzeźbie płaskiej lub lekko falistej (obszar na północ i północny wschód od Skorogoszczy), holoceńskie dna dolin rzecznych, występujące wzdłuż rzek, które od czasu ostatniego zlodowacenia posiadają potencjał akumulacyjny i erozyjny zdolny do wykształcenia własnej doliny. Na terenie gminy są to przede wszystkim: Odra, Nysa Kłodzka, Ścinawa Niemodlińska. Geomorfologia holoceńska dolin charakteryzuje się niewielkim zróżnicowaniem wysokościowym. Najsilniej zaznaczającymi się elementami rzeźby są obiekty antropogeniczne – wały przeciwpowodziowe. Niewielkimi naturalnymi elementami różniącymi doliny są starorzecza, szczególnie liczne w dolinie Odry i Nysy. Obszar gminy leży w zasięgu dwóch dużych jednostek strukturalnych: Monokliny Przedsudeckiej i zachodzącej na nią Depresji Śląsko – Opolskiej. Na utworach dolnego karbonu niezgodnie zalegają osady permu – czerwonego spągowca, wykształcone w postaci szarobrunatnych zlepieńców z przewarstwieniami piaskowców szarogłazowych. Na osadach permskich zalegają utwory triasowe: pstry piaskowiec, wykształcony w postaci różnoziarnistych piaskowców z przewarstwieniami iłołupków i zlepieńców oraz wapień muszlowy zbudowany z utworów węglanowych, dolomitów i margli. Na utworach triasu zalegają utwory górnej kredy – piaskowce ilaste oraz ilasto – piaszczyste (turoń) oraz iły margliste i wapienie marglisto – piaszczyste (koniak). Osady paleozoiczne i mezozoiczne przykrywają utwory trzeciorzędowe, reprezentowane przez piaski, żwiry, mułki, a w górnej części przez szare, szarozielone i seledynowe iły środkowego i górnego miocenu. Jednym z nielicznych miejsc na terenie gminy, gdzie nie występują osady trzeciorzędowe jest obszar północnej części miasta Lewin Brzeski. Bezpośrednio pod utworami czwartorzędowymi zalegają tu utwory dolnego i środkowego koniaku. Najważniejszą formacją decydującą o budowie geologicznej większości obszaru gminy są osady czwartorzędowe, reprezentowane przez kompleks utworów plejstoceńskich i holoceńskich. Na terenie wysoczyzny najczęściej spotykane są gliny zwałowe przykryte piaskami i żwirami wodnolodowcowymi oraz lessy oraz gliny lessopodobne, zalegające na znacznym obszarze gminy (głównie w części zachodniej). W obrębie dolin rzecznych występują osady piaszczysto – żwirowe tras zalewowych i den dolinnych z lokalnie wykształconą pokrywą mady rzecznej. W obrębie doliny rzecznej Nysy Kłodzkiej i Odry występują utwory piaszczysto żwirowe budujące, trasę zalewową tych rzek.
3.5. Analiza zagospodarowania przestrzennego Gminy Lewin Brzeski
3.5.1. Struktura zagospodarowania przestrzennego
Strukturę przestrzenną Gminy Lewin Brzeski charakteryzują: • niska zabudowa jednorodzinna oraz zagrodowa, • wysoki stopień użytków rolnych, • przebieg dróg kolejowych i drogowych o znaczeniu ponadregionalnym i regionalnym.
Struktura przestrzenna gminy wynika z jej rozwoju oraz współczesnych działań antropogenicznych. Szkielet struktury przestrzennej gminy wyznaczają: - układ komunikacyjny (drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe, gminne), − linia kolejowa, − doliny rzek, − przebiegające sieci elektroenergetyczne i telekomunikacyjne gazowe, które ze względu na strefy techniczne i zagrożenia wyłączają znaczne ilości terenów z zabudowy.
14
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LEWIN BRZESKI NA LATA 2010 2013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2014 2017
Gmina Lewin Brzeski należy do gmin typowo rolniczych. Gmina zajmuje obszar 15 964,0 ha, z tego 12 798,0 ha czyli 80,2 % zajmują użytki rolne wśród których przeważają kompleksy o dużej przydatności dla produkcji rolnej. Powierzchnia gruntów leśnych, zadrzewień i zakrzaczeń w gminie wynosi 1763,0 ha, co stanowi 11,0 % ogólnej powierzchni gminy. Nieużytki zajmują 181,0 ha, co stanowi 1,1 % ogólnej powierzchni gminy. Sieć osadnicza w gminie jest stosunkowo równomiernie rozmieszczona i obejmuje 18 wiejskich jednostek osadniczych (20 sołectw) oraz miasto Lewin Brzeski zaliczone do grupy małych miast. Jednostki wiejskie należą do wsi typowo rolniczych, natomiast miasto Lewin Brzeski ze względu na istniejący potencjał produkcyjny należało do miast przemysłowych, obecnie funkcja ta uległa osłabieniu na rzecz funkcji usługowej. Pod względem terenów zainwestowanych jak i ludnościowych miasto Lewin Brzeski należy do grupy miast małych, natomiast pod względem funkcjonalnym należał w przeszłości do miast przemysłowych. Działo się tak za sprawą istniejących wówczas dużych i ważnych dla gospodarki kraju i regionu zakładów o charakterze przemysłowym nastawionych na obsługę kraju i eksport. W 2008 r. został zamknięty największy zakład przemysłowy na terenie gminy – Cukrownia „Wróblin”. Tereny działalności inwestycyjnej stanowią obszary położone we wschodniej części miasta przy linii kolejowej. Gmina Lewin Brzeski dysponuje terenami inwestycyjnymi położonymi w kilku miejscowościach gminy. Największy z nich strefa inwestycji pn. "Lewińska Strefa Biznesu" znajduje się na terenie Lewina Brzeskiego i obejmuje prawie 100 ha powierzchni. Jest to teren z dostępem do wszystkich mediów, przeznaczony pod inwestycje przemysłowe i usługi. Do terenu bezpośrednio przylegają następujące drogi: droga gminna (ul. Kolejowa), droga powiatowa (ul. Kościuszki) oraz droga wojewódzka nr 458 (ul. Powstańców Śl.). Odległość od drogi krajowej nr 94 Opole Wrocław wynosi 3 km. Lewińska Strefa Biznesu ma także dogodne połączenie z autostradą A4: kierunek Wrocław węzeł Przylesie (21km) oraz kierunek Katowice/Kraków węzeł Prądy (16 km). Przez teren Strefy przebiega nowoczesna magistrala kolejowa E 30 Katowice Wrocław z dostępem do 2 bocznic kolejowych (odległość 100m i 400m). Najbliższe lotniska międzynarodowe mieszczą się: we Wrocławiu (dojazd do 1 godz.) oraz w Katowicach (dojazd ok.1,5 godz.) W obrębie Lewińskiej Strefy Biznesu są ulokowane 3 przedsiębiorstwa: Wipak Polska Spółka z o.o., MERA S.A. oraz nowo wybudowana fabryka KB CEZBED Spółka z o.o. Miasto posiada bogatą przeszłość historyczną i zachowało charakterystyczny układ urbanistyczny. Posiada duży rynek z ratuszem i otaczającą go zabudową niską (1 – 2 kondygnacyjną). W parterach budynków ulokowały się usługi handlu i gastronomii a także usługi kultury i administracji. Nowa zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna realizowała się w kierunku północnym od rynku, a na jej obrzeżach zabudowa jednorodzinna. Miasto wyposażone jest w podstawowe usługi dla ludności, takie jak: ośrodki zdrowia, dom kultury, szkoły, przedszkola, pocztę, banki. Gmina aktualnie dokonuje zmian w planie zagospodarowania przestrzennego w Lewinie Brzeskim w kierunku rozwoju budownictwa mieszkaniowego. Nowe tereny pod budownictwo mieszkaniowe będą miały w sumie ponad 100 ha. Miasto położone jest w dolinie Nysy Kłodzkiej, która w jego regionie meandruje stwarzając dodatkowe atrakcje krajobrazowe i przyrodnicze. Niestety mimo istniejących zabezpieczeń wałowych miasto jest narażone na zalewy powodziowe. Powódź, która wystąpiła w 1997 roku w mieście a także w gminie wyrządziła duże szkody. Miasto położone jest na szlaku ważnych dróg krajowych i wojewódzkich, posiada niezbędne urządzenia infrastruktury technicznej, takie jak: ujęcie wody, oczyszczalnię ścieków, linie energetyczne i gazociągi – co stanowi duży atut dla potencjalnych inwestorów z zewnątrz. Największe wsie w gminie to: Łosiów i Skorogoszcz. Rozwój tych jednostek związany był z obsługą gospodarki rolnej. Zabudowa wiejskich jednostek rozwija się głównie wzdłuż i wokół istniejących dróg i ulic. Wiejskie jednostki osadnicze cechują skupianie zabudowy. Wpłynęła na to m.in. wysoka klasa gleb, która ograniczała rozwój zabudowy na terenach korzystnych dla rozwoju rolnictwa. W jednostkach wiejskich występuje zabudowa niska 1, ½ i 2 kondygnacyjna o charakterze rolniczym (zagrodowym) i jednorodzinnym. W Łosiowie i Skorogoszczy występuje również zabudowa wielorodzinna o niskiej intensywności zabudowy realizowana głównie dla potrzeb obsługi gospodarki rolnej. Zabudowa zagrodowa to głównie zabudowa wybudowana przed 1945
15
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LEWIN BRZESKI NA LATA 2010 2013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2014 2017 rokiem. W okresie powojennym następował rozwój zabudowy związanej z działalnością uspołecznionych jednostek rolniczych zarówno o charakterze gospodarczym jak i mieszkalnym. Wraz z rozwojem zabudowy mieszkaniowej realizowane były obiekty usługowe (szkoły podstawowe, dom kultury, świetlice, urządzenia sportowe itp.) głównie w lukach istniejącej zabudowy. Znaczna część zabudowy, zwłaszcza o charakterze zagrodowym, uległa przekształceniu funkcjonalnemu bez zmiany charakteru zainwestowania. Związane to jest głównie z sytuacją w rolnictwie. Część gospodarzy oprócz pracy w rolnictwie zmuszona jest do podejmowania innych źródeł zablokowania poza rolnictwem. Gmina Lewin Brzeski proponuje 4 lokalizacje, na których mogą powstać obiekty związane z usługami hotelarskimi. Trzy nieruchomości (działki) położone są w centrum miasta Lewin Brzeski w bezpośredniej granicy z Rynkiem (hotele na ok.40 60 miejsc), a jedna położona jest we Wronowie na skraju Stobrawskiego Parku Krajobrazowego (8km od Lewina Brz.) pałac z XIXw. spełnia warunki do utworzenia tam dużego (na ok. 100 miejsc noclegowych) centrum konferencyjnego lub ośrodka SPA. Gmina opracowała koncepcję zagospodarowania przestrzennego terenu na cele turystyczne (2 duże jeziora z czystą wodą, powierzchnia wody 80 ha) położonego w miejscowości Kantorowice, 2 km od Lewina Brzeskiego.
3.5.1.1. Formy użytkowania terenów Pod względem struktury użytkowania gruntów w Gminie Lewin Brzeski przeważają użytki rolne zajmując 80,2 % powierzchni gminy. Wśród nich przeważają grunty orne i łąki, które odpowiednio stanowią 85,8 % oraz 8,2 % powierzchni użytków rolnych. Drugie miejsce pod względem powierzchni zajmują grunty leśne, zadrzewienia i zakrzewienia – 11,1% powierzchni ogólnej gminy. Na trzecim miejscu plasują się tereny komunikacyjne (kolejowe, drogowe i inne) zajmując 3,8 % powierzchni gminy, natomiast tereny zabudowane i zurbanizowane stanowią 2,2 % powierzchni gminy. Cechą szczególną jest mały areał większości indywidualnych gospodarstw rolnych. Utrzymanie rolnictwa na obszarze gminy oraz zwiększenie dochodowości gospodarstw rolnych w powiązaniu z przetwórstwem i rynkiem regionalnym wymaga wzmocnienia w polu strategicznym „Rolnictwo i przetwórstwo” następujących procesów: uporządkowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej poprzez koncentrację gruntów rolnych, ochrony gruntów rolnych i leśnych, zalesienia nieprzydatnych użytków rolnych; wzrostu liczby dużych gospodarstw rolnych, rozwoju gospodarstw rolnych nastawionych na działy specjalne produkcji rolnej (ogrodnictwo, warzywnictwo i hodowla ryb); rozwoju i modernizacji bazy przetwórczej w powiązaniu z regionalnym rynkiem zbytu; rozwoju specjalistycznych usług dla gospodarstw rolnych oraz zwiększenia specjalistycznych szkoleń dla rolników. Struktura użytkowania gruntów w Gminie Lewin Brzeski przedstawia się następująco:
Tabela 1. Struktura użytkowania gruntów Gminy Lewin Brzeski Procent powierzchni Lp. Rodzaj Wielkość [ha] ogólnej [%] Powierzchnia ogólna 15 964 100 1. Użytki rolne 12 798 80,2 1.1. Grunty orne 10 976 1.2. Sady 45 1.3. Łąki 905 1.4. Pastwiska 258 Grunty rolne zabudowane, pod 1.5 614 stawami, pod rowami Grunty leśne oraz zadrzewienia i 2. 1763 11,1 zakrzaczenia 16
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LEWIN BRZESKI NA LATA 2010 2013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2014 2017
Procent powierzchni Lp. Rodzaj Wielkość [ha] ogólnej [%] 2.1 Lasy 1670 2.2 Grunty zadrzewione i zakrzewione 93 Tereny zabudowane i 3. 344 2,2 zurbanizowane Tereny komunikacyjne: kolejowe, 4. 614 3,8 drogowe i inne 5. Grunty pod wodami 200 1,2 6. Nieużytki 181 1,1 7. Tereny różne 64 0,4 Źródło danych: Starostwo Powiatowe w Brzegu, Główny Urząd Geodezji i Kartografii Warszawa, stan na 01.01.2010 r.
3.5.1.2. Zabytki Śląsk opolski pod względem administracyjno terytorialnym należy do najstarszych i najtrwalszych struktur przestrzennych Polski. Region ten można zaliczyć do najzasobniejszych w obiekty dziedzictwa kulturowego w Polsce. Wojewoda Opolski opracował dokument pt. „Ochrona i Konserwacja Zabytkowego Krajobrazu Kulturowego Województwa Opolskiego”, wyszczególniający obszary o predyspozycjach rezerwatu kulturowego o znaczeniu krajowym. Na terenie Gminy Lewin Brzeski znajdują się ruchomości oraz nieruchomości objęte ochroną prawną na podstawie przepisów ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Najcenniejsze nieruchomości posiadają wpis do rejestru zabytków prowadzony przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Opolu. Ochroną prawną objęte są również tereny ochrony konserwatorskiej określone w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego Gminy Lewin Brzeski. Ze względu na znaczne wartości historyczne i kulturowe, ochronie konserwatorskiej podlegają wszystkie obiekty znajdujące się w rejestrze i ewidencji zabytków, zespoły urbanistyczne, obiekty architektury i budownictwa, parki, cmentarze, zabytki ruchome oraz udokumentowane stanowiska archeologiczne znajdujące się na terenie gminy: Borkowice dwór (willa), 1872, nr rej.: A 2332/94 z 7.07.1994, Buszyce kościół fil. p.w. Świętej Trójcy, XVI, nr rej.: 715/64 z 5.03.1964, Kantorowice pałac, ok. 1600, XIX, nr rej.: 697/64 z 10.01.1964, zespół folwarczny, XVIII/XIX: o spichrz, szach., nr rej.: 769/64 z 7.04.1964, o stodoła I, nr rej.: 979/65 z 10.03.1965, o stodoła II, nr rej.: 978/65 z 10.03.1965, Lewin Brzeski układ urbanistyczny miasta, nr rej.: 147/54 z 29.12.1954 (wypis z księgi rejestru) kościół ewangelicki p.w. śś. Piotra i Pawła, ul. Wojska Polskiego 5, (XIV) XVI, 1660, nr rej.: 602/59 z 22.10.1959, mogiły żołnierskie W.P. (na cmentarzu rzym. kat.), nr rej.: 226/89 z 14.12.1989, ratusz, 1837, XIX/XX, nr rej.: 1098/66 z 14.01.1966, zespół pałacowy, 1 poł. XVIII: o pałac, nr rej.: 772/64 z 8.04.1964, o park, nr rej.: 63/81 z 15.07.1981, o ogrodzenie z bramami, nr rej.: 772/64 z 8.09.1964, dom, ul. Kilińskiego 11 (d. 3), 1 poł. XIX, nr rej.: 1243/66 z 1.04.1966, dom, ul. Kościuszki 3, nr rej.: 1244/66 z 1.04.1966, dom, ul. Kościuszki 5, nr rej.: 1245/66 z 1.04.1966, dom, ul. Kościuszki 9, nr rej.: 1246/66 z 1.04.1966 (nie istnieje), dom, ul. Kościuszki 19, nr rej.: 1247/66 z 1.04.1966 (nie istnieje),
17
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LEWIN BRZESKI NA LATA 2010 2013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2014 2017