Pozna ń 2015

DLA S Y A Z M Fundacja „Partnerzy dla Samorz ądu” R O

E R

N Z ul. Grottgera 16/2, 60-758 Pozna ń

Ą T

D R

U

A

” P www.partners.org.pl “ STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Zamówienie zostało zrealizowane w ramach projektu „Wzmocnienie współpracy członków Stowarzyszenia Gmin Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego w celu kształtowania przestrzeni publicznej słu Ŝą cej wzmocnieniu lokalnych wi ęzi społecznych”, który jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013.

Redakcja: Małgorzata Ornoch-Tab ędzka

Autorzy tekstów:

Diagnoza Stanu Gospodarki Turystycznej i Rekreacyjnej Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego Marta Swinarska oraz inni konsultanci „Fundacji Partnerzy dla Samorz ądu”

Strategia Zrównowa Ŝonego Rozwoju Turystyki i Rekreacji Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego Małgorzata Ornoch-Tab ędzka oraz konsultanci „Fundacji Partnerzy dla Samorz ądu”

1

STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Spis tre ści I. DIAGNOZA STANU GOSPODARKI TURYSTYCZNEJ I REKREACYJNEJ MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO ______7

1. Wst ęp ______8

2. Uwarunkowania rozwoju turystyki i rekreacji w Mikroregionie Wielkopolskiego Parku Narodowego 10 2.1. Mikroregion WPN – informacje ogólne o gminach ______10 2.1.1. Bud Ŝety gmin ______12 2.1.2. Dost ępno ść komunikacyjna i infrastruktura drogowa ______15 A. Drogi rowerowe ______16 B. Poł ączenia autobusowe ______17 C. Komunikacja PKS ______19 D. Poł ączenia kolejowe ______19 E. Poł ączenia lotnicze ______20 F. Poł ączenia wodne ______20 2.2. Regionalny i lokalny rynek turystyczny ______22 2.3. Walory i atrakcje turystyczne i rekreacyjne ______29 2.3.1. Walory turystyczne środowiska przyrodniczego ______29 A. Klimat ______29 B. Ukształtowanie terenu ______31 C. Obszary chronione ______33 D. Lasy ______36 E. Parki, ziele ńce i place zabaw ______39 F. Flora i fauna ______39 G. Wody powierzchniowe ______41 H. Wody płyn ące ______43 I. Wody stoj ące ______45 J. Inne zbiorniki wodne ______51 K. Wody podziemne ______51 2.3.2. Walory krajoznawcze środowiska historyczno-kulturowego ______53 A. Zabytki i architektura sakralna ______54 B. Zamki, pałace, dwory i folwarki ______59 C. Zabytki architektury, kultury materialnej i u Ŝytkowej ______64 D. Zabytki archeologiczne ______68 E. Muzea, skanseny, kolekcje i wystawy ______69 2.3.3. Inne atrakcje turystyczne ______73 A. Oferta kulturalna ______73 B. Imprezy kulturalne ______74 C. Oferta obiektów sportowych i rekreacyjnych ______74 D. Imprezy sportowe ______74 3. Uwarunkowania ekologiczne ______77 3.1. Obszary chronione i wymagaj ące ochrony ______77 3.1.1. Wielkopolski Park Narodowy ______77 3.1.2. Rogali ński Park Krajobrazowy ______81 3.1.3. Obszary Ochrony Krajobrazu ______84 3.1.4. Obszary Natura 2000 ______84 3.2. Zagro Ŝenia walorów turystycznych ______87 3.3. Chłonno ść i pojemno ść turystyczna ______90

2

STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

4. Aktualne zagospodarowanie turystyczne i rekreacyjne ______95 4.1. Przestrze ń turystyczna i rekreacyjna ______95 4.2. Baza noclegowa ______96 4.3. Baza gastronomiczna ______98 4.4. Szlaki turystyczne ______99 4.4.1. Turystyka piesza ______100 4.4.2. Turystyka rowerowa ______102 4.4.3. Turystyka konna ______105 4.4.4. Turystyka wodna ______106 A. Szlak turystyczny ,,Wielka P ętla Wielkopolski” ______106 B. Szlaki kajakowe ______107 4.4.5. Turystyka samochodowa ______108 4.4.6. Inne trasy ______109 4.5. Baza uzupełniaj ąca do rozwoju turystyki i rekreacji ______110 4.5.1. Wypo Ŝyczalnie sprz ętu ______110 4.5.2. Punkty widokowe ______111 4.5.3. Inne atrakcje ______111 4.6. Biura usług turystycznych i przewozowych, przewodnicy turystyczni ______112 4.6.1. Usługi turystyczne ______112 4.6.2. Usługi przewozowe ______114 4.6.3. Przewodnicy turystyczni ______115

5. Aktualny ruch turystyczny i rekreacyjny ______117

6. System organizacji turystyki i rekreacji w Mikroregionie WPN ______120

7. Analiza aktywno ści promocyjnej i informacyjnej ______121 7.1. Identyfikacja wizualna ______121 7.2. Promocja w Internecie ______121 7.3. Prasa lokalna ______123 7.4. Współpraca gmin ______124

Zał ączniki ______126 Baza noclegowa ______163

Spis zał ączników ______183 Spis tabel ______183

Spis wykresów ______184

Spis rycin ______184

Spis zdj ęć ______185

3

STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

II. STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO ______187

1. Wst ęp ______191

2. Turystyka i rekreacja w dokumentach strategicznych gmin-członków Mikroregionu WPN ______192

3. Ocena stopnia realizacji Strategii Zrównowa Ŝonego Rozwoju Turystyki i Rekreacji Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego z roku 2006 ______195

4. Wizja i Misja turystyczna mikroregionu WPN ______199

5. Cele i projekty rozwojowe – kierunki restrukturyzacji istniej ącego zagospodarowania turystycznego i rekreacyjnego dla rozwoju ró Ŝnych form turystyki i rekreacji ______201 5.1. Cel nadrz ędny: Zwi ększenie atrakcyjno ści turystycznej gmin obszaru Mikroregionu WPN ______201 5.2. Cele strategiczne ______201 Cel strategiczny I: Poprawa warunków rozwoju turystyki i rekreacji w obszarze Mikroregionu WPN _ 202 Cel strategiczny II: Zwi ększenie udziału turystyki w rozwoju społeczno-gospodarczym gmin Mikroregionu WPN ______202 Cel strategiczny III: Wzmocnienie Partnerstwa Gmin Mikroregionu i społeczno ści lokalnych poprzez zaanga Ŝowanie w rozwój usług organizacji czasu wolnego ______203 5.3. Cele operacyjne i projekty ______203 Cel operacyjny I.1. Rozbudowa technicznej infrastruktury podnosz ącej dost ępno ść miejsc i atrakcji turystycznych Mikroregionu ______204 Projekt I.1.1. Budowa dróg rowerowych na terenie Mikroregionu WPN ______204 Projekt I.1.2. Budowa przystani na terenie gmin Mikroregionu WPN ______208 Projekt I.1.3. Budowa parkingów, dróg i chodników ______209 Projekt I.1.4. Budowa hal, boisk i innych obiektów sportowych, itd. ______210 Projekt I.1.5. Budowa obiektów na usługi społeczno-kulturalne ______212 Cel operacyjny I.2. Rozwój istniej ących i tworzenie nowych markowych produktów turystycznych na obszarze Mikroregionu ______214 I.2.A. Program turystyki kulturowej ______214 Projekt I.2.1. Grejserówka ______215 Projekt I.2.2. Promenada Szymborskiej – Aleja Noblistów ______217 Projekt I.2.3. Ślub Białej Damy z Elegantem z Mosiny pod rogali ńskimi D ębami ______220 Projekt I.2.4. Sztuka inspirowana pi ęknem natury ______223 I.2.B. Program turystyki rekreacyjnej (wypoczynkowej) ______225 Projekt I.2.5. Aktywna Trójka ______225 Projekt I.2.6. Rowerem po Warcie ______227 I.2.C. Program turystyki przyrodniczej ______230 Projekt I.2.7. Flora WPN – Pasmowy znacznik flory w Mikroregionie WPN ______230 Projekt I.2.8. Gra terenowa „Złap przyrod ę” w Mikroregionie WPN ______232 Projekt I.2.9. Inne produkty turystyczne (turystyka zdrowotna, turystyka biznesowa) ______235 Cel operacyjny I.3. Zwi ększenie dbało ści o środowisko naturalne i przestrze ń publiczn ą ______238 Projekt I.3.1. Rewitalizacja przestrzeni publicznej ______239 Projekt I.3.2. Czyste lasy, czyste wody nasz ą wizytówk ą ______241 Cel operacyjny II.1. Podniesienie jako ści publicznych i prywatnych usług turystycznych i okołoturystycznych ______243 Projekt II.1.1. Wyró Ŝnia nas profesjonalizm ______244 Cel operacyjny II.2. Zapewnienie wsparcia dla lokalnej przedsi ębiorczo ści w rozwijaniu działalno ści turystycznej i okołoturystycznej ______248

4

STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Projekt II.2.1. Klaster turystyczny ______248 Projekt II.2.2. Rozwój innowacji w turystyce ______250 Cel operacyjny II.3. Poprawa efektywno ści promocji oferty turystycznej ______252 Projekt II.3.1. Mikroregion WPN – dobry adres do którego si ę wraca ______253 Cel operacyjny III.1. Zwi ększenie mo Ŝliwo ści korzystania z ofert usług organizacji czasu wolnego w obszarze Mikroregionu WPN ______255 Projekt III.1.1. Sprawno ść i zdrowie dla młodych i starych ______256 Cel operacyjny III.2. Rozwój mi ędzygminnych imprez integracyjnych dla ró Ŝnych grup mieszka ńców 258 Projekt III.2.1. Poznajmy si ę kulturalnie ______259 Projekt III.2.2. Akademia Aktywnego Seniora Mikroregionu WPN ______261 Projekt III.2.3. Mikroregion –MakroREKREACJA ______263 Cel operacyjny III.3. Zwi ększenie zaanga Ŝowania mieszka ńców w podniesienie estetyki własnych domostw i przestrzeni publicznej jako elementów zwi ększaj ących atrakcyjno ść turystyczn ą gmin Mikroregionu. ______265 Projekt III.3.1. Zaadoptuj skwer w swojej gminie ______266 Projekt III.2.2. Poznaj swojego s ąsiada ______268

6. Koncepcja wdro Ŝenia strategii ______270 6.1. Zało Ŝenia do spójnej promocji i zintegrowanego systemu informacji turystycznej ______270 6.2. Działania organizacyjno-kadrowe ______272 6.3. Finansowanie wdro Ŝenia strategii – mo Ŝliwo ści pozyskania współfinansowania zewn ętrznego ______278 6.3.1. Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2014–2020 ______278 6.3.2. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 ______280 6.3.3. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020, Priorytet 6. Rozwój Lokalny ______280 6.3.4. Inne (poza-unijne, krajowe) programy pomocowe/grantowe, np.: ______281

7. Podsumowanie ______283

Zał ącznik 1. Ocena realizacji Strategii Zrównowa Ŝonego Rozwoju Turystyki i Rekreacji Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego z roku 2006 ______284 1. Ocena programu kulturowego ______284 2. Ocena programu wypoczynkowego ______290 3. Ocena programu edukacji ekologicznej ______301

Zał ącznik 2. Wyniki sonda Ŝowych bada ń ankietowych ______306

1. Organizacja badania sonda Ŝowego ______306 1.1. Teren bada ń ______306 1.2. Charakterystyka narz ędzia analizy ______306 1.3. Charakterystyka grupy badawczej ______306

2. Wyniki bada ń ______311 2.1. Aktywno ść sportowo-rekreacyjna mieszka ńców gmin Mikroregionu WPN ______311 2.2. Atrakcyjno ść sportowo-rekreacyjna miejsca zamieszkania ______319 2.3. Motywacje oraz ograniczenia aktywnego sp ędzania czasu ______324 2.4. Destynacje turystyczne ______327

Zał ącznik 3. Ankieta: „potrzeby i preferencje zwi ązanych z aktywno ści ą sportowo-rekreacyjn ą mieszka ńców tego terenu oraz zaproponowaniem nowej oferty sp ędzania czasu wolnego” ______333

Zał ącznik 4. Zakres czasowy planowanych przedsi ęwzi ęć ______336

5

STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Zał ącznik 5. Okre ślenie zbie Ŝno ści Strategii Zrównowa Ŝonego Rozwoju Turystyki i Rekreacji Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego ze strategiami na szczeblu wojewódzkim i krajowym ______338 Zgodno ść projektów Strategii Zrównowa Ŝonego Rozwoju Turystyki i Rekreacji Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego z celami Strategii Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do roku 2020 ______338 Zgodno ść projektów Strategii Zrównowa Ŝonego Rozwoju Turystyki i Rekreacji Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego z celami WRPO na lata 2014-2020 ______340 Zgodno ść projektów Strategii Zrównowa Ŝonego Rozwoju Turystyki i Rekreacji Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego z Programem Rozwoju Turystyki do 2020 roku ______341

Spis tabel ______345

Spis rycin ______346

Spis zdj ęć ______346

6

STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

I. DIAGNOZA STANU GOSPODARKI TURYSTYCZNEJ I REKREACYJNEJ MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

7

STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

1. Wst ęp

Opracowanie składa si ę z dwóch cz ęś ci. Pierwsz ą stanowi Diagnoza stanu obecnego, natomiast drug ą Strategia Zrównowa Ŝonego Rozwoju Turystyki i Rekreacji oraz Koncepcja Produktu Turystycznego Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego 1. Obszar analizy to terytorium siedmiu gmin zrzeszonych w Stowarzyszeniu Mikroregionu WPN. S ą to gminy: Brodnica, , Komorniki, Kórnik, , Puszczykowo i St ęszew. Opracowanie powstało dzi ęki wsparciu środków zewn ętrznych z Unii Europejskiej, w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna. Stowarzyszenie uzyskało dofinansowanie na przygotowanie niniejszej dokumentacji z dotacji na działania wspieraj ące jednostki samorz ądu terytorialnego w zakresie planowania miejskich obszarów funkcjonalnych (OF) w ramach realizacji projektu pn. „Wzmocnienie współpracy członków Stowarzyszenia Gmin Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego w celu kształtowania przestrzeni publicznej słu Ŝą cej wzmocnieniu lokalnych wi ęzi społecznych” realizowanego od wrze śnia 2014 roku do czerwca 2015 roku.

Identyfikacja oraz analiza omawianego Obszaru Funkcjonalnego miała ju Ŝ miejsce w dokumencie z 2006 roku. Powstała wtedy „Strategia Zrównowa Ŝonego Rozwoju Turystyki i Rekreacji Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego” stanowi ąca diagnoz ę oraz omówienie tego regionu. Podkre ślano w niej, i Ŝ posiadany przez gminy specyficzny walor w postaci poło Ŝenia w otoczeniu Wielkopolskiego Parku Narodowego, skutkuje wytworzeniem spójnego organizmu funkcjonalno-przestrzennego. Diagnoza Stanu Gospodarki Turystycznej i Rekreacyjnej na obszarze Mikroregionu jest w pewnym stopniu aktualizacj ą opracowania z 2006 roku, jednak w tej pracy skupiono si ę przede wszystkim na przedstawieniu charakterystyki potencjału rozwoju Mikroregiony WPN w oparciu o zasoby przyrodnicze i turystyczne obszaru.

Głównym celem Diagnozy jest okre ślenie obecnej sytuacji gospodarki turystycznej i rekreacyjnej na terenie 7 gmin wchodz ących w skład Mikroregionu WPN. Uwzgl ędnia ona ró Ŝnorodne uwarunkowania rozwoju turystyki na danym obszarze tj. walory przyrodnicze i antropologiczne Mikroregionu, uwarunkowania ekologiczne, istniej ącą infrastruktur ę turystyczn ą, jak równie Ŝ stanowi analiz ę sytuacji obecnego ruchu turystycznego i rekreacyjnego, systemu organizacyjnego oraz promocji i informacji.

W Strategii natomiast skupiono si ę przede wszystkim na okre śleniu wizji i misji oraz wskazaniu celów i projektów rozwojowych uwzgl ędniaj ących kierunki restrukturyzacji istniej ącego zagospodarowania turystycznego i rekreacyjnego dla zró Ŝnicowanych form turystyki i rekreacji. Uwzgl ędniono równie Ŝ Koncepcj ę produktów turystycznych oraz mo Ŝliwe do osi ągni ęcia korzy ści dla gmin Mikroregionu z jej wdro Ŝenia.

1 W opracowaniu, oprócz pełnych nazw Strategia Zrównowa Ŝonego Rozwoju Turystyki i Rekreacji Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego i Koncepcja Produktów Turystycznych w Mikroregionie Wielkopolskiego Parku Narodowego i Mikroregion Wielkopolskiego Parku Narodowego, posługujemy si ę skrótami: Strategia, Koncepcja, Mikroregion WPN lub tylko Mikroregion

8

STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Zdaj ąc sobie spraw ę z cz ęsto zacieraj ącej si ę w świadomo ści społecznej ró Ŝnicy mi ędzy turystyk ą, a rekreacj ą przytoczono obowi ązuj ące interpretacje tych poj ęć . Turystyka, według definicji sformułowanej w 1991 roku przez Światow ą Organizacj ę Turystyki (United Nations World Tourism Organization – UNWTO) jest „czynno ści ą osób podró Ŝuj ących w celach wypoczynkowych, słu Ŝbowych lub innych i przebywaj ących poza swoim codziennym środowiskiem nie dłu Ŝej ni Ŝ przez rok bez przerwy, z wyj ątkiem wyjazdów, których głównym celem jest działalno ść zarobkowa wynagradzana w odwiedzanej miejscowo ści” 2. Takie pojmowanie turystyki jest stosowane przez instytucje unijne oraz ONZ. Natomiast ustawodawstwo polskie w ustawie o usługach turystycznych z dnia 29 sierpnia 1997 roku (Dz. U. 1997 Nr 133 poz. 884) definiuje turyst ę jako „osob ę, która podró Ŝuje do innej miejscowo ści poza swoim stałym miejscem pobytu na okres nieprzekraczaj ący 12 miesi ęcy, dla której podró Ŝ nie jest podj ęciem stałej pracy w odwiedzanej miejscowo ści i która korzysta z noclegu przynajmniej przez jedn ą noc 3”. Przez rekreacj ę natomiast rozumiane s ą „wszystkie czynno ści podejmowane w celu regeneracji sił” 4. Z kolei wypoczynek to „działalno ść człowieka poza pracą zawodow ą”5. Tak wi ęc ujmowana w ten sposób rekreacja obejmuje turystyk ę jako sposób sp ędzania wolnego czasu. Opracowanie uwzgl ędnia obydwa zjawiska wyst ępuj ące na badanym obszarze, traktuj ąc je cz ęsto to Ŝsamo, co wynika z ich podobie ństw w omawianym kontek ście.

Na potrzeby niniejszego opracowania przeprowadzono konsultacje społeczne w śród mieszka ńców Mikroregionu oraz działaj ących na jego terenie przedstawicieli organizacji pozarz ądowych i przedsi ębiorców. W tym celu zorganizowano 7 spotka ń warsztatowych: • 30.01.2015 w Gminie Komorniki • 06.02.2015 w Gminie Kórnik • 09.02.2015 w Gminie Brodnica • 10.02.2015 w Gminie Dopiewo • 11.02.2015 w Gminie Mosina • 13.02.2015 w Gminie St ęszew • 18.02.2015 w Gminie Puszczykowo oraz spotkanie podsumowuj ące 23.02.2015 w Jeziorach.

Przeprowadzono równie Ŝ sonda Ŝowe badanie ankietowe, zarówno za pomoc ą kwestionariuszy papierowych, jak i formularza elektronicznego zamieszczonego na stronie turystykamikroregionwpn.badanie.net/. W wyniku badania uzyskano 234 ankiety. Wypełniaj ąc kwestionariusz, który stanowi zał ącznik nr 15 do niniejszego opracowania, respondenci wyra Ŝali swoje preferencje co do form i sposobu sp ędzania wolnego czasu, podejmowanych aktywno ści, a tak Ŝe oczekiwa ń w tych kwestiach wzgl ędem samorz ądów.

2 Terminologia turystyczna. Zalecenia WTO. 1995, ONZ-WTO, Warszawa 3 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 o usługach turystycznych (Dz. U. 1997 Nr 133 poz. 884) 4 E. Mazur:, 2002, Geografia turystyczna, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczeci ńskiego, Szczecin, s. 15 5 Tam Ŝe.

9

STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

2. Uwarunkowania rozwoju turystyki i rekreacji w Mikroregionie Wielkopolskiego Parku Narodowego

2.1. Mikroregion WPN – informacje ogólne o gminach

Mikroregion Wielkopolskiego Parku Narodowego znajduje si ę w centralnej cz ęś ci Wielkopolski, na południowy zachód od miasta wojewódzkiego Poznania (lokalizacja przedstawiona na rycinie 1). Obejmuje tereny gmin: Dopiewo, Brodnica, Komorniki, Kórnik, Mosina, Puszczykowo, St ęszew. Poło Ŝone s ą one w Powiecie Pozna ńskim, poza gmin ą Brodnica, nale Ŝą cą do Powiatu Śremskiego. Ł ączna powierzchnia zajmowana przez niniejszy obszar funkcjonalny (OF) to 819 km 2.

Rol ę centrum administracyjnego, handlowego, usługowego, komunikacyjnego, przemysłowego, kulturalnego i o światowego pełni miasto wojewódzkie Pozna ń, oddalone od Puszczykowa ok. 16 km, Mosiny, Kórnika i Dopiewa ok. 22 km, St ęszewa ok. 26 km i Komornik ok. 15 km (licz ąc od centrum do centrum miejscowo ści).

Rycina 1. Lokalizacja OF Mikroregionu WPN w Wielkopolsce i Polsce

W skład Mikroregionu wchodz ą gminy: miejska Puszczykowo, trzy miejsko-wiejskie: Kórnik, Mosina i St ęszew oraz trzy wiejskie: Brodnica, Dopiewo, Komorniki. Struktur ę analizowanych gmin przedstawiono w tabeli 2. Najbardziej rozbudowana administracyjnie

10 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO jest Kórnik, podzielona na 26 sołectw, jest te Ŝ to najwi ększa powierzchniowo jednostka badanego obszaru. Tabela 1. Podział terytorialny oraz powierzchnia gmin Mikroregionu WPN

Liczba Powierzchnia w Gmina Typ gminy Miasta Wsie sołectw km 2 Brodnica śremski wiejska 15 0 25 96 Dopiewo pozna ński wiejska 11 0 23 108 Komorniki pozna ński wiejska 8 0 14 66 Kórnik pozna ński miejsko-wiejska 26 1 31 186 Mosina pozna ński miejsko-wiejska 21 1 31 172 Puszczykowo pozna ński miejska 0 1 0 16 St ęszew pozna ński miejsko-wiejska 21 1 32 175 Ogółem 102 4 161 819

Źródło: Opracowanie na podstawie danych z BDL, stan na grudzie ń 2013 roku

Pod wzgl ędem liczby ludno ści najwi ększa jest . Zamieszkuje j ą 29.824 osób, przy g ęsto ści zaludnienia osi ągaj ącej 174 os/km 2. Najwi ęcej mieszka ńców na km 2 przypada w gminie miejskiej Puszczykowo, gdzie wskaźnik ten wynosi 599. Zestawienie sytuacji ludno ściowej w poszczególnych gminach przedstawiono w tabeli 2. Ukazano tam tak Ŝe dynamik ę zjawiska w okresie od ko ńca roku 2005, z którego pochodziły dane poprzednio przygotowanej diagnozy, do grudnia 2013 roku oraz jak ta liczba kształtowała si ę od roku 2002 - na wykresie 1.

Tabela 2. Liczba ludno ści oraz g ęsto ść zaludnienia gmin Mikroregionu WPN Stan na grudzie ń 2005 Stan na grudzie ń 2013 Gęsto ść Gmina Ludno ść Ludno ść Gęsto ść zaludnienia zaludnienia Brodnica 4.844 50 4.914 51 Dopiewo 11.922 110 21.489 199 Komorniki 13.639 197 23.210 349 Kórnik 16.807 90 23.075 124 Mosina 24.488 143 29.824 174 Puszczykowo 8.884 523 9.819 599 St ęszew 13.755 78 14.791 85 Ogółem 94.339 115 127.122 155 Źródło: Opracowanie na podstawie danych z BDL, stan na grudzie ń 2013 roku

11 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

35 000

30 000 Mosina

25 000 Komorniki Kórnik Dopiewo 20 000

15 000 St ęszew

10 000 Puszczykowo

5 000 Brodnica

0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Wykres 1. Zmiany liczby ludno ści w latach 2002-2013 Źródło: Opracowanie na podstawie danych BDL

Najwi ększy przyrost liczby mieszka ńców na przestrzeni analizowanych lat, nast ąpił na terenie gminy Dopiewo – ponad 47% oraz Komorniki – 46%. Natomiast najmniejszy przyrost miał miejsce w gminach Brodnica - 4,7%, Puszczykowo – 8% oraz St ęszew – 8,3%.

2.1.1. Bud Ŝety gmin Bud Ŝety gmin Mikroregionu s ą w znacznym stopniu zró Ŝnicowane. Wynika to przede wszystkim z wielko ści poszczególnych jednostek oraz liczby mieszka ńców. Porównanie finansów gmin w latach 2009-2013 przedstawiono na wykresie 2. Najwi ększym bud Ŝetem dysponuj ą: Kórnik, Mosina i Komorniki. S ą to jednocze śnie jednostki o najwi ększej licznie mieszka ńców w Mikroregionie. Najmniejszym bud Ŝetem dysponuj ą natomiast gminy Brodnica i St ęszew.

Najwi ększy wzrost dochodów, porównuj ąc pocz ątek i koniec badanego okresu, miał miejsce w gminie Komorniki, gdzie wyniósł ponad 33% oraz Dopiewo, ze wska źnikiem wzrostu 32%. Najmniejszy przyrost miał miejsce w gminach St ęszew i Brodnica po ok. 18%.

12 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

St ęszew Puszczykowo Mosina Kórnik 2013 Komorniki Dopiewo Brodnica

St ęszew Puszczykowo Mosina

2012 Kórnik Komorniki Dopiewo Brodnica

St ęszew Puszczykowo Mosina

2011 Kórnik Komorniki Dopiewo Brodnica

St ęszew Puszczykowo Mosina

2010 Kórnik Komorniki Dopiewo Brodnica

St ęszew Puszczykowo Mosina

2009 Kórnik Komorniki Dopiewo Brodnica

0 20 40 60 80 100 miliony zł

wydatki dochód Wykres 2. Dochody i wydatki bud Ŝetów gmin w latach 2009-2013 Źródło: Opracowanie na podstawie danych BDL

13 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

4200 4000 Kórnik 3800 Komorniki 3600 Dopiewo 3400 Puszczykowo 3200 Brodnica 3000 2800 St ęszew Mosina 2600 2400 2200 2000 1800 1600 1400 1200 1000 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Wykres 3. Dochody bud Ŝetów gmin na osob ę w latach 2002-2013 Źródło: Opracowanie na podstawie danych BDL

Dane z analizy bud Ŝetów, zwi ązane z zaludnieniem, prezentuje wykres 3 - ukazuj ący dochody gminy w przeliczeniu na mieszka ńca. Prezentacja bud Ŝetów w ten sposób nie wykazuje ju Ŝ oczywi ście tak du Ŝych róŜnic mi ędzy gminami Mikroregionu. Co ciekawe - na pocz ątku analizowanego okresu, w roku 2002, ró Ŝnice mi ędzy poszczególnymi gminami wynosiły maksymalnie ok. 400 zł, natomiast w 2013 dysproporcje wzrosły, a ró Ŝnica w dochodach na jednego mieszka ńca mi ędzy gmin ą o najwy Ŝszym i najni Ŝszym dochodzie, wyniosła ok. 1.300 zł.

Najwi ększymi dochodami na osob ę dysponuje gmina Kórnik, gdzie wyniosły one 4.035 zł. Nast ępnie plasuje si ę gmina Komorniki z dochodem 3.711 zł. Jednak w tym przypadku wzrost dochodu nie był tak równomierny jak w Kórniku i dochodziło do znacznych waha ń. Najmniejszy dochód na osob ę odnotowano w gminach Mosina i St ęszew. Obie gminy na pocz ątku analizowanego okresu były na tym samym poziomie. Wzrost dochodów w Mosinie miał bardziej równomierny charakter, w przeciwie ństwie do St ęszewa, gdzie wyst ępowały okresowe skoki tej warto ści. Pod koniec badanego okresu dochód na osob ę w obydwu jednostkach jest zbli Ŝony i wynosi ok. 2.700 zł, co i tak jest warto ści ą stosunkowo wysok ą, bior ąc pod uwag ę średni ą dochodowo ść na mieszka ńca w polskich samorz ądach.

14 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

2.1.2. Dost ępno ść komunikacyjna i infrastruktura drogowa Opisane powy Ŝej rozmieszczenie mieszka ńców oraz zró Ŝnicowanie pod wzgl ędem gęsto ści zaludnienia, determinuje dostosowanie infrastruktury komunikacyjnej i sieci drogowej. Istniej ący układ został przedstawiony na rycinie 2. Uwzgl ędnia on zarówno poł ączenia komunikacji samochodowej, jak i kolejowej.

Rycina 2. Sie ć poł ącze ń komunikacyjnych OF na tle województwa Źródło: Wielkopolskie Biuro Planowania Przestrzennego w Poznaniu. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego. Komunikacja i transport. 2010 rok

Analiza dost ępno ści Mikroregionu WPN, przez któr ą (za Zbigniewem Taylorem) mo Ŝna rozumie ć jako „szans ę lub mo Ŝliwo ść pozwalaj ącą na skorzystanie z ró Ŝnych rodzajów działalno ści przez osob ę zamieszkuj ącą stale pewien obszar 1”, poszerzona jest, zgodnie z głównym zagadnieniem niniejszej Strategii, o osoby przybywaj ące na dany obszar w celach wypoczynkowych: rekreacyjnych i turystycznych.

1 Z. Taylor, 1999, Przestrzenna dost ępno ść miejsc zatrudnienia, kształcenia i usług a codzienna ruchliwo ść ludno ści wiejskiej, Wydawnictwo Continuo, Wrocław

15 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Na dost ępno ść komunikacyjn ą składaj ą si ę: jako ść transportu publicznego – cz ęstotliwo ść i dogodno ść poł ącze ń podmiejskich, kolejowych i autobusowych, infrastruktura drogowa – długo ść i jako ść dróg publicznych, ewentualna obecno ść innych środków transportu, takich jak transport lotniczy czy te Ŝ wodny. Punktem odniesienia dla analizowanego OF jest, znajduj ące si ę w s ąsiedztwie, miasto wojewódzkie. Poł ączenia z Poznaniem, s ąsiednimi gminami oraz mi ędzy miastami i wsiami wewn ątrz obszaru stanowi ą podstaw ę oceny dost ępno ści transportowej.

Sie ć drogowa na terenie Mikroregionu WPN sprawia, i Ŝ prawie wszystkie z analizowanych gmin maj ą dogodne poł ączenie komunikacyjne z głównym w ęzłem jaki stanowi Pozna ń. oraz Kórnik zlokalizowane s ą przy trasie S11, gmina Komorniki - przy autostradzie A2. Na trasie dróg krajowych nieco ni Ŝszego rz ędu - zlokalizowane s ą gminy Komorniki i St ęszew – droga K5 i K32. Układ głównych poł ącze ń komunikacyjnych uzupełnia siedem dróg wojewódzkich: 306, 307, 309, 310, 430, 431, 434. Przy drodze wojewódzkiej 430 zlokalizowane s ą gminy Puszczykowo i Mosina. Sie ć ta jest uzupełniona drogami powiatowymi i gminnymi. Spo śród gmin analizowanego obszaru, najgorsze poł ączenia posiada Brodnica. Jednostka ta skomunikowana jest jedynie poprzez drogi powiatowe i gminne, nie zapewniaj ące bezpo średniego poł ączenia z Poznaniem i Śremem. Gmina jest poło Ŝona z dala od głównych szlaków komunikacyjnych, co jeszcze ogranicza jej dost ępno ść komunikacyjn ą.

A. Drogi rowerowe Drogi rowerowe, zgodnie z definicj ą zawart ą w kodeksie drogowym rozumiane s ą jako drogi lub ich cz ęś ci przeznaczone do ruchu rowerów, oznaczone odpowiednimi znakami drogowymi. Droga dla rowerów powinna by ć oddzielona od innych dróg lub jezdni tej samej drogi konstrukcyjnie lub za pomoc ą urz ądze ń bezpiecze ństwa ruchu drogowego.

Nale Ŝy oddzieli ć poj ęcie drogi rowerowej od szlaku rowerowego, które mają przede wszystkim turystyczny charakter. Trasy turystyczne dla rowerów s ą to oznakowane szlaki rowerowe, które mog ą prowadzi ć zarówno po ście Ŝkach rowerowych w mie ście, po wydzielonych, osobnych drogach dla rowerów poza miastami, jak i zwykłymi drogami publicznymi. Charakterystyka turystycznych tras rowerowych zostanie przedstawiona szerzej w rozdziale 4.4.2. po świ ęconym szlakom turystycznym, natomiast poni Ŝej na wykresie 4 przedstawiono długo ść dróg rowerowych na terenie poszczególnych gmin.

16 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

0,5

8,3 4,2

14,8

43,8

Brodnica Komorniki Kórnik Mosina Puszczykowo

Wykres 4. Długo ść dróg rowerowych (w km) w gminach Mikroregiony WPN w km Źródło. Dane BDL (stan na rok 2013)

Jak wida ć, zdecydowanie najwi ęcej dróg rowerowych (uj ętych w bazie GUS) posiada gmina Kórnik. O wiele mniej natomiast gminy: Mosina, Puszczykowo oraz Komorniki. Niewielki odsetek powierzchni dróg rowerowych znajduje si ę w gminie Brodnica, natomiast pozostałe gminy nie posiadaj ą odpowiednio przystosowanych dla rowerzystów ście Ŝek rowerowych (według danych Banku Danych Lokalnych - GUS).

B. Poł ączenia autobusowe Sie ć poł ącze ń komunikacji publicznej, zwłaszcza autobusowej, w obszarze Mikroregionu WPN cały czas si ę rozwija. Poprzez stopniowe dziania zwi ązane z projektem Planu Transportowego dla Aglomeracji Pozna ńskiej, sie ć ta zyskuje coraz wi ększ ą spójno ść . Celem tworzonego Planu jest wła śnie ch ęć zaspokojenia potrzeb mieszka ńców powiatu pozna ńskiego, zwi ązanych ze wzrostem ich codziennej mobilno ści. Podejmowane s ą d ąŜ enia do zwi ększenia atrakcyjno ści komunikacji publicznej w stosunku do przejazdów indywidualnych samochodami. Jak wynika z bada ń przeprowadzonych przez pomysłodawców Planu Zrównowa Ŝonego Rozwoju Publicznego Transportu Zbiorowego Aglomeracji Pozna ńskiej na lata 2014-2020, jedynie co czwarty mieszkaniec powiatu pozna ńskiego korzysta z komunikacji publicznej.

Obecnie na terenie omawianego OF funkcjonuje kilka komunalnych przedsi ębiorstw komunikacyjnych obsługuj ących obszar gmin oraz ł ącz ących je z Poznaniem. Jedynie gmina Brodnica nie posiada wewn ętrznej komunikacji publicznej. Na jej terenie działa tylko prywatne przedsi ębiorstwo komunikacyjne P.H.U.P. Turist-Bus.

Na terenie gminy Komorniki działa Przedsi ębiorstwo Usług Komunalnych Sp. z o.o., obsługuj ące ł ącznie 5 linii autobusowych wewn ętrznych oraz poł ączenie z Poznaniem. Obsługiwane s ą te Ŝ 2 linie na rzecz gminy Dopiewo. Punktami w ęzłowymi w Poznaniu dla tej komunikacji jest p ętla na Ogrodach, Górczynie oraz Junikowie. W gminie Dopiewo kursuje

17 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO jeszcze 5 linii, obsługiwanych przez wewn ętrzne przedsi ębiorstwo BIS TRANS Przewozy Pasa Ŝerskie Łukasz Gał ęcki.

Przedsi ębiorstwo Usług Komunalnych „Eko–Rondo” s.c. działa na terenie gminy Puszczykowo. Kursuj ą tam 2 linie ł ącz ące gmin ę z Poznaniem poprzez p ętle na D ębcu. Dębiec stanowi tak Ŝe jeden z w ęzłów komunikacyjnych dla transportu publicznego gminy Mosina obsługiwanej przez Zakład Usług Komunalnych Sp. z o.o. Kursuj ą tu 2 linie. Drugim węzeł komunikacyjnym dla tej komunikacji jest p ętla na Staroł ęce.

Gmina Kórnik obsługiwana jest przez Kórnickie Przedsi ębiorstwo Autobusowe KOMBUS Sp. z o.o. w Kórniku. Sie ć komunikacyjn ą tworzy 17 linii autobusowych, z czego 7 doprowadza ruch do Poznania, z w ęzłami komunikacyjnymi na Staroł ęce, Rondzie Rataje i na Franowie.

Opisana powy Ŝej sie ć komunikacji autobusowej jest cały czas rozwijana. Rada Powiatu Pozna ńskiego w czerwcu 2014 roku przyj ęła Plan Zrównowa Ŝonego Rozwoju Publicznego Transportu Zbiorowego Powiatu Pozna ńskiego na lata 2014-2025. Dokument ten, uchwalony po konsultacjach z burmistrzami i wójtami regionu, wytycza dalsze działania dla powiatu w zakresie zaspokajania potrzeb transportowych jego mieszka ńców. W dokumencie tym planuje si ę uruchomienie nast ępuj ących linii na terenie Mikroregionu WPN: • Dopiewo Dworzec PKP – Wi ęckowice (DP 2403P) – Rozalin (DP 2403P) – Lusówko – Tarnowo Podgórne (nowy w ęzeł komunikacyjny przy Aqua Parku) – Napachanie (DP 2404P) – Rokietnica Dworzec PKP (DP 2400P) • Puszczykówko Szpital – Puszczykówko dworzec kolejowy – Puszczykowo Zespół Szkół – Mosina dworzec kolejowy (DW 430) – Krosno (DP 2465P) – (DW 431) – Witobel (DP 306) – St ęszew dworzec kolejowy • Mosina dworzec kolejowy – Puszczykowo Zespół Szkół (DW 430) Puszczykówko dworzec kolejowy – Puszczykówko Szpital – (DW 431) – (DW 431) – (DP 2464P) – Radzewo (DP 2472P) – Bnin (DW 2472P) – Kórnik Rynek – Kórnik Oaza • Linie sezonowe ł ącz ące pocz ątki szlaków rowerowych w powiecie pozna ńskim kursuj ące tylko w soboty i niedziele w okresie od 1.05 do 30.09 ze specjalnymi przyczepami dostosowanymi do transportu rowerów: Pozna ń Górczyn – Lubo ń – Komorniki – Wiry – Puszczykowo – Rogalinek – – – Kamionki – Borówiec – śerniki – Tulce – Pozna ń Szczepankowo – Pozna ń Rataje 2.

Komunikacja podmiejska na terenie gmin słu Ŝy przede wszystkim zapewnieniu dogodnego poł ączenia dla mieszka ńców. Jednak równie dobrze mo Ŝe słu Ŝyć turystom, dzi ęki łatwej dost ępno ści do informacji nt. przebiegu linii i rozkładów jazdy. S ą one umieszczane na stronach przewo źników. Spis linii oraz rozkład i cenniki mo Ŝna znale źć na zbiorczej stronie

2 Plan Zrównowa Ŝonego Rozwoju Publicznego Transportu Zbiorowego Powiatu Pozna ńskiego na lata 2014- 2025

18 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO komunikacji Powiatu Pozna ńskiego www.powiat.rozklad.com oraz w wersji dost ępnej równie Ŝ na telefon komórkowy wap.rozklad.com. Spis linii autobusowych działaj ących na terenie Mikroregionu, ich trasy oraz cz ęstotliwo ść kursów przedstawiono w zał ączniku nr 1.

Jak wspomniano powy Ŝej, planowane jest tak Ŝe utworzenie linii sezonowych maj ących głównie przeznaczenie turystyczno-rekreacyjne, co zdecydowanie ułatwi dost ęp do niektórych atrakcji zlokalizowanych w wi ększej odległo ści od przebiegu linii regularnych poł ącze ń.

C. Komunikacja PKS Układ sieci poł ącze ń PKS stanowi uzupełnienie komunikacji podmiejskiej. Najcz ęś ciej s ą to linie ł ącz ące Pozna ń z miejscowo ściami poło Ŝonymi poza terenem Mikroregionu WPN przebiegaj ące przez analizowany OF.

D. Poł ączenia kolejowe Bardzo istotnym, tak Ŝe ze wzgl ędu na ruch turystyczny, środkiem transportu jest kolej. Zapewnia ona, w miar ę sprawn ą mo Ŝliwo ść dotarcia do celu podró Ŝy nawet z odległych terenów. Znajduj ący si ę nieopodal Pozna ń stanowi istotny w ęzeł komunikacji kolejowej łącz ący Berlin z Warszaw ą oraz Wrocław ze Szczecinem i polsk ą północn ą.

Przez obszar Mikroregionu WPN przechodz ą 4 linie kolejowe przedstawione na rycinie 3. Natomiast cz ęstotliwo ść kursów ukazuje tabela 3.

Rycina 3. Linia kolejowa wraz z dworcami na terenie Mikroregionu WPN

19 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Tabela 3. Poci ągi bezpo średnie, osobowe na dob ę Liczba poł ącze ń Liczba poł ącze ń Stacje kolejowe na terenie Kierunek miesi ące IX-VI miesi ące VII-VIII Gmina OF Pn.-Pt. Nd. Pn.-Pt. Nd. Pozna ń - Dopiewo 15 10 11 9 Dopiewo Gądki, Palędzie, Dopiewo Pozna ń - Kórnik 18 13 15 12 Kórnik Kórnik, Pierzchno Puszczykowo, Puszczykowo Pozna ń - Mosina 20 13 18 12 Puszczykówko Mosina Mosina Wiry, Szreniawa, Trzebaw, Komorniki Pozna ń - Strykowo 9 6 8 6 Rosnówko St ęszew St ęszew, Strykowo

Źródło: Informacja PKP, według rozkładu jazdy obowi ązuj ącego w sezonie wakacyjnym 2014 oraz od 13.12.2014

E. Poł ączenia lotnicze Dla rozwoju turystyki, zwłaszcza zagranicznej, dodatkowym walorem jest zlokalizowanie w niedu Ŝej odległo ści od lotniska. Port lotniczy Pozna ń – Ławica znajduje si ę 7 km od centrum Poznania sk ąd jest dogodnie poł ączony z gminami Mikroregionu WPN – głównie poprzez tras ę S11 (zachodnia obwodnica Poznania). Transport lotniczy staje si ę coraz bardziej powszechny dzi ęki coraz szerszej ofercie m.in. tanich linii lotniczych.

F. Poł ączenia wodne Na odcinku Warty przepływaj ącej przez omawiany OF, rzeka nie spełnia funkcji wa Ŝnego szlaku komunikacyjno-transportowego. Stanowi ona za to drog ę rekreacyjnej Ŝeglugi śródl ądowej, wykorzystywan ą zarówno przez turystów z kraju, jak i go ści zagranicznych. Dla rozwoju turystyki wodnej niezb ędna jest rozbudowa infrastruktury w postaci portów. Odcinek Warty przepływaj ący przez Mikroregion WPN stanowi tak Ŝe cz ęść Wielkiej P ętli Wielkopolski. Cały szlak ma długo ść 690 km, a z odcinakami dost ępnymi w Gorzowie Wielkopolskim i Bydgoszczy nawet 710 km. Zostanie on szerzej omówiony w rozdziale 4.4.4. po świ ęconym szlakom turystyki wodnej.

Na terenie OF zlokalizowane s ą cztery przystanie: w Puszczykowie wyposa Ŝona w pomost, umocnienia nabrze Ŝne oraz miejsce biwakowe, w Jaszkowie (gmina Brodnica), na terenie o środka Centrum Hipiki, z dost ępem do pełnej infrastruktury obiektu oraz dwie w Rogalinku: Przysta ń Jana Pawła II oraz Klubu „UKS Kotwica”, wyposa Ŝona w slip, 2 pomosty pływaj ące, parking, miejsce na ognisko, WC. Najbli Ŝej zlokalizowane porty znajduj ą si ę w Śremie i Poznaniu. Rozbudowanie zaplecza stanowiłoby infrastrukturalne uzupełnienie naturalnej atrakcyjno ści tego odcinka Warty. Szlaki Ŝeglugowe, ze wzgl ędów pogodowych, dost ępne s ą od kwietnia do listopada, jednak w ostatnich latach warunki do pływania wyst ępuj ą ju Ŝ w styczniu, lutym i grudniu.

20 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Obszar Mikroregionu WPN zlokalizowany jest w centralnej cz ęś ci Województwa Wielkopolskiego, obejmuj ąc tereny 7 gmin: Brodnicy, Dopiewa, Komornik, Kórnika, Mosiny, Puszczykowa i St ęszewa.

W 2013 roku omawiany obszar funkcjonalny (OF) zamieszkiwało ponad 127 tys. osób, a gęsto ść zaludnienia wynosiła 155 os./km 2

Dost ępno ść komunikacyjna OF jest stosunkowo dobra. Przecinaj ą go 4 linie kolejowe, autostrada A2, droga szybkiego ruchu S11, 2 drogi krajowe K5 i K32 oraz 7 dróg wojewódzkich. W niedu Ŝej odległo ści zlokalizowane jest te Ŝ lotnisko Ławica.

21 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

2.2. Regionalny i lokalny rynek turystyczny

Badaj ąc atrakcyjno ść turystyczn ą Mikroregionu WPN, nale Ŝy odnie ść j ą do szerszej perspektywy. W niniejszym opracowaniu nawi ązuje si ę do charakterystyki rynku turystycznego na tle Województwa Wielkopolskiego. Na rycinie 4 prezentowane s ą zlokalizowane w regionie obszary i o środki rekreacji.

Rycina 4. Rejony rekreacyjne i o środki obsługi rekreacji w Wielkopolsce Źródło: Wielkopolskie Biuro Planowania Przestrzennego w Poznaniu. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego. Turystyka i wypoczynek. 2010 rok

22 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Dla rozwoju turystyki w Wielkopolsce znaczenie mają zarówno walory przyrodnicze, jak i antropologiczne. Do najistotniejszych zalet natury regionu nale Ŝą obszary le śne oraz wody powierzchniowe. Co prawda lesisto ść województwa jest ni Ŝsza od średniej krajowej. Lasy stanowi ą 25% terenu ( średnia dla Polski to ok. 29%), jednak na terenie województwa zlokalizowany jest najwi ększy kompleks le śny promocyjny w kraju – Puszcza Notecka o powierzchni 137.273 ha. Do najwi ększych obszarów prawnie chronionych na obszarze województwa nale Ŝą Wielkopolski Park Narodowy oraz fragment Drawie ńskiego Parku Narodowego. Znajduj ą si ę tu tak Ŝe parki krajobrazowe, stanowi ące ok. 6% powierzchni województwa, blisko 100 rezerwatów przyrody oraz ponad 3,5 tys. pomników przyrody (rycina 5)

Rycina 5. Formy ochrony środowiska przyrodniczego w Wielkopolsce Źródło: Wielkopolskie Biuro Planowania Przestrzennego w Poznaniu. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego. Systemy przyrodnicze. 2010 rok

23 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Natomiast antropologiczne walory turystyczne Województwa Wielkopolskiego zwi ązane s ą z powstawaniem i rozwojem osadnictwa i Pa ństwa Polskiego na tych terenach (rycina 6). Nale Ŝą do nich przede wszystkim obiekty i miejsca zwi ązane z dziedzictwem narodowym w Poznaniu i Gnie źnie oraz okolicach, a tak Ŝe Kaliszu i Rydzynce.

Rycina 6. Obiekty kultury i dziedzictwa narodowego na terenie wielkopolski Źródło: Wielkopolskie Biuro Planowania Przestrzennego w Poznaniu. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego. Kultura i dziedzictwo narodowe. 2010 rok

24 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Przez województwo przechodzi 6 szlaków historyczno – kulturowych: • szlak piastowski, którego główny przebieg prowadzi z Poznania do Inowrocławia i Kruszwicy (Woj. Kujawsko-Pomorskie) • piastowska droga roma ńska stanowi ąca wielkopolski odcinek szlaku roma ńskiego • szlak cysterski obejmuj ący klasztory zakonu cystersów na terenie Wielkopolski • droga świ ętego Jakuba stanowi ąca wielkopolski odcinek szlaku pielgrzymkowego prowadz ącego do Santiago de Compostela w Hiszpanii • trasa kórnicka prowadz ąca z Poznania przez Kórnik, Rogalin, Puszczykowo, Wielkopolski Park Narodowy i Szreniaw ę • ziemia ński szlak rowerowy, którego nazwa pochodzi od znajduj ących si ę na jego trasie dworów ziemia ńskich (tj. Pałac w Racocie, Pałac w Pakosławiu), prowadz ący z Poznania do Pakosławia.

Analizy ruchu turystycznego w Województwie Wielkopolskim dokonano w badaniu przeprowadzonym przez Wielkopolsk ą Organizacj ę Turystyczn ą w 2011 roku 3. W kontek ście niniejszej diagnozy najistotniejsze wydaj ą si ę motywacje sprowadzaj ące turystów do regionu. We wspominanym badaniu poproszono respondentów o wskazanie głównego celu przyjazdu do Wielkopolski. Wyniki przedstawiono na wykresie 5.

Zwiedzanie 41,7% Wypoczynek czynny 37,4% Rozrywka 31,0% Zakupy 28,6% Odwiedziny krewnych/znajomych 27,5% Poznanie walorów przyrody 25,4% Wypoczynek bierny 19,5% Pielgrzymki, odwiedzanie miejsc kultu 17,5% Odwiedziny miejsc rodzinnych 16,7% Udział w konf erencji, szkoleniu, zje ździe 11,1% Załatwianie spraw słu Ŝbowych 11,1% Edukacja 9,3% Sanatorium, SPA 6,6% Udział w wydarzeniach kulturalnych 4,5% Udział w wydarzeniach sportowych 4,0% Uczestnictwo w targach, wystawach 3,8% Tranzyt 1,4% Inne 1,2%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45%

Wykres 5. Cele przyjazdów do Wielkopolski Źródło: Wielkopolska Organizacja Turystyczna, Badanie ruchu turystycznego w Wielkopolsce w roku 2011 i 2013

3 Badanie ruchu turystycznego w Wielkopolsce w roku 2011 i 2013 - wielko ść , struktura oraz ocena jako ści usług turystycznych i okre ślenie turystycznego wizerunku Wielkopolski , opracowanie wyników, Wielkopolska Organizacja Turystyczna

25 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Najcz ęś ciej wymienian ą przyczyn ą było zwiedzanie oraz wypoczynek czynny. Proporcjonalnie du Ŝą liczb ę wskaza ń otrzymała tak Ŝe odpowied ź zwi ązana z poznaniem walorów przyrody. Jest to dogodna sytuacja z perspektywy atrakcji turystycznych oferowanych na terenie Mikroregionu WPN.

Jeszcze korzystniejsze, z perspektywy oferty turystycznej OF, s ą odpowiedzi na pytanie o główne czynniki wpływaj ące na podj ęcie przez odwiedzaj ących Wielkopolsk ę decyzji o wyborze tego regionu (wykres 6). Prawie połowa respondentów wskazała na walory przyrodnicze, w które szczególnie bogaty jest obszar Mikroregionu WPN.

48,2%

41,6%

38,4%

17,1%

17,0%

14,5%

10,7%

6,1%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

Wykres 6. Czynniki decyduj ące o wyborze miejsca przyjazdu do Wielkopolski Źródło: Wielkopolska Organizacja Turystyczna, Badanie ruchu turystycznego w Wielkopolsce w roku 2011 i 2013

Natomiast wykres 7 przedstawia zestawienie podejmowanych przez turystów aktywno ści, w zale Ŝno ści od typu odwiedzanego miejsca. W śród badanych najcz ęś ciej wskazywanym miejscem docelowym (53,5%) były miasta, które stanowiły obiekt zwiedzania. Zdecydowanie mniej osób wskazało, i Ŝ jest to cel wyprawy zakupowej.

Drugim, co do cz ęstotliwo ści odwiedzanym miejscem wybrane zostały tereny zieleni – 39% odpowiedzi. Stanowi ą one przede wszystkim miejsce wycieczek pieszych oraz wypoczynku biernego, jak i czynnego. Kolejnym obiektem, wskazanym przez badanych turystów, okazały si ę zbiorniki wodne (23,9%) stanowi ące przede wszystkim miejsce wypoczynku czynnego oraz uprawiania sportu (pływanie). Znajduj ące si ę na czwartym miejscu, w śród wskaza ń respondentów (20,6% odpowiedzi), małe miejscowo ści/ obszary wiejskie stanowi ą najcz ęś ciej obiekty zwiedzania oraz wypoczynku czynnego. Na ostatnim miejscu, jako cel podró Ŝy turystycznej, zostały wskazane obiekty sportowe (12,2%). Zgodnie z przeznaczeniem, słu Ŝyły one turystom jako miejsce wypoczynku czynnego. Odwiedzaj ący korzystali z basenów oraz sprz ętu wodnego, a tak Ŝe grali w siatkówk ę.

26 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Zwiedzanie 23,8% Zakupy 9,4% Spacery 3,7%

Miasto Czynny 3,4% Brak odwiedzin 46,5% Spacery 16,6% Wypoczynek 7,2% Czynny 5,8% Zwiedzanie 1,9% Bieganie(jogging) 1,3% Tereny Tereny zieleni Brak odwiedzin 61,0% Czynny 6,1% Pływanie 5,1% Wypoczynek 2,8%

wodne Kajaki Zbiorniki Zbiorniki 1,3% Brak odwiedzin 76,1% Zwiedzanie 6,3% ci/ ci/ ś Czynny 4,6% ś Wypoczynek 2,9% wie Małe Pielgrzymka 1,9%

miejscowo Brak odwiedzin 79,4% Czynny 3,6% Basen, sprz ęt wodny 2,5% Siatkówka 1,2% Obiekty Obiekty

sportowe Piłka no Ŝna 0,8% Brak odwiedzin 87,8%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Wykres 7. Najcz ęś ciej wymieniane aktywno ści w zale Ŝno ści od miejsca pobytu turystów w Wielkopolsce. Źródło: Wielkopolska Organizacja Turystyczna, Badanie ruchu turystycznego w Wielkopolsce w roku 2011 i 2013

Mo Ŝna dostrzec analogi ę pomi ędzy regionalnym, a lokalnym rynkiem turystycznym. Mikroregion WPN czerpie głównie z przyrodniczych walorów, nieco ograniczony jest natomiast wpływ walorów antropologicznych w postaci dziedzictwa kulturowego (oprócz najwi ększych atrakcji zlokalizowanych w Kórniku czy Rogalinie).

27 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Regionalny rynek turystyczny jest bogaty zarówno w walory przyrodnicze, jak i antropologiczne, wynikaj ące przede wszystkim z przeszło ści historycznej obszaru.

Na terenie Mikroregionu WPN znajduje si ę najwi ększy obszar ochrony przyrody w województwie, którym jest Wielkopolski Park Narodowy.

Przez województwo przechodzi 6 szlaków historyczno – kulturowych, z czego 4 przez badany OF.

W latach 2011 i 2013 najcz ęstszymi przyczynami odwiedzania Wielkopolski było zwiedzanie oraz wypoczynek czynny, natomiast głównymi czynnikami motywuj ącymi: walory przyrodnicze i antropologiczne.

28 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

2.3. Walory i atrakcje turystyczne i rekreacyjne

Walory i atrakcje turystyczne s ą cz ęsto traktowane jako poj ęcia zamienne, jednak nie są one to Ŝsame. Poj ęcie atrakcji jest szersze, a walor jest cz ęsto jego elementem. Przez walor rozumie si ę najcz ęś ciej potencjał rozwoju, jest on bardziej obiektywy ni Ŝ atrakcja turystyczna. Atrakcja natomiast wymaga zastosowania odpowiednich zabiegów w celu zaistnienia w świadomo ści potencjalnych turystów, wi ęc jej charakter okre śla si ę jako bardziej subiektywny. Atrakcje s ą cz ęsto kreowane, a składaj ą si ę na nie m.in. takie czynniki jak poziom cen, infrastruktura czy nastroje społeczne 4.

W niniejszym opracowaniu skupiono si ę przede wszystkim na przedstawieniu atrakcyjno ści turystycznej regionu w oparciu o jego walory. Same walory turystyczne mo Ŝna podzieli ć na elementy środowiska przyrodniczego, stanowi ące walory naturalne oraz na obiekty pozaprzyrodnicze, stworzone przez człowieka, tworz ące walory antropologiczne, krajoznawcze środowiska historyczno-kulturowego.

Natomiast analizuj ąc walory pod wzgl ędem motywacji przyjazdów mo Ŝna wydzieli ć walory wypoczynkowe, krajoznawcze oraz specjalistyczne, które b ędą charakteryzowa ć rodzaj aktywno ści rekreacyjnej i wypoczynkowej obszaru.

2.3.1. Walory turystyczne środowiska przyrodniczego Walory środowiska przyrodniczego składaj ą si ę z kilku elementów zarówno natury oŜywionej, jak i nieo Ŝywionej. Na obszarze Mikroregionu WPN do najistotniejszych nale Ŝą : • klimat • ukształtowanie terenu • obszary chronione • lasy • parki, ziele ńce i place zabaw • wody powierzchniowe • wody podziemne.

Wi ększo ść z nich została opisana poni Ŝej, jednak dokładniejsza analiza obszarów chronionych zostanie przedstawiona w kolejnym dziale po świ ęconym uwarunkowaniom ekologicznym turystyki WPN.

A. Klimat Na obszar Mikroregionu WPN wyst ępuje klimat umiarkowany, charakterystyczny dla tej cz ęś ci Polski. Przenikaj ą si ę tu wzajemnie wpływy frontów morskich i kontynentalnych, masy powietrza polarnego, arktycznego i zwrotnikowego co powoduje znaczn ą zmienno ść

4 I. Potocka, 2009, Walory turystyczne [w] Uwarunkowania i plany rozwoju turystyki tom III, red.: Z. Młynarczyk, A. Zajadacz, Wydawnictwo Naukowe UAM, Pozna ń

29 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO pogody. Napływ mas powietrza frontu morskiego znad północnego Atlantyku powoduje w lecie ochłodzenie oraz opady. Natomiast zim ą sprzyja wzrostowi temperatury. Z drugiej strony, napływ powietrza kontynentalnego znad Europy Wschodniej i Azji ma całkowicie odmienny wpływ na pogod ę OF. Sprzyja ono bezchmurnej pogodzie oraz wzrostowi temperatury w lecie oraz ochłodzeniu w zimie.

Średnia roczna suma opadów wynosi tutaj poni Ŝej 550 mm (500-530 mm) (rycina 7), co jest warto ści ą ni Ŝsz ą od średniej krajowej. Przez obszar Mikroregionu przechodzi granica długo ści okresu wegetacyjnego (rycina 8). Długo ść tego okresu wynosi tu od 225 do 227 dni, co jest dosy ć korzystnym wska źnikiem na tle całego kraju.

Rycina 7. Średnia roczna suma opadów Źródło: Zespół Systemów Informacji Geograficznej i Kartografii IGiPZ PAN

Rycina 8. Średnia długo ść okresu wegetacji Źródło: Dane IUNG.Average duration of the growing season Source: data according to IUNG za Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN

30 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Najcieplejszym miesi ącem analizowanego regionu jest lipiec, najzimniejszym stycze ń. Średnia roczna temperatura wynosi od 8,2 °C do 8,4 °C (rycina 9). Liczba mro źnych dni wynosi od 30 do 50, a dni z przymrozkami od 110 do 118. Pokrywa śnie Ŝna zalega średnio od 38 do 70 dni 5.

Rycina 9. Średnia roczna temperatura Źródło: Zespół Systemów Informacji Geograficznej i Kartografii IGiPZ PAN

Poło Ŝenie Mikroregionu WPN w strefie klimatu umiarkowanego, dosy ć łagodnego, niew ątpliwie sprzyja rozwojowi aktywno ści na świe Ŝym powietrzu w tym rozwojowi turystyki i rekreacji na tym obszarze.

B. Ukształtowanie terenu Mikroregion WPN charakteryzuje si ę młodoglacjalnym ukształtowaniem terenu. Na jego obecny wygl ąd miały wpływ trzy zlodowacenia: południowopolskie, środkowopolskie oraz północnopolskie, i wła śnie to ostatnie (70-10 tysi ęcy lat temu) pozostawiło po sobie najwi ęcej śladów w ukształtowaniu terenu.

Wi ększo ść obszaru stanowi płask ą lub lekko pofałdowan ą wysoczyzn ę morenow ą powstał ą z naniesionych przez l ądolód materiałów oraz samotnych głazów tzw. głazów narzutowych. Najwi ększy z nich – Głaz Le śników (zdj ęcie 2), został obj ęty ochron ą jako pomnik przyrody. Inny, równie okazały, Głaz im. Prof. A. Wodziczki (zdj ęcie 1), został po świ ęcony pami ęci inicjatora zało Ŝenia Parku. Teren poprzecinany jest rynnami polodowcowymi, w których powstały charakterystyczne jeziora rynnowe o wydłu Ŝonym kształcie. Najgł ębsze z nich jest Jezioro

5 L. Kolendowicz, A. Busiakiewicz, B. Czarnecki „Warunki klimatyczne oraz wła ściwo ści powietrza atmosferycznego w aglomeracji pozna ńskiej” [w:] T. Kaczmarek „Zasoby przyrodnicze i ich ochrona w aglomeracji pozna ńskiej”, Pozna ń 2010

31 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Góreckie – 17,3 m, natomiast najwi ększe powierzchniowo Jezioro Łódzko-Dymaczewskie – 119,6 ha. Na obszarze porozsiewane s ą równie Ŝ oczka polodowcowe powstałe z pozostawionych przez l ądolód brył lodu. Inne jeziora na tym terenie to: Witobelskie, Rosnowskie, Chom ęcickie, Budzy ńskie, Jarosławieckie, Kociołek, Skrzynka, Lipno, Wielkowiejskie i Trzcieli ńskie.

Zdj ęcie 1. Głaz im. Prof. A. Wodziczki Fot. Jarosław Wyczy ński

Zdj ęcie 2. Głaz Le śników Fot. Jarosław Wyczy ński

Efektem działa ń geomorfologicznych jest tak Ŝe morena spi ętrzona tworz ąca Wał Po Ŝegowski, zwie ńczona najwy Ŝszym wzniesieniem obszaru – Osow ą Gór ą (132 m n.p.m.). Moren ę t ę ko ńczy Pradolina Warcia ńsko-Odrza ńska utworzona przez wody z topniej ącego lodowca, wykorzystywana obecnie przez Kanał Mosi ński oraz rzek ę Samic ę. Krajobraz urozmaicaj ą tak Ŝe owalne i podłu Ŝne pagórki – kemy oraz przypominaj ące nasypy kolejowe podłu Ŝne ozy. Na terenie WPN znajduje si ę fragment najdłu Ŝszego w Polsce Ozu Bukowsko- Mosi ńskiego o długo ści 37 km. Geomorfologia Parku została przedstawiona na rycinie 10.

32 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Rycina 10. Struktury geomorfologiczne na terenie Wielkopolskiego PN Źródło: Dane udost ępnione na stronie internetowej WPN

Takie urozmaicenie rze źby terenu stanowi uzupełnienie innych walorów przyrodniczych obszaru zwi ększaj ąc tym samym jego atrakcyjno ść . Wielo ść jezior oraz pofałdowany teren sprzyja, dzi ęki swojej ró Ŝnorodno ści, uprawianiu sportów na świe Ŝym powietrzu, zarówno wodnych jak i przełajowych.

C. Obszary chronione W tym miejscu zostan ą przedstawione formy ochrony przyrody na terenie OF, natomiast ich szczegółowa analiza b ędzie miała miejsce w kolejnym rozdziale po świ ęconym uwarunkowaniom ekologicznym rozwoju turystyki Mikroregionu WPN.

Najwi ększym obszarem chronionym na analizowanym obszarze jest Wielkopolski Park Narodowy. Ka Ŝda z gmin wchodz ących w skład Mikroregionu obejmuje swoim terytorium fragment samego Parku oraz jego otuliny lub jest ści śle zwi ązana z tym obszarem. Procentowy udział powierzchni WPN oraz pozostałych obszarów chronionych na terenach gmin przedstawia wykres 8, natomiast powierzchniowy wykres 9.

Najwi ększy udział proporcji powierzchni gminy do powierzchni le Ŝą cego na jej terenie obszaru WPN ma Puszczykowo. Wska źnik ten wynosi tu 44%. Nieco mniejszy jest on w Komornikach i wynosi 28%. Najmniejsz ą warto ść wska źnika odnotowano w gminach Dopiewo i Kórnik – po 2%, natomiast gmina Brodnica nie posiada na swoim obszarze terenów WPN.

33 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Na wykresie uwzgl ędniono tak Ŝe inne formy ochrony przyrody. Pozostałe obszary chronione prawem zajmuj ą 44% powierzchni Mosiny, 42% obszaru gminy Kórnik, 34% Brodnicy oraz 1% w Dopiewie.

50% 45% 44% 44% 40% 42% 35% 30% 34% 25% 28% 20% 15% 19% 10% 5% 8% 2% 1% 2% 0% Brodnica Dopiewo Komorniki Kórnik Mosina Puszczykowo St ęszew

powierzchnia WPN pozostałe obszary chronione prawem

Wykres 8. Procentowy udział powierzchni Wielkopolskiego PN i pozostałych obszarów chronionych prawem w powierzchni gmin Mikroregionu WPN Źródło: Opracowanie na podstawie danych z BDL, stan na grudzie ń 2013 roku

16000 ha

14000 14098 12000

10000 10523 10374 8000 8163 7870 7580 6000 6316 4000 4751

2000 3284 93 3402 184 1849 357 1457 703 897 0 Brodnica Dopiewo Komorniki Kórnik Mosina Puszczykowo St ęszew

powierzchnia WPN pozostałe obszary chronione prawem pozostałe obszary nie znajduj ące si ę pod ochron ą

Wykres 9. Udział powierzchni Wielkopolskiego PN i pozostałych obszarów chronionych prawem w powierzchni gmin Mikroregionu WPN Źródło: Opracowanie na podstawie danych z BDL, stan na grudzie ń 2013 roku

Najwi ększy powierzchniowo obszar Wielkopolskiego PN zlokalizowany jest w gminach St ęszew, blisko 3.402 ha. DuŜe tereny Parku Narodowego znajduj ą si ę na obszarze

34 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO gmin Komorniki – 1.849 ha oraz Mosina – 1.456 ha. Zdecydowanie mniejszy udział w powierzchni PN maj ą gminy Puszczykowo – 703 ha, Kórnik – 357 ha,a najmniejszy w gminie Dopiewo wynosz ący 184 ha oraz Brodnicy, gdzie nie ma omawianych terenów wcale. Analizuj ąc pozostałe obszary prawnie chronione, poza terenami PN, jedynie 4 gminy posiadaj ą w swoich granicach takie obszary. Najwi ększa ich powierzchnia zlokalizowana jest na terenach gmin Kórnik 7.870 ha oraz Mosina – 7.580 ha. Natomiast na terenie gminy Brodnica 3.284 ha, a Dopiewo jedynie 93 ha zaj ęte s ą przez pozostałe tereny chronione.

Przez pozostałe obszary chronione prawem na obszarze Mikroregionu WPN rozumiane s ą obszary zlokalizowane poza terenem samego PN. Jednak równie Ŝ na terenie WPN wyst ępuj ą ró Ŝne odmiany ochrony przyrody. Wszystkie formy obszarów chronionych na terenie OF przedstawiono, zgodnie z ustaw ą o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 roku (Dz.U. 2004 Nr 92 poz. 880) w tabeli 4.

Tabela 4. Formy ochrony przyrody na terenie WPN Park narodowy obejmuje obszar wyró Ŝniaj ący si ę szczególnymi warto ściami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe. Park narodowy tworzy si ę w celu zachowania ró Ŝnorodno ści biologicznej, zasobów, tworów i składników przyrody nieo Ŝywionej i walorów krajobrazowych, Parki narodowe Wielkopolski PN przywrócenia wła ściwego stanu zasobów i składników przyrody oraz odtworzenia zniekształconych siedlisk przyrodniczych, siedlisk ro ślin, siedlisk zwierz ąt lub siedlisk grzybów. Obszar parku narodowego jest udost ępniany w celach naukowych, edukacyjnych, kulturowych, turystycznych, rekreacyjnych i sportowych w sposób, który nie wpłynie negatywnie na przyrod ę w parku narodowym. Rezerwat przyrody obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a tak Ŝe siedliska ro ślin, siedliska zwierz ąt i siedliska 18 obszarów ochrony Rezerwaty grzybów oraz twory i składniki przyrody nieo Ŝywionej, wyró Ŝniaj ące ścisłej w WPN 2 przyrody si ę szczególnymi warto ściami przyrodniczymi, naukowymi, rezerwaty w RPK kulturowymi lub walorami krajobrazowymi. W parku narodowym wyró Ŝnia si ę „obszary ochrony ścisłej”. Park krajobrazowy obejmuje obszar chroniony ze względu na warto ści przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory Parki krajobrazowe w celu zachowania, popularyzacji tych warto ści w Rogali ński PK krajobrazowe warunkach zrównowa Ŝonego rozwoju. Grunty rolne i le śne oraz inne nieruchomo ści znajduj ące si ę w granicach parku krajobrazowego pozostawia si ę w gospodarczym wykorzystaniu. Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze OChK Jeziora Obszary wzgl ędu na wyró Ŝniaj ący si ę krajobraz o zró Ŝnicowanych Niepruszewskiego chronionego ekosystemach, warto ściowe ze wzgl ędu na mo Ŝliwo ść zaspokajania OChK Zlewni Jezior krajobrazu potrzeb zwi ązanych z turystyk ą i wypoczynkiem lub pełnion ą Kórnicko- funkcj ą korytarzy ekologicznych. Zaniemyskich Sie ć obszarów Natura 2000 obejmuje: obszary specjalnej ochrony SOO Rogali ńska Obszary Natura ptaków, specjalne obszary ochrony siedlisk. Obszar Natura 2000 Dolina Warty, SOO 2000 mo Ŝe obejmowa ć cz ęść lub cało ść innych obszarów i obiektów Ostoja Wielkopolska,

35 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

obj ętych formami ochrony przyrody. OSO Ostoja Rogali ńska Pomnikami przyrody s ą pojedyncze twory przyrody o Ŝywionej i Ponad 1200 nieo Ŝywionej lub ich skupiska o szczególnej warto ści przyrodniczej, pomników, w tym: naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz 14 alej, pojedyncze Pomniki przyrody odznaczaj ące si ę indywidualnymi cechami, wyró Ŝniaj ącymi je w śród drzewa, 2 głazy innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków narzutowe, 1 rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, źródełko. jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. Spis pomników przyrody w zał ączniku nr3

Stanowiskami dokumentacyjnymi s ą niewyodr ębniaj ące si ę na powierzchni lub mo Ŝliwe do wyodr ębnienia, wa Ŝne pod wzgl ędem naukowym i dydaktycznym, miejsca wyst ępowania formacji geologicznych, nagromadze ń skamieniało ści lub tworów Stanowiska Na omawianym mineralnych, jaskinie lub schroniska podskalne wraz z namuliskami dokumentacyjne obszarze – brak oraz fragmenty eksploatowanych lub nieczynnych wyrobisk powierzchniowych i podziemnych. Stanowiskami dokumentacyjnymi mog ą by ć tak Ŝe miejsca wyst ępowania kopalnych szcz ątków ro ślin lub zwierz ąt. UŜytkami ekologicznymi s ą zasługuj ące na ochron ę pozostało ści ekosystemów maj ących znaczenie dla zachowania ró Ŝnorodno ści biologicznej – naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródle śne oczka wodne, k ępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, 1 staw, 2 oczka UŜytki ekologiczne płaty nieu Ŝytkowanej ro ślinno ści, starorzecza, wychodnie skalne, wodne, 1 źródło skarpy, kamie ńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków ro ślin, zwierz ąt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmna Ŝania lub miejsca sezonowego przebywania. Zespoły Zespołami przyrodniczo-krajobrazowymi s ą fragmenty krajobrazu przyrodniczo -- naturalnego i kulturowego zasługuj ące na ochron ę ze wzgl ędu na ich „D ęby Rogali ńskie” krajobrazowe walory widokowe lub estetyczne. Ochrona gatunkowa ma na celu zapewnienie przetrwania i wła ściwego stanu ochrony dziko wyst ępuj ących ro ślin, zwierz ąt i Ochrona Wiele gatunków, Ŝyje grzybów oraz ich siedlisk, gatunków rzadko wyst ępuj ących, gatunkowa ro ślin, na terenie WPN i endemicznych, podatnych na zagro Ŝenia i zagro Ŝonych wygini ęciem zwierz ąt i grzybów poza nim. oraz obj ętych ochron ą na podstawie umów mi ędzynarodowych, a tak Ŝe zachowanie ró Ŝnorodno ści gatunkowej i genetycznej

D. Lasy Lasy na omawianym terenie stanowi ą dodatkow ą osłon ę dla obszarów chronionych – tworz ą m.in. otulin ę WPN. Spełniaj ą one równie Ŝ funkcj ę dydaktyczno-edukacyjn ą, a tak Ŝe doskonale miejsce do aktywnego sp ędzania czasu.

Powierzchnia lasów (wykres 11), a zwłaszcza ich udział w powierzchni gmin analizowanego obszaru (wykres 10) jest zró Ŝnicowany, jednak nale Ŝy dostrzec podobie ństwa z udziałem obszarów chronionych prezentowanych na wcze śniejszym wykresach 8 i 9. Podobnie jak w kwestii udziału obszarów chronionych w powierzchni gmin, tak i udział lasów wyró Ŝnia poszczególne gminy tj. Puszczykowo, Mosin ę oraz w mniejszym stopniu Kórnik oraz Brodnic ę.

36 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Najwi ększy procentowy udział terenów zalesionych posiada gmina Puszczykowo, ze wska źnikiem lesisto ści powy Ŝej 50%. Nast ępnie w kolejno ści s ą gminy: Mosina (37%), Kórnik (26%), Brodnica (23%). Poni Ŝej 20% udziału terenów zalesionych maj ą gminy: St ęszew (18%) oraz Dopiewo i Komorniki (po 16%).

Zdj ęcie 3. Ols Fot.: Jarosław Wyczy ński

Zdj ęcie 4. Gr ąd Środkowoeuropejski Fot.: Jarosław Wyczy ński

23% 16% 51%

Brodnica Dopiewo Puszczykowo

26%

Kórnik

37 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

18% 16% 37%

St ęszew Mosina Komorniki

Wykres 10. Lesisto ść gmin Mikroregiony WPN Źródło: Opracowanie na podstawie danych z BDL, stan na grudzie ń 2013 roku

Natomiast na poni Ŝszym wykresie przedstawiono powierzchnie lasów (poza Wielkopolskim Parkiem Narodowym) w ha w podziale na grunty publiczne oraz znajduj ące si ę we własno ści prywatnej. Jak wida ć na wykresie, najwi ększa powierzchnia lasów znajduje si ę w gminie Mosina, ł ącznie 5.694 ha. Nieco mniej w gminie Kórnik, gdzie łączna powierzchnia terenów le śnych wynosi 5.034 ha. Najmniej powierzchniowo lasów znajduje si ę w gminie Puszczykowo (ł ącznie 853 ha), natomiast nieco wi ęcej w gminach Komorniki (1.102 ha) i Dopiewo (1.729 ha).

ha 7000 5694 6000

5000 4601 4000

3000 3152 2000 2052 1624 1000 1078 876 780 433 0 203 106 24 73 79 Brodnica Dopiewo Komorniki Kórnik Mosina Puszczykowo St ęszew grunty le śne prywatne grunty le śne publiczne

Wykres 11. Powierzchnia gruntów le śnych publicznych i prywatnych w gminach Mikroregionu WPN Źródło: Opracowanie na podstawie danych z BDL, stan na grudzie ń 2013 roku

Przedstawione powy Ŝej obszary le śne poszczególnych gmin łącz ą si ę w dwa Nadle śnictwa przedstawione w poni Ŝszej tabeli.

38 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Tabela 5. Nadle śnictwa obejmuj ące swoim zasi ęgiem gminy Mikroregionu WPN Nadle śnictwo Le śnictwa Gminy Charakterystyka Będlewo, Obejmuje m.in. fragmenty Rogali ńskiego Parku Brodniczka, Brodnica, Krajobrazowego. W skład lasów nadle śnictwa Grzybno, Dopiewo, Konstantynowo wchodz ą 152 kompleksy le śne. Czempi ń, Konstantynowo Komorniki, Podstawowy typ ochronno ści stanowi ą lasy Krajkowo, Mosina, wodochronne: strefa uj ęć wody oraz wilgotne Wi ęckowice St ęszew siedliska, a tak Ŝe poło Ŝone w odległo ści 10 km od Wielka Wie ś, granic administracyjnych miast. Wo źniki W skład lasów nadle śnictwa Babki wchodzi 115 kompleksów le śnych. Podstawowy typ ochronno ści stanowi ą lasy wokół miast (do 10 km), nast ępnie lasy wodochronne oraz inne, tj.: glebochronne, Drapałka, uszkodzone przez przemysł, w granicach Kobylepole, administracyjnych miast. Głównymi gatunkami , lasotwórczymi s ą: sosna i d ąb, a dalej brzoza oraz Rogalin, Mosina, olcha. Babki Mechowo, Kórnik Na terenie nadle śnictwa znajduje si ę 13 Bła Ŝejewo, wydzier Ŝawionych obwodów łowieckich o ogólnej Czmo ń, Ł ękno, powierzchni u Ŝytkowej 53 146 ha, 5 le śnych i 8 Mechlin, polnych. Wyst ępuje nast ępuj ąca zwierzyna łowna: Odrzyko Ŝuch jelenie, daniele, sarny, dziki, borsuki, kuny le śne, jenoty, tchórze zwyczajne, pi Ŝmaki, zaj ące, dzikie króliki, ba Ŝanty, kuropatwy, czaple siwe, dzikie g ęsi, dzikie kaczki, grzywacze, słonki i łyski.

Jak wida ć, tereny le śne gmin Mikroregionu WPN wpisują si ę w wi ększe kompleksy, stanowi ąc szersze obszary zwartej zieleni. Jest to element zdecydowanie zwi ększaj ący ich atrakcyjno ść zarówno przyrodnicz ą, jak i turystyczn ą czy rekreacyjn ą.

E. Parki, ziele ńce i place zabaw Wi ększo ść gmin Mikroregionu WPN posiada formy zieleni publicznej. Publiczne miejsca wypoczynku maj ą zró Ŝnicowanych charakter - od parków rekreacyjnych i historycznych, poprzez ziele ńce, aleje spacerowe, wystawy plenerowe po place zabaw.

Dokładna analiza terenów zieleni publicznej oraz publicznych miejsc wypoczynku na terenach gmin została dokonana w zał ączniku nr 4 do niniejszego opracowania.

F. Flora i fauna Flora regionu jest charakterystyczna dla tej strefy klimatycznej. S ą to głównie gatunki środkowoeuropejskie (m.in. d ąb bezszypułkowy, grab pospolity, zawilec gajowy, pięciornik biały) oraz eurosyberyjskie (sosna zwyczajna, jarz ębina, czworolist pospolity, konwalijka dwulistna). Na terenie Wielkopolskiego Parku Narodowego zidentyfikowano około 1.120 gatunków ro ślin naczyniowych, 148 gatunków mszaków, 150 gatunków porostów, 500 gatunków glonów oraz 800 gatunków grzybów. Na obszar ten oddziałuj ą równie Ŝ wilgotniejsze i cieplejsze masy powietrza atlantyckiego skutkuj ące wyst ępowaniem gatunków

39 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO o charakterze atlantyckim tj. wiciokrzew pomorski, w ąkrota zwyczajna, pi ęciornik płonny oraz jarz ąb brekinia. Bogate w flor ę s ą równie Ŝ, liczne na terenie Mikroregionu jeziora. Swoj ą specyfik ę ro ślinn ą posiadaj ą równie Ŝ liczne na omawianym terenie ł ąki.

Fauna Mikroregionu jest równie Ŝ charakterystyczna dla środowiska tego klimatu. Najliczniej reprezentowane s ą bezkr ęgowce, a spo śród nich owady, których zidentyfikowano ponad 3 tys. gatunków (m.in. Zdj ęcie 5. Przylaszczki chrz ąszcze, cety ńce wi ększe, Fot.: Jarosław Wyczy ński cety ńce mniejsze, przypłaszczek granatek, drwalnik paskowy oraz chronione tj. jelonek rogacz, kozioróg d ębosz). W śród bezkr ęgowców warto równie Ŝ wspomnie ć o paj ęczakach, takich jak tygrzyk paskowany, najwi ększy w Polsce przedstawiciel krzy Ŝakowatych oraz sp ędzaj ący całe Ŝycie pod wod ą paj ąk topik. W tej grupie warto nadmieni ć tak Ŝe o mi ęczakach, które na terenie WPN reprezentuje 140 gatunków (m.in. mał Ŝ racicznica zmienna, Zdj ęcie 6. Konwalia dwulistna ślimak przydro Ŝny i ślimak Fot.: Jarosław Wyczy ński jednopaskowy).

Wśród kr ęgowców wyró Ŝniamy zarówno ryby, płazy, gady, ptaki i ssaki. Ryby reprezentowane s ą przez 26 gatunków (gatunki rzeczne tj. szczupaki, certy, bolenie oraz jeziorne m.in. okonie, leszcze, liny, szczupaki oraz w ęgorze). Na terenie OF wyst ępuj ą wszystkie gatunki płazów niziny polskiej (13 gatunków). Gady natomiast reprezentowane s ą przez 5 gatunków: miedzianka gniewosz, zaskroniec, beznoga jaszczurka padalec, jaszczurka zwinka, i jaszczurka Ŝyworodna.

Ptaki na terenie Mikroregionu wyst ępuj ą w liczbie 220 gatunków, zarówno l ęgowych (142 gatunki), jak i przelotnych. Do gatunków drapie Ŝnych nale Ŝą m.in. kania czarna,

40 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO myszołów zwyczajny oraz błotnik stawowy. Ptaki wodne reprezentowane s ą przez kaczk ę krzy Ŝówk ę, cyrank ę, cyraneczk ę, a tak Ŝe perkoza dwuczubego.

Wśród ssaków wyró Ŝniamy 40 gatunków. S ą to zwierz ęta owado Ŝerne tj. ryjówki, nietoperze czy gryzonie. W śród drapie Ŝników znajduj ą si ę: kuna le śna, borsuk czy lis. Lasy zamieszkiwane s ą równie Ŝ przez jelenie, sarny i dziki.

Zdj ęcie 7. Dzik Fot.: Marcin Pakuła

G. Wody powierzchniowe Wody powierzchniowe na terenie Mikroregionu WPN mo Ŝna podzieli ć na trzy kategorie analityczne: wody płyn ące tj. rzeki, strumienie, rowy melioracyjne oraz inne cieki, a tak Ŝe wody stoj ące jak jeziora, stawy i oczka wodne. W trzeciej kategorii umieszczone s ą inne zbiorniki wodne jak stawy hodowlane. Przekrojowe zestawienie wód powierzchniowych gmin OF przestawiono w tabeli 6 w podziale na wody płyn ące i stoj ące.

Tabela 6. Wody powierzchniowe na terenie gmin Mikroregionu Gmina Wody płyn ące Zbiorniki wody stoj ącej Dopływ z Lucin Zbiornik Sulejowo Kanał Szymanowo-Grzybno Szołdry Brodnica Olszynka Zbiornik Grzybi ński Warta od Pysz ącej do Kopli Kanał Piotrowo-Iłówiec Górka Jezioro Małe Plewianka Jezioro Jarosławieckie Warta Jezioro Chom ęcicko-Rosnowskie Jezioro Szreniawskie Wirynka Komorniki Jeziorko (Ług) Zbiornik Wiry Strumie ń Junikowski Głuchowo Zbiornik w Plewiskach Samica St ęszewska Zbiornik w Komornikach Brodek Kórnik Dopływ z gaj. Czmo ń Jezioro Kórnickie Dopływ z Lucin

41 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Głuszynka Kopel do Głuszynki Kopel od Głuszynki do uj ścia Jezioro Skrzynki Du Ŝe Moskawa do Wielkiej Warta od Pysz ącej do Kopli Kanał Radziewski Kanał D ębiecki Jezioro Skrzynki Małe Kanał Tresiny-Orkowo Średzka Struga Michałówka Świ ątnica Jezioro Bni ńskie Krzesinka Babiarz Dopływ z gaj. Czmo ń Jezioro Budzy ńskie Kanał Mosi ński od śydowskiego Rowu do Glinianki uj ścia Kanał Szymanowo-Grzybno Jezioro Kociołek Kopel od Głuszynki do uj ścia Krosno Olszynka Jezioro Dymaczewskie (Łódzko- Mosina Samica St ęszewska Dymaczewskie) Warta od Kopli do Cybiny świrownia i Glinianki Warta od Pysz ącej do Kopli Tucho ń Jezioro Moczydła Kanał Radziewski Jezioro Świ ęconka Babiarz Baranówko Kanał Mosi ński Puszczykowo Warta od Pysz ącej do Kopli Dopływ spod Dobie Ŝyna Jezioro Strykowskie Kanał Mosi ński od Kanału Przysieka Stara do Jezioro Góreckie śydowskiego Rowu Jezioro Lipno Jezioro Luboszek Jezioro Lubosz Wielki Kanał Mosi ński od śydowskiego Rowu do Jezioro Pniewy (Pniewskie) uj ścia Jezioro Dymaczewskie (Łódzko- Dymaczewskie) Rów K ąkolewski Jezioro Bochenek St ęszew Jezioro Witobelskie Samica St ęszewska Jezioro D ębno śydowski Rów Jezioro Wielkowiejskie Jezioro Tomickie Kanał Trzcieli ński Jezioro Strykowskie Jezioro Kaczorek Trzebawka Jezioro Bochenek Jezioro Lipno Olszynka Skrzynki Mogilnica do Mogilnicy Wschodniej Będlewo

42 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Dębienko Sama do Kan. Lubosi ńskiego Samica St ęszewska Jezioro Niepruszewskie Wirynka Dopiewo Kanał Trzcieli ński Jezioro Konarzewskie Skórzyna Zbiornik w Dopiewie

Źródło: Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Poznaniu oraz geoportal.gov.pl (stan na dzie ń 21.01.2015)

H. Wody płyn ące Obszar Mikroregionu znajduje si ę w zlewni rzeki Warty, trzeciej co do długo ści rzeki w Polsce, nale Ŝą cej do dorzecza Odry. Układ sieci hydrologicznej na terenie OF, jak i całego województwa jest wynikiem opisanych wcze śniej procesów geomorfologicznych, kształtuj ących rze źbę terenu.

Zdj ęcie 8. Rzeka Warta Fot.: Jarosław Wyczy ński

Warta przepływa przez 5 gmin Mikroregionu: Brodnicę, Komorniki, Kórnik oraz Mosin ę i Puszczykowo omijaj ąc teren Wielkopolskiego Parku Narodowego. Przepływa ona jednak przez tereny chronione Rogali ńskiego Parku Krajobrazowego, tworz ąc tam malownicze rozlewiska zwłaszcza wczesn ą wiosn ą, w okresie roztopów i wezbra ń rzeki.

Jako ść wody w główniej rzece Wielkopolski ulega coraz wi ększej poprawie, co zwi ększa jej atrakcyjno ść rekreacyjn ą i sprzyja uprawianiu: • turystyki motorowodnej

43 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

• turystyki wodnej aktywnej – kajakarstwo, Ŝeglarstwo, wyczynowe sporty wodne – kajakarstwo wyczynowe, wio ślarstwo oraz inne sporty wodne zwi ązane z łodziami • wędkarstwa.

Ogólna charakterystyka cieków wodnych na terenie Mikroregiony została przedstawiona powy Ŝej, natomiast w tabeli 7 dokonano bardziej szczegółowej analizy wi ększych spo śród nich.

Tabela 7. Charakterystyka wybranych cieków wodnych na terenie OF lewobrze Ŝny dopływem rzeki Warty, uchodz ącym do niej w miejscowo ści Mosina. Nale Ŝy do systemu kanałów obrza ńskich i stanowi pod wzgl ędem hydrologicznym jeden z bardziej skomplikowanych systemów wodnych. Pocz ątkiem Kanału Mosi ńskiego jest górna Obra, wypływaj ąca koło miejscowo ści Obra Stara. Obra przechodzi nast ępnie w Kanał Obry i Kanał Ko ścia ński. Odgał ęzienie kanału od miejscowo ści Bonikowo do Kanał Mosi ński uj ścia do rzeki Warty jest wła ściwym Kanałem Mosi ńskim. Do zlewni Kanału Mosi ńskiego zalicza si ę całe dorzecze górnej Obry i Kanału Ko ścia ńskiego do poł ączenia z kanałem Prut I, dorzecze Mogilnicy oraz dorzecze wła ściwego Kanału Mosi ńskiego. Dopływami Kanału Mosi ńskiego na terenie powiatu pozna ńskiego s ą: Olszynka, uj ście w 6,5 km, oraz Samica St ęszewska, uj ście w 6,1 km. lewobrze Ŝny dopływem Kanału Mosi ńskiego – uchodzi do niego około 3 km powy Ŝej Mosiny. Źródła rzeki znajduj ą si ę w okolicy Ceradza Ko ścielnego (gm. Duszniki). Samica Całkowita długo ść rzeki wynosi 37,8 km. W obr ębie zlewni le Ŝą jeziora: St ęszewska Niepruszewskie, Tomickie, Łódzko-Dymaczewskie, D ębno i Rosnowskie. Wi ększymi dopływami Samicy St ęszewskiej s ą Kanał Trzcieli ński oraz Kanał Trzebawski. lewobrze Ŝny dopływ Warty, uchodz ący do niej w 257,7 km. Całkowita długo ść cieku wynosi 17,3 km, a powierzchnia jego zlewni 101,1 km2. Wypływa z ł ąk w pobli Ŝu Wirynka miejscowo ści Zakrzewo, około 13 km na zachód od Poznania, a uchodzi do rzeki Warty w miejscowo ści Ł ęczyca.

lewobrze Ŝny dopływ rzeki Warty, uchodz ący do niej około 5 km na południowy wschód od miejscowo ści Mosina. Za obszar źródłowy przyjmuje si ę podmokłe tereny na południe od miejscowo ści Błociszewo, około 5 km na południowy zachód od miejscowo ści Manieczki (gmina Brodnica). Jest to ciek naturalny, uregulowany, o długo ści 28,9 km. Obszar jego zlewni pokryty jest sieci ą rowów melioracyjnych. Kanał, poza naturalnym spływem powierzchniowym, zasilany jest głównie wodami rzeki Warty Kanał poprzez przepompowni ę , stawy i jezioro Szymanowskie oraz kanał Piotrowo- Szymanowo- Główiec, ł ącz ący omawiany ciek z rzek ą Olszynk ą i dalej z Kanałem Mosi ńskim. Cało ść -Grzybno dorzecza poło Ŝona jest na terenie województwa wielkopolskiego, w obr ębie gmin: Śrem, Brodnica, Mosina. O jako ści wód Kanału Szymanowskiego decyduj ą: spływy z pól, stopie ń zanieczyszczenia wody przerzucanej z rzeki Warty i punktowe zrzuty ścieków. Wi ększo ść ścieków bytowych w omawianej zlewni kierowana jest do oczyszczalni mechaniczno-biologicznych w Manieczkach i Brodnicy. Zlewnia ma charakter rolniczy. Pobierana z kanału woda wykorzystywana jest do nawadniania pól w Manieczkach i okolicy, a tak Ŝe do zasilania stawów rybnych w Manieczkach i Grzybnie. prawobrze Ŝny dopływ Warty, uchodz ący do niej w pobli Ŝu południowej granicy miasta Poznania. Głównym dopływem Kopli jest rzeka Kamionka, przepływaj ąca Rynn ą Kopla Kórnicko-Zaniemysk ą przez 18-kilometrowy ci ąg jezior (od Jeziora Raczy ńskiego przez Łękno, Małe Jeziory, Wielkie Jeziory, Bni ńskie, Kórnickie, Skrzynki Du Ŝe i Skrzynki Małe). Najwi ększe źródło zanieczyszcze ń rzeki Kopli stanowi ą punktowe zrzuty

44 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

ścieków z oczyszczalni zlokalizowanych w Kostrzyniu, Czerlejnie, Nagradowicach i Borówcu. niewielki ciek w gminie Kórnik, wielko ści ą przypominaj ącym rów melioracyjny. Okresowo wylewa ona na przyległe ł ąki, a w upalne lata zupełnie wysycha. Wła ściciele gospodarstw rolnych, do których nale Ŝą grunty w dolinie Strugi Średzkiej koło Szczodrzykowa i Kromolic, przegrodzili koryto tej rzeczki trzema zastawkami Struga Średzka spi ętrzaj ącymi wod ę. Celem tego działania było utworzenie niewielkich zbiorników wodnych, z których mo Ŝna czerpa ć wod ę do nawodnie ń okolicznych pól. Podtopienie doliny tej niewielkiej rzeczki zaowocowało powstaniem płytkich i rozległych rozlewisk, które przyci ągn ęły w krótkim czasie du Ŝą liczb ę ptaków. Kanał przepływaj ą przez teren nadle śnictwa Babki, s ą kanałami melioracji podstawowej. Tesiny-Orkowo, Kanał Radzewice

Jak wida ć na przykładach przedstawionych w powy Ŝszej tabeli, nie wszystkie rzeki regionu nadaj ą si ę na wykorzystanie turystyczne czy rekreacyjne. Niektóre z nich stanowi ą jednak, dzi ęki swojemu naturalnemu charakterowi, doskonałe siedlisko dla ryb, co sprawia i Ŝ staj ą si ę one atrakcyjne do uprawiania w ędkarstwa. Natomiast przez inne poprowadzone s ą szlaki wodne, które szerzej zostan ą przedstawione w dziale 4.4.4. po świ ęconemu szlakom turystycznym na terenie Mikroregionu.

I. Wody stoj ące Region WPN zwany jest krain ą jezior. Swoj ą nazw ę zdobył dzi ęki licznemu nagromadzeniu jezior na tym terenie. Znajduje si ę tu 25 zbiorników wodnych, z czego 11 w granicach WPN. Wi ększo ść z nich ma morfologi ę podobn ą do rzek tego regionu. S ą one wynikiem działalno ści l ądolodu na tym terenie.

Pod wzgl ędem wyst ępowania jezior najliczniej reprezentowana jest gmina St ęszew. Na jej terenie znajduj ą si ę zarówno zbiorniki obj ęte ścisł ą ochron ą, jak i akweny wykorzystywane w celach wypoczynkowych i rekreacyjnych.

Tabela 8. Charakterystyka wybranych zbiorników wód stoj ących na terenie OF Gmina Brodnica Lokalizacja: zbiornik poło Ŝony poza obszarem WPN, na wysoko ści Sulejowa, po zachodniej stronie drogi 336P Zbiornik Dojazd: od strony Brodnicy lub Mosiny drog ą 336P Sulejowo Zbiornik ze wszystkich stron otoczony polami uprawnymi i szerokim pasem trzcin – brak doj ścia. Gmina Dopiewo Lokalizacja: jezioro poło Ŝone poza obszarem WPN, pomi ędzy Kalwami a Zborówkiem Powierzchnia: 242 ha Gł ęboko ść maksymalna: 5,2 Jezioro Dojazd: od strony Dopiewa lub Wi ęckowic drog ą 340P do Zborowa Niepruszewskie Kąpielisko strze Ŝone w Niepruszewie (1.07.-31.08), trzy strefy k ąpieli, nieopodal boisko do siatkówki pla Ŝowej, stoły do tenisa stołowego oraz siłownia zewn ętrzna. Na terenie k ąpieliska funkcjonuje tak Ŝe od maja do wrze śnia wypo Ŝyczalnia sprz ętu pływackiego oraz pla Ŝowego. Pla Ŝa w Zborowie strze Ŝona (od ko ńca czerwca do 31.08.), pla Ŝa piaszczysto-trawiasta o

45 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

powierzchni ponad 1.000 m 2 z pomostem i stref ą dla dzieci. Na pla Ŝy jest dost ępna przebieralnia oraz parasole. W pobli Ŝu znajduj ą si ę dwa boiska do siatkówki pla Ŝowej, plac zabaw dla dzieci oraz wytyczone miejsce na ognisko z drewnianymi stołami i ławkami. Jezioro jest tak Ŝe atrakcyjne pod wzgl ędem rybołówstwa. Lokalizacja: jezioro poło Ŝone mi ędzy Wypalankami, a Konarzewem Typ: rynnowe Jezioro Powierzchnia: 2,97 ha Konarzewskie Jedyne doj ście do jeziora znajduje si ę od jego północnej strony. Brzeg zbiornika poro śni ęty szerokim pasem trzcin z licznymi przecinkami w ędkarskimi. Zej ście ma charakter łagodnej skarpy (nieu Ŝytek koszony) schodz ącej od drogi w kierunku jeziora. Gmina Komorniki Lokalizacja: jezioro poło Ŝone na terenie WPN, pomi ędzy Rosnówkiem a Wypalankami Powierzchnia: 34,21 ha Gł ęboko ść maksymalna: 10,2 m Długo ść linii brzegowej: 6580 m Długo ść : 2784 m Szeroko ść : 208 m Jezioro Typ: rynnowe, bezodpływowe. Poprzez proces wypłycania i zarastania podzielone jest na kilka Chom ęcicko- plos -Rosnowskie Dojazd: od strony Wypalanek lub od strony drogi krajowej nr 5, drog ą gruntow ą mi ędzy Dębienkiem a Rosnówkiem na wysoko ści wylotu drogi 338P. Parking, pole wypoczynkowe i miejsce biwakowe zlokalizowane s ą nad Jeziorem Chom ęcickim. Na skarpie schodz ącej do jeziora du Ŝa trawiasta pla Ŝa. II dojazd: od strony Wypalanek drog ą gruntow ą prowadz ącą z Chomęcic. Pla Ŝa nad Jeziorem Chom ęcickim zlokalizowana w pobli Ŝu osady Wypalanki piaszczysto- trawiasta oraz du Ŝa polana trawiasta. Jezioro atrakcyjne dla uprawiania w ędkarstwa. Lokalizacja: jezioro poło Ŝone w granicach WPN, na południe od drogi krajowe nr 5 na wysoko ści Rosnówka Powierzchnia: 9,84 ha Gł ęboko ść maksymalna: 4,9 m Długo ść : 900 m Szeroko ść : 188 m Jezioro Małe Długo ść linii brzegowej: 2140 m Typ genetyczny: rynnowe, bezodpływowe Dojazd z Rosnówka od strony drogi krajowej nr 5 lub szlakiem od strony Jarosławca. Doj ście do Jeziora Małego ograniczaj ą od strony północnej podmokłe tereny, od strony zachodniej za ś stroma skarpa. Bezpo średnio nad brzeg jeziora nie prowadz ą Ŝadne szlaki ani drogi. Jezioro ulega stopniowo procesowi zarastania. Lokalizacja: jezioro poło Ŝone na terenie WPN, nieopodal osady Jarosławiec Powierzchnia: 11,20 ha Długo ść linii brzegowej: 2240 m Jezioro Maksymalna gł ęboko ść : 6,6 m Jarosławieckie Typ genetyczny: rynnowe, bezodpływowe Oficjalne miejsce k ąpielowe utworzono tu w 2013 dzi ęki staraniom gmin Mosina, Puszczykowo i Komorniki. Strze Ŝona pla Ŝa znajduje si ę na wschodnim brzegu jeziora. Doj ście i parkingi od głównej drogi biegn ącej przez teren WPN (Greiserówk ę).

Lokalizacja: jezioro poło Ŝone na zachód od Szreniawy, pomi ędzy drog ą krajow ą nr 5 a drog ą 343P w otulinie WPN Jezioro Powierzchnia: 1,8 ha Szreniawskie Typ genetyczny: polodowcowe Dojazd drog ą gruntow ą od strony Szreniawy.

46 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Gmina Kórnik Lokalizacja: jezioro poło Ŝone pomi ędzy Bninem a Jeziorami Wielkimi Powierzchnia: 225 ha Maksymalna gł ęboko ść : 8,5 m Typ genetyczny: rynnowe Jezioro Bni ńskie Nad jeziorem (zachodni brzeg) zlokalizowany jest O środek Szkoleniowo-Wypoczynkowy Bła Ŝejewko. Na terenie o środka znajduje si ę niestrze Ŝona pla Ŝa oraz wypo Ŝyczalnia sprz ętu wodnego i motorowodnego, liczne lokale gastronomiczne, parking strze Ŝony i toalety. Jezioro jest te Ŝ popularne w śród w ędkarzy. Lokalizacja: jezioro poło Ŝone poza obszarem WPN, wzdłu Ŝ zachodniej cz ęś ci Kórnika Powierzchnia: 81,9 ha Maksymalna gł ęboko ść : 6,0 m Typ genetyczny: rynnowe, Rynny Kórnicko-Zaniemyskiej Jezioro Nad północno-zachodnim brzegu zlokalizowany jest O środek Sportu i Rekreacji, na terenie Kórnickie którego znajduje si ę strze Ŝone miejskie k ąpielisko (1.07.-31.08.) z pomostem i wypo Ŝyczalni ą sprz ętu wodnego (rowery wodne, łodzie wiosłowe i kajaki). Po jeziorze kursuje statek turystyczny Biała Dama (od kwietnia do wrze śnia). Od zachodu jezioro otaczaj ą lasy do świadczalne Instytutu Dendrologii Polskiej Akademii Nauk. Lokalizacja: jezioro poło Ŝone na północny zachód od Kórnika, po zachodniej stronie drogi krajowej nr 11 Powierzchnia: 75,0-91,5 ha Jezioro Gł ęboko ść maksymalna: 6,5 m Skrzyneckie Dojazd do jeziora od strony Kórnika drog ą powiatow ą nr 431 Du Ŝe Jezioro otoczone ze wszystkich stron szerokim pasem szuwarów. Od brzegu otoczone przez lasy i pola uprawne. Brak k ąpielisk oraz pla Ŝ. Pojedyncze przecinki w ędkarskie. Dost ępne tak Ŝe dla Ŝeglarzy. Lokalizacja: na zachód od osiedla w Skrzynkach i drogi krajowej nr 11. Dojazd od północnej strony z Borówca lub bezpo średnio z drogi krajowej nr 11 skr ęcaj ąc w Jezioro kierunku Skrzynek. Skrzyneckie Jezioro dost ępne, parkowanie mo Ŝliwe w pewnej odległo ści od brzegu wzdłu Ŝ drogi oraz na Małe niezabudowanych działkach. W ędkarska ście Ŝka wokół jeziora z licznymi przecinkami do połowu ryb. Po stronie południowej jeziora dzika piaszczysto-trawiasta pla Ŝa z łagodnym zej ściem do wody. Doj ście na pla Ŝę prowadzi pomi ędzy prywatnymi działkami. Gmina Mosina Lokalizacja: jezioro poło Ŝone na terenie WPN, na północ od drogi powiatowej nr 431 i Budzynia Powierzchnia: 11 ha Gł ęboko ść maksymalna: 2,7 m Jezioro Typ genetyczny: rynnowe, Rynny Górecko-Budzy ńskiej. Okresowy dopływ przez Kanał Budzy ńskie Mosi ński. Dojazd: jedynie od strony południowej, drog ą gruntow ą z Budzynia. Jezioro poło Ŝone w obr ębie granic miasta Mosiny. Doj ście utrudnione – szeroki pas trzcin, a teren przybrze Ŝny podmokły i bagnisty. Pojedyncze przecinki w szuwarach. Bezpo średnio nad brzeg nie prowadz ą Ŝadne szlaki ani drogi – obszar ochrony ścisłej. Lokalizacja: glinianki i stawy zlokalizowane w okolicach Po Ŝegowa – nieopodal Osowej Góry Powierzchnia: 2,4 ha Dojazd drog ą asfaltow ą prowadz ącą od strony drogi 430P Glinianki W 2013 roku utworzono pla Ŝe strze Ŝon ą (1.07.-31.08.) wyposa Ŝon ą w przebieralnie, wiaty biwakowe, ławeczki, stojaki dla rowerów, platform ę widokow ą oraz zlokalizowany nieopodal parking. Lokalizacja: na terenie WPN, tworzy rezerwat ścisły „Jezioro Kociołek” Jezioro Kociołek Powierzchnia: 4,30 ha

47 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Gł ęboko ść maksymalna: 7,77 ha Typ: jezioro typu kociołek, polodowcowe Doj ście niebieskim szlakiem WPN od strony Mosiny b ądź Jeziora Góreckiego. Dost ęp do brzegów znacznie ograniczony ze wzgl ędu na ścisł ą form ę ochrony. Przy nielicznych przecinkach punkty widokowe na jezioro. Miejsce o wysokich walorach krajobrazowych. Lokalizacja: jezioro poło Ŝone na terenie WPN, wzdłu Ŝ drogi nr 431, pomi ędzy Łodzi ą, a Nowym Dymaczewem Powierzchnia: 119,60 ha Gł ęboko ść maksymalna: 17,3 m Typ genetyczny: rynnowe, dopływ rzeka Samica St ęszewska Jezioro od strony wschodniej otacza las, natomiast od zachodu sąsiaduje z terenami rolniczymi Jezioro Łódzko- i wiejskimi. -Dymaczewskie Pla Ŝa strze Ŝona znajduje si ę przy Hotelu „Szablewski” w Nowym Dymaczewie. Obszerna trawiasta pla Ŝa: dojazd od strony drogi nr 431. Miejsca parkingowe przy hotelu. Dwa pomosty drewniane, boisko do siatkówki. Zaplecze gastronomiczne i WC w hotelu. Przysta ń PZW w Starym Dymaczewie: dojazd od Starego Dymaczewa drog ą nr 431 gdzie znajduje si ę łagodne zej ście do wody, trawiasta polana. Przycumowane liczne łodzie wędkarskie. świrownia Lokalizacja: Ŝwirownie zlokalizowane pomi ędzy polami uprawnymi na wysoko ści Krosna i i Glinianki Krosinka Krosno Dojazd z Mosiny drog ą nr 305P, za Krosnem nale Ŝy skr ęci ć w drog ę gruntow ą w prawo. Gmina St ęszew Lokalizacja: jezioro poło Ŝone w centrum WPN, tworzy jednocze śnie rezerwat ścisły „Jezioro Góreckie” Powierzchnia: 104,10 ha Gł ęboko ść maksymalna: 17,3 m Typ genetyczny: rynnowe Dojazd: od strony Komornik i Puszczykowa drog ą 354P do Jezior lub niebieskim szlakiem z Jezioro Góreckie Mosiny oraz czerwonym z Puszczykowa. Stara pla Ŝa nieopodal siedziby głównej w Jeziorach: doj ście czerwonym szlakiem od strony parkingów samochodowych (około 10 minut). Najbli Ŝszy bar i WC przy parkingach oraz w siedzibie głównej WPN. Pla Ŝa piaszczysta. Piaszczysta pla Ŝa na południowym brzegu Jeziora Góreckiego: doj ście szlakiem czerwonym. Łagodne zej ście do wody. Widok na całe jezioro – wysokie walory krajobrazowe. Niewielka piaszczysto-trawiasta pla Ŝa zlokalizowana naprzeciwko Wyspy Zamkowej: Drewniany pomost oraz ławki. Wybitne walory estetyczne. Zakaz k ąpieli. Lokalizacja: niewielkie jezioro poło Ŝone w St ęszewie, na południe od drogi krajowej nr 5, obszar otuliny WPN Powierzchnia: 10,56 ha Typ genetyczny: polodowcowe Dojazd/doj ście od ulicy Pozna ńskiej w St ęszewie (parking). Jezioro Lipno Jezioro otoczone głównie polami, na południowo-wschodnim kra ńcu ro śnie bór sosnowy. Piaszczysta pla Ŝa z pomostem oraz camping zlokalizowane s ą na wschodnim brzegu. Plac zabaw dla dzieci. Liczne ławki i kosze na śmieci. Zaplecze sanitarne i gastronomiczne. Salon gier oraz sklep – czynne w sezonie. W lesie domki letniskowe. W pobli Ŝu znajduje si ę stadion KS Lipno. Lokalizacja: poło Ŝone na terenie St ęszewa w otulinie WPN, po północnej stronie drogi nr 5 Powierzchnia: 4 ha Jezioro Gł ęboko ść maksymalna: 6 m Bochenek Typ genetyczny: polodowcowe Brak bezpo średniego doj ścia do brzegu, otoczone podmokłymi zaro ślami oraz u Ŝytkami rolnymi. Wysoki poziom zagro Ŝeń antropologicznych.

48 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Lokalizacja: jezioro poło Ŝone pomi ędzy St ęszewem a D ębnem w otulinie WPN Powierzchnia: 23,2 ha Gł ęboko ść maksymalna: 11,6 m Typ genetyczny: polodowcowe Rynny D ębno-Lipno Dojazd od strony St ęszewa bezpo średnio z drogi nr 5 przy hotelu AB, do brzegu zachodniego oraz północnego drog ą 340P w kierunku Dopiewa. Jezioro D ębno Piaszczysto-trawiasta pla Ŝa przy hotelu AB: obiekt zlokalizowany w odległo ści 100 m od drogi krajowej nr 5. Przy hotelu parking strze Ŝony oraz parking przy drodze nr 5. Du Ŝy pomost, bar, restauracja, WC. Liczne stanowiska w ędkarskie. Stanica w ędkarska Kr ąplewo - dojazd ze St ęszewa ulic ą 28 Grudnia. Kilka miejsc parkingowych. Liczne zadaszone stoły z ławami, palenisko, plac zabaw dla dzieci. Do jeziora schodzi stroma skarpa. Niewielka pla Ŝa zlokalizowana po północnej stronie jeziora: dojazd od strony Kr ąplewa lub Dębna, łagodne zej ście do wody. Prywatne działki dochodz ą bardzo blisko pla Ŝy. Lokalizacja: jezioro poło Ŝone w otulinie WPN, na północ od Wielkiej Wsi i wschód od drogi nr 306 Powierzchnia: 13,3 m Jezioro Gł ęboko ść maksymalna: 2,8 m Wielkowiejskie Typ genetyczny: polodowcowe Rynny Witobelsko-Dymazewskiej Dojazd: brak doj ścia/dojazdu, jedynie drewniany pomost przez pas szuwar. Otoczone tak Ŝe terenami podmokłymi i bagnistymi. Dost ępne dla w ędkarzy. Lokalizacja: poło Ŝone w ci ągu rynnowym z jeziorami: Tomickim, Wielkowiejskim, Łódzko- Dymaczewskim, w dolinie rzeki Samica. Znajduje si ę na obszarze Wielkopolskiego Parku Narodowego. Na kra ńcach jeziora dwie wsie – Witobel i Łód ź. Powierzchnia: 100,3 ha. Gł ęboko ść maksymalna: 5,4 m Typ genetyczny: rynnowe, Rynna Bukowsko-Mosi ńska Dojazd samochodem – drog ą gminn ą, odchodz ącą od drogi nr 431 przy krzy Ŝu, nieopodal Jezioro przystanek PKS; wzdłu Ŝ linii brzegowej na północy i zachodzie biegnie znakowany zielony Witobelskie szlak rowerowy oraz niebieski szlak pieszy, od strony południowej i wschodniej – szlak pieszy zielony. Na południowym brzegu jeziora znajduje si ę pojedynczy pas drzew, środkowa cz ęść północnego brzegu graniczy z lasami WPN. Zbiornik jest w małym stopniu obci ąŜ ony rekreacj ą, wykorzystywany jest tylko w celach wędkowania. Głównym źródłem zanieczyszczenia wód jeziora s ą wody z pól uprawnych, zanieczyszczenia wód Samicy St ęszewskiej oraz spływ z nie skanalizowanej cz ęś ci miasta St ęszewa. Lokalizacja: jezioro poło Ŝone w otulinie WPN, na północ od wsi Mirosławki Powierzchnia: 67,32 ha Gł ęboko ść maksymalna: 2,7 m Jezioro Typ genetyczny: rynnowe, zasilane przez Samice St ęszewsk ą Tomickie Dojazd od strony wsi Mirosławki z drogi nr 306 St ęszew–Buk. Doj ście do jeziora ograniczone. Zbiornik jest otoczony szerokim pasem trzcin oraz podmokłymi i bagnistymi terenami. Przecinki w ędkarskie. Lokalizacja: jezioro zlokalizowane poza obszarem WPN, pomi ędzy drogami 348P i 341P Powierzchnia: 305 ha Gł ęboko ść maksymalna: 7,7 m Jezioro Typ genetyczny: rynnowe Strykowskie Od zachodniej strony jezioro otoczone lasami. Dojazd: do brzegu północnego i wschodniego drog ą nr 341P Tomice–Strykowo, do brzegu zachodniego droga 348P do Słupi. Pla Ŝa i miejsce biwakowe po północnej stronie jeziora: dojazd od strony Rybojedzka lub Sapowic. Miejsca parkingowe bezpo średnio przy obiekcie. Pla Ŝa piaszczysto-trawiasta z łagodnym zej ściem do wody. Wydzielone miejsce biwakowe z

49 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

zadaszonymi stołami i ławami. Sapowice – pomost i pla Ŝa piaszczysto-trawiasta. Nad jeziorem zadaszona estrada. Kilka stolików na pobliskiej polanie. Mo Ŝliwo ść wypo Ŝyczenia roweru wodnego. W najbli Ŝszej okolicy boisko sportowe oraz sklep spo Ŝywczy. K ąpielisko Strykowo: dojazd drog ą nr 341P lub 32. Parking około 200 m od k ąpieliska. Du Ŝa trawiasta pla Ŝa i k ąpielisko. Pomosty, bar oraz sklep. Słupia – przysta ń w ędkarska: dojazd od strony drogi 348P.

Zdj ęcie 9. Jezioro Jarosławieckie Zdj ęcie 10. Jezioro Góreckie Fot.: Jarosław Wyczy ński Fot.: Jarosław Wyczy ński

Zdj ęcie 11. Jezioro Łódzko-Dymaczewskie Zdj ęcie 12. Jezioro Budzy ńskie Fot.: Jarosław Wyczy ński Fot.: Jarosław Wyczy ński

50 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Zdj ęcie 13. Jezioro Witebskie Zdj ęcie 14. Jezioro Małe Fot.: Jarosław Wyczy ński Fot.: Jarosław Wyczy ński

J. Inne zbiorniki wodne Przez inne zbiorniki wodne w niniejszej pracy definiuje si ę mniejsze, rozsiane na terenie Mikroregionu zbiorniki wodne słu Ŝą ce celom retencyjnym lub hodowlanym jako stawy rybne. Zostały one przedstawione w tabeli poni Ŝej.

Tabela 9. Inne zbiorniki wodne na terenie Mikroregionu WPN Szołdry stawy rybne – 15,80 ha Grzybno stawy rybne – 46,85 ha Gmina Brodnica Sulejewo stawy rybne – 4,99 ha Manieczki stawy rybne – 21 ha Górka stawy rybne – 2,41 ha Gmina Dopiewo Dopiewo staw rybny Wiry ul. Zespołowa Głuchowo ul. Stawna Chom ęcice ul. St ęszewska Gmina Komorniki Komorniki Park Stra Ŝaka Komorniki ul. Stawna Plewiska ul. Stawna – dwa stawy Gmina Mosina Baranówko staw rybny Skrzynki oczko wodne (własno ść prywatna) Gmina St ęszew Będlewo trzy stawy Dębienko oczko wodne

K. Wody podziemne Obszar Mikroregionu WPN obejmuje swoim zasi ęgiem fragment najwi ększego zbiornika wód podziemnych na terenie Polski. Rozmieszczenie i układ wód podziemnych na terenie województwa przedstawia rycina 11. Ukazane s ą na niej obszary ochrony zbiorników wód podziemnych, klasy czysto ści oraz rodzaje utworów.

51 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Rycina 11. Rozmieszczenie i układ wód podziemnych na terenie Województwa Wielkopolskiego Źródło: Wielkopolski Inspektorat Ochrony Środowiska

Jak wida ć na powy Ŝszej rycinie, na terenie OF nakładaj ą si ę dwa zbiorniki: • Obszar GZWP 150 Pradolina Warszawa – Berlin (Koło – Odra) powierzchnia 1.904 km 2; typ zbiornika – porowy; stratygrafia – czwartorz ęd; szacunkowe zasoby 456 [tys. m 3/d] • Obszar GZWP 144 – Dolina kopalna Wielkopolska powierzchnia 4.000 km 2; typ zbiornika – porowy; stratyfikacja – czwartorzęd; szacunkowe zasoby 480 [tys. m 3/d]

Tworz ą one Jednolit ą Cz ęść Wód Podziemnych nr 62 oraz cz ęś ciowo 73, co przedstawiono na rycinie 12. Wyst ępuj ą tu wody pitne w utworach czwartorz ędowych i neoge ńsko- paleoge ńskich w strukturach hydrogeologicznych.

52 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Rycina 12. Lokalizacja JCWPd nr 62 Źródło: Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Hydrologia Regionalna Polski, 2007

Wody podziemne nie wypływaj ą bezpo średnio na atrakcyjno ść turystyczn ą obszaru, jednak s ą z ni ą powi ązane. Ich przydatno ść jest w znacznym stopniu uzale Ŝniona od stanu czysto ści powierzchni ziemi, gruntów, wód powierzchniowych, atmosfery, a szczególnie sposobów gospodarowania odpadami. Z drugiej strony niewła ściwa gospodarka wodami podziemnymi mo Ŝe mie ć ujemne oddziaływanie na gospodark ę roln ą i le śną, zło Ŝa torfu, melioracj ę wodn ą, uj ęcia i źródła wody, poziom wód powierzchniowych oraz budownictwo. Tę wzajemn ą zale Ŝno ść nale Ŝy uwzgl ędnia ć tak Ŝe w aspekcie podejmowanych działa ń maj ących na celu zwi ększenie atrakcyjno ść regionu.

2.3.2. Walory krajoznawcze środowiska historyczno-kulturowego Poza niew ątpliwymi walorami przyrodniczymi, na terenie Mikroregionu znajduj ą si ę liczne obiekty dziedzictwa historyczno-kulturowego regionu i gmin wchodz ących w skład Stowarzyszenia, atrakcyjne pod wzgl ędem turystyki. Nale Ŝą do nich zabytkowe budynki, muzea, czy te Ŝ inne obiekty historyczne.

53 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Sprzyja to rozwojowi kompleksowej turystyki, zarówno wypoczynkowej, jak i poznawczej. Łączenie tych dwóch zagadnie ń jest to Ŝsame z obowi ązuj ącymi obecnie trendami podró Ŝowania zawieraj ącymi zarówno elementy wypoczynku biernego i czynnego.

A. Zabytki i architektura sakralna

Gmina Brodnica Zespół ko ścioła parafialnego p.w. św. Katarzyny w Brodnicy (1867–1870) oraz neogotycki ko ściół św. Katarzyny z lat 1867–1874 zbudowany wg projektu architekta Stanisława Hebanowskiego, twórcy Teatru Polskiego w Poznaniu. Wysmukł ą wie Ŝę i transept Brodnica dobudowano w 1890 r. W wyposa Ŝeniu ko ścioła zachowały sie: pó źnobarokowe rze źby i klasycystyczne tabernakulum. Na zewn ętrznej ścianie tablice epitafijne dawnych wła ścicieli wsi: Moraczewskich i Ma ńkowskich oraz kaplica grobowa Ko źmianów. Zespół ko ścioła parafialnego p.w. Andrzeja Ap. w Iłowcu (1839–1841) z Iłówiec pó źnoklasycystycznym budynkiem. Manieczki Kaplica parafialna (1786) w formie rotundy wystawiona przez gen. J. Wybickiego. Zespół ko ścioła p.w. św. Jakuba Ap. w Wabnie (1789–1792). Drewniany ko ściół św. Jakuba z 1789 r. o rzadkiej konstrukcji sumikowo-łatkowej. Wewn ątrz jednolite wyposa Ŝenie śabno pó źnobarokowe z około 1790 roku. Wokół ko ścioła cmentarz, na nim klasycystyczny pomnik nagrobny z 1813 roku fundacji Bili ńskich wykonany przez Jastrz ębowskiego. Zespół ko ścioła parafialnego p.w. św. Barbary w Jaszkowie (1789–1792). Pó źnogotycki ko ściół św. Barbary z połowy XV wieku, powi ększony w XVI wieku. Wewn ątrz prezbiterium nakryte sklepieniem gwia ździstym z połowy XVI wieku. W barokowym ołtarzu Jaszkowo głównym obrazy: św. Trójcy i św. Barbary w zwie ńczeniu. Na ścianach tablice epitafijne rodziny Szołdrskich z 1750 i 1866 r. Poło Ŝona obok stara plebania z XIX wieku mie ści Izb ę Pami ęci po świ ęcon ą Edmundowi Bojanowskiemu. Gmina Dopiewo Ko ściół p.w. N.M.P. w Dopiewie – ok. połowy XIV wieku. Ko ściół przyj ął swoj ą ostateczn ą form ę pod koniec lat 80. Pierwotny ko ściół pod wezwaniem św. Mikołaja zbudowano ok. Dopiewo połowy XIV wieku, jednak w roku 1798 parafi ę przył ączono do Konarzewa, a ko ściół rozebrano. Parafi ę erygowano w 1938 r., tworz ąc świ ątyni ę w adaptowanym budynku. Obecnie ko ściół. Ko ściół p.w. św. Marcina i Wincentego w Skórzewie z ok. 1300 r., to pierwszy ko ściół w Skórzewie. Nast ępny, ceglany, na jego miejscu powstał w drugiej połowie XV wieku i był wzniesiony przez wła ścicieli wsi Drogosławów Skórzewskich. Wtedy te Ŝ nadano drugiego patrona - św. Wincentego. W ci ągu kolejnych dwóch wieków obiekt ten podupadł. Obecna świ ątynia została wzniesiona za ksi ędza Stanisława Doł ęgi Kozierowskiego w latach 1927– Skórzewo 1929. Do jej wybudowania przyczynili si ę Roman i Teresa z Zamojskich Czartoryscy z Konarzewa i K. Tempelhoff z D ąbrówki. Świ ątynie jest imponuj ącym budynkiem, najwy Ŝszym w całej okolicy, gdy Ŝ jego wie Ŝa ma wysoko ść 45 m. We wn ętrzu ko ścioła znajduj ą si ę liczne zabytki: główny ołtarz pochodzi z 1775 r., portrety trumienne z połowy XVII wieku i pó źniejsze (najstarszy portret Andrzeja Grota, zmarłego w 1648 r.). Ko ściół p.w. N.M.P. Królowej Korony w Zakrzewie zbudowany został w 1875 r. przez miejscowych Niemców wyznania ewangelickiego. Świ ątynia słu Ŝyła mieszka ńcom kilku Zakrzewo miejscowo ści. Po wojnie przej ęli j ą katolicy. Jest to stylowy ko ściół, którego wie Ŝa góruje nad wsi ą, tworz ąc atrakcyjn ą panoram ę Zakrzewa. Przed ko ściołem znajduje si ę, zbudowana w ostatnim okresie, kamienna grota z figurk ą Matki Boskiej. Pierwszy drewniany ko ściół w Konarzewie najprawdopodobniej istniał ju Ŝ w XII wieku, ale ko ściół parafialny p.w. św. Marcina i Piotra w Okowach wzniesiony został w 1370 r. Konarzewo Obecny ko ściół wybudowany został na przełomie XVI/XVII wieku, ufundowany przez rodzinę Ostaszewskich. Został on po świ ęcony św. Marcinowi w roku 1636 r. Około 1700 r.

54 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

wła ściciel Konarzewa Andrzej Radomicki, wojewoda wielkopolski, dokonał gruntownej przebudowy - dobudował z przodu ko ścioła dwa prz ęsła w stylu barokowym oraz z tyłu ko ścioła wie Ŝę z dzwonnic ą. W 1778 r. ko ściół został całkowicie odrestaurowany. Budynek ma barokowe wyposa Ŝenie z XVII i XVIII w., do którego nale Ŝą ołtarze boczne, ołtarz główny z ok. 1694 oraz ambona i chrzcielnica rokokowa z ok. 1788 r. oraz wie Ŝę z pocz. XVIII wieku o barokowym hełmie odtworzonym w 1901 r. Świ ątynia posiada cechy pó źnego gotyku i baroku. Korpus budowli składa si ę z czteroprz ęsłowej nawy gotyckiej i dwuprz ęsłowego, barokowego prezbiterium. Nawa ko ścioła nakryta jest sklepieniem gwia ździstym. Figura przydro Ŝna z piaskowca z 1745 r., przedstawiaj ąca posta ć św. Jana Niepomucena - pó źny barok oraz kamie ń, po świ ęcony zmarłemu ks. Janowi Laskowskiemu, obro ńcy dzieci Konarzewo wrzesi ńskich, proboszczowi ko ścioła, pochowanemu na miejscowym cmentarzu. Miejscowa historia mówi, Ŝe do Konarzewa na konn ą wycieczk ę w 1806 roku wybrał si ę sam Napoleon. Zakrzewo, Pal ędzie, Dopiewo, Figury, krzy Ŝe. Wi ęckowice, Skórzewo Gmina Komorniki Ko ściół parafialny św. Floriana zało Ŝony prawdopodobnie w XIII wieku, wzmiankowany w 1420 r. Obecny murowany, neoroma ński, 3-nawowy z transeptem, zbudowany 1899–1900. Prezbiterium zamkni ęte półkolist ą absyd ą. Na szczytach transeptu wielkie okna w kształcie rozety. Wn ętrze utrzymane w stylu pseudobizantyjskim. Mi ędzy nawami i pod chórem neoroma ńskie filary granitowe. Brama ko ścielna z roku 1900 – neoroma ńska, 3-arkadowa, Wiry zwie ńczona krzy Ŝem. Arkada środkowa, szersza, o wykroju trójli ściennym, wsparta na kolumnach o kształcie roma ńskim. Po bokach rze źby aniołków. W skutek budowy drogi brama znalazła si ę o wiele ni Ŝej i zatraciła charakter miejsca wjazdu na teren przyko ścielny. Neoroma ński dom parafialny z 1906 r. oraz plebania z 1864 r. W ko ściele organizowane są koncerty organowe. Parafia powstała pod koniec XII wieku, natomiast Kościół paraf św. Andrzeja Apostoła wybudowany został w latach (1297–1326). Pierwotnie drewniany, został zast ąpiony murowanym, jednonawowym w XVI wieku. Obecnie składa si ę z pó źnogotyckiego prezbiterium z XV/XVI wieku, nakrytego sklepieniem krzy Ŝowym oraz 3-nawowego korpusu neobarokowego z lat 1910–1912, z poszerzeniem naw na 2 prz ęsłach w rodzaju transeptu; pó źnobarokowy ołtarz główny wykonany przez sztukatorów włoskich w 1789 r. z dwoma Komorniki obrazami: obraz górny przedstawia Matk ę Bosk ą Pocieszenia oraz obraz dolny z wizerunkiem Boskiego Zbawiciela – Chrystusa nios ącego Krzy Ŝ, który do pocz ątku XIX wieku odbierał cze ść jako cudowny.; w lewym ołtarzu rze źba Matki Boskiej Bolesnej z 1913 r. dłuta W. Marcinkowskiego; w prezbiterium chrzcielnica rokokowa z drugiej połowy XVIII wieku, a pod pulpitem ołtarzowym niedu Ŝa rze źba św. Andrzeja o cechach barokowych. Organizowane s ą koncerty organowe. Obok XX wieczna, neobarokowa plebana. Kaplica Matki Boskiej Cz ęstochowskiej to współczesna budowla, poło Ŝona na skarpie doliny Jez. Rosnowskiego, po północnej stronie biegn ącej wzdłu Ŝ niej drogi (ul. 1 Maja). Zbudowana wg projektu A. Holasa, po świ ęcona w 1983 r. Stylem przypomina współczesn ą, Komorniki górsk ą architektur ę sakraln ą. Wybudowana została przez górali. Murowana, tynkowana, kryta dwuspadowym dachem blaszanym. Fasada frontowa (południowa) licowana kostkami granitowymi. Przed domem przy ul. Mły ńskiej w Komornikach znajduje si ę figura NMP z dat ą 1921 u Komorniki podstawy. Ustawiona na niewysokim, bogato zdobionym cokole w stylu przypominaj ącym barokowy.

55 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Nowsza figurka NMP na starym cokole o przekroju kwadratowym i ści ętych naro Ŝach, Komorniki pochodz ącym by ć mo Ŝe z XIX wieku. Do roku 1939 na tym cokole stała figurka św. Rocha, (koło RSP) zniszczona w czasie okupacji hitlerowskiej. Na ceglanej podstawie sze ściennego kształtu, zdobionej arkadowymi wn ękami, znajduje si ę Chom ęcice kwadratowy cokół, tynkowany i bielony. W nim prostok ątne wn ęki, w których umieszczono (przy drodze niewielkie rze źby świ ętych. Z tyłu data 1815. Wy Ŝej niezbyt wysoka kolumna zwie ńczona do metalowym krucyfiksem. Konarzewa) Według miejscowej tradycji „M ęka Bo Ŝa” znajduje si ę na miejscu cmentarza, na którym poza wsi ą chowano ofiary wielkiej epidemii cholery z lat 1826–1837. Plewiska Nowsza figurka Matki Boskiej Królowej Polski umieszczona jest na starym cokole o (przy eklektycznych formach, najprawdopodobniej z XIX wieku. ul. Szkolnej) Gmina Kórnik Ko ściół Parafialny p.w. Wszystkich Świ ętych w Kórniku z 1437 r. Ko ściół został wzniesiony przez Fundacj ę Górków. Przebudowany w drugiej połowie XVIII wieku i gruntownie odbudowany po po Ŝarze w XIX wieku, obecny stan bardzo dobry. Wyposa Ŝenie ko ścioła pochodzi z XVIII i XIX wieku. W zbiorach znajduj ą si ę m.in. trzy pó źnorenesansowe płyty Kórnik nagrobne Górków z XVI wieku, alabastrowy nagrobek Teofili z Działy ńskich Szołdrskiej- Potulickiej (Białej Damy) z XVIII wieku oraz pasja alabastrowa z XVI wieku. W podziemiach ko ścioła mieszcz ą si ę krypty rodziny Działy ńskich i Zamoyskich. Organizowane s ą tu koncerty organowe. Ko ściół parafialny p.w. św. Wojciecha w Bninie z 1827 r. Zbudowany na rzucie prostok ąta, dawny ko ściół ewangelicki, od 1945 r. jest ko ściołem parafialnym. Stan bardzo dobry. Bnin Jego wyposa Ŝenie stanowi ą obrazy, rze źby, kielichy, a tak Ŝe XV-wieczna o śmioboczna chrzcielnica pochodz ąca ze zniszczonego przez faszystów gotyckiego ko ścioła, zbudowanego w Bninie w drugiej połowie XV wieku. Kórnik, Kórnik-Bnin, Pierzchno, 13 innych obiektów sakralnych, takich jak: kaplice, dzwonnice, bramy cmentarne, plebanie Czmoniec, itp. Pomniki, figurki i krzy Ŝe przydro Ŝne znajduj ą si ę w ka Ŝdej wsi. Czmo ń, Radzewo Gmina Mosina Ko ściół p.w. św. Marcelina (przy trasie 431 Mosina–Kórnik) został wybudowany w latach 1817–1820 na polecenie hr. Edwarda Raczy ńskiego (patron św. Marcelin – papie Ŝ i męczennik, który za panowania Maksymiana w roku 304 n.e. został ści ęty za wiar ę). Na frontonie świ ątyni jest umieszczony napis: DIVO MARCELINO. Edward Raczy ński uczcił w ten sposób ciotecznego kuzyna Marcelego Lubomirskiego, Ŝołnierza napoleo ńskiego, poległego w 1807 r. podczas obl ęŜ enia Sandomierza. Architektonicznym pierwowzorem dla tej budowli była świ ątynia rzymska, zwana Maison Carrée, z I w. p.n.e. w Nimes, we Francji. Podzielona jest na dwie kondygnacje. Górna o dekoracji klasycystycznej pełniła funkcj ę kaplicy pałacowej, a obecnie jest ko ściołem parafialnym, dolna funkcjonuje jako mauzoleum. Rogalin W górnej cz ęś ci świ ątyni ołtarz główny został wykonany i ufundowany w 1832 r. Mozaikowe antepedium to dzieło F. Lanciego. Jest wykonane z takiego samego materiału jak antepedium znajduj ące si ę w Złotej Kaplicy w katedrze pozna ńskiej. Fryz, który otacza wn ętrze świ ątyni, przedstawia orły zwrócone parami ku sobie z rozpi ętą girland ą. Motyw ten ma na celu podkre ślenie bohaterskiego ducha Lubomirskiego. Po lewej stronie drzwi głównych, na ścianie znajduje si ę płaskorze źba z białego marmuru z 1880 r. przedstawiaj ąca Mari ę z Krasi ńskich Raczy ńsk ą, pierwsz ą Ŝon ę Edwarda Aleksandra, z dwojgiem dzieci. W dolnej cz ęś ci świ ątyni – mauzoleum – znajduj ą si ę trzy sarkofagi, w których pochowani s ą: prezydent hr. Edward Raczy ński, Konstancja i Roger Raczy ńscy. Ponadto na ścianach

56 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

mauzoleum znajduj ą si ę tablice nagrobne, m.in. tablica, za któr ą spoczywa serce hr. Edwarda Raczy ńskiego, fundatora tej świ ątyni.

Ko ściół św. Michała Archanioła i Matki Bo Ŝej Wspomo Ŝenia Wiernych. Jest to pó źnobarokowy drewniany ko ściół wybudowany w latach 1700–1712. Świ ątynia poło Ŝona na skraju wsi kryta jest gontem, dach zwie ńczony wie Ŝyczk ą. Ko ściółek posiada bogate Rogalin wyposa Ŝenie. Do najciekawszych zabytków nale Ŝy ołtarz z pó źnogotyck ą rze źbą Madonny oraz ołtarz boczny stanowi ący przykład sztuki ludowej z XVII/XVIII wieku, w tym samym stylu utrzymany jest równieŜ obraz „Chrystus ubiczowany”. Znajduj ą si ę tu trzy ołtarze barokowe z ko ńca XVIII stulecia.

Rogalinek Barokowy ko ściół oraz bo Ŝnica z 1870 r.

Ko ściół Matki Boskiej Cz ęstochowskiej jest jednym z nielicznych, obok starych cmentarzy, zachowanych przykładów bogactwa kulturowego tych ziem, miejsca, gdzie przenikały si ę wpływy polskie, niemieckie i Ŝydowskie. Krosno od 1405 r. stało si ę królewszczyzn ą, wchodz ącą w skład dzier Ŝawy mosi ńskiej. Wie ś mocno podupadła w wyniku najazdu szwedzkiego w XVII wieku. W 1774 r. powstała na jej gruntach wie ś osadników Krosno holenderskich. W latach 1779–1881 wzniesiona została świ ątynia ewangelicka, obecny ko ściół MB Cz ęstochowskiej. Budowla ma konstrukcj ę szkieletow ą, wypełnion ą cegł ą i otynkowan ą. Wie Ŝyczk ę nad sygnatur ą przykrywa barokowy hełm z o śmioboczn ą latarni ą. Wewn ątrz znajduj ą si ę pi ętrowe empory. Z czasów budowy ko ścioła zachowała si ę rokokowa ambona. Obok świ ątyni stoj ą dawna pastorówka i drewniana dzwonnica z pocz ątku XX wieku.

Gmina Puszczykowo

Eklektyczny ko ściół parafialny Matki Boskiej Wniebowzi ętej (1923 r.). Jego projektantem był znany pozna ński architekt L. Baellendstedt. Świ ątynia jest budowl ą eklektyczn ą, z cennym wyposa Ŝeniem wn ętrza. Ołtarz główny projektował inny pozna ński architekt S. ul. Ko ścielna 1 Andrzejewski, a rze źby Matki Boskiej Wniebowzi ętej (w prezbiterium) i św. Józefa (w kruchcie) s ą dziełem wybitnego rze źbiarza pozna ńskiego C. Wo źniaka. Przed świ ątyni ą znajduje si ę dzwonnica w stylu góralskim i rze źba przedstawiaj ąca Matk ę Bosk ą Bolesn ą.

Kaplica i budynek Zgromadzenia Braci Seca Jezusowego zlokalizowane na malowniczym, ul. Brata morenowym wzgórzu w dwóch historycznych budynkach powstałych na pocz ątku XX wieku. Józefa W roku 1924 na potrzeby klasztoru zakupiono will ę „Warta”, a w 1926 r., drug ą will ę – Zapłaty „Przemysławk ę”. Obie posiadło ści, tworz ą jeden dom zakonny. W czasie II wojny światowej okresowo był tam zlokalizowany obóz dla śydów

Budynek Zgromadzenia Towarzystwa Chrystusowego dla Polonii Zagranicznej. ul. Ks. Wybudowany na pocz ątku XX wieku był pierwotnie siedziba zgromadzenia zakonu Sióstr Ignacego Betanek. Posadzego 1 Od lat 30-tych XX stał si ę własno ści ą Kardynała Augusta Hlonda, który przeniósł do Puszczykowa główn ą siedzib ę Towarzystwa Budynek parafialny Parafii Św. Józefa w Puszczykówku prowadzonej przez Zgromadzenie Ducha Świ ętego. Zbudowany w latach 20-tych XX wieku, zakupiony przez Zgromadzenie Puszczykówko wraz z 2 ha gruntem w 1932 r. W czasie II wojny światowej był okresowo wykorzystywany jako dom dziecka dla dzieci przeznaczonych do germanizacji.

57 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Gmina St ęszew Ko ściół parafialny p.w. Św. Trójcy, pierwotnie drewniany, zbudowany został ok. 1298 r., a w 1408 r. utworzono przy nim szkoł ę parafialn ą. Budow ę nowego, murowanego gotyckiego ko ściała uko ńczono w 1468 r. z Fundacji Mikołaja St ęszewskiego. W 1770 r. został zniszczony przez po Ŝar. Gruntownej jego przebudowy dokonała Dorota z Broniszów Jabłonkowska. Ko ściół jest budynkiem jednonawowym, pierwotnie gotyckim, obecnie barokowym. Posiada St ęszew sklepienia Ŝaglaste. Wyposa Ŝenie wn ętrza ko ścioła jest pó źnobarokowe. W kaplicy ul. Ko ścielna dobudowanej w 1771 r. znajduje si ę nagrobek Doroty Jabłonkowskiej, z jej portretem, wykonany w formie ołtarza architektonicznego, a w zakrystii – kilka starych portretów miejscowych proboszczów. Na zewn ętrznej ścianie ko ścioła umieszczona jest tablica pami ątkowa ku czci ks. Kazimierza Stachowiaka, proboszcza tutejszej parafii, zamordowanego w Dachau w 1942 r. Na cmentarzu przyko ścielnym, nieopodal dzwonnicy, znajduje si ę grób Melchiora Rzyskiego – powsta ńca z 1831 r.. Sanktuarium p. w. Niepokalanego Pocz ęcia Naj świ ętszej Maryi Panny. Neogotycki ko ściół filialny zbudowany został w 1905 r. na miejscu pierwotnej świ ątyni drewnianej z 1638 r. Ko ściół ten ma bogat ą histori ę i od wieków nawiedzany jest przez pielgrzymów. Znajduj ąca si ę w nim gotycka rze źbiona w drzewie, figura st ęszewska wyobra Ŝaj ąca NMP z Dzieci ątkiem czczona jest od pradawnych czasów. Pami ęta ona kilka świ ąty ń, które były dla niej kolejno stawiane w tym miejscu. W czasie okupacji sanktuarium podzieliło losy wielu innych świ ąty ń. Ko ściół był zamkni ęty i słu Ŝył za magazyn mebli i innych przedmiotów. St ęszew Świ ątynia współczesna zbudowana jest z cegły. Do sanktuarium prowadz ą trzy wej ścia. ul. Ko ścia ńska Ko ściół jako budynek nie jest zabytkiem wysokiej klasy, ale w swoim wn ętrzu kryje wiele starych i nowych dzieł sztuki. Nale Ŝą do nich m.in.: – figura Matki Bo Ŝej z Dzieci ątkiem, która jest przedmiotem szczególnego kultu – jest to drewniana rze źba wykonana w stylu pó źnogotyckim – neobarokowy ołtarz główny, w którym znajduje si ę figura Matki Bo Ŝej – zaliczany do dzieł sztuki ludowej obraz Chrystusa na krzy Ŝu – wczesnobarokowy ołtarz boczny itd. W miejscowo ści, wzmiankowanej ju Ŝ w 1241 r., odnale źć mo Ŝna drewniany ko ściół p.w. św. Jadwigi z połowy XVII wieku. Wewn ątrz znajduje si ę barokowy ołtarz z ok. 1670 r. i pó źnogotycki krucyfiks z pocz ątku XVI wieku. W 1854 r. wybudowano przylegaj ącą do Łód ź ko ścioła murowan ą kaplic ę rodziny Potockich, a w 1936 r. – ośmioboczn ą zakrysti ę. Obok znajduje si ę drewniana dzwonnica z 1863 r., a w niej dzwon z 1884 r., jak głosi legenda, odlany na pami ątk ę zwyci ęstwa Jana III Sobieskiego pod Wiedniem. Ko ściół zbudowany w 1463 r., z Fundacji Mikołaja Tomickiego, przebudowany w 1770 r. Pierwotnie gotycki, w obecnej formie barokowy. Ołtarz główny wczesnobarokowy z pierwszej połowy XVII wieku. Ołtarze boczne: rokokowy i barokowy. Ambona i chrzcielnica Tomice wczesnobarokowa. Obrazy i rze źby barokowe. Pod chórem organowym gotycko-renesansowa płyta nagrobna fundatora ko ścioła. Obok ko ścioła dzwonnica drewniana z dwoma dzwonami. Nieco dalej – dziewi ętnastowieczny wiatrak. Pozostało ści wybudowanego w 1784 r. barokowego ko ścioła, po którym pozostało jedynie prezbiterium stanowi ące kaplic ę w obecnym ko ściele neobarokowym, wzniesionym w 1936 r., z lo Ŝami na pi ętrze, otwartymi do wn ętrza arkadami o łuku spłaszczonym. Modrze W ołtarzu bocznym znajduje si ę krucyfiks z XVI wieku oraz pó źnogotyka chrzcielnica z 1521 r.. Obok ko ścioła barokowa figura św. Jana Nepomucena z ko ńca XVIII wieku. W ogrodzie pleba ńskim barokowa rze źba św. Józefa z Dzieci ątkiem. Od południa o ś zabudowy zamyka pałac z ok. 1880 roku. Będlewo Neogotycka kaplica murowana (1866–1870). Jeziorki Neogotycki ko ściół wybudowany w latach 1896–1897. Wronczyn Kaplica murowana, ko ściół z pocz ątku XX wieku.

58 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Zdj ęcie 15. Ko ściół w Tomicach Zdj ęcie 16. Ko ściół w Łodzi Fot.: Jarosław Wyczy ński Fot.: Jarosław Wyczy ński

B. Zamki, pałace, dwory i folwarki

Gmina Brodnica Boreczek Zespoły dworsko-folwarczne, w bardzo dobrym stanie, XIX wiek. Manieczki (w latach 1781–1822) nale Ŝały do Józefa Wybickiego (ur. 1747– zm. 1822), publicysty, działacza politycznego, twórcy słów hymnu narodowego. W parku krajobrazowym z połowy XVIII wieku znajduje si ę dwór z 1894 r. z mansardowym dachem i nowszym przedsionkiem z 1912 r. Mie ści on muzeum im. gen. Manieczki Józefa Wybickiego, działa przy nim Oddział Wielkopolski Miło śników Tradycji Mazurka Dąbrowskiego. W parku ustawiono liczne głazy narzutowe z tablicami pami ątkowymi i pomnikiem gen. J. Wybickiego z 1992 r. Dwie kolumny z tablic ą z 1766 r. upami ętniaj ą pojedynek o dziewczyn ę dwóch braci Kołaczkowskich, o czym mówi miejscowa legenda. Kaplica z 1786 r. w formie rotundy znajduje si ę wystawiona przez gen. J. Wybickiego. W parku krajobrazowym z okazami starych d ębów szypułkowych o obwodach do 530 cm Jaszkowo znajduje si ę pałac z 1912 r. wzniesiony wg projektu Stanisława Mieczkowskiego. Zespół pałacowo-parkowy mie ści obecnie Centrum Hipiki Antoniego Chłapowskiego. Dwór z 1905 r., wybudowany dla rodziny Günter, o charakterze willi podmiejskiej, w holu tablica gen. J. Wybickiego – patrona mieszcz ącego si ę tutaj Zespołu Szkół Rolniczych. Grzybno Przy szkole działa popularny zespół folklorystyczny pie śni i ta ńca „Chabry”. Budynek otacza park krajobrazowy (pow. 2,88 ha) zało Ŝony w I poł. XIX wieku, z wi ązami i sosnami wejmutkami. W dolinie kanału stawy rybne. Rozległy park podworski (XIX–XX wiek), do którego prowadzi aleja kasztanowo-lipowa, uznana za pomnik przyrody. W jego centrum wznosi się eklektyczny dwór z około 1890 roku. Obecnie mie ści si ę tu ekskluzywny hotel. Przed nim pomnik gen. Józefa Brodnica Wybickiego wg projektu Grzegorza Kowalskiego. Za parkiem du Ŝy zespół folwarczny z lat 1889–1912, a obok kolonia czworaków z XIX/XX wieku, ozdobiona w naro Ŝach budynków figurami świ ętych. Zespół pałacowy z eklektycznym pałacem z 1866 r. oraz zespół folwarczny z przełomu Iłówiec XIX/XX wieku. Grabianowo Klasycystyczny dwór z 1830 r., obecnie własno ść prywatna.

59 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Eklektyczny dwór z przełomu XVIII/XIX wieku, powi ększony o skrzydło w 1920 r., Piotrowo obecnie własno ść prywatna. Dwór z 1750 r. o cz ęś ciowo zatartych cechach barokowych, rozbudowany w XIX wieku. Szołdry Wokół park krajobrazowy z ko ńca XVIII wieku z pomnikami przyrody. Dwór z około 1910 r. w typie modernistycznej willi, z mansardowym dachem, własno ść prywatna. Z Przylepek do okolicznych wsi prowadz ą aleje pomnikowych drzew. Chaławy Dwór z ko ńca XIX wieku (obecnie hotel i restauracja) otoczony parkiem. Dwór z XIX wieku z pi ętrow ą wystawk ą i drewnian ą wie Ŝyczk ą. Na pocz ątku XX wieku śabno mie ścił si ę w nim zbór ewangelicki. Gmina Dopiewo Poło Ŝony na terenie parku (o powierzchni 9 ha) pałac Berezów, został zbudowany pod koniec XIX wieku. Wpisany do rejestru zabytków w 1973 r. Obecnie w stanie do remontu, nie u Ŝytkowany. Pałac pi ętrowy, zbudowany w układzie litery U. Pierwotny korpus główny został rozbudowany o skrzydła, do tych dobudowano symetrycznie dwie cz ęś ci Wi ęckowice dwupi ętrowe, na podobie ństwo wie Ŝ. Przy jednej z elewacji kaplica zbudowana w latach 1882-1893, w fasadzie głównej, ganek z filarami, nad nimi balkon. Pierwotny dwór został zbudowany pod koniec XVII wieku dla Bieli ńskich, przebudowywany i rozbudowywany w drugiej połowie XIX wieku. Przebudowa równie Ŝ po roku 1945. Na terenie 15 ha parku zało Ŝonego w XVIII wieku znajduj ą si ę dwa obiekty, które tworz ą zabudow ę dworsk ą, tzw. dwór stary i dwór nowy. Dwór stary si ęgaj ący ko ńca XVIII wieku jest okre ślany jako oficyna w stosunku do dworu nowego. Zły stan techniczny nie pozwala jednak na jego eksploatacj ę. Dwór nowy, w którym dokonano pewnych zmian architektonicznych, zast ępuj ąc stromy dach płaskim, co w znacznej mierze zmieniło jego Dąbrówka pierwotny wygl ąd zewn ętrzny, jest wykorzystywany na pomieszczenie dla szkoły podstawowej. Przed wojn ą cały obiekt wraz z ogrodem był w posiadaniu rodziny Tempelhoffów. Dwór jako cało ść został uznany za zabytek. W s ąsiedztwie parku znajduj ą si ę ponad 100-letnie aleje lipowe oraz trzy ok. 600-letnie d ęby, które zadziwiaj ą swoja grubo ści ą i rozło Ŝysto ści ą. Barokowa rezydencja parkowo-pałacowa z ko ńca XVII wieku, powstała gdy wła ścicielem Konarzewa był Maciej Radomicki, generał i wojewoda wielkopolski. W wieku XVIII i XIX Konarzewo weszło pod panowanie rodu Działy ńskich. W listopadzie 1806 r. wraz z Dezyderym Chłapowskim pałac go ścił Napoleona Bonaparte. Pałac otacza pi ękny park, Konarzewo zagospodarowany w stylu francuskim. Pó źniejszy wła ściciel Ksawery Działy ński przekształcił go w park o charakterze krajobrazowym. Z parkiem i pałacem zwi ązane s ą losy zabytkowego ko ścioła pó źnogotyckiego z XVII wieku, który znajduje si ę w ich najbli Ŝszym s ąsiedztwie. Jednokondygnacyjny dwór zbudowany na wysokiej skarpie pradoliny cieku wodnego w drugiej połowie XIX wieku. Wielokrotnie zmieniał swój wygl ąd zewn ętrzny po licznych przebudowach. Gmina Komorniki Zespół Komorniki tzw. Dworek Komorniki – budynek z XIX wieku, po przebudowach bezstylowy, praktycznie bez walorów zabytkowych. Jednopi ętrowy, wytynkowany, Komorniki podpiwniczony. Park dworski o powierzchni 3,41 ha: drzewostan ok. 100-letni, przewa Ŝnie li ściasty, wyst ępuj ą w nim dwa stawy i ł ączące je struga. Zespół dworski. Dwór z pocz ątku XX wieku, wydłu Ŝony, 13-osiowy (układ osi zakłócony przebudowami), zawrócony fasad ą na zachód. Dach dachówkowy 4-spadowy z okienkami Plewiska powiekowymi, a w nim 2 wystawki dwuosiowe zwie ńczone szczycikami. Park krajobrazowy o powierzchni 1,85 ha, zało Ŝony w XIX wieku. Dawny układ nieczytelny. Obiekt niedost ępny dla zwiedzaj ących.

60 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Zespół dworski – pałac z 1853 r. wraz z odrestaurowanymi budynkami folwarcznymi i Szreniawa parkiem. Obecnie w obiekcie zlokalizowane jest mauzoleum Bierbaumów - zało Ŝycieli i wła ścicieli maj ątku. Gmina Kórnik Zespół zamkowy – składaj ą si ę na niego: zamek, trzy oficyny, wozownia, Arboretum i Muzeum Dendrologiczne. Zamek Kórnicki, wybudowany w XV wieku (prace zako ńczono w 1430 r.), pełnił pierwotnie funkcj ę rezydencji mo Ŝnego rodu Górków. Była to budowla obronna otoczona fos ą. Do dzi ś z tego okresu zachowały si ę stare mury i piwnice. W XVI wieku zamek przebudowano w stylu renesansowym. W XVIII wieku Teofila z Działy ńskich Szołdrska-Potulicka przebudowała zamek, nadając mu kształt barokowej rezydencji arystokratycznej. Obecny kształt zamku – neogotycki – pochodzi z XIX wieku, a budowla zawdzi ęcza go Tytusowi Działy ńskiemu. Jest symbolem miasta i do dzi ś przechowuje si ę w niej najcenniejsze zabytki historii i literatury polskiej. W zamku mieszcz ą si ę: muzeum i Biblioteka Kórnicka PAN. Dzi ęki wyposa Ŝeniu zamku w wind ę pomieszczenia muzeum Kórnik przystosowane s ą do zwiedzania przez osoby niepełnosprawne ruchowo. Oficyny barokowe (XVIII wiek), pierwotnie identyczne, zachodnia zwana „Australi ą” (od przechowywania tu niegdy ś zbiorów etnograficznych pochodz ących z Australii) przebudowana w czasie II wojny światowej. Trzecia, mniejsza oficyna zwana „Klaudynówk ą” – na cze ść Klaudyny z Działy ńskich – zbudowana została w 1791 r. W stanie dobrym. W „Klaudynówce” po remoncie wygospodarowano pomieszczenia przeznaczone na wystawy okoliczno ściowe. Zespół zamkowy jest najwi ększ ą atrakcj ą, a jednocze śnie najcenniejszym zabytkiem Kórnika. Wozownia z XIX wieku. Znajduje si ę ok. 150 m na północ od zamku, stan zachowania – dobry. W wozowni stoj ą trzy karety hrabiowskie z połowy XIX wieku, zakupione przez Jana Działy ńskiego, oraz jedna kareta wło ścia ńska. Arboretum przylega do zamku od południowego zachodu. Pierwszy ogród włoski istniał tu ju Ŝ w XVI wieku. Został on przekształcony w XVIII wieku w ogród francuski przez Teofil ę Szołdrsk ą-Potulick ą. W połowie XIX wieku Tytus Działy ński powi ększył go, przekształcił w park w stylu angielskim oraz sprowadził do niego kilka tysi ęcy gatunków drzew i krzewów z kraju i zagranicy, tworz ąc najwi ększ ą kolekcj ę w Polsce i daj ąc pocz ątek dzisiejszemu Arboretum. Kórnik Władysław Zamoyski – ostatni wła ściciel Kórnika- przekazał dobra kórnickie wraz z Arboretum narodowi polskiemu przez utworzenie Fundacji pod nazw ą Zakłady Kórnickie. Fundacja działała do 1952 r., kiedy ówczesny rz ąd przekazał jej mienie Polskiej Akademii Nauk. Nale Ŝy do najstarszych w Polsce i najbogatszych pod względem liczby gatunków i odmian parków dendrologicznych w Europie Środkowej (ok. 3,5 tys. gatunków). W maju ści ągaj ą do parku rzesze turystów, by podczas „Kórnickich Spotka ń z Biał ą Dam ą” podziwia ć kwitn ące magnolie, azalie i ró Ŝaneczniki. Dawny zespół folwarczny z czworobocznym dziedzi ńcem z XVIII i XIX wieku, przy Prowent drodze z Kórnika do Bnina. Do odnowienia. W jednym z tych domów urodziła si ę laureatka Nagrody Nobla – Wisława Szymborska. Zespół składa si ę z dworu, oficyny i otaczaj ącego je parku (XIX wiek), a usytuowany jest w centralnej cz ęś ci wsi, przy drodze nr 434. Dworek zadbany, ale do remontu. Park Dzie ćmierowo zachowany w dobrym stanie (w porównaniu z innymi, zlokalizowanymi w okolicznych wioskach). Zachowały si ę wiekowe lipy, jesiony, robinia biała i wi ąz. Nie jest znana dokładna data wybudowania folwarku, który znajduje si ę po południowej stronie wsi, przy drodze z Runowa do Pierzchna. Po II wojnie światowej folwark wszedł Pierzchno w skład kombinatu PGR w Kórniku, a obecnie jego właścicielem jest prywatna spółka „Jagrol”. Wyremontowany, stanowi jedyn ą atrakcj ę wsi.

61 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Dworek (dawna rz ądcówka) z ko ńca XIX wieku. Dworek został odremontowany, Robakowo jednak Ŝe park krajobrazowy go otaczaj ący jest nadal zaniedbany. Dworek (dawna rz ądcówka w stylu eklektycznym) z ko ńca XIX wieku, powstały za czasów znajdowania si ę wsi w posiadaniu Dziły ńskich. Poło Ŝony jest po lewej stronie wsi, Runowo od drogi ze Szczodrzykowa do Pierzchna. Dworek i park s ą zniszczone, a trzy stawy poło Ŝone na jego terenie – zanieczyszczone. W drzewostanie dominuj ą robinie, jesiony, klony i lipy. Dachowa, Dworzyska, Zespoły dworskie b ędące własno ści ą prywatn ą. Obiekty s ą zniszczone i stanowi ą na dzie ń Dzie ćmierowo, dzisiejszy jedynie walor potencjalny. Radzewo, śerniki Gmina Mosina Pałac przy trasie wojewódzkiej 431. Historia pałacu rogali ńskiego si ęga drugiej połowy XVIII wieku, kiedy wła ścicielem dóbr stał si ę Kazimierz Raczy ński, pó źniejszy marszałek koronny na dworze Stanisława Augusta Poniatowskiego. W latach 1768–1774 zbudowano dla niego pó źnobarokowe zało Ŝenie pałacowe wg projektów nieznanego architekta, pochodz ącego najprawdopodobniej z kr ęgu saskiego. W latach 80. XVIII wieku przeprowadzono modernizacj ę wn ętrz pałacu w stylu klasycystycznym. Autorami projektów byli najwybitniejsi wówczas architekci królewscy: Dominik Merlini i Jan Christian Kamsetzer. Wła ściciel Rogalina w latach 1810–1845 Edward hr. Raczyński przebudował sal ę balow ą na zbrojowni ę o neogotyckiej dekoracji, a kaplic ę pałacow ą w skrzydle południowym na bibliotek ę i archiwum. W 1820 r. na wschodnim kra ńcu osi zało Ŝenia wzniósł kaplic ę – kopi ę rzymskiej świ ątyni Maison Carree w Nimes niedaleko Marsylii – pełni ącą jednocze śnie funkcj ę mauzoleum rodowego. W latach 90. XIX wieku, kiedy wła ścicielami Rogalina byli Edward Aleksander Raczy ński i jego Ŝona Ró Ŝa z hr. Potockich, krakowski architekt Zygmunt Hendel prowadził w pałacu szeroko zakrojone prace remontowo-konserwatorskie. Hendel był autorem projektu neobarokowej biblioteki na pi ętrze pałacu. W latach 1911–1912 Edward Aleksander Raczy ński wzniósł poni Ŝej południowej oficyny pałacu budynek galerii malarstwa, w którym umie ścił gromadzon ą przez siebie od lat 80. kolekcj ę malarstwa. Był to jeden z nielicznych w tym czasie na Rogalin ziemiach polskich obiekt zbudowany od pocz ątku z my ślą o udost ępnianiu go publiczno ści. W czasie II wojny światowej, kiedy pałac był siedzib ą Hitler – Jugend Gebietsfuhrerschule, i krótko po jej zako ńczeniu wyposa Ŝenie pałacu uległo prawie całkowitemu rozproszeniu. Zachowała si ę znaczna cz ęść zbiorów, zdeponowana w przededniu wojny przez Rogera Raczy ńskiego w warszawskim Muzeum Narodowym, galerii rogali ńskiej. Ocalały te Ŝ portrety rodzinne i nieliczne wyroby rzemiosła artystycznego. W 1949 r. pałac w Rogalinie stał si ę Oddziałem Muzeum Wielkopolskiego, przemianowanego w 1950 r. na Muzeum Narodowe w Poznaniu. W 1991 r. syn twórcy rogali ńskiej galerii – Edward Bernard hr. Raczy ński, Prezydent RP na Uchod źstwie, powołał Fundacj ę im. Raczy ńskich przy Muzeum Narodowym w Poznaniu, której przekazał prawa własno ści do pochodz ących z pałacu dzieł sztuki oraz zespołu rezydencjonalnego. Poło Ŝon ą malowniczo w dolinie Warty rogali ńsk ą rezydencj ę wraz z ogrodem francuskim z drugiej połowy XVIII wieku otacza park krajobrazowy w stylu angielskim, z unikatowym w skali europejskiej skupiskiem starych d ębów. Spo śród nich najwi ększ ą sław ą ciesz ą si ę, nosz ące imiona legendarnych słowia ńskich braci, d ęby Lech, Czech i Rus. W parku znajduje si ę ponad tysi ąc drzew uznanych za pomniki przyrody. Zachwyt wzbudza majestatyczny d ąb Edward rosn ący na nadwarcia ńskich ł ąkach. Babki Zespół folwarczny: rz ądówka, stodoła, obora, chlewnia.

62 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Ruiny romantycznego zameczku z elementami gotyckimi i obronnymi na wyspie Jeziora Ludwikowo Góreckiego. Wybudowany w latach 1824-1825. Obecnie ruiny nie s ą dost ępne dla zwiedzaj ących. Zespół folwarczny, lata 70. XIX wieku, obecnie własno ść PGR Słowiniec, murowane Sowiniec budynki: obora, spichlerz, ku źnia, chlewnia, stodoła. Gmina St ęszew Pałac o rozbudowanej bryle, wzniesiony w 1866 roku ufundowany przez Bolesława Potockiego w stylu gotyku romantycznego. W fasadzie frontowej, po bokach, dwie nierównej wysoko ści wie Ŝe (o śmioboczna i okr ągła). Za pałacem rozci ąga si ę obszerny Będlewo park krajobrazowy z małym stawkiem i pomnikowymi drzewami. Obecnie znajduje si ę tam O środek Konferencyjny Instytutu Matematycznego PAN. Ponadto warte uwagi s ą równie Ŝ neogotycka kaplica oraz dom szachulcowy z XIX w. Modrze Eklektyczny pałac z 1880 roku. Wronczyn Dwór z XVIII/XIX wieku. Wielkawie ś Dwór z XIX/XX wieku. Pałac zbudowany pod koniec XIX wieku, przebudowany w pocz. XX wieku, obecnie Jeziorki szkoły podstawowej. Sapowice Eklektyczny dwór z połowy XIX wieku. Skrzynki Pałac z połowy XIX wieku. We wsi wzmiankowanej w 1241 r. zachował si ę dwór z XIX wieku oraz folwark i ładny Trzebaw park. Strykowo Neogotycki pałac z 1900 r., przypominaj ący sylwetk ą zamek obronny.

Zdj ęcie 17. Pałac w Rogalinie Fot.: Maciej Pakuła

63 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

C. Zabytki architektury, kultury materialnej i u Ŝytkowej

Gmina Brodnica W pracowni odlewniczej ART. Product w Szymanowie powstaj ą monumentalne rze źby Szymanowo i pos ągi znane m.in. z Poznania: płyta epitafijna króla Przemysła II w katedrze czy pomnik Stanisława Mikołajczyka przed Urz ędem Wojewódzkim. Gmina Komorniki Ceglane wiadukty łukowe na linii kolejowej Pozna ń–Wolsztyn uruchomionej w 1909 Wiry, roku. Ściany czołowe równie Ŝ ceglane, ł ącz ące si ę z trójk ątnego kształtu ceglanymi Rosnówko, murami oporowymi, które podtrzymuj ą skarpy nasypu. Łęczyca/Wiry Do dzi ś zachowały si ę dwa łukowe wiadukty w Rosnówku. Nad rzeka Wirynk ą przebiega most kolejowy linii Pozna ń-Wolsztyn uruchomiony w roku Wiry 1909 roku. Jest to ceglany most łukowy o 3 półkolistych arkadach. Wznosi si ę na ok. 20 m ponad koryto rzeczki. Wie Ŝa, mauzoleum Bierbaumów. Wznosi si ę ok. 500 m na wschód od wsi Szreniawa, na szczycie wzgórza kemowego (118 m n.p.m.), poro śni ętego borem mieszanym. Neogotycka budowla z nietynkowanej cegły w formie 8-bocznej wie Ŝy, stoj ącej w kwadratowej dolnej kondygnacji. Zbudowana ok. 1880 roku przez Bierbaumów ze Szreniawa Szreniawy jako kaplica grobowa tragicznie zmarłej córki. Jej rodzice kazali si ę pochowa ć w grobie pod wie Ŝą (pozostało po nim zagł ębienie w ziemi). Otoczenie miało dawniej charakter parkowy, ale zadrzewienie wskutek braku konserwacji zdziczało. Wie Ŝa została zaadaptowana na punkt widokowy, z której rozpo ściera si ę widok na najbli Ŝsz ą okolic ę oraz WPN. Gmina Kórnik Ratusz (1907) usytuowany w centralnej cz ęś ci rynku, neobarokowy, murowany, dwukondygnacyjny z mansardowym dachem i wie Ŝyczk ą zwie ńczon ą hełmem z iglic ą. W 2004 r. ratusz został wyremontowany. Na północno-wschodniej ścianie budynku Kórnik, Ratusz dobudowano szklane patio, a pod nowym zegarem swoje miejsce znalazł kur. Obecno ść kura zwi ązana jest z wizj ą, która obrazuje histori ę powstawania nazwy Kórnik. W południe mieszka ńcy mog ą usłysze ć z ratuszowej wie Ŝy hejnał kórnicki oraz kura. W ratuszu mie ści si ę siedziba Urz ędu Miejskiego w Kórniku XV-wieczny układ ulic, powstał w wyniku rozszerzenia głównej drogi prowadz ącej przez miasto. Otaczaj ące go kamienice mieszcza ńskie pochodz ą z XVIII i XIX w. Natomiast Kórnik, Rynek przy ul. Poprzecznej znajduj ący si ę kryty łamanym dachem gontowym budynek starej poczty z ko ńca XVIII w. Ratusz (1777) usytuowany na środku rynku. Wzniesiony w stylu barokowym, pi ętrowy, na rzucie prostok ąta, z cegły, otynkowany. Mi ędzy kondygnacjami znajduje si ę gzyms kordonowy, na naro Ŝach – lizeny. Na mansardowym dachu czworoboczna wieŜyczka Bnin, nakryta hełmem z latarni ą i iglic ą. W ratuszu mie ści si ę siedziba Rady Miejskiej w Rynek i Ratusz Kórniku i Kórnicki O środek Informacji i Wydawnictw – Redakcja „Kórniczanina”. Rynek w Bninie posiada zachowany pi ętnastowieczny układ urbanistyczny oraz XVIII- i XIX- wieczn ą zabudow ą. Gmina Mosina Zachowany średniowieczny układ przestrzenny, z centralnie połoŜonym, czworobocznym rynkiem i odchodz ącymi od niego w ąskimi uliczkami. W szeregu kamieniczek ogl ądanych Mosina z Kanału Mosi ńskiego wyró Ŝnia si ę charakterystyczny budynek z cegły z wysok ą wie Ŝą centrum (dawn ą wie Ŝą ci śnie ń) oraz stara bo Ŝnica z 1870 r. – obecnie Izba Muzealna i Galeria Miejska. Szosa Domy murowane z lat 30. XX wieku, nr: 49, 50, 52, 53. Pozna ńska ul. Słowackiego Domy murowane z XIX wieku, nr: 1, 3, 13, 14 oraz 12 (1927).

64 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Domy murowane: nr 3 (koniec XIX), nr 5 (4 ćwier ć XIX wieku), nr 8 (pocz ątek XX ul. Sowiniecka wieku), nr 10 (1934, arch. Ochota), nr 48 (lata 20. XX wieku), nr 51 (lata 30. XX wieku), nr 52 (1895) oraz nr 2 – murowana stodoła z ko ńca XIX wieku. Dom murowany nr 1 (2 połowa XIX wieku) oraz nr 4 (XIX wiek), stodoła i budynek ul. Spokojna gospodarczy murowane (z ko ńca XIX wieku). Domy murowane z przełomu lat 20. i 30. XX wieku, numery: 2, 5 (arch. Józef Grygier), ul. Strzelecka 22 (arch. Stanisław Trener), 30, 38, 40, 44, 46, 52, 56. ul. Szkolna Dom murowany nr 1 z pocz ątku XX wieku ul. Śremska Domy murowane z lat 30. XX wieku, numery: 2, 10, 11, 12 (obecnie USC), 60. Domy murowane z XIX wieku, numery: 3, 4, 6 oraz nr 12 – spichlerz murowany z ko ńca ul. Tylna XIX wieku. ul. Domy murowane nr 1 (pocz ątek XIX wieku), nr 7 – ku źnia (obecnie dom mieszkalny) Wawrzyniaka oraz z pocz ątku XX wieku: nr 8, 9, 10, 15. Domy murowane z XIX wieku nr 1 i 4 (przebudowywany), Cegielnia Po Ŝegowo, Zakłady ul. Wąska BARWA. ul. Rzeczpospolitej Domy murowane z lat 20. XX wieku, nr: 23, 24. Mosi ńskiej ul. Zieleniec Dom murowany z lat 20. XX wieku, nr 4. Domy murowane z lat 30. XX wieku, nr: 2, 3, 4, 9, 17, 27, 28, 35, 36, 37, 40, 41 oraz nr ul. Mickiewicza 10/11, 12, 20 (ok. 1905) i 14a (pocz ątek XX wieku). Domy murowane z ok. 1905 roku, nr 1/2, 3, 4/5, 11/12, 15/16, 20/21 oraz nr 6 (lata 20. ul. Reymonta XX wieku), nr 10 (pocz ątek XX wieku), nr 18 (murowany, pocz ątek XX wieku), nr 23 (lata 30. XX wieku). Zespół Zakładów Farbiarskich BARWA, była farbiarnia Kałamajskiego – po 1920 r.: murowane: budynek farbiarni z wie Ŝą i hala z lat 20. XX wieku. Zespół cegielni, wł. Pozna ńskie Przedsi ębiorstwo Ceramiki Budowlanej (4 ćwier ć XIX wieku): budynek administracyjny, suszarnia cegieł, budynek warsztatowy, budynek ul. Fiedlera mieszkalny (pocz ątek XX wieku). Pozostało ści zespołu cegielni, obecnie rozlewnia oleju i magazyn (4 ćwier ć XIX wieku): suszarnia cegieł, wypalarnia cegieł, warsztat, 2 budynki mieszkalne, przebudowywane. Obecnie budynek znajduje si ę w ruinie. Le śniczówka, obecnie dom nr 8, wł. nadle śnictwo Babki, murowany z pocz ątku XX Babki wieku. Zagroda nr 5: dom murowany szachulcowy z pocz ątku XX wieku, obora. Baranowo Dom nr 6, wł. Nowak, dom drewniany szachulcowy z pocz ątku XIX wieku. Zagroda nr 5: dom murowany z ko ńca XIX wieku, wł. Roszak, ze stodoł ą drewnian ą. Dom nr 22, wł. Urbaniak, szachulcowy z pierwszej połowy XIX wieku. Zagroda nr 23, wł. Wojciechowicz, dom drewniany szachulcowy z pocz ątku XIX wieku Borkowice wraz ze stodoł ą. Dom nr 26, wł. Kozakiewicz, murowany szachulcowy z XIX wieku. Stodoły w zagrodach nr 20 (drewniana, druga połowa XIX wieku, wł. Roszak) oraz nr 27 (szachulcowa drewniana, wł. Jó źwiak). Daszewice Wiatrak ko źlak z XIX wieku. ul. Pozna ńska Dom nr 31, murowany z ko ńca XIX wieku. Dru Ŝyna Dom nr 19, wł. Walkowiak, drewniany szachulcowy, z XIX wieku. Krajkowo Dom nr 23, wł. Przybylski, szachulcowy, z pierwszej połowy XIX wieku. Szkoła Podstawowa, obecnie Szkoła Zbiorcza, murowana z roku 1909. Krosinko Drewniany dom z 1816 roku – nr 125.

65 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Domy letniskowe z lat 30. XX wieku: nr 57, 59, 60. Krosno Budynki szachulcowe z XIX wieku, dom nr: 28 (wł. Walenciak), dom nr 68 (wł. ul. Główna śukowski), obora w zagrodzie nr 14, stodoła w zagrodzie nr 36. Na przełomie XIX i XX wieku w Ludwikowie powstał prywatny o środek uzdrowiskowy. Kilkana ście lat pó źniej doprowadzono bocznic ę kolejow ą od linii Pozna ń–Wrocław, ze stacj ą w Osowej Górze. W 1927 roku budynki zmodernizowano i rozbudowano, obiekt pełnił funkcj ę sanatorium. Obecnie znajduje si ę tu Szpital Chorób Płuc i Gru źlicy im. Stanisława Staszica. Ludwikowo Na terenie szpitala jest wiele budynków, które s ą dobrym przykładem XIX-wiecznego stylu uzdrowiskowego: pawilon I (ok. 1899–1902), remont i przebudowa 1926–1927, cz ęś ciowa rekonstrukcja 1986–1988, pawilon II (1930), weranda północna, drewniana (1899–1902), weranda wschodnia, drewniana (1899–1902), willa dyrektora, obecnie budynek administracji (1929), budynek mieszkalny (1930), budynek gospodarczy (1930), elektrownia (ok. 1930), stacja pomp (ok. 1930) oraz park z pocz ątku XX wieku.

Mieczewo Dom szachulcowy, nr 2, wł. Piasecki, z drugiej połowy XIX wieku. ul. Podgórna Domy murowane z ko ńca XIX/pocz ątku XX wieku: nr 9, nr 17 (wł. Matuszewski), nr 18 (wł. Majchrzak), nr 20 (wł. Ochowiak), nr 25 (wł. Kurek), nr 37 (wł. Kozłowski) oraz ul. Szeroka szachulcowy dom z XIX wieku nr 24 (wł. Rozmiarek) i dom nr 27 – drewniany szachulcowy, murowany w drugiej połowie XIX wieku (wł. Michalewski). Szkoła powszechna, murowana, z 1913 roku. Domy nr 8 (wł. Je Ŝowicz, szachulcowy, z pierwszej połowy XIX wieku), nr 22 (wł. Nowinki Wolski, szachulcowy murowany z 1777 roku), nr 26 (wł. Walkowiak, szachulcowy, z pierwszej połowy XIX wieku). Dworzec kolejowy, murowany z pocz ątku XX wieku. ul. Główna 50 Szkoła powszechna, obecnie szkoła podstawowa, murowana, z pocz ątku XX wieku. Domy szachulcowe z drugiej połowy XIX wieku: nr 14 (wł. Hunter), nr 47 (wł. Kukiełka), ul. Główna nr 65 (wł. Kierowski), nr 68 (wł. Miara), nr 70 (wł. Krakowiak). ul. D ębowa Dom nr 1 (wł. Mro Ŝek), szachulcowy, koniec XIX. Dom nr 1 (wł. UG Mosina), szachulcowy, z pierwszej połowy XIX wieku, dom nr 6 (wł. Bereta), murowany z ko ńca XIX wieku, dom nr 10 (wł. Matecki), murowany, ul. Kozia szachulcowy z pocz ątku XX wieku oraz dom nr 18 (wł. Gierek), murowany z pocz ątku XX wieku. ul. Sosnowa Dom nr 1 (wł. Bolewska), murowany z pocz ątku XX wieku. Szkoła powszechna, obecnie dom mieszkalny (wł. Pozna ńskie Przedsi ębiorstwo Robót Radzewice Instalacyjnych, Pozna ń, ul. Strzelecka 2/6), murowana, z pocz ątku XX wieku. Zagroda nr 5 (wł. Stelmasiak): dom murowany z ko ńca XIX wieku, drewniana stodoła (1832). Dom nr 6, obecnie restauracja, budynek murowany (1906). Dom nr 10 (wł. Pozna ńskie Przedsi ębiorstwo Robót Instalacyjnych), murowany z pocz ątku XX wieku. ul. Długa Dom nr 14 (wł. J.B. Janiccy), szachulcowy, drewniany/murowany (1804). Dom nr 24 (wł. Jesse), szachulcowy, drewniany/murowany, z pierwszej połowy XIX wieku. Dom nr 25 (wł. Szustakiewicz), szachulcowy, drewniany z drugiej połowy XIX wieku. Stodoła w zagrodzie nr 26 (wł. Jó źkowiak), szachulcowa, z pierwszej połowy XIX wieku. Rogalinek Dom nr 1, murowany z 1912 roku, przebudowany w 1920. ul. Wodna

66 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Sasinowo Dom nr 10 (wł. J ędrzejczak), szachulcowy z pierwszej połowy XIX wieku. ul. Pozna ńska Zespół szkoły: szkoła powszechna, obecnie podstawowa, budynek szachulcowy z ko ńca XVIII wieku oraz stodoła szachulcowa z połowy XIX wieku. Zagroda nr 5 (wł. Godnicka): dom szachulcowy, murowany (1776), stodoła drewniana z pierwszej połowy XIX wieku. Dom (wł. Sta śkowiak) szachulcowy z pierwszej połowy XIX wieku. Świ ątniki Dom nr 1 (wł. Nowicki), murowany, z pocz ątku XX wieku oraz dom nr 8 (wł. ul. Kórnicka Szatkowska), murowany, z XIX wieku. ul. Śremska Dom nr 8 (wł. Osuch), murowany (1901) oraz dom nr 13, murowany (1895). Wiórek Szkoła powszechna, obecnie szkoła podstawowa, murowana, z pocz ątku XX wieku. ul. Szkolna Dom nr 4 (wł. Kaczor), szachulcowy (1868). Zespół szkoły podstawowej: szkoła, murowana/drewniana (1914), stodoła szachulcowa z pocz ątku XX wieku. Dom nr 9 (wł. Łowicki), szachulcowy, drewniany z drugiej połowy XIX wieku, dom nr 10 śabinko (wł. Bzd ęga), szachulcowy, drewniany z drugiej połowy XIX wieku, dom nr 30 (wł. Włodara), szachulcowy, murowany/drewniany (1823). Stodoła w zagrodzie nr 32 (wł. Zagórski), drewniana, z ko ńca XIX wieku. Gmina Puszczykowo Puszczykowo i Stacje kolejowe i zabytkowe drewniane dworce (1905). Puszczykówko ul. Wodziczki Dawny pensjonat „Rusałka” z lat 20. XX wieku. ul. Prof. Dom Wypoczynkowy Lech (1928). Dąbskiej ul. Mickiewicza Willa Tomaszewskiego 1 ul. Słowackiego Muzeum i Pracownia Literacka A. Fiedlera (1926–1929) – budynek wraz z ogrodem. 1 ul. Podle śna 10, ul. Jasna 8, ul. Domy zabytkowe (1910, 1913, 1927–1928). Sobieskiego 50 ul. Wysoka 1 Stara szkoła (1912). ul. Pozna ńska Willa z 1 poł. XX w 14 ul. Ratajskiego Willa z przełomu XIX i XX w. z budynkiem gospodarczym (XIX w.) oraz 46 ogród (XIX/XX w.). ul. Ratajskiego Willa z ogrodem (1902) 11 ul. Sobieskiego Willa (1902) 10 ul. Wczasowa 8 Pensjonat z restauracj ą, mur./szach Gmina St ęszew St ęszew Pochodz ący z XVIII wieku budynek podcieniowy. Jest to najstarszy budynek mieszkalny Rynek w St ęszewie – obecnie siedziba Muzeum Regionalnego. Będlewo Dom szachulcowy z XIX wieku. Tomice XIX-wieczny wiatrak.

67 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

D. Zabytki archeologiczne

Gmina Brodnica Grodzisko wkl ęsłe, poło Ŝone w zakolu strumienia na prawym jego brzegu, ok. 1 km na północny-wschód od Grzybna. Datowane jest ono na XIV-XV w. Grzybno Grodzisko w Grzybnie-śabnie (jak si ę przypuszcza) było jedn ą ze stra Ŝnic strzeg ących szlaku z Niwki do Krosna, w miejscu przeprawy przez nadwarcia ńskie bagna i brodu przez rzek ę. Osada neolityczna kultury pucharów lejkowatych, jedna z kultur neolitu z kr ęgu Chaławy kultur naddunajskich, wyst ępuj ąca w Europie mi ędzy 3700 - 1900 p.n.e. Wśród punktów osadniczych z okresu br ązu i Ŝelaza szczególn ą warto ść Iłówiec Wielki reprezentuj ą skupiska osad ludno ści kultury łu Ŝyckiej i pomorskiej mi ędzy innymi w okolicach Iłówca Wielkiego. Jaszkowo było miejscem intensywnego osadnictwa (zwłaszcza wczesno średniowiecznego). Najstarsze ślady osadnictwa zwi ązane s ą z Jaszkowo okupowaniem przez krótkotrwałe obozowiska mezolitycznych społeczno ści my śliwsko-łowieckich, kraw ędzi małych dolin w pobli Ŝu wsi. Gmina Kórnik Odkryte zostały ślady osady ludno ści kultury łu Ŝyckiej oraz dwa Półwysep Szyja wczesno średniowieczne grodziska: starsze, pier ścieniowate, z X–XIII wieku, (Jezioro Bni ńskie) otoczone wałami drewniano-ziemnymi, sto Ŝkowate, z drugiej połowy XIII wieku. Pozostało ści grodzisk wczesno średniowiecznych, raczej nie udost ępnione do zwiedzania. Kórnik, Bnin, śerniki, Borówiec, Dzie ćmierowo, Koninko, Biernatki, Cmentarzyska – brak inwentaryzacji, nie udost ępnione do zwiedzania. Kamionki, Runowo, Skrzynki, Czołowo, Bła Ŝejewko, Dachowa, Kromolice Gmina Mosina Na obszarze niespełna 1,5 ha, w obr ębie 13 odkrywek odsłoni ęto ł ącznie 580 obiektów, które reprezentuj ą nast ępuj ące horyzonty chronologiczno-kulturowe (z wst ępnym okre śleniem chronologii): - obozowisko z okresu pó źnego mezolitu (12.500-9.500 p.n.e.) - neolityczne obozowisko kultury pucharów lejkowatych (4.000-2.700 p.n.e.) Sowinki k. Mosiny - osad ę kultury łu Ŝyckiej (1.350-400 lat p.n.e.) - cmentarzysko ciałopalne kultury pomorskiej (VII - III w. p.n.e.) - osad ę kultury przeworskiej (III w. p.n.e. - V w. n.e.) - cmentarzysko szkieletowe z wczesnego średniowiecza (X/XI - XI w. n.e.) - ślad osadniczy z pó źnego średniowiecza (XIV - XV w. n.e.). Gmina Puszczykowo Puszczykowo i Stacje kolejowe i zabytkowe drewniane dworce (1905, 1910). Puszczykówko ul. Wodziczki Dawny pensjonat „Rusałka” (pocz ątek XX w.), ul. Prof. D ąbskiej Dom Wypoczynkowy Lech (1928).

68 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO ul. Mickiewicza 1/ Willa Tomaszewskiego wraz z ogrodem Ratajskiego 16 Muzeum i Pracownia Literacka A. Fiedlera (1926–1929) – budynek wraz z ul. Słowackiego 1 ogrodem. ul. Podle śna 10, ul. Jasna 8, ul. Sobieskiego 10, Domy zabytkowe (1910, 1913, 1902, 1910, 1902, ok 1900, pocz ątek XX w. ). ul. Ratajskiego 14, 11, ul. Cienista 1, Pozna ńska 14 Stara szkoła (1912). ul. Wysoka 1

Dawny pensjonat z restauracj ą z 1988 r. ul. Wczasowa 8

Gmina St ęszew Kr ąplewo Grodzisko w stanie dobrym, nie wymaga zabiegów konserwatorskich. St ęszew Fundamenty zamku – wymagaj ą znakowania i odsłoni ęcia rze źby.

E. Muzea, skanseny, kolekcje i wystawy

Gmina Brodnica Jaszkowo 12, Muzeum znajduje si ę w budynku, który był domem macierzystym (1856–1873) i Izba Pami ęci nowicjatem zgromadzenia Sióstr Słu Ŝebniczek Niepokalanego Pocz ęcia NMP, Edmunda zało Ŝonym w 1856 r. Po świ ęcone jest twórcy zgromadzenia; znajduj ą si ę tu pami ątki Bojanowskiego po prowadzonych przez siostry ochronkach wiejskich. Manieczki, Muzeum Poło Ŝone w parku krajobrazowym muzeum utworzone w 1978 r., gdzie znajduj ą si ę Generała pami ątki z okresu Józefa Wybickiego, grób Józefa Wybickiego przy ko ściele św. Józefa Wybickiego Katarzyny w Brodnicy. W 2006 r. muzeum zostało zamkni ęte, a dwór jest obecnie ul. Józefa własno ści ą Wojciecha Mroza. Wybickiego 4 Gmina Dopiewo Dopiewo, Kolekcja starych samochodów i motocykli, których wła ścicielem jest mieszkaniec ul. Fiałkowo 12 gminy Zbigniew Kopras. Gmina Komorniki Bogate zbiory (w ilo ści przekraczaj ącej 20 tys.) zwi ązane z rolnictwem. Obiekt ma Muzeum charakter ogólnopolskiej placówki dokumentuj ącej histori ę i współczesno ść Narodowe gospodarki rolnej i kultury społecznej wsi. Jest jedynym tej rangi muzeum rolnictwa w Rolnictwa i Polsce i jednym z nielicznych i najwi ększych w Europie. Przemysłu Rolno- Dwór, w którym mie ści si ę siedziba muzeum, wybudowany został w 1852 r. przez Spo Ŝywczego w Bierbaumów, zało Ŝycieli wsi. Ekspozycje mieszcz ą si ę na powierzchni 10 hektarów Szreniawie (fragment dawnego parku dworskiego i gospodarstwa folwarcznego z zabytkowymi ul. Dworcowa 5, budynkami gospodarczymi), a ogólna powierzchnia ekspozycyjna wynosi ponad 5 tys. 62-052 Komorniki m2. Ekspozycje plenerowe stanowi ą mi ędzy innymi – skansen pszczelarski, maszyny i tel.: 061 810 76 29 urz ądzenia zwi ązane z przemysłem cukrowniczym, kieraty oraz zestaw urz ądze ń fax: 061 810 76 42 zwi ązanych z zaopatrzeniem wsi i rolnictwa w wod ę. e-mail: Wystawy stałe: Dzieje rolnictwa od VIII do XVIII wieku, Rzemiosło wiejskie, muzeum@muzeum- Przetwórstwo i przemysł rolno-spo Ŝywczy, Bartnictwo i pszczelarstwo, szreniawa.pl Gleboznawstwo, Melioracja, Ochrona ro ślin, Post ęp techniczny w rolnictwie XIX i XX www.muzeum- wieku, Dzieje ogrodnictwa, Hodowla ro ślin, Paszoznawstwo, Lecznictwo i szreniawa.pl weterynaria, Chów i hodowla zwierz ąt gospodarskich, Technika zbioru, omłotu,

69 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

czyszczenia, sortowania i przechowywania ziemiopłodów, Transport wiejski, Agrolotnictwo, Źródła energii w rolnictwie, Zaopatrzenie wsi w wod ę, Historia społeczna wsi, Dzieje piwowarstwa. Imprezy: Pokazy zdobienia pisanek, Jarmark Wielkanocny, Festyn Zielono świ ątkowy, śydzi – historia i kultura, Szreniawskie spotkania traktorów, Wesele wiejskie, Omłoty w Szreniawie, Jesie ń w domu i zagrodzie, Retro Show, Zwyczaje i obrz ędy bo Ŝonarodzeniowe, Jarmark bo Ŝonarodzeniowy. Izba Muzealna Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Prowadzona jest przez Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Komornickiej. Komornickiej w Gimnazjum w Komornikach Gmina Kórnik Ekspozycja obejmuje obrazy mistrzów polskich i obcych (w śród nich wiele portretów staropolskich), meble ró Ŝnych stylów i epok, rze źby, kolekcje numizmatyczne, wyroby Muzeum na Zamku rzemiosła artystycznego, militaria obejmuj ące bro ń i zbroje polskie i wschodnie, zbiory Kórnickim etnograficzne i archeologiczne, trofea my śliwskie i przyrodnicze z Australii, Polinezji i Madagaskaru przywiezione do kraju przez Władysława Zamoyskiego. Wozownia z XIX wieku. Znajduje si ę ok. 150 m na północ od zamku. W wozowni Wozownia w stoj ą trzy karety hrabiowskie z połowy XIX wieku, zakupione przez Jana Kórniku Działy ńskiego, oraz jedna kareta wło ścia ńska. Budynek obecnie wył ączony ze zwiedzania. Nale Ŝy do najstarszych zachowanych na terenie Arboretum dawnych budowli Muzeum parkowych. Pierwotnym elementem tego budynku jest ośmio ścienna rotunda z połowy Dendrologiczne w XVIII wieku, która jest budowl ą z dawnego parku francuskiego. Powi ększona o Arboretum w przybudówk ę w latach 40. XIX wieku przez Tytusa Działy ńskiego, przeznaczonej na Kórniku bibliotek ę. W muzeum mo Ŝna ogl ąda ć fragmenty i przekroje pni, próbki drewna, szyszki, owoce i nasiona wielu ro ślin drzewiastych z całego świata Oficyna Pomieszczenia w przyziemiach Zamku Kórnickiego oraz oficyna zamkowa „Klaudynówka” „Klaudynówka”, o ł ącznej powierzchni kilkuset metrów kwadratowych, od kilku lat oraz przyziemia pełni ą z powodzeniem funkcj ę galerii malarstwa, rze źby, fotografii, tkaniny Zamku artystycznej. Co roku odbywa si ę kilka wystaw prezentuj ących indywidualny dorobek Kórnickiego artystów b ądź stanowi ących przegl ąd twórczo ści kilku czy nawet kilkunastu twórców. Gmina Mosina Zwiedza ć mo Ŝna dwa skrzydła pałacowe, galeri ę malarstwa oraz powozowni ę. Ekspozycja wn ętrz w skrzydle południowym odwołuje si ę do kolejnych epok w dziejach pałacu i historii rodu Raczy ńskich, prezentuj ąc ciekawy zespół obrazów, rzemiosła artystycznego i mebli. Szczególnym miejscem jest znajduj ący si ę w skrzydle północnym Gabinet Edwarda hr. Raczy ńskiego, który jest wiern ą rekonstrukcj ą pokoju w londy ńskim mieszkaniu przy 8 Lennox Garden, gdzie Prezydent RP na Uchod źstwie Pałac Raczy ńskich sp ędził ostatnie 26 lat swojego Ŝycia. w Rogalinie, Galeria malarstwa, po raz pierwszy od 1939 r., prezentuje zbiór ponad 250 obrazów z Muzeum kolekcji Edwarda Aleksandra Raczy ńskiego, wielkiego znawcy sztuki, wieloletniego Narodowe w prezesa Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pi ęknych w Krakowie. Dzi ęki temu mo Ŝna w Poznaniu Rogalinie podziwia ć płótna najwybitniejszych malarzy polskich przełomu XIX i XX wieku: Jana Matejki, Stanisława Wyspia ńskiego, Jacka Malczewskiego, Juliana Fałata, Olgi Bozna ńskiej, Leona Wyczółkowskiego oraz dzieła znanych artystów europejskich, m.in. Fritsa Thaulowa, Maurice’a Chabasa, Alberta Besnarda, George’a Buysse, Luisa Comforta Tiffany`ego i wielu innych. Warto odwiedzi ć równie Ŝ powozowni ę z kolekcj ą zabytkowych pojazdów konnych i akcesoriów podró Ŝnych.

70 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

W skład kompleksu edukacyjnego wchodzi Muzeum Przyrodnicze, Le śna Szkoła oraz cztery ście Ŝki dydaktyczne. Muzeum Przyrodnicze zostało przeniesione z Puszczykowa w 1998 r. i obecnie mie ści si ę w czterech salach. W pierwszej sali zwiedzaj ący muzeum mog ą obejrze ć map ę plastyczn ą WPN oraz zapozna ć si ę z informacjami ogólnymi, jak: historia stara ń o utworzenie parku, pomniki przyrody, ekosystemy. Szczególn ą uwag ę po świ ęcono le śnym zbiorowiskom ro ślinnym. W drugiej sali umieszczono w gablotach skały i minerały, a obok tablice na temat geologii oraz polodowcowej rze źby terenu. W pod świetlonych kasetonach przedstawiona została tematyka dotycz ąca jezior. Cz ęść sali przeznaczona dla najmłodszego odbiorcy ukazuje w postaci dioramy fragment lasu z jego mieszka ńcami. Trzecia sala po świ ęcona jest w cało ści zagadnieniom zwi ązanym z ornitologi ą. W gablotach przedstawiono ptaki oraz kolekcj ę jaj ptasich. Zwiedzaj ący mog ą zapozna ć si ę równie Ŝ z rozmaitymi typami budek l ęgowych. Czwarta sala ukazuje problematyk ę zwi ązan ą z entomologi ą. W bogatej kolekcji owadów wyró Ŝnia si ę du Ŝy zbiór motyli. W holu Ośrodek barwne fotogramy ukazuj ą wszystkie polskie parki narodowe oraz ich rozmieszczenie Muzealno- na mapie. W Le śnej Szkole, prowadzonej w ramach O środka Muzealno- Dydaktyczny Dydaktycznego, prowadzone s ą zaj ęcia z młodzie Ŝą szkoln ą. W trakcie WPN w Jeziorach czterogodzinnego programu edukacyjnego młodzie Ŝ zapoznaje si ę z przyrod ą WPN, poprzez gry i zabawy uczniowie poznaj ą świat ro ślin i zwierz ąt parku oraz nabywaj ą podstawowe informacje na temat parków narodowych w Polsce. Uczestnicy zaj ęć maj ą te Ŝ okazj ę wzi ęcia udziału w konkursach plastycznych oraz obejrzenia filmów o tematyce przyrodniczej. Ście Ŝki dydaktyczne – ich zadaniem jest przekazywanie wiedzy o przyrodzie i zjawiskach w niej zachodz ących w nawi ązaniu do konkretnych przykładów w terenie. W WPN wyznaczono cztery ście Ŝki dydaktyczne: ście Ŝkę z Osowej Góry do Jezior, z Osowej Góry nad Jez. Budzy ńskie oraz Nadwarcia ńsk ą Ście Ŝkę Dydaktyczn ą (z Puszczykowa do K ątnika) mo Ŝna zwiedza ć indywidualnie, korzystaj ąc z wydanych przez park przewodników. Ście Ŝka przy O środku Muzealno-Dydaktycznym przeznaczona jest do prowadzenia zaj ęć w ramach Le śnej Szkoły. Na poszczególnych przystankach poznaje si ę m.in.: pomniki przyrody, obszary ochrony ścisłej, formy polodowcowej rze źby terenu

Pierwotnie Izba Pami ęci (od 1985 r.), a od 1993 r. równie Ŝ Galeria Miejska powstały w Izba Muzealna Starej Synagodze. Budynek został wybudowany pod koniec XIX wieku. W Galerii oraz Galeria Miejskiej swoje prace prezentuj ą wykładowcy i studenci z pozna ńskiej Akademii Miejska w Mosinie Sztuk Pi ęknych, a Izba Muzealna przechowuje pami ątki z dziejów miasta i gminy ul. Niezłomnych Mosina. Na placu znajduje si ę rze źba z br ązu przedstawiaj ąca „Eleganta z Mosiny” – posta ć z legendy, o Ŝywion ą przez Romana Czeskiego, lokalnego artyst ę. Gmina Puszczykowo

71 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Muzeum-Pracownia mie ści si ę w starym domu rodziny Fiedlerów w Puszczykowie pod Poznaniem i składa si ę z kilku cz ęś ci: Ekspozycji wewn ętrznej, znajduj ącej si ę w starym domu rodzinnym Fiedlerów. W Muzeum-Pracowni Literackiej Arkadego Fiedlera zgromadzono fascynuj ące pami ątki i trofea z licznych podró Ŝy Fiedlerów po świecie. S ą tu oryginalne eksponaty z Ameryki Północnej i Południowej, Afryki i Azji – przywiezione z licznych podró Ŝy przez Arkadego Fiedlera oraz jego synów Marka i Muzeum - Arkadego Radosława. Uwag ę przyci ągaj ą cuda r ękodzieła ró Ŝnych ludów: rze źby i Pracownia maski obrz ędowe, instrumenty muzyczne, arsenał łuków, włóczni i my śliwskich Literacka dmuchawek, trofea ludzkich głów preparowanych przez Indian Hibarów oraz mnóstwo Arkadego Fiedlera innych osobliwo ści. Jest te Ŝ wiele eksponatów reprezentuj ących faun ę odległych z Ogrodem kontynentów, np. najpi ękniejsze motyle tropikalne. Trzy nowe pomieszczenia pod Tolerancji, nazw ą „Tajemniczy świat Indian” po świ ęcono kulturze Azteków, Majów i Inków. Puszczykowo Kolekcj ę u świetnia bogaty zbiór ksi ąŜ ek Arkadego Fiedlera – wydania 32 tytułów w ul. Słowackiego 1 23 j ęzykach. Ekspozycja zewn ętrzna – w Ogrodzie Tolerancji wokół muzeum. Znajduje si ę tu niezwykła kolekcja rze źb b ędących wiernymi kopiami pomników dawnych kultur (np. Bramy Sło ńca z Boliwii czy Kalendarza Azteków). Stoj ą tu tak Ŝe pomniejszone repliki piramidy Cheopsa i Sfinksa. W Ogrodzie Tolerancji replika „Santa Marii”, słynnego statku Krzysztofa Kolumba.

Gmina St ęszew Impulsem do utworzenia Muzeum było 600-lecie nadania praw miejskich miastu St ęszew, które przypadło w 1970 roku. Muzeum posiada dwie sale ekspozycji stałej, na których została zobrazowana historia Ziemi St ęszewskiej. Na siedzib ę muzeum wybrano stoj ący przy rynku dom podcieniowy, najstarszy z zabudowy miasta. Zbiory gromadzono ju Ŝ od 1967 roku. Były to wtedy prawie wył ącznie dary lub przedmioty uratowane od zniszczenia. Przez te wszystkie lata wraz ze zwi ększaj ącą si ę liczb ą eksponatów powi ększała si ę tak Ŝe sama siedziba muzeum. Obecnie jest ono bardzo pr ęŜ nie działaj ącą instytucj ą. Poza stał ą ekspozycj ą prezentuj ącą histori ę miasta i Muzeum regionu organizowane s ą tak Ŝe wystawy czasowe i imprezy o charakterze kulturalnym Regionalne w i edukacyjnym. Na szczególn ą uwag ę zasługuj ą pami ątki po Bractwie Kurkowym i St ęszewie Strzeleckim. Zasadniczym elementem ekspozycji jest stała wystawa historyczno- etnograficzna. Składaj ą si ę na ni ą przedmioty codziennego u Ŝytku, skrzynie posa Ŝne, narz ędzia, wyroby i sprz ęt rzemiosła wiejskiego, instrumenty muzyczne, stroje ludowe. Wśród eksponatów s ą tak Ŝe dokumenty dotycz ące uzyskania praw miejskich, kolekcja sztandarów, dokumenty na temat udziału st ęszewian w walkach narodowowyzwole ńczych itd. Organizowane s ą te Ŝ specjalne lekcje dla dzieci ze szkół gminnych. Muzeum jest równie Ŝ cz ęstym współorganizatorem konkursów wiedzy dla dzieci.

72 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Zdj ęcie 19. Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spo Ŝywczego w Szreniawie Fot: Maciej Pakuła

Zdj ęcie 18. Muzeum Regionalne w St ęszewie Fot.: Maciej Pakuła

Zdj ęcie 20. Muzeum przyrody w Jeziorach Fot.: Jarosław Wyczy ński

2.3.3. Inne atrakcje turystyczne Składnikami atrakcyjno ści turystycznej czy rekreacyjnej regionu s ą tak Ŝe obiekty oraz wydarzenia, zarówno kulturowe, jak i sportowe. Elementy te stanowi ą zarówno urozmaicenie Ŝycia mieszka ńców OF, stwarzaj ąc mo Ŝliwo ść aktywnego wypoczynku. Jednak zarówno pr ęŜ nie działaj ące obiekty, jak równie Ŝ ciekawe imprezy kulturalne czy sportowe s ą magnesem przyci ągaj ącym turystów do Mikroregionu WPN.

A. Oferta kulturalna Ośrodkami kultury gmin Mikroregionu WPN s ą najcz ęś ciej gminne domy czy o środki kultury. Oferuj ą one szeroki wachlarz mo Ŝliwo ści sp ędzania wolnego czasu, poczynaj ąc od warsztatów i kółek zainteresowa ń dla najmłodszych, po Uniwersytety Trzeciego Wieku czy organizacj ę wystaw, przedstawie ń teatralnych lub koncertów.

73 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Zestawienie obiektów kultury na terenie OF wraz z ich ofert ą przedstawiono w zał ączniku 5. Poza wy Ŝej wymienionymi znajduj ą si ę w śród nich biblioteki, świetlice środowiskowe oraz o środki działaj ące przy jednostkach o światowych.

B. Imprezy kulturalne Na terenie Mikroregionu WPN organizowane s ą licznie imprezy kulturalne oraz festyny. Harmonogram wydarze ń kulturalnych przedstawiony jest w zał ączniku nr 6.

Organizowane wydarzenia maja zarówno charakter lokalny, jak i regionalny. Najcz ęś ciej s ą to imprezy otwarte, organizowane dla uczczenia lokalnej tradycji jak: Kórnickie Spotkanie z Biał ą Dam ą, Dni Rzeczpospolitej Mosi ńskiej, obchody dnia gminy oraz gminne do Ŝynki.

Do kalendarza imprez lokalnych dodawane s ą nowe wydarzenia m.in.: Ogólnopolski Festiwal Muzyki Organowej i Kameralnej organizowany w Komornikach, Kwitn ące Magnolie w Kórniku, Ogólnopolski Festiwal Animacji O!PLA w Mosinie, Youth festiwal w St ęszewie. S ą to wydarzenia organizowane przez wspominane powy Ŝej o środki kultury, ale równie Ŝ gminy oraz organizacje pozarz ądowe.

C. Oferta obiektów sportowych i rekreacyjnych Obiekty sportu i rekreacji na terenie Mikroregionu WPN to głownie boiska sportowe lub sale gimnastyczne zlokalizowane przy placówkach o światowych, Orliki, gminne o środki sportu i rekreacji, stadiony miejskie, hale sportowe. Wymienione obiekty, w wi ększo ści finansowane ze środków gminnych, dopełniaj ą obiekty komercyjne o rozbudowanej ofercie. Ich zestawienie wraz z proponowanymi usługami przedstawiono w zał ączniku 7.

Na terenie OF, wykorzystuj ąc walory przyrodnicze oraz obszary le śne, funkcjonuj ą obiekty oferuj ące nauk ę oraz jazd ę konn ą. Nieopodal nich najcz ęś ciej zlokalizowane s ą szlaki turystyki konnej, a same obiekty urozmaicają swoj ą ofert ę o usługi noclegowe oraz organizacj ę imprez. Warunki środowiska naturalnego sprzyjaj ą tak Ŝe lokalizacji obiektów rehabilitacji oraz relaksu, jak o środki Spa lub rekreacji, tj. centra sportu i rozrywki.

D. Imprezy sportowe Ofert ę Mikroregionu wzbogacaj ą liczne imprezy o charakterze sportowo-rekreacyjnym, zach ęcaj ące mieszka ńców do aktywnego sp ędzania czasu, a tak Ŝe stanowi ące ciekaw ą alternatyw ę sp ędzenia czasy. Nierzadko stanowi ące równie Ŝ cel podró Ŝy, przybywaj ących tu turystów.

74 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Niew ątpliwe walory przyrodnicze Mikroregionu WPN sprzyjaj ą organizacji imprez sportowych w plenerze. Nale Ŝą do nich m.in. Mistrzostwa Wielkopolski w Kolarstwie Przełajowym, Zawody w ędkarskie o Puchar Białej Damy, Bieg o Koron ę Ksi ęŜ nej D ąbrówki w Dopiewie, Cross Marcowy w Puszczykowie, Ekologiczny Bieg Przełajowy terenami WPN, Rajd Pojazdów Zabytkowych Śladami Raczy ńskich, Metropolitarny Spływ Kajakowy czy Integracyjny Rajd Osób Niepełnosprawnych „Rowerami i Kijkami po Wielkopolskim Parku Narodowym”. W śród proponowanych wydarze ń znajduj ą si ę tak Ŝe imprezy halowe jak: Ogólnopolski Turniej Piłki R ęcznej Dziewcz ąt w Brodnicy, Turniej Ultimate Frisbee GOSiR CUP w Dopiewie. Pełne zestawienie imprez organizowanych na terenie OF znajduje si ę w zał ączniku 8.

Analizuj ąc jednostki zaanga Ŝowane w organizacji wydarze ń, zarówno kulturalnych, jak i sportowych, nale Ŝy dostrzec spory wkład działaj ących na terenie OF organizacje pozarz ądowe. Spis NGO działaj ących na obszarze Mikroregionu przedstawiono w zał ączniku 9. Aktywność środowisk społecznych przyczynia si ę do o Ŝywienia lokalnych postaw. Organizacje, działaj ąc oddolnie, s ą cz ęsto w stanie lepiej zdiagnozowa ć potrzeby mieszka ńców i zaspokoi ć potrzeby zwi ązane z wypoczynkiem.

\

75 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Do najistotniejszych walorów przyrodniczych Mikroregionu WPN nale Ŝą : morfologia terenu, obszary chronione, lasy, parki i ziele ńce oraz wody powierzchniowe i podziemne.

OF charakteryzuje si ę klimatem umiarkowanym, o rocznej sumie opadów poniŜej 550 mm, długo ści okresu wegetacji 225-227 dni oraz średniej rocznej temperaturze ok. 8,2 °C.

Obszar posiada młodoglacjalne ukształtowanie terenu, będące wynikiem ostatniego zlodowacenia, północnopolskiego (70-10 tysi ęcy lat temu). Efektem jego działa ń jest urozmaicona rze źba terenu z licznym wzniesieniami i jeziorami polodowcowymi.

Najwi ększym obszarem chronionym na terenie Mikroregionu jest Wielkopolski PN, którego najwi ększa cz ęść znajduje si ę na terenie gminy St ęszew.

Pozostałe formy ochrony przyrody to: rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, Obszary Natura 2000, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, u Ŝytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo- krajobrazowe oraz ochrona gatunkowa ro ślin, zwierz ąt i grzybów.

Wody powierzchniowe, wyst ępuj ące na terenie OF, mo Ŝna podzieli ć na płyn ące (rzeki, strumienie, potoki, kanały) i stoj ące (jeziora, stawy). Najwi ększ ą rzek ą jest Warta przepływaj ąca przez 5 gmin Mikroregionu. W sumie na terenie tym jest 7 zbiorników wód płyn ących oraz 25 jezior, z czego najwi ęcej – 11, zlokalizowanych jest na terenie gminy St ęszew.

Poza walorami przyrodniczo-naturalnymi, obszar Mikroregionu WPN bogaty jest w walory krajoznawcze środowiska historyczno-kulturowego. Nale Ŝą do nich obiekty: zabytkowe oraz architektury sakralnej; zamki, pałace, dwory i folwarki; zabytki architektury, kultury materialnej i u Ŝytkowej; zabytki archeologiczne; muzea, skanseny, kolekcje i wystawy. Do najcz ęś ciej odwiedzanych przez turystów nale Ŝą : Zamek w Kórniku, Pałac w Rogalinie oraz Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spo Ŝywczego w Szreniawie.

Walory obszaru uzupełniaj ą liczne obiekty oraz wydarzenia kulturalne i sportowe, stanowi ące propozycj ę sp ędzenia wolnego czasu dla mieszka ńców, a tak Ŝe atrakcje dla turystów.

76 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

3. Uwarunkowania ekologiczne

3.1. Obszary chronione i wymagaj ące ochrony

Ogólna charakterystyka obszarów chronionych, ich powierzchnia oraz struktura w granicach poszczególnych gmin OF została przedstawiona w podrozdziale dotycz ącym walorów przyrodniczych Mikroregionu WPN. W tym miejscu natomiast przedstawiona zostanie dokładniejsza analiza terenów znajduj ących si ę pod ochron ą, jak równie Ŝ obszarów wymagaj ących obj ęcia specjalnymi działaniami.

Rycina 13. Formy ochrony na terenie Mikroregionu WPN Źródło: Opracowanie na podstawie danych geoserwis.gdos.gov.pl (stan na dzie ń 19.01.2015)

3.1.1. Wielkopolski Park Narodowy Utworzony na mocy rozporz ądzenia Rady Ministrów z dnia 16 kwietnia 1957 Wielkopolski Park Narodowy obejmował pierwotnie swoj ą powierzchni ą obszar 9600 ha. Po zmianie tego rozporz ądzenia w 1996 roku obszar parku podzielono na obszar wła ściwy o powierzchni 7.584 ha oraz otulin ę na obszarze 7.256 ha. Ł ącznie daje to 14.840 ha obszarów znajduj ących si ę pod ochron ą. Z terenu Parku wył ączono obszar terenów miejskich Puszczykowa, Mosiny i St ęszewa.

77 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Omawiany kompleks le śny znajduje si ę na południowy zachód od Poznania w odległo ści ok. 15 km. Dost ępno ść drog ą wojewódzk ą nr 430 ł ącz ącą Pozna ń i Lubo ń z Puszczykowem i Mosin ą oraz drogą wojewódzk ą nr 431 z Mosiny do Kórnika. Od strony zachodniej natomiast obszar jest skomunikowany drogą krajow ą S5 w okolicach Szreniawy i St ęszewa. Przebiega tu tak Ŝe linia kolejowa Pozna ń – Wolsztyn oraz Pozna ń – Wrocław. Dyrekcja WPN mie ści si ę w samym centrum Parku, w Jeziorach, nad Jeziorem Góreckim. Granice Parku ukazuje poni Ŝsza rycina 14.

Rycina 14. Granice WPN Źródło: www.wot.org.pl (stan na dzie ń 25.02.2015)

Na terenie Wielkopolskiego PN utworzono 18 obszarów ochrony ścisłej o ł ącznej powierzchni 260 ha (tab. 10). Ich celem jest wzmocnienie zabezpieczenia dla rozmaitych form krajobrazu polodowcowego oraz najbardziej pierwotne zbiorowiska ro ślinne, a tak Ŝe zwi ązane z nimi zwierz ęta. Ochron ą obj ęto tak Ŝe 32 drzewa pomnikowe oraz 1 głaz narzutowy tzw. Głaz Le śników.

78 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Tabela 10. Obszary ochrony ścisłej na terenie WPN Obszar ochrony Pow. Cel ochrony Charakterystyka ścisłej Obszar bagienny, obejmuj ący ochron ą zbiorowisko lęgowisko ptactwa wodno- szuwaru trzcinowego wraz z pasem turzyc Bagno błotnego oraz zbiorowiska kępkowych oraz l ęgowiska ptactwa wodno - 21,23 ha Dębienko szuwaru trzcinowego wraz błotnego. Jest to podmokły teren, poło Ŝony w z pasem turzyc k ępkowych zagł ębieniu wysoczyzny morenowej, zasilanym przez rzeczk ę Trzebawk ę. Obszar le śny, obejmuj ący ochron ą rzadki w rzadki w Wielkopolsce Suche Wielkopolsce zespół subkontynentalnego boru 3,54 ha zespół subkontynentalnego

Zbocza świe Ŝego na nasłonecznionym południowo- boru świe Ŝego zachodnim stoku wysoczyzny morenowej. kontynentalny bór Obszar le śny, chroni ący kontynentalny bór mieszany, mieszany wykazuj ący poło Ŝony u stóp spi ętrzonej Moreny Po Ŝegowskiej, Bór 5,79 ha tendencj ę do przy uj ściu Rynny Rosnowsko - Jarosławieckiej do

Mieszany przekształcania si ę w doliny Warty. Las ten wykazuje tendencj ę do zespół kwa śnej d ąbrowy przekształcania si ę w zespół kwa śnej d ąbrowy. Obszar le śny, na kto rym ochronie podlega najbardziej naturalny w parku fragment lasu d ębowo- najbardziej naturalny Grabina im. grabowego, zespół le śny prof. A. 5,79 ha jaki zachował si ę na skraju rynny Jeziora Wielkopolskiego Parku

Wodziczki Góreckiego. Jest to relikt lasów, które zajmowały Narodowego niegdy ś znaczn ą cz ęść dzisiejszego parku, wzorzec dla przebudowy drzewostanów WPN. krajobraz jeziora Obszar utworzony dla ochrony krajobrazu Jezioro rynnowego wraz z flor ą i najpi ękniejszego w Parku jeziora rynnowego z 64,86 ha

Góreckie faun ą zwi ązan ą ze unikaln ą flor ą i faun ą, zwi ązan ą ze środowiskiem środowiskiem wodnym wodnym. proces sukcesji Obszar wodny, gdzie ochron ą obj ęto jezioro ekologicznej; jezioro rynnowe, które znajduje si ę w fazie post ępuj ącego Jezioro 21,73 ha znajduje si ę w fazie zarastania i wypłycania, o wyra źnie zaznaczaj ących

Budzy ńskie post ępuj ącego zarastania i si ę strefach ro ślinno ści, odpowiadaj ących kolejnym wypłycania stadiom sukcesji ekologicznej. Obszar le śny, gdzie ochron ą obj ęto zespół Nadwarcia ńs zespół suboceanicznego suboceanicznego boru świe Ŝego na falistym terenie ki Bór 12,64 ha boru świe Ŝego wydmowym, w obr ębie ponadzalewowej terasy

Sosnowy doliny Warty. Obszar le śny, obejmuj ący ochron ą dobrze Las dobrze wykształcony, wykształcony, zbli Ŝony do naturalnego, zespół Mieszany na 13,54 ha zbli Ŝony do naturalnego kwa śnej d ąbrowy, porastaj ącej równinny teren

Morenie zespół kwa śnej d ąbrowy moreny dennej flora i fauna jedynego w Parku jeziora Obszar wodno-torfowiskowy, chroni ący jedyne w Jezioro sk ąpo Ŝywnego Parku jezioro sk ąpo Ŝywne (dystroficzne), znajduj ące 6,90 ha

Skrzynka (dystroficznego), si ę w fazie szybkiego zarastania, wraz z znajduj ącego si ę w fazie charakterystyczn ą flor ą i faun ą. zarastania naturalne zbiorowiska Zalewy Obszar ł ąkowy, obejmuj ący ochron ą naturalne ro ślinne terenów Nadwarcia ńs 5,51 ha zbiorowiska ro ślinne terenów podtapianych podczas podtapianych podczas kie corocznych wylewów Warty. wylewów Warty Obszar le śny, obejmuj ący ochron ą odradzaj ący si ę zespół kontynentalnego

Pod Dziadem 13,70 ha las d ębowo - grabowy, na równinnym terenie boru mieszanego wysoczyzny morenowej.

79 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Obszar ochrony Pow. Cel ochrony Charakterystyka ścisłej oczko wodne Obszar le śno-wodny, który obejmuje niewielkie charakteryzuj ące si ę

Pojniki 13,63 ha śródle śne oczka wodne, poło Ŝone na dnie Rynny wieloletnimi wahaniami Rosnowsko-Jarosławieckiej. poziomu wody Jezioro jezioro polodowcowe typu Obszar wodno-le śny, chroni ący jezioro polodowcowe 8,50 ha

Kociołek kocioł eworsyjny typu kociołek oraz przylegaj ący kompleks lasów. Obszar le śny poło Ŝony na kraw ędzi wysoczyzny stroma kraw ędź morenowej, opadaj ącej stromo ku dolinie Warty i Puszczykows 9,73 ha wysoczyzny morenowej ponacinanej licznymi w ąwozami erozyjnymi. kie Góry wraz z bogat ą flor ą i faun ą Wyst ępuje tu ł ęg wi ązowo-jesionowy, las d ębowo- grabowy i świetlista d ąbrowa. trzy śródle śne oczka Obszar torfowiskowo-wodny, który chroni dwa wodne ( Czarny Dół, mszary torfowiskowe (Czarny Dół i tzw. "Sarni Dół

Sarnie Doły 2,84 ha Gapiak, śabiak) oraz dwa I") oraz śródle śne oczka wodne (Gapiak, śabiak), mszary torfowiskowe tzw. poło Ŝone na dnie Rynny Górecko - Budzy ńskiej. Sarni Dół I zespoły le śne świetlistej Obszar le śny, w obr ębie wysoczyzny morenowej na dąbrowy oraz skraju Rynny Rosnowsko - Jarosławieckiej, gdzie Świetlista 5,19 ha kontynentalnego boru ochronie podlega zespół świetlistej d ąbrowy oraz

Dąbrowa mieszanego, porastaj ące odradzaj ący si ę las d ębowo - grabowy, w obr ębie wysoczyzn ę morenow ą wysoczyzny morenowej. miejsce l ęgowe wielu Obszar ornitologiczny, obj ęty ochron ą ze wzgl ędu na Trzcieli ńskie 38,14 ha gatunków ptactwa lęgowiska wielu gatunków ptactwa wodnego i

Bagno wodnego i błotnego błotnego, w obr ębie silnie zarastaj ącego jeziora. Obszar ornitologiczny, obj ęty ochron ą w 1969 roku gnie ŜdŜą ca si ę tu niegdy ś ze wzgl ędu na l ęgowiska czapli siwej . Jest to

Czapliniec 4,01 ha czapla siwa, obecnie fragment starodrzewu sosnowego nad brzegami jedynie Ŝeruj ąca, Jeziora Łódzko-Dymaczewskiego .

Zdj ęcie 21. Puszczykowskie Góry Zdj ęcie 22. Pojniki Fot.: Jarosław Wyczy ński Fot.: Jarosław Wyczy ński

80 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Zdj ęcie 23. Sarnie Doły Zdj ęcie 24. Suche Zbocze Fot.: Jarosław Wyczy ński Fot.: Jarosław Wyczy ński

3.1.2. Rogali ński Park Krajobrazowy Park został utworzony 26 czerwca 1997 roku w celu ochrony jednego z najwi ększych w Europie siedlisk d ębów szypułkowych. Na terenie Parku wyst ępuj ą one licznie w dolinie Warty. Pod ochron ą znajduje si ę tak Ŝe unikatowa rze źba terenu wynikaj ąca z koncentracji na tym terenie licznych starorzeczy wyst ępuj ących na terasach zalewowych. Obszar zlokalizowany jest na południe od Poznania wzdłu Ŝ doliny rzeki Warty (ryc. 15).

81 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Rycina 15. Lokalizacja Rogali ńskiego Parku Krajobrazowego Źródło: strona internetowa www.zpkww.pl/mapa_view.php?id=2 (stan na dzie ń 25.02.2015)

Rogali ński Park Krajobrazowy zajmuje powierzchni ę 12.682,7 ha. Głównym ciekiem tego regionu, kształtuj ącym krajobraz jest rzeka Warta, a najwi ększym zbiornikiem wody stoj ącej - jezioro Baranówko. Wody rzeki Warty na terenie Parku zajmuj ą przełom zwany Kotlin ą Śremsk ą lub Basenem Mosi ńsko-Śremskim, który wraz z cz ęś ci ą Doliny Środkowej Obry nale Ŝą do Pradoliny Warszawsko-Berli ńskiej. Obszar ten jest tak Ŝe bogaty w tereny podmokłe oraz ł ąki zalewowe stanowi ące najcz ęś ciej grunty rolne. Ł ąki te stanowi ą równie Ŝ tereny bytowania ptaków. Zaobserwowano tu 206 gatunków m.in.: kaczki (cyranki, płaskonosy), rybitwy, mewy, czaple siwe, Ŝurawie, bociany białe, łab ędzie, kormorany, orliki krzykliwe, kanie czarne i rude, bieliki oraz bociany białe.

82 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Zdj ęcie 25. Ł ęgi Nadwarcia ńskie. Rogali ński Park Krajobrazowy Fot.: Maciej Pakuła

Na terenie Parku Krajobrazowego wyst ępuj ą takie formy ochrony środowiska naturalnego jak rezerwaty czy u Ŝytki ekologiczne przedstawione w tabeli nr 11. Ukształtowanie rze źby terenu, malownicze koryto i starorzecza Warty wraz z wyst ępuj ącymi licznie starym drzewostanem tworz ą wyj ątkowy krajobraz, stanowi ący o atrakcyjno ści tego obszaru.

Tabela 11. Rezerwaty oraz u Ŝytki ekologiczne na terenie Rogali ńskiego Parku Krajobrazowego Obszar Pow. Charakterystyka Rezerwaty Jeden z najwi ększych rezerwatów w województwie wielkopolskim, Rezerwat zajmuje fragment Pradoliny Warszawsko-Berli ńskiej, na północ od krajobrazowy 160 ha Śremu, na odcinku jej najwi ększego zw ęŜ enia. Ochronie podlega tutaj „Krajkowo” krajobraz ł ęgów nadwarcia ńskich wraz z bogactwem flory i fauny. Obejmuje swym zasi ęgiem cz ęść wydmy poro śni ętej przez ponadstuletni Rezerwat przyrody bór sosnowy. Na grzbiecie wydmy oraz na południowo-zachodnim stoku "Go ździk Siny w 16,6 ha wyst ępuje go ździk siny. Stanowisko tej ro śliny jest najliczniejsze w Grzybnie" Wielkopolsce i najdalej wysuni ęte na północ. Zespół przyrodniczo Jedno z najwi ększych w Europie skupisk wielowiekowych d ębów krajobrazowy szypułkowych (1.435 okazów). 860 drzew stanowi pomniki przyrody „D ęby Rogali ńskie” licz ące od 300 do 600 lat (obwód od 400 do 700 cm). UŜytki ekologiczne śowiniec 16,42 ha w gminie Śrem Bobrzysko 4,03 ha w gminie Śrem Potop 4,47 ha w gminie Śrem Jeziorko 3,98 ha w gminie Śrem

83 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

3.1.3. Obszary Ochrony Krajobrazu Obszary Ochrony Krajobrazu wyznaczane s ą na podstawie rozporz ądzenia wojewody lub uchwały rady gminy. Tworzone s ą w miejscach gdzie wyst ępuj ą szczególne walory przyrodnicze, krajobrazowe lub kulturowe, jak równie Ŝ zró Ŝnicowane ekosystemy, o niewielkim stopniu zniekształcenia środowiska przyrodniczego czynnikami antropogenicznymi. Tereny te wyró Ŝniaj ą si ę atrakcyjno ści ą dla turystyki i wypoczynku albo istniej ącego lub odtwarzanego korytarza ekologicznego.

Ta forma ochrony przyrody w swojej istocie przypomina parki krajobrazowe, jednak obszary chronionego krajobrazu powstaj ą tam, gdzie nie powołuje si ę parku krajobrazowego np. ze wzgl ędu na wielko ść obszaru. Istnieje tu wi ększa dopuszczalno ść działalno ści gospodarczej, ograniczonej konieczno ści ą zachowania w równowadze istniej ących walorów. Na obszarze Województwa Wielkopolskiego wyznaczono 32 takie obszary, z czego 4 mieszcz ą si ę na terenie Mikroregionu WPN (tab. 12).

Tabela 12. Obszary Chronionego Krajobrazu na terenie Mikroregionu WPN Obszar Pow. Charakterystyka Obszar Obejmuje w ąski pas terenu przylegaj ącego od wschodu do Jeziora Chronionego Niepruszewskiego na Pojezierzu Pozna ńskim. Jezioro le Ŝy w rynnie Krajobrazu 38,38 ha polodowcowej, któr ą płynie rzeka Samica St ęszewska. Jego brzegi s ą Jeziora zalesione w cz ęś ci południowej. O środki wypoczynkowe i k ąpieliska Niepruszewskiego zlokalizowane s ą w Niepruszewie i Zborowie. Utworzony w 2001 roku. Obszar Obszar chroniony rozci ąga si ę wzdłu Ŝ jezior Rynny Kórnicko- Chronionego Zaniemyskiej obejmuj ąc jeziora Borówieckie, Skrzyneckie Małe, Krajobrazu 9 ha Skrzyneckie Du Ŝe, Kórnickie i Bni ńskie. Ochronie podlegj ą jeziora i Zlewni Jezior pasma otaczaj ących je terenów z lasami, ł ąkami, bagnami, polami, Kórnicko- zadrzewiweniami śródpolnymi. Utworzony w 1995 roku. -Zaniemyskich Obszar Chronionego Chroni cenne kompleksy le śne usytuowane na południowych brzegach Krajobrazu Rynny Jeziora Lusowskiego oraz torfowiska z kłoci ą wiechowat ą, jak równie Ŝ 1,010 ha Jeziora Lusowskiego i dolin ę rzeki Samy. Doliny Samy Utworzony w 1997 roku. Obszar ten le Ŝy w otulinie Wielkopolskiego Parku Narodowego, Obszar Chronionego obejmuj ąc cenne krajobrazowo i przyrodnicze tereny doliny rzeki Krajobrazu Doliny 100,5 ha Wirynki, która przepływa przez północn ą cz ęść WPN. To obszar o rzeki Wirynki wyj ątkowym zró Ŝnicowaniu ro ślinno ści. Utworzony w 2001 roku.

3.1.4. Obszary Natura 2000 Obszary Natura 2000 stanowi ą europejsk ą sie ć systemu ochrony przyrody tworzon ą od 1992 roku, a w Polsce od momentu jej wej ścia do Wspólnoty tj. od 2004 roku. Celem jest przede wszystkim zachowanie szeroko pojmowanego dziedzictwa przyrodniczego Europy (zachowanie zagro Ŝonych wygini ęciem gatunków ro ślin i zwierz ąt, jak i typowych, wci ąŜ jeszcze powszechnie wyst ępuj ących siedlisk przyrodniczych, charakterystycznych dla poszczególnych regionów biogeograficznych).

84 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Podstaw ą prawn ą tworzenia obszarów Natura 2000 jest dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich ptaków oraz dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory.

W ramach tej formy ochrony środowiska mo Ŝna wyró Ŝni ć dwa typy obszarów: • obszary specjalne ochrony ptaków (OSO) – Dyrektywa Ptasia zakładała ochron ę i zachowanie populacji ptaków wyst ępuj ących w stanie dzikim oraz prawne uregulowanie zasad handlu i pozyskiwania ptaków łownych w celu przeciwdziałania niedopuszczalnych metod ich łapania i zabijania • specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) – Dyrektywa Siedliskowa zakłada ochron ę naturalnie wyst ępuj ących typów siedlisk, siedlisk gatunków oraz utworzenie systemów ochrony gatunków.

Na terenach znajduj ących si ę pod ochron ą Natura 2000 dozwolone jest prowadzenie działalno ści gospodarczej. Jednak ka Ŝde takie działanie podlega analizie tego oddziaływanie na poszczególne elementy sieci oraz skutków dla chronionych obszarów. Naczelnym celem jest pozostawienie terenów w stanie niepogorszonym, co le Ŝy w obowi ązkach krajów członkowskich.

Na terenie Mikroregionu wyst ępuj ą 3 obszary Natura 2000, w tym jeden OSO i dwa SOO przedstawione w tabeli 13.

Tabela 13. Obszary Specjalnej Ochrony oraz Specjalne Obszary Ochrony na terenie OF Obszar Poło Ŝenie/ Charakterystyka powierzchnia Obszary Specjalnej Ochrony (OSO)

Powierzchnia: 21.763,1 ha. Ostoja znajduje si ę w Stwierdzono wyst ępowanie 26 gatunków ptaków centralnej cz ęś ci wymienionych w Zał ączniku I Dyrektywy Ptasiej, 7 gatunków Pojezierza zostało zamieszczonych na li ście zagro Ŝonych ptaków w Wielkopolskiego Polskiej czerwonej ksi ędze zwierz ąt. Ostoja jest jedn ą z Ostoja (Pozna ński Przełom najwi ększych obszarów wyst ępowania rybitwy czarnej i Rogali ńska Warty i Pojezierze dzi ęcioła średniego. Na terenie ostoi swoje miejsca l ęgowe (obszar Pozna ńskie). Rozci ąga maj ą: kania ruda, kania czarna oraz batalion, a w okresie proponowany si ę na terenach gmin wędrówek ptasich bywa tu nawet 8000 g ęsi zbo Ŝowych. przez Mikroregionu: Dopiewo, Zagro Ŝenie dla obszaru ostoi stanowi zaniechanie organizacje St ęszew, Komorniki, dotychczasowego u Ŝytkowania rolniczego, intensyfikowanie pozarz ądowe Puszczykowo, Mosina, uŜytkowania ornego, uprawa ł ąk, wylewanie ścieków i w ramach Kórnik, Brodnica oraz składowanie odpadów organicznych, wypalanie ro ślinno ści. „Shadow List”) gmin Lubo ń (powiat Niepokojenie ptaków na skutek penetracji siedlisk przez ludzi i pozna ński), Śrem, Ksi ąŜ zwierz ęta domowe. Zabudowywanie terenów Wielkopolski, Zaniemy śl niezabudowanych, lokalizacja i eksploatacja składowisk (powiat śremski) oraz odpadów komunalnych oraz rozbudowa infrastruktury Czempin (powiat turystycznej na terenach ostoi. ko ścia ński).

85 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Obszar Poło Ŝenie/ Charakterystyka powierzchnia Specjalne Obszary Ochrony (SOO) Powierzchnia: 14.753,6 Obejmuje obszar pradoliny Warty na południe od Poznania, z ha obszary licznymi starorzeczami i zastoiskami otoczonymi przez bagna i Rogali ńskiego Parku łąki. Wyst ępowanie wielu wa Ŝnych dla Europy typów siedlisk Krajobrazowego. przyrodniczych, w tym siedliska priorytetowe (9). Wyst ępuj ą tu Rogali ńska Rozci ąga si ę na terenach gatunki cenne przyrodniczo z europejskiego punktu widzenia, w Dolina Warty gmin Mikroregionu: tym gatunki priorytetowe: bezkr ęgowce – kozioróg d ębosz, (obszar Puszczykowo, Kórnik, jelonek rogacz, pachnica d ębowa, ssaki – wydra, bóbr proponowany Mosina, Brodnica oraz europejski, ptaki – gąsiorek, świergotek polny, lerka, przez Rz ąd RP) gmin: Zaniemy śl, Śrem i zimorodek, rybitwa zwyczajna (rzeczna), rybitwa czarna, Ksi ąŜ Wielkopolski derkacz, zielonka, Ŝuraw, błotniak stawowy, kania czarna, kania (powiat śremski) i ruda, bocian czarny, bocian biały. Prawie połow ę powierzchni Czempin (powiat pokrywaj ą lasy, głównie iglaste i mieszane. Ponad 30% ostoi ko ścia ński). zajmuj ą siedliska rolnicze, mniej jest ł ąk i zaro śli (18%). Pagórkowate obszary ostoi le Ŝą na lewym brzegu Warty, na Nizinie Wielkopolskiej. Znajduj ą si ę tu wydmy, rynny, liczne głazy narzutowe i 12 jezior polodowcowych. Obszar o du Ŝej bioró Ŝnorodno ści. Wyst ępuj ą tu siedliska (19) oraz gatunki (20) cenne przyrodniczo z europejskiego punktu widzenia: m.in. bóbr, wydra, szczególnie liczne bezkr ęgowce, m.in. jelonek Obszar 8.427,1 ha, w rogacz, kozioróg d ębosz, pływak szerokobrzegi. Stwierdzono na wi ększo ści poło Ŝony na tym terenie 220 gatunków ptaków - z rzadko spotykanych terenie Wielkopolskiego wymieni ć nale Ŝy krask ę, zimorodka i dzi ęcioła czarnego. Parku Narodowego. Wyst ępuje ok. 1100 gatunków ro ślin naczyniowych oraz ro ślin Ostoja Rozci ąga si ę na terenach ni Ŝszych i grzybów. Znajduj ą si ę tu stanowiska rzadkich i Wielkopolska gmin Mikroregionu: zagro Ŝonych gatunków ro ślin naczyniowych. Dodatkowo (obszar Dopiewo, Komorniki, szczególnie wa Ŝne jest 50 gatunków ro ślin prawnie chronionych proponowany Mosina, w Polsce oraz ok. 180 gatunków b ędących na czerwonej li ście przez Rz ąd RP) Puszczykowo, St ęszew ro ślin zagro Ŝonych. Wyst ępuj ą bogate populacje pełnika oraz gminy Lubo ń europejskiego i kłoci wiechowatej zagro Ŝonych w (powiat pozna ński). Wielkopolsce. Zagro Ŝeniem dla ostoi jest blisko ść Poznania i To charakterystyczny jego przemysłu, eutrofizacja wód. Najwa Ŝniejszym problemem teren polodowcowy. jest nadmiernie rozwini ęte w granicach parku budownictwo rekreacyjne, np. nad brzegami Jeziora Witobelskiego, niszczenie ro ślinno ści przez intensywne wycieczki odbywaj ące si ę poza wyznaczonymi szlakami. Wi ększ ą cz ęść obszaru porastaj ą lasy sosnowe (70%) z domieszk ą d ębu, świerka, brzozy, grabu i lipy.

86 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

3.2. Zagro Ŝenia walorów turystycznych

Zagro Ŝenia walorów turystycznych na terenie Mikroregionu WPN nale Ŝy rozpatrywa ć kompleksowo, uwzgl ędniaj ąc zarówno walory środowiska przyrodniczego, jak i antropologicznego. O ile ranga i poziom rozwoju atrakcji turystycznych pochodzenia antropologicznego na danym obszarze nie wykazuje zbyt wielkiej presji turystycznej, o tyle tereny naturalne znajduj ą si ę w odmiennej sytuacji. Wynika to mi ędzy innymi z wyst ępowania na terenie OF unikatowych siedlisk oraz obszarów chronionych, a tak Ŝe sąsiedztwa z aglomeracj ą pozna ńsk ą. W Raporcie o stanie lasów w Polsce z 2013 roku, wyró Ŝniono trzy klasy czynników negatywnie oddziałuj ących na środowisko le śne tzw. stresowych. S ą to czynniki: abiotyczne, biotyczne oraz antropogeniczne (tab. 14).

Tabela 14. Czynniki stresowe wpływaj ące na środowisko le śne

Abiotyczne Biotyczne Antropogeniczne Czynniki atmosferyczne: • anomalie pogodowe: - ciepłe zimy - niskie temperatury - pó źne przymrozki Zanieczyszczenia powietrza: Struktura drzewostanów: - upalne lata • energetyka • niezgodno ść z siedliskiem: - obfity śnieg i szad ź • gospodarka - drzewostany iglaste • termiczno: komunalna na siedliskach lasowych - wilgotno ściowe • transport - niedobór wilgoci - powodzie • wiatr: - huragany Wła ściwo ści gleby: • wilgotno ściowe: Zanieczyszczenia wód i gleb: Szkodniki owadzie: - niski poziom wód gruntowych • przemysł • pierwotne • Ŝyzno ściowe: • gospodarka • wtórne - gleby piaszczyste komunalna - grunty porolne Grzybowe choroby infekcyjne: Przekształcenia powierzchni Warunki fizjograficzne: • iści i p ędów ziemi: • warunki górskie • pni • górnictwo • korzeni Szkodnictwo le śne: Nadmierne wyst ępowanie • kłusownictwo i ro ślino Ŝernych ssaków: kradzie Ŝe • zwierzyny • nadmierna rekreacja • gryzoni masowe grzybobrania Po Ŝary lasu

Źródło: Raport o stanie lasów w Polsce 2013, Centrum Informacyjne Lasów Pa ństwowych, Pa ństwowe Gospodarstwo Le śne Lasy Pa ństwowe

Oddziaływanie wy Ŝej wymienionych czynników ma charakter zło Ŝony, gdy Ŝ najcz ęś ciej nie wyst ępuj ą one pojedynczo. Cz ęsto te Ŝ ich skutki dostrzegane s ą dopiero po pewnym czasie, co utrudnia jednoznaczn ą identyfikacj ę przyczyny.

87 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Wśród czynników abiotycznych, maj ących najwi ększy wpływ na zniszczenie powierzchni lasów, wg Raport o stanie lasów w Polsce 2013, miały intensywne opady śniegu, wiatry huraganowe oraz zakłócenia stosunków wodnych, przez które rozumie si ę zarówno zalania, podtopienia, jak i susze. Zjawiska te miały najcz ęś ciej charakter lokalny, czasem regionalny. Natomiast do najistotniejszych biotycznych czynników stresowych nale Ŝą szkodliwe owady oraz patogeniczne grzyby. Przeciw tym zagro Ŝeniom prowadzone s ą działania zmierzaj ące do ograniczenia liczebno ści szkodników.

Zagro Ŝenia antropologiczne s ą pojmowane jako negatywne oddziaływanie działalno ści człowieka na ekosystem. Do rozpowszechnionych na najwi ększ ą skal ę nale Ŝą zanieczyszczenia powietrza, wody oraz gleby. Innym zagro Ŝeniem s ą po Ŝary. W 2013 roku w Wielkopolsce doszło do 286 po Ŝarów, w których zniszczonych zostało 47 ha lasów. Równie Ŝ działalno ść turystyczna stanowi powa Ŝne zagro Ŝenie dla naturalnych ekosystemów. Negatywne skutki oddziaływania turystyki na środowisko przedstawiono w tabeli 15.

Tabela 15. Negatywne skutki oddziaływania turystyki na środowisko przyrodnicze

Gleby Flora Fauna Wody Skutki bezpo średnie uszkodzenie warstwy wzrost zm ętnienia kompakcja gleb przemiany siedlisk mineralnej wody zmniejszanie powierzchni wzrost ilo ści składników niszczenie ściółki zanik siedlisk pokrywy ro ślinnej pokarmowych ust ępowanie wzrost ilo ści uszkodzenie najbardziej szkodliwych warstwy prze śladowanie zwierz ąt wra Ŝliwych bakterii i innych mineralnej gatunków organizmów introdukcja obcych zmiana jako ści deforestacja gatunków wody modyfikacja zachowa ń introdukcja obcych uszkodzenia pni drzew dzikich zwierz ąt gatunków wprowadzenie odizolowanie od

obcych gatunków po Ŝywienia i schronienia Skutki po średnie przemiany ilo ściowe i spadek wilgotno ści osłabienie kondycji i obni Ŝenie kondycji jako ściowe zbiorowisk gleb sprawno ści osobników ekosystemów wodnych ro ślinnych zmniejszanie zmiany zmniejszenie zmiany składu porowato ści gleb mikroklimatu tempa reprodukcji wody przyspieszona przyspieszona wzrost zakwity glonów erozja gleb erozja gleby śmiertelno ści zmiany aktywno ści przemiany jako ściowe i mikroorganizmów zmiany rze źby terenu liczebno ściowe populacji glebotwórczych zwierz ąt Źródło: Tomczyk A.M., Ewertowski M., 2008, Oddziaływanie wybranych form turystyki na środowisko przyrodnicze – przegl ąd metod bada ń [w:] Uwarunkowania i plany rozwoju turystyki za: Y. Leung, J.L. Marion (2000) 2000, Recreation impacts and management in wilderness: a state-of-knowledge review, USDA Forest Service Proceedings RMRS-P-15-VOL-5

88 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Zagro Ŝenie walorów antropologicznych ruchem turystycznym wi ąŜ e si ę najcz ęś ciej ze znacznym napływem turystów, chc ących odwiedzi ć okre ślone atrakcje. W ten sposób dochodzi do zniszcze ń zabytków architektury, dzieł sztuki czy lokalnej kultury. Na terenie Mikroregionu WPN nie odnotowuje si ę obiektów o walorach antropologicznych zagro Ŝonych ruchem turystycznym.

Zagro Ŝenia walorów turystycznych na terenie Mikroregionu WPN, to zarówno zagro Ŝenia walorów środowiska przyrodniczego, jak i antropologicznego.

W Raporcie o stanie lasów w Polsce z 2013 roku, wyró Ŝniono trzy klasy czynników negatywnie oddziałuj ących na środowisko le śne: abiotyczne, biotyczne oraz antropogeniczne.

Wśród najgro źniejszych zagro Ŝeń abiotycznych wymienia si ę intensywne opady śniegu, wiatry huraganowe oraz zakłócenie stosunków wodnych.

Do najistotniejszych biotycznych czynników stresowych nale Ŝą szkodliwe owady oraz patogeniczne grzyby.

Zagro Ŝenia antropologiczne s ą pojmowane jako negatywne oddziaływanie na ekosystem działalno ści ą człowieka. Do rozpowszechnionych na najwi ększ ą skal ę nale Ŝą : zanieczyszczenia powietrza, wody, gleby oraz po Ŝary.

89 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

3.3. Chłonno ść i pojemno ść turystyczna

Chłonno ść , czy pojemno ść turystyczna stanowi ą wyznaczone warto ści graniczne oddziaływania turystycznego, po których przekroczeniu dochodzi do uruchomienia procesów niszczenia środowiska lokalnego. W kontek ście szlaków turystycznych u Ŝywa si ę poj ęcia przepustowo ści, odnoszon ą do liczby osób przebywaj ących na danej drodze w okre ślonym czasie. Chłonno ść turystyczna stanowi odporno ść środowiska na formy turystycznego jego wykorzystania. Im bardziej agresywne (wywieraj ące wi ększy wpływ na środowisko) formy tym mniejsza pojemno ść turystyczna danego obszaru.

Tabela 16. Stopnie integracji form rekreacji w środowisko Stopie ń ingerencji Formy wypoczynku najmniej średnio najbardziej agresywne agresywne agresywne

mała turystyka piesza na x wyznaczonych trasach mała turystyka narciarska na x

drówkowe wyznaczonych trasach ę spacer po drogach x

twórczo ść amatorska x

obserwacje przyrody x

Formy w zbieractwo x

wypoczynek na ławkach x

wypoczynek na runie x

pla Ŝowanie x

zabawy ruchowe, gry sportowe w x okresie letnim i zimowym

Formy osiadłe biwakowanie x

Źródło: Tomczyk A.M., Ewertowski M., 2008, Oddziaływanie wybranych form turystyki na środowisko przyrodnicze – przegl ąd metod bada ń [w:] Uwarunkowania i plany rozwoju turystyki za: Sołowiej D., 1992, Podstawy metodyki oceny środowiska przyrodniczego człowieka, Wyd. Naukowe UAM, Pozna ń.

Wyznaczenie uniwersalnego wska źnika, ze wzgl ędu na ró Ŝnorodno ść środowiska, a tak Ŝe formy presji turystycznej, jest praktycznie niemoŜliwe. Ka Ŝdy obszar/ gmina musz ą okre śli ć własny wska źnik uwzgl ędniaj ący charakterystyk ę lokalnego środowiska oraz ruchu turystycznego.

Podstaw ą wyznaczenia chłonno ści turystycznej obszaru jest przeprowadzenie dokładnej analizy stanu środowiska przyrodniczego na terenach u Ŝytkowanych turystycznie tj. wzdłu Ŝ szlaków oraz miejsc pobytu turystów, jak obozowiska czy o środki wypoczynkowe. Zestawienie takie uzupełnione o najcz ęś ciej wyst ępuj ące formy aktywno ści turystycznej oraz wypoczynkowej stanowi baz ę do okre ślenia mo Ŝliwych zagro Ŝeń środowiska. Działanie to powinno podlega ć okresowej ewaluacji i monitoringowi, aby uwzgl ędni ć pojawiaj ące si ę nowe lub nieprzewidziane bod źce i zmiany. Analizuj ąc odporno ść środowiska naturalnego na gospodark ę turystyczn ą nale Ŝy uwzgl ędnia ć tak Ŝe takie komponenty przyrody jak:

90 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

• spadek terenu i zwi ązane z nim procesy erozyjne w skutek rozdeptywania i rozje ŜdŜania gruntu • ekspozycja zwi ązana z wilgotno ści ą terenu • gleby, których niektóre rodzaje s ą bardzo podatne na procesy erozyjne • uŜytkowanie, pokrycie terenu które decyduje o wra Ŝliwo ści terenu na oddziaływanie czynnika ludzkiego.

Obszarem podlegaj ącym najwi ększej ochronie na terenie OF jest Wielkopolski Park Narodowy. Na jego terenie, obowi ązuje limit u Ŝytkowania turystycznego okre ślony przez Zarz ądzenie nr 10 Dyrektora Wielkopolskiego Parku Narodowego (na podstawie art. 8e, pkt. 1 Ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r., z pó źniejszymi zmianami) w sprawie zasad udost ępniania społecze ństwu terenu Wielkopolskiego Parku Narodowego do celów turystyki i rekreacji z dnia 19.03.2013 r. Zgodnie z Zarz ądzeniem wyznaczono maksymalne u Ŝytkowanie na szlakach: • do 15 osób na 1 km • do 8 koni na 1 km • do 10 rowerów na 1 km. Poza szlakami turystycznymi na terenie WPN udost ępniane s ą obiekty i miejsca: • do celów naukowych (tab. 17) • do celów edukacyjnych (tab. 18) • do celów turystycznych i rekreacyjnych (tab. 19) • do celów sportowych (tab. 20) • do celów amatorskiego połowu ryb (tab. 21).

Tabela 17. Obszary i miejsca udost ępniane w celach naukowych Maksymalna liczba osób mog ących Obszar i miejsca udost ępniania Sposób udost ępniania przebywa ć jednocze śnie w danym miejscu Cały obszar Parku z Teren Parku udost ępniany jest do bada ń naukowych wył ączeniem: wył ącznie na podstawie pisemnej zgody dyrektora z • stref ochronnych ostoi, okre śleniem: rozrodu lub regularnego • nazwiska osoby (osób) uprawnionych Liczba osób przebywania rzadkich i • okresu udost ępnienia uzgodniona z chronionych gatunków • miejsca bada ń Dyrektorem WPN zwierz ąt • liczby osób • obszarów wyst ępowania • rodzaj i liczba pozyskanych materiałów jedynych stanowisk ro ślin dowodowych rzadkich i chronionych • metodyki prowadzenia bada ń

Źródło: Rozporz ądzenie Ministra Środowiska w sprawie ustanowienia Planu Ochrony dla WPN

91 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Tabela 18. Obszary i miejsca udost ępniane w celach edukacyjnych Maksymalna liczba osób mog ących przebywa ć Obszar i miejsca udost ępniania Sposób udost ępniania jednocze śnie w danym miejscu Centrum Edukacji Ekologicznej Obiekt czynny przez cały rok Bez limitu WPN Ście Ŝka dydaktyczna „Le śna Szkoła” w Jeziorach Ście Ŝka dydaktyczna Nadwarcia ńska Ście Ŝka udost ępniona do zwiedzania Ście Ŝka dydaktyczna koło wył ącznie w porze dziennej. Puszczykowa (z Puszczykowa do Zwiedzanie w grupach maksymalnie do 100 osób dziennie Puszczykówka) 30 osobowych w odst ępie, co najmniej Ście Ŝka dydaktyczna Osowa Góra – 30 minut Jezioro Budzy ńskie Ście Ŝka dydaktyczna Osowa Góra - Jeziory

Źródło: Rozporz ądzenie Ministra Środowiska w sprawie ustanowienia Planu Ochrony dla WPN

Tabela 19. Obszary i miejsca udost ępniane dla celów turystycznych i rekreacyjnych Maksymalna liczba osób mog ących Obszar i miejsca udost ępniania Sposób udost ępniania przebywa ć jednocze śnie w danym miejscu Stacje turystyczne: • Osowa Góra oddz. 91Cp • Puszczykowo oddz. 19d • Jarosławiec oddz. 110c Udost ępnianie odbywa si ę zgodnie z • pole biwakowe Wypalanki oddz. zarz ądzeniem Dyrektora WPN w 166f,g sprawie zasad udost ępniania do 100 osób w ka Ŝdym • punkt widokowy koło Szreniawy społecze ństwu terenu WPN do celów miejscu oddz. 941 turystyki i rekreacji obowi ązuj ącym • stacja turystyczna koło Szreniawy w danym roku oddz. 94c • stacja turystyczna w Jeziorach oddz. 84b parking Puszczykowo oddz. 1/4a do 15 samochodów parking Puszczykowo oddz. 19d parking dla samochodów do 30 samochodów parking Jeziory oddz. 121g do 10 samochodów parking Wiry oddz. 94c parking dla samochodów i autobusów do 50 samochodów parking Wiry oddz. 104a,c do 50 samochodów parking Wiry oddz. 116Ap parking dla samochodów do 40 samochodów parking Wypalanki oddz. 116g parking Jeziory oddz. 84b,c parking dla samochodów i autobusów do 50 samochodów parking Jeziory oddz. 75f/82c parking dla samochodów do 30 samochodów parking Osowa Góra oddz. 91Cw parking dla samochodów i autobusów do 50 samochodów zbiór owoców runa le śnego (jagody, grzyby oddziały: 13, 16, 17, 20, 21 (z do 50 osób

92 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Maksymalna liczba osób mog ących Obszar i miejsca udost ępniania Sposób udost ępniania przebywa ć jednocze śnie w danym miejscu jadalne) wyj ątkiem obszaru ochrony ścisłej – Nadwarcia ński Bór Sosnowy), 22, 63.

Źródło: Rozporz ądzenie Ministra Środowiska w sprawie ustanowienia Planu Ochrony dla WPN

Tabela 20. Obszary i miejsca udost ępniane dla celów sportowych Maksymalna liczba osób Obszar i miejsca udost ępniania Sposób udost ępniania mog ących przebywa ć jednocze śnie w danym miejscu śeglarstwo na podstawie pozwole ń wydawanych przez Dyrektora Parku (wył ącznie dla jednorazowo do 20 Ŝaglówek na Jezioro Łódzko - Dymaczewskie zorganizowanych klubów o jeziorze charakterze rekreacyjno- sportowym)

Źródło: Rozporz ądzenie Ministra Środowiska w sprawie ustanowienia Planu Ochrony dla WPN

Tabela 21. Jeziora udost ępnione do amatorskiego połowu ryb Obszar i miejsca Sposób udost ępniania Maksymalna liczba osób mog ących przebywa ć udost ępniania jednocze śnie w danym miejscu Jezioro Łódzko - Jednorazowo do 20 łodzi do 200 osób Dymaczewskie Jezioro Witebskie Wędkowanie z brzegu i do 150 osób Jezioro Chom ęcickie - łodzi Jednorazowo do 10 łodzi do 60 osób Rosnowskie Jezioro Wielkowiejskie do 40 osób

Źródło: Rozporz ądzenie Ministra Środowiska w sprawie ustanowienia Planu Ochrony dla WPN

93 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Zdj ęcie 28. Pole biwakowe w Wypalankach Zdj ęcie 27. Parking na Osowej Górze Fot.: Jarosław Wyczy ński Fot.: Jarosław Wyczy ński

Zdj ęcie 26. Znakowane szlaki turystyczne Źródło: Strony internetowe gmin Mikroregionu

Chłonno ść turystyczna stanowi odporno ść środowiska na formy jego turystycznego wykorzystania. Im bardziej agresywne (wywieraj ące wi ększy wpływ na środowisko) formy, tym mniejsza pojemno ść turystyczna danego obszaru.

Na terenie Wielkopolskiego PN, obowi ązuje limit u Ŝytkowania turystycznego (wynikaj ący z chłonno ści turystycznej tego obszaru) okre ślony przez Zarz ądzenie nr 10 Dyrektora Wielkopolskiego Parku Narodowego z dnia 19.03.2013 r. Zgodnie z Zarz ądzeniem wyznaczono maksymalne u Ŝytkowanie na szlakach: do 15 osób na 1 km, do 8 koni na 1 km, do 10 rowerów na 1 km.

94 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

4. Aktualne zagospodarowanie turystyczne i rekreacyjne

Zagospodarowanie turystyczne oznaczaj ące przystosowanie przestrzeni do wykorzystania turystycznego wi ąŜ e si ę przede wszystkim ze stworzeniem odpowiedniej infrastruktury turystycznej, czyli obiektów i urz ądze ń niezb ędnych dla wła ściwej obsługi turystycznej 6. Składa si ę na ni ą podstawowa baza turystyczna, któr ą stanowi ą obiekty noclegowe oraz gastronomiczne, a tak Ŝe inne maj ące za cel zaspokojenie potrzeb przybywaj ących go ści. Na baz ę towarzysz ącą składa si ę tak Ŝe infrastruktura transportowa.

Zapotrzebowanie na baz ę turystyczn ą jest ści śle zwi ązane z rodzajem oraz intensywno ści ą ruchu turystycznego. Ł ączy si ę to z atrakcyjno ści ą miejsca. Natomiast atrakcyjno ść miejsca jest tym wi ększa, im jest ono lepiej wyposa Ŝone w infrastruktur ę. Ogólnie ujmuj ąc, mo Ŝna stwierdzi ć, i Ŝ na nat ęŜ enie ruchu turystycznego wpływ maj ą: • rangi walorów turystycznych • stan dost ępno ści komunikacyjnej • zdolno ść obsługi turystów w regionie.

W niniejszym rozdziale przedstawiona zostanie baza turystyczna. Walory obszaru, a tak Ŝe jego dost ępno ść komunikacyjna zostały przedstawione w poprzednich rozdziałach.

4.1. Przestrze ń turystyczna i rekreacyjna

Przestrze ń turystyczna i rekreacyjna mo Ŝe by ć pojmowana jako fragment przestrzeni geograficznej wyró Ŝniaj ący si ę specjalnymi walorami, czy atrybutami sprawiaj ącymi, i Ŝ staje si ę ona atrakcyjna dla wypoczynku i zwiedzania oraz jest przedmiotem tej aktywno ści. Mog ą by ć to zarówno atrybuty przyrodnicze, jaki i antropologiczne. Jest wi ęc ona ści śle zwi ązana z wyst ępowaniem walorów i atrakcji turystycznych. Elementami przestrzeni turystycznej s ą: • elementy środowiska przyrodniczego • dziedzictwo kulturowe • infrastruktura.

Ten rodzaj przestrzeni obejmuje zatem, uwzgl ędniaj ąc jej turystyczny i rekreacyjny charakter, przestrze ń sp ędzania czasu wolnego, w której odbywa si ę zagospodarowanie tego czasu. Rozpatruj ąc j ą w kontek ście turystyki, s ą to lokalizacje bardziej odległe od miejsca zamieszkania, w porównaniu z przestrzeni ą rekreacyjn ą znajduj ącą si ę nieopodal obszaru stałego pobytu.

W celu rozwoju tej przestrzeni, gminy podejmuj ą inwestycje w turystyk ę, rekreacj ę, sport oraz kultur ę. Wydatki poniesione na te działania w latach 2010 – 2014, przez gminy Mikroregionu, przedstawione zastały w zał ączniku nr 2 do niniejszego opracowania.

6 J. Płocka, 2006, Wybrane zagadnienia z zagospodarowania turystycznego, cz. I, Wyd. CKU Toru ń.

95 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Suma wielko ści środków wydanych na inwestycje w turystyk ę/ rekreacj ę/ sport/ kultur ę w latach 2010-2014 oraz przeliczenie tej warto ści na liczb ę mieszka ńców gminy przedstawiono w tabeli 22.

Tabela 22. Wydatki gmin na inwestycje w turystyk ę/ rekreacj ę/ sport/ kultur ę Wydatki na inwestycje w Wydatki na inwestycje w turystyk ę/ rekreacj ę/ turystyk ę/ rekreacj ę/ sport/ kultur ę sport/ kultur ę w latach 2010-2014 w przeliczeniu w latach 2010-2014 na mieszka ńca Brodnica 2.023.516,01 zł 411,79 zł Dopiewo 7.655.080,52 zł 356,23 zł Komorniki 6.057.332,21 zł 260,98 zł Kórnik 48.536.304,87 zł 2.103,42 zł Mosina 2.815.823,39 zł 94,41 zł Puszczykowo 1.051.875,34 zł 107,13 zł St ęszew 5.819.168,29 zł 393,43 zł

Źródło: Opracowanie na podstawie danych zebranych od gmin

Najwi ększe środki na inwestycje w turystyk ę, w analizowanym okresie, przeznaczono w gminie Kórnik, gdzie kwota ta przekroczyła 48.5 mln zł. Najni Ŝszy bud Ŝet na tego typu działania miała gmina Puszczykowo - niewiele ponad 1 mln zł. Warto ści inwestycji przedstawione w przeliczeniu na mieszka ńca gminy najkorzystniej prezentuje si ę w Kórniku, gdzie wynosi ponad 2 tys. zł. Natomiast najmniejsze środki w przeliczeniu na jednego mieszka ńca były wydatkowane w Mosinie, gdzie warto ść ta wyniosła poni Ŝej 100 zł na osob ę.

Do najcz ęś ciej realizowanych przez gminy inwestycji w latach 2010-2014, w analizowanej kategorii, nale Ŝały: • budowa lub modernizacja i rozbudowa boisk sportowych • inwestycje w place zabaw • otwarte przestrzenie do uprawiania rekreacji, w tym siłownie zewn ętrzne • obiekty przeznaczone na usługi społeczno-kulturalne.

4.2. Baza noclegowa

Oferta noclegowa na terenie Mikroregionu jest urozmaicona. Osobom przyjezdnym oferowane s ą miejsca noclegowe w: • hotelach, motelach, pensjonatach • ośrodkach wczasowych i szkoleniowych • obiektach agroturystycznych, pokojach go ścinnych, schroniska i stanicach harcerskich • kempingach i polach namiotowych.

Statystyczne zestawienie miejsc oraz wykorzystanie bazy noclegowej przedstawia tabela 23. Ukazano tam równie Ŝ rozró Ŝnienie na osoby korzystaj ące ogółem oraz turystów

96 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

zagranicznych. W obydwu kategoriach tj. odwiedzaj ących ogółem oraz turystów zagranicznych uwzgl ędniono zarówno liczba osób odwiedzaj ących, jak i liczba udzielonych noclegów. Dokonano tak Ŝe porównania sytuacji obecnej ze stanem aktualnym na rok przygotowania poprzedniego raportu.

Tabela 23. Zasoby oraz wykorzystanie bazy noclegowej, porównanie z 2003 rokiem 2004 2013 Korzystaj ący Korzystaj ący Korzystaj ący Noclegi Noclegi Liczba z noclegów Noclegi z noclegów z noclegów udzielone udzielone miejsc tury ści udzielone ogółem ogółem zagranicznym ogółem noclegowych zagraniczni ogółem (liczba osób) (liczba osób) turystom (liczba osób) brak brak Brodnica ok. 101 138 brak danych 138 brak danych danych danych brak brak brak Dopiewo ok. 119 brak danych brak danych brak danych danych danych danych Komorniki 5.352 8.358 373 18.398 1.996 23.942 2.789 Kórnik 13.922 30.587 647 18.225 330 44.603 1.021 Mosina 12.130 18.058 309 14.343 44 26.787 111 Puszczykowo 11.147 22.326 258 13.970 285 24.362 973 St ęszew 29.500 48.852 542 12.679 982 25.847 4.645 suma 72.051 12.8181 2.175 77.753 3.637 145.679 9.539

Źródło: Opracowanie na podstawie danych BDL

Z powy Ŝszych danych wynika, i Ŝ najwi ększa liczba miejsc noclegowych dla osób przyjezdnych oferowana jest w gminie Kórnik. Troch ę mniej jest ich w gminie St ęszew. Najmniejszym zapleczem noclegowym dysponuj ą gminy: Dopiewo i Brodnica. Analizuj ąc natomiast natęŜ enie wykorzystania bazy noclegowej, zdecydowanie najwi ększe jest ono w gminach Komorniki i Kórnik. Komorniki są te Ŝ gmin ą Mikroregionu WPN, w której najcz ęś ciej nocuj ą go ście zagraniczni, jest to 55% ogółu noclegów obcokrajowców na terenie OF.

W powy Ŝszej tabeli zawarto tak Ŝe informacje o liczbie udzielonych noclegów. Wska źnik ten w porównaniu z liczb ą osób korzystaj ących z obiektu daje informacje o czasie pobytu. Najwi ęcej czasu go ście sp ędzili w gminie Kórnik – średnio 2,4 dnia. Około 2 dni korzystali z noclegów w gminie St ęszew (2,03 dnia), Mosina (1,9 dnia) i Puszczykowo (1,7 dnia). Tury ści zagraniczni natomiast najwi ęcej czasu sp ędzili w gminie St ęszew, gdzie wska źnik ten osi ągn ął prawie warto ść 5 dni (4,7 dnia). Dłu Ŝszy pobyt obcokrajowców zanotowano tak Ŝe w gminach Puszczykowo (3,4 dnia), Kórnik (3 dni) oraz Mosina (2,5 dnia).

Jak wynika z powy Ŝszej analizy, średnia długo ść pobytu go ści zagranicznych jest dłu Ŝsza ni Ŝ go ści krajowych, wynosi ok. 2,6 dnia, Polaków natomiast 1,8. Czas pobytu nie jest długi, co mo Ŝe oznacza ć, i Ŝ głównie osoby korzystaj ące z bazy noclegowej robi ą to

97 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO przejazdem. Gminy, w których zanotowano najwi ęcej udzielonych noclegów znajduj ą si ę wzdłu Ŝ dróg o znaczeniu krajowym i tranzytowym. Porównuj ąc dane za rok 2004 oraz aktualne, z roku 2013, dostrzegalny jest wzrost zarówno liczby osób korzystaj ących z noclegów, jak i długo ści pobytu – w 2004 wynosił on średnio 1,78 dnia, natomiast w 2013 1,87 dnia. Jedynie w gminie St ęszew zanotowano znaczny spadek liczby osób korzystaj ących z noclegów. Zapewne jest to z jednej strony wynikiem zmniejszenia liczby miejsc noclegowych o ponad 300. Jednak nadal gmina ta plasuje si ę jako druga w Mikroregionie pod wzgl ędem liczby miejsc noclegowych.

Pełne zestawienie obiektów bazy noclegowej przedstawiono w zał ącznikach nr 10 – hotele, motele, pensjonaty; nr 11 – ośrodki wczasowe i szkoleniowe; nr 12 – gospodarstwa agroturystyczne, pokoje go ścinne, schroniska i stanice harcerskie; nr 13 – kempingi, pola namiotowe i miejsca biwakowe. Podsumowuj ąc nale Ŝy zauwa Ŝyć, i Ŝ na terenie Mikroregionu WPN funkcjonuje (wg stanu na rok 2013-14) 56 obiektów bazy noclegowej: • hotele, motele, pensjonaty – 27 • ośrodki wczasowe i szkoleniowe – 11 • obiekty agroturystyczne, pokoje go ścinne – 10 • stanica harcerska – ośrodek biwakowo-obozowy – 1 • kempingi i pola namiotowe – 6 • schronisko młodzie Ŝowe – 1.

4.3. Baza gastronomiczna

Baza gastronomiczna kształtowana jest zgodnie z potrzebami potencjalnych klientów. Im wi ęcej osób przyjezdnych, tym zaplecze kulinarne jest bardziej rozbudowane i zró Ŝnicowane. Zestawienie bazy gastronomicznej na terenie Mikroregionu WPN przedstawiono w załączniku nr 14.

Na podstawie zebranych danych (prezentowanych w zał ączniku) mo Ŝna oszacowa ć liczb ę obiektów gastronomicznych na terenie OF na 68, z wyró Ŝnieniem: • 46 restauracji, karczm i gospód (w tym 20 towarzyszy obiektom noclegowym) • 13 obiekty bistro/ pizzeria • 5 barów • 1 stołówka • 3 kawiarnie/ cukiernie.

Ze wzgl ędu na atrakcyjno ść poło Ŝenia obszaru, wiele z obiektów poza samym serwowaniem potraw, proponuje tak Ŝe organizacj ę imprez okoliczno ściowych, spotka ń biznesowych oraz wypoczynek świ ąteczny. Cz ęść tych obiektów jest tak Ŝe wyposa Ŝona w zaplecze konferencyjne lub rozrywkowo – wypoczynkowe.

98 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

4.4. Szlaki turystyczne

Na terenie Mikroregionu, dla ułatwienia zwiedzania, wyznaczono kilkana ście szklaków turystycznych: pieszych, rowerowych, konnych. Trasy te znajduj ą si ę zarówno na terenie Wielkopolskiego PN, jak i poza jego granicami przeprowadzaj ąc turystów przez najbardziej atrakcyjne przyrodniczo i kulturowo tereny, umo Ŝliwiaj ąc wygodne zwiedzanie najwi ększych walorów regionu.

Na terenie Województwa Wielkopolskiego wyst ępuje 6 rodzajów szlaków turystycznych: • piesze • kolarskie • konne • wodne • tematyczne • ście Ŝki dydaktyczne.

Szlaki te s ą uzupełniane o miejsca odpoczynku wyposa Ŝone w ławki i stoły, stacje turystyczne oraz punkty informacyjne z tablicami. Miejsca takie zlokalizowane na terenie Wielkopolskiego PN przedstawiono w tabeli nr 19. Nale Ŝy je uzupełni ć o: • miejsce wypoczynkowe (wyposa Ŝone w ławki, stoły oraz parking) nieopodal Głazu Le śników, na skrzy Ŝowaniu szklaków pieszych czerwonego i Ŝółtego oraz trasy rowerowej i Trasy Kórnickiej • miejsce wypoczynkowe (wyposa Ŝone w ławki i stoły) nad Jeziorem Góreckim od strony Grabiny, na skrzy Ŝowaniu szlaków pieszych czerwonego i niebieskiego oraz rowerowego Pier ścienia Pozna ńskiego • punkt informacyjny (wyposa Ŝony w ławki, stoły, parking, tablice informacyjne) w Kątkinach – Zalew Nadwarcia ński, zlokalizowany nad Wart ą przy szlaku rowerowym • staja turystyczna w pobli Ŝu Ko ścioła w Puszczykowie – Nadwarcia ński Bór Sosnowy • miejsce postojowe poza WPN w Bła Ŝejewie na skrzy Ŝowaniu szlaków rowerowych: czarnego „Polnymi drogami”, Ŝółtego ł ącznikowego „Do starych ko ściołków”, zielonego „Pagórki Dolskie”. Miejsca te, wyznaczone najcz ęś ciej w w ęzłach szlaków, daj ą mo Ŝliwo ść elastycznego dostosowania trasy wycieczki do mo Ŝliwo ści i potrzeb turystów, daj ąc jednocze śnie wi ększ ą swobod ę zwiedzania obszaru. Ł ącznie na terenie Wielkopolskiego PN znajduje si ę 74 miejsc wyposa Ŝonych w ławo-stoły, 39 ławek z drewna przeznaczonych do wypoczynku, drewniane zadaszenia (20) oraz 87 obiektów stanowi ących tablice i konstrukcje stela Ŝowe.

Na terenie Mikroregionu wyznaczonych jest wiele szlaków ró Ŝnego typy jednak, jak pokazuje Raport „Znakowane Piesze Szlaki Turystyczne Województwa Wielkopolskiego” 7, oznaczenie ście Ŝek wyznaczonych na terenie WPN okre ślone zostało jako: dostateczne (znaki

7 W. Ł ęcki, B. Kucharski, P. Mielewczyk, 2011, Znakowane piesze szlaki Województwa Wielkopolskiego, Departament Sportu i Turystyki Urz ędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego, Pozna ń

99 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO stare, brak ponad 10%, trudno ści w orientacji), złe (stare znaki, du Ŝe braki znaków, cz ęste przypadki mo Ŝliwo ści bł ądzenia), nieczytelne (szlak praktycznie nie istnieje, sporadycznie widoczne stare znaki). Dostrzegalny jest tak Ŝe brak pozostałej infrastruktury: wi ększej liczby miejsc postojowych i odpoczynku, toalet, śmietników, zagospodarowanych miejsc postojowych czy punktów informacyjnych.

4.4.1. Turystyka piesza 8 Główne szlaki turystyczne na terenie Mikroregionu WPN:

• czerwony Osowa Góra – Jezioro Skrzynka – obszar ochrony ścisłej Grabina – Jeziory – Puszczykówko – Niwka – Rogalinek, dł. 18,6 km • czarny – Łód ź – Trzebaw – Rosnówko, dł. 10,6 km • pomara ńczowy Puszczykowo – Puszczykówko – Osowa Góra – obszar ochrony ścisłej Grabina • zielony St ęszew – Wypalanki – Rosnówko – Jarosławiec – Szreniawa, dł. 19 km • Ŝółty Puszczykowo – Jarosławiec – Głaz Le śników – „Pojniki” – Puszczykówko, dł. 11,8 km • niebieski Mosina – Łód ź – St ęszew – Tomice – Otusz, dł. 27,5 km.

Rycina 16. Główne szlaki turystyczne na terenie Wielkopolskiego Parku Narodowego Źródło: W. Ł ęcki, B. Kucharski, P. Mielewczyk, 2011, Znakowane Piesze Szlaki Województwa Wielkopolskiego – ocena stanu istniej ącego – program nowego układu, Departament Sportu i Turystyki Urz ędu Marszałkowskiego WW, Pozna ń

8 W porównaniu do „Diagnoza i badanie społeczne na potrzeby wyznaczenia Obszaru Funkcjonalnego WPN” szlaki turystyczne zostały przedstawione w innym układzie

100 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Trasy turystyki piesze na terenie Wielkopolskiego PN:

• trasa im. Bernarda Chrzanowskiego – 11,8 km – znaki Ŝółte: Puszczykowo – Jarosławiec – Puszczykówko • trasa im. Prof. Adama Wodziczki – 7,1 km – znaki czerwone: Osowa Góra – Jezioro Skrzynka – obszar ochrony ścisłej Grabina • Szlak Kosynierów – 7,3 km – znaki czerwone: obszar ochrony ścisłej Grabina – Jeziory – Puszczykówko • Puszczykówko – Niwka – Rogalinek – 4,2 km – znaki czerwone • Trasa im. Cyryla Ratajskiego – 13,2 km – znaki niebieskie: Mosina – Łód ź – St ęszew • Trasa St ęszew – Tomice – Otusz – 14,3 km – znaki niebieskie • Trasa im. Prof. Stanisława Pawłowskiego – 9,9 km – znaki zielone: St ęszew – Wypalanki – Rosnówko • Trasa im. Tadeusza Smoluchowskiego – 9,1 km – znaki zielone: Rosnówko – Jarosławiec – Szreniawa • Trasa im. Mariana Kuika i Ludwika Bajera – 10,6 km – znaki czarne: Rosnówko – Łód ź – Dymaczewo Stare • Trasa im. Franciszka Ja śkowiaka – 6,1 km – znaki pomara ńczowe: Puszczykowo – Puszczykówko – Osowa Góra – obszar ochrony ścisłej oraz ście Ŝki dydaktyczne: • ście Ŝka dydaktyczna – 5 km: Osowa Gora – Jeziory • ście Ŝka dydaktyczna – 3 km: Osowa Gora – Jez. Budzy ńskie • ście Ŝka dydaktyczna „Le śna Szkoła” – 1,5 km • Nadwarcia ńska Ście Ŝka Dydaktyczna – 4,5 km

Inne szlaki turystyczne przechodz ące przez obszar Mikroregionu WPN:

• Zaniemy śl – Czmo ń – 9,8 km: Zaniemy śl – Kaleje – Czmo ń • Zaniemy śl – Rogalin – 22,0 km: Zaniemy śl – Jeziory Wielkie – Bła Ŝejewko – Bnin – Kornik – Mo ścienica – Borowiec – Kamionki – Rogalin • śabno – Dru Ŝyna Pozna ńska – 24,1 km: śabno – Brodniczka – rezerwat przyrody – Krajkowo – Sowinki – Dru Ŝyna Pozna ńska • Osowa Góra – Sul ęcinek – 74,3 km: Osowa Góra – Le śna Górka – Głaz Le śników – Puszczykówko –Niwka – Rogalinek – Daszewice – Kamionka – le śniczowka – Drapałka – Mo ścienica – Błonie – Kornik – Bnin – Jeziory – Wielkie – Zaniemy śl – Majdany Czarnotki – Sul ęcinek • Lusowo – Pal ędzie – 19,6 km: Lusowo – Lusowko – Otowo – Zakrzewo – Dąbrowka – Pal ędzie (Ŝółty) • St ęszew – Szreniawa – 18,7 km:

101 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

St ęszew – le śnictwo – Wypalanki – Trzebaw – Rosnówko – Jarosławiec – Szreniawa • Trzebaw Rosnówko – Dymaczewo Stare – 10,6 km: Trzebaw – Rosnówko – Trzebaw – Łód ź – Dymaczewo Stare • Gądki – Drapałka – 1,1 km: Gądki–le śniczówka – Drapałka • Wokół Jeziora Kórnickiego – 7,0 km • Bnin – Błonie – 3,7 km: Bnin rynek – le śniczówka Zwierzyniec – Błonie ( Ŝółty) • Wiórek–Rogalinek 9,4 km: Wiorek – Rogalinek (zielony) • Iłówiec – Otusz – 38,7 km: Iłowiec – rezerwat „Go Ŝdzik Siny w Grzybnie” – mogiły – Mosina – Po Ŝegowo – Osowa Góra – Górka – Łód ź – St ęszew – Tomice – Skrzynki – Otusz (niebieski)

4.4.2. Turystyka rowerowa Ście Ŝki rowerowe na terenie Województwa Wielkopolskiego tworz ą Wielkopolski System Szlaków Rowerowych, o ł ącznej długo ści 1800 km. Cz ęść z tych szlaków prowadzi przez malownicze i atrakcyjne turystycznie obszary analizowanych gmin. Ślady GPS wszystkich tras mo Ŝna darmowo pobra ć na stronie www.gpswielkopolska.pl.

Przez obszar Mikroregionu WPN przechodz ą szlaki rowerowe, zarówno lokalne, jak i regionalne prowadz ące przez wi ększe obszary województwa, a nawet mi ędzynarodowe drogi rowerowe tj.: Pier ście ń dookoła Poznania, Nadwarcia ński Szlak Rowerowy, Ziemia ński Szlak Rowerowy oraz Mi ędzynarodowy Szlak Rowerowy EuroVelo nr 9.

Rowerowy Pier ście ń dookoła Poznania – 173 km – znaki to pomara ńczowe kwadraty 20/20 cm, piktogram roweru, pod nim czarny znak kierunkowy: Mosina – Po Ŝegowo – Górka – St ęszew – Kr ąplewo – Mirosławki – Tomice – Podłoziny – Dopiewo – – Drwęca – Lusówko – Lusowo – Sady – Kiekrz – Złotniki – Biedrusko – Promnice – Raduszyn – Murowana Go ślina – Rakownia – Floryda – Huciska – Zielonka – Dąbrówka Ko ścielna – St ęszew – Bednary – Wronczyn – Borowo – Promno – Góra – Tarnowo – Kostrzyn – Ignacewo – Mały Trzek – Trzek Du Ŝy – Gowarzewo – Tulce – Robakowo – Borówiec – Kórnik – Bnin – Konarskie – Radzewo – Radzewice – Świ ątniki – Rogalin – Rogalinek – Mosina. Ślady GPS: na stronie http://gpswielkopolska.pl

Szlak tworzy p ętl ę otaczaj ącą cały Pozna ń, prowadz ącą przez najatrakcyjniejsze tereny s ąsiednich gmin. Nie ma on pocz ątku, ani ko ńca, dlatego aby dotrze ć do trasy wyznaczonych jest 7 szlaków ł ącznikowych. Doprowadzaj ą one cyklistów z Poznania na pier ście ń. Przez obszar Mikroregionu WPN przechodz ą 4 takie szlaki: • „Nad Jezioro Lusowskie” – 23,3 km – znaki zielone: Pozna ń (róg ul. Bukowskiej/Bułgarskiej) – Junikowo – Skórzewo – Dąbrówka – Pokrzywnica – Sierosław – Lusówko

102 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

• „Darz Bór” – 9 km – znaki Ŝółte: Pozna ń (parking przy ul. Browarnej) – Tulce • „Dolin ą Głuszynki do Kórnika” – 18,7 – znaki niebieskie: Pozna ń (PKP Pozna ń Staroł ęka) – Nadle śnictwo Babki – Daszewice – Kamionki – Le śniczówka Czołowo • „Wzdłu Ŝ Warty do Wielkopolskiego Parku Narodowego” – 26,7 km – znaki czerwone: Pozna ń (róg ul. Królowej Jadwigi i ul. D ębina) – Lubo ń – Puszczykowo – Mosina.

Ziemia ński Szlak Rowerowy – 271 km – znaki zielone Pozna ń – Mosina – Czempi ń, dalej p ętla: Krzywi ń – Gosty ń – Pępowo – Jutrosin – Pakosław – Miejska Górka – Rawicz – Poniec – Leszno – Osieczna – Ko ścian i powrót do Czempinia. Ślady GPS: na stronie http://gpswielkopolska.pl

Szlak, jak sama nazwa wskazuje, przeprowadza turyst ę przez miejsca charakterystyczne dla wielkopolskiej architektury gł. dwory, pałace, stadniny koni – pozostało ści po ziemia ństwie wielkopolskim, obiekty zwi ązane z histori ą regionu.

Rogali ński Szlak Rowerowy Rogalin (most na Warcie) – Głuszyna Le śna – – Rogalin Podlesie – parking przez Zespołem Pałacowo-Parkowym w Rogalinie. Trasa szlaku cz ęś ciowo pokrywa si ę z Łab ędzim Szlakiem Rowerowym : wzdłu Ŝ północnego brzegu Warty na północ od Rogalina - Głuszyna Le śna – Kubalin – Rogalin Podlesie – pętla: Daszewice, Mieczewo.

Kórnicka Pier ście ń Rowerowy – 60 km: Kórnik (rynek) – Trzebisławki – Kaszuty – Lorenta – Jaszkowo – Jeziory Wielkie – Czmo ń – Radzewo – Mieczewo – Kamionek – Robakowo – Szczydrzykowo – Runowo – Kórnik (rynek).

Nadwarcia ński Szlak Rowerowy – odcinek wschodni – 250 km – znaki niebieskie: Pozna ń – Mosina – Sowiniec – Baranowo – Krajkowo – – Jaszkowo – Góra – Psarskie – Śrem – Gogolewo – Rogusko – Komorze – Nowe Miasto nad Wart ą – Wolica Kozia – Dębno nad Wart ą – Orzechowo – Czeszewo – Szczodrzejewo – Spławie – Tarnowa – Pyzdry – Białobrzeg – Wr ąbczynek – Wr ąbczyn – Zagórów – Ole śnica – Skokum – Kopojno – Świ ątniki – Rzgów – Modła Rzgowska – Babia – Osiecza – Sławsk – Konin – Zalesie – Brze źno – Ro Ŝek Brzezi ński – Borowo – Roztoka – Dr ąŜ no Holendry – Biechowy – Ochle – Koło – Kolonia Powiercie – Le śnica – Grzegorzew – Przybyłów – Budy Przybyłowskie – Majdany – Rzuchów – Chełmno – Chru ścin – Lekaszyn – Brzozówka – Wilamów – Kozubów – Uniejów – zapora na jeziorze Jeziorsko. Ślady GPS: na stronie http://gpswielkopolska.pl

103 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Szlak prowadzi głównie przez tereny niezamieszkałe, nadwarcia ńskimi wałami i łęgami. Miejscami przeprowadzaj ąc turyst ę przez atrakcyjniejsze krajoznawczo obiekty.

Mi ędzynarodowy Szlak Rowerowy EuroVelo nr 9 – 141,9 km – znaki zgodne ze standaryzacj ą PTTK – białe tabliczki z czarnym rowerkiem, zielona obwódka: (na terenie woj. wielkopolskiego): Pozna ń (pomnik Starego Marycha) – Lubo ń – Puszczykowo – Mosina – śabno – Sulejewo – Brodnica – Przylepki – Manieczki – Krzy Ŝanowo – Błociszewo – Rąbi ń – Łuszkowo – Zb ęchy – Bie Ŝyń – Lubi ń – śelazno – Stankowo – Stary Gosty ń – Gosty ń – Grabonóg – Tanecznica – Bodzewo – Domachowo – Sułkowice – Gębice – Krzy Ŝanki – Skoraszewice – Kołaczkowice – Dło ń – Kołaczkowo – Jutrosin – Dubin – Zaorle.

Powstała sie ć szlaków europejskich jest projektem Europejskiej Federacji Cyklistów, współfinansowanym przez Uni ę Europejsk ą. Celem organizacji jest utworzenie 14 szlaków o łącznej długo ści ponad 70 tys. km, biegn ących przez teren całej Europy. Omawiany fragment sieci nale Ŝy do szlaku Bałtyk – Adriatyk, prowadz ącego z Gda ńska do Pula (Chorwacja) o długo ści 1930 km.

Ście Ŝki rowerowe Wielkopolskiego PN: • Lubo ń – most na Warcie w Rogalinku, dł. 12 km • Lubo ń Lasek – Niwka kanał Mosi ński, dł. 8,5 km • Komorniki – Kątnik, dł. 8 km • Puszczykowo – Puszczykówko, dł. 2 km • Puszczykówko – Komorniki, dł. 12 km • szosa Jeziory – Komorniki – ko ściół w Puszczykowie, dł. 3 km • Le śniczówka Wiry – Puszczykówko do trasy rowerowej Puszczykowo – Puszczykówko, dł. 3 km • Jeziory – Wiry, dł. 6,5 km • St ęszew – Jeziory, dł. 8 km • Dębienko – Jarosławiec, dł. 7 km • Wypalanki – Jezioro Jarosławieckie, dł. 8,5 km • Dymaczewo Stare – Rosnówko, dł. 7 km • Krosinko – Górka, dł. 3,5 km • Górka – Mosina Po Ŝegowo, dł. 5 km • Po Ŝegowo – szosa Puszczykowo – Jeziory, dł. 3 km • Puszczykówko – Mosina Po Ŝegowo, dł. 2,5 km • im. Jana Pawła II: Komorniki – Kątnik, dł. 29 km • fragment trasy rowerowej „Pier ście ń wokół Poznania”, dł. 9 km. Inne szlaki rowerowe: • Polnymi drogami – 19,7 km: Śrem – Grzymisław – Pysz ąca – Wieszczyczyn – Rusocin – Maliny – Bła Ŝejewo – Tr ąbinek – Dolsk

104 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

• Łęgi Nadwarcia ńskie – 32,2 km: Śrem – Mechlin – Dąbrowa – Kotowo – Le śnictwo Zwola – Zwola – Majdany – Zaniemy śl – Łękno – Doliwiec Le śny – Jeziory Wielkie – Bła Ŝejewko – Bła Ŝejewo – Bnin • Do Poznania – 19,5 km: Śrem – Zbrudzewo – Niesłabin – Orkowo – Czmoniec – Radzewo • Konwaliowy – 24,2 km: Śrem – Psarskie – Góra – Jaszkowo – Tworzykowo – L. Krajkowo – Krajkowo – Jaszkowo – Góra – Psarskie – (Przylepki – Manieczki – Gaj) – Śrem • Śladami Józefa Wybickiego – 67,5 km: Śrem – Nochowo – Błociszewo – Wronowo – Goł ębin Stary – Gorzyce – Słonin – Czempi ń – Sucharzewo – Iłówiec – Grzybno – Brodnica – Przylepki – Manieczki – Gaj – Śrem

4.4.3. Turystyka konna Wzrost zainteresowania turystyk ą konn ą przyczynia si ę do rozwoju usług z tym zwi ązanych. Powstaj ą o środki szkoleniowe oraz mniejsze stadniny, oferuj ące kursy oraz imprezy w siodle: • "Maj ątek Rogalin" Rogalin • Centrum Hipiki Antoniego Chłapowskiego • Dworek Je ździecki Bolesławiec Roman Mocina • Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Jazdy Konnej „Stajnia Niwka” Puszczykowo • Ośrodek Je ździecki „Szklarzówka” Borkowice • Stajnia Foltyna Daszewice • Klub Je ździecki "Mustangi" Rogalinek • Rio Grande Mosina • Je ździecki Klub Sportowy Mieczewo szerzej opisane w zał ączniku nr 7 do Diagnozy.

Odpowiedzi ą na to nowe zapotrzebowanie jest tak Ŝe tworzenie coraz g ęstszej siatki szlaków konnych, równie Ŝ na terenie Mikroregionu WPN: • w rejonie Dymaczewa Starego – trasa w kształcie p ętli, dł. 3,8 km • w rejonie Trzebawia – trasa w kształcie p ętli, dł. 12,5 km • trasa z Puszczykowa do miejscowo ści Wiry, dł. 8 km • pętla od Hotelu Delicjusz w Rosnówku do pola namiotowego nad Jeziorem Chom ęcicko-Rosnowskim • południowa cz ęść miasta Puszczykowa, le śnymi duktami, w pobli Ŝu drogi 431. Ponadto na terenie Nadle śnictwa Babki utworzono sie ć szlaków konnych „Na Babki!”: • – 14 km • Rogalin – 10 km • Mieczewo – 11 km • Łękno – 14 km • Zwola – 18 km

105 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

• Mechlin – 7 km • Kobylepole – 7,5 km • Mechowo – 8 km.

Tworz ąc nowe szlaki oraz uzupełniaj ąc istniej ącą sie ć, nale Ŝałoby si ę skupi ć przede wszystkim na wydłu Ŝeniu istniej ących oraz doprowadzeniu ich do o środków i stadnin. Takie zagospodarowanie zwi ększy zarówno atrakcyjno ść wspominanych obiektów (mo Ŝliwo ść skorzystania z le śnych dróg podczas jazdy), jak i samych szlaków.

4.4.4. Turystyka wodna

A. Szlak turystyczny ,,Wielka P ętla Wielkopolski” Niew ątpliwym atutem Mikroregionu WPN jest obecno ść rzeki Warty. Stanowi ona zarówno walor krajobrazowy i przyrodniczy regionu, ale stwarza równie Ŝ dodatkow ą mo Ŝliwo ść rekreacji i turystyki. O czym juŜ wspominano, na tym odcinku Watry poprowadzona jest trasa turystyki wodnej „Wielka P ętla Wielkopolski”, prowadz ący przez malownicze tereny dolin rzecznych Warty i Noteci przepływaj ąc prze parki krajobrazowe: • Nadwarcia ński Park Krajobrazowy • śerkowsko-Czeszewski Park Krajobrazowy • Rogali ński Park Krajobrazowy • Sierakowski Park Krajobrazowy.

Szlak umo Ŝliwia uprawianie zarówno turystyki motorowerowej i kajakowej – na trasie całej p ętli, jak równie Ŝ Ŝeglarstwa, windsurfingu, wakeboardingu i rekreacji wodnej – na jeziorach b ędących cz ęś ci ą p ętli, takich jak np. Jeziora Kanału Ślesi ńskiego (np. Mikorzy ńskie, Ślesi ńskie) czy innych akwenach w pobli Ŝu szlaku wodnego, np. Kiekrz, Lipno koło St ęszewa, Jezioro Chrzypskie, Grzymisławskie w Śremie, Powidzkie czy Niedzi ęgiel w Skorz ęcinie lub Akwen Tropicana w Owi ńskach pod Poznaniem.

Trasa licz ąca blisko 690 km przechodzi przez 3 województwa: wielkopolskie (356,5 km), kujawsko – pomorskie (153,5 km), lubuskie (167,9 km). Na terenie województwa wielkopolskiego szlak prowadzi przez miejscowo ści: Ślesin, Konin, Pyzdry, Śrem, Pozna ń, Oborniki, Wronki, Sieraków, Mi ędzychód, Krzy Ŝ Wielkopolski, Wiele ń, Drawsko, Czarnków, Uj ście (ryc. 17).

Projekt „Kompleksowej promocji markowego produktu turystyki wodnej Wielkiej Pętli Wielkopolski” realizowany jest przez Wielkopolsk ą Organizacj ę Turystyczn ą w partnerstwie z 26 przedstawicielami samorz ądów, w tym gmin Mikroregionu WPN: Puszczykowa i Mosiny oraz dwóch regionalnych instytucji z terenu Wielkopolski. Dodatkowe środki na realizacj ę projektu pochodziły ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013.

106 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

W ramach projektu prowadzona jest strona internetowa www.wielka-petla.pl, na której mo Ŝna znale źć najwa Ŝniejsze informacje dla wodniaków oraz zaplanowa ć wycieczk ę na Wielkiej P ętli.

Rycina 17. Wielka P ętla Wielkopolski Źródło: www.wielka-petla-wielkopolski.pl (stan na dzie ń 13.03.2015)

Mo Ŝliwo ść pobrania aplikacji mobilnej na stronie internetowej www.wielka- petla.pl/aplikacja-mobilna.html.

B. Szlaki kajakowe Mała P ętla Wielkopolski – 370 km: Pozna ń – Skwierzyna (uj ście Obry) – Trzciel – Zb ąszynek – Północny Kanał Obry – Kanał Mosi ński – Warta (do Poznania).

Szlak dost ępny jedynie dla kajaków, wymagaj ący. Trasa wytyczona przez Kanał Mosi ński oraz system kanałów obrza ńskich.

Rzeka Samica St ęszewska – 15 km (opcjonalnie 19 km): Jezioro Witebskie – Jezioro Łódzkie – Stare Dymaczewo (Przysta ń wodna – Mosi ński Klub śeglarski) – Krosinko (poł ączenie z Kanałem Mosi ńskim) – Mosina – Rogalinek (opcjonalnie).

Szlak dost ępny tylko w okresie wy Ŝszego stanu wody tj. wiosn ą i jesieni ą. Na trasie znajduje si ę wiele przenosek, zwalonych pni drzew i zatorów.

Rzeka Kopla – 22 km Siekierki Wielkie – Tulce – Gądki – Koninko – Kamionki (uj ście Kopli do Głuszynki).

107 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Ze wzgl ędu na poziom trudno ści szlak dost ępny dla zaawansowanych kajakarzy przy wysokim stanie wody. Du Ŝa ilo ść przeszkód wodnych. Za Tulcami szlak łatwiejszy, równie Ŝ dla osób pocz ątkuj ących.

Rzeka Głuszynka – 28 km (opcjonalnie 38): Jezioro Wielkie – Bnin – Kórnik (Zamek Kórnicki i Arboretum) – Kórnik (Zastawka na ko ńcu jeziora Kórnickiego) – jezioro Skrzynki Du Ŝe – Skrzynki (jaz pomi ędzy jeziorami) – jezioro Skrzynki Małe – Kamionki – Pozna ń-Głuszyna (jaz) – Czapury – Pozna ń (opcjonalnie Rzek ą Wart ą).

Szlak stosunkowo łatwy, zwłaszcza w okresie wy Ŝszego stanu wody, dost ępny dla wszystkich kajakarzy. Mo Ŝliwo ść spływu przez cały sezon – miejscami mo Ŝliwe uci ąŜ liwo ści (przenoski, mielizny).

Kanał Mosi ński – 29 km: Ko ścian (Kanał Ko ścia ński) – Bonikowo (pocz ątek Kanału Mosi ńskiego) – Głuchowo – Bolesławiec – Krosinko – Mosina – Rogalinek.

Szlak łatwy, dost ępny dla pocz ątkuj ących kajakarzy oraz wi ększych grup przez cały sezon. Na trasie dwie przenoski na zastawkach oraz trzy progi wodne.

Na terenie Mikroregionu istnieje spory potencjał rozwoju turystyki wodnej. Konieczne jest jednak odpowiednie zagospodarowanie i uporz ądkowanie szlaków, ich rozpromowanie oraz stworzenie odpowiedniej infrastruktury w postaci przystani oraz wypo Ŝyczalni sprz ętu.

4.4.5. Turystyka samochodowa Przez obszar Mikroregionu przechodni szlak dla zmotoryzowanych tzw. „Trasa Kórnicka”, utworzony w 1998 roku. Droga, któr ą prowadzony jest turysta, tworzy p ętl ę o długo ści 80 km i przechodzi przez najbardziej atrakcyjne obszary południowych okolic Poznania. Wiedzie on z Poznania (skrzy Ŝowanie ulic: Droga D ębi ńska i Królowej Jadwigi), dalej Borówiec – Kórnik – Bnin – Rogalin – Rogalinek – Puszczykowo (Pracownia Literacka Arkadego Fiedler) – Wielkopolski Park Narodowy (Muzeum Przyrodnicze w Jeziorach) – Szreniawa (Muzeum Narodowego Rolnictwa i Przemysłu Rolna – Spo Ŝywczego), sk ąd wraca do Poznania.

Trasa jest oznakowana przez sze ściok ątne znaki i niebieskie tablice, które znakuj ą najciekawsze miejsca. Ślady GPS: na stronie gpswielkopolska.pl

108 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

4.4.6. Inne trasy Poza wymienionymi powy Ŝej trasami trzeba jeszcze wymieni ć szlaki, które trudno zaklasyfikowa ć do której ś z powy Ŝej wymienionych kategorii lub mo Ŝna je pokonywa ć w zró Ŝnicowany sposób. S ą to: • szlak architektury gotyckiej: Śrem (ko ściół farny) – Wło ściejewki (ko ściół p.w. Niepokalanego Pocz ęcia NMP) – Dolsk (ko ściół p.w. Michała Archanioła) – Dalewo (ko ściół św. Wojciecha) – Jaszkowo (ko ściół św. Barbary) • szlaki architektury drewnianej: Śrem – Błociszewo (ko ściół p.w. Michała Archanioła) – Goł ębin Stary (ko ściół p.w. Wniebowzi ęcia NPM) – śabno (ko ściół św. Jakuba), Śrem – Morka (ko ściół p.w. Wniebowzi ęcia NMP) – Dolsk (ko ściół św. Ducha) – Bła Ŝejewo (ko ściół św. Jakuba) • szlak dworów i pałaców podworskich: Śrem – Psarskie – Góra – Jaszkowo – Brodnica – Grzybno – Iłowiec – Czempi ń • szlaki w ędkarskie: Śrem (Zalew Śremski – łowisko Cyprinidae) – Dobczyn – (W ędkarskie Rodeo) – Konarskie – (zbiornik Konarskie) – Gogolewo (Warta), Trzykolne Młyny (Warta) – Bnin (Jez. Bni ńskie) – Skrzynki (Jez. Skrzyneckie Małe) • Wielkopolska Droga św. Jakuba: Gniezno – odcinek na terenie OF: Rogalinek – Sowiniec – śabno – Przylepki – Manieczki – dalej do Głogowa • piastowska droga roma ńska stanowi ąca wielkopolski odcinek szlaku roma ńskiego: Czerwona Wie ś – Giecz – Gniezno – Kazimierz Biskupi – Ko ścielec Kaliski – Ko ścielec Kolski – Kotłów – Krobia – Liche ń – Lubi ń – Łekno – Objezierze – Ostrów Lednicki – Pozna ń – Rąbi ń – Stare Miasto – Trzemeszno – Tulce. • „Aktywna Trójka” – trasy trzech aktywno ści po Wielkopolskim Parku Narodowym: sie ć tras tworz ących 4 p ętle (mosi ńska – 7,4 km, st ęszewska – 12,2 km, komornicka – 10,1 km oraz puszczykowska – 20 km) o ł ącznej długo ści ponad 55 km, przeznaczonych do uprawiania takich sportów jak nordic walking, bieganie, a w zimie narciarstwo biegowe.

Na terenie OF funkcjonuje tak Ŝe, reaktywowana w 2013 roku, linia kolejowa nr 361. Linia ta została pierwotnie otwarta w 1912 roku i do 2001 roku ł ączyła Puszczykowo z Osow ą Gór ą. Długo ść linii wynosiła 5,5 km. Linia ta została ponownie uruchomiona w pa ździerniku 2013 z inicjatywy Członków Stowarzyszenia Grodzkiej Kolei Drezynowej. Obecnie na trasie Mosina – Osowa Góra kursuj ą 3 drezyny mog ące pomie ści ć do 8 osób ka Ŝda.

109 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Zdj ęcie 29. Mosi ńska Kolej Drezynowa Źródło: Galeria internetowa Mosi ńskiej Kolei Drezynowej

Ponowne uruchomienie linii ma zdecydowanie hobbistyczne i turystyczne walory, stanowi ąc spor ą atrakcj ę w regionie. Wi ęcej informacji, a tak Ŝe cennik i formularz rezerwacji mo Ŝna znale źć na stronie internetowej www.naszedrezyny.pl/. O Ŝywienie tej linii wpisuje si ę tak Ŝe w koncepcj ę produktu turystycznego „Turystyka kolejowa w Wielkopolsce” przygotowan ą przez Wielkopolsk ą Organizacj ę Turystyczn ą w 2008 roku, zakładaj ącą budowanie to Ŝsamo ści poprzez integracj ę społeczn ą.

4.5. Baza uzupełniaj ąca do rozwoju turystyki i rekreacji

4.5.1. Wypo Ŝyczalnie sprz ętu Istotnym zapleczem dla rozwoju turystyki i rekreacji s ą miejsca udost ępniaj ące odpowiedni sprz ęt, stanowi ące zaplecze infrastrukturalne. Umo Ŝliwiaj ą one w pełni aktywnie korzysta ć z walorów regionu. Mo Ŝliwo ść skorzystania ze sprz ętu na miejscu jest atrakcyjna dla przyjezdnych, chc ących wzbogaci ć swój wypoczynek, a nie posiadaj ących odpowiedniego wyposa Ŝenia.

Na terenie OF zlokalizowane s ą 4 wypo Ŝyczalnie sprz ętu wodnego przy k ąpieliskach: • Jezioro Niepruszewskie: wypo Ŝyczalnia sprz ętu pływającego oraz pla Ŝowego na terenie o środka działaj ąca w sezonie od maja do wrze śnia • Jezioro Kórnickie: zlokalizowana na terenie OSiR wypo Ŝyczalnia sprz ętu wodnego (rowery wodne, łodzie wiosłowe i kajaki) działaj ąca w sezonie od pocz ątku lipca do ko ńca sierpnia • Jezioro Strykowskie: przy k ąpielisku w Sapowicach mo Ŝliwo ść wypo Ŝyczenia roweru wodnego • Jezioro Bni ńskie: zlokalizowana na terenie O środka Szkoleniowo-Wypoczynkowego Bła Ŝejewko wypo Ŝyczalnia sprz ętu wodnego i motorowodnego

110 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO oraz 1 wypo Ŝyczalnia rowerów – Puszczykowska Wypo Ŝyczalnia Rowerów w Puszczykowie przy ul. Wczasowej (kom. 600 040 581, www.rowerowo.com.pl, [email protected]) • Jezioro Lipno zlokalizowana nieopodal k ąpieliska, jedyna na terenie Mikroregionu wypo Ŝyczalnia sprz ętu typu wakeboard.

4.5.2. Punkty widokowe Urozmaiceniem w ędrówek po szlakach turystycznych, a jednocze śnie mo Ŝliwo ści ą zapoznania si ę z pi ęknem okolicy z ciekawej perspektywy s ą punkty widokowe. Na terenie Mikroregionu WPN zlokalizowane s ą 3 miejsca umo Ŝliwiaj ące turyst ą poznanie okolicy ze specjalnie przygotowanych podwy Ŝsze ń oraz inne miejsca widokowe: • Czmoniec: punkt zlokalizowany na terenie Rogali ńskiego Parku Krajobrazowego – szlak bobrowy, na wysoko ści 15 m • Po Ŝegowo (Mosina): wie Ŝę wybudowano w 2011 r. na terenie tzw. Glinianek. W bezpo średnim s ąsiedztwie znajduj ą si ę wiaty biwakowe. Przy ładnej pogodzie z wie Ŝy roztacza si ę widok na WPN, a nawet na Pozna ń. • Wie Ŝa Bierbaumów (Szreniawa): wie Ŝa widokowa o wysoko ści 22 m mie ści si ę w mauzoleum Bierbaumów, pierwszych wła ścicieli maj ątku w Szreniawie. W 1993 roku budowla została wpisana do rejestru zabytków. Na terenie obiektu znajduje si ę ekspozycja ukazuj ąca histori ę terenów Parku oraz najbli Ŝszych okolic od czasów pó źnego paleolitu, a Ŝ po czasy współczesne. • Rogalinek (na skrzy Ŝowaniu szlaku pieszego czerwonego i rowerowego Pierścienia Pozna ńskiego) • Rogalin Podlesie (przy czerwonym szlaku pieszym) • Rogalin/ Świ ątniki (D ęby Rogali ńskie, rowerowy Pier ście ń Pozna ński) • na Zalewach Nadwarcia ńskich (po drugiej stronie rzeki – wie ś Wiórek) • nad Jeziorem Witobelskim (na skrzy Ŝowaniu szlaku pieszego niebieskiego i rowerowego) • nad Jeziorem Tomickim (2 punkty przy szlaku rowerowym) • Przylepki koło Brodnicy (na południowym kra ńcu Rogali ńskiego Parku Krajobrazowego, przy „Kasztanowym” ł ączniku szlaków rowerowych • Jeziory.

4.5.3. Inne atrakcje Innymi obiektami, mog ącymi przyci ąga ć turystów, w szczególno ści pasjonatów wędkarstwa s ą: • Stanica w ędkarska Kr ąplewo na Jeziorze D ębno • Przysta ń PZW w Starym Dymaczewie nad Jesiorem Łódzko-Dymaczewskim.

111 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Ponadto warto wspomnie ć o: • najwi ększej w Polsce makiecie kolejowej w Borówcu z pokazami je ŜdŜą cych poci ągów (www.borowiecmakieta.pl) • obserwatorium astrogeodynamiczne w Borówcu – obiekt niedost ępny dla zwiedzaj ących (www.cbk.poznan.pl).

4.6. Biura usług turystycznych i przewozowych, przewodnicy turystyczni

4.6.1. Usługi turystyczne Dla osób przyjezdnych, zwłaszcza z odleglejszych miejscowo ści, bardzo istotn ą kwesti ą jest pozyskanie rzetelnych informacji nt. celu swojej podró Ŝy, mo Ŝliwo ści sp ędzenia czasu, atrakcyjnych do zwiedzenia obiektów oraz zaopatrzenia w infrastruktur ę gastronomiczn ą oraz noclegow ą.

W miar ę aktualne informacje na temat wydarze ń, atrakcji turystycznych, obiektów, infrastruktury, poł ącze ń komunikacyjnych mo Ŝna znale źć na stronach internetowych gmin: • www.brodnica.net.pl • www.dopiewo.pl • www.komorniki.pl • www.kornik.pl • www.mosina.pl, www.czasmosiny.pl • www.puszczykowo.pl • www.steszew.pl, FB Gminy St ęszew oraz jednostek z nimi zwi ązanymi, jak Gminne O środki Kultury (zał ącznik nr 5) oraz O środki Sportu i Rekreacji (zał ącznik nr 7).

Strony te stanowi ą bogate źródło informacji dla turystów. Równie Ŝ Stowarzyszenie Mikroregionu WPN prowadzi swoj ą stron ę www.mikroregionwpn.pl. Znajduj ą si ę tam najwa Ŝniejsze informacje o przyrodzie regionu, atrakcjach turystycznych, realizowanych projektach oraz interaktywna mapa.

Mo Ŝna na niej, zaznaczaj ąc okre ślone funkcje, prze śledzi ć przebieg szlaków pieszych i rowerowych, zlokalizowa ć miejsca wypoczynku oraz miejsca przeznaczone dla amatorów wędkarstwa. Na mapie mo Ŝna tak Ŝe odczyta ć najciekawsze informacje o florze i faunie regionu, geologii i hydrologii obszaru, a tak Ŝe jego walorach przyrodniczych oraz krajobrazowo – kulturowych.

112 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Rycina 18. Interaktywna mapa Mikroregionu WPN Źródło: www.mapapolski.com.pl/wpn/ (stan na dzie ń 16.03.2015)

Istotne informacje dla osób zainteresowanych odwiedzeniem Wielkopolskiego PN znajduj ą si ę na stronie internetowej Parku: www.wielkopolskipn.pl. Jest to rozbudowana strona zawieraj ąca zarówno informacje o samym obszarze, jak i znajduj ącym si ę na jego terenie Muzeum oraz Centrum Edukacji Ekologicznej.

Poza wymienionymi internetowymi źródłami informacji tury ści mog ą zgłosi ć si ę do stacjonarnych punktów informacji turystycznych: • Centrum Informacji EkoInfo ul. Pozna ńska1, Puszczykowo tel. 061 633 6283, fax: 061 898 3711, [email protected] , centrumekoinfo.blogspot.com • Punkt Informacji Turystycznej w Pałacu w Rogalinie ul. Arciszewskiego 2, 62-022 Rogalin czynny w sezonie od 1 maja do 30 wrze śnia: sob.: 10:00-15:30 oraz niedz.: 10:00-17:30. • Gminne Centrum Informacji ul. Dworcowa 4, (budynek Mosi ńskiego O środka Kultury), 62-050 Mosina tel: 061 819 27 46, [email protected] czynne: pon.: 9:00-17:00, wt.-pt.: 8:00-16:00

113 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

4.6.2. Usługi przewozowe Poza wymienionymi w rozdziale 2.1. po świ ęconemu dost ępno ści komunikacyjnej środkami komunikacji zbiorowej, na terenie Mikroregionu (zestawienie zał ącznik nr 1) oraz przewo źników o zasi ęgu regionalnym PKS działaj ą równie Ŝ prywatni przewo źnicy o mniejszej skali działania.

Pozostali przewo źnicy obsługuj ący gminy Mikroregionu zostali przedstawieni w poni Ŝszej tabeli 24. S ą to zarówno firmy oferuj ące transport zbiorowy, jak i indywidualnych osób.

Tabela 24. Taksówki osobowe na terenie Mikroregionu WPN Gmina Przewo źnik Brodnica PHUP Turist-Bus Piotr Tylczy ński Dopiewo Bis-Trans Łukasz Gał ęcki TP Bus Tarnowo Podgórne Spidibus – Oskar Kleszcz Busiak Artur Nobik Szaj-BUS Usługi Transportowe Tomasz Szaja Nowtrans Tomasz Nowaczyk Zimowski TRANSPORT Szymon Zimowski INTER SERWIS LOGISTIC M&W LOGISTIC Michał Wiatrowski AVUS TRANS Eugeniusz Czubanowski AMBI Ma ćkowiak Maciej Komorniki Pawlak Patryk. Taxi

Dawid Nowak

Wo śkowiak Łukasz. Transport, taxi Kórnik Paweł Kominek - nr 1 Piotr Szymaniak - nr 3 Strugarek Paweł. Taxi Mosina TAXI MOSINA Mosina, ul. Dworcowa 1 Mosina, ul. Porzeczkowa 10 Mosina, ul. Ł ąkowa 29 Mosina, ul. Mickiewicza 31

Chudzicki Czesław - Taksówka Osobowa Pecno, ul. Piaskowa 10 Krosinko, ul. Ludwikowska 4 Rogalinek, ul. Słoneczna 9

Taksówka Osobowa Mieczysław Zwierzchowski Zwierzchowski Mieczysław. Taxi Daad Max Dawid Kaczmarek Puszczykowo Translub Sp. z o.o. Hetman Janusz Hetman

Dawid Nowak Andrzej Winkiel St ęszew Przewozy Osobowe „KAR-MAR” Karol Marszałek PPKS w Lesznie PPKS w Nowej Soli PPKS w Zielonej Górze

114 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Gmina Przewo źnik PKS Wołów Sp. z o.o. PKS w Białymstoku S.A. „INTERTRANS” PKS S.A. FENIKS V Sp. z o.o. Firma Przewozowa „Tarnowscy” Norbert Tarnowski

Taxi Jarecki. Taksówka osobowa. Jakubowski J. Siwczak Jarosław. Taxi. Krajowy transport osobowy Oses Piotr. Taxi Transport osobowy, taxi ul. Mickiewicza 15 Źródło: Dane od gmin, dane pozyskane ze stron internetowych

4.6.3. Przewodnicy turystyczni Nadle śnictwo Wielkopolskiego PN poza zaj ęciami w Centrum Edukacyjnym oferuje tak Ŝe usługi przewodników w terenie. S ą to zarówno kilkugodzinne wycieczki po lasach Parku, jaki i zaj ęcia edukacyjne organizowane w terenie. Za lekcj ę w terenie obowi ązuje opłata 50 zł dla grup odwiedzaj ących PN. Natomiast przewodnik po Parku to koszt 100 zł za 4 godz.

Poza przewodnikami WPN tury ści mog ą skorzysta ć z usług: • Koło Przewodników PTTK im. Marcelego Mottego przy Oddziale Pozna ńskim: pl. Kolegiacki 16, 61-841 Pozna ń, tel/fax: 061 853 03 97 • Stowarzyszenia Pilotów Wycieczek: ul. Zacisze 4, 60-831 Pozna ń, tel/fax: 061 848 13 37 e-mail: [email protected], [email protected] • PoPoznaniu.pl tel.: 884 605 305, email: przewodnicy@popoznan, www.popoznaniu.pl • Biuro Podró Ŝy RANTUR tel.: 608 186 447, 061 874 07 50, rantur.pl, [email protected] • Justyna Ciupa Przewodnik i pilot wycieczek tel.: 609 605 115, [email protected], [email protected] oraz organizatorów i po średników turystyki: • Malta Fun Marek Capi ński ul. Tulipanowa 8, 62-069 D ąbrowa • KRYSZTOFIAK - Biuro Podró Ŝy Przemysław Krysztofiak ul. Szamoci ńska 7, 61-417 Pozna ń, Oddział: ul. Głogowska 432, 60-004 CH Auchan Komorniki • Sebastian Sobecki SobeckiTrave ul. Nowa 1, 62-050 Mosina • ITER TOUR Anna Pawlaczyk ul. Pomorska 14, 62-040 Puszczykowo • YANAHZONE Sport&Fun Jakub Janasze ul. Sobieskiego 69, 62-040 Puszczykowo

115 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

• AGMA Maciej Waliszak ul. Boleslawa Prusa 19, 62-060 St ęszew.

Poza wymienionymi powy Ŝej instytucjami tury ści mog ą korzysta ć z licznych przewodników drukowanych, broszur informacyjnych rozdawanych w punktach informacji turystycznej lub urz ędach gmin. Bogate zasoby informacji na temat miejsc i obiektów wartych zwiedzenia znajduj ą si ę tak Ŝe na stronach po świ ęconych turystyce w Wielkopolsce: • www.wielkopolska.travel • regionwielkopolska.pl • www.szlaki.pttk.pl/wielkop/wielkop.html • www.turystykadlawszystkich.pl – portal po świ ęcony turystyce osób niepełnosprawnych.

Na przestrze ń turystyczno-rekreacyjn ą składaj ą si ę: elementy środowiska przyrodniczego, dziedzictwo kulturowe, infrastruktura.

Baz ę noclegow ą na terenie Mikroregionu stanowi ą: hotele, motele, pensjonaty – 27; ośrodki wczasowe i szkoleniowe – 11; obiekty agroturystyczne, pokoje go ścinne – 10; stanica harcerska – ośrodek biwakowo-obozowy – 1; kempingi i pola namiotowe – 6; schronisko młodzie Ŝowe – 1.

Na baz ę gastronomiczn ą obszaru składa si ę 68 obiektów, w tym: 46 restauracji, karczm i gospód (w tym 20 towarzyszy obiektom noclegowym); 13 obiektów bistro/ pizzeria; 5 barów; 1 stołówka; 3 kawiarnie/ cukiernie.

Przez obszar Mikroregionu WPN przeprowadzone s ą liczne szlaki turystyki: pieszej, rowerowej, konnej, wodnej oraz samochodowej, a tak Ŝe inne trasy turystyczne.

Trasy turystyczne, rowerowe i piesze, przechodz ą przez najbardziej atrakcyjne tereny Mikroregionu WPN, przecinaj ąc si ę, tworz ą sie ć poł ącze ń turystycznych.

Walory środowiska naturalnego sprzyjaj ą tak Ŝe uprawianiu turystyki konnej, która jest wspomagana przez infrastruktur ę w postaci wyznaczonych tras oraz zlokalizowanych na obszarze stadnin koni.

Spora liczba zbiorników wodnych, zarówno wód stoj ących, jak i płyn ących, sprzyja rozwojowi turystyki wodnej: kajakowej, motorowodnej oraz Ŝeglarstwa.

Baz ę uzupełniaj ącą, do rozwoju turystyki i rekreacji, na terenie Mikroregionu WPN stanowi ą: wypo Ŝyczalnie sprz ętu rekreacyjnego i sportowego, punkty widokowe oraz terenowe miejsca wypoczynku, biura usług turystycznych i przewozowych oraz przewodnicy turystyczni.

116 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

5. Aktualny ruch turystyczny i rekreacyjny

Aktualny ruch turystyczny na terenie Mikroregionu WPN jest trudny do oszacowania ze wzgl ędu na brak prowadzenia dokładnych bada ń w tym kierunku. Pewnych informacji odno śnie ruchu turystycznego daje nam wska źnik liczby udzielonych noclegów przedstawiony w rozdziale 4.2. po świ ęconemu bazie noclegowej. Natomiast poni Ŝej przedstawiono szczegółow ą analiz ę struktury przyjezdnych turystów zagranicznych.

Niemcy 878 Ukraina 336 Rosja 242 Czechy 215 Litwa 205 Białoru ś 147 Niderlandy (Holandia) 139 Francja 137 Portugalia 135 Włochy 108 Stany Zjednoczone Ameryki 83 Szwecja 76 Słowacja 73 Austria 70 Wielka Brytania 69 Dania 53 Irlandia 48 Belgia 44 Łotwa 37 Węgry 34 Hiszpania 31 Japonia 29 Norwegia 28 Estonia 23 Finlandia 17 Kanada 16 Szwajcaria 10 Grecja 7 Luksemburg 4 pozostałe kraje 343

0 200 400 600 800 1000

Wykres 12. Struktura turystów zagranicznych korzystaj ących z noclegów na terenie Mikroregionu WPN w 2013 roku Źródło: Opracowanie na podstawie danych BDL

Jak wida ć, najwi ęcej turystów zagranicznych nocuj ących na terenie OF pochodziło z Niemiec. Stanowili oni blisko 27% obcokrajowców przebywaj ących na terenie Mikroregionu dłu Ŝej ni Ŝ 1 dzie ń. Kolejn ą grup ę, stanowi ącą ok. 10% były osoby z obywatelstwem

117 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Ukrai ńskim. Narodowo ściami, których liczebno ść przekroczyła 5% wszystkich cudzoziemców byli tak Ŝe Rosjanie (7,4%), Czesi (6,5%) oraz Litwini (6,2%). Ci ęŜ ko jednak tu jednoznacznie stwierdzi ć ile z tych osób przybyło w celach turystyczno-wypoczynkowych, a jaki procent stanowiły podró Ŝe zarobkowe.

Kolejnych danych dostarczaj ą statystyki odwiedzaj ących prowadzone przez obiekty turystyczno-rekreacyjne działaj ące na terenie OF. Takie informacje zbiera, zlokalizowane na terenie Wielkopolskiego PN, Centrum Edukacji Ekologicznej. W roku 2014 o środek odwiedziło 8.840 osób. Natomiast, jak wynika z danych pozyskanych w 4 punktach pomiarowych monitoringu rejestruj ących wej ścia i wyj ścia, tereny samego Parku odwiedziło 645.628 osób. Są to jednak dane przybli Ŝone, gdy Ŝ Park jest terenem otwartym, gdzie precyzyjne okre ślenie liczby osób odwiedzaj ących jest niemo Ŝliwe.

Statystyki sprzedanych biletów prowadzi tak Ŝe Muzeum w Kórniku. S ą to dane bardziej szczegółowe, w podziale na kwartały oraz rodzaj biletów (tab. 25). Takie zestawienie ukazuje struktur ę odwiedzaj ących.

Tabela 25. Liczba sprzedanych biletów w Muzeum w Kórniku

Bilety Bilety Wst ęp Rok Kwartał Bilety rodzinne Razem ulgowe normalne bezpłatny I 432 463 39 (117) 50 1.062 II 17.151 9.961 714 (2.142) 1.900 31.154 2013 III 9.864 9.473 1.041 (3.123) 1.550 24.010 IV 3.044 2.668 154 (462) 280 6.454 Razem 30.491 22.565 1.948 (5844) 3.780 62.680 I 752 925 102 (306) 155 2.138 II 17.549 9.228 889 (2.667) 2.000 31.444 2014 III 9.394 9.444 1.080 (3.240) 3.000 25.078 IV 2.954 3.000 142 (426) 720 7.100 Razem 30.649 22.597 2.213 (6639) 5.875 65.760 Źródło: Dane z Muzeum w Kórniku

Jak wida ć liczba turystów w 2014 roku wzrosła o blisko 5%. Zarówno w roku 2013, jak i 2014 najliczniejsz ą grup ę stanowiły osoby korzystaj ące z biletów ulgowych, co wskazuje na spor ą liczb ę wycieczek szkolnych. Najwi ęcej turystów odwiedzaj ących Muzeum w Kórniku jest w II kwartale. Dotyczy to szczególnie sprzeda Ŝy biletów ulgowych, co pokrywa si ę z ko ńcówk ą roku szkolnego w placówkach o światowych i nat ęŜ on ą wycieczek. Natomiast najwi ększa sprzeda Ŝ biletów rodzinnych przypada na okres letni i wakacyjny.

118 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Innym obiektem na terenie Mikroregionu, goszcz ącym co roku spor ą liczb ę zwiedzaj ących jest Muzeum w Szreniawie. Obiekt ten w 2013 roku odwiedziło 60.749 osób, natomiast w roku 2014 - 66.625. Oznacza to spory wzrost turystów, si ęgaj ący 9%.

Jak wida ć, na powy Ŝej przedstawionej analizie, ruch turystyczny na OF wzrasta. Dane z obiektów turystycznych, zarówno muzeów i innych atrakcji, jak równie Ŝ informacje o liczbie osób korzystaj ących z noclegów, wskazuj ą na coraz wi ększe zainteresowania analizowanym obszarem.

Najwi ększ ą grup ę obcokrajowców, korzystaj ących z noclegów na terenie OF, stanowi ą Niemcy.

Analiza ruchu turystycznego w dwóch z najwi ększych atrakcji Mikroregionu WPN wykazała wzrost liczby osób odwiedzaj ących te obiekty w 2014, w porównaniu z rokiem 2013 o średnio 7%.

119 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

6. System organizacji turystyki i rekreacji w Mikroregionie WPN

Dla rozwoju turystyki korzystne jest utworzenie spójnego systemu organizacji turystyki. System taki powinien uwzględnia ć zarówno infrastruktur ę, jak i atrakcje rekreacyjno-turystyczne, stanowi ć spójn ą siatk ę powi ąza ń sieci komunikacyjnej, bazy noclegowej i gastronomicznej, dostosowanej do posiadanych walorów i atrakcji turystycznych regionu.

Na obszarze Mikroregionu WPN zdecydowanie dostrzegalny jest taki potencjał. Stowarzyszenie zrzesza terytorium 7 gmin, których najwa Ŝniejszym wspólnym mianownikiem jest Wielkopolski PN. Jednak jest on zdecydowanie niewykorzystywany. Poza nielicznymi działaniami Stowarzyszenia oraz cz ęś ciowym poł ączeniem szlakami turystycznymi, obszar nie stanowi spójnej cało ści. Przede wszystkim brak jest spójnej wizji rozwoju i promocji. Gminy działaj ą cz ęsto obok siebie, a nie razem.

Poza spójn ą wizj ą produktu turystycznego oraz działaniami promocyjnymi nale Ŝałoby zwróci ć uwag ę na kwestie organizacyjne. Planuj ąc nowe przedsi ęwzi ęcia, uzgadnia ć wspólnie inwestycje infrastrukturalne, tak aby działania te si ę uzupełniały i tworzyły system zagospodarowania turystycznego i rekreacyjnego regionu. Przedsi ęwzi ęcia takie jak budowa nowych ście Ŝek, szlaków, obiektów sportu i rekreacji, tworz ących czyteln ą dla turysty spójn ą cało ść , umo Ŝliwiaj ącą przemieszczanie pomi ędzy atrakcjami, bez zwracania uwagi na podział terytorialny.

Z działa ń promocyjnych wspieraj ących infrastruktur ę nale Ŝy wspomnie ć jeszcze o punktach informacji turystycznej, których powinno by ć zdecydowanie wi ęcej na terenie OF. Udzielane w nich informacje powinny kompleksowo obejmowa ć cały obszar Mikroregionu, a kolportowane materiały obejmowa ć wszystkie najwa Ŝniejsze atrakcje. Nale Ŝałoby równie Ŝ podj ąć działania w celu wydania wspólnej mapy turystycznej obejmuj ącej zasi ęgiem cały obszar, tworz ąc tym samym spójny obraz Mikroregionu WPN jako atrakcyjnego turystycznie.

Spójny system organizacji turystyki powinien uwzgl ędnia ć zarówno infrastruktur ę, jak i atrakcje rekreacyjno-turystyczne. Powinien stanowi ć spójn ą siatk ę powi ąza ń sieci komunikacyjnej, bazy noclegowej i gastronomicznej, dostosowanej do posiadanych walorów i atrakcji turystycznych regionu.

Na terenie Mikroregionu WPN zdecydowanie brakuje takich działa ń, które poza wspóln ą koncepcj ą promocji, powinny uwzgl ędnia ć infrastruktur ę turystyczno- rekreacyjn ą.

120 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

7. Analiza aktywno ści promocyjnej i informacyjnej

Aby zaistnie ć na rynku , konieczne jest prowadzenie działa ń promocyjnych. Dotyczy to równie Ŝ jednostek przestrzennych chc ących przyci ągn ąć jak najwi ększ ą liczb ę przyjezdnych. Zastosowanie konkretnych narz ędzi uzale Ŝnione jest od grupy adresatów działa ń. Dzi ałania zmierzaj ące do zainteresowania turystów danym regionem powinny opiera ć si ę na podkre śleniu jego walorów. Narz ędziem do tego działania jest kreowanie atrakcyjnego wizerunku gmin i całego Mikroregionu.

7.1. Identyfikacja wizualna

Jednym z wa Ŝniejszyc h narz ędzi tworzenia wizerunku jest identyfikacja wizualna, stosowane znaki graficzne, maj ące stanowi ć symbol rozpoznawczy, a jednocze śnie przekazywa ć pewien pomysł, wizj ę, informacj ę dotycz ącą miejsca. Poni Ŝej przedstawiono grafiki stosowane przez gminy oraz Stowarzyszenie Mikroregionu.

Brodnica Dopiewo Komorniki

Kórnik Mosina Puszczykowo

St ęszew Mikroregion WPN

Jak wida ć, wi ększo ść z nich stanowi odwzorowanie herbu miasta, w niektórych przypadk ach uzupełnione o nazw ę gminy. Gminy Komorniki i Mosina posiadaj ą logotyp

121 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO niezwi ązane z herbem. W pierwszym przypadku jest on uzupełniony o hasło promocyjne „Komorniki, zawsze w dobrym kierunku”, a w drugim odwołuje si ę do specyfiki obszaru. Zdecydowanie nawi ązuj ącym do przyrodniczego charakteru regionu jest logotyp Stowarzyszenie Mikroregionu WPN. Niestety, w wi ększo ści przypadków, nie s ą one atrakcyjne oraz nie charakteryzuj ą ani promuj ą jednostek.

7.2. Promocja w Internecie

Obecnie bardzo istotnym środkiem przekazu jest Internet. Potencjał ten musz ą wykorzysta ć jednostki, które chc ą by ć postrzegane jako nowoczesne i kompetentne. Za po średnictwem stron internetowych gminy mog ą zosta ć dostrze Ŝone w najodleglejszych zak ątkach świata, bez prowadzenia specjalnie zaawansowanych pozostałych działa ń promocyjnych. Wszystkie gminy analizowanego obszaru prowadz ą swoje strony, uzupełniaj ąc je o inne działania w sieci (tab. 26).

Tabela 26. Działania promocyjne w Internecie Strona internetowa Media społeczno ściowe Newsletter Brodnica + - + Dopiewo + facebook - Komorniki + - + Kórnik + - + Mosina + facebook - Puszczykowo + facebook + St ęszew + facebook + Stowarzyszenie + - - Mikroregionu WPN

Odpowiednio prowadzona strona powinna zawiera ć zarówno informacje przeznaczone dla mieszka ńców, przedsi ębiorców (inwestorów), a tak Ŝe turystów. Zdecydowanym udogodnieniem jest umo Ŝliwienie korzystania ze strony w ró Ŝnych j ęzykach. Tak ą mo Ŝliwo ść stwarzaj ą gminy: Komorniki i Kórnik, udost ępniaj ąc stron ę w j ęzyku angielskim i niemieckim oraz Puszczykowo umo Ŝliwiaj ąc przeczytanie jej w j ęzyku angielskim.

Informacje dla turystów, znajduj ące si ę na stronie powinny by ć łatwo dost ępne, pełne oraz aktualne. Uwzgl ędnienie najwa Ŝniejszych elementów dla osób przyjezdnych na prowadzonych przez gminy stronach przedstawia tabela 27. Uwzgl ędniono tam informacje o atrakcjach turystycznych i zabytkach. Sprawdzono tak Ŝe, czy na stronach znajduj ą si ę informacje o aktualnie odbywaj ących si ę wydarzeniach sportowych i kulturalnych. Istotne jest tak Ŝe zabezpieczenie infrastrukturalne, dlatego na stronach szukano informacji o mo Ŝliwo ści dojazdu, zapleczu noclegowym oraz gastronomicznym.

122 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Tabela 27. Elementy znajduj ące si ę na stronach gmin Mikroregionu WPN. szew ę Brodnica Dopiewo Komorniki Kórnik Mosina Puszczykowo St Mikroregion WPN zabytki + + + + + - + + wydarzenia kulturalne - + + + + + + + wydarzenia sportowe + + + + + + + + atrakcje nieaktywny link + + + + + + + komunikacja - + + + + + + - mapa/ plan - + + + + + + + noclegi nieaktywny link - + + + + + - gastronomia - - + + + + + - mo Ŝliwo ść korzystania ze - - EN | DE EN | DE - EN - - strony w innych j ęzykach

Jak wida ć w przedstawionych w tabeli danych, w najgorszej sytuacji znajduj ą si ę tury ści poszukuj ący informacji na stronach Brodnicy. Informacje te są niepełne, a sama obsługa strony nie jest przejrzysta. Natomiast w najlepszej s ą osoby, chc ące znale źć potrzebne informacje na stronach gmin Komorniki i Kórnik. Poza pełn ą informacj ą, mog ą tak Ŝe bez problemu posługiwa ć si ę ni ą osoby anglo- oraz niemieckoj ęzyczne.

Niekorzystnie wypada storna internetowa Stowarzyszenia Mikroregionu WPN, która powinna stanowi ć wzór prezentowania danych o regionie. Zawiera ona podstawowe informacje, jednak s ą one rozproszone, niekompletne i cz ęsto nie aktualizowane. Strona ta nie stanowi najlepszej wizytówki obszaru.

7.3. Prasa lokalna

Na kreowanie głównie wewn ętrznego wizerunku gmin ma wpływ tak Ŝe lokalna prasa.

Lokalna prasa ukazuje si ę w gminach: • Komorniki: Nowiny Komornickie • Puszczykowo: „Echo Puszczykowa”, „Kurier Puszczykowski”, „Gazeta Mosi ńsko- Puszczykowska” • Kórnik: bezpłatny miesi ęcznik „Nasza Gmina Kórnik”, dwutygodnik „Kórniczanin” • Dopiewo: Gazeta Samorz ądowa „Czas Dopiewa” • Mosina: miesi ęcznik „Merkuriusz Mosi ński” • St ęszew: „Wie ści St ęszewskie”.

Jest to ograniczony sposób promocji, zawieraj ący jednak najistotniejsze informacje z regionu, w zale Ŝno ści od cz ęstotliwo ści wydawania kolejnych numerów.

123 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

7.4. Współpraca gmin

Jednostki samorz ądu terytorialnego, zgodnie z ustaw ą z dnia 8 marca 1990 r. o samorz ądzie terytorialnym (Dz.U. 1990 Nr 16 poz. 95), mog ą tworzy ć zwi ązki mi ędzygminne oraz stowarzyszenie jednostek samorz ądu terytorialnego w celu lepszej realizacji swoich zada ń, wspierania idei samorz ądno ści oraz wsparcia wspólnych interesów.

Gminy Mikroregionu WPN poza współprac ą w ramach Stowarzyszenia Mikroregionu WPN, nale Ŝą tak Ŝe do innych organizacji zrzeszaj ących jednostki samorz ądowe: • Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Wielkopolski, www.sgipw.wlkp.pl, • Stowarzyszenie „Wielkopolski O środek Kształcenia i Studiów Samorz ądowych WOKiSS", www.wokiss.pl • Pozna ńska Lokalna Organizacja Turystyczna, www.plot.poznan.pl • Zwi ązek Miast Polskich, www.zmp.poznan.pl • Zwi ązek Gmin Wiejskich RP, www.gminyrp.pl • Stowarzyszenie Unia Gospodarcza Regionu Śremskiego, www.unia.srem.pl • Centrum Bada ń Metropolitalnych, cbm.amu.edu.pl • Aglomeracja Pozna ńska, www.aglomeracja.poznan.pl.

Gminy tworz ą tak Ŝe partnerstwa zagraniczne. Jest to działanie maj ące na celu m.in. wymian ę do świadcze ń, kapitału równie Ŝ kulturowego oraz promocj ę zagraniczn ą regionu i rodzimy firm. Współprac ę tak ą nawi ązały gminy: • Komorniki: gmina Smi Ŝany (Słowacja) • Kórnik: gmina Wymbritseradiel (Fryzja, Holandia) gmina Konigstein (Taunus, Niemcy) • Dopiewo: gmina Dallgow-Doberitz (Niemcy) gmina Schalkau (Niemcy) gmina Szaterniki (Litwa) gmina Saint-Brice-en-Coglès (Bretania, Francja) • Mosina: gmina Bunschoten (Holandia) gmina Seelze (Niemcy) • Puszczykowo: Gmina Châteaugiron (w Bretanii, we Francji) • St ęszew: gmina Plenne Fougeres (Francja) gmina Zahna (Niemcy).

124 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Działania promocyjne gmin Mikroregionu powinny opiera ć si ę na kreowaniu pozytywnego wizerunku zarówno przyrodniczego, jak i kulturowo-rekreacyjnego.

Wa Ŝnym elementem promocji jest identyfikacja wizualna, natomiast kanałem powinny by ć przede wszystkim strony internetowe oraz media społeczno ściowe, a tak Ŝe prasa lokalna.

Analiza zawarto ści stron internetowych gmin ukazuje, Ŝe zawieraj ą one najwa Ŝniejsze elementy, jednak w wi ększo ści przypadków przydałoby si ę ich uzupełnienie, uaktualnienie i uatrakcyjnienie. W szczególno ści dotyczy to strony Internetowej samego Stowarzyszenia.

125 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Zał ączniki

Zał ącznik 1. Komunikacja podmiejska na terenie Mikroregionu WPN Linia Trasa Kursy BIS TRANS Przewozy Pasa Ŝerskie Łukasz Gał ęcki Pal ędzie Dworzec – Pal ędzie Nowa – Pal ędzie Le śna – Gołuski Wspólna – Gołuski P ętla – Gołuski Wspólna – Dopiewiec Wodna – Dopiewiec – 5 kursów – dni 798 Konarzewo Szmaragdowa – Konarzewo Mły ńska – Konarzewo Szkoła – robocze Konarzewo P ętla 20 kursów – dni Dopiewo O środek Zdrowia – Dopiewo Dworzec Kolejowy – Dopiewo robocze; 12 Wyzwolenia – Konarzewo Dopiewska IV – Konarzewo Dopiewska III – kursów – soboty, Konarzewo Dopiewska II – Konarzewo I – Konarzewo Trzcieli ńska - niedziele i świ ęta 791 Konarzewo P ętla – Konarzewo Trzcieli ńska – Konarzewo Cmentarz – * przystanek Trzcielin – Joanka* – Lisówki Wie ś Trzcieli ńska – Lisówki Wie ś – Lisówki obsługiwany DPS tylko w dni nauki szkolnej 15 kursów – dni robocze na odcinku Dopiewo – śarnowiec – Podłoziny – Dopiewo Szkolna – Dopiewo Dworzec Kolejowy – Podłoziny – Dopiewo Ko ściół – Dopiewo Kasztanowa – Dopiewo Wi ęckowska I – śarnowiec linia 792 Dopiewo Wi ęckowska II – Zborowo – Fiałkowo – Wi ęckowice Bloki – kursuje tylko w Wi ęckowice Gromadzka – Wi ęckowice Szkolna – Wi ęckowice Krzy Ŝ – dni nauki Drw ęsa szkolnej 9 kursów – soboty, niedziele i świ ęta Dopiewo Dworzec Kolejowy – Dopiewo Ko ściół – Dopiewo O środek Zdrowia – Dopiewo Polna – Dopiewiec – Pal ędzie Le śna – Pal ędzie Nowa – 29 kursów – dni 720 Dąbrówka Kasztanowa – Dąbrówka Parkowa – Skórzewo Os. Makowe – robocze Skórzewo Ko ściół – Skórzewo Szarotkowa – Pozna ń Malwowa – Pozna ń Jasna – Pozna ń Swoboda – Pozna ń Ogrody Dopiewo Dworzec Kolejowy – Dopiewo Ko ściół – Dopiewo O środek Zdrowia – Dopiewo Polna – Dopiewiec – Pal ędzie Le śna – Pal ędzie Nowa – Dąbrówka 6 kursów – Kasztanowa – Dąbrówka Parkowa – Dąbrówka Las – Dąbrowa Poprzeczna – 721 kursuje tylko w Dąbrowa Le śna – Skórzewo Gimnazjum – Skórzewo Os. Makowe – Skórzewo soboty Ko ściół – Skórzewo Szarotkowa – Pozna ń Malwowa – Pozna ń Jasna – Pozna ń Swoboda – Pozna ń Ogrody Przedsi ębiorstwo Usług Komunalnych Komorniki Sp. z o.o. Górczyn – Rakoniewicka – Przeł ęcz – Górecka – Jesionowa – Opolska – Dębiec – Cieszy ńska – Sempołowskiej N/ ś – Będzi ńska – Korfantego – Świerczewo – Lubo ń/Puszkina – Lubo ń/Os. Lubonianka – Lubo ń/Stra Ŝ 21 kursów – dni Po Ŝarna – Lubo ń/Wojska Polskiego – Lubo ń/Orlen – Lubo ń/Parkowa – robocze; 11 701 Lubo ń/Ko ściół – Lubo ń/O środek Kultury N/ ś – Lubo ń/Podgórna – kursów – soboty, Lubo ń/Kr ęta – Wiry/Nowa – Wiry/Laskowska – Wiry/Ko ściół – niedziele i świ ęta Wiry/Wirowska – Wiry/Brzoskwiniowa – Komorniki/Jałowcowa – Komorniki/Granica – Komorniki/Nowa – Komorniki/Centrum – Komorniki/Jeziorna 702 Górczyn – Bojanowska – Ostatnia – Wykopy N/ ś – Fabianowo – Fabianowo I 25 kursów – dni

126 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Linia Trasa Kursy N/ ś – Nowe Kotowo – Kotowo – Uradzka – Lubo ń/Unijna – Lubo ń/Pl. robocze; 17 Bojanowskiego – Lubo ń/śabikowo – Lubo ń/Traugutta – Lubo ń/Studzienna – kursów – soboty, Komorniki/Wirowska – Komorniki/Lubo ńska – Komorniki/Os. – Parkowe – niedziele i świ ęta Komorniki/Granica – Komorniki/Nowa – Komorniki/Zakładowa Wirenka – Komorniki/Urz ąd Gminy Górczyn – Bojanowska – Ostatnia – Nowe Kotowo – Sycowska/Auchan – Komorniki/Magazynowa – Komorniki/Nowa – Komorniki/Centrum – 30 kursów – dni Komorniki/Jeziorna – Komorniki/Jeziorna – Szreniawa/Dworcowa – robocze; 22 703 Szreniawa/Dworcowa – Rosnówko/Stawnego – Rosnowo – Rosnówko/Dom kursy – soboty; Kultury – Walerianowo/Bukowa – Walerianowo/Brzozowa – Rosnowo – 19 kursów – Chom ęcice/Podgórna – Chom ęcice/ Środkowa – Chom ęcice/Szkoła – niedziele i świ ęta Konarzewo/Os. 25-lecia – Konarzewo/P ętla Górczyn – Bojanowska – Ostatnia – Nowe Kotowo – Sycowska/Auchan – Opłotki N/ ś – Sycowska II N/ ś – Sycowska I N/ ś – Trzebi ńska N/ ś – Plewiska/Słoneczna – Plewiska/Podgórna – Plewiska/Zachodnia – 14 kursów – dni 710 Plewiska/Skryta – Plewiska/Rynek – Plewiska/Stra Ŝ Po Ŝarna – robocze Plewiska/Boisko – Plewiska/Stacja Energetyczna – Plewiska/Boisko – Plewiska/Szkoła – Plewiska/Ko ściół – Plewiska/Szkolna – Komorniki/Ks. Wawrzyniaka – Komorniki/Ks .Malinowskiego Junikowo – Os. Kwiatowe – Junikowo Stacja – Plewiska/Wołczy ńska – Plewiska/Południowa N/ ś – Plewiska/Skryta – Plewiska/Rynek – 32 kursy – dni Plewiska/Stra Ŝ Po Ŝarna – Plewiska/Szkoła – Plewiska/Szkolna – Komor- robocze; 18 716 niki/Ks. Wawrzyniaka – Komorniki/Ks. Malinowskiego – kursów – soboty, Komorniki/Topolowa – Głuchowo/T ęczowa – Głuchowo/Stawna – niedziele i świ ęta Głuchowo/Stawna – Głuchowo/Spokojna – Gołuski/Szkolna – Gołuski/P ętla Ogrody – Szpitalna – Swoboda – Bukowska I N/ ś – Jasna – Zgorzelecka – Le śnych Skrzatów – Folwark Edwardowo – Kopciuszka – Malechowska – Ławica – Owcza – POD Ławica – Malwowa – Skórzewo/Szarotkowa – Skórzewo/Ko ściół – Skórzewo/Os. Makowe – Skórzewo/Gimnazjum – Dą- 9 kursów – dni 718 browa/Le śna – Dąbrowa/Poprzeczna – Dąbrówka/Las – Dąbrówka/Parkowa – robocze Dąbrówka/Kasztanowa – Pal ędzie/Nowa – Pal ędzie/Le śna – Dopiewiec – Dopiewo/Polna – Dopiewo/O środek Zdrowia – Dopiewo/Ko ściół – Dopiewo/Dworzec Kolejowy Ogrody – Szpitalna – Swoboda – Bukowska I N/ ś – Jasna – Zgorzelecka – Le śnych Skrzatów – Folwark Edwardowo – Kopciuszka – Malechowska – Ławica – Owcza – POD Ławica – Malwowa – Skórzewo/Szarotkowa – 13 kursów – dni Skórzewo/Ko ściół – Skórzewo/Os. Makowe – Skórzewo/Gimnazjum – robocze; 9 719 Dąbrowa/Le śna – Dąbrowa/Krótka – Dąbrowa/Szkolna – Zakrzewo/Bukowska kursów – soboty, – Zakrzewo/ Świerkowa – Zakrzewo/Sportowa – Zakrzewo/Zacisze – niedziele i świ ęta Dąbrówka/Las – Dąbrówka/Parkowa – Dąbrówka/Kasztanowa – Pal ędzie/Nowa – Pal ędzie/Le śna – Dopiewiec – Dopiewo/Polna – Dopiewo/O środek Zdrowia – Dopiewo/Ko ściół – Dopiewo/Dworzec Kolejowy Kórnickie Przedsi ębiorstwo Autobusowe KOMBUS Sp. z o.o. Pozna ń/Rataje Dworzec – Pozna ń/Os. O świecenia – Pozna ń/Milcza ńska – 17 kursów – dni Pozna ń/Świ ątniczki – Koninko w ęzeł – Gądki w ęzeł – Gądki I – Skrzynki – robocze; 12 501 Kórnik Pozna ńska –Kórnik/Rynek – Kórnik/Prowent – Kórnik/Bnin I – kursów – soboty, Kórnik/Bnin Rynek – Kórnik/Bnin Osiedle niedziele i świ ęta Pozna ń Rataje – … – Koninko w ęzeł – Gądki/Elewator – Robakowo/Zak. Mi ęsne – Robakowo I – Robakowo II – Dachowa III – Dachowa II – Dachowa 2 kursy - dni 502 I – III – Szczodrzykowo II – Szczodrzykowo I – Dworzec PKP robocze – Przejazd PKP – Dzie ćmierowo III – Dzie ćmierowo II – Dzie ćmierowo I –

127 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Linia Trasa Kursy Kórnik Pozna ńska – Kórnik/Rynek – Kórnik/Prowent – Kórnik/Bnin I – Kórnik/Bnin Rynek – Kórnik/Bnin Osiedle Franowo – … – Wiadukt – Urszulanek – Sanocka – Strzy Ŝowska – Pokrzywno – Ni Ŝańska – Jarosławska – Krzesiny – Krzesiny Szkoła – Krzesiny Wiadukt – Nad Krzesink ą – Jaryszki/Składowa – Koninko/Drukarska – Koninko/Dziennikarska – Koninko/Pisarska – Szczytniki/P ętla – 12 kursów – dni 511 Koninko/Pisarska – Koninko/Dziennikarska – Koninko/Granatowa – robocze Koninko/Las – Borówiec/Las – Borówiec/D ębowa – Borówiec/Rekreacyjna – Borówiec/Ł ąkowa – Borówiec/Szkoła – Borówiec/Deszczowa – Borówiec/Pod Borem – Borówiec/Borówkowa – Kamionki/Lisia – Kamionki/Lotnicza – Kamionki/P ętla – Kamionki/Polna – Kamionki/Ł ąkowa – Kamionki/Klonowa Franowo – … – Wiadukt – Urszulanek – Sanocka – Strzy Ŝowska – Pokrzywno – Ni Ŝańska – Jarosławska – Krzesiny – Krzesiny Szkoła – Krzesiny Wiadukt – Siewierska – Tarnowska – Krzesinki – Podjaryszki – Jaryszki/Działki – śerniki/Skrzy Ŝowanie – śerniki/Wie ś – Koninko/W ęzeł – 13 kursów – dni Koninko/Dziennikarska – Koninko/Pisarska – Szczytniki/P ętla – robocze; 7 512 Koninko/Pisarska – Koninko/Dziennikarska – Koninko/Granatowa – kursów – soboty, Szczytniki/Nad Wod ą – Szczytniki/Sarnia – Kamionki/P ętla – niedziele i świ ęta Kamionki/Lotnicza – Kamionki/Lisia – Borówiec/Borówkowa – Borówiec/Pod Borem – Borówiec/Deszczowa – Borówiec/Szkoła – Borówiec/Ł ąkowa – Borówiec/Rekreacyjna – Borówiec/D ębowa Głuszyna Ko ściół – Staroł ęka – Babki/Babicka – Św. Antoniego – śeglarska – Dziedzicka – Staroł ęcka Wiadukt – Tarnobrzeska – Staroł ęka Wielka – Rydzowa – Czapury/Stacja Energetyczna – Czapury/Le śna – 25 kursów – dni Czapury/Głuszynka – Czapury/Szkoła – Czapury/Warta – Wiórek/Podle śna – 527 robocze; 12 Wiórek/P ętla – Wiórek/Podle śna – Czapury/Warta – Czapury/Szkoła – kursów – soboty, Czapury/Gromadzka – Babki – Babki/O środek Zdrowia – Babki/Jednostka niedziele i świ ęta Wojskowa – Daszewice/Le śna – Daszewice/Piotrowska – Daszewice/P ętla – Daszewice/Lipowa – Kamionki/Platanowa – Kamionki/Ł ąkowa – Kamionki/Polna – Kamionki/P ętla Pozna ń - Rataje Dworzec – … – Koninko/w ęzeł – Gądki/w ęzeł – Gądki I – 12 kursów – dni Skrzynki – Kórnik/Pozna ńska – Kórnik/Rynek – Kórnik/Prowent – robocze; 6 Kórnik/Bnin I – Kórnik/Bnin Rynek – Kórnik/Bnin Osiedle – Bła Ŝejewska – 560 kursów – soboty; Dom Dziecka – Bła Ŝejewo Las – Bła Ŝejewo Wie ś – Bła Ŝejewko I – Bła Ŝejewko 5 kursów – – Jeziory Wielkie Wie ś – Jeziory Wielkie – Jeziory Małe/Doliwiec Le śny – niedziele i świ ęta Jeziory Małe – Łękno – Zaniemy śl Rynek – Zaniemy śl/ko ściół Zaniemy śl/ko ściół – Zaniemy śl Rynek – Łękno – Jeziory Małe – Jeziory Małe/Doliwiec Le śny – Jeziory Wielkie – Prusinowo n/ Ŝ – Prusinowo wie ś – 1 kurs – dni 561 Biernatki Folwark – Biernatki wie ś – Biernatki n/ Ŝ – Bnin – Kórnik/Bnin I – robocze Kórnik/Prowent – Kórnik/Rynek – Kórnik/Pozna ńska – Skrzynki – Gądki I – Gądki/w ęzeł – Koninko/w ęzeł – … – Pozna ń - Rataje Dworzec Kórnik/Rynek – Kórnik/Prowent – Kórnik/Bnin I – Bnin – Biernatki wie ś – 6 kursów – dni Biernatki Folwark – Prusinowo wie ś – Prusinowo n/ Ŝ – Jeziory Wielkie – robocze; 1 kurs – 580 Jeziory Wielkie Wie ś – Bła Ŝejewko – Bła Ŝejewo Wie ś – Bła Ŝejewo Las – Dom soboty; 3 kursy – Dziecka – Bła Ŝejewska – Kórnik/Bnin Rynek – Kórnik/Bnin I – niedziele i świ ęta Kórnik/Prowent – Kórnik Rynek/ko ńcowy Środa PKP – Środa Wlkp/Hotel – Środa PKS – Środa Wlkp n/z – Zabikowo – 3 kursy – dni 581 Koszuty – Dębiec – Trzebisławki – Kórnik/Rynek robocze Środa PKS – Środa PKP – Petkowo – Słupia Wieka – Koszuty – Dębiec – 4 kursy – dni 582 Trzebisławki – Kórnik Rynek robocze 583 Mieczewo – Czołowo – Kórnik Pozna ńska – Kórnik/Rynek – Kórnik/Prowent – 2 kursy– dni

128 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Linia Trasa Kursy Kórnik/Bnin I – Kórnik/Bnin Rynek – Kórnik/Bnin Osiedle robocze; 2 kursy – niedziele i świ ęta Kórnik/Bnin Osiedle – Lipowa – Bła Ŝejewska – Kórnik/Bnin Rynek – 10 kursów – dni Kórnik/Bnin I – Parkowa I – Parkowa II – Kórnik/Rynek – Kórnik/Pozna ńska – robocze i soboty; 590 Dzie ćmierowo I – Dzie ćmierowo II – Dzie ćmierowo III – Przejazd PKP – 8 kursów – Dworzec PKP – Szczodrzykowo I – Szczodrzykowo III niedziele i świ ęta Kromolice – Trebisławki I – Pierzchno PKP – Pierzchno – Runowo n/ Ŝ – 4 kursy – dni 591 Runowo – Szczodrzykowo I – Dworzec PKP – Przejazd PKP – Dzie ćmierowo robocze III – Dzie ćmierowo II – Dzie ćmierowo I – Kórnik/Pozna ńska – Kórnik Rynek Robakowo szkoła – Robakowo II – Dachowa III – Dachowa II – Dachowa I – 1 kurs – dni Szczodrzykowo III – Szczodrzykowo II – Szczodrzykowo I – Dworzec PKP – robocze; 2 kursy 592 Przejazd PKP – Dzie ćmierowo III – Dzie ćmierowo II – Dzie ćmierowo I – – niedziele i Kórnik Pozna ńska – Kórnik Rynek świ ęta Kamionki p ętla – Kamionki I – Kamionki II – Borówiec/Borówkowa – Borówiec/Pod Borem – Borówiec II – Borówiec Szkoła – Borówiec/Ł ąkowa – Borówiec/Rekreacyjna – Borówiec/Kr ęta – Gądki – Robakowo szkoła – 2 kursy – dni 594 Robakowo I – Robakowo II – Dachowa III – Dachowa I – Szczodrzykowo III – robocze Szczodrzykowo II – Szczodrzykowo I – Dworzec PKP – Przejazd PKP – Dzie ćmierowo III – Dzie ćmierowo II – Dzie ćmierowo I – Kórnik Pozna ńska – Kórnik Rynek Radzewo – Konarskie – Bnin Konarska – Kórnik/Bnin Rynek – Kórnik/Bnin I 4 kursy – dni 595 – Kórnik/Prowent – Kórnik Rynek robocze Środa PKS – Zabikowo – Koszuty – Dębiec – Trzebisławki – Kórnik 1 kurs – dni 596 Pozna ńska – Kórnik Rynek robocze Zakład Usług Komunalnych Sp. z o.o. Mosina Borkowice/p ętla – Dru Ŝyna/Cicha – Dru Ŝyna/przejazd – Krosno/szkoła – Krosno/osiedle – Krosno/Le śna – Krosno/Polna – Mosina/Strzelecka szkoła – 12 kursów – dni 691 Mosina/Krasickiego Limaro – Mosina/Cisowa – Mosina/Długa – robocze Mosina/D ębowa – Mosina d.k. Mieczewo – Świ ątniki – Radzewice I – Radzewice II – Radzewice I – 7 kursów – dni Świ ątniki – Rogalin – Sasino – Rogalinek – Puszczykowo/Oczyszczalnia – robocze; 2 kursy 699 Puszczykowo/Niwka szpital – Puszczykówko/ Dworzec Kolejowy – – soboty, Puszczykowo/ Libelta – Mosina/ Czarnokurz – Mosina/Rzeczposp. Mosi ńskiej niedziele i świ ęta – Mosina/Dworzec Kolejowy Przedsi ębiorstwo Usług Komunalnych „Eko – Rondo” s. c. Pozna ń/D ębiec (mała p ętla) – Pozna ń/Kasztanowa – Pozna ń/Samotna – Lubo ń/Chopina – Lubo ń/Szkoła nr 3 – Lubo ń/Ratajskiego – Lubo ń/R. Maya – 642 Lubo ń/Rutkowskiego – Lubo ń/Lasek – Łęczyca/Dworcowa – 17 kursów – dni Łęczyca/Ł ęczycka – Łęczyca/WPN – Puszczykowo d.k. – robocze; 10 Puszczykowo/ Źródlana – Puszczykowo/Wiosenna – Puszczykowo/Ko ścielna – kursów – soboty; Puszczykowo rondo – Puszczykowo/Konwaliowa – Puszczykowo/Pszeniczna – 9 kursów – Puszczykowo/Krótka – Puszczykowo/Studzienna – Puszczykowo/Piaskowa – niedziele i świ ęta 643 Puszczykowo/Libelta – Puszczykówko d.k. – Puszczykowo/Dworcowa – Puszczykowo/Nadwarcia ńska Zarz ąd Transportu Miejskiego Translub Dębiec – 28 Czerwca 1956 r. – Lubo ń/Armii Pozna ń – Łęczyca/Pozna ńska – 18 kursów – dni Puszczykowo/Pozna ńska – Puszczykowo/Piaskowa – robocze; 10 651 Puszczykowo/Kasprowicza – Puszczykowo/Dworcowa – kursów – soboty; Puszczykowo/Kraszewskiego – Puszczykowo/Nadwarcia ńska – 9 kursów –

129 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Linia Trasa Kursy Mosina/Rzeczypospolitej Mosi ńskiej – Mosina/Dworcowa – Mosina/Mostowa niedziele i świ ęta – Krosinko/Wiejska – Dymaczewo Stare/Dymaczewo Stare – Dymaczewo Nowe/Dymaczewo Nowe – Dymaczewo Nowe Klub

Źródło: Informacja ze stron przewo źników oraz z gmin Mikroregionu WPN (stan na stycze ń 2015)

Zał ącznik 2. Wydatki gmin na inwestycje w turystyk ę / rekreacj ę / sport/ kultur ę w latach 2010- 2014 Rok Nazwa zadania Kwota w zł Uwagi Gmina Brodnica Remont chodników w Gminie Brodnica sposobem na 2010 204.017,00 poprawienie codziennego Ŝycia mieszka ńców Wyposa Ŝenie placów zabaw w Brodnicy, Przylepkach i 2011 26.954,00 Brodniczce - miejsc rekreacji i wypoczynku dla dzieci i nie tylko 2012 Budowa świetlicy wiejskiej w Sulejewie 37.806,43

2012 Boisko sportowe „ORLIK 2012” w Brodnicy 985.127,30

2012 Brodnickie spotkania z kultur ą 8.371,02 2012 Modernizacja i renowacja boiska sportowego w Manieczkach 112.831,35

Remont, modernizacja świetlic wiejskich - miejsc integracji 2013 społeczno ści wiejskich w śabnie, Grzybnie, Brodniczce, Górce, 95.969,00 Grabianowie i Iłówcu Wielkim Modernizacja budynku kotłowni - miejsca pełni ącego funkcj ę 2013 14.304,72 świetlicy wiejskiej w Iłówcu Wymiana dachu w ramach remontu budynku pełni ącego rol ę 2013 30.666,00 świetlicy wiejskiej w Brodnicy Remont i wyposa Ŝenie świetlic wiejskich – miejsc integracji 2013 społeczno ści wiejskich w miejscowo ściach: Sulejewo, 26.645,00 Brodniczka, Górka, Grabianowo, Iłówiec Wielki Termomodernizacja Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w 2013 785.845,32 Manieczkach Ogrodzenie boisk sportowych oraz placów zabaw w Gminie 2013 Brodnica w miejscowo ściach śabno, Grzybno, Iłówiec, 82.410,00

Manieczki 2014 Zakup sceny przeno śnej 12.500,00

Remont, modernizacja świetlicy wiejskiej w miejscowo ści 2014 19.315,64 Chaławy 2014 Budowa placu zabaw wraz z ogrodzeniem w Piotrowie 16.518,90 Budowa wiaty turystycznej słu Ŝą cej integracji mieszka ńców 2014 21.600,00 sołectwa Jaszkowo, Ludwikowo, Tworzykowo Budowa boiska sportowego wielofunkcyjnego przy szkole w 2014 286.081,45 Manieczkach 2014 Budowa placu zabaw wraz z ogrodzeniem w śurawcu 16.199,10 2014 Budowa placu zabaw wraz z ogrodzeniem w Brodnicy 16.199,10 2014 Zakup i monta Ŝ siłowni na Osiedlu Słowia ńskim w Manieczkach 10.000,00

2014 Termomodernizacja Szkoły Podstawowej w Iłówcu 129.944,26

Gmina Dopiewo 2010 Szkoła Podstawowa w D ąbrowie – budowa boisk 46.792,00 2010 Szkoła Podstawowa w Dopiewcu – rozbudowa placu zabaw 7.296,00

130 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Rok Nazwa zadania Kwota w zł Uwagi 2010 Budowa wiaty dla rowerów przy Gimnazjum w Skórzewie 31.000,00 2010 Modernizacja placu zabaw w Konarzewie 19.915,00 2010 Budowa ogrodzenia placu zabaw w D ąbrowie 10.000,00 2010 Budowa placu zabaw w Dopiewcu 15.000,00 2010 Budowa placu zabaw w Lisówkach 14.847,00 2010 Zagospodarowanie parku w Skórzewie przy ul. Pozna ńskiej 42.981,00 2010 Modernizacja boiska sportowego w Dopiewie 19.996,00 Budowa kompleksu sportowego w ramach projektu „Moje boisko 1.102.814,0 2010 ORLIK 2012” w Skórzewie 0 2010 Budowa boiska do koszykówki przy remizie w Pal ędziu 20.740,00 2010 Adaptacja terenu w Wi ęckowicach na boisko sportowe 38.400,00 2010 Budowa szatni przy boisku w Konarzewie 225.401,00 2011 Budowa ście Ŝki pieszo-rowerowej z Dopiewa do Wi ęckowic 313.649,00 2011 Dąbrowa – Skórzewo – budowa ście Ŝki pieszo-rowerowej 371.100,00 2011 śarnowiec – budowa wiaty biesiadnej 138.059,00 2011 Konarzewo – modernizacja boiska – budowa ogrodzenia 33.800,00 2011 Elementy siłowni zewn ętrznej – środki z GOSiR 18.400,00 2011 Elementy siłowni zewn ętrznej – środki sołectwa 5.000,00 2011 Dopiewo GOSiR – przebudowa pomieszcze ń w hali GOSiR 13.489,00 2012 Wi ęckowice – zagospodarowanie boiska wiejskiego 23.226,87 2012 Pal ędzie – zagospodarowanie boiska wiejskiego 14.022,00 2012 Skórzewo Gimnazjum budowa parkingu dla rowerów 9.534,17 2012 Elementy siłowni zewn ętrznej 24.992,91 2012 Dopiewiec – elementy siłowni zewn ętrznej 9.790,80 2012 Wi ęckowice – elementy siłowni zewn ętrznej 9.780,80 2012 Zakrzewo – modernizacja boiska sportowego 97.950,26 2013 Wi ęckowice – modernizacja boiska wiejskiego 90.720,18 śarnowiec – zagospodarowanie terenu wokół wiaty wraz z 2013 257.740,99 wyposa Ŝeniem (ławy, stoły) Konarzewo – Centrum Rehabilitacyjno-Kulturalne oraz 3.525.992,2 2013 Warsztaty Terapii Zaj ęciowej 4 Skórzewo – przebudowa wraz ze zmian ą u Ŝytkowania obiektu 2013 70.728,68 Rotundy w Gimnazjum w Skórzewie na potrzeby kultury 2013 Siłownia zewn ętrzna przy boisku ORLIK w Skórzewie 26.169,02 Zborowo – projekt wraz z wykonaniem zasilania pola 2013 40.732,19 kempingowego oraz przył ączenia do sieci energetycznej Skórzewo – elementy siłowni zewn ętrznej – zadanie realizowane 2013 12.400,00 przez Sołectwo Skórzewo Skórzewo – wykonanie nawierzchni bie Ŝni i modernizacja boiska 2013 245.452,33 przy Gimnazjum ( ście Ŝka pieszo-rowerowa) 2013 Zakrzewo – modernizacja boiska sportowego 48.389,44 2013 Konarzewo - modernizacja boiska sportowego 49.908,89 2013 Dopiewiec – przebudowa boiska wiejskiego 6.064,20 Wi ęckowice – elementy siłowni zewn ętrznej – zadanie sołectwa 2013 9.304,83 Wi ęckowice

131 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Rok Nazwa zadania Kwota w zł Uwagi Dopiewiec – elementy siłowni zewn ętrznej – zadanie sołectwa 2013 4.305,00 Dopiewiec Konarzewo – Centrum Rehabilitacyjno-Kulturalne oraz Wyposa Ŝenie 2014 149.983,24 Warsztaty Terapii Zaj ęciowej Centrum 2014 Zborowo – adaptacja obiektu na przysta ń Ŝeglarsk ą 217.668,92 2014 Dąbrowa budowa placu zabaw (ul. Rolna) 21.780,00 2014 Dąbrowa budowa placu zabaw (ul. T ęczowa) 9.630,00 Dąbrowa ulica T ęczowa zakup i monta Ŝ elementów siłowni 2014 8.843,70 zewn ętrznej 2014 Pal ędzie budowa placu zabaw 35.971,46 2014 Wi ęckowice – ”Platforma 4 w 1” 34.888,40 Dąbrówka zakup elementów siłowni zewn ętrznej – środki 2014 10.000,00 sołeckie 2014 Skórzewo Gimnazjum realizacja ogrodzenia boiska 9.840,00 2014 Zakrzewo modernizacja boiska sportowego 77.860,00 2014 Gołuski zakup elementów siłowni zewn ętrznej – środki sołeckie 12.730,00 Gmina Komorniki 2010 Budowa boiska wielofunkcyjnego w Głuchowie 398.104,59 2010 Budowa boiska wielofunkcyjnego w Chom ęcicach 548.940,27 2010 Budowa siłowni zewn ętrznej przy boisku w Wirach 26.045,78 Budowa siłowni zewn ętrznej przy placu zabaw w Plewiskach, ul. 2011 24.764,82 Zielarska 2011 Budowa placu zabaw w Komornikach ul. Polna/ Kalinowskiego 55.160,00 Budowa kompleksu boisk sportowych wraz z infrastruktur ą w 1.242.520,0 2012 Szreniawie 0 Budowa placu zabaw, siłowni zewn ętrznej, alejek spacerowych w 2012 602.805,9 parku przy ul. Pocztowej w Komornikach Budowa boiska sportowego z nawierzchni ą z trawy syntetycznej 2012 298.774,74 przy szkole podstawowej w Komornikach Budowa placu zabaw przy szkole podstawowej w Chom ęcicach, 2012 720.860,74 Komornikach, Plewiskach, Wirach "Radosna Szkoła" Budowa placu zabaw, siłowni zewn ętrznej i boiska 2012 373.694,49 wielofunkcyjnego w Plewiskach, ul. Zielarska 2013 Budowa placu zabaw przy Domu Kultury w Ł ęczycy 33.993,50 2014 Budowa siłowni zewn ętrznej w Chom ęcicach i Rosnówku 41.328,00 2014 Budowa boiska sportowego przy szkole podstawowej w Wirach 271.658,87 Budowa boiska sportowego przy szkole podstawowej w 2014 285.829,35 Chom ęcicach 2014 Budowa boiska sportowego przy gimnazjum w Komornikach 453.821,28 Budowa boiska sportowego przy szkole podstawowej w 2014 451.520,40 Plewiskach 2014 Budowa skateparku w Komornikach 227.509,48 Gmina Kórnik 23.053.321, 2010 Budowa Centrum Rekreacji i Sportu w Kórniku – Hala Sportowa 22 19.685.126, 2010 Budowa Centrum Rekreacji i Sportu w Kórniku - Basen 75

132 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Rok Nazwa zadania Kwota w zł Uwagi Budowa Promenady spacerowej wokół jeziora Kórnickiego – etap Zadanie 2010 1965.329,95 I dofinansowane 2012 Budowa świetlicy wiejskiej w Czołowie 680.005,72 Zadanie dofin. 2012 Budowa świetlicy wiejskiej w Konarskim 668.671,77 Zadanie dofin. 2012 Budowa świetlicy wiejskiej w D ębcu 382.540,97 Zadanie dofin. 2012 Rozbudowa i modernizacja budynku OSP w Kórniku 329.390,13 2013 Kompleks rekreacyjny KAMYCZEK w Kamionkach 66.380,89 2013 Budowa świetlicy wiejskiej Robakowo 922.363,62 Zadanie dofin. 2014 Rozbudowa i modernizacja budynku OSP w Radzewie 783.173,85 Gmina Mosina „Turystyka na terenach chronionych Mikroregionu WPN - Warto ść dofin.: budowa miejsc wypoczynku i edukacji ekologicznej”. 484 120,00 W skład inwestycji wchodzi: budowa wie Ŝy widokowej, budowa Program 2012 569.553,00 drewnianej kładki stanowi ącej doj ście do wie Ŝy, budowa Operacyjny parkingu wraz z ogrodzeniem, ustawienie dwóch wiat Infrastruktura i biwakowych z ławkami, ustawienie tablic informacyjnych Środowisko Warto ść dofin.: 19 660,91 zł „Odbudowa owianej legend ą Studni Napoleona” Program -usuni ęcie starych kr ęgów, odbudowa studni z kamienia polnego 2012 34.547,03 Rozwoju ci ętego, wyposa Ŝenie w krat ę, budowa altany z ławk ą, Obszarów utwardzenie terenu, - PROW O ś 4 LEADER małe projekty. Wiejskich na lata 2007-2013 „Budowa infrastruktury sportowej na terenie gminy Mosina. Etap 2” – Dymaczewo Stare, Nowinki - PROW O ś 4 LEADER Odnowa i rozwój wsi: Warto ść dofin.: - Nowinki: budowa boiska do piłki no Ŝnej o nawierzchni 316 856,00 zł 2012 487.166,09 trawiastej, warto ść brutto: 177 204,98 zł brutto PR OW na lata - Dymaczewo Stare: budowa boiska sportowego 2007-2013 wielofunkcyjnego o nawierzchni poliuretanowej, warto ść brutto: 309 961,11 zł brutto „Budowa infrastruktury sportowej na terenie gminy Mosina. Etap 1.” –Rogalin, Rogalinek, Mieczewo - PROW O ś 4 LEADER Odnowa i rozwój wsi w Rogalin: budowa boiska do piłki no Ŝnej Warto ść dofin.: o nawierzchni trawiastej, warto ść brutto 856,48 zł brutto 334 687,00 zł 2012 Rogalinek: budowa boiska do piłki no Ŝnej o nawierzchni 514.581,63 PR OW na lata trawiastej, warto ść brutto: 122 788,19 zł brutto Mieczewo: 2007-2013 budowa boiska do piłki no Ŝnej o nawierzchni trawiastej, warto ść brutto: warto ść wnioskowanego dofinansowania (80 % netto): 334 687,00 zł Warto ść dofin.: „Budowa siłowni zewn ętrznej na terenie Gminy Mosina" – 25 000,00 zł 2013 43.886,40 PROW O ś 4 LEADER małe projekty. PR OW na lata 2007-2013 Warto ść dofin.: „Wyposa Ŝenie O środka Sportu i Rekreacji w sprz ęt do zaj ęć 24 686,26 zł 2013 45.553,30 fitness- spinning” – PROW O ś 4 LEADER małe projekty. PR OW na lata 2007-2013, „Modernizacja placów zabaw na terenie Gminy Mosina” – Warto ść dofin.: 2013 22.205,19 PROW O ś 4 LEADER małe projekty. 442,40 zł PR

133 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Rok Nazwa zadania Kwota w zł Uwagi OW na lata 2007-2013, Warto ść dofin.: „Budowa t ęŜ ni w Gminie Mosina” – PROW O ś 4 LEADER małe 40 800,00 zł. 2014 62.730,00 projekty. PR OW na lata 2007-2013 Warto ść dofin.: „Utworzenie skateparku w Gminie Mosina” – PROW O ś 4 44 861,85 zł, 2014 68.975,09 LEADER małe projekty. PR OW na lata 2007-2013 Warto ść „Budowa infrastruktury sportowej na terenie gminy Mosina. Etap dofinansowania 3 – boisko w Pecnej” 2014 411.028,76 : 250 000,00 zł, Budowa boiska wielofunkcyjnego o nawierzchni poliuretanowej. PR OW na lata PROW O ś 4 LEADER Odnowa i rozwój wsi 2007-2013 „Budowa infrastruktury sportowej na terenie Gminy Mosina. Etap Warto ść 4” – Krajkowo, Czapury dofinansowania Boiska: Czapury (boisko do piłki no Ŝnej o nawierzchni ze 2014 508.932,41 : 270 730,00 zł sztucznej trawy), Krajkowo (boisko do piłki no Ŝnej o nawierzchni PR OW na lata trawiastej). 2007-2013 PROW O ś 4 LEADER Odnowa i rozwój wsi Warto ść „Budowa siłowni zewn ętrznej w Świ ątnikach”. 2014 46.664,49 dofinansowania PROW O ś 4 LEADER małe projekty. : 30 350, 88 zł Warto ść „Budowa świetlicy wiejskiej w Kro śnie etap I”. 813 917,47 2014 dofinansowania PROW O ś 4 LEADER Odnowa i rozwój wsi : 267 000,00 zł Gmina Puszczykowo Udział środków 2011 Budowa przystani kajakowej 283.755,47 zewn ętrznych Dofinansowywanie remontów obiektów zabytkowych na terenie 2013 Miasta, w tym: Muzeum im. A. Fiedlera, wilii Rusałka, dworca w 71.501,25 Puszczykowie Zakup budynku na Rynku i adaptacja budynku na Rynku na Udział środków 2014 Bibliotek ę Miejsk ą zewn ętrznych 2014 Adaptacja pomieszcze ń w SP nr 1 na Centrum Animacji Kultury 292.081,96 Udział środków 2014 Budowa wielofunkcyjnego boiska sportowego przy ul. Ko ścielnej 309.175,41 zewn ętrznych 2014 Urz ądzenie i rozbudowa placu zabaw przy ulicy Mazurskiej 30.454,15 2014 Przeniesienie i rozbudowa placu zabaw przy ul. Sportowej 38.683,50 2014 Wykonanie trybun przy boisku piłkarskim 26.223,60 Gmina St ęszew 2010 Wykonanie skateparku w St ęszewie 47.328,68 Powstanie miejsca do gier i zabaw przy ul. Trzebawskiej w 2010 28.454,00 St ęszewie Budowa wielofunkcyjnego boiska sportowego z nawierzchnia 2010 239.353,82 syntetyczn ą w miejscowo ści Strykowo Wykonanie boiska sportowego wraz z wykonaniem 2011 53.300,00 zagospodarowania terenu w Mirosławkach

134 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Rok Nazwa zadania Kwota w zł Uwagi Miejsca aktywnego wypoczynku w miejscowo ściach Sapowice i 2011 35.522,40 Strykowo Budowa wielofunkcyjnego boiska sportowego z nawierzchni ą 2011 269.641,42 syntetyczn ą w miejscowo ści Modrze Oznakowanie miejsc wartych zobaczenia na trasie Kr ąplewo - 2011 79.018,06 "Źródełko w śarnowcu" 2011 Rekultywacja boiska sportowego w miejscowo ści Skrzynki 51.103,78 Odnowienie elementów małej architektury wokół terenu 2012 72.405,94 "Źródełko" śarnowiec Remont budynków świetlic wiejskich w miejscowo ści 2012 625.561,31 Mirosławki i Tomiczki wraz z zagospodarowaniem terenu 2012 Zagospodarowanie rekreacyjne terenu w miejscowo ści Dro ŜdŜyce 13.364,00 2012 Rekultywacja boiska sportowego w miejscowo ści Strykowo 52.919,46 2013 Wykonanie siłowni plenerowej w St ęszewie 18.573,00 Budowa wielofunkcyjnego boiska sportowego z nawierzchni ą 2013 264.288,72 syntetyczn ą w miejscowo ści Jeziorki Zagospodarowanie rekreacyjne terenu w miejscowo ści 2013 7.193,04 Zamysłowo -rozbudowa istniej ącego placu zabaw Zagospodarowanie rekreacyjne terenu w miejscowo ści Słupia nad 2013 57.440,58 jeziorem Strykowskim Wykonanie ście Ŝki Edukacyjno – Przyrodniczo – Kulturowej 2013 79.837,77 „Wokół St ęszewa” Zagospodarowanie rekreacyjne terenu w miejscowo ści Strykowo 2013 (cz ęść działki nr 185 i 186/1) nad Jeziorem Strykowskim – I etap, 122.318,94 II etap 2013 Remont świetlicy wiejskiej w Sapowiach 257.574,67 2013 Rekultywacja boiska sportowego w miejscowo ści Łód ź 14.760,00 Budowa wielofunkcyjnego boiska sportowego z nawierzchni ą 2014 328.090,69 syntetyczn ą w miejscowo ści Wronczyn Zagospodarowanie sportowo-rekreacyjne terenu na terenie gminy 2014 106.099,8 St ęszew (B ędlewo, Skrzynki, Tomiczki, Modrze, Jeziorki) 2014 Budowa ście Ŝki rowerowej Strykowo – Zamysłowo - I etap 354.573,41 2014 Budowa ście Ŝki rowerowej Strykowo – Zamysłowo - II etap 716.792,35 Zagospodarowanie rekreacyjne terenu w miejscowo ści St ęszew - 2014 61.756,84 strefy aktywnego wypoczynku Rozbudowa miejsc aktywnego wypoczynku w m. Witobel, 2014 40.208,86 Piekary oraz nad jeziorem Lipno w St ęszewie 2014 Remont świetlicy w Dro ŜdŜycach 81.480,91 2014 Remont świetlicy w Wronczynie i D ębnie 224.408,14 Rozwój infrastruktury sportowo-rekreacyjnej - powstanie siłowni 2014 52.060,00 zewn ętrznych na terenie gm. St ęszew 2014 Zagospodarowanie rekreacyjne terenu w m. Łód ź i Trzebaw 47.745,00 2014 Doposa Ŝenie terenów rekreacji w m. Witobel i Dro ŜdŜyce 10.332,00 Budowa ście Ŝki pieszej na odcinku Zamysłowo ul. Twardowska – 2014 1.405.660,7 droga Twardowo – Srocko Małe ETAP I i II

Źródło: Dane z gmin Mikroregionu WPN

135 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Zał ącznik 3. Pomniki przyrody

Lokalizacja Charakterystyka Gmina Brodnica Chaławy – Rakowka 1 (300) aleja lipowa Chaławy – Piotrowo 1 (70) aleja lipowa Przylepki 1 (272) aleja lipowa Przylepki 1 (59) aleja kasztanowa Ludwikowo, Jaszkowo, 20 d ęby Brodniczka, Brodnica Gmina Dopiewo Dąbrówka dąb szypułkowy Dąbrówka dwa d ęby szypułkowe Zakrzewo trzy d ęby szypułkowe Konarzewo dwie lipy szerokolistne Konarzewo lipa szerokolistna Dopiewo dwie lipy szerokolistne śarnowiec – na granicy z gm. Źródełko „ śarnowiec” St ęszew Gmina Komorniki Łęczyca – Kątnik – na terenie 8 d ąb szypułkowy WPN Jarosławiec – na terenie WPN, 1 d ąb szypułkowy nad Jez. Jarosławieckim Łęczyca –Kątnik – na terenie 1 sosna pospolita WPN, nad rz. Wart ą Komorniki – na terenie zabytkowego parku RSP, przy ul. 2 jesion wyniosły Ko ścielnej Ja śkowiaka Jarosławiec – w rozwidleniu dróg wiod ących nad 1 głaz narzutowy Jez. Jarosławieckie Le śników Jarosławiec – przy skrzy Ŝowaniu drogi do Po Ŝegowa 1 głaz narzutowy z betonow ą Komorniki – Jeziory, w centrum lasów WPN drog ą Gmina Kórnik Kamionki głóg jednoszyjkowy Czołowo dąb szypułkowy Kórnik obr ęb Bnin dąb szypułkowy Czmo ń 1 (40) aleja bukowa w Czołowie Czmoniec dąb szypułkowy Czmoniec dąb szypułkowy 1 (150) aleja ró Ŝnorodna drzew rosn ących wzdłu Ŝ drogi gruntowej Kromolice biegn ącej z Kromolic do Runowa 1 (188) aleja ró Ŝnorodna drzew rosn ących wzdłu Ŝ drogi gruntowej Pierzchno/ Dzie ćmierowo biegn ącej z Pierzchna do Kórnika "Palestynka"

136 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Lokalizacja Charakterystyka Bła Ŝejewo dąb szypułkowy Bła Ŝejewo lipa drobnolistna Bła Ŝejewo dąb szypułkowy Skrzynki buk zwyczajny Czołowo grupa trzech wi ązów Borówiec lipa drobnolistna Borówiec wi ąz górski Gądki Szuwary G ądeckie Gmina Mosina teren Gminy Mosina 1047 drzew pomnikowych Gmina Puszczykowo w lesie przy ul. D ębowej 2 d ąb szypułkowy Stare Puszczykowo nad Wart ą, przy tzw. pla Ŝy sosna zwyczajna Gmina St ęszew WPN, Górka dąb szypułkowy Obr ęb Trzebaw Łód ź skrzy Ŝowanie dróg: Mosina- St ęszew i Trzebaw- Będlewo lipa drobnolistna Droga nr 306 Strykowo , zabytkowy park dąb szypułkowy St ęszew ul. Kórnicka 4 cis pospolity Jeziorki , na terenie zabytkowego parku na cz ęś ci wył ączonej dla lipa drobnolistna potrzeb miejscowej SP Łód ź jesion wyniosły Strykowo , zabytkowy park dąb szypułkowy Wronczyn , zabytkowy park dąb szypułkowy – 3 szt. WPN, D ębienko dąb szypułkowy WPN, Górka dąb szypułkowy Modrze , zabytkowy park platan klonisty Modrze , zabytkowy park lipa drobnolistna St ęszew sumak octowiec St ęszew Ŝywotnik olbrzymi St ęszew Ŝywotnik olbrzymi Tomice dąb szypułkowy Zamysłowo dąb szypułkowy Skrzynki „oczko wodne”- uŜytek ekologiczny Dębienko „oczko wodne”- uŜytek ekologiczny śarnowiec źródło wodne – uŜytek ekologiczny Modrze , ul. Ko ściuszki 13 dąb szypułkowy Modrze dąb szypułkowy Tomice dąb szypułkowy

Źródło: Dane z gmin Mikroregionu WPN

137 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Zał ącznik 4. Miejsca publicznego wypoczynku Gmina Brodnica Brodnica park podworski (XIX–XX wiek) przy Pałacu w Brodnicy Brodnica, śabno, Iłówiec, Iłówiec Wielki, Grzybno, Grabianowo, Manieczki, plac zabaw Boreczek, Szołdry, Brodniczka, Górka, śurawiec, Przylepki, Chaławy, Piotrowo Jaszkowo wiata turystyczna i plac zabaw Gmina Dopiewo Dąbrowa , ul. T ęczowa plac zabaw i siłownia zewn ętrzna Dąbrowa , ul. Rolna plac zabaw Dąbrowa , ul. Sadowa plac zabaw Dopiewiec , ul. Kwiatowa teren rekreacyjny – siłownia zewn ętrzna Dopiewiec , ul. Szkolna plac zabaw Dopiewo , ul. Ł ąkowa plac zabaw Gołuski , ul. Szkolna (przy świetlicy) plac zabaw i świetlica zewn ętrzna Konarzewo , ul. Szkolna / Pozna ńska plac zabaw Lisówki , ul. Trzcieli ńska plac zabaw Pal ędzie , ul. Le śna (przy świetlicy) plac zabaw Skórzewo , ul. Malinowa plac zabaw i siłownia zewn ętrzna Skórzewo , ul. Pozna ńska zabytkowy park – teren rekreacyjny Skórzewo , ul. Sportowa teren rekreacyjny Trzcielin , Płk. Kopy / Środkowa plac zabaw Wi ęckowice , ul. Gromadzka (przy plac zabaw blokach) „Platforma 4 w 1” to wykorzystanie terenu zwanego Wiejskim Centrum Rekreacji w Wi ęckowicach, gdzie fragment gruntu o powierzchni 14 x 15 metrów, po odpowiednim utwardzeniu Wi ęckowice nawierzchni słu Ŝy jako: Boisko do streetballa czyli ulicznej koszykówki; "Parkiet" taneczny; Szachownica do gry w szachy plenerowe; Bulodrom – tor do gry w boule (petanque). teren rekreacyjny (mała architektura, tj. drewniane wiaty i ławki; Wi ęckowice , dz. nr 237 bramki do gry w piłk ę no Ŝną, kosz do gry w koszykówk ę; zestaw do gry w siatkówk ę). Zakrzewo , ul. Długa (przy OSP) plac zabaw Konarzewo park z przełomu XVIII/XIX wieku (25 ha) Zborowo budynek przystani wodnej w Zborowie. Zborowo kąpielisko w Zborowie. wiata biesiadna oraz teren rekreacyjny wokół wiaty (plac zabaw; śarnowiec siłownia zewn ętrzna; parking dla niepełnosprawnych; postój dla rowerów; plac manewrowy; elementy małej architektury). Gmina Komorniki Komorniki - centrum Park Stra Ŝaka wraz z placem zabaw i siłowni ą zewn ętrzn ą Plewiska Park Podworski Plewiska, ul. Zielarska plac zabaw, siłownia zewn ętrzna i boisko Głuchowo plac zabaw, siłownia zewn ętrzna

138 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Wiry plac zabaw, siłownia zewn ętrzna Łęczyca plac zabaw, siłownia zewn ętrzna Rosnowo plac zabaw, siłownia zewn ętrzna Szreniawa plac zabaw, siłownia zewn ętrzna Walerianowo plac zabaw, siłownia zewn ętrzna Wypalanki plac zabaw, siłownia zewn ętrzna Chom ęcice plac zabaw, siłownia zewn ętrzna Rosnówko plac zabaw, siłownia zewn ętrzna Gmina Kórnik plac zabaw, siłownia zewn ętrzna, pomost rekreacyjny, boisko do Mo ścienica siatkówki pla Ŝowej Biernatki plac zabaw, wiata rekreacyjna Kamionki place zabaw, bulodrom, siłownia zewn ętrzna przysta ń rowerowa, plac zabaw, siłownia zewn ętrzna, boiska do Szczytniki siatkówki Kórnik promenada nad Jeziorem Kórnickim, place zabaw Robakowo-Wie ś plac zabaw Bła Ŝejewo plac zabaw Skrzynki polana piknikowa z wiat ą i placem zabaw Kórnik Arboretum – park przy Zamku w Kórniku Gmina Mosina Mosina, ul. Strzelecka Gminny Park „Strzelnica” (6,7 ha) Mosina , ul. Konopnickiej przy Rondzie Park Krotowskiego (1,5 ha) Budzy ń Mosina : ul. Dworcowa, ul. Sowiniecka – boisko szkolne Zespołu Szkół, ul. Kra ńcowa, ul. Powsta ńców Wlkp., ul. plac zabaw Nizinna, ul. Po Ŝegowska, ul. Kalinowa, ul. Skrajna Rogalinek-ul. Ko ścielna, Radzewice-ul. Długa, Daszewice-ul. Pozna ńska, Krosno-ul. Le śna, Krosinko-ul. Wiejska, Dymaczewo Stare –ul. Bajera, Pecna-ul. Szkolna (teren szkoły), Rogalin-ul. Szkolna, Świ ątniki-ul. Kórnicka, Mieczewo, Wiórek- przedszkole, Czapury-szkoła, Dymaczewo wiejskie place zabaw Nowe, Nowinki, Borkowice, Sowinki, Krajkowo, Sasinowo, śabinko, Pecna -ul. Stra Ŝacka , Rogalin -ul. Nowa , Babki - bloki , teren SP Nr 1 w Mosinie przy ul. Szkolnej, teren Sanatorium w Ludwikowie, teren przedszkola w Kro śnie -ul. Główna 43, Sowiniec Rogalin Park pałacowy w Rogalinie oraz tereny przyległe Gmina Puszczykowo przy Szkole Podstawowej nr 1 plac zabaw dla dzieci przy Szkole Podstawowej nr 2 plac zabaw dla dzieci

139 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO przy Przedszkolu nr 1 plac zabaw dla dzieci przy Przedszkolu nr 2 plac zabaw dla dzieci przy Przedszkolu nr 3 plac zabaw dla dzieci ul. Niezłomnych teren rekreacyjny z placem zabaw dla dzieci ul. Sobieskiego plac zabaw dla dzieci ul. Mazurska (Polanka) teren rekreacyjny z placem zabaw dla dzieci ul. Sportowa (przy CAS) teren rekreacyjny z placem zabaw dla dzieci ul. Cyryla Ratajskiego/Reymonta skwer wypoczynkowy z ławkami ul. Pozna ńska przy dworcu PKP skwer wypoczynkowy z ławkami ul. Nadwarcia ńska miejski teren rekreacyjny tzw. Zakole Warty Gmina St ęszew Będlewo park, oczka wodne, wyspa pocz ątek XVIII wieku, (8,31 ha) Jeziorki XVIII/ XIX wiek, (12,64 ha) Modrze park z połowy XIX wieku, (2,34 ha) Sapowice park z połowy XIX wieku, (5,04 ha) Skrzynki wystawa maszyn drogowych z połowy XIX wieku, (1,4 ha) St ęszew park z połowy XX wieku, (0,74 ha) Strykowo alejki spacerowe z pocz ątku XIX wieku, (10,36 ha) Trzebaw park z połowy XIX wieku, (1,74 ha) Wronczyn park z połowy XIX wieku, (2,25 ha) St ęszew : ul. Pozna ńska, Trzebawska Ko ścia ńska, Narutowicza, Mickiewicza, Plac Ko ściuszki, Błonie, przy Jeziorze Lipno, Jeziorki, Wronczyn, Zamysłowo, Modrze, B ędlewo, Łód ź, Witobel, place zabaw Trzebaw, Kr ąplewo, Strykowo, Sapowice, D ębno, Mirosławki, Piekary, Skrzynki, Tomiczki, Tomice, Słupia, Dro ŜdŜyce Źródło: Dane z gmin Mikroregionu WPN

Zał ącznik 5. Oferta kulturalna 9 Gmina Brodnica *Biblioteka Publiczna Gminy Brodnica Udost ępnianie zbiorów oraz udział w organizacji wydarze ń m.in.: Dzie ń Brodnica 66 Dziecka, Piknik W ędkarski z Ksi ąŜ ką oraz inne. 63-112 Brodnica Biblioteka czynna w pon., śr. i pt. w godz. od 8:00-17:00 oraz wt. i czw. od tel.: 61 282 36 04 8:00-15:00. [email protected] Gmina Dopiewo *Gminna Biblioteka Zadania/ działania realizowane przez Bibliotek ę to poza udost ępnianiem Publiczna i Centrum Kultury zbiorów tak Ŝe popularyzacja czytelnictwa, współpraca z innymi w Dopiewie bibliotekami sieci. Instytucje biblioteki podejmuj ą si ę tak Ŝe ró Ŝnorodnych ul. Konarzewska 12 form działalno ści kulturalno-edukacyjnej z dzie ćmi, młodzie Ŝą i osobami 62-070 Dopiewo starszymi.

9 Gwiazdk ą „*” oznaczone zostały obiekty gminne.

140 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Filie GBPiCK w Dopiewie: • Filia w D ąbrówce, ul. Malinowa 41, 62-070 D ąbrówka (budynek Szkoły Podstawowej); • Filia w Skórzewie, ul. Pozna ńska 42, 60-185 Skórzewo (budynek Szkoły Podstawowej); • Filia w Konarzewie, ul. Szkolna 16, 62-070 Konarzewo (budynek Szkoły Podstawowej); Klub Rondo, ul. Ks. ST. Kozierowskiego 1, 60-165 Skórzewo (budynek Gimnazjum). Głównym celem świetlicy jest stworzenie uczestnikom mo Ŝliwo ści bezpiecznego i kulturalnego sp ędzania wolnego czasu. W trakcie zaj ęć doskonal ą oni ró Ŝne umiej ętno ści: plastyczne, muzyczne i ruchowe. *Świetlica Środowiskowa Podczas odrabiania zada ń domowych utrwalany jest nawyk systematycznej w Trzcielinie pracy, jak równie Ŝ wzmacniane jest poczucie własnej warto ści. ul. Pułkownika Andrzeja Kopy Kształtowane s ą postawy wzajemnej akceptacji oraz szacunku do samego 62-070 Trzcielin siebie i innych. W świetlicy ka Ŝdego roku odbywa si ę wiele imprez środowiskowych, w których uczestnicz ą mieszka ńcy Trzcielina. Głównym celem świetlicy jest stworzenie dzieciom bezpiecznego i *Świetlica Środowiskowa kulturalnego sp ędzania wolnego czasu. W ramach pracy świetlicy w Konarzewie prowadzone s ą zaj ęcia rozwijaj ące zainteresowania dzieci, kształtuj ące ich ul. Ko ścielna umiej ętno ści i wspieraj ące prawidłowy rozwój dziecka. Du Ŝy nacisk 62-070 Konarzewo poło Ŝony jest na kształtowanie nawyku systematycznego odrabiania zada ń domowych. *Świetlica środowiskowa Celem świetlicy jest zapewnienie dzieciom opieki wychowawczej, w Wi ęckowicach tworzenie warunków do nauki, pomoc w odrabianiu lekcji, rozwijanie ul. Gromadzka 35 zainteresowa ń i uzdolnie ń wychowanków oraz co bardzo wa Ŝne: działania 62-070 Wi ęckowice maj ące na celu kreowanie prawidłowych wzorców zachowa ń. tel. 061 814 83 51 Gmina Komorniki Zaj ęcia w świetlicy socjoterapeutycznej, gry i zabawy ruchowe z *Gminny O środek Kultury elementami rytmiki, zaj ęcia w klubie fitness, aerobik w sali sportowej, kurs ul. Stawna 7/11 ta ńca towarzyskiego, nauka gry na instrumentach klawiszowych i gitarze. 62-052 Komorniki Próby zespołu muzycznego „The Spiryt”. Spotkania Towarzystwa tel.: 061 810 74 49 Turystyki Rowerowej, Koła Gospody ń Wiejskich, Akademii Trzeciego [email protected] Wieku, Gminnego Koła W ędkarskiego w Komornikach. Zbiórki harcerskie (harcówka). Klub Filmowy. Sala „Piwnica” – wystawy. *Dom Kultury „KO ŹLAK” w Świetlica socjoterapeutyczna, aerobik, gry planszowe i bilard, nauka gry na Chom ęcicach instrumentach klawiszowych, sekcja tenisa stołowego. ul. Pozna ńska 65/67 Klub mo Ŝe by ć wynajmowany na uroczysto ści rodzinne, dyskoteki 62-052 Chom ęcice młodzie Ŝowe i zabawy. tel. 061 810 74 35 *Dom Kultury „Dworek” w Zaj ęcia w świetlicy socjoterapeutycznej, gry i zabawy ruchowe dla dzieci z Głuchowie elementami rytmiki, dyskoteki. Wynajem pomieszcze ń na uroczysto ści ul. Parkowa 2 rodzinne. tel. 061 899 71 10 *Dom Kultury „Remiza” w Plewiskach Aerobik, treningi sekcji tenisa stołowego, świetlica socjoterapeutyczna, ul.Grunwaldzka 565 spotkania kulturalno-regionalne oraz zabawy i dyskoteki młodzie Ŝowe. tel. 061 863 81 31

141 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Aerobik dla pa ń, kurs karate i samoobrony dla dzieci i młodzie Ŝy, zaj ęcia w *Dom Kultury „Klub” w siłowni (piwnica). Imprezy coroczne: zabawa noworoczna, Turniej Rosnówku Piłkarski „Powitanie Wiosny”, Turniej Tenisa Stołowego, spotkania ul. 1-Maja 50 noworoczne w Klubie Seniora, Turniej Piłkarski o Puchar tel. 061 810 80 90 Przewodnicz ącego Rady, Liga Piłkarska ZHP. *Dom Kultury w Wirach ul. Ł ęczycka 103/105 Zaj ęcia w świetlicy socjoterapeutycznej, zaj ęcia plastyczne i teatralne. 62-051 Wiry tel. 061 810 59 12 *Dom Kultury „Nad Wirynk ą” w Łęczycy Filia Gminnego O środka Kultury w Komornikach ul. Pozna ńska 14 tel. 535 997 769 Gmina Kórnik *Świetlica Czołowo *Świetlica Konarskie W świetlicach odbywaj ą si ę imprezy kulturalne, integracyjne, szkolenia, *Świetlica Runowo warsztaty plastyczne, ceramiczne, gastronomiczne, rękodzieła, *Świetlica Borówiec fotograficzne, muzyczne, itp. *Świetlica Kamionki W świetlicach swoj ą siedzib ę maj ą lokalne stowarzyszenia, chóry, koła gospody ń wiejskich, odbywaj ą si ę zaj ęcia kulturalno-edukacyjne dla dzieci. *Świetlica Biernatki *Świetlica Robakowo *Kórnicki O środek Kultury Celem działania o środka jest edukacja artystyczna, organizacja imprez ul. Prowent 6 kulturalnych i współpracy kulturalnej z innymi instytucjami gminnymi i 62-035 Kórnik sołectwami. Na terenie o środka prowadzone s ą warsztaty grupy tanecznej, tel. 061 817 08 91, 515 229 660, Klubu Dobrego Filmu, Klubu miło śników gier logicznych, nauki gry na 503 016 249 instrumentach, fotograficzne. kontakt@kornickiosrodekkultur Poza tym prowadzona jest pracownia ceramiczna, pracowni plastyczna, y.pl zaj ęcia z ta ńca towarzyskiego, zaj ęcia zespołu pie śni i ta ńca. KOK www.kornickiosrodekkultury.pl/ wystawia spektakle teatralne. Gmina Mosina

MOK funkcjonuje od ponad 40 lat prowadz ąc szerok ą działalno ść kulturalno-edukacyjn ą dla mieszka ńców gminy i regionu. W obr ębie O środka działa Izba Muzealna, która powstała w 1985 roku i Galeria Miejska utworzona w 1993 roku, nad któr ą patronat sprawuje Związek Polskich Artystów Plastyków oraz Uniwersytet Artystyczny w *Mosi ński O środek Kultury Poznaniu. ul. Dworcowa 4 Celem O środka jest organizowanie i prowadzenie działalno ści w zakresie 62-050 Mosina, upowszechniania kultury poprzez działania skierowane na rozwijanie i tel.: 061 813 29 09 zaspokajanie potrzeb mieszka ńców oraz promocj ę działa ń kulturalnych. fax. 061 813 29 09 w.33 Główne cele działalno ści O środka wraz z Galeri ą Miejsk ą i Izb ą Muzealna kom. 669 603 933 to: www.kultura.gmina.pl • budowanie nawyków uczestnictwa w kulturze /obcowania z [email protected] kultur ą/, szczególnie w odniesieniu do mieszka ńców poszczególnych sołectw; • kreowanie własnych wydarze ń kulturalnych, które mog ą pretendowa ć do wielkopolskich marek kultury; • promowanie lokalnych środowisk twórczych i artystycznych; • działalno ść edukacyjna /edukacja kulturalna/;

142 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

• promowanie miasta i gminy; • organizacja wolnego czasu mieszka ńców; • kontakty z kultur ą innych regionów i narodów. Ośrodek zaprasza na spotkania z muzyk ą /zaj ęcia wokalne, gra na *Filia MOK - Galeria instrumentach/, ró Ŝnymi odmianami form plastycznych, ceramik ą, ta ńcem Miejska, Izba Muzealna /nowoczesnym i towarzyskim/ oraz na zaj ęcia z kulturoznawstwa, historii ul. Niezłomnych 1, sztuki i wiedzy o kulturze. Oferta skierowana jest do wszystkich grup 62-050 Mosina wiekowych. Cykliczne zaj ęcia oraz ró Ŝnorodne kursy tematyczne tel/fax. 061 8191-591 realizowane s ą zarówno w Mosinie, jak równie Ŝ na terenie wsi sołeckich [email protected] Gminy. a.pl Promocja miasta, sp ędzanie wolnego czasu, czy integracja społecze ństwa www.galeriamosina.pl lokalnego jest realizowana m.in. poprzez organizację świ ęta miasta. Jednym z najwa Ŝniejszych wydarze ń s ą Ogólnopolskie Dni Artystyczne z Gitar ą promuj ące niekomercyjna muzyk ę gitarow ą z udziałem najlepszych polskich i zagranicznych gitarzystów. Cyklicznie odbywaj ą si ę koncerty wybitnych i uznanych muzyków, kompozytorów i wokalistów. *Mosi ńska Biblioteka Publiczna ul. Dworcowa 4 62-050 Mosina tel. 061 813 23 32 [email protected] www.bibliotekamosina.pl Filie MBP w Czapurach ul. Pozna ńska 78 Biblioteka poza zadaniami podstawowymi organizuje łącznie z filiami 62-160 Pozna ń spotkania autorskie, warsztaty, plebiscyty, rankingi, konkursy, uroczyste [email protected] pasowania na czytelnika, noc w bibliotece, Dyktando dla lewor ęcznych. Filia w Daszewicach Biblioteka wł ącza si ę w imprezy ogólnokrajowe np. Narodowe Czytanie, ul. Szkolna 16 Tydzie ń Bibliotek, Mi ędzynarodowy Listopad Poetycki. 61-160 Pozna ń Przy MBP działa: Dyskusyjny Klub Ksi ąŜ ki, Teatr Skryptorium, Klub [email protected] Miło śniczek Ro ślin. Biblioteka współpracuje z ró Ŝnymi instytucjami: Filia w Krosinku ul. Wiejska przedszkolami, szkołami, Mosi ńskim O środkiem Kultury, Galeri ą Miejsk ą, 62-050 Mosina stowarzyszeniami. tel. 61 8 192 280 Biblioteka organizuje corocznie w grudniu wydarzenie pod nazw ą [email protected] „Ranking Najlepszych Czytelników Roku Oddziału dla dzieci”. Filia w Pecnej ul.Główna 50 62-053 Pecna, [email protected] Filia w Rogalinku ul. Pozna ńska 19 62-050 Mosin [email protected] Gmina Puszczykowo *Miejski O środek Kultury BM CAK ul. Wysoka 1 Warsztaty plastyczne, taneczne, muzyczne. 62-040 Puszczykowo tel.: 061 813 34 61 *Świetlica socjoterapeutyczna Szkoła Podstawowa nr 1 Zaj ęcia w świetlicy socjoterapeutycznej, zaj ęcia wyrównawcze dla ul. Wysoka 1 uczniów, gry i zabawy dla dzieci. 62-040 Puszczykowo

143 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

*Świetlica Szkoła Podstawowa nr 2 Zaj ęcia dla młodzie Ŝy szkolnej. ul. Kasprowicza 1 62-040 Puszczykowo *Biblioteka BM CAK ul. Rynek 15 Biblioteka, wernisa Ŝe, spotkania autorskie. 62-040 Puszczykowo tel.: 061 8194 649 www.biblioteka.iq.pl Pracownia Artystyczna LUPA Pracownia prowadzona jest przez Stowarzyszenie Artystów „ENTER ART” i Ogród Sztuki powstałe w 2003 roku. Grup ę tworz ą arty ści, którzy za cel stawiaj ą sobie Stroma 3 tworzenie nowych projektów autorskich, promowanie uczestnictwa w 62-040 Puszczykowo kulturze oraz uczestnictwa w edukacji artystycznej. [email protected] Udział w festiwalach, organizacja warsztatów. lupa.enterart.org/ Sali im. Jana Pawła II przy parafii św. Józefa Oblubie ńca NMP Organizacja spotka ń kulturalnych, przedstawie ń i wyst ępów. ul. Dworcowa 16 62-040 Puszczykowo Muzeum Fiedlera ul. Słowcakiego 1 Muzeum stanowi tak Ŝe lokalny o środek kulturalny, miejsce spotka ń, 62-040 Puszczykowo wystaw, przedstawie ń artystycznych. Od kilu lat odbywa si ę tam cykliczny tel.: 668 114 429 przegl ąd piosenek pod nazw ą „Szanta Maria” czyli z piosenk ą [email protected] Ŝeglarsk ą „ Śladami podró Ŝników dookoła Poznania”. www.mipetraka.pl HOT_elarnia ul. Morenowa 33 Hotel w Puszczykowie, który w ramach programu ART._time oferuje 62-040 Puszczykowo ró Ŝnego rodzaju wydarzenia artystyczne. Od 2010 do 2015 roku odbyło si ę tel.: 061 898 37 80 tam 11koncertów, wystaw i spektakli teatralnych. www.hotelarnia.pl/arttime Gmina St ęszew Kreowanie potrzeb kulturalnych środowiska. Galeria: prezentacja dorobku twórców i artystów, rozwijanie zainteresowa ń artystycznych i o światowych w śród mieszka ńców. Imprezy o charakterze rozrywkowym (organizuje imprezy cykliczne i plenerowe). Dom Kultury uczestniczy w organizowaniu imprez gminnych i WO ŚP, działa te Ŝ przy nim klub seniora. *Dom Kultury w St ęszewie Zespoły działaj ące w Domu Kultury: ul. Pozna ńska 11 • "Wesoła Gromada" z Klubu Seniora - istnieje 18 lat 62-060 St ęszew • "Modrzanki" z Modrza - funkcjonuje 15 lat tel. 061 813 40 71 • "Ko źlary" - kapela dudziarska - istnieje 10 lat [email protected] • "Cantare" - dzieci ęcy wokalny zespół artystyczny - istnieje 3 lata www.domkulturysteszew.pl • Chór mieszany przy Domu Kultury od 2013 r. W całorocznej działalno ści instytucji upowszechniania kultury s ą realizowane: • imprezy kameralne w cyklu "Przyjemno ści dla ciała i ducha" • plenerowe "Majówki" - imprezy dla dzieci, koncerty dla dorosłych • konkursy o zasi ęgu gminnym: plastyczny, recytatorski: "Wiosenne przebudzenie", piosenki dzieci ęcej "St ęszewska Triola"

144 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

• ferie zimowe • lekcje plastyki w galerii sztuki • plenerowe instalacje artystyczne. Biblioteka dysponuje ksi ęgozbiorem podr ęcznym: encyklopediami, słownikami, albumami, materiałami zwi ązanymi z regionem i udost ępnia je na miejscu w bibliotece. Uzupełnieniem oferty ksi ąŜ kowej jest dost ęp do bezpłatnego Internetu. *Biblioteka Publiczna Ponadto Biblioteka organizuje: ę w St szewie • spotkania autorskie (m. in. z Mari ą Czubaszek, Andrzejem ń ul. Pozna ska 11 Markiem Grabowskim ) 62-060 St ęszew • St ęszewski Dyskusyjny Klub Ksi ąŜ ki tel. 061 813 40 92 • „Bajkowa przysta ń" czyli sobotnie spotkanie z ksi ąŜ ką [email protected] • Wakacje oraz Ferie w Bibliotece • Konkursy plastyczne • Konkursy recytatorskie • Spektakle dla dzieci Muzeum działa od 1970 roku i powstało z okazji 600-lecia nadania praw *Muzeum Regionalne w miejskich St ęszewowi. Siedziba muzeum mie ści si ę w najstarszym, poza St ęszewie ko ściołem, budynku w mie ście. Jest to ostatni z domów podcieniowych ul. Rynek 8 zbudowany w XVIII wieku. 62-060 St ęszew Obecnie muzeum posiada około 5000 eksponatów rozmieszczonych w tel. 061 813 40 12, 697 270 dwóch salach wystawowych. W pierwszej znajduje si ę wystawa 898 etnograficzna ukazuj ąca przedmioty Ŝycia codziennego, natomiast druga [email protected] obejmuje wystaw ę dokumentów z historii miasta. www.muzeum-steszew.pl/ Muzeum mo Ŝna zwiedza ć codziennie, poza pon. w godz. 10:00-14:00. Wst ęp jest bezpłatny.

Źródło: Dane z gmin Mikroregionu WPN oraz informacje ze stron internetowych jednostek

Zał ącznik 6. Imprezy kulturalne organizowane na terenie Mikroregionu WPN Gmina Termin Nazwa Organizator Plebiscyt „Najpi ękniejsze Mosina luty Mosi ńska Biblioteka Publiczna wyznania” Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Komorniki marzec Jarmark Wielkanocny Rolno-Spo Ŝywczego Wielkopolski Przegl ąd Kapel Mosi ńskie Towarzystwo Gitarowe i Mosina marzec Gitarowych Mosi ński O środek Kultury Ogólnopolski Festiwal Animacji Mosina marzec Mosi ński O środek Kultury O!PLA St ęszew marzec Jarmark Wielkanocny Gmina St ęszew Rajd pieszo-rowerowy Dopiewo kwiecie ń Koło PTTK Dopiewo „P ędziwiatry” „P ędziwiatr Wiosenny” Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Komorniki kwiecie ń Festiwal Piwa Rolno-Spo Ŝywczego Kórnik kwiecie ń Festiwal Młodych Muzyków Gmina Kórnik Gmina Kórnik, Kórnickie Towarzystwo Kórnik kwiecie ń Koncert Wiosenny Śpiewacze Ogólnopolskie Dni Artystyczne z Mosi ńskie Towarzystwo Gitarowe i Mosina kwiecie ń Gitar ą Mosi ński O środek Kultury

145 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Gmina Termin Nazwa Organizator ”Świ ęto Obrz ędów Mosina kwiecie ń Mosi ński O środek Kultury Wielkanocnych” Puszczykowo kwiecie ń Festyn Ekologiczny Miasto Puszczykowo Dopiewo maj Majówka w gminie Dopiewo Sołectwa / Szkoły Gmina Komorniki, GOK Komorniki, Komorniki maj Dni Gminy Komorniki GOSR Komorniki Komorniki maj Festyn Majowy Gmina Komorniki Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Komorniki maj Festyn zielono świ ątkowy Rolno-Spo Ŝywczego Kórnickie Spotkanie z Biał ą Kórnik maj Kórnicki O środek Kultury Dam ą Kórnik maj Kwitn ące Magnolie Arboretum Kórnickie Kórnik maj Dni Azalii i Ró Ŝaneczników Arboretum Kórnickie Salon Poetycki w Galerii Mosina maj Mosi ński O środek Kultury Miejskiej Mosina maj Dni Mosiny Mosi ński O środek Kultury Puszczykowo maj „Bursztynowy Motyl” Fundacja Fiedlerów, Miasto Puszczykowo Puszczykowo maj Parowozem z Puszczykówka Miasto Puszczykowo, TurKol St ęszew maj Gminny konkurs piosenki Dom Kultury w St ęszewie St ęszew maj YOUTH FESTIVAL St ęszew Gmina St ęszew St ęszew maj Gminny Dzie ń Ojca i Matki Gmina St ęszew Dopiewo czerwiec Dni Gminy Dopiewo Gmina Dopiewo Komorniki/ czerwiec Noc Świ ętoja ńska – Biesiada Gminny O środek Kultury w Komornikach Chom ęcice Salon Poetycki w Galerii Mosina czerwiec Mosi ński O środek Kultury Miejskiej Festyn Organizacji Mosina czerwiec Pozarz ądowych oraz Gminny Mosi ński O środek Kultury Dzie ń Dziecka Miasto Puszczykowo, Biblioteka Miejska Puszczykowo czerwiec Dzie ń Dziecka Centrum Animacji Kultury, Centrum Animacji Sportu Puszczykowo czerwiec Dni Puszczykowa Miasto Puszczykowo St ęszew czerwiec Świ ęto St ęszewa Gmina St ęszew St ęszew czerwiec Piknik Ekologiczny Gmina St ęszew Ogólnopolski Festiwal Muzyki czerwiec- Komorniki Organowej i Kameralnej – Gminny O środek Kultury w Komornikach lipiec Komorniki Dni Kultury Plewiska: Przegl ąd Gminny O środek Kultury w Komornikach, Komorniki lipiec Zespołów Śpiewaczych Gmina Komorniki, DK „Remiza” „Babiniec” Komorniki/ Kapeliada – Przegl ąd Kapel Gminny O środek Kultury w Komornikach, lipiec Plewiska Podwórkowych Gmina Komorniki, DK „Remiza” Kórnik lipiec Kórnicki Plener Malarski Kórnicki O środek Kultury Spotkanie Bli źniaków w St ęszew lipiec Dom Kultury w St ęszewie St ęszewie Festiwal Piosenki „St ęszewska St ęszew lipiec Dom Kultury w St ęszewie Triola” lipiec- Letni Festiwal „Muzyka z Fundacja Zakłady Kórnickie, Arboretum Kórnik sierpie ń Kórnika” Kórnickie, Biblioteka Kórnicka PAN

146 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Gmina Termin Nazwa Organizator lipiec/ Ko ściół pw. Matki Boskiej Wniebowzi ętej, Puszczykowo Letnie Koncerty Organowe sierpie ń Miasto Puszczykowo Brodnica sierpie ń Do Ŝynki Gminne Gmina Brodnica Dopiewo/ sierpie ń Do Ŝynki Parafialne Parafia w Skórzewie Skórzewo Dopiewo / Festyn Rodzinny: Przysta ń i sierpie ń Gmina Dopiewo Zborowo posłuchaj Komorniki/ sierpie ń Piknik z Motoryzajc ą Sołtys i Rada Sołectwa Wiry Wiry Kórnik sierpie ń Rok w Rock Stowarzyszenie Smartness Zako ńczenie lata – koncert Kórnik sierpie ń Kórnicki O środek Kultury plenerowy Kórnik sierpie ń Do Ŝynki Gminne Kórnicki O środek Kultury Mosina sierpie ń „Szeroko na W ąskiej – XI edycja” Mosi ński O środek Kultury Mosina sierpie ń Do Ŝynki Gminne Mosi ński O środek Kultury Puszczykowo sierpie ń Piknik Rodzinny nad Wart ą Miasto Puszczykowo Przegl ąd Zespołów Śpiewaczych St ęszew sierpie ń Gmina St ęszew „Pie śń nad Samic ą” St ęszew sierpie ń Do Ŝynki St ęszewskie Gmina St ęszew Dopiewo wrzesie ń Do Ŝynki Gminne Gmina Dopiewo Dopiewo/ wrzesie ń Bitwa pod Pal ędziem Sołectwo Pal ędzie Pal ędzie Komorniki/ wrzesie ń Do Ŝynki Gminne Gmina Komorniki Rosnówko Kórnik wrzesie ń Kórnickie Dni Nauki Instytucje Gminne, KCRiS „Oaza” Mi ędzynarodowy Festiwal Dopiewo pa ździernik Zespołów Gmin Chór Gminy Dopiewo „Bel Canto” Zaprzyja źnionych Świ ęto Drzewa – Eko Festyn dla Dopiewo pa ździernik Gmina Dopiewo dzieci Kórnik pa ździernik Barwy Jesieni Arboretum Kórnickie Kórnik pa ździernik Koncert Jesienny Zamek Kórnicki Mosina pa ździernik Powiatowy Turniej Rze źbiarski Mosi ński O środek Kultury Obchody rocznicowe wydarze ń z Mosina pa ździernik Mosi ński O środek Kultury 20 pa ździernika 1939 roku pa ździernik/ Biblioteka Miejska Centrum Animacji Puszczykowo listopad/ Puszczykowska Jesie ń Kulturalna Kultury grudzie ń Wy ścig Jaszczurów w Kórniku – Kórnik listopad Kórnicki O środek Kultury festiwal filmowy Mosina listopad Gitara i nie tylko – koncert Mosi ński O środek Kultury Mosina listopad Dyktando dla lewor ęcznych Mosi ńska Biblioteka Publiczna St ęszew listopad Gminny Dzie ń Seniora Gmina St ęszew Cykl spektaklów teatralnych St ęszew listopad Dom Kultury w St ęszewie „Otwórzmy Drzwi teatrowi” Komorniki grudzie ń Koncert Kol ęd Kórnicki O środek Kultury Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Komorniki grudzie ń Jarmark Bo Ŝonarodzeniowy Rolno-Spo Ŝywczego Dzie ń Św. Mikołaja – impreza Mosina grudzie ń Mosi ński O środek Kultury plenerowa

147 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Gmina Termin Nazwa Organizator Przegl ąd Form Jasełkowych i Mosina grudzie ń Bo Ŝonarodzeniowych – Mosina Mosi ński O środek Kultury 2015 Miasto Puszczykowo, Biblioteka Miejska Puszczykowo grudzie ń Mikołajki Centrum Animacji Kultury, Centrum Animacji Sportu Dom Pomocy Malta ńskiej, Miasto Puszczykowo grudzie ń Wieczór z Aniołami Puszczykowo St ęszew grudzie ń Gminne Wigilie Gmina St ęszew Obchody rocznicy wybuchu Gmina St ęszew, Dom Kultury w St ęszew grudzie ń Powstania Wielkopolskiego St ęszewie, Muzeum Regionalne

Źródło: Dane z gmin Mikroregionu WPN oraz informacje ze stron internetowych jednostek

Zał ącznik 7. Oferta obiektów sportowych i rekreacyjnych

Gmina Brodnica W roku 2005 centrum otrzymało certyfikat Polskiej Organizacji Turystycznej „Turystyczny Produkt Roku”. Jest to najwi ększe w Polsce i w Europie mi ędzynarodowe centrum je ździectwa – ośrodek edukacji. Do dyspozycji je źdźców jest 180 wierzchowców – od małych kucyków do du Ŝych koni. Centrum Hipiki Antoniego Obiekty: otwarta uje ŜdŜalnia, nowoczesny kompleks krytych uje ŜdŜalni o Chłapowskiego rozmiarach 25 m x 81 m, 18 m x 45 m, 22 m x 42 m. 200 ha terenów Jaszkowo 16 malowniczo poło Ŝonych nad Wart ą, pensjonat dla koni, parkur, czworoboki, 63-112 Brodnica tor krosowy, klinika weterynaryjna, sklep ze sprz ętem je ździeckim i tel.: 061 283 75 56 podsuwniczym. tel./fax: 061 283 99 40 Oferta: hipoterapia, sportowy trening koni, sportowy trening je źdźców, www.centrumhipiki.coc szkolenia: je źdźców, podkuwaczy, instruktorów jazdy konnej, berajtrów, [email protected] luzaków. Dodatkowo: zakwaterowanie w pokojach 2-, 3-, 4-, 5- i 6-osobowych, domowe posiłki podawane na szwedzkim stole, sala balowa i konferencyjna, przysta ń rzeczna – statek turystyczny, łodzie motorowe, wieŜa widokowa, parking dla samochodów i koniowozów. Organizacja firmowych imprez integracyjnych, imprezy dla sportowców i Bulodrom w śurawcu klubów sportowych. Mo Ŝliwo ść skorzystania z noclegu w go ści ńcu, jak Go ściniec śurawiec równie Ŝ mo Ŝliwo ść rozbicia namiotów na terenie okalaj ącym bulodrom. śurawiec 1a Na terenie Go ści ńca: strzelnica sportowa, tory łucznicze oraz paintball. W 63-112 śurawiec bezpo średnim s ąsiedztwie bulodromu jest równie Ŝ grill oraz miejsce na Tel.: 695 936 444 ognisko. Plac do gry ma wymiary 32 x 15 m, cało ść przykryta warstw ą [email protected] bazaltu, a sam plac do gry jest twardy, istnieje równie Ŝ mo Ŝliwo ść gry przy www.zurawiec.com sztucznym świetle. Mo Ŝliwo ść organizacji zawodów petanque. Kompleks boisk jest obiektem ogólnodost ępnym słu Ŝą cym do realizacji zada ń własnych gminy, w zakresie upowszechniania kultury fizycznej w śród *Kompleks boisk sportowych w dzieci, młodzie Ŝy i pozostałych grup społecze ństwa. Brodnicy „Orlik” Obiekt zarz ądzany jest przez administratora i udost ępniany wszystkim ch ętnym nieodpłatnie *Manieczki Wielofunkcyjne boisko sportowe przy szkole podstawowej *Manieczki Boisko sportowe klubu „Orkan Manieczki” Gmina Dopiewo *Gminny O środek Sportu i Hala sportowa o nawierzchni typu PULASTIC 2000. Wymiary płyty

148 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Rekreacji głównej 44 m x 24 m, mieszcz ą si ę na niej boisko do piłki r ęcznej (20 m x ul. Polna 1a 40 m); do koszykówki ( 28 m x 15 m) do siatkówki (18 m x 9 m). Wysoko ść Dopiewo hali wynosi 7,5 m. tel./fax: 061 814 82 62 Hala posiada trybuny z krzesełkami na 240 osób. Nadaje si ę równie Ŝ do organizacji konferencji na ok 800 osób. Na terenie obiektu znajduje si ę salka do ćwicze ń ruchowych o wymiarach 12 m x 8,5 m. Mog ą odbywa ć si ę na niej m. in. zaj ęcia fitness, ta ńca, jogi, baletu i inne. Na stałym wyposa Ŝeniu znajduj ą si ę drabinki, materace, por ęcze do baletu dla dzieci i dorosłych oraz lustra. Kompleks wybudowany został w 2008 roku. Składa si ę z boiska piłkarskiego ze sztuczn ą traw ą o wymiarach 60 m x 30 m, boiska wielofunkcyjnego o nawierzchni poliuretanowej o wymiarach 30 m x 18 m. Mo Ŝna na nim rozgrywa ć mecze w koszykówk ę i siatkówk ę. *Kompleks boisk ORLIK 2012 Obiekt posiada zaplecze sanitarno-szatniowe oraz o świetlenie pozwalaj ące w Dopiewie na korzystanie z boisk do godziny 22.00. W godzinach dopołudniowych z boisk korzystaj ą uczniowie pobliskiego gimnazjum oraz szkoły podstawowej. Popołudniami boisko jest dost ępne dla publiczno ści. W bezpo średnim s ąsiedztwie znajduje si ę dogodny parking. Na boisku obowi ązuje grafik rezerwacji. Kompleks wyposa Ŝony jest w boisko piłkarskie ze sztuczn ą traw ą o wymiarach 60 m x 30 m i boisko wielofunkcyjne o nawierzchni poliuretanowej o wymiarach 30 m x 18 m, na którym mo Ŝna rozgrywa ć *Kompleks boisk ORLIK 2012 mecze w koszykówk ę i siatkówk ę. w Skórzewie Na terenie znajduje si ę budynek murowany sanitarno-szatniowy, cało ść jest oświetlona. Otwarcie Orlika odbyło si ę 1 czerwca 2011 roku. Trawiasta płyta piłkarska o wymiarach 100 x 70 m. Trybuny na 340 miejsc *Boisko piłkarskie w Dopiewie siedz ących z wydzielonym sektorem dla kibiców przyjezdnych. Boisko wykorzystywane przez IV-ligowy zespół piłki no Ŝnej GKS Dopiewo. *D ąbrówka Siłownia zewn ętrzna *Dopiewo Siłownia zewn ętrzna Sala gimnastyczna o wymiarach z 24 m × 11,5 m z w ęzłem sanitarnym i *Sala gimnastyczna przy SP w salk ą do ćwicze ń korekcyjnych. Obiekt do dyspozycji uczniów szkoły oraz Wi ęckowicach mieszka ńców, osób przyjezdnych. *Sala gimnastyczna przy Sala gimnastyczna o wymiarach 11,5 m × 6,53 m wraz z zapleczem. Oferta: Zespole Szkół w Skórzewie po zako ńczeniu zaj ęć szkolnych, w godzinach wieczornych, odbywaj ą si ę ul. Pozna ńska 42 tutaj zaj ęcia sportowe dla młodzie Ŝy i starszych mieszka ńców z okolicy 60-185 Skórzewo (aerobik, piłka no Ŝna, koszykówka), działa klub karate. *Sala gimnastyczna przy Gimnazjum w Skórzewie Sala gimnastyczna, sale do ćwicze ń fitness oraz siłownia ul. ks. St. Kozierowskiego 1, 60-185 Skórzewo Obiekty: • 4 korty o nawierzchni ceglanej, *Korty Tenisowe Skórzewo • 2 korty o nawierzchni typu sztuczna trawa w hali – czynne cały rok, ul. Le śna 14 sztucznie do świetlane. 60-185 Skórzewo Oferta: korty tenisowe czynne s ą 7 dni w tygodniu, raz w miesi ącu tel. 601 764 470 odbywaj ą si ę turnieje sportowe, termin turniejów jest ruchomy, nale Ŝy sprawdza ć na stronach internetowych www.mojtenis.net.pl lub

149 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

telefonicznie. Lotnisko Zborowo 950 m × 50 m, nawierzchnia trawiasta. Prywatne lotnisko dla śmigłowca. Zborowo Lotnisko jest opłotowane, systematycznie koszone, istnieje na nim drobna tel. 602 600 600 infrastruktura Park Rozrywki Rodzinka Organizacja warsztatów i innych form rozrywki dla całej rodziny. ul. Skórzewska 19 Mo Ŝliwo ść organizacji imprez dla dzieci (urodziny, półkolonie), szkół, 60-185 Skórzewo rodzinnych (chrzciny, komunie) oraz spotka ń firmowych. Centrum tel.: 508 522 684, 508 522 686 wyposa Ŝone w: interaktywne podłogi, ekrany dotykowe, moduł edukacyjny, [email protected] ścianki wspinaczkowe, trampoliny, stref ę malucha itd. www.parkrodzinka.pl Na terenie obiektu znajduje si ę restauracja. Gmina Komorniki Obiekt posiada certyfikaty dla obiektu sportowego na poziomie I ligi, dla wszystkich gier zespołowych. Hala ma 6 szatni i jest przystosowana dla *Pełnowymiarowa sala osób niepełnosprawnych. W obiekcie znajduje si ę sala główna o widowiskowo – sportowa powierzchni 1118,5 m 2, a w niej boisko pełnowymiarowe do piłki r ęcznej GOSiR lub futsalu 20 x 40 m, boisko do siatkówki 9 x 18 m , koszykówki 15 x 28 ul. Polna 37 m. Mo Ŝliwy jest podział sali na 3 cz ęś ci które tworz ą 3 boiska treningowe 62-052 Komorniki do siatkówki lub koszykówki. tel.: 061 810 79 47 Cała sala wyposa Ŝona jest w trybuny składane (na balkonie),które mogą pomie ści ć ponad 300 widzów, oraz profesjonalny sprz ęt nagła śniaj ący wraz z amplifikatorni ą. *Kompleks boisk wielofunkcyjnych ul. Staszica 25 Przy Szkole Podstawowej w Komornikach 62-052 Komorniki tel.: 061 810 76 69 *Stadion piłkarski ul. Jeziorna 5 Stadion sportowy - trawiasta płyta boiska piłkarskiego 110 m x 60 m. Obok 62-052 Komorniki boiska głównego trybuny na 564 miejsc wraz z boksami dla zawodników. tel.: 061 623 23 35, 505 007 579 *Stadion sportowy – ul. Szkolna 132 Stadion sportowy o wymiarach 105 m × 68 m, nawierzchnia trawiasta, kryta 62-064 Plewiska trybuna na 650 miejsc oraz pawilon szatniowo – administracyjny tel.: 061 623 23 35 *Boisko wielofunkcyjne Orlik 2012 ul. Szkolna 132 Boisko wielofunkcyjne oraz boisko do Streetball. 62-064 Plewiska tel. :504 059 050 *Sala sportowa ul. Szkolna 64 W Szkole Podstawowej w Plewiskach 62-064 Plewiska tel.: 061 86177 537 *Boisko wielofunkcyjne Orlik 2012 ul. Podle śna 1 Boisko oraz siłownia zewn ętrzna 62-051Wiry tel.: 501 959 268 *Kompleks boisk rekreacyjno – sportowych Wyposa Ŝone równie Ŝ w korty tenisowe, rezerwacja telefoniczna. Pozna ńska 2-4

150 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

62-052 Szreniawa tel.: 061 810 79 47, 518 715 572 *Kompleks boisk wielofunkcyjnych ul. Sportowa 62-052 Rosnówko *Kompleks boisk wielofunkcyjnych ul. Polna 17 62-052 Chom ęcice *Kompleks boisk wielofunkcyjnych ul. Parkowa 2 62-052 Głuchowo Green Hotel Obiekty sportowo-rekreacyjne przy hotelu. Do dyspozycji go ści: 1 kort o ul. Jeziorna 1a nawierzchni typu sztuczna trawa, w pełni wymiarowe, trawiaste boisko 62-052 Komorniki sportowe, basen z hydromasa Ŝami, sauna, solarium, bilard, strzelnica tel.: 061 810 80 75 pneumatyczna i strzelnica sportowa, bie Ŝnia automatyczna, plac zabaw dla faks: 061 810 81 23 dzieci. [email protected] Dodatkowo: organizowanie konferencji, szkole ń, imprez o ró Ŝnorodnym www.greenhotel.pl charakterze, przeja ŜdŜek bryczkami, grill-party, ognisk, biesiad i pikników. Gmina Kórnik *O środek Sportu i Rekreacji Mo Ŝliwo ść wynaj ęcia pełnowymiarowego boiska do piłki no Ŝnej oraz boisk ul. Le śna 6 treningowych. Udost ępniony jest równie Ŝ Orlik oraz dwa boiska do 62-035 Kórnik siatkówki pla Ŝowej. tel. 061 817 01 83 kontakt@osir- Na terenach le śnych, przyległych do o środka poprowadzona jest ście Ŝka kornik.pl zdrowia (trasy wzdłu Ŝ brzegu jeziora wyposa Ŝonej w tablice i sprz ęty do www.osir-kornik.pl ćwicze ń). Orlik – boisko do piłki no Ŝnej, boisko do siatkówki i koszykówki (ze *Kamionki sztuczn ą nawierzchni ą), ogrodzone, o świetlone z zapleczem sanitarno- szatniowym. *Szczytniki Boisko do piłki no Ŝnej Kórnickie Centrum Rekreacji i Obiekty wyposa Ŝony jest w: pływalni ę, hal ę sportow ą, fitness, siłowni ę, Sportu OAZA centrum odnowy biologicznej i rehabilitacji, mini golf oraz specjaln ą stref ę ul. Ignacego Krasickiego 1 dla dzieci Oaza Kids. Poza tym znajduje si ę tam restauracja oraz sklep 62-035 Kórnik sportowy. tel.: 668 568 266, 061 649 88 75 Na terenie o środka istnieje mo Ŝliwo ść organizacji imprez, a tak Ŝe wynaj ęcia [email protected] Sali konferencyjnej. www.oaza.kornik.pl/ Godziny otwarcia: codziennie od 6:30-22:30 *Kórnik, Zwierzyniec Ście Ŝka zdrowia nad Jeziorem Kórnickim o dł. 3,8 km i 14 stacjami. Gmina Mosina *O środek Sportu i Rekreacji Ośrodek administruje licznymi obiektami na terenie Mosiny (hala sportowa w Mosinie oraz stadion sportowy) oraz gminy. ul. Szkolna 1 Ośrodek opracowuje i realizuje kalendarz imprez rekreacyjno – sportowych 62-050 Mosina oraz rywalizacji mi ędzyszkolnej zgodnie z okresowymi i rocznymi planami. tel. 061 813 29 03 WaŜniejsze imprezy: Otwarty Turniej Wiosny Formacji Tanecznych i [email protected] Solistów, HLPN, Turniej Aerobiku, Dni Mosiny, Bieg Eleganta, Sztafeta www.osirmosina.pl Pami ęci.

151 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Na stadionie powstał nowoczesny budynek wyposa Ŝony w sal ę konferencyjn ą, pomieszczenia dla trenerów oraz szatnie dla osób *Stadion sportowy korzystaj ących z obiektu. Pełnowymiarowa płyta boiska głównego ,Płyta Mosina Główna o wymiarach 105 m x 70 m, na którym rozgrywane s ą mecze ul. M.Konopnickiej 29 ligowe IV ligowego zespołu KS 1920 Mosina. 62-050 Mosina Boisko treningowe o wymiarach 95 m x 65 m. Płyta główna i płyta tel. 061 813 29 72 treningowa udost ępniane s ą równie Ŝ grupom zorganizowanym wg cennika OSIR. Boisko do pla Ŝowej piłki siatkowej. Na sali głównej o pow. 950 m 2 znajduj ą si ę pełno wymiarowe boiska do *Hala sportowa piłki r ęcznej, piłki koszykowej, piłki siatkowej, halowej piłki no Ŝnej, tenisa Mosina ziemnego, badmintona. Istnieje mo Ŝliwo ść podzielenia sali i rozgrywanie ul. Szkolna 1 dwóch meczy jednocze śnie w piłk ę siatkow ą i koszykow ą. Sala wyposa Ŝona 62-050 Mosina jest w sprz ęt do ćwicze ń gimnastycznych (m.in. dr ąŜ ki, kółka, skrzynia). tel. 061 813 29 03 Trybuna na 150 miejsc, sala korekcyjna z lustrami – 80 m 2, sala korekcyjna bez luster – 80 m 2, siłownia, sauna *K ąpielisko Glinianki Obiekty w zarz ądzie OSiR w Mosinie. *Rogalin Boisko trawiaste, w zarz ądzie OSiR w Mosinie. *Rogalink Boisko trawiaste, w zarz ądzie OSiR w Mosinie. *Mieczewo Boisko trawiaste, w zarz ądzie OSiR w Mosinie. *Nowinki Boisko trawiaste, w zarz ądzie OSiR w Mosinie. *Krajkowo Boisko trawiaste, w zarz ądzie OSiR w Mosinie. *Dymaczewo Nowe Boisko wielofunkcyjne, w zarz ądzie OSiR w Mosinie. *Czapury Boisko ze sztuczn ą trawa, w zarz ądzie OSiR w Mosinie. *Dymaczewo Nowe Boisko trawiaste, w zarz ądzie OSiR w Mosinie. Obiekt w zarz ądzie OSiR w Mosinie. Znajduje si ę tu: • boisko do piłki no Ŝnej o wymiarach 60 m x 30 m *Orlik w Kro śnie • boisko do piłki koszykowej o wymiarach 28 m x 14 m ul. Krasickiego 16 • boisko do piłki siatkowej o wymiarach 18 m x 9 m Krosno Terminy wynajmu nale Ŝy uzgadnia ć z animatorem obiektu: Marcin 62-050 Mosina Jakubowski 607 162 581. Dost ępno ść dla mieszka ńców Gminy Mosina oraz organizacji pozarz ądowych: marzec - listopad; pon.-pt.: 16:00-22:00; sob. i niedz.: 10:00-22:00 orlikmosina.futbolowo.pl Obiekt OSiR w Mosinie prowadzony przez Mosi ński Klub śeglarski. *Przysta ń śeglarska Celami statutowymi działalno ści klubu s ą propagowanie i uprawianie Dymaczewo Nowe Ŝeglarstwa. Corocznie w miesi ącach letnich na terenie przystani klubowej Mosi ński Klub śeglarski odbywaj ą si ę obozy dla dzieci i młodzie Ŝy Gminy Mosina, w ramach akcji ul. Konopnickiej 31 „Lato pod Ŝaglami”. 62-050 Mosina Kilkakrotnie w ci ągu sezonu Ŝeglarskiego rozgrywane s ą klubowe regaty. tel. 663 588 634, 730 730 789, Klub organizuje szkolenia na stopie ń Ŝeglarza jachtowego. Poprzez [email protected] organizowane spływy kajakowe klub ł ączy miło śników wszelkich sportów www.mkz.org.pl/ wodnych. Przysta ń jachtowa metalowo – drewniana, przy której mo Ŝe cumowa ć około 20 Ŝaglówek ró Ŝnego typu. Stajnia Foltyna ul. Pozna ńska 67 Rodzinne gospodarstwo rolne prowadz ące stadnin ę oraz pensjonat dla koni. 61-160 Daszewice Organizacja imprez w siodle m.in. obchody świ ęta Hubertusa, Dnia tel.: 602 344 050 Niepodległo ści, Dnia Ułana, Do Ŝynek. Konie ze stadniny bior ą udział 061 893 98 66 zawodach je ździeckich. O środek uczestniczy tak Ŝe w prowadzeniu dialogu z [email protected] Nadle śnictwem w kwestii szlaków je ździeckich. www.ufoltyna.pl

152 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

„Maj ątek Rogalin” Sp. z o.o. ul. Nowa 3 Świ ątniki n. Wart ą Organizacja wizyt, wycieczek, imprez oraz sesji fotograficznych na terenie 62-022 Rogalin maj ątku rogali ńskiego. Istnieje tak Ŝe mo Ŝliwo ść organizacji pikników i tel. 061 813 80 40, 061 813 81 81 zwiedzania zoo gospodarczego. Na terenie maj ątku prowadzony jest [email protected] pensjonat dla koni oraz szkoła jazdy konnej. www.majatekrogalin.pl/ Stajnia oferuje pensjonat dla koni. O środek posiada: • hal ę z o świetleniem • padoki z o świetleniem Klub Je ździecki „Mustangi” • siodlarnia z szafkami ul. Sikorskiego • toalety 62-022 Rogalinek • sal ę kominkow ą (TV, radio) tel. 061 813 83 13, 601 706 513 • miejsce do grillowania [email protected] • miejsce na ognisko • parking • mo Ŝliwo ść jazd z trenerem Rio Grande Krosinko Ośrodek oferuje: nauk ę jazdy od podstaw – jazda na lon Ŝy (ale te Ŝ ul. Wiejska 27 obchodzenie si ę z koniem, czyszczenie itp.), nauk ę jazdy w stylu 62-050 Mosina klasycznym w ró Ŝnych stopniach zaawansowania, lekcje indywidualne, tel. 665 216 743 rekreacyjne przeja ŜdŜki w teren, przeja ŜdŜki na kucykach, rajdy konne, [email protected] przeja ŜdŜki bryczk ą dwu-konn ą, mo Ŝliwo ść zorganizowania sesji [email protected] fotograficznej z ko ńmi krosinko.pl/ Dworek Je ździecki Bolesławiec Roman Kusz Ośrodek rekreacji konnej. Organizacja imprez jak Hubertus czy zawody 62-050 Mosina konne. tel.: 604 353 041 [email protected] Obwód Rybacki Baranówko Łowisko Specjalne Maria Łowisko jeziorowe specjalne. Mo Ŝliwo ść wypo Ŝyczenia łodzi do Błaszyk wędkowania na wodzie. tel.: 061 819 23 74 Ośrodek Je ździecki „Szklarzówka ” Obiekt oferuje zarówno pensjonat dla koni jaki I naukę jazdy konnej z Borkowice 33 instruktorem. 62-050 Mosina Istnieje mo Ŝliwo ść korzystania ze specjalnych, indywidualnych treningów tel.: 503 067 021 przygotowuj ących do skoków. [email protected] szklarzowka.pl Park znajduje si ę na powierzchni 7,2 ha, podzielony na 3 trasy o ró Ŝnym Park linowy Korzonkowo stopniu trudno ści: Krajkowo - mała – 145 m tel.: 506 742 137 - średnia – 780 m [email protected] - du Ŝa – 1085 m www.korzonkowo.pl Na terenie obiektu znajduj ą si ę tak Ŝe trampoliny, strzelnica oraz bufet, a tak Ŝe organizacja spływów kajakowych po Wacie z Śremu do Krajkowa. Je ździecki Klub Sportowy Mieczewo Ośrodek oferuje: nauka jazdy konnej dla dzieci, młodzie Ŝy, dorosłych na ul. Rogali ńska 7 ka Ŝdym poziomie, wyjazdy w teren, pomoc w uło Ŝeniu własnego konia, 62-022 Mieczewo przygotowanie do zawodów sportowych, zaje ŜdŜanie młodych koni. [email protected]

153 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO [email protected] www.klub.mieczewo.com Gmina Puszczykowo *Centrum Animacji Sportu CAS znajduje si ę w zarz ądzie Urz ędu Miasta Puszczykowa. Na terenie ul. Ko ścielna 7 obiektu zlokalizowane jest: boisko do piłki no Ŝnej o wymiarach 100 m × 70 62-040 Puszczykowo m, 100 miejsc dla publiczno ści, 3 korty tenisowe o nawierzchni ceglanej, tel.: 061 813 36 91 boisko wielofunkcyjne, ście Ŝka spacerowa, tor rolkowy, górka saneczkowa, [email protected] boisko do siatkówki pla Ŝowej www.caspuszczykowo.pl Obiekty: 4 korty o nawierzchni elastyczno-dywanowej, siłownia, kabiny cieplne. Centrum Tenisowe Angie W ofercie: mo Ŝliwo ść wynaj ęcia trenera, wypo Ŝyczenia butów, piłek, rakiet, ul. Sobieskiego 50 wyrzutni piłek, naci ąganie rakiet, sprzeda Ŝ akcesoriów tenisowych, 62-040 Puszczykowo organizowanie obozów sportowych, kolonii o profilu tenisowym, a ponadto www.angie.com.pl imprez okoliczno ściowych, konferencji, zaplecze hotelowe, restauracja, bar, parking strze Ŝony. Do dyspozycji je źdźców: 12 koni i 1 kuc. Obiekty: uje ŜdŜalnia otwarta, Szkoła Jazdy Konnej „Stajnia uje ŜdŜalnia kryta, pensjonat dla koni. Niwka” Oferta: jazdy w teren, hipoterapia, sportowy trening koni, sportowy trening ul. Niwka Stara 28 je źdźców, zaje ŜdŜanie młodych koni, organizowanie zawodów regionalnych 62-040 Puszczykowo w skokach przez przeszkody, zawodów towarzyskich, Hubertusów, 2- tel.: 061 813 34 00 dniowych rajdów, imprez okoliczno ściowych, np. Indian Summer na [email protected] po Ŝegnanie lata, przejazdów bryczkami, kuligów, zielonych szkół, wakacji www.niwka.poznan.pl w siodle itp. Obiekty i urz ądzenia: na powierzchni 1000 m2 znajduje si ę basen, sala SPA_larnia treningowa, du Ŝa sucha sauna z pomieszczeniem wypoczynkowym z ul. Czarnieckiego 56 aromaterapi ą, ła źnia parowa, wanna z hydromasa Ŝem, gabinety masa Ŝu, 62-040 Stare Puszczykowo gabinety kosmetyki piel ęgnacyjnej. Dodatkowo: bar kawowy i małe tel.: 061 813 37 38 przedszkole, w którym opiekunka zaopiekuje si ę dzieckiem w czasie [email protected] zabiegów. Obiekt cały czas przystosowywany do potrzeb osób www.spalarnia.com.pl niepełnosprawnych. Otwatre codziennie w godz.: 9:00-23:00, kosmetyka i masa Ŝe 10:00-22:00. Ośrodek Wypoczynkowy Wielspin ul. Wysoka 8 Przy o środku znajduje si ę basen letni dla dzieci. 62-040 Puszczykowo Obiekt przystosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo. tel.: 061 813 30 72 [email protected] www.wielspin.pl *Puszczykowo, ul. Nowe Kompleks boisk ORLIK 2012 Osiedle

Puszczykowo , ul. Jarosławska Kompleks boisk ORLIK 2012 *Szkole Podstawowej nr 2 ul. Kasprowicza 1 Kort tenisowy 62-040 Puszczykowo *Przysta ń nad Wart ą ul. Niwka Stara Przysta ń nad rzek ą Wart ą 62-040 Puszczykowo tel.: 506 651 200

154 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Gmina St ęszew Centrum odnowy biologicznej: basen, sauna, jacuzzi, siłownia, masa Ŝe na Centrum Szkoleniowo- zamówienie. Na zewn ątrz: boisko do piłki no Ŝnej, boisko do piłki pla Ŝowej, Rekreacyjne Lake Hotel boisko do koszykówki, boisko do siatkówki, grzybobranie, w ędkowanie, ul. Mosi ńska 2 jazda konna, 20 km tras dla narciarzy biegowych. 62-060 St ęszew Sala projekcyjna, sala gier: bilard, piłkarzyki, cymbergaj. Atrakcje w DELI Parku zostały podzielone na trzy sektory tematyczne, tak aby zapewni ć dzieciom i dorosłym ciekaw ą aktywno ść na świe Ŝym powietrzu i kreatywn ą zabaw ę. Sektor pierwszy, to ogrody świata i miniatury najbardziej znanych budynków, które ogl ąda ć mo Ŝna z alpinarium (punktu widokowego). Teren ten obsadzony jest ró Ŝnorodn ą ro ślinno ści ą w zale Ŝno ści od typu ogrodu. DELI Park W sektorze drugim prezentowane s ą ró Ŝne gatunki zwierz ąt (mini zoo) oraz Park edukacyjno-rozrywkowy ekspozycja wielkich modeli owadów, obecnie zagro Ŝonych wygini ęciem. Trzebaw/Rosnówko, Znajduj ą si ę tutaj równie Ŝ modele ssaków Ŝyj ących w epoce lodowcowej. ul. Pozna ńska 1 Sektor trzeci to Podniebna Eko-Wioska. Dzi ęki drewnianym i linowym 62-060 St ęszew konstrukcjom umieszczonym na kilku poziomach, zwiedzaj ący b ędą mieli tel. 61 81-95-262 okazj ę pozna ć poszczególne partie lasu od podszycia po koron ę drzew oraz [email protected] wirtualnie przenie ść si ę do wn ętrza drzew i ziemi. Obiekt przystosowany do www.delipark.pl potrzeb osób niepełnosprawnych. Organizacja przyj ęć dla dzieci. Specjalna oferta dla przedszkoli i szkół. Obiekt czynny od listopada do marca: pon.: 11:00-16:00, wt.-pt.: 10:00-16:00, sob.-niedz.: 10:00-17:00; w sezonie letnim (lipie-sierpie ń) pon.: 10:00-19:00, wt.-pt.: 9:00-19:00, sob.-niedz.: 9:00-20:00. Informacje o dost ępno ści w pozostałych miesi ącach na stronie http://delipark.pl/kontakt-i-dojazd/ Wake City to miejsce stworzone przez ludzi dla których wakeboard jest Wake City s.c. pasj ą. Celem jest zapewnienie znakomitych warunków do uprawiania tego ul. Bolesława Chrobrego 81 sportu wszystkim, którzy dopiero rozpoczynaj ą nauk ę, a tak Ŝe bardziej 62-060 St ęszew zaawansowanym. Obiekt wyposa Ŝony w dwa wyci ągi Sesitec system 2.0 tel.: 530 88 44 88 oraz przeszkody firmy Unit. Mo Ŝliwo ść korzystania z szatni oraz zaplecza [email protected] sanitarnego, które gwarantuj ą komfort pływania w dni kiedy warunki www.wakecity.pl/ atmosferyczne bywaj ą niekorzystne. Grafik funkcjonowania obiektu na stronie http://www.wakecity.pl/godziny-otwarcia.html *Zespół obiektów sportowych Obiekt wyposa Ŝony w: boisko do piłki no Ŝnej, boisko do hokeja na trawie, ul. Trzebawska boiska wielofunkcyjne „Orlik 2012”, skatepark, siłowni ę plenerow ą, place 62-060 St ęszew zabaw, stoły do ping-ponga, szachów/warcabów. *Skrzynki Boisko trawiaste *Strykowo Boisko trawiaste *Wronczyn Boisko trawiaste *Modrze Boisko ze sztuczn ą nawierzchni ą *Jeziorki Boisko ze sztuczn ą nawierzchni ą *Wronczyn Boisko ze sztuczn ą nawierzchni ą

Źródło: Dane z gmin Mikroregionu WPN oraz informacje ze stron internetowych jednostek

Zał ącznik 8. Imprezy sportowe organizowane na terenie Mikroregionu WPN Gmina Termin Nazwa Organizator Turniej Ultimate Frisbee GOSiR Ogólnopolski Turniej Organizowany przez Dopiewo luty CUP GOSP w Dopiewie Kórnik luty Mistrzostwa Wielkopolski w Gmina Kórnik

155 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Gmina Termin Nazwa Organizator Kolarstwie Przełajowym Mosina luty Rajd Walentynkowy Automobilklub Wielkopolski Mistrzostwa Miasta Puszczykowa w Narciarstwie Puszczykowskie Towarzystwo Sportowe, Puszczykowo luty Zjazdowym, Biegowym i Miasto Puszczykowo Snowboardzie Turniej Judo o Puchar Radnego St ęszew luty SP St ęszew St ęszewa Stowarzyszenie Miło śników Starych Dopiewo marzec Rajd "Motobabki" Samochodów i Motocykli "Mikrus" Komorniki marzec Rajd pieszy „Odgłosy wiosny” Gminny O środek Kultury w Komornikach Kórnik marzec Maraton Aerobikowy KCRiS „Oaza” Turniej Karate Shotoka Dzieci i MUKS Dynamic Akademia Karate, OSiR w Mosina marzec Młodzie Ŝy Mosinie Mosina Cup Puszczykowo marzec Cross Marcowy CAS Puszczykowo Mistrzostwa St ęszewa w St ęszew marzec UKS DRAGON - sekcja St ęszew Teakwondo Olimpijskim Nocny Półmaraton Kórnicki im. Kórnik kwiecie ń Stowarzyszenie Biegowe "Brylant Kórnik" Jana Pawła II Ogólnopolski Turniej Ta ńca Kórnik kwiecie ń Kórnicki O środek Kultury Towarzyskiego Ogólnopolski wy ścig na Kórnik kwiecie ń UKS Jedynka Limaro-Kórnik rowerach górskich Wielki Festyn Rowerowy dla Kórnik kwiecie ń UKS Jedynka Limaro-Kórnik Dzieci Mosina kwiecie ń Rajd Rowerowy Terenami WPN Gmina Mosina, WPN St ęszew kwiecie ń Rajd rowerowy Gmina St ęszew Bieg o Koron ę Ksi ęŜ nej Gminny O środek Sportu i Rekreacji w Dopiewo maj Dąbrówki Dopiewie Rajd Rowerowy Śladami Historii Komorniki maj – Szlakiem Papieskim Mistrzostwa Polski w Kórnik maj koszykówce dziewczyn Centrum Rekreacji i Sportu Oaza (juniorek) Zawody w ędkarskie o Puchar Kórnik maj Polski Zwi ązek W ędkarski Koło nr 19 Kórnik Białej Damy Mosina maj Bieg Eleganta Ośrodek Sportu i Rekreacji w Mosinie Rajd Pojazdów Zabytkowych Mosina/ maj Śladami Automobilklub Wielkopolski Rogalin Raczy ńskich CAS na bieganie CAS na bieganie Puszczykowo maj Turniej piłki No Ŝnej Gmina St ęszew St ęszew maj St ęszew maj Rajd rowerowy Gmina St ęszew Kórnik/ Zawody W ędkarskie o Puchar czerwiec Gmina Kórnik Prowent Burmistrza Gminy Kórnik Mosina czerwiec XIII Rajd z Mi śkami Automobilklub Wielkopolski XIII Batizado e Troca Decorda – Klub Sportowy Capoeira Pozna ń oraz OSiR Mosina czerwiec warsztaty Capoeira w Mosinie

156 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Gmina Termin Nazwa Organizator K.S. 1920 Mosina, Akademia Piłkarska, Mosina czerwiec FWMT Mosina Cup Firma Wieczorek Meble Tapicerowane, OSiR w Mosinie Mosina czerwiec MTB Maraton Mosina TKKF Pałuki, Gmina Mosina Mosina - Wielkopolska Próba Kolarska – Mi ędzyszkolny Ludowy Uczniowski Klub czerwiec Babki szkoły podstawowe i gimnazja Sportowy "As" Biadki Mosi ński Klub śeglarski, Specjalny O środek Regionalne Regaty w Mosina - Szkolno - śeglarstwie i Dymaczewo czerwiec Wychowawczy im. Janusza Korczaka, Kajakarstwie Olimpiad Nowe Olimpiady Specjalne Specjalnych Wielkopolskie Pozna ń, OSiR Puszczykowo czerwiec Sportowy Dzie ń Dziecka Centrum Animacji Sportu Puszczykowo Dom Pomocy Malta ńskiej, Miasto Puszczykowo czerwiec Malta Strong Puszczykowo St ęszewski Bieg Przełajowy na St ęszew czerwiec Gmina St ęszew

Endomondo Zawody W ędkarskie o puchar Gmina St ęszew, Polski Zwi ązek W ędkarski St ęszew czerwiec Burmistrza Gminy St ęszew koło 121 St ęszew St ęszew czerwiec Turniej sołectw Gmina St ęszew Marsz Nordic Walking „Zrób St ęszew czerwiec Gmina St ęszew co ś dla swojego zdrowia” St ęszew czerwiec Rajd rowerowy Gmina St ęszew St ęszew czerwiec Turniej piłki no Ŝnej Gmina St ęszew Mosina lipiec Rajd Św. Krzysztofa Automobilklub Wielkopolski Mosina lipiec Pogo ń za Wilkiem Stowarzyszenie Lubo ński Klub Biegacza Le śny Maraton z Brylantem Kórnik sierpie ń Stowarzyszenie Biegowe "Brylant Kórnik" Kórnik Ogólnopolskie Kryterium Kórnik sierpie ń UKS Jedynka Limaro-Kórnik Kolarskie o Puchar Burmistrza Wielki Festyn Rowerowy dla Kórnik sierpie ń UKS Jedynka Limaro-Kórnik Dzieci Komorniki wrzesie ń Bieg Libra. Biegaj z nam Libra Sp. z o.o. Mosina wrzesie ń FORESTRUN Stowarzyszenie Mundi, OSiR w Mosinie Śrem - Metropolia Pozna ń, Śremski Sport Sp z o.o., Puszczykowo wrzesie ń Metropolitarny Spływ Kajakowy Centrum Turystyki Kulturowej TRAKT - Pozna ń Mistrzostwa Puszczykowa w Puszczykowskie Towarzystwo Sportowe, Puszczykowo wrzesie ń Windsurfingu Miasto Puszczykowo St ęszew wrzesie ń Rajd rowerowy Gmina St ęszew Mikroregion wrzesie ń Pogo ń za wilkiem Gminy WPN WPN Śrem - Metropolia Pozna ń, Śremski Sport Sp z o.o., Puszczykowo wrzesie ń Metropolitarny Spływ Kajakowy Centrum Turystyki Kulturowej TRAKT - Pozna ń Mikroregion Rajd po Zdrowie w pa ździernik Stowarzyszenie Gmin Mikroregionu WPN WPN Mikroregionie WZZ, UKS Grunwald Plewiska , Wójt Gminy Turniej Zapa śniczy o Puchar Komorniki pa ździernik Komorniki, DK „Remiza” w Plewiskach, Wójta Gminy Komorniki GOSi R Integracyjny Rajd Osób Specjalny O środek Szkolno - Wychowawczy Mosina pa ździernik Niepełnosprawnych - im. Janusza Korczaka

157 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Gmina Termin Nazwa Organizator Rowerami i Kijkami po Wielkopolskim Parku Narodowym Mosina pa ździernik Rajd Wielkopolski Mosina Automobilklub Wielkopolski, Gmina Mosina Mistrzostwa Wielkopolski w Mosina pa ździernik UKS ORLIK Mosina, OSiR w Mosinie Futsalu Wielkopolski Ekologiczny Bieg Przełajowy pa ździernik Gmian Mosina, WPN PN terenami WPN Mosina listopad Rajd w Ciemno Automobilklub Wielkopolski Puszczykowo listopad Puszczykowski Bieg po Ciacho CAS Puszczykowo Mistrzostwa Wielkopolski Komorniki grudzie ń Juniorów w halowej WZPN Pozna ń, GOSiR Komorniki piłce no Ŝnej

Źródło: Dane z gmin Mikroregionu WPN oraz informacje ze stron internetowych jednostek

Zał ącznik 9. Zestawienie organizacji pozarz ądowych działaj ących na terenach gmin Mikroregionu WPN Gmina Brodnica Klub Sportowy Gminy Brodnica w Manieczkach Uczniowski Klub Sportowy „IRWIN” Towarzystwo Miło śników Ziemi Brodnickiej „GNIAZDO” Ochotnicza Stra Ŝ Po Ŝarna Brodnica Ochotnicza Stra Ŝ Po Ŝarna śabno Ochotnicza Stra Ŝ Po Ŝarna Iłówiec Ochotnicza Stra Ŝ Po Ŝarna Manieczki Ochotnicza Stra Ŝ Po Ŝarna Szołdry Ochotnicza Stra Ŝ Po Ŝarna Grzybno Stowarzyszenie Gmin Mikroregionu WPN Klub Abstynentów „Promyk” w Manieczkach Klub Je ździecki Centrum Hipiki Jaszkowo Stowarzyszenie Tradycji Mazurka D ąbrowskiego Oddział Wielkopolski w Manieczkach, Stowarzyszenie „Mała Szkoła na rzecz Rozwoju Edukacji” w śabnie Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne Gminy Brodnica. Stowarzyszenie Przyrodników Nadwarcia ńskich Gmina Dopiewo UKS CANARINHOS w Skórzewie Stowarzyszenie Klub Sportowy Korona Zakrzewo Victoria Judo UKS Pantery w Dopiewie EMPI Klub Karate Gminy Dopiewo Uczniowski Klub Sportowy GROM Klub Sportowy ORKAN Konarzewo Stowarzyszenie „Sport i Muzyka” Stowarzyszenie Gmin Mikroregionu WPN Stowarzyszenie na rzecz Osób Niepełnosprawnych „Promyk” Stowarzyszenie Chór Bel Canto Gminy Dopiewo Hufiec Pozna ń – Rejon ZHP Szczep Dopiewo Fundacja Głosem Zwierz ąt Stowarzyszenie Miło śników Starych Samochodów i Motocykli ”MIKRUS”

158 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Stowarzyszenie Miło śników Dopiewa „Sami Swoi” UKS GROT Wi ęckowice Fundacja Rozwoju INTEGRO Fundacja Brave Beavers Stowarzyszenie „Dla Przyjaciół” Stowarzyszenie Kulturalne im. Praksedy Lema ńskiej Akademia Piotra Reissa Klub Sportowy Akademia Judo Stowarzyszenie Przyjaciół Gimnazjum im. Jana Kochanowskiego w Dopiewie Fundacja ”PBG Basket Junior” Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddział Środowiskowy Pozna ń – Nowe Miasto im. Franciszka Ja śkowiaka Koło P ędziwiatry Dopiewo Stowarzyszenie Przyjaciół Harcerstwa SKAUT Fundacja ”BEZ BARIER” Fundacja Wspierania Rozwoju Dziecka ”INTERLUDIUM Stowarzyszenie Kulturalno-Artystyczne Gminy Dopiewo ”DREAM UP” Fundacja Wspierania Kreatywno ści i Innowacyjno ści Fundacja Maj ą Przyszło ść Fundacja Społecze ństwa Kompetentnego Gmina Komorniki Stowarzyszenie Aktywni dla Gminy Klub Je ździecki Wechta Klub Sportowy Akademia Judo w Poznaniu Stowarzyszenie Kultury Fizycznej „Sportowe Komorniki” Stowarzyszenie na Rzecz Osób Niepełnosprawnych „PROMYK” Gminne Koło W ędkarskie Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Komornickiej Zwi ązek Harcerstwa Polskiego Chór Francesco z parafii p.w. św .Floriana w Wirach Kolarskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze „Komorzanka” Polski Zwi ązek W ędkarski Koło Komorniki Koła Gospody ń (Komorniki, Plewiska, Szreniawa, Głuchowo, Chom ęcice) Kółka Rolnicze (Komorniki, Plewiska, Głuchowo) Piłkarski Klub Sportowy Grom-Ciepłownik Plewiska Klub Sportowy Stalexport Komorniki Klub Sportowy LKS Wielkopolska Komorniki Klub Sportowy Orły Plewiska UKS P.U.M.A. Komorniki UKS Pro_Basket Komorniki UKS Sakura Komorniki Akademia Reissa UKS Grunwald Plewiska Stowarzyszenie Gmin Mikroregionu WPN Gmina Kórnik UKS „Dwójka Kórnik” UKS OAZA Kórnik Mi ędzyszkolny UKS „Wie Ŝa Kórnicka” Stowarzyszenie Biegowe „Brylant Kórnik” Ochotnicza Stra Ŝ Po Ŝarna Kamionki Polski Zwi ązek W ędkarski – Koło Kórnik Wielkopolskie Stowarzyszenie Turystyki i Rekreacji Wodnej WARTA Stowarzyszenie Teatralne Legion

159 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Stowarzyszenie Przyjaciół Chóru „Tutti Santi” przy parafii p.w. Wszystkich Świ ętych w Kórniku Parafia rzymskokatolicka pw. Wszystkich Świ ętych Fundacja „Zakłady Kórnickie” Zwi ązek Harcerstwa Polskiego Choragiew Wielkopolska – Hufiec Kórnik im. Tytusa Hr. Działy ńskiego Stowarzyszenie Aktywna Mo ścienica Stowarzyszenie „ śyczliwi Dwójce” Kórnicko-Bni ńskie Bractwo Kurkowe im. Ks. Szczepana Janasika Kórnickie Stowarzyszenie Pomocy Osobom z Niepełnosprawno ści ą Intelektualn ą i Ruchow ą „Klaudynka” Kórnickie Towarzystwo Pomocy Społecznej UKS Szakal Szczodrzykowo KSS Kotwica Kórnik UKS „Jedynka Kórnik” UKS Sokół Robakowo UKS „TKD – Kórnik” Kórnicki Klub Karate Shotokan Raven Stowarzyszenie Sołtysów Województwa Wielkopolskiego – Koło Gminne Kórnik Stowarzyszenie „Otwarte Skrzynki” Polski Komitet Pomocy Społecznej Stowarzyszenie Przyjazny Borówiec Zwi ązek Kombatantów R.P i B.WP Stowarzyszenie Emerytów i Rencistów O światy Kórnickiej Fundacja „Dom na skale” Stowarzyszenie Gmin Mikroregionu WPN Klub Sportowy AVIA Kamionki Ochotnicza Stra Ŝ Po Ŝarna w Szczytnikach Kórnickie Stowarzyszenie Imienia Władysława hrabiego Zamoyskiego Kórnickie Stowarzyszenie Ogo ńczyk Kórnickie Towarzystwo Śpiewacze – Chór Zamku Kórnickiego Castellum Cantans Stowarzyszenie „Lepsze Runowo” Polski Zwi ązek Działkowców – Rodzinny Ogród Działkowy im. Władysława Zamoyskiego Kórnik-Bnin Ochotnicza Stra Ŝ Po Ŝarna w Kórniku Stowarzyszenie „ROG ĄDA” Stowarzyszenie „Szacunek dla Seniora” Gmina Mosina Uczniowski Klub Sportowy ORLIK Mosina Stowarzyszenie Miło śników Mieczewa Stowarzyszenie ˝Grupa Inicjatywna Baranówko˝ GIB Stowarzyszenie ˝Praworz ądna Gmina˝ Mosi ńskie Stowarzyszenie Kulturalno – Oświatowe Fundacja Stworzenia Pana Smolenia Automobilklub Wielkopolski Delegatura Mosina Ochotnicza Stra Ŝ Po Ŝarna Nowoczesna Rzeczpospolita Mosi ńska Hufiec Pozna ń - Rejon Zwi ązku Harcerstwa Polskiego O środek Mosina Uczniowski Klub Sportowy ˝KROTOWSKI˝ Stowarzyszenie Muzyczne- ORKIESTRA D ĘTA im. harcmistrza Antoniego Jerzaka w Mosinie Towarzystwo Przyjaciół D ębów Rogali ńskich Stowarzyszenie Przyjaciół Jedynki Uczniowski Klub Sportowy ˝KOTWICA˝ Rogalinek Fundacja Polskich Kawalerów Malta ńskich POMOC MALTA ŃSKA-Dom Pomocy Malta ńskiej- Środowiskowy Dom Samopomocy Mosi ńskie Towarzystwo Gitarowe

160 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Stowarzyszenie Koło Gospody ń Wiejskich w Radzewiczach Wiejskie Stowarzyszenie Integracyjne WIESTIN Polski Zwi ązek W ędkarski Koło Nr 27 Mosina – Miasto Stowarzyszenie Gmin Mikroregionu WPN Polski Zwi ązek W ędkarski Koło nr 28 Mosina- ˝Hobby˝ Mosi ński Chór Ko ścielny p.w. Św. Cecylii Polski Zwi ązek Emerytów, Rencistów i Inwalidów Stowarzyszenie Emerytów i Rencistów ˝Jedno ść ˝ Klub Sportowy ˝1920 Mosina˝ Uczniowski Klub Sportowy ˝Mosi ńska Jedynka˝ Polski Zwi ązek W ędkarski Koło 117 Rogalin Mosi ńskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób Niepełnosprawnych Mosi ński Klub śeglarski Stowarzyszenie Pomocy Potrzebuj ącym im. Św. Antoniego Gminne Stowarzyszenie Pomocy Rodzinie w Mosinie Fundacja „PBG Bascet Junior” Gmina Puszczykowo Zwi ązek Le śników Polskich Parków Narodowych WPN Stowarzyszenie Gmin Mikroregionu WPN Ochotnicza Stra Ŝ Po Ŝarna w Puszczykowie Niezale Ŝni dla Powiatu Stowarzyszenie Sportowe Akademia Tenisowa Angelique Kerber Klubu Olimpijczyka im. Marka Łbika EnterArt Stowarzyszenie Artystów Katolickie Stowarzyszenie Młodzie Ŝy Parafia św. Józefa w Puszczykowie Parafia pw. Matki Boskiej Wniebowzi ętej Klubik Sówka Puszczykowskie Stowarzyszenie Nauczycieli „Senior” Mosi ńsko-Puszczykowskie Kurkowe Bractwo Strzeleckie im. Tadeusza Adama Jakubiaka Fundacja Aktywno ści Lokalnej „FAL” Klub Piłkarski LAS Puszczykowo Stowarzyszenie Mondo Kolektiv Wojewódzki Zwi ązek Pszczelarzy w Poznaniu - Koło Mosina-Puszczykowo Stowarzyszenie Kulturalne im. Praksedy Lema ńskiej - Warsztat Terapii Zaj ęciowej Fundacja Polskich Kawalerów Malta ńskich - Dom Pomocy Malta ńskiej Fundacja im. Arkadego Fiedlera w Puszczykowie Fundacja im. Królowej Polski św. Jadwigi Stowarzyszenie Przyjaciół Puszczykowa Stowarzyszenie Puszczykowo – Chateaugiron Polski Zwi ązek Emerytów, Rencistów i Inwalidów w Puszczykowie Rotary Klub Pozna ń – Puszczykowo Polski Zwi ązek W ędkarski – koło w Puszczykowie Szkoła Jazdy Konnej „Stajnia Niwka” Puszczykowskie Towarzystwo Sportowe Towarzystwo Animatorów Rekreacji i Sportu w Puszczykowie Fundacja ReStart Fundacja My Dzieciom Oświatowa Fundacja Szkoły Podstawowej nr 1 im. Adama Mickiewicza w Puszczykowie Polski Zwi ązek Harcerstwa Fundacja Muzyczna DUO Mi ędzyszkolny Klub Sportowy Puszczykowo Mi ędzyszkolny Klub Sportowy JUVENIA Puszczykowo Gmina St ęszew Klub Sportowy Lipno St ęszew

161 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Autonomiczna Sekcja Szachowa „Lipno” St ęszew Ludowy Zespół Sportowy Wronczyn Ludowy Zespół Sportowy „Spójnia” Strykowo Stowarzyszenie Sportowe „T ęcza” Skrzynki Ludowy Zespół Sportowy „Tornado” Trzebaw / zawieszona działalno ść / Klub Sportowy „Oko ń” Sapowice Uczniowski Klub Sportowy Dwójka St ęszew ZHP Hufiec Pozna ń – Ośrodek Buk Stowarzyszenie Gmin Mikroregionu WPN Uniwersytet III Wieku Klub Teakwondo UKS DRAGON - sekcja St ęszew Spółdzielnia Kółek Rolniczych w St ęszewie Polski Zwi ązek Emerytów, Rencistów i Inwalidów Polski Zwi ązek W ędkarski koło 121 St ęszew Ludowy Zespół Sportowy "Orzeł" Modrze – zawieszona działalno ść ’ Niezale Ŝny Zwi ązek Zawodowy Pracowników Administracji Samorz ądowej Fundacja „aktywnyst ęszew.pl” Stowarzyszenie Przyjaciół Harcerstwa Skaut Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych i ich Przyjaciół Kółko Rolnicze we Wronczynie Kółko Rolnicze w B ędlewie Kółko Rolnicze w D ębnie Kółko Rolnicze w Dro ŜdŜycach Kółko Rolnicze w Łodzi Kółko Rolnicze w Mirosławkach Kółko Rolnicze w Modrzu Kółko Rolnicze w Piekarach Kółko Rolnicze w Sapowicach Kółko Rolnicze w Słupi Kółko Rolnicze w Srocku Małym Kółko Rolnicze w St ęszewie Kółko Rolnicze w Strykowie Kółko Rolnicze w Tomicach Kółko Rolnicze w Tomiczkach Kółko Rolnicze w Twardowie Kółko Rolnicze w Wielkiejwsi Kółko Rolnicze w Witoblu OSP Strykowo OSP St ęszew OSP Słupia Kółko Rolnicze w Zamysłowie Kółko Rolnicze w Zaparcinie

Źródło: Dane z gmin Mikroregionu WPN oraz informacje ze stron internetowych jednostek

162 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Baza noclegowa

Zał ącznik 10. Hotele, motele, pensjonaty Gmina Brodnica 24 (30) Pałac Rodziny Ma ńkowskich. Pałac w Brodnicy 10 pokoi: 2 -osobowe i apartamenty, w ka Ŝdym łazienka. Pałac mo Ŝna Śremska 37 wynaj ąć w celu urz ądzenia wesela, szkolenia lub innej imprezy 63-112 Brodnica okoliczno ściowej (do 80 osób). Mo Ŝna równie Ŝ zarezerwowa ć cały budynek tel.: 061 282 37 89 na kilka dni lub tygodni wraz z obsług ą. fax: 061 282 28 05 Do dyspozycji go ści dwa salony, biblioteka, barek, business center oraz [email protected] pokój my śliwski na pi ętrze. W piwnicy znajduje si ę klub jazzowy, siłownia www.brodnicamansion.com oraz piwnica z winami. Brak udogodnie ń dla osób niepełnosprawnych ruchowo. Pałac w Jaszkowie 150 50 miejsc noclegowych mie ści si ę w samym pałacu, pozostałe – w Jaszkowo 16 oficynie i innych budynkach. Zakwaterowanie w pokojach 2-, 3-, 4-, 5- i 6 - 63-112 Brodnica osobowych. tel.: 061 283 76 88, 283 75 56 Domowe posiłki podawane na szwedzkim stole w stylowym barze. Sala fax: 061 283 99 40 balowa i konferencyjna. Dodatkowo: przysta ń rzeczna – statek turystyczny, [email protected] łodzie motorowe, wie Ŝa widokowa. www.centrumhipiki.com Parking dla samochodów i koniowozów. Zajazd „U Gumpertów” 40 zajazd znajduje si ę w centrum śabna, w śród pól i lasów w połowie śabno 9 drogi mi ędzy Mosin ą, a Śremem. 63-112 Brodnica Od ponad dwudziestu lat prowadzony przez t ą sam ą rodzin ę. tel.: 061 282 36 00 Na pi ętrze znajduj ą si ę skromnie urz ądzone pokoje go ścinne. www.ugumpertow.pcp.pl Obiekt niedostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo. Rezydencja Le śna - Apartamenty 8 apartamenty o powierzchni 70 m 2 ka Ŝdy, składaj ą si ę z pokoju 11 dziennego z aneksem kuchennym, sypialni oraz dwóch łazienek. Go ście 63-112 Brodnica, maj ą mo Ŝliwo ść skorzystania z krytego basenu. tel.: 061 282 39 84, 607 050 077 Parking na terenie obiektu. [email protected] Obiekt niedostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo. .pl www.rezydencjalesna.poznan.pl

Go ściniec śurawiec Irena i Leszek Drobi ńscy śurawiec 1a 14 organizacja przyj ęć przywatnych oraz firmowych w klimatyzowanej 63-112 śurawiec sali do 120 osób. Na miejscu prowadzona jest równieŜ karczma. tel.: 695 936 444 Lokal oferuje tak Ŝe dodatkowe atrakcje w postaci paint ball oraz boule. [email protected] www.zurawiec.com

Na Plebanii Agroturystyka Jaszkowo 12 apartamenty 3- oraz 4-osobowe z kuchni ą, łazienk ą i kominkiem w Jaszkowo 11 tym dwa miejsca przystosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych 63-112 Brodnica ruchowo. W obiekie organizacja imprez okoliczno ściowych, catering oraz tel.: 502 65 70 37 atrakcje w postaci spływów kajakowych, wycieczek rowerowych, jazdy [email protected] konnej, w ędkowania, polowania. www.naplebanii.pl

163 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Gmina Dopiewo ok. 40 obiekt oferuje 20 pokoi 1-, 2- i 3 -osobowych, ka Ŝdy z łazienk ą i Go ściniec Pod Brzozami tv. Wszystkie pokoje hotelowe posiadaj ą bezpłatny dost ęp do Internetu w ul. Malwowa 148 wersji bezprzewodowej. 60-185 Skórzewo Do dyspozycji go ści dwie sale restauracyjne na 70 osób w pełni tel./fax: 061 814 35 24 klimatyzowane oraz kawiarnia. [email protected] Dodatkowo: organizacja imprez okoliczno ściowych i konferencji. Obiekt www.podbrzozami.pl niedostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo. 20 nowoczesne budownictwo w formie zabudowy szeregowej. Baza noclegowa wyposa Ŝona jest w pokoje 2 osobowe znajduj ące si ę na antresoli Dom Pomocy Społecznej w reprezentacyjnego holu głównego oraz pokoje apartamentowe. Lisówkach Do dyspozycji jest czynna całodobowo recepcja oraz bezpłatny dost ęp do ul. Le śne Zacisze 2 bezprzewodowego Internetu w obr ębie holu głównego. DPS. Organizacja 62-070 Dopiewo szkole ń i konferencji - dwie sale (50 i 14 miejsc) wyposa Ŝone w sprz ęt tel.: 061 814 80 49 multimedialny. Baza rehabilitacyjno – rekreacyjna m.in. wypo Ŝyczalnia fax.: 061 814 82 57 rowerów, solarium, siłownia, kapsuła SPA. [email protected] Obiekt w pełni przystosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo. Restauracja „Ró Ŝana Altana” 15 pokoje 1-, 2-, 3 -osobowe, z łazienkami. Pokoje Go ścinne Dodatkowo: restauracja, kawiarnia, organizacja imprez okoliczno ściowych, ul. Skórzewska 1 konferencji. 60-185 Skórzewo Dogodna lokalizacja - łatwo ść dojazdu na lotnisko oraz tereny tel.: 061 814 39 92 Mi ędzynarodowych Targów Pozna ńskich. [email protected] Obiekt niedostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo. www.rozana-altana.pl/ 18 organizacja wesel, przyj ęć okoliczno ściowych, komunii, rocznic, Pensjonat nad Stawem chrzcin i innych uroczysto ści rodzinnych, a tak Ŝe spotka ń biznesowych, ul. Przylesie 4 konferencji i szkole ń. Pensjonat otoczony jest terenem zielonym, który 62-070 Drw ęsa umo Ŝliwia organizacj ę imprez plenerowych: pikników, grilli oraz imprez tel.: 603 550 884 integracyjnych. Pensjonat dysponuje sal ą bankietow ą do 100 osób oraz [email protected] pokojami 1, 2 i 3 osobowymi z łazienk ą. www.weselenadstawem.pl Ograniczona mo Ŝliwo ść obsługi osób niepełnosprawnych ruchowo. Hotel Restauracja Smakosz ul. Pozna ńska 59 ok. 24 hotel urz ądzony w stylu secesyjnym. Pokoje 1-, 2-, 3 -osobowe. 60-185 Skórzewo Hotel wraz z sal ą bankietow ą usytuowany jest w centrum wsi Skórzewo pod tel.: 061 814 87 86 Poznaniem. Cały budynek znajduje si ę tu Ŝ obok starego budynku, gdzie tel. kom.: 507 148 509 znajduje si ę restauracja, która od kwietnia 2013 roku jest wyremontowana. [email protected] Obiekt niedostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo. www.smakosz.net Gmina Komorniki 100 obiekt dysponuje 37 pokojami 2 -osobowymi, 3 pokojami 1 - osobowymi, 3 apartamentami oraz 1 pokojem 3 -osobowym. Istnieje tak Ŝe Green Hotel mo Ŝliwo ść dostawienia łó Ŝek. ul. Jeziorna 1a Hotel znajduje si ę 3 km od w ęzła autostradowego Komorniki/Pozna ń. 62-052 Komorniki Wn ętrze utrzymane w ciepłych i słonecznych barwach. na terenie całego tel.: 061 810 80 75 hotelu jest klimatyzacja oraz stały dost ęp do Internetu, parking faks: 061 810 81 23 monitorowany. [email protected] Śniadania serwowane s ą w restauracji od pon. do pt. w godz. 7:00-11:00, w www.greenhotel.pl sob., niedz. i świ ęta od 8:00 do 11:00. Hotel posiada szerokie zaplecze rekreacyjne.

164 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Hotel wyposa Ŝony w udogodnienia dla osób niepełnosprawnych ruchowo. Pensjonat Komorniki 20 pokoje 1-, 2- i 3 -osobowe oraz apartamenty. ul. Pozna ńska 81 Kameralny pensjonat wyposa Ŝonymi w luksusowe łazienki, nowoczesne 62-052 Komorniki meble, tv oraz apartament przygotowany dla osób niepełnosprawnych. Do tel.: 061 893 53 43 dyspozycji barek i klimatyzowana sala konferencyjna, dost ęp do Internetu, recepcja@pensjonat- miejsca parkingowe. Mo Ŝliwo ść organizowania spotka ń integracyjnych, komorniki.pl konferencji do 25 osób (mo Ŝliwo ść skorzystania z sali konsumpcyjnej) oraz www.pensjonat-komorniki.pl pojedynczych noclegów dla podró Ŝnych. ∼60 25 pokoi 1-, 2- i 3 -osobowych z mo Ŝliwo ści ą dostawki. Pokoje Pensjonat Zacisze wyposa Ŝone w łazienk ę, tv i telefon. ul. Grunwaldzka 471 Obiekt w stylu mi ędzywojennym, poło Ŝony w zachodniej cz ęś ci Poznania. 62-063 Plewiska Recepcja czynna cał ą dob ę. Organizacja imprez okoliczno ściowych dla 60- tel.: 061 867 56 66 120 osób i biznesowych w klimatyzowanej sali do 70 osób. Techniczna i [email protected] gastronomiczna obsługa organizowanych wydarze ń. Do dyspozycji go ści www.zacisze.poznan.pl parking dozorowany. Obiekt nie posiada udogodnień dla osób niepełnosprawnych ruchowo. Gmina Kórnik 13 hotel zajmuje pi ętro kamienicy. Do dyspozycji go ści pozostaje 6 pokoi: 5 pokoi 2 -os. oraz 1 3 -os. Pokoje posiadają łazienk ę, tv oraz telefon, Motel „NESTOR” bezpłatny dost ęp do Internetu oraz telewizji satelitarnej. Dodatkowe usługi ul. Pozna ńska 34 w postaci wycieczek do Kórnika i po okolicy, transport hotelow ą TAXI, 62-035 Kórnik wypo Ŝyczalnia rowerów, sprzeda Ŝ kosmetyków oraz środków higieny tel.: 061 819 08 00 osobistej, usługi kosmetyczne na zamówienie klienta oraz masa Ŝe, pranie, [email protected] prasowanie, czyszczenie bielizny oraz odzie Ŝy go ści, mycie samochodu oraz www.nestor-motel.pl drobny serwis samochodowy. Organizowanie imprez okoliczno ściowych rodzinnych i firmowych. Motel niedostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo. ∼60 26 pokoi (klimatyzowanych, z łazienk ą, tv, Internetem, DVD) oraz 3 Hotel Rodan apartamenty. Na terenie obiektu znajduj ą si ę: restauracja i kawiarnia, sale ul. Pozna ńska 5d, Skrzynki konferencyjne (najwi ększa na 185 osób), 6 kortów tenisowych (3 korty 62-035 Kórnik kryte, 3 odkryte), siłownia, salon SPA, sauna fi ńska, monitorowany parking, tel./ fax.: 061 819 08 21 plac zabaw dla dzieci, siatkówka pla Ŝowa. [email protected] Organizacja imprez rodzinnych i firmowych, turniejów tenisowych, spotka ń www.hotel-rodan.pl tematycznych i warsztatów kulinarnych, półkolonii letnich dla dzieci. Udogodnienia dla osób niepełnosprawnych ruchowo. Zajazd „Non-Stop” ul. Dworcowa 1 50 zajazd dysponuje 25 pokojami 1-,2-, 3- i 4 -osobowymi, restauracj ą 62-023 G ądki oraz trzema salami konferencyjnymi (100, 100, 50 osób). Przy obiekcie tel.: 061 817 13 00 znajduje si ę parking. Obiekt niedostosowany do potrzeb osób [email protected] niepełnosprawnych ruchowo. www.nonstop.hotel.pl 110 35 pokoi 2 -osobowych, mo Ŝliwo ść dostawki, z łazienkami oraz 1 Hotel Daglezja apartament. Śniadanie w postaci szwedzkiego bufetu. Organizacja ul. Wo źniaka 7 konferencji, wesel oraz pikników. W obiekcie znajduje si ę tak Ŝe restauracja. 62-035 Kórnik Do dyspozycji s ą: taras biesiadna, pole biesiadne ze stanowiskami tel.: 061 897 27 00 gastronomicznymi oraz piecami do grillowania, tereny zielone, kompleks fax: 061 897 27 01 drzew, miejsce do przycumowania kajaków, rowerów wodnych, boisko [email protected] sportowe typu orlik, przysta ń statku białej floty, miejsca parkingowe. www.hoteldaglezja.pl Obiekt dost ępny dla osób niepełnosprawnych ruchowo.

165 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Go ściniec „Marzymi ęta” 55 2 apartamenty 4 -osobowe/ 8 -osobowe; 2 pokoje 2 -osobowe; 3 Czmoniec 59, pokoje 3-, 4 -osobowe. 62-035 Kórnik Organizacja imprez okoliczno ściowych, rodzinnych oraz spotka ń firmowych tel.: 061 817 12 52 oraz konferencji. Plac zabaw oraz mini zoo, nieopodal k ąpielisko. fax. 061 817 12 52 Organizacja dodatkowych atrakcji. Na terenie obiektu znajduje si ę [email protected] restauracja. www.reges.pl/marzymieta.htm Ograniczona dost ępno ść dla osób niepełnosprawnych ruchowo. Ośrodek Sportu i Rekreacji 105 w pokojach go ścinnych (15 pokoi) i domkach campingowych (9 ul. Le śna 6 domków). 62-035 Kórnik Całoroczne domki składaj ą si ę z 2 pokoi, salonu z aneksem kuchennym i tel.: 061 817 01 83 łazienki z prysznicem. Posiadaj ą kominek, lodówk ę oraz taras. Mo Ŝliwo ść [email protected] nocowania zwierz ąt. www.osir-kornik.pl Na terenie obiektu udogodnienia dla osób niepełnosprawnych ruchowo. Gmina Mosina 160 3 -gwiazdkowy Hotel Inter Szablewski poło Ŝony 25 km od Hotel Inter Szablewski Poznania, nad jeziorem Łódzko-Dymaczewskim. Pokoje 1- i 2 -osobowe ul. Pod Topolami 1, oraz apartamenty. Wszystkie pokoje posiadaj ą łazienki oraz TV. Dymaczewo Nowe Do dyspozycji go ści jest tak Ŝe sauna fi ńska oraz trzy wyposa Ŝone oraz 62-050 Mosina, klimatyzowane obiekty konferencyjne i bankietowe. tel./fax: 061 813 21 12, Hotel dysponuje zadaszonym miejscem nawet dla 1000 go ści na tel.: 061 819 12 01 przygotowanie grilla lub ogniska, boiskiem wielofunkcyjnym oraz sal ą [email protected] bilardow ą. www.szablewski.pl/ Hotel wyposa Ŝony w udogodnienia dla osób niepełnosprawnych ruchowo. Hotel Restauracja „Morena” 28 13 pokoi 1 -osobowych i 2 -osobowych z pełnymi węzłami Marianna Rembowska sanitarnymi i tv, klimatyzacj ą, sala restauracyjna klimatyzowana – 130 ul. M Konopnickiej 1A miejsc, sala kameralna z klimatyzacj ą – 30 miejsc, ogród letni przy sali 62-050 Mosina restauracyjnej, restauracja przystosowana dla osób niepełnosprawnych tel.: 061 813 27 46, 504 (podjazd, toaleta), udogodnienia dla matek z dzie ćmi, parking. 106 607, 061 813 60 43 Hotel znajduje si ę na pi ętrze - hotel nieprzystosowany do potrzeb osób [email protected] niepełnosprawnych ruchowo. www.hotelmorena.pl

„Hubertus” Restauracja - Hotel 10 obiekt dysponuje dwoma pokojami 1 -osobowymi i czterema 2 - ul. Chopina 42 osobowymi z pełnym asortymentem. 62-050 Mosina Organizacja imprez okoliczno ściowych: wesela i konferencje na 120 osób. tel./fax: 061 813 23 60 Obiekt nieprzystosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo. [email protected] www.hubertusrestauracja.eu

Dworek Biesiadny 40 10 apartamentów 2 i 4- osobowych oraz specjalnie przygotowany Justyna Błaszkowiak apartament dla nowo Ŝeńców z wysokim standardem. Organizacja imprez ul. Długa 1b okoliczno ściowych, konferencji, świ ąt oraz ferii, jak i czasu wolnego dla 62-022 Radzewice dzieci. tel.: 061 813 80 75, 691 845 Dodatkowe atrakcje w postaci w ędkowania nad jeziorem nale Ŝą cym do 079, 608 768 472 dworku, grzybobranie, mini zoo, plac zabaw. [email protected] Brak udogodnie ń dla osób niepełnosprawnych ruchowo. www.dworek-biesiadny.pl

166 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Gmina Puszczykowo 40 (z dostawkami 47) 18 pokoi z łazienkami, w pokojach tv, radio. Na Motel Pod Kukułk ą terenie obiektu parking strze Ŝony, Wi-Fi, miejsce na ognisko i grill. Obsługa ul. W. Reymonta 17 porozumiewa si ę w j ęzykach: rosyjskim, angielskim, bułgarskim. 62-040 Puszczykowo Świadczenia usług gastronomicznych dla 40 osób – menu i ceny do tel.: 605 268 947, 061 813 38 uzgodnienia. Do dyspozycji aneks kuchenny. Organizacja imprez 47 integracyjnych. Pomieszczenia obiektu zlokalizowane na parterze, brak kukulka.obitur.pl udogodnie ń dla osób niepełnosprawnych ruchowo. 42 16 pokoi 2 -osobowych i 2 apartamenty. Wszystkie pokoje posiadaj ą łazienk ę z prysznicem i s ą wyposa Ŝone w telefon i TV SAT. Do dyspozycji Hotel Angie go ści ponadto drink-bar, restauracja Wzgórze Smaków. Dozorowany Centrum Tenisowe Angie parking udost ępniany jest go ściom bezpłatnie. Hotel przyjmuje równie Ŝ ul. Sobieskiego 50 go ści ze zwierz ętami. Mo Ŝliwo ść skorzystania z obiektów centrum 62-040 Puszczykowo tenisowego ANGIE – do dyspozycji s ą: 4 korty o nawierzchni elastyczno- tel.: 061 898 36 50 dywanowej, siłownia, kabiny cieplne. Istnieje mo Ŝliwo ść wynaj ęcia trenera, [email protected] wypo Ŝyczenia butów, piłek, rakiet, wyrzutni piłek, ponadto naci ąganie www.angie.com.pl rakiet oraz sprzeda Ŝ akcesoriów tenisowych. Centrum tenisowe organizuje obozy sportowe, kolonie o profilu tenisowym, a ponadto imprezy okoliczno ściowe, konferencje. La Paloma O środek 23 organizacja kursów w zakresie zawodów rzemie ślniczych. Szkoleniowy Działalno ść wspieraj ącą: baza noclegow ą, sala konferencyjna i sala balowa ul. Niwka Stara 34 (156m 2, 230m 2 i 140m 2). 62-040 Puszczykowo W O środku organizowane s ą imprezy rodzinne, firmowe, pokazy oraz tel.: 061 813 32 91 imprezy plenerowe. [email protected] Noclegi w pokojach 1- i 2-osobowych. www.lapaloma.biz.pl/ Brak udogodnie ń dla osób niepełnosprawnych ruchowo. 80 w o środku poło Ŝonym 700 m od stacji PKP Puszczykowo. Pokoje 1-, 2- oraz 3 -osobowe w tym jeden pokój z łazienk ą przystosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych. Wszystkie pokoje z łazienkami oraz RTV, TV Le śny O środek Szkoleniowo- SAT, Wi-Fi, telefonami i lodówkami. Specjalny apartament z mini-biurem. Wypoczynkowy Mo Ŝliwo ść pobytu ze zwierz ętami. ul. Wodziczki 3 Dodatkowo 4 klimatyzowane sale konferencyjne (dwie dla 140 osób oraz 62-040 Puszczykowo dla 60 i 35 osób) z pełnym wyposa Ŝeniem i jadalnia na 100 osób, w ofercie tel.: 061 8194 647 konsumpcyjnej kuchnia polska. [email protected] Do dyspozycji go ści jest sauna, bilard, rozległy ogród ze stawem, boiska .pl sportowe, miejsca na grill i ognisko, a tak Ŝe plac zabaw. www.puszczykowo.lasy.gov.pl Organizowane s ą przyj ęcia towarzyskie i rodzinne, konferencje, zabawy sylwestrowe i karnawałowe, kolonie letnie. Cz ęść hotelowa dost ępna dla osób niepełnosprawnych, do cz ęś ci restauracyjnej konieczno ść pokonania schodów. 46 zakwaterowanie w pokojach 1-, 2-, 3 -osobowych. Organizacja Ośrodek Wypoczynkowy turnusów rehabilitacyjnych dla dzieci i dorosłych z mo Ŝliwo ści ą Wielspin dofinansowania ze środków PFRON. Du Ŝa, do 60 osób, sala restauracyjna ul. Wysoka 8 pozwala na organizowanie uroczysto ści rodzinnych, takich jak: wesela, 62-040 Puszczykowo chrzciny, komunie, spotkania rodzinne, konferencje itp. tel.: 061 813 30 72 Mo Ŝliwo ść skorzystania z jacuzzi, sauny, basenu letniego, ście Ŝki zdrowia, [email protected] parkingu strze Ŝonego, placu zabaw dla dzieci, miejsca na ognisko. www.wielspin.pl Obiekt przystosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo. Ośrodek noclegowy Dom 20 7 pokoi ró Ŝnej wielko ści (2×1-os., 2×2-os., 2×3-os., 1 × 8-os. z Sadyba czterema łó Ŝkami pi ętrowymi). Obiekt wyposa Ŝony jest w zaplecze ul. Brzozowa 15 a

167 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

62-040 Puszczykowo gastronomiczne umo Ŝliwiaj ące zbiorowe Ŝywienie, tzn. sal ę konsumpcyjn ą z tel.: 061 813 31 28 TV oraz kuchni ę. Posiłki s ą przygotowywane na zamówienie. Łazienki i [email protected] WC znajduj ą si ę na korytarzach. Przed domem, za ogrodzeniem, parking na 5–6 samochodów osobowych. Dom Sadyba poło Ŝony w dzielnicy willowej. W odległo ści 200–300 m znajduj ą si ę: dworzec PKP – stacja Puszczykówko. W odległo ści ok. 500 m las i rzeka Warta. W ofercie równie Ŝ obsługa wycieczek szkolnych, pobytów grup pracowniczych, organizacja zielonej szkoły, współuczestniczenie w tworzeniu programów turystyczno-rekreacyjnych, turystyka rodzinna. Mo Ŝliwo ść rekreacji na świe Ŝym powietrzu – meble ogrodowe i grill. HOT_elarnia 50 19 pokoi 2-osobowych, mo Ŝliwo ść dostawki, śniadania w cenie. ul. Morenowa 33 Dodatkowo: Wellness SPA (basen, sauna, ła źnia parowa, jacuzzi, 62-040 Puszczykowo aromaterapia, pomieszczenie relaksu). tel.: 061 898 37 80 Organizacja szkole ń, konferencji, spotka ń biznesowych. www.hotelarnia.pl Obiekt cały czas przystosowywany do potrzeb osób niepełnosprawnych [email protected] ruchowo. Gmina St ęszew Motel 2000 ul. Ko ścia ńska 89 64 pokoje 2 -osobowe z łazienkami. Dla go ści gara Ŝe i dozorowany 62-060 St ęszew parking. tel.: 061 813 44 00 Na terenie obiektu restauracja, drink-bar, bistro, grill. fax: 061 813 49 47 Mo Ŝliwo ść organizowania imprez, równie Ŝ w ogrodzie. [email protected] Brak udogodnie ń dla osób niepełnosprawnych ruchowo. www.motel2000.pl 60 obiekt zlokalizowany 15 km od Poznania, przy trasie Pozna ń – Go ściniec Taradejka Wrocław. ul. Narutowicza 2, Organizacja imprez rodzinnych, firmowych, szkole ń, przyj ęć i wesel do 200 62-060 St ęszew osób. Przez cały rok czynne s ą w pełni wyposa Ŝone domki (łazienka, tv, Wi- tel.: 061 813 44 33 Fi) - jeden domek przystosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych [email protected] ruchowo, pla Ŝa, czysta woda jeziora, bar letni. Akceptacja zwierz ąt, parking www.taradejka.pl płatny. 200 zaplecze noclegowe i konferencyjne: 105 pokoi: 30 pokoi 1 - osobowych, 70 pokoi 2 -osobowych, 3 apartamenty, w tym 2 typu Lux oraz Hotel - Restauracja Delicjusz 2 pokoje 3 -osobowe. Ka Ŝdy pokój wyposa Ŝony jest w łazienk ę, Sadłocha sp. j. chłodziark ę, tv, telefon oraz bezprzewodowy Internet. Trzebaw, ul. Pozna ńska 1 Kompleksowa obsług ę konferencji, spotka ń biznesowych, bankietów czy 62-060 St ęszew imprez plenerowych. Klimatyzowane sale konferencyjne, z których Recepcja: najwi ększa ma powierzchni ę ok. 500 m 2. Oprócz sal bankietowych (do 300 tel.: 061 810 81 08, 519 059 go ści) i konferencyjnych (do 500 osób), do dyspozycji go ści jest zadaszone 727 miejsce w ogrodzie, pole piknikowe otoczone lasem z przeznaczeniem na fax. 061 819 52 55 organizacj ę imprez masowych oraz kilkuset metrow ą sal ę z barem, [email protected] parkietem, bowlingiem, bilardem i stref ą gier X-box. www.delicjusz.pl/ W ramach usług Hotelu istnieje mo Ŝliwo ść jazdy konnej oraz przeja ŜdŜki bryczk ą, plac zabaw oraz k ącik dla dzieci w restauracji. Hotel wyposa Ŝony w udogodnienia dla osób niepełnosprawnych ruchowo. Zamek von Treskov 45 hotel le Ŝy nad malowniczym Jeziorem Strykowskim w śród zieleni ul. Park 3, Strykowo własnego 10 hektarowego zabytkowego parku. Obiekt oferuje 14 62-060 St ęszew komfortowych pokoi i apartamentów, z widokiem na jezioro i park, tel/fax: 061 819 69 57 wyposa Ŝonych w tv, Wi-Fi oraz łazienk ę. tel.: 666 846 601 Do dyspozycji go ści pozostają korty tenisowe oraz boisko wielozadaniowe z

168 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO [email protected] sztuczn ą nawierzchni ą. W przyziemiu Zamku mie ści si ę Gothic Club z www.treskov.pl/ lo Ŝami, bilardem, dyskotek ą oraz barem. Mo Ŝliwo ść zorganizowania podró Ŝy balonem, a tak Ŝe zjazdu na linie z wie Ŝy zamkowej. Obiekt (hotel + restauracja) funkcjonuje wył ącznie podczas imprez zleconych (komunie, wesela, szkolenia, pikniki, spotkania integracyjne etc.). Obiekt wyposa Ŝony w udogodnienia dla osób niepełnosprawnych ruchowo. 150 80 pokoi: 23 pokoje 1-osobowe, 44 pokoje 2-osobowe, 10 pokoi 3- osobowych (apartamenty), 3 mieszkania 3-osobowe. KaŜdy pokój wyposa Ŝony jest w łazienk ę, radio i dost ęp do Internetu. Pałac B ędlewo jest o środkiem badawczo-konferencyjnym stanowi ącym Pałac B ędlewo cz ęść Instytutu Matematycznego Polskiej Akademii Nauk. Główn ą funkcj ą Ośrodek ośrodka jest organizacja konferencji i warsztatów po świ ęconych ró Ŝnym Badawczo-Konferencyjny dziedzinom matematyki i tworzenie atmosfery sprzyjaj ącej badaniom IM PAN naukowym. O środek słu Ŝy głównie jako miejsce spotka ń naukowych ul. Parkowa 1 organizowanych przez Centrum Stefana Banacha, ale jest równie Ŝ dost ępny 62-060 B ędlewo dla zespołów naukowców z innych dziedzin oraz organizatorów innych tel.: 618 135 187 spotka ń, szkole ń, uroczysto ści weselnych, spotka ń integracyjnych oraz faks: 618 135 393 imprez plenerowych. [email protected] Wyposa Ŝenie: 4 sale konferencyjne (dla 40, 60, 120 i 150 osób). Obecnie w www.palacbedlewo.pl sali dla 40 osób mie ści si ę czytelnia. Sale dla 60 i 150 osób s ą w pełni wyposa Ŝone. Do dyspozycji go ści jest sala komputerowa z dost ępem do Internetu. Na terenie całego kompleksu konferencyjnego jest bezpłatny dost ęp do Internetu przewodowego i bezprzewodowego. Obiekt przystosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych. 100 pokoje 1-, 2-, 3 -osobowe oraz 2 -pokojowy apartament wyposa Ŝone w łazienk ę, TV, telefon, Wi-Fi, na Ŝyczenie suszarka oraz usługi pralnicze. Lake Hotel 2 pokoje przystosowane dla osób niepełnosprawnych ruchowo. ul. Mosi ńska 2 Centrum szkoleniowo-rekreacyjne zlokalizowane jest w WPN nad Jeziorem Dymaczewo Dymaczewskim. Zajmuje powierzchni ę ponad 3,5 ha, teren jest ogrodzony i 62-060 St ęszew strze Ŝony przez 24 godziny/dob ę. tel.: 061 819 72 00 Zaplecze konferencyjne (do 230 miejsc), gastronomiczne oraz rekreacyjne. faks. 061 819 72 01 Organizacja imprez okoliczno ściowych, wesel, spotka ń firmowych (do 100 [email protected] osób). Dodatkowo w ofercie obiektu: Go ście hotelu mog ą skorzysta ć tak Ŝe z www.lakehotel.pl zabiegi masa Ŝu, kosmetycznych, brafittingu, basenu, siłowni, jacuzzi, sauny oraz boisk do sportów na świe Ŝym powietrzu. Obiekt przystosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo. 20 (+80 sezonowo w domkach) obiekt zlokalizowany na terenie WPN. Do dyspozycji go ści pokoje 2-, 3- oraz 4 -osobowe, wyposa Ŝone w TV, dost ęp do Wi-Fi. Ośrodek Wypoczynkowy Na terenie o środka równie Ŝ 11 drewnianych domków typu TRAMP/BRDA „Nad Lipnem” Powierzchnia mieszkalna to ok 60 m, s ą przeznaczone do zamieszkania dla ul. Bolesława Chrobrego 81 6 -7 osób. W ka Ŝdym z domków znajduje si ę: pokój dzienny (2 łó Ŝka 62-060 St ęszew pojedyncze), kuchnia (z pełnym wyposa Ŝeniem: lodówka, czajnik, tel.: 690 090 070 kuchenka, naczynia, sztu ćce), łazienka. Na pi ętrze znajduj ą si ę: dwie [email protected] sypialnie (4 łó Ŝka pojedyncze). Domki s ą ogrzewane (elektrycznie- bardzo nad-lipnem.manifo.com/ wydajne), posiadaj ą ciepł ą wod ę, przed domkiem znajduje si ę taras. Mo Ŝliwo ść pobytu z psami. Pokoje go ścinne przystosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo. Dwór w Skrzynkach Obiekt oferuje 2 sale konferencyjne na 70 miejsc (20+50). Plac Parkowy 1 Do dyspozycji go ści: sala jadalna, sauna, jacuzzi, salonik my śliwski, korty,

169 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

62-060 Skrzynki parking strze Ŝony. tel.: 618 196 225 Obiekt czasowo nieczynny www.skrzynki.obitur.pl 60 w domkach. Centrum Szkoleniowe w Taradejce to 2 du Ŝe niezale Ŝne sale (do 200 osób). Organizacja konferencji, szkoleń lub spotka ń Go ściniec Taradejka biznesowych z zapewnieniem usług gastronomicznych, dedykowany ul. Narutowicza 2 opiekun przez cały czas trwania szkolenia. Mo Ŝliwo ść wynajmu 62-060 St ęszew poszczególnych sal lub całego obiektu na wył ączno ść . Na terenie obiektu: 2 tel.: 618 134 433 bary i 2 restauracje umo Ŝliwiaj ące organizacj ę bankietów dla mniejszych [email protected] grup, mo Ŝliwo ść organizacji du Ŝych pikników firmowych dla ponad 200 www.taradejka.pl osób na terenie całego obiektu, bezpłatny parking strze Ŝony i całodobowa ochrona, darmowy dost ęp do Wi-Fi dla wszystkich uczestników szkolenia. Jeden domek przystosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo.

Źródło: Dane z gmin Mikroregionu WPN, stron internetowych oraz kontakt z obiektami

Zał ącznik 11. Gospodarstwa agroturystyczne, pokoje go ścinne, schroniska i stanice harcerskie Gmina Brodnica Rezydencja Le śna 4 2 samodzielne jednostki mieszkalne z apartamentami o powierzchni Gospodarstwo 70 m 2 ka Ŝdy, składaj ą si ę z pokoju dziennego z aneksem kuchennym, Agroturystyczne sypialni oraz dwóch łazienek. Mo Ŝliwo ść wy Ŝywienia całodziennego. Esterpole 11 Bezpieczny parking na terenie zamkni ętym. Go ście maj ą mo Ŝliwo ść 63-112 Brodnica korzystania z krytego basenu. tel.: 061 282 39 84, 607 050 077 Brak udogodnie ń dla osób niepełnosprawnych ruchowo. www.rezydencjalesna.poznan.pl

Drewniana Zagroda Robert Hybiak 4 2 pokoje w pi ętrowym domku. Przy domku ogród i ogródek ziołowy, Jaszkowo 25 salon ogrzewany Ŝeliwnym piecem na drewno. Na wyposa Ŝeniu domku 63-112 Brodnica znajduje si ę urz ądzona kuchnia, drewniana altana z murowanym grillem. tel.: 602 282 349 Obiekt nieprzystosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo. [email protected] www.drewnianazagroda.pl

Józef Czupała Gospodarstwo Agroturystyczne Jaszkowo 10 9 2 samodzielne jednostki mieszkalne z 6 pokojami. 63-112 Brodnica tel.: 502 657 036 [email protected] Gmina Dopiewo Pokoje go ścinne 12 (4 pokoje 3-osobowe). Obiekt poło Ŝony blisko lasu. Osobno łazienka ul. Le śna 19 z dwoma prysznicami, dwie kuchnie, TV. Mo Ŝliwo ść przyjmowania 62-070 Dopiewo turystów ze zwierz ętami. Parking na 6 - 8 samochodów. Obiekt tel.: 601 920 102 nieprzystosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo. Gmina Kórnik Kórnickie Pokoje Go ścinne pl. Niepodległo ści 25 32 14 pokoi 2-osobowych z pełnym w ęzłem sanitarnym i apartament z 62-035 Kórnik dwiema sypialniami, sala konferencyjna na ok. 30 osób. (nad "Polo Marketem") Organizacja szkole ń, imprez firmowych i rodzinnych. Parking dla go ści. tel.: 061 819 07 22, 500 680 500

170 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO www.pokojekornickie.pl Gospodarstwo Agroturystyczne „Gacówka” 36 na terenie obiektu znajduje si ę 6 nowych domków w stylu ul. Pozna ńska 5, Skrzynki skandynawskim (2 sypialnie oraz antresola z dwoma łó Ŝkami, kuchnia, 62-035 Kórnik łazienka, salon z tv i radio, taras). tel.: 061 819 07 67, 501 250 291 Obiekt sezonowy (maj - połowa pa ździernika). [email protected] Obiekt nieprzystosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo. www.gacowka-kornik.pl 50+10 50 miejsc w pokojach wieloos. oraz 1 pokój 4-osobowy i 6- osobowy (przechodni). Schronisko jest czynne w okresie ferii oraz w dni Schronisko Młodzie Ŝowe wolne od zaj ęć lekcyjnych: pi ątki od 17:00, soboty, niedziele. w SP nr 2 w Bninie W przypadku mniejszej grupy (około 15) schronisko jest równie Ŝ ul. Armii Krajowej 11 uruchamiane w ci ągu tygodnia. 62-035 Bnin/ Kórnik Do dyspozycji naszych go ści: tel. 061 817 04 70 • zaplecze kuchenne z podstawowym wyposa Ŝeniem, grill, [email protected] kuchenka elektryczna (mo Ŝliwo ść zamówienia całodziennego wy Ŝywienia www.sp2kornik.eu w stołówce szkolnej) • zaplecze sanitarne z natryskami • kącik telewizyjny i komputerowy z dost ępem do internetu Gmina Mosina PHU „DANA” Danuta Idkowiak 35 (43) dysponuje miejscami noclegowymi w 17 pokojach 2, 3 i 4 „Karczma Podkowa Le śna” osobowych z łazienkami, wyposa Ŝone w klimatyzacj ę, Wi-Fi. Krajkowo 1a Organizowanie imprez okoliczno ściowych oraz świ ąt. Dodatkowe atrakcje 62-050 Mosina w postaci przeja ŜdŜek bryczkami i saniami oraz przeja ŜdŜek konnych. tel.: 061 819 21 23, 603 040 818 Kącik zabaw oraz k ącik szachowy. [email protected] Sala restauracyjna przystosowana do obsługi osób niepełnosprawnych .pl ruchowo. www.podkowalesna.poznan.pl 90 ośrodek Hufca „Piast” to całoroczna baza noclegowa. Na terenie o środka znajduj ą si ę 2 budynki murowane: - budynek du Ŝy (70 miejsc noclegowych) na parterze znajduj ą si ę: Ośrodek Biwakowo-Obozowy pomieszczenie do zmiany obuwia i ści ągni ęcia odzie Ŝy wierzchniej, Hufca ZHP „PIAST” łazienka damska, jeden ośmioosobowy i jeden sze ścioosobowy pokój, ul. Północna 25, Rogalinek stołówka, kuchnia, świetlica. Na pi ętrze znajduj ą si ę: łazienka m ęska, 9 62-050 Mosina pokoi (2-10 osobowych) tel/fax: 061 893 82 40 - budynek mały (20 miejsc noclegowych): pomieszczenie do zmiany [email protected] obuwia i ści ągni ęcia odzie Ŝy wierzchniej, łazienka, 3 pokoje (dwa 6- i jeden 8 -osobowy), kuchnia, sala kominkowa spełniaj ąca jednocze śnie funkcj ę świetlicy i stołówki. Obiekt nieprzystosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo. Gospodarstwo Agroturystyczne 13 4 pokoje go ścinne z aneksem kuchennym. Maria Witkowska Zapewnione miejscowe produkty spo Ŝywcze: jaja, ziemniaki, warzywa i ul. Prezydialna 11 podroby. 62-022 Rogalin Do dyspozycji go ści altana biesiadna i rowery. Organizacj ą świ ąt. tel.: 061 813 80 90, Obiekt nieprzystosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo. 502 344 683 [email protected] Gospodarstwo 10 4 pokojach z łazienkami. Całodzienne wy Ŝywienie, sala jadalna z Agroturystyczne kominkiem. Maciej Ci ęŜ ki Atrakcje: w ędkarstwo, jazda konna, przeja ŜdŜki bryczk ą. Organizacj ą świ ąt.

171 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO ul. Główna 24 Obiekt przystosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo. 62-053 Pecna tel.: 061 813 77 92 Gospodarstwo Agroturystyczne 20 5 pokoje go ścinne z aneksem kuchennym. Maria Wojciechowska Do dyspozycji go ści rowery oraz ponton. Mo Ŝliwo ść zorganizowania ul. Długa 34 ogniska oraz grillowania. 62-022 Radzewice Obiekt przystosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo. tel.: 061 813 83 97, 504 319 104, 501 362 041 Źródło: Dane z gmin Mikroregionu WPN, stron internetowych oraz kontakt z obiektami

Zał ącznik 12. Kempingi, pola namiotowe, miejsca biwakowe, k ąpieliska Gmina Dopiewo Zborowo Pole namiotowo-campingowe. Gmina Kórnik Ośrodek Sportu i Rekreacji Pole namiotowe OSiR. ul. Le śna 6 Pole namiotowe wyposa Ŝone w łazienki oraz pralnie. Istnieje mo Ŝliwo ść 62-035 Kórnik ustawienia camperów. tel.: 061 817 01 83 Na terenie obiektu znajduj ą si ę udogodnienia dla osób niepełnosprawnych [email protected] ruchowo. www.osir-kornik.pl Gmina Mosina Ośrodek Sportu i Rekreacji w Mosinie Mo Ŝe pomie ści ć około 30 prywatnych namiotów. ul. Szkolna 1 W sezonie letnim od czerwca do wrze śnia rozstawionych jest 8 namiotów 62-050 Mosina 8-osobowych dla rodzin lub grup zorganizowanych. tel.: 061 813 29 03 Na polu znajduje si ę stały dost ęp do ciepłej wody i pr ądu oraz parking dla [email protected] samochodów osobowych. www.osirmosina.pl Gmina St ęszew Pole caravaningowe na 100 miejsc (teren le śny, trawiasty), pole namiotowe biwakowe na 100 miejsc (teren trawiasty). Do dyspozycji go ści przygotowano: sanitariaty ogrzewane - bezpłatne (z ciepł ą wod ą 24 h), Ośrodek Wypoczynkowy miejsca do mycia naczy ń z ciepł ą wod ą, depozyt, Wi-Fi na całym polu, "Nad Lipnem" zadaszone miejsca do spo Ŝywania posiłków z mo Ŝliwo ści ą wykorzystania ul. Bolesława Chrobrego 81 na imprezy, miejsce na ognisko (przy pla Ŝy). 62-060 St ęszew Na terenie O środka znajduj ą si ę m. in: plac zabaw dla dzieci, boisko do tel.: 690 090 070 siatkówki pla Ŝowej, stół do ping-ponga, szachy ogrodowe + gry [email protected] planszowe, tor do gry w Bulle, du Ŝa piaszczysta pla Ŝa z parasolami i nad-lipnem.manifo.com/ le Ŝakami, przysta ń: z kajakami, łodziami wiosłowymi, rowerami wodnymi. Na terenie obiektu restauracja kuchni polskiej "Zielony Zak ątek". Infrastruktura na campingu przystosowana do obsługi osób niepełnosprawnych ruchowo. Gmina Komorniki Pole namiotowe nad Jeziorem Infrastruktura: zadaszenia, stoły, ławki, miejsce na ognisko, WC. Chom ęcicko-Rosnowskim Mo Ŝliwo ść w ędkowania, k ąpielisko, parking samochodowy. Pole biwakowe Wypalanki Obiekt na terenie WPN. Miejsce do kąpieli Jezioro Jarosławieckie Źródło: Dane z gmin Mikroregionu WPN, stron internetowych oraz kontakt z obiektami

172 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Zał ącznik 13. Zestawienie obiektów bazy gastronomicznej Gmina Brodnica Bar Kogucik Obiady, napoje, kuchnia tradycyjna. ul. Ogrodowa 1 Lokal nie jest przystosowany dla osób niepełnosprawnych. 63-112 Brodnica Posiada parking. Nie mo Ŝna płaci ć kart ą płatnicz ą. tel.: 061 282 09 22 Godz. otwarcia: 12:00-21:00. Centrum Hipiki Antoniego Chłapowskiego Jaszkowo 16, Obiekt na terenie Centrum Hipiki. 63-112 Brodnica Bar-restauracja oferuj ąca głównie dania kuchni polskiej. Stół szwedzki. tel.: 061 283 75 56 W przypadku wi ększej imprezy – dania na zamówienie. fax: 061 283 99 40 [email protected] www.centrumhipiki.com Zajazd „U Gumpertów” Na parterze budynku działa restauracja serwuj ąca specjały tradycyjnej kuchni śabno 9 polskiej. 63-112 Brodnica Zajazd "U Gumpertów" organizuje: chrzciny i komunie, osiemnastki, wesela, tel.: 061 282 36 00 stypy, spotkania firmowe, imprezy sylwestrowe i karnawałowe. www.ugumpertow.pcp.pl Obiekt niedostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo. Gmina Dopiewo Mona Bistro-Pizzeria- Bar znajduje si ę niedaleko stacji kolejowej. Oferuje zapiekanki, hot dogi, Catering kebaby, pizze, dania mi ęsne. Przed lokalem niedu Ŝy parking dla klientów. ul. Le śna 1 Kompleksow ą obsług ę cateringowa bankietów, spotka ń biznesowych, 62-070 Dopiewo konferencji, szkole ń, imprez plenerowych, uroczysto ści rodzinnych. tel.: 061 894 20 90 Obiekt niedostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo. [email protected] Bar czynny jest codziennie od 12:00 do 22:00. www.pizzeriamona.pl/ HOT PIZZA Firma zajmuje si ę serwowaniem posiłków dla firm, szkół, przedszkoli. ul. Polna 1A (hala GOSiR) Prowadzi pizzeri ę wraz z obsług ą gastronomiczn ą. 62-070 Dopiewo Mo Ŝliwo ść obsługi osób niepełnosprawnych ruchowo. tel.: 511 454 737 Czynna pon. - sob.: 11:00-20:00 Pizzeria Salamandra ul. Pozna ńska 80 Pizzeria oprócz pizzy oferuje dania obiadowe. Przed pizzeri ą parking na około 60-185 Skórzewo-Pozna ń 30 samochodów. Pizzeria świadczy usług ę dowozu zamówionych da ń do tel.: 061 894 64 85, 605 klienta. Brak udogodnie ń dla osób niepełnosprawnych ruchowo. 850 795 Czynna codziennie od 12:00 do 22:00. www.owz.user.icpnet.pl Go ściniec Pod Brzozami ul. Malwowa 148 Restauracja, kawiarnia, organizacja imprez okoliczno ściowych, konferencji. 60-185 Skórzewo Obiekt niedostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo. tel./fax: 061 814 35 24 Restauracja czynna od 12:00 do 22:00 oraz niedz. i świ ęta w godz. 12:00- [email protected] 19:00. www.gosciniecpodbrzozami.p l Restauracja ”Ró Ŝana Altana” Pokoje Go ścinne Restauracja, kawiarnia, organizacja imprez okoliczno ściowych, konferencji; ul. Skórzewska 1 parking. 60-185 Skórzewo Potrawy kuchni polskiej, domowe. tel.: 061 814 39 92 Mo Ŝliwo ść obsługi osób niepełnosprawnych ruchowo. [email protected] Obiekt czynny w godz. 11:00-21:00. w.rozana-altana.pl

173 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Restauracja Smakosz ul. Pozna ńska 59 Szeroki asortyment da ń: potrawy kuchni polskiej i kilka da ń z kuchni 60-185 Skórzewo rosyjskiej, przygotowywane na miejscu. Przy lokalu jest parking. tel.: 061 814 87 86, 507 148 Obiekt niedostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo. 509 Restauracja czynna pon.-sob. w godz. 9:00-21:00 oraz niedz. 12:00-20:00. [email protected] www.smakosz.net Karczma Chata Wiejska Stylowa restauracja, kawiarnia, pub. Organizacja imprez okoliczno ściowych, ul. Bratnia 10 konferencji. 60-185 Skórzewo Karczma specjalizuje si ę w kuchni polskiej. Przed lokalem parking strze Ŝony tel.: 061 814 37 20, 604 630 na około 20 samochodów. 723 [email protected] Brak udogodnie ń dla osób niepełnosprawnych ruchowo. www.chatawiejska.pl Karczma czynna od wt. do niedz. w godz. od 13:00 do 21:00. Gmina Komorniki Green Hotel ul. Jeziorna 1a Dania kuchni świata oraz menu sezonowe. Restauracja, bar, park grillowy, 62-052 Komorniki organizowanie konferencji, szkole ń, imprez o ró Ŝnorodnym charakterze, tel.: 061 810 80 75 przeja ŜdŜek bryczkami, grill-party, ognisk, biesiad i pikników. fax: 061 810 81 23 Restauracja posiada udogodnienia dla osób niepełnosprawnych ruchowo. [email protected] www.greenhotel.pl Restauracja specjalizuje si ę w kuchni polskiej i europejskiej. W okresie letnim Pensjonat Zacisze udost ępniany jest dla go ści ogród. K ącik zabaw dla dzieci. W drink barze ul. Grunwaldzka 471 egzotyczne koktajle i desery. Organizacja imprez okoliczno ściowych i 62-063 Plewiska biznesowych. Do dyspozycji go ści parking dozorowany. [email protected] Obiekt nie posiada udogodnie ń dla osób niepełnosprawnych ruchowo. www.zacisze.poznan.pl Restauracja czynna od godz. 12:00 do 22:00. Aleksandra Restauracja ul. Pozna ńska 17 Dania i potrawy tradycyjnej kuchni polskiej, staropolskiej i europejskiej. 62-052 Komorniki Organizacja wszelkiego rodzaju uroczysto ści w klimatyzowanej sala na ok. 80 tel.: 061 810 77 50, 501 osób - imprezy taneczna, 120 osób - przyj ęcia siedz ące. K ącik dla dzieci. 214 286 Lokal oferuje usługi cateringowe. restauracjaaleksandra@neostr Przed restauracj ą znajduje si ę parking na ok. 10 samochodów. ada.pl Restauracja otwarta od pon.-sob. w godz. od 9.00 do 20.00, niedz. od 12.00 do www.restauracja- 20.00. aleksandra.pl Lawendowy Zak ątek ul. Pozna ńska 19 Restauracja oferuje dania kuchni polskiej i europejskiej. Organizacja imprez 62-052 Komorniki okoliczno ściowych rodzinnych i biznesowych do 70 osób oraz obsługa tel.: 501 436 311, 061 899 00 przyj ęć plenerowych u klienta. Lokal oferuje tak Ŝe catering. Obiekt 43, 505 700 111 niedostosowany do obsługi osób niepełnosprawnych ruchowo. Lokal czynny [email protected] od pon.-pt. 10:00-20:00 sob. i niedz. 11:00-20:00. lawendowyzakatek.eu Restauracja Włoska Dania kuchni włoskiej: makarony i pizze przygotowywane w piecu Armando chlebowym opalanym drewnem z produktów sprowadzonych z Włoch. Lokal ul. Mły ńska 1 urz ądzony w stylu włoskim, dysponuje klimatyzowan ą sal ą oraz antresol ą dla 62-052 Komorniki 100 osób. Organizacja imprez. tel.: 061 810 70 33 Obiekt niedostosowany do obsługi osób niepełnosprawnych ruchowo. restauracja- Restauracja czynna niedz. i wt.-czw. 12:00-21:00, pt. i sob. 12:00-22:00, w armando.pl/index.php pon. - zamkni ęte.

174 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Bistro Pieprz i Sól Restauracja specjalizuje si ę w daniach kuchni polskiej. Organizacja imprez ul Grunwaldzka 616 okoliczno ściowych do 40 osób oraz imprez u klienta. Lokal oferuje usługi 62-063 Plewiska tel.: 061 651 cateringowe. 73 84 pieprzisol.pl Bistro czynne pon-sob. 11:00-20:00 i niedz. 11:00-18:00. FIGA Restauracja ul. Grunwaldzka 512 Kawiarnia, winiarnia i restauracja. Zró Ŝnicowane menu, specjalnie 62-064 Plewiska przygotowany zestaw da ń dla dzieci. Menu śniadaniowe w dni powszednie w tel.: 061 861 74 75, 601 174 godz. 8:00 do 12:00. 749 Restauracja posiada udogodnienia dla osób niepełnosprawnych ruchowo. [email protected] Lokal czynny od pon. do pt. w godz. 8:00-21:00, sob. 12:00 i niedz. 12:00- www.figarestauracja.pl/index. 20:00. html Restauracja Pesto ul. Mi ętowa 12 W menu makarony, tortille, sałatki, pierogi, fitness menu. 62-064 Plewiska Obiekt dost ępny dla osób niepełnosprawnych ruchowo. tel.: 500 706 333 Godziny otwarcia pon.-sob. 11:00-21:00 oraz niedz. 12:00-20:00. www.pesto.pl Restauracja oferuje „obiady domowe", menu śniadaniowe (do godz. 12:30), Bistro Dromader tortille, pizze, makarony, lasagne, dania z ro Ŝna, kebab, zupy, pierogi oraz ul. Grunwaldzka 515 B sałatki. 62-064 Plewiska Obiekt dost ępny dla osób niepełnosprawnych ruchowo. tel.: 061 651 78 41 Lokal czynny od pon.-czw. w godz. 10:00-21:00, pt. i sob. 10:00-22:00 oraz niedz. 12:00-21:00. Gmina Kórnik Prowent Bistro ul. Zamkowa 22 Pizzeria oferuje równie Ŝ dania z grilla, fast food, surówki, zupy, napoje. Dania 62-035 Kórnik na miejscu oraz z dowozem, obsługa grup zorganizowanych, catering, tel.: 066 777 37 00 mo Ŝliwo ść zorganizowania grilla u klienta dla ponad 200 osób. Lokal czynny [email protected] pon.-czw. i niedz. od 9:00 do 21:00 oraz pt.-sob. w godz. 9:00 do 22:00. prowentbistro.pl Bar „Podzamcze” ul. Zamkowa 5 Lokal serwuje pizze włoskie, burgery oraz kebaby. W restauracji 62-035 Kórnik organizowane s ą koncerty. Godz. otwarcia pon. od 12:00 do 22:00, wt.-niedz. tel.: 697 529 678 od 10:00 do 22:00 www.podzamczekornik.pl Kawiarnia „Walentynka” Klimatyczna kawiarnia. ul. Ku śnierska, Obiekt dost ępny dla osób niepełnosprawnych ruchowo. 62-035 Kórnik Czynne od wt. do niedz. w godz. 12:00-20:00. tel.: 609 870 380 Restauracja oferuje potrawy staropolskie przygotowywane na piecu Restauracja „Biała Dama” węglowym. Do dyspozycji go ści s ą trzy sale: Ró Ŝana, Zamkowa, plac Niepodległo ści 20 Restauracyjna. Lokal jest w stanie obsłu Ŝyć jednocze śnie od 350 go ści. 62-035 Kórnik Organizacja przyj ęć , wesel, obsługa zorganizowanych wycieczek tel.: 061 817 02 16 turystycznych (przewodnik oraz kierowca otrzymuj ą obiad za darmo) oraz [email protected] imprezy dla dzieci. Restauracja oferuje tak Ŝe catering. www.bialadama.pl Obiekt nieprzystosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo. Godz. otwarcia od 11:00 do 19:00.

175 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Restauracja i Pizzeria Restauracja oferuje szeroki wybór pizz oraz makaronów, a tak Ŝe zupy, sałatki, „Casablanca” dania z ry Ŝem, dania dla dzieci, dania obiadowe, kuchnia śródziemnomorska, ul. Rynek 8, Bnin desery, napije. 62-035 Kórnik Obiekt dost ępny dla osób niepełnosprawnych ruchowo. tel.: 061 817 05 95, 693 131 Zamówienia na miejscu oraz z dowozem. pon. - czw. 11:00-22:00, pt.-sob. 070 info@restauracja- 11:00-23:00, niedz. 11:00 - 22:00 (w tych godz. zamówienia tel., zamówienia casablanca.pl on-line w godz. pon.-czw. 11:00-22:00, pt.-sob.11:00-23:00, niedz. 12:00- www.restauracja- 21:30). casablanca.pl Restauracja "Spi Ŝarnia Kórnicka" oferuje dania kuchni wielkopolskiej. Restauracja „Spi Ŝarnia Organizowane s ą spotkania rodzinne, wesela (do 110 osób), imprezy firmowe Kórnicka” oraz konferencje (w 9 salach, najwi ększa do 150 osób, w pełni wyposa Ŝone). Hotelu „Daglezja” Na terenie obiektu mo Ŝna tak Ŝe zorganizowa ć piknik plenerowy dla grupy do ul. Wo źniaka 7 1500 osób. 62-035 Kórnik Obiekt dost ępny dla osób niepełnosprawnych ruchowo. tel.: 061 897 27 00 Restauracja czynna od pon. do pt. w godz. od 7:00-22:00 (w godz. 7:00-10:00 [email protected] menu śniadaniowe), w sob. od 8:00 do 22:00 i niedz.. od 8:00 do 19:00 (w www.hoteldaglezja.pl weekendy i świ ęta menu śniadaniowe w godz. 8:00-11:00). Lokal mie ści si ę na parterze odrestaurowanej kamienicy z 1911 roku. Pi ętro Restauracja w Motelu zajmuje hotel. Restauracja oferuje tradycyjne dania kuchni polskiej, dania „Nestor” sezonowe oraz inne dania inspirowane przez go ści. Obiekt przystosowany jest ul. Pozna ńska 34 na ok. 80 osób, wyposa Ŝony w k ącik zabaw dla dzieci. Restauracja organizuje 62-035 Kórnik przyj ęcia okoliczno ściowe: rodzinne oraz firmowe. Ograniczona mo Ŝliwo ść tel.: 061 819 08 00 obsługi osób niepełnosprawnych ruchowo. [email protected] Lokal czynny od pon.-sob. w godz. 7:00-21:00 oraz w niedz. w godz. 7:00- www.nestor-motel.pl 20:00 (pora obiadowa zaczyna si ę o godz. 12:00). Restauracja oferuje całodzienne wy Ŝywienie w postaci śniada ń, obiadów, Restauracja w Zaje ździe deserów i kolacji specjalizuj ąc si ę w kuchni polskiej oraz my śliwskiej. Obiekt „Non-Stop” dysponuje tak Ŝe kuchni ą polow ą oraz zewn ętrznym grillem. ul. Dworcowa 1 Lokal organizuje imprezy okoliczno ściowe m.in.: wesela, bankiety, 62-023 G ądki studniówki, komunie, zabawy świ ąteczne, spotkania rodzinne, imprezy tel.: 061 817 13 00 zakładowe, jubileusze, ostatki, sylwester. [email protected] Obiekt niedostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo. www.nonstop.hotel.pl Restauracja czynna w dni powszechnie mi ędzy 7:00-21:00, w niedz. od 12:00 do 17:00 (po wcze śniejszym uzgodnieniu istnieje mo Ŝliwo ść zmiany godzin). Restauracja Restauracja serwuje wykwintne dania, jak równie Ŝ potrawy bezglutenowe. W w Hotelu Rodan lokalu istnieje mo Ŝliwo ść organizacji imprezy na 120 oraz konferencji dla 185 ul. Pozna ńska 5D osób. Sale wyposa Ŝone w niezb ędne multimedia i przesuwane ściany, dzi ęki 62-035 Skrzynki którym mo Ŝna j ą podzieli ć na 2 mniejsze cz ęś ci. W obiekcie znajduj ą si ę tel.: 061 819 08 21 udogodnienia dla osób niepełnosprawnych ruchowo. [email protected] Restauracja czynna od pon. do sob. od 12:00 do 22:00. w niedz. i świ ęta od www.hotel-rodan.pl 12:00 do 21:00. Specjalno ści ą lokalu s ą ryby. Wystrój lokalu w stylu Ŝeglarskim. Lokal Restauracja „Tawerna Pod znajduje si ę przy jeziorze. W okresie letnim dost ępny jest drewniany taras z śaglami” widokiem na panoram ę jeziora. Poza daniami rybnymi lokal oferuje dania ul. Le śna 6 typu fast food, desery, napoje ciepłe i zimne oraz alkohole. Organizowane s ą 62-035 Kórnik imprezy okoliczno ściowe. tel. 061 817 17 21, 502 288 Obiekt dost ępny dla osób niepełnosprawnych ruchowo. 468 W sezonie letnim (od kwietnia do ko ńca sierpnia) czynne codziennie od 10:00 [email protected] do 21:00, w sezonie zimowym od wrze śnia do połowy kwietnia czynne www.statekkornik.com.pl codziennie od 12:00 do 20:00. Restauracja w Go ści ńcu Restauracja oferuje dania kuchni staropolskiej oraz dziczyzn ę. Specjale menu

176 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

"Marzymi ęta" dla dzieci oraz k ącik zabaw. Restauracja mo Ŝe pomie ści ć ok. 180 osób, na 2 Czmoniec 59 osobnych kondygnacjach. Na parterze klimatyzowana sala du Ŝa z barem, 62-035 Kórnik kominkiem i scen ą dla muzyki oraz klimatyzowana mała sala boczna. Na tel.: 061 817 12 52, 691 pi ętrze znajduj ą si ę pokoje o wysokim standardzie. Organizacja imprez 383 002 okoliczno ściowych rodzinnych oraz firmowych. Na terenie obiektu do [email protected] dyspozycji go ści znajduje si ę bezpłatny parking. Restauracja wyposa Ŝona w www.marzymieta.pl udogodnienia dla osób niepełnosprawnych ruchowo. Lokal otwarty codziennie w godz. od 9:00 do 21:00. Soprano Kamionki - pizzeria Osiedle Kresowe Lokal oferuje pizze, dania obiadowe, zupy, sałatki, kebaby, tortille, ul. Ł ąkowa 18, Kamionki zapiekanki, makarony, tortelini oraz napoje. W lokalu organizowane s ą 62-023 G ądki imprezy okazjonalne (Andrzejki, Sylwester) oraz spotkania meczowe. Obiekt tel.: 061 897 16 39, 512 134 dost ępny dla osób niepełnosprawnych ruchowo. 132 Restauracja czynna od niedz. do czw. w godz. 12:00 do 22:00 oraz w pt. i sob. kuchnia@soprano- w godz. od 12:00 do 23:00. kamionki.pl www.soprano- Jadłodajnia czynna cały tydzie ń w godz. od 12:00 do 18:00. kamionki.pl Restauracja mie ści si ę w Centrum Rekreacji i Sportu Oaza. Do dyspozycji go ści s ą dwie cz ęś ci restauracji: główn ą oraz basenow ą, z której rozci ąga si ę Restauracja „Ventus” widok na basen w Kórniku. Realizacja usług cateringowych oraz zamówie ń z ul. Krasickiego 1 dowozem do firm i klientów indywidualnych, organizacja przyj ęć 62-035 Kórnik okoliczno ściowych. Lokal oferuje dania na ciepło oraz zimne przek ąski tel.: 061 649 88 70, 698 115 mi ęsne oraz rybne, makarony, zapiekanki, risotto, pizze, sałatki, dania dla 116 biuro@ventus- dzieci oraz deseru i napoje, a tak Ŝe specjalne menu fitness. Do dyspozycji restauracja.pl go ści jest bilard. www.ventus-restauracja.pl Obiekt wyposa Ŝony w udogodnienia dla osób niepełnosprawnych ruchowo. Lokal czynny od pon. do niedz. w godz. od 11:00 do 22:30. Organizacja imprez okoliczno ściowych do 40 osób: urodziny, spotkania „Caffe-Bar” klasowe oraz imprezy firmowe. Transmisja meczy na du Ŝym ekranie, ogródek ul. Pocztowa 2 letni, gry zr ęczno ściowe. Dania typu fast food, alkohole. 62-035 Kórnik Obiekt dost ępny dla osób niepełnosprawnych ruchowo. tel.: 061 819 07 78 Godz. otwarcia pon., wt., pt., sob. od 11:00, czw. od 9:00, niedz. i świ ęta od 16:00 do ostatniego klienta. Pizzeria Con Piselli W menu pizze tradycyjne i nowoczesne, włoskie makarony, obiady domowe, ul. Główna 25a, Borówiec sałatki oraz zupy. Dania na miejscu oraz w dowozie. 62-023 G ądki Obiekt niedostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo. Czynne tel.: 509 332 334 w godz. 12:00-22:00 od pon.-sob. oraz w godz. 12:00-21:00 w niedz. www.con-piselli.pl Pizzeria Piccolo Pizza, kebab, dania obiadowe, dania z grilla, sałatki, makarony. Ogródek Pl. Niepodległo ści 25 przed lokalem, dowóz da ń do domu. 62-035 Kórnik Brak udogodnie ń dla osób niepełnosprawnych ruchowo. tel.: 061 817 19 70 Godziny otwarcia: 12:00-22:00. pizza-kornik.pl/ McDonald's Lokal sieciowy, fast food. ul. Pozna ńska Obiekt przystosowany do obsługi osób niepełnosprawnych ruchowo. Godz. 62-035 Kórnik otwarcia codziennie od 7:00 do 24:00 www.mcdonalds.pl/ Gmina Mosina „Hubertus” Restauracja - Restauracja oferuje dania kuchni polskiej, dania z dziczyzny, menu Hotel śniadaniowe oraz potrawy dla dzieci. ul. Chopina 42 Organizacja imprez okoliczno ściowych oraz konferencji do 120 osób. Obiekt 62-050 Mosina niedostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo. Lokal czynny

177 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO tel./fax: 061 813 23 60 w godz. 12:00-20:00. kontakt@hubertusrestauracja. eu www.hubertusrestauracja.eu Restauracja Nadwarcia ńska Kuchnia tradycyjna, regionalna. Specjalno ść to Gicz, czernina, kaczka z Violetta i Tomasz Teklik pyzami. Lokal posiada dwie sale: wi ększa klimatyzowana na 50, osób druga ul. Długa 65 kominkowa na 20 osób. Du Ŝy parking przy lokalu. Ogródek w sezonie letnim. 62-022 Radzewice Obiekt dost ępny dla osób niepełnosprawnych ruchowo. tel.: 061 813 80 17 Lokal czynny codziennie z wyj ątkiem pon. w godz. 12:00-20:00. [email protected] „Dworek Biesiadny” Justyna Błaszkowiak ul. Długa 1b Organizacja przyj ęć zarówno rodzinnych (wesele do 120 osób), jak i 62-022 Radzewice firmowych, świ ąt, pikników plenerowych, konferencji (3 sale dla: 30, 50 i 80 tel.: 061 813 80 75, 691 845 osób - mo Ŝliwo ść poł ączenia co daje ł ącznie 160 miejsc), ferie dla dzieci. 079, 608 768 472 Obiekt wyposa Ŝony w udogodnienia dla osób niepełnosprawnych ruchowo. [email protected] www.dworek-biesiadny.pl/ Restauracja Pod D ębami Naprzeciw Pałacu w Rogalinie. Pozna ńska 1 Restauracja serwuje dania kuchni staropolskiej, dania wegetaria ńskie oraz dla 62-022 Rogalin dzieci. tel./fax: 061 813 80 13 Organizacje przyj ęć okoliczno ściowych rodzinnych i firmowych. Restauracja restauracja@pod- oferuje tak Ŝe catering. debami.com.pl Restauracja Skarpa ul. Sikorskiego 84, Rogalinek Szeroki wybór da ń przygotowywanych w piecu w ęglowym. Obiekt urz ądzony 62-022 Rogalinek w stylu tropikalnym. Organizacja imprez okoliczno ściowych i dancingów do tel./fax: 061 893 80 41, 509 160 osób. 572 743 Obiekt dost ępny dla osób niepełnosprawnych ruchowo. [email protected] Czynne od wt. do niedz. od 12:00-20:00. [email protected] www.restauracjaskarpa.pl/ Restauracja „Nad Star ą Tradycyjna kuchnia polska, świe Ŝo wypiekany chleb. Organizacja imprez Piwnic ą” okoliczno ściowych, catering, drink bar, pota ńcówki. ul. Pozna ńska 7 Obiekt cz ęś ciowo dostosowany do obsługi osób niepełnosprawnych (brak 62-050 Mosina przystosowanych toalet). tel.: 061 813 63 28 Restauracja czynna: pon.-czw. w godz. 14:00-22:00, pt.-sob. w godz. 14:00- [email protected] 24:00 oraz w niedz. w godz. 13:00-21:00. ww.nadstarapiwnica.pl/ Restauracja Adamo ul. M. Konopnickiej 30 Kuchnia polska, włoska oraz wyroby garma Ŝeryjne w restauracji oraz na 62-050 Mosina zamówienie. Obiekt klimatyzowany, parking, wi-fi .Organizacja przyj ęć w tel.: 061 819 17 66, 519 727 salach: restauracyjna na 50 osób oraz bankietowa na 90 osób. 933 Obiekt wyposa Ŝony w udogodnienia dla osób niepełnosprawnych ruchowo. kontakt@restauracja- Lokal czynny: pon.-czw. w godz. 11:00-20:00, pt.-sob. 11:00-21:00, niedz. i adamo.pl świ ęta 12:00-19:00. www.restauracja-adamo.pl/ Restauracja – Chlebowy Restauracja podzielona na trzy pomieszczenia: Chlebowy Domek, Ró Ŝany Domek Zak ątek oraz Deserowy Ogród. Lokal przystrojony w r ęcznie malowane freski ul. Wiejska 52 i obrazy, na których tematem przewodnim jest chleb. Restauracja oferuje 62-050 Krosinko szeroki wybór herbat, kaw, win. Poza tym w oferuje: zupy, nale śniki, pierogi, tel.: 061 819 10 70 dania mi ęsne, jarskie oraz specjalne dania dla dzieci. Organizacja imprez

178 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO restauracja@chlebowydomek. okoliczno ściowych do 60 osób. com Obiekt wyposa Ŝony w udogodnienia dla osób niepełnosprawnych ruchowo. www.chlebowydomek.com/ Lokal czynny w pt. i sob. w godz. 13:00-20:00 oraz w niedz. 12:00-20:00. Restauracja Dworek Domowe menu, organizacja imprez okoliczno ściowych. Ró Ŝany Joanny Obiekt dost ępny dla osób niepełnosprawnych ruchowo. ul. Główna 46 Lokal czynny od pon .do pt. w godz. 13:00-18:00, sob.: 12:00-21:00 oraz 62-050 Krosno niedz.: 11:30-19:00. tel.: 501 597 706 Hotel Inter Szablewski Restauracja zapewnia dania na miejscu, jak równie Ŝ organizacj ę przyj ęć u ul. Pod Topolami 1, klienta. Kompleksowa obsługa w zakresie planowania i organizacji imprez. Dymaczewo Nowe Obiekt dysponuje miejscem na przygotowanie konferencji dla 120 osób oraz 62-050 Mosina, zadaszon ą przestrze ń dla 1000 osób na imprezy plenerowe (przygotowanie tel./fax: 61 813 21 12, 061 grilla lub ogniska). 819 12 01 Obiekt wyposa Ŝony w udogodnienia dla osób niepełnosprawnych. Restauracja [email protected] czynna w godz. 13:00-22:00 z wył ączeniem dni, w których organizowane s ą www.szablewski.pl/ imprezy zamkni ęte.

Rio Grande Obiekt przy szkole nauki jazdy konnej. ul. Lipowa 1, Krosinko Organizacja imprez integracyjnych, przyj ęć okoliczno ściowych, komunii i 62-050 Mosina wesel. tel.: 665 216 743 Obiekt dysponuje sal ą biesiadn ą dla 100 osób oraz wigwamem do 200 osób. [email protected] Mo Ŝliwo ść organizacja imprez do 3.000 go ści. [email protected] Parking na 500 samochodów. krosinko.pl/

„Karczma Podkowa Le śna” Krajkowo 1a Szeroki wybór da ń z mi ęsa, jarskich oraz specjalne menu dla dzieci. Do 62-050 Mosina dyspozycji go ście oddane s ą trzy sale: Kominkowa w stylu góralskim, tel.: 061 819 21 23, 603 040 Bankietowa urz ądzona na wiejskie podwórze ze studni ą i czarodziejskim 818 drzewem oraz Rycerska stylizowana na wn ętrze zamku rycerskiego. [email protected] Organizowanie imprez okoliczno ściowych oraz świ ąt. nan.pl Sala restauracyjna przystosowana do obsługi osób niepełnosprawnych. www.podkowalesna.poznan.p Obiekt czynny w godz. 12:00-20:00. l

Hotel Restauracja „Morena” Marianna Rembowska Klimatyzowana sala restauracyjna na 130 miejsc, sala kameralna z ul. M Konopnickiej 1A klimatyzacj ą – 30 miejsc, ogród letni przy sali restauracyjnej. 62-050 Mosina Restauracja przystosowana dla osób niepełnosprawnych ruchowo (podjazd, tel.: 061 813 27 46, 504 toaleta), udogodnienia dla matek z dzie ćmi: krzesełka do karmienia, 106 607 mo Ŝliwo ść przewini ęcia dziecka, zabawki, parking. 061 813 60 43 [email protected] www.hotelmorena.pl

Gmina Puszczykowo Restauracja „Wzgórze Dania kuchni europejskiej; pizza. Catering i obsługa przyj ęć , imprez Smaków” okoliczno ściowych, spotka ń biznesowych i in., wy Ŝywienie dla wycieczek Centrum Tenisowe Angie oraz grup zorganizowanych. Parking na ok. 40 samochodów. ul. Sobieskiego 50 Lokal nie przystosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo.

179 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

62-040 Puszczykowo Restauracja i bar, czynne: pon.-czw.:13:00-21:00, pt.-sob.:13:00-23:00, tel.: 691 671 702 niedz.:13:00-21:00. [email protected] wzgorzesmakow.pl Bar – jadłodajnia Justyna Lokal poło Ŝony niedaleko cmentarza nastawiony na wydawanie obiadów. Warzocha Mały parking przed lokalem. ul. Pozna ńska 102 Mo Ŝliwo ść obsługi osób niepełnosprawnych ruchowo. tel. 61 813 39 95 Czynne codziennie: 12:00–17:00 Restauracja – Kawiarnia Lokal znajduje si ę 300 m od dworca PKP. W menu kuchnia polska, pizza. Nova Kawiarnia - lokal nie jest przystosowany do obsługi go ści niepełnosprawnych ul. Pozna ńska 47 ruchowo. Posiada parking na ok. 10 samochodów. 62-040 Puszczykowo Czynne codziennie: 11:00–22:00. tel.: 061 813 30 12 Restauracja Popas W bezpo średnim s ąsiedztwie WPN, szlaków rowerowych i pieszych. Menu ul. Podle śna 1b sezonowe, kuchnia polska i europejska. Posiada parking na ok. 20–30 62-040 Puszczykowo samochodów. Oferta cateringowa oraz organizacja imprez w domu lub tel.: 061 819 43 96, 721 891 ogrodzie klienta. 965 Lokal jest przystosowany do obsługi go ści niepełnosprawnych ruchowo. [email protected] Godz. otwarcia uzale Ŝnione od sezonu, zim ą czynne od czwartku do niedzieli: www.popas.pl czw. i niedz.: w godz. 12:00-20:00, pt. i sob.: 12:00-21:00. Jadłodajnia Jabłonka Specjalno ści ą jest tradycyjna polska kuchnia. Wszystkie potrawy pocz ąwszy ul. Pozna ńska 67 od podstawowych składników przygotowywane s ą na miejscu. W lokalu 62-040 Puszczykowo miejsca dla 30 go ści, na zewn ątrz dla ok. 20. tel.: 798 912 711 Parking przy głównej ulicy. www.facebook.com/Jadlodajn Czynne codziennie od 12:00 do 17:00 w okresie zimowym i 18:00 latem. iaJablonka Nie ma wyboru menu – mo Ŝna jedynie kupi ć obiad, który akurat jest w danym Stołówka SP nr 2 dniu. ul. Kasprowicza 1 Lokal nie jest przystosowany do obsługi go ści niepełnosprawnych ruchowo. 62-040 Puszczykowo Parking. Czynne: pon.–pt. 12:00–14:30 Bar Fenix (przy Dworcu w Oferta: obiady domowe, fast-food; latem ogródek. Parking na ok. 15 Puszczykówku) samochodów. ul. Dworcowa 29 Lokal nie jest przystosowany do obsługi go ści niepełnosprawnych. 62-040 Puszczykowo Czynne codziennie: 11:00–19:30, latem – w zale Ŝno ści od klientów. tel.: 061 89 83 616 Lokal w budynku dawnego, zabytkowego XIX-wiecznego dworca Restauracja Lokomotywa kolejowego, na skraju lasu. Kuchnia europejska, menu zró Ŝnicowane w ul. Wczasowa 1 zale Ŝno ści od pór roku, dostosowana równie Ŝ dla wegetarian, wegan i 62-040 Puszczykowo alergików. Oferta cateringowa, organizacja uroczysto ści, kawiarnia, pub w tel.: 061 819 45 63 stylu angielskim. www.eko-lokomotywa.pl Obiekt dost ępny dla osób niepełnosprawnych ruchowo. [email protected] Otwarte codziennie: 12:00–22:00. Kuchnia japo ńska; lokal poło Ŝony na rynku, dowóz na telefon. Prowadzone s ą Sushi Bar Katei warsztaty sushi dla dzieci, organizacja imprez integracyjnych, spotkania ul. Ko ścielna 10 towarzyskie poł ączona z warsztatami. 62-040 Puszczykowo Obiekt dost ępny dla osób niepełnosprawnych ruchowo. tel.: 061 670 61 74 Czynne: pon.-czw. 13:00-21:00, pt. 13:00-22:00, sob. 12:00-22:00, niedz. www.katei.pl [email protected] 12:00-21:00.

180 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

TASTE_it Restaurant Restauracja przy hotelu Hot_elarnia, kuchnia europejska i wielkopolska, ul. Morenowa 33 organizacja przyj ęć i imprez okoliczno ściowych (do 100 osób). Poło Ŝona 62-040 Puszczykowo blisko lasu. W niedziele, podczas pory obiadowej w godz. 14:00-16:00 tel.: 061 898 37 80 zapewniona jest opieka nad dzie ćmi. Ogródek letni. [email protected] Obiekt przystosowywany do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo. www.hotelarnia.pl Czynne: pon.-pt. 13:00-21:30, sob.-niedz. 12:00-21:30 Kawiarnia Mipetraka przy Muzeum Fiedlera Kawy, desery, dania obiadowe oraz napoje. Organizacja imprez dzieci ęcych, ul. Słowcakiego 1 mo Ŝliwo ść zamawiania posiłków dla grup. 62-040 Puszczykowo Obiekt dost ępny dla osób niepełnosprawnych ruchowo. tel.: 668 114 429 Czynne od wiosny do jesieni. [email protected] www.mipetraka.pl Kawiarnia „Cafe fresco” ul. Dworcowa 17 62-041 Puszczykowo Cukiernia-kawiarnia. tel./fax 061 813 37 14 Przyjmowanie zamówie ń z terenu Wielkopolski z mo Ŝliwo ści ą dowozu. [email protected] Czynne codziennie w godz. 8:00-20:00 www.kostusiak.pl/kontakt.ht m Gmina St ęszew Motel 2000 ul. Ko ścia ńska 89 62-060 St ęszew Restauracja przy motelu, drink-bar, bistro, grill. tel.: 061 813 44 00 faks: 061 Mo Ŝliwo ść organizowania imprez, równie Ŝ w ogrodzie. 813 49 47 Brak udogodnie ń dla osób niepełnosprawnych ruchowo. [email protected] www.motel2000.pl Hotel - Restauracja Restauracja proponuje dania charakterystyczne dla regionu wielkopolskiego Delicjusz oraz tradycyjnej kuchni polskiej wzbogaconej o klasyczne potrawy kuchni Sadłocha sp.j. mi ędzynarodowej. Potrawy przygotowywane s ą ze składników z własnej ul. Pozna ńska 1, Trzebaw hodowli i upraw oraz pochodz ących od sprawdzonych dostawców. Mo Ŝliwo ść 62-060 St ęszew organizacji imprez okoliczno ściowych. Restauracja prowadzi równie Ŝ tel.: 061 810 81 08, 519 059 catering. 727, 061 8 195 255 Obiekt wyposa Ŝony w udogodnienia dla osób niepełnosprawnych ruchowo. [email protected] Lokal czynny w godz. 7:00-23:00. www.delicjusz.pl/ Zamek von Treskov Strykowo Restauracja oferuje popularne dania kuchni z całego świata. W ramach ul. Park 3 działalno ści prowadzona jest firma cateringowa Chilli Catering. Organizacja 62-062 Strykowo imprez rodzinnych oraz firmowych. tel/fax: 061 819 69 57 Obiekt (hotel i restauracja) funkcjonuje wył ącznie podczas imprez zleconych tel. 666 84 66 01 (komunie, wesela, szkolenia, pikniki, spotkania integracyjne etc.). [email protected] Udogodnienia dla osób niepełnosprawnych ruchowo. www.treskov.pl/ Go ściniec Taradejka ul. Narutowicza 2, Kuchnia polska. Dania przygotowywane z produktów regionalnych. 62-060 St ęszew Organizacja przyj ęć i imprez okoliczno ściowych do 200 go ści. tel.: 618 134 433 Obiekt niedostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo. Lokal [email protected] czynny w godz. od 7:30 do 21:00. www.taradejka.pl

181 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Lake Hotel Restauracja z tarasem letnim, kawiarnia z ogrodem zimowym oraz bar ul. Mosi ńska 2 hotelowy (razem ok. 180 miejsc). Kuchnia polska i europejska. Na terenie Dymaczewo lokalu znajduje si ę zadaszona polana grillowa na około 200 osób wraz z 62-060 St ęszew własn ą w ędzarni ą. Organizacja imprez rodzinnych i firmowych (do 100 osób). tel.: 061 8197 200 Restauracja przyjmuje zamówienia garma Ŝeryjne na wynos. fax: 061 8197 201 Obiekt przystosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo. [email protected] Restauracja oraz bar czynne w godz.14:00 do 22:00. www.lakehotel.pl Kupczyn Bistro-Catering Lokal serwuje: śniadania, obiady, kolacje, wyroby garma Ŝeryjne, ryby. Michał Kupczyn Organizacja imprez okoliczno ściowych. Mo Ŝliwo ść dowozu zamówienia. ul. Kosickiego 14 Obiekt niedostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo. Lokal 62-060 St ęszew czynny pon.-pt. 10:00-18:00, sob.-niedz. od godz. 11:00. tel.: 514 995 288 Restauracja „Zielony Zak ątek” Ośrodek Wypoczynkowy Restauracja poło Ŝona nad brzegiem jeziora w WPN. Dysponuje du Ŝą sal ą „Nad Lipnem” mieszcz ącą do 80 go ści. Lokal serwuje dania kuchni polskiej. Mo Ŝliwo ść ul. Bolesława Chrobrego 81 zamówienia da ń z dowozem do domu oraz cateringu. 62-060 St ęszew Organizacja imprez plenerowych, festynów oraz innych uroczysto ści. Obiekt tel.: 690 090 070 nieprzystosowany do obsługi osób niepełnosprawnych ruchowo. zielonyzakatek.steszew@gma il.com zielonyzakatek-steszew.pl/ Wake City s.c. ul. Bolesława Chrobrego 81 Bar działaj ący przy obiekcie rekreacyjnym Wake City oferuj ący napoje oraz 62-060 St ęszew przek ąski. tel.: 530 884 488 Funkcjonowanie lokalu uzale Ŝnione od godz. otwarcia całego obiektu - grafik [email protected] na stronie www.wakecity.pl/godziny-otwarcia.html www.wakecity.pl/

Źródło: Dane z gmin Mikroregionu WPN, stron internetowych oraz kontakt z obiektami

182 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Spis zał ączników

Zał ącznik 1. Komunikacja podmiejska na terenie Mikroregionu WPN ______126 Zał ącznik 2. Wydatki gmin na inwestycje w turystyk ę / rekreacj ę / sport/ kultur ę w latach 2010-2014 ______130 Zał ącznik 3. Pomniki przyrody ______136 Zał ącznik 4. Miejsca publicznego wypoczynku ______138 Zał ącznik 5. Oferta kulturalna ______140 Zał ącznik 6. Imprezy kulturalne organizowane na terenie Mikroregionu WPN ______145 Zał ącznik 7. Oferta obiektów sportowych i rekreacyjnych ______148 Zał ącznik 8. Imprezy sportowe organizowane na terenie Mikroregionu WPN ______155 Zał ącznik 9. Zestawienie organizacji pozarz ądowych działaj ących na terenach gmin Mikroregionu WPN ___158 Zał ącznik 10. Hotele, motele, pensjonaty ______163 Zał ącznik 11. Gospodarstwa agroturystyczne, pokoje go ścinne, schroniska i stanice harcerskie______170 Zał ącznik 12. Kempingi, pola namiotowe i miejsca biwakowe ______172 Zał ącznik 13. Zestawienie obiektów bazy gastronomicznej ______173

Spis tabel

Tabela 1. Podział terytorialny oraz powierzchnia gmin Mikroregionu WPN ______11 Tabela 2. Liczba ludno ści oraz g ęsto ść zaludnienia gmin Mikroregionu WPN ______11 Tabela 3. Poci ągi bezpo średnie, osobowe na dob ę ______20 Tabela 4. Formy ochrony przyrody na terenie WPN ______35 Tabela 5. Nadle śnictwa obejmuj ące swoim zasi ęgiem gminy Mikroregionu WPN ______39 Tabela 6. Wody powierzchniowe na terenie gmin Mikroregionu ______41 Tabela 7. Charakterystyka wybranych cieków wodnych na terenie OF ______44 Tabela 8. Charakterystyka wybranych zbiorników wód stoj ących na terenie OF______45 Tabela 9. Inne zbiorniki wodne na terenie Mikroregionu WPN ______51 Tabela 10. Obszary ochrony ścisłej na terenie WPN ______79 Tabela 11. Rezerwaty oraz u Ŝytki ekologiczne na terenie Rogali ńskiego Parku Krajobrazowego ______83 Tabela 12. Obszary Chronionego Krajobrazu na terenie Mikroregionu WPN ______84 Tabela 13. Obszary Specjalnej Ochrony oraz Specjalne Obszary Ochrony na terenie OF ______85 Tabela 14. Czynniki stresowe wpływaj ące na środowisko le śne ______87 Tabela 15. Negatywne skutki oddziaływania turystyki na środowisko przyrodnicze ______88 Tabela 16. Stopnie integracji form rekreacji w środowisko ______90 Tabela 17. Obszary i miejsca udost ępniane w celach naukowych ______91 Tabela 18. Obszary i miejsca udost ępniane w celach edukacyjnych ______92 Tabela 19. Obszary i miejsca udost ępniane dla celów turystycznych i rekreacyjnych ______92 Tabela 20. Obszary i miejsca udost ępniane dla celów sportowych ______93

183 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Tabela 21. Jeziora udost ępnione do amatorskiego połowu ryb ______93 Tabela 22. Wydatki gmin na inwestycje w turystyk ę/ rekreacj ę/ sport/ kultur ę ______96 Tabela 23. Zasoby oraz wykorzystanie bazy noclegowej, porównanie z 2003 rokiem ______97 Tabela 24. Taksówki osobowe na terenie Mikroregionu WPN______114 Tabela 25. Liczba sprzedanych biletów w Muzeum w Kórniku ______118 Tabela 26. Działania promocyjne w Internecie ______122 Tabela 27. Elementy znajduj ące si ę na stronach gmin Mikroregionu WPN. ______123

Spis wykresów

Wykres 1. Zmiany liczby ludno ści w latach 2002-2013 ______12

Wykres 2. Dochody i wydatki bud Ŝetów gmin w latach 2009-2013 ______13 Wykres 3. Dochody bud Ŝetów gmin na osob ę w latach 2002-2013 ______14

Wykres 4. Długo ść ście Ŝek rowerowych (w km) w gminach Mikroregiony WPN w km ______17

Wykres 5. Cele przyjazdów do Wielkopolski ______25

Wykres 6. Czynniki decyduj ące o wyborze miejsca przyjazdu do Wielkopolski ______26

Wykres 7. Najcz ęś ciej wymieniane aktywno ści w zale Ŝno ści od miejsca pobytu turystów w Wielkopolsce. __ 27 Wykres 8. Procentowy udział powierzchni Wielkopolskiego PN i pozostałych obszarów chronionych prawem w powierzchni gmin Mikroregionu WPN ______34 Wykres 9. Udział powierzchni Wielkopolskiego PN i pozostałych obszarów chronionych prawem w powierzchni gmin Mikroregionu WPN ______34

Wykres 10. Lesisto ść gmin Mikroregiony WPN ______38

Wykres 11. Powierzchnia gruntów le śnych publicznych i prywatnych w gminach Mikroregionu WPN _____ 38 Wykres 12. Struktura turystów zagranicznych korzystaj ących z noclegów na terenie Mikroregionu WPN w 2013 roku ______117

Spis rycin

Rycina 1. Lokalizacja OF w Wielkopolsce i Polsce ______10

Rycina 2. Sie ć poł ącze ń komunikacyjnych OF na tle województwa ______15

Rycina 3. Linia kolejowa wraz z dworcami na terenie Mikroregionu WPN ______19

Rycina 4. Rejony rekreacyjne i o środki obsługi rekreacji w Wielkopolsce ______22

Rycina 5. Formy ochrony środowiska przyrodniczego w Wielkopolsce ______23

Rycina 6. Obiekty kultury i dziedzictwa narodowego na terenie wielkopolski ______24

Rycina 7. Średnia roczna suma opadów ______30

Rycina 8. Średnia długo ść okresu wegetacji ______30

Rycina 9. Średnia roczna temperatura ______31

184 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Rycina 10. Struktury geomorfologiczne na terenie Wielkopolskiego PN ______33

Rycina 11. Rozmieszczenie i układ wód podziemnych na terenie Województwa Wielkopolskiego ______52

Rycina 12. Lokalizacja JCWPd nr 62 ______53 Rycina 13. Formy ochrony na terenie Mikroregionu WPN ______77

Rycina 14. Granice WPN ______78

Rycina 15. Lokalizacja Rogali ńskiego Parku Krajobrazowego ______82

Rycina 16. Główne szlaki turystyczne na terenie Wielkopolskiego Parku Narodowego ______100

Rycina 17. Wielka P ętla Wielkopolski ______107

Rycina 19. Interaktywna mapa Mikroregionu WPN ______113

Spis zdj ęć

Zdj ęcie 1. Głaz im. Prof. A. Wodziczki ______32 Zdj ęcie 2. Głaz Le śników ______32 Zdj ęcie 3. Ols ______37 Zdj ęcie 4. Gr ąd Środkowoeuropejski ______37 Zdj ęcie 5. Przylaszczki ______40 Zdj ęcie 6. Konwalia dwulistna ______40 Zdj ęcie 7. Dzik ______41 Zdj ęcie 8. Rzeka Warta ______43 Zdj ęcie 9. Jezioro Jarosławieckie ______50 Zdj ęcie 10. Jezioro Góreckie______50 Zdj ęcie 11. Jezioro Łódzko-Dymaczewskie ______50 Zdj ęcie 12. Jezioro Budzy ńskie ______50 Zdj ęcie 13. Jezioro Witebskie ______51 Zdj ęcie 14. Jezioro Małe ______51 Zdj ęcie 15. Ko ściół w Tomicach ______59 Zdj ęcie 16. Ko ściół w Łodzi ______59 Zdj ęcie 17. Pałac w Rogalinie ______63 Zdj ęcie 18. Muzeum Regionalne w St ęszewie ______73 Zdj ęcie 19. Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spo Ŝywczego w Szreniawie ______73 Zdj ęcie 20. Muzeum przyrody w Jeziorach ______73 Zdj ęcie 21. Puszczykowskie Góry ______80 Zdj ęcie 22. Pojniki ______80 Zdj ęcie 23. Sarnie Doły ______81 Zdj ęcie 24. Suche Zbocze ______81 Zdj ęcie 25. Ł ęgi Nadwarcia ńskie. Rogali ński Park Krajobrazowy ______83

185 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Zdj ęcie 26. Znakowane szlaki turystyczne ______94 Zdj ęcie 27. Parking na Osowej Górze ______94 Zdj ęcie 28. Pole biwakowe w Wypalankach______94 Zdj ęcie 29. Mosi ńska Kolej Drezynowa ______110

186 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

II. STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

187 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Spis tre ści II. STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO ______187

1. Wst ęp ______191

2. Turystyka i rekreacja w dokumentach strategicznych gmin-członków Mikroregionu WPN ______192

3. Ocena stopnia realizacji Strategii Zrównowa Ŝonego Rozwoju Turystyki i Rekreacji Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego z roku 2006 ______195

4. Wizja i Misja turystyczna mikroregionu WPN ______199

5. Cele i projekty rozwojowe – kierunki restrukturyzacji istniej ącego zagospodarowania turystycznego i rekreacyjnego dla rozwoju ró Ŝnych form turystyki i rekreacji ______201 5.1. Cel nadrz ędny: Zwi ększenie atrakcyjno ści turystycznej gmin obszaru Mikroregionu WPN ____ 201 5.2. Cele strategiczne ______201 Cel strategiczny I: Poprawa warunków rozwoju turystyki i rekreacji w obszarze Mikroregionu WPN _ 202 Cel strategiczny II: Zwi ększenie udziału turystyki w rozwoju społeczno-gospodarczym gmin Mikroregionu WPN ______202 Cel strategiczny III: Wzmocnienie Partnerstwa Gmin Mikroregionu i społeczno ści lokalnych poprzez zaanga Ŝowanie w rozwój usług organizacji czasu wolnego ______203 5.3. Cele operacyjne i projekty ______203 Cel operacyjny I.1. Rozbudowa technicznej infrastruktury podnosz ącej dost ępno ść miejsc i atrakcji turystycznych Mikroregionu ______204 Projekt I.1.1. Budowa dróg rowerowych na terenie Mikroregionu WPN ______204 Projekt I.1.2. Budowa przystani na terenie gmin Mikroregionu WPN ______208 Projekt I.1.3. Budowa parkingów, dróg i chodników ______209 Projekt I.1.4. Budowa hal, boisk i innych obiektów sportowych, itd. ______210 Projekt I.1.5. Budowa obiektów na usługi społeczno-kulturalne ______212 Cel operacyjny I.2. Rozwój istniej ących i tworzenie nowych markowych produktów turystycznych na obszarze Mikroregionu ______214 I.2.A. Program turystyki kulturowej ______214 Projekt I.2.1. Grejserówka ______215 Projekt I.2.2. Promenada Szymborskiej – Aleja Noblistów ______217 Projekt I.2.3. Ślub Białej Damy z Elegantem z Mosiny pod rogali ńskimi D ębami ______220 Projekt I.2.4. Sztuka inspirowana pi ęknem natury ______223 I.2.B. Program turystyki rekreacyjnej (wypoczynkowej) ______225 Projekt I.2.5. Aktywna Trójka ______225 Projekt I.2.6. Rowerem po Warcie ______227 I.2.C. Program turystyki przyrodniczej ______230 Projekt I.2.7. Flora WPN – Pasmowy znacznik flory w Mikroregionie WPN ______230 Projekt I.2.8. Gra terenowa „Złap przyrod ę” w Mikroregionie WPN ______232 Projekt I.2.9. Inne produkty turystyczne (turystyka zdrowotna, turystyka biznesowa) ______235 Cel operacyjny I.3. Zwi ększenie dbało ści o środowisko naturalne i przestrze ń publiczn ą ______238 Projekt I.3.1. Rewitalizacja przestrzeni publicznej ______239 Projekt I.3.2. Czyste lasy, czyste wody nasz ą wizytówk ą ______241 Cel operacyjny II.1. Podniesienie jako ści publicznych i prywatnych usług turystycznych i okołoturystycznych ______243 Projekt II.1.1. Wyró Ŝnia nas profesjonalizm ______244

188 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Cel operacyjny II.2. Zapewnienie wsparcia dla lokalnej przedsi ębiorczo ści w rozwijaniu działalno ści turystycznej i okołoturystycznej ______248 Projekt II.2.1. Klaster turystyczny ______248 Projekt II.2.2. Rozwój innowacji w turystyce ______250 Cel operacyjny II.3. Poprawa efektywno ści promocji oferty turystycznej ______252 Projekt II.3.1. Mikroregion WPN – dobry adres do którego si ę wraca ______253 Cel operacyjny III.1. Zwi ększenie mo Ŝliwo ści korzystania z ofert usług organizacji czasu wolnego w obszarze Mikroregionu WPN ______255 Projekt III.1.1. Sprawno ść i zdrowie dla młodych i starych ______256 Cel operacyjny III.2. Rozwój mi ędzygminnych imprez integracyjnych dla ró Ŝnych grup mieszka ńców 258 Projekt III.2.1. Poznajmy si ę kulturalnie ______259 Projekt III.2.2. Akademia Aktywnego Seniora Mikroregionu WPN ______261 Projekt III.2.3. Mikroregion –MakroREKREACJA ______263 Cel operacyjny III.3. Zwi ększenie zaanga Ŝowania mieszka ńców w podniesienie estetyki własnych domostw i przestrzeni publicznej jako elementów zwi ększaj ących atrakcyjno ść turystyczn ą gmin Mikroregionu. ______265 Projekt III.3.1. Zaadoptuj skwer w swojej gminie ______266 Projekt III.2.2. Poznaj swojego s ąsiada ______268

6. Koncepcja wdro Ŝenia strategii ______270 6.1. Zało Ŝenia do spójnej promocji i zintegrowanego systemu informacji turystycznej ______270 6.2. Działania organizacyjno-kadrowe ______272 6.3. Finansowanie wdro Ŝenia strategii – mo Ŝliwo ści pozyskania współfinansowania zewn ętrznego ______278 6.3.1. Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2014–2020 ______278 6.3.2. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 ______280 6.3.3. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020, Priorytet 6. Rozwój Lokalny ______280 6.3.4. Inne (poza-unijne, krajowe) programy pomocowe/grantowe, np.: ______281

7. Podsumowanie ______283

Zał ącznik 1. Ocena realizacji Strategii Zrównowa Ŝonego Rozwoju Turystyki i Rekreacji Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego z roku 2006 ______284 1. Ocena programu kulturowego ______284 2. Ocena programu wypoczynkowego ______290 3. Ocena programu edukacji ekologicznej ______301

Zał ącznik 2. Wyniki sonda Ŝowych bada ń ankietowych ______306

1. Organizacja badania sonda Ŝowego ______306 1.1. Teren bada ń ______306 1.2. Charakterystyka narz ędzia analizy ______306 1.3. Charakterystyka grupy badawczej ______306

2. Wyniki bada ń ______311 2.1. Aktywno ść sportowo-rekreacyjna mieszka ńców gmin Mikroregionu WPN ______311 2.2. Atrakcyjno ść sportowo-rekreacyjna miejsca zamieszkania ______319 2.3. Motywacje oraz ograniczenia aktywnego sp ędzania czasu ______324 2.4. Destynacje turystyczne ______327

Zał ącznik 3. Ankieta: „potrzeby i preferencje zwi ązanych z aktywno ści ą sportowo-rekreacyjn ą mieszka ńców tego terenu oraz zaproponowaniem nowej oferty sp ędzania czasu wolnego” ______333

Zał ącznik 4. Zakres czasowy planowanych przedsi ęwzi ęć ______336

189 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Zał ącznik 5. Okre ślenie zbie Ŝno ści Strategii Zrównowa Ŝonego Rozwoju Turystyki i Rekreacji Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego ze strategiami na szczeblu wojewódzkim i krajowym ______338 Zgodno ść projektów Strategii Zrównowa Ŝonego Rozwoju Turystyki i Rekreacji Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego z celami Strategii Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do roku 2020 ______338 Zgodno ść projektów Strategii Zrównowa Ŝonego Rozwoju Turystyki i Rekreacji Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego z celami WRPO na lata 2014-2020 ______340 Zgodno ść projektów Strategii Zrównowa Ŝonego Rozwoju Turystyki i Rekreacji Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego z Programem Rozwoju Turystyki do 2020 roku ______341

Spis tabel ______345

Spis rycin ______346

Spis zdj ęć ______346

190 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

1. Wst ęp

Motywacj ą do aktualizacji Strategii Rozwoju Turystyki i Rekreacji Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego stała si ę realizacja projektu Wzmocnienie współpracy członków Stowarzyszenia Gmin Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego w celu kształtowania przestrzeni publicznej słu Ŝą cej wzmocnieniu lokalnych wi ęzi społecznych.

Przygotowanie takiego dokumentu strategicznego to du Ŝe wyzwanie, a przygotowanie go w sposób zach ęcaj ący do wdro Ŝenia, to wyzwanie jeszcze trudniejsze. Dlatego autorzy projektu Strategii postanowili podej ść do tematu bardzo operacyjne. Korzystaj ąc z wcze śniej przeprowadzonej diagnozy stanu, wyników bada ń społecznych i wiedzy o trudno ściach realizacji poprzedniej Strategii przygotowano dokument zawieraj ący przykładowe projekty z sugerowanymi do wdro Ŝenia zadaniami. Ich niewielkie uszczegółowienie mo Ŝe by ć podstaw ą uzyskania finansowania i realizacji przedło Ŝonych pomysłów. Zało Ŝeniem przygotowania odr ębnego dokumentu, jakim jest Koncepcja rozwoju produktów turystycznych, było wysondowanie w warunkach warsztatowej burzy mózgów potrzeb rekreacyjno-turystycznych mieszka ńców i wyzwolenia nowej, zbiorowej energii potrzebnej do organizacji czasu wolnego w Mikroregionie WPN. Propozycje produktów turystycznych stały si ę podstaw ą do rozpisana konkretnych zada ń i okre ślenia ich w czasie. Strategia Zrównowa Ŝonego Rozwoju Turystyki i Rekreacji Mikroregionu WPN jest dokumentem, którego zasi ęg czasowy został okre ślony na 10 lat, do roku 2024

Kwintesencj ą tego dokumentu jest schemat ukazuj ący Wizj ę i Misj ę rozwoju Mikroregionu WPN oraz drzewo celów. Ich sformułowanie, a tak Ŝe okre ślenie potrzeb, które le Ŝały u podstaw zaproponowanych celów strategicznych nie byłoby mo Ŝliwe bez współpracy z: osobami kieruj ącymi gminami – wójtami i burmistrzami, z pracownikami urz ędów, którzy pomagali zarówno w dystrybucji ankiet, jak i w aktualizowaniu potrzebnych danych statystycznych, licznymi specjalistami z dziedziny turystyki i ochrony środowiska (z p. Dyrektorem Wielkopolskiego Parku Narodowego na czele), czy wreszcie z wszystkimi uczestnikami warsztatów dotycz ących kreowania produktów turystycznych. To w trakcie trwania wspomnianych warsztatów zrodziła si ę misja i wizja rozwoju Mikroregionu WPN oraz pomysły zarówno na produkty turystyczne, jaki i na współprac ę mi ędzygminn ą daj ące mo Ŝliwo ść ich dalszego kreowania i wdra Ŝania.

Bardzo dzi ękujemy WSZYSTKIM uczestnikom tego intensywnego procesu za ich twórczy wkład i entuzjazm, które ka Ŝą wierzy ć, Ŝe realizacja Strategii Zrównowa Ŝonego Rozwoju Turystyki i Rekreacji w gminach Mikroregionu WPN tym razem b ędzie przebiegała zgodnie z wyznaczonym harmonogramem, a wszyscy Partnerzy b ędą beneficjentami wspólnych działa ń.

W imieniu zespołu Fundacji Partnerzy dla Samorz ądu, Małgorzata Ornoch-Tab ędzka

191 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

2. Turystyka i rekreacja w dokumentach strategicznych gmin-członków Mikroregionu WPN

Dokumenty strategiczne ka Ŝdej z siedmiu nale Ŝą cych do Stowarzyszenia gmin zawieraj ą odniesienia do rozwoju turystyki. Dokumenty te powstawały w ró Ŝnym czasie i akcentowały ró Ŝne priorytety rozwojowe, zwi ązane ze specyficznymi: poło Ŝeniem geograficznym, zasobami naturalnymi, struktur ą gospodarcz ą, czy struktur ą demograficzn ą.

Do najstarszych nale Ŝy Strategia Rozwoju Miasta i Gminy St ęszew, z roku 2000 , gdy potrzeby gminy koncentrowały si ę na sprawach najbardziej podstawowych, zwi ązanych z zapewnieniem dobrej jako ści Ŝycia mieszka ńcom (cel nadrz ędny) i dotyczyły takich spraw, jak uregulowanie gospodarki wodno-ściekowej, stworzenia sprawnego systemu edukacji, czy rozwoju nowoczesnego rolnictwa jako podstawowego źródła zatrudnienia w tradycyjnie rolniczej gminie. Wśród celów operacyjnych 1 wskazywano jednak potrzeb ę wykorzystania potencjału turystycznego gminy , której prawie 20% powierzchni znajduje si ę na terenie WPN. Podkre ślono wag ę rozwoju turystyki, wskazuj ąc na mo Ŝliwo ści rozszerzania bazy turystycznej oraz wykorzystania Muzeum Regionalnego w St ęszewie, ście Ŝek rowerowych, czy pla Ŝ nad jeziorami jako podstawowych zasobów turystycznych. Wskazywano te Ŝ na mo Ŝliwo ści organizacji imprez rekreacyjnych nad jeziorem Lipno.

Z drugiej strony mamy najmłodsz ą Strategi ę Rozwoju Gminy Brodnica, z grudnia 2014 roku 2. Punktem wyj ścia do sformułowania celów szczegółowych strategii stała si ę ocena jej potencjału we wszystkich sferach Ŝycia. Pod hasłem przestrze ń zapisano: Za znacz ącą pozytywn ą cech ę nale Ŝy uzna ć istnienie obszarów o walorach turystyczno- krajobrazowych bez zanieczyszcze ń przemysłowych (obszary zalesione, w tym chronione, które sprzyjaj ą rozwojowi ró Ŝnych form rekreacji, wypoczynku i turystyki). Blisko ść aglomeracji pozna ńskiej – stwarza warunki do mocnego wykorzystania tego atutu w poł ączeniu z atrakcyjnymi warunkami środowiskowymi. Niezb ędny jest jednak rozwój infrastruktury pozwalaj ącej na wykorzystywanie walorów środowiskowych (w tym funkcje usługowe – hotelowe, gastronomiczne). W pierwszym priorytecie rozwojowym, jakim jest: Wykorzystanie renty poło Ŝenia i walorów środowiska w planowym zagospodarowaniu przestrzeni celem rozwoju społeczno- gospodarczego Gminy Brodnica, jako pierwszy cel operacyjny zapisano: Wykorzystanie potencjału turystycznego i kulturowego gminy w jej rozwoju społeczno-gospodarczym.

Relatywnie nowymi s ą strategie rozwoju gmin Komorniki i Dopiewo. Obie powstały w roku 2013, z tym, Ŝe Strategia Rozwoju Gminy Dopiewo z perspektyw ą do roku 2025, czyli dłu Ŝsz ą o 5 lat. Obie strategie rozwoju ł ączy pewna wspólna cecha, a mianowicie dotycz ą gmin, które w ostatnim dziesi ęcioleciu prze Ŝywaj ą ogromny boom inwestycyjny,

1 Strategia Rozwoju Miasta i Gminy St ęszew na lata 200- 2015, cel strategiczny 5: St ęszew gmina otwart ą i dobrze promowan ą, cel operacyjny 2: rozwój turystyczny gminy, www.bib.steszew.pl 2Strategia Rozwoju Gminy Brodnica na lata 2014 do 2024, http://www.brodnica.net.pl

192 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

zwi ązany przede wszystkim rozwojem developerskich osiedli mieszkaniowych i podwojeniem liczby mieszka ńców.

W gminie Komorniki odwołania do turystyki i rekreacji pojawiaj ą si ę w dwóch celach strategicznych: II. Rozwój infrastruktury i usług społecznych , gdzie du Ŝą wag ę przykłada si ę zarówno do rozwoju bazy lokalowej kultury i obiektów sportowych, jak i rozwoju usług zagospodarowania czasu wolnego. Turystyka zostaje przywołana równie Ŝ w celu strategicznym III: Wspieranie rozwoju gospodarczego Gminy , gdzie du Ŝą wag ę przykłada si ę do racjonalnego wykorzystania przestrzeni i walorów środowiska naturalnego, wa Ŝnych dla promocji turystycznej gminy . Programami po średnio zwi ązanymi ze zwi ększeniem atrakcyjno ści gminy s ą programy: Estetyzacja gminy i Zwi ększenie powierzchni terenów zielonych 3.

Gmina Dopiewo jest jedyn ą gmin ą, w której cele rozwojowe nie wskazuj ą wprost na potrzeb ę rozwoju turystyki jako elementu rozwoju społeczno-gospodarczego. W celu strategicznym 3 natomiast jest mowa o Rozwoju usług społecznych i d ąŜ eniu do zapewnienia dogodnych warunków rozwoju i wypoczynku 4. W programie 11 Sport i Rekreacja pojawiaj ą si ę takie projekty, jak: • uatrakcyjnienie terenów wokół Jeziora Niepruszewskiego przez popraw ę zagospodarowania terenów w Zborowie • promowanie i organizowanie sportu i rekreacji w śród ró Ŝnych grup wiekowych mieszka ńców • rozbudowa infrastruktury sportowej • budowa placów zabaw • sport masowy • wspieranie klubów i stowarzysze ń kultury fizycznej prowadz ących szkolenie dzieci i młodzie Ŝ • sport jako element to Ŝsamo ści Gminy Dopiewo i instrument kreowania jej wizerunku • organizacja multimedialnych punktów informacji turystycznej Gminy • budowa ście Ŝek pieszo-rowerowych.

Strategie rozwoju Mosiny, Puszczykowa i Kórnika są aktualizacjami poprzednich dokumentów strategicznych. I tak Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Kórnik na lata 2003-2012 została w roku 2007 zaktualizowana i obejmuje obecnie okres do roku 2017 5. W Kórniku turystyka jest jednym z priorytetowych obszarów rozwoju gminy i po świ ęcony jest jej cały III cel strategiczny: Rozwój Turystyki, ochrona dziedzictwa kulturowego i promocja gminy. W programie operacyjnym 3.1. Rozwój usług i atrakcji turystycznych wyznaczono takie projekty, jak: 3.1.1. Budowa ście Ŝek rowerowych, szlaków turystycznych i miejsc postojowych, 3.1.2. Zagospodarowanie, brzegów jezior, 3.1.3. Rozwój terenów zielonych, 3.1.4. Działania na

3http://www.prologit.pl/asp/pukkomorniki.pl/pliki/pobierz/strategia_uchwalona.pdf 4 http://www.dopiewo.pl/ftp 5 http://www.kornik.pl/miasto/Strategia_Rozwoju_2008_2017

193 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

rzecz wspierania agroturystyki, bazy hotelowej i gastronomicznej na terenie gminy, 3.1.5. Stworzenie warunków dla powstania parku rozrywki i pola golfowego, Rewitalizacja Kórnika i Bnina. Wszystkim tym projektom towarzysz ą konkretne listy zada ń, z których niektóre zostały ju Ŝ zrealizowane, oraz szeroka promocja gminy.

Mosin ę i Puszczykowo łącz ą nie tylko blisko ść przestrzenna, ale i zdecydowanie wi ększa od pozostałych gmin powierzchnia zalesie ń. W Puszczykowie jest to 47% obszaru gminy i s ą to głównie lasy Wielkopolskiego Parku Narodowego, w Mosinie natomiast procent lasów jest o dziewi ęć mniejszy i maj ą w nim udział równie Ŝ lasy dwóch nadle śnictw: Konstantynowo i Babki. Drugim ł ącz ącym obie gminy elementem jest rzeka Warta.

Posiadane zasoby naturalne, a w gminie Mosina dodatkowo unikatowe zabytki, le Ŝą u podstaw rozwoju turystyki i rekreacji, zapisanej w strategiach rozwoju obu gmin. W zmodyfikowanej w roku 2014 Strategii Mosi ńskiej Cel strategiczny: Zwi ększenie atrakcyjno ści turystycznej gminy i cel operacyjny: Rozwój infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej podporz ądkowane s ą Celowi strategicznemu horyzontalnemu: Ochrona Dziedzictw przyrodniczego gminy, uznanemu jako cel maj ący wpływ po średnio na wszystkie dziedziny Ŝycia 6.

W Puszczykowie nowa strategia wdra Ŝana jest od roku 2010. Ju Ŝ sama misja : Puszczykowo to Miasto Ogród, zapewniaj ące dbało ść o środowisko naturalne i wysok ą jako ść Ŝycia mieszka ńców odwołuje si ę do unikatowych warunków przyrodniczych i przestrzennych, do których nawi ązuje równie Ŝ ka Ŝdy z trzech celów operacyjnych 1.1. Zrównowa Ŝony rozwój i podniesienie jako ści przestrzeni publicznej., 1.2. Czyste Puszczykowo, 1.3. Rekreacyjne wykorzystanie zasobów miasta 7. Szczególne znaczenie dla rozwoju turystyki i rekreacji ma realizacja projektów w celu 1.3., w tym: Zagospodarowanie brzegów Warty, budowa i modernizacja infrastruktury sportowo-rekreacyjnej, rozbudowa tras rowerowych i spacerowych oraz współpraca z Mikroregionem WPN.

Tylko pobie Ŝny przegl ąd zawarto ści dokumentów strategicznych potwierdza, Ŝe ochrona walorów środowiska naturalnego, turystyka/rekreacja oraz organizacja usług czasu wolnego, obejmuj ąca zarówno sport, jak i wydarzenia kulturalne, pozostaj ą istotnymi celami rozwoju wszystkich gmin, celami, które skłoniły je do rozwoju współpracy partnerskiej w ramach Stowarzyszenia Gmin Mikroregionu WPN.

6 http://www.mosina.pl/asp/pl_start.asp 7www.puszczykowo.pl, Strategia Rozwoju Miasta Puszczykowo na lata 2010-2020, cel strategiczny 1. Miasto ogród

194 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

3. Ocena stopnia realizacji Strategii Zrównowa Ŝonego Rozwoju Turystyki i Rekreacji Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego z roku 2006

Przyst ępuj ąc do aktualizacji Strategii zrównowa Ŝonego rozwoju turystyki i rekreacji Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego 8 autorzy podsumowuj ą 9 lat, które upłyn ęły od powstania pierwszego dokumentu.

W oparciu o zało Ŝenia z roku 2006 przeanalizowano zarówno realizację celów strategicznych, jak i rozwój oferty turystycznej. Nale Ŝy przypomnie ć, Ŝe poprzedni dokument Strategii Mikroregionu był efektem dwóch projektów, realizowanych przez organizacj ę pozarz ądow ą – Stowarzyszenie Partnerzy dla Samorz ądu 9 w sytuacji dobrowolnego porozumienia tzw. gmin okołoparkowych z Wielkopolskim Parkiem Narodowym i nadle śnictwami Babki i Konstantynowo. Ich partnerstwo nie posiadało jeszcze w owym czasie statusu prawnego. Rok 2006 był czasem lokalnych przemian politycznych, które zaowocowały mi ędzy innymi zmian ą na stanowiskach burmistrzów Puszczykowa i Lubonia, co dalej miało swoje konkretne implikacje organizacyjne, gdy Ŝ w 2008 roku z porozumienia wycofał si ę Lubo ń. Partnerstwo, ju Ŝ w zmniejszonym składzie (Brodnica, Dopiewo, Komorniki, Kórnik, Puszczykowo i St ęszew), ukonstytuowało si ę dopiero pod koniec 2008 i przybrało form ę stowarzyszenia samorz ądowego. Na potrzeb ę scalenia, nieformalnego wcze śniej porozumienia, wskazywali autorzy pierwszej edycji Strategii w rozdziale Współpraca i przywództwo w osi ąganiu celów strategii. Podkre ślali, Ŝe zaawansowana współpraca pozwala unikn ąć powielania tych samych wysiłków, dzi ęki czemu jej rezultatem powinno by ć bardziej efektywne wykorzystanie stosunkowo ograniczonych zasobów finansowych (gmin i podmiotów zainteresowanych rozwojem turystyki na danym obszarze) oraz skuteczniejsze wykonywanie zada ń, zwłaszcza gdy wykraczaj ą one poza obszar jednej gminy. Od jako ści i poziomu zaawansowania współpracy gmin Mikroregionu WPN zale Ŝeć miał stopie ń osi ągni ęcia ww. korzy ści. W zwi ązku z powy Ŝszym przeanalizowano kilka mo Ŝliwych form współpracy, ł ącz ących wszystkie podmioty zainteresowane rozwojem turystyki, zarówno podmioty prywatne, samorz ądowe, jak i pozarz ądowe i stwierdzono, Ŝe potrzebna jest jedna organizacja spajaj ąca i koordynuj ąca wdra Ŝanie dokumentu Strategii. Podkre ślono, Ŝe istnienie nieformalnego porozumienia gmin i dotychczasowa ich współpraca przyczyniły si ę do sformułowania strategicznych kierunków rozwoju, jednak współdziałanie podmiotów odpowiedzialnych za tworzenie produktu turystycznego Mikroregionu WPN wymaga przywództwa. Poniewa Ŝ z powodów organizacyjno-prawnych ani powołanie kolejnej lokalnej organizacji turystycznej, ani związku mi ędzygminnego nie wchodziło w

8 Dla nazwy Strategia Zrównowa Ŝonego Rozwoju Turystyki i Rekreacji Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego uŜywany zamiennie nazw Strategia, Strategia Mikroregionu lub Strategia Mikroregionu WPN. 9W 2005- Dialog w Gminach Mikroregionu WPN (współfinansowany z rz ądowego programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich) w partnerstwie z Fundacj ą Rozwoju Demokracji Lokalnej oraz w 2005-2006- Mikroregion WPN- Zielone Płuca Wielkopolski (dotowany z funduszy przedakcesyjnych w ramach programu Phare 2000)

195 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

gr ę10 , jedynym zaakceptowanym przez samorz ądy podmiotem, który mógłby je reprezentowa ć, było stowarzyszenie samorz ądowe. Jego dobr ą stron ą była do ść łatwa i szybka procedura rejestracji. Zdecydowan ą słabo ści ą był brak mo Ŝliwo ści przyj ęcia do Stowarzyszenia wielu bardzo zaanga Ŝowanych w obu wymienionych projektach organizacji pozarz ądowych oraz trzech najbardziej znacz ących partnerów poprzedniego nieformalnego porozumienia: obu nadle śnictw i Wielkopolskiego Parku Narodowego. Zarówno Park, jak i nadle śnictwa, pozostały partnerami w realizowanych potem projektach, ale nie miały wpływu na funkcjonowanie samej organizacji. W trwaj ących prawie dwa lata pracach nad zawi ązaniem Stowarzyszenia brał jeszcze udział Lubo ń. Włodarze tego prawie 30- tysi ęcznego miasta, którego przynale Ŝno ść do Obszaru Funkcjonalnego Wielkopolskiego Parku Narodowego potwierdziła opracowana w 2015 r. Diagnoza i badania społeczne na potrzeby wyznaczenia Obszaru Funkcjonalnego WPN 11 , ale którego udział w finansowaniu Stowarzyszenia miał by ć najwi ększy 12 , uznali przynale Ŝno ści do Stowarzyszenia za rozbie Ŝną z celami rozwoju Lubonia i wycofali si ę ze współpracy. W Luboniu przewidywano głównie rozwój turystyki biznesowej i przemysłowej, z których ta druga, wraz z ofert ą turystyczn ą Poznania, miała stanowi ć wa Ŝny element oferty programu kulturowego. W ten sposób zało Ŝony cel społeczno-gospodarczy Strategii, został na samym pocz ątku pozbawiony mo Ŝliwo ści pełnej realizacji. O zarz ądzaniu Stowarzyszeniem w kontek ście podejmowania lub niepodejmowania działa ń wynikaj ących z ustale ń strategicznych b ędzie mowa w oddzielnym rozdziale na samym ko ńcu opracowania.

Tymczasem dokonany zostanie krótki przegl ąd celów, programów strategicznych i wynikaj ących z nich ofert produktów turystycznych opracowanych w roku 2006 13 . Nale Ŝy wspomnie ć, Ŝe Strategia Mikroregionu WPN nie była dokumentem wiąŜą cym samorz ądy. Została poddana pod głosowanie wła śnie w Luboniu i Mosinie, ale przyj ęta uchwał ą Rady Gminy tylko w Mosinie. Wyznaczone dziesi ęć lat temu cele strategiczne do dzi ś stanowi ą niepodwa Ŝalne zało Ŝenia zrównowa Ŝonego rozwoju i s ą punktem wyj ścia zarówno do oceny stopnia realizacji zało Ŝonych celów, jak i ich modyfikacji i wyznaczenia nowych.

W czasie formułowania pierwszej strategii zrównowa Ŝonego rozwoju turystyki i rekreacji w Mikroregionie WPN podzielono je na trzy równorz ędne grupy:

1. Cele przyrodnicze: • zachowanie walorów przyrodniczych, zwłaszcza krajobrazowych

10 Na terenie powiatu pozna ńskiego istniała ju Ŝ Pozna ńska Organizacja Turystyczna, do której nale Ŝały trzy gminy Mikroregionu: Kórnik, Mosina i Puszczykowo. Z kolei zadania zwi ązku mi ędzygminnego polegaj ą na świadczeniu powierzonej przez gminy usługi, która jest zadaniem samorz ądów. 11 Maciej Pietrzykowski, Diagnoza i badania społeczne na potrzeby wyznaczenia Obszaru Funkcjonalnego WPN 12 Pogłówne ustalono na 1 zł od mieszka ńca. 13 Obszary priorytetowe strategii , Katarzyna Czernek, Justyna Majewska, Marta Reksiak- Urbanowicz, Marcin Olszewski w Strategia Zrównowa Ŝonego Rozwoju Turystyki i Rekreacji Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego pod red. Małgorzaty Ornoch-Tab ędzkiej, s. 150-187

196 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

• zachowanie bioró Ŝnorodno ści gatunkowej • ochrona przed agresywn ą gospodark ą przestrzenn ą obszaru otuliny parku • edukacja ekologiczna w duchu zrównowa Ŝonego rozwoju • integracja działa ń podmiotów na rzecz ochrony przyrody.

2. Cele społeczno-gospodarcze: • urozmaicenie oferty wypoczynku i rekreacji mieszka ńców Mikroregionu WPN • wzrost dochodów mieszka ńców i bud Ŝetów lokalnych • oŜywienie lokalnej przedsi ębiorczo ści • poprawa estetyki otoczenia • poprawa infrastruktury komunalnej • umocnienie współpracy podmiotów funkcjonuj ących na obszarze Mikroregionu WPN • wzmocnienie u mieszka ńców Mikroregionu WPN poczucia przynale Ŝno ści do obszaru atrakcyjnego turystycznie.

3. Cele zwi ązane z rozwojem turystyki i rekreacji: • wykreowanie wizerunku Mikroregionu WPN jako miejsca atrakcyjnego turystycznie • skierowanie ruchu turystycznego poza granice parku, do okolicznych miejscowo ści poprzez przygotowanie ofert turystycznych uwzgl ędniaj ących ró Ŝnorodne zasoby przyrodniczo-kulturowe • wykreowanie ofert turystycznych zaspokajaj ących potrzeby ró Ŝnorodnych grup turystów • poprawa infrastruktury turystycznej obszaru • wzrost satysfakcji z pobytu w Mikroregionie WPN.

Ich osi ągni ęcie miało nast ąpi ć poprzez wykreowanie i promocj ę produktów turystycznych Mikroregionu WPN, które zostały wyłonione na podstawie trendów poda Ŝowych i popytowych oraz oceny potencjalnych form turystyki i segmentacji rynku. Wybrano segmenty docelowe (formy turystyki): turystyk ę kulturow ą, piesz ą, rowerow ą, wodn ą, konn ą i edukacj ę ekologiczn ą. Segmenty te pogrupowano dalej w trzy programy: I. Kulturowy II. Wypoczynkowy III. Edukacji ekologicznej.

Szczegółow ą ocen ę realizacji Strategii, która stała si ę w du Ŝej mierze podstaw ą do przeformułowania celów strategicznych i ich zoperacjonalizowania, przedstawiamy w zał ączniku 14 . Podmiotem, który miał j ą wdra Ŝać, było Stowarzyszenie Gmin Mikroregionu WPN. Jednym z najwa Ŝniejszych zapisów Statutu Stowarzyszenia jest: wspieranie realizacji celów strategii zrównowa Ŝonego rozwoju turystyki i rekreacji gmin Mikroregionu WPN . Innym, równie wa Ŝnym zapisem jest: inicjowanie, wspieranie i realizacja

14 Porównaj Zał ącznik nr 1.

197 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

przedsi ęwzi ęć w dziedzinie promocji oraz rozwoju turystyki i rekreacji, oraz inicjowanie, wspieranie i realizacja przedsi ęwzi ęć w dziedzinie edukacji ekologicznej . Powy Ŝsze zapisy obliguj ą Stowarzyszenie, jako reprezentanta gmin Mikroregionu, zarówno do rozwijania ró Ŝnych form partnerstwa w obszarze turystyki i rekreacji, jak i do promocji osi ągni ęć Stowarzyszenia. Tymczasem wydaje si ę, Ŝe przy zdecydowanie zbyt słabym partnerstwie, Ŝaden z celów promocji nie został przez Stowarzyszenie zrealizowany 15 .

15 Te cele promocji to: • wykreowanie wizerunku Mikroregionu WPN jako miejsca o unikatowych walorach kulturowych • umocnienie wizerunku Mikroregionu WPN jako miejsca bogatych walorów wypoczynkowych • wykreowanie wizerunku Mikroregionu WPN jako miejsca dysponuj ącego nowoczesn ą i wszechstronnie kształc ącą baz ą edukacji ekologicznej • wykreowanie wizerunku Mikroregionu WPN jako miejsca o wysokim poziomie świadomo ści i kultury ekologicznej mieszka ńców.

198 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

4. Wizja i Misja turystyczna mikroregionu WPN

Pierwsza wizja rozwoju Mikroregionu WPN była kreacją pewnego obrazu współpracy i przyszło ści w Mikroregionie WPN w perspektywie 15–20 lat. Trzeba pami ęta ć, Ŝe powstawała w czasie, gdy nie było jeszcze Ŝadnej formalnej struktury, która umo Ŝliwiłaby jej realizacj ę. Był to wi ęc jedynie zbiór swego rodzaju d ąŜ eń i Ŝycze ń ró Ŝnych zaanga Ŝowanych w tworzenie Strategii podmiotów i środowisk lokalnych, z których najwa Ŝniejszymi elementami były: turystyka i rekreacja, ochrona środowiska przyrodniczego i edukacja ekologiczna, wizerunek Mikroregionu, współpraca partnerska w Mikroregionie i gospodarka lokalna 16 . Obecna Wizja jest efektem pracy uczestników warsztatów podsumowuj ących proces budowy produktów turystycznych. Wydaje si ę, Ŝe ujmuje temat pro ściej i bardziej syntetycznie.

WIZJA

Mikroregion WPN – to obszar 7 gmin skupionych wokół Wielkopolskiego Parku Narodowego – dobry adres, do którego si ę wraca! Zapewnia mo Ŝliwo ść wypoczynku i rekreacji w warunkach bogatej przyrody i krajobrazu oraz umo Ŝliwia atrakcyjne sp ędzenie czasu wolnego.

Misja z kolei okre śla główny cel działa ń podejmowanych dla osi ągni ęcia upragnionej wizji rozwoju. Okre ślenie misji słu Ŝy wi ęc ustalaniu wspólnych celów i budowaniu wspólnych warto ści. W zaktualizowanej Strategii misja jest odbiciem świadomo ści posiadanego potencjału turystyczno-rekreacyjnego gmin Mikroregionu i mo Ŝliwo ści jego wykorzystania.

MISJA

Wykorzystujemy potencjał walorów przyrodniczych i krajobrazowych Wielkopolskiego Parku Narodowego i okolic dla zbudowania atrakcyjnej oferty turystyczno- rekreacyjnej b ędącej źródłem satysfakcji zarówno dla turystów, jak i mieszka ńców.

W oparciu o informacje uzyskane z przeprowadzonej diagnozy stanu, sonda Ŝu ankietowego, analizy wypowiedzi uczestników warsztatów kreowania produktu turystycznego oraz dost ępnych dokumentów strategicznych gmin Mikroregionu i dokumentów i publikacji opisuj ących otoczenie zewn ętrzne Mikroregionu proponujemy now ą struktur ę Strategii zrównowa Ŝonego rozwoju turystyki i rekreacji Mikroregionu WPN .

16 M. Ornoch-Tab ędzka, Strategia zrównowa Ŝonego Rozwoju Turystyki i Rekreacji Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego , Pozna ń 2006, s. 152, porównaj cały tekst wizji i misji: www.mikroregionwpn.pl

199 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGOWIZJA PARKU NARODOWEGO Mikroregion WPN – to obszar 7 gmin skupionych wokół Wielkopolskiego Parku Narodowego – dobry adres, do którego si ę wraca! Zapewnia mo Ŝliwo ść wypoczynku i rekreacji w warunkach bogatej przyrody i krajobrazu oraz umo Ŝliwia atrakcyjne sp ędzenie czasu wolnego.

MISJA Wykorzystujemy potencjał walorów przyrodniczych i krajobrazowych Wielkopolskiego Parku Narodowego i okolic dla zbudowania atrakcyjnej oferty turystyczno- rekreacyjnej, będącej źródłem satysfakcji zarówno dla turystów, jak i mieszka ńców.

CEL NADRZ ĘDNY Zwi ększenie atrakcyjno ści turystycznej gmin obszaru Mikroregionu WPN

CELE STRATEGICZNE

III. Wzmocnienie Partnerstwa Gmin Mikroregionu i I. Poprawa warunków rozwoju turystyki i rekreacji na II. Zwi ększenie udziału turystyki w rozwoju obszarze Mikroregionu WPN społeczno-gospodarczym gmin Mikroregionu WPN społeczno ści lokalnej poprzez zaanga Ŝowanie w rozwój usług organizacji czasu wolnego

CELE OPERACYJNE

III.1. Zwi ększenie mo Ŝliwo ści korzystania z ofert I.1. Rozwój infrastruktury rekreacyjno- II.1. Podnoszenie jako ści usług publicznych usług organizacji czasu wolnego w obszarze turystycznej turystycznych i okołoturystycznych Mikroregionu WPN

I.2. Rozwój istniej ących i tworzenie nowych II.2. Zapewnienie wsparcia dla lokalnej III.2. Rozwój mi ędzygminnych imprez markowych produktów turystycznych na terenie przedsi ębiorczo ści w rozwijaniu działalno ści integracyjnych dla ró Ŝnych grup mieszka ńców Mikroregionu turystycznej i okołoturystycznych

III.3. Zwi ększenie zaanga Ŝowania mieszka ńców w I.3. Zwi ększenie dbało ści o środowisko naturalne i II.3. Poprawa efektywno ści promocji oferty podniesienie estetyki własnych domostw i przestrze ń publiczn ą turystycznej Mikroregionu WPN przestrzeni publicznej jako elementów zwi ększaj ących atrakcyjno ść turystyczn ą gmin Mikroregionu 200 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

5. Cele i projekty rozwojowe – kierunki restrukturyzacji istniej ącego zagospodarowania turystycznego i rekreacyjnego dla rozwoju ró Ŝnych form turystyki i rekreacji

5.1. Cel nadrz ędny: Zwi ększenie atrakcyjno ści turystycznej gmin obszaru Mikroregionu WPN

W preambule do Statutu Stowarzyszenia Gmin Mikroregionu WPN 1 napisano, Ŝe ide ą łącz ącą współdziałanie gmin jest zwi ększenie ich atrakcyjno ści gospodarczej i społecznej. Obecnie turystyka jest jednym z bardziej znacz ących źródeł dochodu i w wielu przypadkach motorem rozwoju gospodarczego. Mikroregion WPN nie mo Ŝe wprawdzie konkurowa ć z obleganymi przez turystów rejonami górskimi, czy nadmorskimi, mo Ŝe jednak zaoferowa ć znakomite warunki rekreacji zarówno odwiedzaj ącym, jak i własnym mieszka ńcom . Warunkiem jest podj ęcie działa ń, które zainteresuj ą zarówno go ści z zewn ątrz (głównie z Poznania), jak i samych mieszka ńców gmin Mikroregionu. Na poziom atrakcyjno ści turystycznej wpływaj ą bowiem nie tylko posiadane zasoby naturalne, takie jak lasy, a w szczególno ści Wielkopolski Park Narodowy, rzeka, jeziora, ukształtowanie powierzchni, czy walory antropogeniczne. Bardzo istotn ą rol ę odgrywa równie Ŝ infrastruktura techniczna oraz przygotowana z my ślą o konkretnych grupach docelowych, dobrze rozpropagowana oferta zagospodarowania czasu wolnego. 5.2. Cele strategiczne

Wyznaczone cele strategiczne stanowi ą rozwini ęcie tre ści misji i wizji rozwoju Mikroregionu oraz uzupełnienie celu nadrz ędnego, jakim jest Zwi ększenie atrakcyjno ści turystyczno-rekreacyjnej Mikroregionu WPN. Nawi ązuj ą do rekomendacji wynikaj ących z diagnozy Obszaru Funkcjonalnego Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego(DOF) 2 oraz do takich dokumentów strategicznych wy Ŝszego rz ędu, jak: • Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (KPZK 2030) 3 • Strategia Rozwoju Kraju 2020 4 • Zaktualizowana Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego do 2020 roku. Wielkopolska 2020 5 • Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2014-2020 ,WRPO 2014+ 6

1Nazw ę gminy Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego u Ŝywamy zamiennie z nazwami gminy Mikroregionu WPN lub tylko Mikroregionu 2 Maciej Pietrzykowski, Diagnoza i badania społeczne na potrzeby wyznaczenia Obszaru Funkcjonalnego WPN, luty 2015 3https://www.mir.gov.pl/rozwoj_regionalny/Polityka_przestrzenna/KPZK/Documents/Streszczenie_KPZK2030_ PL_small.pdf 4https://www.mir.gov.pl/rozwoj_regionalny/Polityka_rozwoju/SRK_2020/Documents/Strategia_Rozwoju_Kraju _2020.pdf 5http://www.wrpo.wielkopolskie.pl/index.php/dokumenty/wrpodokumenty181/zaktualizowana-strategia- rozwoju-wojewodztwa-wielkopolskiego-do-2020-roku-wielkopolska-2020 6 http://www.wrpo.wielkopolskie.pl/index.php/perspektywa-2014-2020/dokumenty-regionalne/wrpo-2014

201 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

• Strategia Zrównowa Ŝonego Rozwoju Turystyki w Województwie Wielkopolskim na lata 2007-2015 (w trakcie aktualizacji) 7.

Wymienione cele strategiczne maj ą te Ŝ swoje odwołania do Strategii rozwoju aglomeracji pozna ńskiej. Metropolia Pozna ń 2020 , Strategii Lokalnych Grup Działania (LGD) Lider Zielonej Wielkopolski i Źródło oraz do wszystkich strategii rozwoju gmin obszaru Mikroregionu WPN.

Cel strategiczny I: Poprawa warunków rozwoju turystyki i rekreacji w obszarze Mikroregionu WPN Realizacja celu Stowarzyszenia gmin Mikroregionu, jakim jest reprezentowanie wspólnych interesów gmin mo Ŝe nast ąpi ć poprzez inicjowanie, wspieranie i realizacj ę przedsi ęwzi ęć w dziedzinie promocji oraz rozwoju turystyki i rekreacji. Kluczem do poprawy warunków rozwoju turystyki i rekreacji jest współpraca gmin z obszaru funkcjonalnego Mikroregionu WPN . Powołuj ąc si ę na opracowania naukowe mo Ŝna rozró Ŝni ć trzy podstawowe motywacje, które sprawiaj ą, Ŝe jednostki współdziałaj ą i tworz ą systemy. S ą to: zagro Ŝenie, korzy ści wymiany oraz świadoma integracja. W rozwoju turystyki istnieje taka sama sytuacja. Pojedyncze miejscowo ści nie s ą w stanie same funkcjonowa ć, przyci ąga ć turystów i zapewni ć sobie stałego rozwoju. Ł ącz ą swoje oferty z s ąsiednimi obszarami (np. poprzez wspólny marketing). Mo Ŝe jednak nast ąpi ć integracja i wówczas region przechodzi na wy Ŝszy poziom, ale jednocze śnie zaczyna konkurowa ć z podobnymi regionami s ąsiednimi 8.

Cel strategiczny II: Zwi ększenie udziału turystyki w rozwoju społeczno-gospodarczym gmin Mikroregionu WPN W preambule do Statutu Stowarzyszenia Gmin Mikroregionu WPN napisano, Ŝe ide ą łącz ącą współdziałanie gmin Mikroregionu jest zwi ększenie ich atrakcyjno ści gospodarczej i społecznej poprzez rozwój nowych, ekologicznych technologii w budownictwie, bezpiecznych i inteligentnych i energooszcz ędnych systemów transportu, rozbudowy bazy rekreacyjno-turystycznej i innych elementów słu Ŝą cych podniesieniu jako ści Ŝycia mieszka ńców przy jednoczesnej ochronie obszarów przyrodniczo cennych i ograniczeniu negatywnych nast ępstw niekontrolowanych procesów urbanizacyjnych. Rozwój gospodarczy nie jest zadaniem własnym gmin, w zwi ązku z tym zwi ększenie udziału turystyki w ogólnej aktywno ści gospodarczej np. poprzez tworzenie zielonych miejsc pracy nie jest mo Ŝliwe bez udziału partnerów spoza samorz ądu. Wspieraj ąca rola samorz ądów mo Ŝe polega ć np. na przygotowaniu planów gospodarki niskoemisyjnej i wspieraniu inicjatyw wykorzystania w turystyce zielonej energii, jak równie Ŝ na dbało ści o jako ść usług publicznych i wspólnym promowaniu przedsi ęwzi ęć turystyczno-rekreacyjnych.

7https://www.umww.pl/departamenty_departament-sportu-i-turystyki_strategia-rozwoju-turystyki-w- wojewodztwie-wielkpolskim 8 Marek Wi ęckowski (red), Mo Ŝliwo ści poprawy dost ępno ści i rozwoju turystyki na pograniczu polsko słowackim, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, Warszawa-Bratysława 2012, s. 35, http://rcin.org.pl

202 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Cel strategiczny III: Wzmocnienie Partnerstwa Gmin Mikroregionu i społeczno ści lokalnych poprzez zaanga Ŝowanie w rozwój usług organizacji czasu wolnego Partnerstwo gmin Mikroregionu WPN powstało w efekcie wieloletniej, nieformalnej współpracy tzw. gmin okołoparkowych, których dora źnym celem było wspólne, tanie i skuteczne rozwi ązanie problemów gospodarki wodno-ściekowej, czy gospodarki odpadami. Naturalnymi partnerami dla gmin były wtedy dwa nadle śnictwa: Babki i Konstantynowo oraz Wielkopolski Park Narodowy, które wyznaczały standardy ochrony środowiska naturalnego.

Obecne partnerstwo zmieniło swój charakter. Ochron ą przyrody zajmuj ą si ę wyspecjalizowane instytucje, takie jak RDO Ś, WFO ŚiGW, a podstaw ę ograniczenia niekorzystnych skutków inwestycji na środowisko stanowi ą prognozy oddziaływania i ró Ŝne plany ochrony (niedawno przygotowano do uchwalenia Plan Ochrony dla Wielkopolskiego Parku Narodowego). Współdziałanie gmin okołoparkowych, które kiedy ś było spontaniczn ą potrzeb ą i wynikało z woli utrzymania dobros ąsiedzkich stosunków, obecnie stało si ę wymogiem zapisanym w dokumentach Unii Europejskiej, warunkuj ącym mo Ŝliwo ść dotowania wspólnie planowanych inwestycji 9. Niestety w WRPO na lata 2014-2020 nie ma zapisów, dotycz ących mo Ŝliwo ści dofinansowania inwestycji w obszarze turystyki. Wiele środków b ędzie natomiast mo Ŝna uzyska ć na tzw. mi ękkie działania społeczne, z których będą mogły skorzysta ć zarówno samorz ądy, jak i Lokalne Grupy Działania i organizacje pozarz ądowe 10 . Jest to niezwykła okazja dla ró Ŝnego rodzaju grup społecznych do zaplanowania wspólnych przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z rozwojem turystyki i rekreacji oraz organizacj ą czasu wolnego na terenach własnych gmin i w skali całego obszaru Mikroregionu. Odpowiednia promocja tych przedsi ęwzi ęć i skierowanie ich do okre ślonych, wła ściwych grup odbiorców mog ą si ę sta ć wa Ŝnym elementem integruj ącym społeczno ści lokalne. 5.3. Cele operacyjne i projekty

Sformułowane cele operacyjne wynikaj ą wprost z przyj ętych jeszcze w pierwszym dokumencie Strategii zało Ŝeń strategicznych oraz z rozwini ęcia misji i wizji obszaru Mikroregionu WPN. Najwa Ŝniejsze ze wspomnianych celów to: • Turystyka ma charakter interdyscyplinarny. • Strategia rozwoju turystyki jest cz ęś ci ą strategii rozwoju regionu i musi zawiera ć w sobie konieczno ść współpracy wielu ró Ŝnych bran Ŝ i sektorów gospodarki.

9Zasada partnerstwa w świetle wybranych unijnych i krajowych aktów prawnych oraz dokumentów krajowych, Podrozdział 3.1 – Unijne akty prawne : 1) w pkt 11 preambuły rozporz ądzenia ogólnego zalecono pa ństwom członkowskim organizowanie partnerstwa w celu zapewnienia poszanowania zasad wielopoziomowego zarz ądzania, a tak Ŝe pomocniczo ści i proporcjonalno ści oraz specyfiki ram instytucjonalnych i prawnych poszczególnych pa ństw członkowskich, a tak Ŝe zagwarantowania odpowiedzialno ści zainteresowanych podmiotów za planowane interwencje oraz korzystanie z do świadczenia i wiedzy stosownych podmiotów . Wytyczne w zakresie realizacji zasady partnerstwa na lata 2014-2020, Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, stycze ń 2015 10 Dost ępno ść funduszy europejskich omówiona jest szczegółowo w rozdziale 6.3.

203 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

• Strategia jest wzorcem funkcjonowania i rozwoju regionu (Mikroregionu) w zmieniaj ącym si ę otoczeniu. Szybko ść zmian wymaga przyj ęcia przez gospodarzy tego obszaru sposobu reagowania i uprzedzania tych zmian. • Strategia została opracowana metod ą ekspercko-partycypacyjn ą w ramach współdziałania partnerów projektu. • Strategia powstała na podstawie ró Ŝnorodnych źródeł informacji, zarówno o charakterze wtórnym, jak i pierwotnym. • Przy opracowywaniu strategii przyj ęto zasad ę selektywno ści produktów i koncentracji na produktach, które maj ą szans ę szybkiego wdro Ŝenia 11 .

Cel operacyjny I.1. Rozbudowa technicznej infrastruktury podnosz ącej dost ępno ść miejsc i atrakcji turystycznych Mikroregionu

Infrastruktura techniczna jest bardzo wa Ŝnym elementem podnosz ącym atrakcyjno ść i dost ępno ść oferty turystycznej. Jej rozwój w du Ŝej mierze b ędzie zale Ŝał od jako ści bazy noclegowej, gastronomicznej, obiektów sportowych i urz ądzonych miejsc wypoczynku, ale przede wszystkim od mo Ŝliwo ści dotarcia do zaplanowanego celu, czyli od dost ępno ści komunikacyjnej 12 . Aby wizerunek miejsc był dobry, a oferta turystyczna skierowana zarówno do osób z zewn ątrz Mikroregionu, jak i do samych mieszka ńców była kompleksowa, nale Ŝy podj ąć działania zmierzaj ące do podnoszenia standardu istniej ącej infrastruktury, szczególnie dróg.

W ostatnich czterech latach odnotowano znacz ącą popraw ę jako ści dróg, szczególnie dróg wojewódzkich i powiatowych, jednak ich stan na terenie całego Mikroregionu jest zró Ŝnicowany, dlatego te Ŝ w dalszym ci ągu stanowi barier ę dalszego rozwoju ruchu turystycznego, głównie z uwagi na kwestie bezpieczeństwa. Do pełnego wykorzystania potencjału turystycznego niezb ędne jest kontynuowanie procesu budowy i wytyczania nowych dróg, zarówno tras samochodowych jak i rowerowych.

Projekt I.1.1. Budowa dróg rowerowych na terenie Mikroregionu WPN

W ramach realizowanego obecnie projektu Wzmocnienie współpracy członków Stowarzyszenia Gmin Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego w celu kształtowania przestrzeni publicznej słu Ŝą cej wzmocnieniu lokalnych wi ęzi społecznych, dotowanego z programu Pomoc Techniczna 2007-2013, przygotowywana jest Koncepcja zrównowa Ŝonego transportu na terenie mikroregionu WPN.

11 Na podstawie: Zało Ŝenia do strategii rozwoju turystyki , s.150-151 w M. Ornoch-Tab ędzka, Strategia Zrównowa Ŝonego Rozwoju Turystyki i Rekreacji w Mikroregionie WPN 12 Dost ępno ść komunikacyjna gmin Mikroregionu została przeanalizowana w projekcie przygotowywanego dokumentu Koncepcji zrównowa Ŝonego transportu na terenie mikroregionu WPN (dr Michał Beim).

204 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Dr Maciej Pietrzykowski, autor dokumentu Diagnoza i badania społeczne na potrzeby wyznaczenia Obszaru Funkcjonalnego WPN zwraca uwag ę, Ŝe je Ŝeli funkcjonalno ść analizowanego obszaru ma mie ć charakter rekreacyjny i turystyczny, to konieczne jest znacznie wi ększe zainwestowanie w poł ączenie wszystkich gmin wi ększ ą liczb ą szlaków pieszych i rowerowych. Jedna p ętla wokół Poznania nie wystarcza, aby mo Ŝna było mówi ć o sieci tras rowerowych. Ponadto du Ŝym problemem jest brak spójno ści sieci ście Ŝek. W poszczególnych gminach istniej ą bowiem odcinki, które nie ł ącz ą si ę z innymi. Zapotrzebowanie na drogi rowerowe wskazuj ą po średnio sami mieszka ńcy Mikroregionu.

W badaniu na temat potrzeb rekreacyjno-turystycznych, przeprowadzonych od pa ździernika 2014 roku do lutego 2015 roku na 234 osobowej grupie mieszka ńców, jazda na rowerze była drug ą co do popularno ści aktywno ści ą fizyczn ą, wskazywan ą przez 55% ankietowanych (tu Ŝ za spacerowaniem). Mimo, Ŝe sonda Ŝ traktowany był jedynie jako wspomagaj ące narz ędzie diagnostyczne i nie był reprezentatywny, to na podstawie jego wyników mo Ŝna okre śli ć pewien kierunek preferencji mieszka ńców 13 . Ilustruje to wykres poni Ŝej:

13 Wyniki sonda Ŝowych bada ń ankietowych w Mikroregionie WPN, Zał.2

205 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

spaceruj ę 58% je ŜdŜę rowerem 57% biegam 28% pływam na pływalni 24% pływam w jeziorze 18% chodz ę z kijkami (nordic walking) 16% uprawiam fitness 11% chodz ę na siłowni ę 9% gram w siatkówk ę 8% gram w tenisa 7% gram w piłk ę no Ŝną 7% chodz ę na zaj ęcia jogi 5% gram w koszykówk ę 5% praca w ogrodzie 2% je ŜdŜę konno 2% zabawy rodzinne 1% taniec 1% strzelectwo 1% tenis stołowy 1% squash 1%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%

Wykres 13. Deklarowane przez mieszka ńców gmin Mikroregionu formy aktywno ści fizycznej Źródło: Analiza i opracowanie wyników ankiet, Marta Swinarska, Fundacja „Partnerzy dla Samorz ądu”

Przeprowadzony przez Fundacj ę „Partnerzy dla Samorz ądu” sonda Ŝ nie nosił znamion reprezentatywno ści, ale zasygnalizował potrzeb ę uwzgl ędnienia preferencji du Ŝej grupy mieszka ńców i przygotowania dla miło śników rekreacyjnej jazdy rowerem dobrych i bezpiecznych dróg rowerowych. Coraz cz ęś ciej rower staje si ę równie Ŝ pełnoprawnym środkiem transportu w dojazdach do szkoły, czy pracy. Rosn ąca w Mikroregionie popularno ść korzystania z roweru jako środka transportu wymaga zarówno zmiany podej ścia do roweru i rowerzysty przez wszystkich u Ŝytkowników dróg, jak równie Ŝ zmian planistycznych i rozbudowania rowerowej infrastruktury drogowej.

Przygotowywana koncepcja zrównowa Ŝonego transportu na terenie mikroregionu WPN przewiduje budow ę dróg rowerowych, spełniaj ących standardy DAT. Z uwagi na nieuregulowane prawa własno ści gruntów trudno w tej chwili wyznaczy ć jednoznacznie trasy przejazdów rowerem. Tworzona koncepcja wska Ŝe jednak kierunek docelowy, po Ŝą dany kształt powi ąza ń dróg rowerowych z drogami wojewódzkimi i powiatowymi, w tym sie ć dróg i ście Ŝek rowerowych ł ącz ących wszystkie gminy Mikroregionu

206 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

W wyniku negocjacji i uzgodnie ń wójtów i burmistrzów ustalono, Ŝe zostanie przygotowana dokumentacja techniczna na 45 km dróg rowerowych spełniaj ących standardy DAT. B ędą to:

Tabela 28. Planowane dokumenty techniczne Typ Liczba Gmina drogi kilometrów MOSINA 5,26 ŚR wzdłu Ŝ kanału 2,60 ŚR wzdłu Ŝ torów do Osowej Góry 1,83 ŚR wzdłu Ŝ DW 431 (od Rzeczypospolitej Mosi ńskiej do granicy gminy Mosina) 0,85 KÓRNIK 10,50 ŚR od ul. Pozna ńskiej do ul. Nad Krzesink ą (granica gm. Kórnik) przez Borówiec i 5,80 Koninko CPR ul. Malarska Koninko 1 1,00 CPR ul. Telewizyjna 1,90 CH ul. Pozna ńska w Kamionkach 1,80 PUSZCZYKOWO 6,125 CPR Niwka Stara od La Palomy do DW431 0,425 od Niwka Stara wzdłu Ŝ Nadwarcia ńskiej, Kraszewskiego, Szpitaln ą, Kosynierów 1,60 CPR Miłosławskich, Śląsk ą (1,46km) lub 3 Maja (1,6km) do Dworcowej wzdłu Ŝ Dworcowej - remont chodnika-zmiana na CPR CPR od granicy z gmin ą Mosina (ul. Rzeczypospolitej CPR Mosi ńskiej) wzdłu Ŝ torów 1,20 CPR/S PKP ulic ą 3 Maja a Ŝ do Dworcowej 1,30 R wzdłu Ŝ DW 431 SR 1,60

ST ĘSZEW 5,56 CPR wzdłu Ŝ DW 431 5,56 DOPIEWO 9,86 CPR Fiałkowo– Wi ęckowice 1,66 CPR CPR Konarzewo – Dopiewiec 1,00 CPR CPR Pal ędzie – Dopiewiec 1,90 CPR CPR Konarzewo – Trzcielin 2,10 CPR CPR Trzcielin – Lisówki 3,20 KOMORNIKI 7,70 CPR od ul. Polnej przez tereny niezabudowane do DK5 1,6 1,60 CPR wzdłu Ŝ DK5 od istniej ącej serwisówki do ul. Nowej w Szreniawie 2 2,00 SR od ul. Widokowej przez pole i dalej ul. Nadrzeczn ą do ul. Zespołowej 2/7 2,70 SR przedłu Ŝenie ul. Grunwaldzkiej w Plewiskach do Głuchowa 1 1,4 BRODNICA Źródło: Stowarzyszenie Gmin Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego

Ponadto odnotowuje si ę coraz wi ększe zapotrzebowanie na wypo Ŝyczalnie rowerów, a w kilku gminach zaplanowano projekty przystani (przystanków) rowerowych. Najwi ęcej, bo aŜ 10 przystanków rowerowych powstanie na terenie gminy Brodnica, przy istniej ących ście Ŝkach rowerowych i przy świetlicach wiejskich w: Iłówcu Wielkim, Grabianowie i Brodniczce. Na terenie tej gminy powstały ju Ŝ 4 przystanki, dofinansowane z unijnego Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Osiem przystani rowerowych ma równie Ŝ powsta ć na terenie gminy Kórnik • w samym Kórniku, wraz z Marin ą przy barze Prowent, a dalej w:

207 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

• Borówcu ul. Szkolna 2 (przy starej szkole) • Robakowie ul. Szkolna (przy świetlicy) działka 175/6 • przy OSiR ul. Le śna Kórnik • Mo ścienicy nr działki 144/9 i 144/7 obwód 7 • Czmo ńcu, przy świetlicy Czmoniec 16 nr działki 200/4 • Radzewie, przy świetlicy działka 384/1 • Czmoniu, przy świetlicy działka 305.

W St ęszewie przysta ń rowerowa powstanie w miejscowo ści Witobel i zostanie poł ączona z miejscem wypoczynku. Od dawna prowadzona jest w gminach dyskusja nad mo Ŝliwo ści ą stworzenia sieci wypo Ŝyczalni rowerów. Pojedyncze wypo Ŝyczalnie bez dostatecznej promocji nie maj ą raczej racji bycia. Prywatna wypo Ŝyczalnia, zlokalizowana w Puszczykowie przy dworcu PKP, z powodu niskiego zainteresowania klientów została zamkni ęta.

Projekt I.1.2. Budowa przystani na terenie gmin Mikroregionu WPN

Rzeka Warta jest szlakiem wodnym rangi regionalnej, wykorzystywanym głownie turystycznie. W przygotowywanym obecnie dokumencie: Stan i kierunki rozwoju przestrzennego Metropolii Pozna ń 14 Dolina Warty została uznana za główn ą o ś w układzie o du Ŝym znaczeniu turystycznym i rekreacyjnym.

AŜ sze ść z siedmiu gmin Mikroregionu WPN znajduje si ę w oddziaływaniu aglomeracji pozna ńskiej, a Ŝ pi ęć z nich le Ŝy w Dolinie Warty. S ą to gminy: Kórnik, Brodnica, Mosina, Komorniki i Puszczykowo. Przystanie kajakowe znajduj ą si ę na razie na terenie 3 gmin w miejscowo ściach Jaszkowo (Brodnica), Sowiniec, Rogalinek (Mosina) i Puszczykowo, ale istniej ą plany powstania nast ępnych w Radzewicach (gmina Kórnik), Krajkowo, Baranówko (Mosina), jeszcze jednej w Puszczykowie i w K ątniku (Komorniki). Wszystko to stwarza potrzeb ę budowania zaplecza przystani kajakowych (wypo Ŝyczalni sprz ętu, pól biwakowych z sanitariatami, pla Ŝ, miejsc piknikowych, itd.). Powstaje jednocze śnie mo Ŝliwo ść zatrzymania turystów w miejscach przyrodniczo i kulturowo atrakcyjnych takich jak Jaszkowo, Rogalinek czy Puszczykowo.

Przystanie kajakowe i mariny w Mikroregionie mog ą powstawa ć nie tylko na Warcie. Mała przysta ń jachtowa funkcjonuje od wielu lat nad jeziorem Łódzko-Dymaczewskim, które jest jedynym jeziorem na terenie Wielkopolskiego Parku Narodowego, gdzie dopuszczalne jest korzystanie z łodzi wiosłowych, kajaków i Ŝaglówek. Planowane jest przygotowanie dokumentacji projektowej na budow ę mariny wraz z wypo Ŝyczalni ą sprz ętu wodnego w gminie St ęszew oraz mariny i pla Ŝy miejskiej nad jeziorem Kórnickim w gminie Kórnik.

14 Sylwia Bródka, Iwona Miedzi ńska, Zagospodarowanie turystyczne Doliny Warty , w Stan i kierunki rozwoju przestrzennego Metropolii Pozna ń, http://planowanie.metropoliapoznan.home.pl/planowanie/dokumenty/

208 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Projekt I.1.3. Budowa parkingów, dróg i chodników

W zmotoryzowanym świecie o dost ępno ści i atrakcyjno ści turystycznej miejsca bardzo cz ęsto decyduj ą parkingi. Z analizy w obszarze Metropolii Pozna ń wynika, Ŝe w gminach Mikroregionu nie ma do tej pory wi ększych problemów z parkowaniem samochodów. Najwi ększe zapotrzebowanie na parkingi wyst ępuje w gminie Kórnik 15 , co mo Ŝna tłumaczy ć brakiem mo Ŝliwo ści rozbudowy istniej ących parkingów w zwartej zabudowie miejskiej i jednocze śnie stałym, du Ŝym zainteresowaniem turystów zlokalizowanego w centrum miasta Zamkiem. Nie mniej parkingi zarówno dla mieszka ńców, jak i przyje ŜdŜaj ących go ści stanowi ą wa Ŝny element wizerunkowy, który gminy b ędą starały si ę osi ągn ąć . W najbli Ŝszym czasie gminy zamierzaj ą przygotowa ć dokumentacj ę techniczn ą i wybudowa ć nast ępuj ące parkingi: • Jaszkowo i Grabianowo (Brodnica) • przy stacji kolejowej w Wirach (Komorniki) • przy stacji kolejowej w Szreniawie (Komorniki) • przy zakolu Warty w Puszczykowie (ul. Niwka Stara) • w rejonie j. Lipno ul. Trzebawska (St ęszew).

W gminach Mikroregionu, le Ŝą cych w obr ębie aglomeracji pozna ńskiej, istnieje wspólna polityka parkingowa, przewiduj ąca budow ę parkingów, umo Ŝliwiaj ących pozostawienie własnego samochodu i przesiadk ę na transport publiczny w kierunku Poznania. Poniewa Ŝ oprócz Brodnicy wszystkie gminy nale Ŝą do aglomeracji pozna ńskiej, obj ętej jednym Masterplanem, zakładaj ącym popraw ę bezpiecze ństwa na terenach gmin poprzez adaptacj ę terenów na parkingi park&ride i bike&ride, mo Ŝna przypuszcza ć, Ŝe zarówno budowa wspomnianych parkingów, jak i dróg dojazdowych, b ędzie jednym z priorytetów inwestycyjnych tych gmin. Na przykład gmina Dopiewo ma program budowy dróg, chodników i parkingów i wraz z wykupem gruntu zarezerwowała w wieloletnim planie finansowym na lata 2015-2018 kwot ę 19.080.881 zł.

Pozostaje pytanie, jak mo Ŝna wł ączy ć do wspólnej polityki parkingowej Metropolii Pozna ń gmin ę Brodnica, która poprzez s ąsiedztwo z Mosin ą i Śremem le Ŝy po średnio w zasi ęgu oddziaływania Metropolii.

15 Jak wy Ŝej, na podstawie Projektu opracowania pn. Badanie powi ąza ń funkcjonalno-przestrzennych w zakresie parkingów dla obszaru Aglomeracji Pozna ńskiej (z uwzgl ędnieniem wpływu s ąsiaduj ących powiatów obj ętych Spójn ą Polityk ą Parkingow ą dla Obszaru Funkcjonalnego Aglomeracji Pozna ńskiej) – Etap I: Zało Ŝenia budowy systemu parkingów Park&Ride Aglomeracji Pozna ńskiej oraz Spójna polityka parkingowa dla obszaru funkcjonalnego Aglomeracji Pozna ńskiej, zwanego dalej Spójn ą Polityk ą Parkingow ą Obszaru Funkcjonalnego Aglomeracji Pozna ńskiej (SPPOFAP); Pozna ń, marzec 2015 r.

209 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Projekt I.1.4. Budowa hal, boisk i innych obiektów sportowych, itd.

Uzasadnieniem dla rozwoju infrastruktury sportowej i rekreacyjnej jest obserwowana, zwi ększaj ąca si ę moda na sport, w tym na bieganie. Wprawdzie ta ostatnia aktywno ść ruchowa nie wymaga inwestycji, jednak jest czynnikiem utrwalaj ącym potrzeb ę ruchu na świe Ŝym powietrzu i potencjalnie mo Ŝe by ć wspomagana przez ka Ŝdą inn ą aktywno ść sportowo-rekreacyjn ą (np. pływanie, które świetnie nadaje si ę, by przyspieszy ć regeneracj ę po biegu) 16 .W sonda Ŝu ankietowym, przeprowadzonym w śród mieszka ńców gmin Mikroregionu przez Fundacj ę „Partnerzy dla Samorz ądu” 17 najcz ęś ciej wymienianym, głównym bod źcem czynnego odpoczynku s ą inni ludzie, przede wszystkim dzieci (17% wskaza ń), znajomi (16%) oraz inni członkowie rodziny (15%). Jednak, co ciekawe, blisko 10% badanych wskazało, Ŝe t ą motywacj ą jest moda na sport.

16 http://adidas.bieganie.pl/2013/06/19/bieganie-i-inne-sporty/, http://www.runners-world.pl/trening/Regeneracja- biegacza-odpocznij-skutecznie,4992,1 17 Ankiet ę oraz wyniki analizy przeprowadzonego sonda Ŝu zamieszczono w zał ączniku do dokumentu Strategii.

210 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

dzieci 17,09%

znajomi 16,24%

inni członkowie rodziny 14,96%

moda na aktywno ść 9,40%

zdrowie 7,69%

dobre samopoczucie 5,13%

ch ęć rywalizacji 3,85%

sam si ę motywuj ę 3,42%

lubi ę sport 3,42%

sposób na Ŝycie 2,99%

lekarz 2,99%

ch ęć zachowania sprawno ści/ dobrej kondycji 2,56%

pies 1,28%

ja sam i praca 0,85%

przyroda 0,85%

potrzeba i konieczno ść 0,43%

zdrowy rozs ądek 0,43%

ćwiczenie charakteru 0,43%

dojazd do pracy 0,43%

ch ęć odpoczynku 0,43%

0% 5% 10% 15% 20%

Wykres 14. Motywacje do sp ędzania aktywnie wolnego czasu Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego

Przy zmianie miejsca zamieszkania coraz cz ęś ciej wybór nowej lokalizacji zwi ązany jest z dost ępno ści ą do infrastruktury społecznej (głównie szkoły) oraz infrastruktury sportowo-rekreacyjnej, która umo Ŝliwi atrakcyjne sp ędzenie czasu wolnego 18 . Zapewnienie dost ępu do usług sportu, rekreacji i innych usług społecznych, wymagaj ących odpowiedniej infrastruktury, staje si ę istotnym czynnikiem oferty samorz ądów, zwi ązanej z zapewnieniem wysokiej jako ści Ŝycia oraz z przyci ągni ęciem nowych i zatrzymaniem dotychczasowych mieszka ńców.

18 Tomasz Śmietanka, Polityka społeczna gminy jako czynnik rozwoju lokalnego , ZMP 2014

211 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

W ostatnich czterech latach na terenie gmin Mikroregionu powstało kilkadziesi ąt obiektów sportowo-rekreacyjnych 19 , na budow ę których gminy wydatkowały ponad 60 milionów zł 20 . Zgodnie z oczekiwaniami i potrzebami mieszka ńców, oferta usług sportowo-rekreacyjnych będzie si ę ci ągle powi ększała.

W wieloletnich planach finansowych gmin przewidziano sfinansowanie nast ępuj ących inwestycji sportowo-rekreacyjnych: • park rekreacyjno-sportowy –"STRZELNICA" w Mosinie • 8 miejsc odpoczynku WIGWAMY w Puszczykowie • wie Ŝa widokowa w Witoblu, na terenie gminy St ęszew • park rekreacyjno-sportowy w Wirach ( Komorniki) • Wigwam – Przylepki, Jaszkowo (Brodnica) • Centrum rekreacyjno-sportowe wraz z parkingiem – Grzybno (Brodnica). • boisko wielofunkcyjne w Konarzewie (Dopiewo).

Projekt I.1.5. Budowa obiektów na usługi społeczno-kulturalne

Magnesem przyci ągaj ącym mieszka ńców do miejsca zamieszkania jest zapewnienie wysokiej jako ści Ŝycia poprzez rozwój szeroko rozumianej oferty usług społecznych, takich jak: szkoły, przedszkola, Ŝłobki, biblioteki, domy kultury, świetlice wiejskie. Równie Ŝ w tej dziedzinie w ostatnich czterech latach na terenie gmin Mikroregionu zdarzyło si ę wiele dobrego. Dzi ęki znacz ącemu udziałowi funduszy zewn ętrznych, głównie z programów unijnych, takich jak: Fundusz rozwoju obszarów wiejskich, Fundusz rozwoju bibliotek, WRPO Działanie 6.2 „Rozwój kultury i zachowanie dziedzictwa kulturowego”, na terenie gmin Mikroregionu powstało wiele obiektów za ł ączn ą kwot ę ponad 6 mln zł.

Gminy przez cały czas wzbogacaj ą ofert ę zaj ęć kulturalnych, z których mog ą korzysta ć mieszka ńcy od przedszkola po seniora. Np. w gminie Dopiewo zaplanowano na rok 2015 zako ńczenie remontu i przebudowy obiektu przeznaczonego na usługi społeczno- kulturalne w miejscowo ści Dopiewiec (patrz poni Ŝej).

19 Porównaj: Diagnoza: Zał ącznik - Wydatki gmin na inwestycje w turystyk ę / rekreacj ę / sport/ kultur ę w latach 2010-2014 20 Zał ącznik2 do Diagnozy Stanu Gospodarki Turystycznej i Rekreacyjnej na Obszarze Mikroregionu WPN

212 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Tabela 29. Zaplanowane wydatki na inwestycje w gminach Mikroregionu

Brodnica Dopiewo Komorniki Kórnik Mosina Puszczykowo St ęszew liczba 6 4 2 5 5 3 inwestycji Drogi/ łączna chodniki wartość 19.250.744,20 202.480,00 105.104,00 14.087.860,82 181.478,00 542.362,00 inwestycji liczba 1 1 2 1 1 inwestycji Parkingi łączna wartość 29.526,00 327.060,00 51.040,00 8.260,00 85.000 inwestycji liczba 1 1 1 2 Różne inwestycji boiska łączna sportowe wartość 484.797,00 700.000 500.000,00 117.520,00 inwestycji liczba 1 inwestycji Hale łączna sportowe wartość 9.000.000,00 inwestycji liczba 2 1 1 inwestycji Przystan. łączna wodne wartość 26280,00 21.414,50 500.000,00 inwestycji liczba 1 1 inwestycji Przystan. łączna rowerowe wartość 29.544,00 12264,00 inwestycji liczba

inwestycji Plaże łączna wartość inwestycji liczba Obiekty na 1 1 inwestycji usługi łączna społeczno- wartość 482.240,64 2.000.000,00 kulturalne inwestycji liczba 2 3 1 6 2 Place inwestycji zabaw/ łączna odpoczynku wartość 44.304,00 143.040,00 17520,00 146.419,67 75.000,00 inwestycji liczba 1 1 1 inwestycji Inne łączna wartość 100000,00 50.000,00 250.000,00 inwestycji Źródło: Dane z gmin Mikroregionu WPN

213 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Cel operacyjny I.2. Rozwój istniej ących i tworzenie nowych markowych produktów turystycznych na obszarze Mikroregionu

Wybór produktów turystycznych, które w znacz ący sposób przyczyniłyby si ę do realizacji przyj ętego celu strategicznego, jakim jest Stworzenie warunków rozwoju turystyki i rekreacji na obszarze Mikroregionu WPN , poprzedzony był przegl ądem wielu statystyk, wywiadami z wszystkimi gospodarzami gmin, spotkaniami warsztatowymi z przedstawicielami biznesu, organizacji pozarz ądowych i samorz ądów. Ich efekty opisuje Konrad Tuszewski w dokumencie Koncepcja produktów turystycznych Mikroregionu WPN . Asumptem do poszukiwania nowych produktów, marketingowo atrakcyjnych, wykorzystuj ących lokalne zasoby przyrodnicze i kulturowe, były wyniki oceny realizacji Strategii z 2006 roku. Bardzo szczegółowa analiza zaproponowanych wcze śniej produktów dowodzi, Ŝe prawie wszystkie działania sugerowane jako niezb ędne do zrealizowania zaproponowanej oferty pozostały w sferze Ŝycze ń. Zło Ŝyło si ę na to wiele przyczyn, z których na czoło wysuwaj ą si ę nie tylko brak pieni ędzy, ale równie Ŝ brak dostatecznej integracji działa ń i brak wsparcia dla środowiska biznesowego bran Ŝy turystycznej, szczególnie w zakresie promocji. Du Ŝym zawodem jest niska aktywno ść w tym wzgl ędzie Stowarzyszenia Gmin Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego, dla którego wspieranie realizacji Strategii jest celem statutowym. Trzeba jednak przypomnie ć, Ŝe w momencie powstawania pierwszego dokumentu Strategii jego realizacja mogła odbywa ć si ę jedynie z tzw. dobrej woli poszczególnych partnerów samorz ądowych, poniewa Ŝ nie obligowało ich jeszcze do tego Ŝadne formalne porozumienie.

I.2.A. Program turystyki kulturowej

W świadomo ści mieszka ńców Mikroregionu, ale zapewne i operatorów usług turystycznych, którzy kieruj ą do Kórnika i Rogalina wszystkie wycieczki przyje ŜdŜaj ące w okolice Poznania, markowymi produktami na obszarze Mikroregionu s ą Zamek w Kórniku i Pałac w Rogalinie. W ostatnich latach zarówno gospodarze obiektów (szczególnie Muzeum Narodowe w Poznaniu, wła ściciel Pałacu w Rogalinie), jak i gminne samorz ądy, staraj ą si ę dopomóc w podniesieniu atrakcyjno ści samych obiektów jak i ich otoczenia. Wyodr ębnienie Trasy Kórnickiej jako sztandarowego produktu turystycznego pierwszej strategii nie przyniosło wzmo Ŝonego zainteresowania w śród zmotoryzowanych turystów. Jak pisze autor Koncepcji produktów turystycznych , holenderska, czy skandynawska moda polegaj ąca si ę na przemieszczaniu si ę samochodem, czy motorem od jednego do drugiego markowego produktu turystycznego, mimo wytyczenia i oznakowania trasy nie stała si ę masowym celem odwiedzin np. członków automobilklubów. Na stronie internetowych portali turystycznych (np. www.byway.pl ) mo Ŝna znale źć zach ęcaj ące opisy dwudniowej wycieczki przeznaczonej dla osób zmotoryzowanych, której plany obejmuj ą zwiedzanie atrakcji przyrodniczych i historycznych okolic Poznania, w tym Kórnika i Rogalina. Nie ma w nich jednak ani jednej wzmianki na temat historycznej cz ęś ci tej trasy- drogi zwanej Grejserówk ą. Brakuje równie Ŝ informacji o mo Ŝliwo ści noclegu, czy zatrzymania si ę w przydro Ŝnej restauracji.

214 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Projekt I.2.1. Grejserówka

Rozwój istniej ących i tworzenie nowych markowych Cel operacyjny I produktów turystycznych na obszarze Mikroregionu

Nazwa projektu Grejserówka Program Kulturowy Przywołanie pami ęci okrutnej II wojny światowej, zwi ększenie Cel realizacji projektu zainteresowania turystycznego fragmentem trasy kórnickiej Stowarzyszenie Gmin Mikroregionu – ewentualnie zarząd Jednostka koordynuj ąca Klastra turystycznego WPN, PLOT, WOT, Urz ąd Marszałkowski, Starostwo Powiatu Partnerzy projektu Pozna ńskiego, gminy Mikroregionu, grupy rekonstrukcyjne Tury ści trasy Kórnickiej, organizatorzy wycieczek szkolnych, Beneficjenci biura turystyczne uczniowie szkół studenci Wiedza, Ŝywa lekcje historii dla nauczycieli, uczniów i Warto ści istotne dla odbiorców produktu studentów, utrzymanie jednopasmówki o charakterze turystycznym a nie tranzytowym, obcowanie z przyrodą

Zadania Czas realizacji Źródła finansów

1. Zinwentaryzowanie potrzeb, 2015 Bud Ŝet Stowarzyszenia przygotowanie wniosku projektowego

2. Lobbing na rzecz projektu, pozyskanie 2015-2016 Bud Ŝety gmin (promocja tematu) sojuszników, zainteresowanie histori ą

3. Kwerenda w celu pozyskania materiałów WRPO, Ministerstwo Kultury i ą 2015-2016 historycznych, pami tek, zakup lub Dziedzictwa rekonstrukcja niektórych eksponatów WRPO/ Ministerstwo Kultury i 4. Utworzenie Izby Pami ęci Budowy drogi i 2017-2018 Pałacu w Siedzibie WPN Dziedzictwa WPN. Ministerstwo Ochrony 5. Budowa tematycznej ście Ŝki rowerowej 2018 wzdłu Ŝ Grejserówki Środowiska, WRPO

6. W porozumieniu z grup ą rekonstrukcyjn ą Od 2017 jeden lub WRPO/ Ministerstwo Kultury i przygotowanie widowiska historycznego dwa razy do roku Dziedzictwa zwi ązanego z budow ą drogi i pałacu Bud Ŝet stowarzyszenia, Urz ędu 7. Szeroka promocja produktu w biurach Od 2017 roku na Ŝ Marszałkowskiego, gmin, PLOT, podró y, RTV (zaproszenie p. bie Ŝą co Wołosza ńskiego) Starostwa Powiatowego Spodziewane efekty : zainteresowanie histori ą drogi, przekładaj ące si ę na wi ększe zainteresowanie produktami całej Trasy Kórnickiej (Zamek w Kórniku, Pałac w Rogalinie, Muzeum Fiedlera, Muzeum Przyrodnicze w Pałacu Grejsera, Muzeum w Szreniawie), zwi ększenie turystycznego ruchu rowerowego Miary efektów: liczba odwiedzin siedziby WPN (Muzeum przyrodniczego i izby pami ęci), liczba widowisk grup rekonstrukcyjnych, liczba go ści na widowiskach grup rekonstrukcyjnych.

215 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Opis projektu: W nowej koncepcji produktu turystycznego kierujemy si ę daleko id ącą pragmatyk ą i podej ściem biznesowym. Je śli produkt nie spełnia pokładanych w nim nadziei, to nale Ŝy co ś w nim zmieni ć lub skoncentrowa ć si ę na jednym z jego elementów. Mo Ŝe to by ć oczywi ście pi ęknie odrestaurowany Pałac w Rogalinie z kameraln ą galeri ą unikatowych obrazów dziewi ętnastowiecznego malarstwa, ale mo Ŝe to by ć zapomniana przez wszystkich Grejserówka.

Szczegółowy opis koncepcji produktu znajduje si ę w przywoływanym opracowaniu Koncepcji produktów turystycznych . W skrócie ide ę wyodr ębnienie tej drogi z Trasy Kórnickiej i pokazania jej historii mo Ŝna stre ści ć w nast ępuj ący sposób: Jest to betonowa droga, prowadz ąca z Komornik do siedziby Wielkopolskiego Parku Narodowego, wybudowana w czasie II wojny światowej dla jednego człowieka - Arthura Grejsera, namiestnika Hitlera w Kraju Warty (Wartegau), który lokalizacj ę obecnej siedziby Dyrekcji Parku upodobał sobie na miejsce swojej rezydencji. Jak pisze autor Koncepcji, produkt turystyczny „Grejserówka” ma wypełni ć cisz ę na temat zapomnianych faktów i ofiar II wojny światowej w Wielkopolsce. Ma przybli Ŝyć histori ę powstania drogi, pałacu, tysi ęcy osób niewolniczo pracuj ących przy ich powstaniu, legend o skarbach zakopanych w bunkrach itd. profesjonalnie przygotowanymi tre ściami i atrakcjami, prowadz ącymi do autentycznego wskrzeszenia przeszło ści.

Sposób kreacji tego produktu, jak i wszystkich pozostałych, nie wnikaj ąc na tym etapie, czy mo Ŝna je nazwa ć markowymi, przedstawiamy w formie kart projektów.

Zdj ęcie 30. Grejserówka i dawny pałac Greisera Fot.: Małgorzata Ornoch-Tab ędzka

216 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Projekt I.2.2. Promenada Szymborskiej – Aleja Noblistów

Rozwój istniej ących i tworzenie nowych markowych produktów Cel Operacyjny I turystycznych na obszarze Mikroregionu – Markowe produkty turystyki kulturowej Nazwa projektu Promenada Szymborskiej – Aleja Noblistów

Program Kulturowy Wykreowanie wa Ŝnego wydarzenia kulturalnego o zasi ęgu krajowym i Cel realizacji projektu mi ędzynarodowym Stowarzyszenie Gmin Mikroregionu, ewentualnie zarz ąd klastra Jednostka koordynuj ąca turystycznego UM Kórnik, Fundacja Szymborskiej, miasto narodzin Szymborskiej, Partnerzy projektu Biblioteka Kórnicka PAN, PLOT, Urz ąd Marszałkowski, Starostwo Powiatu Pozna ńskiego, gminy Mikroregionu, stow. literackie, media Mieszka ńcy Kórnika, Mikroregionu, Wielkopolski, organizatorzy Beneficjenci wycieczek szkolnych, biura turystyczne uczniowie szkół studenci Wiedza, Ŝywa lekcje literatury/ poezji dla nauczycieli, uczniów i Warto ści istotne dla odbiorców studentów, wa Ŝne wydarzenie kulturalne, promocja Kórnika duma z produktu mo Ŝliwo ści uczestnictwa Zadania Czas realizacji Źródła finansów

1. Przygotowanie koncepcji projektu 2015- II kwartał Bud Ŝet Stowarzyszenia 2. Lobbing na rzecz projektu, kontakt z Bud Ŝet Stowarzyszenia i gminy Kórnik miastami narodzin noblistów, pozyskanie 2015- III kwartał (promocja tematu) sojuszników 3. Nawi ązanie kontaktu z miastami narodzin noblistów, uzyskanie akceptacji 2015 III kwartał Bud Ŝet Stowarzyszenia i gminy Kórnik uczestnictwa w projekcie, pozyskanie partnerów i ambasadorów projektu 4. Napisanie wniosku do WRPO w kategorii WRPO/ Ministerstwo Kultury i 2015- IV kwartał wydarzenie kulturalne Dziedzictwa 5. Realizacja pierwszych ławek na bulwarze WRPO, Ministerstwo Kultury, Urz ędu 2016 noblistów Marszałkowskiego, sponsorzy 6. Organizacja wielkiego spotkania miło śników literatury poł ączonego z prezentacj ą twórczo ści wybranych Od 2016 w ka Ŝdym WRPO/ Ministerstwo Kultury i noblistów, koncertem poezji śpiewanej nast ępnym roku Dziedzictwa, miasto Kórnik, Sponsorzy finałem konkursu poetyckiego i innymi imprezami towarzysz ącymi Bud Ŝet WRPO, stowarzyszenia, Urz ędu 7. Szeroka promocja produktu prasie, RTV na 2016 Marszałkowskiego, gmin, PLOT, stronach www Starostwa Powiatowego Spodziewane efekty : ogromne zainteresowanie Kórnikiem i inicjatyw ą alei noblistów, wzrost zainteresowania Trasa Kórnick ą i Mikroregionem, wzrost czytelnictwa w bibliotekach Kórnika, wielu go ści ze świata literatury, zwi ększona liczba odwiedzaj ących w Zamku i Arboretum

Miary efektów : liczba go ści na imprezach zwi ązanych z utworzeniem alei noblistów, liczba go ści zagranicznych, liczba imprez towarzysz ących, liczba go ści w Zamku i Arboretum, liczba czytelników w bibliotekach Kórnika

217 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Opis projektu : Uhonorowanie Noblistki Wisławy Szymborskiej ławeczk ą na promenadzie kórnickiej, która została nazwana jej imieniem, stało si ę pretekstem do rozmów o mo Ŝliwo ści wykorzystania pami ęci o narodzinach poetki w Kórniku w bardziej spektakularny sposób. Pomysł na stworzenie alei z tabliczkami opisuj ącymi noblistów z dziedziny literatury i obudowanie go wieloma imprezami towarzysz ącymi w postaci koncertów, konkursów poetyckich, spotka ń literackich, zbiegł si ę z informacj ą o dost ępno ści funduszy unijnych na sfinansowanie tego przedsi ęwzi ęcia. W lipcu tego roku b ędzie konkurs Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego na dofinansowanie projektów w Programie Kreatywna Europa, a IV kwartale tego roku, konkurs WRPO na wydarzenie kulturalne. Zało Ŝenie jest proste. W dziedzinie literatury przyznano do tej pory 115 nagród Nobla. Miejsce urodzenia ka Ŝdego noblisty jest powodem do dumy jej/jego rodzinnego miasta. Spróbujmy nawi ąza ć kontakty z tymi miastami i poprosi ć o ufundowanie tabliczki z miejscem urodzenie, imieniem, nazwiskiem i rokiem uzyskania tytułu nagrody nobla przez literata. Zapro śmy potem włodarzy tych miast na wielkie wydarzenie, jakim b ędzie umieszczenie tabliczki na ławeczce lub innym elemencie przestrzennym promenady. Tabliczka mo Ŝe by ć uzupełniona np. krótk ą form ą literack ą, wierszem, fraszk ą, cytatem, itd., tak jak ma to miejsce na ławeczce Szymborskiej. Co roku po przyznaniu kolejnej literackiej nagrody Nobla zaplanowa ć mo Ŝna nast ępn ą uroczysto ść dekorowania tabliczk ą kolejnej ławki, drzewa lub kamienia na promenadzie.

Wystarczy dotrze ć do 3-5 miast, by zapocz ątkowa ć unikatowe wydarzenie, które mo Ŝe zosta ć wzbogacone wieloma dodatkowymi imprezami kulturalnymi, takimi jak wieczory poezji śpiewanej, konkursy literackie, kiermasze ksi ąŜ ek, itd., z których cz ęść mogłaby si ę odbywa ć na Zamku Kórnickim, a inne na promenadzie nad jeziorem. Mo Ŝe uda si ę zaprosi ć cho ćby jednego z Ŝyj ących laureatów nagrody Nobla. Dzi ęki temu Kórnik i aleja noblistów mo Ŝe sta ć si ę znan ą w całej Polsce, a mo Ŝe i Europie mekk ą młodych poetów.

Je śli na pocz ątek skoncentrujemy si ę tylko na literatach europejskich z ostatnich 5 rozda ń, to mamy: • Boulogne-Billancourt we Francji – miasto ur. Patricka Modiano (Nobel z 2014) • Sztokholm w Szwecji – miasto ur. Tomasa Transtromera (Nobel z 2011) • Nitchidorf w Rumunii – gminna wioska z regionu Banat, w której urodziła si ę niemiecka pisarka Herta Muller, laureatka z roku 2009 • Stambuł – Turcja, miejsce ur. Orhana Pamuka– tureckiego pisarza (Nobel z 2006) • Murzzuschlag, niespełna 10-tysi ęczne miasteczko w Austrii, miejsce urodzenia Elfriede Jelinek – austriackiej pisarki i feministki, laureatki z roku 2004. • A przecie Ŝ w Gda ńsku urodził si ę Gunter Grass itd.

Nawet je śli nie uda si ę zdoby ć wielkich środków europejskich, b ędzie mo Ŝna rozpocz ąć proces tworzenia bulwaru noblistów przy pomocy środków miasta, sponsorów, Stowarzyszenia Gmin Mikroregionu, Biblioteki Kórnickiej, itd. Zyskaj ą na tym wszyscy, bo poprzez promocj ę regionu wzro śnie zapotrzebowanie na miejsca noclegowe, zapełni ą si ę lokale gastronomiczne, wzro śnie motywacja do remontu Zamku Kórnickiego, a wszyscy

218 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

spacerowicze promenady - w sposób nieu świadomiony b ędą uczestniczyli we wspaniałej lekcji z historii literatury.

Zdj ęcie 31. Zamek w Kórniku z lotu ptaka Fot.: Archiwum UM Kórnik

Zdj ęcie 32. Promenada im Wisławy Szymborskiej Fot.: Robert Jankowski

Zdj ęcie 33 . Ławeczka z kotem, fragmentem wiersza i przy niej stoj ącą postaci ą poetki Fot.: Łukasz Grzegorowski

219 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Projekt I.2.3. Ślub Białej Damy z Elegantem z Mosiny pod rogali ńskimi D ębami

Rozwój istniej ących i tworzenie nowych markowych produktów Cel Operacyjny I turystycznych na obszarze Mikroregionu- Markowe produkty turystyki kulturowej Nazwa projektu Ślub Białej Damy z Elegantem z Mosiny pod rogali ńskimi d ębami

Program Kulturowy Wykreowanie atrakcyjnego widowiska plenerowego o zasi ęgu Cel realizacji projektu regionalnym Stowarzyszenie Gmin Mikroregionu, ewentualnie zarz ąd klastra Jednostka koordynuj ąca turystycznego UM Kórnik, UM Mosina, Muzeum Narodowe w Poznaniu, Fundacja Raczy ńskich, PLOT, Urz ąd Marszałkowski, Starostwo Powiatu Partnerzy projektu Pozna ńskiego, gminy Mikroregionu, organizatorzy ślubów, wesel, targów ślubnych Muzeum Narodowe w Poznaniu, narzeczeni, młode pary, biura Beneficjenci turystyczne, przewodnicy wycieczek, młodzie Ŝ, organizatorzy ślubów, wesel, fotografowie, agencje reklamowe, fryzjerzy, wiza Ŝyści, itd. Atrakcja plenerowa, inspiracja zwi ązana z organizacj ą uroczysto ści Warto ści istotne dla odbiorców za ślubin, plenery na sesj ę zdj ęciow ą, ciekawe, zabawne sp ędzenie produktu czasu Zadania Czas realizacji Źródła finansów

1. Przygotowanie koncepcji projektu 2016 Bud Ŝet Stowarzyszenia

2. Rozpoznanie zainteresowania tematem Bud Ŝet Stowarzyszenia, gminy Kórniki 2016- I kwartał wśród firm zwi ązanych z bran Ŝą ślubn ą Mosina (promocja tematu) 3. Opracowanie scenariusza widowiska Bud Ŝet Stowarzyszenia, gmin Kórnik i 2016 II kwartał za ślubin i towarzysz ących mu wydarze ń Mosina 4. Oszacowanie kosztów przygotowania WRPO/ Ministerstwo Kultury i 2016 – III kwartał inscenizacji Dziedzictwa 5. Napisanie wniosku do Ministerstwa Kultury WRPO, Urz ędu Marszałkowskiego, 2016- III kwartał i WRPO w kategorii wydarzenie kulturalne firmy organizuj ące śluby, wesela 6. Przygotowanie i realizacja pierwszej Od 2017 dwa razy WRPO, gminy Kórnik i Rogalin, inscenizacji w roku sponsorzy , praca wolontariuszy bud Ŝet WRPO, Stowarzyszenia, Urz ędu 7. Szeroka promocja produktu prasie, RTV, na 2017 Marszałkowskiego, gmin, PLOT, stronach www Starostwa Powiatowego Spodziewane efekty : du Ŝe zainteresowanie atrakcj ą pod D ębami, rewitalizacja parku, zwi ększenie atrakcyjno ści Trasy Kórnickiej, Mikroregionu WPN, intensyfikacja współpracy ró Ŝnych podmiotów

Miary efektów : liczba go ści na imprezach plenerowych, liczba zawartych ślubów pod D ębami, liczba odwiedzaj ących Pałac w Rogalinie, liczba współpracuj ących podmiotów przy organizacji widowiska, liczna wolontariuszy

220 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Opis projektu : Ten mezalians ma szans ę by ć gło śny nie tylko w Wielkopolsce, ale w całej Europie.

Teofila z Działy ńskich Szołdrska Potulicka była wła ścicielk ą maj ątku kórnickiego w XVIII wieku. Jej wizerunek jako damy w białej sukni uwieczniono na płótnie wisz ącym w Zamku Kórnickim. Legenda głosi, Ŝe hrabina Teofila co noc schodzi z obrazu i przechadza si ę po parku. To tam by ć mo Ŝe poznała Eleganta z Mosiny, skromnego mieszczanina, który przez mosi ńskich krawców został odziany w paradny surdut. Poł ączyła ich miło ść do rogali ńskiego parku z pomnikowymi d ębami, tam wi ęc postanowili si ę pobra ć.

Dla potrzeby wykreowania atrakcji, która spodoba się zarówno młodym, jak i starszym wiekiem turystom, postanowiono poł ączy ć te dwie fikcyjne postaci Ŝyj ące do tej pory we własnych legendach. Teren parku przy Pałacu w Rogalinie od wielu ju Ŝ lat jest ulubionym miejscem plenerowych sesji fotograficznych młodych par. Poniewa Ŝ w marcu tego roku zmieniono Ustaw ę o aktach stanu cywilnego , która pozwala urz ędnikom USC udziela ć ślubów poza gmachami urz ędów, mo Ŝna si ę spodziewa ć, Ŝe plener z d ębami zyska równie wielk ą popularno ść jako miejsce za ślubin. Jest równie Ŝ szansa na to, Ŝe renoma miejsca, w którym zawiera si ę szcz ęś liwe mał Ŝeństwa b ędzie pocz ątkiem dobrze prosperuj ącego produktu turystycznego, który stanie si ę źródłem dochodu dla USC i biznesu około ślubnego, pocz ąwszy od butów, a sko ńczywszy na welonie, czy kwiatku do butonierki.

Zdj ęcie 34. Teofila Działy ńska i Elegant z Mosiny http://pl.wikipedia.org/wiki/Teofila_Działy ńska Fot.: Małgorzata Ornoch-Tab ędzka

221 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Podsumowuj ąc wybór projektów, które pozwol ą na rozwini ęcie istniej ących lub wykreowanie nowych kulturowych produktów turystycznych trzeba mie ć świadomo ść , Ŝe praktycznie poza Promenad ą Szymborskiej, je śli uda si ę ten projekt zrealizowa ć, wszystkie pozostan ą produktami lokalnymi. Równie Ŝ przyporz ądkowanie ich do kategorii programu kulturowego mo Ŝe przez niektórych zosta ć zakwestionowane. Projekt „Sztuka inspirowana pi ęknem natury”, je śli b ędą mu towarzyszyły działania edukacyjne, zwi ązane np. z prezentacj ą fauny i flory, mo Ŝe by ć zarówno produktem programu przyrodniczego, jak i kulturowego. Z kolei spacer po Alei Noblistów nie musi wi ąza ć si ę z poznawaniem literatury, a mie ć charakter czysto rekreacyjny i zalicza ć si ę do takiego wła śnie programu. Kategoryzacja zaczyna by ć wa Ŝna naprawd ę w momencie, gdy przyst ępujemy do konkretnego działania i chcemy zaprosi ć do niego konkretnych mieszka ńców lub go ści. Wymieniane w opracowaniu pierwszej strategii Pałace i Dworki Wielkopolski s ą na pewno tematem przyszło ści. Funkcjonuj ące od dawna na rynku Muzeum Rolnictwa w Szreniawie i Muzeum Fiedlera w Puszczykowie maj ą ró Ŝne mo Ŝliwo ści rozwoju. Oba b ędą jednak tym bardziej popularne im wi ęcej b ędzie im towarzyszyło kulturalnych wydarze ń i imprez okoliczno ściowych

Zdj ęcie 35. Budynek przy wej ściu do Muzeum w Szreniawie Fot.: Małgorzata Ornoch-Tab ędzka

Zdj ęcie 36. Ogród Tolerancji przy Muzeum A. Fiedlera w Puszczykowie Fot.: Małgorzata Ornoch-Tab ędzka

222 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Projekt I.2.4. Sztuka inspirowana pi ęknem natury

Rozwój istniej ących i tworzenie nowych markowych produktów Cel Operacyjny I turystycznych na obszarze Mikroregionu- Markowe produkty turystyki kulturowej Nazwa projektu Sztuka inspirowana pi ęknem natury Program Kulturowy Zainspirowanie do aktywno ści artystycznej zwi ązanej z przyrod ą Cel realizacji projektu Wielkopolskiego Parku Narodowego Stowarzyszenie Gmin Mikroregionu – we współpracy z WPN i Jednostka koordynuj ąca gminami Muzeum Przyrodnicze WPN, Stowarzyszenia Artystów Plastyków Polskich i inne stowarzyszenia artystyczne, Akademie Seniora i Partnerzy projektu Uniwersytety III wieku, PLOT, Urz ąd Marszałkowski, Starostwo Powiatu Pozna ńskiego, gminy Mikroregionu, szkoły Arty ści profesjonalni i amatorzy, dyrekcja WPN, tury ści odwiedzaj ący Beneficjenci WPN, seniorzy Warto ści istotne dla odbiorców Obcowanie z przyrod ą, obcowanie ze sztuk ą, twórcze sp ędzenie czasu, produktu uczestnictwo w wydarzeniu artystycznym Zadania Czas realizacji Źródła finansów 1. Nawi ązanie kontaktu ze Stowarzyszeniem Artystów Plastyków i 2016 II kwartał Bud Ŝet Stowarzyszenia uzyskanie ustalenie warunków warsztatów plenerowych 2. Pilota Ŝowe tygodniowe warsztaty: Bud Ŝet Stowarzyszenia i WPN projekcja filmu p. Aleksandry Korejwo, 2016 II kwartał (promocja tematu), Starostwo przypomnienie projektu o tym samym Powiatowe tytule z 2008 roku 3. Opracowanie scenariusza i stałego kalendarza terminu warsztatów 2016 III kwartał Bud Ŝet Stowarzyszenia malarskich i rze źbiarskich na terenie WPN 4. Oszacowanie kosztów 2016 – III kwartał Bud Ŝet Stowarzyszenia 5. Napisanie wniosku do WFO Ś, UMWW 2016 – III kwartał Bud Ŝet Stowarzyszenia 6. Przygotowanie pierwszych plenerowych WFO Ś, Starostwo Powiatowe, Urz ędu Maj 2016 warsztatów artystycznych Marszałkowskiego, praca wolontariuszy 7. Przygotowanie i realizacja pierwszych Kontynuacja 2-3 WFO Ś, Starostwo Powiatowe, Urz ędu plenerów i warsztatów artystycznych razy w roku Marszałkowskiego, praca wolontariuszy Bud Ŝet Stowarzyszenia, WPN, Urz ędu 8. Szeroka promocja produktu prasie, RTV Stała, od pocz ątku Marszałkowskiego, gmin, PLOT, na stronach www projektu Starostwa Powiatowego

Spodziewane efekty : promocja WPN, odkrycie nowych talentów, artystyczne produkty warsztatów, efekt terapeutyczny – dobre samopoczucie, poczucie dobrze sp ędzonego czasu.

Miary efektów : liczba osób bior ących udział w warsztatach, liczba seniorów, liczba dzieci, liczba powstałych dzieł artystycznych, subiektywne deklaracje uczestników o poprawie samopoczucia.

223 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Opis projektu: Przyroda zawsze była źródłem natchnienia dla artystów pisarzy, poetów, muzyków, malarzy. Od dawna znane s ą równie Ŝ jej wła ściwo ści terapeutyczne. Jest stałym obiektem fascynacji, poniewa Ŝ dostarcza potrzebnych człowiekowi wra Ŝeń estetycznych.

Jednocze śnie kontakt z przyrod ą działa uspokajaj ąco na nasz system nerwowy. Oddychamy świe Ŝym, bogatym w tlen powietrzem, czerpiemy ze sło ńca witamin ę D, co pozwala zachowa ć nasz organizm w dobrej kondycji. W realizacji zaproponowanych warsztatów plastycznych, które będą odbywały si ę w warunkach plenerowych, na łonie natury, chcemy poł ączy ć dwa cele. Z jednej strony zapozna ć uczestników z formami przyrody oŜywionej i nieo Ŝywionej, a z drugiej odkry ć tajniki warsztatu malarskiego, pozwalaj ącego na wyra Ŝenie twórczej ekspresji. Nasz ą ofert ę chcemy skierowa ć do seniorów, osób po 60 roku Ŝycia, którzy potraktuj ą uczestnictwo w warsztatach jako form ę profilaktyki zdrowotnej zarówno w sferze fizycznej, jak i psychicznej.

W Mikroregionie WPN mamy 17.000 osób w wieku poprodukcyjnym, zagospodarowanie czasu wolnego których staje si ę coraz wi ększ ą potrzeb ą i oczekiwaniem tej grupy osób. W roku 2008, w czasie konferencji klimatycznej, WPN wraz z Fundacj ą „Partnerzy dla Samorz ądu” i samorz ądem Puszczykowa, zorganizował projekt pod tak ą sam ą nazw ą, czyli Sztuka inspirowana pi ęknem natury . Wtedy był głownie po świ ęcony prezentacji twórczo ści malarskiej i filmowej jednej artystki – p. Aleksandry Korejwo. Teraz twórcami maj ą zosta ć seniorzy, którzy pod okiem artystów plastyków b ędą uczyli si ę, jak utrwala ć pi ękno natury w obrazach. Warsztaty maj ą odbywa ć si ę dwa razy do roku wiosn ą i jesieni ą. Pocz ątkowo b ędą odbywały si ę jedynie na terenie Parku i seniorzy b ędą codziennie doje ŜdŜali na zaj ęcia. Gdyby gminy były zainteresowane, to w przyszłości warsztaty mogłyby mie ć charakter stacjonarny i odbywa ć w ka Ŝdej z gmin. Ich efektem za ka Ŝdym razem b ędą obrazy, które b ędą mogły zdobi ć ściany ró Ŝnych instytucji. Warsztaty plastyczne dla seniorów Sztuka inspirowana pi ęknem natury będą typowo lokalnym produktem turystycznym, który mo Ŝe by ć zaliczony zarówno do programu kulturowego, jak i do programu rekreacyjnego.

Zdj ęcie 37. Obrazy sol ą malowane – p. Aleksandra Korejwo Fot.: Małgorzata Ornoch-Tab ędzka

224 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

I.2.B. Program turystyki rekreacyjnej (wypoczynkowej)

Projekt I.2.5. Aktywna Trójka

Rozwój istniej ących i tworzenie nowych markowych produktów Cel Operacyjny I turystycznych na obszarze Mikroregionu - Markowe produkty turystyki rekreacyjnej Nazwa projektu Aktywna Trójka

Program Rekreacyjny Promocja sieci tras biegowo-spacerowych w WPN pod nazw ą Cel realizacji projektu „Aktywna Trójka” GCI w Mosinie we współpracy Wielkopolskim Parkiem Narodowym Jednostka koordynuj ąca i ze Stowarzyszeniem Mikroregionu WPN Partnerzy projektu Gminy Puszczykowo, St ęszew, Komorniki i Mosina Mieszka ńcy Mikroregionu oraz tury ści i spacerowicze odwiedzaj ący Beneficjenci Park Warto ści istotne dla odbiorców Aktywne sp ędzenie czasu, lepsza kondycja zdrowotna, produktu Zadania Czas realizacji Źródła finansów

1. Monitorowanie wykorzystania wyznaczonych Bud Ŝet Stowarzyszenia, gmin 2015 tras biegowych Mikroregionu, WPN

2. Popularyzacja tras poprzez organizacj ę Bud Ŝet gmin Mikroregionu WPN, 2015– inauguracja cotygodniowych spacerów lub biegów z Starostwa Powiatowego w Poznaniu, IV kwartał przewodnikiem uczestników

WPN i Gminy Mikroregionu, 3. Dbało ść o dobre oznakowanie tras Działalno ść ci ągła organizacje pozarz ądowe

4. Popularyzacja biegów narciarskich w zimie, Urz ędu Marszałkowskiego, poprzez organizacj ę cotygodniowych biegów Inauguracja I Starostwo Powiatowe w Poznaniu, z przewodnikiem, (je śli tylko dopisz ą kwartał, 2016 uczestnicy warunki pogodowe)

5. Organizacja dwa razy w roku spartakiady Urz ędu Marszałkowskiego, Aktywnej trójki: latem bieg i nordic walking, Inauguracja 2017 Starostwo Powiatowe w Poznaniu, zim ą narciarstwo gminy Mikroregionu, uczestnicy

6. Zało Ŝenie fanpage Aktywnej Trójki na FB i stała promocja tras oraz propagowanie 2015 –IV kwartał Bud Ŝety gmin Mikroregionu aktywno ści fizycznej na terenie WPN

Spodziewane efekty: zwi ększenie zainteresowania aktywno ści ą fizyczn ą, stworzenie w Mikroregionie społeczno ści miło śników biegania i spacerowania po „Aktywnej Trójce”

Miary efektów : liczba osób korzystaj ących z tras aktywnej trójki, liczba zorganizowanych spacerów, biegów, liczba wej ść na fanpage na FB, liczba „lajków”

225 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Opis projektu : Nie zawsze trzeba tworzy ć nowe, poniewa Ŝ wystarczy dobrze rozpropagowa ć ju Ŝ istniej ące. Produkt o nazwie „Aktywna Trójka”, zainaugurowany w 2014 r., miał na celu wyznaczenie trzech tras dla trzech aktywno ści fizycznych, które mog ą by ć uprawiane amatorsko w ramach profilaktyki zdrowotnej. Powstał dzi ęki współpracy czterech samorz ądów: Mosina, Komorniki, St ęszew i Puszczykowo.

Trasy do biegania, nordic walking i narciarstwa biegowego w zimie prowadz ą przez bogate przyrodniczo i krajobrazowo tereny Wielkopolskiego Parku Narodowego. Walory Parku dostrzegane s ą przez organizatorów ró Ŝnych biegów i rajdów. W 2015 roku zaplanowano a Ŝ 7 ró Ŝnych biegów na trasach od 20 do 50 km, z czego dwa z nich, bieg za lisem i Forestrun, znajduj ące profesjonaln ą opraw ę i uznanie uczestników (ich liczba z biegu na bieg ro śnie), same maj ą szans ę sta ć si ę produktami turystyki rekreacyjnej. Nie b ędą to nigdy masowe biegi, skupiaj ące po kilka tysi ęcy biegaczy, poniewa Ŝ pojemno ść Parku jest ograniczona i górny limit uczestników biegów wyznaczono na 500 osób. Trudno wi ęc oczekiwa ć, Ŝe powstan ą z tego markowe produkty rozpoznawalne w całej Polsce. St ąd mi ędzy innymi pomysł Aktywnej Trójki jako sieci tras, z której mog ą korzysta ć w sposób indywidualny lub w spontanicznie zorganizowanych grupkach – mieszka ńcy Mikroregionu i okolic. Jak pisze autor Koncepcji produktów turystycznych, najwi ększ ą szans ę powodzenia maj ą trasy do narciarstwa biegowego, poniewa Ŝ generalnie na terenach nizinnych ich brakuje. Po to jednak Ŝeby dobry produkt turystyczny został wykorzystany, potrzebna jest jego promocja. Temu wła śnie celowi słu Ŝyć ma realizacja opisanego projektu.

Rycina 19. Aktywna Trójka Źródło: www.mosina.pl

226 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Projekt I.2.6. Rowerem po Warcie

Rozwój istniej ących i tworzenie nowych markowych produktów Cel Operacyjny I turystycznych na obszarze Mikroregionu- Markowe produkty turystyki rekreacyjnej Nazwa projektu Rowerem po Warcie Program Rekreacyjny Zwi ększenie zainteresowania Wart ą jako turystyczn ą drog ą wodn ą i Cel realizacji projektu nowym produktem turystycznym Jednostka koordynuj ąca Klaster turystyczny, e.. operator jednej z przystani Stowarzyszenie Metropolia Pozna ń, Urz ąd Marszałkowski, gminy Partnerzy projektu Śrem, Brodnica (Jaszkowo), Mosina, Kórnik, Komorniki, Lubo ń, Pozna ń, operatorzy przystani i marin rzecznych Tury ści, wodniacy korzystaj ący w Wielkiej P ętli, mieszka ńcy Beneficjenci Mikroregionu, pasjonaci rowerów i wody odwiedzaj ący Park Aktywne sp ędzenie czasu, warto ść nowo ści, wyzwanie ekstremalne, Warto ści istotne dla odbiorców produktu lepsza kondycja zdrowotna Zadania Czas realizacji Źródła finansów. 1. Zainteresowanie tematem wła ściciele Bud Ŝet gmin Mikroregionu, Stow. istniej ących przystani i wypo Ŝyczalni 2016 – I kwartał Metropolia, klaster turystyczny kajaków na Warcie Bud Ŝet gmin Mikroregionu WPN, 2. Wizyta studialna w Szczecinie u producenta 2016 – II-III kwartał Starostwa Powiatowego w Poznaniu, surfbike’ów uczestników 3. Zakup jednego – dwóch surfbike’ów i Stow. Metropolia, gminy zademonstrowanie ich podczas 2017 – I kwartał Mikroregionu, wła ściciele metropolitalnego spływu kajakowego wypo Ŝyczalni, przystani Klaster tur. lub operator przystani we 4. Promocja prasowa, poszukiwanie ch ętnych współpracy z samorz ądami, Urz ędu operatorów wypo Ŝyczalni surfbike’ów i 2017 – I kwartał Marszałkowskiego, Starostwami rowerów o odpowiednich parametrach Powiatowymi w Poznaniu i Śremie Klaster turystyczny, prywatni 5. Organizacja sieci wypo Ŝyczalni surfbike’ów Inauguracja 2017 – inwestorzy, Urz ędu i rowerów o odpowiednich parametrach II-III kwartał Marszałkowskiego, Starostwa, gminy 6. Zało Ŝenie fanpage „Rowerem po Warcie” na FB i stała promocja oraz tej formy 2017 Bud Ŝety gmin Mikroregionu aktywno ści fizycznej Spodziewane efekty: zwi ększenie zainteresowania Wart ą jako turystyczn ą drog ą wodn ą i mobilizacja lokalnych samorz ądów do atrakcyjnego zagospodarowania brzegów rzeki, stworzenie w Mikroregionie społeczno ści pasjonatów surfingu po Warcie

Miary efektów: liczba przystani oferuj ących rowery wodne, liczba wypo Ŝyczonych pływaków i rowerów, liczba wypo Ŝyczonego sprz ętu, liczba imprez wodnych z wypo Ŝyczaniem surbike’ów, liczba wpisów na fanpage, liczba wej ść na fanpage na FB, liczba lajków

227 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Opis projektu: Mo Ŝna si ę spodziewa ć, Ŝe „Rowerem po Warcie” to szał przyszło ści. Jak bardzo odległej b ędzie zale Ŝeć od pasjonatów, np. wła ścicieli przystani wodnych, wodniaków lub rowerzystów, którzy zechcieliby go wdro Ŝyć.

Cały pomysł wymy ślony kilka lat temu w Szczecinie opiera si ę na wyprodukowaniu specjalnych pływaków, które zamontowane do niemal ka Ŝdego roweru mog ą zamieni ć si ę w rower wodny i popłyn ąć w dół rzeki Warty. Wy Ŝszo ść oferowanego roweru nad wodnym, który znamy z wakacyjnych pobytów nad jeziorami polega na tym, Ŝe pływaki mog ą by ć przytwierdzone do własnego roweru 21 , którym mo Ŝna przyjecha ć na miejsce startu i odjecha ć po dotarciu do docelowego miejsca. Pomysł jest adresowany głownie do młodych ludzi, którzy lubi ą ekstremalne wyzwania i z rado ści ą przyjm ą ka Ŝdą now ą ofert ę. Wpisuje si ę zarówno w starania samorz ądów Mikroregionu WPN (Brodnica, Mosina i Puszczykowo), które w swoich strategiach rozwoju wpisały zadania zwi ązane z zagospodarowaniem brzegów Warty i wybudowały ju Ŝ małe przystanie rzeczne, które mogą by ć baz ą wypadow ą dla miło śników tego sportu.

Produkt wpisuje si ę równie Ŝ w kampani ę promocyjn ą Wielkiej P ętli Wielkopolskiej, prowadzon ą od lat przez UMWW oraz zabiegi Stowarzyszenia Metropolia Pozna ń, które zagospodarowanie Doliny Warty uczyniła jednym ze sztandarowych zada ń rozwoju tej cz ęś ci Wielkopolski 22 . Realizacja koncepcji produktu turystycznego o nazwie „Rowerem po Warcie”, sformułowana w oddzielnym dokumencie, wymaga projektowego podej ścia do jego wdro Ŝenia od fazy pomysłu, przez realizacj ę projektu pilota Ŝowego do zaanga Ŝowania wła ścicieli istniej ących przystani i uruchomienia szlaku wodno-rowerowego. Samorz ądy mog ę t ę inicjatyw ę wspiera ć, ale wdro Ŝeniem powinien si ę zajmowa ć prywatny operator. Pływaki produkowane s ą z wielowarstwowej tkaniny, z jakiej konstruuje si ę pontony wodne i s ą bezpieczne. Mo Ŝna je przetestowa ć u producenta w Szczecinie i ści ągn ąć cho ć jeden egzemplarz dla sprawdzenia, jak surfbike zachowuje si ę na wodach rzeki. To powinny by ć jedne z pierwszych zada ń projektu. Cała reszta b ędzie zale Ŝała od woli i zdeterminowania potencjalnych operatorów, partnerów projektu i u Ŝytkowników. Przy odpowiednim rozpropagowaniu surfbike na Warcie mo Ŝe sta ć si ę sztandarowym, rekreacyjnym produktem turystycznym w Wielkopolsce.

Zdj ęcie 38. Surfbike Źródło: http://www.surfbike.pl/, http://www.sportbiznes.pl/

21 Ten rower musi mie ć odpowiedni ą, okr ągł ą ram ę, por. www.surfbike.pl 22 Koncepcja Zagospodarowania przestrzennego obszaru Metropolitalnego miasta Poznania

228 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Potencjalnych produktów programu turystyki rekreacyjnej jest zdecydowanie wi ęcej, ale maj ą one ponownie charakter lokalny. Nale Ŝą do nich organizowany ju Ŝ kilkakrotnie Rajd po zdrowie w Mikroregionie, tzw. rajd gwia ździsty, którego trasy prowadz ą z ka Ŝdej gminy do Wielkopolskiego Parku Narodowego. Ka Ŝda z gmin Mikroregionu organizuje równie Ŝ swoje rajdy, Ŝe wymienimy tylko: Rajd rowerowy do Źródełka śarnowiec w St ęszewie, Rowerem po gminie Mosina, P ędziwiatr wiosenny w Dopiewie, Jesienny rajd rowerowy w Brodnicy, itd.

Są w śród nich równie Ŝ wspomniane biegi przełajowe przez Park, Bieg o koron ę Dąbrówki w gminie Dopiewo, puszczykowski Cross marcowy i wiele innych. Nie ma równie Ŝ szans na zostanie markowym produktem turystycznym Ŝadna z imprez sportowych, organizowanych na terenie Mikroregionu, np. otwarte Mistrzostwa Powiatu Pozna ńskiego w Kolarstwie Górskim, czy mi ędzynarodowe mistrzostwa Puszczykowa kobiet w tenisie ziemnym na kortach tenisowych Angie. W przypadku tych ostatnich wydaje si ę, Ŝe Puszczykowo nie wykorzystuje szansy wypromowania jako produktu turystycznego hali Angie wraz z odbywaj ącymi si ę zawodami, których „twarz ą” jest wnuczka wła ściciela kortów, znana tenisistka niemiecka polskiego pochodzenia Angelika Kerber.

Powraca temat wymiany informacji o odbywaj ących si ę imprezach rekreacyjno- sportowych na terenie gmin Mikroregionu WPN i ich wspólnej promocji, tak by potencjalnie mogli w nich uczestniczy ć wszyscy mieszka ńcy Mikroregionu i by były rozpoznawane jako lokalne produkty turystyczne.

Zdj ęcie 39. Rajd po zdrowie w Mikroregionie 2010 Fot.: Maria Leitgeber

229 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

I.2.C. Program turystyki przyrodniczej

Projekt I.2.7. Flora WPN – Pasmowy znacznik flory w Mikroregionie WPN

Rozwój istniej ących i tworzenie nowych markowych produktów Cel Operacyjny I turystycznych na obszarze Mikroregionu- Markowe produkty turystyki przyrodniczej Nazwa projektu Flora WPN – Pasmowy znacznik flory w Mikroregionie WPN Program Przyrodniczy Zwi ększenie wiedzy przyrodniczej dzi ęki zastosowaniu Cel realizacji projektu nowoczesnego narz ędzia informatycznego Stowarzyszenie Gmin Mikroregionu WPN we współpracy z WPN, Jednostka koordynuj ąca Nadle śnictwem Babki, Nadle śnictwem Konstantynowo WPN, Nadle śnictwa, UMWW, Dyrekcja Parków Krajobrazowych, Partnerzy projektu Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, gminy Mikroregionu Beneficjenci Tury ści (młodzie Ŝ) – wszyscy u Ŝytkownicy smartfonów, tabletów Warto ści istotne dla odbiorców Szybki dost ęp do wiedzy, mo Ŝliwo ść zaimponowania posiadaniem produktu nowego gad Ŝetu elektronicznego, atrakcja informatyczna Zadania Czas realizacji Źródła finansów. 1. Rozpoznanie dost ępnych narz ędzi informatycznych, które spełniałyby 2016 – III kwartał Bud Ŝet Stowarzyszenia oczekiwania odpowiedniego oprogramowania 2. Oszacowanie kosztów zrobienia 2016 – IV kwartał Bud Ŝet Stowarzyszenia, WPN, nadle śnictw aplikacji mobilnej 3. Opracowanie bazy z informacjami Bud Ŝet Stowarzyszenia, nadle śnictw Babki i o wszystkich ro ślinach 2016 – IV kwartał Konstantynowo, Dyrekcji Parków wyst ępuj ących na terenie 2017 I kwartał Krajobrazowych oraz WPN Mikroregionu WPN 4. Znalezienie stałego koordynatora 2016 III kwartał Bud Ŝet Stowarzyszenia projektu 5. Napisanie wniosku projektowego 2016 – IV kwartał Bud Ŝet Stow., WPN, Nadle śnictw, WFO Ś 6. Wdro Ŝenie projektu: zakup Monta Ŝ finansowy: bud Ŝet WFO Ś, WRPO, nowoczesnej technologii i W zale Ŝno ści od udział własny pozafinansowy nadle śnictw, darmowe udost ępnienie aplikacji pozyskania środków WPN, Dyrekcji Parków Krajobrazowych, dla odwiedzaj ących Mikroregion zewn ętrznych Stowarzyszenia, org. pozarz ądowe zajmuj ące WPN, a w szczególno ści WPN si ę ochron ą środowiska 7. Promocja w śród nauczycieli, młodzie Ŝy w szkołach, strony Od momentu www. nadle śnictw, WPN, Parku uruchomienia Jak wy Ŝej Krajobrazowego, gmin, media aplikacji – ci ągła lokalne regionalne, itd. 8. Zało Ŝenie fanpage na FB, W momencie utworzenie grupy dyskusyjnej uruchomienia Która ś z organizacji pozarz ądowych uŜytkowników nowej aplikacji aplikacji Spodziewane efekty : wzrost zainteresowania młodzie Ŝy przyrod ą, wzrost wiedzy przyrodniczej na obszarze Mikroregionu Miary efektów: liczba pobra ń aplikacji, liczba wej ść na stron ę aplikacji i ści ągni ętych informacji.

230 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Opis projektu: Dla potrzeb zrealizowania celu projektu potrzebne jest opracowanie aplikacji na urz ądzenia mobilne typu smartfon, tablet, o roboczej nazwie Flora WPN . Aplikacja b ędzie oparta na nowoczesnej technologii informatycznej podobnej do Art4Europe, czy SaveUp 23 .

Dzi ęki aplikacji Flora WPN , któr ą b ędzie mo Ŝna pobra ć za darmo na telefon komórkowy, czy tablet, b ędzie mo Ŝna w bardzo prosty sposób uzyska ć informacje o wszystkich spotykanych ro ślinach na terenie lasów i ł ąk Mikroregionu WPN. Aplikacja ta mo Ŝe by ć dost ępna dla ka Ŝdego turyst y odwiedzaj ącego Mikroregion, pod warunkiem, Ŝe posiada niezb ędn ą aplikacj ę. Po zrobieniu zdj ęcia telefonem komórkowym i zastosowaniu aplikacji b ędzie mo Ŝna w szybki i łatwy sposób uzyska ć, na podstawie sfotografowanego li ścia, kwiatu, czy drzewa, uzyska ć informacje o nazwie gatunku, miejscu wyst ępowania, ochronie, itd. Te informacje mog ą by ć równie Ŝ odsłuchiwane dzi ęki pomocy syntetyzatora mowy, co szeroko otworzy wiedz ę o ro ślinno ści Mikroregionu przed osobami niewidz ącymi i niedowidz ącymi. Uzyskane za pomoc ą syntetyzatora mowy informacje mog ą by ć równie Ŝ tłumaczone na wybrany j ęzyk obcy.

Mo Ŝna si ę spodziewa ć, Ŝe dzi ęki zastosowaniu nowoczesnej technologii dla wielu uczniów nauka przyrody stanie si ę przyjemno ści ą. Zarówno nauczyciele, jak i le śnicy otrzymaj ą wymarzone narz ędzie edukacji ekologicznej. Baza informacji, do której b ędzie mo Ŝna si ęga ć przy pomocy znacznika Flora WPN , mo Ŝe zawiera ć równie Ŝ filmy, artykuły prasowe, czy wypowiedzi specjalistów. O jego zastosowaniu i sukcesie zadecyduje jako ść materiałów zgromadzonych w bazie informacji o florze WPN i dalej całego Mikroregionu WPN. Mo Ŝna zacz ąć od flory, a potem opracowa ć informacje na temat fauny, ale to b ędzie ju Ŝ nast ępny projekt. Autor koncepcji produktu pasmowego idzie w swoich przewidywaniach znacznie dalej i uwa Ŝa, Ŝe tego typu znaczniki mog ą zosta ć zastosowane do wszystkich atrakcji turystycznych Mikroregionu WPN.

Zdj ęcie 40. Czeremcha ameryka ńska Fot.: Jarosław Wyczy ński

23 Aplikacja Art4Europe została opracowana przez studentów politechniki pozna ńskiej i zwyci ęŜ yła w roku 2011 w konkursie Komisji Europejskiej Hack4Europe, w kategorii „projekt o najwi ększej warto ści biznesowej”.

231 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Projekt I.2.8. Gra terenowa „Złap przyrod ę” w Mikroregionie WPN

Rozwój istniej ących i tworzenie nowych markowych produktów Cel Operacyjny I turystycznych na obszarze Mikroregionu – Markowe produkty turystyki przyrodniczej Nazwa projektu Gra terenowa „Złap przyrod ę” w Mikroregionie WPN

Program Przyrodniczy

Cel realizacji projektu Zwi ększenie wiedzy przyrodniczej poprzez zabaw ę Stowarzyszenie Gmin Mikroregionu WPN we współpracy z Jednostka koordynuj ąca Nadle śnictwem Babki Partnerzy projektu Nadle śnictwo Babki, WPN, org. pozarz ądowe Nadle śnictwa, WPN, młodzie Ŝ gimnazjalna, ponadgimnazjalna, Beneficjenci studenci, rodziny z dzie ćmi Warto ści istotne dla odbiorców Poznanie nowej gry w systemie Geocatching, zdobycie nowej wiedzy produktu przyrodniczej, poznanie ludzi, ciekawe sp ędzenie czasu

Zadania Czas realizacji Źródła finansów. Bud Ŝet Nadle śnictwa Babki, środki 1. Umieszczenie pilota Ŝowej skrzynki 2015 WRPO: Poddziałanie 4.5.4. Edukacja w Nadle śnictwie Babki ekologiczna 2. Oszacowanie kosztów zrobienia 2015 Bud Ŝet Nadle śnictwa Babki skrzynek i pracy przy ich lokowaniu 3. We współpracy z nadle śnictwami i Bud Ŝet Stowarzyszenia, nadle śnictw WPN opracowanie programu 2015 III kwartał Babki i Konstantynowo oraz WPN edukacyjnego i zawarto ści skrzynek 4. Znalezienie stałego koordynatora projektu w śród organizacji 2015 III kwartał Bud Ŝet Stowarzyszenia pozarz ądowych z Mikroregionu Bud Ŝet Stowarzyszenia Gmin 5. Napisanie wniosku projektowego 2015 IV kwartał Mikroregionu, Org. pozarz ądowej 6. Wdro Ŝenie projektu: Monta Ŝ finansowy: bud Ŝet WFO Ś, rozmieszczenie skrzynek nadle śnictw, WPN, Stowarzyszenia II kwartał 2016 monitorowanie ich zawarto ści i Gmin Mikroregionu, org. pozarz ądowej, zasi ęgu zabawy WRPO: Poddziałanie 4.5.4 7. Promocja w śród młodzie Ŝy poprzez szkoły, UKS-y, strony www. Od 2016 dwa razy w Jak wy Ŝej + praca wolontariuszy, WRPO: nadle śnictw, WPN, gmin, media roku Poddziałanie 4.5.4 lokalne, itd. Spodziewane efekty: wzrost aktywno ści fizycznej młodzie Ŝy na terenie gmin Mikroregionu, wzrost wiedzy przyrodniczej o obszarze Mikroregionu

Miary efektów : liczba pojemników rozlokowanych w lasach, liczba osób zarejestrowanych na stronie internetowej, liczba wpisów na stronie

232 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Opis projektu: W czasach, gdy jedn ą z najpopularniejszych form rozrywki stały si ę dla młodzie Ŝy gry komputerowe, a oderwanie młodych od laptopa i próba zach ęcania do aktywno ści fizycznej w wielu rodzinach ko ńczy si ę fiaskiem, pomysł na „poszuki wanie skarbu” w otwartej przestrzeni lasu z telefonem komórkowym, czy tabletem w r ęce wydaje si ę strzałem w dziesi ątk ę.

Jest to gra terenowa, polegaj ąca na poszukiwaniu, przede wszystkim z u Ŝyciem GPS, „skarbów” ukrytych przez jej innych uczestników. „Sk arbami” s ą skrzynki – wodoszczelne pojemniki, zawieraj ące drobne przedmioty oraz dziennik. Je śli celem projektu jest edukacja ekologiczna, to wyposa Ŝamy skrzynki np. w zdj ęcia ptaków, ro ślin, zwierz ąt, zamieszczaj ąc w nich w formie zagadki pytanie o gatune k, miejsce wyst ępowania, itd. Przy współpracy z Nadle śnictwami lub Parkiem Narodowym rozmieszczamy te skrzynki w lasach, w wyznaczonych przez nich miejscach, tak by nie naruszy ć ekosystemu i rejestrujemy lokalizacj ę tych skrzynek na stronie internetowej ww w.geocatching.pl, sk ąd uczestnicy pobieraj ą ich współrz ędne. Odszukuj ą je przy pomocy GPSa po pobraniu odpowiedniej aplikacji na smartfony. Znajduj ąc skrzynk ę uczestnik gry musi dokona ć zapisu w dzienniczku umieszczonym w pojemniku, musi zameldowa ć o tym r ównie Ŝ na stronie internetowej. Mo Ŝe wkłada ć do skrzynki równie Ŝ swoje zagadki lub informacje, je śli s ą zgodne z regulaminem i mo Ŝe śledzi ć ich realizacj ę przez internet. Je śli skrzynk ę znalazł jaki ś turysta zagraniczny, to nast ępstwa naszego działania mo Ŝemy śledzi ć w internecie, a odpowied ź znale źć nawet na drugiej półkuli. Jest to bowiem gra zainicjowana w Stanach Zjednoczonych, w któr ą zaanga Ŝowane s ą miliony uczestników na całym świecie. Stopie ń trudno ści zwi ązany z ukryciem skrzynki, jak i asortymente m zada ń w pojemniku, mo Ŝe by ć bardzo ró Ŝny i dostosowany do ró Ŝnych odbiorców: od młodych ludzi po babcie, czy dziadków z wnukami.

Dodatkowymi warto ściami, które mog ą zach ęci ć młodzie Ŝ do aktywnego uczestnictwa w grze jest, obok przygody, mo Ŝliwo ść nawi ązania online kontaktów z innymi uczestnikami gry i stania si ę aktywnymi członkami społeczno ści geocatcherskiej. W Polsce gr ę t ę rozpropagowała grupa pasjonatów z Fundacji Geolife, która na terenie miasta i gminy Górzno i lasów Nadle śnictwa Lidzbark rozmie ściła około 1.000 skrzynek, co przyczyniło si ę do zwi ększenia aktywno ści krajoznawczej odnotowanej przez Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Wzorem Fundacji Geolife tematem rozmieszczenia i dbało ści o skrzynki b ędzie mogła zaj ąć si ę jedna z licznych organizacji pozarz ądowych, rozmieszczaj ąc skrzynki w lasach i parkach całego Mikroregionu WPN.

Rycina 20 . http://www.opencaching.com/pl/Tradycyjna skrzynka

233 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Na terenie WPN i Nadle śnictw realizowanych jest obecnie wiele projektów przyrodniczych, zwi ązanych cho ćby z realizacj ą zada ń edukacyjnych wymienionych instytucji, zielonymi szkołami, działalno ści ą muzeum przyrodniczego, itd. Dla przykładu ju Ŝ drugi rok z rzędu młodzie Ŝ mogła ogl ąda ć i słucha ć Parku noc ą w czasie majowej Nocy Muzeów.

Niektóre z projektów ju Ŝ trwaj ących wymagaj ą jedynie rozwini ęcia, pozyskania nowych sojuszników, partnerów i zapewnienia bezpiecze ństwa funkcjonowania. Tak jest w przypadku projektu „Kolej Drezynowa”, który od roku z powodzeniem realizowany jest przez prywatn ą firm ę, ale który wymaga zabezpieczenia ruchu drogowego przy przeje ździe kolei przez drog ę 430 (kiedy ś były tam światła).

Niektóre z projektów mo Ŝna zaliczy ć zarówno do programów rekreacyjnych (np. geocatching), jak i do programów kulturowych. Takim był realizowany w 2008 roku projekt Sztuka inspirowana pi ęknem natury , który jest do powielenia i rozwini ęcia w stał ą plenerow ą aktywno ść artystyczn ą, odbywaj ącą si ę na terenie Wielkopolskiego Parku Narodowego i Mikroregionu WPN, zako ńczon ą wystawami i aukcjami dzieł sztuki.

Produkt przyrodniczy w Mikroregionie b ędzie mo Ŝna nazwa ć markowym, gdy jego marka b ędzie jednoznacznie kojarzona z obszarem wyst ępowania lub aktywno ści, gdy po wrzuceniu do wyszukiwarki hasła „markowy produkt turystyczny w Mikroregionie WPN” otrzymamy co najmniej kilka informacji na jego temat, pozycjonowanych na pierwszej stronie. Zale Ŝy to oczywi ście od sprawno ści promocyjnej i odpowiedniego „opakowania”, ale równie Ŝ od celu, jaki przy świecał twórcom produktu. Slogany „zrównowa Ŝony” oraz „ograniczona pojemno ść turystyczna” Wielkopolskiego Parku Narodowego i okolic s ą tutaj dobrym wyznacznikiem celu. Z zało Ŝenia wiele zaproponowanych produktów b ędzie posiadało zasi ęg tylko lokalny i b ędzie przeznaczonych głównie dla mieszka ńców samego Mikroregionu WPN.

Zdj ęcie 41. Kolej Drezynowa do Osowej Góry Fot.: Maria Stachowiak

234 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Projekt I.2.9. Inne produkty turystyczne (turystyka zdrowotna, turystyka biznesowa)

Katalog potencjalnych produktów turystycznych jest oczywi ście otwarty. Nie wyodr ębniono w tym opracowaniu Ŝadnych specyficznych produktów turystyki biznesowej, czy zdrowotnej, bo mimo istniej ącego potencjału, takie produkty si ę jeszcze nie pojawiły. Szpital Powiatowy w Puszczykowie otoczony ogromnym terenem parkowym, zarówno przez swoje atrakcyjne poło Ŝenie, jaki i wzrastaj ące zapotrzebowania na usługi profilatyczno- rehebilitacyjne, mógłby sta ć si ę markowym produktem turystyki zdrowotnej, gdyby zyskał wyra źną identyfikacj ę. Kiedy ś jego identyfikacj ą była przynale Ŝno ść do PKP, która powodowała, Ŝe zje ŜdŜali si ę do niego kolejarze z całej Polski. Wydaje si ę, Ŝe umieszczenie na jego terenie oddziału ratunkowego kłóci si ę troch ę z charakterem miejsca, ale czasami podejmowane decyzje zwi ązane s ą bardziej z polityk ą ni Ŝ ze zdrowym rozs ądkiem.

Modne w tej chwili usługi medycyny estetycznej i odnowy biologicznej maj ą wszelkie szanse, by sta ć si ę równie Ŝ produktem Puszczykowa, a to za przyczyn ą popularnego ju Ŝ spa, o przewrotnej nazwie SPA_larnia kilokalorii (oprócz małej pływalni i treningu zdrowotnego oferuje szeroki wachlarz masa Ŝy i usług kosmetycznych) i komfortowego hotelu o nazwie HOT_elarnia będącego wspaniał ą baz ą dla luksusowych pobytów.

Z chwil ą utraty przez Mi ędzynarodowe Targi Pozna ńskie pozycji monopolisty na rynku usług targowych w Polsce, przyjazdy biznesowe do Poznania i okolic ciesz ą si ę zdecydowanie mniejszym powodzeniem. W zwi ązku z powy Ŝszym prywatni wła ściciele hoteli na terenie Mikroregionu WPN znakomicie rozwin ęli ofert ę udost ępniania swoich obiektów dla organizacji usług szkoleniowych. Największy potencjał, by sta ć si ę centrum turystyki konferencyjnej, posiada hotel Delicjusz w Rosnówku koło St ęszewa ze swoimi licznymi, dobrze przygotowanymi salami szkoleniowymi, bankietowymi, du Ŝą liczb ą miejsc noclegowych i ofert ą rozrywkow ą (kr ęgielnia, bryczki konne, grilowisko, DeliPark). Podobne usługi, ale na mniejsz ą skal ę, oferuj ą hotele Green Park w Komornikach, Daglezja w Kórniku, Pałac w B ędlewie ze swoim rozbudowanym, nowoczesnym zapleczem konferencyjnym, czy Le śny O środek Szkoleniowy w Puszczykowie. Ten ostatni, dzi ęki pozostawaniu własno ści ą Lasów Pa ństwowych, tak jak swego czasu szpital PKP, który przyci ągał kolejarzy, tak LOS jest rozpoznawany jako miejsce szkole ń i konferencji dla le śników z całego kraju.

Czy wy Ŝej wymienione produkty turystyki pozostan ą sztandarowymi, markowymi produktami turystycznymi, czy przetrwaj ą prób ę czasu, b ądź sko ńcz ą si ę wraz ze zmian ą pokole ń, wzoru wypoczynku i zmian ą przypisanej przed laty funkcji, tak jak to stało si ę w przypadku letniskowego Puszczykowa? Czy Mikroregion jako cało ść lub Wielkopolski Park mog ą sta ć si ę produktami turystyki rekreacyjnej? Czy chc ą sta ć si ę markowymi produktami turystycznymi? By ć mo Ŝe to ostatnie pytanie jest najbardziej zasadne, gdyŜ wiadomo, Ŝe „pojemno ść turystyczna” Wielkopolskiego Parku Narodowego przy jego niedu Ŝej

235 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

powierzchni niespełna 7,6 tys. ha, jest limitowana. Na rok 2015 zaplanowano w Parku 7 ró Ŝnych biegów przełajowych i 5 rajdów rowerowych, organizowanych przez ró Ŝne stowarzyszenia lub prywatne podmioty. By nie zadepta ć Parku, nie doprowadzi ć do zniszcze ń środowiska naturalnego, liczebno ść jednej imprezy nie mo Ŝe przekracza ć 500 osób.

Ju Ŝ dziesi ęć lat temu zdecydowano, Ŝe Park nale Ŝy chroni ć i w miar ę mo Ŝliwo ści czyni ć go jedynie miejscem krótkotrwałych wypadów, dla których baz ą b ędą okoliczne gminy. Przecie Ŝ nie wszystkie produkty turystyki rekreacyjnej muszą jednak odbywa ć się w Parku, bo Mikroregion, to 7 gmin, na terenach których rosn ą pi ękne lasy Nadle śnictwa Babki i Konstantynowo i Rogali ńskiego Parku Krajobrazowego. Tereny przez który płynie rzeka Warta i na których wybudowano pi ękne obiekty sportowe przyci ągaj ące miło śników sportów halowych, cho ćby za spraw ą hali Angie w Puszczykowie. Nie wszystkie produkty musz ą posiada ć status markowych, o zasi ęgu ogólnopolskim. Za autorem opracowania Koncepcja produktów turystycznych mo Ŝna powtórzy ć, Ŝe lokalno ść nie musi oznacza ć jakichkolwiek kompleksów, ogranicze ń, czy deprecjacji. To lokalny rynek w najbli Ŝszych latach w turystyce odgrywa ć b ędzie dominuj ąca rol ę. To on rozwija ć si ę b ędzie dynamicznie, zwa Ŝywszy na liczb ą krótkich wyjazdów, przedłu Ŝonych weekendów i decyzji podejmowanych na podstawie np. dynamicznie zmieniaj ącej si ę pogody.

Zdj ęcie 42. Hala tenisowa Angie w Puszczykowie Fot.: Wojtek Gawlak

236 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Zdj ęcie 44 . SPA_larnia, Day Spa, Puszczykowo Fot.: Grzegorz Nelec

Zdj ęcie 43. HOT_elarnia, Puszczykowo Fot.: Grzegorz Nelec

237 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Cel operacyjny I.3. Zwi ększenie dbało ści o środowisko naturalne i przestrze ń publiczn ą

Pomi ędzy turystyk ą a środowiskiem wyst ępuje ci ągłe, wzajemne oddziaływanie. Poprzez racjonalny rozwój, turystyka mo Ŝe zmienia ć środowisko w korzystnym kierunku, np. ograniczaj ąc ruch turystyczny tylko do wyznaczonych obszarów i obejmuj ąc ścisł ą ochron ą inne miejsca. Mo Ŝe zmienia ć jednak środowisko w kierunku niekorzystnym przez niszczenie zasobów lub ich zanieczyszczanie, a tym samym pomniejsza jego warto ść . Zwi ększenie dbało ści o środowisko naturalne nie powinno by ć pustym sloganem i nie tylko zadaniem Parku Narodowego czy Lasów Pa ństwowych. Ochrona środowiska naturalnego jest od pocz ątku jednym z celów Stowarzyszenia Gmin Mikroregionu, a wszystkie gminy realizuj ą j ą poprzez wdra Ŝanie programów ochrony i planów gospodarki odpadami, ograniczaj ąc w ten sposób emisj ę gazów cieplarnianych do atmosfery czy zanieczyszczenie wód powierzchniowych. Je śli chcemy, by czyste powietrze i woda rzeczywi ście słu Ŝyły nast ępnym pokoleniom, to musimy podejmowa ć niezb ędne interwencje polegaj ące na oczyszczaniu np. cieków wodnych, czy sortowaniu odpadów. Najwa Ŝniejsze przeobra Ŝenia musz ą jednak zaj ść w świadomo ści mieszka ńców i przyjezdnych, którzy nie pozostawi ą w lesie śmieci, nie odprowadz ą do jeziora ścieków. Dlatego punktem nr jeden jest szerokie rozwijanie edukacji ekologicznej.

Dbało ść o przestrze ń publiczn ą ł ączy si ę bezpo średnio z jej dostosowaniem do potrzeb ruchu turystycznego jest zwi ązane z przede wszystkim z zabezpieczeniem tej przestrzeni w dokumentach planistycznych gmin: studiach uwarunkowa ń i zagospodarowania przestrzennego oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. W gminach Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego, które w wi ększo ści le Ŝą w obszarze Parku lub jego otulinie zupełnie wyj ątkowe miejsce zajmuje Plan Ochrony Parku (POP). Obszerny dokument POP został wła śnie uko ńczony i po pozytywnym zaopiniowaniu przez cztery z gmin okołoparkowych (Plan nie został do tej pory uzgodniony przez Mosin ę) został przekazany do dalszego procedowania w Ministerstwie Ochrony Środowiska. W operacie POP dotycz ącym zagospodarowania przestrzennego autorzy powołują si ę zarówno na Plan zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego, jak i na projekt Planu zagospodarowania przestrzennego Pozna ńskiego Obszaru Metropolitalnego powołuj ąc si ę na wyst ępuj ące w obu dokumentach zapisy o dynamicznym przekształcaniu środowiska przyrodniczego i konieczno ści ich przeciwdziałania. Presja urbanizacji na terenie otuliny Parku, nielegalna zabudowa w obszarze przylegaj ącym do jezior Parku, czy brak standardów urbanistyczno-architektonicznych wpływaj ą negatywnie na środowisko Parku, powoduj ąc zanieczyszczenie powietrza, gleb i wód oraz niszcz ąc walory krajobrazowe 24 . Dlatego zrozumiałe jest, Ŝe przy opracowywaniu oferty turystycznej z jednej strony trzeba stosowa ć si ę do postanowie ń ograniczaj ących zabudow ę oraz utrzymanie korytarzy ekologicznych w Parku i wielu nakazów okre ślaj ących ogóln ą wielko ść terenów rozwojowych, wielko ść

24 Zob. Projekt Planu Ochrony Wielkopolskiego Parku Narodowego, Operaty: Zagospodarowanie przestrzenne, Typy krajobrazów, Turystyka, dost ęp WPN, 2015

238 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

działek, maksymalny procent zabudowy itd. Z drugiej strony przygotowanie kompleksowej oferty turystycznej wymaga pewnej integracji przestrzeni, która powinna zosta ć dostosowana do potrzeb ruchu turystycznego z uwzgl ędnieniem oczekiwa ń turystów i zasadami zrównowa Ŝonego rozwoju.

Projekt I.3.1. Rewitalizacja przestrzeni publicznej

I.3. Zwi ększenie dbało ści o środowisko naturalne i Cel Operacyjny I przestrze ń publiczn ą

Nazwa projektu Rewitalizacja przestrzeni publicznej Zachowanie i wzmocnienie warto ści kulturowych i Cel realizacji projektu krajobrazowych w gminach Mikroregionu Jednostka koordynuj ąca Stowarzyszenie Gmin Mikroregionu WPN Urz ędy gmin, WPN, Parki Krajobrazowe, Muzeum Narodowe w Poznaniu, Fund. Raczy ńskich, Muzeum Rolnictwa w Partnerzy projektu Szreniawie, itd., Urz ąd Marszałkowski, Konserwator zabytków, przyrody Mieszka ńcy i tury ści Mikroregionu w ró Ŝnych grupach Beneficjenci wiekowych Warto ści istotne dla odbiorców produktu Zachowanie tradycji, estetyka

Zadania Czas realizacji Źródła finansów 1. Przegl ąd MPZ i istniej ących planów rewitalizacji w gminach Mikroregionu 2016 Bud Ŝety gmin pod k ątem ich wdra Ŝania. 2. Wymiana do świadcze ń na temat Bud Ŝety gmin, np. w ramach LGD realizacji planów rewitalizacji - czego 2016-2017 fundusz rozwoju wsi, U. mo Ŝemy nauczy ć si ę od s ąsiadów, co jest Marszałkowski naszym wspólnym celem 3. Zidentyfikowanie obszarów Bud Ŝety gmin, np. w ramach LGD krajobrazowo zaniedbanych, fundusz rozwoju wsi, U. zanieczyszczonych, z podziałem na 2016 Marszałkowski, Woj. Fundusz publiczne i prywatne, zielone, Ochrony Środowiska przemysłowe, miejskie itd. 4. W ka Ŝdej gminie wybór obszarów o podobnych cechach architektonicznych, Bud Ŝety gmin, np. w ramach LGD 2017 krajobrazowych lub funkcjach ( np. brzegi rzek i jezior, k ąpieliska, mariny) 5. Przygotowanie wielopunktowego programu rewitalizacji tych miejsc z Bud Ŝety gmin, np. w ramach LGD 2017-2018 nastawieniem na promowanie podej ścia fundusz rozwoju wsi biznesowego. 6. Podj ęcie działa ń w celu wdro Ŝenia programu i uzyskania zewn ętrznego 2018-2020 Stowarzyszenie i LGD finansowania. Spodziewane efekty: powstanie wspólny program rewitalizacji dla wybranych obszarów krajobrazowo zaniedbanych i zanieczyszczonych w Mikroregionie, zwi ększaj ący atrakcyjno ść turystyczn ą całego obszaru. Miary efektów : Powstanie wspólnego programu rewitalizacji

239 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Opis projektu: Niewiele jest w Polsce Partnerstw samorz ądowych, które przekraczaj ą granice własnych gmin i wspólnie podchodz ą do planowania przestrzeni, ł ącznie z planami rewitalizacji. Tego typu działania podj ęło na przykład Partnerstwo Gmin Nadodrza ńskich, które pod hasłem „Ł ączy nas Odra” zrobiło wspóln ą dla całego obszaru ekofizjografi ę, inwentaryzacj ę i plan ochrony zabytków i przygotowuje Studium zagospodarowania i uwarunkowa ń przestrzennych i miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego dla kilkunastu miejscowo ści w trzech gminach, sporz ądzone przez jednego, wybranego z przetargu wykonawc ę.

Tak ą prób ę podj ął równie Ŝ Zarz ąd Stowarzyszenia Metropolia Pozna ń, przygotowuj ąc Koncepcj ę kierunków rozwoju przestrzennego Metropolii Pozna ń. Godna propagowania jest zarówno idea podj ęcia działa ń zmierzaj ących do optymalizacji rozmieszczenia ró Ŝnorodnych funkcji infrastruktury technicznej i społecznej (w tym sportowo-rekreacyjnej) w wymiarze ponadlokalnym, jak i sam proces konsultacji, obejmuj ący wszystkie gminy, nale Ŝą ce do Stowarzyszenia Metropolia Pozna ń25 . Gminy Mikroregionu, b ędące w wi ększo ści członkami Stowarzyszenia Metropolia Pozna ń, mog ą by ć niejako podwójnymi beneficjentami tego dokumentu, który wymaga jedynie rozszerzenia o przestrze ń gminy Brodnica.

Infrastruktura rekreacyjno-turystyczna, która jest przedmiotem wcze śniej opisanych projektów inwestycyjnych w gminach, stanowi integralny element wielu produktów turystycznych. Dobrze zaprojektowana lub odpowiednio zrewitalizowana gwarantuje prawidłowe wykorzystanie walorów krajobrazowych, bezpiecze ństwo przestrzenne, a jej najcenniejsz ą zalet ą jest to, i Ŝ słu Ŝy zarówno mieszka ńcom, jak i turystom . Dlatego sugerowanymi działaniami operacyjnymi dla wszystkich gmin Mikroregionu powinno by ć stworzenie zasad wdra Ŝania ustale ń Koncepcji kierunków rozwoju przestrzennego Metropolii do studiów uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (dla obszarów o strategicznym znaczeniu dla metropolii) 26 .

Rycina 21. Plan rewitalizacji Rynku w Mosinie

25 Koncepcja kierunków rozwoju przestrzennego Metropolii Pozna ń (www.planowanie.metropoliapoznan.home.pl/planowanie/dokumenty ) jest realizacj ą zapisanego w Strategii Rozwoju Aglomeracji Pozna ńskiej, programu 1.1 Koncepcja zagospodarowania przestrzennego. 26 Tam Ŝe, Osie i programu strategicznego, Gospodarka przestrzenna i środowisko

240 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Projekt I.3.2. Czyste lasy, czyste wody nasz ą wizytówk ą

I.3. Zwi ększenie dbało ści o środowisko naturalne i Cel Operacyjny I przestrze ń publiczn ą Nazwa projektu Czyste lasy, czyste wody- nasz ą wizytówk ą Zachowanie czysto ści lasów i wód jako elementów podnosz ących Cel realizacji projektu walory turystyczne Mikroregionu Jednostka koordynuj ąca Stowarzyszenie Gmin Mikroregionu WPN Partnerzy Urz ędy gmin, WPN, Parki Krajobrazowe, Urz ąd Marszałkowski, projektu RZGW itd. Grupa odbiorców projektu, beneficjenci Mieszka ńcy i tury ści Mikroregionu w ró Ŝnych grupach wiekowych Zachowanie nieska Ŝonych zasobów przyrodniczych dla przyszłych Warto ści istotne w realizacji projektu pokole ń

Zadania Czas realizacji Źródła finansów.

1. Wykonanie inwentaryzacji akwenów WRPO 2014-2020 wodnych dopuszczonych do 2015 WFO Ś, PROW 2014-2020 uŜytkowania jako k ąpieliska 2. Wyodr ębnienie k ąpielisk, które WRPO 2014-2120, wymagaj ą zwi ększenia czysto ści i 2015 WFO Ś, PROW -2014-2020 przezroczysto ści wody 3. Przegl ąd dost ępnych sposobów oczyszczania/ natleniania wody. WRPO, 2015 Wizyty studialne w WPN ( Jez. WFO Ś, urz ędy gmin, PROW 2014-2020 Góreckie) w Poznaniu, jez. Malta ńskie 4. Przetestowanie metody podnoszenia WRPO, czysto ści na wybranym fragmencie, 2015-2016 WFO Ś, PROW -2014-2020, Urz ędy gmin, którego ś z jezior, np. jez. Kórnickiego 5. Obserwacja stanu wód i w przypadku pozytywnych rezultatów rozszerzenie Cyklicznie WRPO, WFO Ś, bud Ŝety gmin, metody na całe jezioro i przeniesienie raz w roku wolontariat w ędkarzy metody i jej zastosowanie na innych akwenach wodnych 6. Stały monitoring czysto ści lasów w Cyklicznie WPN, Nadle śnictwa, Urz ędy Gmin, porozumieniu z WPN i Kilka razy w roku WFO Ś Nadle śnictwami

Spodziewane efekty: wybór optymalnej metody oczyszczenia

Miary efektów : oczyszczona woda w co najmniej jednym k ąpielisku

Opis projektu: W tym projekcie skoncentrowano si ę głównie na problemie zarastania jezior i niskiej ich przezroczysto ści – czyli na przeciwdziałaniu procesowi eutrofizacji. Obserwuje si ę to szczególnie w gminach rolniczych, gdzie, w wyniku nawo Ŝenia pól, do wód

241 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

powierzchniowych przedostał si ę du Ŝy ładunek fosforu oraz tlenków azotu. Jest to problem natury przyrodniczej, gdy Ŝ w wyniku eutrofizacji obserwuje si ę wzrost produkcji biologicznej, co powoduje w wodzie tzw. zakwity i zmniejsza jej przezroczysto ść , a tak Ŝe ogranicza dost ęp tlenu, co w konsekwencji mo Ŝe prowadzi ć nawet do śni ęcia ryb. Jest to jednak równie Ŝ problem zwi ązany z ograniczeniem funkcji rekreacyjnej tych jezior, które wykorzystywane s ą w lecie jako k ąpieliska. Wielkopolski Park Narodowy poradził sobie cz ęś ciowo z natlenianiem poprzez u Ŝycie aeratora. Gmina Kórnik, chc ąc utrzyma ć warunki dopuszczenia k ąpieliska do u Ŝytkowania, rozwa Ŝa oczyszczanie wody przy pomocy snopków ze słomy j ęczmiennej. Ka Ŝda z tych metod wymaga testowania i obserwacji, które wymagaj ą du Ŝych środków finansowych. Jeziora s ą własno ści ą Skarbu Pa ństwa, na terenie WPN s ą zarz ądzane i chronione przez Park, na innych terenach przez Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej. Podejmowane działania w celu oczyszczenia wód musz ą by ć działaniem zbiorowym i obejmowa ć równie Ŝ ich zlewnie, gdy Ŝ tylko takie działanie daje szans ę na powodzenie. W przypadku jez. Kórnickiego, które jest jeziorem przepływowym, niezb ędne jest równoległe oczyszczanie jezior Zaniemyskich. Odr ębnym zagadnieniem jest ochrona fauny i flory lasów WPN i nadle śnictw Babki i Konstantynowo. Wszystkie jednak działania, zmierzaj ące do utrzymania bioró Ŝnorodno ści, b ędą dotowane z Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego. W zało Ŝeniach konkursu, który zostanie ogłoszony w lipcu 2015 dla innego województwa, znajduj ą si ę zapisy, które najprawdopodobniej b ędą przedmiotem realizacji projektów w Wielkopolsce. B ędą to mi ędzy innymi: 1. kompleksowe przedsi ęwzi ęcia z zakresu ochrony, rewaloryzacji i zabezpieczania obszarów chronionych, obejmuj ące, np. budow ę, rozbudow ę, przebudow ę lub remont infrastruktury ukierunkowuj ącej ruch turystyczny w wyznaczone miejsca (szlaki turystyczne: trasy rowerowe, szlaki piesze, szlaki wodne, ście Ŝki dydaktyczne; pomosty komunikacyjne; platformy widokowe; wie Ŝe obserwacyjne; parkingi, itp.), 2. kompleksowe przedsi ęwzi ęcia słu Ŝą ce ochronie wód w zlewni, w szczególno ści jezior i ekosystemów od wód zale Ŝnych, obejmuj ące np.: rekultywacj ę jezior, urz ądzanie i zagospodarowanie terenów wokół rzek i zbiorników wodnych w celu ograniczenia spływu powierzchniowego i antropopresji oraz renaturalizacj ę obszarów wodno- błotnych (z wył ączeniem przedsi ęwzi ęć z zakresu zbierania, odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych).

Zdj ęcie 45. Jezioro Kórnickie Fot.: Baza gminy Kórnik

242 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Cel operacyjny II.1. Podniesienie jako ści publicznych i prywatnych usług turystycznych i okołoturystycznych

Stare przysłowie mówi, Ŝe nigdy nie jest tak dobrze, by nie mogło by ć lepiej. Jego tre ść znakomicie charakteryzuje sytuacj ę turystyki i rekreacji w Mikroregionie WPN. Na podstawie przeprowadzonych obserwacji i analiz widzimy, Ŝe zarówno poda Ŝ, jak i jako ść usług w ci ągu ostatnich lat zwi ększyły si ę, ale wobec coraz bardziej dojrzałych i wymagaj ących klientów oraz nowych trendów w turystyce, sukces oferty turystycznej zale Ŝy nie tylko od jej atrakcyjno ści, ale równie Ŝ jako ści obsługi klientów. W tej sytuacji potrzeby turystów, które skłoniły ich do wyjazdu, powinny być znane oferentom ró Ŝnego rodzaju dóbr i usług na rynku turystycznym i okołoturystycznym 27 . Powinny by ć równie Ŝ respektowane przez gospodarzy terenu. Obecnie turyst ę, czy mieszka ńca jednej z gmin Mikroregionu, który chce sp ędzi ć przyjemnie sobotnio-niedzielny czas, mo Ŝna zach ęci ć do wyjazdu z domu jedynie przy pomocy całego pakietu usług, w którym atrakcyjno ść samego miejsca lub imprezy ju Ŝ nie wystarcza.

Dla turysty z Poznania, który mo Ŝe dokona ć wyboru pomi ędzy rajdem rowerowym w Mikroregionie Wielkopolskiego Parku Narodowego a Rajdem rowerowym w Puszczy Zielonce, b ędzie si ę liczyła jako ść przygotowania i zabezpieczenia trasy, estetyka miejsc piknikowych, dost ępno ść i czysto ść zaplecza gastronomicznego i sanitarnego, czy nawet przyjazna obsługa w przydro Ŝnych sklepikach. Od postawy i profesjonalizmu ró Ŝnych słu Ŝb gminnych w sytuacji kontaktu z turystami zale Ŝy stopie ń ich zadowolenia. Pozytywne do świadczenie, wyniesione z uczestnictwa w jednej imprezie, b ędzie skutkowało dobr ą opini ą, która przyci ągnie nast ępnych uczestników.

W realizacji powy Ŝszego celu mo Ŝna zaproponowa ć ni Ŝej opisane działania, uj ęte w formie projektów. Pierwszy z nich skierowany jest przede wszystkim do pracowników urz ędów, firm komunalnych, stra Ŝy miejskiej, policji – tych wszystkich słu Ŝb, które s ą odpowiedzialne za usługi informacyjne i komunalne, takie jak: wywóz śmieci, zapewnienie bezpiecze ństwa, sprawne obsłu Ŝenie klientów w urz ędzie, b ądź informacji turystycznej (IT). Na wizerunek gmin, i tym samym całego obszaru Mikroregionu, najwi ększy wpływ maj ą czysto ść i porz ądek, a te zle Ŝą bardzo cz ęsto od organizacji pracy słu Ŝb miejskich i ich nadzoru. Dlatego jednym z kierunków wspólnych działa ń powinna by ć dbało ść o estetyk ę otoczenia, która w konsekwencji mo Ŝe by ć znacz ącym wyró Ŝnikiem na mapie Polski.

27 Paulina Gajewska, Joanna Kurowska-Pysz, Jako ść jako wyznacznik usług turystycznych , Logistyka 5/2012

243 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Projekt II.1.1. Wyró Ŝnia nas profesjonalizm

Podniesienie jako ści publicznych i prywatnych usług turystycznych i Cel Operacyjny II okołoturystycznych Nazwa projektu Wyró Ŝnia nas profesjonalizm Cel realizacji Zwi ększenie wiedzy na temat wpływu dobrej jako ści usług publicznych na projektu atrakcyjno ść Mikroregionu WPN Grupa odbiorców Pracownicy urz ędów, przedsi ębiorstw komunalnych, stra Ŝy miejskiej, o środki kultury, projektu sportu, punkty informacji turystycznej Jednostka Stowarzyszenie Gmin Mikroregionu WPN koordynuj ąca Partnerzy Urz ędy gmin, WPN, Zwi ązek Selekt, lokalne i regionalne media, Uniwersytet projektu Przyrodniczy Beneficjenci Gminy, mieszka ńcy, w tym firmy z bran Ŝy turystycznej, tury ści Czas Źródła Zadania realizacji finansów 1. Przygotowanie programów edukacyjnych, skierowanych głównie do pracowników urz ędów i innych słu Ŝb publicznych, dotycz ących Bud Ŝety gmin+ zwi ększenia dbało ści o jako ść takich usług, takich jak: wywóz 2016 środki WFO Ś odpadów, sprz ątanie przestrzenie publicznej, dobra informacja, sprawna organizacja, uprzejmo ść w kontaktach z klientami 2. Realizacja szkole ń/ spotka ń edukacyjnych dla wy Ŝej wymienionych Bud Ŝety gmin+ 2016-2017 grup odbiorców WFO Ś Bud Ŝety gmin/ 3. Konkursy na Gmin ę i Urz ąd najbardziej przyjazny turystom Raz w roku PLOT 4. Prowadzenie sonda Ŝu w śród turystów i przedsi ębiorców z bran Ŝy Bud Ŝety gmin + turystycznej, zbieraj ących opinie o kierunkach rozwoju i jako ści usług Raz w roku Stowarzyszenia publicznych, b ędących wsparciem dla rozwoju turystyki i rekreacji 5. Informowanie mieszka ńców o podejmowanych działaniach w Bud Ŝety gmin, masmediach i na portalach społeczno ściowych i kształtowanie klimatu Na bie Ŝą co Uniwersytet przyjaznego turystom Przyrodniczy Spodziewane efekty : dobre jako ściowo i terminowe usługi komunalne, bogata oferta usług kulturalnych, sportowo rekreacyjnych i dobra ich organizacja, uprzejmo ść i Ŝyczliwo ść słu Ŝb miejskich wobec przyjezdnych, wi ększa satysfakcja turystów i mieszka ńców Miary efektów: liczba przeprowadzonych szkole ń i ich uczestników, deklarowane przez restauratorów i handlowców mierzonych w sonda Ŝu wyj ściowym i kolejnych: liczba klientów, wi ększe obroty handlowe, liczba uczestników ró Ŝnych imprez w Mikroregionie, liczba pozytywnych informacji w mediach, wpisów, lajków na portalu społeczno ściowym, satysfakcji odwiedzaj ących ale równie Ŝ liczba pochwał i skarg wpisanych do rejestrów gminnych

Opis projektu: Za dostarczanie usług publicznych odpowiedzialne s ą podmioty publiczne, głównie: urz ędy gmin, punkty informacji turystycznej, muzea, domy kultury, miejskie o środki sportu, stra Ŝ miejska, policja, i na jako ść tych usług maj ą bezpo średnio włodarze gmin. Ich dobr ą jako ść , na poziomie satysfakcjonuj ącym mieszka ńców i przyjezdnych, mo Ŝna osi ągn ąć tylko poprzez regularny monitoring, eliminowanie zaniedba ń i promocj ę dobrych praktyk – szkolenia personelu.

244 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Projekt II.1.2. Czysta Turystyka w czystym Mikroregionie

Cel Operacyjny II Podniesienie jako ści publicznych i prywatnych turystycznych i okołoturystycznych

Nazwa projektu Czysta Turystyka w czystym Mikroregionie Cel realizacji Zwi ększenie konkurencyjno ści Mikroregionu, wyró Ŝnienie na rynku usług turystycznych projektu i rekreacyjnych Grupa odbiorców Firmy z bran Ŝy turystycznej świadcz ące w Mikroregionie WPN usługi noclegowe, projektu gastronomiczne, agroturystyczne handlowe i inne okołoturystyczne Jednostka Stowarzyszenie Gmin Mikroregionu WPN koordynuj ąca. WPN, JST i jednostki i ich słu Ŝby porz ądkowe, Fundacja Partnerstwo dla środowiska 28 , Partnerzy wła ściciele prywatnych posesji, lokalne i regionalne media, PLOT, WOT, EkoInfo, projektu lokalne firmy zajmuj ące si ę urz ądzaniem zieleni, organizacje pozarz ądowe Firmy bran Ŝy turystycznej i okołoturystycznej, gminy, WPN i nadle śnictwa, mieszka ńcy, Beneficjenci tury ści Czas Źródła Zadania realizacji finansów 1. Przygotowanie programów edukacyjnych dla firm bran Ŝy turystycznej, przybli Ŝaj ących trendy i standardy w światowej turystyce, promuj ące WRPO, 2017 zrównowa Ŝony rozwój i zach ęcaj ące przegl ądów ekologicznych i do uzyskania WFO Ś certyfikatu czystej turystyki

2. Wdro Ŝenie szkole ń i działa ń symulacyjnych, zmierzaj ących do zmniejszenia WRPO, negatywnego oddziaływania na środowisko, obni Ŝenia kosztów funkcjonowania 2017-2019 WFO Ś dzi ęki racjonalnej gospodarce surowcami: energi ą, wod ą i odpadami

3. Promowanie nowych rozwi ąza ń technicznych i technologicznych, WRPO, wspomagaj ących efektywne zarz ądzanie energi ą ciepln ą i elektryczn ą, 2017-2019 WFO Ś wdra Ŝaj ących nowe systemy wentylacyjne

4. Zaanga Ŝowanie firm w praktyczne działania, dotycz ące zrównowa Ŝonego Bud Ŝety Działania rozwoju – zainicjowanie działa ń na rzecz zmiany fizycznego otoczenia firm firm bie Ŝą ce (porz ądek, czysto ść , ziele ń, mała architektura) wolontariat

WFO Ś, 5. Wsparcie firm turystycznych w akcjach sprz ątania lasów i czyszczenia wód w Cyklicznie bud Ŝety Mikroregionie – zorganizowanie wspólnej imprezy edukacyjno-integracyjnej raz w roku gmin dla firm i mieszka ńców z okazji np. Dnia Ziemi wolontariat Spodziewane efekty : większa świadomo ść przedsi ębiorców i mieszka ńców, nawyk dbania o czysto ść , umiej ętno ść współpracy ró Ŝnych podmiotów, czystsze środowisko le śne i wodne, czyste obej ścia firm i mieszkalne, pozytywne opinie mieszka ńców i przyjezdnych go ści, zwi ększony napływ turystów, wi ększe obroty lokalnych restauratorów i handlowców Miary efektów : liczba firm z certyfikatami czystej turystyki, potwierdzone w badaniach sonda Ŝowych pozytywne opinie mieszka ńców oraz deklaracje firm o zwi ększonych obrotach handlowych, liczba wspólnych przedsi ęwzi ęć dotycz ących dbało ści o środowisko, liczba osób zaanga Ŝowanych w akcje sprz ątania, imprezy, itd.

28 http://www.fpds.pl/pl/

245 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Opis projektu : Staraniem Stowarzyszenia Gmin Mikroregionu WPN powinno by ć jednak dotarcie do prywatnych podmiotów, świadcz ących usługi turystyczne i okołoturystyczne, które nie mog ąc konkurowa ć ofert ą turystyczn ą z bardziej atrakcyjnymi regionami kraju, mog ą konkurowa ć wdra Ŝaniem programów czystej turystyki. W trakcie wizytacji autorów projektu w kilku najbardziej popularnych w Mikroregionie o środkach turystyczno- rekreacyjnych mo Ŝna było zauwa Ŝyć miejsca, które mog ą by ć powodem do chluby i których propagowanie powinno by ć wpisane w polityk ę promocji gminy, Mikroregionu i aglomeracji pozna ńskiej.

Nale Ŝy do nich otwarty w ubiegłym roku Deli Park we wsi Rosnówko, w gminie Komorniki, Jest to edukacyjno-rozrywkowy park głównie dla dzieci z: podniebn ą ekowiosk ą, wolierami z ptactwem, zagrodami dla zwierz ąt, mini kolejk ą i wieloma innymi atrakcjami dla dzieci i dorosłych. Wraz z zapleczem noclegowym, oferowanym przez hotel Delicjusz, jest to kompleks, który mi ędzy innymi dzi ęki dbało ści o estetyk ę i rozwi ązania ekologiczne mo Ŝe sta ć si ę w krótkim czasie dobrze rozpoznawanym produktem turystycznym Mikroregionu.

Niejako na drugim biegunie jest poło Ŝony w niedalekim s ąsiedztwie, w gminie St ęszew, camping nad Jeziorem Lipno. Ma zupełnie inny, naturalny charakter i jest przeznaczony dla innych turystów, ale wydaje si ę, Ŝe czas zatrzymał si ę tam w latach 70-tych ubiegłego wieku. Przyci ąga w tej chwili głównie młodzie Ŝ, amatorów sportu o nazwie wakeboard. Natura, jego poło Ŝenie w lesie s ą atutem miejsca, jak stwierdzili napotkani na polu campingowym tury ści z Holandii. Zaskoczeniem był jednak wszechobecny bałagan, brak przygotowania do przyj ęcia turystów z przyczepami(nieutwardzona droga dojazdowa) i przede wszystkim jakikolwiek brak informacji o miejscu campingu (to jednak ogólnopolska bol ączka). Na terenie wida ć było wyblakł ą tabliczk ę ze znakiem WC, do którego klucz posiadaj ą jedynie go ście zameldowani na polu namiotowym.

Zdj ęcie 46. Deli Park, Rosnówko, gm. Komorniki Fot.: Małgorzata Ornoch-Tab ędzka

246 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Zdj ęcie 47. Camping Lipno w St ęszewie Fot.: Małgorzata Ornoch-Tab ędzka W projekcie Dialog w gminach Mikroregionu WPN jego uczestnicy mieli okazj ę zapozna ć si ę z Programem Czystej Turystyki , promuj ącym ide ę działania pro środowiskowego wśród firm sektora turystycznego. Realizacja Czystej turystyki, podkre ślaj ąca dbało ść o środowisko i walory przyrodnicze Mikroregionu, a szczególnie Wielkopolskiego Parku i mo Ŝe sta ć si ę wyró Ŝnikiem tego obszaru na mapie Polski. Potrzeba do tego jednak wiedzy i przekonania uczestników projektu, a tak Ŝe szerokiego współdziałania z organizacjami pozarz ądowymi, organizacjami turystycznymi (PLOT, WOT) i mieszka ńcami.

247 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Cel operacyjny II.2. Zapewnienie wsparcia dla lokalnej przedsi ębiorczo ści w rozwijaniu działalno ści turystycznej i okołoturystycznej

Staraniem samorz ądów powinno by ć stworzenie warunków rozwoju gospodarczego i udzielanie mi ędzy innymi wsparcia wszystkim podmiotom, które przez zastosowanie innowacyjnych technologii mog ą prowadzi ć usługi ta ńsze i bardziej przyjazne środowisku. Wsparcie dla podmiotów realizuj ących usługi turystyczne musi odbywa ć si ę jednak w zgodzie z przepisami obowi ązuj ącego prawa, szczególnie prawa zamówie ń publicznych i przepisami o pomocy publicznej. Now ą form ą wsparcia bran Ŝy turystycznej mo Ŝe by ć pomoc w powołaniu klastra turystycznego. Klastry, ze wzgl ędu na pogł ębion ą kooperacj ę zachodz ącą mi ędzy uczestnikami, s ą bowiem w stanie zapewni ć przewag ę konkurencyjn ą w regionie poprzez działalno ść w ró Ŝnych obszarach (marketing, infrastruktura, przepływ wiedzy, badania naukowe) i uzyskanie efektu synergii 29 . Stworzenie warunków instytucjonalnych dla integracji, wsparcie turystyki i rekreacji oraz wdra Ŝanie współpracy w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego w Mikroregionie WPN mo Ŝna zrealizowa ć poprzez podj ęcie takich projektów jak:

Projekt II.2.1. Klaster turystyczny

Zapewnienie wsparcia dla lokalnej przedsi ębiorczo ści w rozwijaniu Cel Operacyjny II działalno ści turystycznej i okołoturystycznej Nazwa projektu Klaster turystyczny Pomoc w integracji sektora usług turystycznych. Zainicjowanie procesu integracji Cel realizacji projektu sektora turystycznego i działalno ści okołoturystycznej poprzez utworzenie klastra turystycznego w Mikroregionie WPN Grupa odbiorców Przedsi ębiorcy turystyczni, usługodawcy z bran Ŝy okołoturystycznej, PLOT, projektu WOT, LGD Lider Zielonej Wielkopolski, LGD Źródło Jednostka koordynuj ąca Pocz ątkowo Stowarzyszenie Gmin Mikroregionu, potem utworzony klaster Partnerzy GCI, EkoInfo, organizacje, przedsi ębiorcy, wła ściciele hoteli, pensjonatów, projektu restauracji, PLOT, WOT Beneficjenci Gminy Mikroregionu WPN, mieszka ńcy w tym przedsi ębiorcy, tury ści Zadania Czas realizacji Źródła finansów 1. Inwentaryzacja wszystkich podmiotów bran Ŝy turystycznej i 2015 Stowarzyszenie okołoturystycznej – stworzenie bazy danych 2. Przeprowadzenie bada ń jako ściowych typu focus group, na temat Środki korzy ści z kooperacji i zagro Ŝeń funkcjonowania w ramach 2016 prywatnych klastra podmiotów 3. Organizacja wizyt studialnych – zapoznanie si ę z działalno ści ą W miar ę Środki prywatne klastrów w bran Ŝy turystycznej zainteresowania Spodziewane efekty: rozwój przedsi ęwzi ęć publiczno-prywatnych, powstanie klastra usług turystycznych w mikroregionie WPN, integracja sektora usług turystycznych w Mikroregionie WPN

Miary efektów: Powstanie klastra usług turystycznych w Mikroregionie WPN

29 Katarzyna Sikora, Klastry turystyczne szans ą dla rozwoju mikroregionów , imf.uzr.pl/pm/2012

248 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Opis projektu: Innowacyjno ść w turystyce i rekreacji to nie tylko nowa wiedza i technologie, zwi ązane z wdra Ŝaniem programów Czystej turystyki , ale to równie Ŝ nowoczesne zarz ądzanie i umiej ętno ść znajdowania niszy rynkowych na rynku usług turystycznych. St ąd wa Ŝne jest przekazywanie innowacyjnego my ślenia, dzielenia si ę wiedz ą, si ęgania do dobrych praktyk światowych ju Ŝ na etapie rozpoczynania działalno ści gospodarczej.

Rol ą samorz ądu nie jest jednak prowadzenie turystycznej działalno ści gospodarczej, lecz tworzenie warunków do jej prowadzenia i zapewnienie mo Ŝliwie jak najlepszego wsparcia podmiotom realizuj ącym usługi turystyczne. Pami ęta ć trzeba, Ŝe wsparcie takie musi odbywa ć si ę w sposób zgodny z przepisami prawa, a w szczególności z ustaw ą o samorz ądzie gminnym, ustaw ą o finansach publicznych, prawem zamówie ń publicznych, czy przepisami dotycz ącymi pomocy publicznej dla przedsi ębiorców. Dlatego istotne jest stworzenie warunków instytucjonalnych, które byłyby najlepsz ą form ą wsparcia rozwoju tego sektora. Jednym z pomysłów jest pomoc w utworzeniu klastra turystycznego.

Przed laty gminy Mikroregionu podj ęły decyzj ę o utworzeniu wspólnej reprezentacji w postaci stowarzyszenia samorz ądowego. Obecnie, gdy widoczne jest, Ŝe formuł ą zarz ądzania Stowarzyszeniem nie pozwala na bezpo średnie wł ączanie si ę do działania podmiotów prywatnych, naukowych, czy pozarz ądowych, wartym zastanowienia jest powołanie klastra turystycznego Mikroregionu WPN, który ł ączyłby potrzeby wszystkich interesariuszy. W obecnym okresie finansowania Unii Europejskiej promowane b ędą: współpraca i innowacyjno ść . Klaser jest uosobieniem tych dwóch poj ęć . Istot ą klastrów jest bowiem budowanie sieci powi ąza ń kooperacyjnych, zaanga Ŝowane bezpo średnio lub po średnio w przygotowywanie i oferowanie produktów turystycznych z całym zapleczem usług turystycznych i okołoturystycznych. Naturalny potencjał turystyczny Mikroregionu WPN, jego walory przyrodnicze i kulturowe stanowi ą jedynie baz ę rozwoju usług turystycznych i rekreacyjnych. Przez poł ączenie zasobów i potencjałów administracji samorz ądowej, sektora biznesu, sektora nauki (uczelni), czy organizacji pozarz ądowych, istniej ąca baza mo Ŝe zyska ć dodatkowe warto ści w postaci innowacyjnych usług, czy nowoczesnych produktów. Jak pisze o klasteringu turystycznym Waldemar Wierzy ński 30 klaster przyczyniaj ąc si ę do podnoszenia jako ści usług turystycznych i standardów obsługi, wzmacnia atrakcyjno ść turystyczn ą całego regionu(…). Klaster bowiem, przyczyniaj ąc si ę do wzrostu innowacyjno ści podmiotów turystycznych, ułatwia wypracowanie i wprowadzenie na rynek nowych usług oraz produktów, co dla firm przekłada si ę na wzrost liczby klientów, obrotów i zysków, dla regionu za ś oznacza wi ększ ą liczb ę turystów i mniejszy poziom bezrobocia (rosn ący ruch turystyczna zach ęca bran Ŝę do generowania nowych miejsc pracy).

Stworzenie klastra turystycznego w mikroregionie WPN mo Ŝe sprzyja ć aktywizacji społeczno ści lokalnej, która do tej pory wyst ępowała w roli obserwatora działa ń Stowarzyszenia. Oprócz wyzwolenia nowych inicjatyw klastry mog ą bowiem umo Ŝliwi ć zdobycie skutecznego, nieobci ąŜ onego zb ędnymi procedurami, finansowania przedsi ęwzi ęć .

30 http://www.pi.gov.pl/PARP/chapter_86196.asp, z 12.08 2012 r

249 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Projekt II.2.2. Rozwój innowacji w turystyce

Zapewnienie wsparcia dla lokalnej przedsi ębiorczo ści w rozwijaniu Cel Operacyjny II działalno ści turystycznej i okołoturystycznej Nazwa projektu Rozwój innowacji w turystyce

Cel realizacji projektu Zwi ększenie zainteresowania działalno ści ą gospodarcz ą w turystyce Stowarzyszenie Gmin Mikroregionu – ewentualnie zarząd klastra Jednostka koordynuj ąca turystycznego Partnerzy projektu PART, PARP, PLOT, WOT, wojewódzki/ powiatowe urz ędy pracy, Gminy

Beneficjenci Mieszka ńcy Mikroregionu WPN, handlowcy

Zadania Czas realizacji Źródła finansów

1. Wdro Ŝenie systemu szkole ń dla osób rozpoczynaj ących WRPO (Działanie działalno ść gospodarcz ą w obszarze turystyki, 2016-2024 innowacyjna rekreacji, organizacji czasu wolnego gospodarka)

2. Dostarczanie informacji na temat dost ępno ści funduszy europejskich i innowacji technologicznych, zwi ązanych 2016-2020 WRPO mi ędzy innymi z wykorzystaniem energii odnawialnej, maj ących zastosowanie w turystyce 3. Inicjowanie praktyk studenckich – stymulowanie współpracy pomi ędzy podmiotami bran Ŝy turystycznej 2016-2018 WRPO w Mikroregionie a wy Ŝszymi uczelniami w Poznaniu 4. Upowszechnienie dobrych praktyk, informacji o innowacyjnych trendach w usługach turystycznych typu „airbnb”, „widmu” z wykorzystaniem mediów Cyklicznie, raz w roku WRPO społeczno ściowych, polegaj ących na oferowaniu do roku noclegów na zasadzie wymiany, przyjmowania go ści we własnej przestrzeni mieszkalnej 5. Zach ęcanie mieszka ńców do tworzenia pensjonatów i gospodarstw agroturystycznych, wynajmowanych z 2016-2024 WRPO wykorzystaniem nowych zasad sharingeconomy (dzielenie si ę ekonomi ą)

Spodziewane efekty: wi ększa liczba podmiotów gosp. oraz prywatnych osób, zwi ększenie dochodów społeczno ści lokalnych

Miary efektów: Liczba szkole ń, szkol ących si ę, zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w bran Ŝy turystycznej, liczba nowych ofert turystycznych i usług czasu wolnego w porównaniu do roku wyj ściowego 2015

Opis projektu: Turystyka i rekreacja nie b ędą zapewne dominuj ącą gał ęzi ą rozwoju gospodarczego w gminach Mikroregionu WPN, ale mog ą sta ć si ę istotnym elementem rozwoju społecznego. Dlatego powodzenie realizacji celów operacyjnych b ędzie tym wi ększe, im szersze grono podmiotów gospodarczych i instytucji wspieraj ących uda si ę w ten rozwój zaanga Ŝowa ć.

250 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Bardzo wa Ŝnym instytucjonalnym wsparciem b ędzie aktywna współpraca z organizacjami z najbli Ŝszego otoczenia, dla których turystyka jest głównym celem działania, takich jak WOT, czy PLOT oraz organizacjami, które podobnie jak Stowarzyszenie Gmin Mikroregionu WPN upatruj ą wzrostu swojego znaczenia poprzez poł ączenie sił i uzyskanie efektu synergii. Mowa tu o Stowarzyszeniu Metropolia Pozna ń oraz grupach Lokalnego Działania: Źródło, Progres i Lider Zielonej Wielkopolski.

Zdj ęcie 48. Agroturystyka na Plebanii, Jaszkowo, gmina Brodnica Fot.: Renata Czupała

251 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Cel operacyjny II.3. Poprawa efektywno ści promocji oferty turystycznej Mikroregionu WPN

Teren gmin Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego nie jest obszarem geograficznym. Zawdzi ęcza swoj ą nazw ę historii współpracy gmin okołoparkowych, które zostały poł ączone ide ą ochrony środowiska naturalnego. Jego walory krajobrazowe i przyrodnicze s ą znane głównie osobom uprawiaj ącym aktywn ą turystyk ę piesz ą i rowerow ą, i nie s ą to z reguły mieszka ńcy gmin Mikroregionu WPN. Dlatego jednym z wa Ŝniejszych zada ń promuj ących ten obszar jest promocja wewn ętrzna, skierowana do własnych mieszka ńców. Jest to tym bardziej istotne, Ŝe obszar Mikroregionu WPN nie jest umiejscowiony na jakiejkolwiek mapie kraju, czy regionu.

Rycina 22.Lokalizacja WPN

Jak wida ć, Wielkopolski Park Narodowy zajmuje tylko niewielką powierzchni ę obszaru, nazwanego umownie Mikroregionem WPN, a jego najwi ększa cz ęść znajduje si ę w gminach Mosina, St ęszew i Puszczykowo. Mieszka ńcom Kórnika, Dopiewa, czy Brodnicy trudno identyfikowa ć si ę z nazw ą Parku Narodowego, z którym nawet nie graniczą. Sam Wielkopolski Park Narodowy, z punktu widzenia wyró Ŝnika i unikatowo ści niezb ędnych dla kreowania atrakcyjnej marki turystycznej, ma zasi ęg raczej lokalny. Dlatego te Ŝ realizacja zapisów Strategii powinna przekona ć mieszka ńców wymienionych gmin, Ŝe przynale Ŝno ść do obszaru Mikroregionu WPN powinna ich ł ączy ć z Parkiem i na dodatek integrowa ć.

252 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Projekt II.3.1. Mikroregion WPN – dobry adres do którego si ę wraca

Cel Operacyjny I Efektywna promocja Gmin Mikroregionu WPN

Nazwa projektu Mikroregion WPN- dobry adres do którego si ę wraca

Cel realizacji Promocja obszaru Mikroregionu WPN jako popularnego i dost ępnego dla wszystkich projektu celu rekreacyjnych wycieczek i atrakcyjnego sp ędzenia czasu wolnego Biura turystyczne, punkty informacji turystycznej, media lokalne i regionalne, Grupa odbiorców specjalistyczne wydawnictwa (turystyczne, o zdrowiu, portale społeczno ściowe, WPN, projektu PLOT, WOT, firmy bran Ŝy turystycznej, mieszka ńcy Poznania, mieszka ńcy Mikroregionu WPN Jednostka Stowarzyszenie Gmin Mikroregionu WPN koordynuj ąca Partnerzy Urz ędy Gmin Mikroregionu, WPN, Nadle śnictwa Babki i Konstantynowo, organizacje projektu pozarz ądowe, firmy bran Ŝy turystycznej

Beneficjenci Gminy Mikroregionu WPN, firmy z bran Ŝy turystycznej, mieszka ńcy i

Źródła Zadania Czas realizacji finansów. 1. Opracowanie i wdro Ŝenie zintegrowanego systemu informacji Na bie Ŝą co na FB i turystycznej, opieraj ącego si ę głównie na informacji cyfrowej stronie internetowej Bud Ŝety gmin+ i zawieraj ącego algorytm post ępowania, dotycz ący minimum, 1x w środki dystrybucji (sposób przekazywania i publikowania informacji miesi ącu w formie Stowarzyszenia o wydarzeniach rekreacyjnych, kulturalnych i sportowych w analogowej (artykuły Mikroregionie WPN) w prasie, ulotki, itd.) 2. Wdro Ŝenie systemu identyfikacji wizualnej: • udost ępnienie logo Mikroregionu WPN wszystkim zainteresowanym podmiotom Bud Ŝety gmin+ • powszechne stosowanie logo na wszystkich Stowarzyszenia wydawnictwach, artykułach prasowych, nagrodach i 2016 + Urz ąd gad Ŝetach rozdawanych przy okazji rajdów, imprez Marszałkowski masowych • monitorowanie wykorzystania logo, szczególnie w gminach 3. Wyprodukowanie jednego – dwóch gad Ŝetów z logo Bud Ŝety gmin 2017 Mikroregionu WPN do masowej dystrybucji Stowarzyszenie

4. Precyzyjne okre ślenie celów marketingowych, produktów i segmentów odbiorców usług, a tak Ŝe opracowanie Bud Ŝet Do ko ńca 2017 sloganu/ów promocyjnych typu Mikroregion- Stowarzyszenia, MakroREKREACJA Bud Ŝety gmin, 5. Przygotowanie i przeprowadzenie profesjonalnej kampanii 2018 firm bran Ŝy promocyjnej turystycznej Spodziewane efekty: Wi ększa wiedza odwiedzaj ących o Mikroregionie WPN i Parku Narodowym

Miary efektów: liczba materiałów informacyjno-promocyjnych, liczba wyprodukowanych gad Ŝetów

253 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Opis projektu : Autorzy opracowania maj ą w ątpliwo ści, czy Mikroregion WPN mo Ŝe sta ć si ę mark ą turystyczn ą. S ą jednak przekonani, Ŝe poprzez nieustann ą promocj ę nazwy, która będzie pojawiała si ę w lokalnej prasie, lokalnych mediach społeczno ściowych i przez eksponowanie logo Mikroregionu WPN – nazwa ta zostanie przez mieszka ńców zapami ętana.

Zaakceptowanie przez mieszka ńców korzy ści z przynale Ŝno ści do Mikroregionu WPN będzie wymagało przede wszystkim poznania przez nich celu powstania Stowarzyszenia Gmin Mikroregionu WPN, poznania cho ćby podstawowych informacji o s ąsiaduj ących gminach i Parku Narodowym, czy wreszcie osobistego ich odwiedzenia.

Projekt promocji Mikroregionu WPN powinien wi ęc by ć konsekwentnym procesem, w którym zostan ą wyznaczone cele jako punkt wyj ścia do podj ęcia działa ń marketingowych. Nie jest łatwo promowa ć produkt – obszar funkcjonalny, składaj ący si ę z siedmiu gmin, o długiej na dodatek nazwie: Mikroregion Wielkopolskiego Parku Narodowego. Nawet skrócenie nazwy Parku do powszechnie u Ŝywanego akronimu WPN nie daje mo Ŝliwo ści „podprogowego” 31 zagnie ŜdŜenia si ę w pami ęci klienta promowanej oferty turystyczno- rekreacyjnej gmin Brodnica, Dopiewo, Komorniki, Kórnik, Mosina, Puszczykowo i St ęszew. St ąd jednym z celów powinno by ć utworzenie hasła, sloganu, z którym b ędą si ę uto Ŝsamiali mieszka ńcy, i który b ędzie jednocze śnie identyfikował Mikroregion WPN na zewn ątrz jako „dobry adres do którego si ę wraca”.

Promocja zewn ętrzna b ędzie zwi ązana głównie z kreowaniem pozytywnego wizerunku omówionych produktów turystycznych. Je śli spróbowa ć proces promocji Mikroregionu WPN zaplanowa ć jako projekt realizowany przez Stowarzyszenie Gmin Mikroregionu WPN, to powinien on składa ć si ę co najmniej z nast ępuj ących elementów: spójnego systemu identyfikacji wizualnej i wspierania promocji jednego/dwóch markowych produktów turystycznych jako jednocze śnie produktów Mikroregionu WPN.

Charakterystyczne jest, Ŝe w tym projekcie urz ędy gmin WPN, nadle śnictwa i organizacja pozarz ądowe oraz firmy bran Ŝy turystycznej b ędą zarówno adresatami, jak i partnerami projektu, poniewa Ŝ b ędą uczestniczyły w opracowaniu oferty, b ędąc jednocze śnie jej dystrybutorami. Przeprowadzenie profesjonalnej kampanii promocyjnej jest ostatnim etapem całego procesu, przez który powinny przej ść gminy Mikroregionu WPN: od dyskusji gmin – członków Stowarzyszenia o celach marketingowych przez wybór produktu/ów i segmentu/ów rynku do zapewnienia sprawnej koordynacji działa ń promocyjnych, podj ętych równolegle przez wszystkie gminy. By ć mo Ŝe na tym etapie koordynacją powinna si ę zaj ąć specjalistyczna organizacja skupiaj ąca ró Ŝne podmioty bran Ŝy turystycznej – typu klaster turystyczny.

31 Andrzej Augustyniak, Percepcja podprogowa , http://www.psychologia.net.pl

254 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Cel operacyjny III.1. Zwi ększenie mo Ŝliwo ści korzystania z ofert usług organizacji czasu wolnego w obszarze Mikroregionu WPN

Trzeci cel strategiczny jest wyra źnie zorientowany na klienta wewn ętrznego, czyli mieszka ńców Mikroregionu WPN.

Jednym ze sposobów zagospodarowania czasu wolnego mieszka ńców i go ści Mikroregionu WPN jest korzystanie w oferty produktów turystycznych lub rekreacyjnych, które im lepiej przygotowane, im b ędą wy Ŝszej jako ści i szerzej dost ępne, tym maj ą wi ększ ą szans ę na wygran ą w rywalizacji z produktami z innych regionów 32 . Wspólne zaj ęcia sportowe, rajdy rowerowe, mecze, biegi przełajowe, a tak Ŝe kreacja i uczestnictwo wspólnych zaj ęć , czy imprez artystycznych, powinny przyczyni ć si ę przede wszystkim do promocji wewn ętrznej Mikroregionu WPN i satysfakcji mieszka ńców z miejsca zamieszkania. Powinny równie Ŝ zwi ększy ć wiedz ę zarówno samych mieszka ńców, jak i odwiedzających Mikroregion turystów o walorach przyrodniczo-kulturowych tego obszaru i zainicjowa ć procesy integracji społeczno ści lokalnych.

Efekt zacie śnienia współpracy partnerskiej, jak i współpracy społeczno ści lokalnych, mo Ŝna b ędzie osi ągn ąć mi ędzy innymi poprzez ró Ŝnego rodzaju działania projektowe, których inwencja w du Ŝej mierze b ędzie zale Ŝała od mieszka ńców, głównie organizacji pozarz ądowych.

Wa Ŝną rol ę w integrowaniu interesu mieszka ńców odgrywaj ą Lokalne Grupy Działania. Gminy Mikroregionu nale Ŝą do trzech ró Ŝnych Lokalnych Gryp Działania: Dwie z nich „ Źródło” której członkami s ą gminy St ęszew i Dopiewo i „Lider Zielonej Wielkopolski” z Mosin ą, Kórnikiem i Brodnic ą maj ą na swoim koncie ju Ŝ kilkuletni ą współprac ę i konkretne projekty dofinansowane z Funduszu rozwoju obszarów wiejskich Pod koniec 2014 roku powstało jeszcze jedno partnerstwo „Progres” obejmuj ące Komorniki i Puszczykowo”. Wszystkie Lokalne Grupy Działania maj ą w swoich celach strategicznych i operacyjnych odniesienia zarówno do rozwoju turystyki i rekreacji, jak i wzrostu aktywno ści lokalnej. Polityka spójno ści Unii Europejskiej na lata 2014- 2020 wychodzi naprzeciw aktywnemu wł ączaniu si ę społeczno ści lokalnych rozwój regionalny w Programie Rozwój lokalny kierowany przez społeczno ść (RLKS). O mo Ŝliwo ści realizowania ró Ŝnorodnych przedsi ęwzi ęć dla których wspólnym mianownikiem jest rozwój lokalny napisano szerzej w rozdziale: Finansowanie Wdro Ŝenia Strategii.

Warto jednak podkre śli ć, Ŝe RLKS-y s ą nowymi instrumentami finansowania, które promowa ć b ędą innowacyjno ść i kumulowanie sił, czyli wykorzystywanie efektu synergii. Dlatego zarówno istniej ące LGD mog ą korzysta ć z inicjatyw i szyldu gmin Mikroregionu jak i odwrotnie gminy Mikroregionu mog ą zaprasza ć do współpracy lokalne grupy działania.

32 Konrad Tuszewski, Koncepcja rozwoju produktów turystycznych w Mikroregionie WPN

255 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Projekt III.1.1. Sprawno ść i zdrowie dla młodych i starych

Zwi ększenie mo Ŝliwo ści korzystania z ofert organizacji czasu wolnego w obszarze Cel Operacyjny III Mikroregionu WPN

Nazwa projektu Sprawno ść i zdrowie dla młodych i starych Zapewnienie mieszka ńców Mikroregionu dost ępu do bogatej oferty usług czasu wolnego Cel realizacji projektu i profilaktyki zdrowotnej Grupa odbiorców Ró Ŝne grupy mieszka ńców wyodr ębnione ze wzgl ędu na wiek, płe ć, przynale Ŝno ść do projektu organizacji pozarz ądowych, zidentyfikowane potrzeby rekreacyjne

Jednostka koordynuj ąca Stowarzyszenie Gmin Mikroregionu WPN

Rady gmin, organizacje pozarz ądowe takie jak Polski Zwi ązek W ędkarski, Partnerzy Puszczykowskie Towarzystwo Sportowe, itd., domy kultury, miejskie ośrodki sportu i projektu rekreacji, szkoły, przedszkola, parafie z obszaru Mikroregionu WPN Mieszka ńcy gmin Mikroregionu WPN, organizacje samorz ądowe i pozarz ądowe z Beneficjenci obszaru Mikroregionu WPN Czas Zadania Źródła finansów realizacji

1. Stworzenie banku informacji o zaj ęciach sportowo-rekreacyjnych i Bud Ŝet 2015 usługach profilaktyki zdrowotnej na terenie gmin Mikroregionu WPN Stowarzyszenia

ę 2. Rozpropagowanie informacji o otwartych zaj ciach sportowo- W ramach info na rekreacyjnych na świe Ŝym powietrzu, organizowanych dla ró Ŝnych grup stronach www i w mieszka ńców (bule, joga, siatkówka pla Ŝowa, spacery z kijkami) oraz o 2016 biuletynach zaj ęciach artystycznych i lokalnych wydarzeniach kulturalnych w śród samorz ądów mieszka ńców ka Ŝdej z gmin Mikroregionu

3. Nieodpłatne udost ępnianie obiektów u Ŝyteczno ści publicznej dla W miar ę samorz ądów i organizacji pozarz ądowych z obszaru Mikroregionu WPN zaintereso- Środki JST na wspólne zaj ęcia i imprezy sportowo rekreacyjne otwarte dla wania 2015- mieszka ńców i go ści 2020 Urz ędu 4. Turnieje mi ędzygminne o charakterze rekreacyjnym, zabawowym (rzuty Marszałkowskieg Co roku od piłk ą do celu, biegi w workach, itd.) lub sportowym poł ączone z o, starostwa 2016 badaniami profilaktycznymi cukru, cholesterolu, ci śnienia krwi itd. powiatowe, gminy 5. Badania potrzeb i satysfakcji mieszka ńców Mikroregionu, dotycz ące Środki identyfikacji z Mikroregionem i oferty wszelkiego rodzaju usług Co roku od Stowarzyszenia, społecznych na terenach gmin Mikroregionu (sport, rekreacja, kultura, 2017 JST i wy Ŝszych zdrowie, pomoc społeczna) uczelni Spodziewane efekty: zwi ększenie satysfakcji z zamieszkiwania na terenie Mikroregionu, wiedzy i identyfikacji obszarem Mikroregionu, zwi ększenie aktywno ści ruchowej i społecznej mieszka ńców tego obszaru, a w odległym czasie poprawa kondycji zdrowotnej Miary efektów: potwierdzone w badaniach sonda Ŝowych poczucie zadowolenia z miejsca zamieszkania, identyfikacji z Mikroregionem WPM, liczba wydarze ń sportowych i rekreacyjnych, liczba uczestników z podziałem na połe ć i grupy wiekowe, liczba artykułów prasowych, wpisów, lajków na FB, obiektywne badania medyczne, jako punkt wyj ścia do pomiarów w przyszło ści.

256 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Opis projektu : Ka Ŝdy z samorz ądów stara si ę, by oferta sp ędzania czasu wolnego była coraz bogatsza. Kiedy ś ograniczała si ę głównie do dzieci i młodzie Ŝy. Obecnie, w zwi ązku z potrzeb ą odreagowania szybkiego tempa Ŝycia i równie Ŝ mod ą na sport, kierowana jest równie Ŝ do osób dorosłych, w du Ŝej mierze do seniorów. Wa Ŝne, by dociera ć z informacj ą o zaj ęciach rekreacyjnych do wszystkich grup mieszka ńców, równie Ŝ do mieszkańców gmin ościennych, szczególnie je śli jest to oferta, której brakuje w danej gminie. Na przykład Puszczykowo mo Ŝe zaproponowa ć bogat ą ofert ę zaj ęć tenisowych organizowanych zarówno przez samorz ąd, jak i podmioty prywatne. Kórnik z kolei dysponuje wspaniałym o środkiem sportowym z pływalni ą. Je śli mo Ŝna poł ączy ć siły i zaplanowa ć wspóln ą budow ę, a potem wykorzystywanie obiektów sportowych, to b ędzie to jedynie zysk dla bud Ŝetów gmin, których w przyszło ści mo Ŝe by ć nie sta ć na ich utrzymanie.

Zdj ęcie 49. Bieg o koron ę D ąbrówki, Dopiewo, Nordic walking Fot.: Marcin Napierała

Zdj ęcie 50. Spływ metropolitalny na przystani w Puszczykowie Fot.: Urz ąd Miejski w Puszczykowie

257 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Cel operacyjny III.2. Rozwój mi ędzygminnych imprez integracyjnych dla ró Ŝnych grup mieszka ńców

Wydaje si ę, Ŝe wraca powoli moda na majówki, rajdy, spartakiady, turnieje miast – wszystko, to co kojarzyło si ę kiedy ś z masow ą rozrywk ą czasów socjalistycznych i zostało odrzucone w porywie zachły śni ęcia si ę wolno ści ą i doprowadziło do du Ŝej atomizacji i rozwarstwienia społecze ństwa. Po czasie okazuje si ę, Ŝe zje ŜdŜalnie i piaskownice w co drugim prywatnym domu nie zast ąpi ą placów zabaw, gdzie mo Ŝna porozmawia ć z rówie śnikami i zawrze ć przyja źnie (dotyczy to zarówno pokolenia dzieci, jak i ich dziadków).

Potrzebne, szczególnie młodym ludziom, jest zdrowe współzawodnictwo, zdobywanie sprawno ści, wspólne słuchanie młodzie Ŝowych kapel, itd. Ka Ŝdy z samorz ądów stara si ę przynajmniej raz w roku zorganizowa ć dla swoich mieszka ńców dni gminy, wiele oferuje dodatkowe koncerty, imprezy, na które a Ŝ si ę prosi by zaprasza ć s ąsiadów. Z pomysłem organizacji turniejów mi ędzygminnych wyst ępuje Pałac w B ędlewie. Dobrym przykładem spotkania młodzie Ŝy, które mogłoby si ę przerodzi ć w imprez ę mi ędzygminn ą, jest festiwal rockowy Youth festiwal w St ęszewie.

Zdj ęcie 51. Druga edycja Youth festiwal, maj 2015 Źródło: Archiwum gminy St ęszew

258 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Projekt III.2.1. Poznajmy si ę kulturalnie

Cel Operacyjny III Rozwój mi ędzygminnych imprez integracyjnych dla ró Ŝnych grup mieszka ńców

Nazwa projektu Poznajmy si ę kulturalnie

Cel realizacji Zapewnienie mieszka ńców Mikroregionu dost ępu do bogatej oferty wydarze ń artystycznych projektu i edukacyjnych o charakterze kulturalnym Ró Ŝne grupy mieszka ńców, wyodr ębnione ze wzgl ędu na wiek, płe ć, przynale Ŝno ść do Grupa odbiorców organizacji pozarz ądowych i zidentyfikowane potrzeby rekreacyjne, przedstawiciele miast projektu partnerskich Jednostka Stowarzyszenie Gmin Mikroregionu WPN koordynuj ąca Partnerzy Rady gmin, organizacje pozarz ądowe, domy kultury, miejskie o środki pomocy społecznej projektu szkoły, przedszkola, parafie z obszaru Mikroregionu WPN, miasta partnerskie Mieszka ńcy gmin Mikroregionu WPN, organizacje samorz ądowe i pozarz ądowe z obszaru Beneficjenci Mikroregionu WPN

Czas Zadania Źródła finansów realizacji

1. Opracowanie kalendarza wspólnych imprez kulturalnych i ludycznych (zaj ęcia artystyczne dla dzieci i dorosłych, koncerty plenerowe, turnieje Bud Ŝet gmin, plenery malarskie, warsztaty muzycznych, dni poszczególnych 2015 Stowarzyszenia gmin, imprezy lokalne typu: Świ ęto kiszonej kapusty, Szeroko na w ąskiej, wymiany kulturalne z miastami partnerskimi, itd.)

2. Intensywna promocja w masmediach we wszystkich gminach i poprzez 2016 Środki JST, LGD media społeczno ściowe wy Ŝej wymienionych imprez

3. Organizacja wspólnych i otwartych dla wszystkich mieszka ńców Środki JST, Urz ędu Mikroregionu wy Ŝej wymienionych wydarze ń artystycznych zgodnie z 2016-2024 Marszałkowskiego, zaplanowanym kalendarzem Starostwa Powiatowe 4. Wymiana i prezentacja do świadcze ń ró Ŝnych grup pasjonatów Środki LGD, (r ękodzielnicy, arty ści profesjonalni i nieprofesjonalni, chóry, kapele 2015-2024 Stowarzyszenie, JST młodzie Ŝowe, itd.)

Spodziewane efekty: zwi ększenie satysfakcji z zamieszkiwania na terenie Mikroregionu, zwi ększenie wiedzy i identyfikacji obszarem Mikroregionu, zwi ększenie zaanga Ŝowania w sprawy społeczno ści lokalnych

Miary efektów: liczba wszelkiego typu imprez, liczba uczestników, sprzedanych biletów, satysfakcji z zamieszkiwania mierzonej deklaracjami uczestników imprez, artykułów prasowych, wpisów, lajków na FB

259 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Opis projektu: Idea jest prosta. Ka Ŝda z gmin posiada pr ęŜ nie działaj ące instytucje kultury. Poznajmy nawzajem swoje oferty wydarze ń kulturalnych. Zapro śmy s ąsiadów na Festiwal organowy do Komornik, koncerty z Biał ą Dam ą do Kórnika, spotkania z gitar ą do Mosiny, rajd szlakiem Mazurka D ąbrowskiego do Brodnicy, koncert Brave Kids Puszczykowie, przegl ąd zespołów teatralnych do Dopiewa, czy wspomniany Youth Festiwal do St ęszewa. Jest szansa, Ŝe uda si ę z tego po jakim ś czasie zrobi ć regularny przegl ąd imprez artystycznych w Mikroregionie. Najwa Ŝniejsze nie jest kolejne wydarzenie, które zostanie wpisane do kalendarza imprez gminnych i mi ędzygminnych, ale autentyczne zainteresowanie i uczestnictwo mieszka ńców. Mo Ŝe warto zacz ąć od imprez mi ędzyszkolnych, które z reguły integruj ą zarówno uczniów, jak i rodziców, a mo Ŝe wci ągn ąć do organizacji takich spotka ń równie Ŝ podmioty komercyjne, takie jak Park rozrywki „Rodzinka” w Skórzewie (gm. Dopiewo), czy opisywany ju Ŝ Deli Park w Komornikach. Mog ą si ę do tego wł ączy ć równie Ŝ organizacje pozarz ądowe. Najwa Ŝniejsze jest współdziałanie.

Zdj ęcie 52. Ogólnopolskie dni artystyczne z Gitar ą Źródło: Archiwum Gminy Mosina

Zdj ęcie 53. Ogólnopolski Festiwal Muzyki Organowej i Kameralnej Fot.: Gmina Komorniki

260 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Projekt III.2.2. Akademia Aktywnego Seniora Mikroregionu WPN

Odr ębnym segmentem usług rekreacyjnych i turystycznych s ą w Mikroregionie WPN seniorzy.

Rozwój mi ędzygminnych imprez integracyjnych i inicjatyw dla ró Ŝnych grup Cel Operacyjny III mieszka ńców Nazwa projektu Akademia Aktywnego Seniora Mikroregionu WPN Cel realizacji Powołanie Akademii Aktywnego Seniora w Mikroregionie WPN projektu Grupa odbiorców Seniorzy, kobiety i m ęŜ czy źni 60+z gmin Mikroregionu WPN, pokolenie wnuków, dzieci projektu od lat 6 do 12 Jednostka Stowarzyszenie Gmin Mikroregionu WPN koordynuj ąca Partnerzy Rady gmin, organizacje pozarz ądowe, domy kultury, o środki pomocy społecznej, miasta projektu partnerskie, szkoły Beneficjenci Seniorzy gmin Mikroregionu WPN i dzieci w wieku 6-12 Czas Zadania Źródła finansów. realizacji W ramach 1. Przegl ąd inicjatyw senioralnych we wszystkich gminach, stworzenie 2016 działalno ści banku potrzeb i informacji o kierunkach rozwoju aktywno ści seniorów Stowarzyszenia Program rz ądowy 2. Przygotowanie mi ędzygminnej oferty imprez turystycznych, zaj ęć ASOS, Regionalny rekreacyjnych, artystycznych i technicznych, edukacyjnych, mi ędzy 2016 Ośrodek Polityki innymi pod hasłem: naucz mnie babciu, dziadku – naucz mnie wnuczku Społecznej (ROPS) 3. Przygotowanie i realizacja przez seniorów programu wycieczek 2016-2024 ASOS, ROPS, LGD krajoznawczych po Mikroregionie 4. Stworzenie i działalno ść banku usług i centrum wolontariatu seniorów, którzy zechc ą odda ć 1-2 godziny w tygodniu na rzecz usług w Mikroregionie, np. w charakterze przewodnika, osoby wspomagaj ącej Program rz ądowy 2016-2024 opiekuna wycieczek dla dzieci, opiekuna spacerów osób ASOS, ROPS niepełnosprawnych, stra Ŝnika lasu, osoby odwiedzaj ącej osoby samotne, itd. 5. Wymiana i prezentacja do świadcze ń oraz wytworów kulinarnych, Środki LGD, ROPS, 2016-2024 rękodzieła, zbiorów hobbystycznych ró Ŝnych grup pasjonatów ASOS 6. Opracowanie i realizacja programu spotka ń z seniorami z gmin partnerskich oraz przygotowanie do skorzystania z programu uczenia si ę 2016 ASOS, ERASMUS+ przez całe Ŝycie – Erasmus +

Spodziewane efekty: zwi ększenie satysfakcji z zamieszkiwania na terenie Mikroregionu, zwi ększenie wiedzy i identyfikacji obszarem Mikroregionu, zwi ększenie zaanga Ŝowania w sprawy społeczno ści lokalnych

Miary efektów: liczba wszelkiego typu imprez, liczba uczestników, sprzedanych biletów, satysfakcji z zamieszkiwania mierzonej deklaracjami uczestników imprez, artykułów prasowych, wpisów, lajków na FB

261 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Opis projektu: Na obszarze gmin Mikroregionu WPN w ci ągu ostatnich 10 lat nie tylko wzrosła liczba mieszka ńców, ale równie Ŝ zmieniła si ę ich struktura. Przybyło 22% osób w wieku produkcyjnym, ale przybyło równie Ŝ wiele osób wieku emerytalnym - 28,4%. Wiele z nich przez całe zawodowe Ŝycie doje ŜdŜało do pracy do Poznania. Teraz s ą na miejscu, maj ą czas, energi ę i chc ą zachowa ć jak najdłu Ŝej aktywno ść i zdrowie. Wynik przeprowadzonych konsultacji podczas warsztatów oraz w urz ędach gmin potwierdza, Ŝe zasługuj ą oni na wi ększ ą uwag ę. Ka Ŝda z gmin Mikroregionu prowadzi działalno ść kulturalno-rekreacyjn ą dla osób 55+ pod hasłem Akademii Seniora, Uniwersytetu III wieku lub klubów seniora. Jednym z bardziej aktywnych środowisk seniorów jest ponad 150 osobowa grupa studentów Akademii seniora w Puszczykowie. Warto wykorzysta ć ich do świadczenia.

Zdj ęcie 54. Przedstawienie seniorów rosyjskiej grupy j ęzykowej Fot.: Magdalena Płachta

Zdj ęcie 55. Wykład w Akademii seniora w Puszczykowie Fot.: Beata Witczak

262 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Projekt III.2.3. Mikroregion –MakroREKREACJA

Rozwój mi ędzygminnych imprez i inicjatyw integracyjnych dla ró Ŝnych grup Cel Operacyjny III mieszka ńców Nazwa projektu Mikroregion –MakroREKREACJA Cel realizacji Wyłonienie najbardziej usportowionej, rekreacyjnej gminy Mikroregionu WPN projektu Grupa odbiorców Ró Ŝne grupy mieszka ńców wyodr ębnione ze wzgl ędu na wiek, płe ć, przynale Ŝno ść do projektu organizacji pozarz ądowych i zidentyfikowane potrzeby rekreacyjne Jednostka Stowarzyszenie Gmin Mikroregionu WPN koordynuj ąca Partnerzy Urz ędy miejskie i gminne, o środki sportu i rekreacji, szkoły, podmioty działaj ące w projektu obszarze kultury fizycznej i sportu z obszaru Mikroregionu WPN Mieszka ńcy gmin Mikroregionu WPN, organizacje samorz ądowe i pozarz ądowe z obszaru Beneficjenci Mikroregionu WPN, uczestnicy rywalizacji Zadania Czas realizacji Źródła finansów

1. Wyłonienie biegów z poszczególnych gmin, bior ących udział w projekcie Mikroregion – makroREKREACJA: • Wyłonienie imprez organizowanych na akwenach wodnych w W ramach poszczególnych gminach, bior ących udział w projekcie 2016 działalno ści Mikroregion – makroREKREACJA Stowarzyszenia • Wyłonienie rajdów/imprez rowerowych, bior ących udział w projekcie Mikroregion – makroREKREACJA

2. Opracowanie regulaminów – modyfikacja istniej ących o zapisy W ramach środków 2016 dotycz ące projektu Mikroregion – makroREKREACJA Stowarzyszenia

3. Promocja projektu Mikroregion – makroREKREACJA: Środki JST, Urz ędu • Stworzenie podstrony internetowej projektu Mikroregion – Marszałkowskiego makroREKREACJA na stronie mikroregionwpn.pl 2016-2024 starostw • Utworzenie profilu na Facebooku powiatowych, • Organizacja wydarze ń towarzysz ących w projekcie sponsorzy Mikroregion – makroREKREACJA

4. Przyznanie nagrody-wyró Ŝnienia dla Wójta/Burmistrza za kierowanie gmin ą/miastem, które jest najaktywniejsze w obszarze rekreacji w ramach projektu Mikroregion – makroREKREACJA Środki JST, Urz ędu 5. Wyró Ŝnienie najaktywniejszych mieszka ńców poszczególnych Marszałkowskiego, gmin/miast, bior ących udział w projekcie Mikroregion – 2016-2024 starostw makroREKREACJA powiatowych, 6. Wymiana i prezentacja do świadcze ń organizatorów wydarze ń sponsorzy rekreacyjnych, bior ących udział w projekcie Mikroregion – makroREKREACJA

Spodziewane efekty: wi ększa wiedza na temat Mikroregionu WPN i satysfakcji z zamieszkiwania na tym terenie, zwi ększenie świadomo ści, Ŝe rekreacja to dobre sp ędzanie czasu, wi ększa aktywno ść fizyczna ró Ŝnych grup mieszka ńców we wszystkich gminach

Miary efektów : liczba uczestników biegów, liczba kategorii wiekowych, czasy uzyskiwane w poszczególnych konkurencjach, deklarowane zadowolenie z zamieszkiwania w obszarze Mikroregionu

263 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Opis projektu: Mikroregion – makroREKREACJA to pomysł projektu skierowanego do mieszka ńców gmin, b ędących w stowarzyszeniu Mikroregionu WPN. Ide ą jest znalezienie wspólnego mianownika i zbilansowania efektów wydarze ń, organizowanych przez poszczególne gminy/miasta w obszarze sportu, rekreacji i turystyki.

Aktywno ść gmin w rozwoju ró Ŝnych form rekreacji i turystyki mierzy ć mo Ŝemy liczb ą wydarze ń, liczb ą uczestników poszczególnych wydarze ń i wynikami rywalizacji sportowej. Element niedu Ŝej i zdrowej rywalizacji b ędzie czynnikiem motywuj ącym do reprezentowania własnej gminy. Dodatkowym walorem będzie migracja/turystyka mieszka ńców mikroregionu WPN po wszystkich gminach i poznawanie ich specyfiki i uroku.

Zdj ęcie 56. Z podwórka na stadion, Komorniki Fot. Archiwum gminy Komorniki

Zdj ęcie 57. Bieg o koron ę D ąbrówki, Dopiewo Fot.: Marcin Napierała

264 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Cel operacyjny III.3. Zwi ększenie zaanga Ŝowania mieszka ńców w podniesienie estetyki własnych domostw i przestrzeni publicznej jako elementów zwi ększaj ących atrakcyjno ść turystyczn ą gmin Mikroregionu.

Włodarze uzdrowiskowych gmin w Polsce wiedz ą, Ŝe kwiaty i zadbana ziele ń w mie ście to znakomity sposób na jego naturaln ą promocj ę. Tym wła śnie mo Ŝna przyci ągn ąć kuracjuszy, którzy z upodobaniem b ędą spacerowali po parkach zdrojowych i powracali do miejsc raduj ących oczy. Utrzymanie zieleni nie jest jednak rzeczą tani ą i nie ka Ŝda rada gminy znajduje na to w bud Ŝecie dostateczn ą kwot ę pieni ędzy. Dlatego w kraju i zagranic ą mo Ŝna znale źć liczne przykłady zaanga Ŝowania mieszka ńców w podniesienie estetyki przestrzeni publicznej. Znamy przykłady zaadoptowania przez mieszka ńców lub organizacje pozarz ądowe: rzek, cmentarzy, parków, czy ławek w parkach. Polegaj ą one na przej ęciu przez lokaln ą społeczno ść opieki nad danym fragmentem własnego miasta, dzielnicy lub wsi 33 . Na przykład w Starym S ączu miasto obdarowało mieszka ńców skrzynkami, a oni bardzo licznie obsadzili je pi ęknymi kwiatami. Podobna inicjatywa została zaaran Ŝowana w Puszczykowie, cho ć ju Ŝ z o wiele mniejszym udziałem mieszka ńców.

Mieszka ńcom gmin Mikroregionu WPN nie mo Ŝna oczywi ście niczego narzuci ć, mo Ŝna ich jedynie próbowa ć zainspirowa ć. W pobliskim Luboniu mieszka ńcy wyst ąpili z pi ękn ą, społeczn ą, s ąsiedzk ą inicjatyw ą rewitalizacji zaniedbanego terenu zieleni przy ul. Migali i śabikowskiej „S ąsiedzkie tulipany” 34 . Warto podobne przykłady rozpropagowa ć w gminach Mikroregionu i wspólnie z mieszka ńcami i licznymi organizacjami pozarz ądowymi 35 przyst ąpi ć do opracowania planu ukwiecenia gmin tak, by stanowiły swoisty wyró Ŝnik na mapie Wielkopolski i kraju. Warto równie Ŝ wróci ć do przypomnienia starej wielkopolskiej tradycji wychodzenia w sobotnie popołudnie z grabiami i miotł ą przed dom i porz ądkowania terenu swojego obej ścia. Najtrudniejsz ą bowiem rzecz ą jest najpierw znalezienie czasu i środków na piel ęgnowanie zieleni, a potem wykształcenie potrzeby i nawyku dbania o „zaadoptowan ą”, b ądź najbli Ŝsz ą własnego domu przestrze ń.

Przykładowo mo Ŝna zaproponowa ć mieszka ńcom realizacj ę nast ępuj ącego projektu:

33 www.zaadoptujrzeke.pl/,www.klubgaja.pl/,www.dalekoniedaleko.pl 34 spolecznik20.pl/spoldzielnia-pomyslow/16, https://www.facebook.com/sasiedzkietulipany 35 Zgodnie z informacjami zawartymi w Diagnozie w Mikroregionie jest zarejestrowanych 181 organizacji pozarz ądowych, z czego na pewno połowa to organizacje aktywne.

265 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Projekt III.3.1. Zaadoptuj skwer w swojej gminie

Zwi ększenie zaanga Ŝowania mieszka ńców w podniesienie estetyki własnych domostw i Cel operacyjny III przestrzeni publicznej jako elementów zwi ększaj ących atrakcyjno ść turystyczn ą gmin Mikroregionu

Nazwa projektu Zaadoptuj skwer w swojej gminie

Wykształcenie w mieszka ńcach dumy z udziału w kształtowaniu i dbało ści o przestrze ń Cel realizacji projektu publiczn ą Grupa odbiorców Mieszka ńcy gmin Mikroregionu, odwiedzaj ący go ście, tury ści projektu Jednostka Stowarzyszenie Gmin Mikroregionu WPN koordynuj ąca Rady gmin, szkoły, przedszkola, wła ściciele firm, organizacje pozarz ądowe, Lokalne Grupy Partnerzy Działania: Lider Zielonej Wielkopolski, Źródło, Progres, WPN, Nadle śnictwa, lokalna projektu prasa, media społeczno ściowe Mieszka ńcy gmin Mikroregionu WPN, organizacje samorz ądowe i pozarz ądowe z obszaru Beneficjenci Mikroregionu WPN Czas Zadania Źródła finansów/ zasoby realizacji 1. Promocja idei projektu, rozpropagowanie przykładów Koszty własne przygotowania inicjatyw anga Ŝowania społeczno ści w ukwiecanie gmin 2015 informacji przez gminy, LGD i poprzez media społeczno ściowe, artykuły w prasie OP 2. Wycieczki studialne do miast dla szefów gmin, radnych, liderów organizacji pozarz ądowych i Lokalnych Grup 2016 Środki LGD, rad gmin Działania

3. Przygotowanie planu zagospodarowania zieleni ą i ukwiecania Koszty własne (czas) 2016 skwerów, podział zada ń wolontariuszy

Środki LGD, gmin, WPN, 4. Obsadzanie zieleni ą (drzewka) i kwiatami, dy Ŝury podlewania 2016-2024 nadle śnictw, czas ro ślin, spotkania integracyjne mieszka ńców wolontariuszy

5. Organizacja konkursów na najładniej zagospodarowany skwer Raz do roku: Środki LGD, gmin, WFO Ś w Mikroregionie, festyn mi ędzygminny maj-czerwiec

6. Promocja efektów w prasie, TV, w mediach 2016-2024, Bud Ŝet Stow. gmin LGD, społeczno ściowych cyklicznie praca OP

Spodziewane efekty: identyfikacja mieszka ńców z Mikroregionem WPN, poczucie dumy z zamieszkania w Mikroregionie WPN w efekty, zwi ększenie satysfakcji z zamieszkiwania na terenie Mikroregionu, wiedzy o s ąsiadach i identyfikacji z obszarem Mikroregionu

Miary efektów: liczba zagospodarowanych skwerów, liczba organizacji pozarz ądowych i wolontariuszy, którzy wł ączyli si ę do pracy.

266 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Opis projektu: Realizacja opisanego wy Ŝej projektu mo Ŝe przybra ć ró Ŝne warianty. Na przykład mieszka ńcy będą mogli skorzysta ć z zakupionych ro ślin przez gminy, jak równie Ŝ nasadzi ć ro śliny przyniesione przez siebie, które podaruj ą na rzecz gminy. Ro śliny i drzewka mog ą zosta ć oznaczone tabliczkami imiennymi twórcy kompozycji kwiatowej, czy nasadzenia (oczywi ście wszystko w porozumieniu z osobami odp owiedzialnymi za zagospodarowanie zieleni w gminie). Taka inicjatywa b ędzie miała wtedy wpływ nie tylko na aran Ŝacj ę przestrzeni publicznej, ale równie Ŝ na integracj ę społeczno ści lokalnej.

Innym pomysłem na zaanga Ŝowanie mieszka ńców w podniesienie estet yki własnych domostw i przestrzeni publicznej; mo Ŝe by ć projekt s ąsiedzki. W ostatnich latach obserwujemy w Polsce zamykanie si ę mieszka ńców we własnych domach, otaczanie murami, kryzys s ąsiedztwa. W niektórych gminach Mikroregionu WPN, gdzie liczba nowych mieszka ńców w ostatnich 10 latach wzrosła o prawie 50% (Komorniki, Dopiewo, cz ęś ciowo Kórnik i Mosina), mo Ŝna zaobserwowa ć dodatkowo du Ŝą dezintegracj ę mieszka ńców, wyra źny podział na nowych i starych. Zaproponowany projekt mo Ŝe by ć przyczynkiem do lepsze go poznania własnych s ąsiadów w skali lokalnej, czyli tych zza płotu, zza ściany i w skali Mikroregionu WPN, czyli s ąsiadów z niedalekiej wsi, czy nawet drugiego ko ńca gminy. Nic tak nie integruje s ąsiadów, jak zdrowa rywalizacja. W wielu gminach odbywały si ę ju Ŝ konkursy ogrodów i na najładniejsze balkony. Tym razem taki konkurs obejmie obszar wszystkich gmin Mikroregionu WPN.

Zdj ęcie 58 . Projekt plakatu: Towarzystwo Ziemi Brodnickiej Gniazdo Fot.: Iwona Błoszyk

267 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Projekt III.2.2. Poznaj swojego s ąsiada

Zwi ększenie zaanga Ŝowania mieszka ńców w podniesienie estetyki własnych Cel operacyjny III domostw i przestrzeni publicznej jako elementów zwiększaj ących atrakcyjno ść turystyczn ą gmin Mikroregionu WPN Nazwa projektu Poznaj swojego s ąsiada Integracja mieszka ńców poprzez wymian ę do świadcze ń w sprawie zagospodarowania Cel realizacji projektu ogródków i balkonów

Grupa odbiorców Mieszka ńcy gmin Mikroregionu, odwiedzaj ący go ście, tury ści projektu

Jednostka koordynuj ąca Stowarzyszenie Gmin Mikroregionu WPN Rady gmin, szkoły, przedszkola, wła ściciele firm, organizacje pozarz ądowe, Lokalne Partnerzy Grupy Działania: Lider Zielonej Wielkopolski, Źródło, Progres, WPN, Nadle śnictwa, projektu lokalna prasa, media społeczno ściowe Mieszka ńcy gmin Mikroregionu WPN, organizacje samorz ądowe i pozarz ądowe z Beneficjenci obszaru Mikroregionu WPN Czas Źródła finansów/ Zadania realizacji zasoby ń 1. Ogłoszenie konkursu dla wszystkich mieszka ców Mikroregionu na Koszty własne najładniej obsadzony ro ślinami teren wokół posesji oraz na przygotowania najładniej obsadzone balkony. W regulaminie premiowana mo Ŝe by ć 2016 informacji przez współpraca s ąsiedzka polegaj ąca na deklaracji wymiany ro ślin, gminy, LGD i OP podlewania, itd.

2. Ogłoszenie konkursu dla młodzie Ŝy szkolnej na najładniejszy Środki LGD, rad gmin, kwiatowy ogródek/ rabat ę przyszkoln ą. Ten konkurs obejmie powiatów 2016 wszystkie szkoły w Mikroregionie, a prezentacja efektów pozna ńskiego i kwiatowych ogródków odb ędzie si ę w internecie, na FB śremskiego

3. Promocja idei projektu. Zorganizowanie w gminach forum porad ogrodniczych i wymiany do świadcze ń na temat hodowli ozdobnych Koszty własne (czas) ro ślin balkonowych i ro ślin w przydomowych ogródkach, dobre 2016 wolontariuszy praktyki współpracy s ąsiedzkiej, mo Ŝliwo ść prezentowania osi ągni ęć hodowlanych i wymiana porad na FB 4. Zorganizowanie targu kwiatów i ro ślin, np. na Zielonym Rynku w 2016-2024 raz Środki LGD, gmin, Mosinie. Mo Ŝliwo ść zakupu i wymiany ro ślin i porad, które w roku wolontariusze-praca sprzyjaj ą integracji 5. Szerokie upowszechnianie projektów w gminach Mikroregionów, 2016-2024 Środki LGD, gmin, łącznie z wycieczk ą, umo Ŝliwiaj ącą obejrzenie efektów prac zgodnie z WPN, nadle śnictwa, ogrodniczych dla członków rad gmin i uczestników, którzy zgłosili potrzeb ą czas wolontariuszy si ę do konkursu

Spodziewane efekty: zwi ększenie identyfikacji mieszka ńców z Mikroregionem WPN, poczucie dumy, zwi ększenie wiedzy o s ąsiadach zza ściany, własnej ulicy i s ąsiedniej gminy, nowe znajomo ści Miary efektów: liczba zgłoszonych do konkursu balkonów, posesji, ogródków przyszkolnych, liczba prywatnych wła ścicieli, szkół i uczniów, którzy wł ączyli si ę do pracy. Deklarowana w sonda Ŝu liczba nawi ązanych, nowych znajomo ści, poczucie integracji z Mikroregionem WPN.

268 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Opis projektu: Jedn ą z bardzie popularnych form rywalizacji, ale i współpracy mi ędzys ąsiedzkiej, s ą konkursy ogrodów, balkonów, czy - tak jak to ma miejsce w gminie Brodnica – hodowców dyni, popularnie zwanych korbolami. Oprócz namacalnych efektów w postaci pi ęknych rabat kwiatowych, czy wspaniałych okazów dyni, jest to okazja do wymiany ogrodniczych do świadcze ń i dobrej zabawy. Konkursy mi ędzygminne w Mikroregionie WPN mogłyby sta ć si ę okazj ą do poznania s ąsiadów z s ąsiedniej gminy, zapocz ątkowa ć turystyk ę ogrodow ą, a świ ęto korbola to gotowy lokalny produkt turystyczny.

Zdj ęcie 59. Towarzystwo Ziemi Brodnickiej Gniazdo, Dzień Korbola i pyry z gzikiem i jabłek https://www.facebook.com/tpzb.org

Zdj ęcie 60. Rogalin, Konkurs Zielona gmina w Mosinie Fot.: Ewa Sroczy ńska

269 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

6. Koncepcja wdro Ŝenia strategii

6.1. Zało Ŝenia do spójnej promocji i zintegrowanego systemu informacji turystycznej

Efektywna promocja obszaru Mikroregionu WPN jako popularnego i dost ępnego dla wszystkich celu rekreacyjnych wycieczek i atrakcyjnego sp ędzenia czasu wolnego, mimo najlepszego pomysłu na kampani ę marketingow ą nie b ędzie skuteczna, je śli nie nast ąpi integracja systemu informacji turystycznej. Informacja turystyczna (IT) obok zwykłej funkcji informacyjnej powinna spełnia ć przede wszystkim rol ę promocyjn ą zarówno dla turystów, którzy nie wiedz ą np. dok ąd pojecha ć na weekend, jak i dla tych, którzy ju Ŝ przyjechali, ale nie maj ą planu wycieczek i sp ędzenia czasu.

śyjemy w czasach, gdy informacja analogowa, na któr ą składaj ą si ę głównie drukowane materiały promocyjne, udost ępniane w punktach IT, oraz wszelkiego typu oznakowanie obszaru turystycznej penetracji, ju Ŝ nie wystarcza. Wkroczyli śmy w er ę informacji cyfrowej, opart ą o baz ę danych oraz o mechanizmy zbierania, przetwarzania i udost ępniania danych. Tradycyjne strony internetowe wydają si ę zbyt statyczne. Informacje o atrakcjach turystycznych posiada na swoich stronach www ka Ŝda z gmin Mikroregionu, Pozna ńska Lokalna Organizacja Turystyczna, Unia Gospodarcza Regionu Śremskiego, Powiat Pozna ński, Wojewódzka Organizacja Turystyczna, Metropolia Pozna ń. Istniej ą liczne portale turystyczne, w śród których wyró Ŝnia si ę Wielkopolski –Turystyczny Serwis, który zawiera informacje o najwa Ŝniejszych produktach turystycznych regionu, ale równie Ŝ mały lokalny portal: wizjerturystyczny.pl, prowadzony hobbystycznie przez miło śników Wielkopolskiego Parku Narodowego. Mikroregion powinien istnie ć na ka Ŝdej z wymienionych stron oraz oczywi ście powinien posiada ć własny interaktywny portal i profil na najpopularniejszych portalach społeczno ściowych. Tymczasem strona internetowa Mikroregionu jest jego antypromocj ą. To samo zreszt ą dotyczy map Mikroregionu, umieszczonych w poszczególnych gminach. Przez kilka lat od momentu ich postawienia zd ąŜ yły wypłowie ć i s ą praktycznie nieczytelne.

Zdj ęcie 61. Tablica informacyjna Mikroregionu WPN w St ęszewie Fot.: Małgorzata Ornoch-Tab ędzka

270 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Podstaw ą funkcjonowania systemu IT powinna by ć centralna baza danych, w której znajduj ą si ę wszystkie potrzebne turystom informacje. Na stronie Metropolii Pozna ń znajdujemy rodzaj deklaracji, Ŝe „ Tury ści nie b ędą docierali do portali, czy biur informacji turystycznej ka Ŝdej gminy, powiatu i miasta, chc ą mie ć ofert ę kompleksow ą - wszystko, co ich mo Ŝe zainteresowa ć w Poznaniu i okolicach zebrane w jednym miejscu 36 . Jednak obok opisu atrakcji turystycznych i akwenów wodnych udost ępnianych jako k ąpieliska, brakuje całego zbioru informacji o noclegach, restauracjach, instytucjach kultury i dziej ących si ę w nich wydarzeniach kulturalnych, czy imprezach sportowych. Dlatego powinny by ć zapewnione: • kompleksowo ść informacji • opracowanie takiej struktury danych, która umo Ŝliwi bezpo średni ą transmisj ę danych z przygotowanej bazy, równie Ŝ w formie aplikacji mobilnej, typu opisywanej wcze śniej Flora WPN • wymian ę informacji z wszystkimi wymienionymi wy Ŝej bazami regionalnymi i zasobami krajowymi np. z portalem www.byway.pl • dowolne generowanie wyników w postaci serwisów tematycznych • stworzenie sieci u Ŝytkowników, uprawnionych do wprowadzania i weryfikacji informacji istniej ących w bazie danych • ale przede wszystkim zbudowanie pełnej bazy danych i jej bie Ŝą ce administrowanie wraz z aktualizacj ą.

Wydaje si ę, Ŝe spełnienie warunków zbudowania tak zaprojektowanego systemu zintegrowanej informacji turystycznej przekracza moŜliwo ści małego Mikroregionu WPN. Dlatego pozostaje współpraca np. z PLOT, czy ze Stowarzyszeniem Metropolia Pozna ń, do której oprócz Brodnicy nale Ŝą pozostałe gminy Mikroregionu. Dobry rezultat tej współpracy zale Ŝał b ędzie nie tylko od sprawno ści i rzetelno ści administratora, ale przede wszystkim od zasilenia bazy danych w niezb ędne informacje. Jest równie Ŝ drugi aspekt, o którym nie mo Ŝna zapomina ć. To punkty IT, czy inne miejsca, w których turysta mo Ŝe otrzyma ć „ Ŝyw ą” rekomendacj ę. Promocja bezpo średnia, której uczestnikami mog ą by ć wszyscy pracownicy publicznych instytucji oraz mieszka ńcy, przekazuj ący pozytywne emocje na temat swoich ulubionych zak ątków lub wydarze ń w Mikroregionie, mo Ŝe by ć cenniejsz ą zach ętą do sp ędzenia tutaj czasu ni Ŝ najlepsza aplikacja w telefonie komórkowym. Jako ść tej bezpo średniej promocji zale Ŝy w du Ŝej mierze od władz poszczególnych samorz ądów, członków Mikroregionu WPN, których rol ą jest stworzenie odpowiedniego klimatu wokół oferty sp ędzania czasu wolnego, zarówno dla mieszka ńców, jak i go ści.

36 http://www.aglomeracja.poznan.pl

271 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

6.2. Działania organizacyjno-kadrowe

Wspólny wysiłek wielu osób, które przyczyniły si ę najpierw do opracowania szczegółowej „Diagnozy stanu gospodarki turystycznej i rekreacyjnej na obszarze Mikroregionu”, a nast ępnie „Strategii zrównowa Ŝonego rozwoju turystyki i rekreacji gmin Mikroregionu Wielkopolskiego Parku narodowego”, b ędzie bezcelowy, je Ŝeli zaproponowane w niniejszym dokumencie zadania nie b ędą realizowane. Niestety, cz ęsto w praktyce samorz ądowej zdarza si ę, Ŝe strategia po zatwierdzeniu staje si ę martwym dokumentem, do którego nigdy wi ęcej ju Ŝ si ę nie si ęga.

Strategia powinna by ć dokumentem Ŝywym – powinna by ć podstawowym planem działania, wyznaczaj ącym kluczowe kierunki przedsi ęwzi ęć wybranych podmiotów na danym obszarze i wskazuj ącym sposoby ich osi ągania. Wła śnie po to w pracach nad opracowywaniem strategii wiele czasu po świ ęcono na rozpisanie ka Ŝdego projektu strategicznego na zadania, czas ich realizacji, źródła finansowania, beneficjentów, spodziewane efekty i ich miary, wykonawców i partnerów.

We wniosku aplikacyjnym w punkcie „Opis funkcjonalnie zintegrowanych działa ń podejmowanych w projekcie przez JST. Koordynacja działa ń JST” zapisano, Ŝe projekt obejmie „szerok ą palet ę zintegrowanych wspólnych działa ń oraz kompleksowe podej ście do zarz ądzania rozwojem na poziomie regionalnym i lokalnym”. Wszystkie działania projektowe (czyli mi ędzy innymi niniejsza strategia) maj ą na celu rozwój całego OF, bowiem podstawowe zało Ŝenie projektu to zintegrowane działanie na sfer ę gospodarcz ą, społeczn ą, środowiskow ą i przestrzenn ą. Zało Ŝono, Ŝe wspóln ą realizacj ę projektu zagwarantuje Komitet Steruj ący, który b ędzie monitorował, konsultował i przyjmie wszystkie opracowane dokumenty.

Zało Ŝono, Ŝe oprócz odbioru opracowania przez Stowarzyszenie (Zamawiaj ącego), ka Ŝdy z partnerów b ędzie przedkładał dokumenty wypracowane w ramach projektu swojej radzie gminy, która podejmie indywidualnie decyzj ę o ich akceptacji w formie uchwały - w cz ęś ci, dotycz ącej zakresu działa ń, wytyczonego dla danej gminy. Oczywi ście to, czy tak si ę stanie, jest autonomiczn ą decyzj ą rady ka Ŝdego samorz ądu.

Na podstawie powy Ŝszego mo Ŝna stwierdzi ć, Ŝe odpowiedzialno ść za proces wdra Ŝania zapisów dokumentu strategii b ędzie dwuszczeblowa – na poziomie Stowarzyszenia oraz na poziomie poszczególnych gmin. Oczywi ście, w realizacj ę praktycznie ka Ŝdego projektu b ędzie zaanga Ŝowanych wiele innych podmiotów, tak publicznych, jak i prywatnych, ale musi zosta ć zapewniona efektywna koordynacja ich działa ń.

Dla ka Ŝdego projektu, zaproponowanego w niniejszym dokumencie, została okre ślona jednostka koordynuj ąca i partnerzy projektu. Tylko dla projektów w ramach Celu operacyjnego I.1. „Rozwój infrastruktury rekreacyjno- turystycznej”, tj.:

272 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

• Budowa dróg na terenie Mikroregionu WPN • Budowa przystani na terenie gmin Mikroregionu WPN • Budowa parkingów, dróg i chodników • Budowa hal, boisk i innych obiektów sportowych, itd., jednostk ą koordynuj ącą s ą gminy, natomiast w pozostałych przypadkach – Stowarzyszenie Gmin WPN.

St ąd wynika wniosek, Ŝe Stowarzyszenie b ędzie miało kluczow ą rol ę w koordynowaniu prac nad cało ściowym wdra Ŝaniem zapisów Strategii, jak i jej poszczególnych elementów (projektów). Rola ta znalazła zreszt ą umocowanie w zapisach celów statutowych Stowarzyszenia, gdzie na pierwszym miejscu (§ 8, ust. 1a) jest mowa o „wspieraniu realizacji celów strategii zrównowa Ŝonego rozwoju turystyki i rekreacji gmin Mikroregionu WPN”.

W statucie widnieje równie Ŝ zapis, Ŝe cele Stowarzyszenie realizowało b ędzie mi ędzy innymi poprzez „uzgadnianie wspólnej polityki na rzecz zrównowa Ŝonego rozwoju oraz podejmowanie wspólnych działa ń w zakresie harmonijnego rozwoju środowiska naturalnego, społecznego i gospodarczego, w tym racjonalnej polityki przestrzennej” (§ 8, ust. 2a).

Niestety, przeprowadzona w rozdz. 3 Strategii, ocena stopnia realizacji dotychczasowej „Strategii Zrównowa Ŝonego Rozwoju Turystyki i Rekreacji Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego” z roku 2006 jednoznacznie wskazuje, Ŝe cele Stowarzyszenia nie s ą realizowane w zadowalaj ącym stopniu.

Przedmiotem niniejszych rozwa Ŝań (jak i innych cz ęś ci dokumentu Strategii) nie jest szczegółowa analiza takiego stanu rzeczy, lecz zaproponowanie działa ń organizacyjnych i kadrowych, których zastosowanie powinno zapewni ć pomy śln ą realizacj ę zapisów Strategii.

Formuła prawna stowarzyszenia z pewno ści ą nie jest idealn ą form ą wielostronnej współpracy na obszarze gmin WPN, bowiem, w my śl obowi ązuj ących w naszym kraju przepisów: • Nieuzasadnione jest zaw ęŜ enie celów, dla których mog ą by ć zakładane stowarzyszenia gmin - nie mog ą powstawa ć w celu wspólnego wykonywania zada ń publicznych, gdy Ŝ dla wspólnej realizacji tych Ŝe celów słu Ŝą zwi ązki i porozumienia. • Istnieje du Ŝe obci ąŜ enie stowarzysze ń obowi ązkami z ustawy o rachunkowo ści (szczególnie konieczno ść prowadzenia ksi ąg rachunkowych). • System kontroli nad stowarzyszeniami jest rozbudowany i nieefektywny (stowarzyszenia JST s ą kontrolowane przez kilka niezale Ŝnych od siebie organów). • W stowarzyszeniu JST mog ą uczestniczy ć tylko JST . • Du Ŝe w ątpliwo ści natury prawnej budzi udział jednostek samorz ądu terytorialnego w stowarzyszeniach osób fizycznych, w charakterze tzw. członka wspieraj ącego. Z drugiej strony:

273 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

• W przeciwie ństwie np. do porozumie ń i zwi ązków, regulacja dotycz ąca uczestnictwa w stowarzyszeniach JST jest w zasadzie zunifikowana. • Obecnie przepisy prawa stwarzaj ą mo Ŝliwo ść tworzenia stowarzysze ń przez ka Ŝdą jednostk ę samorz ądow ą. • Mo Ŝliwe s ą poziomy stowarzysze ń: − horyzontalne – JST tego samego szczebla, np. gmin z innymi gminami – tak jest w przypadku Stowarzyszenia WNP − wertykalne – JST ró Ŝnych szczebli, np. gminy z powiatami i województwami. • Mo Ŝliwy jest ró Ŝny zakres działania – lokalny, regionalny, ogólnopolski, mi ędzynarodowy. • Istnieje mo Ŝliwo ść zakładania stowarzysze ń jednorodnych, jak i mieszanych. • Pojedyncza JST mo Ŝe by ć członkiem wi ęcej ni Ŝ jednego stowarzyszenia. • Brak jest ogranicze ń terytorialnych, w tym wymogu, by uczestnikami stowarzyszenia były jednostki bezpo średnio s ąsiaduj ące ze sob ą lub z tego samego obszaru. • Dobrowolno ść - swoboda powzi ęcia zamiaru zrzeszania si ę, udziału, wyst ąpienia, czy te Ŝ rozwi ązania stowarzyszenia • Stowarzyszenie mog ą zało Ŝyć co najmniej 3 jednostki samorz ądu terytorialnego. • Zawi ązane stowarzyszenie stanowi odr ębny od tworz ących go jednostek podmiot prawa. Uzyskuje ono osobowo ść prawn ą z chwil ą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. • Jednostka samorz ądowa mo Ŝe powierzy ć stowarzyszeniu realizacj ę swojego zadania, ale nie wyzbywa si ę mo Ŝliwo ści jego samodzielnej realizacji i ponosi odpowiedzialno ść z tytułu realizacji tego zadania. • Na stowarzyszenie nie mog ą by ć przeniesione kompetencje o charakterze władczym. • Stowarzyszenie mo Ŝe prowadzi ć działalno ść gospodarcz ą. • Mo Ŝe tworzy ć jednostki organizacyjne, w tym spółki prawa handlowego. • Mo Ŝe uzyska ć status organizacji po Ŝytku publicznego. • Stowarzyszenie JST, działaj ące jako organizacja pozarz ądowa, mo Ŝe by ć równie Ŝ partnerem prywatnym.

Bior ąc pod uwag ę powy Ŝsze argumenty mo Ŝna stwierdzi ć, Ŝe dla samej współpracy mi ędzygminnej, stowarzyszenie jest wystarczaj ącą i efektywn ą form ą prawn ą. Głównym problemem jest jednak to, Ŝe w jego skład nie mog ą wchodzi ć jednostki pozasamorz ądowe, a dla rozwoju turystyki i rekreacji na terenie gmin WPN ten aspekt ma kluczowe znaczenie.

Oczywi ście, Stowarzyszenie mo Ŝe i powinno pełni ć rol ę koordynuj ącą prac ę innych podmiotów w zakresie, zaproponowanym w Strategii, ale w praktyce takie lu źne powi ązanie na linii Stowarzyszenie – inne podmioty mo Ŝe okaza ć si ę niewystarczaj ące do aktywnego zaanga Ŝowania tych podmiotów.

W trakcie prac nad niniejszym opracowaniem pojawił si ę pomysł utworzenia klastra turystycznego na obszarze działalno ści Stowarzyszenia (por. Projekt II.2.1.). „Klaster to

274 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

geograficzne skupisko wzajemnie powi ązanych firm, wyspecjalizowanych dostawców, jednostek świadcz ących usługi, firm działaj ących w pokrewnych sektorach i zwi ązanych z nimi instytucji w poszczególnych dziedzinach, jednocze śnie współdziałaj ących i konkuruj ących ze sob ą”37 .

Klaster najcz ęś ciej obejmuje firmy z jednego sektora. Firmy działaj ące w klastrze s ą niezale Ŝne – konkuruj ą mi ędzy sob ą i jednocze śnie w niektórych obszarach współpracuj ą. W klastrze niekiedy wa Ŝna jest tak Ŝe współpraca przedsi ębiorstw z instytucjami otoczenia nale Ŝą cymi do sektora badawczo-rozwojowego (uczelniami, instytutami, badawczymi, placówkami edukacyjnymi), infrastruktury wsparcia biznesu (parkami naukowo- technologicznymi, firmami doradczymi) oraz z administracj ą publiczn ą38 .

Klastry rozwijaj ą si ę wi ęc w oparciu o przepływy wiedzy, innowacje oraz jak najlepsze dopasowanie i wykorzystanie zasobów dost ępnych w danej lokalizacji. Dzieje si ę tak dzi ęki intensywnym interakcjom oraz współpracy, dialogowi i koordynacji, które wyst ępuj ą razem z naturaln ą konkurencj ą pomi ędzy podmiotami w klastrze. Konkurencja optymalizuje wewn ętrzne wykorzystanie zasobów przedsi ębiorstw (i innych podmiotów) oraz stymuluje innowacyjno ść . Współpraca pozwala natomiast na optymalizacj ę wykorzystywania zasobów wewn ętrznych i zewn ętrznych oraz umo Ŝliwia rozwój innowacji dzi ęki nowemu łączeniu ró Ŝnych zasobów, wiedzy i sprz ęŜ eniom zwrotnym.

Rola władz lokalnych mo Ŝe by ć tutaj bardzo du Ŝa – od uwzgl ędniania w swoich działaniach potrzeb przedsi ębiorstw działaj ących w klastrach (np. w zakresie infrastruktury transportowej, edukacyjnej i badawczej, regulacji prawnych, itp.) po inicjowanie klastrów, bowiem powi ązania, współpraca i koordynacja w ramach klastra mog ą realizowa ć si ę samoistnie lub mog ą by ć stymulowane lub te Ŝ wzmacniane poprzez bardziej sformalizowane instytucje, takie jak inicjatywa klastrowa i koordynator klastra. Koordynator klastra to podmiot, który organizuje i animuje rozwój interakcji, powi ąza ń, przepływów wiedzy i współpracy w klastrze, a tak Ŝe świadczy wyspecjalizowane usługi na rzecz firm i innych podmiotów działaj ących w danym skupisku. Inicjatywa klastrowa to forma organizacyjna, gromadz ąca kluczowych graczy klastra na rzecz jego rozwoju, w tym tak Ŝe pewna formuła partnerstwa, która słu Ŝy uzgadnianiu a nast ępnie wdra Ŝaniu działa ń istotnych dla rozwoju danego skupiska firm i instytucji otoczenia.

W uproszczeniu inicjatywa klastrowa jest sformalizowanym klastrem, przy czym wsparcie publiczne – z uwagi na tzw. efekty zewn ętrzne – będzie niosło tak Ŝe korzy ści dla podmiotów klastra niewchodz ących w skład inicjatywy, które z czasem mog ą do niej przyst ąpi ć.

37 Michael Porter, The Competitive Advantage of Nations , 1990 38 Kierunki i zało Ŝenia polityki klastrowej w Polsce do 2020 roku, Rekomendacje Grupy roboczej ds. polityki klastrowej , PARP, Warszawa 2012

275 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Stowarzyszenie mo Ŝe by ć jednocze śnie traktowane jako inicjatywa klastrowa (zgromadzenie członków) i koordynator (jako podmiot prawny posiadaj ący zarz ąd i biuro). Inicjatywa klastrowa powinna obejmowa ć przede wszystkim przedsi ębiorstwa działaj ące w danym skupisku, ale równie Ŝ wszystkie inne istotne podmioty (uczelnie, szkoły, administracje, instytucje otoczenia biznesu itp.). Najwa Ŝniejsi dla jej funkcjonowania s ą ludzie, a zwłaszcza liderzy wywodz ący si ę ze wspomnianych środowisk.

Przyjmuje si ę, Ŝe funkcje koordynatora powinny by ć finansowane głównie ze środków prywatnych (pochodz ących od aktorów klastra – na przykład składek członkowskich). Nale Ŝy jednak pami ęta ć, Ŝe funkcja koordynacji ma charakter dobra publicznego, czyli przynosi korzy ści wszystkim podmiotom działaj ącym w danym skupisku, w tym tak Ŝe tym, które b ędą dopiero powstawa ć. To uzasadnia współfinansowanie funkcji koordynacyjnych ze środków publicznych, po to by działania koordynatora nie ograniczały si ę jedynie do obsługi tych podmiotów, które tworz ą inicjatyw ę klastrow ą i opłacaj ą składki.

Podsumowuj ąc, proponowane s ą nast ępuj ące działania o charakterze organizacyjno- kadrowym, które powinny zapewni ć sprawn ą realizacj ę zapisów Strategii: 1) Stowarzyszenie Gmin WPN a) władze Stowarzyszenia - sprawnie działaj ące Partnerstwo (w formie Stowarzyszenia) powinno by ć ambicj ą ka Ŝdego z szefów samorz ądów je tworz ących: • powinni by ć oni zgodni co do priorytetów i podstawowych zasad działania Partnerstwa • powinni oni aktywnie działa ć we władzach Stowarzyszenia (Zarz ąd, Komisja Rewizyjna) • powinni oni na co dzie ń wspiera ć wysiłki personelu Partnerstwa w realizacji ich zada ń. b) Biuro Stowarzyszenia – Partnerstwo powinno posiada ć doskonale zorganizowan ą jednostk ę, dysponuj ącą: • własnym, dobrze wyposa Ŝonym biurem • personelem, dobrze przygotowanym do roli koordynatora współpracy mi ędzysamorz ądowej i mi ędzysektorowej oraz przygotowywania i wra Ŝania wspólnych projektów (w tym aplikowania o środki pomocowe) – pocz ątkowo mo Ŝe to by ć jedna osoba – Dyrektor Biura, pracuj ący na cały etat • stabilnym zapleczem finansowym (regularne opłacanie składek członkowskich). c) Koordynatorzy gminni i Zespół ds. wdra Ŝania Strategii • Pracuj ący dotychczas na roboczo przy realizacji projektu przedstawiciele poszczególnych gmin mogliby zosta ć stałymi Koordynatorami gminnymi, którzy wraz z Dyrektorem Biura tworzyliby Zespół ds. wdra Ŝania Strategii. • Koordynatorzy gminni reprezentowaliby swoje samorz ądy i byliby odpowiedzialni za wdra Ŝanie zapisów Strategii na swoim terenie. Ponadto Koordynatorzy byliby

276 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

odpowiedzialni za inicjowanie i koordynacj ę innych partnerskich przedsi ęwzi ęć , nie wynikaj ących z zapisów Strategii. • Zespół b ędzie odpowiedzialny za koordynacj ę działa ń, śledzenie post ępów w ich wdra Ŝaniu, okresow ą ocen ę, nanoszenie korekt i uzupełnie ń oraz wprowadzanie do dokumentu nowych propozycji. • Zespół b ędzie corocznie (do ko ńca marca) przygotowywał sprawozdanie z realizacji strategii w poprzednim roku, zawieraj ące informacje o zadaniach uko ńczonych, zadaniach b ędących w trakcie wykonywania oraz zadaniach nie rozpocz ętych wraz z wyja śnieniem przyczyn ewentualnych opó źnie ń. Konsekwencj ą wniosków, zawartych w sprawozdaniu mo Ŝe by ć propozycja nanoszenia zmian w dokumencie, polegaj ących na przykład na zmianach terminów, usuwaniu, czy te Ŝ dodawaniu okre ślonych zapisów. • W nast ępnej kolejno ści sprawozdanie b ędzie przyjmowane przez Zarz ąd i prezentowane na posiedzeniu Zgromadzenia Ogólnego. 2) Klaster turystyczny Stowarzyszenie WPN mo Ŝe sta ć si ę inicjatorem, a nast ępnie koordynatorem klastra, który – dzi ęki swojej formule działania – będzie skupia ć liczne podmioty prywatne i publiczne, które b ędą wspólnie realizowa ć działania w ramach zaproponowanych w niniejszym dokumencie projektów strategicznych.

Niew ątpliwie kluczowym elementem sukcesu Partnerstwa jest posiadanie przez nie odpowiednich kadr . Warunkiem prawidłowego funkcjonowania i rozwoju Partnerstwa jest zapewnienie odpowiedniego poziomu i dalszego ich rozwoju, czemu powinny słu Ŝyć: • przemy ślany system wynagrodze ń, motywuj ący do aktywnej i efektywnej pracy • dobre warunki pracy (biuro i jego wyposa Ŝenie) • mo Ŝliwo ść rozwoju poprzez system dokształcania. Je Ŝeli chodzi o szkolenia, to powinny mie ć one na celu pozyskanie, b ądź doskonalenie umiej ętno ści, pozwalaj ących na: • skuteczne kierowanie personelem – dla kadry zarz ądzaj ącej • efektywn ą prac ę w zespole i komunikacj ę wewn ętrzn ą – dla wszystkich szczebli organizacyjnych • umiej ętno ść wyszukiwania ró Ŝnorodnych źródeł dofinansowania przedsi ęwzi ęć • bardzo dobr ą orientacj ę w prawie, dotycz ącym zamówie ń publicznych • skuteczne przygotowywanie wniosków aplikacyjnych • skuteczne zarz ądzanie projektami, szczególnie w punktu widzenia prawnego i finansowego • umiej ętno ść efektywnego monitorowania i ewaluacji projektów.

277 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

6.3. Finansowanie wdro Ŝenia strategii – mo Ŝliwo ści pozyskania współfinansowania zewn ętrznego

Wdra Ŝanie poszczególnych działa ń w ramach niniejszej Strategii zbiega si ę w czasie z rozpocz ęciem nowego okresu programowania i finansowania Unii Europejskiej 2014-2020. Polska jako najwi ększy beneficjent europejskiej polityki spójno ści b ędzie realizowała projekty z obecnej perspektywy za kwot ę znacznie przekraczaj ącą 100 mld euro. Nale Ŝy wi ęc szczególnie zwróci ć uwag ę na źródła finansowania potencjalnie dost ępne z tych środków w najbli Ŝszych latach. W momencie powstawania niniejszego dokumentu dokładne wytyczne na okres programowania funduszy UE 2014+ s ą ju Ŝ znane. Wiadomo, i Ŝ mamy do czynienia z reform ą samych funduszy strukturalnych, które staj ą si ę bardziej skoncentrowane na niektórych zagadnieniach, a z drugiej strony nie zawieraj ą w sobie ju Ŝ mo Ŝliwo ści współfinansowania pewnych typów projektów, które były realizowane w latach 2007-2013.

Wi ększy nacisk na innowacyjno ść projektów aplikuj ących o wsparcie z programów pomocowych UE oraz wci ąŜ du Ŝy zakres projektów zwi ązanych z ochron ą środowiska i oszcz ędnym gospodarowaniem energi ą, tworz ą ciekawe mo Ŝliwo ści realizacji przedsi ęwzi ęć zarówno przez instytucje publiczne, jak i organizacje pozarz ądowe czy przedsi ębiorców prywatnych. Z drugiej strony, obecna perspektywa funduszy UE, nie zawiera ju Ŝ środków wprost ukierunkowanych na wspieranie projektów turystycznych, jak miało to miejsce do roku 2013 (m.in. poprzez Działanie 6.1 „Turystyka” – Schemat I – Infrastruktura turystyczna – Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013).

W programach operacyjnych, które zaczynaj ą by ć wła śnie wdra Ŝane, mo Ŝna wyró Ŝni ć najwa Ŝniejsze potencjalne źródła współfinansowania przedsi ęwzi ęć zawartych w niniejszej Strategii Zrównowa Ŝonego Rozwoju Turystyki i Rekreacji Mikroregionu WPN:

6.3.1. Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2014–2020 ⇒ Działanie 3.3. Wspieranie strategii niskoemisyjnych, w tym mobilno ść miejska Poddziałanie 3.3.1. Inwestycje w obszarze transportu miejskiego Przykładowe działania: • budowa, przebudowa, rozbudowa i modernizacja parkingów typu P&R, B&R, zintegrowanych centrów przesiadkowych, zapewnienie dróg dost ępu do przystanków, centrów przesiadkowych, dróg dla rowerów • działania informacyjne i promocyjne dotycz ące transportu publicznego, rowerowego i pieszego.

⇒ Działanie 4.4. Zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego Poddziałanie 4.4.1. Inwestycje w obszarze dziedzictwa kulturowego regionu

Przykładowe działania:

278 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

• rewitalizacja, rewaloryzacja, konserwacja, renowacja, restauracja, zachowanie, a tak Ŝe adaptacja na cele kulturalne, obiektów oraz obszarów zabytkowych • rozbudowa, przebudowa oraz wyposa Ŝenie instytucji kultury • rewitalizacja, rewaloryzacja, konserwacja, renowacja, restauracja, zachowanie, a tak Ŝe adaptacja na cele kulturalne obiektów poprzemysłowych i powojskowych o warto ściach historycznych • ochrona, zachowanie i zabezpieczenie obiektów dziedzictwa kulturowego i obiektów zabytkowych • zakup trwałego wyposa Ŝenia oraz konserwacja i zabezpieczenie muzealiów, archiwaliów, starodruków i innych zabytków ruchomych • zabezpieczenie zabytków przed kradzie Ŝą i zniszczeniem • zagospodarowanie otoczenia obiektów o charakterze kulturalnym • tworzenie i rozwój systemów oznakowania obszarów i obiektów atrakcyjnych kulturowo • działania zwi ązane z wykorzystaniem i rozwojem aplikacji i usług teleinformatycznych, jak równie Ŝ rozwój kultury i turystyki zwi ązanej z tre ściami cyfrowymi.

⇒ Działanie 4.4. Zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego Poddziałanie 4.4.2. Wydarzenia kulturalne Przykładowe działania: • wsparcie organizacji wydarze ń o charakterze kulturalnym wnosz ących trwały wkład do zachowania dziedzictwa kulturowego regionu, w tym wsparcie niezb ędnej infrastruktury.

⇒ Działanie 4.5. Ochrona przyrody Poddziałanie 4.5.4. Edukacja ekologiczna Przykładowe działania: • prowadzenie działa ń informacyjno – edukacyjnych w zakresie ochrony środowiska • budowa, rozbudowa, modernizacja i doposa Ŝenie o środków prowadz ących działalno ść w zakresie edukacji ekologicznej.

⇒ Działanie 9.2. Rewitalizacja obszarów problemowych Poddziałanie 9.2.1. Rewitalizacja miast i ich dzielnic, terenów wiejskich, poprzemysłowych i powojskowych Przykładowe działania: • przebudowa lub adaptacja budynków, obiektów na terenach zdegradowanych w celu przywrócenia i/lub nadania im nowych funkcji społecznych, gospodarczych, edukacyjnych, kulturalnych lub rekreacyjnych • poprawa funkcjonalno ści ruchu kołowego, ruchu pieszego i estetyki przestrzeni publicznych rewitalizowanego terenu, w tym: budowa, remonty lub przebudowa

279 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

chodników i przej ść dla pieszych oraz wszelkiej infrastruktury pozwalaj ącej na zwi ększenie bezpiecze ństwa pieszych i rowerzystów (np. ście Ŝki rowerowe).

6.3.2. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 ⇒ Działanie 2.4. Ochrona przyrody i edukacja ekologiczna Przykładowe działania: • budowanie potencjału i integracja – szkolenia oraz aktywna edukacja dla grup zawodowych wywieraj ących najwi ększy wpływ na przyrod ę. Obszar tematyczny obejmuje równie Ŝ projekty przyczyniaj ące si ę do integracji ró Ŝnych środowisk (m.in.: przedsi ębiorców, organów administracji samorz ądowej, organizacji pozarz ądowych, przedstawicieli mediów), promuj ące wspólne inicjatywy nakierowane na współprac ę i komunikacj ę niejednorodnych grup interesariuszy (platformy internetowe, warsztaty, publikacje) • edukacja społeczno ści obszarów chronionych – działania edukacyjne skierowane do społeczno ści lokalnych na obszarach chronionych, w szczególności nale Ŝą cych do sieci Natura 2000 i parków narodowych, w celu budowy świadomo ści nt. potrzeby oraz wła ściwych metod ochrony przyrody, jak równie Ŝ korzy ści z dobrze zachowanej przyrody i krajobrazu • rozwój bazy o środków prowadz ących działalno ść w zakresie edukacji ekologicznej.

6.3.3. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020, Priorytet 6. Rozwój Lokalny ⇒ Działanie 7. Podstawowe usługi i odnowa wsi na obszarach wiejskich Przykładowe działania: • budowa lub modernizacja dróg lokalnych (wraz ze ście Ŝkami rowerowymi) • badania i inwestycje zwi ązane z utrzymaniem, odbudow ą i popraw ą stanu dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego wsi, krajobrazu wiejskiego i miejsc o wysokiej warto ści przyrodniczej • odnawianie lub poprawa stanu obiektów budowlanych, w tym zabytkowych, słu Ŝą cych zachowaniu dziedzictwa kulturowego • zakup obiektów charakterystycznych dla tradycji budownictwa w danym regionie z przeznaczeniem na cele publiczne • inwestycje w obiekty pełni ące funkcje kulturalne lub kształtowanie przestrzeni publicznej: budowa, modernizacja lub wyposa Ŝanie budynków pełni ących funkcje kulturalne, w tym świetlic i domów kultury • ukształtowanie przestrzeni publicznej zgodnie z wymaganiami ładu przestrzennego.

⇒ Inicjatywa LEADER – realizacja operacji w ramach lokalnych strategii rozwoju Przykładowe działania: • organizacji szkole ń i innych przedsi ęwzi ęć o charakterze edukacyjnym i warsztatowym dla ludno ści

280 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

• promocja i rozwój lokalnej aktywno ści, w tym promocja lokalnej twórczo ści kulturalnej i artystycznej, z wykorzystaniem lokalnego dziedzictwa kulturowego, historycznego oraz przyrodniczego • rozwój agroturystyki i turystyki na obszarach wiejskich, w tym: utworzenie lub zmodernizowanie elektronicznej bazy informacji turystycznej oraz stron WWW, przygotowania i wydania folderów i innych publikacji informacyjnych, oznaczenia obiektów wa Ŝnych lub charakterystycznych dla obszaru obj ętego lokaln ą strategi ą rozwoju • inicjowanie powstawania, rozwoju, przetwarzania, wprowadzenia na rynek oraz podnoszenia jako ści produktów i usług bazuj ących na lokalnych zasobach, w tym naturalnych surowcach i produktach rolnych i le śnych • organizacja imprez kulturalnych, rekreacyjnych, sportowych na obszarze obj ętym działalno ści ą LGD • renowacja, zabezpieczenie i oznakowanie przydro Ŝnych kapliczek, pomników przyrody, odkrywek geologicznych i innych miejsc i budowli charakterystycznych dla danej miejscowo ści i istotnych dla realizacji LSR wraz z uporz ądkowaniem terenu wokół tych miejsc • zakup strojów, eksponatów i innego wyposa Ŝenia dla zespołów artystycznych, zespołów folklorystycznych oraz innych grup i zespołów kultywuj ących miejscowe tradycje i zwyczaje • inwestycje słu Ŝą ce utrzymaniu i kultywowaniu tradycyjnych zawodów i rzemiosła oraz inwestycje słu Ŝą ce wspieraniu twórczo ści lokalnej lub ludowej • budowa/odbudowa małej infrastruktury turystycznej, w szczególno ści punktów widokowych, miejsc wypoczynkowych i biwakowych, tras narciarstwa biegowego, tras rowerowych • zakup wyposa Ŝenia świetlic wiejskich i ich remont.

⇒ Pomoc dotacyjna na rozpocz ęcie pozarolniczej działalno ści gospodarczej na obszarach wiejskich (w tym w turystyce).

6.3.4. Inne (poza-unijne, krajowe) programy pomocowe/grantowe, np.: ⇒ Urz ąd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego – Konkurs na najlepszy obiekt turystyki na obszarach wiejskich w Wielkopolsce ⇒ Urz ąd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego – Konkurs Pi ęknieje wielkopolska wie ś ⇒ Ministerstwo Sportu i Turystyki – Program Sport Wszystkich Dzieci ⇒ Fundusz Współpracy Dwustronnej Mechanizmu Finansowego EOG 2009-2014 - Ochrona ró Ŝnorodno ści biologicznej i ekosystemów ⇒ Narodowe Centrum Kultury –organizacja kursów, szkole ń, warsztatów, plenerów, konkursów, przegl ądów, festiwali, wystaw, koncertów, happeningów, spektakli (teatralnych, muzycznych i innych), realizacja działa ń animacyjnych wspomagaj ących lokalne społeczno ści w działaniach twórczych

281 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

⇒ Fundacja Greenpeace Polska – wsparcie i promocja ciekawych przedsi ęwzi ęć , które w istotny sposób zwróc ą uwag ę na wyzwania dotycz ące środowiska naturalnego w aspekcie globalnym, jak i lokalnym ⇒ wiele innych ogłaszanych na bie Ŝą co.

Projekty programów operacyjnych stwarzaj ą mo Ŝliwo ści uruchomienia znacz ących środków do wykorzystania na obszarze Mikroregionu. Jednak skuteczno ść w pozyskiwaniu środków uzale Ŝniona b ędzie w du Ŝej mierze od tego, czy uda si ę sprawnie i skoordynowany sposób aplikowa ć o te środki. Przewodni ą role powinno odegra ć tu Stowarzyszenie Gmin Mikroregionu WPN. Jest to o tyle istotne, Ŝe wszystkie wymienione powy Ŝej potencjalnie dost ępne środki finansowe musz ą zosta ć uzupełnione środkami własnymi, najcz ęś ciej w wysoko ści minimum 10–25% warto ści całego zadania.

Nale Ŝy równie Ŝ zaznaczy ć, i Ŝ turystyka, jako jeden z najbardziej komplementarnych sektorów gospodarki, wymusza stał ą współprac ę mi ędzy władzami samorz ądowymi, przedsi ębiorstwami prywatnymi oraz organizacjami pozarz ądowymi – na etapie tworzenia i wdra Ŝania produktów turystycznych oraz promocji, dystrybucji i sprzeda Ŝy oferty. Wzrastaj ącego znaczenia nabiera partnerstwo publiczno-prywatne , które oznacza długoterminow ą współprac ę, w której administracja publiczna oraz sektor prywatny realizuj ą wspólne przedsi ęwzi ęcia, dziel ąc si ę zarówno zyskiem, jak i ryzykiem za podejmowane działania. Wspólne przedsi ęwzi ęcia sektora publicznego i prywatnego dotyczy ć mog ą przede wszystkim wła śnie inwestycji w infrastruktur ę turystyczno-rekreacyjn ą. Prywatni partnerzy zyskuj ą w ten sposób nowe szanse na rynku, w ich interesie jest bowiem osi ąganie zysku, natomiast samorz ąd realizuje zadania własne, mo Ŝliwie tanio i na wymaganym poziomie jako ści.

282 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

7. Podsumowanie

Partnerstwo Gmin Mikroregionu w obecnym kształcie Stowarzyszenia liczy prawie 10 lat. Wcze śniej posiadało jeszcze kilka lat do świadcze ń współpracy w tzw. porozumieniu gmin okołoparkowych. Wydaje si ę, Ŝe znaj ąc si ę tak dobrze i maj ąc przed sob ą „map ę drogow ą” w postaci Strategii zrównowa Ŝonego rozwoju turystyki i rekreacji mogło wykorzysta ć ten czas efektywniej. Dlatego oddanie kolejnego dokumentu strategicznego nie uruchomi w samoczynny sposób współdziałania. Potrzeba woli i przywództwa. To gminy same musz ą zdecydowa ć czy zaakceptuj ą pomysł utworzenia klastra turystycznego jako „ciała”, które wychodzi poza ścisłe ramy organizacji samorz ądowych i jest otwarte na współprac ę z organizacjami pozarz ądowymi, lokalnymi grupami działania ale przede wszystkim nie stawia ogranicze ń prawnych dla uczestnictwa Wielkopolskiego Parku Narodowego i Nadle śnictw Konstantynowo i Babki. W chwili obecnej ka Ŝda z gmin, ka Ŝde z nadle śnictw i Wielkopolski Park realizuj ą swoje własne programy rozwoju turystyki (udost ępniania terenów leśnych dla potrzeb turystyki). Propozycje zawarte w dokumencie Strategii pokazuj ą, Ŝe mo Ŝna niektóre rzeczy robi ć razem lub nawzajem wzmacnia ć swoje działania. O tym czy s ą to dobre propozycje zdecyduj ą Rady poszczególnych gmin.

283 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Zał ącznik 1. Ocena realizacji Strategii Zrównowa Ŝonego Rozwoju Turystyki i Rekreacji Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego z roku 2006

Oceny tej dokonano w celu weryfikacji działa ń, zwi ązanych z wdra Ŝaniem produktów turystycznych. Analiza realizacji zało Ŝeń strategicznych oraz poszczególnych programów, przeprowadzona dyskusja i przegl ąd statystyk oraz produktów turystycznych funkcjonujących na rynku pozwoliły na oszacowanie ich szans rozwojowych i na wytypowanie zmodyfikowanej oraz uzupełnionej o nowe produkty oferty. Ocenę realizacji trzech programów: kulturowego, wypoczynkowego i edukacji ekologicznej przedstawiono w formie tabeli. W lewej kolumnie wpisano produkty oferty poszczególnych programów i wytypowane pierwotnie potrzeby inwestycyjne i organizacyjne. W prawej kolumnie przeanalizowano sytuacj ę mo Ŝliwo ści rozwojowych oferty i wskazanych potrzeb inwestycyjnych i organizacyjnych w latach 2007-2015.

1. Ocena programu kulturowego

Współpracuj ący przy budowaniu zało Ŝeń pierwszej Strategii interesariusze, czyli przedstawiciele samorz ądów wszystkich wyodr ębnionych gmin, organizacji turystycznych, przyrodniczych pozarz ądowych, ale przede wszystkim wła ściciele obiektów, które stanowi ą warto ść kulturow ą oraz oferenci usług okołoturystycznych (restauracje, kawiarnie) wskazali w ramach programu turystyki kulturowej ni Ŝej wymienione oferty/ produkty turystyczne.

Autorzy obecnego dokumentu podejmuj ą prób ę oceny stopnia rozwoju zarówno wyodr ębnionych programów, jak i jego produktów.

Turystyka kulturowa Nr Analiza sytuacji w latach 2007-2015 wytypowane oferty I.1. Trasa Kórnicka Trasa Kórnicka, jako trasa dla zmotoryzowanych, stanowi ąca pętl ę przebiegaj ącą z Poznania poprzez Kórnik, Rogalin, Puszczykowo, Wielkopolski Park Narodowy, Szreniaw ę, sk ąd wraca si ę do Poznania – jest w dalszym ci ągu słabo oznakowana i na dodatek słabo zakorzeniona w świadomo ści mieszka ńców Mikroregionu39 . Parkingi sezonowe z reguły nie są wyposa Ŝone w toalety, a trasa nie jest promowana z pełnym pakietem usług. Najlepszym obecnie testem jest wrzucenie hasła Trasa Kórnicka do wyszukiwarki Google, która informacj ę turystyczn ą pozycjonuje znacznie ni Ŝej ni Ŝ opis trasy szybkiego ruchu o tej samej nazwie w Poznaniu. Z hasła Wikipedii dowiemy si ę niewiele ponad to, Ŝe została

39 Świadczy o tym mały odsetek wskaza ń Trasy Kórnickiej jako produktu turystycznego w śród uczestników warsztatów kreowania produktów turystycznych, które odbyły si ę w ka Ŝdej z gmin Mikroregionu.

284 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Turystyka kulturowa Nr Analiza sytuacji w latach 2007-2015 wytypowane oferty wyznaczona w roku 1998 i Ŝe jest oznaczona zgodnie ze standardami europejskimi sze ściok ątnymi tablicami z wizerunkiem zamku w Kórniku. Tylko portal Byway.pl wyszczególnia miejsca warte obejrzenia (standardowo: Zamek w Kórniku, Pałac w Rogalinie, Muzeum Fiedlera, Muzeum Przyrodnicze i Muzeum w Szreniawie) i dobrze opisuje tras ę, udost ępniaj ąc dwa gotowe produkty w postaci przewodnika dla wycieczki i planu dwudniowej wycieczki wzdłu Ŝ Trasy Kórnickiej. Zastanawiaj ące jest, Ŝe zarówno w istniej ącym do tej pory oznakowaniu, jak i opisach trasy, nie zaznaczono i nie podkre ślono atrakcyjno ści najbardziej specyficznego odcinka tej trasy, a mianowicie drogi o znaczeniu historycznym, zwanej Grajzerówk ą. I.2. Pałace i dworki Wytypowana, przykładowa trasa szlakiem dworków Mikroregionu Mikroregionu WPN, nigdy nie została szerzej promowana. WPN Ponownie posługuj ąc si ę któr ąkolwiek z wyszukiwarek mo Ŝemy znale źć opisy poszczególnych obiektów, ale nie poł ączymy ich w jeden szlak turystyczny. Wła ściwie jedynym miejscem, w którym wspomniane dworki i pałace mo Ŝna przyporz ądkowa ć do Mikroregionu WPN, jest interaktywna mapa turystyczna, stworzona w 2006 roku i funkcjonuj ąca do tej pory w trzech wersjach j ęzykowych, kiedy ś dost ępna na stronie internetowej Stowarzyszenia Gmin Mikroregionu i stronach gmin, nale Ŝą cych do Stowarzyszenia. Teraz mo Ŝna j ą odnale źć na portalu www.mapapolski.com.pl/wpn, cudem zachowan ą przez prywatn ą agencj ę Concepto z Grodziska, która była wykonawc ą mapy. Poni Ŝej przytoczono szeroki katalog potrzeb inwestycyjnych i organizacyjnych, zwi ązanych z rozwojem zaproponowanej oferty turystycznej: I.3. Muzea Kórnik i Rogalin maj ą swoj ą niezmienn ą renom ę i s ą Mikroregionu obowi ązkowymi punktami programu wycieczek turystów, (Szreniawa, przyje ŜdŜaj ących w okolice Poznania. Rogalin, własno ść St ęszew, Rogalin, Muzeum Narodowego w Poznaniu, po wielu latach remontów Kórnik, inne) otworzył wreszcie na stałe swoje podwoje. Wa Ŝne by działał tam nadal punkt IT, wyposa Ŝony przez gmin ę Mosina. Zamek w Kórniku jest własno ści ą Biblioteki Kórnickiej Polskiej Akademii Nauk, której cele naukowe, wydaje si ę, nie zawsze id ą w parze z umiej ętno ści ą zarz ądzania obiektem kulturowym. Bibliotek ę wspomaga samorz ąd Kórnika, dzi ęki któremu zrewitalizowano ostatnio ście Ŝki dydaktyczno-spacerowe w

285 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Turystyka kulturowa Nr Analiza sytuacji w latach 2007-2015 wytypowane oferty Kórnickim Arboretum. Z du Ŝym wyczuciem potrzeb rynku działa Muzeum Rolnictwa w Szreniawie, którego imprezy towarzysz ące, typu Festiwal Piwa, czy Jarmark Wielkanocny, przyci ągaj ą tysi ące osób. O działalno ści Muzeum Regionalnego w St ęszewie, oprócz tego, Ŝe jest, słycha ć raczej niewiele. I.4. Ko ścioły i Wszystkie wymienione obok formy turystyki kulturowej, poza I.5. kapliczki turystyk ą poprzemysłow ą, któr ą miał realizowa ć głównie I.6. Mikroregionu, Lubo ń (obecnie nie nale Ŝy ju Ŝ do Stowarzyszenia Gmin 1.7. Szlaki tematyczne Mikroregionu WPN); od rozwoju muzeów przez tworzenie zwi ązane z szlaków tematycznych zwi ązanych ze sławnymi lud źmi, do miejscami pami ęci turystyki biznesowej, rozwijaj ą si ę w Mikroregionie w swoim (groby tempie zarówno staraniem samorz ądów, powstałych Lokalnych powsta ńców) i ze Grup Działania, parafii, PKP, organizacji pozarz ądowych, jak i znanymi innych wła ścicieli obiektów. W śród prywatnych obiektów postaciami hotelowych, wykorzystywanych przez przedstawicieli biznesu goszcz ącymi na na szkolenia i spotkania, wyró Ŝnia si ę standardem wybudowana obszarze obecnego w 2009 roku Hot_elarnia w Puszczykowie z przyległym Mikroregionu, np. kompleksem SPA. Natomiast szlaki tematyczne to wci ąŜ z Józefem sprawa przyszło ści. Portal turystyczny Byway proponuje jeden Wybickim i szlak śladami wybitnych Polaków z Wielkopolski, działaczy, Napoleonem którzy wsławili si ę aktywn ą walk ą o wyzwolenie kraju oraz Bonaparte, czy prac ą organiczn ą. Jego trasa prowadzi przez Jeziory, Koszuty, urodzon ą w Kórnik, Miłosław, Mosin ę, Puszczykowo, Rogalin, Winn ą Kórniku laureatk ą Gór ę, Zaniemy śl, a wi ęc cz ęś ciowo przez obszar gmin nagrody Nobla Mikroregionu WPN. Wisław ą W rozwoju omawianych form turystyki kulturowej trudno Szymborsk ą. wskaza ć na jakikolwiek udział Stowarzyszenia Gmin Inne oferty, w tym Mikroregionu, któremu zasługi mo Ŝna odda ć jedynie przy oferta turystyki okazji stworzenia punktu EkoInfo w Puszczykowie i tablic poprzemysłowej, informacyjnych we wszystkich gminach Mikroregionu. oferta turystyki biznesowej Potrzeby inwestycyjne i organizacyjne programu kulturowego, zrealizowane w latach 2007-2015 Potrzeby Realizacja potrzeb inwestycyjnych i organizacyjnych dla inwestycyjno- turystyki kulturowej w latach 2007-2015 organizacyjne turystyki kulturowej w 2006 r.:

286 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Turystyka kulturowa Nr Analiza sytuacji w latach 2007-2015 wytypowane oferty I.1.1. Zaplecze Dost ępno ść zaplecza gastronomicznego reguluje rynek. W gastronomiczne : wielu prywatnych dworkach restauracje funkcjonuj ą uruchomienie na okazjonalnie lub wcale. Tak jest np. w dworku z Sapowicach, trasie punktów którego wła ścicielem jest Biblioteka Raczy ńskich w Poznaniu. gastronomicznych W niektórych dworkach oferowane s ą jeszcze usługi (restauracje w szkoleniowe i noclegowe. Przykładem jest B ędlewo, obiekt pobli Ŝu obiektów nale Ŝą cy do Instytutu Matematyki Polskiej Akademii Nauk, w ciesz ących si ę którym liczba miejsc noclegowych rosła sukcesywnie od roku du Ŝym 2000. Atrakcyjno ść miejsca noclegowego i samego obiektu zainteresowaniem wymusiła codzienne otwarcie restauracji, która kiedy ś działała odwiedzaj ących, a tylko na zamówienie, a od czterech lat obsługuje gości od takŜe małe punkty wczesnej wiosny do pó źnej jesieni. gastronomiczne) Restauracje/ kawiarnie przy pałacach lub w samych obiektach pałacowych wielokrotnie były zamykane z uwagi na trwaj ące tam remonty, a tury ści odchodzili z przysłowiowym kwitkiem, tak jak to miało miejsce w bardzo popularnej restauracji „Dwa pokoje z kuchni ą”, zlokalizowanej w oficynie Pałacu w Rogalinie. I.1.2. Drogi dojazdowe: Ostatnich siedem lat mo Ŝliwo ści skorzystania z dotacji poprawa ich stanu unijnych i rz ądowych na budow ę dróg, dzi ęki współdziałaniu technicznego samorz ądów wojewódzkich, powiatowych i gminnych, (mo Ŝe on zmieniło znacz ąco drogowy krajobraz Polski. Przykładem zniech ęca ć mog ą by ć modernizacje drogi 430 na odcinku Lubo ń – Mosina, odwiedzaj ących do drogi 431 na odcinku Rogalin – Kórnik i 434 z Poznania do wizyty w Śremu, gdzie na odcinku obwodnicy Kórnika wybudowano Mikroregionie) rondo bardzo ułatwiaj ące ruch, czy wreszcie modernizacja przebiegaj ącej przez Kórnik drogi ekspresowej S11. I.1.3. Oznakowanie i Oznakowanie i szczegółowe informacje na trasie. szczegółowe Modernizacjom i przebudowie dróg towarzysz ą równie Ŝ informacje na trasie zmiany oznakowania pionowego i poziomego dróg, jednak (tak Ŝe rzadko towarzysz ą im znaki informuj ące o zabytkach. W tej przynajmniej w kwestii niewiele si ę zmieniło. Wiele pozytywnych zmian w tym języku ang.): zakresie mo Ŝna zaobserwowa ć w Kórniku. Na domu, w którym regularnie mieszkał Wincenty Szymborski, zarz ądca dóbr hrabiego odnawiane tablice Zamoyskiego, umieszczono tablic ę upami ętniaj ącą narodziny informacyjne (o poetki Wisławy Szymborskiej. Jej imieniem została równie Ŝ historii obiektu, nazwana promenada wzdłu Ŝ jez. Kórnickiego, która wraz z obecnym ławeczk ą i pomnikiem artystki stała si ę dodatkow ą atrakcj ą na przeznaczeniu, trasie spaceru nad wod ą. godzinach Tablice upami ętniaj ące miejsca pami ęci, czy znanych ludzi, otwarcia, itp.), powstawały równie Ŝ z inicjatywy organizacji pozarz ądowych.

287 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Turystyka kulturowa Nr Analiza sytuacji w latach 2007-2015 wytypowane oferty mapy, w tym Np. Stowarzyszenie Przyjaciół Puszczykowa ufundowało oznakowanie tablic ę na płocie byłej letniej rezydencji prezydenta miasta wspólnym Poznania Cyryla Ratajskiego oraz skwer i kamie ń po świ ęcony znakiem pierwszemu polskiemu osadnikowi Puszczykowa, graficznym Władysławowi Tomaszewskiemu. Z kolei Towarzystwo Ziemi Mikroregionu Komornickiej ufundowało kamie ń po świ ęcony pami ęci WPN , nieznanych ofiar II wojny światowej. oznakowanie Bardzo cieszy fakt powstania, praktycznie we wszystkich innych atrakcji gminach, oprócz Brodnicy, punktów Informacji Turystycznej. zlokalizowanych Jeden z nich, EkoInfo przy dworcu kolejowym w na trasie programu Puszczykowie, jest efektem wspólnego projektu Puszczykowa i kulturowego, Stowarzyszenia Gmin Mikroregionu WPN. W ramach tego zorganizowanie samego projektu powstały w ka Ŝdej gminie tablice punktów IT oraz informacyjne z zaznaczeniem obszaru gmin Mikroregionu sprzeda Ŝy dobrze WPN i znajduj ących si ę na tym obszarze atrakcji opracowanych turystycznych, w tym dworków i pałaców. publikacji, map. I.1.4. Oferta Trudno mówi ć o „wysypie” cyklicznych imprez w uatrakcyjniaj ąca - Mikroregionie, odwołuj ących si ę do tradycji. Wyró Ŝniaj ą si ę program tutaj dwie miejscowo ści: Szreniawa (gm. Komorniki) z kulturalny : ogromnie bogat ą, całoroczn ą ofert ą imprez plenerowych, organizowanie na edukacyjnych i zabaw ludycznych po świ ęconych tradycji terenie polskiej wsi Mikroregionu (http://www.muzeumszreniawa.pl/imuzeum/web/app.php/vortal WPN cyklicznych /wystawy_i_imprezy_2015.html) oraz Kórnik, który co roku imprez organizuje spotkania z Biał ą Dam ą. Ta trzydniowa impreza, w kulturalnych, czasie której mi ędzy innymi odbywa si ę Przegl ąd Hejnałów i odwołuj ących si ę Intrad Maryjnych, czyli muzycznych wizytówek polskich do tradycji sanktuariów, a towarzyszy jej świ ęto kwitn ących azalii i szlacheckich i ró Ŝaneczników w kórnickim Arboretum, jest organizowana dla historii regionu, itp. upami ętnienia Teofili z Działy ńskich Szołdrskiej Potulickiej, wła ścicielki maj ątku kórnickiego w XVIII wieku. To ona wła śnie – namalowana w białej sukni – schodzi noc ą z obrazu wisz ącego w zamku i – wedle legendy – przechadza si ę po parku. Na pewno du Ŝe pole do rozwoju imprez odwołuj ących si ę do tradycji ma Mosina, która dzi ęki dofinansowaniu z Funduszu Rozwoju Obszarów Wiejskich wyremontowała star ą studni ę Napoleona na Po Ŝegowie. Źródła historyczne donosz ą, Ŝe w 1812 roku Napoleon wraz ze swoj ą armi ą zatrzymał si ę w Mosinie przed wypraw ą na Moskw ę, by zaczerpn ąć wody do picia. Wykorzystuj ąc istnienie starej studni, przekaz o

288 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Turystyka kulturowa Nr Analiza sytuacji w latach 2007-2015 wytypowane oferty zatrzymaniu si ę przy niej wodza wielkie Rewolucji Francuskiej oraz istnienie legendy, która głosi, Ŝe raz w roku woda w studni zamienia si ę w szampana – Mosina zdołała wykreowa ć zupełnie nowy produkt turystyczny. Od momentu wyremontowania studni odbywaj ą si ę przy niej: Piknik z Napoleonem, rajd Nordic Walking śladami Napoleona i wiele innych wydarze ń rekreacyjnych, które przyci ągaj ą zarówno mieszka ńców, jak i turystów. Równie Ŝ mieszka ńcy gminy Brodnica zapowiadaj ą obchody dnia hymnu polskiego i pochodz ącego st ąd twórcy hymnu – Józefa Wybickiego. I.1.5. Oznakowanie Parkingi i ich usytuowanie. Podobnie jak w przypadku dróg, parkingów , znacznie wzrosła liczba miejsc do parkowania, które dojazdu do nich, przewa Ŝnie pozostaj ą w opiece prywatnych wła ścicieli lub lokalizacja jak dzier Ŝawców. Przy atrakcyjnych obiektach stanowi ą one niezłe najbli Ŝej atrakcji źródło dochodu i s ą zadbane, ale rzadko strze Ŝone. Tak jest np. turystycznych, przy Pałacach w Kórniku i Rogalinie. W Rogalinie za parking wła ściwe zadbanie przy drodze 431 odpowiada Wielkopolski Zarz ąd Dróg o czysto ść Wojewódzkich, a za parking pomi ędzy bram ą do Pałacu a parkingów Ko ściołem – Mauzoleum Rodziny Raczy ńskich, odpowiada Fundacja im. Raczy ńskich. I.1.6. Usługi Niestety w obiektach dworkowych i pałacowych na terenie przewodnickie: Mikroregionu usługi przewodnickie bardzo kulej ą. Nie ma na stworzenie bazy miejscu w Kórniku profesjonalnie przygotowanych obsługi przewodników, znaj ących j ęzyk angielski. Tury ści odwiedzaj ących w indywidualni s ą skazani na korzystanie z przewodnika z ta śmy. zakresie programu Nie było równie Ŝ angloj ęzycznych przewodników w Pałacu w kulturowego przez Rogalinie, gdzie obcokrajowcy mogli zdoby ć informacj ę z profesjonalnych dwuj ęzycznych podpisów pod muzealnymi eksponatami. W przewodników pałacach i dworkach, które stanowi ą własno ść prywatn ą, przewodnikami na Ŝyczenie s ą z reguły wła ściciele lub ich przedstawiciele. W dworku w Sapowicach, który jest własno ści ą Biblioteki Raczy ńskich w Poznaniu, spontanicznymi przewodnikami na Ŝyczenie odwiedzaj ących s ą pracownicy Biblioteki (Dworek został zagospodarowany jako dom pracy twórczej i nie jest na co dzie ń udost ępniany do zwiedzania). I.1.7. Wra Ŝenie ogólne – W roku 2006 zwracano uwag ę, Ŝe np. w pobli Ŝu dworu w stan obiektów i Iłówcu znajduje si ę szpec ący budynek stacji hodowlano- otoczenia : nasiennej, na trasie do dworu w Strykowie mało atrakcyjnie modernizacja wygl ądaj ą dawne gospodarstwa rolne, w Sapowicach stare, obiektów (zalecana nieodmalowane bloki mieszkalne, a w Rogalinie od lat szpeci

289 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Turystyka kulturowa Nr Analiza sytuacji w latach 2007-2015 wytypowane oferty np. w przypadku obskurny budynek przychodni zdrowia, zlokalizowany przy dworu w Iłowcu, wje ździe do pi ęknego zespołu pałacowego. Sapowicach, ), Dzisiaj mo Ŝemy powiedzie ć, Ŝe stan budynków i ich otoczenia zadbanie o czysto ść ulega wyra źnej poprawie. Niektóre obiekty skorzystały z parków ogromnych dotacji unijnych na renowacj ę obiektów. Nale Ŝy do otaczaj ących, nich pałac w Rogalinie, na którego kolejny etap przebudowy poprawa wizerunku przeznaczono 38,6 mln zł, z czego 26 mln zł to środki unijne, a miejsc/ obiektów pozostałe pieni ądze pochodz ą z Ministerstwa Kultury i znajduj ących si ę w Dziedzictwa Narodowego oraz Muzeum Narodowego w bezpo średnim Poznaniu. Przy okazji renowacji oficyn decyzj ą wojewódzkiego otoczeniu konserwatora zabytków zlikwidowano szpec ący od wielu lat zabytków lub budynek przychodni lekarskiej na wje ździe do Pałacu, który był widocznych na samowol ą budowlan ą. trasie Równie Ŝ budynki gospodarstw rolnych w Sapowicach, które straszyły odrapanymi elewacjami, zostały wyremontowane. Na szczególn ą uwag ę zasługuje renowacja czynnego zabytkowego dworca PKP w Puszczykowie, który jest wspaniałym przykładem współpracy władz miasta Puszczykowa i wła ściciela – PKP w celu podniesienia walorów zabytkowego obiektu i zwi ększenia estetyki jego otoczenia. Oceniaj ąc rozwój innych ofert turystycznych, zaproponowanych w programie kulturowym, trzeba podkre śli ć du Ŝe staranie samorz ądów o utrzymanie i renowacj ę zabytków zarówno architektury sakralnej, architektury rezydencjonalnej, jak i wszystkich miejsc pami ęci, zwi ązanych z historycznymi postaciami. Warto odnotowa ć tutaj pomoc finansow ą gminy St ęszew na restauracj ę ołtarzy w XV-wiecznym Ko ściele w Tomicach, Program ochrony zabytków uchwalony w 2009 r. przez Rad ę Miasta Puszczykowa, w ramach którego prywatni wła ściciele mog ą ubiega ć si ę o 50 tys. zł na renowacj ę swoich budynków wpisanych do rejestru zabytków, czy wreszcie na wspomniany wcze śniej projekt gminy Mosina na renowacje studni Napoleona.

2. Ocena programu wypoczynkowego

Uzasadnienia wyboru programu turystyki wypoczynkowej dokonano na podstawie obserwowanych trendów w tej sferze turystyki, w tym turystyce aktywnej, unikatowych walorów przyrodniczych na terenie Mikroregionu WPN, predestynuj ących ten obszar do

290 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

rozwijania tej formy turystyki oraz stanu zagospodarowania turystycznego Mikroregionu WPN, zwi ązanego z walorami wypoczynkowymi. W programie wypoczynkowym wyodr ębniono oferty turystyki pieszej, rowerowej, wodnej, konnej i inne.

a) Program turystyki pieszej

Wytypowane w roku Nr Analiza sytuacji w latach 2007-2015 2006 oferty I.1. Turystyka piesza Z uwagi na du Ŝą liczb ę szlaków pieszych na obszarze Szlaki piesze Mikroregionu WPN, zaproponowano w roku 2006 podzielono na: ujednolicenie oznakowania istniej ących ju Ŝ szlaków (logo II.1.1 Szlaki po Mikroregionu) oraz ustawienie map z zaznaczonym WPN, przebiegiem szlaków i punktów pocz ątkowych, ko ńcowych i II.1.2.Szlaki łączenia si ę szlaków, wła śnie w takich miejscach. To ambitne fragmentarycznie zało Ŝenie, które daje potencjalnemu piechurowi mo Ŝliwo ść przecinaj ące obszar zapoznania si ę z przebiegiem trasy oraz skomponowania WPN, własnej ście Ŝki marszu, nie zostało jednak zrealizowane. II.1.3 Piesze szlaki Wydawałoby si ę, Ŝe rozwój tej najta ńszej i najbardziej turystyczne dost ępnej formy krajoznawstwa, której propagatorem był biegn ące przez mi ędzy innymi inicjator zało Ŝenia Parku Adam Wodiczko, Mikroregion WPN. będzie najłatwiejszym zadaniem do realizacji. Okazało si ę jednak, Ŝe bez jednego organizmu spajaj ącego (np. Stowarzyszenia) lub lidera krajoznawstwa, jakim był Wojewoda Wielkopolski Włodzimierz Ł ęcki, turystyka piesza pozostanie domen ą starszego pokolenia. Dzieje si ę tak zreszt ą za spraw ą mody na nordic walking, aktywno ści traktowanej bardziej jako rodzaj profilaktyki zdrowotnej ni Ŝ ch ęć podziwiania i poznawania nowych miejsc. Fakt ten stał si ę mi ędzy innymi motywacj ą dla trzech gmin: Mosiny, Puszczykowa i St ęszewa, które we współpracy z Wielkopolskim Parkiem Narodowym opracowały i wydały map ę tras do nordic walking, do biegania przełajowego oraz do uprawiania biegów narciarskich pod nazw ą „Aktywna Trójka”. Oprócz starych szlaków turystycznych i tras tematycznych, których utrzymanie wymaga w dalszym ci ągu du Ŝych nakładów, powstały w ostatnim czasie dotowane z funduszy zewn ętrznych ście Ŝki edukacyjne. I tak na terenie Mikroregionu powstały w ostatnich latach: przyrodnicza ście Ŝka edukacyjna Bobrowy szlak w Rogali ńskim Parku Krajobrazowym, czy Borówkowy szlak na terenie le śnictwa Grzybno (Nadle śnictwo Konstantynowo). Bardzo ciekaw ą i atrakcyjn ą form ą pieszych w ędrówek dla

291 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Wytypowane w roku Nr Analiza sytuacji w latach 2007-2015 2006 oferty młodzie Ŝy jest oferta Nadle śnictwa Babki, która proponuje zabawy w terenie o nazwie geocaching. To forma poszukiwania „skarbu” przy u Ŝyciu GPS, która jest znakomit ą form ą rekreacji i edukacji wart ą upowszechnienia w Mikroregionie WPN i wykreowania jako nowy produkt turystyczny.

Realizacja programu turystyki pieszej Turystyka piesza Realizacja potrzeb inwestycyjnych i organizacyjnych – potrzeby turystyki pieszej w latach 2007-2015 inwestycyjne i organizacyjne z roku 2007 Ujednolicenie Odnosz ąc si ę do realizacji wskazanych potrzeb trudno popa ść oznakowania w stan euforii, czy nawet zadowolenia. szlaków • Znaki graficzne Mikroregionu nie pojawiły si ę na Ŝadnych Mikroregionu trasach poza terenem WPN. Trasy piesze na terenie Parku s ą WPN, dobrze oznakowane tradycyjnymi paskami szlaków uzupełnienie małej turystycznych. infrastruktury – • Mapy i przewodniki turystyczne realizowały gminy głównie tablice we własnym zakresie. Jedyn ą wspóln ą inicjatyw ą trzech informacyjne, samorz ądów: Mosiny, Puszczykowa i St ęszewa, jest mapy, przewodniki wydanie mapy „Aktywna trójka”, która mi ędzy innymi zawiera opis tras spacerowych do uprawiania nordic uwzgl ędniaj ące walking. Własne mapy wydał równie Ŝ Wielkopolski Park szlaki oraz miejsca Narodowy. Tablice, ławki, kosze i drogowskazy pojawiły ich ł ącze ń, punkty si ę jedynie przy realizacji nowych projektów. Na terenie odpoczynku Puszczykowa efektem współpracy samorz ądu i Dyrekcji (miejsca Wielkopolskiego Parku była ście Ŝka edukacyjno-spacerowa, biwakowe, rozpoczynaj ąca si ę na wysoko ści EkoInfo w Puszczykowie i ławeczki na trasie), ko ńcz ąca w Puszczykówku przy ul. Chrobrego. Inne kierunkowskazy na ciekawe ście Ŝki przyrodniczo-dydaktyczno-spacerowe na rozdro Ŝach, punkty terenie Mikroregionu powstały przy współpracy Dyrekcji informacji Wielkopolskich Parków Krajobrazowych. S ą to Bobrowy turystycznej, szlak na rozlewiskach Warty w gminie Czmoniec, Rogalin- parkingi dla Rogalinek w dolinie Warty, w gminie Mosina i ście Ŝka przyjezdnych w edukacyjna Borówkowy szlak , równie Ŝ w gminie Mosina, w miejscach wej ścia Rezerwacie Go ździka Sinego na terenie Nadle śnictwa na szlak, miejsca Konstantynowo. Na koniec mo Ŝna wspomnie ć o spacerowej Ŝ małej gastronomii promenadzie wzdłu jeziora Kórnickiego w Kórniku, której budow ę dotowano ze środków unijnych. (równie Ŝ • Jedynym nowopowstałym punktem informacji turystycznej uwzgl ędnione na jest EkoInfo w Puszczykowie. W pozostałych gminach,

292 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Wytypowane w roku Nr Analiza sytuacji w latach 2007-2015 2006 oferty mapach), oprócz gminy Brodnica, takie punkty istniały ju Ŝ wcze śniej. przygotowanie i • Przy wej ściach na trasy spacerowe nie przybyło wielu udost ępnienie parkingów. Jednym z wyró Ŝniaj ących si ę jest parking oferty transportu zaprojektowany przy okazji zagospodarowania publicznego turystycznego terenu Glinianek w gminie Mosina. Na uwag ę (autobusy, zasługuje równie Ŝ ogromny, płatny parking przy wej ściu na poci ągi), Promenad ę w Kórniku i niedu Ŝy parking przy dworcu rozpocz ęcie stara ń kolejowym PKP w Puszczykowie, tu Ŝ przy EkoInfo. • o uruchomienie Do tej pory nie pojawiła si ę Ŝadna oferta transportu publicznego z my ślą o osobach uprawiaj ących turystyk ę poci ągów piesz ą. Jak to wygl ąda np. gdy kto ś nie ma samochodu, wycieczkowych i nawet roweru, a chciałby dotrze ć do Muzeum reaktywowanie Przyrodniczego? Na terenie Mikroregionu WPN tury ści trasy kolejowej piesi mog ą skorzysta ć z istniej ących tras kolejowych, przede Pozna ń-Osowa wszystkim linii Pozna ń – Wrocław, wsiadaj ąc do poci ągu w Góra, Poznaniu i wysiadaj ąc na stacji w Puszczykowie, przystosowanie dla Puszczykówku lub Mosinie. Poza tym mog ą korzysta ć z osób licznych linii autobusowych 40 , które z reguły nastawione s ą niepełnosprawnych na transport z gminy do Poznania lub Śremu, nie ma natomiast linii ł ącz ących gminy wzajemnie. Niestety nie ma mowy o uruchomieniu poci ągów wycieczkowych na trasie do Osowej Góry, natomiast bardzo cieszy uruchomienie na tej trasie kolejki drezynowej, która jest całkowicie prywatnym przedsi ęwzi ęciem. • Nie ma zupełnie usprawnie ń dla osób niepełnosprawnych, nie licz ąc toalet powstaj ących w nowych lub remontowanych obiektach usługowych i turystycznych.

b) Program turystyki rowerowej I.2. II.1. Turystyka Pętla rowerowa Mikroregionu WPN – opis trasy: Pozna ń – rowerowa Lubo ń – Puszczykowo – WPN – Szreniawa – Komorniki – Pętla rowerowa Plewiska – Pal ędzie – Dąbrówka – Zakrzewo – Wi ęckowice – Mikroregionu Zborowo – Dopiewo – Podłoziny – Tomice – Mirosławki – WPN Wielka Wie ś – St ęszew – Górka – Dymaczewo Stare – Dru Ŝyna – Grzybno – Brodnica – Jaszkowo – Tworzykowo – Krajkowo – Baranowo – Sowiniec – Mosina – Rogalinek – Rogalin – Świ ątniki – Radzewice – Radzewo – Konarskie – Bnin – Kórnik – Borówiec – Kamionki – Daszewice – Głuszyna – Pozna ń. Licz ąca ponad 240 km trasa, w 2006 roku została wyznaczona za zasadzie poł ączenia istniej ących ju Ŝ

40 Porównaj wykaz linii autobusowych w cz ęś ci I – Diagnoza Strategii.

293 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

szlaków, w tym pier ścienia wokół Poznania. Dawała mo Ŝliwo ść aktywno ści mniej wytrawnym rowerzystom, gdy Ŝ w 7 miejscach wiedzie w pobli Ŝu stacji PKP, co potencjalnie daje szans ę przewiezienia roweru poci ągiem i rozpocz ęcia zwiedzania trasy od wybranego fragmentu p ętli oraz rozło Ŝenia wycieczki po Mikroregionie „na raty”. Trasa nigdy nie została rozreklamowana i praktycznie istnieje tylko na mapie okoliczno ściowego wydawnictwa o Mikroregionie WPN, które powstało w efekcie zako ńczonego w 2006 roku projektu 41 . Pró Ŝno na takiej stronie jak www.rowertour.pl i innych portalach turystycznych wyczyta ć informacj ę o p ętli rowerowej. Nie ma jej tak Ŝe na stronie www.mikroregionwpn.pl!, chyba, Ŝe kto ś zagł ębi si ę w Nowe szlaki czytanie tekstu pierwszej strategii zrównowa Ŝonego rozwoju rowerowe- turystyki. Jedyn ą oznak ą korzystania z wytyczonego szlaku jest Puszczykowo – wpis na stronie Stowarzyszenia KTTK Komorzanka, klubu most na Warcie w rowerowego, który aktywnie uczestniczył w wytyczaniu Rogalinku, nowych tras rowerowych w Mikroregionie WPN 1. Lubo ń Lasek – (http://poznan.pttk.pl/komorzanka/), o rajdzie trasą ł ącznika Niwka – Kanał pętli Mikroregionu WPN, 10 pa ździernika 2015 roku. Mosi ński 2. Komorniki – Etap 1. Wytypowanie oferty Kątnik Projektowane drogi dla rowerzystów podzielone zostały na 13 3. Puszczykowo – tras, które wprawdzie zostały nazwane, je ŜdŜą po nich Puszczykówko rowerzy ści, ale nie zostały oznakowane i nie zyskały 4. Jeziory- formalnego statusu ście Ŝek rowerowych z wyj ątkiem jednej Komorniki, trasy rowerowej z Puszczykowa do Puszczykówka, powstałej w szosa Jeziory – efekcie projektu realizowanego przez WPN we współpracy z Komorniki – ko ściół w miastem Puszczykowo. Trasa została oznakowana przy Puszczykowie wje ździe na wysoko ści EkoInfo i dworca PKP w 5. le śniczówka, Puszczykowie, ale nie ma ju Ŝ oznakowania i dostatecznej Wiry – informacji o jej istnieniu przy ul. Chrobrego w Puszczykówku, Puszczykowo – w pobli Ŝu Muzeum Fiedlera. do trasy Powstał równie Ŝ wytyczony przez Mosin ę malowniczy rowerowej nr 2 Rowerowy szlak Warty. Trasa liczy 21 km i jest podzielona na 6. Jeziory-Wiry dwa etapy: 7. St ęszew-Jeziory Rogalinek → Rogalin → Świ ątniki → Radzewice – 9,1 km i 8. Dębienko – szosa Mosina → Kórnik → Sowiniec → Baranowo → Jarosławiec/ Krajkowo → rzeka Warta – 11,8 km. Trasa ta jest promowana Wypalanki – na stronie internetowej gminy Mosina www.mosina.pl-dla Jez. Jarosław turysty.

41 Mikroregion Wielkopolskiego Parku Narodowego, Stowarzyszenie Partnerzy dla Samorz ądu, 2006

294 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

9. Dymaczewo Stare- Koniecznie odnotowa ć trzeba wytyczenie i bardzo dobre Rosnówko oznakowanie szklaków rowerowych, przebiegaj ących przez 10. Krosinko – Mikroregion w gminie Brodnica. To: szlak niebieski - Górka – „Konwaliowy” (24,2 km) Przebieg: Śrem – Psarskie – Góra - Po Ŝegowo/ Jaszkowo – Tworzykowo – L. Krajkowo – Krajkowo – Ŝ Po egowo – Jaszkowo, Góra – Psarskie – Śrem szosa śółty Ł ącznik „Kasztanowy” (3,3) km - szlak, ł ącz ący dwa Puszczykowo – inne: Konwaliowy oraz Józefa Wybickiego. Jeziory/ Puszczykówko Szlak czerwony „ Śladami gen. Józefa Wybickiego "(67,5 km) – Mosina Przebieg: Śrem - Nochowo - Błociszewo - Wronowo - Goł ębin Po Ŝegowo – Stary - Gorzyce - Słonin – Czempi ń, Sucharzewo - Iłówiec - Górka – Grzybno - Brodnica - Przylepki - Manieczki - Gaj - Śrem. Mosina. Nie s ą one szlakami nowymi, bo wytyczono je ju Ŝ w 1999 roku, gdy z inicjatywy Unii Gospodarczej Regionu Śremskiego powstała sie ć znakowanych szlaków rowerowych. W 2011, we współpracy z Nadle śnictwem Babki, powstały w ramach sieci, cztery zadaszone parkingi rowerowe, które mog ą by ć wzorem godnym powielania w Mikroregionie WPN. Turystyka Realizacja potrzeb inwestycyjnych i organizacyjnych rowerowa turystyki rowerowej w latach 2007-2015 potrzeby inwestycyjne i organizacyjne z roku 2007 • Brak Jednym z wykreowanych w 2006 roku produktów kompleksowej turystycznych była trasa rowerowa, nazwana p ętl ą rowerow ą oferty dla Mikroregionu WPN, trasa przebiegaj ąca przez wszystkie gminy turystyki Mikroregionu. Autorzy poprzedniej Strategii zwrócili uwag ę na rowerowej ró Ŝnic ę pomi ędzy „turystycznymi szlakami rowerowymi”, • Trudny dost ęp, które wytycza si ę i znakuje na istniej ących w terenie ogólnie dojazd do dost ępnych drogach i ście Ŝkach, a „drogi rowerowej”, która ście Ŝek uŜytkowana mo Ŝe by ć, oprócz rowerzystów, tak Ŝe przez inne rowerowych lub pojazdy i osoby. Poj ęcie „szlak rowerowy” nie jest zła ich jako ść : równoznaczne z „drog ą rowerow ą”, która przeznaczona jest wiele jest wył ącznie dla rowerów. Znowelizowana ustawa - prawo o ście Ŝek ś wąskich, ruchu drogowym (ustawa z dnia 6 wrze nia 2001 r. o zmianie nieutwardzonyc ustawy – prawo o ruchu drogowym) zniosła termin „ ście Ŝka h, rowerowa”, wprowadzaj ąc okre ślenie „droga rowerowa”. poprzerastanych Szlaki nie mog ą by ć prowadzone w terenach lub po ście Ŝkach korzeniami, stwarzaj ących zagro Ŝenie dla turystów. Kolor szlaku nie zbyt małe odzwierciedla jego trudno ści. Szlak musi przebiega ć w sposób

295 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

bezpiecze ństwo logiczny, bez niepotrzebnego nakładu drogi i kr ąŜ enia oraz ście Ŝek musi posiada ć znaki informacyjne. Dla szlaków ł ącznikowych rowerowych zwyczajowo przyjmuje si ę kolor czarny. (przecinaj ą Tyle teoria. Praktyka pokazuje, Ŝe mo Ŝna wytyczy ć pi ękn ą ruchliwe ulice), drog ę rowerow ą, która jest wykorzystywana w minimalnym • Brak zakresie (z Puszczykowa od EkoInfo do Puszczykówka), gdy Ŝ wypo Ŝyczalni rowerzy ści o niej nie wiedz ą. Natomiast mo Ŝna masowo je ździ ć rowerów drogami nieoznakowanymi lub po prostu trasami dla pieszych • Niszczenie, w Wielkopolskim Parku, gdzie o wytyczeniu trasy zdecyduje dewastacja, zapewne masa krytyczna. Dyrekcja Parku pami ęta o turystach, kradzie Ŝe stawiaj ąc przy trasach spacerowych drewniane wiaty. Zbyt rowerów przez ę osoby je mało ma natomiast pieni dzy na budowanie nowych, których po Ŝyczaj ące nie byłoby zreszt ą za co utrzyma ć Toalety ekologiczne • Złe lub pozostaj ą w sferze marze ń, tak samo zreszt ą jak wypo Ŝyczalnie niewystarczaj ąc rowerów. O tym ostatnim decyduje jednak rynek. Jedyna e oznakowanie prywatna wypo Ŝyczalnia rowerów została przeniesiona z ście Ŝek Puszczykowa do Wir. Na dzi ś nie ma informacji, czy s ą rowerowych nast ępne. Zbyt mało jest map z trasami rowerowymi. Mo Ŝna • Brak w terenie korzysta ć ze wspomnianej mapy „Aktywna Trójka”, koszy na śmieci, aczkolwiek ta została skonstruowana z my ślą o piechurach i zagospodarowa biegaczach, równie Ŝ narciarskich. Poza wspomnianym jedynym nych miejsc wydawnictwem albumowym z 2006 roku, na którego ostatniej piknikowych, stronie zaznaczona jest p ętla rowerowa, nie było Ŝadnych punktów innych wspólnych dla Mikroregionu WPN wydawnictw gastronomiczny kartograficznych, czy albumowych. Warto odnotowa ć, Ŝe ch, sanitariatów Stowarzyszenie Gmin Mikroregionu WPN ma swój mały udział • Słaba obsługa w rozwoju turystyki rowerowej jako potrójny organizator rajdu miejsc po zdrowie w Mikroregionie WPN. Poza tym poszczególne rekreacyjnych gminy Mikroregionu WPN przygotowywały oferty turystyki (np. Mała cz ęstotliwo ść rowerowej we własnym zakresie. Np. gmina Dopiewo uzyskała sprz ątania w roku 2013 r. certyfikat gminy przyjaznej rowerzystom. miejsc Obecny projekt stwarza szans ę na lepsz ą współprac ę, nie tylko piknikowych). na wspólne wytyczenie dróg rowerowych, ale na zrobienie pierwszego kroku w postaci wykonania dokumentacji technicznej na drogi dobrej jako ści, które b ędą spełniały standardy DAT.

c) Program turystyki wodnej

Wytypowane oferty Nr Analiza sytuacji w latach 2007-2015 turystyki z roku 2006 I.1 • Rejsy Napisano w 2006 roku, Ŝe upowszechnienie i uatrakcyjnienie wycieczkowe, turystyki wodnej wymaga sporych nakładów na infrastruktur ę

296 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Wytypowane oferty Nr Analiza sytuacji w latach 2007-2015 turystyki z roku 2006 turystyczne turystyczn ą, której podstawowym elementem powinny by ć zwiedzanie niewielkie nowoczesne porty, które zaoferuj ą turystom Warty na informacj ę turystyczn ą, noclegi, usługi gastronomiczne, odcinkach mo Ŝliwo ść zakupu paliwa, wypo Ŝyczenie sprz ętu długich i krótkich pływaj ącego, rowerów, itp. Okazało si ę jednak, mimo du Ŝej płaskodennymi promocji Wielkiej P ętli Wielkopolski, du Ŝego zainteresowania statkami środowisk wodniackich i du Ŝej atrakcyjno ści krajobrazowej turystycznymi i Warty na odcinku od Jaszkowa do Komornik, program kabinowymi turystyki wodnej w obszarze Mikroregionu rozwija się bardzo łodziami wolno. Od roku 2007 powstała na tym odcinku tylko jedna motorowymi, przysta ń kajakowa w Puszczykowie. Przysta ń motorowodna w • Turystyka wodna Radzewicach utrzymywana jest przez UKS Kotwica i aktywna miejscowe sołectwo. Nie ma na tym odcinku odpowiednika • Kajakarstwo, mariny, z której mogliby skorzysta ć motorowodniacy (tylko Ŝeglarstwo, łodzie płaskodenne), z pełnym zapleczem sanitarnym i wyczynowe gastronomicznym. sporty wodne Mo Ŝliwo ść organizacji rejsów statkiem bez pogł ębienia rzeki, • Kajakarstwo w miesi ącach niskiego stanu wód jest zupełnie niemo Ŝliwa. wyczynowe, Brzegi Warty w Puszczykowie, mimo zapisów w strategii wio ślarstwo oraz rozwoju miasta o zagospodarowaniu turystycznym rzeki, inne sporty nadal pozostaj ą niewykorzystane. Mi ędzy innymi władze wodne zwi ązane miasta nie wykorzystały szansy i dotacji z Programu z łodziami Infrastruktura i Środowiska na zbudowanie ście Ŝki • Kąpieliska, edukacyjnej wzdłu Ŝ Warty z drewnianymi tarasami wędkowanie Ŝ ść Ŝ widokowymi na Zakola Warty. Pomimo i czysto wody ju na to pozwala, brak jest w Puszczykowie i w ogólnie nad Wart ą pla Ŝ miejskich. W okresie ostatnich czterech lat staraniem samorz ądów Mosiny, Komornik, Puszczykowa, St ęszewa, Kórnika i Dopiewa powstało na terenach gmin kilka k ąpielisk (w niektórych gminach maj ą status miejsc wykorzystywanych do kąpieli 42 ): nad jeziorem Jarosławieckim, nad jeziorem Strykowskim, nad jeziorem Kórnickim, na gliniankach w Mosinie i nad jeziorem Niepruszewskim w Zborowie. Dodatkowo w 2015 roku ma zosta ć wyznaczone miejsce do

42 Kąpieliskiem jest wyznaczony uchwał ą rady gminy, wydzielony i oznakowany fragment wód powierzchniowych, wykorzystywany przez du Ŝą liczb ę k ąpi ących si ę, okre ślon ą w uchwale rady gminy w sprawie wykazu k ąpielisk, pod warunkiem, Ŝe w stosunku do tego k ąpieliska nie wydano stałego zakazu k ąpieli. Miejsce wykorzystywane do k ąpieli to wydzielony i oznakowany fragment wód powierzchniowych, nie b ędący k ąpieliskiem i wykorzystywany do k ąpieli.

297 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Wytypowane oferty Nr Analiza sytuacji w latach 2007-2015 turystyki z roku 2006 kąpieli nad jez. Chom ęcickim. W samym Wielkopolskim Parku dost ępne do k ąpieli s ą tylko cztery jeziora: Jarosławieckie, Dymaczewskie, Witobelskie i Chom ęcickie, natomiast Ŝeglowa ć w ograniczony sposób (tylko rekreacyjnie – kluby) mo Ŝna jedynie na jez. Łódzko-Dymaczewskim. Ograniczenia obowi ązuj ą równie Ŝ w ędkarzy, którzy na terenie Parku maj ą do dyspozycji te Ŝ tylko cztery jeziora. W ędkarze łowi ą ryby równie Ŝ nad Wart ą. S ą bardzo dobrze zorganizowan ą społeczno ści ą, bardzo pomocn ą w akcjach sprz ątania wód. Przez wiele lat nie powstały dla nich Ŝadne stanowiska w ędkarskie. W tej chwili do ść cz ęsto wykorzystuj ą pomost przystani kajakowej w Puszczykowie.

Program turystyki wodnej Turystyka wodna Realizacja potrzeb inwestycyjnych i organizacyjnych potrzeby turystyki wodnej w latach 2007-2015 inwestycyjne i organizacyjne z Wymienione w 2006 roku potrzeby inwestycyjne tylko w roku 2007 nieznacznym stopniu zostały zrealizowane, głównie z zakresie • Budowa rozwoju k ąpielisk (motywacj ą dla samorz ądu była w tej przeprawy kwestii nowelizacja Ustawy Prawo wodne z dnia 43 promowej – 01.01.2011.r. ) Na przystaniach, z wyj ątkiem Jaszkowa, nie zagospodarowania istnieje praktycznie Ŝadne zaplecze gastronomiczne i sanitarne przystani dla turystów motorowodnych. Trasa wodna nie jest dobrze ć Ŝ Ŝ • Budowa stanic oznakowana. Na razie zapomnie mo na równie o stanicach wodnych z szerok ą ofert ą usługow ą, miejscami noclegowymi, • Zagospodarowanie slipami, stacjami benzynowymi dla łodzi motorowych, czy parkingów parkingami. Dzieje si ę tak z dwóch powodów: nie ma • Utworzenie stacji przyzwolenia mieszka ńców na eksploatacj ę rzeki w sposób, benzynowych dla który zakłócałby spokój i był zagro Ŝeniem dla środowiska turystów naturalnego i ci ągle brakuje spójnego planu i współpracy przy motorowodnych zagospodarowaniu całej doliny Warty. Dodatkowo w sierpniu • Organizacja 2014 r. dyrektor RZGW wydał restrykcyjne rozporz ądzenie, spływów rozszerzaj ące stref ę ochronn ą uj ęcia wody dla miasta kajakowych i regat Poznania, która wstrzyma wszystkie inwestycje, które Ŝeglarskich na mogłyby powsta ć nad Wart ą w gminie Mosina i gminach wodach ościennych 44 . Mikroregionu Przybywa jednak zwolenników turystycznego wykorzystania • Punkty sprzeda Ŝy

43 http://www.poznan.wiih.gov.pl/janusz/09.01.2012/kapieliska.pdf 44 http://rzgw.poznan.ibip.pl/public/?id=40752

298 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Wytypowane oferty Nr Analiza sytuacji w latach 2007-2015 turystyki z roku 2006 pami ątek rzeki. Cieszy, Ŝe jest coraz wi ęcej miło śników kajakarstwa, • Kąpieliska – pojawiaj ą si ę nowe, prywatne inicjatywy: wypo Ŝyczalnie pomosty kajaków i organizacje spływów, np. tej wiosny 17 maja 2015 • Sklepy w ędkarskie z puszczykowskiej przystani wystartowała Kajakowa masa i inne krytyczna

d) Program turystyki konnej

Wytypowane oferty Nr turystyki konnej z roku Analiza sytuacji w latach 2007-2015 2006 Pętle wokół Turystyka konna na terenie Mikroregionu rozwija si ę do ść istniej ących i dynamicznie w oparciu o prywatne stadniny i stajnie. W przeszłych o środków ka Ŝdej z gmin Mikroregionu WPN jest ich kilka. Oferuj ą je ździeckich bogaty asortyment usług, du Ŝy wybór koni ł ącznie z kucami dla najmłodszych i bardzo cz ęsto miejsca noclegowe oraz Szklaki ł ącz ące hotele dla koni (np. O środek Je ździecki w Jaszkowie, Stajnie ośrodki je ździeckie w Podkowa le śnej w Krajkowie, Stajnia Delicjusz w Rosnówku, Dworek Bolesławiec, itd.). Na terenie Wielkopolskiego Parku Narodowego wyznaczone s ą trzy szlaki konne: ście Ŝka w rejonie Dymaczewa Starego, p ętla licz ąca 3,8 km, Trzebawia – pętla 12,5 km i trasa konna z Puszczykowa do miejscowo ści Wiry – 8 km. Bardzo ciekawa oferta tras konnych powstała w ostatnich latach na terenie Nadle śnictwa Babki. Trasy prowadz ą przez teren czterech le śnictw i licz ą prawie 80 km 45 . Program turystyki konnej Turystyka konna Realizacja potrzeb inwestycyjnych i organizacyjnych turystyki potrzeby konnej w latach 2007-2015 inwestycyjne i organizacyjne • Rozdzielenie Ka Ŝde nadle śnictwo, które wyznacza szlaki konne, tworzy szlaków konnych, tak Ŝe regulamin poruszania si ę po nich. Tak jest w tras rowerowych i Nadle śnictwie Babki, jak równie Ŝ w Wielkopolskim Parku pieszych Narodowym. Poza zasadami poruszania si ę, przedstawione s ą • Oznakowanie w nich tak Ŝe oznaczenia szlaków. Podstawowe to szlaków pomara ńczowe koło na białym tle, oznaczaj ące sam szlak oraz • Stworzenie pomara ńczowe koło z czarn ą obwódk ą, oznaczaj ące jego

45 www.poznan.lasy.gov.pl/babki

299 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Wytypowane oferty Nr Analiza sytuacji w latach 2007-2015 turystyki z roku 2006 nowych o środków początek i koniec. Wsz ędzie tam, gdzie mo Ŝna spodziewa ć si ę je ździeckich zysku, jest i poprawa estetyki wokół o środków je ździeckich, • Przygotowanie jest i zaplecze gastronomiczne. Np. nadle śnictwa za przejazd miejsc drogami le śnymi, w wypadku ich komercyjnego u Ŝytkowania, wypoczynku maj ą prawo pobiera ć opłat ę lub podpisa ć umow ę z gospodarstwami agroturystycznymi na stałe przeja ŜdŜki. To rozwi ązanie gwarantuje i zysk, i prawidłowe u Ŝytkowanie szlaków konnych.

W ramach programu wypoczynkowego, wskazano w strategii z 2006 roku jeszcze inne aktywno ści. Zaliczono do nich przede wszystkim sport i rekreacj ę, uprawiane w ramach gminnych obiektów sportowo-rekreacyjnych. Słusznie przewidywano, Ŝe w zwi ązku ze zmianami społecznymi rozwój infrastruktury i oferty sportowo-rekreacyjnej b ędzie w przyszło ści coraz bardziej oczekiwany, a b ędzie si ę to wi ązało głównie potrzeb ą regeneracji sił na co dzie ń i podczas urlopów oraz potrzeb ą oderwania od pracy i sp ędzania czasu z rodzin ą lub znajomymi. Potwierdzeniem tej tezy mog ą by ć odpowiedzi mieszka ńców w przeprowadzonym przez Fundacj ę „Partnerzy dla Samorz ądu” sonda Ŝu ankietowym na pytanie o motywacj ę do aktywno ści fizycznej 46 .

Podsumowanie działalno ści gmin w zakresie budowy infrastruktury sportowo- rekreacyjnej wygl ąda, jak wida ć w zestawieniu inwestycji prezentowanych w zał ącznikach do Diagnozy, rzeczywi ście imponuj ąco. Została zrealizowana wi ększo ść planowanych w 2006 roku zamierze ń inwestycyjnych od Orlików przez ście Ŝki rowerowe do du Ŝych kompleksów sportowych (takich jak Aquapark w Kórniku). Wszystko dzi ęki du Ŝemu wysiłkowi gmin, które starały si ę równie Ŝ o dotacje zewn ętrzne. Nie ma w tym wielkiej zasługi Stowarzyszenia Gmin Mikroregionu WPN. Pod „szyldem” Mikroregionu powstały jedynie trzy inwestycje: ście Ŝka rowerowa z Puszczykowa do Puszczykówka (wnioskodawc ą był WPN), Centrum EkoInfo w Puszczykowie oraz kompleks rekreacyjno-wypoczynkowy wokół glinianek z parkingiem i wie Ŝą widokow ą w Mosinie. Działalno ść sportowo-rekreacyjn ą upowszechniły w minionym czasie nie tylko samorz ądy, gminne o środki sportu i rekreacji, gminne o środki kultury z programami dla seniorów, ale równie Ŝ, wspomagane przez samorz ądy, liczne organizacje pozarz ądowe i osoby fizyczne. Tak jak przewidziano, na zapotrzebowanie na nowe formy rekreacji i mod ę na aktywno ść fizycznej odpowiedział bardzo szybko prywatny biznes, który stale rozszerza swoj ą ofert ę. Obok SPA-larni powstał luksusowy hotel, Hot_elarnia, obok hali Centrum Tenisowego Angie powstały otwarte korty tenisowe, nad jeziorem Lipno uruchomiono atrakcj ę wodn ą pod nazw ą wakeboard. Z kolei prywatna inwestorka zrealizowała marzenie wielu mieszka ńców Mikroregionu WPN – Mosi ńsk ą kolei drezynow ą do Osowej Góry. Takie przykłady mo Ŝna mno Ŝyć i bior ąc pod uwag ę mo Ŝliwo ść przygotowania wspólnej oferty dla

46 Por. zał. Wyniki sonda Ŝowych bada ń ankietowych, wykres 20

300 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

mieszka ńców Mikroregionu WPN i mo Ŝliwo ść jeszcze wi ększego zaanga Ŝowania społeczno ści lokalnych mo Ŝna wierzy ć, Ŝe oczekiwania mieszka ńców w tej sferze zostan ą spełnione. Warunkiem jest dobry plan i promocja wewn ętrzna tej oferty.

3. Ocena programu edukacji ekologicznej

Uzasadnieniem wyboru programu były trendy w zakresie ekoturystyki i edukacji ekologicznej, zasoby przyrodnicze, kulturowe i baza edukacji ekologicznej, wyst ępuj ące na terenie Mikroregionu WPN oraz stan zagospodarowania tej bazy i zasobów Mikroregionu WPN w ramach ekologicznej turystyki edukacyjnej.

Wytypowane oferty turystyki Nr edukacyjnej - ekologicznej z roku Analiza sytuacji w latach 2007-2015 2006 Ście Ŝki edukacyjne Ście Ŝki edukacyjne s ą miejscami praktycznej nauki Ście Ŝki edukacyjne w o przyrodzie, formach geograficznych, czy ramach WPN geologicznych. W ostatnich kilku latach liczba Ście Ŝki edukacyjne poza ście Ŝek edukacyjnych zwi ększyła si ę dzi ęki WPN – Nadle śnictwo mo Ŝliwo ściom pozyskania pieni ędzy na edukacj ę ze Konstantynowo źródeł zewn ętrznych (NFO Ś, WFO Ś i POIiŚ). W Nadle śnictwo Babki taki sposób powstała ście Ŝka Borówkowy szlak z Obiekty dydaktyczne i drewnian ą sal ą dydaktyczn ą w kształcie jurty w muzealne Nadle śnictwie Konstantynowo; ście Ŝka Bobrowy Ośrodek Muzealno- szlak w Rogali ńskim Parku Krajobrazowym, Dydaktyczny WPN w powstała zreszt ą dzi ęki aktywno ści sołtysa Jeziorach zainspirowanego projektem Dialog w gminach Muzeum Narodowe Mikroregionu WPN. Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spo Ŝywczego w Dzi ęki rozwojowi nowych technologii o środki Szreniawie dydaktyczne zostały wyposa Ŝone w dobrej klasy Muzeum Dendrologiczne i sprz ęt elektroniczny, nowoczesne tablice arboretum w Kórniku interaktywne, a muzea mog ą korzysta ć z wirtualnych pomocy dydaktycznych. Wszystkie ośrodki dydaktyczne przy muzeach: przyrodniczym, rolnictwa, czy dendrologicznym miały mo Ŝliwo ść przygotowania przewa Ŝnie jednodniowych programów typu: • przyroda na terenie WPN • wiejska wycieczka (ró Ŝne formy gospodarstw rolnych, w tym agroturystyka, wytwarzane produkty lokalne, itp.; przykładowym punktem startowym jest o środek muzealny w Szreniawie) • drzewa i krzewy świata (punkt startowy –

301 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Wytypowane oferty turystyki Nr edukacyjnej - ekologicznej z roku Analiza sytuacji w latach 2007-2015 2006 Muzeum Dendrologiczne i arboretum w Kórniku) • botaniczne wypady do lasów na terenie Mikroregionu WPN • eskapady w poszukiwaniu charakterystycznych zwierz ąt dla lasów, łąk, zbiorników wodnych, itp. • warsztaty edukacyjne (np. wikliniarskie, ceramiczne, tradycyjny wypiek chleba, dendrologiczne, nauka sztuki kulinarnej regionu, lekcje fotografii przyrodniczej, na temat form ochrony przyrody, itp.) • ekomuzea w ramach unikatowych dla Mikroregionu zagadnie ń (kompleksowa prezentacja obiektów, miejsc, tradycji i wydarze ń, historii, czy legend w pierwotnym otoczeniu, tworz ących „ Ŝyw ą kolekcj ę" warto ści przyrodniczych i kulturowych regionu).

śeby zwi ększy ć swoj ą atrakcyjno ść muzea si ęgaj ą po zupełnie nowe pomysły, takie jak otwarcie swoich podwoi w czasie Nocy Muzeów w Polsce oraz obudowuj ą lub ł ącz ą swoje programy edukacyjne z imprezami kulturalnymi (np. koncerty w Kórniku, jarmarki w Szreniawie, czy tak unikatowe projekty dydaktyczno-artystyczne, jak zrealizowany w 2008 roku przez Stowarzyszenie Gmin Mikroregionu we współpracy z Puszczykowem i WPN projekt z okazji konferencji klimatycznej pod nazw ą „Sztuka inspirowana pi ęknem natury”. Z dodatkow ą ofert ą edukacyjn ą wyst ąpiło Stowarzyszenie Gmin Mikroregionu, które zrealizowało w latach 2009-2013 cztery projekty edukacyjne: • 2009 – Stymulowanie zachowa ń przyjaznych środowisku • 2009-2010 – Ochrona Kasztanowców • 2011-2013 – dwie edycje konkursu fotograficznego: Bezkrwawe łowy i Przyrodnicze skarby Wielkopolskiego Parku

302 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Wytypowane oferty turystyki Nr edukacyjnej - ekologicznej z roku Analiza sytuacji w latach 2007-2015 2006 Narodowego Do programów edukacji wł ączyło si ę równie Ŝ Centrum EkoInfo w Puszczykowie, które powstało w 2010 r. wła śnie staraniem Stowarzyszenia oraz Miasta Puszczykowa 47 . Edukacja ekologiczna jest zdecydowanie mocn ą stron ą podmiotów działaj ących na obszarze Mikroregionu i przy spełnieniu odpowiednich warunków mo Ŝe sta ć si ę markowym produktem turystycznym oferowanym nie tylko lokalnie.

Program turystyki ekologicznej – edukacyjnej Turystyka ekologiczna, Realizacja potrzeb inwestycyjnych i edukacyjna potrzeby organizacyjnych turystyki ekologicznej w latach inwestycyjne i 2007-2015 organizacyjne 1. Zaplecze noclegowe i • Zaplecze noclegowe na pewno nie jest gastronomiczne: wystarczaj ące, cho ć powstało i rozbudowało si ę • zorganizowanie sieci kilka hoteli. Wydaje si ę, Ŝe na takim obszarze sprzeda Ŝy domowych warto zach ęci ć mieszka ńców zarówno do produktów i przetworów rozwoju ekoturystyki, jak i małych pensjonatów, spo Ŝywczych u traktowanych jednak jako źródło gospodarzy wiejskich lub uzupełniaj ącego dochodu. w specjalnych sklepach sprzedaj ących lokalne • W Mosinie w ramach Programu Ochrony Wsi produkty powstał tzw. Zielony Rynek, miejsce z piecem • rozwój agroturystyki. chlebowym przeznaczone do sprzeda Ŝy zdrowej Ŝywno ści, własnych wytworów, czy przetworów rolnych oraz wymiany płodów rolnych i ogrodniczych. Na razie jest w niewielkim stopniu wykorzystany. 2. Oznakowanie i Niestety nie udało si ę oznakowa ć ście Ŝek szczegółowe informacje na dydaktycznych i muzealnych wspólnym znakiem trasie: graficznym. Nie było na ten temat rozmów i w • oznakowanie ście Ŝek zwi ązku z tym nie było równie Ŝ takiej woli. dydaktycznych i obiektów Natomiast w ramach ście Ŝek dydaktycznych muzealnych i powstało wiele tablic informacyjno-edukacyjnych,

47 2010 - Centrum EkoInfo - wiedza o bogactwie przyrodniczym Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego, projekt dotowany z funduszy unijnych (Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko)

303 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Wytypowane oferty turystyki Nr edukacyjnej - ekologicznej z roku Analiza sytuacji w latach 2007-2015 2006 dydaktycznych wspólnym tak jak np. na trasie ście Ŝki przyrodniczej w znakiem graficznym Puszczykowie od dworca PKP do Puszczykówka, Mikroregionu WPN czy trasy rowerowej Puszczykowo-Puszczykówko. • zorganizowanie punktów sprzeda Ŝy dobrze Punkty sprzeda Ŝy przewodników, czy wydawnictw opracowanych publikacji, ekologicznych istniej ą głównie w Muzeach. W map, przewodników z dobie pojawienia si ę przewodników i map zakresu edukacji wirtualnych z mo Ŝliwo ści ą odczytania informacji z ekologicznej telefonu komórkowego jest to chyba działalno ść , • tworzenie ekomuzeów na której potrzeby trzeba zweryfikowa ć. terenie Mikroregionu Nie ma informacji o powstaniu ekomuzeów, WPN, publiczne (szkoły) natomiast pojawiły si ę nieliczne zagrody ze • tworzenie małych zagród ę ze zwierz ętami zwierz tami, np. w DeliParku. domowymi i le śnymi (zwierzy ńców). 3. Oferta uatrakcyjniaj ąca - Takie oferty powstaj ą okazjonalnie przy ró Ŝnego program kulturalny rodzaju działaniach edukacyjnych, równie Ŝ w szkołach, ale nie maj ą charakteru cyklicznego. Usługi przewodnickie: Zdecydowanie brakuje kadry przewodniczej. Mimo • stworzenie bazy obsługi iŜ dzi ęki nowoczesnym technologiom mo Ŝna odwiedzaj ących w ści ągn ąć informacje przez telefon komórkowy, nie zakresie edukacji są one w stanie zast ąpi ć emocjonalnego przekazu ekologicznej przez zaanga Ŝowanego przewodnika. profesjonalnych przewodników.

Ko ńcz ąc dokument Strategii w 2006 r. jej autorzy zaznaczyli, Ŝe podmioty zaanga Ŝowane w opracowanie Strategii d ąŜą do sformalizowania działalno ści w formie np. zwi ązku mi ędzygminnego, do którego zada ń miało nale Ŝeć opracowanie szczegółowego harmonogramu prac w ramach wdra Ŝania strategii oraz monitoring podejmowanych działań. W ko ńcu 2008 roku powstał nie zwi ązek międzygminny, a stowarzyszenie samorz ądowe. Jednym z najwa Ŝniejszych zapisów Statutu Stowarzyszenia jest: wspieranie realizacji celów strategii zrównowa Ŝonego rozwoju turystyki i rekreacji gmin Mikroregionu WPN. Innym równie wa Ŝnym zapisem jest: inicjowanie, wspieranie i realizacja przedsi ęwzi ęć w dziedzinie promocji oraz rozwoju turystyki i rekreacji inicjowanie, wspieranie i realizacja przedsi ęwzi ęć w dziedzinie edukacji ekologiczne. Powy Ŝsze zapisy obligowały Stowarzyszenie, jako reprezentanta gmin Mikroregionu, zarówno do rozwijania ró Ŝnych form partnerstwa w rozwoju turystyki i rekreacji, jak i do

304 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

promocji osi ągni ęć Stowarzyszenia. Tymczasem wydaje si ę, Ŝe Ŝaden z poni Ŝszych celów promocji nie został przez Stowarzyszenie zrealizowany48 .

48 Te cele promocji to: wykreowanie wizerunku Mikroregionu WPN jako miejsca o unikatowych walorach kulturowych, umocnienie wizerunku Mikroregionu WPN jako miejsca bogatych walorów wypoczynkowych, wykreowanie wizerunku Mikroregionu WPN jako miejsca dysponuj ącego nowoczesn ą i wszechstronnie kształc ącą baz ą edukacji ekologicznej, wykreowanie wizerunku Mikroregionu WPN jako miejsca o wysokim poziomie świadomo ści i kultury ekologicznej mieszka ńców.

305 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Zał ącznik 2. Wyniki sonda Ŝowych bada ń ankietowych

Na potrzeby diagnozy obecnego stanu gospodarki turystycznej i rekreacyjnej na obszarze Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego przeprowadzono ankietowy sonda Ŝ opinii (kwestionariusz stanowi Zał ącznik nr 3 Strategii). Ankieta dotyczyła potrzeb i preferencji, zwi ązanych z aktywno ści ą sportowo-rekreacyjn ą mieszka ńców.

1. Organizacja badania sonda Ŝowego

1.1. Teren bada ń

Opinie zbierane było w śród mieszka ńców od połowy grudnia 2014 do połowy marca 2015 roku, czyli przez 3 miesi ące. W tym czasie dane zbierano zarówno za pomoc ą tradycyjnych kwestionariuszy papierowych, jak i ankiety elektronicznej. Tradycyjne kwestionariusze rozpowszechniane były w jednostkach gminnych oraz podczas spotka ń, natomiast ankieta elektroniczna zamieszczona została na stronie internetowej www.turystykamikroregionwpn.badanie.net/. Link do ankiety umieszczono na stronach urz ędów gmin oraz portalach lokalnych.

Obszarem analizy opinii było siedem gmin, wchodz ących w skład Stowarzyszenia Mikroregionu WPN, tj. Brodnica, Dopiewo, Komorniki, Kórnik, Mosina, Puszczykowo i St ęszew.

1.2. Charakterystyka narz ędzia analizy

Kwestionariusz (stanowi ący zał ącznik nr 14 Diagnozy) składał si ę z 13 pyta ń merytorycznych oraz 7 pyta ń metryczki. Były to zarówno pytania otwarte, zamknięte, jak i jednokrotnego lub wielokrotnego wyboru. Takie zró Ŝnicowanie pyta ń umo Ŝliwiło zebranie szerszego spektrum odpowiedzi.

Celem zastosowanego narz ędzia było zbadanie aktualnej sytuacji, potrzeb i preferencji, zwi ązanych z aktywno ści ą sportowo-rekreacyjn ą mieszka ńców OF. Z drugiej strony chciano uzyska ć od badanych propozycje nowych ofert sp ędzania wolnego czasu, których ich zdaniem brakuje na terenie Mikroregionu.

1.3. Charakterystyka grupy badawczej

W sonda Ŝu ankietowym wzi ęły udział 234 osoby. Charakterystyka respondentów jest mo Ŝliwa dzi ęki danym uzyskanym z metryczki. Znajdowało si ę tam 7 pyta ń dotycz ących: płci, wieku, miejsca zamieszkania, okresu zamieszkiwania w danej gminie, statusu zawodowego, sytuacji materialnej oraz wielko ści gospodarstwa domowego.

W badaniu wzi ęło udział wi ęcej kobiet ni Ŝ m ęŜ czyzn. Panie stanowiły 58% respondentów, panowie natomiast 42%. Struktura wiekowa respondentów została

306 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

przedstawiona na poni Ŝszym wykresie. Jak wida ć, najliczniej reprezentowane s ą osoby w przedziale wiekowym 30-39, stanowi ą one 27% ankietowanych oraz w niewiele mniej licznie w wielu 40-49, stanowi ące 24% badanych.

60 lat i wi ęcej 10-19 lat 14,8% 1,3% 20-29 lat 16,2%

50-59 lat 16,6%

30-39 lat 26,6%

40-49 lat 24,5%

Wykres 15. Struktura wiekowa respondentów Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego

Brodnica 100%

inna Dopiewo 10%

1%

St ęszew 0% Kórnik

Puszczykowo Komorniki

Mosina

10-19 lat 20-29 lat 30-39 lat 40-49 lat 50-59 lat 60 lat i wi ęcej kobieta męŜ czyzna

Wykres 16. Rozkład respondentów wg płci i wieku w gminach badanego obszaru Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego

307 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Powy Ŝszy wykres umo Ŝliwia przestrzenn ą analiz ę rozmieszczenia poszczególnych kategorii respondentów. Zarówno w analizie wieku, jak i płci, 100% stanowi ą wszyscy respondenci.

Liczebne rozmieszczenie badanych z poszczególnych gmin przedstawiono na poni Ŝszym wykresie radarowym. Najliczniej reprezentowana w badaniu jest gmina Puszczykowo (25%), w mniejszym stopniu Komorniki (19%). Najmniej liczni okazali si ę przedstawiciele gmin: Brodnica (6,5%), Dopiewo (8,7%) oraz Mosina (9,5%).

Brodnica 30% 25% inna Dopiewo 20% 15% 10% 5% St ęszew 0% Kórnik

Puszczykowo Komorniki

Mosina

Wykres 17. Liczba respondentów wg gmin Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego

W badaniu wzi ęli udział równie Ŝ przedstawiciele innych gmin, w sumie 14 osób. Reprezentowali oni: Pozna ń (7 osób), Lubo ń (2 os.), Ko ścian (2 os.), Kleszczewo (1 os.), Czempi ń (1 os.) i Buk (1 os.).

Wśród ankietowanych zdecydowanie dominowały osoby zamieszkuj ące dan ą gmin ę od dłu Ŝszego czasu. Przewa Ŝaj ą osoby, które wskazały odpowied ź „20 lat i wi ęcej”, stanowi ące 45% respondentów. Kolejna grupa jest ju Ŝ o ponad połow ę mniej liczna. S ą to osoby zamieszkałe na danym terenie od 6-10 lat, stanowi ące 18% badanych oraz trzecia pod wzgl ędem liczno ści, zamieszkała 11-20 lat, stanowi ąca 15%. W najmniejszym stopniu reprezentowane s ą osoby zamieszkałe w gminie od 0-2 lat (10%) oraz 3-5 lat (12%).

W metryczce zapytano równie Ŝ o status zawodowy badanych. Wyniki, w podziale na obszary, zostały przedstawione na poni Ŝszym wykresie. Najliczniej reprezentowan ą grup ą okazali si ę pracownicy etatowi. Ta grupa zawodowa stanowi 61% ankietowanych. Kolejne kategorie zawodowe badanych to przedsi ębiorcy (16%), emeryci (9%), uczniowie i studenci

308 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

(6%), renci ści (4%), osoby niepracuj ące (2%), rolnicy (1%) oraz przedstawiciele wolnych zawodów (1%).

Brodnica

Dopiewo

Kórnik

Komorniki

Mosina

Puszczykowo

St ęszew

inna

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

ucze ń, student rolnik pracownik etatowy przedsi ębiorca rencista emeryt niepracuj ący wolny zawód

Wykres 18. Status zawodowy respondentów w podziale na reprezentowane gminy Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego

Proszono tak Ŝe respondentów o okre ślenie sytuacji materialnej, w której si ę znajduj ą. Są to subiektywne wskazania badanych, dlatego nie dają rzeczywistego obrazu o realiach finansowych mieszka ńców analizowanych gmin, prezentuj ą natomiast, jak swoj ą sytuacj ę oceniaj ą respondenci. Ze wzgl ędu na dra Ŝliwo ść tej informacji, badani mogli odmówi ć odpowiedzi na to pytanie, co uczyniło 17% ankietowanych.

Wśród wskaza ń przewa Ŝaj ą odpowiedzi okre ślaj ące status materialny jako „dobry” i „przeci ętny”. Odpowiedzi te uzyskały po 35% wskaza ń. Swoj ą sytuacj ę finansow ą jako „bardzo dobr ą” okre śliło 10% badanych, natomiast odpowiedzi negatywne, opisuj ące j ą jako „zł ą” i „bardzo zł ą”, odpowiednio po 3% i 1%.

Kolejny wykres pokazuje, jak swoj ą sytuacj ę oceniaj ą mieszka ńcy poszczególnych gmin Mikroregionu WPN. W niniejszej analizie 100% stanowi ą wszystkie wskazania mieszka ńców danej gminy, co ukazuje rozkład opinii w danej jednostce. Najwi ęcej wskaza ń odpowiedzi „bardzo dobra” uzyskano w gminie Dopiewo, gdzie 20% badanych tak okre śliło swoj ą sytuacj ę. T ę odpowied ź wskazało tak Ŝe 13% ankietowanych z Brodnicy i Kórnika. Natomiast oceny, okre ślaj ące sytuacj ę jako „dobr ą”, dominowały w śród respondentów z Mosiny, gdzie wskazania tego udzieliło 55% osób. Wysoki wska źnik tej

309 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

odpowiedzi uzyskano równie Ŝ w Brodnicy i Kórniku, po 40%. Natomiast sumuj ąc odpowiedzi „bardzo dobrze” i „dobrze”, dominuje gmina Mosina ze wska źnikiem 66%. Najgorzej swoj ą sytuacj ę oceniaj ą mieszka ńcy Puszczykowa, gdzie ł ączne odpowiedzi „zła” i „bardzo zła” uzyskały 12% wskaza ń ankietowanych tej gminy.

Brodnica 60%

50% inna Dopiewo 40%

30%

20%

10%

St ęszew 0% Kórnik

Puszczykowo Komorniki

Mosina bardzo dobra dobra przeci ętna zła bardzo zła odmowa odpowiedzi

Wykres 19. Ocena sytuacji materialnej przez respondentów wg gmin Mikroregionu Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego

W ostatnim pytaniu metryczki poproszono o okre ślenie wielko ści gospodarstwa domowego ankietowanego. Badano tu: • liczb ę osób ogółem • liczb ę osób niepełnosprawnych • liczb ę dzieci do 18 roku Ŝycia. Analizuj ąc to zagadnienie, dano respondentom mo Ŝliwo ść odmowy odpowiedzi. Z mo Ŝliwo ści tej skorzystało aŜ 49% uczestników badania.

Poni Ŝszy wykres ukazuje odpowiedzi respondentów, dotycz ące pierwszego zagadnienia, tj. liczby członków gospodarstwa. Najcz ęś ciej s ą to 3 osoby – wskazania takiego udzieliło 15% badanych. Niewiele ponad 13% zaznaczyło, i Ŝ gospodarstwo domowe składa si ę z 4 osób, a 12% z 2. Najmniej odpowiedzi dotyczyło wi ększych gospodarstw domowych licz ących 7 i 8 osób, które zostały wskazane przez 0,4% badanych (po 1 osobie).

310 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Wielko ść gospodarstw do 3 i 4 osób dotyczy najcz ęś ciej respondentów w wieku 30-39 oraz 40-49 lat, natomiast dwuosobowe gospodarstwa domowe, osób po 50 roku Ŝycia.

16%

14%

12%

10%

8%

6%

4% procentowe wskazania badanych procentowe wskazania 2%

0% 3 4 2 5 1 6 7 8

liczba osób ogółem

Wykres 20. Liczba osób w gospodarstwie domowym Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego

Na pytanie, dotycz ące liczby osób niepełnosprawnych, uzyskano tylko 1 wskazanie, i Ŝ w gospodarstwie tym znajduje si ę taka osoba.

Najcz ęś ciej wskazywan ą liczb ą osób poni Ŝej 18 roku Ŝycia było 1 dziecko – blisko 13% odpowiedzi, 2 dzieci – blisko 10% wskaza ń oraz 3 dzieci – 0,4%. Brak osób poni Ŝej 18 roku Ŝycia dotyczyło ponad 5% wskaza ń.

2. Wyniki bada ń

Celem przeprowadzonej ankiety było poznanie zwyczajów, potrzeb oraz oczekiwa ń mieszka ńców w kwestiach zwi ązanych z aktywno ści ą sportowo-rekreacyjn ą. Zdobyta wiedza ma posłu Ŝyć sporz ądzeniu Strategii Zrównowa Ŝonego Rozwoju Turystyki i Rekreacji Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego, uwzgl ędniaj ącej zarówno zaspokojenie wymogów mieszka ńców, jak i osób przyjezdnych.

2.1. Aktywno ść sportowo-rekreacyjna mieszka ńców gmin Mikroregionu WPN

Na wst ępie ankiety zapytano respondentów, czy oraz ile czasu po świ ęcaj ą tygodniowo na aktywno ść fizyczn ą. Badani mieszka ńcy gmin Mikroregionu nale Ŝą do osób aktywnych fizycznie, jedynie niecałych 8% wskazało, Ŝe nie sp ędza czasu wolnego aktywnie (wykres 7). Zdecydowanie przewa Ŝały wskazania, przemawiaj ące za uprawianiem jakiejkolwiek aktywno ści, nawet w niewielkim wymiarze czasowym.

311 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Najcz ęś ciej wskazywan ą odpowiedzią było „kilka godzin” w tygodniu; takiej odpowiedzi udzieliło 57% badanych. O ponad połow ę mniej osób (23%) zadeklarowało, i Ŝ aktywnie sp ędza „nie wi ęcej ni Ŝ godzin ę” tygodniowo. Natomiast najbardziej aktywna grupa mieszka ńców, sp ędzaj ąca aktywnie „kilkana ście godzin” stanowiła blisko 12% badanych.

8% 23% 12%

57% nie wi ęcej ni Ŝ godzin ę kilka godzin kilkana ście godzin nie sp ędzam czasu aktywnie

Wykres 21. Liczba godzin po świ ęcanych na aktywno ść fizyczn ą przez mieszka ńców Mikroregionu WPN Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego

Analiz ę tego zagadnienia w kontek ście podziału na gminy przedstawiono na kolejnym wykresie, gdzie 100% stanowi ą wszystkie wskazania, dotycz ące aktywno ści fizycznej w śród ankietowanych z danej jednostki. Do najbardziej aktywnych nale Ŝą mieszka ńcy gmin Mosina, Brodnica i Dopiewo. Ł ączne wskazanie mieszka ńców ka Ŝdej z tych gmin, dotycz ące sp ędzania aktywnie czasu od kilku do kilkunastu godzin wyniosły odpowiednio 86% dla Mosiny i 85% dla Brodnicy oraz Dopiewa. Tak ą sam ą liczb ę wskaza ń na te pytania uzyskano wśród osób nie zamieszkuj ących na terenie Mikroregionu WPN. Najmniej aktywni okazali si ę mieszka ńcy gminy St ęszew. Uzyskano tu najwi ększy wska źnik odpowiedzi dotycz ących braku aktywno ści fizycznej – 33% badanych oraz bardzo nisk ą sum ę wskaza ń dotycz ących sp ędzania czasu aktywnie od kilku do kilkunastu godzin – 30%.

312 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Brodnica 70% 60% inna, jaka? 50% Dopiewo 40% 30% 20% 10% St ęszew 0% Kórnik

Puszczykowo Komorniki

Mosina

nie wi ęcej ni Ŝ godzin ę kilka godzin kilkana ście godzin nie sp ędzam czasu aktywnie

Wykres 22. Liczba godzin po świ ęcana na aktywno ść fizyczn ą przez mieszka ńców wg gmin Mikroregionu WPN Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego

W kolejnym pytaniu poproszono respondentów o wskazanie osób, które najcz ęś ciej towarzysz ą im podczas uprawiania aktywno ści fizycznej. Odpowiedzi przedstawiono na wykresie 9. Badani najcz ęś ciej sp ędzaj ą aktywnie czas z rodzin ą - odpowiedziało tak 38% osób, oraz indywidualnie - 34% ankietowanych. Troch ę mniejsz ą liczb ę wskaza ń uzyskała odpowied ź, odnosz ąca si ę do uprawiania aktywno ści fizycznej ze znajomymi, zadeklarowało tak 22% badanych.

313 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

6%

22% 38%

34% z rodzin ą indywidualnie ze znajomymi nie sp ędzam aktywnie czasu wolnego

Wykres 23. Towarzystwo podczas aktywnego sp ędzania czasu Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego

W tym pytaniu dokonano tak Ŝe (na wykresie 10), porównania odpowiedzi ze wskazaniem liczby godzin sp ędzanego aktywnie. Aby uzyska ć informacje, w jaki sposób najcz ęś ciej odpowiadały osoby sp ędzaj ące wskazan ą liczba godzin tygodniowo aktywnie, za 100% uznano wskazania odnosz ące si ę do okre ślonej kategorii czasowej. Z analizy tej usuni ęto odpowiedzi odnosz ące si ę do sp ędzania czasu wolnego w sposób nieaktywny.

z rodzin ą 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

ze znajomymi indywidualnie

nie wi ęcej ni Ŝ godzin ę kilka godzin kilkana ście godzin

Wykres 24. Liczba godzin sp ędzana aktywnie a towarzystwo podczas aktywno ści Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego

314 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Respondentami, sp ędzaj ącymi aktywnie wolny czas „nie wi ęcej ni Ŝ godzin ę” tygodniowo, s ą głównie osoby sp ędzaj ące go z rodzin ą (53% odpowiedzi), w mniejszym stopniu indywidualnie (26%), czy ze znajomymi (19%). W śród osób sp ędzaj ących czas indywidualnie dominuj ą wskazania respondentów uprawiaj ących aktywno ść fizyczn ą kilka godzin tygodniowo (43% odpowiedzi). Nieco mniejszy wska źnik ten jest w śród osób aktywnych w towarzystwie rodziny (38%) oraz znajomych (19%). Wśród osób sp ędzaj ących najwi ęcej wolnego czasu aktywnie, „kilkana ście godzin” tygodniowo, dominuj ą respondenci sp ędzaj ący go ze znajomymi (46%), nast ępnie klasuj ą si ę ankietowani uprawiaj ący aktywno ść fizyczn ą indywidualnie (31%) oraz z rodzin ą (19%).

Nast ępnym etapem badania aktywności fizycznej mieszka ńców Mikroregionu WPN było okre ślenie form jej uprawiania. Respondenci mogli wskazać dowoln ą liczb ę odpowiedzi z zaproponowanej listy lub poda ć swoj ą, nie znajduj ącą si ę w śród podanych. Odpowiedzi przedstawiono na poni Ŝszym wykresie, gdzie na niebiesko zaznaczono dyscypliny dodane, wskazane przez wi ęcej ni Ŝ jedn ą osob ę.

spaceruj ę 58% je ŜdŜę rowerem 57% biegam 28% pływam na pływalni 24% pływam w jeziorze 18% chodz ę z kijkami (nordic walking) 16% uprawiam fitness 11% chodz ę na siłowni ę 9% gram w siatkówk ę 8% gram w tenisa 7% gram w piłk ę no Ŝną 7% chodz ę na zaj ęcia jogi 5% gram w koszykówk ę 5% praca w ogrodzie 2% je ŜdŜę konno 2% zabawy rodzinne 1% taniec 1% strzelectwo 1% tenis stołowy 1% squash 1%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%

Wykres 25. Formy aktywnego sp ędzania czasu wolnego Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego

315 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Do najcz ęś ciej wybieranych form aktywno ści nale Ŝą spacer oraz jazda rowerem, odpowiednio po 58% i 57% odpowiedzi. W śród osób wskazuj ących t ę odpowied ź najwi ększy udział stanowi ą badani sp ędzaj ący czas z rodzin ą. Ponad 20% spo śród nich udzieliło takiego wskazania we wcze śniejszym pytaniu. Na kolejnym miejscu, w śród podejmowanych aktywno ści, zostało wskazane bieganie (28% odpowiedzi). W śród osób wybieraj ących ten rodzaj aktywno ści przewa Ŝaj ą osoby uprawiaj ące aktywno ść fizyczn ą indywidualnie.

Nast ępne odpowiedzi badanych to: pływanie na pływalni (24% wskaza ń), pływanie w jeziorze (18%), nordic walking (16%) oraz fitness (11%). Pozostałe odpowiedzi uzyskały poni Ŝej 10% wskaza ń. Na poni Ŝszym wykresie zostało przedstawione zestawienie rodzajów uprawianej aktywno ści ze wskazaniami towarzystwa, w którym ta aktywno ść si ę odbywa. W analizie tej 100% stanowi liczba wskaza ń konkretnej formy aktywno ści z pomini ęciem wskazania „nie sp ędzam aktywnie wolnego czasu”.

chodz ę z kijkami (nordic walking) pływam w 70% je ŜdŜę jeziorze rowerem 60%

pływam na 50% spaceruj ę pływalni 40%

30%

uprawiam 20% biegam fitness 10%

0%

chodz ę na je ŜdŜę konno zaj ęcia jogi

chodz ę na gram w tenisa siłowni ę

gram w gram w piłk ę siatkówk ę no Ŝną gram w koszykówk ę

z rodzin ą indywidualnie ze znajomymi

316 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Wykres 26. Formy aktywnego sp ędzania czasu wolnego a towarzystwo podczas aktywno ści Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego

Pozostałe, dodane przez ankietowanych odpowiedzi, nie uwzgl ędnione na powy Ŝszych wykresach to: • jazda na nartach • Ŝeglarstwo • gra w gry planszowe, towarzyskie • ultimate frisbee • wędkarstwo • sporty walki • pilates • aquafitness • spływy kajakowe • golf.

W kontek ście analizy atrakcyjno ści rekreacyjno-turystycznej gminy, badani zostali poproszeni o wskazanie miejsca sp ędzania aktywnie czasu. Czy jest to miejsce zamieszkania, sąsiednia miejscowo ść , czy jeszcze bardziej odległa lokalizacja? Wyniki przedstawiono na poni Ŝszym wykresie.

9%

19%

72%

w miejscu zamieszkania w s ąsiedniej miejscowo ści dalej, w innej miejscowo ści

Wykres 27. Miejsce sp ędzania aktywnie czasu wolnego Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego

Zdecydowana wi ększo ść ankietowanych uprawia aktywno ść fizyczn ą w miejscu zamieszkania. Jest to 72% badanych. W s ąsiednich miejscowo ściach aktywnie czas wolny sp ędza 19% respondentów, natomiast w lokalizacjach bardziej odległych 9%.

317 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Miejsca podane przez ankietowanych w pytaniach otwartych przedstawiono na wykresie 14. Jak mo Ŝna zauwa Ŝyć, najcz ęś ciej wskazywan ą miejscowo ści ą, w obu kategoriach, okazał si ę Pozna ń. W śród s ąsiednich miejscowo ści tak Ŝe wskazywane były cz ęsto: Lubo ń, Puszczykowo, Wiry, Ko ścian i Mosina. Spo śród miejsc bardziej oddalonych od miejsca zamieszkania badani wskazywali odpowied ź „ró Ŝne miejsca”, pojawiła si ę tak Ŝe odpowied ź „tereny górskie”, co mo Ŝe okre śla ć wakacyjne kierunki podró Ŝy ankietowanych, którzy raczej nie wypoczywaj ą w miejscu stałego pobytu.

Pozna ń Wiry Puszczykowo Lubo ń Mosina Ko ścian Kórnik Śrem St ęszew ci ś ró Ŝnie Komorniki Plewiska Jaszkowo Wlk. Wie ś Rogalin

siedniejmiejscowo Trzebiatów ą Łód ź w s w Kr ąpcewo Łęczyca Tarnowo Podgórne Gołuski Głuchowo Łęczyca Manieczki Brodnica Skrzynki Pozna ń w ró Ŝnych miejscach

ci Ko ścian ś Skórzewo tereny górskie Broniszewo

dalej, w dalej,w innej miejscowo Puszczykowo Zaniemy śl Plewiska

0% 1% 2% 3% 4% 5%

Wykres 28. Wskazane miejscowo ści aktywnego sp ędzania wolnego czasu Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego

318 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

2.2. Atrakcyjno ść sportowo-rekreacyjna miejsca zamieszkania

Badanie miało równie Ŝ za cel okre ślenie atrakcyjno ści miejscowo ści Mikroregionu WPN, postrzeganej przez jej mieszka ńców. Mieli oni mo Ŝliwo ść ocenienia miejsca swojego zamieszkania pod wzgl ędem atrakcyjno ści oferty aktywnego sp ędzania wolnego czasu, w 4- stopniowej skali. Wyniki prezentuje wykres.

Ogólna ocena wystawiona przez badanych jest pozytywna. Połowa respondentów odpowiedziała, i Ŝ jest ona atrakcyjna, przy czym przydałoby si ę jeszcze j ą rozbudowa ć i urozmaici ć. W pełni zadowolonych z atrakcyjno ści miejsca zamieszkania było 24% badanych. Osoby, dla których miejsce ich stałego pobytu jest mało atrakcyjne lub nieatrakcyjne, stanowiły 18% badanych.

7% 6% 24%

12%

50%

tak, bardzo atrakcyjne tak, ale przydałoby si ę poszerzenie oferty jest mało atrakcyjne jest nieatrakcyjne nie mam zdania

Wykres 29. Ocena atrakcyjno ści, pod wzgl ędem sp ędzania wolnego czasu, miejscowo ści zamieszkania respondentów Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego

Poni Ŝej natomiast, na wykresie 16, zestawiono oceny atrakcyjno ści przez mieszka ńców zamieszkiwanych przez nich gmin. Odpowiedzi wszystkich mieszka ńców jednej gminy w analizie stanowi ą 100%. Jak mo Ŝna zauwa Ŝyć, najlepiej swoj ą gmin ę oceniaj ą mieszka ńcy Kórnika. Liczba wskaza ń „bardzo atrakcyjna” przekroczyła tu połow ę i osi ągn ęła 57% badanych zamieszkuj ących ten obszar. Jednocze śnie nikt z ankietowanych nie odpowiedział, i Ŝ jest ona „nieatrakcyjna”. Jako atrakcyjna została tak Ŝe wyró Ŝniona gmina Puszczykowo, gdzie suma wskaza ń „bardzo atrakcyjna” i „atrakcyjna, ale przydałoby si ę poszerzenie oferty” wyniosła 84%.

319 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Najmniej atrakcyjna, wg wskaza ń badanych, okazała si ę gmina Brodnica. W tej jednostce Ŝaden z badanych nie wskazał odpowiedzi „bardzo atrakcyjna”, natomiast ocen ę „atrakcyjna, ale przydałoby si ę poszerzenie oferty” wskazało 47% osób. Jednocze śnie w gminie tej suma odpowiedzi „mało atrakcyjna” i „nieatrakcyjna” stanowi 46% wszystkich wskaza ń badanych.

Brodnica 70% 60% inna 50% Dopiewo 40% 30% 20% 10% St ęszew 0% Kórnik

Puszczykowo Komorniki

Mosina

tak, bardzo atrakcyjne tak, ale przydałoby si ę poszerzenie oferty jest mało atrakcyjne jest nieatrakcyjne nie mam zdania

Wykres 30. Ocena atrakcyjno ści miejscowo ści w podziale na mieszka ńców gmin Mikroregionu Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego

Ze wzgl ędu na spor ą liczba odpowiedzi, i Ŝ miejsce jest atrakcyjne, ale warto by wzbogaci ć ofert ę, niew ątpliwie zasadne było kolejne pytanie, w którym proszono badanych o wskazanie brakuj ących terenów lub obiektów, aktywnego sp ędzania wolnego czasu, w okolicy zamieszkania. Odpowiedzi przedstawiono na wykresie 17.

Najcz ęś ciej wskazywanymi, jako brakuj ące, terenami i obiektami były ście Ŝki rowerowe, które uzyskały 17% odpowiedzi oraz baseny/pływalnie, blisko 13% odpowiedzi respondentów.

320 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Sporo ankietowanych dodawało tak Ŝe odpowiedzi dotycz ące stworzenia: siłowni zewn ętrznej (6,8% wskaza ń badanych), boiska (3,9%), hali sportowej (3,4%), kortu tenisowego (3%), lodowiska (2,5%) oraz placu zabaw (2,1%).

ście Ŝki rowerowe basen/ pływalnia siłownia zewn ętrzna boisko hala sportowo-widowiskowa kort tenisowy lodowisko plac zabaw tereny do biegania (o świetlenie, ście Ŝki) kąpielisko kr ęgielnia tor wrotkarski ścianka wspinaczkowa przysta ń z wypo Ŝyczalni ą sprz ętu wodnego kompleksowe centrum kultury i rekreacji wypo Ŝyczalna sprz ętu (kajaków, rowerów) park dla psów ście Ŝek zdrowia trasy spacerowe strzelnica sportowa, trasa do strzela ń otwartych… lepsza baza turystyczna -noclegi trudno powiedzie ć przestrzenie dla seniorów sale fitness skatepark zamkni ęty tenis stołowy profesjonalnego boiska do koszykówki stołów do tenisa stołowego na otwartym… szlak kajakowy gokarty park linowy nie brakuje

0% 2% 4% 6% 8% 10% 12% 14% 16% 18%

Wykres 31. Wskazania brakuj ących terenów i obiektów oferuj ących aktywne sp ędzenie czasu wolnego Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego

321 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Okre śleniu atrakcyjno ści organizowanych na terenie gmin Mikroregionu WPN imprez sportowych słu Ŝyło pytanie 7 ankiety. Proszono w nim respondentów o wskazanie, czy w okresie ostatniego roku brali udział w imprezie rekreacyjno-sportowej.

35% osób przyznało, Ŝe w ostatnim czasie wzi ęło udział w tego typu imprezie. Najcz ęś ciej były to imprezy biegowe (5,1% wskaza ń), rajdy rowerowe (4,7%) oraz w mniejszym stopniu obchody świ ąt gminnych/ miejskich/ do Ŝynek (1,7%), rajdy turystyczne (1,3%), spływy kajakowe (1,3%), imprezy szkolne (1,3%), rajdy nordic walking (0,9%) oraz turnieje (0,9%). Ankietowani, uczestnicz ący w organizowanych na terenie gminy imprezach, to głównie respondenci w przedziale wiekowym 30-39 lat (43%) oraz 40-49 lat (39%). Natomiast analizuj ąc to zagadnienie w kontek ście zamieszkiwanej miejscowo ści, najcz ęś ciej w imprezach bior ą udział mieszka ńcy gmin: Mosina (50%), Dopiewo (45%) oraz Kórnik (40%).

Osoby nie bior ące udziału w organizowanych na terenie gminy imprezach stanowiły 62% badanych. Najcz ęś ciej podawanymi przyczynami takiego stanu były: brak czasu (11%), brak odpowiedniej oferty (5,6%), brak informacji (4,3%), preferowanie zaj ęć indywidualnych (3%) oraz brak zainteresowania tak ą form ą sp ędzania wolnego czasu (3%).

Badaj ąc atrakcyjno ść turystyczno-rekreacyjn ą gmin Mikroregionu zadano respondentom tak Ŝe pytanie o atrakcyjno ść Wielkopolskiego PN, przestrzeni stanowi ącej wspólny element gmin nale Ŝą cych do Stowarzyszenia, uspójniaj ący cały obszar. W ankiecie zapytano, o cz ęstotliwo ść odwiedzania terenów WPN. Wyniki przedstawiono na kolejnym wykresie. W badaniu najliczniej reprezentowana jest grupa osób, które w ci ągu roku odwiedzaj ą PN „kilka razy”, stanowi ą one blisko 35% badanych, natomiast wskazania pozostałych odpowiedzi rozkładaj ą si ę prawie po równo. „Kilkadziesi ąt razy” PN odwiedza 18% badanych, „kilkana ście razy” – 17%, „jeden raz” w ci ągu roku – 13%, a „ani razu” 16% respondentów. Wskazania te świadcz ą, i Ŝ PN jest atrakcyjnym terenem dla aktywnego sp ędzania czasu wolnego dla mieszka ńców Mikroregionu WPN.

322 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

18% 16%

13%

17%

35% ani razu jeden raz kilka razy kilkana ście razy kilkadziesi ąt razy

Wykres 32. Cz ęstotliwo ść sp ędzania aktywnie wolnego czasu na terenie WPN Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego

Poni Ŝej dokonano zestawienia cz ęstotliwo ści odwiedzania PN z gmin ą zamieszkiwania respondenta (wykres 19). W ten sposób mo Ŝliwe jest okre ślenie, mieszka ńcy której gminy Mikroregionu najcz ęś ciej korzystaj ą z walorów Wielkopolskiego PN. W analizowanym przypadku 100% stanowi ą wszystkie wskazania mieszka ńców danej gminy

Zdecydowanie najcz ęś ciej PN odwiedzaj ą mieszka ńcy gminy Puszczykowo. W tej gminie zamieszkuje najwi ęcej osób, które wskazały, i Ŝ sp ędziły w minionym roku, w sposób aktywny, czas na terenie Parku „kilkadziesi ąt razy”. Sumuj ąc wskazania mówi ące o bardzo cz ęstym („kilkadziesi ąt razy”) i cz ęstym („kilkana ście razy”) odwiedzaniu PN mo Ŝna dostrzec, Ŝe z terenów tych korzystaj ą równie Ŝ cz ęsto mieszka ńcy gmin Mosina (suma tych dwóch wskaza ń 55%) oraz Komorniki (suma 42%).

Odpowiedzi „kilka razy” pojawiały si ę najcz ęś ciej w gminie Dopiewo, 50% wskaza ń mieszka ńców tej gminy. Znaczny odsetek tej odpowiedzi uzyskano tak Ŝe w gminie St ęszew – 44%. Najrzadziej z mo Ŝliwo ści aktywnego wypoczynku na terenie Wielkopolskiego PN, w minionym roku, skorzystali mieszka ńcy gminy Kórnik, gdzie udzielono 37% odpowiedzi „ani razu” oraz 27% „jeden raz”. Mo Ŝna tak Ŝe dostrzec, i Ŝ spora cz ęść mieszka ńców gmin Brodnica oraz St ęszew nie odwiedza Parku w ogóle, odpowiednio 27% i 26% odpowiedzi.

323 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Brodnica 50%

40% inna Dopiewo 30%

20%

10%

St ęszew 0% Kórnik

Puszczykowo Komorniki

Mosina

ani razu jeden raz kilka razy kilkana ście razy kilkadziesi ąt razy

Wykres 33. Cz ęstotliwo ść sp ędzania aktywnie wolnego czasu na terenie WPN w zaleŜno ści od miejscowo ści zamieszkania respondenta Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego

2.3. Motywacje oraz ograniczenia aktywnego sp ędzania czasu

W badaniu wa Ŝne było tak Ŝe poznanie motywacji oraz barier aktywnego sp ędzania wolnego czasu. W tym celu zadano respondentom pytanie o osoby lub inne czynniki zach ęcaj ące do aktywno ści fizycznej w wolnym czasie.

Najcz ęś ciej wymieniane motywy aktywnego sp ędzania czasu prezentuje wykres 20, gdzie na niebiesko zaznaczono dodane przez respondentów przyczyny. Głównym bod źcem czynnego odpoczynku, wg ankietowanych, s ą inni ludzie, przede wszystkim dzieci (17% wskaza ń), znajomi (16%) oraz inni członkowie rodziny (15%). Blisko 10% badanych wskazało, Ŝe to moda na sport jest główn ą przyczyn ą uprawiania przez nich aktywno ści.

324 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

dzieci 17,09%

znajomi 16,24%

inni członkowie rodziny 14,96%

moda na aktywno ść 9,40%

zdrowie 7,69%

dobre samopoczucie 5,13%

ch ęć rywalizacji 3,85%

sam si ę motywuj ę 3,42%

lubi ę sport 3,42%

sposób na Ŝycie 2,99%

lekarz 2,99%

ch ęć zachowania sprawno ści/ dobrej kondycji 2,56%

pies 1,28%

ja sam i praca 0,85%

przyroda 0,85%

potrzeba i konieczno ść 0,43%

zdrowy rozs ądek 0,43%

ćwiczenie charakteru 0,43%

dojazd do pracy 0,43%

ch ęć odpoczynku 0,43%

0% 5% 10% 15% 20%

Wykres 34. Motywacje do sp ędzania aktywnie wolnego czasu Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego

Kolejne odpowiedzi odnosz ą si ę ju Ŝ bardziej do motywacji zdrowotnych lub emocjonalnych, jak: zdrowie (8% odpowiedzi badanych), dobre samopoczucie (5%) oraz ch ęć rywalizacji (4%), upodobanie do aktywnego sp ędzania czasu wolnego (3,5%), sposób na Ŝycie (3%), wskazania lekarza (3%), czy ch ęć zachowania sprawno ści fizycznej (2,5%). Cz ęść osób wskazała tak Ŝe, i Ŝ sama si ę motywuje (3,4% odpowiedzi), bez udziału zewn ętrznych bod źców.

W badaniu dokonano zestawienia odpowiedzi, dotyczących motywacji do aktywnego sp ędzania czasu z płci ą ankietowanych. Wyniki przedstawione na poni Ŝej zostały uporz ądkowane w sposób umo Ŝliwiaj ący dokonanie spostrze Ŝeń, dotycz ących odpowiedzi kobiet i m ęŜ czyzn. 100% stanowi ą tu wszystkie wskazania przedstawicieli danej płci.

325 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

dzieci 50%

40% inni członkowie inna przyczyna 30% rodziny

20%

10%

0%

ch ęć rywalizacji znajomi

moda na aktywno ść lekarz

kobieta męŜ czyzna

Wykres 35. Porównanie motywacji aktywnego sp ędzania wolnego czasu w śród kobiet i m ęŜ czyzn w analizowanej grupie Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego

Na prezentowanej grafice wida ć wyra źnie, Ŝe głównym czynnikiem skłaniaj ącym panie do sportu s ą dzieci (21%), członkowie rodziny (21%) oraz znajomi (17%). Sporo uzyskano tu odpowiedzi, i Ŝ jest to inna przyczyna (29% wskaza ń), jednak mniej ni Ŝ u panów (46% odpowiedzi). Motywacje te zostały opisane w analizie poprzedniego wykresu. MęŜ czy źni natomiast najcz ęś ciej wskazywali na dzieci i znajomych (po 13% odpowiedzi), mod ę na aktywno ść (11%) oraz znacznie cz ęś ciej ni Ŝ kobiety, ch ęć rywalizacji (9%).

Główne bariery uprawiania sportu ukazuje natomiast poni Ŝszy wykres. Podobnie jak na poprzednim wykresie, na niebiesko oznaczono bariery dodane przez ankietowanych. Blisko połowa badanych, jako główn ą barier ę w uprawianiu aktywno ści fizycznej, wskazała brak wolnego czasu. Kolejnymi powodami były brak atrakcyjnej oferty, odpowied ź t ę wskazało 11,5% ankietowanych oraz lenistwo (8%) i brak motywacji (5,5%). Respondenci wskazywali tak Ŝe: słab ą kondycj ę (5%), wysokie koszty (4,5%), ograniczenia zdrowotne (1,5%) oraz pogod ę i prac ę (po niecały 1% wskaza ń ka Ŝda odpowied ź).

326 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

brak wolnego czasu 48,29%

inna przyczyna 13,68%

brak atrakcyjnej oferty 11,54%

lenistwo 8,12%

brak motywacji 5,56%

słaba kondycja 5,13%

wysokie koszty 4,70%

ograniczenia zdrowotne 1,71%

pogoda 0,85%

praca 0,85%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

Wykres 36. Bariery aktywnego sp ędzania wolnego czasu Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego

Wśród odpowiedzi nie przedstawionych na wykresie, badani podawali brak odpowiedniej infrastruktury, konieczno ść dojazdu oraz niech ęć innych członków rodziny do aktywno ści fizycznej.

2.4. Destynacje turystyczne

Sposób dotarcia, cz ęstotliwo ść odwiedzania oraz sam cel podró Ŝy turystyczno- rekreacyjnych mieszka ńców Mikroregionu WPN stanowi ą tak Ŝe cel badania. O miejsce sp ędzania aktywnie czasu wolnego pytano ju Ŝ w poprzednim pytaniu, nawi ązuj ącym do atrakcyjno ści turystycznej miejsca zamieszkania respondenta.

Środki transportu, najcz ęś ciej wybierane przez badanych, w celu dotarcia do sąsiedniej miejscowo ści, przedstawiono kolejnym wykresie. Zdecydowanie dominuje tu samochód, który otrzymał 72,5% odpowiedzi. Mniejsz ą popularno ści ą cieszy si ę rower (12%) oraz komunikacja zbiorowa (8,5%). Najrzadziej wskazywanymi sposobami dotarcia okazały si ę komunikacja piesza (1,5%) oraz motocykl (1%). Dodatkowo, jedna osoba, wskazała na statek.

327 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

8,55% 0,43% 1,71%

11,97%

1,28%

72,65%

samochodem motocyklem rowerem pieszo komunikacj ą zbiorow ą statkiem

Wykres 37. Sposób przemieszczania si ę badanych w celu odwiedzenia s ąsiedniej miejscowo ści. Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego

Poni Ŝej przedstawiono z kolei analiz ę, ukazuj ącą jak rozkłada si ę sposób przemieszczania mieszka ńców poszczególnych gmin pomi ędzy miejscowo ściami Wyniki przedstawiono na wykresie 24, gdzie 100% stanowi ą wskazania mieszka ńców z danej gminy. Jak mo Ŝna zauwa Ŝyć, samochód dominuje we wszystkich gminach. Natomiast rower, jako środek komunikacji, jest cz ęsto wybierany przez mieszka ńców gmin Brodnica (20%), Mosina (18%) oraz Komorniki (17%). Z komunikacji zbiorowej najcz ęś ciej korzystaj ą mieszka ńcy Kórnika (21%) oraz w zdecydowanie mniejszym stopniu Komornik (10%) i Puszczykowa (9%). Odpowied ź, wskazuj ącą na przemieszczanie si ę statkiem, zaznaczył mieszkaniec Puszczykowa.

328 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Brodnica 100%

St ęszew Dopiewo

10%

1%

Puszczykowo Kórnik

Mosina Komorniki

samochodem motocyklem rowerem pieszo komunikacj ą zbiorow ą

Wykres 38. Najcz ęś ciej stosowane sposoby przemieszczania si ę do s ąsiednich miejscowo ści wśród mieszka ńców poszczególnych gmin Mikroregionu Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego

Cz ęstotliwo ść odwiedzania s ąsiednich miejscowo ści w celach turystyczno- rekreacyjnych przez badanych mieszka ńców gmin Mikroregionu WPN prezentuje wykres 25. Najcz ęś ciej pojawiaj ące si ę odpowiedzi to „kilka razy w roku” (33%) oraz „kilka razy w miesi ącu” (32,5%). Nast ępnie respondenci wskazywali odpowied ź „rzadziej” ni Ŝ kilka razy w roku (15%). Osoby, najcz ęś ciej odwiedzaj ące s ąsiednie miejscowo ści – „kilka razy w tygodniu”, stanowiły blisko 10% badanych, natomiast respondenci, nie odwiedzaj ący „w ogóle” s ąsiednich miejscowo ści, stanowili 8,5% badanych.

Cz ęsto ść wyjazdów mieszka ńców poszczególnych gmin do s ąsiednich miejscowo ści przedstawia wykres 26. W celu pokazania sytuacji przekrojowej poszczególnych gmin, 100% stanowią wskazania wszystkich badanych mieszka ńców danej gminy. Najcz ęś ciej s ąsiednie gminy odwiedzaj ą mieszka ńcy Brodnicy (13%) oraz Puszczykowa (12%). Rzadziej, „kilka razy w miesi ącu”, mieszka ńcy Dopiewa i Komornik, po 50% odpowiedzi badanych, natomiast „kilka razy w roku” i „rzadziej”, mieszka ńcy Kórnika (63%), Puszczykowa (57%) oraz St ęszewa (56%).

329 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

9% 10%

15%

32%

33%

kilka razy w tygodniu kilka razy w miesi ącu kilka razy w roku rzadziej w ogóle

Wykres 39. Cz ęstotliwo ść odwiedzania s ąsiedniej miejscowo ści w celach turystyczno- rekreacyjnych Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego

Brodnica 50%

40% St ęszew Dopiewo 30%

20%

10%

0%

Puszczykowo Kórnik

Mosina Komorniki

kilka razy w tygodniu kilka razy w miesi ącu kilka razy w roku rzadziej w ogóle

Wykres 40. Cz ęstotliwo ść odwiedzania s ąsiedniej miejscowo ści w celach turystyczno- rekreacyjnych Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego

330 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Miejscowo ści najcz ęś ciej odwiedzane w celach turystyczno-rekreacyjnych przez badanych mieszka ńców gmin Mikroregionu WPN, prezentuje poni Ŝszy wykres. Badani najcz ęś ciej wskazywali tu Pozna ń, blisko 12% odpowiedzi. Kolejnymi, cz ęsto odwiedzanymi miejscowo ściami, okazały si ę w badaniu Mosina (9,4%) oraz Puszczykowo (9%). Wśród rzadziej wskazywanych miejscowo ści znalazły si ę: Lubo ń (3,4%), Śrem (2,5%) oraz St ęszew i Rogalin (po 2,1% wskaza ń badanych).

Pozna ń 11,97% Mosina 9,40% Puszczykowo 8,97% Ŝadna 5,98% Lubo ń 3,42% Śrem 2,56% St ęszew 2,14% Rogalin 2,14% Kórnik 2,14% Komorniki 2,14% Jaszkowo 1,71% Zaniemy śl 1,28% Jeziory 1,28%

0% 2% 4% 6% 8% 10% 12% 14%

Wykres 41. Miejscowo ści najcz ęś ciej odwiedzane w celach turystyczno-rekreacyjnych Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego

Podsumowuj ąc wyniki przeprowadzonej ankiety mo Ŝna stwierdzi ć, iŜ obszar Mikroregionu jest atrakcyjny dla aktywnego sp ędzania czasu przez mieszka ńców, i nie tylko, gdy Ŝ brały w nim udział równie Ŝ osoby spoza OF.

Wśród badanych przewa Ŝały osoby aktywne fizycznie, po świ ęcaj ące od kilku do kilkunastu godzin tygodniowo na sport (blisko 70%). Najcz ęś ciej wybieranym miejscem sp ędzania wolnego czasu w sposób aktywny jest obszar zamieszkania lub jego s ąsiedztwo (86,7% wskaza ń badanych), co świadczy o atrakcyjno ści lokalizacji. Stwierdzenie to znajduje potwierdzenie w odpowiedziach na kolejne pytanie, gdzie 74% osób wskazało, i Ŝ obszar zamieszkania jest atrakcyjny pod wzgl ędem oferty aktywnego sp ędzania czasu wolnego. Mo Ŝna wi ęc wnioskowa ć, Ŝe wi ększo ść potrzeb badanych jest zaspokajanych w miejscu zamieszkania, przy czym połowa badanych wskazała za po Ŝą dane uzupełnienie oferty o

331 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

elementy infrastrukturalne, przede wszystkim: ście Ŝki rowerowe, basen/pływalni ę oraz siłownie zewn ętrzne.

Mimo stwierdzenia atrakcyjno ści oferty sportowej gminy, tylko blisko 35% ankietowanych z niej skorzystało. Mo Ŝe to wynika ć z jednej strony z braku odpowiedniego dostosowania i atrakcyjno ści oferty dla szerszego grona odbiorców, a z drugiej odpowiedniego wypromowania organizowanych wydarze ń.

332 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Zał ącznik 3. Ankieta: „potrzeby i preferencje zwi ązanych z aktywno ści ą sportowo-rekreacyjn ą mieszka ńców tego terenu oraz zaproponowaniem nowej oferty sp ędzania czasu wolnego”

Ankieta

Szanowni Pa ństwo! W imieniu Stowarzyszenia Gmin Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego (WPN), realizuj ącego projekt zwi ązany ze wzmocnieniem współpracy mi ędzygminnej, zwracamy si ę do Pa ństwa z pro śbą o wypełnienie krótkiej ankiety. Odpowiedzi na poniŜsze pytania ułatwi ą władzom gmin: Brodnica, Dopiewo, Komorniki, Kórnik, Mosina, Puszczykowo i St ęszew, zbadanie potrzeb i preferencji zwi ązanych z aktywno ści ą sportowo-rekreacyjn ą mieszka ńców tego terenu oraz zaproponowaniem nowej oferty sp ędzania czasu wolnego . Ankieta jest anonimowa . Serdecznie zach ęcam do wypełnienia kwestionariusza.

Fundacja „Partnerzy dla Samorz ądu”

1. Ile czasu w tygodniu po świ ęca Pan/Pani na ró Ŝne formy aktywno ści fizycznej? (jedna odpowied ź) nie wi ęcej ni Ŝ godzin ę kilkana ście godzin kilka godzin nie sp ędzam czasu aktywnie 2. Z kim najcz ęś ciej sp ędza Pan/Pani aktywnie swój czas wolny? (jedna odpowied ź) z rodzin ą ze znajomymi nie sp ędzam aktywnie czasu wolnego indywidualnie (przejd ź do pytania 5) 3. Je śli sp ędza Pan/Pani czas wolny aktywnie, to przewa Ŝnie w jakiej formie? (mo Ŝliwa wi ęcej ni Ŝ jedna odpowied ź) chodz ę z kijkami (nordic walking) gram w siatkówk ę je ŜdŜę rowerem chodz ę na siłowni ę spaceruj ę chodz ę na zaj ęcia jogi biegam uprawiam fitness je ŜdŜę konno pływam na pływalni gram w tenisa pływam w jeziorze gram w piłk ę no Ŝną inna aktywno ść – jaka? gram w koszykówk ę ...... 4. Je śli sp ędza Pan/Pani aktywnie czas wolny, to głównie w jakim miejscu? (jedna odpowied ź) w miejscu zamieszkania w s ąsiedniej miejscowo ści – jakiej?……………………………………………………………………………………… dalej, w innej miejscowo ści – jakiej?.…………………………………………………………………………………… 5. Czy Pana/Pani zdaniem miejsce Waszego zamieszkania jest atrakcyjne pod wzgl ędem oferty aktywnego sp ędzania czasu wolnego? (jedna odpowied ź)

333 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

tak, bardzo atrakcyjne jest nieatrakcyjne tak, ale przydałoby si ę poszerzenie oferty nie mam zdania jest mało atrakcyjne 6. Jakiego terenu lub obiektu oferuj ącego aktywne sp ędzanie czasu wolnego brakuje w Pa ństwa okolicy? (Prosz ę wpisa ć poni Ŝej)

7. Czy w ci ągu ostatniego roku brał Pan/Pani aktywny udział w imprezie rekreacyjno- sportowej w miejscu zamieszkania lub okolicy? (jedna odpowied ź) tak – jakiej i gdzie? nie – dlaczego? ……………………………………………… …………………………………………………… ……………………………………………… …………………………………………………… …………………..…………….. ……………………………………………..

8. Ile razy w ci ągu ostatniego roku sp ędzał Pan/Pani aktywnie czas na terenie WPN? (jedna odpowied ź) ani razu kilkana ście razy jeden raz kilkadziesi ąt razy kilka razy 9. Co lub kto głównie motywuje Pana/Pani ą do aktywnego wypoczynku? (jedna odpowied ź) dzieci moda na aktywno ść inni członkowie rodziny ch ęć rywalizacji znajomi inna przyczyna – jaka? lekarz …………………………………………………… ………………. 10. Co stanowi dla Pana/Pani główn ą barier ę na drodze do aktywnego sp ędzania czasu wolnego? (jedna odpowied ź) brak wolnego czasu brak atrakcyjnej oferty wysokie koszty lenistwo brak motywacji inna przyczyna – jaka? słaba kondycja ...... kilka razy w roku 11. W jaki sposób najcz ęś ciej przemieszcza si ę Pan/Pani w celu odwiedzenia s ąsiednich miejscowo ści? (jedna odpowied ź) samochodem pieszo motocyklem komunikacj ą zbiorow ą rowerem inna mo Ŝliwo ść – jaka? ……………………………………………………

334 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

…………….. 12. Jak cz ęsto w celu turystyczno-rekreacyjnym odwiedza Pan/Pani miejscowo ści bezpo średnio granicz ące z miejscowo ści ą, w której Pan/Pani mieszka? (jedna odpowied ź) kilka razy w tygodniu rzadziej kilka razy w miesi ącu w ogóle kilka razy w roku 13. Jaka jest to najcz ęś ciej miejscowo ść ?

……………………………………………………………………………………………………… Informacje o respondencie

A Płe ć:

kobieta męŜ czyzna B Wiek:

10-19 lat 30-39 lat 50-59 lat 20-29 lat 40-49 lat 60 lat i wi ęcej C Miejsce zamieszkania (gmina):

Brodnica Komorniki St ęszew Dopiewo Mosina inna – jaka? …………………… Kórnik Puszczykowo D Mieszkaniec/mieszkanka tej gminy od:

0-2 lata 6-10 lat 20 lat i wi ęcej 3-5 lat 11-20 lat od urodzenia E Status zawodowy:

ucze ń, student przedsi ębiorca niepracuj ący rolnik rencista inny pracownik etatowy emeryt F Sytuacja materialna:

bardzo dobra przeci ętna bardzo zła dobra zła odmowa odpowiedzi G Wielko ść gospodarstwa domowego:

liczba osób ogółem w tym liczba dzieci do 18 roku Ŝycia .…… ………………………….. w tym niepełnosprawnych ruchowo ..... odmowa odpowiedzi

Dzi ękuj ę za wypełnienie ankiety!

335 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Zał ącznik 4. Zakres czasowy planowanych przedsi ęwzi ęć

Planowane projekty maj ą ró Ŝny zakres czasowy – autorzy, planuj ąc realizacj ę przedsi ęwzi ęć , starali si ę bra ć pod uwag ę skal ę potrzeb, mo Ŝliwo ści bud Ŝetowe w zwi ązku z pojawiaj ącymi si ę ofertami zewn ętrznego finansowania pojawiaj ące. Jednak ka Ŝdy projekt składa si ę z kilku zada ń, cz ęsto o charakterze „ci ągłym”, wi ęc zakres czasowy wi ększo ści projektów obejmuje cały okres realizacji Strategii 2015-2024.

W kilku przypadkach niezale Ŝnych od Stowarzyszenia, okre ślenie czasu realizacji projektu okazało si ę na dzie ń dzisiejszy niemo Ŝliwe. Poni Ŝej został przedstawiony zbiorczy plan realizacji poszczególnych projektów w okresie obowi ązywania Strategii. Dla pierwszych pi ęciu projektów od. I.1.1. do I.1.5. nie ma kart projektów i nale Ŝy przyj ąć , Ŝe s ą to zadania, które b ędą realizowane w całym okresie realizacji Strategii.

Projekt 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024

I.1.1. Budowa dróg rowerowych na terenie Mikroregionu

WPN I.1.2. Budowa przystani na terenie gmin Mikroregionu

WPN I.1.3. Budowa parkingów, dróg i chodników I.1.4. Budowa hal, boisk i innych obiektów sportowych

itd. I.1.5. Budowa obiektów na usługi społeczno-kulturalne I.2.1. Grejserówka I.2.2. Promenada Szymborskiej – Bulwar Noblistów I.2.3. Ślub Białej Damy z Elegantem z Mosiny pod

rogali ńskimi D ębami I.2.4. Sztuka inspirowana pi ęknem natury I.2.5. Aktywna Trójka I.2.6. Rowerem po Warcie I.2.7. Flora WPN – Pasmowy znacznik flory w

Mikroregionie WPN I.2.8. Gra terenowa „Złap przyrod ę” w Mikroregionie

WPN I.2.9. Inne produkty turystyczne (turystyka zdrowotna,

turystyka biznesowa) I.3.1. Mikroregion WPN – dobry adres do którego si ę

wraca II.1.1. Wyró Ŝnia nas profesjonalizm II.1.2. Czysta Turystyka w czystym Mikroregionie

336 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

II.2.1. Klaster turystyczny II.2.2. Rozwój innowacji w turystyce III.1.1. Sprawno ść dla młodych i starych III.2.1. Poznajmy si ę kulturalnie III.2.2. Akademia Aktywnego Seniora Mikroregionu WPN III.2.3. Mikroregion –MakroREKREACJA III.3.1. Zaadoptuj skwer w swojej gminie III.3.3 Poznaj swojego s ąsiada

337 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Zał ącznik 5. Okre ślenie zbie Ŝno ści Strategii Zrównowa Ŝonego Rozwoju Turystyki i Rekreacji Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego ze strategiami na szczeblu wojewódzkim i krajowym

Zgodno ść projektów Strategii Zrównowa Ŝonego Rozwoju Turystyki i Rekreacji Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego z celami Strategii Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do roku 2020

Zgodno ść projektu Cele strategiczne Cele szczegółowe Województwa strategicznego Województwa Mikroregionu WPN • Zwi ększenie spójno ści sieci drogowej • Wzrost ró Ŝnorodno ści oraz upowszechnianie efektywnych form transportu Poprawa dost ępno ści i • Rozbudowa infrastruktury na rzecz I.1.1., I.1.2., I.1.3. spójno ści komunikacyjnej społecze ństwa informacyjnego • Lepsze wykorzystanie dróg wodnych • Rozwój transportu zbiorowego • Rozwój komunikacji lotniczej • Wsparcie ochrony przyrody • Ochrona krajobrazu • Ochrona zasobów le śnych i racjonalne ich wykorzystanie • Wykorzystanie, racjonalizacja gospodarki zasobami kopalin oraz ograniczanie skutków ich eksploatacji • Ograniczanie emisji substancji do Poprawa stanu atmosfery środowiska i racjonalne • Uporz ądkowanie gospodarki odpadami I.2.4., I.2.7., I.2.8., II.1.2. gospodarowanie jego • Poprawa gospodarki wodno – ściekowej zasobami • Ochrona zasobów wodnych i wzrost bezpiecze ństwa powodziowego • Poprawa przyrodniczych warunków dla rolnictwa • Promocja postaw ekologicznych • Zintegrowany system zarz ądzania środowiskiem przyrodniczym • Poprawa stanu akustycznego województwa • Zwi ększenie innowacyjno ści przedsi ębiorstw • Wzmocnienie roli nauki i bada ń dla innowacji i rozwoju gospodarczego Wzmocnienie potencjału I.2.9., II.1.1., II.2.1., • Rozwój sieci i kooperacji w gospodarce gospodarczego regionu II.2.2., III.1.1., III.2.2. regionu • Rozbudowa instytucji otoczenia biznesu • Tworzenie warunków rozwoju inteligentnych specjalizacji, w tym

338 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Zgodno ść projektu Cele strategiczne Cele szczegółowe Województwa strategicznego Województwa Mikroregionu WPN wspieranie sektorów kreatywnych w gospodarce • Rozwój instrumentów finansowych dla gospodarki • Doskonalenie kadr gospodarki • Przygotowanie i racjonalne wykorzystanie terenów inwestycyjnych • Tworzenie warunków dla ekspansji gospodarki województwa na rynki zewn ętrzne • Poprawa warunków dla rozwoju rolnictwa i przetwórstwa rolnego • Rozwój gospodarki społecznej • Rozwój „srebrnego” sektora gospodarki • Rozwój biznesu i usług zdrowotnych • Wzmacnianie aktywno ści zawodowej • Poprawa sytuacji i przeciwdziałanie zagro Ŝeniom demograficznym • Poprawa stanu zdrowia mieszka ńców i opieki zdrowotnej • Promocja zdrowego stylu Ŝycia • Wzmacnianie wł ączenia społecznego Zwi ększanie zasobów • Wzmocnienie systemu usług i pomocy I.1.4., I.1.5., I.2.1., I.2.2., oraz wyrównywanie społecznej I.2.3., I.2.5., I.2.6., I.3.1., potencjałów społecznych • Kształtowanie skłonno ści mieszka ńców do III.2.1., III.2.3., III.3.1., województwa zaspokajania potrzeb wy Ŝszego rz ędu III.3.2. • Budowa kapitału społecznego na rzecz społecze ństwa obywatelskiego • Ochrona zasobów, standardu i jako ści Ŝycia rodziny • Ochrona i utrwalanie dziedzictwa kulturowego • Poprawa warunków mieszkaniowych

339 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Zgodno ść projektów Strategii Zrównowa Ŝonego Rozwoju Turystyki i Rekreacji Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego z celami WRPO na lata 2014-2020

Zgodno ść projektu Priorytety Działania strategicznego Mikroregionu WPN • Wsparcie infrastruktury B+R w sektorze nauki • Wzmocnienie potencjału innowacyjnego przedsi ębiorstw Wielkopolski Innowacyjna i • Wsparcie przedsi ębiorczo ści i konkurencyjna II.2.1., II.2.2. infrastruktury na rzecz rozwoju gospodarka gospodarczego • Internacjonalizacja gospodarki regionalnej • Wzmocnienie konkurencyjno ści przedsi ębiorstw Społecze ństwo • Rozwój elektronicznych usług I.2.7., I.3.1. informacyjne publicznych • Wytwarzanie i dystrybucja energii ze źródeł odnawialnych • Poprawa efektywno ści energetycznej w Energia I.1.1., I.1.3. sektorze publicznym i mieszkaniowym • Wspieranie strategii niskoemisyjnych w tym mobilno ść miejska • Zapobieganie, likwidacja skutków kl ęsk Ŝywiołowych i awarii środowiskowych I.1.2., I.2.1., I.2.2., I.2.3., • Gospodarka odpadami I.2.4., I.2.5., I.2.6., I.2.8., Środowisko • Gospodarka wodno – ściekowa I.3.1., II.1.1., II.1.2., III.1.1., • Zachowanie, ochrona, promowanie i III.2.1., III.2.2., III.2.3., rozwój dziedzictwa naturalnego i III.3.1., III.3.2. kulturowego • Ochrona przyrody • Inwestycje w infrastruktur ę zdrowotn ą i społeczn ą Infrastruktura dla kapitału • Rewitalizacja obszarów problemowych I.1.4., I.1.5. ludzkiego • Inwestowanie w rozwój infrastruktury edukacyjnej i szkoleniowej

340 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Zgodno ść projektów Strategii Zrównowa Ŝonego Rozwoju Turystyki i Rekreacji Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego z Programem Rozwoju Turystyki do 2020 roku

Zgodno ść projektu Cele operacyjne Zadania strategicznego Mikroregionu WPN • Wspieranie innowacji i ekoinnowacji w turystyce i usługach turystycznych • Rozwój nowoczesnych instrumentów finansowania turystyki i innowacyjnych przedsi ębiorstw sektora turystycznego. • Wykorzystanie wyników B+R na bazie Obserwatorium Turystyki w rozwoju innowacyjnych produktów turystyki i Rozwój innowacyjno ści, stymulowaniu mi ędzysektorowej atrakcyjno ści, jako ści usług i współpracy na rzecz rozwoju produktów turystycznych, II.2.2. gospodarki turystycznej oraz B+R jako czynnika konkurencyjnej dla sektora turystyki gospodarki • Wykorzystanie praw ochrony własno ści intelektualnej dla rozwi ąza ń w sektorze turystyki i tworzenia innowacyjnych produktów w turystyce • Budowa sprawno ści regulacyjnej i instytucjonalnej oraz administracyjnej dla rozwoju turystyki, w tym wsparcia merytorycznego dla przedsi ębiorców i stowarzysze ń sektora turystycznego • Wspieranie klasteringu w turystyce i promocja współpracy oraz powi ąza ń kooperacyjnych i partnerstw z udziałem organizacji turystycznych dla rozwoju turystyki w regionach i kraju Wzmocnienie aktywno ści • Rozwój i wdra Ŝanie systemów społecznej i certyfikacji i zarz ądzania w przedsi ębiorczo ści w sektorze sektorze gospodarki turystycznej gospodarki turystycznej, II.1.1., II.2.1., III.2.1., • Wł ączenie społeczno ści lokalnych zwi ększenie kompetencji III.2.2, III.3.1., III.3.2. i regionalnych w budow ę kadr w zarz ądzaniu produktów i usług regionalnej przedsi ębiorczo ści ą gospodarki turystycznej turystyczn ą • Rozwój edukacji dla turystyki oraz kształcenia kadr przy udziale partnerów sektorowych, organizacji turystycznych, ROT oraz LOT i przedsi ębiorców sektora turystycznego

341 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Zgodno ść projektu Cele operacyjne Zadania strategicznego Mikroregionu WPN • Opracowanie i wdra Ŝanie Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji w turystyce • Wspieranie rozwoju turystyki społecznej • Promocja regionalnych produktów turystycznych i specjalizacji regionalnych w turystyce • Budowa narz ędzi i instrumentów e-systemów informacji i usług w sektorze turystyki oraz nowoczesnych systemów Promocja markowych gospodarki elektronicznej dla produktów turystycznych potrzeb rozwoju turystyki I.2.1., I.2.3., I.2.4., I.2.5., kraju i regionów oraz • Rozwój zró Ŝnicowanych I.2.6., I.2.7., I.2.8., I.2.9., specjalizacji gospodarczych instrumentów wsparcia promocji i 1.3.1., III.1.1., III.2.3. opartych na turystyce eksportu usług oraz produktów przedsi ębiorczo ści sektora turystycznego i sektorów powi ązanych z rozwojem turystyki • Wsparcie promocji gospodarki turystycznej i inicjatyw zwi ązanych z rozwojem turystyki m.in. na bazie kultury i rekreacji • Wsparcie inwestycji turystycznych Zagospodarowanie i w ramach programów modernizacja przestrzeni dla rewitalizacji, rozwoju miast i rozwoju turystyki i obszarów wiejskich oraz tworzenie infrastruktury turystycznej I.1.1., I.1.2., I.1.3., I.2.4., nowych usług przy zachowaniu ochrony I.1.5., I.2.2. • Wsparcie działa ń na rzecz środowiska i zastosowaniu rozbudowy infrastruktury ekoinnowacyjnych turystycznej, w szczególno ści technologii rowerowej i wodnej

342 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Zgodno ść projektów Strategii Zrównowa Ŝonego Rozwoju Turystyki i Rekreacji Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego z działaniami Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 Zgodno ść projektu Działania Podziałanie strategicznego Mikroregionu WPN Pomoc w rozpocz ęciu Premie dla młodych działalno ści gospodarczej na rolników rzecz młodych rolników Pomoc na rozpocz ęcie Premie na rozpocz ęcie pozarolniczej działalno ści działalno ści gospodarczej na obszarach pozarolniczej wiejskich Płatno ści na rzecz rolników kwalifikuj ących si ę do systemu Rozwój Płatno ści dla rolników dla małych gospodarstw, którzy gospodarstw i przekazuj ących małe trwale przekazali swoje II.1.2., II.2.1., II.2.2. działalno ści gospodarstwa gospodarczej gospodarstwo rolne innemu rolnikowi Pomoc na rozpocz ęcie Restrukturyzacja małych działalno ści gospodarczej na gospodarstw rzecz rozwoju małych gospodarstw Rozwój Wsparcie inwestycji w tworzenie i przedsi ębiorczo ści - rozwój działalno ści pozarolniczej rozwój usług rolniczych

Budowa lub Wsparcie inwestycji zwi ązanych z modernizacja dróg tworzeniem, ulepszaniem lub lokalnych rozbudow ą wszystkich rodzajów małej infrastruktury, w tym Gospodarka wodno- inwestycji w energi ę odnawialn ą i ściekowa w oszcz ędzanie energii Inwestycje w obiekty pełni ące funkcje kulturalne lub Wsparcie inwestycji w tworzenie, kształtowanie ulepszanie i rozwijanie Podstawowe przestrzeni publicznej usługi i odnowa podstawowych usług lokalnych I.1.1., I.1.2., I.1.3. wsi na obszarach Inwestycje w targowiska dla ludno ści wiejskiej, w tym wiejskich lub obiekty budowlane rekreacji i kultury, i powi ązanej przeznaczone na cele infrastruktury promocji lokalnych produktów. Wsparcie bada ń i inwestycji zwi ązanych z utrzymaniem, odbudow ą i popraw ą stanu Ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego i budownictwa przyrodniczego wsi, krajobrazu tradycyjnego wiejskiego i miejsc o wysokiej warto ści przyrodniczej, w tym dotycz ące powi ązanych aspektów

343 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Zgodno ść projektu Działania Podziałanie strategicznego Mikroregionu WPN społeczno-gospodarczych oraz środków w zakresie świadomo ści środowiskowej

Wsparcie na wdra Ŝanie operacji w Wsparcie dla Wdra Ŝanie lokalnych ramach strategii rozwoju rozwoju strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez I.1.4., I.1.5., I.2.1., lokalnego w społeczno ść I.2.2., I.2.3., I.2.4., ramach Przygotowanie i realizacja działa ń I.2.5., I.2.6., I.2.7., inicjatywy Wdra Ŝanie projektów w zakresie współpracy z lokaln ą I.2.8., I.2.9., I.3.1., LEADER współpracy grup ą działania III.1.1., III.2.1., (RLKS – rozwój III.2.2., III.2.3., lokalny Wsparcie kosztów Wsparcie na rzecz kosztów III.3.1., III.3.2. kierowany przez bie Ŝą cych i aktywizacji bie Ŝą cych i aktywizacji ść Wsparcie społeczno ) Wsparcie przygotowawcze przygotowawcze

344 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Spis tabel

Tabela 1. Planowane dokumenty techniczne ______207 Tabela 2. Zaplanowane wydatki na inwestycje w gminach Mikroregionu ______213

Spis wykresów Wykres 1. Deklarowane przez mieszka ńców gmin Mikroregionu formy aktywno ści fizycznej ______206 Wykres 2. Motywacje do sp ędzania aktywnie wolnego czasu ______211

Spis wykresów zał ącznika nr 2 Wykres 1. Struktura wiekowa respondentów ______307 Wykres 2. Rozkład respondentów wg płci i wieku w gminach badanego obszaru ______307 Wykres 3. Liczba respondentów wg gmin ______308 Wykres 4. Status zawodowy respondentów w podziale na reprezentowane gminy ______309 Wykres 5. Ocena sytuacji materialnej przez respondentów wg gmin Mikroregionu ______310 Wykres 6. Liczba osób w gospodarstwie domowym ______311 Wykres 7. Liczba godzin po świ ęcanych na aktywno ść fizyczn ą przez mieszka ńców Mikroregionu WPN ___ 312 Wykres 8. Liczba godzin po świ ęcana na aktywno ść fizyczn ą przez mieszka ńców wg gmin Mikroregionu WPN ______313 Wykres 9. Towarzystwo podczas aktywnego sp ędzania czasu ______314 Wykres 10. Liczba godzin sp ędzana aktywnie a towarzystwo podczas aktywno ści ______314 Wykres 11. Formy aktywnego sp ędzania czasu wolnego ______315 Wykres 12. Formy aktywnego sp ędzania czasu wolnego a towarzystwo podczas aktywno ści ______317 Wykres 13. Miejsce sp ędzania aktywnie czasu wolnego ______317 Wykres 14. Wskazane miejscowo ści aktywnego sp ędzania wolnego czasu ______318 Wykres 15. Ocena atrakcyjno ści, pod wzgl ędem sp ędzania wolnego czasu, miejscowo ści zamieszkania respondentów ______319 Wykres 16. Ocena atrakcyjno ści miejscowo ści w podziale na mieszka ńców gmin Mikroregionu ______320 Wykres 17. Wskazania brakuj ących terenów i obiektów oferuj ących aktywne sp ędzenie czasu wolnego ___ 321 Wykres 18. Cz ęstotliwo ść sp ędzania aktywnie wolnego czasu na terenie WPN ______323 Wykres 19. Cz ęstotliwo ść sp ędzania aktywnie wolnego czasu na terenie WPN w zaleŜno ści od miejscowo ści zamieszkania respondenta ______324 Wykres 20. Motywacje do sp ędzania aktywnie wolnego czasu ______325 Wykres 21. Porównanie motywacji aktywnego sp ędzania wolnego czasu w śród kobiet i m ęŜ czyzn w analizowanej grupie ______326 Wykres 22. Bariery aktywnego sp ędzania wolnego czasu ______327 Wykres 23. Sposób przemieszczania si ę badanych w celu odwiedzenia s ąsiedniej miejscowo ści. ______328 Wykres 24. Najcz ęś ciej stosowane sposoby przemieszczania si ę do s ąsiednich miejscowo ści w śród mieszka ńców poszczególnych gmin Mikroregionu ______329

345 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Wykres 25. Cz ęstotliwo ść odwiedzania s ąsiedniej miejscowo ści w celach turystyczno-rekreacyjnych _____ 330 Wykres 26. Cz ęstotliwo ść odwiedzania s ąsiedniej miejscowo ści w celach turystyczno-rekreacyjnych _____ 330 Wykres 27. Miejscowo ści najcz ęś ciej odwiedzane w celach turystyczno-rekreacyjnych ______331

Spis rycin

Rycina 1. Aktywna Trójka ______226

Rycina 2. http://www.opencaching.com/pl/Tradycyjna skrzynka ______233 Rycina 3. Plan rewitalizacji Rynku w Mosinie ______240

Rycina 4.Lokalizacja WPN ______252

Spis zdj ęć

Zdj ęcie 1. Grejserówka i dawny pałac Greisera ______216 Zdj ęcie 2. Zamek w Kórniku z lotu ptaka ______219

Zdj ęcie 3. Promenada im Wisławy ______219

Zdj ęcie 4. Ławeczka z kotem, fragmentem wiersza i przy niej stoj ącą postaci ą poetki ______219

Zdj ęcie 5. Teofila Działy ńska i Elegant z Mosiny ______221

Zdj ęcie 6. Budynek przy wej ściu do ______222

Zdj ęcie 7. Ogród Tolerancji przy Muzeum A. Fiedlera w Puszczykowie ______222

Zdj ęcie 8. Obrazy sol ą malowane – p. Aleksandra Korejwo ______224

Zdj ęcie 9. Surfbike ______228

Zdj ęcie 10. Rajd po zdrowie w Mikroregionie 2010 ______229

Zdj ęcie 11. Czeremcha ameryka ńska ______231 Zdj ęcie 12. Kolej Drezynowa do Osowej Góry ______234

Zdj ęcie 13. Hala tenisowa Angie ______236

Zdj ęcie 15. HOT_elarnia, Puszczykowo ______237

Zdj ęcie 14. SPA_larnia, Day Spa, Puszczykowo ______237

Zdj ęcie 16. Jezioro Kórnickie ______242

Zdj ęcie 17. Deli Park, Rosnówko, gm. Komorniki ______246

Zdj ęcie 18. Camping Lipno w St ęszewie ______247

Zdj ęcie 19. Agroturystyka na Plebanii, Jaszkowo, gmina Brodnica ______251

Zdj ęcie 20. Bieg o koron ę D ąbrówki, Dopiewo, Nordic walking ______257

Zdj ęcie 21. Spływ metropolitalny na przystani w Puszczykowie ______257

Zdj ęcie 22. Druga edycja Youth festiwal, maj 2015 ______258

346 STRATEGIA ZRÓWNOWA śONEGO ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI MIKROREGIONU WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO

Zdj ęcie 23. Ogólnopolskie dni artystyczne z Gitar ą ______260

Zdj ęcie 24. Ogólnopolski Festiwal Muzyki Organowej i Kameralnej ______260

Zdj ęcie 25. Przedstawienie seniorów rosyjskiej grupy j ęzykowej ______262

Zdj ęcie 26. Wykład w Akademii seniora w Puszczykowie ______262

Zdj ęcie 27. Z podwórka na stadion, Komorniki ______264

Zdj ęcie 28. Bieg o koron ę D ąbrówki, Dopiewo ______264

Zdj ęcie 29. Projekt plakatu: Towarzystwo Ziemi Brodnickiej Gniazdo ______267 Zdj ęcie 30. Towarzystwo Ziemi Brodnickiej Gniazdo, Dzień Korbola i pyry z gzikiem i jabłek ______269

Zdj ęcie 31. Rogalin, Konkurs Zielona gmina w Mosinie ______269

Zdj ęcie 32. Tablica informacyjna Mikroregionu WPN w St ęszewie ______270

347