WARMI
SKO – MAZURSKIE BIURO PLANOWANIA

PRZESTRZENNEGO w OLSZTYNIE, FILIA w ELBL
GU ul. Hetmaska 28, 82-300 Elblg [email protected]

PRZYRODNICZO – PRZESTRZENNE ASPEKTY LOKALIZACJI ENERGETYKI WIATROWEJ W WOJEWÓDZTWIE WARMI
SKO – MAZURSKIM

ELBL
G, grudzie 2006

WARMISKO – MAZURSKIE BIURO PLANOWANIA PRZESTRZENNEGO w OLSZTYNIE, FILIA w ELBL
GU ul. Hetmaska 28, 82-300 Elblg [email protected]

PRZYRODNICZO – PRZESTRZENNE ASPEKTY LOKALIZACJI ENERGETYKI WIATROWEJ W WOJEWÓDZTWIE WARMISKO – MAZURSKIM

Autorzy opracowania: Główny projektant: mgr Stanisław Olech Asystent: tech. bud. Urszula Juchnowska

Zdjcie na okładce: Wiatrak wykorzystujcy tzw. efekt Magnusa, Pagórki w gminie Tolkmicko. Fot.: Zygmunt Gawron

Elblg, grudzie 2006

Przyrodniczo – przestrzenne aspekty lokalizacji energetyki wiatrowej w województwie warmisko – mazurskim.

Spis treci

1. Wprowadzenie 2 2. Problematyka rozwoju energetyki wiatrowej w dokumentach nadrzdnych 5 3. Ocena stanu rozwoju energetyki wiatrowej w województwie warmisko – mazur- skim 11 4. Uwarunkowania przyrodniczo - przestrzenne lokalizacji energetyki wiatrowej w re- gionie 16 4.1. Ocena wzgldna potencjału energii wiatru w regionie 17 4.2. Ograniczenia ekologiczne w lokalizacji energetyki wiatrowej 22 4.3. Uwarunkowania krajobrazowo – kulturowe 29 4.4. Dostpnoş do sieci elektroenergetycznej 35 4.5. Dostpnoş komunikacyjna terenów lokalizacji energetyki wiatrowej 40 4.6. Energetyka wiatrowa a ekologia człowieka 44 5. Identyfikacja obszarów, na których lokalizacja obiektów technicznych energetyki wiatrowej jest niewskazana lub wykluczona 46 6. Wskazania w zakresie warunków lokalizacji energetyki wiatrowej w regionie 48 7. Hipoteza potencjalnych konfliktów wynikajcych z rozwoju energetyki wiatrowej. 51 8. Identyfikacja mocnych i słabych stron rozwoju energetyki wiatrowej w wojewódz- twie warmisko – mazurskim 56 9. Rekomendacje do władz samorzdowych i administracji rzdowej 60 10. Podsumowanie i wnioski 63 11. Wykaz materiałów wykorzystanych i uzupełniajcych 68

1

1. Wprowadzenie. W dokumencie „Ocena Strategii Rozwoju Energetyki Odnawialnej oraz kierunki rozwoju energetyki wiatrowej wraz z propozycj działa” (22), na wstpie rozdziału III (str. 45) napisa- no: „Wyznaczenie potencjału rozwojowego wykorzystania energii wiatru do produkcji energii elektrycznej jest zadaniem zło
onym i w zasadzie nigdy nie zostało w Polsce przeprowadzone w sposób kompleksowy. Przyczyn tego stanu rzeczy jest kilka. Do najwa
niejszych nale
 brak wia- rygodnego atlasu wiatru, przygotowanego na potrzeby energetyki wiatrowej, brak publicznie do- stpnych opracowa na temat mo
liwoci przyłczenia nowych instalacji do krajowego systemu przesyłowego oraz szerzej, niedostosowanie za- plecza naukowo-badawczego i publicznej staty- styki do potrzeb energetyki wiatrowej. Aktyw- noş administracji rzdowej w zakresie energe- tyki wiatrowej w du
ej mierze ogranicza si do wyznaczania celów i deklarowania ogólnego poparcia dla rozwoju sektora, brak jest nato- miast konkretnych działa /…/. Zmieniajce si prawo tworzy ramy przeprowadzania inwestycji, a tak
e wpływa na dostpnoş powierzchni pod http://www.elektrownie-wiatrowe.org.pl/zagorze/ realizacj inwestycji budowy parków wiatro- wych poprzez wprowadzanie zakazów rozwoju technologii na okrelonych obszarach np. w wy- niku wprowadzenia nowych form ochrony przyrody czy wdro
enia nowych wymogów rodowi- skowych dla realizacji inwestycji. /…/. Potencjał produkcyjny energetyki wiatrowej napotyka jednak na wiele ogranicze jego wykorzy- stania - fizycznych, technicznych i prawnych. Wród czynników tych znajduj si: niska rednia prdkoş wiatru na okrelonym obszarze, ale tak
e wystpowanie prdkoci skrajnych, czyli bar- dzo niskich lub bardzo wysokich /…/; oddalenie od sieci elektroenergetycznej /…/; obecnoş ró
nych form ochrony przyrody; wystpowanie tras migracji ptaków; korytarzy powietrznych wykorzystywanych przez lotnictwo cywilne lub wojskowe; wystpowanie zabudowa mieszkalnych /…/; wystpowanie innych przeszkód zaburzajcych swobodny przepływ powietrza /…/ czy alternatywne wykorzystanie terenu, np. pod infrastruktur komunikacyjn czy przemysł”.

2 Cytat ten bardzo dobrze oddaje stan rozwoju energetyki wiatrowej w Polsce, z cał jego złoonoci, barierami i utrudnieniami. Lecz jest to jeden punkt widzenia, charakterystyczny dla „lobby wiatrowego”. Troch inny punkt widzenia prezentuj zwolennicy „lobby ekologicz- nego”. Wydaje si jednak, e płaszczyzna po- rozumienia jest moliwa. I w duej mierze po- rozumienie moe byş łatwiejsze, jeli admini- stracja rzdowa bdzie potrafiła wyjş poza wspomnian w cytacie deklaratywnoş. Elektrownie wiatrowe s uwaane za bardziej przyjazne dla rodowiska w porówna- niu z konwencjonalnymi technologiami, jed- nak ich budowa i eksploatacja równie generu- j negatywne skutki dla człowieka i rodowi- ska. Na przykład s to emisje zwizane z wy-

Fot. Tomasz Strojny, http://www.sknos.agh.edu.pl/pdf_files/1.pdf twarzaniem konstrukcji wieowych i innych elementów elektrowni wiatrowych. Produkcja infrastruktury wiatrowej wymaga energii i mate- riałów. Dla przykładu do uruchomienia wiatraka Nordex N90 (2,3 MW) o wysokoci 90-110 m. i długoci łopat wirnika 45m. potrzeba około: • 150 ton stali; • 10 ton miedzi; • 30 ton włókna szklanego; • 1000 ton betonu (produkcja betonu emituje do atmosfery co najmniej 7% gazów cieplar- nianych). Ponadto elektrownie wiatrowe mog byş przyczyn pogorszenia właciwoci widoko- wych krajobrazu, mog powodowaş uciliwy hałas, a take mog mieş negatywny wpływ na populacje awifauny. Czynniki te mog generowaş dodatkowe koszty, które naley uwzgldniş przy rozwaaniu ekologiczno – ekonomicznych aspektów rozwoju energetyki wiatrowej. Koszty te to nie tylko wymiar finansowy, to moe byş take wymiar ekologiczny i społeczny. Ujmujc wic zagadnienie rozwoju „czystej ekologicznie” energetyki wiatrowej całociowo, mona do- strzec pewien paradoks. Otó ta „czysta ekologicznie” energetyka moe byş przyczyn konflik- tów ekologicznych i społecznych… Wiatr jest jednak prawdopodobnie nasz najlepsz alternatyw, z najmniejsz relatywnie iloci przeszkód: technicznych, ekologicznych i ekonomicznych.

3 Podstawowym kryterium podziału elektrowni wiatrowych jest połoenie osi obrotu wir- nika. Rozróniamy dwa rodzaje elektrowni: • o poziomej osi obrotu – HAWT (ang. Horizontal Axis Wind Turbines); nale do nich najbardziej znane konstrukcje ze migłami obracajcymi si prostopadle do kierunku wiatru, s najpopularniejsze – stosowane w ponad 95% rozwiza; • o pionowej osi obrotu – VAWT (ang. Vertical Axis Wind Turbines); s duo rzadziej spo- tykane i konstrukcyjnie bardziej zrónicowane; niektóre działaj prawie bezgłonie i mo- g produkowaş prd ju przy wietrze 1.5 m/s (tzw. widerkowe); konstrukcje typu VAWT nie odniosły sukcesu komercyjnego.

Innym kryterium podziału jest moc nominalna turbin wiatrowych. Według tego kryterium rozrónia si: • mikroelektrownie wiatrowe (poniej 100 W mocy), uywane najczciej do ładowania baterii akumulatorów stanowicych zasilanie obwodów wydzielonych, • małe elektrownie wiatrowe (o mocy od 100 W do 50 kW), mogce zapewniaş energi elektryczn w pojedynczych gospodarstwach domowych, a nawet w małych firmach; w warunkach przydomowych najpopularniejsze s elektrownie 3-5 kW. • due elektrownie wiatrowe (w praktyce powyej 100 kW), oprócz tego, ze mog zasilaş dom, stosowane s przede wszystkim do wytwarzania prdu, który sprzedaje si sieci elektroenergetycznej. W opracowaniu zwracano szczególn uwag na zagadnienia lokalizacji obiektów energe- tyki wiatrowej o wikszych mocach nominalnych – jednostkowych (turbina) i sumarycznych (parki wiatrowe). Siłownie niewielkie (przydomowe) nie stanowi tak istotnego problemu w aspekcie uwarunkowa przyrodniczo – przestrzennych. S ponadto mniej konfliktowe. Nie była przedmiotem opracowania pełna analiza strony formalno – prawnej realizacji inwestycji w zakresie energetyki wiatrowej, zwizana z procedurami administracyjnymi wynika- jcymi z obowizujcych uregulowa prawnych.

4 Treş opracowania poszerzono o informacje natury ogólniejszej, zwizane z istot ener- getyki wiatrowej bezporednio lub porednio. Celem tego było pewne poszerzenie niepełnej nie- kiedy wiedzy w tym zakresie, ukazanie głbszego kontekstu problemowego. Opracowanie niniejsze podjto w ramach realizacji zapisów nastpujcych dokumentów wojewódzkich: • Strategia rozwoju społeczno gospodarczego województwa warmisko – mazur- skiego; • Program ochrony rodowiska województwa warmisko – mazurskiego na lata 2003 – 2006 z uwzgldnieniem perspektywy na lata 2007 - 2010; • Program ekoenergetyczny województwa warmisko – mazurskiego na lata 2005 – 2010. Opracowanie ma charakter studialny. Moe ono stanowiş podstaw merytoryczn dla: • realizacji odpowiedniej polityki w tym zakresie przez Zarzd Województwa jak te przez Wojewod; • formułowania odpowiednich zapisów w dokumentach planistycznych, w tym w planie zagospodarowania przestrzennego województwa.

2. Problematyka rozwoju energetyki wiatrowej w dokumentach nadrzdnych. Problematyka wykorzystania energii pozyskiwanej ze ródeł odnawialnych znalazła swo- je miejsce w wielu opracowaniach eksperckich i naukowych. Jest take przedmiotem porozu- mie midzynarodowych. Zasadniczym dokumentem, bdcym niejako ródłem dalszych dzia- ła była Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z 9 maja 1992 r.. Zwraca ona uwag na istot zagroenia dla planety, zwizanego z ocieplaniem si klimatu wskutek nadmiernej emisji do atmosfery zanieczyszcze. Konwencja zobowizuje pastwa do przeciwdziałania zagroeniu. Konwencja weszła w ycie dla Polski 24.10.1994r. Uzupełnieniem konwencji był Protokół z Kioto z 1997 roku, dotyczcy problemu glo- balnego ocieplenia. Dokument ten okrelił program redukcji „gazów cieplarnianych” do atmos- fery, stanowicych główn przyczyn ocieplania klimatu. Polska podpisała Protokół 16 lipca 1998 roku i tym samym przyjła zobowizanie działa w tym kierunku. Jako generalny kierunek działa w zapobieganiu emisji zanieczyszcze do atmosfery przyjmuje si ograniczanie wykorzystania konwencjonalnych ródeł energii, tak ze wzgldu na wysok emisj zanieczyszcze w procesie spalania, jak i ze wzgldu na ich ograniczone zasoby. Jednoczenie jako alternatyw postrzega si rozwój wykorzystania odnawialnych ródeł energii, dajcych energi ekologicznie czyst.

5 Podstawowym aktem unijnym w zakresie odnawialnych ródeł energii jest Dyrektywa 2001/77/EC z 27 wrzenia 2001 r. w sprawie promocji energii elektrycznej ze ródeł odnawial- nych na wewntrznym rynku energii elektrycznej. Fundamentalny cel dyrektywy jest sformułowany w art.1. Celem tym jest promowanie wzrostu udziału energii elektrycznej, uzyskiwanej ze ródeł odnawialnych na wewntrznym ryn- ku energii elektrycznej Unii Europejskiej. Dyrektywa okrela take cele porednie, bdce rozwiniciem celu fundamentalnego i wice jego treş z innymi obszarami gospodarki unijnej. Cele porednie to: − zmniejszenie zalenoci Wspólnot Europejskich od importowanych noników energii, − zapewnienie konkurencji poprzez powstawanie małych i rednich przedsibiorstw, − zapewnienie zgodnoci rozwoju rynku energii z wymogami ochrony rodowiska na- turalnego, − rozwój gospodarek lokalnych, − zmniejszenie bezrobocia, − utrzymanie przewagi technologicznej, − wypełnienie zobowiza midzynarodowych przyjtych przez Wspólnot w Kioto. W art. 2 Dyrektywy prawodawca zdefiniował midzy innymi „odnawialne ródła energii”. We- dług dyrektywy pojcie to oznacza odnawialne, niekopalne ródła energii. Zasoby odnawialne energii to: wiatr, energia słoneczna, energia geotermalna, energia pływów i fal morskich, hydro- energia, biomasa, gaz uzyskiwany z wysypisk, cieków oraz biogaz. Dyrektywa ta jako dokument ródłowy została przetransponowana do prawa krajowego. Najwaniejszym dokumentem krajowym jest „Strategia rozwoju energetyki odnawial- nej” (przyjta przez Sejm RP 23.08.2001r.). Jest to dokument polityczny, wyznaczajcy cele jakie musz byş osignite w okrelonych horyzontach czasowych. Cele te to: • 7,5% udział energii odnawialnej w bilansie paliwowo-energetycznym kraju w 2010 roku, • 14% udział energii odnawialnej w bilansie paliwowo-energetycznym kraju w 2020 roku. Zasadnicze cele jakociowe sformułowane w „Strategii...”. przedstawiaj si nastpujco: • wsparcie przy wypełnianiu krajowych i midzynarodowych zobowiza w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych,

6 • pomoc w zapewnieniu warunków bezpieczestwa energetycznego na szczeblu krajo- wym i regionalnym w tym wsparcie w tworzeniu konkurencji na rynku energetycz- nym, • wsparcie rozwoju lokalnego i rozwoju obszarów wiejskich, • wsparcie rozwoju krajowego przemysłu i poprawa konkurencyjnoci małych i red- nich przedsibiorstw zarówno na rynku krajowym, jak i midzynarodowym, jako ba- zy do tworzenia miejsc pracy i podstawy dalszego rozwoju wykorzystania energii od- nawialnej w Polsce, • stymulowanie rozwoju nowych technologii w energetyce odnawialnej, które mog znaczco wpłynş na wzrost wykorzystania energii ze ródeł odnawialnych i osiga- nie innych celów rozwojowych w dłuszym okresie. W „Strategii...” zapisano take obowizek przygotowania oraz wdroenia programów rozwoju poszczególnych rodzajów energii odnawialnej. Inne dokumenty to: Prawo energetyczne, ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. (ze zmianami). W art. 3., w punkcie 20 ustawa definiuje odnawialne ródło energii (odnawialne ródło energii – ródło wykorzystujce w procesie przetwarzania energi wiatru, promieniowania słonecznego, geotermaln, fal, prdów i pływów morskich, spadku rzek oraz energi pozyskiwan z biomasy, biogazu wysypiskowego, a tak
e biogazu powstałego w procesach odprowadzania lub oczysz- czania cieków albo rozkładu składowanych szcztek rolinnych i zwierzcych); Ponadto w art. 17 ustawa stanowi: Samorzd województwa uczestniczy w planowaniu zaopatrzenia w energi i paliwa na obszarze województwa w zakresie okrelonym w art. 19 ust. 5 oraz bada zgodnoş planów zaopatrzenia w energi i paliwa z polityk energetyczn pastwa. W art. 19 zapisano miedzy innymi: 1. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) opracowuje projekt zało
e do planu zaopatrzenia w cie- pło, energi elektryczn i paliwa gazowe, zwany dalej „projektem zało
e”. 3. Projekt zało
e powinien okrelaş: 3) mo
liwoci wykorzystania istniejcych nadwy
ek i lokalnych zasobów paliw i energii, z uwzgldnieniem energii elektrycznej i ciepła wytwarzanych w odnawialnych ródłach energii, energii elektrycznej i ciepła u
ytkowego wytwarzanych w kogeneracji oraz zago- spodarowania ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych;

7 5. Projekt zało
e podlega opiniowaniu przez samorzd województwa w zakresie koordynacji współpracy z innymi gminami oraz w zakresie zgodnoci z polityk energetyczn pastwa. A w art. 20: 1. W przypadku gdy plany przedsibiorstw energetycznych nie zapewniaj realizacji zało
e, o których mowa w art. 19 ust. 8, wójt (burmistrz, prezydent miasta) opracowuje projekt planu za- opatrzenia w ciepło, energi elektryczn i paliwa gazowe, dla obszaru gminy lub jej czci. Pro- jekt planu opracowywany jest na podstawie uchwalonych przez rad tej gminy zało
e i winien byş z nim zgodny. 2. Projekt planu, o którym mowa w ust. 1, powinien zawieraş: 1a) propozycje w zakresie wykorzystania odnawialnych ródeł energii i wysokosprawnej koge- neracji. Na podstawie delegacji zawartych w w/w. ustawie wydano szereg rozporzdze odnosz- cych si do wielu aspektów produkcji i wykorzystania energii pochodzcej ze ródeł odnawial- nych. „Polityka Energetyczna Polski do 2025 r.” (dokument przyjty przez Rad Ministrów w dniu 4 stycznia 2005 r.), W dokumencie w rozdz. II. („Dłu- goterminowe kierunki działa do 2025 r. oraz zadania wykonawcze do 2008 r.”), w punkcie 6. („Wzrost wykorzystania odna- wialnych ródeł energii.”) zapisano: „Dla zapewnienia odnawialnym ródłom energii właciwej pozycji w energetyce po-

3.6 MW Wind Turbine - Barrax, Spain winny by podjte działania realizacyjne po- http://www.gepower.com/businesses/ge_wind_energy/en/images lityki energetycznej w nastpujcych kie- runkach: 4. Wzrost wykorzystania energetyki wiatrowej - obserwowany w ostatnich latach znaczny postp w wykorzystaniu energii wiatru czyni energetyk wiatrow jedn z najszybciej rozwijajcych si gałzi przemysłu. Planuje si działania polepszajce warunki inwestowania tak
e w tym obsza- rze odnawialnych ródeł energii. Konieczne jest równie
wdro
enie rozwiza zmierzajcych do poprawy współpracy elektrowni wiatrowych w ramach krajowego systemu elektroenergetyczne- go. Działania w tym zakresie nie mog kolidowaş z wymaganiami ochrony przyrody (NATURA 2000).”

8 „Harmonogram realizacji zada wykonawczych do 2008 roku okrelonych w Polity- ce energetycznej Polski do 2025 roku” (przyjty przez Rad Ministrów dn. 12 lipca 2005 r. zmieniony przez Rad Ministrów w dn. 13 wrzenia 2005 r.). W dokumencie, w rozdz. VI. („Wzrost wykorzystania odnawialnych ródeł energii”), sformuło- wano zadania: „Przeprowadzenie analizy wskazujcej optymalne lokalizacje terenów pod ener- getyk wiatrow.” Organ odpowiedzialny za realizacj: Minister właciwy ds. rodowiska we współpracy z mini- strem właciwym ds. budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej. Etapy realizacji: 1. Opracowanie kryteriów które stanowiş bd podstaw do wskazania terenów odpowiednich dla lokalizacji energetyki wiatrowej. Terminy realizacji: II kwartał 2006 r. 2. Sporzdzenie we współpracy z samorzdami lokalnymi mapy obszarów, w których mog byş lokalizowane farmy wiatrowe. Terminy realizacji: III kwartał 2006 r. Zada tych nie wykonano (nie podjto). „Program ochrony rodowiska województwa warmisko-mazurskiego na 2003-2006 z uwzgldnieniem perspektywy na lata 2007-2010”, przyjty uchwał Sejmiku Województwa Warmisko-Mazurskiego Nr XI/128/03 z dnia 30 czerwca 2003 roku, zmieniony uchwał Nr XIV/190/03 z dnia 13 listopada 2003 roku. Jako jeden z celów zapisano: „udział energii z odna- wialnych zasobów energetycznych do co najmniej 7,5% w 2010r. a 3,6% w 2006r”. W progra- mie okrelono nastpujce działania: 1. Opracowanie wojewódzkiego programu rozwoju ekoenergetyki odnawialnej. 2. Opracowanie powiatowych programów wykorzystania odnawialnych ródeł energii. 3. Podjcie działa promocyjnych i doradztwa zwizanego z wdra
aniem pozyskiwania energii z odnawialnych ródeł. 4. Uruchomienie na terenie województwa systemu logistyki produkcji i dystrybucji biopa- liw. 5. Budowa instalacji umo
liwiajcych wykorzystanie odnawialnych ródeł energii. „Program ekoenergetyczny województwa warmisko-mazurskiego na lata 2005- 2010”, opracowany w 2005 roku. Wród celów programu ekoenergetycznego regionu jako cel 2 okrelono: Udział energii odnawialnej w ogólnym bilansie energii pierwotnej na poziomie co najmniej 9 % w 2010 r.. Sformułowano te nastpujce działania: 1. Podjcie działa promocyjnych i doradztwa zwizanego z wdra
aniem pozyskiwania energii z odnawialnych ródeł dla potencjalnych inwestorów. 2. Opracowanie powiatowych programów wykorzystania odnawialnych ródeł energii,

9 3. Wprowadzenie problematyki energii odnawialnej do gminnych planów zagospodarowa- nia przestrzennego , 4. Działania edukacyjne i informacyjne skierowane do społecznoci lokalnych odnoszce si do wykorzystania lokalnych, a przede wszystkim odnawialnych ródeł energii. 5. Powołanie Regionalnego lub Wojewódzkiego Centrum Energii Odnawialnych lub Rady Konsultacyjnej Odnawialnych ródeł Energii z udziałem przedstawicieli samorzdów te- rytorialnych, zainteresowanych przedsibiorstw, zwizków rolników oraz ekspertów. 6. Prowadzenie programów badawczych i demonstracyjnych majcych na celu wdra
anie nowych technik i technologii 7. Uruchomienie na terenie województwa systemu logistyki produkcji i dystrybucji biopa- liw, 8. Uprawa rolin energetycznych, w tym wierzby energetycznej; 9. Budowa instalacji: − wykorzystujcych energi słoneczn, − wykorzystujcych energi wiatrow, − wykorzystujcych potencjał hydroenergetyczny rzek, − pozyskujcych biogaz powstajcy podczas procesów gazowych w oczyszczalni cieków i składowisku odpadów, − wykorzystujcych biomas na cele energetyczne, − wykorzystujcych potencjał wód geotermalnych oraz energii niskotemperaturo- wej, zawartej w gruntach i wodach, − produkujcych biopaliwa ciekłe, np. instalacje rafinacji (uszlachetniania) oleju rzepakowego, − wykorzystujcych ciepło ze spalania odpadów, − wykorzystujcych ciepło odpadowe np. z instalacji chłodniczych, − produkujcych uszlachetnione biopaliwa stałe (biokarbon). W „Programie ekoenergetycznym…” okrelono potencjał energetyczny wiatru na 66 300 TJ, za przewidywane zuycie energii pochodzcej z wiatru w 2010 roku na 356 TJ (co stanowiş ma 0,41% udziału w ogólnym bilansie energii pierwotnej województwa). Istotny wzrost udziału w strukturze rozwoju energii odnawialnej „ Program…” przewiduje dla energetyki wiatrowej.

10 3. Ocena stanu rozwoju energetyki wiatrowej w województwie warmisko – mazurskim. Ocen stanu rozwoju energetyki wiatrowej przeprowadzono na podstawie badania ankie- towego. Ankietowanie przeprowadzono telefonicznie. Taka forma pozwoliła na bieco wyja- niaş wtpliwoci ankietowanych co do pyta. Rozmowy prowadzono głównie z pracownikami słub planistyczno – budowlanych, w czci take z burmistrzami i wójtami. Celem ankiety było uzyskanie odpowiedzi na nastpujce pytania: - Czy na terenie gminy znajduj si elek- trownie wiatrowe? - Czy trwa realizacja (budowa) elektrowni wiatrowych? - Czy wydano decyzj pozwolenia na bu- dow dla obiektów energetyki wiatrowej na terenie gminy? - Czy wydano decyzj lokalizacji obiektów energetyki wiatrowej? - Czy w studium uwarunkowa i kierunków

zagospodarowania przestrzennego gminy Wiatrak w Pagórkach, gm. Tolkmicko, fot. Z. Gawron istniej zapisy odniesione do rozwoju energetyki wiatrowej lub pozyskiwania odnawialnych ródeł energii? - Czy istniej zamierzenia lokalizacji w gminie obiektów energetyki wiatrowej?

Ankietowaniem objto take starostwa, gdzie pytano o wydane pozwolenia na budow dla turbin wiatrowych. Ankieta nie obejmuje terenów miast. Zestawienie wyników ankietowania przedstawiono w tabeli 1. Uyty w tabeli znak „+” przedstawia wystpowanie zjawiska, nie ob- razuje natomiast jego skali. Dodatkowe informacje objaniajce zawarto w kolumnie „uwagi”. Ogólny komentarz do zestawienia przedstawia si nastpujco: • Elektrownie wiatrowe istniejce – uwzgldniono tu wszystkie zidentyfikowane obiekty, bez wzgldu na ich obecny stan techniczny. S to małe pojedyncze obiekty, w tym 2 nieczynne (wystpuj w 5 gminach). • Elektrownie wiatrowe w trakcie realizacji – w tej kolumnie ujto budowane elektrownie wiatrowe. W województwie jest to jeden park wiatrowy – 27 wiatraków 40,5 MW (w gmi- nie Kisielice). • Wydane decyzje pozwolenia na budow. W 2 gminach s to decyzje pozwolenia na budow wydane przed laty na istniejce, ale nieczynne pojedyncze wiatraki; w 1 gminie park wia-

11 trowy realizowany; w gm. Banie Mazurskie – park 5 wiatraków; w gm. Gołdap – decyzje o lokalizacji i budowie: parku wiatrowego 25 wiatraków x 2 MW, parku wiatrowego 8 wia- traków x 1,2 MW, parku wiatrowego 7 wiatraków i 1 pojedynczego wiatraka 1 MW) – de- cyzje pozwolenia na budow wydano w 5 gminach.

Park wiatrowy w Łodygowie, gm. Kisielice, fot. St. Olech

• Wydane decyzje o warunkach zabudowy – s to takie przypadki, gdzie nie ma opracowane- go planu zagospodarowania przestrzennego dla terenów lokalizacji elektrowni wiatrowych. Dono w tych gminach do uproszczenia procedur i obnienia kosztów przygotowania in- westycji. Zjawisko to wystpuje w piciu gminach, w 4 przypadkach dotyczy innych gmin ni te, gdzie wydano pozwolenie na budow. Jedynie w gm. Gołdap dotyczy to tych obiek- tów, gdzie wydano pozwolenie na budow. • Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego – uwzgldniano tu gminy posiadajce mpzp dla terenów lokalizacji urzdze energetyki wiatrowej. Tylko 11 gmin posiada plany na lokalizacj energetyki wiatrowej. • Studia gminne (studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmi- ny) – w tej kolumnie ujto gminy posiadajce w studium zapisy dotyczce rozwoju odna- wialnych ródeł energii (energetyki wiatrowej). W 30 gminach s zapisy w studium odno- nie energetyki wiatrowej lub czciej – zapisy ogólne, dotyczce OZE. • Zamierzenia lokalizacji elektrowni wiatrowych – dotyczy to gmin zainteresowanych rozwo- jem (lokalizacj) elektrowni wiatrowych. Zamierzenia te przejawiaj si w róny sposób. W 57 gminach (57% gmin województwa) deklaruje si zamierzenia realizacji elektrowni wia- trowych. W wikszoci s to jednak oczekiwania na inwestora, przy biernej postawie. Po- wszechna wród tej grupy jest obawa przed ryzykiem ponoszenia kosztów przygotowania mpzp, pomiarów wiatru i in. Sporód gmin deklarujcych zainteresowanie energetyk wia- trow 31 gmin posiada co najmniej zapisy w studium (głównie ogólne), lub te inne doku- menty (mpzp, decyzje lokalizacyjne) zwizane z energetyk wiatrow. W 26 przypadkach s to tylko zamierzenia. W pozostałych 43 gminach nie podjto tematu lokalizacji elektrowni

12 wiatrowych, niekiedy nawet mimo istnienia pewnych dokumentów i obiektów wczeniej zrealizowanych.

Park wiatrowy w Łodygowie, gm. Kisielice, fot. St. Olech Powysze pozwala na ogólne podsumowanie stanu rozwoju energetyki wiatrowej w wojewódz- twie. ‹ W województwie warmisko – mazurskim powstał jak dotd jeden profesjonalny park wiatrowy. Lokalizacja – Łodygowo, Galinowo w gminie Kisielice. Zlokalizowano tam 27 turbin wiatrowych, kada o mocy 1,5 MW. Łczna moc parku to 40,5 MW. Do koca marca 2007 roku przewidziano pełny rozruch elektrowni. Prace przygotowawcze trwały siedem lat i były prowadzone w sposób profesjonalny. Inwestorem jest hiszpaska firma IBERDROLA. Wiatraki s bezobsługowe, bd sterowane z Hiszpanii poprzez łcza modemowe. W czasie prac przygotowawczych wykonano midzy innymi pomiary siły wiatru w 13 lokalizacjach na terenie gminy, sporzdzono prognoz oddziaływania na ptaki i wykonano studium krajobrazowe. Na podstawie midzy innymi tych opracowa dokonano ostatecznego, optymalnego wyboru lokalizacji. ‹ Nastpna w kolejnoci zaawansowania w realizacji elektrowni wiatrowych jest gmina Gołdap. Podjto tam decyzje o lokalizacji trzech parków wiatrowych (w tym jeden o mo- cy 50 MW) i dla pojedynczego wiatraka. Duy park wiatrowy (25 wiatraków po 2 MW) zlokalizowano w rejonie wsi Zatyki, Wronki, Suczki. Mniejszy park (8 wiatraków po 1,2 MW) zlokalizowano we wsi Kozaki. Park wiatrowy z 7 wiatrakami bdzie zlokalizowany w rejonie Kolniszek. ‹ Zaawansowane s te przygotowania do budowy duego parku wiatrowego w gminie Gronowo Elblskie. Bdzie to blisko 30 turbin wiatrowych o łcznej mocy 50-60 MW.

13 ‹ W gminie Banie Mazurskie wydano pozwolenie na budow 5 wiatraków w rejonie Gro- dzisko – Dbrówka.

Park wiatrowy w Łodygowie, gm. Kisielice, fot. St. Olech

‹ Dosyş konkretne zamierzenia budowy parków wiatrowych przedstawiono w gminach: Górowo Iławeckie (park wiatrowy – około 36 wiatraków), Susz (park wiatrowy – około 28 wiatraków), Kozłowo (park wiatrowy – około 30 wiatraków), Wgorzewo, Elblg, Kalinowo (2 parki wiatrowe), Orneta (park wiatrowy – około 23 wiatraki), Pienino, Płoskinia, Braniewo, Frombork, Milejewo i Pasłk (2 parki wiatrowe). Stopie zaawan- sowania działa jest róny. Łczy je jedno – działania te s efektem zainwestowa poten- cjalnych inwestorów lub firm pracujcych dla inwestorów. W niektórych gminach podpi- sano listy intencyjne, precyzujce zamierzenia i zobowizania stron. ‹ Zamierzenia rozwoju energetyki wiatrowej na swoim terenie zgłoszono w 57 gminach. W tej grupie s gminy w rónym stopniu zaawansowania w kreowaniu rozwoju energe- tyki wiatrowej. ‹ S te gminy, w których zamierzenia zamykaj si w sferze werbalnej. Wikszoş spo- ród zgłaszajcych zamierzenia pasywnie czeka na inwestora i od jego ewentualnego po- jawienia si uzalenia dalsze działanie. Jest to „wariant obojtny” podejcia do zagadnie- nia rozwoju energetyki wiatrowej. Wariant taki przewaa obecnie w kraju i wynika głównie z braku dowiadczenia w planowaniu i kreowaniu rozwoju tego rodzaju energe- tyki. W wariancie tym inwestor musi „załatwiaş” wszelkie wymogi formalno – prawne, pokrywaş ich koszty. Gminy nie chc ryzykowaş obcienia generalnie niskich budetów własnych kosztami prac przygotowawczych (prace planistyczne, profesjonalne rozpo-

14 Tabela 1 WYKORZYSTANIE ENERGII WIATRU – STAN I ZAMIERZENIA. Aspekt prawno – przestrzenny. stan na 31 grudnia 2006r. -

- -

- - i . e e - i

a o l a

l u z n e a n l

n a

i t o r

b

W e n p a s w n g

a i i p  a a i

r

i E

j

e e z . i

n o y w

w e n m i z e

j n e p i w o j o e h g c y w a z s w n l c

r c o j c c d a o r t e Lp. Miasto, gmina o UWAGI o o a c k a z e a z e i u d z r s g k z a y i t w j k i r d e b D a r c l t l z e a n t z u m e i i s a

o t E u a k y D w P S r M Z W n 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 POWIAT BARTOSZYCKI – nie wydano pozwole na budow 1. Bartoszyce-gm. + 2. Bartoszyce-m. 1 osoba wystpiła o warunki zabudowy - 1 wiatrak, 3. Bisztynek-m. i gm. + + zamierzenia budowy innych; ogólne zapisy w studium zamierzenia budowy parku wiatrowego (docelowo ok. 4. Górowo Iławeckie-gm. + 36 wiatraków), s pomiary wiatru 5. Górowo Iławeckie-m 6. Spopol-m. i gm. + + POWIAT BRANIEWSKI – nie wydano pozwole na budow 7. Braniewo-gm. + + list intencyjny 8. Braniewo-m. 9. Frombork-m. i gm. + + list intencyjny 10. Lelkowo-gm. 11. Pienino-m. i gm. + + uchwała o zmianie studium dla rejonu Cieszty 12. Płoskinia-gm. + trwaj pomiary wiatru, bdzie zmiana studium i planu 13. Wilczta-gm. POWIAT DZIAŁDOWSKI – nie wydano pozwole na budow 14. Działdowo-gm. + 15. Działdowo-m.

16. Iłowo-Osada-gm. 17. Lidzbark-m. i gm. 18. Płonica-gm. 19. Rybno-gm. POWIAT ELBL
SKI – wydano 1 pozwolenie na budow decyzja o warunkach zabudowy obr. Druno, s inne 20. Elblg-gm. + + propozycje w delcie Nogatu 21. Elblg-m. 22. Godkowo-gm. + + + okolice Zbrowca 23. Gronowo Elb.-gm. + + + ok. 50 – 60 MW 24. Markusy-gm. + 25. Milejewo-gm. + s inwestorzy, studium i plan w trakcie zmiany 26. Młynary-m. i gm. + + 27. Pasłk-m. i gm. + list intencyjny - 2 parki wiatrowe 28. Rychliki-gm. + 29. Tolkmicko-m. i gm. + + + 1 wiatrak niecz. w Pagórkach – pozwolenie przed laty POWIAT EŁCKI – nie wydano pozwole na budow 30. Ełk-gm. + 31. Ełk-m. 32. Kalinowo- gm. + 2 parki wiatrowe, rozpoznanie wiatru 33. Prostki- gm. + ogólne zapisy w studium 34. Stare Juchy- gm. + + mpzp obr. Panistruga (2002r.) POWIAT GIYCKI – nie wydano pozwole na budow 35. Giycko-gm. studium w trakcie zmiany 36. Giycko-m. 37. Kruklanki-gm. 38. Miłki-gm. 39. Ryn-m. i gm. + 40. Wydminy-gm. + + 3 plany- Wówka, Radzie (2001r.), Wydminy (2002r) POWIAT GOŁDAP (GOŁDAPSKI) – wydano pozwolenie na budow 5 wiatraków 41. Banie Mazurskie-gm. + + + + pozwolenie na 5 wiatraków – 2006r., mpzp Grodzisko,

Dbrówka (2005), s pomiary wiatru 42. Dubeninki-gm. + + decyzje o lokalizacji: 25 wiatraków x 2MW – Zatyki, Wronki, Suczki, 43. Gołdap-m. i gm. + + + + 8 wiatraków x 1,2MW – Kozaki, 1 wiatrak 1MW – Roysk Wlk., 7 wiatraków - Kolniszki POWIAT IŁAWSKI – wydano 1 pozwolenie na budow 44. Iława-gm. + + + park wiatrowy 45. Iława-m. 27 wiatraków, ok. 40MW – Kisielice, Łodygowo, Ga- 46. Kisielice-m. i gm. + + + + + linowo; mpzp Łgowo – w opracowaniu 47. Lubawa-gm. + 2 wiatraki - Nawra 48. Lubawa-m. 49. Susz-m i gm. + 1 park 28 wiatraków - Lubnowy Wlk. 50. Zalewo-m. i gm. + pomiary siły wiatru POWIAT KTRZYSKI – wydano 1 pozwolenie na budow 51. Barciany-gm. + studium w opracowaniu 52. Ktrzyn-gm. + + 1 wiatrak niecz. w Gnatowie, pozwolenie 1997r. 53. Ktrzyn-m. 54. Korsze-m. i gm. + + + decyzja o war. zabud. 2005r. - Długi Lasek 55. Reszel-m. i gm. studium w realizacji 56. Srokowo-gm. POWIAT LIDZBARK WARMISKI (LIDZBARSKI) – nie wydano pozwole na budow 57. Kiwity-gm. + + ogólny zapis w studium 58. Lidzbark Warm.-gm. + ogólny zapis w studium 59. Lidzbark Warm.-m. ogólne zapisy w studium i w planie, 60. Lubomino-gm. + + + rozpoznanie warunków wiatrowych 61. Orneta-m. i gm. + + 23 wiatraki - Krzykały

POWIAT MR
GOWSKI – nie wydano pozwole na budow 62. Mikołajki-m. i gm. 63. Mrgowo-gm. + ogólny zapis w studium 64. Mrgowo-m. 65. Piecki-gm. 66. Sorkwity-gm. + decyzja lokalizacji na 1 wiatrak POWIAT NIDZICKI – nie wydano pozwole na budow Janowiec 67. Kocielny-gm. + 68. Janowo-gm. + + 69. Kozłowo-gm. + ok. 30 wiatraków, pomiary wiatru 70. Nidzica-m. i gm. POWIAT NOWE MIASTO LUBAWSKIE (NOWOMIEJSKI) – nie wydano pozwole na budow uchwała w spr. opracowania mpzp - park wiatrowy w 71. Biskupiec-gm. + + otulinie Brodnickiego P.K., ogólne zapisy w studium 72. Grodziczno-gm. + ew. gdy bdzie inwestor 73. Kurztnik-gm. + + 74. Nowe Miasto Lub-gm. + 2 małe wiatraki 75. Nowe Miasto Lub.m. POWIAT OLECKI – nie wydano pozwole na budow 76. Kowale Oleckie-gm. + + ogólne zapisy w studium 77. Olecko-m. i gm. + 78. witajno-gm. 79. Wieliczki-gm. + + ogólne zapisy w studium POWIAT OLSZTYSKI – nie wydano pozwole na budow 80. Barczewo-m. i gm. 81. Biskupiec-m. i gm. 82. Dobre Miasto-m. i gm. 83. Dywity-gm. 84. Gietrzwałd-gm. + bierne zamierzenia 85. Jeziorany-m. i gm. + bierne zamierzenia

86. Jonkowo-gm. 87. Kolno-gm. 88. Olsztynek-m i gm. + + bierne zamierzenia, ogólny zapis w studium 89. Olsztyn-m. 90. Purda-gm. 91. Stawiguda-gm. + wstpne analizy moliwoci lokalizacji (Gryliny) 92. witki-gm. POWIAT OSTRÓDZKI – nie wydano pozwole na budow 93. Dbrówno-gm. + 94. Grunwald-gm. + wstpne rozpoznanie, rejon otuliny P.K. 95. Łukta-gm. + 96. Małdyty-gm. + + ogólne zapisy w studium 97. Miłakowo-m. i gm. + 98. Miłomłyn-gm. 99. Morg-m. i gm. + 100. Ostróda-gm. + + 1 wiatrak Warlity Wlk.. - decyzja o war. zab. (2006r.) 101. Ostróda-m. POWIAT PISKI – nie wydano pozwole na budow 102. Biała Piska-m. i gm. + + ogólny zapis w studium, wstpne badania wiatru 103. Orzysz-m. i gm. + + 104. Pisz-m. i gm. 105. Ruciane-Nida-m. i gm. studium w trakcie zmiany POWIAT SZCZYTNO (SZCZYCIESKI) – nie wydano pozwole na budow 106. Dwierzuty-gm. 107. Jedwabno-gm. 108. Pasym-gm. 109. Rozogi-gm. 110. Szczytno-gm. 111. Szczytno-m. 112. witajno-gm. 113. Wielbark-gm.

POWIAT WGORZEWSKI – nie wydano pozwole na budow 114. Budry-gm. + mała elektrownia wiatrowa (prywatna) – Pawłowo 115. Pozezdrze-gm. ferma wiatrowa - mpzp obr. Trygort (2001r.); rozpozn. 116. Wgorzewo-m. i gm. + + + wstpne - Piłaki Wlk., Strgiel

Razem 5 1 5 5 10 30 57

ródło: Opracowanie własne na podstawie ankiet telefonicznych

znanie uwarunkowa w zakresie: wietrznoci, krajobrazowych, ornitologicznych i in.), które pozwoliłyby zlokalizowaş tereny optymalne w zakresie wietrznoci i najmniej kon- fliktowe w zakresie innych uwarunkowa. Na przeciwnym biegunie w stosunku do „wa- riantu obojtnego” jest tzw. „wariant uczestnictwa”, w którym gminy wchodz w udział w inwestycjach i jako wspólnik czerpi zyski ze sprzeday wyprodukowanego prdu elektrycznego.

Park wiatrowy w Łodygowie, gm. Kisielice, fot. St. Olech

‹ W 47 gminach nie wykazano zamierze rozwoju energetyki wiatrowej. Powody takiego stanu s róne. W czci gmin „nie podjto tematu”. Nie oznacza to, e w przypadku po- jawienia si zainteresowania terenami w tych gminach przez potencjalnych inwestorów nie zmieni si radykalnie stanowisko w zakresie rozwoju energetyki wiatrowej. W innych gminach z tej grupy ocenia si, e wystpujce znaczne powierzchnie obszarów chronio- nych uniemoliwiaj lokalizacje ferm wiatrowych. W niektórych gminach uwaa si , e fermy wiatrowe byłyby w opozycji do rozwoju turystyki. ‹ Interesujco przedstawia si motywacja zainteresowania rozwojem energetyki wiatrowej w gminach. W wikszoci zainteresowanie to jest powodowane potencjalnymi wpływami do budetów gmin z tytułu podatków. Praktycznie nie spotyka si motywacji wynikajcej z przekonania o korzyciach ekologicznych, zwizanych z ochron powietrza – poprzez obnienie emisji do atmosfery gazów cieplarnianych i pyłów. Informacje o stanie rozwoju energetyki wiatrowej w województwie warmisko – mazur- skim przedstawione w zestawieniu tabelarycznym mog w pewnym stopniu nie odzwierciedlaş zainteresowa potencjalnych inwestorów terenami w poszczególnych gminach. Inwestorzy gene- ralnie nie chc o wszystkim informowaş, szczególnie w pocztkowych etapach przygotowa in- westycji. Obowizuj tu zasady konkurencji i tajemnicy handlowej. Niekiedy nawet urzdy

15

gmin nie posiadaj bliszych informacji o poczynaniach inwestorów lub działajcych na rynku energetyki wiatrowej firm konsultingowych lub deweloperskich, szukajcych terenów pod loka- lizacje ferm wiatrowych. Fir- my te prowadz rozpoznanie przydatnoci terenu pod loka- lizacj energetyki wiatrowej (zapytania kierowane do za- kładów energetycznych, kon- serwatora przyrody, odpo- wiednie badania, ekspertyzy). Załatwiaj stron formalno – prawn lokalizacji. Tak przy- gotowany teren oferuj na- Fundament elektrowni NEG Micon 1,5MW - 2 faza budowy http://www.tkw-wind.pl stpnie inwestorom.

Niezalenie od powyszego przedstawione rozpoznanie oddaje rzeczywisty stan postrze- gania problemu rozwoju energetyki wiatrowej w gminach. Postrzeganie to cechuje si wyran polaryzacj postaw, gdzie na jednym biegunie jest działanie, a na drugim – czekanie na inwesto- ra. Warto tutaj podkreliş wypowiadane niekiedy obawy, e lokalizacja energetyki wiatrowej mogłaby prowadziş do utraty duych wartoci gminy, regionu. A takimi wartociami bez- sprzecznie s: tosamoş krajobrazowa i swoisty „duch miejsca” wielu uroczych, harmonijnie ukształtowanych zaktków Warmii i Mazur.

4. Uwarunkowania przyrodniczo – przestrzenne lokalizacji energetyki wiatrowej w regio- nie. Uwarunkowania przyrodniczo – przestrzenne obejmuj szereg zagadnie zwizanych z całociowo postrzeganymi, wybranymi cechami przestrzeni regionu, z jej ogólnymi funkcjonal- nymi aspektami – selektywnie interpretowanymi pod ktem predyspozycji i ogranicze dla roz- woju energetyki wiatrowej. Przedstawione niej analizy i oceny obejmuj głównie te cechy prze- strzeni, przyrodniczej i antropogenicznej, które dla tego rozwoju maj istotne znaczenie. Przy redagowaniu punktów 4.2. i 4.3. w duej mierze korzystano z wniosków (opinii) Wojewódzkie- go Konserwatora Przyrody, przesłanych w trakcie realizacji opracowania. Pełny tekst wniosków zamieszczono w załczniku 1. Korzystano te z dokumentu „Informacja dla samorzdów doty- czca planów rozwoju energetyki wiatrowej”, sporzdzonego przez Ministerstwo Ochrony ro- dowiska Zasobów Naturalnych i Lenictwa w 1999 roku (załcznik 2).

16

4.1. Ocena wzgldna potencjału energii wiatru w regionie Warunki wiatrowe, a tym samym wydajnoş turbiny, s zalene w duym stopniu od miejsca lokalizacji wiatraków. Zasadniczy wpływ maj tu: ukształtowanie terenu i jego pokrycie (przeszkody terenowe). Oba te czynniki stanowi o tak zwanej szorstkoci terenu (klasach szorstkoci). Na przykład płaski obszar poronity traw jest typowym przykładem terenu o jed- nolitej szorstkoci, gdzie prdkoş wiatru na okrelonej wysokoci nie jest zakłócana (jest prawie jednakowa). Z kolei wystpowanie przeszkód terenowych (zabudowy, zadrzewie w skupiskach i pojedynczych) powoduje wyrane zmniejszenie si prdkoci wiatru i wzrost turbulencji pr- dów powietrznych w pobliu przeszkód. Podobnie wpływa na zachowanie si wiatru teren pa- górkowaty, falisty. W ten sposób znacznie obnia si wydajnoş energetyczna wiatru (tabela po- niej) i tym samym efektywnoş turbin wiatrowych

Tab. 2. Charakterystyka klas szorstkoci.

klasa Energia Rodzaj terenu szorstkoci (%) 0 100 Powierzchnia wody Całkowicie otwarty teren np. betonowe lotnisko, trawiasta 0,5 73 łka itp. Otwarte pola uprawne z niskimi zabudowaniami (pojedyn- 1 52 czymi).Tylko lekko pofalowane tereny. Tereny uprawne z nielicznymi zabudowaniami i 8 metro- 1,5 45 wymi ywopłotami oddalonymi od siebie o ok. 1250 me- trów. Tereny uprawne z nielicznymi zabudowaniami i 8 metro- 2 39 wymi ywopłotami oddalonymi od siebie o ok. 500 metrów. Tereny uprawne z licznymi zabudowaniami i sadami lub 8 2,5 31 metrowe ywopłoty oddalone od siebie o ok. 250 metrów. Wioski , małe miasteczka , tereny uprawne z licznymi y- 3 24 wopłotami , las lub pofałdowany teren. 3,5 18 Due miasta z wysokimi budynkami. Bardzo due miasta z wysokimi budynkami i drapaczami 4 13 chmur.

W województwie warmisko – mazurskim wystpuj tereny otwarte charakteryzujce si klasami szorstkoci od 0,5 (na przykład niektóre fragmenty równin deltowych) po 3 (strefy wzgórz morenowych). Na akwenach Zalewu Wilanego i najwikszych jezior moe to byş war- toş bliska 0.

17

Maszt do pomiaru energii wiatru www.epa.com.pl

Wzrost prdkoci wiatru wraz z wysokoci w odniesieniu do szorstkoci terenu

http://www.elektrownie.tanio.net/lokalizacja.html

Prdkoş wiatru w ujciu przestrzennym jest take funkcj wysokoci. rednia prdkoş wiatru ronie wraz z wysokoci nad powierzchni terenu. Im wyej tym wiatr ma coraz bardziej stały charakter (mniejsze turbulencje spowodowane ukształtowaniem terenu). Jednak wraz ze wzrostem wysokoci zmniejsza si gstoş powietrza, co oznacza mniejsz proporcjonalnie moc wiatru. Krzywa wzrostu prdkoci wiatru wraz z wysokoci jest modyfikowana przez klasy szorstkoci (diagram powyej).

18

Rys. 1. Strefy energetyczne wiatru w Polsce - mezoskala Strefy energetyczne wiatru w Polsce Mezoskala

ródło: www.imgw.pl/wl/internet/zz/zz_xpages/oferta_wiatr/wiatr.html Strefa: I wybitnie korzystna II bardzo korzystna III korzystna IV mało korzystna V niekorzystna

W celu okrelenia w miar dokładnej charakterystyki wietrznoci wybranego obszaru przeprowadza si co najmniej 12-miesiczne pomiary. Pomiary charakterystyki wiatru wykony- wane s za pomoc specjalnie do tego przeznaczonych masztów o wysokoci 40 – 60m. Maszt 40m jest wyposaony w 3 czujniki prdkoci wiatru (anemometry) zainstalowane na wysokoci

19

40, 30 i 20m, oraz 2 czujniki kierunku wiatru na wysokoci 40 i 30m. W przypadku masztu 50m poziom zamontowania anemometrów wynosi 50, 40 i 30m, a czujników kierunku 50 i 40m. Wraz ze wzrostem wysokoci nad gruntem wzrasta siła wiatru, w zwizku z tym rejestracja na kilku poziomach jest niezbdna do dokładnego obliczania gradientu pionowego wiatru i jego rednich prdkoci, wystpujcych na poziomie wirnika turbiny. Lokalizacja elektrowni wiatrowych wymaga duych, otwartych przestrzeni. Chodzi o to, by zminimalizowaş zakłócenia w ruchu mas powietrza przez same konstrukcje wiatraków (co mogłoby znacznie obniyş ich wydajnoş energetyczn) oraz przez inne znaczce elementy przestrzeni (brzeg lasu, układ elementów strukturalnych rzeby, inne budowle itp.). Na proble- my te szczególnie zwraca si uwag przy planowaniu rozmieszczenia wiatraków na farmach wiatrowych, w których musz byş zachowane odpowiednie odległoci midzy tymi elementami jak i midzy samymi wiatrakami. Przyjmuje si, e optymalna odległoş midzy wiatrakami po- winna wynosiş od 5 do 8 rednic wirnika. Oznacza to, e w przypadku doş powszechnie stoso- wanych wiatraków z wirnikami o rednicy 80 m byłaby to odległoş od 400 do 640 m. Jednak obszar faktycznie zajmowany przez siłownie jest niewielki. Kada turbina wykorzystuje teren o rednicy 20 - 25 metrów. Na przykład w parku wiatrowym Zagórze składajcym si z 15 turbin całkowita powierzchnia zajta przez wszystkie turbiny wynosi 0,5 ha, natomiast obszar na któ- rym znajduje si park wiatrowy wynosi 225,2 ha. Pozostała czş terenu jest wykorzystywana na cele rolnicze. Istotne oddziaływanie zakłócajce strumie wiatru wystpuje take w przypadku ssiedz- twa lasu. Moe to take skutkowaş znaczcym spadkiem wydajnoci turbin. Optymalna pod tym wzgldem odległoş od lasu wynosi około 3 km. Jednak w praktyce czsto lokalizuje si wiatra- ki bliej, szczególnie kiedy s to konstrukcje coraz wysze i wraz ze wzrostem wysokoci umieszczenia wirnika oddziaływanie brzegu lasu moe byş mniejsze. W województwie warmisko – mazurskim wystpuj tereny o sprzyjajcych warunkach wiatrowych dla rozwoju energetyki wiatrowej. Według opracowania Orodka Meteorologii IMGW „Strefy energetyczne wiatru w Polsce” (rys. 1) w południowej i rodkowej czci regionu wystpuje strefa korzystna. Czş północna ley w strefie bardzo korzystnej. Najlepsze warunki wiatrowe (strefa wybitnie korzystna) wystpuj na niewielkich obszarach w czci północno – zachodniej i północno – wschodniej województwa. Opracowanie to jest uogólnione, przy do- kładniejszych badaniach, w skali regionalnej i lokalnej mog wystpiş istotne odstpstwa od wa- runków przedstawionych na rys. 1. Odstpstwa te mog byş dwukierunkowe. Aby rozwój energetyki wiatrowej optymalnie wykorzystywał potencjał energii wiatru na- ley dyş do opracowania kompleksowego i przyjaznego w odbiorze systemu zbierania, prze-

20

twarzania i udostpniania informacji dotyczcych zasobów energii wiatru. System taki umoliwi identyfikacj terenów szczególnie korzystnych dla rozwoju energetyki wiatrowej. Dostarczy tym samym samorzdom zasadnicze informacje niezbdne dla właciwego realizowania planowania przestrzennego i energetycznego, które bdzie mogło w uzasadniony sposób uwzgldniş w opra- cowywanych dokumentach rozwój energetyki wiatrowej. Z przedstawionej w rozdziale 3 oceny rozwoju energetyki wiatrowej wynika, jak niewiele gmin w województwie warmisko – mazur- skim posiada dokumenty planistyczne, zawierajce zapisy niezbdne dla lokalizacji wiatraków. Główn tego przyczyn jest brak wiedzy w zakresie rozpoznanych moliwoci realizacji tej energetyki. System udostpniania informacji o zasobach wiatru powinien byş take swoistym dro- gowskazem dla inwestorów, istotnym szczególnie we wstpnej fazie planowania inwestycji. Za- sady funkcjonowania tego systemu przedstawia zamieszczony schemat.

Rys. 2. System zbierania i udostpniania informacji o dostpnych zasobach energii wiatru (wg EC BREC).

ródło: Program rozwoju energetyki wiatrowej w Polsce na lata 2002-2005

Konieczne jest opracowane atlasu zasobów energii wiatru dla obszaru Polski, odpo- wiadajcego aktualnym standardom wiatowym. Atlas taki powinien byş opracowaniem moli- wym do wykorzystania co najmniej na poziomie regionalnym, a dla obszarów wyróniajcych

21

si potencjałem wiatru wskazane jest jeszcze dokładniejsze ujcie problematyki (subregion, po- wiat, gmina). Atlas zasobów energii wiatru jest istotnym elementem koncepcji systemu zbiera- nia, przetwarzania i udostpniania informacji dotyczcych zasobów energii wiatru, przedstawio- nego na schemacie powyej. Specjalistyczn ocen zasobów energii wiatru w Polsce w rónych skalach przestrzen- nych i stopniach szczegółowoci (pod ktem lokalizacji siłowni wiatrowych) wykonuje Orodek Meteorologii Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Warszawie. Opracowanie takie obejmuje midzy innymi: • okrelenie redniej rocznej i sezonowych (dla czterech pór roku) prdkoci wiatru w m/s na dowolnej wysokoci z zakresu 10 - 80 m n.p.gr. i terenu otwartego (klasa szorstkoci 0-1), dla rejonu wskazanego przez przyszłego inwestora na podstawie wieloletnich da- nych ze stacji meteorologicznych; • okrelenie redniej rocznej i sezonowych wielkoci energii wiatru brutto w kWh z 1m2 powierzchni nakrelonej skrzydłami siłowni wiatrowej na wymienionych wysokociach i terenu otwartego (klasa szorstkoci 0-1) dla rejonu wskazanego przez przyszłego inwe- stora; • wizualn ocen terenu (terenów) wskazanego przez przyszłego inwestora (lub terenu wy- branego przez eksperta IMGW) pod ktem doboru optymalnego miejsca lokalizacji si- łowni wiatrowych, uzasadnienie wyboru lokalizacji w specjalistycznym opracowaniu; • szczegółow ocen zasobów energii wiatru dla wybranego miejsca lokalizacji siłowni (wraz z ocen rocznej produkcji energii brutto w MWh dla wybranych typów siłowni wiatrowych). Poza IMGW specjalistyczne badania energii wiatru, pod ktem lokalizacji siłowni wia- trowych, na wybranych (wskazanych) obszarach zajmuj si te inne firmy obsługujce inwesty- cje w zakresie energetyki wiatrowej.

4.2. Ograniczenia ekologiczne w lokalizacji energetyki wiatrowej Głównymi negatywnymi oddziaływaniami elektrowni wiatrowych w sferze ekologicznej jest ich wpływ na zasoby faunistyczne (w tym szczególnie na awifaun) oraz na potencjalnie wystpujce cenne struktury przyrody oywionej (cenne ekosystemy). Najcenniejsze obszary województwa warmisko - mazurskiego zostały objte ochron na mocy ustawy o ochronie przyrody, lub te projektuje si objş je ochron. Udział poszczegól- nych form ochrony w powierzchni województwa przedstawiono w tabeli 3. Łcznie obszary

22

chronione obejmuj wyranie ponad 40% powierzchni województwa. Jest to wskanik bardzo wysoki, wiadczcy o randze ekologicznej regionu. Niektóre najcenniejsze tereny objto wicej ni jedn form ochrony. Obszary chronione z natury swojej (w kategoriach wartoci dla biorónorodnoci regionu jak i kraju) powinny byş wyłczone z lokalizacji energetyki wiatrowej. Taka jest po prostu logika zrównowaonego roz- woju, powszechnej wykładni jakociowej zarzdzania przestrzeni.

Wiatrak na terenie PKWE (Pagórki, Gm. Tolkmicko). Fot. Z. Gawron

Struktur przestrzenn obszarów chronionych w województwie przedstawiono na zał- czonych rysunkach. S to: − Regionalny System Obszarów Chronionych (rys. 3); − Europejski System Obszarów Chronionych Natura 2000 (rys. 4); − Mapa syntezy w skali 1 : 250 000 zawierajca treş rys. 3 i 4. Przedstawiono take projekt przebiegu korytarzy ekologicznych łczcych Europejsk sieş Natu- ra 2000 (rys. 5). System obszarów chronionych i łczce je korytarze ekologiczne stanowi pod- stawow struktur ekologiczn województwa. Jest ona uzupełniona lecymi poza systemem ekosystemami lenymi, terenami podmokłymi i hydrogenicznymi, podsystemem wód po- wierzchniowych i dolin rzecznych. Tak obszary podstawowej struktury ekologicznej, jak i po- wizane z nimi funkcjonalnie niszej rangi tereny uzupełniajce, winny byş wyłczone z lokali- zacji profesjonalnej energetyki wiatrowej, na niektórych terenach z wyej wymienionych mona warunkowo dopuciş lokalizacj małych turbin wiatrowych. Na wstpie tego rozdziału napisano, e potencjalne negatywne oddziaływanie elektrowni wiatrowych dotyczy szczególnie awifauny. W województwie warmisko-mazurskim nie prowa- dzono znaczcych analiz rodowiskowych dotyczcych tego oddziaływania. Badania prowadzo-

23

ne w innych regionach i krajach wskazuj, e znaczcy negatywny wpływ wiatraków na ptaki wystpuje, jeli zostan one niewłaciwie zlokalizowane. W załczniku 1 napisano: Elektrownie wiatrowe oddziałuj (…) na populacje ptaków l- gowych, mogc powodowaş wysok miertelnoş gatunków, w szczególnoci du
ych ptaków, gniazdujcych w ich ssiedztwie. W szczególnoci nale
y wziş pod uwag fakt,
e po zwolnieniu

Przybli ona liczba zabitych ptaków w cigu roku w Holandii.

http://energiazwiatru.w.interia.pl si miejsca w terytorium lgowym w wyniku mierci osobników nastpuje rekrutacja nowych osobników z populacji nielgowej i ponowne zajcie rewiru. Oznacza to,
e rokrocznie turbiny mog zabijaş coraz to nowe osobniki tego samego gatunku zajmujce ponownie to samo teryto- rium lgowe. Do tego dochodzi miertelnoş młodych, których para nie jest w stanie wyprowa- dziş. W zwizku z powy
szym wpływ turbin na (…) jedno terytorium lgowe, mo
e spowodowaş mierş kilkudziesiciu osobników. Np. w wypadku orlika krzykliwego jedna turbina przez okres np. 10 lat mo
e spowodowaş mierş do 20 dorosłych ptaków i ok. 7 młodych.

W Hiszpanii o wiatraki rozbijaj si m.in. spy płowe.

http://www.salamandra.org.pl. Fot.: GURELUR

24

Ocena wpływu elektrowni wiatrowych na ptactwo i nietoperze budzi wiele kontrowersji. Generalnie rzecz ujmujc słuby ochrony przyrody i wiele organizacji ekologicznych uznaje, e s to obiekty powodujce znaczn miertelnoş wród ptaków w wyniku czstych kolizji. Inwe- stujcy w energetyk wiatrow wskazuj, e prawdopodobiestwo zderzenia ptaka ze migłami jest trzykrotnie mniejsze ni kolizja z liniami elektroenergetycznymi. W zwizku z tym, e poł- czenia z sieci odbierajc prd realizowane s w duej czci przewodami podziemnymi, reali- zacja elektrowni nie prowadzi w zasadzie do duego zwikszania iloci przewodów w powietrzu. Błdy w lokalizacji elektrowni wiatrowych w odniesieniu do terenów bogatych pod wzgldem wystpowania awifauny, a take lokalizacja na trasach intensywnych przelotów pta- ków, mog skutkowaş wysokim wskanikiem kolizji. Na norweskiej wyspie Smola o błdnie zlokalizowane turbiny w cigu 10 miesicy rozbiło si 9 orłów bielików. Na czste kolizje s take naraone nietoperze. W Mountaineer Wind Energy Center in Tucker County (USA) 44 turbiny w przecigu 6 tygodni zabiły 1364 nietoperze. W przypadku nietoperzy zadziwiajce jest to, e potrafi one znakomicie omijaş przeszkody o bardzo małych rozmiarach, nie radz sobie jednak z wiatrakami. Byş moe pracujcy wiatrak zakłóca ich system nawigacji. Znaczna miertelnoş ptaków w wyniku kolizji z turbinami wiatrowymi bywa czst przyczyn spadku lub wrcz braku społecznej akceptacji energetyki wiatrowej. Skutki takiego nastawienia społecznoci (jej protesty) to jedna z powaniejszych barier rozwoju tej energetyki. Dua farma wiatraków (około 100 km2) w Altamont Pass w Kalifornii, o łcznej mocy ponad 540 MW przegrała w 2004r. proces sdowy, w którym oskarono j o zabijanie ponad 1700-4700 ptaków rocznie. Od około jednej trzeciej do połowy były to ptaki objte ochron. Orzeczeniem sdu farma została zmuszona do okresowego wyłczania wiatraków. Farma ta jest korzystnie zlokalizowana pod wzgldem warunków wiatrowych. Nie powicono tam jednak wystarczajcej uwagi rozpoznaniu uwarunkowa awifaunistycznych.

Wanym uwarunkowaniem jest lokalizacja elektrowni wiatrowych w stosunku do szla- ków przelotów ptaków i potencjalna miertelnoş ptaków migrujcych w przypadku błdnej lo- kalizacji. W województwie warmisko-mazurskim, wzdłu
Zalewu Wilanego przebiega jeden z najwa
niejszych w Europie korytarzy migracyjnych ptaków, cigncy si wzdłu
wybrze
a morskiego od Gibraltaru do Zatoki Botnickiej (szlak iberyjsko-skandynawski). (…) Analizujc zagro
enia zwizane z lokalizacj wysokich budowli na trasach przelotu ptaków, nale
y przyjş przynajmniej 20-kilometrow szerokoş głównego nurtu korytarza migracyjnego (…), z osi

25

przebiegajc w przypadku omawianego obszaru wzdłu
południowego pobrze
a Zalewu Wila- nego.(zał. 1). Główne trasy wdrówek ptaków wodno-błotnych w Polsce

ródło: PTOP „Salamandra” http://www.salamandra.org.pl. Na obszarze województwa korytarz ten obejmuje Zalew Wilany czş obszaru Wyso- czyzny Elblskiej i Jezioro Druno wraz z przyległym obszarem chronionego krajobrazu. (…) instalowanie elektrowni wiatrowych w korytarzach migracyjnych ptaków wdrownych stwarza zagro
enie dla migrujcej tymi szlakami awifauny. (…) ptaki nie s w stanie sprostaş wyzwaniom nawigacyjnym jakie stwarzaj dla nich konstrukcje napowietrzne (…). Std tak istotne jest pełne rozpoznanie walorów przyrodniczych rozpatrywanego miejsca lokalizacji elek- trowni wiatrowych.

Procedura przygotowania pełnej opinii i przeprowadzenia kontroli oddziaływania na faun po- winna zwykle obejmowaş trzy etapy:

1. etap pierwszy – wstpny, 2. etap drugi – szczegółowy, 3. etap trzeci – weryfikujcy. Jednak nie w ka
dej sytuacji istnieje potrzeba wykonywania wszystkich etapów. Istnieje mo
li- woş zakoczenia procedury na etapie pierwszym, gdy stwierdzony zostanie ewidentny brak cen- nych walorów, co pozwoli na podjcie budowy elektrowni lub te
wyjtkowe nagromadzenie wa- lorów przyrodniczych mo
e byş przesłank do zaniechania planów inwestycyjnych.

Powysze cytaty pochodz z opinii Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody (załcznik 1). Tam- e szerzej omówiono zagadnienie oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki oraz zakres wyej wymienionej ekspertyzy oddziaływania na faun.

26

Tab. 3. Zestawienie obszarów chronionych w województwie warmisko - mazurskim pow. ldowa pow. pow. woj. % ldowej pow. pow. woj. % pow. pow. (ha) (ha) (km2) (cz. ldowa) pow. woj. (km2) (całe) woj. OSO (rozporz M ) 468 596,15 4 685,96 24 172,76 19,39 487 012,15 4 870,12 24 191,18 20,13 OSO (wszystkie projektowa- 200 589,64 2 005,90 24 172,76 8,30 193 811,66 1 938,12 24 191,18 8,01 ne) OSO (wszystkie do KE) 529 699,05 5 296,99 24 172,76 21,91 548 115,05 5 481,15 24 191,18 22,66 OSO (wszystkie) 553 772,54 5 537,73 24 172,76 22,91 572 188,54 5 721,89 24 191,18 23,65 SOO (do KE 2004) 30 097,40 300,97 24 172,76 1,25 48 513,40 485,13 24 191,18 2,01 SOO (wszystkie projektowa- 182 571,76 1 825,72 24 172,76 7,55 182 571,76 1 825,72 24 191,18 7,55 ne) SOO (wszystkie do KE) 56 521,50 565,22 24 172,76 2,34 74 937,50 749,38 24 191,18 3,10 SOO (wszystkie) 212 669,16 2 126,69 24 172,76 8,80 231 085,16 2 310,85 24 191,18 9,55 OSO+SOO (2004) 483 655,80 4 836,56 24 172,76 20,01 502 071,80 5 020,72 24 191,18 20,75 OSO+SOO (do KE) 555 949,45 5 559,49 24 172,76 23,00 574 365,45 5 743,65 24 191,18 23,74 U ytki ekologiczne 3 500,00 35,00 24 191,18 0,14 Zespoły przyrodniczo - krajobrazowe 20 000,00 200,00 24 191,18 0,83 Obszary chronionego krajobrazu 949 562,20 9 495,62 24 191,18 39,25 Parki krajobrazowe 145 425,40 1 454,25 24 191,18 6,01 Rezerwaty Przyrody 31 240,98 312,41 24 191,18 1,29 ródło: Informacja Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody w Olsztynie

27

Podstawowymi problemami (w aspekcie ekologicznym) przy realizacji rozwoju energe- tyki wiatrowej s: dokładna znajomoş potencjału ekologicznego regionu, identyfikacja obiek- tywnych i czytelnych kryteriów lokalizacji turbin wiatrowych na terenach o rónym potencjale przyrodniczym (łcznie z kryteriami wyklucze z lokalizacji) i wreszcie odpowiedni wybór loka- lizacji. Wybór poprzedzony odpowiednimi opracowaniami specjalistycznymi (o czym napisano w innych miejscach niniejszego opracowania) w efekcie powinien zaowocowaş lokalizacj o ni- skiej konfliktowoci wobec struktur przyrodniczych. Na uwag zasługuje polityka Ministerstwa rodowiska wobec potrzeby ustanowienia jednolitych kryteriów, które naley stosowaş przy wyborze optymalnej lokalizacji energetyki wiatrowej. Kryteria takie mogłyby w sposób znaczcy pomóc w unikaniu błdów lokalizacyj- nych. Ministerstwo byłoby ponadto zobligowane do zajcia wyranego stanowiska wobec pro- blemu lokalizacji energetyki wiatrowej na terenach objtych ochron prawn na mocy ustawy o ochronie przyrody. Zgodnie z Harmonogramem Realizacji Zada Wykonawczych do 2008 r., okrelonych w „Polityce Energetycznej Polski do 2025 roku”, w rozdziale VI ( „Wzrost wykorzystania odna- wialnych ródeł energii”), Minister właciwy ds. rodowiska jest odpowiedzialny za realizacj zadania: „Przeprowadzenie analizy wskazujcej opty- malne lokalizacje terenów pod energetyk wiatrow” (patrz: rozdz. 2) Minister rodowiska przekazał Ministrowi Go- spodarki pismo w tej spra- wie, informujc go e wyko- nanie mapy pozytywnej jest zadaniem trudnym i kosz- Mała elektrownia wiatrowa http://www.elektrownia-wiatrowa.pl/1031/przyklad/images/tg_pradn1.jpg townym. W pimie zawarty

był wniosek o rozwaenie moliwoci rezygnacji z zadania lub ewentualna identyfikacja obszarów kraju, na których lokali- zacja obiektów energetyki wiatrowej jest niecelowa. W ramach Planu ekspertyz, prac studialnych i naukowo-badawczych na rok 2006, została zaproponowana do realizacji ekspertyza "Identyfikacja obszarów kraju na których lokaliza- cja obiektów energetyki wiatrowej jest niecelowa ze wzgldów klimatycznych, przestrzen-

28

nych, bd przyrodniczych". Z informacji uzyskanych w Ministerstwie rodowiska wynika, e do koca 2006 r. nie podjto prac nad t ekspertyz. Opracowane na szczeblu rzdowym kryteria lokalizacji byłyby szczególnie pomocne w ujednoliceniu zakresu merytorycznego opracowa poprzedzajcych lokalizacje. Takiego jedno- znacznego stanowiska wymaga stan swoistej „kryptomorfizacji” problematyki energetyki wia- trowej w prawie rodowiskowym, a włanie konflikty rodowiskowe stanowi jedn z głównych barier rozwoju energetyki wiatrowej. Problem ten jest szczególnie istotny na obszarze woje- wództwa warmisko – mazurskiego, którego bogactwo przyrodnicze w duej czci podlega ochronie prawnej (ponad 40% powierzchni województwa).

4.3. Uwarunkowania krajobrazowo – kulturowe. Jednym z wanych problemów w pozytywnym kształtowaniu krajobrazu z jego elemen- tami przyrodniczymi i kulturowymi jest czsto niska wiadomoş znaczenia tej dziedziny pla- nowania i wykorzystania przestrzeni. Jednym z naturalnych praw człowieka jest prawo do za- chowania własnej tosamoci, tosamoci miejsca, w którym yje – z jego walorami krajobra- zowymi, kulturowymi i przyrodniczymi. Tosamoş kulturowa jest jedn z wanych przesłanek działa w kierunku kreowania „małych ojczyzn” i identyfikowania si z nimi. Działania takie s jednym z fundamentów społeczestwa obywatelskiego. Spotykany sposób postrzegania przestrzeni, traktowanej równie jako element gry ryn- kowej, moe stanowiş powane zagroenie dla jej krajobrazowych, przyrodniczo – kulturowych wartoci. Zachowanie wartoci kulturowych ma istotne znaczenie dla tosamoci miejsca, eks- ponowania autentyzmu i indywidualizmu – co te moe stanowiş wartoş rynkow danych tere- nów w regionie (rozwijanie współczesnej turystyki). wiadome kształtowanie przestrzeni powinno gwarantowaş harmonijny jej rozwój – rozwój w równowadze, kiedy to społeczestwo i rodowisko bd si wzajemnie dopełniaş. Szczególn ostronoci naley si kierowaş przy lokalizowaniu w przestrzeni obiektów, które mog w sposób dysharmonijny zmieniş kompozycj krajobrazow. W granicach województwa znajduje si bardzo duo obszarów o wysokich walorach kul- turowych, w tym obszary o najwyszej randze w kraju. Najcenniejsze krajobrazy kulturowe wy- stpuj w rodkowej i zachodniej czci województwa. S to krajobrazy w istotny sposób po- wizane z walorami przyrodniczymi przestrzeni (np. w strefach rolniczo – lenych wzdłu dolin rzecznych).

29

Najbardziej wartociowe tereny pod wzgldem krajobrazowym w województwie warmisko – mazurskim przedstawiono na rys. 6., za rozmieszczenie grodzisk przedstawia rys. 7. Na mapie syntezy oznaczono ponadto miejsca znaczcych bitew historycznych. S to: ‹ Pola Grunwaldzkie – miejsce historycznej bitwy wojsk polsko – litewskich z Krzyaka- mi; ‹ Stbark pod Olsztynkiem – miejsce bitwy niemiecko – rosyjskiej w 1914 roku; ‹ Ignalin, gm. Lidzbark Warmiski – miejsce bitwy wojsk prusko – rosyjskich z wojskami napoleoskimi, 1807 rok; ‹ Prostki, w pobliu wsi Krupin – wojska litewskie rozgromiły tu oddziały szwedzko - brandenburskie i wojska Bogusława Radziwiłła, 1656 rok; ‹ Wopławki, gm. Ktrzyn – na wzgórzu w odległoci 1 km na północ walczyli Litwini z Krzyakami, 1311 rok; ‹ Barkweda, gm. Dywity – na grobli na Łynie miała miejsce krwawa bitwa, z której zwy- cisko wyszły wojska napoleoskie, 1807 rok; ‹ Jagarzewo, Gm. Janowo – zaciekłe walki wojsk pruskich z rosyjskimi, 1757 rok; ‹ wity Gaj, Gm. Rychliki – w rejonie witego Gaju, Mokajm i Kiersyt miała miejsce wielka bitwa pierwszej krucjaty do Prus, pomidzy rycerstwem polskim (Konrada Ma- zowieckiego) i rycerstwem niemieckim wspomagajcym Krzyaków a wojskami pru- skimi z Pomezanii („Bitwa nad Dzierzgoni”), skoczona przegran wojsk pruskich, 1234 rok. Na tych polach bitewnych lokalizacja energetyki wiatrowej jest wykluczona lub niewskazana. W regionie znajduje si 4807 stanowisk archeologicznych wpisanych do ewidencji za- bytków i 318 stanowisk wpisanych do rejestru zabytków (tab. 4). Jest to bardzo bogata spucizna kulturowa, bdca jednym ze wiadectw walorów kulturowych. Pełne zestawienie stanowisk wpisanych do rejestru zabytków przedstawiono w załczniku 3.

30

Miejsca lokalizacji stanowisk archeologicznych naley chroniş przed zniszczeniem w trakcie prac budowlanych przy lokalizacji turbin wiatrowych. Wymagana jest konsultacja z Konserwa- torem Zabytków, który okreli warunki realizacji inwestycji.

Tab. 4. Zasoby archeologicznego dziedzictwa kulturowego w województwie warmisko-mazurskim

Stanowiska znajdujce si Stanowiska wpisane Obiekt w woj. ewidencji zabytków do rejestru zabytków

grodziska, kopce stranicze, osady obronne 305 169

wały obronne i groble 41 8

cmentarzyska kurhanowe i pojedyncze kurhany 181 78

cmentarzyska płaskie 195 10

osady i obozowiska 4034 24

megabity i krgi kamienne 1 -

stanowiska miejskie 50 29

ródło: www.bip.wuoz.olsztyn.pl autor dokumentu: Małgorzata Przybyszewska – Kołbiel, data utworzenia: 2006/02/05 Uwaga: Rozpoznanie w ramach AZP obejmuje ok. 75 % powierzchni województwa.

Realizacja tak agresywnych w przestrzeni obiektów technicznych, jakimi s elektrownie wiatrowe w ssiedztwie zabytkowych zespołów osadniczych, w wielu miejscach naruszaş moe zarówno niepowtarzaln harmoni przyrodniczo – kulturow wielowiekowego kształtowania si krajobrazu, jak i jego unikatow i rozległ ekspozycj „czynn” (widok „z”) i biern (widok „na”) w percepcji osadniczo – przyrodniczych jednostek krajobrazowych. W efekcie moe zo- staş utracony tak zwany „duch miejsca” (genius loci), nieodłcznie wicy si z przyrodniczo – kulturowym wymiarem wntrza krajobrazowego w przestrzeni (w lokalnym krajobrazie), szcze- gólnie czytelny na Warmii i Mazurach i stanowicy od lat (od wieków) istotn treş pozamate- rialn tego regionu; to kolejny argument za starannym wyborem miejsca lokalizacji wiatraków. Kada lokalizacja elektrowni wiatrowych powinna byş poprzedzona specjalistycznym opracowaniem w postaci studium architektoniczno – krajobrazowego, analizujcego oddziały- wanie wizualne inwestycji na krajobraz; elementem takiego opracowania winny byş wizualiza- cje przedstawiajce wariantowo lokalizacje wiatraków.

31

W wyniku duego nasycenia przestrzeni obiektami energetyki wiatrowej moe ulec de- wastacji niepowtarzalny krajobraz województwa. W konsekwencji moe to doprowadziş do ob- nienia walorów turystyczno – rekreacyjnych w rejonach lokalizacji wiatraków. W takim przy- padku straty ekonomiczne poniesione przez lokalne społecznoci mog byş wiksze od zysków z podatków od firm eksploatujcych elektrownie wiatrowe. Naley wic rozwaaş inne kierunki rozwoju energetyki wiatrowej, takie jak: ‹ Budowanie małych turbin wiatrowych, stanowicych rozproszone ródła energii wyko- rzystywanej na potrzeby lokalne; ‹ Wykorzystanie energii wiatru take do innych celów ni tylko produkcja energii elek- trycznej; ‹ Budowanie hybrydowych instalacji wiatrowo – słonecznych (np. do ogrzewania wody, pomieszcze).

www.slupsk.ug.gov.pl

Małe turbiny wiatrowe mog pracowaş na potrzeby własne właciciela (obwody autonomicz- ne) – do owietlenia domów, szklarni, pomieszcze gospodarczych, a take do ogrzewania pomieszcze, suszenia płodów rolnych, w chłodniach, instalacjach wentylacji i klimatyzacji. Energia z małych elektrowni wiatrowych moe byş take wykorzystywana na potrzeby ochrony rodowiska – np. w oczyszczalniach cieków (napowietrzanie cieków), składowi- skach odpadów, przy recyklingu itp. Małe turbiny maj duo zalet. Główne z nich to:

‹ moliwoş pracy ju przy prdkoci wiatru 2 m/s; ‹ odpornoş na silne wiatry i gwałtowne podmuchy; ‹ niski koszt produkcji energii elektrycznej;

32

‹ stosunkowo łatwa instalacja i relatywnie niskie koszty inwestycyjne; ‹ nie wymagaj linii przesyłowych (mniejsze straty energii); ‹ nieznaczne negatywne oddziaływanie na rodowisko; ‹ nie wpływaj negatywnie na krajobraz, mona je odpowiednio wkomponowaş w prze- strze; ‹ rozwijanie zainteresowania małymi turbinami moe generowaş nowe miejsca pracy w regionie; ‹ mog byş warunkowo instalowane nawet na obszarach chronionych. Ochrona krajobrazu to take, i przede wszystkim, kształtowanie harmonijnego i piknego krajobrazu na całym obszarze – w skali lokalnej, regionu i kraju. Naley dbaş o krajobraz wszdzie, nie tylko na ob- szarach chronionych, realizowaş polityk ochrony krajobrazu spójn dla całego obszaru, uwzgldniajc uwarunkowania zewntrzne. Ochrona krajobrazu w ujciu całociowym oznacza: • ochron i kształtowanie rodowiska przyrodnicze- go, • ochron i kształtowanie rodowiska kulturowego, • ochron i kształtowanie rodowiska wizualnego. Powinno si w szczególnoci uwzgldniaş indywidu-

http://www.lmglasfiber.com alnoş krajobrazow obszaru, uwarunkowania we-

wntrzne i zewntrzne oraz stan krajobrazu i proble- my ochrony. Specyfika krajobrazu i wystpujce na danym obszarze problemy ochrony powinny byş punktem wyjcia do sporzdzenia koncepcji kształtowania krajobrazu. Wówczas kształto- wany krajobraz bdzie zindywidualizowany i zachowa swój niepowtarzalny charakter; nie bdzie krajobrazem nijakim. Naley dyş do zachowania i wydobycia (wzmocnienia) warto- ciowych cech krajobrazu - przyrodniczych, kulturowych i wizualnych - i poprawy krajobrazu na terenach dysharmonijnych i zdewastowanych. Dnia 1 stycznia 2005 r. w Polsce weszła w ycie Europejska Konwencja Krajobrazowa. Najwaniejsze zobowizania wynikajce z tej konwencji to: − podjcie odpowiednich rodków na poziomie lokalnym, regionalnym i midzynarodo- wym, skierowanych na ochron, zrównowaone gospodarowanie i planowanie krajobra- zów;

33

− podjcie rónych rodzajów działa, poczwszy od cisłej ochrony poprzez zarzdzanie i popraw aktualnego stanu krajobrazu, a do jego kreowania – w zalenoci od specyfiki krajobrazów, przy doş elastycznym do nich podejciu; − zachcanie do przyjcia polityki oraz podjcie działa na rzecz podnoszenia wartoci kra- jobrazu na szczeblu lokalnym, regionalnym, krajowym i midzynarodowym w celu ochrony, zarzdzania oraz planowania krajobrazu w całej Europie, tak aby utrzymaş i poprawiş jakoş krajobrazu (główne przesłanie Konwencji); − denie do uznania w społeczestwie, instytu- cjach, organach lokalnych i regionalnych, warto- ci i wanoci krajobrazu, a take do uczestni- czenia w zwizanych z tym decyzjach publicz- nych; − objcie wszystkich form krajobrazów wspo- mnianymi wyej działaniami; dostosowane dzia- ła i polityk w zakresie kształtowania krajobrazu do poszczególnych jego rodzajów; − ujmowanie krajobrazu jako całoci oraz wza- jemnych powiza poszczególnych jego elemen- tów – nie ograniczanie si jedynie do wartoci kulturowych, bdcych dziełem człowieka, czy

Turbina wiatrowa GE Energy model 2.5xl te do przyrodniczych komponentów krajobrazu; rednica wirnika 100 metrów − wymóg pełnego zaangaowania w pracach nad kształtowaniem krajobrazu wszystkich tych, których decyzje wpływaj na ochron, za- rzdzanie i planowanie krajobrazów; − zobowizanie stron Konwencji do promowania zrównowaonego i trwałego lokalnego rozwoju. Konwencja sama w sobie nie jest aktem prawnym prawa powszechnego, jednak jej raty- fikacja zobowizuje Polsk do implementacji jej zapisów do prawa polskiego. Pastwowa Rada Ochrony Przyrody przedstawiła opini w sprawie implementacji Konwencji Krajobrazowej do prawa polskiego. We wstpie opinii napisano: ‹ Implementacja Konwencji Krajobrazowej powinna byş zintegrowana w ramach trzech ustaw: o ochronie przyrody, o planowaniu przestrzennym, Prawo Ochrony rodowiska.

34

‹ Kluczowe znaczenie ma okrelanie i realizowanie "standardów jakoci krajobrazu". Pro- ponujemy by co do zasady były one definiowane w studiach uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin. Jednak proponujemy, by na obszarach "krajo- brazowych" form ochrony przyrody, standardy takie były w sposób wi
cy wprowadza- ne w planie ochrony parku krajobrazowego lub w akcie tworzcym obszar chronionego krajobrazu oraz zespół przyrodniczo krajobrazowy (nadaje to przy okazji nowy sens ob- szarom chronionego krajobrazu!). ‹ Istotne jest wprowadzenie (lub wzmocnienie) zagadnie krajobrazowych do ocen oddzia- ływania na rodowisko, a tak
e uzupełnienie brakujcego mechanizmu prognozowania wpływu na rodowisko ustale studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego. W dalszej czci opinii PROP proponuje konkretne zapisy wraz z uzasadnieniem do wymienio- nych wyej ustaw. Dotychczas w ustawach tych nie wprowadzono w pełni zapisów wynikaj- cych z ratyfikowanej przez Polsk Konwencji.

4.4. Dostpnoş do sieci elektroenergetycznej Dostpnoş do sieci elektroenergetycznych jest, obok zasobów energii wiatru i infrastruk- tury drogowej, jednym z podstawowych uwarunkowa przestrzenno – infrastrukturalnych roz- woju energetyki wiatrowej. W dotychczasowych programach inwestycji elektroenergetycznych w zakresie sieci przesyłowych nie uwzgldniano potrzeb wynikajcych z rozmieszczenia zaso- bów energii wiatru i rozwoju energetyki wiatrowej. Podstawowymi wyznacznikami kierunków rozbudowy krajowego systemu sieci elektroenergetycznych były: • dostp do wgla jako podstawowego paliwa elektrowni cieplnych; • uwarunkowana geograficznie lokalizacja duych elektrowni wodnych; • lokalizacja obszarów silnie uprzemysłowionych. W Polsce s one zlokalizowane głównie na południu. Taka sytuacja wpłynła w istotnym stopniu na struktur przestrzenn sieci krajowego systemu elektroenergetycznego, która najbar- dziej zagszczona jest w tej czci kraju. Struktur przestrzenn sieci przesyłowych przedstawiono na mapie (rysunek 8).

35

Rys. 8. Krajowy system elektroenergetyczny

ródło: PSE S.A. http://www.cire.pl/rynekenergii/siec.php?smid=208

Z analizy mapy wynika, e północno – wschodnia czş Polski charakteryzuje si naj- mniejsz w kraju gstoci sieci zarzdzanej przez PSE S.A. (220 kV i wicej). Jest to sytuacja niekorzystna dla regionu, nie tylko w aspekcie potencjalnych potrzeb rozwijajcej si energetyki wiatrowej. Rozbudowa systemu w tym regionie potrzebna jest równie dla zwikszenia pewno-

36

ci zasilania, zmniejszenia zagroenia przecieniami linii oraz dla poprawy jakoci energii do- starczanej do odbiorców. Sytuacja powinna si znacznie poprawiş po realizacji planowanej przez Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A. rozbudowy „wzła Ełk”, kiedy to powstan linie przesyłowe: Ełk – Narew, Ełk - Mtki oraz Ełk – Alytus (Litwa). Jeeli realizacja tych inwestycji miałaby si opóniaş (jak to było dotychczas), w dłuszej perspektywie mog w regionie wystpiş problemy z odbiorem energii wyprodukowanej w elektrowniach wiatrowych, przy załoeniu znacznego tempa rozwoju energetyki wiatrowej. Sieciami elektroenergetycznymi do 110 kV włcznie zarzdzaj w regionie trzy przed- sibiorstwa. S to: • Koncern Energetyczny ENERGA S.A. , Oddział w Elblgu; • Koncernu Energetyczny ENERGA S.A., Oddział w Olsztynie; • Zakład Energetyczny Białystok S..A. Do Koncernu Energetyczne- go ENERGA, Oddział w Elblgu wpłynły zapytania o moliwoş przyłczenia 15 farm wiatrowych z terenu województwa warmisko – mazurskiego . Sumaryczna moc de- klarowana w zapytaniach wynosi 812,5 MW. Zapytania od potencjal- nych inwestorów, czy te firm kon- sultingowych lub deweloperskich, zajmujcych si rozpoznaniem wa- runków potencjalnego inwestowania w energetyk wiatrow, maj cha-

rakter wstpnego rozpoznania mo- http://www.elektrownie-wiatrowe.org.pl/zagorze/ liwoci i warunków technicznych sprzeday prdu. Warunki takie maj znaczny wpływ na koszty inwestycji. Wartoci mocy okre- lone w zapytaniach czsto maj pewien „zapas”, lecz niezalenie od tego łczna moc potencjal- nych elektrowni wiatrowych na poziomie ponad 800 MW jest wartoci du. Na dzisiaj na terenie oddziału elblskiego ENERGI, nalecym do województwa war- misko – mazurskiego pracuj ródła wytwórcze o sumarycznej mocy przyłczeniowej około 56

37

MW. Wikszoş tej mocy produkuje elektrociepłownia Elblg (42 MW), pozostałe 14 MW do- starcza wiele rozproszonych ródeł wodnych, przemysłowych i biogazowych. Jeeli chodzi o sieş 110 kV, to na dzisiaj istniej znaczne rezerwy ich zdolnoci przesy- łowej. Zdecydowana wikszoş linii 110 kV jest obciona na poziomie 20% zdolnoci przesy- łowej. Jeeli za chodzi o obcienie transformatorów 110/SN to prawie 85% stacji jest obcio- na na poziomie do 50% ich mocy zainstalowanej. Niektóre stacje bd jednak wymagaş moder- nizacji. Działania te s przewidziane w planach inwestycyjnych Oddziału. W zamierzeniach in- westycyjnych nie bilansowano 8 z 15 farm wiatrowych (około 340 MW łcznej mocy). Nie ma take rozpoznania co do tempa moliwego rozwoju energetyki wiatrowej w dłuszym horyzon- cie czasowym. Prawdopodobne jest, e mog byş potrzebne w przyszłoci nowe inwestycje. Przyłczanie coraz wikszej iloci farm wiatrowych bdzie wymagało rozbudowy sieci 400 kV. Gestorem tej sieci jest PSE – Operator. Na terenie działania ENERGI Oddział w Olsztynie nie przewiduje si w najbliszych la- tach rozwoju sieci 110 kV oraz budowy, bd modernizacji GPZ. Jak dotychczas do Oddziału wpłynło jedno zapytanie o moliwoş przyłczenia elektrowni wiatrowej z moc na poziomie 38 MVA, koło miejscowoci Piecki (2004 r.). Istnieje moliwoş przyłczenia tej elektrowni do linii 110 kV w GPZ Mrgowo. Wniosek o okrelenie warunków przyłczenia siłowni nie wpły- nł. Tak wic reasumujc, na terenie działania Oddziału Olsztyn s moce przyłczeniowe, jednak nie były one bilansowane pod ktem okrelenia pełnych moliwoci przyłczeniowych dla si- łowni wiatrowych. We wschodniej czci województwa, na terenie działania Zakładu Energetycznego Biały- stok S.A. w cigu najbliszych kilku lat planuje si przyłczenie 4 farm wiatrowych o łcznej mocy około 80 MW (w rejonie Gołdapi). Dwie z nich, o mocy 48 MW (miejscowoş Wronki) i 20 MW (miejscowoş Kolniszki) zostan podłczone do linii 110 kV. Pozostałe dwie, o mocy 5 MW (miejscowoş Kozaki) i 6 MW (miejscowoş Jabramowo) bd podłczone do rozdzielni 15 kV. Take na tym terenie nie prowadzono bilansowania rezerwy mocy przesyłowych pod k- tem moliwoci przyłczenia potencjalnych nowych siłowni. Jednake rezerwy przesyłowe ist- niej. Planuje si w tej czci województwa znaczne inwestycje elektroenergetyczne w zwizku z rozbudow wzła Ełk i połczenia go mostem energetycznym z Litw. Reasumujc – na obszarze województwa warmisko – mazurskiego istniej rezerwy mo- cy przesyłowych, umoliwiajce przyłczanie siłowni wiatrowych. Tym samym rozwój energe- tyki wiatrowej w regionie w aspekcie tego uwarunkowania infrastrukturalno – przestrzennego jest moliwy. Natomiast nie rozpoznano granicznej wielkoci mocy siłowni, któr mona od- prowadziş do sieci elektroenergetycznych w regionie. Wskazane jest wykonanie takiego studium

38

moliwoci, uwzgldniajcego take szereg innych uwarunkowa technicznych i przestrzen- nych, niezbdnych do pełnego bilansu moliwoci rozwojowych i potrzeb inwestycyjnych. Przestrzenny układ linii elektroenergetycznych wysokich napiş w województwie war- misko – mazurskim oraz zamierzenia inwestycyjne przedstawiono na rys. 9. Oczywistym jest, e lokalizacja obiektów energetyki wiatrowej w stosunku do przebiegu linii energetycznych bdzie rzutowała na koszty przyłczenia (odległoş od linii i GPZ). To uwa- runkowanie dotyczy parków wiatrowych o wikszych mocach (rzdu powyej 6 MW). Mniejsze siłownie mog byş podłczane do linii 15 kV. Linii tych ze wzgldów technicznych nie przed- stawiono na mapie w tej skali. Jednak nasycenie przestrzeni tymi liniami jest doş due i nie po- winno to stanowiş problemu dla rozwoju siłowni wiatrowych o relatywnie niewielkich mocach. Mog one jednak wymagaş dostosowania technicznego do odbioru wyprodukowanego prdu.

Połczenie parku wiatrowego z rozdzielni energetyczn wymaga budowy podziemnych linii kablowych (nie stosuje si linii napowietrznych). Na przykład w przypadku parku Zagórze (zachodniopomorskie) składajcego si z 15 wiatraków, do podłczenia go z odległym o 5 km GPZ na potrzeby instalacji przyłczeniowej wykorzystano 119 km kabli. Istotnym problemem jest natomiast nieuregulowana dotychczas sprawa ponoszenia kosz- tów nowych inwestycji zwizanych z rozbudow systemu elektroenergetycznego na potrzeby

http://www.elektrownie-wiatrowe.org.pl/zagorze/ energetyki wiatrowej. Przedsibiorstwa zarzdzajce sieciami z reguły stoj na stanowisku, e koszty te powinien ponosiş inwestujcy w siłownie wiatrowe, co wydatnie zwikszaş bdzie koszty inwestycji i stanowiş pewn barier rozwoju energetyki wiatrowej. Sytuacja taka moe spowodowaş spadek opłacalnoci inwestowania w energetyk wiatrow i czş inwestorów mo- e nawet wycofaş si.

39

Do pełnego odbioru mocy, w perspektywie dalszego rozwoju energetyki wiatrowej, moe byş konieczny kompleksowy przegld stanu systemu sieci elektroenergetycznych w regionie, pod ktem okrelenia zakresu niezbdnych prac dostosowawczych (nowe inwestycje, moderni- zacje) i opracowanie harmonogramu tych prac. Biorc pod uwag, e prace takie s kosztowny- mi inwestycjami, a inwestorzy planujcy budow farm wiatrowych nie bd w stanie pokryş wszystkich kosztów budowy i modernizacji sieci – naley wypracowaş zasady ich współfinan- sowania ze rodków publicznych. W przeciwnym przypadku moe nastpiş znaczne spowolnie- nie rozwoju energetyki wiatrowej w regionie. Aby jednak mona było realnie okreliş zakres prac inwestycyjno – modernizacyjnych zasadne wydaje si wczeniejsze opracowanie regionalnego programu rozwoju energetyki wiatrowej dla województwa warmisko – mazurskiego. Program taki, biorc pod uwag sze- reg innych uwarunkowa, powinien dostosowaş skal tego rozwoju do pojemnoci inwestycyj- nej rodowiska w zakresie energetyki wiatrowej.

4.5. Dostpnoş komunikacyjna terenów lokalizacji energetyki wiatrowej Niezwykle istotnym uwarunkowaniem przestrzennym dla rozwoju energetyki wiatrowej jest system infrastruktury drogowej, a szczególnie takie jego cechy jak: • gstoş dróg; • parametry techniczne dróg – szerokoş, dopuszczalne obcienia na osie; • geometria dróg – ich krtoş, wzniesienia i spadki (o krótkim promieniu), krótkopro- mienny ruch okrny; • wystpowanie przeszkód inynierskich – wiaduktów, zwe na mostach, linii ener- getycznych i telekomunikacyjnych; • przebieg dróg przez tereny zabudowane; • stan zabudowy pobocza – znaki drogowe, słupy, płoty, ciany, reklamy i in.; • stan techniczny nawierzchni – nierównoci, dziury, koleiny. Znaczenie tych uwarunkowa wie si z koniecznoci transportu na miejsce inwestycji ele- mentów konstrukcyjnych turbin, charakteryzujcych si duymi gabarytami i du mas. Na przykład płaty wirnika elektrowni Enercon E-112 maj długoş 66m. rednice wie mog wyno- siş od 3 do 8 m, a szerokoş transformatora od 6 do 10 m. Powszechniej stosowane typy turbin wiatrowych posiadaj płaty wirnika o długoci 40 – 60 m. Tak due elementy s transportowane na specjalnie przygotowanych do tych celów lawetach. W przypadku parku wiatrowego Zagórze

40

płaty wirnika majce długoş 40 metrów były transportowane na specjalnie wyprodukowanych do tych celów lawetach o skrcanych tylnych osiach. Lawety te miały długoş 48 metrów i ka- dy cignik transportował 3 płaty. Do transportu elementów masztu i gondo- li uywano lawet krótszych. Generalnie do transportu elementów elektrowni wiatrowej naley stosowaş pojazdy członowe, przystosowane do ładunków cikich i ponadgabaryto- wych, na przykład czteroosiowy ci- gnik siodłowy z cztero- picioosiow

niskopodwoziow naczep. Biorc powysze pod uwag naley stwierdziş, e zarówno masy jak i wymiary zewntrzne (długoş, szerokoş czy wysokoş) przewoonych elementów elektrowni wiatrowych przekra- czaj czsto dopuszczalne w transporcie ldowym wielkoci. Według polskich przepisów na wikszoci dróg krajowych mog poruszaş si pojazdy członowe (cigniki siodłowe z naczepa- mi) o masie całkowitej do 42 t i ob- cieniu na o pojedyncz do 10 t. Długoş pojazdu nie moe przekra- czaş 16,5 m, wysokoş 4,00 m, sze- rokoş natomiast 2,55 m. Nawizujc do wymienio- nych na wstpie rozdziału cech sys- temu dróg, istotnych przy transpor- cie elementów konstrukcyjnych turbin wiatrowych, naley uszere- http://www.elektrownie-wiatrowe.org.pl/zagorze/ gowaş zasadnicze wymogi i pro- blemy techniczne, istotne dla dostpnoci komunikacyjnej terenów realizacji obiektów energety- ki wiatrowej w regionie. Geometria dróg (horyzontalna i wertykalna) ma szczególne znaczenie dla transportu elementów siłowni. Znaczna krtoş dróg, skrzyowania, ronda – elementy te przy przejedzie pojazdów mogcych niekiedy przekraczaş długoş 50 m stanowi due utrudnienie. By przejazd był moliwy, zewntrzne promienie łuków powinny wynosiş nawet ponad 25 m. (jest to wartoş wiksza ni norma krajowa dla dróg regionalnych). Tak długie pojazdy „zachodz” przy skrcie.

41

Szczególnym przypadkiem geometrii poziomej utrudniajcej przejazd s skrzyowania. Moe nawet wystpiş potrzeba szukania innej trasy przejazdu. Stopie nachylenia dróg nie powinien byş wikszy ni 12% dla dróg asfaltowych i nie wicej ni 6% dla dróg wirowych. Wiksze na- chylenie moe groziş zerwaniem si ładunków lub zsuwaniem si zestawu po drodze. Drogi te nie mog si charakteryzowaş duym zrónicowaniem wysokoci terenu na krótkich odcinkach W regionie, charakteryzujcym si znacznym udziałem rzeby młodoglacjalnej, wiele odcinków dróg moe przekraczaş graniczne wartoci nachylenia. Istotny jest stan nawierzchni drogi. Wystpowanie nierównoci, wyrw, kolein moe stanowiş znaczne utrudnienie w przejedzie specjalistycznych pojazdów, stosowanych do prze- wozu elementów elektrowni wiatrowych. Rama obcionej naczepy lawety moe si znajdowaş na wysokoci około 15 cm nad poziomem jezdni. Jakoş i stan dróg w regionie pozostawia jak wiadomo wiele do yczenia. Drogi te, w odniesieniu do przewozu komponentów elektrowni wia- trowych, mog wymagaş pewnych prac przystosowawczych. Parametry techniczne dróg, takie jak szerokoş i dopuszczalne obci enia na o mog wyeliminowaş niektóre drogi przy wytyczaniu trasy przejazdu. W regionie wystpuje znaczna iloş dróg nieodpowiednich pod tym ktem do transportu elementów ponadgabarytowych. Szczególnym utrudnieniem mog byş wystpujce przeszkody in ynierskie. Na Warmii i Mazurach dua liczba budowli infrastrukturalnych, szczególnie wybudowanych przed II wojn wiatow ma nieodpowiednie parametry. Dotyczy to głównie wiaduktów i mostów, które mog

http://www.elektrownie-wiatrowe.org.pl/zagorze/ byş za niskie lub/i za wskie. Napowietrzne linie energetyczne nn/SN i linie telekomunikacyjne przebiegajce nad drogami s zjawiskiem czsto wystpujcym w regionie. Wysokoş ich przebiegu niekiedy moe byş mniejsza ni stanowi przepisy (na przykład w czasie upałów). Bardzo łatwo wtedy o ze- rwanie linii podczas przejazdu wielkogabarytowych ładunków.

42

Trakcja elektryczna na przejazdach kolejowych przebiega na wysokoci 5,6 m. W re- gionie nie wystpuje zbyt duo zelektryfikowanych linii kolejowych, tym niemniej naley na to zwracaş uwag przy projektowaniu trasy przejazdu. W przypadku potencjalnej kolizji naley trakcj podnieş na czas przejazdu. Stan zabudowy pobocza dróg moe take byş powanym problemem. Szczególnie do- tyczy to przejazdu przez tereny zabudowane. Wystpujce na skraju drogi płoty, ciany, słupy, znaki drogowe czy te reklamy niekiedy mog byş przeszkod trudn do pokonania. Take do

Transport elementów elektrowni wiatrowej, Łodygowo, gm. Kisielice, fot. T. Koprowiak tej grupy przeszkód zalicza si drzewa rosnce na skraju jezdni, w tym szczególnie nasadzenia alejowe. Na przejazd drogami z ładunkami ponadgabarytowymi wymagane jest zezwolenie za- rzdcy drogi. Po złoeniu w odpowiednim terminie przed zamierzonym przejazdem wniosku do zarzdcy drogi, w którym to wniosku zawarta jest charakterystyka ładunku, zarzdca wyznacza odpowiedni tras przejazdu. Przejazd powinien byş pilotowany, raczej powinien odbywaş si noc, pod nadzorem policji. Wskazane jest rozwaenie stosowania przewozów elementów elektrowni wiatrowych rónymi rodkami transportu (na przykład transport kolejowy w połczeniu z drogowym). Innym problemem jest system dróg wewntrznych na terenie realizacji elektrowni wia- trowych. Drogi te s najczciej budowane bezporednio przed przywozem elementów. Mog one w czci mieş charakter dróg tymczasowych. S najczciej układane z płyt. Nie stanowi problemu technicznego, poniewa s realizowane pod konkretne zadanie. Po zakoczeniu reali- zacji inwestycji czş tych dróg pozostaje dla obsługi technicznej parku wiatrowego (konserwa-

43

cje, remonty). Zasady postpowania w przypadku dróg wewntrznych okrelaj miejscowe plany zagospodarowania terenu, sporzdzane dla lokalizacji obiektów energetyki wiatrowej.

4.6. Energetyka wiatrowa a ekologia człowieka Ekologia człowieka obejmuje całokształt relacji rodowisko – egzystencja populacji ludzkiej. Uwzgldnia w tych relacjach wpływ na warunki ycia człowieka, a take jego dokona w przekształcaniu rodowiska geograficznego. Działa zwizanych z kształtowaniem przestrzeni antropogenicznej, nałoonej niejako na przestrze przyrodnicz. W tym opracowaniu przedmio- tem zainteresowania s potencjalne negatywne oddziaływania elektrowni wiatrowych na orga- nizm i warunki zamieszkania człowieka. Pozytywne skutki zwizane z ekwiwalentem obniania emisji zanieczyszcze w wyniku produkcji czystej energii, nie bd w tym rozdziale omawiane – pisano o nich w innych miejscach opracowania. Do potencjalnych negatywnych oddziaływa elektrowni wiatrowych na człowieka nale (K. Michałowska-Knap, 2006): • moliwoş wystpowania chorób lub pogorszenia si stanu zdrowia; • wpływ na komfort zamieszkania; • oddziaływanie akustyczne; • emisja infradwików; • efekty optyczne; • oddziaływanie na krajobraz.

Rozkład nat enia d wiku dla elektrowni firmy Vestas o mocy 1650 kW.

http://energiazwiatru.w.interia.pl

Wystpowanie chorób lub pogorszenia si stanu zdrowia. W wielu krajach bada si wpływ elektrowni na wszystkie elementy rodowiska, w tym take na człowieka. Dotychczas nie

44

stwierdzono przypadków chorób lub pogorszenia si stanu zdrowia, zwizanych z oddziaływa- niem elektrowni wiatrowych. Wpływ na komfort zamieszkania. W pewnych sytuacjach mieszkacy narzekali na obnienie komfortu zamieszkania lub na pewne uciliwoci, wynikajce z bliskiego zamieszkania. Stan taki wynikał na ogół z błdów przy lokalizacji obiektów. Oddziaływanie akustyczne. Elektrownie wiatrowe wytwarzaj hałas pochodzenia aerodyna- micznego (ruch łopat wirnika) i mechanicznego (praca generatora i przekładni). Hałas pocho- dzenia mechanicznego w nowoczesnych konstrukcjach został mocno zredukowany i nie powi- nien ju byş uciliwy. Problemem natomiast moe byş hałas pochodzenia aerodynamicznego. Przejawia si on w postaci jednostajnego szumu i moe byş odbierany jako dwik uciliwy. Emisja infrad wików. S to dwiki o niskiej czstotliwoci (poniej 20 Hz), wydzielane wskutek drga i wibracji niektórych elementów elektrowni. Jednak poziom infradwików w przypadku nowych konstrukcji jest poza granic odczuwania przez człowieka. Efekty optyczne. W przypadku elektrowni wiatrowych s to głównie: efekt stroboskopowy i efekt przemieszczajcego si cienia. Obecnie efekty te s traktowane jako mniej wane oddzia- ływanie elektrowni wiatrowych. Efekt stroboskopowy (odbijania si wiatła od poruszajcych si migieł) został praktycznie wyeliminowany poprzez stosowanie matowych farb do malowa- nia migieł. Efekt cienia za, mimo e wystpuje tylko kilkadziesit minut w cigu dnia (pogod- nego) w Niemczech został uznany za uciliwy dla człowieka.

www.slupsk.ug.gov.pl Oddziaływanie na krajobraz. Jest traktowane jako jedno z powaniejszych oddziaływa elek- trowni wiatrowych. Potne konstrukcje wiatraków (przekraczajce 150 m) s widoczne w kra- jobrazie z dalekich odległoci. Stanowi elementy dysharmonijne. W celu poprawienia walorów

45

estetycznych w krajobrazie, gdzie zlokalizowano elektrownie wiatrowe, Europejskie Stowarzy- szenie Energetyki Wiatrowej (EWEA) zaleca przestrzeganie nastpujcych zasad: • zapewnienie jednorodnoci wizualnej farmy wiatrowej; • unikanie ogrodze wewntrz farmy; • minimalizacja iloci dróg midzy elektrowniami; • stosowanie podziemnych kabli energetycznych; • ograniczenie liczby budowli pomocniczych; • unikanie lokalizacji elektrowni na stromych zboczach; • regularne czyszczenie i konserwacja wie i innych elementów elektrowni, czysz- czenie otoczenia.

5. Identyfikacja obszarów, na których lokalizacja obiektów technicznych energetyki wia- trowej jest niewskazana lub wykluczona.

Biorc pod uwag szereg uwarunkowa omówionych wczeniej, przedstawia si obszary (te- reny), na których lokalizacja obiektów energetyki wiatrowej jest niewskazana lub wykluczona. S to: • obszary objte ochron prawn, o których mowa w art. 6 cyt. ustawy o ochronie przyrody, ze wzgldu na ich wartoş i znaczenie ekologiczne, z nastpujcymi wyjtkami: − na terenach o niszym reimie ochronnym – tj. na obszarach chronionego krajobrazu – moliwe jest dopuszczenie lokalizacji pojedynczych turbin, w przypadku stwierdzenia braku negatywnego oddziaływania na awifaun i krajobraz; − moliwe jest dopuszczenie lokalizacji pojedynczych, małych (o mocy od 0,1 kW do 100 kW) turbin wiatrowych, o konstrukcji z pionow osi obrotu, lokalizowanych w gospodarstwach domowych i wykorzystywanych na uytek własny wnioskodawcy, w przypadku stwierdzenia braku negatywnego oddziaływania na awifaun i krajobraz; • obszary znajdujce si na tzw. Shadow List (potencjalne obszary Natura 2000) – do czasu za- twierdzenia tych obszarów; • strefy otaczajce obszary Natura 2000 w pasie szerokoci min. 500 m – zgodnie z art. 33 ust. 1 ww. ustawy o ochronie przyrody zabrania si podejmowania działa mogcych w znaczcy sposób pogorszyş stan siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk gatunków rolin i zwierzt, a tak
e w znaczcy sposób wpłynş negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyzna- czony obszar Natura 2000 – wprowadzone ograniczenie nie dotyczy jedynie lokalizacji przedsiwziş na obszarze Natura 2000 lecz take oddziaływania na obszar Natura 2000 przedsiwziş połoonych w jego ssiedztwie; • trasy migracyjne ptaków, w tym:

46

− 20-kilometrowy pas wybrzea Zalewu Wilanego, − tereny w promieniu 5 kilometrów od najcenniejszych miejsc koncentracji wdrujcych ptaków objtych ochron midzynarodow (Jezioro Druno, Jezioro Łuknajno, Jezioro Siedmiu Wysp), − tereny w promieniu 5 kilometrów od rezerwatów faunistycznych utworzonych z uwagi na ochron awifauny, − rozległe tereny łkowo-bagienne stanowice miejsca odpoczynkowe na trasach wdrów- ki; • tereny w promieniu do 3 km od zwartych kompleksów lenych oraz innych rejonów wyst- powania cennych gatunków ptaków, w szczególnoci ptaków drapienych, objtych ochron w ramach Dyrektywy Ptasiej; • obszary tworzce osnow ekologiczn województwa, wymagajc zachowania, tj.: − tereny podmokłe ze zbiorowiskami rolinnoci torfowiskowej i łkowej na glebach tor- fowych i mułowo-torfowych, charakteryzujce si przy tym niekorzystnymi warunkami geotechnicznymi dla posadowienia obiektów (zwłaszcza torfowiska pojezierne, doliny rzeczne); − kompleksy lene, − cenne zbiorowiska rolinne poza lasami i bagnami, w tym murawy kserotermiczne, wrzo- sowiska,

www.slupsk.ug.gov.pl

− akweny wodne, − miejsca wane dla ptaków – atrakcyjne erowiska, trasy regularnych przelotów wdrów- kowych, − trasy regularnych dolotów na erowiska i noclegowiska;

47

• obszary o wysokich walorach krajobrazowych, tj.: − krawdzie wysoczyznowe, − zespoły wntrz krajobrazowych – zarówno zamknitych, wydzielonych rónymi formami terenowymi, jak i otwartych z widokami poza obrb wntrza, − przedpola panoram, strefy osi widokowych i cigów widokowych, − tereny projektowanych parków kulturowych; • strefy ekspozycji krajobrazowej o szerokoci do 3 km od głównych cigów komunikacyjnych (drogi krajowe, wojewódzkie, główne linie kolejowe) oraz szlaków i akwenów turystyki wodnej (zwłaszcza na uławach oraz w kompleksie Wielkich Jezior Mazurskich); a take: • tereny korytarzy ekologicznych łczcych europejsk sieş Natura 2000; • tereny wystpowania udokumentowanych złó kopalin; • tereny stanowisk archeologicznych; • tereny w granicach administracyjnych miast, inne tereny zabudowane; • tereny przeznaczone do uytkowania na cele inne ni energetyka wiatrowa. • tereny o wysokiej wartoci historycznej i kulturowej, w tym miejsca wielkich bitew hi- storycznych; • tereny wyznaczone przez powierzchnie ograniczajce lotnisk; • tereny ochrony uzdrowiskowej; • tereny kluczowe dla rekreacji i wypoczynku; • tereny uytkowane na cele obronnoci; • tereny planowanych inwestycji w rozwój turystyki. W celu uniknicia wielu sytuacji konfliktowych w realizacji zaleca si przeprowadziş wstpn analiz wykonalnoci projektu realizacji elektrowni wiatrowych (patrz.: rozdz. 7)

6. Wskazania w zakresie warunków lokalizacji energetyki wiatrowej w regionie

Wskazania dotyczce procesu inwestycyjnego:

• wskazane jest przeprowadzenie postpowania w sprawie oceny oddziaływania na rodo- wisko oraz uzyskanie decyzji o rodowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizacj przedsiwzicia;

48

Projekt przestrzenny farmy wiatrowej Zagórze http://www.elektrownie-wiatrowe.org.pl/zagorze/ • wskazane jest sporzdzenie opracowania faunistycznego w zakresie oddziaływania elek- trowni wiatrowej na faun (ze szczególnym uwzgldnieniem awifauny), na podstawie co najmniej całorocznych (najlepiej dwuletnich) obserwacji terenowych w miejscu lokaliza- cji przedsiwzicia i terenach ssiednich w promieniu do 1 km; opracowanie takie po- winno zawieraş: − lokalizacje lokalnych elementów cennych ekologicznie, − wyniki dotyczce wystpowania i liczebnoci awifauny lgowej, przelotnej, wdrow- nej oraz zimujcej; − wnioski dotyczce funkcjonowania elektrowni jako bariery ekologicznej, − wnioski i wytyczne dotyczce mechanizmów potencjalnego oddziaływania przedsi- wzicia na faun, − okrelenie kierunków i zakresu działa ochronnych, które naleałoby podjş dla zmi- nimalizowania efektu oddziaływania pola elektrowni wiatrowych na faun; • wskazane jest opracowanie studium krajobrazowego, okrelajcego wpływ i skutki od- działywania projektowanej elektrowni wiatrowej na walory krajobrazowe terenu; studium to powinno stanowiş czş raportu o oddziaływaniu na rodowisko, sporzdzanego na etapie uzyskania decyzji o rodowiskowych uwarunkowaniach realizacji inwestycji oraz prognozy oddziaływania na rodowisko sporzdzanej do miejscowego planu zagospoda- rowania przestrzennego; elementem studium powinna byş komputerowa wizualizacja lo- kalizacji przedsiwzicia na analizowanym terenie; • w decyzji o rodowiskowych uwarunkowaniach na wnioskodawc powinien zostaş nało- ony obowizek dotyczcy monitorowania oddziaływania przedsiwzicia na rodowi- sko, a w szczególnoci oddziaływania na awifaun, a take obowizek przedstawienia

49

analizy porealizacyjnej, uwzgldniajcej wyniki prowadzonego monitoringu; zakres pro- wadzenia monitoringu migracji ptaków i awifauny lgowej, zasig i zakres prowadzone- go monitoringu powinien byş uzgodniony z Wojewódzkim Konserwatorem Przyrody (patrz: zał. 4).

www.slupsk.ug.gov.pl

Wskazania dotyczce rozwiza technicznych:

• obszar zajty przez farm wiatrow powinien byş jak najbardziej zbliony do koła, co zmniejsza tzw. efekt brzeny i ogranicza oddziaływanie na awifaun; • w przypadku lokalizacji farmy wiatrowej na terenach uytkowanych rolniczo nie naley wprowadzaş upraw (np. oziminy, kukurydza) stanowicych dogodn baz pokarmow do- stpn dla ptaków w okresach migracyjnych, gdy moe to przycigaş ptaki w miejsce lo- kalizacji przedsiwzicia zwikszajc ryzyko kolizji; • podczas lokalizacji elektrowni wiatrowych nie mona dokonywaş zmian stosunków wod- nych, zasypywaş oczek wodnych i bezodpływowych zagłbie terenu, a take dokonywaş zmian konfiguracji terenu – zmiany powstałe w wyniku prowadzonych prac budowlanych naley przywróciş do pierwotnego stanu; • wskazane byłoby instalowanie takich typów siłowni, gdzie elementy wirujce s całkowi- cie osłonite, co w olbrzymim stopniu zmniejsza ryzyko miertelnej kolizji ptaków z tego rodzaju turbinami; • nie naley stosowaş wie o konstrukcji kratownicowej, tylko o konstrukcji rurowej – za- pobiega to wykorzystywaniu wie przez ptaki drapiene jako czatowni i miejsc wypatry- wania zdobyczy;

50

• naley stosowaş kolorystyk elektrowni wiatrowych harmonizujc z otaczajcym krajo- brazem oraz zmniejszajc ryzyko kolizji z przelatujcymi ptakami: − zespół prdotwórczy (tzw. gondola) i wirnik – kolor jasnoszary lub biały jako kolor obowizujcy, − kocówki wirnika: czerwono – białe zakoczenie łopat, zgodnie z rozporzdzeniem o oznakowaniu przeszkód lotniczych, − wiea w czci podstawy (do wysokoci linii widnokrgu, około 1/3 wysokoci wie- y) – w kolorystyce tła (odcienie zieleni o rónym nasyceniu), z rozjanieniem ku gó- rze do koloru gondoli, − zewntrzne pomieszczenia transformatorów i innych elementów elektrycznych – ko- lor szary, brzowy lub zielony; • w obrbie farmy wiatrowej naley stosowaş jednolit kolorystyk wszystkich elektrowni wiatrowych; • wiee naley owietlaş wiatłem zgodnie z rozporzdzeniem o oznakowaniu przeszkód lotniczych, stosujc take owietlenie cian wianuszkami okapturkowanych arówek, co zwiksza ich widocznoş; • wyłczaş turbiny na ok. 2 godz. o zmierzchu i o wicie; • konstrukcje elektrowni wiatrowych nie powinny byş wykorzystywane jako nonik treci reklamowych, z wyjtkiem oznacze graficznych (logo) producenta urzdze. Bardzo wanym elementem procesu planowania inwestycji jest uzyskanie szeregu uzgodnie i opinii. Dokumenty te mog take zawieraş warunki wymagane przez strony uzgadniajce i opi- niujce.

7. Hipoteza potencjalnych konfliktów wynikajcych z rozwoju energetyki wiatrowej. Z realizacj energetyki wiatrowej wi si dwa zasadnicze problemy, które w decyzjach lokalizacji inwestycji wymagaj rozwanego potraktowania. To wybór miejsca i skali przedsi- wzicia. Aby optymalnie rozwizaş te problemy, potrzebna jest dua wiedza o przedmiotowej przestrzeni, due dowiadczenie w przewidywaniu skutków rodowiskowych, holistyczne po- strzeganie pojcia „rozwój” i taka ocena akceptowalnych „kosztów ekologicznych” rozwoju tej „energetyki ekologicznej”. Tkwi tu bowiem pewien paradoks. Wydaje si, e produkcja „ekologicznie czystej ener- gii” nie powinna skutkowaş konfliktami ekologicznymi w skali znaczcej dla rodowiska jako całoci i dla jego poszczególnych komponentów, tych oywionych (na przykład awifauna) i tak-

51

e tych nieoywionych (na przykład krajobraz) – prowadzc do ich zuboenia. Tak jednak nie zawsze jest. Nie wiemy te jakie mog byş kolejne lokalizacje energetyki wiatrowej. Gdzie w t problematyk wpisuje si człowiek – czy to mieszkaniec regionu, czy te tu- rysta, człowiek ze swoj rón wraliwoci postrzegania dominujcych w krajobrazie konstruk- cji turbin wiatrowych. Jedni widz w nich pikno, ducha nowoczesnej „architektury technicz- nej”. Inni odczuwaj niepokój przebywajc w pobliu monotonnie poruszajcych si wirników, widz oszpecony krajobraz. Jeszcze inni podchodz do elektrowni wiatrowych obojtnie. Warto zdaş sobie spraw, e wraz z rozwojem technologii rosn rozmiary turbin wiatrowych. Najwiksze z nich to kolosy dochodzce do 180 m wysokoci przy rednicy wirnika 112 m (patrz: rys. 10). Konstrukcje wiatraków o wysokociach 120 – 150 m s ju powszechne. Dla po- równania – wysokoş Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie bez iglicy wynosi 168 m, a całkowi- ta wysokoş hotelu Marriott wynosi 170 m (140 m do dachu). Trudno mówiş w takich przypadkach, e ocena „obecnoci” takich obiektów w krajobra- zie to rzecz subiektywna. Nie podlega przecie dyskusji, e s to obce elementy w harmonijnym krajobrazie rolniczo – lenym, a taki włanie krajobraz przewaa zdecydowanie w regionie. S to elementy techniczne, podobnie jak linie elektroenergetyczne wysokich napiş. Te ostatnie po- wszechnie uznaje si za elementy degradujce krajobraz. Tym bardziej wic naley połoyş na- cisk na rzetelne rozpoznanie uwarunkowa lokalizacji wiatraków w aspekcie krajobrazowym. Argumentów o atrakcyjnoci turystycznej terenów lokalizacji wiatraków nie powinno si trak- towaş wico. Jeeli chodzi o stosunek społecznoci lokalnych, to zaobserwowano wicej zastrzee do lokalizacji energetyki wiatrowej wród ludzi, którzy ju si zetknli z tym problemem, ni wród tych, którzy jeszcze nie mieli do czynienia z turbinami wiatrowymi w ssiedztwie (K. Micha- łowska-Knap). Błdy w lokalizacji obiektów energetyki wiatrowej prowadz do powstawania szeregu konfliktów. Wydaje si, e zasadniczymi ródłami powstawania tych konfliktów mog byş: − brak dostatecznej, udokumentowanej wiedzy o funkcjonowaniu rodowiska przyrod- niczego regionu i o jego walorach, niedostateczne rozpoznanie wartoci krajobrazo- wych Warmii i Mazur oraz celów ochrony krajobrazu w wymiarze tak lokalnym, jak i regionalnym; − brak profesjonalnej, kompleksowej bazy danych o przestrzeni regionu, uwzgldniaj- cej potencjały przyrodnicze, ograniczenia inwestycyjne i priorytety zagospodarowa- nia;

52

− brak dowiadcze i tak zwanych „dobrych praktyk” w lokalizacji tego typu obiektów w przestrzeni; czste bagatelizowanie rozpoznania potencjalnej konfliktogennoci inwestycji w przestrzeni;

Rysunek 10. Zmiany parametrów elektrowni wiatrowych

ródło: Program rozwoju energetyki wiatrowej w Polsce na lata 2002-2005

− doş bierna postawa władz pastwowych i samorzdowych w tworzeniu odpowied- nich reguł gry na rynku energetyki wiatrowej; − czste jeszcze dominowanie efektu ekonomicznego (inwestorzy, samorzdy) jako ce- lu głównego rozwoju energetyki wiatrowej, przy ograniczonej „poday” przestrzeni przyrodniczej o okrelonych cechach i zasobach w regionie; holistyczna ocena mo- liwych strat w szeroko rozumianym rodowisku (take w wymiarze ekonomicznym) bywa pomijana; − naduywanie argumentacji o „ekologicznej energii z wiatru”, bez postrzegania mo- liwych konfliktów ekologiczno – krajobrazowych niektórych inwestycji; − czste argumentowanie subiektywizmem w ocenie widokowo – estetycznej parków wiatrowych, bez uwzgldnienia prawa głosu widzcych w wiatrakach elementy de- gradujce przestrze; − doş „mikkie” granice rozdzielajce przestrzenie niewskazane pod lokalizacje wia- traków i przestrzenie otwarte dla takiej lokalizacji; − czsty brak wiedzy o podstawowych uwarunkowaniach przestrzennych, w tym z za- kresu konfliktów funkcji.

53

Tak wic za bardzo istotn naley przyjş potrzeb wypracowania jednolitych, jasnych kryte- riów lokalizacji energetyki wiatrowej, szczególnie uwzgldniajcych specyfik rodowiska przy- rodniczego Warmii i Mazur.

www.slupsk.ug.gov.pl

Istot potencjalnych konfliktów moe byş kolizja funkcji, kiedy to do tej samej prze- strzeni aspiruj róne funkcje, nawzajem si wykluczajce lub ograniczajce. W przestrzeni wo- jewództwa warmisko – mazurskiego tereny lokalizacji energetyki wiatrowej mog byş w kon- flikcie z takimi funkcjami jak: funkcja ekologiczna – kiedy to na terenach o wysokich walorach ekologicznych potencjalna lo- kalizacja moe powodowaş niekorzystne zmiany przyrodniczo – funkcjonalne, szczególnie w zakresie zmian w strukturze terytorialnej populacji awifauny i osłabienia „dronoci” korytarzy ekologicznych, łczcych obszary o najwyszym potencjale przyrodniczym (obszary chronione); funkcja turystyczna, szczególnie rozwinita w strefie pojeziernej regionu – moe nastpiş cz- ciowy odpływ turystów, co notowano w niektórych pastwach (mimo przedstawiania wiatra- ków jako atrakcji turystycznej); potencjalna funkcja lena – kiedy to lokalizacja elektrowni wiatrowych moe ograniczyş mo- liwoci realizacji programu zalesie w województwie, przyjtego w dokumencie samorzdu wo- jewództwa; z kolei realizacja zalesie w ssiedztwie elektrowni wiatrowych moe w przyszłoci obniaş ich produktywnoş (optymalna odległoş od lasu to około 3 km); funkcja osadnicza – przejawiaş si moe w dwóch postaciach: jako dysharmonia w stosunku do historycznych załoe osadniczych oraz poprzez potencjalne obnienie subiektywnie odczuwa- nego komfortu zamieszkania.

54

Ujmujc powysze syntetycznie mona powiedzieş, e hipoteza potencjalnych konfliktów wyni- kajcych z rozwoju energetyki wiatrowej dotyczy zagroenia ładu przestrzennego i ekologiczne- go oraz potencjału krajobrazowego terenu.

Widok farmy wiatrowej Cisowo k/Darłowa z samolotu http://www.energiaeco.pl/zbudowy.html . Jednym z najwaniejszych działa, od których zaley powodzenie realizacji elektrowni wiatrowych jest wybór odpowiedniej lokalizacji. W celu uniknicia wielu sytuacji konfliktowych i opónie w realizacji zaleca si przeprowadziş wstpn analiz (studium) wykonalnoci pro- jektu realizacji elektrowni wiatrowych. Analiza taka powinna midzy innymi obejmowaş: − sprawdzenie stanu prawnego terenu; − uzyskanie zgody od włacicieli gruntów na lokalizacj elektrowni wiatrowych; − analiz zapisów w studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania gminy i w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego; − analiz planów energetycznych; − konsultacje ze słubami ochrony rodowiska (rónych szczebli); − wykonanie wstpnego audytu ekologicznego; − ocen dostpnoci sieci energetycznej; − ocen stanu i dostpnoci dróg dojazdowych; − rozpoznanie odległoci siedzib ludzkich; − uzyskanie zgody władz lotnictwa cywilnego i wojskowego; − rozpoznanie społecznej akceptacji lokalizacji elektrowni;

55

− wykonanie wstpnej koncepcji przyłczenia do sieci energetycznej. Wstpne studium wykonalnoci powinno ułatwiş unikanie lub minimalizacj konfliktów przy wyborze optymalnej lokalizacji obiektów energetyki wiatrowej w przestrzeni regionu. Ponadto działaniami zapobiegajcymi konfliktom powinny byş: rzetelnie wykonane opracowa- nie ekofizjograficzne i postpowanie w sprawie ocen oddziaływania na rodowisko.

8. Identyfikacja mocnych i słabych stron rozwoju energetyki wiatrowej w województwie warmisko – mazurskim. Przedstawiona niej identyfikacja mocnych i słabych stron rozwoju energetyki wiatrowej w regionie ma z załoenia charakter syntetyczny i nawizuje do analizy SWOT. Celem było tu zwrócenie uwagi na doş złoony charakter predyspozycji przyrodniczo – przestrzennych War- mii i Mazur w aspekcie lokalizacji turbin wiatrowych. Złoonoş problematyki nie wyklucza rozwoju tej energetyki, jednak jest to wany sygnał, by decyzje podejmowaş z wielk rozwag i z odpowiednim przygotowaniem. Wypracowanie „dobrych praktyk” w tym zakresie, przy znacznym marazmie władz pastwowych, ley w interesie administracji samorzdowej, słub wojewody i wreszcie w interesie tak inwestorów jak i społeczestwa. Za nadrzdny cel naley uznaş działanie takie, by rozwój energetyki wiatrowej był moliwy, a region Warmii i Mazur nie stracił swego wyjtkowego charakteru – i dla mieszkaców i dla odwiedzajcych go licznie tury- stów. Mocne strony. ‹ Dobre warunki energetyczne wiatru w regionie – na obszarze województwa wystpuj korzystne, bardzo korzystne i wybitnie korzystne strefy energetyczne wiatru (według opracowania Orodka Meteorologii IMGW). ‹ Dua powierzchnia regionu (24 tys. km2, 4 miejsce w Polsce), co przekłada si propor- cjonalnie na znaczne moliwoci wyboru powierzchni dla potencjalnej lokalizacji ener- getyki wiatrowej. ‹ Znaczna powierzchnia gruntów rolnych (około 54% pow. województwa) i relatywnie du- e powierzchnie gruntów odłogowanych i ugorowanych. ‹ Korzystne prognozowane oddziaływanie na czystoş powietrza, co dla „zagłbia tury- stycznego” Polski ma istotne znaczenie. ‹ Postrzeganie energetyki wiatrowej w kategoriach bezodpadowego, czystego ekologicznie ródła energii, którego rozwijanie jest wyzwaniem XXI wieku.

56

‹ Elektrownie wiatrowe zajmuj niewiele miejsca i mog współistnieş z innymi rodzajami aktywnoci takimi jak rolnictwo czy ogrodnictwo.

Słabe strony. ‹ Powszechny brak dowiadczenia a niekiedy take wiedzy w zakresie istotnych uwarun- kowa realizacji obiektów energetyki wiatrowej.

Przygotowanie do montau skrzydeł elektrowni wiatrowej EW 2. Cisowo k/Darłowa http://www.energiaeco.pl/zbudowy.html

‹ Due powierzchnie terenów objtych ochron prawn (na mocy ustawy o ochronie przy- rody), na których lokalizacja energetyki wiatrowej jest niewskazana lub wykluczona – ochron prawn objto znacznie ponad 40% powierzchni województwa. ‹ Wystpowanie terenów o bardzo wysokich walorach krajobrazu przyrodniczego i kultu- rowego, które w interesie nadrzdnym naley chroniş przed wprowadzaniem istotnych zmian jakociowych (kanon krajobrazu jako dobra powszechnego w holistycznym po- strzeganiu rodowiska ycia człowieka). ‹ Postrzeganie rozwoju energetyki wiatrowej (mimo, e czystego ekologicznie ródła ener- gii) jako działania mogcego wywoływaş negatywne skutki ekologiczne, szczególnie w zakresie oddziaływania na faun (awifaun) i mogcego degradowaş wartociowy krajo- braz.

57

‹ Słabo rozwinita infrastruktura przesyłowa, zwłaszcza na obszarach o najkorzystniej- szych warunkach wiatrowych. ‹ Słabo rozwinita infrastruktura komunikacyjna, utrudniajca dostaw wielkogabaryto- wych urzdze wytwórczych.

Szanse. ‹ Rosnce zainteresowanie samorzdów terytorialnych regionu w osiganiu korzyci zwizanych z wykorzystaniem odnawialnych ródeł energii, w tym z rozwojem energe- tyki wiatrowej (patrz: rozdział 3). ‹ Due korzyci społeczne, gospodarcze i ekologiczne, moliwe do uzyskania w zwizku z wykorzystaniem energii wiatru. Moliwoş powstania nowych miejsc pracy, szczególnie poprzez zatrudnianie mieszkaców regionu przy realizacji inwestycji. Wpływy do bude- tów gmin z tytułu podatków oraz opłaty dzierawne dla włacicieli gruntów, na których zlokalizowano obiekty energetyki wiatrowej. Postpujce ograniczanie emisji do atmos- fery gazów cieplarnianych i pyłów. ‹ Sprzyjajca wzrostowi wykorzystania odnawialnych ródeł energii polityka krajowa i wspólnotowa – mimo wielu braków na dzisiaj dajca nadziej na popraw sytuacji. ‹ Sukcesywne minimalizowanie konfliktów przyrodniczych i przestrzennych, przy jedno- czesnym dobrym tempie rozwoju energetyki wiatrowej, poprzez wypracowanie przez wszystkie zainteresowane strony (władze samorzdowe i wojewódzkie, inwestorzy, spo- łeczestwo) zasad „dobrych praktyk postpowania” przy wyborze miejsc lokalizacji in- westycji. ‹ Denie do pozyskiwania czystej ekologicznie energii w harmonii z uwarunkowaniami i wykorzystanie takiego kierunku polityki regionalnej przy kreowaniu wizerunku Warmii i Mazur jako regionu realizujcego z sukcesami zasady zrównowaonego rozwoju. ‹ Prowadzenie kompleksowej edukacji społecznej w zakresie istoty energetyki wiatrowej i innych odnawialnych ródeł energii i ich znaczenia dla społecznoci - edukacji rzetelnie informujcej o korzyciach i zagroeniach zwizanych z funkcjonowaniem energetyki wiatrowej w konkretnych warunkach i w odniesieniu do konkretnych przestrzeni, z ich predyspozycjami i przeciwwskazaniami. Wskazane jest, by procesem edukacji objş tak- e zarzdzajcych przestrzeni na rónych szczeblach tego zarzdzania. ‹ Stopniowe gromadzenie dowiadcze i wiedzy w zakresie problematyki rozwoju energe- tyki wiatrowej.

58

www.slupsk.ug.gov.pl

‹ Moliwoci wykorzystania rodków unijnych i preferencyjnych kredytów bankowych oraz programów badawczych UE na rozwój wykorzystania energii wiatru. Systematycz- ne doskonalenie regulacyjnych mechanizmów wsparcia rozwoju odnawialnych ródeł energii. ‹ Opracowanie regionalnego programu rozwoju energetyki wiatrowej dla województwa warmisko – mazurskiego. Program taki, biorc pod uwag szereg innych uwarunkowa, powinien dostosowaş skal tego rozwoju do pojemnoci inwestycyjnej rodowiska w za- kresie energetyki wiatrowej. Powinien take okreliş rejony otwarte na inwestycje i takie rejony, które z racji wyszych naley chroniş przed lokalizacj inwestycji wiatrowych (na przykład rejony kluczowe dla realizacji regionalnej strategii rozwoju turystyki).

Zagro enia. ‹ Niekontrolowane zwikszenie skali wykorzystania energii wiatru w regionie moe po- wodowaş negatywny wpływ na rodowisko, przy braku wypracowanych metod unikni- cia konfliktów z ochron przyrody i krajobrazu. ‹ Błdy lokalizacyjne mogce byş przyczyn niekorzystnych zmian w populacjach awifau- ny, tak wród gatunków gniazdujcych w rejonie lokalizacji, jak i wród ptaków przelot-

59

nych. Zmieniş si moe struktura przestrzenna gatunków, moe te wzrastaş liczba miertelnych kolizji ptaków i nietoperzy z wiatrakami. ‹ Zbyt wolny wzrost potencjału krajowego przemysłu produkujcego, dostarczajcego no- woczesne urzdzenia energetyki wiatrowej i dua zalenoş od produktów zagranicznych (rosnca luka technologiczna) – obnia to moliwe do uzyskania korzyci społeczne (miejsca pracy) i gospodarcze. ‹ Brak powszechnie dostpnych informacji o procedurach postpowania przy przygotowa- niu i realizacji inwestycji w energetyce wiatrowej, o standardowych kosztach poszcze- gólnych etapów cyklu inwestycyjnego oraz o korzyciach ekonomicznych, społecznych i ekologicznych zwizanych z realizacj inwestycji. ‹ Brak wystarczajcej aktywnoci samorzdów lokalnych na rzecz rozwoju energetyki wia- trowej na swoim terenie. Dominuje bierna postawa wyczekiwania na inwestorów, bez podejmowania inicjatyw własnych (patrz: rozdział 3). Wynika to najczciej z oczywi- stego braku dowiadczenia w tej dziedzinie. Zagroeniem wtórnym, wynikajcym z ta- kiej sytuacji moe byş zachwianie relacji partnerskiej, w dobrym tego słowa znaczeniu, pomidzy samorzdami a inwestorami i pomniejszanie roli społeczestwa w procesie po- dejmowania decyzji lokalizacyjnych. Skutkiem tego moe byş zwikszona podatnoş na doş przypadkowe lokalizacje, szczególnie w aspekcie krajobrazowym. ‹ Długotrwałe procedury formalno – prawne przygotowania inwestycji w energetyce wia- trowej, co wyranie spowalnia tempo jej rozwoju, moe zniechcaş inwestorów zagra- nicznych i skłaniaş ich do inwestowania w pastwach, gdzie procedury s bardziej przy- jazne.

9. Rekomendacje do władz samorzdowych i administracji rzdowej. Niej sformułowano wnioski, które wynikaj z niniejszego opracowania. Maj one cha- rakter postulatywny, a ich celem jest uzyskanie efektu w postaci rozwanego rozwoju energetyki wiatrowej w regionie z jednoczesnym zachowaniem ponadprzecitnych cech Warmii i Mazur. • Wnioskuje si, by wojewoda we współpracy z marszałkiem województwa rozwayli za- sadnoş podjcia inicjatywy opracowania analiz, okrelajcych optymaln skal rozwoju energetyki wiatrowej w regionie. Analizy te powinny obejmowaş take przygotowanie mapy zasobów energetycznych wiatru dla terenu województwa oraz wskazanie rejonów priorytetowych dla innych funkcji (na przykład turystyki).

60

• Zasadne wydaje si, by wojewoda i marszałek województwa wspierali działania zmierza- jce do uruchomienia przez pastwo rodków na projekty naukowe w zakresie doskona- lenia metodyk badawczych oddziaływania elektrowni wiatrowych na rodowisko, a w szczególnoci na faun, flor, krajobraz oraz warunki ycia lokalnych społecznoci. Wy- niki bada powinny byş opublikowane (powszechnie dostpne) w postaci wytycznych dla unikania lub łagodzenia konfliktów z ochron rodowiska przyrodniczego, w tym ła- godzenia wpływu na walory krajobrazowe oraz łagodzenia konfliktów ze społecznocia- mi lokalnymi. • Wskazane jest opracowanie bilansu mocy parków wiatrowych, która bdzie moliwa do przyłczenia do sieci elektroenergetycznej regionu w obecnym jej stanie technicznym. Nastpnie naley rozpoznaş potencjalne potrzeby przebudowy i rozbudowy sieci wobec przewidywanej skali rozwoju energetyki wiatrowej. • Przygotowanie terenów pod budow elektrowni wiatrowych przez samorzdy lokalne powinno mieş charakter ofertowy. Pełne przygotowanie planistyczno – formalne mogło- by kwalifikowaş takie tereny do puli regionalnych ofert inwestycyjnych. • Aby jednak mona było realnie okreliş zakres prac inwestycyjno – modernizacyjnych zasadne wydaje si wczeniejsze opracowanie regionalnego programu rozwoju ener- getyki wiatrowej dla województwa warmisko – mazurskiego. Program taki, biorc pod uwag szereg innych uwarunkowa, powinien dostosowaş skal tego rozwoju do po- jemnoci inwestycyjnej rodowiska w zakresie energetyki wiatrowej. • Wydaje si take, e zasadne jest powrócenie do opracowania oddzielnej ustawy o roz- woju energetyki odnawialnej. Ustawa powinna regulowaş kompleksowo aspekty tech- niczne, ekonomiczne, społeczne i rodowiskowe rozwoju energii pozyskiwanych ze ró-

61

deł odnawialnych (w tym oczywicie rozwoju energetyki wiatrowej). Prace nad tak ustaw zostały przerwane na przełomie 2003 i 2004 roku. Przewaył wtedy pogld, e wystarczy umieciş zasadnicze zapisy dotyczce energetyki odnawialnej w ustawie pra- wo energetyczne.

Farma Wiatrowa w Tymieniu (50MW)

Do najwaniejszych i najpilniejszych działa w regionie nale: ‹ uporzdkowanie zagadnie lokalizacji i optymalnego rozwoju inwestycji w energetyce wiatrowej, ze wzgldu na zasoby, ograniczenia przyrodniczo – przestrzenne i stan sieci elektroenergetycznych, ‹ udoskonalenie metod analizy i oceny zasobów energii wiatru oraz ich udostpniania sa- morzdom i inwestorom, ‹ wspieranie bada w zakresie energetyki wiatrowej i odnawialnych ródeł energii oraz dziedzin pokrewnych, wspieranie rozwoju oze, ‹ edukacja w zakresie problematyki rozwoju energetyki wiatrowej, prowadzona na wielu poziomach, a w szczególnoci na szczeblach samorzdowych i administracji rzdowej regionu, ‹ budowa przyjaznego wizerunku energetyki wiatrowej w społeczestwie regionu.

62

Turbina 3,6 MW GE ENERGY, Walchum, Germany http://www.gepower.com/businesses/ge_wind_energy/en/images

10. Podsumowanie, wnioski. Energetyka wiatrowa jest najbardziej dynamicznie rozwijajcym si sektorem energetyki w Europie. Take w dziedzinie nowych technologii. Na potrzeby energetyki wiatrowej stworzo- no wiele nowoczesnych rozwiza (np. kompozyty uywane do wytwarzania skrzydeł wirni- ków). Według niektórych danych rozwój energetyki wiatrowej zaowocował powstaniem w Danii ponad 50 tys. miejsc pracy. Zasadniczymi impulsami stymulujcymi dynamiczny rozwój energetyki wiatrowej s: • korzystny „klimat rozwojowy” dla odnawialnych ródeł energii, jako alternatywy ko- niecznej dla energetyki konwencjonalnej, w ramach przeciwdziałania antropogenicznym zmianom klimatu i wobec ograniczonych zasobów paliw wykorzystywanych w energety- ce konwencjonalnej; • znaczne zyski inwestorów ze sprzeday prdu elektrycznego wyprodukowanego przez turbiny wiatrowe; • zainteresowanie samorzdów lokalnych wpływami do budetów z tytułu podatków od inwestycji (parków wiatrowych) lokalizowanych na terenie gmin – dla skromnych w wikszoci budetów s to wpływy istotnie poprawiajce ich kondycj finansow.

63

Jednake rozwój energetyki wiatrowej jest uwarunkowany pozyskiwaniem coraz to nowych te- renów pod lokalizacje parków wiatrowych. Czsto moe dochodziş do sytuacji, kiedy dany teren bdzie posiadał dobre warunki dla takiej lokalizacji, a jego cechy przyrodniczo – przestrzenne nie bd dostatecznie rozpoznane. W efekcie po realizacji inwestycji mog wystpiş konflikty o ró nym stopniu nasilenia. Tak wic, przed podjciem decyzji o lokalizacji budowy siłowni wiatrowej kady rejon powinien byş oceniony pod wzgldem emisji hałasu, wpływu budowy i eksploatacji elektrowni na rodowisko naturalne, sezonowych tras przelotowych ptaków. Wła- ciwa lokalizacja pozwala w ogromnym stopniu zredukowaş powy sze uci liwoci. Budowa elektrowni wiatrowych to dla rodowiska nie tylko korzyci. Wykorzystywanie odnawialnych ródeł energii jest potrzebne i powinno si je rozwijaş. Jednak nie kady teren i miejsce s odpowiednie dla lokalizacji wiatraków. Przed wyborem miejsc lokalizacji elektrowni wiatrowych naley dokładnie rozpoznaş uwarunkowania przyrodnicze, krajobrazowe i społecz- ne. Nie powinno byş tak, e chş zysku i dobre warunki wiatrowe bd głównym i niekiedy je- dynym motorem dla inwestorów. W takich przypadkach bardzo łatwo o błdy lokalizacyjne, któ- re mog skutkowaş degradacj harmonijnego krajobrazu rolniczego, stanowicego na Warmii i Mazurach niezwykle cenn wartoş ponadlokaln. Błdy lokalizacyjne mog take powodowaş niekorzystne zmiany w populacjach awifauny – tak wród gatunków gniazdujcych w rejonie lokalizacji, jak i wród ptaków przelotnych. Lokalizacja parków wiatrowych na obszarach szczególnie cennych przyrodniczo jest niewskazana. Na obszarach objtych ochron (w tym szczególnie ze wzgldu na wystpowanie chronionych gatunków ptaków) lokalizacja duych turbin i parków wiatrowych nie powinna byş rozwaana. Na terenach takich wiatraki stanowiş mog realne zagroenie dla ycia ptaków. Do- wodz tego przykłady z innych pastw, gdzie w wyniku błdnych lokalizacji parki wiatrowe sta- nły w rejonach bytowania duych grup rzadkich ptaków. Na przykład w Norwegii po roku pra- cy le zlokalizowanego parku wiatrowego turbiny umierciły cał populacj orła białego, w Hiszpanii wiatraki stojce w okolicach Tarify rocznie pozbawiaj ycia kilkadziesit spów. Klasyczne due turbiny wiatrowe (parki wiatrowe) stwarzaş mog w przestrzeni duo istotnych problemów, zwizanych midzy innymi z: − du zalenoci produkcji energii od warunków wiatrowych, − potrzeb duych niezabudowanych terenów (strefa ochronna 500m, w przypadku parków wiatrowych s wymagane odpowiednio wiksze powierzchnie), − uciliwoci szumu, wytwarzanego przez kocówki łopat, − moliwym znacznym zagroeniem dla ptaków i nietoperzy.

64

Zdaniem wielu s przyczyn "wizualnego zanieczyszczenia rodowiska". Moliwoş złagodzenia (przezwycienia) tych problemów, a zarazem szans dalszego rozwoju energetyki wiatrowej daje zastosowanie małych turbin wiatrowych (o mocy od 0,1 kW do 100 kW), zwłaszcza o konstrukcji z pionow osi obrotu. Turbiny takie nie stwarzaj wyej wymienionych problemów. Małe turbiny wiatrowe nie stwarzaj zanieczyszczenia wizualnego, s łatwe do wkomponowania w otoczenie. W miejscach o ekstremalnych warunkach wiatrowych bardzo dobrze spisuj si turbiny o osi pionowej, o mocy rzdu 1-10 kW. Małe turbiny wiatrowe mog łatwo znaleş zastosowanie w autonomicznych systemach energetycznych i "eko-domach samowystarczalnych". Naley wreszcie prowadziş szerok, kompleksow edukacj społeczn, ze szczególnym uwzgldnieniem decydentów rónych szczebli zarzdzania przestrzeni, rzetelnie informujc o istocie funkcjonowania energetyki wiatrowej, take w odniesieniu do konkretnych przestrzeni, z ich predyspozycjami i przeciwwskazaniami. Cały czas naley mieş wiadomoş, e decyzja o lokalizacji parku wiatrowego oznacza zgod na ssiedztwo w przestrzeni potnych konstrukcji (nawet o wysokoci mogcej przekraczaş 150 m) – przez okres 20 – 25 lat. Konieczne jest opracowane atlasu zasobów energii wiatru, odpowiadajcego aktual- nym standardom wiatowym. Atlas taki powinien byş opracowaniem moliwym do wykorzysta- nia co najmniej na poziomie regionalnym, a dla obszarów wyróniajcych si potencjałem wia- tru wskazane jest jeszcze dokładniejsze ujcie problematyki (subregion, powiat …). Atlas zaso- bów energii wiatru jest istotnym elementem koncepcji systemu zbierania, przetwarzania i udo- stpniania informacji dotyczcych zasobów energii wiatru, przedstawionego na schemacie w rozdziale 4.1. Wydaje si, e rezygnacja na pocztku 2004 roku z opracowania oddzielnej ustawy o energii uzyskiwanej ze ródeł odnawialnych nie była w pełni zasadna. Wskazane jest rozwaenie moliwoci podjcia na nowo prac nad tak ustaw, regulujc problematyk rozwoju odnawial- nych ródeł energii. Zasadnym wydaje si podjcie współpracy pomidzy dowiadczonymi w produkcji elek- trowni wiatrowych i jej komponentów przedsibiorstwami zagranicznymi, a przedsibiorstwami polskimi, w tym take firmami z obszaru województwa. W dalszej perspektywie moe to mieş zauwaalne znaczenie w kreowaniu nowych miejsc pracy w regionie, szczególnie w dziedzinach wykorzystujcych nowoczesne technologie i najnowsze zdobycze nauki – bo takie s wymogi konkurencji na rynku produkcji urzdze dla energetyki wiatrowej. Nawizanie bliszej współ- pracy przedsibiorstw z placówkami naukowo – badawczymi powinno byş wsparciem dla roz-

65

woju w regionie zaawansowanych technologii mogcych konkurowaş na rynkach ponadlokal- nych. W dokumencie „Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego uytkowania rónorodnoci biologicznej wraz z programem działa” (2003), w załczniku nr 1 (Stan i zagroenia rónorod- noci przyrody Polski) przedstawiono w tabeli nr 1.2. zestawienie najwaniejszych niekorzyst- nych oddziaływa na rónorodnoş biologiczn. W sferze działalnoci „przemysł” za zagroenie uznano budow instalacji energetyki niekonwencjonalnej. Okrelono te wpływ tego zagroenia na rónorodnoş biologiczn: • niszczenie korytarzy ekologicznych oraz zniekształcanie krajobrazu; • zmniejszanie liczebnoci wdrownych gatunków ptaków; • utrudnianie rozprzestrzeniania si gatunków w wyniku tworzenia barier ekologicz- nych Uznano, e wzrasta intensywnoş zagroenia (w ostatniej dekadzie) i e jest ono istotne w skali lokalnej. Interesujco przedstawiaj si zagadnienia funkcjonowania i rozwoju energetyki wiatro- wej w pastwach bdcych wiatowymi liderami w tej dziedzinie. W Niemczech dyskusj wywołał raport opracowany pod kierownictwem Federalnej Agencji ds. Energii (DENA). W raporcie tym stwierdzono midzy innymi (cyt. za Joann Stad- nick z Urzdu Regulacji Energetyki): • niemoliwe jest wykluczenie ryzyka zakłóce w dostawach energii elektrycznej pomimo wysokich inwestycji w infrastruktur; • masowe przecienia sieci wywołane nieprzewidywaln energetyk wiatrow tworz ry- zyko i miliardowe koszty (w raporcie po raz pierwszy zostało to udokumentowane); • coraz wicej naukowców ostrzega, i realizacja celów dotychczasowej polityki energe- tycznej moe prowadziş do awarii sieci i zaburzyş dostawy energii elektrycznej; • koszty energii zielonej s zdecydowanie wysze, ni dotychczas przewidywano;

• ograniczenie emisji CO2 mogłoby byş osignite mniejszymi kosztami (instalujc nowo- czesne filtry w konwencjonalnych elektrowniach); • udziałowcy kapitałowi musz przyjş do wiadomoci, e prognozy zysków wydaj si coraz bardziej wtpliwe; • ronie opór społeczny przeciwko dalszemu "zadrzewianiu" krajobrazu wiatrakami. Generalnie z raportu wynika, e realizacja planów rozwoju energetyki odnawialnej do 2015 r. wie si z dalszymi finansowymi i technicznymi nakładami.

66

W Danii, Holandii i w Niemczech zwraca si szczególn uwag na uspołecznienie proce- sów planowania lokalizacji urzdze energetyki wiatrowej. Akceptacja społeczna dla realizacji parków wiatrowych jest tam niezwykle istotna. W Danii na przykład utrzymuje si tradycja, we- dług której z budynku kocioła w danej miejscowoci powinien byş widoczny kociół w miej- scowoci ssiedniej. Ta o widokowa jest chroniona przy wyborze lokalizacji wiatraków (w pa- sie od kilkuset metrów do kilku kilometrów wzdłu osi). Na zakoczenie naley jeszcze raz zwróciş uwag na dwa zasadnicze problemy rozwoju energetyki wiatrowej, wynikajce z potrzeby ochrony rodowiska przyrodniczego i krajobrazu. Problemy te to: • brak dokładnego rozeznania wpływu elektrowni wiatrowych na rodowisko przyrodni- cze, • brak wypracowanych metod unikania konfliktów (lub ich łagodzenia) z ochron przyrody i krajobrazu (tzw. dobrych praktyk). W zwizku z tym wskazane jest przed realizacj inwestycji wykonanie odpowiednich opracowa specjalistycznych. Opracowania powinny obejmowaş: ‹ Badanie potencjału faunistycznego terenu, ze szczególnym uwzgldnieniem populacji awifauny i nietoperzy – w aspekcie oceny skali potencjalnych konfliktów (kolizji) z pro- jektowan lokalizacj urzdze energetyki wiatrowej. Opracowanie takie powinno obej- mowaş przynajmniej jeden pełny sezon. ‹ Studium krajobrazowe rejonu lokalizacji elektrowni wiatrowych (wraz z wizualizacj obiektów w krajobrazie), ze szczególnym uwzgldnieniem ochrony walorów widoko- wych i innych wartociowych elementów przestrzeni (przyrodniczych, kulturowych). Zalecane jest równie prowadzenie (przez kilka pierwszych lat pracy elektrowni) monitoringu kolizji ptaków z turbinami wiatrowymi. Propozycj zasad takiego monitoringu przedstawiono w załczniku 4.

67

11. Materiały wykorzystane i uzupełniajce.

1. Aktualizacja Shadow List obszarów siedliskowych sieci Natura 2000 w Polsce, Aneks do ra- portu na temat reprezentatywnoci ujcia gatunków i siedlisk przyrodniczych z Dyrektywy Siedliskowej, 2006, Koalicja Organizacji Pozarzdowych, Pozna- wiebodzin-Warszawa. 2. Antoniewicz W., Wartołowska Z. red.,1964, Mapa grodzisk w Polsce, Instytut Historii Kul- tury Materialnej Polskiej Akademii Nauk, Wrocław – Warszawa – Kraków. 3. Antonowicz B. z zespołem, 2002, Koncepcja sieci lokalnych lotnisk sportowych i turystycz- nych na obszarze województwa warmisko – mazurskiego, Warmisko – Mazurskie Biuro Planowania Przestrzennego w Olsztynie, Olsztyn 2002 – 2003. 4. Chylarecki P., 2000,Prognoza skutków oddziaływania elektrowni wiatrowych w gminie Ki- sielice (pow. Iława) na ptaki (maszynopis), zamawiajcy oprac.: Zarzd Miejski Kisielice. 5. Chylarecki P., Gromadzki M., 2000, Prognoza skutków oddziaływania elektrowni wiatro- wych w miejscowoci Konarzewo (gm. Karnisze, pow. gryficki) na ptaki, Stacja Ornitolo- giczna, Instytut Ekologii PAN, Gdask. 6. Dyrektywa 2001/77/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wspierania produkcji na rynku wewntrznym energii elektrycznej wytwarzanej ze ródeł odnawialnych. 7. Encyklopedyczny słownik sozologiczny (ochrony rodowiska), 1993, Centrum Podstawo- wych Problemów Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi PAN, Kraków 1993. 8. Europejska konwencja krajobrazowa, Owiadczenie Rzdowe z dnia 21 wrzenia 2005 r. w sprawie mocy obowizujcej Europejskiej Konwencji Krajobrazowej, sporzdzonej we Flo- rencji dnia 20 padziernika 2000 r. (Dz. U. nr 14, poz. 99, z dnia 29 stycznia 2006 r.). 9. Gawlik R., 1999, Informacja dla samorzdów dotyczca planów rozwoju energetyki wiatro- wej, Ministerstwo Ochrony rodowiska, Zasobów Naturalnych i Lenictwa, Warszawa (pi- smo nr SRG – 571/99 z dnia 16.06.1999). 10. Gromadzki M., Przewoniak M., 2002, Ekspertyza nt. ekologiczno-krajobrazowych uwarun- kowa lokalizacji elektrowni wiatrowych w północnej (Pobrzee Bałtyku) i centralnej czci woj. pomorskiego, PROEKO, Gdask. 11. Harmonogram Realizacji Zada Wykonawczych do 2008 roku okrelonych w „Polityce Energetycznej Polski do 2025 roku”, 2005, Minister Gospodarki i Pracy, Zespół Do Spraw Polityki Energetycznej (Przyjty przez Rad Ministrów dn. 12 lipca 2005 r., Zmieniony przez Rad Ministrów w dn. 13 wrzenia 2005 r.). 12. Informacje na stronach www. : www.barzyk.pl, www.cire.pl, www.ecbrec.pl, www.ekologika.pl, www.elektrownie-wiatrowe.org.pl, www.elektrownie- wiatrowe.org.pl/zagorze, www.energiaeco.pl, www.energiaodnawialna.com.pl, www.energiazwiatru.w.interia.pl, www.energieodnawialne.pl, www.eo.org.pl, www.epa.com.pl, www.gepower.com, www.ibmer.waw.pl/ecbrec, www.imgw.pl, www.kape.gov.pl, www.koo.free.ngo.pl, http://www.lmglasfiber.com, www.mos.gov.pl, www.otop.org.pl, www.pigeo.org.pl, www.pnec.org.pl, www.psew.org.pl, www.psew.pl, www.ptew.pl, www.salamandra.org.pl., www.seo.org.pl, www.tkw-wind.pl, www.ulc.gov.pl, www.ulc.gov.pl, www.ure.gov.pl, www.windenergy.pl, www.wuoz.olsztyn.pl, www.zielonaenergia.pl.

68

13. Janicki D., 2006, Lokalizacja farm wiatrowych na Pomorzu Zachodnim, w: Materiały z IV Konferencji „Energia Odnawialna na Pomorzu Zachodnim” pn. „Produkcja energii z surow- ców odnawialnych w Regionie Zachodniopomorskim”, Szczecin 2006. 14. Jdrzejewski W. z zespołem, 2005, Projekt korytarzy ekologicznych łczcych Europejsk Sieş Natura 2000 w Polsce, opracowanie wykonane dla Ministerstwa rodowiska, Zakład Badania Ssaków PAN, Białowiea 2005. 15. Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego uytkowania rónorodnoci biologicznej wraz z Programem działa, Dokument zatwierdzony przez Rad Ministrów w dniu 25 lutego 2003 r., Warszawa. 16. Kubicz G., Wojcieszyk H., Wojcieszyk K., 2003, Studium moliwoci rozwoju energetyki wiatrowej w województwie pomorskim, Biuro Planowania Przestrzennego w Słupsku, Słupsk. 17. Lewandowski W.M., 2006, Proekologiczne odnawialne ródła energii, Wydawnictwo Na- ukowo-Techniczne, Warszawa. 18. Lorenc H., Ocena zasobów energii wiatru na obszarze Polski (lokalizacja siłowni wiatro- wych) – oferta realizacji oprac., Orodek Meteorologii Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej, http://www.imgw.pl/wl/internet/zz/zz_xpages/oferta_wiatr/wiatr.html 19. Michałowska-Knap K., 2006,Wpływ elektrowni wiatrowych na zdrowie człowieka, EK BREC Instytut Energetyki Odnawialnej, Warszawa. 20. Ochrona Obszarów Specjalnej Ochrony ptaków Natura 2000, Dz. U. Rzeczpospolitej Pol- skiej, Załcznik do nr 229, poz. 2313 z dnia 21 padziernika 2004 r. 21. Olech St., 2002, Krajobraz i przyroda. Diagnoza stanu (do Programu ochrony rodowiska województwa warmisko-mazurskiego), Warmisko-Mazurskie Biuro Planowania Prze- strzennego w Olsztynie Filia w Elblgu. 22. Olech St., Popkiewicz P., 2002, Krajobraz kulturowy, Materiał do tematu: Krajobraz i przy- roda (do Programu ochrony rodowiska województwa warmisko-mazurskiego), Warmi- sko-Mazurskie Biuro Planowania Przestrzennego w Olsztynie Filia w Elblgu. 23. Olech St., Wojtyski A., 2002, Odnawialne ródła energii – diagnoza stanu (do Programu ochrony rodowiska województwa warmisko-mazurskiego), Warmisko-Mazurskie Biuro Planowania Przestrzennego w Olsztynie Filia Elblg. 24. Pasławska A, i inni, 2005, Ocena Strategii Rozwoju Energetyki Odnawialnej oraz kierunki rozwoju energetyki wiatrowej wraz z propozycj działa, oprac. na zamówienie Ministra rodowiska, Szczecin. 25. Pawlaczyk P., Jermaczek A., 2004, Natura 2000 – narzdzie ochrony przyrody, Planowanie ochrony obszarów Natura 2000, Warszawa. 26. Pawlaczyk P., i inni, 2004, Propozycja optymalnej sieci obszarów Natura 2000 w Polsce – „Shadow List”, Szczegółowa analiza wdroenia Dyrektywy Siedliskowej, Syntetyczne ujcie wdroenia Dyrektywy Ptasiej, Koalicja Organizacji Pozarzdowych, Warszawa. 27. Pilotowy Program Wykonawczy do Strategii rozwoju energetyki odnawialnej w zakresie wzrostu produkcji energii elektrycznej ze ródeł odnawialnych ze szczególnym uwzgldnie- niem energetyki wiatrowej na lata 2003 – 2005 (projekt roboczy), Ministerstwo rodowiska, wrzesie 2002.

69

28. Polityka ekologiczna pastwa na lata 2003 – 2006 z uwzgldnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010, Warszawa, grudzie 2002, przyjta Uchwał Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 8 maja 2003 r.( M.P. z dnia 18 czerwca 2003 r.). 29. Polityka Energetyczna Polski do 2025 r., Minister Gospodarki i Pracy, Zespół do spraw Poli- tyki Energetycznej (dokument przyjty Przez Rad Ministrów w dniu 4 stycznia 2005 r.), Obwieszczenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 1 lipca 2005 r. w sprawie polityki energe- tycznej pastwa do 2025 r. (M.P. Nr 42, poz. 562 z dnia 22 lipca 2005 r.). 30. Program dla elektroenergetyki, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 27 marca 2006 r. 31. Program ekoenergetyczny województwa warmisko-mazurskiego na lata 2005-2010, 2005, opracowanie zbiorowe, zrealizowane na mocy Uchwały Zarzdu Województwa Warmisko- Mazurskiego Nr XVI/202/222/04 z dnia 2 lutego 2004 r., Olsztyn. 32. Program Ochrony rodowiska Województwa Warmisko-Mazurskiego na lata 2003-2006 z uwzgldnieniem perspektywy na lata 2007-2010, Zarzd Województwa Warmisko- Mazurskiego, Olsztyn, 2003. 33. Program rozwoju energetyki wiatrowej w Polsce na lata 2002 – 2005 (projekt), Ministerstwo rodowiska, 2001. 34. Richling A., Solon J., 1998, Ekologia krajobrazu, PWN, Warszawa. 35. Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z dnia 25 czerwca 2003 r. w sprawie sposobu zgła- szania oraz oznakowania przeszkód lotniczych (z póniejszymi zmianami), Dz. U. z dnia 24 lipca 2003 r. 36. Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z dnia 25 czerwca 2003 r. w sprawie warunków, ja- kie powinny spełniaş obiekty budowlane oraz naturalne w otoczeniu lotniska (z póniejszymi zmianami), Dz. U. z dnia 24 lipca 2003 r. 37. Rozporzdzenie Ministra rodowiska z dnia 21 lipca 2004 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000, (Dz. U. Nr 229, poz. 2313). 38. Rozporzdzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie okrelenia rodzajów przedsiwziş mogcych znaczco oddziaływaş na rodowisko oraz szczegółowych uwarun- kowa zwizanych z kwalifikowaniem przedsiwzicia do sporzdzenia raportu o oddziały- waniu na rodowisko, (Dz. U. 257/2004, poz. 2573). 39. Sidło P.O., Błaszkowska B. & Chylarecki P. (red.), 2004, Ostoje ptaków o randze europej- skiej w Polsce, OTOP, Warszawa. 40. Stanowisko Pastwowej Rady Ochrony Przyrody w sprawie implementacji Europejskiej Konwencji Krajobrazowej do prawa polskiego. http://www.mos.gov.pl/prop/stanowiska_opinie 41. Stanowisko Polskiego Stowarzyszenia Energetyki Wiatrowej w sprawie realizacji Programu NATURA 2000 w Polsce, www.psew.pl/files/stanowisko_psew_ws_natura_2000.pdf 42. Strategia Ekoenergetyczna Powiatu Lidzbarskiego, Praca wykonana w ramach projektu: Pla- nowanie energetyczne na szczeblu lokalnym z uwzgldnieniem odnawialnych ródeł energii. prowadzonego przez Energy Sustainable Development Ltd. oraz Europejskie Centrum Ener- gii Odnawialnej EC BREC przy współpracy lokalnych władz gminnych i powiatowych. Lidzbark Warmiski, czerwiec 2002. 43. Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej, (realizacja obowizku wynikajcego z Rezolucji Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 lipca 1999 r. w sprawie wzrostu wykorzystania energii ze ródeł odnawialnych), Ministerstwo rodowiska, Warszawa, wrzesie`1- 2000.

70

44. Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r., Dz.U. Nr 92 z 2004 r., poz. 880 (z póniejszymi zmianami). 45. Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r., Dz. U. Nr 162 z 2003 r., poz. 1568. 46. Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 r., Dz.U. Nr 80 z 2003 r., poz.717. 47. Ustawa Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 r., Dz.U. Nr 54 z 1997 r., poz. 348 (z póniejszymi zmianami). 48. Ustawa Prawo ochrony rodowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (tekst jednolity), Dz.U. Nr 129 z 2006, poz.902. 49. Ustawa Prawo lotnicze z dnia 3 lipca 2002 r. (tekst jednolity), Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 maja 2006 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy - Prawo lotnicze, Dz.U. nr 100 z 2006, poz. 696. 50. Wysocki J. i inni, 2006, Dziedzictwo kulturowe Warmii – Mazur – Powila. Stan zachowa- nia, potencjały i problemy, Warmisko – Mazurskie Biuro Planowania Przestrzennego w Olsztynie, Olsztyn.

71

Z A Ł
C Z N I K I

Załcznik 1. Przyrodniczo - przestrzenne aspekty lokalizacji energetyki wiatrowej. Opinia WKP. Załcznik 2. Informacja dla samorzdów dotyczca planów rozwoju energetyki wiatrowej. Ministerstwo Ochrony rodowiska, Zasobów Naturalnych i Lenictwa. Załcznik 3. Rejestr zabytków archeologicznych województwa warmisko – mazurskiego. Załcznik 4. Zalecany program monitoringu kolizji awifauny z elektrowniami wiatrowymi. Załcznik 5. Gmina Kisielice – etapy realizacji parku wiatrowego. Załcznik 6. Pracujce elektrownie wiatrowe w Polsce. Załcznik 7. Lesistoş w województwie warmisko – mazurskim w 2004 r. Załcznik 8. Podział odnawialnych ródeł energii.

Załcznik 1

Załcznik 2

MINISTERSTWO OCHRONY RODOWISKA ZASOBÓW NATURALNYCH I LE NICTWA

SRG- 571 /99 Warszawa, dnia 16.06.1999 r.

Informacja dla samorzdów dotyczca planów rozwoju energetyki wiatrowej.

Ministerstwo Ochrony rodowiska, Zasobów Naturalnych i Lenictwa informuje, e wprowadzone ostatnio regulacje prawne spowodowały znaczne zainteresowanie potencjalnych inwestorów budo- w i eksploatacj elektrowni wiatrowych. Produkcja energii elektrycznej ze ródeł odnawialnych, w tym wykorzystanie siły wiatru, jest działaniem zgodnym z polityk energetyczn i ekologiczn pa- stwa, jak równie z przyjtymi w tej dziedzinie umowami midzynarodowymi. Energetyka wiatro- wa to nie tylko korzyci ekologiczne, wynikajce z wykorzystania powszechnego, odnawialnego surowca do produkcji przyjaznej człowiekowi i rodowisku energii elektrycznej, w sposób nie po- wodujcy powstawania szkodliwych i uciliwych produktów ubocznych, ale take szeroki wa- chlarz korzyci ekonomicznych (podatki, aktywizacja lokalnych przedsibiorstw, nowe miejsca pracy) i społecznych (czyste rodowisko naturalne, korzyci marketingowe szczególnie istotne dla gmin atrakcyjnych turystycznie).

Władze gmin, zwłaszcza połoonych w północno-zachodniej Polsce, gdzie warunki meteorologicz- ne szczególnie odpowiadaj wymogom energetyki wiatrowej, powinny liczyş si z pojawiajcymi si bd to wnioskami o wydanie pozwolenia na budow elektrowni wiatrowej na terenie gminy lub o wskazanie akceptowanej przez gmin lokalizacji takiej inwestycji. Celem niniejszego dokumentu jest wskazanie załoe, którymi władze gminy powinny kierowaş si przy wyznaczaniu obszarów na terenie gminy przeznaczonych pod budow elektrowni wiatrowych (lub grup elektrowni, okre- lanych mianem "farma wiatrowa") oraz prezentacja uwarunkowa, którym powinna odpowiadaş projektowana elektrownia i których spełnienia władze gminy powinny egzekwowaş od inwestora.

Siłownie wiatrowe, tak jak wikszoş innych technologii energetyki odnawialnej, w polskich prze- pisach prawnych i procedurach administracyjnych nie maj cile okrelonych zapisów reguluj- cych zagadnienia ich budowy i eksploatacji . Tym niemniej s traktowane jako specyficzne budow- le i w tym sensie podlegaj przepisom prawa budowlanego (Ustawa Prawo Budowlane z dnia 7 lip- ca 1997r.).

Prawo to okrela m.in. ogólne procedury uzyskania zezwolenia na budow i eksploatacj obiektu budowlanego oraz wymogi, jakim powinien odpowiadaş projekt architektoniczno-budowlany. Przepisy Prawa Budowlanego w zakresie dotyczcym lokalizacji obiektów energetycznych / elek- trowni wiatrowych oraz warunków zabudowy i zagospodarowania terenu, uzupełnione s zapisami zawartymi w ustawie o zagospodarowaniu przestrzennym z 7 lipca 1994 roku.

W praktyce okazuje si, e w pewnych okolicznociach lokalizacja duych elektrowni wiatrowych i farm wiatrowych wymagaş moe uzgodnie z Ministerstwem Ochrony rodowiska, Zasobów Natu- ralnych i Lenictwa, Pastwow Inspekcj Ochrony rodowiska, a take Ministerstwem Łcznoci,

Ministerstwem Transportu, Głównym Inspektoratem Lotnictwa Cywilnego, Wojewod, Dyrekcj Okrgow Dróg Publicznych i innymi instytucjami.

Brak dowiadczenia w realizacji tego typu projektów w Polsce powoduje, e albo trudne wymogi formalno-prawne wrcz uniemoliwiaj prowadzenie inwestycji przez niewielkiego i osamotnione- go inwestora, albo te w efekcie przeocze, siłownie wiatrowe budowane s w takich miejscach i w taki sposób, e wywołuj niepotrzebne kolizje.

Braki w polskim systemie prawnym i brak dostatecznej wiadomoci społecznej o walorach i uwa- runkowaniach rozwoju energetyki odnawialnej, skłoniły Ministerstwo Ochrony rodowiska do za- jcia si tym problemem w kontekcie dowiadcze innych krajów.

Informacja niniejsza jest oparta na dowiadczeniach Danii, jednego z krajów najbardziej zaawan- sowanych w system rozwoju energetyki odnawialnej.

Ministerstwo Ochrony rodowiska, Zasobów Naturalnych i Lenictwa zachca gminy, aby wyko- rzystaş okres tworzenia gminnych planów oraz studiów zagospodarowania przestrzennego do wy- znaczenia i umieszczenia w nich obszarów, na których moe w przyszłoci rozwijaş si energetyka wiatrowa.

Naley zwróciş uwag na fakt, e przecitny okres ycia elektrowni wiatrowej to 20 lat, std pod zabudow nie nadaj si tereny planowane pod przyszł industrializacj i rozwój mieszkalnictwa. Wyłczone powinny byş równie obszary lene i wszelkiego rodzaju strefy ochrony przyrody. Nie ma natomiast przeciwwskaza dotyczcych budowy farmy wiatrowej na obszarach rolnych. Obec- noş turbin wiatrowych na tych terenach umoliwia ich dalsze wykorzystanie pod upraw lub pa- stwiska. Pojedyncza elektrownia zajmuje teren kilkunastu metrów kwadratowych, obsługa ograni- cza si do dwóch przegldów technicznych w cigu roku.

cile naley natomiast przestrzegaş zasady zakazujcej wznoszenia elektrowni wiatrowych w bli- skim ssiedztwie siedzib ludzkich. Minimalna odległoş elektrowni wiatrowej od najbliszych za- budowa winna wynosiş 200m. Naruszanie tej zasady moe byş ródłem niezadowolenia tej czci społeczestwa, dla której uciliwe jest zbyt bliskie ssiedztwo urzdze, ich stała obecnoş w kra- jobrazie i powodowany ni efekt cienia. Odstpstwem od tej zasady moe byş jedynie budowa elek- trowni wiatrowej na własnym terenie przez osob na nim zamieszkujc. W tym przypadku, turbina moe byş postawiona na działce znajdujcej si bd to na terenie mieszkalnym bd na połczo- nym z nim gruncie rolnym w taki sposób, aby nie naruszaş min. 200m strefy dzielcej turbin od innych zabudowa mieszkalnych.

Ogólny plan powinien dodatkowo nakładaş na inwestora nastpujce warunki:

• Minimalna moc znamionowa farmy wiatrowej (instalacji wicej ni jednej turbiny wiatrowej): nie mniej ni 500kW; • Wszystkie konstrukcje elektrowni wiatrowych o mocy znamionowej wikszej ni 100kW powinny byş umieszczone na wiey o konstrukcji rurowej; • Wszystkie konstrukcje turbin wiatrowych, łcznie z wieami powinny byş pomalowane na jasny, najlepiej bia- ły lub biało szary kolor, nie kontrastujcy z otoczeniem; • Zewntrzne pomieszczenia transformatorów i innych elementów elektrycznych maj byş pomalowane na kolor szary, brzowy lub zielony. Maksymalna wysokoş takiej konstrukcji to 3m, zajmowana powierzchnia 15m2. • Elektrownie wiatrowe nie powinny byş wykorzystywane jako nonik reklamowy. Jedynym dopuszczalnym oznaczeniem jest nazwa i symbol producenta umieszczone na gondoli turbiny.

Szczegółowe wskazanie lokalizacyjne i pozwolenie na budow farmy wiatrowej lub pojedynczej elektrowni wiatrowej moe okrelaş dodatkowe warunki, którym powinna odpowiadaş inwestycja. Dotyczy to:

• Ujednolicenia typu elektrowni w ramach jednej farmy wiatrowej; • Ujednolicenia koloru elektrowni w ramach jednej farmy; • Okrelenie maksymalnej wysokoci konstrukcji w zalenoci od lokalnych warunków krajobrazowych; • Nakazu usunicia elektrowni wiatrowej nieczynnej przez okres jednego roku.

Powstanie elektrowni i farm wiatrowych na terenie gmin obok wyej wymienionych korzyci stanowiş bdzie z czasem o powstaniu dodatkowych strumieni zasilania budetu gminy.

Sekretarz Stanu (-) Radosław Gawlik

http://mos.gov.pl/2materialy_informacyjne/inne/wiatr.html

Załcznik 3

REJESTR ZABYTKÓW ARCHEOLOGICZNYCH WOJEWÓDZTWA WARMISKO – MAZURSKIEGO stan na dzie 15 listopada 2006r.

N r Reje- Miejscowo O biekt D ata W pisu G m ina stru PO W IAT BARTO SZYCE ARDAPY GRODZISKO CYPLOW E C-220 10 grudnia 1996 BARTOSZYCE BARTOSZYCE ZAM CZYSKO !REDN IOW IECZN E I GRODZISKO W CZESN O!REDN IOW IECZN E C-192 11 w rze&nia 1995 BARTOSZYCE BARTOSZYCE N AW ARSTW IEN IA KU LTU ROW E STAREGO M IASTA C-171 5 listopada 1992 BARTOSZYCE BARTOSZYCE DW IE FIGU RY KAM IENN E C-006 25 listopada 1948 BARTOSZYCE BEZLEDY GRODZISKO W CZESN O!REDN IOW IECZN E, PÓ ŁW YSPOW E C-108 4 grudnia 1972 BARTOSZYCE BISZTYN EK N AW ARSTW IEN IA KU LTU ROW E STAREGO M IASTA C-164 1 w rze&nia 1992 BISZTYN EK DRAW A GRODZISKO CYPLOW E C-216 30 w rze&nia 1996 BARTOSZYCE GALIN Y GRODZISKO CYPLOW E, W IELOCZŁON OW E C-221 18 grudnia 1996 BARTOSZYCE GALIN Y GRODZISKO STO6KOW E C-222 18 grudnia 1996 BARTOSZYCE GŁOM N O KU RH AN STARO6YTN Y W RAZ Z CM EN TARZEM N OW O6YTN YM C-215 30 w rze&nia 1996 BARTOSZYCE GÓ ROW O IŁAW ECKIE N AW ARSTW IEN IA KU LTU ROW E STAREGO M IASTA C-169 5 listopada 1992 GÓ ROW O IŁAW ECKIE PIASECZN O GRODZISKO STO6KOW E C-200 29 grudnia 1995 GÓ ROW O IŁAW ECKIE PR8TŁAW KI GRODZISKO C-077 29 listopada 1969 S8POPOL RYGARBY GRODZISKO C-189 18 listopada 1993 S8POPOL S8POPOL GRODZISKO C-116 26 pa9dziernika 1973 S8POPOL S8POPOL N AW ARSTW IEN IA KU LTU ROW E STAREGO M IASTA C-155 29 czerw ca 1992 S8POPOL STOPKI GRÓ DEK PIER!CIENIOW Y C-084 29 grudnia 1969 S8POPOL W IATROW IEC GRODZISKO CYPLOW E C-233 6 czerw ca 1997 S8POPOL W IEW IÓ RKI GRODZISKO PÓ ŁW YSPOW E C-083 29 grudnia 1969 GÓ ROW O IŁAW ECKIE W IRW ILTY GRODZISKO C-217 17 pa9dziernika 1996 BARTOSZYCE W OKIELE GRODZISKO NASYPOW E C-119 3 listopada 1973 GÓ ROW O IŁAW ECKIE W OLA GRODZISKO STARO6YTN E, N IZIN NE, STO6KOW E C-214 30 w rze&nia 1996 BARTOSZYCE W ORYN Y GRODZISKO C-107 4 grudnia 1972 GÓ ROW O IŁAW ECKIE PO W IAT BRAN IEW O BOGDAN Y GRODZISKO C-063 26 kw ietnia 1969 FROM BORK

GŁADYSZE GRODZISKO CYPLOW E C-178 21 m aja 1993 W ILCZ8TA KAJN ITY GRODZISKO C-188 16 listopada 1993 PIEN I86NO KAJN ITY GRODZISKO C-187 3 listopada 1993 PIEN I86NO M ŁOTECZNO OSADA Z W CZESN EJ EPOKI 6ELAZA C-142 5 m arca 1990 BRAN IEW O CM EN TARZYSKO Z OKRESU W EDRÓ W EK LU DÓ W I W CZESN EGO M ŁOTECZNO C-141 5 m arca 1990 BRAN IEW O !REDN IOW IECZA (VI-VII W N .E.) PIÓ RKOW O CM EN TARZYSKO KU RH AN OW E (19 OB.) C-145 12 w rze&nia 1990 PŁOSKIN IA PLU TY GRODZISKO C-081 29 grudnia 1969 PIEN I86NO RON IN A GRODZISKO C-149 15 kw ietnia 1992 FROM BORK W IERZN O W IELKIE GRODZISKO STO6KOW E C-121 3 grudnia 1973 FROM BORK PO W IAT D ZIAŁD O W O KSI86Y DW Ó R GRÓ DEK STRA6N ICZO-SCH RON IEN IOW Y C-089 30 grudnia 1969 DZIAŁDOW O KSI86Y DW Ó R KU RH AN PREH ISTORYCZN Y C-080 29 grudnia 1969 DZIAŁDOW O N ARZYM GRODZISKO !REDN IOW IECZN E C-269 24 m aja 2004 IŁOW O-OSADA N OW Y DW Ó R GRODZISKO C-085 29 grudnia 1969 LIDZBARK RU TKOW ICE CM EN TARZYSKO KU RH AN OW E C-016 10 czerw ca 1949 PŁO!N ICA TARCZYN Y GRODZISKO PIER!CIENIOW E C-102 20 listopada 1972 LIDZBARK PO W IAT ELBL(G BU CZYN IEC GRODZISKO W Y6YNN E C-154 17 czerw ca 1992 RYCH LIKI ELBLCG GRODZISKO W Y6YNN E C-093 15 grudnia 1971 ELBLCG JAGODNA GRODZISKO C-190 18 listopada 1993 ELBLCG KADYN Y GRODZISKO W Y6YNN E C-094 15 grudnia 1971 TOLKM ICKO KADYN Y GRODZISKO W Y6YNN E C-092 15 grudnia 1971 TOLKM ICKO KAM ION EK W IELKI GRODZISKO C-191 25 lutego 1994 TOLKM ICKO KARSZEW O GRODZISKO C-186 22 pa9dziernika 1993 M ŁYNARY KARW IN Y GRODZISKO W Y6YNN E C-109 4 m arca 1973 GODKOW O KOM OROW O 6U ŁAW SKIE OSADA OTW ARTA C-132 16 lutego 1984 ELBLCG KW IETNIEW O GRODZISKO DW U CZŁON OW E, W Y6YN N E C-078 29 listopada 1969 RYCH LIKI KW IETNIEW O GRODZISKO W Y6YNN E C-076 29 listopada 1969 RYCH LIKI Ł8CZE GRODZISKO C-184 3 w rze&nia 1993 TOLKM ICKO Ł8CZE GRODZISKO W Y6YNN E C-003 28 lipca 1948 TOLKM ICKO M Y!L8CIN GRODZISKO W Y6YNN E C-101 17 grudnia 1971 ELBLCG

M Y!L8CIN KU RH AN C-143 17 kw ietnia 1990 ELBLCG M Y!L8CIN OSADA Z OW R C-144 25 m aja 1990 ELBLCG N OGAT GRODZISKO !REDN IOW IECZN E C-079 1 grudnia 1969 GRON OW O ELBLCSKIE N OW IN KA GRODZISKO W Y6YNN E C-090 15 czerw ca 1971 TOLKM ICKO N OW IN KA CM EN TARZYSKO PŁASKIE Z OW R I OSADA OTW ARTA C-099 17 grudnia 1971 TOLKM ICKO PODCGI GRODZISKO CYPLOW E C-179 21 m aja 1993 GODKOW O SU CH ACZ OSADA N EOLITYCZNA KU LTU RY RZU CEW SKIEJ C-130 12 grudnia 1983 TOLKM ICKO SU CH ACZ OSADA OTW ARTA Z I-II OKRESU BRCZU I OW R C-131 12 grudnia 1983 TOLKM ICKO SU CH ACZ OSADA OTW ARTA Z M ŁODSZEJ EPOKI KAM IENIA C-098 17 grudnia 1971 TOLKM ICKO OSADA OTW ARTA Z M ŁODSZEJ EPOKI KAM IENIA, KU LTU RY CERAM IKI TOLKM ICKO C-106 2 grudnia 1972 TOLKM ICKO SZN U ROW EJ W EKLICE GRODZISKO W Y6YNN E C-091 15 grudnia 1971 ELBLCG W EKLICE GRODZISKO W Y6YNN E C-096 15 grudnia 1971 ELBLCG W EKLICE GRODZISKO W Y6YNN E C-095 15 grudnia 1971 ELBLCG W EKLICE CM EN TARZYSKO C-133 12 lipca 1985 ELBLCG W EKLICE GRODZISKO CYPLOW E C-185 13 w rze&nia 1993 ELBLCG W EKLICE GRODZISKO W Y6YNN E C-097 15 grudnia 1971 ELBLCG W IKROW O OSADA OTW ARTA Z W CZESN EJ EPOKI 6ELAZA C-105 2 grudnia 1972 GRON OW O ELBLCSKIE ZAJCCZKOW O GRODZISKO W Y6YNN E C-100 17 grudnia 1971 M ILEJEW O PO W IAT EŁK BAJTKOW O GRODZISKO C-034 7 m arca 1966 EŁK EŁK OSADA PRADZIEJOW A C-122 7 listopada 1980 EŁK EŁK OSADA PRADZIEJOW A C-113 10 pa9dziernika 1973 EŁK GORCZYCE GRODZISKO C-033 7 m arca 1966 PROSTKI GORŁÓ W KO GRODZISKO STO6KOW E C-069 12 listopada 1969 STARE JU CH Y OSTRYKÓ Ł SZANIEC C-038 14 w rze&nia 1968 PROSTKI ROGALE GRODZISKO PIER!CIEN IOW E C-036 20 pa9dziernika 1966 STARE JU CH Y ROM AN OW O GRODZISKO C-073 12 listopada 1969 KALINOW O SKOM ACK W IELKI GRODZISKO N IEOBW AŁOW AN E C-028 28 listopada 1949 STARE JU CH Y STARE JU CH Y GRODZISKO C-031 14 m aja 1958 STARE JU CH Y SZELIGI GRODZISKO C-240 31 grudnia 1997 EŁK W IERZBOW O GRODZISKO W CZESN O!REDN IOW IECZN E C-032 7 m arca 1966 KALINOW O

PO W IAT G I*YCKO JEZIORKO GRODZISKO OBW AŁOW ANE C-026 28 listopada 1949 RYN KAM IONKI GRODZISKO W CZESN O!REDN IOW IECZN E C-251 19 czerw ca 1999 GI6YCKO M ARCIN OW A W OLA ZESPÓ Ł OSADN ICZY C-258 11 grudnia 2002 M IŁKI ORŁO KOPIEC STRA6NICZY C-027 28 listopada 1949 RYN PAPROTKI OSADA OW R C-261 11 grudnia 2002 M IŁKI PAPROTKI ZESPÓ Ł OSADN ICZY (M EZOLIT-OW L) C-265 9 stycznia 2003 M IŁKI PAPROTKI CM EN TARZYSKO CIAŁOPALNE KU LTU RY BOGACZEW SKIEJ (POCZ. N.E.) C-196 20 pa9dziernika 1995 M IŁKI RYN KOPIEC STRA6NICZY C-257 11 grudnia 2002 RYN STA!W IN Y GRODZISKO PÓ ŁW YSPOW E C-029 28 listopada 1949 M IŁKI W RON Y GRODZISKO STO6KOW E C-252 19 czerw ca 1999 GI6YCKO W YDM IN Y ZESPÓ Ł OSADN ICZY I CM EN TARZYSKO C-266 23 stycznia 2003 W YDM IN Y

PO W IAT G O ŁD AP GOŁDAP ZESPÓ Ł OSADN ICTW A PRADZIEJOW EGO C-114 10 pa9dziernika 1973 GOŁDAP GRODZISKO GRODZISKO C-074 12 listopada 1969 BANIE M AZU RSKIE KONIKOW O GRODZISKO C-035 20 pa9dziernika 1966 GOŁDAP SZW AŁK GRODZISKO C-070 12 listopada 1969 KOW ALE OLECKIE W 86EW O GRODZISKO C-072 12 listopada 1969 KOW ALE OLECKIE PO W IAT IŁAW A BORECZN O GRODZISKO STO6KOW E C-212 5 m aja 1996 ZALEW O DOBRZYKI OSADA W CZESN O6ELAZNA C-041 14 listopada 1968 ZALEW O DU BA GRODZISKO PIER!CIEN IOW E C-140 18 pa9dziernika 1989 ZALEW O GALIN OW O OSADA RYBACKA C-056 29 listopada 1968 KISIELICE GU LB GRODZISKO PÓ ŁW Y6YN N E C-048 22 listopada 1968 IŁAW A GU TOW O GRODZISKO W Y6YNN E C-058 26 kw ietnia 1969 LU BAW A IŁAW A GRODZISKO !REDN IOW IECZN E C-134 3 listopada 1986 IŁAW A IŁAW A N AW ARSTW IEN IA KU LTU ROW E STAREGO M IASTA C-161 31 sierpnia 1992 IŁAW A JANIKI W IELKIE GRODZISKO W Y6YNN E C-042 18 listopada 1968 ZALEW O KAM IONKA GRODZISKO !REDN IOW IECZN E, W Y6YN N E C-049 25 listopada 1968 IŁAW A LASECZN O M AŁE KOPIEC STRA6NICZY C-050 25 listopada 1968 IŁAW A

LU BAW A GRODZISKO STO6KOW E C-065 12 czerw ca 1969 LU BAW A LU BAW A N AW ARSTW IEN IA KU LTU ROW E STAREGO M IASTA W RAZ Z ZAM KIEM C-152 18 m aja 1992 LU BAW A ŁODYGOW O M AŁE /PGR/ GRODZISKO C-055 29 listopada 1968 KISIELICE ŁODYGOW O M AŁE /PGR/ GRODZISKO C-057 29 listopada 1968 KISIELICE M OZGOW O KU RH AN C-139 18 pa9dziernika 1989 ZALEW O SAM PŁAW A GRODZISKO C-060 26 kw ietnia 1969 LU BAW A SU SZ GRODZISKO W Y6YNN E C-052 29 listopada 1968 SU SZ U ROW O GRODZISKO C-181 26 m aja 1993 ZALEW O W IEPRZ KU RH AN STARO6YTN Y C-204 2 lutego 1996 ZALEW O W IEPRZ CM EN T. KU RH AN OW E (13 OB.) C-231 20 m aja 1997 ZALEW O W IEPRZ GRODZISKO W Y6YNN E C-040 14 listopada 1968 ZALEW O ZALEW O N AW ARSTW IEN IA KU LTU ROW E STAREGO M IASTA C-174 5 lutego 1993 ZALEW O PO W IAT K+TRZYN BAJORY W IELKIE GRODZISKO C-129 5 sierpnia 1983 SROKOW O BARCIAN Y GRODZISKO PRADZIEJOW E C-270 16 sierpnia 2006 BARCIAN Y BARCIAN Y N AW ARSTW IEN IA KU LTU ROW E STAREGO M IASTA C-173 5 lutego 1993 BARCIAN Y BEZŁAW KI GRODZISKO OBRON N E C-126 18 m arca 1983 RESZEL GAŁW U N Y GRODZISKO STO6KOW E C-219 9 grudnia 1996 K8TRZYN GAŁW U N Y GRODZISKO CYPLOW E, W IELOCZŁON OW E C-218 9 grudnia 1996 K8TRZYN GARBN O GRODZISKO STARO6YTN E, STO6KOW E C-209 5 lutego 1996 BARCIAN Y GARBN O CM EN TARZYSKO !REDN IOW IECZN E I N OW O6YTN E C-210 3 kw ietnia 1996 BARCIAN Y GARBN O GRODZISKO PÓ ŁW YSPOW E C-111 7 sierpnia 1973 KORSZE GARBN O GRODZISKO CYPLOW E, W IELOCZŁON OW E C-213 30 w rze&nia 1996 KORSZE JEGŁAW KI - STARE JEGŁAW KI GRODZISKO C-207 5 lutego 1996 SROKOW O K8TRZYN N AW ARSTW IEN IA KU LTU ROW E STAREGO M IASTA W RAZ Z ZAM KIEM C-147 11 m arca 1992 K8TRZYN KW IEDZINA GRODZISKO CYPLOW E, W IELOCZŁON OW E C-225 30 grudnia 1996 K8TRZYN ŁANKIEJM Y ZAM CZYSKO !REDN IOW IECZN E C-208 5 lutego 1996 KORSZE M A6AN Y GRODZISKO OBRON N E, W CZESN O6ELAZN E C-124 11 grudnia 1982 K8TRZYN M OŁTAJN Y GRODZISKO I ZAM CZYSKO !REDN IOW IECZN E C-226 30 grudnia 1996 BARCIAN Y M OŁTAJN Y OSADA NAW ODNA C-228 28 kw ietnia 1997 BARCIAN Y N AKOM IADY GRODZISKO W Y6YNN E C-047 22 listopada 1968 K8TRZYN

POGAN OW O KOM PLEKS OSADNICZY C-275 26 w rze&nia 2006 K8TRZYN POR8BEK GRODZISKO W CZESN O!REDN IOW IECZN E C-051 28 listopada 1968 K8TRZYN PO6ARKI KU RH AN STARO6YTN Y C-206 2 lutego 1996 K8TRZYN RADOSZE GRODZISKO STAROPRU SKIE, W Y6YN N E C-125 11 grudnia 1982 BARCIAN Y RESZEL N AW ARSTW IEN IA KU LTU ROW E STAREGO M IASTA W RAZ Z ZAM KIEM C-157 29 czerw ca 1992 RESZEL RÓ W N IN A DOLNA GRODZISKO Z XIII-XV W . C-123 25 czerw ca 1981 KORSZE RÓ W N IN A DOLNA CM EN TARZYSKO STARO6YTN E I !REDN IOW IECZN E C-195 28 m arca 1996 KORSZE SROKOW O N AW ARSTW IEN IA KU LTU ROW E STAREGO M IASTA C-167 1 w rze&nia 1992 SROKOW O STARYN IA KU RH AN C-230 28 kw ietnia 1997 KORSZE !PIGLÓ W KA GRODZISKO STO6KOW E C-243 15 czerw ca 1998 RESZEL W ILCZYN Y GRODZISKO NASYPOW E C-117 30 pa9dziernika 1973 SROKOW O ZALESIE K8TRZYG SKIE GRÓ DEK STRA6N ICZY C-054 29 listopada 1968 K8TRZYN PO W IAT LIDZBARK W ARMI, SKI KIW ITY GRÓ DEK STO6KOW Y C-064 12 czerw ca 1969 KIW ITY N AW ARSTW IEN IA KU LTU ROW E STAREGO M IASTA W RAZ Z ZAM KIEM LIDZBARK W ARM IG SKI C-156 29 czerw ca 1992 LIDZBARK W ARM IG SKI BISKU PÓ W W ARM IG SKICH OSADA W IELOKU LTU ROW A W CZESN O6ELAZN A I OSETN IK W CZESN O!REDNIOW IECZA ORAZ CM ENTARZYSKO SZKIELETOW E C-176 10 m aja 1993 ORN ETA W CZESN O!REDNIOW IECZN E STAN OW ISKO W IELOKU LTU ROW E (CM EN TARZYSKO KU LTU RY OSETN IK W IELBARSKIEJ, OSADA W CZESN O!REDN IOW IECZNA I CM EN TARZYSKO C-177 21 m aja 1993 ORN ETA KU LTU RY ZACH ODN IOBAŁTYJSKIEJ Z OW R) ROGÓ 6 GRODZISKO PÓ ŁW YSPOW E C-068 12 czerw ca 1969 LIDZBARK W ARM IG SKI W ORKIEJM Y GRODZISKO W Y6YNN E, PIER!CIEN IOW E C-066 12 czerw ca 1969 LIDZBARK W ARM IG SKI PO W IAT MR(G O W O GIELCD M AŁY GRÓ DEK O N ASYPIE STO6KOW YM C-180 21 m aja 1993 SORKW ITY LIPOW O GRODZISKO PÓ ŁW YSPOW E C-127 11 kw ietnia 1983 PIECKI M ARADKI OSIEDLE OBRONN E, W Y6YNN E, PIER!CIENIOW E C-115 25 pa9dziernika 1973 SORKW ITY M RCGOW O N AW ARSTW IEN IA KU LTU ROW E STAREGO M IASTA C-151 13 m aja 1992 M RCGOW O N OTYST M AŁY KOPIEC STRA6NICZY C-025 17 listopada 1949 M RCGOW O N OW E BAGIEN ICE GRODZISKO W Y6YNN E C-020 29 lipca 1949 M RCGOW O RYDW CGI GRODZISKO STO6KOW E C-239 4 sierpnia 1997 M RCGOW O STAM A KOPIEC STRA6NICZY C-023 29 lipca 1949 SORKW ITY SZESTN O GRODZISKO W Y6YNN E C-022 29 lipca 1949 M RCGOW O

W YSZEM BORK KOPIEC STRA6NICZY, OBW AŁOW AN Y C-024 29 lipca 1949 M RCGOW O ZYN DAKI KOPIEC STRA6NICZY C-021 29 lipca 1949 SORKW ITY PO W IAT N IDZICA BIELAW Y KU RH AN C-193 11 w rze&nia 1995 JAN OW IEC KO!CIELN Y BIELAW Y KU RH AN C-194 11 w rze&nia 1995 JAN OW IEC KO!CIELN Y BU KOW IEC KU RH AN C-255 31 grudnia 2000 JAN OW IEC KO!CIELN Y JAN OW O N AW ARSTW IEN IA KU LTU ROW E STAREGO M IASTA C-172 5 listopada 1992 JAN OW O KRU SZE KU RH AN C-242 8 czerw ca 1998 JAN OW IEC KO!CIELN Y N IDZICA N AW ARSTW IEN IA KU LTU ROW E STAREGO M IASTA W RAZ Z ZAM KIEM C-162 31 sierpnia 1992 N IDZICA OLSZEW O KU RH AN C-229 28 kw ietnia 1997 N IDZICA PIELGRZYM OW O KU RH AN W SCH . 1 - KU RH AN ZACH . 2 C-250 31 m arca 1999 KOZŁOW O PIOTRKOW O KU RH AN C-236 30 czerw ca 1997 JAN OW IEC KO!CIELN Y PIOTRKOW O KU RH AN C-237 30 czerw ca 1997 JAN OW IEC KO!CIELN Y PIOTRKOW O KU RH AN C-238 30 czerw ca 1997 JAN OW IEC KO!CIELN Y POKRZYW N ICA W IELKA KU RH AN C-253 5 lipca 1999 JAN OW IEC KO!CIELN Y CM EN TARZYSKO W CZESN O!REDN IOW IECZN E W OBU DOW ACH POKRZYW N ICA W IELKA C-244 30 czerw ca 1998 JAN OW IEC KO!CIELN Y KAM IENN YCH POKRZYW N ICA-KU CE KU RH AN C-234 30 czerw ca 1997 JAN OW IEC KO!CIELN Y SM OLAN Y-6ARDAW Y KU RH AN C-245 30 czerw ca 1998 JAN OW IEC KO!CIELN Y SM OLAN Y-6ARDAW Y 2 GROBLE C-256 31 grudnia 2000 JAN OW IEC KO!CIELN Y SZCZEPKOW O ZALESIE KU RH AN C-272 10 listopada 2006 JAN OW IEC KO!CIELN Y SZCZEPKOW O ZALESIE KU RH AN C-273 10 listopada 2006 JAN OW IEC KO!CIELN Y SZCZEPKOW O ZALESIE KU RH AN C-274 10 listopada 2006 JAN OW IEC KO!CIELN Y CM EN TARZYSKO W CZESN O!REDN IOW IECZN E W OBU DOW ACH SZCZEPKOW O ZALESIE C-271 10 listopada 2006 JAN OW IEC KO!CIELN Y KAM IENN YCH SZCZEPKOW O-BOROW E KU RH AN C-235 30 czerw ca 1997 JAN OW IEC KO!CIELN Y SZCZEPKOW O-ZALESIE KU RH AN C-248 8 lipca 1998 JAN OW IEC KO!CIELN Y CM EN TARZYSKO W CZESN O!REDN IOW IECZN E W OBU DOW ACH SZCZEPKOW O-ZALESIE C-247 30 czerw ca 1998 JAN OW IEC KO!CIELN Y KAM IENN YCH W AŁY W AŁY I FOSY C-135 28 m arca 1988 N IDZICA ZABOROW O KU RH AN C-241 8 czerw ca 1998 JAN OW IEC KO!CIELN Y PO W IAT N O W E MIASTO LU BAW SKIE N IELBARK GRODZISKO C-062 26 kw ietnia 1969 KU RZ8TN IK

N OW Y DW Ó R BRATIAG SKI GRODZISKO C-061 26 kw ietnia 1969 N OW E M IASTO LU BAW SKIE RADOM N O GRODZISKO C-088 30 grudnia 1969 N OW E M IASTO LU BAW SKIE SŁU PN ICA GRODZISKO W Y6YNN E C-045 20 listopada 1968 BISKU PIEC !W IN IARC GRODZISKO W Y6YNN E C-059 26 kw ietnia 1969 GRODZICZN O TRZCIN GRODZISKO C-103 27 lipca 1949 GRODZICZN O PO W IAT O LECKO DCBROW SKIE GRODZISKO C-037 29 listopada 1967 OLECKO DYBOW O GRODZISKO C-071 12 listopada 1969 !W I8TAJN O PO W IAT O LSZTYN BARCZEW KO GRÓ DEK N IZINN Y, STRA6N ICZY C-002 19 lipca 1948 BARCZEW O BARCZEW KO GRODZISKO W Y6YNN E C-001 19 lipca 1948 BARCZEW O BARCZEW O N AW ARSTW IEN IA KU LTU ROW E STAREGO M IASTA C-158 30 czerw ca 1992 BARCZEW O BARCZEW O GRODZISKO W Y6YNN E C-010 31 stycznia 1949 BARCZEW O BARKW EDA GRODZISKO W CZESN O!REDN IOW IECZN E C-110 28 stycznia 1949 DYW ITY BARTOŁTY W IELKIE W AŁY PODŁU 6N E C-263 11 grudnia 2002 BARCZEW O BARTOŁTY W IELKIE W AŁ PODŁU 6N Y C-262 11 grudnia 2002 BARCZEW O BIESOW O KU RH AN Z BRU KIEM KAM IEN N YM C-046 21 listopada 1968 BISKU PIEC BISKU PIEC N AW ARSTW IEN IA KU LTU ROW E STAREGO M IASTA C-166 1 w rze&nia 1992 BISKU PIEC BU KW AŁD CM EN TARZYSKO KU RH AN OW E C-264 11 grudnia 2002 DYW ITY CERKIEW N IK GRODZISKO W CZESN O!REDN IOW IECZN E, STO6KOW E C-254 24 listopada 1999 DOBRE M IASTO CERKIEW N IK GRODZISKO STARO6YTN E C-260 11 grudnia 2002 DOBRE M IASTO CZERW ON KA GRODZISKO W Y6YNN E C-182 26 m aja 1993 BISKU PIEC CZERW ON KA GRODZISKO W YSOCZYZN OW E, CYPLOW E C-227 28 m arca 1997 BISKU PIEC DADAJ GRODZISKO W Y6YNN E C-009 31 stycznia 1949 BARCZEW O DOBRE M IASTO N AW ARSTW IEN IA KU LTU ROW E STAREGO M IASTA C-146 30 stycznia 1992 DOBRE M IASTO JEDZBARK GRODZISKO W CZESN O!REDN IOW IECZN E C-044 20 listopada 1968 BARCZEW O JEZIORAN Y N AW ARSTW IEN IA KU LTU ROW E STAREGO M IASTA W RAZ Z ZAM KIEM C-165 1 w rze&nia 1992 JEZIORAN Y JON KOW O GRODZISKO C-053 29 listopada 1968 JON KOW O KABIKIEJM Y GRODZISKO PÓ ŁW YSPOW E C-082 29 grudnia 1969 DOBRE M IASTO KIERZLIN Y W AŁ PODŁU 6N Y C-232 6 czerw ca 1997 BARCZEW O LABU SZEW O GRODZISKO STARO6YTN E C-267 19 sierpnia 2003 BISKU PIEC

ŁU PSTYCH GRÓ DEK STRA6N ICZY C-008 28 stycznia 1949 GIETRZW AŁD M ARU N Y GRODZISKO W CZESN OH ISTORYCZNE, PÓ ŁW YSPOW E C-007 27 stycznia 1949 BARCZEW O M YKI GRÓ DEK STO6KOW Y, !REDN IOW IECZN Y C-205 2 lutego 1996 DYW ITY N ADROW O GRODZISKO N IZIN N E, STO6KOW E C-201 30 grudnia 1995 OLSZTYNEK N AJDYM OW O OSADA STARO6YTN A C-211 3 kw ietnia 1996 BISKU PIEC N AW ARSTW IEN IA KU LTU ROW E STAREGO M IASTA W RAZ Z ZAM KIEM OLSZTYN C-160 2 lipca 1992 OLSZTYN BISKU PÓ W W ARM IG SKICH OLSZTYNEK N AW ARSTW IEN IA KU LTU ROW E STAREGO M IASTA W RAZ Z ZAM KIEM C-163 1 w rze&nia 1992 OLSZTYNEK PLU SKI OSADA W CZESN O6ELAZNA C-246 30 czerw ca 1998 STAW IGU DA RÓ 6YNKA GRODZISKO C-259 11 grudnia 2002 !W ICTKI S8TAL GRODZISKO NASYPOW E C-118 2 listopada 1973 DYW ITY GRODZISKO W CZESN O!REDN IOW IECZN E, W IELOCZŁON OW E, STAN CLEW O C-202 30 grudnia 1995 BISKU PIEC W YSOCZYZN OW E SW OBODNA GRODZISKO W YSOCZYZN OW E, PIER!CIENIOW E C-223 23 grudnia 1996 DOBRE M IASTO SW OBODNA GRODZISKO STO6KOW E C-224 23 grudnia 1996 DOBRE M IASTO SZCBRUK OSIEDLE OBRONN E, W CZESN O6ELAZNE C-128 27 m aja 1983 GIETRZW AŁD ZCBIE OSADA C-249 20 stycznia 1999 OLSZTYNEK PO W IAT O STRÓ D A DCBRÓ W N O N AW ARSTW IEN IA KU LTU ROW E STAREGO M IASTA C-183 26 m aja 1993 DCBRÓ W N O DOM KOW O GRODZISKO W Y6YNN E, OBW AŁOW AN E C-014 1 czerw ca 1949 GRU N W ALD DU RCG GRODZISKO W Y6YNN E, NIEOBW AŁOW ANE C-015 1 czerw ca 1949 OSTRÓ DA DZIADYK 3 KU RH AN Y Z W CZESNEJ EPOKI 6ELAZA LU B BRCZU C-136 14 m arca 1989 OSTRÓ DA GARDYN Y TEREN PRZYLEGAJCCY DO GRODZISKA GARDYN Y C-030 5 lipca 1950 DCBRÓ W N O GARDYN Y ZAM CZYSKO C-018 11 czerw ca 1949 DCBRÓ W N O GIL W IELKI OSADA NAW ODNA, STARO6YTN A C-197 28 grudnia 1995 M IŁOM ŁYN GRABIN ZAM CZYSKO W Y6YN N E, PÓ ŁW YSPOW E C-019 11 czerw ca 1949 OSTRÓ DA KRU SZEW N IA GRODZISKO PRADZIEJOW E C-137 18 pa9dziernika 1989 M ORCG LESZCZ GRODZISKO CYPLOW E, W IELOCZŁON OW E C-199 28 grudnia 1995 DCBRÓ W N O LICH TAJN Y GRODZISKO W Y6YNN E C-087 30 grudnia 1969 OSTRÓ DA LIGI OSADA OBRONNA C-138 18 pa9dziernika 1989 M IŁOM ŁYN LIPOW IEC GRODZISKO PÓ ŁW YSPOW E, W Y6YN N E C-011 11 m aja 1949 OSTRÓ DA M IŁAKOW O N AW ARSTW IEN IA KU LTU ROW E STAREGO M IASTA C-170 5 listopada 1992 M IŁAKOW O M IŁOM ŁYN N AW ARSTW IEN IA KU LTU ROW E STAREGO M IASTA C-175 15 lutego 1993 M IŁOM ŁYN

M ORCG N AW ARSTW IEN IA KU LTU ROW E STAREGO M IASTA W RAZ Z ZAM KIEM C-159 2 lipca 1992 M ORCG M ORLIN Y GRODZISKO W Y6YNN E C-017 10 czerw ca 1949 OSTRÓ DA ORN OW O GRODZISKO W Y6YNN E, OBW AŁOW AN E C-013 1 czerw ca 1949 OSTRÓ DA OSTRÓ DA N AW ARSTW IEN IA KU LTU ROW E STAREGO M IASTA W RAZ Z ZAM KIEM C-148 11 m arca 1992 OSTRÓ DA PLICH TA GRODZISKO W Y6YNN E, OBW AŁOW AN E C-012 14 m aja 1949 ŁU KTA POLKAJN Y 5 KU RH AN Ó W C-067 12 czerw ca 1969 M IŁAKOW O STARE M IASTO GRODZISKO W Y6YNN E, DW U CZŁON OW E C-075 29 listopada 1969 DCBRÓ W N O STRU 6YNA GRODZISKO W CZESN O!REDN IOW IECZN E, CYPLOW E, W IELOCZŁON OW E C-198 28 grudnia 1995 M ORCG TYM AW A W IELKA GRÓ DEK W Y6YN N Y, PÓ ŁW YSPOW Y C-086 30 grudnia 1969 GRU N W ALD W EN ECJA GRÓ DEK STRA6N ICZY C-039 14 listopada 1968 M ORCG W EN ECJA GRÓ DEK STRA6N ICZY C-043 18 listopada 1968 M ORCG ZAJCCZKI GRODZISKO W CZESN O!REDN IOW IECZN E C-203 15 stycznia 1996 OSTRÓ DA PO W IAT SZCZYTN O J8CZNIK GRODZISKO W Y6YNN E C-005 25 pa9dziernika 1948 SZCZYTN O ŁU POW O GRODZISKO CYPLOW E, STARO6YTN E C-268 15 stycznia 2004 DHW IERZU TY PASYM GRODZISKO W Y6YNN E C-004 18 pa9dziernika 1948 PASYM PASYM N AW ARSTW IEN IA KU LTU ROW E STAREGO M IASTA C-150 29 kw ietnia 1992 PASYM SZCZYTN O N AW ARSTW IEN IA KU LTU ROW E STAREGO M IASTA W RAZ Z ZAM KIEM C-153 18 m aja 1992 SZCZYTN O W IELBARK N AW ARSTW IEN IA KU LTU ROW E STAREGO M IASTA C-168 1 w rze&nia 1992 W IELBARK PO W IAT W +G O RZEW O PERŁY GRODZISKO C-104 21 listopada 1972 W 8GORZEW O TARŁAW KI OSIEDLE OBRONN E C-120 2 grudnia 1973 W 8GORZEW O W 8GIELSZTYN GRODZISKO C-112 25 w rze&nia 1973 W 8GORZEW O

ródło: www.bip.wuoz.olsztyn.pl (na potrzeby opracowania zmieniono układ tabeli – informacje pogrupowano wg powiatów)

Załcznik 4

Zalecany program monitoringu kolizji awifauny z elektrowniami wiatrowymi (według: P. Chylarecki, 2000).

Monitoring ten powinien byş prowadzony po realizacji parku wiatrowego. Wskazane jest by był on kontynuacj bada zachowania awifauny, przeprowadzonych na etapie rozpoznawania mo- liwoci lokalizacji elektrowni wiatrowych na danym terenie. Porównanie wyników bada wyprze- dzajcych lokalizacj wiatraków z wynikami monitoringu moe pozwoliş na okrelenie rzeczywi- stego wpływu tej inwestycji na zachowanie i stan awifauny. ° Podstawowy cel monitoringu – ocena skali miertelnoci ptaków, spowodowanej przez koli- zje z elektrowniami. ° Terminy realizacji programu – okres przelotów jesiennych oraz okres zimowania (od po- cztku wrzenia do koca marca); wskazane jest równie prowadzenie bada w okresie l- gowym (kwiecie – czerwiec). ° Czstotliwoş obserwacji – codziennie, wczesnym rankiem. Jest to konieczne dla rzetelnoci bada. Martwe ptaki s bardzo szybko usuwane przez zwierzta odywiajce si padlin. Czş ofiar jest usuwana jeszcze przed wschodem słoca przez zwierzta aktywne noc (li- sy, sowy). ° Zakres terytorialny bada – w promieniu 50 – 70m od zasigu turbiny. ° Ofiary kolizji powinny byş oznaczone do gatunku. ° Teren bada powinna porastaş niska rolinnoş (murawa krótko koszona lub spasana), uła- twiajca poszukiwanie ofiar kolizji. Jest to take warunek rzetelnoci bada. ° Badania monitoringowe mog te mieş postaş kilku sesji prac terenowych w wymaganych terminach, spełniajcych warunki reprezentatywnego statystycznie próbkowania.

Wskazane s te badania wpływu elektrowni wiatrowych na szlaki przelotów ptaków (według: Chylarecki P., Gromadzki M., 2000): ° Obserwacje powinny byş prowadzone w okresie koncentracji polgowych i przelotów je- siennych (od pocztku sierpnia do koca listopada). Wskazane jest prowadzenie bada rów- nie w okresie przelotów wiosennych (połowa marca – koniec kwietnia). ° Badania mog mieş postaş sesji terenowych, spełniajcych warunki reprezentatywnego próbkowania.

° Badania obejmuj rejon elektrowni wiatrowych. ° Celem bada jest ocena: − liczebnoci ptaków przelatujcych nad rejonem lokalizacji turbin wiatrowych; − zakresu zmian kierunków przelotów ptaków; ocena powinna obejmowaş frekwencj ptaków (lub stad ptaków)zmieniajcych kierunek przelotu na widok turbin oraz kwantyfikowaş natenie tych zmian. ° W przypadku lokalizacji elektrowni w rejonach wystpowania ostoi ptaków – wskazane s obserwacje prowadzce do ustalenia szlaków intensywnych przelotów, zwłaszcza przelotów na niskim pułapie.

Załcznik 5

Gmina Kisielice – etapy realizacji parku wiatrowego. (na podstawie prelekcji „Rola i do
wiadczenia gminy w rozwoju lokalnej energetyki wiatrowej oraz współpracy z inwestorami”, przedstawionej przez Burmistrza Kisielic Pana Tomasza Koprowiaka na II Europejskiej Konferencji Samorzdowych Specjalistów ds. Energii w Warszawie, w dniach 5-6 padziernika 2006)

1. Geneza projektu • Poszukiwanie dodatkowych dochodów dla budetu gminy, • Odniesienie do sytuacji historycznej – obecnoş na terenie gminy Kisielice pozostałoci przedwojennych wia- traków, • Mapa warunków wiatrowych w Polsce opracowana przez prof. Halin Lorenc (IMGW ), • Dowiadczenia pastw zachodnich, • Uwzgldnienie moliwoci lokalizacji turbin wiatrowych w planie zagospodarowania przestrzennego gminy Kisielice – rok 1998, „ ..Urzdzenia energii wiatrowej dopuszcza si na terenach rolnych z nastpujcymi ograniczeniami: − Wyłcza si tereny korytarzy ekologicznych i uytków ekologicznych, − Na obszarach chronionego krajobrazu i zespołu przyrodniczo – krajobrazowego, wysokoş masztów nie moe przekraczaş 12m.”

2. Podjcie działa na rzecz realizacji gminnego projektu energetyki wiatrowej • Kontakt z EC BREC/IBMER, • Wniosek do programu ECOLINKS na projekt badawczy siły i zasobów wiatru w gminie – realizacja programu – I 2001 do VI 2002, • Pomiar prdkoci wiatru odbywał si na wysokoci 10 i 30m n.p.g. urzdzeniem angielskiej firmy Delta-T, • Opracowanie studium wykonalnoci na budow jednej elektrowni o mocy 1,5MW w gminie, • Wyrónienie w konkursie Instytutu na rzecz Ekorozwoju „ Nasza gmina chroni klimat”. Promesa Ekofunduszu na dofinansowanie projektu w wys. 30% (2. 382. 000 zł) – 16 V 2001r.

3. Przygotowanie projektu • Wykonanie projektu budowlanego dla turbiny ENRON – pozwolenie na budow 27 IV 2001r. • Wystpienie do ZE o warunki techniczne przyłczenia do sieci, • Opracowanie ekspertyzy wpływu na system elektroenergetyczny, • Opracowanie wpływu inwestycji na rodowisko, studium krajobrazowe, • Uzgodnienia z instytucjami, • Projekt drogi dojazdowej

4. Monta finansowy – koszt szacunkowy 7.940.000,00zł a) Promesa EKOFUNDUSZU 2.382.000,00zł., b) Wniosek do NFO iGW na dotacj 1.583.000,00zł i poyczk 3.700.000,00zł z 15 I 2001r., c) rodki własne 275.000,00zł., d) Rezerwa 600.000,00zł., poyczka WFO iGW w Olsztynie, e) Przedłuajca si procedura rozpatrywania wniosku przez WFO iGW: - decyzja Zarzdu Funduszu z dnia 5 IX 2001r., - koniecznoş podjcia decyzji przez Rad Nadzorcz ze wzgldu na przekroczenie sumy 1 mln EURO, - ze wzgldu na brak Rady Nadzorczej zadanie przechodzi na 2002 r. i nastpuje zmiana warunków udziela- nia dotacji, - pojawia si zarzut, i energetyka wiatrowa nie tworzy nowych miejsc pracy w Polsce, f) 17 V 2002r. koczy si wanoş promesy EKOFUNDUSZU, g) Upadek koncepcji gminnego projektu.

5. Przykłady problemów natury formalno-prawnej w realizacji projektu energetyki wiatrowej przez samorzd gminy: – brak linii przesyłowej do GPZ – poyczka 600 tys. zł, udzielonej przez WFO iGW na modernizacj linii,

– w celu otrzymania pozwolenia na przyłczenie z Zakładu Energetycznego konieczna ekspertyza wpływu na sieş, wykonana pod konkretny model turbiny, – brak moliwoci wykonania ekspertyzy wpływu na sieş przed wyłonieniem zwycizcy przetargu, a tym samym konkretnego modelu turbiny, – brak moliwoci otrzymania pozwolenia na budow bez warunków technicznych przyłcz do sieci energetycznej, – do realizacji przetargu niezbdne dokonanie zabezpieczenia finansowego przez gmin, – w rezultacie problemów – porzucenie koncepcji realizacji projektu przez gmin i rozpoczcie poszu- kiwania inwestora prywatnego.

6. Działania gminy w pozyskiwaniu inwestora prywatnego: – rozpowszechnianie informacji o chci sprzeday projektu „w rodowisku” przez zaznajomione insty- tucje oraz bezporednio potencjalnym inwestorom podczas konferencji i seminariów, – umowa z firm MVV eternegy Polska na sprzeda wyniku pomiarów wiatrów - 2003r., – minimalizacja ryzyka inwestora – uzgodnienie płatnoci dla gminy po uzyskaniu pozwolenia na bu- dow (2005), – przeprowadzenie działa na rzecz akceptacji społecznej - uwiadamiajcych społecznoci lokalne w zakresie funkcjonowania farm wiatrowych.

7. Główne wnioski/dowiadczenia gminy Kisielice w obszarze energetyki wiatrowej: 7.1. Gmina nie musi robiş wszystkiego samemu. 7.2 Gmina powinna STWARZAŞ WARUNKI dla realizacji inwestycji poprzez: 7.2.1 Przeprowadzenie bada warunków wiatrowych, 7.2.2 Przygotowanie (wprowadzenie zmian) miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, 7.2.3 Przygotowanie społecznego gruntu dla realizacji inwestycji – akcje uwiadamiajce w celu podnie- sienia akceptacji społecznej.

8. Bilans dowiadcze – porównanie mo liwoci realizacji inwestycji midzy dniem dzisiejszym, a wówczas – re- komendacje dotyczce przygotowania gminnej oferty realizacji inwestycji w energetyce wiatrowej: 8.1 Lepiej przygotowaş grunt dla inwestycji przez inwestora prywatnego, anieli realizowaş samemu. 8.2 Przygotowanie mapy bilansu terenów dostpnych pod rozwój energetyki wiatrowej – okrelenie obszarów wy- łcze spod inwestycji: − ze wzgldu na uwarunkowania rodowiska, − ze wzgldu na hałas.

9. Efekty: ‹ MVV realizuje projekt budowlany dla 27 turbin i sprzedaje go IBERDROLI. ‹ W maju 2006r. rozpoczyna si budowa fermy wiatrowej. Inwestycja obejmuje budow 27 turbin wiatro- wych o mocy 1,5MW, budow GPZ w Kisielicach oraz budow linii 110 kV z Kisielic do Susza. ‹ Gmina dzierawi działk dla PGK System z Osielska (obecnie: Eolica Polska Sp. z o.o.). W sierpniu br. wydane zostało pozwolenie na budow 1 turbiny o mocy 2MW dla teje firmy.

Tomasz Koprowiak Burmistrz Kisielic Województwo Warmisko-Mazurskie

055 278 55 00 604 258 509 [email protected]

Ferma wiatrowa Łodygowo – Galinowo, gm. Kisielice: ≠ 27 turbin wiatrowych o mocy 1,5MW kada, ≠ wysokoş masztu 85 m., ≠ rednica wirnika 78 m., ≠ całkowita wysokoş 124 m.

Załcznik 6

Pracujce elektrownie wiatrowe w Polsce.

Moc Iloş Rok urucho- Lp Miejsce zainstalowania Elektrowni Producent U ytkownik szt. mienia w kW Lisewo k/Gniewina Elektrownia Wodna arno- 1 1 150 Nordtank Dania 1991 woj. Pomorskie wiec S.A. Nowomag 2 Zawoja k/ Bielska-Białej 1 160 Klasztor 1995 Nowy Scz-Polska Nowomag 3 Wrocki 1 160 Właciciel prywatny 1995 Nowy Scz-Polska Kwilcz Nowomag Nowy 4 1 160 Gmina 1996 woj. Wielkopolskie Scz-Polska Nowomag 5 Słup k /Legnicy 1 160 Gmina 1997 Nowy Scz Rembertów k/Tarczyna Lagerway Holan- Firma 6 1 250 1997 woj. Mazowieckie dia Van Melle Polska Starbienino Kaszubski Uniwer-sytet 7 1 250 Nordex Dania 1997 woj. Pomorskie Ludowy Swarzewo - k/ Pucka 2x 600 Właciciel prywatny We- 8 2 TACKE Niemcy 1997 woj. Pomorskie = 1200 stWind- Poland Dr Zber 9 Wojkowice k/ Bdzina 1 30 Właciciel prywatny 1997 Nowy Scz Nowomag 10 Rytro k/Nowego Scza 1 160 Właciciel prywatny -ksidz 1994 Nowy Scz 5x 132 11 Cisowo k/Darłowa 5 SeeWind Niemcy Właciciel prywatny 1999 = 660 12 Nowogard 1 225 Vestas Dania Gmina 1999 2x 160 Nowomag 13 Wróblik Szlachecki 2 Właciciel prywatny 2000 = 320 Nowy Scz 2x 300 WindMaster 14 Wiajny k/Suwałk 2 Właciciel prywatny 2000 = 600 Holandia Sowiniec Gmina Mosina Nowomag ELEKTROMIS 15 1 160 2001 k/ Poznania Nowy Scz Pozna 16 Barzowice k/Darłowa 6 6x 833 = 5000 Vestas Dania Elektr Wiatrowe S.A. 2001 Zwarcienko k/Choczewa Nowomag 17 2 2x160 = 320 Firma "ZEW" 2001 woj. Pomorskie Nowy Scz Dbrowa k/ Gorzowa Uywane turbiny Właciciel 18 2 2x 100 = 200 2001 Wielkopolskiego prod. holend. prywatny Dr Zber 19 Górzyce Wielkie 1 5 Właciciel prywatny 2001 Nowy Scz 9x2000 20 Cisowo k/Darłowa 9 Vestas Dania Energia Eco 2001 2002 = 18 000 15x2000 Wolin North 21 Zagórze k/Wolina 15 Vestas Dania 2003 = 30 000 ELSAM - Dania 25x2000 Farma w trakcie 22 Tymie 25 Vestas Dania 2006 = 50 000 budowy 23 Bogatka k/Gdaska 1 850 Vestas 2006   24 Kramsk 5 5x150 WindWord S to turbiny u ywane ku- 2005 pione i postawione przez 25 Sokoły 4 4x150 WindWord 2005 włacicieli 26 Zagorzyce 5 5x150 Bonus prywatnych 2005 27 Kłonow 3 3x150 Bonus 2005 14x600 28 Gniewino k/ arnowca 14 ENERCON 2006 = 8 400 11x2000 Farma w trakcie 29 Gniedzewo 11 Vestas Dania 2006 = 22 000 budowy Wg stanu na maj 2006 r. ródło: http://www.ptew.pl/html2006/lista.html

Załcznik 7

Lesistoş w województwie warmisko – mazurskim w 2004 r. (według powiatów).

Powierzchnia gruntów Wyszczególnienie lenycha ogółem Lesistoşa (w %) (w tys. ha) Warmisko - mazurskie 743,0 29,9 Powiaty: bartoszycki 28,3 21,1 braniewski 29,2 23,8 działdowski 27,1 27,6 elblski 26,4 18,0 ełcki 24,7 21,7 giycki 28,9 25,1 gołdapski 24,9 31,3 iławski 36,9 25,9 ktrzyski 20,0 16,1 lidzbarski 25,0 26,4 mrgowski 34,0 31,1 nidzicki 36,4 36,9 nowomiejski 13,9 19,5 olecki 22,6 25,1 olsztyski 108,5 37,2 ostródzki 52,1 28,7 piski 88,8 48,1 szczycieski 97,1 48,8 wgorzewski 14,3 20,0 Miasta na prawach powiatu: Elblg 2,1 26,2 Olsztyn 1,9 21,1 a Stan w dniu 31 XII.

Załcznik 8

Podział odnawialnych ródeł energii.

Naturalne procesy Techniczne procesy przemia- Forma uzyskanej Pierwotne ródła energii przemiany energii ny energii energii

Parowanie, topnienie Woda Elektrownie wodne Energia elektryczna lodu i niegu, opady

Ruch atmosfery Elektrownie wiatrowe Wiatr Energia elektryczna Energia fal Elektrownie falowe

Elektrownie wykorzystujce Prdy oceaniczne Energia elektryczna prdy oceaniczne

Elektrownie wykorzystujce Nagrzewanie po- Energia elektryczna ciepło oceanów wierzchni ziemi i at- mosfery  Pompy ciepła Energia cieplna Sło ce Promieniowanie słoneczne Kolektory i cieplne elektrownie Energia cieplna słoneczne Promieniowanie sło- Fotoogniwa i elektrownie sło- neczne Energia elektryczna neczne

Fotoliza Paliwa

Ogrzewanie i elektrownie ciepl- Energia cieplna i ne elektryczna Biomasa Produkcja biomasy Urzdzenia przetwarzajce Paliwa

Ogrzewanie i elektrownie geo- Energia cieplna i Ziemia Rozpad izotopów ródła geotermalne termalne elektryczna

Ksiyc Grawitacja Pływy wód Elektrownie pływowe Energia elektryczna http://www.elektrownie.tanio.net/odnawialne.html

MAPY

Rysunki zamieszczone poniej s zmniejszone w stosunku do oryginalnych. Rysunki w oryginalnych wymiarach zamieszczone s na płycie w folderze mapy_jpg.