İSTİHBARATIN TEŞKİLATLANMA Ve YÖNETİM SORUNSALI: A.B.D. ÖRNEĞİ

T.C. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ SİYASET BİLİMİ VE KAMU YÖNETİMİ ANABİLİM DALI

YÜKSEK LİSANS TEZİ

İSTİHBARATIN TEŞKİLATLANMA ve YÖNETİM SORUNSALI: A.B.D. ÖRNEĞİ

Fatih TÜRK

2501110836

TEZ DANIŞMANI

DOÇ. DR Pelin Pınar GİRİTLİOĞLU

İSTANBUL - 2019

ÖZ

İSTİHBARATIN TEŞKİLATLANMA ve YÖNETİM SORUNSALI: A.B.D. ÖRNEĞİ

Fatih TÜRK

Günümüzde teknolojinin gelişimi ve küreselleşme dünyayı uçtan uca değiştirdi. Toplumlar ve ülkeler birbiri ile etkileşime geçtikçe bireysel özgürlükler ve demokrasi konusunda hassas alanlar giderek artmaktadır. Bu etkileşim ülkelerin güvenliğini ve bireysel özgürlük alanlarınıda etkilemektedir. Bu hızlı değişime karşın ülkeler geçmişin soğuk savaş anlayışı ve güvenlik hassasiyetlerini de aynı zamanda taşımaya devam etmektedirler. Gelişmiş demokrasilere sahip ülkelerin başında gelen Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) mevcut güvenlik ve istihbarat anlayışı, faaliyetleri ve denetimi işte bu çatışmanın uzun sürede meydana geldiği denge üzerine kuruludur. ABD açısından istihbarat teşkilatlanma süreci yeni problemler, hak arayışları, çatışma ve çözümler doğurmaktadır. Tüm bunların ışığında bu tezin temel amacı istihbarat problemlerini ABD istihbarat teşkilatlanma süreci üzerinden analiz edip karşılaşılan problemleri neden sonuç ilişkisi içerisinde tespit etmektir. Bu çalışmada Amerika Birleşik Devletleri’nde istihbaratın yönetim modeli, teşkilatlanması ve hukuki alt yapısı incelenmiştir. Birinci bölümde kavramsal anlamda istihbarat incelemesi literatüre önemli bir katkı olarak görülebilir. İkinci bölümde ABD istihbarat teşkilatlanması ve yasal çerçevedeki gelişim arasındaki ilişki ortaya konmaktadır. Üçüncü bölümde ABD istihbaratının yönetim, organizasyon ve denetimine ilişkin temel problemler tartışılmıştır. Sonuç olarak tespit edilen en büyük problem büyüyen kurum yapıları arasında koordinasyon eksikliğinden kaynaklanmaktadır. Etkin bir istihbarat teşkilatlanmasının öncülü olarak insan faktörünün ve doğru bilginin karar vericiler için hızlı ve etkin şekilde rafine edildiği istihbarat süreçlerinin gerekliliği öne sürülmüştür.

Anahtar Kelimeler: İstihbarat, Güvenlik, İstihbaratın Denetimi, Teknolojik İstihbarat, İnsan İstihbaratı

iii

ABSTRACT

ORGANIZATION AND MANAGEMENT OF INTELLIGENCE: U.S.A AS AN EXAMPLE

Fatih TÜRK

Today, the development of technology and globalization has changed the world from end to end. As societies and countries interact with each other, sensitive areas for individual freedoms and democracy increase. This interaction affects countries' on security and individual freedom. Despite this rapid change, countries continue to carry the cold war understanding and security sensitivities of the past at the same time. In the United States (USA), one of the leading countries with advanced democracies, the current security and intelligence agreement, its activities and supervision is based on the long-term balance of this conflict. For the US, the intelligence organization process creates new problems, seeking rights, conflicts and solutions. In the light of all these, the main purpose of this thesis is to analyze the intelligence problems through the US intelligence organization process and to identify the problems encountered in the cause and effect relationship. In this study, the management model, organization and legal infrastructure of intelligence in the United States have been examined. In the first section, intelligence analysis can be seen as an important contribution to the literature. The second section sets out the relationship between the US intelligence organization and the development of the legal framework. In the third section, the main problems related to the administration, organization and supervision of the US intelligence are discussed. As a result, the biggest problem identified is the lack of coordination among the growing corporate structures. As the precursor of an effective intelligence organization, it has been suggested that intelligence processes, where human factor and correct information are refined for decision makers in a fast and efficient manner.

Key words: Intelligence, Security, Intelligence Control, Technological Intelligence, Human Intelligence iv

ÖNSÖZ

Gelişmiş bir demokrasi olan ve bireysel özgürlüklerin hayatın ekseninde yer aldığı Birleşik Devletlerdeki güvenlik anlayışı, özgürlük ve dünyanın önde gelen aktör devletinin gücünün istihbarat öğelerinin şekillendirdiği bir yönetim anlayışı içerisinde istihbaratın yönetim modelini özellikle 11 Eylül saldırıları sonrası reorganizasyonu ve bunun sonuçları incelenerek ülkemizin ve ulusumuzun yarınları adına bir katkı sağlamayı amaçladık.

Çalışma süresince değerli katkılarını esirgemeyen danışmanım Doç. Dr. Pelin Pınar Giritlioğlu’na sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Ayrıca bu süreç boyunca yanımda olarak desteğini esirgemeyen arkadaşlarıma ve aileme teşekkürlerimi sunmayı bir borç bilirim.

İSTANBUL-2019

Fatih TÜRK

İÇİNDEKİLER

ÖZ ...... iii ABSTRACT ...... iv İÇİNDEKİLER ...... vi TABLOLAR LİSTESİ ...... viii ŞEKİLLER LİSTESİ ...... ix KISALTMALAR LİSTESİ ...... x GİRİŞ ...... 2 BİRİNCİ BÖLÜM İSTİHBARAT 1.1. İstihbarat Nedir ...... 7 1.2. İstihbarat Döngüsü ...... 12 1.3. İstihbarat Ürünü ...... 16 1.4. İstihbaratın Sınıflandırılması ...... 17 1.4.1. İşlevlerine Göre İstihbarat Türleri ...... 18 1.4.2. ABD’de Organizasyonel Seviyelere Göre İstihbarat ...... 19 1.4.3. ABD’de İstihbarat Grupları...... 20 1.4.4. İstihbarat Disiplinleri (INTs)...... 23 1.4.5. İstihbarat Veri Entegresyonu...... 27 İKİNCİ BÖLÜM ABD’DE İSTİHBARATI YETKİLENDİREN YASALAR ve GELİŞMELER 2.1. Tarihsel Arkaplan ...... 31 2.1.1 Birinci Dünya Savaşı...... 32 2.1.2 İkinci Dünya Savaşı ...... 33 2.2. Yeni Yapılanma Çalışmaları ve Komisyonlar ...... 34 2.3 İstihbarat’a Yönelik Suistimaller-Skandallar ...... 37 2.4. SSCB Sonrası Dönem ...... 41 vi

2.5. Yeni Sorunsal- Terör ve WMD (Kitle İmha Silahı)...... 42 2.6. 11 Eylül Saldırısı ve Reorganizasyon ...... 44 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ABD’DE İSTİHBARATIN YÖNETİMİ, ORGANİZASYONU ve DENETİMİ 3.1. Birleşik Devletler İstihbarat Topluluğu (IC) ...... 53 3.1.1. İstihbarat Topluluğu Üyelerinin Görevleri...... 60 3.1.2. İstihbarat Topluluğu (IC) Programları ...... 67 3.1.3. ABD’de İstihbaratın Kurumlararası İşbirliği ...... 68 3.1.4. ABD İstihbarat Bütçesi ...... 68 3.1.5. ABD’de İstihbarat Teknolojileri ve Sistemleri ...... 75 3.2. İstihbaratın Denetimi ...... 84 3.2.1. ABD’de İstihbaratın Denetimi ...... 84 SONUÇ ...... 91 KAYNAKÇA ...... 98

vii

TABLOLAR LİSTESİ

Tablo 1 . İşlevsel İstihbarat Türleri ...... 18 Tablo 2 . İstihbaratın Üç Seviyesi ...... 20 Tablo 3 . Ulusal Güvenlik İstihbaratı ve Alt Kategorileri ...... 21 Tablo 4 . Yerel Güvenlik İstihbaratı ve Alt Kategorileri ...... 21 Tablo 5 . Savunma istihbaratı ve Alt Kategorileri ...... 22 Tablo 6 . Yabancı İstihbarat ve Alt Kategorileri ...... 22 Tablo 7 . İstihbarat Disiplinleri ...... 23 Tablo 8. DNI’yı Oluşturan 17 Kurum ...... 60 Tablo 9 . ODNI altındaki Kurumlararası Merkezler ...... 61 Tablo 10 . Savunma Bakanlığı altındaki İstihbarat Kurumları ...... 63 Tablo 11 . ABD Toplam İstihbarat Bütçesi (Ulusal ve Askeri Bütçeler) ...... 69 Tablo 12 . Yabancı Dil Yeterlik Ödemeleri ...... 73

viii

ŞEKİLLER LİSTESİ

Şekil 1 . Veriden İstihbarata Bilişsel Hiyerarşi ...... 9 Şekil 2 . Choo'nun Organizasyonel Zeka Döngüsü ...... 11 Şekil 3. İlk Dönem İstihbarat Döngüsü Gösterimi ...... 12 Şekil 4 . İstihbarat Döngüsü ...... 13 Şekil 5 . İstihbarat Döngüsü ...... 14 Şekil 6 . Ayrıntılı İstihbarat Döngüsü ...... 15 Şekil 7 . Doğru İstihbarat Ürününün Özellikleri ...... 16 Şekil 8. DCGS-A Nedir? ...... 28 Şekil 9. JIOC-I: Bütün Verileri Barındıran Tek Bir Depo ...... 29 Şekil 10. Ulusal İstihbarat Topluluğu (IC) ...... 53 Şekil 11 . Ulusal İstihbarat Direktörlüğü ve Altındaki Kurumlar ...... 55 Şekil 12. ABD İstihbarat Topluluğu Organizasyonu ...... 57 Şekil 13. ODNI İçerisindeki Organizasyonel Gruplar ...... 58 Şekil 14 . Ulusal İstihbarat Programı Bütçesi ...... 69 Şekil 15 . ABD Ulusal ve Askeri İstihbarat Bütçeleri ...... 70 Şekil 16 . ABD İstihbarat Bütçesi (2013)………………………………...…………71 Şekil 17 . ABD İstihbarat Bütçesi* 2013 Mali Yılı Görev Hedef Fonları ...... 72 Şekil 18 . İstihbaratın Dört Safhasının 2013 Bütçesindeki Yeri ...... 73 Şekil 19 . CIA Bütçesi Ayrıntıları ...... 74 Şekil 20 . İstihbarat Topluluğu İşgücü Dağılım ...... 74 Şekil 21 . İstihbarat Topluluğu İşgücü Yaş Dağılımı ...... 75 Şekil 22 . İstihbarat Topluluğu, Denetim Mekanizmaları…………………………...75

KISALTMALAR LİSTESİ

AB : Avrupa Birliği AİHM : Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi AİHS : Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi CMK : Ceza Muhakemesi Kanunu CMUK : Ceza Muhakemeleri Usul Kanunu ÇASÖMK : Çıkar Amaçlı Suç Örgütleriyle Mücadele Kanunu DCI : Director of Central Intelligence DEÜHFD : Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi JTGYK : Jandarma Teşkilatı Görev Ve Yetkileri Kanunu MİT : Milli İstihbarat Teşkilatı PVSK : Polis Vazife Ve Salahiyet Kanunu TBB : Türkiye Barolar Birliği R.G. : Resmi Gazete TCK : Türk Ceza Kanunu TİB : Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı Intelligence : İstihbarat Surveillance : İzleme Oversight : Denetim/Gözetim IC : The United States Intelligence Community OCO : Overseas Contingency Operations FY : Fiscal Year White House : Beyaz Saray US House : Temsilciler Meclisi Senate : Senato OECD : Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı BM : Birleşmiş Milletler (BM) OSCE : Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı PACE : Avrupa Parlamento Meclis Konseyi İzleme Komisyonu IPU : Parlamentolar arası Birlik FCC : Federal Haberleşme Komisyonu

GİRİŞ

Günümüzde istihbaratın genel olarak kamu güvenliği, uluslararası ilişkiler, savunma sanayii, iç politika, global ticari kuruluşlar ve teknoloji, medya, sosyal medya vasıtasıyla manipülasyon sağlama gücü, reaksiyonları her daim yepyeni gelişen olaylar ile dünya siyasi ve politik gündemini etkilemeye ve değiştirmeye devam etmektedir. Son süreçte Snowden olayı, Wikileaks, El Kaide kurucusu Usame Bin Ladin’in infaz edilmesi gündemi meşgul ederken, Arap Baharı adı verilen başta Mısır olmak üzere tüm arap dünyasındaki ayaklanma ve hareketlenmeler ile anlıyoruz ki; savunma -sosyal medya- istihbarat döngüsünde bu post modern aksiyonlar daha merak uyandırır haldedir. Bunu hiçbir istihbarat kurumu göz ardı edemez duruma gelmiştir. Siber teknoloji ve sosyal medya alanında her gün yeni bir teknolojik ilerlemeyle karşılaşıyoruz. 11 Eylül’de yapılan çifte uçak saldırılardan beri bütün istihbarat servisleri, öncelikli olarak ABD istihbaratı büyük bir başkalaşım yaşamakta, bu beklenmeyen saldırılara ve yeni güvenlik durumlarına uyum sağlayabilmek için teknolojiyi daha çok kullanarak etkin şekilde mücadele etmeye çalışmaktadırlar. Teknik, görüntü ve sinyal istihbaratı için dünyada ve dünya dışında yapılan topyekûn mücadeleye, ekonomik istihbarat, sosyal medya ve teknolojik alanlardaki mücadele de dahil olmaktadır. Bu açıdan çok yönlü bir kapışmadan söz edebiliriz.

Son çeyrek yüzyıldaki istihbarat alanındaki yenilenme denemeleri ve revizyonlar sadece teşkilat reorganizasyonlarıyla istihbarat kurumlarının sonuç alamayacaklarını kanıtlamıştır. İstihbarat reformları yalnızca prosedürel değişim olmamakla birlikte, yeni vakalara ayak uydurabilecek kapsamda sosyal, akademik, kültürel ve zihinsel değişimi de gerektirmektedir. Bu değişimi bilimsel gerçeklere uygun ve pratik uygulamaya en yakın şekilde icra etmeye yönelik ABD istihbaratının evrimini tartışmaya başlamadan kavramsal bazı konuları daha detaylı incelenmesine gerek duyulmaktadır.

İstihbarat kaçınılmaz olarak bir ülkenin rakip olarak gördüğü diğer ülkelere karşı sahip olduğu en fazla derinlik içeren bilgi tabanlı koruma kalkanıdır. İnsanlık tarihi açısından incelendiğinde sadece son yüzyılla sınırlı kalmayıp, savaşın ve stratejinin geçerli olduğu her dönemde istihbaratın çeşitli halleri uygulana gelmiştir. Stratejik açıdan iki tarafın olduğu bir mücadelede rakibin gücü dahil tüm unsurları ile ilgili bilgi sahibi olmak stratejik avantajın temelini oluşturmaktadır. Sosyolojik ve politik açıdan ülkeler incelenildiğinde tarihsel olarak her devirde var olan istihbarat kavramı ulus devlet kavramının gelişmesiyle birlikte kaçınılmaz olarak kurumsallaşmaya başlamıştır. Bu çalışma da temel olarak son yüzyıl içinde kurumsallaşmasını tamamlayan ABD istihbarat teşkilatlanma yapısı üzerinden bu kavramın önemli unsurları ve etkileri incelenecektir.

Çalışmanın Amacı: Bu çalışmanın amacı 1900’lü yılların başından itibaren I. Dünya Savaşı ile birlikte gelişen istihbaratın kurumsallaşmasını ABD teşkilatlanma yapısı üzerinden inceleyerek son yüzyıl içerisinde nasıl evrildiği, ne gibi etkilerle geliştiği ve bu etkilerin ne gibi sonuçlara neden olduğu temel sorusu üzerinden cevaplar aranacaktır.

Bu temel sorunun yanında aşağıdaki alt sorularada cevap aranacaktır:

İstihbarat kavramı nedir? Bir kavram olarak çerçevesini neler belirler? Ürün olarak nasıl bir yapı içerisindedir ve nasıl bir döngüye sahiptir? ABD teşkilatlanması son yüzyıl içerisinde bu kavramı hangi yasal çerçevelerde ne gibi bir süreç içerisinde ilerletmiştir ve bunun sonucunda hangi kurumlarını geliştirmiştir? İstihbaratın yönetimi, denetimi ve organizasyonu nasıl bir sistem içerisinde oluşturulur? Tüm bu teşkilatlanma yapısı demokratik haklar açısından hangi sınırlara kadar ilerlemiştir? Bunların sonucu olarak topluma ve ülkeye olan geniş etkisi ile ne gibi sonuçlara neden olmuştur.

Çalışmanın genel içeriğinde bu sorulara verilecek yanıtlar doğrultusunda aşağıdaki iddiaların doğrulanıp doğrulanmayacağı açıklık kazanacaktır:

- İstihbarat stratejik bir unsur olarak bir ülkenin temel koruma kalkanını güçlendirmektedir. - İstihbarat güvenlik yapısı içerisinde ürün olarak önemini artırmaktadır. - ABD istihbarat teşkilatlanması üzerinden istihbaratın yasal çerçevelerle ilerletilen karşı güçler dengesi üzerinden etki ve sonuçları bulunmaktadır. - İstihbaratın derinliği artıkça demokratik unsurları zayıflatmaktadır.

Çalışmanın Kapsamı: İstihbarat, güvenlik, istihbaratın denetimi, teknolojik İstihbarat, insan istihbaratı gibi kavramları kapsamaktadır.

Mekân Sınırı: Bu çalışmada son yüzyıl içerisinde ABD istihbarat teşkilatlanma yapısı, gelişen olaylar ve yasal çerçeveler üzerinden incelenmektedir.

Zaman Sınırı: Çalışmada literatür incelenirken 1908 yılı başlarında Başsavcı Charles Bonaparte tarafından oluşturulan Soruşturma Bürosu ile başlayan I. Dünya Savaşı sırasında evrilen ve II. Dünya Savaşı sonrasında gelişen yasal çerçeve süreci ile birlikte soğuk savaş dönemi ve sonrası zaman çerçevesi açısından incelenen temel dönemleri oluşturacaktır. Son dönem teknolojik gelişmeler ve etkileri de ayrıca incelenecektir.

Çalışmanın Yöntemi: Tez çalışması sürecinden birçok açıdan detaylı bir şekilde kaynaklar araştırılmıştır. Türkiye’de konu ile ilgili yazılmış tezlerin nadir ve az olması nedeniyle ingilizce literatür, web of science, science direct gibi SSCI indexli tabanlı makaleler başta olmak üzere ABD devlet arşivleri, bakanlık kaynakları dahil ilgili tüm içerik kapsamlı bir şekilde incenilmiştir.

Yapılan derin litetür araştırması sonucunda elde edilen bulgular doğrultusunda birinci bölümde istihbaratın kavramsal çerçevesi ortaya konmuştur. Bunun birlikte istihbarat süreçleri açıklanırken, nasıl bir döngü içerisinde uygulandığı aynı zamanda şablonlaştırma açısından tezin önemli katkıları arasında

yer almaktadır. İstihbaratın ürün olarak incelemesi yapıldıktan sonra sınıflanması detaylı bir şekilde incelenmiştir. Bu sınıflamalar yapılırken ABD organizasyonel seviyelerine göre, çeşitli gruplara, istihbarat disiplinlerine ve veri entegrasyonuna göre yapılacaktır.

İkinci bölümde ABD’de istihbaratı yetkilendiren yasalar ve gelişmeler tarihsel arka planı ile incelenecektir. Bu süreçler içerisinde I. Dünya Savaşı, II. Dünya Savaşı ve sonrası yeni yapılanma çalışmaları ile oluşturulan komisyonlar, gerçekleşen suiistimaller, SSCB sonrası dönem ve 11 Eylül sonrası yeniden yapılandırılan süreç ele alınacaktır.

Üçüncü bölümde ABD’de istihbaratın yönetimi, organizasyonu ve denetimi ortaya konacaktır. Birleşik Devletler İstihbarat Topluluğu (IC) ortaya konarken, topluluğun üyeleri, görevleri, programların detaylı analizi, kurulan işbirlikleri ve çerçeveleri, bütçe yapısı, teknolojik yapı ve sistemleri, istihbaratın denetimi tezin alt soruları açısından cevapları ile birlikte yer alacaktır.

BİRİNCİ BÖLÜM İSTİHBARAT

İnternetin, bilgi ve iletişim teknolojilerinin bireysel ve sosyal yaşamda önemli bir aktör olarak git gide yaygınlaşması ve hayatın her alanına nufüz etmesi küreselleşme olgusunu bizler için daha anlaşılır ve gözlemlenebilir duruma getirmiştir. Özellikle son otuz beş senede geçmişin hegemonik devlet ekollerine karşı; hızla sınırların kaybolduğu, farklı kültür, etnik grup ve milletlerle birlikte yaşama, tanışma, zenginliklerin ve kültürlerin paylaşımı, iletişim, anlaşma, karşılıklı rekabet gibi anlayışların, post-modern yaklaşımların, jeopolitik ve ekolojik problemlerle ortak mücadelenin, bütün dünyada hak ve özgürlüklerin genişleyen ve etkili hale gelen alanına tanık olunmaktadır.

Küresel ölçekte her bir insanın, sıradan vatandaşın haklarına, özgürlüklerine, refahına, yaşam kalitesine ve mutluluğuna yapılan vurgu arttı ve gerçek anlamda değer kazandı (Born, 2003). Kapalı devletlerin dışa döndüğü, uluslararası platformda tüm ülkelerin entegre olduğu, bundan dolayı süreçlerin, iş gücünün, ürünlerin ve servet transferinin önündeki engellerin ortadan kalktığı, etkileşime girdikçe coğrafi olarak tanınırlığın arttığı, giderek küçülen ve birleşen bir dünyanın farklı değer ve unsurlarına sahip olan devletler ve yönetimler ile karşı karşıyayız. Bu devletler ve yönetimleri için en çok kaygı uyandıran meselelerin başında güvenlik konusu gelmektedir.

Günümüzde artan terörizm, bölgesel ve yerel savaşlar, kimlik çatışmaları, ‘iç düşmanlar’ etnisite, örgütlü suç ağları ve militarizme rağmen (Born, 2003) insanoğlunun küreselleşmeye olan eğilimi önü alınmaz bir hareketlilik halini almıştır. Ülkelerin ve devletlerin bu yönelişle birlikte ortaya çıkan entegrasyon sorunlarının çözümünde ortak dinamik demokratikleşme ve yerleşik demokrasilerin inşaası olarak görülmektedir (Aronowitz, 2003). Demokrasi ise güvenlik olgusu ile 6

özdeşleştirilmektedir. Bir yanda özgürlükler ve küreselleşme diğer yanda ise ülke güvenliği realitesi durmaktadır. Böylesi zengin bir tartışma zemininde ülkelerin güvenliklerinin yeniden yapılandırılmasında toplumun temsilcilerine eskisinden daha çok ve yoğun bir pozisyon düşmektedir.

Bireyi, toplumu, devleti, silahlı kuvvetleri, sivil toplum kuruluşlarını ve diğer tüm paydaşları ilgilendiren güvenlik kavramı; askeri, stratejik, bilimsel ve teknik yöntemlerin yanı sıra toplumsal, siyasal ve ideolojik yaklaşımları da içeren bir şemsiye kavramdır (Born, 2003). Bir devletin güvenlik ve istihbarat hizmetleri; devlet ve toplumun iç ve dış güvenliği, birincil ulusal çıkarlarının korunmasına ilişkin bilgilerin bağımsız analizini sağlamada devletin ana bileşenleridir (Born & Caparini, 2007). Güvenlik politikaları ve değişikliklerin oluşturulmasında karar verici konumdaki toplum temsilcilerinin meydana getirdiği parlemento ve siyasi iktidar, son sözü söyleme hakkı ve kamuoyuna hesap verme sorumluluklarını da üzerinde bulundurmaktadır (Cole, Eppert, & Kinzelbach, 2008). Bu açıdan güvenlik ve istihbarat birimlerinin, gerekli işlevi yerine getiren, verimli ve etkili çalışan, kendi eylemlerinden ve üyelerinden sorumlu ve seçilmişlerin ve hükümetin sıkı kontrolü altındaki organizasyonel birimler olduğu tartışılmaz bir gerçektir.

1.1. İstihbarat Nedir

İstihbarat kelimesi dilimizde “yeni öğrenilen bilgiler, haberler, duyumlar, bilgi toplama, haber alma” anlamlarına gelmektedir (TDK, 2015). Geniş manasıyla istihbarat; “tehdit ve şans meydana getiren konuların ve durumların önceden bilinmesi, önlenmesi ya da karşı eylemlerin ifa edilebillmesi saikiyle kişiler, teşkilatlar, vakalar ve gelişmeler ile ilgili verilerin toparlanması, katagorize edilmesi, işlenmesi, analize tabi tutulması ve yorumlama yapılması eylemleri’’ (Özdağ, 2008) ile bu faaliyetlerden meydana getirilecek durum veya bilginin güvenlik-istihbarat politika yapımı karar süreçlerinde kullanılması olarak ifade edilebilir. Bu iki ifade şeklinden anlaşıldığı gibi istihbarat aynı zamanda bir haber alma fiili hem de ele geçen bilgi olgusuna dikkati celbetmektedir.

Shulsky ve Schmitt (2002) istihbaratı; ulusal güvenlik çıkarlarını korumak ve bu çıkarlara yönelik mevcut ve olası düşmanlardan gelecek tehditlerle başa çıkmak için

politikaları dizayn etmek ve icraası ilgili bilgi olarak tanımlamaktadır. Andrew ve Dilks (1984) ise “diplomasi tarihinin görünmeyen kısmı” olarak nitelemektedir.

Dünyadaki her canlı mevcut durumunu analiz etmek, hayatını devam ettirmek, korunmak ve gelişebilmek için bir anlamda istihbarat faaliyetini yerine getirir. Kendisinde mevcut olan duyularıyla elde ettiği çevresine ait girdileri kendi algı ve muhakeme süreçlerinde kullanarak konumunu tespit eder ve yaşamını sürdürecek davranışlarda bulunur. Canlıların yaratılışında yer alan bu özellik organizasyonların ve devletlerinde en hayati faaliyetlerinden biri olarak kurumların yönetimi içerisinde yer bulmuştur (Fisher, 2014). Müşteriler, pazarlar, rakipler, yeni ürünler, inovasyonlar, yeni iş modelleri, çalışanlar, paydaşlar, hissedarlar, sektörel değişimler ya da düzenleyici kuruluşlar gibi sayısız unsur hakkında yüksek seviye derecesinde bilgi edinilmesi, bunların yönetim işlevleri olan organizasyon, koordinasyon, planlama ve karar verme süreçlerinde aktif olarak kullanılması mecburiyetinden kaynaklanmaktadır (Grove, 1999). Kişi, kurum ya da devletler başarılı olup ön plana çıkarak söz sahibi oldukça çevrelerinde karşı güç uygulayan reaktif güçlerde artmaktadır. Başarılı yönetici, kendisine karşı gelecek salvolara her daim hazırlıklı olan ve uyanık olan kişidir.

Bilhassa devletler, şirketlerin ticari kaygılarının çok ötesinde kendi mevcudiyetlerini, gücünü ve nüfuzlarını sürdürebilmek için politikalar, stratejiler oluşturmalı bunu uygulamaya sokmalıdır. Bu perspektiften istihbarat; politika tercihlerinin seçimi ve karar verme aşamasında onlara yardımcı olacak bir şekilde politika uygulayıcılara sunulan bilgilerin toparlanması ve analizidir. İstihbarat, yabancı devletler ve devlet olmayan uluslarası aktörler gibi dış güçlere yönelik olabileceği gibi devlet ve topluma yönelik tehdit olarak kabul edilen iç unsur ve oluşumlara yönelikte olabilir.

İstihbarat bir “isim” olarak bilgi (collection - analysis) hem de bir “fiil” olarak eylemsel cevap verme (covert action – counterintelligence) olarak ifade edilmektedir. Toparlanan işlenmemiş bilginin, analiz edilmesi ve doğru bir biçimde yönlendirilmesi, bu sürede yabancı istihbarat servislerine karşılık karşı espiyonaj faaliyetleri sürdürmesi,

Gizli Eylem (covert action) gerçekleştirmesi, bilgi toplama sonucunda ulaşılan ham bilginin işlenerek istihbarat üretilmesi, üretilen istihbaratın ilgili tüketicilere ve karar alıcılara ulaştırılarak karar verme süreçlerinde kullanımı ve eyleme dönüşmesini ifade eden bir terim olarak tanımlanmaktadır (Bruneau & Tollefson, 2006).

İstihbarat, istihbarat teşkilatlarının devlet ve hükümet liderlerinin soruları ve gereksinimlerini cevaplandırmak için topladığı, işleme tabi tutarak analiz ettiği ve yönlendirdiği bilişim sürecidir. İstihbarat;

• Siyasetçiler, askeri yöneticiler ve Kongre mensupları gibi ulusal güvenlik liderlerini desteklemek için hassas bilişimin toplanması, analizi ve üretimini, • Bu süreçlerin ve bu bilişimin karşı istihbarat faaliyetleri ve çalışmaları ile korumasını, • ABD Başkanının onay verdiği gizli eylemlerin icrasını içeren geniş kapsamlı bir kavramdır (Rosenbach & Peritz, 2009).

Şekil 1’de veriden istihbarata bilişsel hiyerarşisi gösterilmektedir.

Şekil 1 . Veriden İstihbarata Bilişsel Hiyerarşi

Kaynak: (Bosse, Jousselme, & Maupin, 2005)’den uyarlanmıştır. 9

Modern demokratik devletler iç ve dış istihbaratı farklı organizasyonel kurumlar tarafından icra etmektedir. Buna rağmen, globalleşme ve artan uluslararası terörizm ve şiddetin ortaya çıkışı iç-dış ayrımını sorgulanır duruma getirmiştir (Born & Caparini, 2007). Sonuç itibariyle küreselleşmenin en önemli aktörü olan internetin, sosyal medyanın, bilgi ve iletişim teknolojilerinin önemli bir unsur olarak giderek yaygınlaşması demokrasi, insan hak ve özgürlüklerine olan hassasiyeti artırmış (Cole, Eppert, & Kinzelbach, 2008) ve bu da karar verici konumdaki senatoyu istihbarat anlayış ve biçimleri, organizasyonu, politikaları ve eylemlerini yeniden gözden geçirmeye zorlamaktadır.

İstihbarat terimi şüpheli ve muğlak eylemlerden, işkenceye kadar kötü algılanan imajlar hatırlatma eğiliminde bir terimdir. Aslında bir süreç olarak istihbarat, pazarlama, insan kaynakları, finans veya üretim gibi nisbeten zararsız bir iş sürecidir. Olumsuz etkilerin üstesinden gelmek için istihbarat kullanma amacında olan ya da bir hedefi olan herhangi bir organizasyona veya herhangi biri, engellerin üzerinden atlar veya düşmanını alt eder. İstihbaratın kökeni zekâ kuramından gelmektedir. Zekâ biyolojik zekâ ve organizasyonel zekâ olarak iki grupta sınıflandırılmaktadır (Cox, 2009). Akademik literatürde organizasyonel zekanın muhtelif tanımlamaları arasında ortak bir özellik ön plana çıkmaktadır. Buna göre organizasyonel zekâ; organizasyonun çevreye uyum sağlama ve çevreden elde ettiği bilgiyi uygulayabilme kabiliyeti olarak tanımlanmaktadır. Şekil 2’de Choo'nun Organizasyonel Zekâ Döngüsü detaylı olarak ifade edilmektedir.

Şekil 2. Choo'nun Organizasyonel Zeka Döngüsü

Kaynak: (Choo, 1995)

Choo; organizasyonel zekâyı çevreyi anlama, algılar meydana getirme ve yorumlama yoluyla anlamlar oluşturma, bilince yardımcı olmak ve geliştirdiği yorumlara dayalı olarak eylemlerde bulunmak için geçmiş tecrübelerin hafızasını kullanmayı içeren eylemlerin sürekli bir döngüsü olarak ifade eder (Choo, 1995). Cronquist ise organizasyonel zekâyı, organizasyonel kazanımlar için veriyi bilgiye ve bilgiyi eyleme dönüştüren bir süreç olarak vurgular (Cronquist, 2010). Biyolojik zekâ (insan zekâsı), organizasyonel zekânın temeli olarak görülebilir zira zekâ insani bir özelliktir ve organizasyonlarda insanlardan oluşmaktadır.

Bundan dolayı devlet kavramı ve olgusu içerisinde istihbarat işlevi, bir grup içerisinde insan zekâsı sürecini tekrar meydana getirme girişiminden daha az serpilmiş bir girişim değildir.

Kıta Avrupası’nda özellikle İngiliz ekolü, bilişim ve istihbaratı eş anlamlı görme kanısındadırlar. İstihbarat, öngörüseldir ve karar vermenin ayrılmaz bir parçasıdır (Cox, 2009; Herman, 1996). Amerikan bakışı ise sırf bilişimden ibaret görmekten daha çok istihbaratı, “bilişim + analiz” denklemi ile ifade eden bir kabuldür. Eylem ve önlemler için karar vermenin yapışık bir parçasıdır. (Pickert, 1997) Simms ise istihbaratı “Karar Avantajı” için gerekli görmektedir. İstihbaratın objektif gerçeği ortaya çıkarması gerekmez, ama düşman üzerinde rekabet avantajı 11

oluşturmak için yeterince kalifiye olmalıdır. (Simms, 2008). Tüm bu durumlar için bu süreçte görev alan insanlar, organizasyonlar, sistemler, ürünler, olgular ve eylemler istihbaratın bileşenleridir.

1.2. İstihbarat Döngüsü

En başta salt istihbarat üretilmesi için yalnızca haber veya bilginin elde edilip bir araya getirilmesi yeterli olmamaktadır. Toparlanan belge, haber ve bilgi belirli bir faal düzen içerisinde işlenmekte en nihayetinde istihbarat oluşturulmakta ürün olarak üretilmektedir. Bu biçimde oluşturulan, üretilen istihbarat karar verme ve politika oluşturma sürecinde karar alıcı makamlara aktarılarak kullanılmaktadır. Bundan dolayı eğer doğru bir şekilde oluşturulmaz, işlenmezse hassasiyeti olan bir bilgi yanıltıcı sonuç doğurarak istenmeyen durumlara neden olabilmekte ve bu durum politika yapıcıları zor durumlara sokabilmektedir. İstihbaratın oluşturulması ve üretilmesi maksadıyla döngüsel bir süreç uygulanmaktadır (Rosenbach & Peritz, 2009; Yurtsever, 2007). İstihbarat döngüsü istihbarat personeli ve yardımcı istihbarat unsurları tarafından toparlanan verilerin ulusal güvenlik konusunda politika yapıcı ve karar alıcılar için değerli bir bilgi ve istihbarat şekline getirilmesi durumudur. Şekil 3’de ilk dönem istihbarat döngüsü gösterilmektedir.

Bilginin Toplanması Toplama Çabasının Yönü Bilginin İşlenmesi

İstihbaratın Kullanılması

Vazife

Şekil 3. İlk Dönem İstihbarat Döngüsü Gösterimi

Kaynak: (U.S. Army, 1948) baz alınarak yeniden çizilmiştir. 12

Toplanan bilgi, belge veya haberler birçok merhalede işleme tabi tutulmakta en nihayetinde politika yapıcı ve karar vericilerin istifadesine açılmaktadır. Lowenthal (2003) istihbaratı, “sorular sormak, bilgi toplamak ve soruları yanıtlamak” şeklinde tanımlamakta ve istihbaratı “istihbarat döngüsü” dâhilinde detaylandırmayı tercih etmektedir. (Lowenthal, Intelligence: From Secrtes to Policy, 2003; Beren, 2010). Bu duruma uygun olarak Şekil 4’de istihbarat üretme aşamaları gösterilmektedir.

İhtiyaçların Analizi

Planlama ve Bilgi Toplama Yönlendirme

Tüketim Bilgiyi İşleme

Analiz ve Dağıtım Üretim

Şekil 4. İstihbarat Döngüsü

Kaynak: (Lowenthal, Intelligence: From Secrtes to Policy, 2003; Rosenbach & Peritz, 2009)

• İhtiyaçların Analiz Edilmesi ve Belirlenmesi: Politika yapıcılar muhtelif konularda IC (intelegence community - istihbarat topluluğu) ihtiyaçlarını tespit eder. Bu talimatlar IC toplama stratejileri ve gerekli istihbarat ürünlerinin sınıflarını belirlemek için kullanılır. • Bilgi Toplama: Nihai istihbarat ürününün üretilebilmesi için kapalı ve açık kaynaklardan ham-işlenmemiş veriler toplanır. • Bilgiyi İşleme: Bu saf veriler sentezlenerek yetkili karar alıcının kolayca anlayabileceği bir forma çevrilir,

• Analiz ve Üretim: Analistler, işlenmiş verileri alır, alakalı bilgilerin bir değerlendirmesini yapar ve daha sonra yetkili karar alıcılar için bir değerlendirme yapar. Bu değerlendirme daha sonra bir istihbarat raporu olarak yazılır, • Dağıtım: üretilen istihbarat ürününün yetkili karar alıcılara ulaştırılması aşamasıdır. • Tüketim: Karar verme süreçlerinde bu bilgilerden istifade edilerek strateji belirleme ve eylemlerin icrasında kullanılır. • Geri bildirim: Eylemlerin sonuçları da birer bilgi ve istihbarat kaynağı olarak döngünün tekrardan oluşturulmasında kullanılır.

Şekil 5’de istihbarat döngüsü DNI’nın süreçlerine göre şematize edilmiştir.

Planlama İşlenme ve Analiz ve ve Toplama Kötüye Yayma Değerlendir Yapım me İstikamet Kullanma

Şekil 5 . İstihbarat Döngüsü (DNI, 2011) baz alınarak yeniden şekillendirilmiştir.

İstihbarat döngüsü politika yapıcıların karar verme ve eylemde kullanmak için ham bilişimi bitmiş istihbarata dönüştürme sürecidir. 2011 yılı Ulusal İstihbarat Kılavuzu’nda bu döngü 6 aşamaya sahiptir. Her bir aşama süreçteki bir sonraki adıma götürür (DNI, 2011).

1. adım: planlama ve yönetme 2. adım: toplama 3. adım: işleme 4. adım: analiz ve üretim 5. adım: dağıtım 6. adım: değerlendirme Birinci adımda, istihbarat gereksinimleri belirlemekte ve operasyon birimlerine iletilmektedir. İkinci adımda, operasyon birimleri, belirli hedefler doğrultusunda açık ve kapalı kaynaklardan haberleri toplamakta ve değerlendirme birimine aktarmaktadır. Üçüncü adımda, operasyon ünitesinden ve diğer kaynaklardan gelen haber, bilgi ve belgeler analiz yapılarak dikkatlice işlenmekte ve 14

istihbarat niteliği kazanan raporlar yayınlanmakta, kullanılmak üzere, zamanında ve ivedilikle yetkililere dağıtılmaktadır (Rosenbach & Peritz, 2009). Dördüncü adımda ise, yetkililer bu istihbaratı karar verme veya politika meydana getirmede ve daimi olarak gözden geçirilen ve değerlendirilen öncelikler doğrultusunda yeni istihbarat gereksinimlerinin belirlenmesinde kullanmaktadır. Şekil 6’da bu süreçlerin ayrıntıları verilmiştir.

Şekil 6. Ayrıntılı İstihbarat Döngüsü

Kaynak: (Agrell & Treverton, 2015)

Bu ifadelerde istihbarat döngüsü çoğunlukla karar vericilerin işleme koyduğu, öncelik ve ihtiyaç belirlediği, işlenmemiş dataların açık veya kapalı birçok kaynaklardan toparlandığı (İpekçi, 2011), sentezleme olarak tanımladığı bir sınıflandırmanın bahse konu olduğu, analiz ve üretimde birçok teknik işlemlerin, insan bilgi ve deneyiminin kategorizesi yapılmış bilgilere uyarlanarak gerçekleştirildiğini anlıyoruz.

1.3. İstihbarat Ürünü

İstihbarat ürünü istihbarat sürecinin ana omurgasını teşkil etmektedir ve katma değere sahip istihbarattır. Politika yapıcı ve karar alıcılar; ihtimallerin ne olacağını bilmeye ve eylem için doğru zamanı tespit etmeye muhtaçtırlar. Doğru istihbarat bundan dolayı ihtimallere yönelik uygunluk ve işin uygulanmasına dair pratiklik değerlendirmesi gerektirmektedir. Eğer bahse konu aşamalardan biri ihmal edilirse, ortaya çıkan ürün gerçek ve isabetli istihbarat değildir. Ele geçen çıktı işlenmemiş bilişim aşamasında kalmaktadır.

Aşağıdaki şekil istihbarat sürecinin merkezinde doğru istihbarat ürününü ve onun çevresinde üç temel özellik alanı; olasılık, ilgi ve işlem yapılabilirlik alanlarını göstermektedir. Şekil 7’de bu alanlar gösterilmektedir.

Şekil 7 . Doğru İstihbarat Ürününün Özellikleri

Kaynak: (Cox, 2009).

İstihbarat ürünü gelişi güzel ortaya çıkmaz (Cox, 2009). İstihbarat ürünü; disipline olmuş, ardışık ve ihtiyaçları tespit etme, bilişim toplama, analiz yapma ve ona gereksinim duyanlara ürünü ulaştırma sürecinin sürekli olarak icra edilmesi nihayetinde ortaya çıkar. Bu özetle istihbarat döngüsüdür. 16

Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) yapılan bu tanımlamada yetkili karar vericilere yönelik vurgu dikkate değerdir (Rosenbach & Peritz, 2009). ABD kamuoyunca da en iyi bilinen yayınlanmış istihbarat ürünlerinden bazıları şunlardır:

• President’s Daily Brief (PDB): Milli İstihbarat Direktörünün her gün Başkan’a (President) takdim ettiği en spesifik istihbarat ürünüdür. Bu belge, stratejik analizi vurgulamaktadır. • Worldwide Intelligence Review (WIRe): Üst düzey karar verici ve yasama alanında yer alan politika yapıcıların günlük olarak aldığı bir CIA ürünüdür. • National Intelligence Estimates (NIEs) and National Intelligence Assessments: İstihbarat Konseyinin girişi ile Ulusal İstihbarat Konseyi (NIC) tarafından yazılmış ürünleridir. Bunlar çoğunlukla kritik ulusal güvenlik meselelerinde, daha uzun vadeli bir fikir edinilmesini sağlamaktadır. • Secretary of Defense/Chairman of the Joint Chiefs of Staff Daily Intelligence Update (SECDEF/CJCS J2 Daily Intelligence Update), Savunma Bakanlığı (Department of Defense - DoD) yetkililerinin günlük aldığı bir DoD ürünüdür. • Secretary’s Morning Summary (SMS): Dışişleri Bakanının günlük olarak aldığı bir Dışişleri Bakanlığı ürünüdür.

1.4. İstihbaratın Sınıflandırılması

Johnson istihbarat teorisinin temel bileşenlerini hedefler (targets), görev (mission) ve altyapı (infrastructure) olarak tanımlamaktadır. İstihbaratın bu bileşenlerindeki değişim istihbarat türlerini de farklılaştırmaktadır. Her istihbarat türünün amaç, yöntem ve sonuçları kadar (Johnson, 2003) bu tür faaliyetlerin kanuni hak, yetki ve sorumlulukları da farklılaşmaktadır (Born & Leigh, 2008; Beren, 2010).

Zaman içerisinde hükümetlerin bir araç olarak istihbaratı ülke içerisinde kullanımında ortaya çıkan toplumsal sorunlar, anlaşmazlıklar ve bunların çözümü için adımlarla istihbarat faaliyetlerinin sınıflandırılması ve yasal sınırlar içerisine sokulması ihtiyacı doğmuştur. Son zamanlardaki modern istihbarat anlayışı belli bir zaman

diliminde uyuşmazlıklar ve bunların ortadan kaldırılmasıyla ilgili olarak hassas bir dengede olan haklar, imtiyazlar, yükümlülükler ve sorumluluklar bileşimidir.

Bu tasnifin eksikliği, bulunmayışı ya da kötüye kullanımlar, yurttaş-devlet- hükümet üçgeninde en başından beri sistematize edilmiş haklar, ödevler, ayrıcalıklar, mecburiyet ve yükümlülüklerden meydana gelen denge durumunu sarsar (Martin K. , 2004; Beren, 2010). İstihbaratı farklı disiplinler ve konulara ayıran yönetim metodu yurttaşları eleştirel ve aykırı fikirleri ya da etnik kökenlerinden dolayı hedef olmasını engelleyerek, istihbaratın siyasallaşma ve suiistimal edilmesini engeller.

İstihbarat işlevsel durumuna, destek verdiği operasyonel makamlara, konulara, hükümet içerisindeki farklı bakanlık ve oluşumlara ve bir bilimsel anlayışın getirdiği farklı disiplinlere bakılarak kategorize edilebilir.

1.4.1. İşlevlerine Göre İstihbarat Türleri

İstihbarat türleri onların sonucunda elde edilen istihbarat ürününün doğasına, bu ürünle ne yapılacağına veya ne amaçla kullanılacağına dayalı olarak farklılaşır. Bütün istihbaratlar işlevine göre sınıflandırılabilir. Amerikan istihbarat analizinin babası olarak isimlendirilen S. Kent, istihbaratın üç işlevsel kategorisini “Basit açıklayıcı”, “Güncel İstihbari” ve “Spekülatif değerlendirici” olarak ifade etmektedir (Kent, 1951). Zamanla bu kategoriler pratikte daha da olgunlaşmıştır. Kanada Silahlı Kuvvetleri ise “Hedef İstihbarat” ve “Uyarı İstihbarat” kategorilerini de ekleyerek beş tür tanımlamıştır. Bu sınıflar NATO’nun Tablo 1’de belirtilen tanımlarına dayanmaktadır (Keating, 2004). Tüm istihbarat türleri bu sınıflardan en az birine girer. Tablo 1’de bu türleri ve özelliklerini özetlemektedir.

Tablo 1 . İşlevsel İstihbarat Türleri

Tür Özellik Günden güne değişimlere anlam veren ön çalışma ve kendisi olmaksızın gelecekteki spekülasyonlar kuvvetle muhtemel herhangi bir Temel anlam ifade etmeyecek ön çalışmadır. Planlama ve sonraki bilişimi İstihbarat işlemek için bir temel olacak referans materyaller sunan istihbarattır. İlgili rastgele bir konuda arka plan meydana getirir ve sürekli

güncellenen veritabanlarında tutulur. Düşmanın yetenekleri, konuşlanmaları, liderlik, tarih ve eğitim gibi özelliklerine dair istihbarat içerebilir. Temel istihbaratın başlıca kullanım mecraları operasyonların başındaki ortamı ayarlamak ve savaş alanı arazi ve hava durumu gibi nispeten sabit gerçekleri açıklamak için vardır. Güncel istihbarat, şuanki durumda ne olduğuna ve bir sonraki aşamada Güncel ne olacağını açıklamaya çalışır. Durumsal farkındalığın önemli bir İstihbarat parçasıdır. Öngörüsel istihbarat ileriye dönük değerlendirme ve tahmine yönelik Öngörüsel düşünce sunar. Gelecekteki muhtemel düşman eylemleri ve olası İstihbaratı etkilerine yönelik perspektif ortaya koyar. Hedefleme süreci için hedefleme verisi sunar. Bir hedef veya hedef Hedef bütününü tanımlar ve konumlarını tespitler, onların güvenlik açığı ve İstihbaratı izafi önemini gösterir. Uyarı Ulusal çıkarlar konusundaki tehditlere karşı zamanında karşı eylem İstihbaratı atılması için uyarı verir. Kaynak: (Cox, 2009)

1.4.2. ABD’de Organizasyonel Seviyelere Göre İstihbarat

İstihbarat türlerinin yanı sıra, istihbaratlar tanımlanan ihtiyaçlara göre muhtelif seviyelerde kullanılabilir. Herhangi bir organizasyon hiyerarşisinde gördüğümüz üzere devlet eylemleri de stratejik, operasyonel ve taktik seviyeler gibi üç seviyede sınıflandırılabilir. Bu seviyeler yetkili politika yapıcılara operasyonların mantıksal seyrini görselleştirmeye, kaynakları tahsise ve görevlerin tahlil edilmesine imkân sağlar. Herbir seviye yetki düzeyi veya ilgili kuruluşun hacmi baz alınmadan amaçlanan çıktılara göre düzenlenmiştir (Cox, 2009). Bu seviyelere ayrılış işleyişi anlama ve planlama için kullanışlı bir düstur teşkil ederken, aralarındaki sınırlar genellikle spesifik değildir, bir düzeydeki faaliyetler sık sık bir başka seviye ile çakışabilir.

1. Stratejik Seviye

Bu hiyerarşinin en üst katmanı stratejik seviyedir. Bir ülkenin bu düzeyde ulusal amaçları belirlenir ve bu amaçları yerine getirmek için ulusal güç dinamikleri

kullanılır. Devletin en yukarı kademelerinde ulusal politika üretilir. Politika strateji tarafından uygulamaya geçirilir.

2. Operasyonel Seviye

Operasyonel seviyede, stratejik amaçları yerine getirmek için ara hedefler oluşturular. Belli projeler ve ana operasyonlar taktikler ve stratejilerle ilişkilendirilir.

3. Taktik Seviye

Bu seviyedeki eylemler bir düşman, bir hedef veya bir olaya ilişkin önceden planlanmış olan angajmana yoğunlaşır.

Stratejik, operasyonel veya taktik seviyelerde politika yapıcılara destek için bu seviyelere karşılık gelen istihbarat seviyeleri Tablo 2’de özetlenmiştir.

Tablo 2 . İstihbaratın Üç Seviyesi

Seviye Özellikle Ulusal düzeyde politika ve stratejileri kategorize etmek için gerekli olan istihbarattır. Bu; ulusal askeri, diplomatik ve Stratejik Düzeyde ekonomik konuların arasından ulusal ihtiyaçlara cevap olarak İstihbarat mümkün olan en geniş kapsamda toparlanan bilişimden elde edilen en üst düzey istihbarattır. Operasyonel Operasyonel düzeyde önemli olaylar ve projelerin planlanması Düzeyde İstihbarat ve icra edilmesini destekleyen istihbarattır Taktik Düzeyde Angajmanları yönetmeyi sübvanse eden istihbarattır. İstihbarat

1.4.3. ABD’de İstihbarat Grupları

İstihbarat türü ve seviyelerinin haricinde istihbarat, ilgi alanlarına göre de gruplara ayrılabilir. Bunlar; 1.Ulusal Güvenlik İstihbaratı, 2.Güvenlik İstihbaratı, 3.Savunma İstihbaratı ve 4. Yabancı İstihbarat’dır.

Ulusal Güvenlik İstihbaratı

Ulusal Güvenlik İstihbaratı ile Güvenlik İstihbaratı arasında büyük farklar vardır (Cox, 2009). Ulusal Güvenlik İstihbaratı ülkedeki en üst düzey istihbaratı kapsar. Hükümet için mümkün olan bütün objelerden istihbaratı meydana getirir. Tablo 3’de bu gruplar ve alt kategorileri gösterilmektedir.

Tablo 3 . Ulusal Güvenlik İstihbaratı ve Alt Kategorileri

Grup Alt Kategoriler Ticari İstihbarat Savunma İstihbaratı Ekonomik İstihbarat Çevresel İstihbarat Ulusal Güvenlik Yabancı İstihbarat İstihbaratı Askeri İstihbarat Politik İstihbarat Silahsızlanma İstihbaratı Yerel Güvenlik İstihbaratı

Güvenlik İstihbaratı

ABD güvenliğine tehdit arzeden makul gerekçelerle şüpheli kabul edilenlere ilişkin istihbarat eylemleridir (Cox, 2009). Bütün istihbarat kategorilerini kapsar. Pratikte ise güvenlik istihbaratı genellikle iç istihbarat veya ABD dâhilindeki güvenlik tehditleri ile ilişkili istihbarat olarak anlaşılmaktadır. Tablo 4’de ilgili grup ve alt kategoriler belirtilmiştir.

Tablo 4 Yerel Güvenlik İstihbaratı ve Alt Kategorileri

Grup Alt Kategoriler Karşı casusluk Kritik Altyapı Koruma İstihbarat Çevresel Koruma İstihbarat Yerel Güvenlik Finansal istihbarat İstihbaratı Kolluk İstihbarat Ülkelerarası Tehdit İstihbaratı Ulaştırma Güvenlik İstihbaratı

Savunma İstihbaratı

Ulusal savunma ile alakalı bütün konular için sorumluluğu içerisinde Milli Savunma Bakanı tarafından karar vermeyi destekler (Cox, 2009). Savunma istihbaratının alt kategorileri aşağıdaki Tablo 5’de sunulmuştur.

Tablo 5 . Savunma istihbaratı ve Alt Kategorileri

Grup Alt Kategoriler Silahlı Kuvvetler (askeri) İstihbarat Antropolojik İstihbarat Biyografik (düşman liderliği) İstihbaratı Karşı casusluk Kuvvet koruma İstihbarat Savunma Sağlık ve Tıp İstihbarat İstihbaratı Savaş alanı Hazırlık İstihbaratı Lojistik İstihbarat Bölgesel İstihbarat Bilimsel ve Teknik İstihbarat Uluslar üstü İstihbarat

Yabancı İstihbarat

Yabancı istihbarat; uluslararası ilişkiler, savunma ve güvenlik ile alakalı olarak yabancı bir birey, devlet, kuruluş ya da terörist grubun kapasiteleri, gayeleri veya etkinlikleri ile ilgili bilişim veya istihbarattır (Cox, 2009).

Tablo 6 . Yabancı İstihbarat ve Alt Kategorileri

Grup Alt Kategoriler Biyografik İstihbarat Ekonomik İstihbarat Açık İnsan İstihbarat Yabancı Siyasi İstihbarat İstihbarat Silahsızlanma İstihbaratı Bölgesel İstihbarat Bilimsel ve Teknik İstihbarat

1.4.4. İstihbarat Disiplinleri (INTs)

İstihbarat analistleri nihai istihbarat raporlarını şablona dökerken beş ana istihbarat disiplinini kullanır (Flammini, Setola, & Franceschetti, 2013). İstihbaratın disiplinlere göre sınıflandırılması, analiz edilmeden önce toplanan bilişimin anlamına dayanmaktadır. Bu disiplinler aşağıda Tablo 7’de gösterilmiştir.

Tablo 7 . İstihbarat Disiplinleri

Grup Alt Kategoriler Akustik İstihbarat Coğrafi mekânsal istihbarat İnsan İstihbaratı İstihbarat Görüntü İstihbaratı Disiplinleri Ölçme ve İmza İstihbaratı Açık Kaynak İstihbarat Sinyal İstihbaratı

ABD İstihbarat Topluluğu (IC); disiplinler olarak bilinen spesifik istihbarat toplama sistemlerinden sorumlu başlıca kurumlar(ajanslar) etrafında teşekkül etmiştir. Göze çarpan 3 istihbarat disiplini veya kısaca “INTs” (Sinyal İstihbaratı- SIGINT, Görüntü İstihbaratı-IMINT ve İnsan İstihbaratı-HUMINT) analistler için en temel ve faydalı bilişimi sağlar. İstihbarat bütçesinin en büyük kısmını işgal eder.

Diğer istihbarat disiplinleri ise Adli ve Biyometrik İstihbarat-Forensic and biometric intelligence (FABINT), Coğrafik İstihbarat-Geospatial intelligence (GEOINT) , Ölçüm ve İmza İstihbaratı-Measurement and signatures intelligence (MASINT), Açık Kaynak İstihbarat-Open source intelligence (OSINT) dir (Lowenthal, 2011).

Sinyal İstihbaratı-Signals Intelligence (SIGINT) Sinyal İstihbaratı (SIGINT); insan (HUMINT), imaj (IMINT) ve ölçüm ve imza istihbaratı (MASINT) ile birlikte dört ana istihbarat formundan biridir. Adından da anlaşılacağı gibi, iletişim sinyalleri, elektronik sistemler ve telemetri de dahil sinyallerin durdurulmasından üretilmiş bir istihbarattır. İki ana alt kategorisi

bulunmaktadır. Bunlar İletişim İstihbaratı (COMINT) ve Elektronik Sinyal İstihbaratı (ELINT) dir (Lerner & Lerner, 2004). (ELINT) radarlar gibi elektronik sinyallerin analizinden elde edilen bilgilere işaret ederken, (COMINT) bireyler arasındaki mesajlardan elde edilen bilgilere dayanmaktadır.

Şekil 8 . Dünya Çapında NSA Sinyal İstihbaratı (SIGINT) Platformu ve İstasyonlar (2012)

Kaynak: Wikileaks. (2015)

İnsan İstihbaratı - Human Intelligence (HUMINT) İnsan İstihbaratı veya (HUMINT), gizli bilgi toplayan operasyon yetkileleri ve yabancı casuslar gibi insan kaynaklarından, beşerî temaslardan elde edilen istihbarattır. Sinyal istihbaratı ve imaj istihbaratı ile birlikte üç temel istihbarat toplama yöntemlerinden biridir. 11 Eylül terörist saldırılarından sonra, ABD’deki birçok araştırmacı gazeteci HUMINT’deki daha önceki kesintileri dile getirmiştir

(Lerner & Lerner, 2004). Çünkü bu durum ABD’de yaklaşan kötü niyetli ataklardan büyük ölçekte habersiz olan bir çevrenin meydana gelmesine katkıda bulunmuştur.

Açık Kaynak İstihbarat – Open Source Intelligence (OSINT) OSINT yurt içinde veya yurt dışında kamusal-sosyal platformlardaki bilgilere dayanmaktadır (Steele, 2000; Steele, 1996). Kaynaklar, geleneksel medya, internet forumları ve sosyal medya, devlet raporları ve mesleki ya da akademik makale içerebilir.

Coğrafik İstihbarat - Geospatial Intelligence (GEOINT) Coğrafi Mekânsal İstihbarat dünya üzerindeki hareketlenmelerin görsel projeksiyonudur. Coğrafi mekânsal görüntüler; doğal fenomenler ve yeryüzü üzerinde meydana gelen beşerî faaliyetler hakkında bilgi veren grafiksel ürünlerin geniş bir yelpazesini içine alır. Terim, renkli ve panchromatik (siyah ve beyaz) hava fotoğrafları, çok bantlı ve hiperspektral dijital görüntü (insanın görme kapasitesinin de ötesine uzanan elektromanyetik spektrumun parçaları da dahil) ve gölgeli kabartma haritalar veya sayısal yükseklik modellerinden üretilen üç boyutlu görüntüler gibi ürünleri içerebilir (Lerner & Lerner, 2004). Coğrafi mekânsal istihbarat, istihbarat, güvenlik veya savunma amaçlı coğrafi mekânsal görüntülerin kullanılmasını ifade eder.

Ölçüm ve İmza İstihbaratı- Measurement and Signatures Intelligence (MASINT) Ölçüm ve İmza İstihbaratı (MASINT), nükleer silah denemeleri gibi alakalı ürün ve geliştirmelerin çevresel tanımlama ve analizinden oluşturulan bilimsel ve tam anlamıyla bir teknik istihbarattır. İnsan teması yoluyla elde edilen veri (HUMINT), görüntü (IMINT) ve sinyallerin (SIGINT) analizi yoluyla elde edilen bilişimin aşama, şekilleri için kullanılan bir terimdir. ABD’de, MASINT operasyonları Savunma İstihbarat Ajansı (DIA) içerisinde bir birim olan Central Measurement and Signatures Office (Central MASINT Office-CMO) tarafından icra edilir (Lerner & Lerner, 2004). MASINT başlığı altında aşağıdaki alt kategoriler bulunmaktadır: Akustik istihbarat (ACINT), Kızılötesi İstihbarat (IRINT), Lazer

İstihbarat (LASINT), Nükleer İstihbarat (NUCINT), Optik İstihbarat (OPINT) ve Kasıt Olmayan Radyasyon İstihbaratı (RINT).

Görüntü İstihbaratı- Imagery Intelligence Görüntü İstihbaratı (IMINT) muharebe operasyonları ve diğer eylemleri sübvanse etmek için çok sensörlü görüntü ürünlerinin kullanımı, tekamülü ve yayılması ile ilgilenir. Benzer şekilde, (TECHINT)’in bu formu, yalnızca toplama ile sınırlı değildir, aynı zamanda endüstriyel tesisler, ulaşım, ağlar, askeri saldırı ve savunma sistemleri, tesisat ve faaliyetler gibi konuların sayısı, türü, boyutları, konumu ve önemini belirlemek için ne görüntü toplandığı, yorumlandığı, analiz edildiği, derlendiği ve değerlendirildiği ile de ilgilidir (Lerner & Lerner, 2004). Veriler örneğin, havadan keşif, sınır fotoğraf grafisi, uydu görüntüleri, hatta internet, sosyal kaynaklardan tedarik edilebilir. IMINT operasyon süresince komutana gerçek zamanlı olarak savaş alanını görmeye imkân sağlayan kusursuz denebilecek faaliyetlerdir.

Teknik İstihbarat-Technical intelligence (TECHINT) Teknik istihbarat veya (TECHINT) bir düşmanın teknik kabiliyetleriyle alakalı istihbarattır. Sadece istihbaratın dört ana kısımlarından biri altına girmemektedir; bilakis, TECHINT görüntü istihbaratı (IMINT), ölçme ve imza istihbaratı (MASINT) ve sinyal istihbaratı (SIGINT) formlarını da içerir. TECHINT dördüncü temel istihbarat şubesi olan HUMINT ile de kesişir (Lerner & Lerner, 2004). TECHINT bilimsel istihbarat veya bir düşman tarafından yeni silah veya teknolojilerin geliştirilmesi konusundaki istihbarat ile yakından alakalıdır.

Gizli Eylem (Covert Action (CA)) 1947 Ulusal Güvenlik Yasası tarafından tanımlandığı şekliyle Birleşik Devletlerinin yurt dışında siyasi, ekonomik ya da askeri konumunu etkilemek için ki burada ABD hükümetinin rolünün belirgin olmaması veya resmen kabul edilmemesi istenilen, “eylem ya da eylemler” gizli eylem olarak, ABD'nin rolünü

maskeleyebileceği ya da mantıklı olarak reddebilmesini sağlamak için tasarlanmıştır. Beyaz Saray onaylı bir operasyondur (Rosenbach & Peritz, 2009). Bazen gizli eylemin ABD için aksi tanıtımla sonuçlanan bazı istenmeyen sonuçları da bulunmaktadır.

Karşı İstihbarat (Counterintelligence (CI)) Karşı İstihbarat girişimleri, yabancı istihbarat servislerinin (savunmacı karşı istihbarat) çalışmalarını engellemek ve yabancı istihbarat toplama (saldırgan karşı istihbarat) faaliyetlerini başka yöne çekmek için bilgiyi manipüle etmeye uğraşırlar (Rosenbach & Peritz, 2009).

1.4.5. İstihbarat Veri Entegresyonu

Wikileaks belgeleri ile daha gözle görülür hale gelen bir başka askeri istihbarat projesi ise verilerin entegrasyonu için tasarlanan DCGS-A/JIOC-I’dır (Wikileaks, 2015). DCGS-A Savunma Bakanlığının “Distributed Common Ground/Surface System Mission Area” programının bir bileşeni olarak büyük ölçüde, müşterek ve kombine savaşan askerlerin ihityaçlarına katkı sağlar.

DCGS-A birbiriyle alakalı • Görevleri icra ederken artan durumsal farkındalık komutanın riskini minimize eder, • Yassılaşmış bir network, sadece kolordu ve daha üst kademeler için mümkün olan tarihi bilişime komutanların daha fazla erişimine imkân sağlar, • İstihbarat Kurumuna benzersiz seviyede erişime sahip komutanları sağlamak en alt seviyede en büyük etkiyi yerine getirir düşüncesi ile komutanların tarihi sınırlamaları aşan yollarla savaşmalarına imkan verir (Department of the Army, 2009).

DCGS-A SÜREÇ AKIŞI

GÖR ANLA AKSİYON (ISR Savaş (Sensör Enjeksiyonu) (Genel Analiz) Emri)

VERİ Veri Toplama, Görselleştirme, • Saklanmış Veri Genel Ofis Teknik Araçları

MALUMAT • Durumsal Hedef Modülü, Uzay Modülü, Kaynak Modülü Farkındalık

İSTİHBARAT • Durumsal MASint, HUMANint, GEOint, SIGint Anlayış

BİLGİ

Şekil 9. DCGS-A Süreç Akışı (Department of the Army, 2009)’daki süreçlerin birbiri ile olan ilişkilerinden yola çıkılarak şematize edilmiştir.

DCGS-A Savaş Komutanlığının ISR bileşenidir. Ortak analist argümanlarıyla bilişimden istifade etmek için bir ağa erişimi olan analistler sağlar (Department of the Army, 2009) ve çoklu sensörlerden gelen verilerle direkt olarak beslenir. Şekil 10’da bütün verileri barındıran tek bir depo olarak JIOC bileşenleri verilmektedir.

Şekil 10. JIOC-I: Bütün Verileri Barındıran Tek Bir Depo

Kaynak: (McAninch, 2007)

Bütün kaynakları bütünleştiren, çoğunlukla devasa eylemler ve sahadaki talepleri karşılık verebilmek için ordu istihbarat liderleri tarafından üstlenilen kaynak sağlamak için Askeri İstihbarat (MI) kavramını (Kimmons, 2006) ve potansiyelini doğrulamak için bu veri deposu ile ilgili uzun bir yol alınmıştır.

İKİNCİ BÖLÜM ABD’DE İSTİHBARATI YETKİLENDİREN YASALAR ve GELİŞMELER

Bu bölümde ABD’deki istihbaratın gerek organizasyonel ve yasal gerekse teknolojik açıdan yaşadağı değişim ve gelişimi tetikleyen tarihsel olaylar ve gelişim süreci bahsedilerek, bu gelişmeler ışığında gerçekleştirilen kanuni düzenlemeleri konu alan yasalar anlatılacak nihayetinde ise istihbaratın denetimi konusu incelenecektir.

ABD’nin günümüzde halen sosyal, askeri, siyasi ve ekonomik alanlarda gezegenimizin en güçlü devletlerinden biri olması, istihbarat olgusunu ne derece efektif kullandığını ispatlamaktadır. Bunun yanında tarihsel süreçte ABD’nin yaşadığı çeşitli istihbarat zafiyetleri ve başarısızlıklar, ABD istihbaratının bile mükemmel olmadığı ve hata yapabildiğini ortaya koymuştur. ABD istihbaratı ikinci dünya savaşıyla ve sonrasında Güney Kore’nin Kuzey Kore tarafından saldırıya uğrayıp işgal edilmeye çalışılacağını, ardından Komünist idare altındaki Çin’in bu bölgeye müdahale etmesini, Türkiye’nin tüm baskılara rağmen yavru vatan Kıbrısa harekat düzenleyeceğini, ABD’nin Vietnam savaşında uzun yıllar boyunca uğraşmak zorunda kalacağını, İran’da islam devriminin gerçekleşeceğini, komünizmin çöküp Sovyetler Birliği’nin dağılacağını öngörememiştir (Friedman, 2014; Bulut,2015). Görüldüğü gibi ABD istihbaratının 11 Eylül saldırılarını önceden tespit edememesi de hiç şaşırtıcı değildir. ABD istihbaratı aslında kendi tarihini ve dünya tarihini şekillendiren olay ve durumları önceden tespit etme öngörme hususunda pek başarılı sayılamaz.

Kongre her ne kadar ülkeyi ilgilendiren konularda etkin olsada çoğu hayati hususta ABD’de nihai karar alıcı kişi ve makam ABD Başkanı olarak kabul edilmektedir. Ancak politika yapma, karar alma ve icrai merhalelerinde kolektif zihinsel çalışmaya gereksinim duyan başkanın başta Dışişleri, Savunma Bakanlığı ve

CIA olmak üzere Amerika dış politikasını ve güvenlik bürokrasisini yönetmek için kullandığı en önemli unsur Beyaz Saray’da Başkan’a bağlı olarak çalışan Ulusal Güvenlik Konseyi (NSC)’dir. Liderliğini ABD Başkanı’nın yaptığı Ulusal Güvenlik Konseyi’nin, düzenli katılımcıları birinci Başkan Yardımcısı, Adalet Bakanı, Dışişleri Bakanı, İç Güvenlik Bakanı, Pentagon, Hazine Bakanı, Birleşmiş Milletler Daimi Temsilcisi, Ulusal Güvenlik Danışmanı ve Başkan’ın özel kalemi’dir. Konseyin askeri danışmanı Genelkurmay Başkanı, istihbarat danışmanı ise ABD’de faaliyet gösteren tüm istihbarat teşkilatının ve topluluğunun koordinasyon ve entegrasyonunu icra eden Ulusal İstihbarat Direktörü’dür (Whittaker, Brown, Smith, Mckune,2011;Bulut,2015). Bununla birlikte gerek görülürse ekonomi politikası danışmanı, eğitim danışmanı, Bütçe ve Yönetim Ofisi Direktörü gibi yetkililer de toplantılara çağrılabilmektedir.

Oluşturulan bu heyetin içerisinde istihbarat topluluğunun birincil faaliyeti ve önceliği, iç-dış politika ve ulusal güvenlikle ilgili politika oluşturma, karar verme aşamalarında politika yapıcı ve karar alıcılara ilgilendikleri konular dâhilinde belge ve bilgi aktarmaktır. İstihbarat kurumları aracılığıyla sağlanan bilgi ve analizler; genellikle sahada neler olduğu, güncel durumu belirli bir coğrafyadaki sorunun sebebi yada kaynağı, aktörlerin düşünceleri, imkanları ve muhtemel düşünce, emel, niyetleri hakkında genel analiz, yorum ve değerlendirmelerden oluşmaktadır (Whittaker, Brown, Smith ve Mckune, 2011; Bulut, 2015). İstihbarat personeli ve teşkilatlarının diğer görevi ise politika yapıcı ve karar alıcılara farklı opsiyon, fikir ve tahminleri içeren analiz, yorumlar üreterek onlara ışık tutmaktır.

2.1. Tarihsel Arkaplan

Amerika Birleşik Devleti’nde ilk istihbarat etkinlikleri İngiltere’ye karşı 1775’ten itibaren yapılan ve sekiz sene süren Bağımsızlık Savaşları esnasında başlamıştır. İlk başta kurucu senato tarafından İngilizlere karşı toplanan militarist istihbarat kısa bir vakit sonra ikinci senato ile birlikte bambaşka bir işlev edinmiş; istihbarata değer veren bağımsızlık kahramanı ve komutanı Başkan George

Washington’ın direktifleriyle, 1775 yılında Gizli Haberleşme Komitesi namıyla ABD’nin ilk istihbarat kurumu göreve başlamıştır. Gizli Haberleşme Komitesi, ABD’nin bağımsızlığını isteyen, ülke, kişi ve oluşumlarla iletişim ve bilgi sağlama eylemleri icra etmiş, ABD’nin bağımsızlığı sağlamaya yönelik kuvvetli bir kamuoyu oluşturma maksadıyla propaganda ve çalışmalar yapmıştır (Akçay, 2010; Bulut,2015). Mezkûr teşkilat, ülke dışında çok sayıda personel ve muhbir görevlendirmiştir.

ABD’nin İstihbarat Topluluğu’nun başlangıcı ve gelişen karmaşık yapısı zaman içerisinde safha safha gelişmiştir. Ancak barış zamanı ABD istihbarat mekanizması Amerika Birleşik Devletleri'nde bir yeniliktir. Amerika Birleşik Devletleri, tarihinin büyük kısmı boyunca, kendi ana organizasyonlarını desteklemek üzere tasarlanmış bağımsız istihbarat kuruluşlarına sahipti. Örneğin, ABD Ordusu’nu desteklemek amacıyla Donanma İstihbarat Ofisi (ONI) 1882 yılında kuruldu ve Askeri İstihbarat Dairesi ise (MID) 1885 yılında kurulmuştur. Her iki organizasyonda iç istihbarat konularından uzak yönlendiriliyor ve öncelikle yurtdışı askeri görevleri desteklemek üzere tasarlanmıştı (Finnegan, 1998). İç suç ve yolsuzluk konularına odaklanmak için vazifeli ilk federal örgüt Soruşturma Bürosu oldu (Burch, 2013) ve daha sonra FBI olarak adlandırıldı.

2.1.1 Birinci Dünya Savaşı

1908 yılın başlarında Başsavcı Charles Bonaparte tarafından oluşturulan Soruşturma Bürosunun öncelikli görevi olan suçla mücadeleden, Birinci Dünya Savaşı sırasında Büyük Britanya sevk edilmek üzere mühimmat yüklü tren vagonlarına Alman casuslarının saldırısı ile gerçekleşen "Kara Tom" bombardımanından (1916) sonra ulusal güvenlik konularına kaymıştır (Burch, 2013).

1930’lu yıllar ise Sovyetler birliğinin önderliğinde komünizm boy gösterirken, Almanya ve İtalya'da faşizmin başı çekmesi ile aşırılıkların ve gerilimlerin meydana geldiği bir dönemdi. Bu süreçte, Amerika Birleşik Devletleri de dâhil olmak üzere Batı demokrasilerinde bu siyasi akımlar birçok taraftar buldu ve yeni çalkantılara sebep oldu (Burch, 2013). Bu dönemde ve İkinci Dünya Savaşına 32

kadar gerçekleşen olaylar nedeniyle, Başkan Franklin Roosevelt yürütme organı vasıtasıyla FBI’ın iç istihbarat rolünü genişletmiştir.

2.1.2 İkinci Dünya Savaşı

İkinci Dünya Savaşı sırasında doğru, yerinde ve zamanında istihbarat gereksinimi doğmuştur. İstihbarat toplama otoritesi kuvvetle muhtemel ABD'nin savaşa girişinin bir sonucu olarak genişletilmiştir (Burch, 2013). CIA’in öncüsü olan Stratejik Hizmetler Ofisi (OSS), 1942 yılında kuruldu. İkinci Dünya Savaşı sırasında istihbarat faaliyetleri büyük oranda artırıldı ve genişletildi.

Günümüz istihbarat mekanizması 1947 tarihli Ulusal Güvenlik Yasası’nın (the National Security Act) senatoca onaylanarak yürürlüğe girmesinin bir sonucudur. Kanunun destekleyicilerini iki önemli sebep motive etmiştir; bunlardan birincisi Sovyetler Birliği'nin oluşturduğu muhtemel tehditlere set olmak, ikincisi olarak bir başka “Pearl Harbor” vakasını engellemekti. Kanuna karşı gelenler ise barış zamanı istihbarat aygıtı ve düzenli askeri sistem kurulmasını ABD’nin demokratik değerleri ve kurallarıyla çelişkili buluyorlardı (Stevenson, 2008) . Sonuç olarak, Ulusal Güvenlik Yasası, bu iki fikir arasındaki uzlaşmanın sonucunda ortaya çıktı.

Yasanın çıkmasını isteyenler gerçekten düzenli ve intizamlı bir askeri yapıya ulaşamadı. Bununla birlikte muhalifler ise elzem gördükleri seviyede bir gözetim mekanizmalarını oluşturmayı sağlayamadılar. Ulusal Güvenlik Yasası (1947) Merkezi Haberalma Teşkilatı (CIA) ve şimdiki Savunma Bakanlığını (DoD) teşekkül ettirdi.

Friedman, CIA’in kurulmasının birincil sebebinin Pearl Harbor limanı saldırısı ve bu saldırıda hangi hataların yapıldığını anlamak gayesiyle savaş sonrasında açılan soruşturmalar bulunduğunu belirtmektedir. Friedman’a göre ABD hükümeti, Pearl Harbor limanı saldırısı hakkında önceden bilgi sahibidir. Kara ve deniz kuvvetleriyle Dışişleri Bakanlığı’nın elinde bir takım bilgi ve istibaratlar bulunmaktadır, eğer bu istihbarat bir merkezde toparlanıp analize tabi tutulsaydı

istenen sonuç ve cevap ortaya çıkabilecekti. Lakin hem asker hem de Dışişleri bürokrasisi kendilerince oluşturduğu istihbaratla ilgilenmiştir. İki devlet kurumuda istihbarat sağlama, bilgi toplama konusuna ağırlık vermiştir. Fakat ele geçen bilgilerin analiz edilmek üzere paylaşılmasını sağlayacak işbirliğine götürecek bir mekanizma bulunmamaktadır. Japon devletinin kodlanmış mesajlarının daha ilk zamanlarda ele geçirilmesinden, bir deniz kuvvetleri radarının Japonya’nın uçaklarının ilerleyişini haber vermesine kadar, hiçbir istihbarat doğru şekilde ve doğru yere iletimi sağlanmamış, bunun kaçınılmaz sonucu olarak karşı taaruz ve saldırı da bulunmaya imkân ve zaman kalmamıştır (Friedman, 2014; Bulut,2015). Ne yazık ki tüm bu süreçte yetkili karar alıcılar istihbaratı elzem bir sistem olarak öncelik vermeyi düşünmemiş, dolayısıyla bir istihbarat mekanizması geliştirilmemiştir.

2.2. Yeni Yapılanma Çalışmaları ve Komisyonlar

2.Dünya Harbi sonrasındaki süreç her ne kadar ABD istihbaratının profesyonelleşme dönemi olarak adlandırılsa da bu dönemde de ABD istihbaratı başta Vietnam, Kore ve Güney Amerika’da olmak üzere pek çok istihbarat başarısızlığı yaşamıştır (Bulut, 2015). Bu da istihbaratın yönetiminde Amerika içinde çeşitli kamu ve akademik çevrelerce yeni arayışlar ve çalışmalar doğurmuştur.

Yerel kaynaklardan çıkarılmış istihbaratın koordinasyonu açısından, 1947 Ulusal Güvenlik Yasası kapsamında (FBI için ön görülen ilgili tek madde) ulusal güvenlik için gerekli olabilecek bilgileri Merkezi İstihbarat Direktörü için korelasyonunu, değerlendirmesini ve dağıtımını hazır hale getirmekdir.

Zaman içerisinde meydana gelen hadiseler organizasyonel anlamda yaşanan karmaşa, gereksinim ve yönetim sorunları mevcut yapıyı yeterli görmüyordu. Bu amaçla koordinasyon eksiklikleri incelemek için oluşturulan İstihbarat Araştırması Grubu (1949) komisyonu, konuya dair iki noktayı belirledi. İlk olarak istihbarat topluluğunun koordinasyonunu icra etmek için DCI’nın elinde neredeyse çok az makine veya prosedürler olduğu belirlendi. İkinci olarak ise grup, FBI istihbarat topluluğu koordinasyon organlarından herhangi birinin parçası değildi. Yabancı 34

bağlantı noktası var olan iç istihbarat durumlarında işbirliği yapılabilecek bir mekanizma ya da süreç bulunmamaktaydı (Best, 2004). Kısacası, yabancı ve iç istihbarat arasında istihbarat paylaşımında kullanılacak etkili mekanizmalar mevcut değildi. Daha sonraki komisyon ve istihbarat topluluğuna yönelik sorgulamalar arka arkaya geldi ve kapsamı büyüdü.

Sonra Eberstadt Raporu olarak da bilinen Birinci Hoover Komisyonu (1949), aynı biçimde büyüyen USIC’in uyum içerisinde ve birlikte yönetme ve planlamayı kolaylaştırmak için sahip olduğu koordinasyon ve danışmanlık yapısını zayıf olduğu sonucuna kanaat getirdi (Eberstadt, 1949). Sağlam bir istihbarat organizasyonu için temel düsturlar şekillendirilirken, oluşturulan çerçeveye uygun personel ve sağlam idari tedbirlerle somutlaştırılmalıdır.

Bunu takip eden Doolittle Raporu (1954) da CIA, askeri servisler ve FBI arasında karşı-istihbarat operasyonlarının koordinasyonundaki noksanlıkları, karşılıklı bilgi alışveriş süreçleri ve mekanizmalarının zayıflığının bir sonucu olarak belirlemiştir (Doolittle, 1954). İkinci Hoover Komisyonu (1955) önceki bulguların birçoğu ile aynı fikirde olmanın yanında aynı zamanda “hizmetlerin ve eylemlerin tekrarını ve çakışmasını ortadan kaldırma” (Fesler, 1957) çağrısında bulundu.

Bu bulgular istihbarat topluluğunun artan bürokrasi ve kompleksliğinin göstergesidir. Bruce-Lovett Raporu (1956)’nda yer alan bulgular da istihbarat topluluğunun koordinasyon (Best, 2004) ve hesap verebilirliğinin noksanlığı hakkındaki endişeleri dile getirmektedir.

İstihbarat topluluğuna yönelik bu sorgulamalar çeşitli kilit bulguları ortaya çıkarmıştır. Bunlardan bir kısmı iç ve dış istihbaratın ayrılması, organizasyonel kanun ve düzenlemelerin noksanlığı, DCI’nin yürütme ile ilgili yetkisinin gücünün çok yetersiz oluşu, büyüyen karmaşıklığa rağmen istihbaratın denetim ve hesap verebilirliğinin eksikliğine yönelik endişelerdir. Daha 1949 İstihbarat Komisyonunda Kongre ve Bütçe dairesine karşı rapor verme konusunda yetki sorumluluğun olmayışı dile getirilmiştir (Parisi, 2008). Soğuk savaş boyunca karşılaşılan

zorlukların her birinde yeni teknolojiyle başa çıkmak ve savaşın üstesinden gelebilmek adına istihbarat topluluğu çok ivedi bir şekilde ana görevinin çok ötesine genişlemiştir.

DCI komutasında bir IC kurulması tek merkezden idare edilen ve bütünleşik istihbarat topluluğu hayalini akıllara getirdi. İki yeni istihbarat kurumu, IC’ye yeni karmaşıklıklar getirdi. İlk olarak, Sovyet Sputnik lansmanı (1957) ve iletişim ve bilgisayar teknolojisindeki kazanımlar karmaşık istihbarat toplama konularını ortaya çıkardı.

Bu değişikliklere İstihbarat Topluluğunun reaksiyonu belli başlı sorunları izlemek ve görüntülemek için yeni teşkilatların oluşturulması oldu. Sinyal istihbaratı faaliyetlerini idare etmek için Ulusal Güvenlik Ajansı-NSA (1952), uyduları yönetmek için Ulusal Keşif Ofisi-NRO (1960) ve askeri istihbaratı bütünleştirmek için Savunma İstihbarat Ajansı-DIA (1961) kuruldu. Organizasyonel akım ve bakışa göre; istihbarat eylemleri ve ürünlerini izlemek için, bu eylemler sıkı bir komuta ve kontrol süreçleri ile merkezi olarak yönetilebilirdi (Parisi, 2008). Esas itibariyle bunun anlamı, özelleştirilmiş bir istihbarat ürünü gibi profesyonelleşmiş bir hizmet üretmek için, çeşitli aktiviteleri izlemede mühendislik tabanlı ve sıkı denetlenen süreçleri organize etmek bilimsel bir yönetim yaklaşımıdır.

Schlesinger Raporu (1971) bu noksanlıkları topluluğun karmaşıklığı, sürekli tekrarlar ve topluluk mekanizmalarının zayıf kalan koordinasyonuna dayandırdı (Warner, 2009). Mülki kaynaklar, bu kaynakların toplanma ve erişim yöntemleri üstündeki organizasyonel denetim de topluluğun biraraya gelmez doğasına katkıda bulunmuştur (Bair-Mundy, 2009). Raporun içerisindeki anahtar önerilerden biri IC içinde çok daha büyük birlik kurmak için Ulusal İstihbarat Direktörü (DNI) oluşturulmasıdır. Zaman ilerledikçe bir DNI kurulması fikri daha da rağbet gördü.

Ulusal Güvenlik Yasası-NSA (1947) ve CIA (1949) Yasasına karşı cephede duranlar istihbaratın gözetimi ile ilgili endişelerine rağmen, istihbarat faaliyetlerinin tam bir izahının kongre mensuplarına verilmesi, mevzuatın bu kilit önemdeki

parçaları geçtikten sonra hemen hızlı bir şekilde uygulamaya geçmedi (Udo-Akang, 2013). Bütün istihbarat denetim işlevlerini denetlemek için ortak bir Kongre İstihbarat Komitesi oluşturma düşüncesi ve çalışmaları ilk olarak 1948'de vardı (Kaiser, 2004) fakat buna rağmen bu düşünce, ancak 9/11 Komisyonu (2004) tarafından yankı bulacaktır.

2.3 İstihbarat’a Yönelik Suistimaller-Skandallar

1960’ların sonu ve 1970’lerin başlarında istihbarat gözetimi konusu denenmiş ve test sonucunda IC (Amerikan İstihbarat Topluluğu) faaliyetleriyle alakalı olarak etkin bir kavrayış ve denetimin bulunmadığı görülmüştür. Yetersiz gözetim mekanizmaları (Udo-Akang, 2013) ve sorumluluk eksikliği, tartışmaya açık başkanlık politikasını ilgilendiren kararları ve pek çok yurt içi istihbarat suiistimallerinin kamuya açık edilmesine yol açmıştır.

Pentagon Belgelerinin (1971) ifşası ile Vietnam Savaşıyla giderek artan müdahillik ile ilgili olarak Amerikan kamuoyuna sunulan yanıltıcı başkanlık politikasına yönelik ifadelerin tarihçesi ortaya çıkmıştır ve bu da hükümet kurumlarına karşı kamuoyu güveninin bozulmasıyla sonuçlanmıştır. Vietnam Savaşı süresince birbiri ardına gelen başkanlık idarelerine olan güven sorunu kongrenin harekete geçmesine sebep olmuştur (Udo-Akang, 2013). Harp Gücü Karar Kanunu (1973) ve Hughes-Ryan Yasasının (1973) kabulü yürütme organının tek taraflı yetkilerini kem vurmak için gerçekleştirilen kongresel uğraşlardı.

Vietnam Savaşına yönelik olarak giderek artan eleştiriler, rahatsızlıklar ve gelişmekte olan yurttaşlık hakları hareketi CIA, NSA ve askeri istihbarat teşkilatları da içinde olmak üzere FBI ve diğer istihbarat kurumlarının kendi yurt içi istihbarat faaliyetlerini sorgulamasına sebep olmuştur.

Patlak veren Watergate skandalı ise, 1972 yılından itibaren Başkent Washington’da fırtınalar estirmştir. ABD tarihinde bir başkanın istifa etmesininn yegâne örneği olarak Nixon’ın istifasıyla sonuçlanmıştır. ABD siyasi tarihine kara bir leke olarak sürülen bu skandal; dönemin muhalefet partisi olan Demokratların

Başkent’teki Watergate isimli binada bulunan genel merkezine giren hırsızların kolluk tarafından yakalanıp, tutuklanması sonrasında su yüzüne çıkmıştır. İfadesi alınan beş hırsız görevdeki Başkan’ın partisi olan Cumhuriyetçi Parti’nin tepe yöneticiyle iletişim halinde olduklarını, watergate iş merkezine telefonları dinlemek maksadıyla teknik aparat yerleştirmek saikiyle girdiklerini kabul etmiş, Başkan Nixon ise vakanın ardındaki siyasetçilerin açığa çıkarılması için bizzat Adalet Bakanı’na görev tevdi etmiştir. Adalet Bakanı’nın olayı araştırması için yetkili kıldığı savcının Beyaz Saray’ın da iletişim trafiğini istemesine binaen Başkan Nixon bu isteği sert bir şekilde reddetmiş ve Adalet Bakanı’ndan mezkûr savcıyı görevden el çektirilmesini istemiştir. Adalet Bakanı, savcıyı görevden el çektirmeye yanaşmamış, bu gelişme sonrası Nixon, Adalet Bakanı’nı görevden azletmiştir. Sonunda Yüksek Mahkeme, Nixon’ı telefon görüşme ve iletişim trafiğini savcılara teslim etmeye zorlamıştır. Nixon’ın kayıtları teslim etme sürecinde Amerikan halkının kendisine verdiği destek de azalmaya başlamış, ayrıca Kongre de Başkan Nixon hakkında detaylı bir soruşturma başlatmıştır (Turner, 2006; Bulut,2015). Sonuçta Ağustos 1974’te Başkan Nixon, aniden aldığı karar üzerine Başkanlık görevinden istifasını deklare etmiş ve kanun gereği Gerald Ford başkan olmuştur. Özellikle başkanlık makamına getirdiği Ford başkanlık yetkisini kullanarak eski Başkanı af ile bağışlamıştır ve olası bir soruşturma ve ceza alma durumunu bertaraf etmiştir.

Watergate skandalı ardından CIA’in bu davayla alakalı yöneltilmiş kamusal iddialardan sonra yurt içi cephede teşkilatın ilişkisi ile ilgili program ve dosyaların gözden geçirilmesi için CIA Müdürü James Schlesinger kurumu yönlendirmiştir. Bu çalışma sonucunda iç işlerinde yoğun bir IC katkısı olduğu meydana çıkmıştır. Esas hızlandırıcı etki ise bu raporun önemli bölümlerinin araştırmacı gazeteci Seymour Hersh tarafından New York Times (1974) aracılığıyla ifşa edilmesinden kaynaklanmıştır. Bu yazıda Hersh “önemli hükümet kaynaklarına göre, CIA, tüzüğünü direk ihlal ederek (Bair-Mundy, 2009), Nixon idaresi döneminde savaş karşıtı harekete ve ABD’de mevcut olan diğer muhalif gruplara karşı büyük çaplı ve kanun dışı yurt içi istihbarat operasyonu yürütmüştür” demektedir. 38

Fakat soruşturma için itici güç ise yürütme organı vekil kongre vasıtasıyla oluşturulmuştur. Bir sene içinde istihbaratın değişik yönlerine odaklanan dört rapor yürütme organı tarafından yayımlanmıştır. İlk olarak Murphy Komisyonu (1975) olarakta bilinen “Dış Politikanın Yürütülmesi için Hükümetin Organize Edilmesi Komitesi” giderek karmaşık hale gelen topluluğun kontrol edilmesinde DCI’ın göstermiş olduğu zayıflığa odaklanmıştır. İkinci olarak, çok az bilinen Taylor ve Ogilvie Raporları da temelde IC’yin fonksiyonları ve süreçlerine dair idari soruşturmalardır. Taylor Raporu (1975) da DCI’ın misyonu ve yetkisi arasındaki çelişkiye dikkat çekmiştir. Rapor IC’yin idaresi için Milli Güvenlik Konseyinin (NSC) kanuni bir üyesi olarak İstihbarat Genel Müdürlüğü (GI) kurulmasını tavsiye etmiştir. Bu yapı içinde DGI topluluğun etkinlikleri ile ilgili artırılmış bütçe kontrolüne de sahip olacaktı (Warner & McDonald, 2005) (Udo-Akang, 2013).

Kongrenin reaksiyonu halk tarafından yönlendirilmiş ve büyük katılımlı bir tepkiydi. Sadece tek bir kuruma odaklanmak yerine kongre tabanlı incelemeler IC’in tüm yönlerini ele almıştır. Yurt içi istihbarat faaliyetleri açısından baz alındığında, Church Komitesi (1976) CIA, FBI, NSA ve askeri teşkilatların rolünü irdelemiştir. Kongrenin araştırmalarının nihayetinde Ford hükümeti IC uygulamalarını iyileştirmek için ilk girişimleri başlatmıştır. Başkan Ford, IC için o güne dek ilk idari seviye emir olan 11905 sayılı Başkanlık Emrini (1976) yayınlamıştır. Bu emir dört temel girişimin şablonunu çizmektedir. İlk olarak, emir istihbarat bütçesinin daha kapsamlı bir şekilde yönetimini sağlamak maksadıyla tasarlanan Dış İstihbarat ile ilgili Ulusal Güvenlik Komitesini kurmuştur. Emir ikinci olarak gizli operasyonların icra edilmesinde politika önerileri geliştirmek amacını taşıyan kuruluşlar arası bir örgütlenme olan İstişari Operasyon Grubunu (AOG) hayata geçirmiştir (Udo-Akang, 2013). Üçüncü olarak kanuni itaatle ilgili topluluk süreçleri ve uygulamalarının kontrolü saikiyle İstihbarat Gözetimi Kurulu (IOB) oluşturulmuştur. Son olarak ta Başkanlık Emri politik suikastları kesin şekilde yasaklamıştır. IC’nin idaresini amaçlayan diğer kongre faaliyetleri de değişikliğe gitme hususunda benzer aksiyonlarda bulunmuştur. FISA olarak ta bilinen Dış İstihbarat

Gözetim Kanununun (1978) kabulü elektronik izleme faaliyetleri ile alakalı adli ve istihbari gözetim çerçevesi sağlamıştır. Yasa yakalama tutanaklarının yönetimi için Dış İstihbarat Gözetim Kurulunu (FISC) oluşturmuştur. Saklı koşullar altında işlem yapan FISC dış güçlerin casusu olduğuna inanılan, büyük ihtimalle dış hükümet ajanları olan bireyler ve dış devletlerle birlikte çalıştığına inanılan ABD vatandaşlarının hükümet adına elektronik yollarla izlenmesini kontrol etmektedir. Bu süreçte FISA (genelde FBI tarafından rehberliği yapılan) istihbarat acentelerinin Amerika Birleşik Devletleri sınırları içinde ikamet eden ajanlar ile ilgili geçerli nedenlere dayalı olarak dış istihbarat toplamasına izin vermiştir. FISA Yasası (1978) acentelerin sadece iletişim “tamamıyla iki ya da daha fazla dış güç arasında ise” bir yıla kadar ve arama emrine gerek kalmaksızın istihbarat toplamalarına olanak sağlamıştır (s. 2). Amerikan vatandaşlarının olayla ilgisi olması halinde ise incelemenin başlamasını takip eden 72 saat içinde emir çıkarılması gereklidir.

FISA mevzuatı Carter Yönetiminin 12139 sayılı Başkanlık Emri (1979) ile değişikliğe maruz kalmıştır. Bu emir 12036 sayılı Başkanlık Emrini değiştirerek “Bu bölümde gerek duyulan belgelemeyi yerine getirmek şartıyla Başsavcı dış istihbarat bilgisi elde etmek için mahkeme kararı olmaksızın elektronik izlemeyi onaylama yetkisine haizdir” (s. 2) denmektedir (Bair-Mundy, 2009). Yetki belgesi olmayan gizli dinlemeler bu şartlarda başsavcı seviyesinde belgeleme ile mümkün kılınmıştır.

Bütün bunlara ilaveten elektronik izleme faaliyetlerinin idaresi için yasal prosedür oluşturmanın haricinde Senato ve Meclis Gözetim Komitelerinin de oluşturulmasıyla Kongre, İstihbarat Gözetimi Kanununu (1980) onaylayarak kontrol- mekanizma mesuliyetlerini netleştirmiştir. Bu hamleyle birlikte mezkûr kanunla SSCI ve HPSCI gözetim komitelerinin saklı eylemlerin tebliği ve raporlamasıyla alakalı açık kurallar tespitlemek ve çoklu komitelerin raporlarını ortadan kaldırmak için bulunan Hughes-Ryan Kanununda tamirat yapılmıştır. Fakat tam anlamıyla bu amaç yerine getirebilememiş pratikte bildirim prosesini kongrede bulunan görevlilere paslamıştır.

Yine İranda patlak veren Kontra skandalı da hayati ulusal güvenlik konusu olan uluslararası terörizm konusunu göz önüne getirmiştir. 1980’lerde ABD bu konuyu ele almaya mecbur bırakan bir seri terör olayı meydana gelmiştir. Kuveyt Havayolları aracının (1984) ve TWA havayolları uçağının kaçırılması (1985), Lübnan’da Amerikan Deniz Piyadesi birliğine saldırı (1983), yine Lübnanda rehine krizi (1982) ve Achille Lauro olaylarının (1985) tümü ABD vatandaşlarının ölümüyle sonuçlanmıştır. 179 sayılı Ulusal Güvenlik Karar Yönergesi (NSDD) (1985) uluslararası terörün meydana getirdiği giderek artan tehdidin altını çizerek terörizme karşı ABD politikalarını incelemek (Yamashita, 1998) ve uluslararası ortaklar ve ABD hükümet acenteleri arasında programlar ve işbirliğini değerlendirmek üzere Başkan Yardımcısına bağlı Terör Görev Gücünü oluşturmuştur.

En son olarak, kişisel iletişim araçlarının giderek artan teknolojik karmaşıklığının bir sonucu olarak ABD Kongresi Elektronik İletişimde Kişisel Mahremiyet Hakkı Kanununu (1986) kabul etmiştir. Temelde bu kanun 1968 tarihli Telefon Dinleme Yasasını revize etmek ve elektronik iletişime yönelik kanuni dayanağı olmayan hükümet erişimini engellemek amacıyla alınan bir önlemdir (Coker, 2014). O zaman Senatör Charles Mathias tarafından tarif edildiği şekliyle: Günümüzün elektronik iletişim sistemleri toplumumuzu yapısı karmaşık ve kapsamı her yana nüfuz eden görünmeyen bir ağla sarmalamaktır.

2.4. SSCB Sonrası Dönem

Soğuk savaşın yoğunluğunun azaldığı 1990’lar itibariyle, istihbarat topluluğu 13 farklı kısımdan oluşmaktadır. Bu teşkilatların en geniş ve etkilileri olan CIA, NSA, Ulusal Keşif Ofisi (NRO) ve Ulusal Görüntü ve Haritalama Teşkilatı’nın (NIMA) önemi geçen zamanla birlikte daha da arttığı gözlenmiştir. Çünkü bu kurumlar teknik ve sinyal istihbaratı, görüntü istihbaratı popüler fonksiyonlara odaklanmıştır (Tidd, 2008; Bulut,2015). Bu durum, ne yazık ki istihbarat teşkilatlarının koordineli ve işbirliği içerisinde çalışıp çalışmadığı hakkında bazı sorular ve sorunların ortaya çıkmasına neden olmuştur.

Yerleşik ve genel inanışların tersine 1991 yılında Sovyetler Birliğinin çöküşü IC’yi şaşırtmamıştır. CIA en büyük tehdit olarak Sovyet liderine karşı komünist sert bir karşı darbe olasılığını öngörmüş olsa da (CIA, 1987), 1987 yılında yazılan bir istihbarat raporu Gorbaçov’un glasnost ve perestroika politikalarının bir sonucu olarak muhtemel istikrarsızlık dönemine dikkat çekmişti. Sovyetler Birliği ile ilgili ABD politikaları Gorbaçov’un reformlarını icra etmesine imkân yaratmak yönünde işbirliği içermekteydi (Ulusal Güvenlik Yönergesi 23,1989). 1989 itibarıyla ise CIA değerlendirmelerinin devamı Gorbaçov’un geleceği ile ilgili oldukça kötümser hale gelmiş (CIA, 1989) ve istikrarsızlığın temel kaynakları olarak artan milliyetçi ve etnik gerilimlere dikkat çekmişti.

Bu stratejik bağlam içinde ve yeni Clinton yönetiminin bir sonucu olarak 1990’larda çeşitli örgütsel öneriler ve girişimler incelendi. IC’yin tekrar organize edilmesine yönelik ilk çabalar Kongreden geldi. Önerilen ve genelde Boren- McCurdy kanun tasarısı olarak bilinen İstihbaratın Tekrar Düzenlenmesi Yasası (1992) IC’yin DNI (Ulusal İstihbarat Müdürü) bürosu tarafından yürütülmesi, yeni ve ortaya çıkan tehditleri ele almak için çapraz acentelerin merkezileştirilmesi ve entegre edilmesi ve çeşitli acentelerin DNI’nin direk kontrolü altında istihbarat toplama disiplinleri açısından (insan, sinyal ve imge istihbaratı için ayrı acenteler kurularak) yeniden uyarlanması konularını gündeme getirmiştir (Noh, The Clinton And George W. Bush Administrations’ Foia Policies: The Presidents’ Influences On Foia Policies, 2011). Boren-McCurdy kanun tasarısının odak noktası fonksiyonları düzenlemek, israfı ortadan kaldırmak ve yönetim fonksiyonlarının daha iyi entegre edilmesi yoluyla etkinlikleri geliştirmektir.

2.5. Yeni Sorunsal- Terör ve WMD (Kitle İmha Silahı)

Bu evrede WMD (Kitle İmha Silahı) olgusunun artması ve terörizm yeni ortaya çıkan istihbarat konularıydı. Amerika Birleşik Devletleri terör saldırılarına maruz kalmıştı: Dünya Ticaret Merkezi (1993), Lincoln ve Hollanda tüneline yönelik önlenmiş olan saldırılar (1993), Oklahoma City (1995) ve Central Park bombalama olayları (1996), Doğu Afrika’da Khobar Towers (1996) ve ABD Büyükelçiliği

bombalama olayları (1998). Bunlara ek olarak Tokyo metrosunda sarin gazı kullanılan Aum Shinrikyo saldırısı (1995) da Kitle İmha Silahı kullanan terörist gruplara yönelik giderek artan endişe yaratmaktaydı (Noh, The Clinton And George W. Bush Administrations’ Foia Policies: The Presidents’ Influences On Foia Policies, 2011). Bunun sonucunda 1990’ların son kısımlarında pek çok inceleme daha spesifik istihbarat problemlerine odaklandı

FBI’ın Stratejik Planı (1998) bu yeni ve giderek artan tehditlerin yansıması idi. Plan terörle mücadeleyi bir numaralı öncelik haline getirmeye odaklanmıştı. Terörizm ve Kitle İmha Silahları ile ilgili olarak giderek artan endişeleri incelemek amacıyla Senato tarafından kurulan Gilmore Komisyonu (1999) anavatana saldırı olma ihtimali olduğu kararına varmıştır. Hükümetin Kitle İmha Silahlarına karşı zafiyetini inceleyen başka bir çalışma da örgütsel sorumluluklardaki tekrarları (duplikasyon), birbirine bağlı bir planın eksikliğini ve karşı hazırlık çabalarının entegrasyonu için baştan sona bir bütçe sürecinin eksikliğini ortaya koymuştur (Deutsch Komisyonu, 1999). Bremmer Komisyonu olarak ta bilinen Ulusal Terörizm Komisyonu (2000) küreselleşen toplumda terör tehditlerine odaklanırken teknolojik, dilbilimsel ve yönetimsel zorluklarıyla baş etmede FBI (Allen, 2006) ve NASA gibi istihbarat acentelerinin yetersizliklerine giderek artan bir endişe ile dikkatleri çekmiştir.

Küresel olaylara anında ve sürekli erişim olması Birinci Körfez Savaşının ilk evrelerinde ilk saldırılar Bağdat’tan yayınlanırken Amerikan halkına direk duyurulmuştur. Fakat kamuoyunun bilmediği ise hassas silah sistemlerinin kullanılmasını mümkün kılmak için ulusal istihbarat kapasitesinin ve veri iletişim alt yapısının büyük ölçekli şekilde kullanıldığıdır (Allen, 2006). Mevcut FISA yapısı fonksiyonlarına –genelde değişmeden- devam etmekteydi ve IC ise eski moda ve kemikleşmiş bürokrasiler nedeniyle telekomünikasyon alanındaki infilaka adapte olamamıştı (Hart-Rudman Komisyonu, 2001). Sınıflandırma süreçleri ve yaygınlaştırma metotlarını dönüştürme alanındaki yetersizlik, geleneksel olmayan müşteri tabanını tekâmül ettirmekten IC’yi daha da izole etti. İstihbarat ve yasa

uygulama birimleri arasında bilgi paylaşımı süreci oluşturma alanındaki başarısızlık bu evrede kritik bir eksiklikti. Çeşitli çalışmalar bu problemi belirlemiş olsa da bu alanda politik anlamda kabul eksikliği sınırlı politika uygulama çabalarıyla sonuçlanmıştır (Allen, 2006). Merkezi istihbarat yapısı, mevcut süreçler ve gözetim yapıları temelde bu dönemde değişmeden kalmış 11 Eylül’e kadar çok az ya da bariz olmayan değişiklikler meydana gelmiştir.

2.6. 11 Eylül Saldırısı ve Reorganizasyon

11 Eylül saldırıları ABD istihbarat tekilatlarınınn varlığını tekrardan tartışılmasına sebep olmuştur. Birçok eleştiri ve tartışmanın sonucu olarak ABD istihbaratında kanunsal mahiyette ve organizasyonel kapsamda ciddi revizyona gidilmiştir (Bulut,2015). Bu adımlar bazen devlet otoritelerinin başarızlıklardan ders çıkararak kendiliğinden yerine getirdiği hamleler bazende kamuoyu baskısı ile yapılan hamleler olarak gerçekleşmiştir.

İstihbaratın kendi içindeki uyumsuzluğu trajik ve elim bir olayla su üstüne çıkmıştır. 11 Eylül 2001 günü terör örgütü El-Kaide mensuplarının Dünya Ticaret Merkezi’ne savunma bakanlığı merkez binası olan Pentagon’a gerçekleştirdiği eş zamanlı intihar saldırılarında 3000’e yakın insan hayatını kaybetmiştir (Peterson, 2009; Bulut, 2015). İstihbarat topluluğu, elindeki tüm imkânlara ve teknoloiye rağmen saldırıyı haber alamamış ve önleyememiştir.

11 Eylül değişim için emir görevi görmüştür. Büyük strateji terimi “ulusun ya da bir ulusların politik bir nesneyi elde etmeye yönelik tüm kaynakları yönlendirdiği temel politika tarafından tanımlanan amaç istikameti” olarak tanımlanmıştır (Liddell Hart, 1968, ss. 335-336). IC’yin zayıf bilgi paylaşım mekanizmaları ve “iki durum arasında bağlantı kurmada” yetersizliği istihbarat reformları için çeşitli çağrılara yol açmıştır (11 Eylül Komisyon Raporu, 2004). Bu reform çağrıları ayrıca ABD hükümetinin emniyetli bir anavatan oluşturması taleplerine de dönüşmüştür (Yamashita, 1998).

11 Eylül’e Hükümetin tepkisi ise geniş kapsamlı olmuş ve 1947 yılında Ulusal Güvenlik Yasasının kabulünden beri en büyük tekrar yapılanmayı teşvik etmiştir (Ulusal/Yurt İçi Güvenlik İçin Ulusal Strateji, 2002b). IC için bu değişiklikler önem arz etmektedir ve Ulusal Güvenlik Bakanlığı (DHS) (2003), Ulusal İstihbarat Müdürlüğü (DNI) (2005) ve Ulusal Terörle Mücadele Merkezinin (NCTC) (2005) kurulmasını ve Ulusal Güvenlik Birimi (NSB) (2005) oluşturulmasıyla FBI’ın istihbarat ehliyetinin revizyondan geçirilmesini içermektedir (Kongre, 2004). Bilgi paylaşımı ve eyalet ve yerel füzyon merkezleri oluşturulmasına odaklanmanın yanı sıra bu yeniden yapılanma önemli şekilde zaman, kapital ve çaba gerektirmiştir (Phillips, 2013). 11 Eylül sonrası gerçekleşen istihbarat reformunun çoğu dış istihbarat ehliyetini geliştirmeye odaklanırken bu değişikliklerin çoğu aynı zamanda yurt içi istihbarat kapsamında mevcut olan boşlukları ele almak için de tasarlanmıştır.

11 Eylül saldırılarına gösterilen ilk tepkiler süratli şekilde verilmiştir. Mevzuatın iki temel bölümü ve Başsavcının yurt içi izleme ilkelerinin revize edilmesi ABD hükümetinin terörle mücadele yaklaşımını belirlemiştir. Saldırılardan üç gün sonra alınan ve Askeri Güç Kullanımına Yetki Verilmesi ya da AUMF (2001) olarak bilinen ortak kongre kararının geçmesi terörle mücadelede hükümete geniş yetkiler vermiştir. Temel diğer bir mevzuat ta “Terörizmi Önlemek ve Engellemek İçin Gereken Uygun Araçların Sağlanmasıyla Amerika’nın Birleştirilmesi ve Kuvvetlendirilmesi Yasası” ya da kısa adıyla Vatanseverlik Yasasının (USA PATRIOT ACT) (2001) kabulüdür. “11 Eylül 2011 Amerika Birleşik Devletleri tarihinde eşi benzeri görülmemiş bir şok ve ıstırap günü olmuştur. Ulus hazırlıksız yakalanmıştır. Bu nasıl olmuştur ve bu tür trajedilerden nasıl kaçınabiliriz?” (Burch, 2013).

11 Eylül Komisyonu uluslararası terörizmin tehditlerine cevap verme adına bir önceki on senede yeterli önlemleri almamaktan dolayı IC’e –özellikle de CIA ve FBI’ya- önemli sorumluluk yüklemiştir (Burch, 2013). Özellikle de bu iki örgüt bağlamında, komisyon üyeleri CIA’in beşerî istihbarat, gizli ve analitik ehliyeti

yeniden inşa etmeye odaklanması gerektiğini ifade ederken, FBI’ın da “istihbarat ve ulusal güvenlikte derin uzmanlık ile dolu kurumsal bir kültürün gelişimini sağlayacak” ulusal güvenlik temeli geliştirmesi gerektiğini belirtmektedir.

IC içinde 2002 ve 2004 arasında buna uyumlu örgütsel değişimler de görülmüştür. Ulusal/Yurt İçi Güvenlik İçin Ulusal Strateji (2002) ulusun saldırılara tepkisini temel çerçevede belirlemiştir. Buna ek olarak 2002 yılında kabul edilen Yurt İçi Güvenlik Yasası ile 22 farklı federal acentenin birleştirilmesi ve Ulaşım Güvenlik İdaresi (TSA) gibi çeşitli yeni acentelerin de eklenmesiyle İç Güvenlik Bakanlığı (Departmen of Homeland Security) DHS oluşturulmuştur. DHS, IC’in en yeni üyesi olmuştur ve istihbarat tüzüğünde şunlar mevcuttur: Federal hükümet, eyalet ve yerel hükümet acentelerinin (kanun uygulama birimleri de dahil olmak üzere) ve özel sektör kuruluşlarının kanun uygulama bilgileri, istihbarat bilgileri ve diğer bilgilerine erişim, bu bilgileri almak ve analiz etmek ve bu tür bilgileri anavatana karşı terörist saldırılarını belirlemek ve bu tehditlerin doğası ve kapsamını değerlendirmek; Amerika Birleşik Devletlerine yönelik terörizm tehditlerini saptamak ve belirlemek ve bu tehditleri anavatanın gerçek ve olası zafiyetleri bağlamında anlamlandırmak amacıyla entegre etmektir. Buna ek olarak 11 Eylül Komisyonunun tavsiyesiyle 2004 yılında Ulusal Terörle Mücadele Merkezi (NCTC) kurulmuştur. NCTC’nin selefi olan Terörist Tehdit Entegrasyon Merkezi (TTIC) teröristlerle ilgili bilgi değişiminde bulunmak için çeşitli istihbarat acentelerini entegre etek amacıyla 2003 yılında hayata geçmiştir. NCTC, 13354 sayılı Başkanlık Emri (2004) ile uluslararası terörizm ile mücadele etmek, terörizm bilgilerinin değişimini kolaylaştırmak ve eyalet ve yerel hükümetlerle terörizm ile ilgili bilgi değişiminde bulunmak amacıyla IC ve kanun uygulayıcılara odaklanır (Phillips, 2013). Daha sonra NCTC, IRTPA olarak ta bilinen İstihbarat Reformu ve Terörizmi Önleme Yasasının (2004) kabulüyle kanuni hal almıştır.

DNI’nın kuruluşu da IRTPA’nın bir sonucudur. DNI’nın pozisyonu, IC tarihçesi boyunca çeşitli çalışmalar ve bulgularla önerilmiş olup ayrıca 11 Eylül Komisyonu’nun spesifik önerilerindendir. DNI’nin fonksiyonu istihbaratla ilgili

konularda başkana temel danışman olarak hizmet vermek, IC’yi yönetmek ve Ulusal İstihbarat Programını (NIP) uygulamaktır (İstihbarat Reformu ve Terörizmi Önleme Yasası, 2004) CIA’in başı olarak görev yapan DCI (Merkezi İstihbarat Müdürü) ve DNI arasındaki ikilemin sonucu olarak DNI’nin CIA başkanı olarak hizmet etmesi bilhassa yasaklanmıştır.

2001 ve 2004 yılları arasında Amerika Birleşik Devletleri El Kaide’yi Afganistan’da bulunan güvenli bölgelerine kadar takip etmiştir. Buna ek olarak Bush yönetimi uluslararası terörizm ile mücadele etme çabalarında temel ABD müttefikleriyle bağlantılar kurmuş ve istihbarat değişimine gitmiştir (O’Brien, 2013). Irak’ta yer alan kitle imha silahlarının varlığı ile ilgili istila sonrası değerlendirme şaşırtıcı bir sonuca yol açmıştır. Buna karşı hiçbir kitle imha silahına rastlanmamıştır.

13328 sayılı Başkanlık Emri (2004) IC’in Irak’ın kitle imha silahları programı ile ilgili bildiklerini değerlendirmek amacıyla WMD Komisyonu olarak bilinen Kitle İmha Silahları İle İlgili Amerikan Birleşik Devletlerinin İstihbarat Yeterlikleri Komisyonunu kurmuştur. Komisyon ayrıca “İstihbarat Topluluğu’nun ABD kitle imha silahlarının yaygınlaşmasıyla mücadele konusunda belirleme yaparak zamanında uyarmak ve desteklemek için yeterince yetkiye, organizasyona ekipmana, eğitime ve kaynağa sahip olup olmadığını değerlendirmek” gibi daha geniş bir sorumluluğa da sahipti.

Komisyon üyeleri aslında Irak’ta Kitle İmha Silahları programı olmadığı sonucuna varırken ayrıca IC içinde birtakım eksikleri de belirlemiştir. İlk olarak komisyon, DNI’in topluluğun başı olarak hizmet yaparken elinde tuttuğu pozisyonun karmaşık ve çok yüzlü bir toplumu ele almak için gerçekte çok az güce sahip olduğunu görmüştür. İkinci olarak, çalışmada FBI’in durumunun karmaşık ve asimetrik tehditleri karşılayacak kadar iyi olmadığını bulmuştur. Son ve belki de en önemli bulgu olarak komisyon üyeleri yurt içi güvenlik aşısından federal, eyalet, yerel ve kabinesel yetki sınırları arasında bilgi paylaşımının zayıf tanımlandığını ve yetersiz olduğu sonucuna varmıştır (WMD Commission, 2005). Komisyon üyeleri

ayrıca NCTC’nin rolünde muğlaklık ve terörle mücadele çabalarında yer alan diğer örgütler ve otoriteler arasında çatışmaları da ortaya koymuştur.

2005 yılından sonraki istihbarat reform çabaları Ortak İnceleme (2002), 11 Eylül Komisyonu (2004) ve WMD Komisyonu (2005) tarafından belirlenen temel önerilerin yerine getirilmesine odaklanmıştır. WMD Komisyonunun bulgusu büronun terörle mücadele, karşı istihbarat, kitle imha silahları ve istihbarat unsurları arasında işbirliğini güçlendirmek için direk olarak FBI içinde Ulusal Güvenlik Bürosunun (NSB) kurulmasına yol açmıştır. Komisyonun çalışmaları ayrıca hem kıdemli istihbarat memurlarının seçimi hem de topluluğun finansal programlarında daha büyük yönetimsel sorumluluğa yol açmıştır (The 9-11 Commission, 2004; WMD Commission, 2005). Çalışmalar ayrıca DNI’nın terörle mücadele ve bilgi paylaşımı alanında entegrasyonu vurgulayan ilk Ulusal İstihbarat Stratejisini (2005) yayımlamasına da neden olmuştur.

WMD Komisyonunun bulgularından sonra istihbarat reform çabalarının çoğu politika ve mevzuatın rafine edilmesine odaklanmıştır. 2003 versiyonundan güncellenen Terörle Mücadele İçin Ulusal Strateji (2006) uluslararası terörizmin asimetrik ve merkezi olmayan doğasını ve anavatana süregelen bir tehdit oluşturmakta olduğunu vurgulamıştır. Ulusal Strateji (2007) bilgi paylaşımında uluslararası tehditler konusunda zamanında ve doğru bilgi için sürekli ihtiyacı belirtmektedir. Obama yönetimi, bu yaklaşımı, uluslararası işbirliğine olan ihtiyaç ve aşırılığa götüren koşulların azaltılmasına yönelik gerekliliği vurgulayarak Ulusal Terörle Mücadele Stratejisinde (2011) doğrulayacaktır. Bu dönemde yer alan temel mevzuatlar daha tartışmalıdır (Wooten, 2013; Bair-Mundy, 2009). Vatanseverlik Yasasında yer alan hükümler terör suçlarının sınıflandırılmasını daha sonraki elektronik izlemeyi de kapsayacak şekilde genişleten ABD, PATRIOT ve Terörizmi Önleme Yeniden Yetkilendirme Yasası’nın (2005) bir bölümü olarak tekrar meşru kılmıştır. Amerika’yı Koruma Yasası (2007) önemli ihtilaflara rağmen ABD Kongresi tarafından kabul edilmiştir.

İhtilaflı başka bir mevzuat Ulusal Savunma Yetkilendirme Yasası (2002) olup Terörle Mücadele başlıklı Bölüm 1021’de terörizmi desteklemek ile ilişkilendirilmiş olarak “daha önce ele alınmış” kişilerin süresiz olarak ve yargılanmaksızın gözaltına alınması için Başkanın yetkisini tasdiklemektedir. Yasa, ABD vatandaşları ve yerleşmek maksadıyla bir başka ülkeye gelen yabancıların bu otoritelerce alıkonulamayacağını belirtse de bu tasarıya karşı çıkanlar, bireyleri süresiz şekilde ve yargı süreci olmaksızın alıkoymanın rahatsız edici bir emsal teşkil edeceğini ileri sürmektedir (Wooten, 2013; Bair-Mundy, 2009). Diğer bir deyişle, muhalifler bu emsali sivil haklara tecavüzün artması ve ABD hükümetinin terörle mücadele misyonunun rayından çıkmasının ve amacından sapmasının başka bir göstergesi olarak görmektedir

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ABD’DE İSTİHBARATIN YÖNETİMİ, ORGANİZASYONU ve DENETİMİ

Ulusal güvenliğin sağlanmasında istihbaratın yeri, fonksiyonu ve önemi sebebiyle istihbarat örgütleri ülkelerin güvenliğindeki en önemli kurumlardan birini oluşturmaktadır. Bu kadar önemli bir görevi ifa eden istihbarat örgütlerinin ve çalışma şekillerinin kontrol edilmesi demokratik yönetimlerin önemli konularından biridir. Temelde iç ve dış istihbarat olarak ele alınmasına karşın, amaçlarına göre askeri istihbarat, siyasal istihbarat, iktisadi istihbarat, kriminal istihbarat, terörle mücadele istihbaratı ve iç güvenlik gibi alanlara da ayrılabilir (Beren, 2010). Küreselleşme ve teknolojik gelişmelerin toplumları ve ülkeleri değiştirmesi en fazla güvenlik ve tehdit algılamalarını etkilemekte, terör örgütleri ve dünya geneline yaygınlaşmış küresel terörizm açısından istihbaratı değiştirmektedir. Bu yeni tehditlerin alt unsurları ise; insan ticareti, kaçak göç, uyuşturucu ticareti ve kara parayla uğraşan suç örgütleridir. Bu nedenle milli güvenlik istihbaratının büyük bir bölümünü suç istihbaratı oluşturmaktadır. Gerçekleşen terörist eylemlerinin aydınlatılması için kriminal istihbarat önem taşır iken, birçok suçun işlenişinin bir arada görüldüğü terör örgütleri ve suç örgütlerinin izinin sürülmesi açısından da suç istihbaratı önemli olmaktadır. Terör örgütlerini takip etmek ve toplum içerisinde yaşayan kişiler arasından suçlu ile suçsuzu ayırmak için güçlü bir istihbarata ihtiyaç vardır (Bal, 2006). Ancak hukukun üstünlüğü, insan hakları, şeffaflık ve işkencenin önlenmesi hususların daha göz önünde çağımızda hedeflere ulaşılırken kullanılan metotların sorgulanabileceğini tartışmasız kabul etmek gerekir.

İç güvenlik sorunları ile ilgilenmeyen istihbarat kurumlarının yerine terörle mücadele görevini kolluk kuvvetleri üstlenmekte iken, tehditin boyutunun, yönünün ve şeklinin değişmesiyle terör, uyuşturucu, organize suçlar gibi farklı tehditlerin de

ortaya çıkması, istihbarat yöntemlerinin bu alanda da kullanılmasını sağlamıştır. Terörle mücadelede istihbarat faaliyetlerinin analiz kabiliyetinin önemi açıktır (Köseli, 2009). Avrupa Terör Faaliyetlerine Karşı Özel Araştırma Yöntemleri Uzmanları Komitesi terörle mücadele için istihbarat teşkilatlarının yapması gerekenleri tavsiye niteliğinde aşağıdaki gibi sıralamıştır:

• Gizli soruşturmaları içeren gizli operasyonlar, • Gizli operasyonlarda kullanılabilecek örtülü şirketler, ajan ya da istihbarat elemanı gibi insan kaynaklı istihbarat, • Elektronik gözlemler, • Telefon, fax, e-mail de dahil olmak üzere iletişime müdahale edilmesi, • Arabaların, evlerin ve bilgisayarların aranması, • Sınır ötesi takipler, • Ajan provakatörlerin kullanılması.

Özel araştırma yöntemleri içinde standartlar belirleyen komite şu prensipleri belirlemiştir (Köseli, 2009):

• Telefon dinlemeye müsaade eden kanunlarda, telefonu dinlenecek kişilerin kategorileri yani hangi suçlar için ve ne kadar süre için dinleme yapılabileceği, • Normal aramalar hâkim kararı gerektirmelidir, • Özel verilerin kaydedilmesi sıkı kanunlar gerektirmelidir, kimlerin ulaşabileceği ve nasıl denetleneceği belirtilmelidir, • Suç faaliyetlerine sızan ve pasif olarak suç organizasyonlarını gözleyen polislerin suçluların haklarını ihlal etmemelidirler, • Polisler, ajanlarının ya da istihbarat kaynağı olarak kullandıkları şahısların kimliklerini deşifre etmemelidir.

Terörle mücadelede istihbarattan en üst düzeyde fayda sağlayabilmenin önemini anlayan Avrupa, bunun belli bir standartının olması gereğini de ortaya koymuştur. Bu kadar önemli olan istihbarat faaliyetlerinin bazı özellikler taşıması gerekir. 51

İstihbarat faaliyetlerinin bir devlet faaliyeti olması, hukuki bir dayanağının olması, kamu görevlileri tarafından yerine getiriliyor olması ve personelin eğitilmiş olması, gizli, sürekli bir organizasyon kapsamında yürütülme özelliklerine sahip olması gerekir. Burada konu edilen istihbarat devletin kendi iç ve dış güvenliği amacıyla yerine getirdiği bir fonksiyon olması sebebiyle bir devlet faaliyetidir. Bu faaliyetin bazen bireylerin temel hak ve hürriyetlerine de müdahale gerektirdiği için hukuki alt yapısının da var olması gerekir. Bir devlet faaliyeti olması ve devletin bu konularda hata yapma şansının olmaması sebebiyle çok iyi eğitilmiş kamu görevlileri tarafından yerine getirilmesi gerekir. Bu faaliyetin amacına ulaşabilmesi için ve hedef unsurların kendileri ile ilgili bilgi alındığını öğrenmeleri önlem almalarına yol açacağından gizli olması esastır. İstihbarat faaliyetlerinin başarısı sürekli yapılmasına ve iyi bir organizasyon kapsamında yürütülmesine bağlıdır. Bu kapsamda bir istihbarat bilgisinin açık ve anlaşılır olması, doğru olması, zamanında üretilmiş olması ve gizli olması gerekir. Doğası gereği istihbarat amaçlı toplanan bilginin gizli tutulması gerekir. Bu bilgilerin açıklanması faaliyetin neticesini olumsuz etkileyebileceği gibi, yanlış şahısların elinde yanlış amaçlarla kullanılması da her zaman mümkündür. Toplanan bilgilerin yanlış anlamaya ve yorumlamaya müsait olmayan açık ve anlaşılır bilgiler olması gerekir (Erkan & Dilmaç, 2006). Birçok kişiyi ve konuyu etkileyecek olma ihtimalleri bulunan, karar alma makamlarına kararlarında yardımcı bir unsur olan bu bilgilerin doğruluğu çok büyük bir önem taşımaktadır. Zamanında elde edilmeyen ve bu sebeple zamanında kullanılmayan bilgi değerini yitireceği gibi, ulaşılmaya çalışılan amacını da anlamsız hale getirecektir.

ABD ve diğer demokratik ülkelerde ulusal istihbarat kurumları iç (Domestic Intelligence) ve dış (Defense Intelligence) istihbarat olarak iki temel grupta sınıflandırılabilir. Bu ülkelerde istihbarat kurumları öncelikli olarak dış istihbarat hedefli olarak konumlandırılmaktadır. İç güvenlik istihbaratı ikincil öncelikli olup, FBI, MI5 gibi ayrı bir sivil birim olarak teşkil edilmekte, ileri düzey polislik faaliyeti olarak konumlandırılmaktadır (Greenberg, 2009). Amerika Birleşik Devletlerinde İstihbarat Topluluğu (IC) ulusal güvenliğin tüm seviyelerindeki müşteriler için, ham istihbarat 52

toplama, bu bağlamda verileri analiz etme ve zamanında ve ilgili ürünler üreterek, önemli konularda değerli bilgileri yerdeki savaş uçağından, Washington'daki Başkan'a kadar sağlamak için çalışmaktadır. İstihbarat Stratejik, Operasyonel ve Taktik seviyelerden oluşur (Rosenbach & Peritz, 2009). Bunlar;

• Stratejik Seviye: Milli ve milletlerarası seviyede politik ve askeri kararlar vermek için politika yapıcılara elzem olan istihbarat. • Taktik Seviye: Ani taktik amaçları gerçekleştirmek için sahadaki askeri liderlere sağlanan istihbarat. • Operasyonal Seviye: Operasyonel alandaki stratejik amaçları planlamak ve gerçekleştirmek için askeri liderler tarafından kullanılan istihbarat.

3.1. Birleşik Devletler İstihbarat Topluluğu (IC)

IC, ABD’nin ulusal güvenliğini korumakla görevli organizasyonların büyük ve genişlemeye devam eden bir koleksiyonudur. 2004 İstihbarat Reformu ve Terörizm Önleme Yasası (IRTPA) 30 yılı aşkın süre içinde Birleşik Devletler İstihbarat Topluluğu (IC)’nun en büyük reorganizasyonu ile sonuçlandı. IRTPA yasası, örneğin Ulusal İstihbarat Direktörü ve Ulusal Terörle Mücadele Merkezini meydana getirdi (Richelson, 2011). Şekil 11’de ayrıca Ulusal İstihbarat Topluluğu’nun logosu verilmektedir.

Şekil 11. Ulusal İstihbarat Topluluğu Logosu (IC) 53

İstihbarat Topluluğu (IC), ya bir denetim, yönetimsel ve destek ya da katılımcı rolünde istihbarat eylemleri ile ilgilenen bir devletin ajansı veya kurumlarının tümüdür (Department of Defense, 2015). ABD Hükümetinin bir elemanı veya kurumu olarak belirlenmiştir (The White House, 2009; DNI, 2011). Değiştirilmiş haliyle 1947 Ulusal Güvenlik Yasasının 3(4) bendi uyarınca vazifelendirilmiş veya değiştirilmiş haliyle 12333 Nolu Kararnamenin 3.5(h) bendi uyarınca vazifelendirilmiştir.

IC, yabancı ülkelerle ilişkileri ve ulusal güvenlik eylemlerini yönetmek için gerekli istihbaratı toplamak için bağımsız olarak ve işbirliği içerisinde çalışan, yürütme erki içerisindeki 17 ajans ve organizasyonun bir koalisyonudur. Bu kurumlar;

• ABD Başkanı, Milli Güvenlik Kurulu, Devlet ve Savunma Bakanları ve diğer yürütme erki birimlerinin görev ve sorumluluklarındaki performansı için gerekli olan bilişimin toplanması, • İstihbaratın üretilmesi ve dağıtımı, • İlgili bilginin toplanması ve düşmanlara karşı korunma eylemlerinin yönetilmesi, ABD düşmanlarına karşı istihbarat eylemleri, uluslararası teröristler ve uluslararası narkotik eylemleri ve yabancı güçler, organizasyonlar, kişiler ve onların ajanları tarafından ABD’ye yönlenmiş diğer düşmanca eylemlere karşı doğrudan istihbarat eylemlerinin yönetilmesi • Özel eylemler, • ABD içerisindeki ve yurt dışındaki yetkilendirilmiş eylemlerin performansı için gerekli idari ve destek eylemleri, • Zaman zaman ABD Başkanının yönetebileceği gibi diğer istihbarat eylemleri gibi eylemleri gerçekleştirirler (Office of the Director of National Intelligence, 2009).

Bu reformların etkinliğini değerlendirmek amacıyla, milletvekilleri IC içerisindeki çeşitli kurumların rollerini anlamalıdır. Ulusal İstihbarat Direktörü (ODNI) Ofisi tarafından desteklenen Ulusal İstihbarat Direktörü (DNI), IC’yi 54

oluşturan on yedi devlet kurumunu yönetir ve denetler. IRTPA, 9/11 Komisyonu'nun önerilerinden birini göz önünde bulundurarak, 2004 yılında Ulusal İstihbarat Direktörü (DNI) pozisyonunu oluşturdu (Rosenbach & Peritz, 2009). IC’nin genel organizasyonu esas olarak 1947 Ulusal Güvenlik Yasası (değiştirilmiş haliyle) ve 12333 Nolu Kararname ile yönetilir (DNI, 2011). Kanuni organizasyonel ilişkiler, 1947 Ulual Güvenlik Yasasını değiştiren 2004 İstihbarat Reform ve Terörizm Önleme Yasası (IRTPA) ile büyük oranda revize edilmiştir. Şekil 12’de ulusal istihbarat direktörlüğü ve altındaki kurumlar gösterilmektedir.

Milli İstihbarat Merkez Abd Deniz Direktörlüğ İstihbarat Kuvvetleri ü Ofisi Teşkilatı Savunma Abd Denız İstihbarat Piyadelerı Teşkilatı

Federal Abd Sahil Soruşturma Koruma Bürosu

Ulusal Abd Coğrafi Ordusu ULUSAL İstihbarat İSTİHBARAT Teşkilatı DİREKTÖRLÜĞÜ

Abd Hava Ulusal Kuvvetleri Keşif Ofisi

Uyuşturucu Ulusal yla Güvenlik Mücadele Teşkilatı Dairesi

Hazine Enerji Bakanlığı Bakanlığı Dış İşleri İç Güvenlik Bakanlığı Bakanlığı

Şekil 12 . Ulusal İstihbarat Direktörlüğü ve Altındaki Kurumlar (DNI baz alınarak şematize edilmiştir.)

IC topluluğu kendisini üye kuruluşların bir federasyonu olarak karakterize etmesine rağmen, birleşik liderlik ve yönetim yapısının iyi tanımlanmış olmaması nedeniyle genel yapısını bir konfederasyon olarak karakterize etmek daha doğrudur. 2004 öncesi, Merkezi İstihbarat Direktörü (DCI), CIA’in direktörü olmasına ilave olarak IC’ninde başı idi. Bu düzenlemeye başlıca eleştiri, DCI’nin diğer IC ajanslarının bütçe otoriteleri üzerinde çok az ya da hiç otoriteye sahip olmayışı idi. Bu yüzden onların operasyonları üzerinde sınırlı etkiye sahipti. 2004’deki IRTPA’nın aşağıdaki pasajına göre, IC başkanı Ulusal İstihbarat Direktörüdür (DNI). DNI; öncelikle altındaki yasal otoriteler aracılığıyla

• "Ulusal İstihbarat Programı" bütçesini kontrol ederek; • IC için amaçlar, öncelikler ve yol haritasını oluşturarak ve • IC’nin elemanları tarafından ulusal istihbaratın toplama, analiz, üretim ve dağıtım görevlerini yöneterek ve yönlendirerek IC liderliğini yerine getirir.

Buna karşın, DNI kendi personeli (Office of the DNI-ODNI) dışında IC'nin hiçbir eleman kuruluşu yönetme ve kontrol etme otoritesi yoktur. Kendi personeli haricinde IC içerisinde personeli işe alma ya da işten çıkarma yetkisine sahip değildir. Yürütme erki içerisindeki üye kuruluşlar kendi departman sorumlularınca yönetilmekte ve kontrol edilmektedir. Tüm kabine düzeyindeki yetkililer Başkan’a rapor verir. Yasaya göre, yalnızca CIA Direktörü DNI’ya rapor verir.

İstihbarat Toğluluğunun (IC) ABD’nin ulusal güvenliğini ne derece garanti ettiğinin sorgulandığı özellikle 9/11 Komisyonu (National Commission on Terrorist Attacks Upon the United States) ve WMD Komisyonunca (Commission on the Intelligence Capabilities of the United States Regarding Weapons of Mass Destruction) belirlenen (Rosenbach & Peritz, 2009) son yıllardaki önemli istihbarat başarısızlıklarının ışığında, yetkililer, IC’nin gücü ve IC’nin genel organizasyon yapısı ABD'de yoğun tartışma konusu haline gelmiştir. Şekil 13’de ABD İstihbarat Topluluğu Organizasyonu sunulmuştur.

Şekil 13. ABD İstihbarat Topluluğu Organizasyonu

Kaynak:(Lowenthal, 2011)

17 farklı organizasyon IC’yi biçimlendirmek üzere biraraya gelmiştir. IC’nin tüm faaliyetleri Ulusal İsihbarat Direktörlüğü Ofisi (ODNI) tarafından idare edilir. ODNI’nin rolü diğer IC ajansının faaliyetlerini organize etmek ve koordine etmektir. Bu ajanslar 3 gruba ayrılır: Program Yöneticileri, Departmanlar ve Servisler.

• Program Yöneticileri: ihtiyaçların belirlenmesi, bütçelerin geliştirilmesi, finansın yönetimi ve IC'nin performansının değerlendirilmesinde ODNI'ye danışmanlık ve yardım eder. • Departmanlar: Savunma Bakanlığı (DoD) dışındaki devlet dairelerindeki IC bileşenleridir ve ana departmanın istihbarat gereksinimlerine hizmet etmeye odaklanmıştır • Servisler: Silahlı kuvvetlerdeki istihbarat personelini içerir. Öncelikle kendi hizmet şubesinin gereksinimlerini desteklerler. 57

Şekil 14. ODNI İçerisindeki Organizasyonel Gruplar

Kaynak: (DNI, 2011)

IC, Federal Yürütme Birimleri kapsamındaki ofis ve bürolar olan 17 üye’den oluşur (DNI, 2011). Bunlar fonksiyonel alanları ile diğer bir sınıflandırmaya göre Bakanlıklar ve Bağımsız Ajanslarda gruplandırılırlar.

Bağımsız Ajanslar

Ulusal İstihbarat Direktörlüğü (Ofisi The Office of the Director of National Intelligence (ODNI))

1. Merkezi Haberalma Teşkilatı (Central Intelligence Agency (CIA))

Enerji Bakanlığı (United States Department of Energy )

2. İstihbarat ve Karşı İstihbarat Ofisi (Office of Intelligence and Counterintelligence (OICI))

Ülke Güvenliği Bakanlığı (United States Department of Homeland Security) 3. İstihbarat ve Analiz Ofisi (Office of Intelligence and Analysis (I&A)) 4. Sahil Güvenlik (İstihbaratı Coast Guard Intelligence (CGI))

Devlet Bakanlığı (United States Department of State )

5. İstihbarat ve Araştırma Bürosu (Bureau of Intelligence and Research (INR))

Hazine Bakanlığı (United States Department of the Treasury )

6. Terörizm ve Finansal İstihbarat (Office of Terrorism and Financial Intelligence (TFI))

Savunma Bakanlığı (United States Department of Defense)

7. Savunma İstihbarat Ajansı (Defense Intelligence Agency (DIA)) 8. Ulusal Güvenlik Ajansı (National Security Agency (NSA)) 9. Merkezi Güvenlik Servisi (Central Security Service (CSS)) 10. Ulusal Coğrafik İstihbarat Ajansı (National Geospatial-Intelligence Agency (NGA)) 11. Ulusal Bilgi Toplama Ofisi (National Reconnaissance Office (NRO)) 12. 25. Hava Kuvvetleri (Twenty-Fifth Air Force (25 AF)), Ulusal Hava ve Uzay İstihbarat Merkezi (National Air and Space Intelligence Center (NASIC)) 13. Askeri İstihbarat ve Güvenlik Komutanlığı (United States Army Intelligence and Security Command (INSCOM)), Ulusal Yer İstihbarat Merkezi (National Ground Intelligence Center (NGIC)) 14. Deniz Kolordu İstihbarat Eylemleri (Marine Corps Intelligence Activity (MCIA)) 15. Donanma İstihbarat Ofisi (Office of Naval Intelligence (ONI))

Adalet Bakanlığı (United States Department of Justice)

16. Federal Soruşturma Bürosu (Federal Bureau of Investigation (FBI)), Ulusal Güvenlik Birimi (National Security Branch (NSB)) 17. Uyuşturucuyla Mücadele İdaresi (Drug Enforcement Administration DEA),Ulusal Güvenlik İstihbarat Ofisi (Office of National Security Intelligence (ONSI))

Aşağıda DNI’yı oluşturan kurumlar Tablo 8’de sıralanmaktadır:

Tablo 8. DNI’yı Oluşturan 17 Kurum

Offıce of the Director Of Natıonal Intelligence •MİLLİ İSTİHBARAT DİREKTÖRLÜĞÜ OFİSİ Central Intelligence Agency •MERKEZ İSTİHBARAT TEŞKİLATI

Defense Intelligence Agency •SAVUNMA İSTİHBARAT TEŞKİLATI

Federal Bureau of Investigation •FEDERAL SORUŞTURMA BÜROSU

National Geospatial-Intelligence Agency •ULUSAL COĞRAFİ İSTİHBARAT TEŞKİLATI

National Reconnaissance Office •ULUSAL KEŞİF OFİSİ

National Security Agency •ULUSAL GÜVENLİK TEŞKİLATI

Department of Energy •ENERJİ BAKANLIĞI

Department of Homeland Security •İÇ GÜVENLİK BAKANLIĞI

Department of State •DIŞ İŞLERİ BAKANLIĞI

Department of the Treasury •HAZİNE BAKANLIĞI

Drug Enforcement Administration •UYUŞTURUCUYLA MÜCADELE DAİRESİ

U.S. Air Force •ABD HAVA KUVVETLERİ

U.S. Army •ABD ORDUSU

U.S. Coast Guard •ABD SAHİL KORUMA

U.S. Marine Corps •ABD DENIZ PİYADELERI

U.S. Navy •ABD DENİZ KUVVETLERİ

Kaynak: (National Intelligence Council, 2015)’den alınan bilgiler doğrultusundan tablolaştırılmıştır.

3.1.1. İstihbarat Topluluğu Üyelerinin Görevleri

ABD İstihbarat Topluluğu (IC) ülkenin ulusal güvenliğini korumakla görevli kuruluşların genişleyen büyük bir koleksiyonudur. 2004 İstihbarat Reformu ve 60

Terörizm Önleme Yasası ((The Intelligence Reform and Terrorism Prevention Act- IRTPA) 30 yılı aşkın süresi içerisinde IC’nin en büyük reorganizasyonu ile sonuçlanmıştır. Bu yasa ile örneğin, Ulusal İstihbarat Direktörü (DNI) ve Ulusal Terörle Mücadele Merkezi'ni (the National Counterterrorism Center) meydana getirmiştir. Bu reformların etkinliğini değerlendirmek amacıyla, milletvekilleri IC’yi oluşturan çeşitli kurumların rollerini iyi anlaması gerekmektedir (Rosenbach & Peritz, 2009). Eğer bu aşamada sıkıntı yaşanırsa başarızsızlık kaçınılmazdır.

ABD istihbarat faaliyetleri devlet kurumu içerisinde çok çeşitli bakanlık, birim ve kurumunda toplanmıştır. Ulusal İstihbarat Direktörü Ofisi (ODNI) tarafından desteklenen Ulusal İstihbarat Direktörü (DNI), İstihbarat Topluluğunu (IC) oluşturan on altı devlet kurumunu denetler. 9/11 Komisyonu'nun önerilerinden birini takiben IRTPA yasası tarafından 2004 yılında DNI pozisyonu oluşturulmuştur (Born, 2003). Ve günümüze kadar bu şekilde devam etmiştir.

3.1.1.1 Ulusal İstihbarat Direktörlüğü Ofisi (ODNI)

Director of National Intelligence (DNI)

IC’nin kabine düzeyinde başı olarak Ulusal İstihbarat Direktörü (DNI), tüm ulusal istihbarat programlarını yönetir ve denetler. Daha önce, Merkezi İstihbarat Direktörü (DCI) hem CIA ve hem de IC’ye liderlik etmiştir. DNI ayrıca istihbarat konularında Başkan (the President), Ulusal Güvenlik Konseyi (the National Security Council (NSC)) ve Ülke Güvenliği Konseyine (the Homeland Security Council) baş danışmanı olarak hizmet vermektedir.

Tablo 9 . ODNI Altındaki Kurumlararası Merkezler

Kurum Kısaltması National Counterterrorism Center NCTC National Counterproliferation Center NCPC National Counterintelligence Executive NCIX National Intelligence Council NIC

ODNI içerisinde, ulusal güvenliği yönelik çeşitli tehditlerde devlet içerisindeki işbirliğini sağlamak için birkaç kurumlar arası merkez vardır (The Office of the Director of National Intelligence, 2015). Bu kurumlar şunlardır:

Ulusal Terörle Mücadele Merkezi (National Counterterrorism Center (NCTC))

2004 istihbarat reformları NCTC'yi, IC'nin tüm terörle mücadele çabalarını bütünleştirmeye adanmış bir organizasyon olarak belirlemiştir. NCTC’nin görevi politika yapıcılar için ABD Devleti içerisindeki terörizmle ilişkili verileri toplama ve analiz etme ve spesifik terörist hedeflere karşı tüm stratejik planlamayı yürütmedir.

Ulusal Silahsızlanma Merkezi (National Counterproliferation Center (NCPC))

Kongre NCPC’yi Aralık 2005’te çabaları iyileştirme kitle imha silahlarının yayılmasını önleme çabalarını iyileştirmek için oluşturmuştur. NCPC Direktörü silahsızlanma eylemlerini izlemeye yönelik ABD’nin çabalarındaki istihbarat boşluğunu belirler ve koordine eder.

Ulusal Karşı İstihbarat İdaresi-National Counterintelligence Executive (NCIX))

NCIX devletin karşı istihbarat eylemlerinin merkezidir ve IC’nin heryerinden karşı istihbarat yetkililerini barındırır. IC’nin heryerinden kadrolu karşı istihbarat yetkilileri tarafından, NCIX yıllık bir yabancı istihbarat değerlendirmesi ve diğer analitik ürünleri üretir.

Ulusal İstihbarat Konseyi- National Intelligence Council (NIC)

Ulusal İstihbarat Konseyi (NIC) IC’nin orta ve uzun vadeli stratejik düşünce merkezidir. NIC’in başlıca ürünü, yüksek öneme sahip konularla ilgili koordineli kararlarını içeren bir ulusal güvenlik dokümanı olarak ifade edebileceğimiz Ulusal İstihbarat Öngörüsüdür (NIE).

3.1.1.2 Merkezi Haberalma Teşkilatı (CIA)

Merkezi Haberalma Teşkilatı (CIA), insan istihbaratı (HUMINT) için bilgi toplama ve analiz etmek için başı çeken kuruluştur. CIA aynı zamanda bir dizi ulusal

güvenlik konusundaki bütün kaynakların analizini üretir ve önleyici eylem için başı çeken kuruluştur.

CIA öncelikle yurt dışı kaynaklarından ulusal güvenlik istihbaratı sağlamaktadır. CIA, ABD için istihbarat bilişimi geliştiren ve dağıtan en büyük kurumdur.

3.1.1.3 Savunma Bakanlığı (DoD) İstihbarat Organizasyonu: Muharebe Destek Birimleri

Savunma İstihbarat Örgütlerinin birincil görevi savaşan kuvvetleri desteklemek olmasına rağmen, aynı zamanda ulusal politika yapıcıların istihbarat gereksinimlerini karşılamak için çalışır.

Tablo 10 . Savunma Bakanlığı Altındaki İstihbarat Kurumları

Kurum Kısaltma Savunma İstihbarat Ajansı DIA Ulusal Güvenlik Ajansı NSA Ulusal Coğrafi İstihbarat Ajansı NGA Ulusal Keşif Ofisi NRO Servislerarası İstihbarat Eylemleri; ISI Ordu: Ordu İstihbarat ve Güvenlik Komutanlığı ve Ulusal INSCOM ve Yer İstihbarat Merkezi NGIC Donanma: Donanma İstihbarat Ofisi ONI Hava Kuvvetleri: Hava Kuvvetleri İstihbarat Ajansı AIA Deniz Güvenlik: Deniz Güvenlik İstihbarat Eylemleri MCIA Sahil Güvenlik: Sahil Güvenlik İstihbarat Koordinasyon CGICC Merkezi

Savunma İstihbarat Ajansı (Defense Intelligence Agency (DIA))

Savunma İstihbarat Ajansı (DIA), ABD’nin bütün dünyadaki silahlı kuvvetlere ve politika yapıcılara bütün kaynaklardan askeri istihbarat sağlar. Savunma İstihbarat Ajansı (DIA); HUMINT ve ölçüm ve imza istihbaratı MASINT için savunma bakanlığının istihbarat toplama gereksinimlerini yönlendirir ve yönetir, coğrafi istihbarat GEOINT ve SIGINT daki sinyaller için analiz sağlar.

Savunma Bakanlığı altında DIA, silahlı kuvvetlere ve A.B.D. müttefiklerine askeri tabanlı istihbarat sağlar.

Ulusal Güvenlik Ajansı (National Security Agency (NSA))

Ulusal Güvenlik Ajansı (NSA) başta SIGINT-istihbarat aracılığıyla üretmek ve ABD enformasyon sistemlerini korumak için istihbarat toplar, koordine eder, yönlendirir ve son derece özel operasyonları gerçekleştirir. NSA askeri müşterileri, ulusal politika yapıcıları, terörle mücadele ve karşı istihbarat ve anahtar uluslararası müttefikleri destekler. Bu ileri teknoloji organizasyonu, ishtibarat üretmek için iletişim ve bilişim teknolojilerini kullanır.

Ulusal Coğrafi İstihbarat Ajansı (National Geospatial-Intelligence Agency (NGA))

Ulusal Coğrafi İstihbarat Ajansı (NGA) ulusal güvenlik amaçlarını desteklemede coğrafik istihbarat sağlar. Coğrafi İstihbarat, genel tanımıyla fiziksel özellikleri ve yeryüzünde coğrafyaya referanslı eylemleri açıklama, değerlendirme ve görselleştirerek göstermek için görüntü ve coğrafik bilişimin kullanımı ve analizidir. Bu muharebe destek ajansı olası insan eylemlerinde askeri ve diğer grupları tavsiyelerde öncelikle uydu görüntüleri kullanır.

Ulusal Keşif Ofisi (National Reconnaissance Office (NRO))

Ulusal Keşif Ofisi (NRO) havai keşif sistemlerinin araştırma ve geliştirme, satın alma, lansmanı ve operasyon yürütmektedir. NRO ürünleri, dünya çapında potansiyel sorunlu noktaları haber vermek, askeri operasyon planlamasına katkıda bulunmak ve çevrenin izlenmesi için kullanılır. NRO birleşik devletlerin büyük keşif uydu ağını kullanır, yönetir ve inşaa eder. Aynı zamanda hemen hemen her IC grubu için istihbarat temininde birincil rolü oynar.

Servislerarası İstihbarat Eylemleri

İstihbarat organizasyonları, öncelikle servise özel görevlerle ilgili operasyonel ve taktik konulara odaklanmış olan silahlı kuvvetlerle bağlantılıdır. Bu organizasyonlar

ordu, donanma, hava kuvvetleri, deniz güvenlik ve sahil güvenlik gibi birimlerden oluşur.

• Ordu: Ordu İstihbarat ve Güvenlik Komutanlığı (INSCOM) ve Ulusal Yer İstihbarat Merkezi (NGIC).

Ordunun bu birimi bütün askeri eylemler için istihbarat sağlar.

• Donanma: Donanma İstihbarat Ofisi (ONI).

ABD Donanmasına ve diğer kuvvetlere deniz istihbaratının başlıca sağlayıcısıdır.

• Hava Kuvvetleri: Hava Kuvvetleri İstihbarat Ajansı (AIA).

ABD Hava Kuvvetleri için birincil istihbarat bileşenidir.

• Deniz Güvenlik: Deniz Güvenlik İstihbarat Eylemleri (MCIA).

ABD Deniz Güvenliği için görevli istihbarat sağlayıcısıdır.

• Sahil Güvenlik: Sahil Güvenlik İstihbarat Koordinasyon Merkezi (CGICC).

ABD sahil güvenliği için istihbarat sağlayan bir gruptur.

3.1.1.4 Devlet Bakanlığı

İstihbarat ve Araştırma Bürosu (Bureau of Intelligence and Research (INR veya BIR))

İstihbarat ve Araştırma Bürosu (INR) IC kapsamına giren bütün politika konuları ve eylemleri için Devlet Bakanlığı içerisinde odak noktası olarak hizmet eder. INR Devlet Bakanlığı yetkililerine küresel gelişmelerin analizini sağlar.

İstihbarat topluluğunun sahasına giren bütün dış politika konuları için odak noktası olarak hizmet eder. Devlet Bakanının istihbarat alanındaki birincil danışmanıdır.

3.1.1.5 Adalet Bakanlığı

Federal Soruşturma Bürosu (Federal Bureau of Investigation (FBI))

Federal Soruşturma Bürosu (FBI) Adalet Bakanlığının soruşturma koludur. FBI, hem federal kriminal soruşturma birimi hem de iç istihbarat ajansıdır. İstihbarat Direktörlüğü (The Directorate of Intelligence (DI)) bütün FBI istihbarat eylemlerini yönetir.

Federal devletin birincil kolluk kuvveti genellikle ulusal güvenliğe ilişebilecek tehditleri anlamak için istihbarat kullanır.

Uyuşturu ile Mücadele İdaresi (Drug Enforcement Administration (DEA))

Uyuşturu ile Mücadele Ajansı (DEA) uyuşturucu trafiğine dair bilişim toplayan ve analiz eden bir kolluk kuvvetidir. DEA aynı zamanda ABD uyuşturucu soruşturmalarını ülke dışında takip eder.

Bu ofis sıklıkla hem ABD içerisinde hem de dışardaki bağımlılık yapan uyuşturucuların trafik ve satışı ile ilgili istihbarat toplar. DEA diğer IC üyeleri ile ortak çalışır.

3.1.1.6 Enerji Bakanlığı

İstihbarat ve Karşı İstihbarat Ofisi (Office of Intelligence and Counterintelligence (OICI))

İstihbarat ve Karşı İstihbarat Dairesi (OICI), yabancı nükleer silah, nükleer materyaller ve enerji güvenliği konularını inceler. OICI (kısaca IN), aynı zamanda Enerji Bakanlığı ile ilgili konularda karşı istihbarat analizi gerçekleştirir.

DOE altında çalışan bu ofis ABD’nin hayati ulusal güvenlik bilişimini korumaya çalışır. Aynı zamanda ABD hükümetine bilimsel ve teknik uzmanlık sağlar.

3.1.1.7 İç Güvenlik Bakanlığı (Department of Homeland Security (DHS))

İstihbarat ve Analiz Ofisi (Office of Intelligence and Analysis (I&A))

İstihbarat ve Analiz Ofisi (I&A) sınır güvenliği, kimyasal, biyolojik, radyolojik ve nükleer (CBRN) konularda, kritik altyapı, yerli aşırılar ve ABD'ye girerken şüpheli yolculara ilgili tehditlerle odaklanmaktadır.

Federal hükümetin en yeni bölümünün birincil istihbarat kolu, DHS içinde istihbaratın yayılmasına odaklanmıştır.

3.1.1.8 Hazine Bakanlığı

Terörizm ve Finansal İstihbarat Ofisi (Office of Terrorism and Financial Intelligence (TFI))

Terörizm ve Finansal İstihbarat Ofisi (TFI) ulusun finansal sistemini korur ve terörist organizasyonlar, Kitle İmha Silahları (WMD) yayanlar, uyuşturucu ticareti ve diğer ulusal güvenlik tehditlerini destekleyen uluslararası finansal ağlarla savaşır(Born, 2003). Bu ofis Amerikan finansal sistemini Amerika için tehdit oluşturabilecek gruplardan korur.

3.1.2. İstihbarat Topluluğu (IC) Programları

İstihbarat topluluğu (IC), iki ayrı program olan Ulusal İstihbarat Programı (The National Intelligence Program (NIP)) ve Askeri İstihbarat Programı ( The Military Intelligence Program (MIP)) altında çalışır.

• Eskiden Ulusal Dış İstihbarat Programı olarak bilinen, (değişen haliyle) 1947 Ulusal Güvenlik Yasası tarafından tanımlanan, Ulusal İstihbarat Programı (NIP), “Ulusal İstihbarat Direktörü (DNI) ve ABD kurum kuruluşlarının başları veya başkan tarafından ortaklaşa belirlenmiş olan istihbarat topluluğunun herhangi diğer programları kadar istihbarat topluluğunun bütün programları, projeleri ve eylemlerini ifade eder. Böyle bir terim; silahlı kuvvetlerin yalnızca taktik askeri operasyonlarını planlama ve yönetmek için askeri departmanların istihbarat elde etmek için program, proje ve eylemlerini içermez” (Ulusal Güvenlik Yasası, 1947). Yasa önünde, bunu yapmak için yeteneği son derece sınırlı olmasına rağmen, NIP’in yönetilmesi ve denetlenmesinden DNI sorumludur. 67

• Askeri İstihbarat Programı (MIP), ABD Silahlı Kuvvetleri tarafından yalnızca taktik askeri operasyonlarını planlama ve yönetmek için askeri departmanların istihbaratı elde etmek için program, proje ve eylemlerini ifade eder. MIP; Savunma Bakanlığı İstihbarat Müsteşarı tarafından yönetilir ve kontrol edilir. MIP’i meydana getirmek üzere Savunma Bakanlığı tarafından 2005 yılında Ortak Askeri İstihbarat Programı ve Taktik İstihbarat ve İlgili Eylemler Programı birleştirilmiştir.

NIP ve MIP'in tanımlarının askeri istihbaratta kesişmesinden bu yana, istihbarat eylemlerinin NIP ve MIP'e atanması bazı zamanlar problemlere neden olabilmektedir.

3.1.3. ABD’de İstihbaratın Kurumlararası İşbirliği

Daha önce, mahremiyet ve güvenlik endişelerini aşan bilgi havuzu oluşturmayı sınırlandıran yasalarla ajanslar arası işbirliği ve üye ajanslar arası bilişim akışını engellenmişti. IC içerisinde ajanslar arası işbirliğini modernize etme ve kolaşlaştırma girişimleri teknolojik, yapısal, prosedürel ve kültürel boyutları içermektedir. ODNI Ofisi, Ulusal İstihbarat Merkezi, Program Yöneticileri Bilişim Paylaşım Ortamı ve Bilişim Paylaşım Kurulunun oluşturulması gibi işbirliğini artırıcı çeşitli yapı ve düzenlemeler meydana gelmiştir. 2004 İstihbarat Reformu ve Terörizm Önleme Yasası tarafından hukuki ve politik çerçeve, 13354 nolu Kararname ve 2005 Ulusal İstihbarat Stratejisi tarafından bilgi paylaşımı düzenlenmiştir.

3.1.4. ABD İstihbarat Bütçesi

ABD istihbarat bütçesi (Askeri İstihbarat Programı hariç) 2015 mali yılı için beklenmedik deniş aşırı operasyonları içermesi nedeniyle 50.3 Milyar $ olarak tahsis edilmiştir (Office of the Director of National Intelligence, 2015). 2014 Mali Yılı için 50.5 Milyar $ tahsis edilmiştir. 2013 mali yılı için 52.7 Milyar $ olarak ayrılmış ve bu miktar kısıtlanarak 49 Milyar $’a azaltılmıştır (Office of the Director of National Intelligence, 2014). 2012 Mali Yılında (Office of the Director of National 68

Intelligence, 2012), 9/11 Komisyonu’nun tavsiyelerini uygulayan bir son yasa kapsamında gerekli bir açıklamaya göre, 53.9 Milyar $’la zirve yapmıştır.

2016 mali yılı ABD Ulusal İstihbarat Bütçesi için ODNI, 53,9 Milyar $ talep edilmiştir (Office of The Director of The National Intelligence, 2015). 2016 mali yılı Askeri İstihbarat MIP harcamaları için (Federation of American Scientist, 2015) Savunma Bakanlığı 17,9 Milyar $ talep etmiştir. Tablo 15’de bütçe senelerle gösterilmektedir.

ABD İstihbarat Bütçesi 53,1 54,6 53,9 60 47,5 49,8 49 50,5 50,3 50 40,9 43,5 40 30 20

Milyar Dolar 10 0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Mali Yıl

Şekil 15 . Ulusal İstihbarat Programı Bütçesi

Kaynak: (Office of the Director of National Intelligence, 2015)

Tablo 11 . ABD Toplam İstihbarat Bütçesi (Ulusal ve Askeri Bütçeler)

Mali Yıl NIP Bütçesi MIP Bütçesi Toplam 2015 50.3 16.5 66.8 2014 50.5 17.4 67.9 2013 52.7 (49.0*) 19.2 (18.6*) 71.9 (67.6*) 2012 53.9 21.5 75.4 2011 54.6 24 78.6 2010 53.1 27 80.1 2009 49.8 26.4 76.2 2008 47.5 22.9 70.4 2007 43.5 20 63.5 2006 40.9 - - 2005 39.8 - -

Kaynak: (Federation of American Scientist, 2015) * kısıtlanarak düşürüldüğü rakam

Şekil 16’da ABD ulusal ve askeri istihbarat bütçeleri senelerle detaylarını göstermektedir.

ABD Ulusal ve Askeri İstihbarat Bütçeleri

60,0 53,1 54,6 53,9 52,7 49,8 50,5 50,3 47,5 50,0 43,5 39,8 40,9 40,0

26,4 27,0 30,0 22,9 24,0 20,0 21,5 19,2 17,4 20,0 16,5

10,0

0,0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

NIP Bütçesi MIP Bütçesi

Şekil 16 . ABD Ulusal ve Askeri İstihbarat Bütçeleri

Kaynak: (Federation of American Scientist, 2015) verilerinden oluşturulmuştur.

ODNI'nin Mayıs 2015'de yayınladığı tabloya göre, İstihbarat bütçesinin yaklaşık yüzde 70'i, teknoloji ve (analiz dahil) hizmet alımı için müteahhitlere gitmektedir. İstihbarat harcamaları Stratejik ve Bütçesel Değerlendirmeleri Merkezine göre, enflasyon düzeltmesiyle birlikte, on yıl öncesine göre üçte bir oranında artmıştır. Şekil 17’de ABD istihbarat fonları ve bu fonların akışları sunulmaktadır.

ABD İSTİHBARAT FONLAMASI

Şekil 17. ABD İstihbarat Bütçesi (2013)

Kaynak: (Grandjean, 2013)’dan alınarak yeniden uyarlanmıştır.

Ulusal güvenliğe zarar verebileceğinden genel harcama rakamlarının ötesinde İstihbarat ajansları arasında bütçenin nasıl ayrıldığı, harcamaların nasıl yapıldığı gibi gizli bütçe bilgileri için daha fazla açıklama yapılmamaktadır. Bütçe yaklaşık 100 bin kişinin maaşları, yüksek bütçeli uydu programları, uçaklar, silahlar, elektronik sensörler, istihbarat analizi, ajanlar, bilgisayarlar ve yazılım gibi çeşitli kalemleri ihtiva ediyor. Şekil 18’de ABD istihbarat bütçe alt kırılımları oranları ile verilmiştir.

ABD İstihbarat Bütçesi 2013

7% Karşı İstihbarat Entegrasyonu 8% Siber Güvenlik İyileştirmeleri 39% Aşırı Şiddetle Mücadele 33% Karşı Silahların Geliştirilmesi 13% Stratejik İstihbarat ve Uyarı

Şekil 18 . ABD İstihbarat Bütçesi 2013 Mali Yılı Görev Hedef Fonları ( 52 Milyar $ )

Kaynak: (IC, 2013)’den alınan veriler doğrultusunda şekil çizilmiştir.

Şekil 19’da İstihbaratın Dört Safhasının 2013 bütçesindeki yerleri gösterilmektedir.

Yönetim ve Destek Veri Toplama

Veri Analizi Veri İşleme ve Yönetme

Şekil 19 İstihbaratın Dört Safhasının 2013 Bütçesindeki Yeri

Kaynak: (The Washington Post, 2013)

Tablo 12’de ülkelere göre yabancı dil yeterlik ödemeleri sunulmaktadır.

Tablo 12 . Yabancı Dil Yeterlilik Ödemeleri Yabancı Diller Sivil Özel İlgi Dilleri Sivil İspanyolca 2725 Tagalog 62 Fransızca 827 Endonezyaca 48 Çince 903 Hintçe 73 Arapça 1191 Somalice 5 Rusça 736 Afganca 88 Almanca 521 Afgan Perscesi 96 Korece 490 Urduca 89 İran Perscesi 357 Pencapça 45 Portekizce 295 Hausa Dili 3 Diğer Diller 1639 Toplam 10193 Toplam Özel İlgi 509

Kaynak: (IC, 2013)

Şekil 20’de CIA bütçesi ve alt kırılımları verilmiştir.

CIA BÜTÇESİ

7% 1% 3% 1% 7% Toplama & Operasyon

4% Girişim Kurum Yönetimi & Destek Görev Yönetimi İşleme & Kullanma Araştırma & Teknoloji 77% Analiz & Üretim

Şekil 20 . CIA Bütçesi Ayrıntıları Kaynak: (IC, 2013)

Şekil 21 . İstihbarat Topluluğu İşgücü Dağılım Kaynak: (IC, 2013)

Şekil 22 . İstihbarat Topluluğu İşgücü Yaş Dağılımı Kaynak: (IC, 2013)

29 Ağustos 2013’te Washington Post gazetesinde yayınlanan bir gizli belgede ODNI ofisinin 2013 Mali Yılının Kongre Bütçe Ayarları raporundaki “black budget” olarak isimlendirilen gizli harcamalara ilişkin istatistikler yayınlanmıştır (The Washington Post, 2013). IC'nin 2013 Mali Yılı bütçe detayları, 17 casus ajanslarının para nasıl kullandığı, cumhurbaşkanı ve Kongre tarafından belirlenen hedeflere karşı nasıl bir performans sergilediği gibi bilgileri içermektedir (Gellman, 2013). Uzmanlar ABD casus programları hakkında bu derece detaylara erişimin emsali olmadığını belirtmektedir.

3.1.5. ABD’de İstihbarat Teknolojileri ve Sistemleri

Elektronik haberleşme sistemlerinin ilk olarak 1800'lerin ortalarında genel kullanıma girdiğinden beri, ABD istihbarat bilgilerini (Brown & Cinquegrana, 1985) toplamak için elektronik gözetim kullanıyor (Baldwin & Shaw, 2006). Bu programların ne olduğu konusunda ne kadar bilgi toplandığı, hedeflerin neler olduğu,

yasalardaki değişikliklere rağmen istihbarat taktiklerinin neler olduğu hususu da hala çok bilinmemektedir.

Edward Snowden’ın sızdırdığı bilgiler başta Amerika olmak üzere tüm dünyada istihbarat alanında ciddi tartışmaları ve endişeleri beraberinde getirdi. Snowden’in sızdırdığı bilgilerde kod adı PRISM olan istihbarat programı, bu program altında çalışan “X-Keyscore, Boundless Informant vb.” farklı veri toplama, belirli suç unsurlarını filtreleme ve analiz etmeye yarayan üst düzey sinyal istihbaratı (Signal Intelligence) araçları ve toplanan veriler gösteriliyordu. Bu programlar ve sistemlerden bazılar; ECELON, Wiretapping, PRISM, Boundless Informant, XKeyscore, GPS, Data Mining olarak ifade edilebilir.

ECELON: Kamuoyunda ve medyada AUSCANZUKUS olarak kısaltılan ve Avustralya, Kanada, Yeni Zelanda, İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri tarafından imza altına alınan UKUSA anlaşması’na dayalı bir istihbarat sinyallerini toplama ve analiz ağı işletimini açıklarken kullandıkları addır.

Telefon Dinleme (Wiretapping): İlk telefon dinleme vakaları sadece gsm kuruluşunun ilgili merkezlerinde kaydedici bir çift sinyali taşınan abone arasındaki hattına bağlı ekstra telleri vardı. Günümüzde ise çok sayıda mobil ve kablolu iletişim operatörlerinin doğrudan içinde olduğu merkez ofiste yapısı üzerinden takip edilmektedir. İlk zamanlar, mahkemeler dinlemelerin suç teşkil etmediğini düzenlerken, zamanla bu bakış açısı değişti.

PRISM: NSA (National Security Agency) tarafından yürütülen PRISM programı, küresel iletişimin/internet trafiğinin önemli bir kısmının Amerika üzerinden geçmesi, iletişim/internet trafiğinin takip edilmesiyle operasyonel bir avantaj elde edilmesi, tüm tehditlerin ve suçluların bilgileri, mailleri ve görüşmelerinin takibini içeriyor.

Boundless Informant: Sınırsız bilgilendirici, NSA tarafından kullanılan büyük veri (big data) analizi ve veri görselleştirme aracıdır. Bu sistem veriyi işleyerek NSA'nın dünya çapında veri toplama faaliyetlerinin özetini NSA yöneticilerine verir. Bu sistemin varlığı, Edward Snowden’in sızdırdığı belgelerle birlikte kabul edilmiştir. 76

XKEYSCORE: Günlük bazda topladığı küresel internet verilerini, arama ve analiz etmek için Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Güvenlik Ajansı tarafından kullanılan gizli bir bilgisayar sistemidir.

BULLRUN: Şifreleme standartlarını etkileyerek ve zayıflatarak, ana şifreleme anahtarlarını elde ederek, şifrelenmeden önce veya sonra veriye erişim kazanarak, anlaşma ile, yasanın yürürlüğü ile veya bilgisayar ağlarını hack'leyerek şifreli iletişimi gizlice dinleyebilme yeteneğini korumak için geliştirilmiş çok gizli bir NSA programıdır.

Carnivore: FBI tarafından hayata geçirilmiş, e-posta ve Elektronik Haberleşmeleri izlemek için tasarlanmış bir sistemdir. Görünüşe göre NarusInsight gibi ticari yazılımlar yoluyla yerleştirilir.

Comprehensive National Cybersecurity Initiative (CNCI): Gelişmiş Ulusal Siber Güvenlik Girişimi (CNCI), George Bush tarafından National Security Presidential Directive 54/Homeland Security Presidential Directive 23 (NSPD-54/HSPD-23) içerisinde 2008 yılında kurulmuştur. Bu girişim, ABD Siber Güvenlik Amaçlarını özetler ve Ülke Güvenliği Bakanlığı, Yönetim ve Bütçe Ofisi ve Ulusal Güvenlik Ajansı (NSA)nı içeren birçok kurumu kapsar (US Government, The White House, 2015). Girişimin güncel hedefleri şunlardır: network saldırılarına karşı ön savunma hattı kurulması; karşı istihbarat yoluyla tüm tehditlere karşı ABD'yi savunmak ve eğitim, koordinasyon ve araştırma yoluyla geleceğin siber güvenlik ortamını güçlendirmek.

DCSNet: FBI’ın bu izleme sistemi Amerika Birleşik Devletleri'nde bulunan herhangi bir telekomünikasyon cihaz üzerinde anlık telefon görüşmelerini dinleme eylemini gerçekleştirebilir.

Fairview: Yabancı cep telefonu kullanıcılarına yönelik bir kitle gözetim programıdır.

Financial Crimes Enforcement Network (FCEN): Mali suçlarla mücadele için finansal işlemleri toplayan ve analiz eden Hazine Bakanlığının bir bürosudur.

ICREACH: Yasa dışı olarak toplanmış kişisel kayıtları araştırmak için CIA, DEA ve FBI gibi ajanslar da dahil 23 devlet kurumu ile paylaşılan, istihbarat izleme grafik arayüzüdür (Özçağlayan & Çelik, 2015). 11 Eylül 2001 tarihinde New York'ta terör saldırılarının ardından Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Güvenlik Ajansı tarafından oluşturulan sözde çok gizli gözetim ile ilgili arama motoru.

Magic Lantern: FBI tarafından dağıtılan bir e-posta eki biçiminde klavye tuş hareketlerini kaydeden yazılımdır (Kaspersky, 2015). Bir trojan gibi davranıp ve FBI’ın iletişimi deşifre etmesini sağlar.

Main Core: Ulusal güvenliğe tehdit teşkil ettiğine inanılan milyonlarca ABD vatandaşının kişisel ve finansal bilgilerinin depolandığı bir veritabanıdır. Veri diğer devlet ajanslarından geldiği gibi çoğunlukla NSA, CIA ve FBI’den gelmektedir (Domestic Surveillance Directorate, 2015). Bu bilgilerden bazıları internet aramaları, ziyaret edilen web siteleri, gönderilen ve alınan e-posta, sosyal medya aktiviteleri (Facebook, Twitter, vs), okunan, yazılan ve yorumlanan postalarda dahil bloglama aktiviteleri, izlenen ve yüklenen videolar, incelenen ve indirilen fotoğraf, cep telefonu, GPS-konum verisi, indirilen cep telefonu uygulamaları, telefon kayıtları, gönderilen ve alınan yazılı mesajlar, Skype görüntülü görüşme, online alışveriş ve açık artırma işlemleri, kredi kartı / banka kartı işlemleri, finansal bilgi, yasal belgeler, seyahat belgeleri, sağlık kayıtları, izlenen ve kaydedilen kablolu televizyon bilgileri, banliyö geçiş ücreti kayıtları, elektronik otobüs ve metro / smartpasses geçer bilgileri, güvenlik kameralarından yüz tanıma verileri, eğitim kayıtları, tutuklama kayıtları ve sürücü belgesi bilgileridir. Şekil 23’de main core veritabanının oluşturulması ve kullanımı gösterilmektedir.

Şekil 23. Main Core Veritabanının oluşturulması ve kullanımı

Kaynak: (Domestic Surveillance Directorate, 2015)

MAINWAY: Amerika Birleşik Devletleri'nde en büyük dört telefon şirketi aracılığıyla yapılan yüz milyarlarca telefon görüşmelerinin meta verilerini içeren NSA veritabanıdır (Kronqvist & Lehto, 2015).

MUSCULAR (DS-200B): Birleşik Krallıkta bulunan, Britanya Devleti İletişim Karargâhı (GCHQ) ve ABD NSA’nın ortaklaşa yürütülen ve Edward Snowden’in resmi yetkililerle yaptığı mülakatları yayınlaması ile ortaya çıkmış bir istihbarat programıdır. GCHQ bu programda ana operatördür. GCHQ ve NSA gizlice Google ve Yahoo’nun veri merkezlerine bağlanan ana iletişim linklerine sızmaktadır (Kronqvist & Lehto, 2015) ve şifrelenmemiş iç ağları deniz aşırı dinlemektedir. Program hakkında doğru bilgi ancak 2013 Ekim ayında sunulmuştur.

MYSTIC: NSA tarafından kullanılan bir ses yakalama programıdır (Boeke & Eijkman, 2015).

Nationwide Suspicious Activity Reporting (SAR) Initiative (NSI): NSI ABD'de insanlar tarafının şüpheli eylemlerinin raporlarını toplamak ve paylaşmak için kullanılan Amerika Birleşik Devletleri Hükümetine ait bir programdır (Schmoyer, Doyle, Dufel, & Higa-Smith, 2015; The Nationwide SAR Initiative, 2015). NSI, makul şüphe veya olası sebep olmaksızın bireyler üzerinde veri toplama ile ilgili 79

alışılmış kısıtlama olmadan, Suç eylemleri ile ilişkili davranışlar ve olaylarla ilgili bilgileri yıllardır toplayan kolluk kuvvetleri ve diğer ajanslara dayalı olarak kurulmuştur.

NSA ANT catalog: NSA ANT kataloğu, siber istihbarat izlemeye yardımcı olmak için Gelişmiş Ağ Teknolojisi Birimi (ANT) tarafından NSA'nın özel tasarlanmış erişim operasyonları için kullanabileceği teknolojiyi listeleyen 50 sayfalık çok gizli bir belgedir. 2013 yılında Der Spiegel’de Jacob Appelbaum, Judith Horchert and Christian Stöcker tarafından “NSA’nın Alet Çantası” makalesinde yayınlanması ile ortaya çıkmıştır. Bu ürünler aşağıdaki ürün sınıflarından oluşmaktadır:

• Mobil Telefon Ağları, • Mobil ve Akıllı Telefonlar, • Router Yönlendirici ürünleri, • Sunucular, • Güvenlik Duvarı (Firewalls) ürünleri, • Bilgisayar ürünleri, • Monitör ürünleri, • Klavyeler ürünleri • USB ürünleri • Wifi Modemler ürünleri • Oda gözetleme ürünleri

Bu ürünlere ait katalog wikileaks belgelerinde hala yayında görülebilir (Wikileaks NSA ANT CATALOG, 2015). Bu ürünlere örnek olarak özel geliştirilmiş bir USB olan Cottonmouth-I’in çalışma prensibi Şekil 24’de detaylı bir şekilde gösterilmektedir.

ÖZEL GELİŞTİRİLMİŞ COTTONMOUTH-1 USB ÜRÜN İŞLEYİŞİ

Küresel Saklı Hedef Ağ Ağ Ağ

Şekil 24 . NSA ANT Kataloğundan Sızdırılan İstihbarat için Özel Geliştirilmiş Bir USB Ürünü

Kaynak: (Wikileaks NSA ANT CATALOG, 2015)

Room 641A: 2003 yılında faaliyete başlamış ve 2006 yılında ortaya çıkmış, NSA adına AT&T tarafından işletilen bir telekomünikasyon dinleme tesisidir.

Sentry Eagle: Nöbet Kartalı Ulusal Girişim Koruma Programı; NSA'nın Merkez Güvenlik Servisi (CSS) ve ABD Stratejik Komutanlık Müşterek Fonksiyonel Bileşen Komutanlığı –Ağ Savaşı (JFCC-NW) bölümlerine ayrılmıştır. Bu program, ABD'nin siber uzayını korumak için Bilgisayar Ağ Saldırısı (CNA) ile rakibin siber uzayına saldırı, planlama ve eşgüdüm çabalarını içerir.

Special Collection Service (SCS): Yabancı elçilikler, iletişim merkezleri ve yabancı devlet kurulumları gibi ulaşılması zor yerlerde, dinleme cihazları takmayla sorumlu çok gizli bir CIA-NSA ortak programıdır. 1970'lerin sonlarında kurulmuştur ve Beltsville, Maryland’de yer alır. ABD'nin Görevimiz Tehlike Gücü "Mission Impossible Force" olarak tarif edilmiştir (Leaksource, 2013). SCS soğuk savaştan günümüzün Terörizmle Küresel Savaş’a kadar pekçok operasyonda yer almıştır. SCS’nin sağladığı siber avantaj yapısı Şekil 25’de gösterilmektedir.

SCS SİBER AVANTAJ YAPISI

SIGINT yeterliliği siber avantaj sağlar Geniş Spektrum Kabiliyeti Bütünleşik operasyonlar holistik bir yaklaşım sağlar. Doğru istihbarat doğru müşteriye ulaştırılır. Coğrafi Avantaj Düşman alanda ev sahibi avantajı Müşteriler bu alanda konumlanılmasını ister ve Sinyal düşmanın "süpriz etksini" bertaraf edilmektedir. Ulaşımı Sinyal ulaşımı, toplaması, tahliyesi Analiz Microdalgalar, Wifi, WiMAX, GSM, CFMA, Uydu ve diğ.

Yaygınlaş tırma Çevrede konumlanma

Düşman hedef, yapı ve davranışlarının keşfedilmesi sağlanır. İlgili içerik sağlanır.

Özel İstihbarat Ürünleri

Lokal ihtiyaçlar ve ulusal amaçlar doğrultusunda ürünler farklılaştırılır.

IC operasyonlarının gerçekleştirilmesi için benzersiz platform

NSA ve CIA tarafından 30 senelik tecrübe ile geliştirilmiş operasyonlar

Şekil 25 . SCS Birimin Yeteneklerini Özetleyen Gizli Şema

Kaynak: (Leaksource, 2013)’dan faydalanarak şematize edilmiştir.

Türbülans (NSA) Türbülans, NSA’nın 2005 başlattığı bir bilgi teknolojisi projesidir. Uzak bilgisayarların içine kötü amaçlı yazılım enjekte etmek gibi saldırgan siber savaş yeteneklerini içerir. Daha önceki başarısızlıkla sonuçlanan Trailblazer Projesi gibi çok büyük bir planlamadan daha ziyade küçük ve ucuz testlerle başlamıştır. ABD Kongresi Trailblazer Projesi gibi benzer bürokratik sorunlardan dolayı 2007 yılında projeyi eleştirmiştir (Bamford, 2008). Türbülans programı iletişim şifrelerinin çözülmesi programı TUMOIL ve TUTELAGE, TRAFFICTHIEF gibi 9 alt programdan oluşur.

Utah Data Center ABD İstihbarat Topluluğunun Kapsamlı Ulusal Siber Güvenlik Girişiminin Veri Merkezi olarak bilinen Utah Veri Merkezi, exabytes veya daha büyük mertebede olacağı tahmin edilen verileri depolamak için tasarlanmış Amerika Birleşik Devletleri İstihbarat Topluluğu için bir veri depolama tesisidir. Amacı kendi kesin misyon ile, Kapsamlı Ulusal Siber Güvenlik Girişimini (CNCI) desteklemektir. Ulusal Güvenlik Ajansı (NSA) Ulusal İstihbarat Direktörü yönetici ajan olarak tesiste operasyonlara liderlik eder. Utah Gölü ve Büyük Tuz Gölü'nün arasında Bluffdale, Utah, yakınlarındaki Camp Williams yer almaktadır ve 1,5 milyar $ maliyetle Mayıs 2014 tarihinde tamamlanmış ve faal duruma getirilmiştir.

3.2. İstihbaratın Denetimi

Bir istihbarat örgütünü yönetmek belki de bir devleti yönetmekten çok daha zordur. Çeşitli meziyetleri gerektirmesinin yanında, asıl olarak istihbarat bilgisinin toplanmasını ve iyi bir şekilde analiz edilmesinin yönetilmesini gerektirir (Friedman vd. 1997; Taş, 2013). Söz konusu istihbarat bilgilerinin yasal ya da yasadışı, açık kaynaklardan veya espiyonaj yoluyla elde ediliyor olmasının da bazen hiçbir önemi yoktur.

Bu fiili durum, istihbaratın demokratikleşmesi ve hesap verebilirliliği açısından da zaman zaman bir sorun olarak karşımıza çıkabilmektedir. İstihbarat, demokrasi ve bürokrasi denkleminde; “demokrasi” her şeyden önce gözetilmek zorundadır. Demokratik bir hayat alanı oluşmadıktan sonra veya amaç edinilmediği sürece; istihbaratın da istihbarat bürokrasisinin de ülkelerin olumlu seyrine ve istikrarlarına olan katkıları zorlayıcı ve fakat sonuçsuz olacaktır (Taş, 2013). Demokratik bir sistemde bulunması gereken bir kavram olan ve denetimi de ifade eden hesap verebilirlik (Göksu vd., 2011; Taş, 2013); vatandaşta güven hissinin yaratılabilmesini, vatandaşın merak ettiği bilgilere ulaşabilmesini, söz konusu bilgiyi kontrol edebilmesini ve bilgiye yön verebilmesini de kapsayan bir süreçtir.

Kamu gücü ile donatılan yönetimin nasıl ki eylemleri ve kararları demokratik toplumlarda denetim ve kontrol altında tutuluyorsa, istihbarat faaliyetleri de aynı şekilde denetim ve kontrol altında tutulmalıdır. Çünkü bilgiyi kontrol edebilme imkânı, ister demokratik olsun isterse de despotik olsun bütün ülkeler açısından önemli bir güçtür (Lowenthal, 2003; Beren 2010). Bilginin önemli bir bölümünü kontrol edebilme, takip konusunda uzmanlık, dinleme faaliyetleri ve gizlilik örtüsü ile operasyon yapabilme gücü ile istihbarat, hükümet başkanlarına ve anayasal sistemin sürekliliğine karşı da potansiyel bir tehdittir.

3.2.1. ABD’de İstihbaratın Denetimi

‘‘ABD siyasal sistemi güçler ayrılığı, denge ve kontrol ile yerinden yönetimi gerektiren federalizm ilkelerinin tatbik edildiği kendine has bir yönetim sistemi

özellikleri sergilemektedir. Yönetim, üç ana unsurdan oluşmaktadır. Hükümetin yetkileri öncelikle federal düzeyde olmak üzere, yasama, yürütme ve yargı erkleri arasında her biri konularına göre ayrı ayrı, sonra da federal hükümetler düzeyinde paylaşılmıştır. Bu şekilde gerçekleştirilen bir taksimat, güç odakları olarak tanımlayabileceğimiz erkler arasındaki çatışma ve işbirliğinin kendiliğinden dengelenmesi, akabinde ise gerek yerel düzeyde, gerekse merkezi hükümet düzeyinde verimli kamu hizmetini beraberinde getirmektedir. Bu ilkelerden güçler ayrımına göre, Kongre yasama faaliyetini yürütmekte, ilk bakışta ABD Başkanı olarak görülebilecek yürütme organı bu yasaları eşitlik ilkesi temelinde uygulamakta ve nihayet merkezi düzeydeki Anayasa Mahkemesi ise yürütme erkinin icraatlarının yasalara uygunluğunu denetlemektedir.’’ (Arı,2009; Doğan, 2013).

‘‘ABD istihbarat topluluğu geniş, karmaşık ve organize olmuş bir yapıdadır ve yasalara, başkanın emirlerine, uygulanan politikaya ve kendi iç yönetmeliklerine uygun olarak yönetilmek zorundadır. İstihbarat teşkilatlarının söz konusu yasalara ve diğer hususlara uygun bir şekilde yönetilmesinin sağlanması amacıyla hem kendi içlerindeki unsurlar tarafından hem de yürütme ve yasama organı gibi dışsal unsurlar tarafından denetime tabi kılınmıştır’’ (Brown ve Rudman, 1996; Bulut ,2015). ABD’de yürütme erkinin istihbarat üzerindeki kontrol gücü; Başkan’ın İstihbarat Danışma Kurulu, Genel Müfettiş Ofisi, Ulusal Güvenlik Konseyi ve Yönetim ve Bütçe Ofisi tarafından gerçekleştirilirken, yasama organı denetimi; Senato Seçilmiş İstihbarat Komitesi, Temsilciler Meclisi Seçilmiş İstihbarat Komitesi ve diğer komiteler tarafından gerçekleştirilmektedir.

3.2.1.1 Yürütme Tarafından Denetim

ABD’ de istihbaratın yürütme kanalıyla denetimini 4 temel başlıkta sıralayabiliriz. Bunlar;

• Başkan’ın İstihbarat Danışma Kurulu (PIAB) • Genel Müfettiş Ofisi (OIG) • Ulusal Güvenlik Konseyi (NSC)

• Yönetim ve Bütçe Ofisi (OMB) dir.

Bunları kısaca özetlemek gerekirse;

Başkan’ın İstihbarat Danışma Kurulu (PIAB): bağımsız bir tavsiye kaynağı olarak, bünyesindeki İstihbarat Denetim Kurulu (IOB) ile birlikte istihbarat ihtiyaçlarına, istihbarat topluluğunun etkinliğine ve geleceğe yönelik planlamaları hakkında Başkanlık makamına öneriler getirmesi maksadıyla görevlendirilmiştir. İstihbarat grubundan ayrı ve özerk yapısıyla farklı ve güdümsüz politikalar tasarlayabilen, alanında maharetli akademisyen, avukat ve teknik personel gibi serbest çalışan kimselerden oluşan PIAB, elde edilen istihbaratın analiz ve öngörülerinin, istihbarata karşı koyma, bununla birlikte sair istihbarat eylemlerinin kalifiye olması ve kalitesine ilişkin Başkan’a tavsiye sunmaktadır. PIAB’a bağlı oluşum olarak faaliyet gösteren İstihbarat Denetim Kurulu (IOB) ise, Başkan’ı, hukuksuz, Başkanlık emirlerine veya direktiflerine aykırı olabileceğini düşündüğü istihbarat faaliyetleri hakkında bilgilendirmektedir. Ayrıca Başkan’a ivedi olarak raporlanmasını elzem olarak gördüğü istihbarat faaliyetleriyle alakalı olarak da Başkan’a bilgi vermektedir.

Genel Müfettiş Ofisi (OIG): İsrafı, yolsuzluğu, suistimali ve görevi kötüye kullanmayı ortaya çıkarmak ve engellemek, ayrıca tasarrufu, verimliliği, etkinliği ve dürüstlüğü teşvik etmek amacıyla Ulusal İstihbarat Direktörü’nün (DNI) kontrolü ve mesuliyeti dahilindeki istihbarat teşkilatlarının proje ve etkinlikleri hususunda bağımsız soruşturmalar, ani kontroller, teftişler yapar. İstihbarat topluluğunun genel müfettişi ofisi idare eder. İstihbarat Topluluğu Genel Müfettişler Forumu’na başkanlık eder. Kanunların, kuralların ve düzenlemelerin ihlaline, hatalı yönetime, fonların aşırı israfına, görevin kötüye kullanımına, kamu sağlığına ve güvenliğine yönelik önemli ve spesifik bir tehlikeye ilişkin suçlamaları alır ve soruşturur. İstihbarat topluluğunun genel müfettişi, Kongre’ye ivedi bir problemi bildirmek isteyen istihbarat topluluğu çalışanından ulaşan bildirimleri kabul ederek işleme alır.

Ulusal Güvenlik Konseyi (NSC): Milli güvenliğin muhafazası bunun yanında milli çıkarlarının ülke dışında da geliştirilmesi için dış politikayı ve milli müdaafa politikasını dizayn etmek maksadıyla ABD Başkanları vasıtasıyla kullanılan Ulusal Güvenlik Konseyi, oluşturulduğu tarih itibariyle Başkanlara dış politika ve milli güvenlik meselelerinde öneri ve teklifler sunmaktadır (DNI, 2013; Bulut,2013). Ayrıca Konsey mezkûr hususlarda çeşitli kamu teşkilatları arasında koordinasyon yapabilme konusunda Başkan’ın en önemli elidir. Konseyin çatısı altında bir seri komite ve çalışma grubu da bulunmaktadır.

3.2.1.2 Yasama Tarafından Denetim

Amerika Birleşik Devletleri’nde istihbarat faaliyetlerinin yasama organları tarafından denetimi konusunda ana omurgayı Senato Seçilmiş İstihbarat Komitesi ve Temsilciler Meclisi Seçilmiş İstihbarat Komitesi oluşturmaktadır.

Öncelerinde de vurgulandığı gibi ABD’de istihbarat servislerinin başına atanacak yöneticilerin seçiminde Kongre’nin etkisi yadsınamaz. ABD Başkanı, emri altında bulunan bir istihbarat kurumunun başına getirmek istediği kişiyi teklif ederken, bu teklifin ilk olarak Senato Seçilmiş İstihbarat Komitesi, sonrada Senato Genel Kurulu’nun onayından geçmesi gerekmektedir (Bulut, 2015). Senato’nun bütün azaları yüksek derecedeki istihbarat raporlarına ulaşabilmekte lakin istihbarat usul, kaynak, proje ve bütçelendirmelerine yalnızca mezkûr iki komitenin erişim imkanı bulunmaktadır.

Başkan eğer isterse kongre mensuplarının istihbari bilgi ve dökümanlara ulaşmalarını engelleyebilir ve hatta bilginin gizlilik sınıflandırmasını denetleyerek genel bir erişim sınırlaması oluşturabilir. Yani açıkça ifade etmek gerekirse ABD başkanı kongrenin denetimini bu sayede yarı yolda bırabilecek argümanlara sahiptir.

Buna karşın Kongre’nin elini güçlendiren belki de en büyük argüman ise bütçe ve fon onaylama yetkisidir. Kongre bununla istihbarat kurumlarının operasyonel ve genel bütçesini azaltma, meclis soruşturma komisyonları ve toplantılar düzenleyerek istihbarat servislerinin sorgulama yetkisine sahiptir.

Kamuoyu tarafından “Hearing” olarak bilinen bu oturumlarda gizli kalması gereken bilgileri kamuoyu önünde ifşa edilmesi ihtimali doğurmakta ve kamuoyu baskısını direkt olarak istihbari kurumların üstüne ve hükümete yöneltmektedir. İstihbarat servisleri bu duruma düşmeyi hiç istememektedirler.

Açıkçası bu denklemde karşılıklı güç çatışmalarına dayalı bir yönetim modelinden yola çıkarak fiili olarak denetim mekanızmaları işletilmeye çalışılmaktadır. ABD tarihi boyunca dengelenmeye çalışılan güçler ayrılığı ilkesinin en somut ve orijinal örneklerinden biri de belki bu konu teşkil etmektedir. Bunun nedeni tam olarak karşılıklı tam bir denge politikası yürütülme zorunluluğu doğurmakta ve bu da demokrasiye, şeffaflığa ve hesap verebilirlik konularına azımsanmayacak katkılar sağlamaktadır.

3.2.1.3 Yargı Tarafından Denetim- Hukuksal Düzenlemeler

FISA olarak kısaltılan Yabancı İstihbarat İzleme Yasası (The Foreign Intelligence Surveillance Act of 1978) yabancı bir gücün adına ABD’ye karşı casusluk ya da uluslararası terör yapan kişilerin fiziksel aranma, elektronik gözetimi ve yabancı güçler ile onların ajanları arasındaki yabancı istihbarat bilgisinin toplanması için adli yetki talebi halinde prosedürleri belirleyen federal bir kanundur. İstihbaratın temelini oluşturur (Parliaments, 1978). Bu ajanlar ABD vatandaşı olabileceği gibi geçici oturma izni alanlarda olabilir. Aynı zamanda istihbaratın demokratik anlamda denetlenmesi adına da en önemli referans kanundur. Yasa 11 Eylül saldırılarından bu yana birçok kereler değiştirilmiştir (Doggett, 2015).

Yasa, öncelikle yabancı bir devlet tarafından desteklenmeyen gruplar adına terörizmi kapsayan ABD Vatanseverlik Yasası (USA Patriot Act 2001) tarafından 2001 yılında değişmiştir. Yasa taslağının bir revizyonu, Amerikayı Koru Yasası (Protect America Act of 2007) 2007 yılında kanun olarak imzalanmıştır. Yasa 2008 yılında sona ermiştir. 9 Temmuz 2008 yılında Birleşik Devletler Kongresi FISA Değişiklikleri Yasası (2008) yasasını hayata geçirmiştir.

FISA yasası, arama izinlerini onaylayan veya reddeden, gizli davaları gören Dış İstihbarat İzleme Mahkemesi (the Foreign Intelligence Surveillance Court (FISC)) mahkemesini meydana getirdi (Federation of American Scientists, 2015). Yalnızca uygulanan veya reddedilen arama izinlerinin sayısını rapor eder. Kuruluşundan sonraki ilk yıl olan 1980’de, bu Mahkeme 322 arama emrini onayladı. Bu sayı 2006 yılında onaylanan arama izni 2224 çıktı. 1979-2006 döneminde yılında 22.990 arama izni başvurusunun toplam 22.985 onaylanmış ve sadece 5 başvuru reddedilmiştir (Federation of American Scientists, 2015).

FISC Mahkemesi, FISA yasası ile oluşturulup ABD içinde şüpheli yabancı istihbarat ajanlarına karşı federal polis teşkilatları (öncelikle FBI) tarafından izleme izinleri için talepleri denetlemek için yetkilendirildi. FISC mahkemesi Adalet Bakanı tarafından 7 yıllığına atanan 11 Hâkim ile Washington, D.C.’de hizmet verir. Fiziksel aramalar ve elektronik gözetimi kapsayan her iki alt birim, FISA ihlalleri için cezai ve hukuki sorumluluk sağlamaktadır (Federation of American Scientists, 2015).

Dayanağı olmayan yasal haklara dayalı olarak kasten yapılan elektronik gözetim veya yetkisiz gözetim yoluyla elde edildiği bilinen bilgilerin ifşası yoluyla elektronik gözetim ihlallerine cezai yaptırımlar uygulanır. Bu eylemler için 10.000 dolara kadar para cezası, 5 yıla kadar hapis cezası yada her ikisi birden uygulanabilir (Federation of American Scientists, 2015).

FISA, 2004 yılında "Yalnız Kurt" tanımı ve hükmünü içerecek şekilde değiştirilmiştir. Yalnız Kurt; uluslaraarası terörizm için hazırlık yapan veya gerçekleştiren, ABD’li olmayan bir kişidir. Hüküm, Yalnız Kurt ile yabancı bir devlet veya terörist grup arasındaki bağlantıyı tespit etmek zorunda kalmaksızın izleme ve fiziksel arama emirlerini çıkarmak için FISA mahkemesine izin vermek için Yabancı Güç tanımını değiştirmiştir (Federation of American Scientists, 2015). Ancak, eğer mahkeme bu “yabancı gücün ajanı” tanımınının yeni halini kullanarak bir izleme veya fiziksel arama yetkisi verirse, o zaman mahkemenin başvuru yapanlar tarafından sağlanan bilgiye dayalı olarak, “hedefin uluslararası terör veya bunların hazırlık aktiviteleri içerisinde bulunmuş ve bulunuyor” olduğunu belirli 89

ölçülerde tespit etmek zorundadır.FISA'nın anayasallığını ilgilendiren çok az sayıda vakalar yaşanmıştır. İki alt mahkemenin kararları FISA’yı anayasaya uygun bulmuştur. Örneğin “United States v. Duggan” davasında, sanıklar İranda Cumhuriyet ordusu üyeleriydi. Sanıklar patlayıcı ve ateşli silahların sevkiyatı ile çeşitli ihlallerden suçlu bulundu. Mahkeme, ABD vatandaşları ve yerleşik olmayan yabancılar muamelesi arasındaki ayrımda, ulusal güvenliği zorlayıcı yorumlar olduğuna hükmetmiştir (Federation of American Scientists, 2015). Yine “United States v. Nicholson” davasında, bir FISA emri altında toplanan tüm delilleri gizlemeye dönük hareket etmiştir. Mahkeme bu hareketin reddine karar vermiştir. Aynı zamanda mahkeme açık bir şekilde ne FISA’nın Beşinci Değişikliğinin süreç fıkrası, Eşit Koruma ve Güçlerin Ayrımı, ne de Altıncı Değişiklik tarafından sağlanan Avukat Hakkının ihlali iddialarını reddetmiştir.

Ancak, üçüncü bir davada, FISA'nın özel yorum mahkemesi (Temyiz Mahkemesi eşdeğeri) FISA'nın dış istihbarat alanındaki izinsiz aramalar için Başkan’ın doğal otoritesini sınırlamak gerekir şeklinde farklı görüş bildirmiştir. Yeniden görülen davada özel mahkeme, konu hakkında karar veren bütün mahkemelerin “Başkan, dış istihbarat toplama için izinsiz aramaları yapma yetkisine sahiptir. Başkanın bu yetkiye sahip olduğunu sayıyoruz ve böylece FISA yasası, Başkanın anayasadan doğan bu yetkisine zarar veremez olduğunu düşünüyoruz.” şeklinde karar verdiğini belirtmiştir.

Çeşitli uzmanlar FISA'nın, hücresel iletişimden paket bazlı iletişime kadar, küresel telekominikasyon altyapısındaki ilerlemeleri (Taipale, 2006) ve veri madenciliği ve trafik analizini içeren otomatik gözetleme tekniklerindeki gelişmeleri içeren teknolojik gelişmeler ve bazı dış istihbarat gereksinimlerini karşılamada yeterli olabilecek şekilde programlı onaylama süreçlerini içerecek şekilde değiştirilmesi gerekebileceğini savunmuştur.

SONUÇ

İkinci Dünya Harbi sonrası dizayn edilen çift kutuplu dünyanın tarafı olan Sovyet rejiminin çökmesini takiben küreselleşme ivme kazanırken, devletler arasında konulan sınırlar haliyle önemini kaybetmiştir. Farklılaşma ve bu yeni durumla paralel olarak terör ve güvenlik tehdidi büyük bir başkalaşım göstermiştir. Üst düzey güvenlik mekanizmalarını dahi bertaraf ederek uluslararası platformu ve devletleri etkileyebilecek kapasiteye ulaşmıştır. Fakat ABD istihbaratı ve güvenlik bürokrasisi, mezkûr tehdidi kavramada ve buna karşı pozisyon almada çok geride kalmıştır. ABD, 11 Eylül terör saldırıları gerçekleşene kadar başta El Kaide terör örgütü başta olmak üzere diğer radikal terör örgütleri hakkında detaylı engelleme ve sorunu çözmeye yönelik bir çalışma içerisinde olmamıştır. 11 Eylül saldırıları ardından hızlıca kurulan ulusal komiteler ve çeşitli bilimsel araştırma toplulukları başta olmak üzere varılan genel sonuç; ABD istihbaratının stratejik uyarıda yeterli seviyede etkinlik gösterememesidir. O dönemdeki mevcut güvenlik ve istihbarat yönetimi bunun tam tersini söyleyerek herhangi bir eksiklik ve zayıflık olmadığını öne sürmektedir. ABD istihbaratının görevini yaptığını ve olması gereken ölçüde stratejik uyarı mekanizmalarını devreye sokarak gerekli ikazları verdiklerini iddia etmişlerdir.

Nitekim her iki tarafında bu savlarının belli oranlarda sınırlı olmak üzere haklılık payı bulunmaktadır. ABD istihbaratı, 11 Eylül saldırılarından önce politika yapıcı ve karar verici konumunda olan kurum ve kişilere birçok stratejik uyarı ve tavsiyeler vermiştir. Buna karşın bu eylemleri sırasında hedef kitlesine (başka bir ifade ile karar vericilere) düşüncelerini aktarmada ve onları inandırmada başarısız olmuştur. 11 Eylül olaylarının ani bir saldırı olarak gerçekleşmesi yalnızca ilgili istihbarat teşkilatlarının ve üyelerinin ihmalkârlığının ya da başarısızlığının getirdiği bir sonuç değildir. Binlerce insanın hayatını kaybetmesine sebep olan bu saldırının öngörülüp engellenememesine neden olan eksikliklerin temelinde kronik sorunlar yatmaktadır. Bu eksiklik ve zayıflıklar, istihbarat teşkilatlarının yönetimsel yapısından, istihbarat oluşturmada ve ikaz sağlamada kullandıkları analitik yöntem

ve dogmatik yaklaşımlarından kaynaklanmaktadır. Bu hataların meydana gelmesinde politika yapıcı ve karar vericilerin olumsuz etkisi önemli bir rol oynamıştır. Özellikle istihbarat kurumlarının düzensiz ve ademi merkeziyetçi bir yönetime sahip olmalarıyla birlikte kendi aralarında organizasyon ve koordinasyon alanlarında verimsizlik gözlemlenmektedir. ABD istihbarat kurumlarınının yapısal olarak çok başlı bir sisteme sahip olması nedeniyle, zamanla kurumlar güç savaşına girmiş ve birbirlerinden bütünüyle uzaklaşmışlardır. Zaman içerisinde kurumlarda ayrı birer alt kültüre, algıya, teknolojik imkânlara ve farklı düşünce sistemine sahip olmuşlardır. Bunun sonucu olarak ısrarcı ve tutucu politikalar izlemişlerdir. En nihayetinde istihbarat kurumları arasında çok yüksek seviyede kompartmantalizasyon meydana gelmiştir. Tek devlet altında aynı amaçlarla kurulmuş teşkilatlar olmalarına rağmen işbirliği ve koordinasyon konularında derin sorunlar ortaya çıkabilmektedir.

Tüm bu gelişmelere reaksiyon olarak hızlıca teşkilatlanma sürecinde yeniden yapılanmaya gidilmiştir. Yasama alanında şahin bir yaklaşımla özgürlükleri kısıtlayıcı kanunlar çıkarılmıştır. Ancak bu eylemlerin ne kadar etkin ve başarılı olduğu tartışmaya açıktır. Nitekim çıkarılan korumacı, antidemokratik sert yasalar ve istihbarat örgütlerinin yetkilerinin artırılması ABD’nin istihbarat alanındaki başarısını artırmamıştır. Ayrıca uluslararası kamuoyunda imajını derinden sarsmıştır. Buna verilebilecek en somut örnek Irak işgaline sebep gösterilen kimyasal silahların varlığının hiçbir zaman ispat edilememesidir. Bunun sonucu olarak bazı ülkeler tarafından ABD yalancı devlet ilan edilmiştir. Bir başka örnek Guantanamo üssünde ortaya çıkan işkence olayları ve son olarak Edward Snowden vakası ABD’yi uluslararası platformda zor durumda bırakmıştır.

ABD’nin 2000’li yılların başından günümüze kadar aldığı kararlar ve uygulamalar, Latin Amerika ve Kıta Amerikası başta olmak üzere dünyanın birçok coğrafyasında tıkanmaya ve kaosa sebep olmuştur. Özellikle ABD’nin hegemonik rol algısı ve uluslararası konjektürü etkileyecek kararları tek başına almaya kalkışması, dünyayı ilgilendiren meselelerde terör örgütleri ile işbirliği geliştirmesi, başta Avrupa ve NATO devletleri olmak üzere birçok devletin tepki göstermesine

sebep olmuştur. Bu tepkiler sonucunda ABD gittikçe yalnızlazmıştır. Bunun sonucu olarak ABD’nin daha saldırgan politikalar içerisinde olmasına sebebiyet vermiştir. Tüm bu konular aslında istihbaratın ve kurumlarının uluslararası politikaya olan etkisini de ortaya koymaktadır.

Organizasyonlar büyüdükçe doğal olarak Parkinson hastalığına yakalanmaktadır. ABD son yüzyıl içerisinde istihbarat ve bürokrasi alanında bilimsel metotlarla tüm kurumlarında çok detaylı süreçler geliştirmiştir. Buna karşı bu kurumlar artan detaylı süreçler sonucunda oldukça büyüyen yapılara sahip olmuştur. Büyük organizasyonlar ve yapılar, büyümenin getirdiği hantallık ve verimsizlik sonucu Parkinson hastalığına yakalanmaktadır. Artan komite yapıları, kongre ve ilgili bakanlıklar gibi birçok kurumun ürettiği intelajansiye oldukça yüksek ve detaylı seviyede gerçekleşmektedir. Karar vericiler için üretilen tüm bu çıktıları değerlendirmesi ve kritik sorunları yakalaması insan doğasının üstünde performans özellikleri gerektirmektedir. Teknolojinin kullanımı ve analiz süreçlerinin çıktılarının aşırı yoğunluklu big data seviyesinde bilgi yığınlarının oluşmasına neden olmaktadır. Bu nedenle ABD istihbarat sürecinin yeniden yapılanmasında hedef alınması gereken en temel kıstas var olan aşırı bilgi içerisinden kritik problemlere neden olabilecek sorunların önceden hızlı ve etkin bir şekilde tespit edilmesidir. Bu tespit sürecinde ise kurumlar arası etkin koordinasyon önemli bir unsur olarak ortaya çıkmaktadır.

Güvenlik ve İstihbarat kurumlarına yönelik kökten değişiklikler ve iyileştirmeler gerçekleştirmeden önce, istihbarat teşkilatlarının eksik ve zayıf kalmasına ve başarısız olmasına neden olan unsurların bilimsel ve pratik kapsamda çok yönlü olarak tartışılıp tespit edilmesi gerekmektedir. Reform gerçekleştirmek başlı başına bütün sorunları ortadan kaldırabilecek bir güce sahip olmadığı tezin ikinci bölümünde ortaya konmaktadır. Reform ve kökten değişim aksiyonları kurumlar tarafından gücü ele geçirme aracı olarak görülmemelidir. ABD teşkilatlanma sürecinde en çok tespit edilen sorunlardan birisi de kurumların reformlar sonucu güç alanlarını artırma istekleri tespit edilmiştir.

Uygulamaya konulan değişiklik ve reformlar bir sorunu ortadan kaldırırken, başka bir problemin ortaya çıkmasına neden olabilmektedirler. Örneğin etkili ve işlevsel denetim-kontrol gerçekleştirebilmek amacıyla istihbarat kurumlarının yapılarını dağınık bir pozisyona sokmak; kontrol ve denetimi nispeten daha kolay hale getirirken iş birliği ve koordinasyonu imkânsızlaştırmaktadır. Yapısal büyük istihbarat değişimleri ve hamleleri yalnızca büyük olaylar ve ses getiren olumsuz durumlar oluştuğunda değil, güncel ve çevresel olaylara bağlı olarak ihtiyaç duyulmadan etkin bir öngörü ile yapılmalıdırlar. Popülist politikalar ve günü kurtarmak için kısa boyutlu adımlar yerine kalıcı ve işlevsel olacak reçeteler ile uzun boyutlu stratejik hedeflerin gözetilmesi teşkilatların etkin sonuç derecesini arttıracak önemli önermelerdir.

Bu şekilde hareket edilirse istihbarat kurumlarının güncel olaylara ve değişen parametrelere göre kendini revize etmesi basitleşecektir. Özellikle ulus devletlerin önemsizleştiği ve gittikçe küreselleşen dünyamızda bu konu oldukça büyük bir öneme sahiptir. İstihbarat teşkilatları, politika yapıcı ve karar vericilerin ilk başvuracağı merci ve güvenecekleri kurumlar arasındadır. Politika yapıcı ve karar vericiler, doğru ve isabetli kararlar ve politik hamleler oluşturmada istihbarat kurumlarından mümkün olduğunca fayda sağlamaya çalışmalıdır. Bir parçası olarak bulundukları istihbarat sistemi ve politika oluşturma sürecine kişisel siyasi kaygılardan uzaklaşarak daha etkin bir şekilde oluşuma proaktif katkılar sistemide geliştirecektir. Yukarıda da bahsedildiği üzere ülkelerin istihbaratını ve kurumlarını, kişisel ve siyasi endişeler perspektifinde istismar etmesi verimliliğide düşürücü bir etki olarak ortaya çıkacaktır. İstihbaratın, devlet ve yurt yönetimiyle alakalı siyasi ve politik meselelerde, karar verici ve politika yapıcılara önemli bir bilgi kaynağı olması sistemin etkin sonuçlar elde edebilmesi için kritik bir unsur olarak görülebilir. Aynı zamanda politika yapıcı ve karar vericilerin de istihbarat için yol haritası belirlemesi kurumların stratejik hedef ve misyonlarını kolaylaştıcı etkiye neden olabilecektir. Buna karşın Nixon örneğinde olduğu gibi istihbaratın siyasiler tarafından baskılanarak kişisel çıkarları doğrultusunda algı politikası aracı olarak kullanması hem ahlaki hem etik açıdan çeşitli kronik problemlerede neden olmaktadır. Bu tarz 94

yaklaşım ve uygulamalar sonucunda ulusal güvenliği sağlamaya yönelik enerji kaybı ve verimsizlik ortaya çıkabilmektedir. Buna ek olarak istihbarat sistemi içerisinde yapılan analizlerin tutarlılık ve uygulanabilirliğine kuvvetle muhtemel zarar getirmesi önemli bir tartışma konusudur.

Tarihsel süreçlerde bahsedildiği üzere istihbarat sisteminde en başta gelen unsur insandır. Düşünce ve amaçların elde edilmesinde en etkin metod olarak insan faktörü öne sürülmektedir.

11 Eylül saldırılarının önlenememesinin başlıca nedenlerinden biri teknolojik istihbaratın insan istihbaratından önde geldiği kabulünden kaynaklanmaktadır. Bu kabulün nihayetinde ABD istihbaratının insan istihbaratı hacmi ve büyüklüğü yıldan yıla daraltılmış ve operasyonel kabiliyeti azaltılmıştır. Bu süreçte insan istihbaratının getirdiği avantajlardan faydalanılması daha değişik sonuçlara neden olabilirdi. Örneğin muhbirden haber alma mekanizmasının çalıştırılması ve olayları direk kaynağından öğrenilmesi kanıtlarıyla birlikte hızlıca karar vericilere aktarılarak bu saldırının engellenebilmesine etkide bulunabilirdi (Friedman, 2014).

Bununla birlikte tehdit oluşturan unsurlar koruyucu tedbirlere gereken önemi göstermiyorlarsa (kontr-espiyonaj) iletişim ve sinyal istihbaratının da bu konuda çok büyük katkıları olacaktır. Fakat El-kaide gibi yeni nesil terör örgütleri teknolojiden kasten uzak kalmayı tercih ederek yakalanmamayı ve deşifre olmamayı amaçlamaktadır. Gizli ve kapanık toplulukların amaçlarının öğrenilmesinde en etkin metod insan istihbaratıdır. Bundan dolayı insan faktörü istihbarat teşkilat yapısı açısından önemli bir unsurdur. Teknik istihbaratta ise, toplamadan daha ziyade analize önem verilen bir süreç olarak ön plana çıkmaktadır. Nitekim teknolojik istihbaratla toplanan verilerin işlenerek anlamlandırılması ve belli bir görüşe sahip olarak karar vericilere ikaz ve tavsiye olarak aktarılabilecek hale getirilmesi, toplamadan çok daha zorlu ve uzun bir çalışmadır.

Ulusal güvenlik açısından, milletlerarası ortak kararların, verilmiş söz ve vaatlerin hatta imzalanmış uluslararası antlaşma ve sözleşmelerin etkinliğinin

azaldığı bir süreçte gereğini yerine getirerek ülkenin ulusal güvenliğini temin etmek, devletin vatandaşlarına karşı en önemli ve temel vazifesi olarak görülmektedir.

Ulusal güvenlik alanı hayati önemi sebebiyle, istihbarat teşkilatlarının her alanda önceden bilgi sahibi olması ve bunu en verimli şekilde analize tabi tutarak karar vericilere aktarması istihbarat yapılanmalarının bunu hiçbir kişisel ve siyasi baskı altında kalmadan yapması, bunu gerçekleştirirken verimli ve hatasız olmasını gerektirmektedir. Etkin bir istihbarat mekanizmasının, ulusal gücün tüm ortaklarına hizmet edecek bunun yanında onların sürece fayda ve katkısını alacak biçimde kendi yapısını güncellemesi etkinliğini artıracaktır.

ABD istihbarat teşkilatlanma sorununda yola çıkarak bu tezin önemli önermeleri sırasıyla şunlardır: istihbarat sistemini tümüyle yeni baştan dizayn etmek yerine, yürürlükte olan sistemi ihtiyaçlara ve gelişmelere paralel şekilde düzenlemek; ihtiyaçları tespit edecek yeni metod ve yolları geliştirmek; doğru istihbarat analizlerini yapacak kalifiye istihbaratçılar yetiştirmek; siyasi yöneticiler ve yüksek bürokratların ulusal güvenlik alanında sürekli eğitimleri; düşünce kuruluşları başta olmak üzere, sivil toplum kuruluşlarının istihbarat sisteminin bir unsuru olduğu reorganizasyon süreçlerinin uygulanması teşkilatlanma açısından etkin sonuçlar alınmasına neden olabilecektir.

Sonuç olarak ABD istihbaratının incelendiği, tarihsel süreçle birlikte 11 Eylül saldırıları sonrası yapılan reformlar ve re-organisazyonların ortaya konulduğu bu tez daha önce Türkiye’de yapılan alan çalışmalara önemli katkıda bulunmaktadır. Dünya çapında yapılan terör saldırıları ile birlikte bulunduğumuz coğrafyanın her geçen gün jeostratejik önemi daha fazla ön plana çıkmaktadır. 2003 yılında Türkiye’de gerçekleşen birçok terörist saldırılarda bunu ispatlamaktadır. Artık dünya küresel bir köye dönüşmüştür. Türkiye’nin güvenlik ve istihbarat kurumları başta olmak üzere diğer bütün unsurlarla birlikte etkin şekilde analiz yapabilme kabiliyetine sahip olması istihbarat teşkilatlanmamız açısından kritik öneme sahiptir.

ABD güvenlik ve istihbarat kurumlarının teşkilatlanması ve yönetimine dair yapılan bu çalışmanın da ışığında:

• Türkiye’nin istihbarat kurumlarının hiçbir siyasi grubun ya da oluşumun etkisi altında kalmadan görevini çağın gerektirdiği modern imkanlarıda dahil ederek mümkün olduğunca şeffaf şekilde icra etmeli, • Konvansiyonel istihbaratın yanında modern ve teknik istihbarat kabiliyetinide geliştirerek istihbarat sürecini baştan aşağı yenilemesi daha etkin sonuçlar almasına neden olacaktır. • Başarılı ve doğru analizlerle politika yapıcı ve karar vericiler olan devlet yöneticilerine etkin bilgi sağlayan sistemler ortaya konabilecektir. • Süreçlerin gerçekleştirilmesi için ülkemize uygun hukuki ve yapısal reformları toplumsal mutakabatla sağlanması yasama süreçleri açısından daha sağlıklı sonuçların elde edilmesine neden olabilecektir. • Kurumlar arasında güç savaşı verimsizliğin en önemli nedenlerinden biri olarak ortaya çıkmaktadır. • İşbirliği ve koordinasyon üst seviyede tutulması başarı faktörleri açısından kritik öneme sahiptir. • Güvenlik ve istihbarat bürokrasinin eğitilmesi ve politika ve karar alma sürecine yönelik akademik ve bilimsel çalışmalar yapılarak; yeni ve modern çözümler ve metotlar, yaklaşımlar getirilmesi maksadıyla bir istihbarat üniversitesi kurulması da ülkemiz açısından gerekli görülmektedir.

KAYNAKÇA

Agrell, W., & Treverton, G. F. (2015). National Intelligence and Science Beyond the Great Divide in Analysis and Policy . Oxford University Press.

Allen, M. P. (2006). Expressive Freedom: Democracy, Constitutionalism, Human Rights. (UMI Number: 3250377). Saint Louis , USA: Saint Louis University.

Andrew, C., & Dilks, D. (1984). The Missing Dimension: Government and Intelligence in the 20th Century. London: Macmillan.

Aronowitz, S. (2003). Implicating Empire: Globalization and Resistance in the 21st Century World Order. Newyork: Basic Books.

Atkin, M. L. (2011). Information Ethics: An Applied Study Of United States Foreign Intelligence Surveillance Under President George W. Bush. Montreal: McGill University, Montreal.

Bair-Mundy, D. G. (2009). Of Terrorists, Tyrants, And Social Turmoil: A Competing-Fears Theoretical Model For The Evolution Of Law Relating To Telecommunication Privacy Vis-À-Vis Law Enforcement Surveillance In America. (UMI Number: 3381539). The University Of Hawai.

Bal, İ. (2006). Alacakaranlıkta Terörle Mücadele ve Komplo Teorileri. Ankara .

Bamford, J. (2008). The Shadow Factory: The Ultra-Secret NSA from 9/11 to the Eavesdropping on America. New York: Doubleday.

Bazan, E. B. (2004). The Foreign Intelligence Surveillance Act: An Overview Of The Statutory Framework And Recent Judicial Decisions. CRS Report For Congress.

Beren, F. (2010). İç Güvenlik İstihbaratında Güvenlik Saydamlık İlişkisi. T.C. Polis Akademisi.

Berksoy, B. (2013). Türkiye’de Ordu, Polis ve İstihbarat Teşkilatları: Yakın Dönem Gelişmeler ve Reform İhtiyaçları. İstanbul: TESEV Yayınları.

Best, R. A. (2004). Proposals for Intelligence Reorganization, 1949-2004. WASHINGTON DC: LIBRARY OF CONGRESS CONGRESSIONAL RESEARCH SERVICE.

Bloomberg. (2013). USA Freedom Act Would Leash the National Security Agency. Businessweek.

BM. (2002). Kalkınma Raporu: Deepening democracy in a fragmented world. Birleşmiş Milletler, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP).

Boeke, S., & Eijkman, Q. A. (2015). State Surveillance in cyberspace: A new perspective on digital data practices by intelligence and security services. L. Jarvis, S. MacDonald, & T. M. Chen içinde, Terrorism Online: Politics, Law and Technology. Routledge.

Boren, D., & McCurdy, D. (2015). Bill Text 102nd Congress (1991-1992) S.2198.IS. The Library of Congress: http://thomas.loc.gov/cgi- bin/query/z?c102:S.2198.IS: adresinden alınmıştır

Born, H. (2003). Güvenlik sektörünün parlamenter gözetimi: İlkeler, mekanizmalar ve uygulamalar. (A. K. Esra Kaliber, Çev.) Cenevre.

Born, H., & Caparini, M. (2007). Democratic Control of Intelligence Services. Hamshire, England: Ashgate Publishing Limited.

Born, H., & Leigh, I. (2008). İstihbaratı Hesapverebilir Hale Getirmek. İstanbul: DCAF & TESEV.

Born, H., & Leigh, I. (2008). İstihbaratı Hesapverebilir Hale Getirmek: İstihbarat Teşkilatlarının Gözetiminde Hukuki Standartlar Ve En İyi Uygulamalar (Cilt 5). (D. -T. Yayınları, Dü., & Z. Demirsü, Çev.) DCAF - TESEV Yayınları.

Bosse, E., Jousselme, A., & Maupin, P. (2005). Knowledge, Uncertainty and Belief in Information Fusion and Situation Analysis. E. Shahbazian, G. Rogova, & P. Valin içinde, NATO Science Series, III: Computer and Systems Sciences (Cilt Data Fusion for Situation Monitoring, Incident Detection, Alert and Response Management).

Bovens, M. (2005). Public Accountability. E. Ferlie, L. E. Jr, & C. Pollitt içinde, The Oxford Handbook of Public Management. Oxford University Press.

Bruneau, T. C., & Tollefson, S. D. (2006). Who Guards The Guardians and How. T. C. Bruneau, & K. R. Dombroski içinde, Reforming Intelligence: The Challenge of Control in New Democracies. Austin, USA : University of Texas Press.

Burch, J. (2013). Assessing the Viability of Creating a Domestic Intelligence Agency. (C. T. University, Derleyici) USA : UMI Dissertation Publishing ProQuest LLC.

Choo, C. W. (1995). Information Management for the Intelligent Organization: Roles and Implications for the Information Professions. Digital Libraries Conference, March 27-28, 1995, Singapore.

Clarke, R., Morell, M., Stone, G., Sunstein, C., & Swire, P. (2013). LIBERTY AND SECURITY IN A CHANGING WORLD. The President’s Review Group on Intelligence and Communications Technologies.

Coker, M. T. (2014). Click And Dagger: Cyber-Espionage And The Need For A New Ethical Paradigm. (UMI Number: 1568318). Washington, D.C.: Georgetown University.

Cole, E., Eppert, K., & Kinzelbach, K. (2008). Public Oversight of the Security Sector: A Handbook for Civil Society Organizations. . Canada: United Nations Development Programme (UNDP).

100

Congress.gov. (2014). S.2588 - Cybersecurity Information Sharing Act of 2014, 113th Congress (2013-2014). (t. L. (LOC), Dü.) Congress.gov: https://www.congress.gov/bill/113th-congress/senate-bill/2588 adresinden alınmıştır

Congress.gov. (2015). H.R.2048 - USA FREEDOM Act of 2015. Congress.gov: https://www.congress.gov/bill/114th-congress/house-bill/2048/text adresinden alınmıştır

Cox, J. (2009). Intelligence: Definitions, Concepts and Governance. Parliament of Canada. Canada: Library of Parliament.

Cronquist, B. (2010). Enabling Knowledge-workers Commitment to Organisational Intelligence Activities. The 5th European Conference on Organizational Knowledge, Learning and Capablities. 3. Austria: University of Innsbruck.

Davies, P., & Gustafson, K. (2013). Intelligence Elsewhere: Spies and Espionage Outside the Anglosphere. Washington, D.C.: Georgetown University Press.

Department of Defense. (2015). Dictionary of Military and Associated Terms. Dictionary of Military and Associated Terms, Joint Publication 1-02. US: Department of Defense.

Department of the Army, U. (2009). Commander’s Handbook Distributed Common Ground System – Army (DCGS-A). Department of the Army, Deputy Chief of Staff, G-3, ATTN: DAMO-RQ, 400 Army Pentagon, Washington, DC 20310- 0400. Department of the Army.

DNI. (2011). National Intelligence, A Consumer's Guide. Directorate of National Intelligence.

Doggett, K. (2015). Systems Of Power And Citizenship In The U.S. 2010 Foreign Intelligence Surveillance Act. (ProQuest Number: 1597827). Fort Collins, Colorado: Colorado State University.

101

Domestic Surveillance Directorate. (2015). Your Data: If You Have Nothing to Hide, You Have Nothing to Fear. Domestic Surveillance Directorate: https://nsa.gov1.info/data/ adresinden alınmıştır

Doolittle, J. (1954). Report on the Covert Activities of the Central Intelligence Agency. Leary, USA: Central Intelligence Agency.

Doty, T. M. (2007). The Spirit Of The Patriot Act: A Hermeneutic Analysis Of Patriotism As Argument During House Judiciary Committee Debate. (UMI Number: 3264591). Norman, Oklahoma: UNIVERSITY OF OKLAHOMA.

Eberstadt, F. (1949). National Security Organization: A Report with Recommendations. US Government Printing Office.

Economides, N. (1999). The Telecommunications Act of 1996 and its impact. Japan and the World Economy, 1(4).

Elsea, J. K. (2012). Intelligence Identities Protection Act. 2015 tarihinde Congressional Research Service: http://www.au.af.mil/au/awc/awcgate/crs/rs21636.pdf adresinden alındı

Erkan, M., & Dilmaç, S. (2006). Devlet Güvenliği Terörizm ve İstihbarat. Ankara.

EU Parliamentary Assembly. (1999). Control of internal security services in council of Europe member states (Recommendation 1402). EU Parliamentary Assembly. Council of Europe.

Eyre, W. F. (2009). Privacy, Surveillance And The Real ID Act. (UMI Number: 3378737). West Lafayette, Indiana: Purdue University.

Federation of American Scientist. (2015, November). Intelligence Budget Data. Federation of American Scientist: http://fas.org/irp/budget/ adresinden alınmıştır

102

Federation of American Scientists. (2015). Foreign Intelligence Surveillance Act. Federation of American Scientists: https://fas.org/irp/agency/doj/fisa/index.html#rept adresinden alınmıştır

Fesler, J. W. (1957). Administrative Literature and the Second Hoover Commission Reports. American Political Science Review, 51(1).

Finkel, N. J. (2002). Moral monsters and patriot acts: Rights and duties in the worst of times. Psychology Public Policy and Law .

Finn, P., & Horwitz, S. (2013). U.S. charges Snowden with espionage. Washington Post. adresinden alınmıştır

Finnegan, J. P. (1998). Military Intelligence. Washington DC: Center for Military History.

Fisher, D. C. (2014). Corporate Intelligence: A Baldrige-Based Corporate Espionage Organizational Assessment. CreateSpace Independent Publishing Platform.

Flammini, F., Setola, R., & Franceschetti, G. (2013). Effective Surveillance for Homeland Security: Balancing Technology and Social Issues. Boca Raton, Florida: CRC Press / Taylor & Francis.

Gellman, B. (2013). ‘Black budget’ summary details U.S. spy network’s successes, failures and objectives. The Washington Post: https://www.washingtonpost.com/world/national-security/black-budget- summary-details-us-spy-networks-successes-failures-and- objectives/2013/08/29/7e57bb78-10ab-11e3-8cdd- bcdc09410972_story.html?tid=ts_carousel adresinden alınmıştır

Golden, R. D. (2013). Güvenliğin Maliyeti Nedir? ABD Vatanseverlik Kanunu ve Amerika’nın Özgürlük ve Güvenlik. (M. AKSU, Dü.) S.D.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, 3(1).

103

Goldman, E. (2015). An Assessment of the Consumer Review Freedom Act of 2015. Santa Clara Law Digital Commons.

GovTrack.us. (2012). H.R. 1540 (112th): National Defense Authorization Act for Fiscal Year 2012. GovTrack.us: https://www.govtrack.us/congress/bills/112/hr1540 adresinden alınmıştır

Graham, S. A. (2013). Surveillance And Intelligence Gathering In The United States: Impact And Implications On Privacy. (UMI Number: 1549827). NY , USA: Utica College.

Grandjean, M. (2013). The Top-Secret U.S. intelligence “black budget”.

Greenberg, H. M. (2009). Is the Department of Homeland Security an Intelligence Agency? Intelligence & National Security, 24(2), 216-335.

Grove, A. S. (1999). Only the Paranoid Survive: How to Exploit the Crisis Points That Challenge Every Company. Newyork: Doubleday, Random House, Inc.

Guhl, S. D., & Pendse, R. (2008). The Communications Assistance for Law Enforcement Act (CALEA). Information Security Journal: A Global Perspective, 17(3).

Halstuk, M. E., & Chamberlin, B. F. (2006). The Freedom of Information Act 1966– 2006: A Retrospective on the Rise of Privacy Protection Over the Public Interest in Knowing What the Government's Up To. Communication Law and Policy, 11(4).

Herman, M. (1996). Intelligence Power in Peace and War. Cambridge: Cambridge University Press.

Hoppenjans, L. (2010). Watching The Watchdogs: Assessing A First Amendment Claim Against The Government’s Use Of National Security Letters To Track Journalists’ Newsgathering Activities. (UMI Number: 1480051). Chapel Hill: University of North Carolina at Chapel.

104

Huddleston, W. (. (1980). S.2284 - Intelligence Oversight Act of 1980, 96th Congress (1979-1980). 2015 tarihinde US Congress: https://www.congress.gov/bill/96th-congress/senate-bill/2284 adresinden alındı

IC. (2013). FY 2013 Congressional Budget Justification NATIONAL INTELLIGENCE PROGRAM SUMMARY. US Intelligence Comittee, Volum I (TOP SECRET//SI/TK//NOFORN). The Washington Post.

İpekçi, H. (2011). Günümüz Çatışmalarında Sosyal Ağ Analizinin İstihbarattaki Önemi. Ankara: Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü Güvenlik Bilimleri Anabilim Dalı.

Johnson, L. K. (2003). Preface to Theory of Strategic Intelligence. International Journal of Intelligence and Counter Intelligence, 16, 638-66.

Jost, K. (2005). Government secrecy: Is too much information kept from the public? The CQ Researcher, 15.

Kaiser, F. M. (2004). A Joint Committee on Intelligence and Alternatives: Proposals from the 9/11 Commission and Others. Washington DC: Congressional Research Service.

Kapitan, K. W. (2013). An Introduction to Intelligence Oversight and Sensitive Information: The Department of Defense Rules for Protecting. The Army Lawyer, DA PAM 27-50-479.

Kaspersky. (2015). The FBI's "Magic Lantern" Shines Bright. Kaspersky: http://www.kaspersky.com/news?id=266 adresinden alınmıştır

Keating, T. J. (2004). Joint and National Intelligence Support to Military Operations. NATO Berlin Information Center for Transatlantic Security.

Keiber, J. A. (2014). The Surveillance of Individuals in International Politics. (UMI Number: 3671406). Ohio, USA: The Ohio State University.

105

Kent, S. (1951). Strategic Intelligence. New Jersey, Princeton: Princeton University Press.

Kettl, D. F. (2013). System under stress: Homeland security and American politics. Sage.

Kimmons, J. F. (2006). Transforming Army Intelligence. Military Review, 86(6).

Köseli, M. (2009). Terörle Mücadelede İstihbaratın Rölü. Polis Bilimleri Dergisi.

Kronqvist, J., & Lehto, M. (2015). Adopting Encryption to Protect Confidential Data in Public Clouds. D. N. Abouzakhar (Dü.), Proceedings of the 14th European Conference on Cyber Warfare and Security 2015: ECCWS 2015. içinde Academic Conferences Limited.

Leaksource. (2013). NSA/CIA “Special Collection Service” Agents Posing as Diplomats in Embassies/Consulates, 80 Locations Worldwide. http://leaksource.info/2013/10/27/nsa-cia-special-collection-service-agents- posing-as-diplomats-in-embassies-consulates-80-locations-worldwide/ adresinden alınmıştır

Lerner, K. L., & Lerner, B. W. (2004). Encyclopedia of Espionage, Intelligence, and Security. Farmington Hills, MI: Thomson Gale.

Lester, G. A. (2012). When Should Secrets Stay Secret? Accountability, Democratic Governance, and Intelligence. California, Berkeley: University of California, Berkeley.

Library of Congress. (2014). Bill Summary & Status 113th Congress (2013 - 2014) H.R.3361 CRS Summary. Library of Congress: http://thomas.loc.gov/cgi- bin/bdquery/z?d113:HR03361:@@@D&summ2=m& adresinden alınmıştır

Lo, A. H.-M. (2005). Excluding Evidence Obtained through Illegal Electronic Surveillance: A Comparison between the U.S. and Canada. Toronto, Canada: University of Toronto.

106

Lowenthal, M. M. (2003). Intelligence: From Secrtes to Policy. Washington: CQ Press.

Lowenthal, M. M. (2011). Intelligence: From Secrets to Policy (5th Edition b.). CQ Press College.

Lowenthal, M. M. (2014). Intelligence: From secrets to policy (Sixth Edition b.). CQ press.

Maass, P., & Poitras, L. (2014). SENTRY EAGLE: NSA’s “Core Secrets” Re: Covert Activities Inside Companies; Access Sensitive Data, Compromise Networks, Subvert Encryption. (TheIntercept, Dü.) http://leaksource.info/2014/10/17/sentry-eagle-nsa-core-secrets-re-covert- activities-inside-companies-access-sensitive-data-compromise-networks- subvert-encryption/ adresinden alınmıştır

Martin, K. (2004). Domestic Intelligence and Civil Liberties. SAIS Review.

Martin, W. E. (2011). Smile You Are Being Monitored: A Study Of Video Surveillance Monitoring Privacy Issues. (UMI Number: 1506843). New York, USA: State University of New York.

McAninch, K. A. (2007). Intelligence Campaign Planning: An Opportunity for the Army in Defense Intelligence Synchronization. USA: US Army.

Medaris, M. L., Campbell, E., & James, B. (1997). Sharing information: A guide to the family educational rights and privacy act and participation in juvenile justice programs. US Department of Justice, Office of Juvenile Justice and Delinquency Prevention.

Mendelsohn, S. A. (2014). U.S. Department of Education Amends its FERPA Regulations to Allow for Certain Additional Student Disclosures. The National Law Review.

107

National Intelligence Council. (2015). National Intelligence Council. https://www.intelligencecareers.gov/: https://www.intelligencecareers.gov/ adresinden alınmıştır

Noh, W. (2011). The Clinton And George W. Bush Administrations’ Foia Policies: The Presidents’ Influences On Foia Policies. (UMI Number: 3502874). Florida, USA: THE FLORIDA STATE UNIVERSITY.

Noh, W. (2011). The Clinton And George W. Bush Administrations’ FOIA Policies: The Presidents’ Influences On FOIA Policies. Florida, USA: UMI Dissertation Proquest.

O’Brien, S. L. (2013). Communications Privacy. (UMI Number: 1549168). USA: Utica College.

OECD. (2000). Kalkınma ve İşbirliği 2000 Raporu. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD), Kalkınma Yardımı Komitesi. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD).

Office of the Director of National Intelligence. (2009). National Intelligence: A Consumer's Guide. National Intelligence: A Consumer's Guide.

Office of the Director of National Intelligence. (2012, October 30). DNI Releases FY 2012 Appropriated Budget Figure . Office of the Director of National Intelligence: http://www.dni.gov/index.php/newsroom/press-releases/96- press-releases-2012/756-dni-releases-fy-2012-appropriated-budget- figure?highlight=YTozOntpOjA7czo2OiJidWRnZXQiO2k6MTtzOjk6ImJ1Z GdldGluZyI7aToyO3M6NzoiYnVkZ2V0cyI7fQ== adresinden alınmıştır

Office of the Director of National Intelligence. (2014, Agust 2). DNI Releases Budget Figure for 2013 National Intelligence Program. Office of the Director of National Intelligence: http://www.dni.gov/index.php/newsroom/press- releases/191-press-releases-2013/957-dni-releases-budget-figure-for-2013- national-intelligence-program adresinden alınmıştır 108

Office of the Director of National Intelligence. (2015, October 30). DNI Releases Budget Figure for 2015 National Intelligence Program. Office of the Director of National Intelligence: http://www.dni.gov/index.php/newsroom/press- releases/210-press-releases-2015/1279-dni-releases-budget-figure-for-2015- national-intelligence-program adresinden alınmıştır

Office of the Director of National Intelligence. (2015, November). Press Releases. Office of the Director of National Intelligence: http://www.dni.gov/index.php/newsroom/press-releases/ adresinden alınmıştır

Office of The Director of The National Intelligence. (2015, February 02). DNI Releases Requested Budget Figure for FY 2016 Appropriations. Office of The Director of The National Intelligence: DNI Releases Requested Budget Figure for FY 2016 Appropriations adresinden alınmıştır

OSCE. (1994). Güvenliğin Siyasi-Askeri Veçhelerine İlişkin Davranış İlkeleri Rehberi. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı.

Özçağlayan, M., & Çelik, R. (2015). SELF-EXPRESSION, EXPOSITION AND SURVEILLANCE IN SOCIAL MEDIA. Journal of Media Critiques [JMC].

Özdağ, Ü. (2008). İstihbarat Teorisi. Ankara: Kripto Yayıncılık.

Parisi, J. (2008). A "broad-based and angry network": Opposing surveillance and security measures post-9/11. Montreal, Quebec, Canada: Concordia University .

Parliaments, U. (1978). US Goverment Oublishing Office. http://www.gpo.gov/fdsys/pkg/STATUTE-92/pdf/STATUTE-92-Pg1783.pdf adresinden alınmıştır

109

Phillips, A. (2013). An Investigation Of Digital Forensic Concepts In An International Environment: The U.S., South Africa, And Namibia. (UMI Number: 3599847). Fairbanks, Alaska, USA: University of Alaska Fairbanks.

Pickert, P. L. (1997). Introduction. J. M. Russell G. Swanson içinde, Intelligence for Multilateral Decision and Action. Washington D.C.,.

Pieschke, R. L. (2014). Attempting To Close The Digital Frontier: A Mixed-Methods Approach To The Study Of The Cyber Intelligence Sharing And Protection Act. (UMI Number: 1566282). Mankato, Minnesota, USA: Minnesota State University, Mankato.

PSCI. (2015). U.S. House of Representatives Permanent Select Comittee on Intelligence: http://intelligence.house.gov/ adresinden alınmıştır

Quick, W. S. (2014). United States Government Use Of Technology: Surveillance And Intelligence Gathering Tactics. (UMI Number: 1564406). NY: Utica College.

Rahavy, S. K. (2003). Federal Wiretap Act: The Permissible Scope of Eavesdropping in the Family Home. The Journal of High Tech. L.

Reid, E. C. (2005). Congressional Intelligence Oversight: Evolution In Progress 1947-2005. MONTEREY, CALIFORNIA, California, USA: NAVAL POSTGRADUATE SCHOOL .

Relyea, H. C. (2009). Congress and freedom of information: A retrospective and a look at a current issue. Government Information Quarterly, 26.

Richelson, J. T. (2011). The US Intelligence Community. Westview Press.

Rosenbach, E., & Peritz, A. J. (2009). Confrontation or Collaboration? Congress and the Intelligence Community. Boston: The Intelligence and Policy Project Belfer Center for Science and International Affairs John F. Kennedy School of Government Harvard University.

110

Schmoyer, T., Doyle, B., Dufel, M., & Higa-Smith, K. (2015). Protecting privacy, civil rights and civil liberties using data labeling and segmentation. 2015 IEEE International Symposium on Technologies for Homeland Security (HST),. IEEE.

Sensenbrenner, J. (2014). The USA FREEDOM Act. US House of Representatives: http://sensenbrenner.house.gov/legislation/theusafreedomact.htm adresinden alınmıştır

Shulsky, A. N., & Schmitt, G. J. (2002). Silent Warfare: Understanding the World of Intelligence. Dulles, USA/Virgina: Brasseys, Inc.

Silver, D. A. (2009). National Security and Transparency: The Legal Frameworks and Factors Federal Courts Use to Balance Competing Democratic Values. (UMI Number: 3352712). Chapel Hill, USA: University of North Carolina at Chapel Hill.

Simms, J. (2008). Vision 2015. Washington, D.C.,: Office of the Director of National Intelligence.

Steele, R. D. (1996). Open source intelligence: What is it? why is it important to the military. American Intelligence Journal, 17(1).

Steele, R. D. (2000). On Intelligence: Spies and Secrecy in an Open World. Fairfax, VA: AFCEA.

Stevenson, C. A. (2008). The Story Behind the National Security Act of 1947. Military Review, 88(3).

Taipale, K. A. (2006). Whispering Wires and Warrantless Wiretaps: Data Mining and Foreign Intelligence Surveillance. NYU Review of Law & Security, Spring(7).

TDK. (2015, 06 25). Genel Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu: http://www.tdk.gov.tr adresinden alınmıştır

111

The 9-11 Commission. (2004). The 9/11 Commission Report. The 9-11 Commission.

The Governmental Affairs Committee. (2004). S. Rept. 108-421 - 108th Congress (2003-2004) ACTIVITIES OF THE COMMITTEE ON GOVERNMENTAL AFFAIRS. US Congress.

The Nationwide SAR Initiative. (2015). The Nationwide SAR Initiative. The Nationwide SAR Initiative: https://nsi.ncirc.gov/ adresinden alınmıştır

The Office of the Director of National Intelligence. (2015). The Office of the Director of National Intelligence. The Office of the Director of National Intelligence: http://www.dni.gov/index.php adresinden alınmıştır

The Washington Post. (2013). Black Budget. Black Budget.

The Washington Post. (2013, Agust 29). Inside the 2013 U.S. intelligence 'black budget'. washingtonpost: http://www.washingtonpost.com/wp- srv/special/national/black-budget/ adresinden alınmıştır

The Washington Post. (2014). The brutal methods outlined in the Senate report. http://www.washingtonpost.com: http://www.washingtonpost.com/wp- srv/special/national/cia-interrogation-report/word-count/ adresinden alınmıştır

The White House. (2009). Executive Order 13491 -- Ensuring Lawful Interrogations. The White House: https://www.whitehouse.gov/the_press_office/EnsuringLawfulInterrogations adresinden alınmıştır

The White House. (2009, Dec. 29). Executive Order 13526. Classified National Security Information, 75 Fed. Reg., No. 2.

Toevs, B. E. (2012). The Influence Of Written Information Security Policy On Digital Forensic Data Analysis: A Case Study Of Law Enforcement And

112

Private Investigative Operations. (UMI Number: 3527704). Minneapolis: Capella University.

Turgut, K. (2012, Mart-Nisan). Demokratik Ülkelerde İstihbarat Faaliyetlerinin Denetimi. İdarecinin Sesi.

U.S. Department of Justice. (2015). Electronic Communications Privacy Act of 1986 (ECPA). (B. o. Office of Justice Programs, Dü.) Justice Information Sharing: http://www.it.ojp.gov/PrivacyLiberty/authorities/statutes/1285 adresinden alınmıştır

Uçak, H. (2003). A Descriptive Study Of The Intelligence Community In The United States Of America. (UMI Number: 1415255). Texas: UNIVERSITY OF NORTH TEXAS.

Udo-Akang, D. (2013). A Delphi Assessment of Barriers to Institutional Consensus in the U.S. Homeland Security Community. (UMI Number: 3577891). Arizona, USA: Northcentral University.

US Congress. (1947). National Security Act. National Security Agency: https://www.nsa.gov/public_info/_files/friedmanDocuments/ReportsandRese archNotes/FOLDER_061/41707749074708.pdf adresinden alınmıştır

US Congress. (1974). Family Educational Rights and Privacy Act (FERPA). U.S. Department of Education: http://www2.ed.gov/policy/gen/guid/fpco/ferpa/index.html adresinden alınmıştır

US Congress. (2015). The Espionage Act of 1917. University of Houston Digital History: http://www.digitalhistory.uh.edu/disp_textbook.cfm?smtID=3&psid=3904 adresinden alınmıştır

113

US Department of State. (2015). 2015 Congressional Budget Justification - Department of State, Foreign Operations, and Related Programs. US Department of State. US Department of State.

US Government, The White House. (2015, 12 01). The Comprehensive National Cybersecurity Initiative. The White House: https://www.whitehouse.gov/issues/foreign-policy/cybersecurity/national- initiative adresinden alınmıştır

US. Department of Justice. (2015). The Communications Act of 1934, 47 U.S.C. § 151 et seq. Justice Information Sharing: https://it.ojp.gov/PrivacyLiberty/authorities/statutes/1288 adresinden alınmıştır

Warner, M. (2009). Reading the Riot Act: The Schlesinger Report, 1971. Intelligence and National Security, 24(3).

Weinberger, J., & Raphael, T. (2015). USA Freedom Act co-sponsor calls the bill a good step — but says more must be done. PRI.org: http://www.pri.org/stories/2015-06-05/usa-freedom-act-co-sponsor-calls-bill- good-step-says-more-must-be-done adresinden alınmıştır

Wiener, J. (1998). National security and Freedom of Information: The John Lennon FBI files. A. G. Theoharis (Ed.) içinde, A culture of secrecy: The government versus the people's right to know. Lawrence, KS: The University Press of Kansas.

Wikileaks. (2015). DCGS-A/JIOC-I (W4FG10). wikileaks.org/wiki/DCGS-A/JIOC-I (W4FG10): https://wikileaks.org/wiki/DCGS-A/JIOC-I_%28W4FG10%29 adresinden alınmıştır

Wikileaks NSA ANT CATALOG. (2015). NSA ANT CATALOG. NSA ANT CATALOG: https://nsa.gov1.info/dni/nsa-ant-catalog/ adresinden alınmıştır

114

Wooten, M. (2013). Moments Of Truth: Congressional Investigations Of Intelligence And The Construction Of Political Accounts. (UMI Number: 3609273). Pennsylvania, USA: the University of Pennsylvania.

Yamamoto, H. (2007). Tools for parliamentary oversight. Inter-Parliamentary Union.

Yamashita, M. (1998). Electronic Surveillance and the Prospects for Privacy in Canada’s Private Sector by the Year 2000. Montreal, Canada: McGill University, Montreal.

Yurtsever, S. (2007). Millî Mücadele Dönemi İstihbarat Faaliyetlerinin Olaylar Çerçevesinde İncelenmesi (1919-1922). Ankara, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Yüksel, A. (2010). ABD İç Güvenlik Bakanlığı. İdarecinin Sesi,, 142.

115