De Geologie Van Het Kustprofiel Tussen Wijk Aan Zee En De Hondsbosse Zeewering En Een Geofysische Verkenning
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
De geologie van het kustprofiel tussen Wijk aan Zee en de Hondsbosse Zeewering en een geofysische verkenning 'Legt gij 't de zee ten laste of den vlagenden wind als peinzen u verstomt?' (A. Roland Holst) Inleiding Tijdens het geofysisch practicum najaar Samenvatting 1990 voor studenten fysische geografie Studenten fysische geografie van de Universiteit Amsterdam hebben de schijnbare van de Universiteit van Amsterdam werd conductiviteit van de bodem aan de voet van de duinen gemeten, tussen Wijk aan het verloop van de schijnbare conductivi- Zee en de Hondsbosse Zeewering. teit (schijnbare soortelijke elektrische Dit onderzoek was een vervolg op soortgelijke metingen in 1989 tussen de geleiding) langs de kust gemeten. Het Wassenaarse Slag en Noordwijk. Toen bleek dat het mogelijk was de in de traject liep van Wijk aan Zee (strandpaal kuststrook gevormde afzettingen op grond van hun schijnbare conductiviteit te 55,250) tot de Hondsbosse Zeewering karakteriseren. In het nieuwe gebied bleek dit moeilijker te zijn, doordat de (strandpaal 26,250), zie afb. 1. De moge duinvoet op veel plaatsen bijna samen viel met de hoogwaterlijn, zie afb. 6. lijkheden werden onderzocht om diverse Hierdoor moest er rekening mee gehouden worden dat de schijnbare conductiviteit van de oppervlaktelaag door geïnfiltreerd zeewater werd beïnvloed. In het artikel wordt de geologie van het kustgebied uitgebreid behandeld. Met D. T. BIEWINGA, Docent behulp van nabijgelegen boringen, de geologische beschrijving en het verloop van Fysische Geografie & Bodem de conductiviteit kon een goed beeld van de opbouw van de ondergrond r kunde, Universiteit van verkregen worden. 4fffii Amsterdam; Directeur Advies bureau Geofysica en Geologie, In het onderzoek werden vooral de grenzen van verscheidene afzettingen bepaald Voorschoten (afb. 2). A. P. PRUISSERS, tussen Monster en Camperduin vormt een Beschrijving van de lithostratigrafische Distrikt-West, Rijks Geologische m •» Dienst, Haarlem 6 tot 10 km brede zone, die grotendeels eenheden, afb. 4 ontstond tussen 5000 en 3000 BP. Het kustcomplex is gelegen op een westwaarts Het Basisveen I. : hellend Pleistoceen zandoppervlak. Het Basisveen werd gevormd als gevolg Noordelijk van het kustwallengebied komt van de stijging van het grondwater, die A. C. SEIJMONSBERGEN, het pleistocene oppervlak omhoog; het verband hield met de relatieve stijging van Docent Vakgroep Fysische dagzoomt op Texel. Aangenomen wordt V» **"^ Geografie & Bodemkunde, de zee gedurende het Holoceen. * Universiteit van Amsterdam dat dit pleistocene hoog, de zogenaamde Het veen is donkerbruin tot zwart van Texel Spur Qelgersma, 1985] zich in kleur, zeer compact en vezelig of schilferig zeewaartse richting voortzette, maar hier door de holocene transgressie geërodeerd Aß I - Overzichtskaartje van het kustgebiedtussen Wijkaan Zee enJe Hondsbosse Zeewering, met de ondiepe (tot 15 m. onder maaiveld) werd. lokatieran de strandpalen ende gebruikt boringen. Ook afzettingen te karakteriseren op grond van De ontstaansgeschiedenis van de onder is debegrenzing van dekustduinen aangegeven. de schijnbare conductiviteit, en de laterale grond hangt nauw samen met de stijging grenzen van de diverse formaties aan te van de zeespiegel, waardoor de zee vanaf geven, zie afb. 2. Dit onderzoek is een circa 7000 BP ver het land binnendrong vervolg van een soortgelijk onderzoek en mariene sedimenten deponeerde. In tussen de Wassenaarse Slag en Noordwijk feite was de kustvorm open en bestond uit aan Zee, in 1989 dat boven verwachting zandige platen gescheiden door een aantal goed verliep [Biewinga et ai, 1990]. west-oost verlopende geulen. Voor 5000 BP bewoog de kustlijn van West-Neder De geologie van het kustgebied land door de holocene zeespiegelrijzing Aan het einde van het Pleistoceen, 10.000 min of meer continu oostwaarts. Ondanks BP (BP = before Present = vóór 1950), de voortgaande stijging van de zeespiegel lag de kust van de Noordzee ongeveer bij werd het opdringen van de zee tussen de Doggersbank. Door verbetering van 5000 en 2000 BP tijdelijk onderbroken het klimaat begon het ijs uit de laatste door een periode met sterke uitbouw van Ijstijd geleidelijk af te smelten en begon de kust in westwaartse richting. Deze de zeespiegel te stijgen. Aan het begin van uitbreiding vond plaats door vorming van het Holoceen lag het zeeniveau op ca. een brede gordel van strandwallen en 45 m-NAP. De Holocene kustsedimenten vlakten tussen het Oer-IJ estuarium en het in de ondergrond tussen Wijk aan Zee en Zeegat van Bergen. Bergen aan Zee zijn ontstaan vanaf 8000 Na 3000 BP kreeg de eroderende werking tot 5000 BP, op een diepte van ca. 20-35 van de zee ten noorden van Bergen aan m-NAP. Deze periode werd gekenmerkt Zee weer de overhand. Aan de uitbouw door een aanvankelijk snel stijgende van de strandwal ten zuiden van Bergen zeespiegel, afb. 3 [Zagwijn etal, 1985]. aan Zee kwam ruwweg in de Romeinse/ Tot circa 7000 BP bedroeg de relatieve Vroege Middeleeuwen een einde en werd stijgingssnelheid 1à 2 meter per eeuw en de kust tot zijn huidige positie terug tussen 7000 en 5000 BP nog 0,5 meter per gedrongen. Vanaf circa 1000 na Chr. eeuw. Na 5000 BP tot heden vertraagde traden er belangrijke veranderingen op in de opmars van de zee tot circa 15 cm per de geologische ontwikkeling van het kust eeuw Qelgersma, 1985]. gebied, die zich manifesteerden in de Het Westnederlandse kustwallencomplex vorming van Jonge Duinen. II,0 24) 1991, nr. 24 693 Wijk aan Zee Castricum aan Zee Egmond aan Zee Bergen aan Zee n, dft ft lA , k A . ƒ "Tl i \JH\f T 't ; 'ï ï n rk .T . •ri' -:-^ ÜÉÉil Zander, van Cal ^ '•<> '• A/b 2 - Het verloop van deschijnbare elektrischegeleiding van deondergrond tussenWijk aan Zee ende Hondsbosse Zeewering. Lithostratigrafische eenheden binnen de Westland Formatie • Indeling Holoceen encurv e relatieve zeespiegel a. stijging Holoceon d c Xi Prae- Bore < Atlanticum Subboreaal Subaïlanticum E CE en 0) boreaa aal - 1 a> y3 C c -^ c O) = CO iep m lage waar beuk breidt zich uit/ afname bos . E c £ den en els en eik belangrijk/ a tl den/ landbouw- na 2000 uitbreiding c • » 0 "o E bark do- iep veelvuldig/ I D ? ï invloed'Vbeuk haagbeuk Sterke toe CO c o 1 c D c o open terreinen, c 'i E den minder talrijk vestigt itch name landbouw"* c < N heidevelden i -o CD a o 0) "53 3 c Ü C > û S "O 0) (o C • den c omman eik/iep veelvuldig/els schaars 1 *• c -o * 1 u Uzer-Rom.Middel- Nie uwe •o > c ; E» s C W cum —> "O w S 1 esolith Neolithicum Bronstijd tijd tijd eeuwen Ti d -tf p 2 y ! * S F 1ÛOOO 90- DO 80 OO 70 00 6000 5000 4000 3000 2000 1000 ( C,4-jaran Ü r- N i ; co O - J CON LraÛ I C X N 55 g voor heden 1 DIU _^_l )i D «I Duinkerke III 1 ? E 5 tij d van v< rming 1000 - 3 - "O Calai » 'v afzettinge i van mr c DÙinkerka co J1L Duinkerke II 0) 5 I (0 •o D c ge niddt ld 2000- 3 CO CO ze miva du Duinkerke1 c / C 3000 - CD Duinkerke 0 10 1 1 C r-i-i y . Û curve zeespie- • Calais (Vb so gelbeweging en 4000 - •o vorming van de i\ Calais IV a2 O mariene afzet \ LU CO h*_.J II H Calais iy .al tingen achter UJ r*H 1 1 de sirandgordel u Calais III 5000 - o M-^J o X Calais II 6000 - /';' 1 o (O 7000 - < Calais! / tijc van voi ming af ettinge i i ƒ var Calais 8000^ 25' alV / a o EB 9000 - — 0 <Ü 10.000 *l Ajb. 3- Zeespiegelstijging gedurende hetHoloceen [naar Zagwijnet al, 1985]. Afi.4 -Lithostratigrafische eenheden binnen de Westland-Formatie en chronologie van hetHoloceen. van structuur, bestaat uit bosveen engaa t laag bedraagt gemiddeld minder dan van de pleistocene afzettingen. Ter hoogte naar boven toe over ingyttj a of venige 50 cm en werd gevormd inhe t Preboreaal van Wijk aan Zee tussen strandpaal 55e n klei. Het bosveen wordt gedomineerd en Boreaal [Doppen, 1957]. De diepte- 50 ligt het Basisveen op diepten variërend door els en berk. De dikte van de veen- ligging varieert met het reliëf van deto p van 19 tot circa 25 m-NAP. 694 De Laag van Velsen. Afb. 5- Het voormalige De Laag van Velsen behoort tot de eerste zeegat tussen Bergen en Schoorl Alkmaar. klastische afzetting, die tijdens het Holoceen in dit zuidelijk deel van de kust- vlakte gevormd werd. Deze laag werd in het Boreaal afgezet in een lagunair milieu onder brak- tot zoetwateromstandigheden. De afzettingen bestaan uit matig zware tot zware klei; de klei kan humeus tot venig zijn. Deze sedimenten vertonen veelal een goed ontwikkelde gelaagdheid, veroor zaakt door een afwisseling met silt en fijn zand. De horizontale laminatie van de klei valt op, doordat de kleiige laagjes, vanwege het gehalte aan organische stof, donker van kleur zijn. Deze kleilaag is meestal met riet door- worteld. Het wadslakje, Hydrobia ulvae, zo ken Strandwallen en Oude Duinen merkend door het voorkomen in de tunnelput van Velsen [Van Straaten, Jonge Duinen op Oude Duinen 1957], is niet vaak in deze afzettingen langs de kust aangetroffen. Oer-U estuarium De Afzettingen van het Hauwert ^ Verbreiding Geul van Bergen I Complex De afzettingen van het onderste gedeelte Verbreiding Geul van Bergen II van het Hauwert Complex (Calais IV), worden aangetroffen noordelijk van Hergen aan Zee. Deze sedimenten bestaan De Zanden van Castricum Deze overgang heeft naar alle waarschijn uit zand en klei. Het zand heeft een De Zanden van Castricum komen voor in lijkheid te maken met de wijze waarop korrelgrootte die varieert tussen de ondergrond rond Castricum aanZe e transport van zand in het kustgebied 160-210 firn en bevat verslagen veen- [Westerhoff elal, 1987].