April 2015 | nr. 4 Ongelukken schuilen in in schuilen Ongelukken Hoe hoekje. een klein kantoor? uw is veilig
Sombere cijfers cijfers Sombere voor de Zuidas. krimpt Big law - kunnen h kunnen caten en kritiek op het OM het op en kritiek caten Herman Bolhaar over over Bolhaar Herman bezuinigingen, ZSM, advo meekijkers en hackers meekijkers ermen tegen afluisteraars, tegen afluisteraars, hermen Hoe advocaten zic Hoe advocaten besc
April 2015 nr. 4 De Lexxyn Groep verstevigt haar positie met nieuwe partner I-FourC.
Lexxyn Groep bundelt de krachten van ICT-bedrijven die zich speci ek richten op de juridische sector. Met vaksoftware als CClaw, FORTUNA, NEXTmatters, assyst, BigHand en ContactManager, maar ook met cloud computing, kantoorautomatisering, documentmanagement, webdiensten en portals, digitaliseren van archieven en telefonie.
Vakmanschap begint hier: 088 - 002 84 00. Maak een afspraak met onze specialisten of kijk op:
www.lexxyn.nl
Als nieuwe partner van de Lexxyn Groep introduceert I-FourC: Een eenvoudige en slimme manier om digitalisering in de juridische praktijk vorm te geven
Digitaliseren Extern Archief ICT Oplossingen
tie i ova n a n rc in h I-FourC is specialist in digitalisering, archivering en ICT oplossingen. Papieren informatie is i v • e
r waardevol en dient op een ef ciënte en veilige wijze geïntegreerd te worden in de digitale wereld. g
10 jaar i
n n
n
i
g g
r r
e
e Geen ingewikkelde technische applicaties, maar werken zoals u dat als advocaat gewend bent,
v v
i i
• •
h h
i i
c c n
I-FourCn
r r
n
n alleen dan digitaal! Onze processen zijn volgens de hoogste veiligheidsstandaarden gewaarborgd, a a
o o
v v n n i i a a
t t e e i
i naast ISO 9001 zijn wij ook ISO 27001 gecerti ceerd.
10% korting op de gehele Papierloos vanaf dag één www.i-fourc.nl/advocatuur offerte!
A5-advertentie-Lexxyn.indd 1 17-03-15 09:46 vooraf 1
April De Lexxyn Groep 2015 verstevigt haar positie met nieuwe partner I-FourC.
Lexxyn Groep bundelt de krachten van ICT-bedrijven die zich speci ek redactioneel richten op de juridische sector. Met vaksoftware als CClaw, FORTUNA, Robert Stiphout NEXTmatters, assyst, BigHand en ContactManager, maar ook met cloud computing, kantoorautomatisering, documentmanagement, webdiensten en portals, digitaliseren van archieven en telefonie. Pas op voor de mol
oe ver de hand van inlichtingendiensten kan rei- te hacken in het netwerk om eens te kijken wat er voor Hken, blijkt wel uit de toch wat sneue ontstaans- bruikbaars te vinden is. En advocaten weten ook dat geschiedenis van de Vereniging Nederland-DDR. wat de AIVD hoort, ziet of leest gemakkelijk via Meld Vakmanschap begint hier: 088 - 002 84 00. In de Koude Oorlog (1949-1989) werd de vereniging Misdaad Anoniem naar het Openbaar Ministerie kan Maak een afspraak met onze specialisten of kijk op: opgericht om de banden tussen Nederland en het worden gesluisd. Duitsland aan de andere kant van het IJzeren Gordijn Advocaten weten dat allemaal. Maar handelen ze er aan te halen. Wat de oprichters niet wisten, was dat ook naar? Geen advocaat die er aan denkt om proces- www.lexxyn.nl zich onder hen een mol van de Binnenlandse Veilig- stukken op de voorstoel van zijn of haar auto te laten heidsdienst (nu AIVD) bevond en dat de akten voor de slingeren met het autoraampje op een kier. Maar zeg oprichting van hun vereniging door die mol werden eens eerlijk: welke advocaat versleutelt zijn e-mails (met geschreven op het bureau van de veiligheidsdienst. stukken) voor ze te versturen? En: welke advocaat logt Als voorbeeld dienden de akten van de vereniging altijd uit voor van zijn bureau weg te lopen? Of: welke Nederland-Sovjet Unie, waarbinnen – jawel – ook een advocaat zet zijn documenten alleen versleuteld in de informant actief was. De spionnen moeten hebben cloud en op thuis-pc? Op de digitale parkeerplaats, gehuild van het lachen. naast de digitale snelweg zullen er advocaten zijn die Dat was dus in de Koude Oorlog toen Nederlanders, wel hun stukken laten slingeren op de voorstoel, som- Als nieuwe partner van de ook advocaten, inlichtingendiensten eerder onder- migen misschien wel met het autoraam helemaal open. schatten dan overschatten. De inlichtingenman? Dat Het feit dat de overheid als het om privacy gaat Lexxyn Groep introduceert I-FourC: was toch iemand die vanachter een krant met twee steeds vaker de grenzen van de wet opzoekt, het feit dat gaatjes subversievelingen in het oog hield? Tegenwoor- de regering ze wil verleggen en het feit dat de moge- Een eenvoudige en slimme manier om digitalisering in de juridische praktijk vorm te geven dig is dat wel anders. Advocaten weten dat de overheid lijkheden om privacy online te waarborgen groeien, ze kan afluisteren en in sommige gevallen ook echt was voor het Advocatenblad reden om een dossier over Digitaliseren Extern Archief ICT Oplossingen afluistert; op kantoor, in het gevang of in de spreekka- privacy aan te leggen waarin staat hoe de privacy in mers op politiekantoren. Doorgewinterde cliënten heb- Nederland verdween, wanneer u wordt afgeluisterd en ben er al een trucje voor bedacht: tijdens het gesprek wat advocaten kunnen doen om zich te beschermen. met de advocaat met de vingers op tafel trommelen om Een gewaarschuwd advocaat telt voor twee. Dit alles de opnameapparatuur te storen. Advocaten weten vast aangekondigd met een omslag waarop honderden ook dat bedrijfsspionage aan de orde van de dag is. Er foto’s van advocaten staan, foto’s die zij vooral zelf zijn lieden die vanuit de auto voor kantoor proberen online plaatsten.
tie i ova n a n rc in h I-FourC is specialist in digitalisering, archivering en ICT oplossingen. Papieren informatie is ‘Opstelten mag in zijn ‘De onderzoeks i v • e r waardevol en dient op een ef ciënte en veilige wijze geïntegreerd te worden in de digitale wereld. g
10 jaar i handen knijpen opdracht van de
n n
n
i
g g
r r
e
e Geen ingewikkelde technische applicaties, maar werken zoals u dat als advocaat gewend bent,
v v
i i
•
• dat hij wegkomt met commissie-Wolfsen
h h
i i
c c n
I-FourCn
r r
n
n alleen dan digitaal! Onze processen zijn volgens de hoogste veiligheidsstandaarden gewaarborgd, a a
o o
v v n n i i a a t t e e i
i naast ISO 9001 zijn wij ook ISO 27001 gecerti ceerd. een enkel bonnetje’ is beperkt’ pag. 5 pag. 60 10% korting Matthijs Kaaks Walter Hendriksen op de gehele Papierloos vanaf dag één www.i-fourc.nl/advocatuur offerte!
A5-advertentie-Lexxyn.indd 1 17-03-15 09:46 2 inhoud
April 2015 36 in beeld in beeld 37 MEER KLEINTJES Advocaten naar 2.724 omvang kantoor Eén- pitters +171 Sombere
14 dossier privacy 30 interview 36 in beeld 2-5 1.760 cijfers Advocaten +67 De Stand van de Advocatuur & het Notariaat is uit. Conclusie: 6-20 big law krimpt. Een selectie uit Advocaten -25 de nieuwste statistieken. 526
21-60 Advocaten
75
+2
>60 Advocaten
-4
20
WIE BETALEN HET BEST? Top-10 salarissen in de advocatuur. Brutomaandsalaris in euro’s (exclusief vakantiegeld en toeslagen)
EERSTEJAARS VIERDEJAARS ZEVENDEJAARS 1 Norton Rose Fulbright (3) € 3.822,00 Norton Rose Fulbright (2) € 5.505,00 Norton Rose Fulbright (1) € 8.193,00 2 Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn (5) € 3.520,00 Bird & Bird (3) € 5.311,00 Bird & Bird (2) € 7.460,00 3 Baker & McKenzie (4) € 3.468,00 CMS (4) € 4.993,00 Baker & McKenzie (3) € 7.176,00 Geheimhouden ‘Essentiële normen’ Sombere cijfers 4 Van Doorne (-) € 3.450,00 Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn (8) € 4.919,00 Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn (8) € 7.085,00 5 Bird & Bird (2) € 3.404,00 Baker & McKenzie (5) € 4.904,00 TeekensKarstens (-) € 7.000,00 Hoe de privacy uit Nederland Volgens Herman Bolhaar is het De Stand van de Advocatuur & 6 DLA Piper (-) € 3.223,50 Boekel De Nerée (6) € 4.710,20 Boekel De Nerée (4) € 6.801,77 7 Boekel de Nerée (6) € 3.212,25 Deterink (7) € 4.619,00 Lexence (5) € 6.704,86 verdween, Facebook van de privacy, laatste woord over de balans tussen het Notariaat is uit. Selectie uit de 8 CMS (7) € 3.134,00 AKD (9) € 4.493,00 CMS (7) € 6.599,00 9 Lexence (9) € 3.066,64 Lexence (10) € 4.413,85 Kennedy Van der Laan (10) € 6.298,11 afluisteren van advocaten en tips om zorgvuldigheid en snelheid in nieuwste statistieken. Conclusie: 10 Deterink (11) € 3.021,00 Kennedy Van der Laan (12) € 4.383,06 AKD (17) € 6.254,00 uw gegevens te beveiligen. ZSM-zaken nog niet gezegd. big law krimpt.
interactie 7 Intussen op het Binnenhof analyse mediation van de orde 3 Mail, @Advocatenblad, 9 Gezien 34 Ouderen aan de bak 41 Kwestie van vertrouwen 53 Dekenberaad 10 Ter zitting, Agenda Poll opinie even opfrissen 54 Ordeberichten, actueel 11 Lawyers for lawyers 39 Spreken is zilver, 47 Redelijkheid van de BGK @Advocatenorde 4 Kort, Advocatenblad.nl frisse neus zwijgen is goud? 55 Transfers historie 5 Citaat, Cijfers, Column 12 ‘Een puur nichekantoor 42 De obesitas van de 58 Van de tuchtrechter 49 Dichter-advocaat Matthijs Kaaks is kwetsbaar’ beroepsopleiding 60 Ten slotte: column praktijk algemeen deken 50 Hoe veilig is uw kantoor? Walter Hendriksen
colofon
95e jaargang Beeldredactie Redactionele bijdragen Abonnementen ISSN 0165-1331 Het Advocatenblad, het maand Charlotte Helmer Bijdragen kunnen naar Per jaar: 240 euro (incl. blad voor de Nederlandse [email protected]. verzend- en administratie advocatuur, verschijnt 12 keer per Vormgeving Per 500 woorden leveren deze kosten). Studenten: 99 euro. Behoudens door de Auteurswet jaar (elke laatste donderdag van Dimdim, Den Haag 1 opleidingspunt op. De Jaarbanden: 39,95 euro gestelde uitzonderingen, mag de maand) en wordt uitgegeven redactie heeft het recht (excl. verzendkosten). niets uit deze uitgave worden Correctie door Sdu Uitgevers. De van de bijdragen in te korten. Alle bedragen zijn excl. btw. verveelvoudigd of openbaar Nederlandse orde van avocaten Sandra Braakmann gemaakt zonder voorafgaande onafhankelijke redactie stelt de Sdu Uitgevers Adreswijzigingen schriftelijke toestemming Omslag: Druk Sdu Uitgevers klantenservice, inhoud samen. Senefelder Misset, Doetinchem Gert Jan Schinkel (uitgever) van de uitgever. Hoewel Dimitry de Bruin 070-378 98 80, Postbus 20014, aan de totstandkoming van Hoofdredacteur Citeerwijze Advertenties 2500 EA Den Haag, www.sdu. deze uitgave de uiterste zorg Robert Stiphout Adv.bl. 2015-4, p. Fenneke Rosier en nl/service; adreswijzigingen is besteed, aanvaarden de Angela Bruins (media adviseurs) van advocaten: adres@ auteur(s), redacteur(en) en Redactie Aan dit nummer 070-378 05 62 advocatenorde.nl. uitgever geen aansprakelijkheid werkten mee Sabine Droogleever Fortuyn en www.sduadverteren.nl, voor eventuele fouten of Benno de Boer, Erik Jan Bolsius, Bureau van de orde Nathalie Gloudemans-Voogd [email protected], onvolkomenheden. Het al Paula Boshouwers, Jiri Büller Neuhuyskade 94, 2596 XM Inzendtermijn: dan niet op verzoek van Halime Celik, Walter Hendriksen Den Haag Postbus 30851, Advocaat-redactieleden: nr. 5, 8 april 2015 de redactie aanbieden van Rogier Hörchner, Jean-Pierre 2500 GW Den Haag info@ artikelen aan het Advocatenblad Koert Boshouwers, Halime nr. 6, 13 mei 2015 Jans, Stëffan de Jong, Matthijs advocatenorde.nl, impliceert toestemming Celik, Annekee Groenewoud, 070-335 35 35 Kaaks, Franc de Korte, Lars voor openbaarmaking en Martijn Maathuis, Robert Helpdesk: helpdesk@ Kuiper, Marjan van der List, verveelvoudiging t.b.v. de Malewicz, Christiaan Oberman, advocatenorde.nl, Peter Louwerse, Robert Sanders, (elektronische) ontsluiting van Marc Padberg, Leonie 070-335 35 54 Rammeloo, Theo van Schagen, Tatiana Scheltema, Trudeke (delen van) het Advocatenblad Bart van Tongeren Sillevis Smitt, Kim Vermeulen in enige vorm. interactie 3
April 2015 mail Aadvocatenblad Helden publiek voor ‘mafkees’ uitmaken mag Zou Geert Corstens in het belang van evenmin (vgl. HR 22 december 2009, NJ de rechtsstaat geen lid kunnen worden van de VVD en dan minister van Justitie In zijn column in Advocatenblad nr. 3 2010/671). Dit arrest is met name opmer- worden? bit.ly/19dYYcS schrijft Harry Veenendaal dat door kelijk, omdat AG Jörg in zijn conclusie AEerdeHaitze Nederlandse rechters zelden inbreuken tot vernietiging de term mafkees niet op het recht van vrije meningsuiting beledigend achtte en zich vertwijfeld Nog weinig bekendheid over worden vastgesteld en dat zij om die afvroeg of ‘we’ doorgaan op de weg van #familiegroepsplan bij Gemeente reden de heldhaftige hoeders zijn van verdergaande futilisering van het straf- en #Kinderrechters. Lees artikel uit een maatschappij waarin gekwetst mag recht. Het antwoord van de uit maar Advocatenblad worden. Ik wil geen afbreuk doen aan de liefst vijf raadsheren bestaande Hoge Afamiliegroepspl waarde van Nederlandse rechters. Maar Raad luidde bevestigend. Dat was gelet Goed artikel in @Advocatenblad vandaag om ze nu te ‘upgraden’ naar heldhaftige op deze samenstelling onmiskenbaar over bijzonder partnerpensioen bij hoeders, lijkt me toch iets te veel eer. een krachtig signaal, waarin een diep- #echtscheiding. Leestip! Per slot van rekening was het toch de gaand verschil in opvatting over de posi- Aivledder Nederlandse rechter die kwalijke beledi- tie van de politie in onze samenleving te gingen van homo’s accepteerde vanwege ontwaren valt en waarin de boodschap ‘@Advocatenblad ow.ly/JuSED’ Bij dit de godsdienstige context waarin zij lijkt te zijn: blijf met je bek van de poli- soort wanpraktijken mag man en paard m.i. genoemd worden waren gedaan (vgl. HR 9 januari 2001, NJ tie af. In zijn annotatie liet Ybo Buruma A 2001/203-204 en HR 14 januari 2003, NJ vervolgens blijken zich met AG Jörg AFBadvocatuur 2003/261). eveneens zorgen te maken over de futi- Zo groot als het incasseringsvermo- lisering van het strafrecht. ‘Misschien is correctie gen van deze minderheid wordt geacht, futilisering onontkoombaar’, liet hij er zo klein acht de rechter die van politie- op volgen. En ja hoor, het Mierenneuker In Advocatenblad 2015-3 is bij de opinie functionarissen. De Nederlandse rechter II-arrest is mede door Buruma gewezen. ‘Families als eerste aan zet’ op pagina 39 per c.q. de Hoge Raad heeft onze maat- Rechters die een homominderheid abuis niet opgenomen bij welk kantoor de schappij toch maar zeer verblijd met zó verneuken en politiefunctionaris- auteur werkt. Anja Smits is verbonden aan Advocatenkantoor Smits in Amstelveen. twee ‘Mierenneuker’-arresten. In zijn sen voor zo’n niemendalletje zó tegen arrest van 8 mei 2012/462 (Mierenneuker een alledaagse op zich niet kwetsende I) heeft de Hoge Raad uitgemaakt dat opmerking in bescherming nemen en de poll deze term niet in het algemeen beledi- futilisering van het strafrecht in stand gend is, doch dit wel kan zijn afhanke- houden, kan ik moeilijk heldhaftige In Advocatenblad nr. 3 was te lezen lijk van de context. In zijn arrest van 17 hoeders van onze maatschappij waarin dat juristen moeite hebben sta- december 2013, NJ 2014/181 (Mierenneu- gekwetst kan worden noemen. Het lijkt geplaatsen te vinden. Een deel ker II) werd vervolgens uitgemaakt dat er haast op dat je iedereen behalve de ontdekt een alternatieve weg het gebruik van het woord ‘mierenneu- politie mag kwetsen. naar de beroepsgroep: als stagi- ker’ of ‘mierenneukerij’ wél een strafba- Harry Veenendaal mag mij overigens aire een eigen praktijk beginnen. re belediging oplevert wanneer die geuit gelet op het voorgaande best en straf- Verstandig? wordt naar politiefunctionarissen in feloos een mierenneuker noemen. Maar functie. De veroordeelde in Mierenneu- persoonlijk zou ik de eervolle kwalifica- ker II had de euvele moed om, in aanwe- tie ‘heldhaftige hoeder’ van onze maat- zigheid van andere jongens, maar liefst schappij toch liever willen reserveren Ja drie keer aan twee politieagenten die in voor een andere beroepsgroep, te weten: 35 het kader van een scootercontrole zijn de advocatuur! Nee % bromfiets met een rollentestbank con- Gerard Spong, troleerden ‘mierenneuker’ toe te voegen. advocaat bij Spong Advocaten 65 De politie ten overstaan van winkelend in Amsterdam
Reacties mogen in principe niet langer zijn dan 150 woorden en zijn voorzien van naam, functie en adres. Afzenders verlenen toestemming voor redigeren en openbaar maken. Adres: [email protected] Geef ook uw mening op advocatenblad.nl. 4 actueel
April 2015 kort Elf procent minder klachten over advocaten
Nathalie Gloudemans-Voogd geregistreerd. ‘De daling in 2014 is ech- ter ook zichtbaar ten opzichte van de ij de raden van de orde zijn in 2014 overige kwartalen van 2013,’ vermeldt B2691 klachten over advocaten gere- het jaarverslag. ‘De orde ziet dit als een gistreerd. Ten opzichte van 2013 gaat positieve ontwikkeling en een bevesti- het om een daling van elf procent. Dat ging van het ingezette beleid.’ blijkt uit het jaarverslag van het deken- In 2014 betrof de helft van de klach- beraad. ten de eigen advocaat. In een kwart Voorzitter dekenberaad Bas Martens Sinds 1 januari 2013 registreren alle van de gevallen ziet de klacht op de raden van de orde klachten op uniforme advocaat van de wederpartij. Dekenbe- Uit het jaarverslag blijkt ook dat twee wijze. In dat jaar waren er 3014 klach- zwaren, waarbij de dekens klagen over procent van de advocaten verantwoor- ten, inclusief enkele klachten van eind advocaten in hun arrondissementen, delijk is voor 36 procent van de gere- 2012 die pas begin 2013 in het systeem vormen zes procent van alle klachten. gistreerde klachten in 2014. De dekens zijn ingevoerd. Deze ‘opstartproble- De kwaliteit van de dienstverlening voeren gesprekken met deze advocaten men’ kunnen deels verklaren waarom er vormt in 21 procent van de gevallen en kijken naar wat de oorzaak is van de in 2014 elf procent minder klachten zijn reden om te klagen. ingediende klachten.
advocatenblad.nl
Vertrouwelijkheid De Rechtbank Den Haag heeft ZSM Voormalig minister Opstelten (Veiligheid en Executiefouten Veroordeelden die in voorarrest op 11 maart de Wet bewaarplicht telecommunica- Justitie, VVD) beloofde de Tweede Kamer begin hun straf al hebben uitgezeten of nog in afwachting tiegegevens buiten werking gesteld. De Nederland- maart beterschap bij de bestraffing van verdachten zijn van appel, krijgen toch regelmatig een se Vereniging van Strafrechtadvocaten (NVSA) had door het OM zelf. Als er geen rechtsbijstand van een oproep om zich te melden bij een penitentiaire dat samen met zes andere organisaties en bedrijven advocaat is, zullen er voorlopig geen boetes meer inrichting en hun straf te ondergaan. Dat blijkt uit geëist in kort geding. Volgens de eisers was de wet worden opgelegd door officieren van justitie. meldingsbrieven die cliënten van verschillende in strijd met fundamentele grondrechten en waren advocaten gekregen hebben. er geen waarborgen voor geheimhouders zoals advocaten. Verlofstelsel De beperkingen tot hoger beroep in strafzaken worden voorlopig nog niet afgeschaft. Afluisteren Minister Ronald Plasterk (Binnenlandse Dat blijkt uit een reactie van een woordvoerder Zaken en Koninkrijksrelaties, PvdA), ziet geen nood- van het ministerie van Veiligheid en Justitie. Het zaak tot het instellen van een rechterlijke toets voor- voorstel om het verlofstelsel af te schaffen wil het afgaand aan het afluisteren van gesprekken tussen ministerie meenemen in de grote operatie waarbij advocaten en cliënten door inlichtingendiensten. Dat het Wetboek van Strafvordering op de schop gaat. schrijft hij 5 maart in antwoord op Kamervragen van Michiel van Nispen en Ronald van Raak (beiden SP). Toevoegingen Op 17 februari deed de Amsterdamse raad van discipline uitspraak in een zaak over Advocatenportaal Vanaf 2 februari kunnen misbruik van gefinancierde rechtsbijstand. Een advocaten strafdossiers in eenvoudige strafzaken gewonnen zaak maakte de partners boos: dan was (geïntegreerd processysteem strafrecht, GPS) digitaal er geen omzet meer te halen. via het Advocatenportaal downloaden. Nu is het de bedoeling om zowel via het portaal als per post het dossier aan advocaten te verstrekken. In de praktijk blijken advocaten via de Rechtbank Gelderland de > Lees meer op advocatenblad.nl dossiers drie- of vierdubbel te ontvangen. Plasterk: 'Geen rechterlijke toets' en schrijf u in voor de nieuwsbrief. actueel 5
April 2015 citaat column
We waren te divers in Matthijs Kaaks omvang, Opstelten prestaties en et was een bagatel waarover minis- Eerder dienden zes oud-gevangenis- rechtsgebieden Hter van Justitie Ivo Opstelten (VVD) directeuren een strafklacht in tegen is gestruikeld. Een kiezeltje in de schoen, Opstelten onder verwijzing naar het- zo wil onze premier ons doen geloven. zelfde artikel 162 Sv, ter bescherming Dat het verkeerd voorlichten van de van een integere overheid. Bestuursvoorzitter Frederieke Leeflang licht toe Kamer een kleinigheid wordt genoemd, Er was meer. Opstelten weigerde waarom Boekel De Nerée afscheid neemt van het bevestigt hoe banaal het is geworden. De mee te werken aan de intrekking van de fullservicemodel, vijf partners vertrekken en het culpose variant van jokken is onmisbaar Wet bewaarplicht telecommunicatiege- kantoor verdergaat als Boekel (Advocatie). in de handbagage van een beroepspoliti- gevens terwijl de wet op grond van een cus. arrest van het Hof van Justitie nietig Minister van Volksgezondheid en was. Hij ging tegen de Raad van State en partijgenoot van Opstelten Edith Schip- de Eerste Kamer in. De wet die de priva- pers fulmineerde tegen de krachten die cy van de burgers onevenredig schond, de val van Opstelten hadden veroor- werd door de Haagse kortgedingrechter zaakt. Er zouden weleens advocaten buiten werking gesteld, twee dagen na achter kunnen zitten. Het lijkt me een het aftreden van de minister. te groot compliment. Wel waar is dat Misschien is het allemaal fout gegaan er goede redenen bestonden om de bas- bij de naamswijziging. Sinds veiligheid sende bewindsman naar de nooduitgang vóór justitie werd geplaatst, was duide- te begeleiden. Zoals zijn foute commen- lijk waar de prioriteiten van Opstelten taar op lopende rechtszaken, waaronder lagen. In elk geval niet bij de Rule of ‘het was niks, het is niks en het wordt Law, die zo treffend door de Britse Chief niks’, om zijn oud-secretaris-generaal Justice, Lord Bingham, was gedefinieerd: cijfers vrij te pleiten die vlak daarvoor door het ‘So, if you maltreat a penguin in the London gerechtshof als verdachte was aange- Zoo, you do not escape prosecution because merkt van een ernstig zedendelict. you are archbishop of Canterbury; if you sell Of neem zijn bevel om een arrest van honours for a cash reward, it does not help het Haagse hof te negeren, inzake schen- that you are prime minister.’ ding van fundamentele werknemers- Opstelten mag in zijn handen knij- 409 rechten bij het Europese octrooibureau. pen dat hij wegkomt met een enkel bon- In Engeland zouden dit misdrijven tegen netje. Het bonnetjesschandaal liep in de rechtspleging worden genoemd; Engeland anders af. Er verdwenen toen Aantal advocaat-stagiaires dat in contempt of court. Dit lijkt een trend te verschillende politici achter de tralies. maart aan de voorjaarscyclus van de worden nadat het departement Finan- Zover zal het in onze zompige polder Beroepsopleiding Advocaten begon. ciën een getuigenverhoor bij het hof niet snel komen, maar geef ons tenmin- Ten opzichte van 2014 is er sprake van Arnhem-Leeuwarden saboteerde afgelo- ste een minister die Justitie weer voorop een lichte stijging. pen november. Het leidde tot een unieke laat staan. strafklacht van het gerechtshof tegen een Bron: Nederlandse orde van advocaten ministerie. letselschade LTR_P001_LTR-TLP-02-2015 1 TLP 2015/2 Mr. drs. enmr. ing. deDood J.H.L.M. drs. E.C. Huijsmans verzekerd?’ Verslag themadagvoor derechtspraak ‘Gezondheid M. van Dijk Efficiënt deschadeKan regelenbijlichtletsel. dat? nuMMEr 2 -MAA Tijdschrift letselschade inderechtspraktijk enOpMaatLetselschade www.sdu.nl/letselschade r T 2015 T jaargang 2 een compleetaanbodvoor eenscherpeprijs. letselschade. Ubentvanaf nuverzekerd van een totaalpakketophetgebiedvan OpMaat, NieuwsbriefenPraktijktijdschrift verleden tijd. Sdubiedtmeteennieuwe diverse (endure) bronnen haalt. Datisnu schadespecialist zijn/haarinformatie uit Uit onderzoekisgeblekendatdeletsel- en -advocaten letselschadejuristen vakinformatie voor Nieuw: complete
via een gratis E.P. Audenaerde mogelijkhedenlijst worden vervangen?Moet defunctionele Maak kennis
abonnement de de T ijdschrifT r echT
proef s WWW.TLP-ONLINE.NL p T rak
L e T seL ijk schade in 9-3-2015 14:27:35
- ✔ ✔ ✔ ✔ de rechtspraktijk (TLP) Tijdschrift letselschadein van letselschade van rekenkundige aspecten juridische en medische ook naast uniek: behandelt toepasbaar direct en praktijkgericht is zeer wetgeving van) aankomende voortraject (het van hoogte de u op houdt jurisprudentierelevante en ontwikkelingen signaleert Bijblijven ➔ www.sdu.nl/letselschade Verdiepen ✔ ✔ ✔ ✔ ✔ Complete onlinedatabankmet: OpMaat Letselschade dagelijks nieuws TLP praktijktijdschrift wet de op commentaren annotaties jurisprudentie inclusief wet- regelgeving en relevante Oriënteren actueel 7
➔ www.sdu.nl/letselschade April 2015
intussen op het binnenhof Voor advocaten relevante Haagse voornemens en nieuwe wetten. zijn mogelijk, zoals beëindiging van uitkering, Marian Verburgh Woningcorporaties nieuwe stijl financiële toelage of studiefinanciering. En als het Status gegronde vermoeden bestaat dat iemand zich in De wetsvoorstellen 32 769 (Her- Activeren beleggingsverzekerden Bijblijven het buitenland zal aansluiten bij een terroristische zieningswet toegelaten instellingen Maak kennis Status Eenieder kan tot 6 april 2015 via strijdgroep, kan de minister hem een uitreisverbod volkshuisvesting) en 33 966 (Novelle internetconsultatie.nl reageren op een via een gratis- opleggen. De maatregelen gelden hoogstens zes Herzieningswet toegelaten instellingen proef concept van het Besluit houdende ver- maanden en kunnen telkens met eenzelfde termijn volkshuisvesting) zijn op 17 maart una- plichting tot het activeren klanten met worden verlengd. Tegen de maatregelen kan de niem aanvaard door de Eerste Kamer. abonnement Oriënteren betrokkene rechtstreeks in beroep bij de rechter een beleggingsverzekering. Inhoud Wijziging van de Woningwet. Het met een versnelde procedure. Opzettelijk handelen Inhoud Het besluit introduceert voor verzekeraars taakgebied van corporaties wordt beperkt tot het in strijd met één van deze vrijheidsbeperkende die beleggingsverzekeringen uit het verleden bouwen en beheren van woningen voor lage maatregelen is strafbaar. Voorlopige hechtenis Nieuw: complete in portefeuille hebben, de verplichting om de inkomens. Verder wordt het toezicht versterkt is mogelijk. Verder voorziet het wetsvoorstel klanten te ‘activeren’, zodat die inzicht krijgen (Autoriteit woningcorporaties), de rol van de vakinformatie voor in de financiële situatie van hun polis, overzicht in de mogelijkheid voor bestuursorganen om gemeente groter en krijgen huurders meer krijgen van hun verbetermogelijkheden en, indien vergunningen, subsidies, erkenningen en zeggenschap. Het nieuwe corporatiebestel moet op 1 letselschadejuristen gewenst, stappen ondernemen om hun situatie te ontheffingen in te trekken of niet te verlenen. juli 2015 van kracht worden. verbeteren. De maatregelen zijn aangekondigd in het In werking Beoogd 1 juli 2015, gefaseerde en -advocaten In werking Beoogd 1 juli 2015. Actieprogramma integrale aanpak jihadisme. inwerkingtreding mogelijk. Uit onderzoek is gebleken dat de letsel- De nieuwe voorstellen komen boven op de al Bestuurlijke maatregelen bestaande ‘paspoortmaatregel’ van artikel 23 schadespecialist zijn/haar informatie uit Paspoortwet en de bestaande bevoegdheden Taaleis Participatiewet terrorismebestrijding diverse (en dure) bronnen haalt. Dat is nu met betrekking tot terroristische misdrijven in Status Wetsvoorstel 33 975 (wijziging Status Eenieder kan tot 29 april 2015 verleden tijd. Sdu biedt met een nieuwe Verdiepen het Wetboek van Strafvordering en het Wetboek van de Wet werk en bijstand teneinde via internetconsultatie.nl reageren op van Strafrecht. Zij komen ook boven op eerdere de eis tot beheersing van de Nederland- OpMaat, Nieuwsbrief en Praktijktijdschrift het conceptwetsvoorstel Tijdelijke wet regeringsplannen, vervat in het bij de Tweede se taal toe te voegen aan die wet (Wet een totaalpakket op het gebied van bestuurlijke maatregelen terrorisme Kamer aanhangige wetsvoorstel 34 016 (wijziging
letselschade taaleis WWB)) is op 17 maart aangeno- letselschade. U bent vanaf nu verzekerd van bestrijding van de Rijkswet op het Nederlanderschap ter verruiming van de mogelijkheden voor intrekking men door de Eerste Kamer. PVV, VVD, een compleet aanbod voor een scherpe prijs. Inhoud Volgens het voorstel kan de minister van V&J straks, ‘indien dat noodzakelijk is met van het Nederlanderschap bij terroristische PvdA, CDA en SGP stemden voor. het oog op de bescherming van de nationale misdrijven) en in het conceptwetsvoorstel tot Inhoud Wijziging van de Wet werk en bijstand veiligheid, aan een persoon die op grond van zijn intrekken van het Nederlanderschap in het belang (inmiddels omgedoopt tot Participatiewet). De gedragingen in verband kan worden gebracht van de nationale veiligheid (zie Advocatenblad voorwaarden in het kader van de bijstand worden nuMMEr 2 - MAArT 2015 jaargang 2 Tijdschrift letselschade in OpMaat Letselschade met terroristische activiteiten of de ondersteuning februari 2015). uitgebreid met de eis tot beheersing van de TijdschrifT LeTseLschade in de rechTsprakTijk de rechtspraktijk (TLP) daarvan’ een meldplicht, gebieds- of contactverbod In werking Nog niet bekend. De wet vervalt Nederlandse taal. Complete online databank met: TLP opleggen. Ook andere bestuurlijke maatregelen automatisch vijf jaar na inwerkingtreding. In werking Beoogd 1 juli 2015. Efficiënt de schade regelen bij licht letsel. Kan dat? Moet de functionele mogelijkhedenlijst worden vervangen? ✔ signaleert ontwikkelingen en ✔ relevante wet- en regelgeving M. van Dijk E.P. Audenaerde
Verslag themadag voor de rechtspraak ‘Gezondheid verzekerd?’ Mr. drs. ing. J.H.L.M. de Dood en mr. drs. E.C. Huijsmans ✔ relevante jurisprudentie jurisprudentie inclusief advertentie
WWW.TLP-ONLINE.NL ✔ houdt u op de hoogte van (het annotaties voortraject van) aankomende ✔ commentaren op de wet wetgeving ✔ praktijktijdschrift TLP ✔ is zeer praktijkgericht en ✔ dagelijks nieuws ‘Doe-het-zelven’ direct toepasbaar ✔ uniek: behandelt naast of deze keer een professioneel onderzoek? 2015/2 juridische ook medische en Grant Thornton Forensic & Investigation Services B.V. is ervaren specialist in forensic accounting en forensic IT. Wij maken actief gebruik van de kennis en LTR_P001_LTR-TLP-02-2015 1 9-3-2015 14:27:35 rekenkundige aspecten van letselschade expertise uit het netwerk van Grant Thornton International, gevestigd in ruim 120 landen. Wilt u meer weten? Kijk op www.gt.nl/fi s
Neem contact op met één van onze forensisch specialisten: Tijdschrift letselschade in de rechtspraktijk en OpMaat Letselschade Peter Schimmel: T 088 - 676 94 17 Mark Hoekstra: T 088 - 676 94 33 www.sdu.nl/letselschade E gtfi [email protected] “ Verzeker de faillissements- boedel met een curatorenpolis”
M-verzekeringen De CuratorenPolis
Door onder andere brand, waterschade of diefstal, gedurende de afwikkeling van een faillissement, kan de waarde van de boedel verloren gaan. Niet betaalde verzekeringspremies vormen dan een groot risico voor de boedel en de curator.
De CuratorenPolis betreft een uitgebreide brandverzekering welke kan worden afgesloten op naam van de failliete boedel. De betreffende opstal of inventaris van de gefailleerde kan op deze manier adequaat worden verzekerd. Kijk voor meer informatie op www.m-verzekeringen.nl/curatorenpolis.
M-verzekeringen.nl
Ringbaan West 240 • Tilburg • T 013 594 28 28 • [email protected]
Exclusieve verzekeringsproducten voor advocaten, notarissen, accountants en andere business professionals m-verzekeringen is een product van Mutsaerts
15163 mutsaerts adv advocatenblad maart.indd 1 16-03-15 10:16 actueel 9
April 2015 gezien Zuivering Eerste hulp gezuiverd Op www.rechtswinkel.nl kunnen rechtzoekenden Willem Mengelberg maakte advocaten gratis testen door van het Concertgebouworkest juridische vragen te stellen. een van de meest vooraan- staande orkesten ter wereld. Na de Tweede Wereldoorlog kreeg hij echtswinkel.nl, niet te verwarren met de echte een beroepsverbod. Hoe verliep zijn Rrechtswinkels, biedt online eerste hulp bij juridische proces? vragen. Dit uit de Verenigde Staten (www.lawguru.com) overgewaaide initiatief voldoet aan een behoefte van con- sumenten, want er wachten meer dan tweehonderd vragen et is deze tijd moeilijk voor te stellen, maar in op een antwoord. Iedere advocaat kan zich inschrijven als de jaren twintig van de vorige eeuw werd een deskundige en antwoord geven. De beloning? Contact met Hdirigent van klassieke muziek uitgeroepen tot potentiële klanten en een marketinginspanning die geen meest populaire Nederlander. Willem Mengelberg liet het geld, maar wel wat tijd kost. Mooi werk voor de stagiaire Concertgebouworkest excelleren, was vrienden met grote die even niks om handen heeft of een advocaat met ruimte componisten van zijn tijd en ontving van Koningin Wil- in zijn agenda. Of het ook echt een nieuwe klantenkring helmina een hoge koninklijke onderscheiding. Lang ziet oplevert? Een account is zo gemaakt. Nederland de dirigent als halfgod. Maar Mengelberg is Erik Jan Bolsius ‘van Duitsen bloed’ en is altijd pro-Duits geweest. Dat die houding na 10 mei 1940 niet meer getolereerd wordt, lijkt hij niet te beseffen. Een gefingeerd interview, waarin Men- gelberg wordt opgevoerd als klinkend met champagne op de capitulatie, doodt zijn reputatie. De heldenstatus is omgezet in die van landverrader. Rechtsstelsels Na 5 mei 1945 mogen kunstenaars met het label ‘fout in de oorlog’ pas na positieve beoordeling door een ereraad meten weer aan het werk. In dit proces van ‘zuivering’ krijgt Het EU-scorebord voor justitie 2015 Mengelberg uiteindelijk een dirigeerverbod van zes jaar; moet een overzicht geven van de hij sterft voordat die periode voorbij is. Met Dossier Willem kwaliteit, onafhankelijkheid en Mengelberg (Boom, 2015) geeft strafjurist Frederik Heems- kerk een inkijkje in het strafproces. Vanuit zijn ervaring efficiëntie van de rechtsstelsels in de als advocaat, officier van justitie en rechter, benoemt hij de lidstaten. Of dat echt zo is? pregnante verschillen tussen de procedure toen en nu. Zo blijken de rechters tevens openbaar aanklager en moet de oel van dit instrument van de Europese Commissie is advocaat uit de getuigenverhoren de aanklacht deduceren. Dde lidstaten objectieve, betrouwbare en vergelijkbare Heemskerk onthoudt zich in zijn boek niet van com- gegevens te verstrekken over hun civiele, handelsrechte- mentaar. De auteur verklaart zelf liefhebber van Men- lijke en administratieve rechtsstelsels. De rechtsstelsels gelbergs muziek te zijn en is voorzitter van de Willem in de lidstaten zijn efficiënter geworden, is bijvoorbeeld Mengelberg Society. Met dit verslag van het zuiverings- een van de conclusies. De tijd die ervoor nodig is om een proces beantwoordt Heemskerk vragen die eerder niet zaak op te lossen, is daarbij een van de parameters. Het is volledig aan de orde kwamen, zoals waar Mengelberg echter de vraag in hoeverre lidstaten op dit front echt met eigenlijk voor veroordeeld werd en hoe goed zijn verdedi- elkaar te vergelijken zijn. De drempels voor de toegang tot ging was. Waar Mengelberg de laatste jaren is weggezet als het recht, en daarmee het soort zaken dat voor de rechter nazi, zuivert Heemskerk zeventig jaar na dato enigszins komt, verschillen immers per rechtsstelsel, om maar iets Mengelbergs blazoen. te noemen. Nathalie Gloudemans-Voogd Sabine Droogleever Fortuyn 10 actueel
April 2015
ter zitting agenda
Ongewenst bestaan dat hij er niet over peinst om 26 maart: Legal terug te gaan naar Somalië. Zijn iden- Moedeloos in de Bijlmer titeitskaart ligt bij de Immigratie- en Tech Meetup Lars Kuiper Naturalisatiedienst, die vermoedt dat Tijdens de Dutch Legal Tech Meetup spreken Pieter hij vals is. van der Hoeven (Clocktimizer) en Jin Ho Verdon- k weet het niet meer’, ‘ik kan het me ‘Hoe ziet u nu uw toekomst?’ wil de schot (HIIL Innovating Justice) over hun ervarin- niet herinneren’ – heel vaak zullen rechter weten. gen met Legal Tech en juridische innovatie. ‘I Datum: 26 maart. die woorden nog klinken vanmiddag bij ‘Ik ben al heel lang weg uit dat land. Plaats: Kennedy Van der Laan, Haarlemmerweg de meervoudige kamer in Amsterdam. Ik ken er niemand. Ik woon nu langer 333, Amsterdam. Tegenover de meervoudige kamer hier dan in Somalië.’ Kijk op meetup.com/Dutch-Legal-Tech-Meetup in Amsterdam zit meneer N. Hij kwam De officier van justitie zet de zaken voor meer informatie en aanmelding. in 1992 naar Nederland vanuit Somalië, op een rijtje. Een illegale verdachte die hopend op asiel. Dat kreeg hij niet, maar weigert te vertrekken, de Raad van State hij bleef toch. Als illegaal kan hij nu ner- die recent heeft besloten dat uitzet- 17 april: Wilsbekwaam- gens meer een beroep op doen; geen uit- tingen naar Somalië voorzichtig weer heid bij kinderen kering, geen hulpverlening, geen zorg. mogen – meneer N. mag zich niet beroe- Tijdens dit symposium belichten experts uit Soms pleegt hij een winkeldiefstal. pen op overmacht. Ze eist twee maanden diverse vakgebieden de betekenis van wilsbe- Voor twee van die diefstallen moet cel, met aftrek van de tijd dat meneer N. kwaamheid bij kinderen. Professor Thomas Grisso meneer N. vandaag voorkomen. In okto- in vreemdelingenbewaring heeft geze- (klinisch en forensisch psycholoog) gaat in op de ber stal hij voor 20 euro bier en breezers ten. historie van wilsbekwaamheid in de forensische bij de Albert Heijn in winkelcentrum De advocaat ziet het anders. Hij jeugdpraktijk. Michel Zwaan (kinderhematoloog- De Kameleon, vlak bij de Vluchtgarage, vraagt om ontslag van rechtsvervolging. oncoloog) bespreekt dilemma’s uit de oncolo- en een kleine maand later voor 48 euro Hij wijst op een uitspraak van het Euro- gische praktijk, zoals wat te doen als een kind de voorgestelde behandeling weigert, of hoe de drank en zalm. Ook op de tenlasteleg- pese Hof van Justitie in Luxemburg, belangen te waarborgen van een kind dat ge- ging: twee keer als ongewenst vreemde- waarin staat dat iemand in totaal maxi- vraagd wordt om aan medisch-wetenschappelijk ling in Nederland verbleven. En begin maal achttien maanden in vreemdelin- onderzoek mee te doen. december werd hij voor de derde keer genbewaring mag zitten, ook als dat Datum: 17 april 2015 vanaf 09.00 tot 12.00 uur. opgepakt, omdat hij ondanks een verbod uitgesmeerd is over meerdere malen, en Locatie: Het Trippenhuis (Tinbergenzaal), Klove- toch weer opdook in De Kameleon. dat, zolang die termijn niet is gehaald, niersburgwal 29, Amsterdam. Kijk voor meer informatie op njb.nl/agenda. ‘Weet u nog dat u dat verbod had?’ de rechter geen normale gevangenisstraf vraagt de rechter. mag opleggen. Immers: dan frustreert ‘Nee,’ zegt meneer N. het strafrecht het vreemdelingenrecht, 23 april: ‘Want bij de politie zei u dat u wel wist dat tot doel heeft om iemand het land dat u dat verbod had, maar dat u het op uit te krijgen. Reclamerechtlunch 6 december even was vergeten. U was ‘Wilt u nog iets zeggen?’ vraagt de Wie is als adverteerder verantwoordelijk voor de daar met een vriend die wat geld had rechter. inhoud van reclame? Is een voorlichtingsspotje en die u wilde trakteren. En toen kwam ‘Als ik wist dat ik in Somalië beter af van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn er een beveiliger op u af die zei dat u was dan hier met niks op straat te zwer- en Sport reclame of informatie? Wanneer moeten daar niet mocht komen. U hebt nog uw ven,’ zegt meneer N. moedeloos, ‘was ik (vergelijkende) claims worden gestaafd met ge- degen onderzoek en wat geldt als uitnodiging tot excuus aangeboden, maar van die bevei- allang vertrokken.’ aankoop? Tijdens de jaarlijkse bijeenkomst over liger mocht u niet meer weg.’ De rechtbank veroordeelt hem voor het reclamerecht bespreken Jan Kabel en Ebba ‘Dat is wel mogelijk.’ de winkeldiefstallen tot een celstraf Hoogenraad relevante en actuele jurisprudentie. Begin 2010 werd meneer N. ongewenst gelijk aan het voorarrest. Voor de ander Deelname levert 3 PO-punten van de Neder- vreemdeling verklaard. Sinds die tijd feiten legt de rechter geen straf op. Cel- landse orde van advocaten op. zat hij meer dan eens in vreemdelingen- straf, vindt de rechtbank, zou de terug- Datum: 23 april 2015 vanaf 12.00 tot 15.15 uur. Locatie: De Balie, Kleine-Gartmanplantsoen 10, bewaring. In alle vertrekgesprekken die keerprocedure doorkruisen. Amsterdam. hij voerde met de Vreemdelingenpoli- Meer weten? Lees een langere versie van dit Kijk voor meer informatie op tie liet meneer N. er geen twijfel over rechtbankverslag op advocatenblad.nl. delex.nl/reclamerechtlunch2015. actueel 11
April 2015 lawyers for lawyers Welles-nietesspelletjes bij de VN De Mensenrechtencommissie van de Verenigde Naties boog zich recent over de positie van advocaten binnen de Russische Federatie.
Tatiana Scheltema staanden beweren dat de agenten het vuur openden. De Russische delegatie e procedure in Genève is ingericht bleef echter bij haar eerdere lezing Dals een doorlopende dialoog: aan- dat ‘onderzoek heeft bevestigd’ dat de gesloten staten rapporteren, meestal agenten rechtmatig handelden. Maar om de vijf of zes jaar, over de mensen- volgens kantoor Kavkaz is het alterna- rechtensituatie in hun land. Het Men- tieve scenario – moord door de veilig- Russische delegatie bij VN-commissie senrechtencomité kan dan aanvullende heidsdiensten – nooit onderzocht. vragen stellen waarop het land binnen Weinig concrete antwoorden dus, een jaar moet reageren. Naar aanleiding schrijft Rusland dat ‘in elke zaak waar- zegt Lichtenberg, althans: niet op de van de rapportage van de Russische in opsporingsbeambten onrechtmatig vragen die werden gesteld. ‘Dat signa- Federatie uit 2013 had de commissie een optreden tegen advocaten vanwege de leerde de commissie ook: “Onze zorgen lijst van dertig vragen opgesteld. uitoefening van hun beroep alle moge- betreffen niet zozeer de officiële wetge- De vragen over het uitblijven van lijke maatregelen worden genomen ving – die is er wel – als wel de uitvoe- deugdelijk onderzoek naar bedreigde om de daders te identificeren en te ring in de praktijk. Dáár gaat het mis.”’ of vermoorde advocaten, het weren straffen’. Maar de commissie wilde juist Door op de vragen van de commissie van advocaten in het strafproces, of het meer weten over de manier waarop die te reageren, voldoet de Russische Fede- horen van advocaten als getuige in de zaken dan werden onderzocht. ratie aan haar BUPO-verplichtingen. zaak van hun cliënt waren aangeleverd Te vaak hield Rusland in zo’n Maar de commissie kan geen sancties door L4L. ‘Het was de eerste keer dat geval vast aan een eerdere lezing van opleggen. ‘De dialoog tussen de com- we deelnamen aan deze procedure,’ een verhaal, signaleert Lichtenberg. missie en de staat is het belangrijkste vertelt Judith Lichtenberg, bestuurslid Bijvoorbeeld toen het ging over de onderdeel van het toezicht op naleving van L4L aan de telefoon vanuit Genève. gewelddadige dood van advocaat Omar van het Verdrag, samen met de conclu- ‘We vonden er een goed gehoor. De Saidmagomedov van het Dagestanse ding observations waarin wij aanbeve- inhoudelijke beoordeling door de com- kantoor Kavkaz en diens neef in 2012. lingen voor verbeteringen doen,’ zegt missieleden is van hoge kwaliteit, er Volgens de officiële lezing hadden commissielid Yuval Shany. ‘Helaas werd behoorlijk doorgevraagd.’ de advocaat en zijn neef een stopge- worden onze aanbevelingen niet altijd Dat mocht ook wel, gezien de alge- bod van de politie genegeerd en het doorgevoerd.’ De Mensenrechtencom- mene termen waarin sommige Rus- vuur geopend, waarop de agenten uit missie publiceert haar concluding obser- sische antwoorden waren gesteld. Zo noodweer schoten. Getuigen en nabe- vations op 2 april.
advertentie
Nieuw Module Familierechtelijke landeninformatie
INA Kennisbank Personen- en familierecht Het antwoord op alle internationale vraagstukken
Meer informatie ina-pfr.nl/nieuw 12 frisse neus
April 2015
‘Een puur nichekantoor is kwetsbaar’ Volgens entertainmentadvocaat Margriet Koedooder valt de situatie van de advocatuur goed te vergelijken met die van de reis- of amusementswereld. ‘Het monopolie van advocaten wankelt.’ Erik Jan Bolsius Beeld: Jean-Pierre Jans
anuit Koedooders kantoor loop Nederlandse popmuziek in binnen- en je in no time naar het Vondel- Wie is Margriet buitenland. Dat waren leuke tijden. Ik Vpark. De locatie van het kantoor Koedooder? herinner me een optreden met Herman is belangrijk, vertelt ze tijdens de wan- Brood en Mathilde Santing in New deling door het drukke park. ‘Toen ik York. Op de visumaanvraag stonden vra- stopte met mijn eigen kantoor Kalff, Maandelijks haalt het Advocatenblad gen als: Gebruikt u drugs, bent u homo- Katz & Koedooder, zocht ik aansluiting een frisse neus met een advocaat seksueel? Twee keer ja, natuurlijk. Dat bij een ander advocatenkantoor. De Vos om al wandelend te praten over gaf enorm gedonder, maar via relaties verhuisde toen net naar de binnenstad werk en leven. Dit keer: Margriet in de VS kwamen we er toch.’ Het juri- en daar ben ik wel erg aan gehecht.’ De Koedooder (1962). dische advieswerk, dat Koedooder veel dynamiek van de stad is vergelijkbaar • 1984-1990: adjunct-directeur deed, maakte een vervolgstap richting met die in de muziekindustrie, waar ze en jurist Stichting Popmuziek advocatuur logisch. Sinds haar keuze al dertig jaar voor werkt. ‘In de creatieve Nederland voor de niche ‘entertainmentlawyer’ sector worden aldoor nieuwe dingen • 1990-1993: advocaat bij Van der heeft Koedooder een goede naam opge- bedacht. Ik hou van de energie die Kroft C.S. bouwd in de sector. Recent nog won ze daarin zit.’ • 1994-2006: eigen kantoor: Kalff, een zaak voor de band Golden Earring, Koedooder studeerde civiel recht Katz & Koedooder advocaten die de rechten terugwil van de muziek met een keuzevak intellectueel eigen- • 2007-nu: partner De Vos & uitgever. ‘Auteursrechten op een lied dom. Nog voordat haar scriptie was Partners Amsterdam worden overgedragen voor de duur van goedgekeurd, schreef ze drie sollicita- • Auteur Praktijkgids Artiest & Recht het auteursrecht, in hun geval vanaf tiebrieven. ‘Een daarvan was voor een • Alleenstaand, twee kinderen 1967. Ik heb de muziekuitgavecontrac- juridische functie bij Stichting Popmu- ten voor ze ontbonden en de rechtsstrijd ziek Nederland. Dat klikte, dus ik had gaat over de vraag of dat wel kan. De tot mijn eigen verbazing al een baan rechtbank heeft gezegd van wel, het voordat ik officieel was afgestudeerd.’ hof zal binnenkort oordelen. In 2008 Koedooder weet wat ze wil, al van jongs kreeg ik dit voor het eerst voor elkaar af aan. Zo verliet ze op haar zestiende mand aan mijn hoofd.’ Daarna volgde in voor Hans van Hemert (Luv, Mouth & met ruzie het ouderlijk huis in het vier jaar haar bul. ‘Ik deed niet zo mee MacNeal). Je kunt een lied keer op keer Westfriese Hoogkarspel en trok ze in bij aan het studentenleven.’ gebruiken, in films, commercials, maar een hippie die een zolderetage overhad. Haar eerste baan werd de basis ook als cover. De muziekuitgever moet Desondanks rondde ze snel haar vwo af. voor Koedooders loopbaan. ‘Stichting dat bevorderen. Er ligt nu een wetsvoor- ‘Als ik goede cijfers haalde, zeurde nie- Popmuziek Nederland promootte stel over het auteurscontractenrecht en frisse neus 13
Koedooder: 'Na het moment dat men denkt dat er toch niet veel verandert, schudt ineens alles in zijn voegen’
in de toelichting wordt gerefereerd aan men bij de opkomende digitalisering: delen vind ik daarom sympathiek, maar die Van Hemert-zaak. Als je jurispru- het zal mijn tijd wel duren. Na het ik vraag me af of de klant daar genoeg dentie maakt, heb je toch ergens een moment dat men denkt dat er toch niet tijd voor heeft. Uiteindelijk heeft ieder- misstand aangewezen. Ja, daar ben ik veel verandert, schudt ineens alles in een zijn vak en wil je het vertrouwen wel trots op.’ zijn voegen.’ hebben dat het goed komt, zonder dat Hoewel De Vos & Partners een breed Koedooder leert veel van de crisis die je het zelf allemaal hoeft te weten. Als jij kantoor is, stelt Koedooder dat ze in een al vijftien jaar geleden in de muziek- een kraan gerepareerd wilt hebben, ga niche werkt. ‘Onze niche is niet zozeer branche uitbrak. ‘Bekijk het eens vanuit je ook niet eerst een loodgieterscursus een rechtsgebied, maar een sector. de muziekconsument. Vroeger wilde hij volgen.’ En toch, ook Koedooder publi- Een puur nichekantoor is kwetsbaar. een cd bezitten, nu alleen nog toegang, ceert zelf veel over haar vak. ‘Dat doe Wij doen als kantoor allebei. We heb- de kans om de muziek te beluisteren. ik vooral om gevonden te worden als ben een brede civielrechtelijke basis Dat geldt ook voor ons vak. Het gaat expert.’ met arbeidsrecht, faillissementen en erom hoe klanten toegang krijgen tot Voor het maken van een foto wandelt ondernemingsrecht en we hebben een het recht en advisering erover. Dat zal Koedooder graag door naar poptempel gezichtsbepalend specialisme, de sectie net als in de muziekindustrie een veel- Paradiso, een mooi symbool voor haar creatie en innovatie. Dat het ons stabie- voud van manieren worden, waar het werkveld. ‘Het is al honderd jaar een ler maakt, is wel gebleken de afgelopen er eerst vrijwel één was. Het monopolie klant van me. Ik ga er weer vaker heen jaren. Je kunt de situatie in de advoca- van advocaten wankelt. Een kantoor nu mijn kinderen groter zijn. Je kunt tuur vergelijken met de muziekindus- moet niet bang zijn voor vernieuwing, dit werk alleen goed doen als je zelf ook trie of de reisbranche. Ook daar dacht maar het omarmen. Inzetten op kennis- muziekliefhebber bent.’ 14 dossier
April 2015 Hoe de privacy verdween uit Nederland
Bij de laatste volkstelling in 1971 vulde een kwart miljoen Nederlanders de vragen niet in. ‘In strijd met de privacy’, vonden velen. Tegenwoordig lijkt niemand het meer raar te vinden dat overheden en bedrijven data van burgers verzamelen. Hoe kan dat?
Nathalie Gloudemans-Voogd Beeld: Dimitry de Bruin
et concept van privacy is niet mede-Harvard alumnus Samuel War- De publicatie leidde tot een nieuw nieuw. De behoefte om even ren, die naar verluidt niet zoveel had hoofdstuk in tort law. Bovendien Hafgeschermd van anderen te meegeschreven, maar zich wel boos zorgde Brandeis (en Warren) ervoor zijn, bestond altijd al. Toch duurde het maakte over de aanleiding van het arti- dat in de Verenigde Staten in 1904 het tot het eind van de negentiende eeuw kel. Sensatiepers was namelijk begon- recht op bescherming van de persoon- voordat de term ‘privacy’ gebruikt nen om ongevraagd foto’s van mensen lijke levenssfeer werd vastgelegd in de werd voor de bescherming van de in de krant te publiceren, onder meer grondwet. persoonlijke levenssfeer. Als informele van Warrens familie. In Nederland liep dat niet zo’n vaart. uitvinder van ‘the right to privacy’ geldt Het advocatenduo meende dat de Als de term ‘privacy’ in de jaren vijftig de Amerikaan Louis Brandeis. Deze media met deze nieuwe business methods van de vorige eeuw in Nederlandse advocaat en latere rechter van het Ame- het privéleven te zeer binnenvielen. kranten kwam, stond het nog tussen rikaanse Hooggerechtshof stuurde in Net zoals elk individu recht heeft op aanhalingstekens. Zelfs tot in de jaren 1890 een 7222 woorden tellend betoog bescherming van lijf, leden en eigen- zestig was extra uitleg bij praaivesie over het recht om met rust gelaten te dom, hebben mensen ook het recht nodig. Pas met de grondwetswijziging worden naar the Harvard Law Review. om te controleren hoeveel informatie, van 1983 kreeg Nederland een eigen Verspreid over achtentwintig pagina’s gedachten en gevoelens ze met anderen recht op privacy in artikel 10 van de werd het stuk eind 1980 geplaatst. delen, vonden de heren. Hun betoog: Grondwet. Het duurde ook lang voor er Coauteur was zijn kantoorgenoot en inbreuk daarop is onrechtmatig. Nederlandse wetgeving voor de verwer- dossier 15
April 2015
king van persoonsgegevens in werking duceren. De privacybezwaren kwamen trad. In de Duitse deelstaat Hesse en ‘Door internet in 1970 tot een intens protest wegens Zweden gold begin jaren zeventig al heb je geen de voorgenomen volkstelling van 1971 privacywetgeving. Maar in Nederland Er waren ‘stille weigeraars’: 220.000 moest er zeventien jaar over gediscus- tastbaar gevoel mensen deden de deur niet open als sieerd worden voor de Wet persoons- meer bij je de volkstellers aanbelden. Nog eens registraties, de voorloper van de Wet 22.400 Nederlanders vertikten openlijk bescherming persoonsgegevens, in 1989 gegevens’ te delen in welk soort huis ze woonden in het Staatsblad stond. en welke wc-pot ze daar hadden. De weigeraars riskeerden liever een boete Koploper over 2012. De toezichthouder stelde dat van vijfhonderd gulden of twee weken Maar vanaf toen ging Nederland de overheid daarbij ook vaak in strijd hechtenis dan de overheid te antwoor- ook los met gegevensverwerkingen, met de wet handelt. Bovendien: met de den op deze en 94 andere vragen. Maar zegt socioloog Jan Holvast, gespe- duizenden databases waar mensen in waar lag dan het omslagpunt? cialiseerd in privacyvraagstukken. staan, verliezen ze het overzicht. Waar ‘De ommekeer kwam toen er een- Nederland staat inmiddels al jaren aan bevindt de data zich, en met welk doel maal wetgeving op dit gebied was,’ stelt de aftaptop, blijkt uit rapporten van is die opgeslagen? Burgers hebben geen socioloog Holvast. ‘Het idee was toen: het Wetenschappelijk Onderzoek- en idee. “Er is nu een wet, dus ga je gang maar.” Documentatiecentrum (WOCD). Opspo- Die wildgroei aan digitale gege- Nadat de wet in werking trad, kwam de ringsdiensten zetten ook steeds vaker vensverwerking is precies waar Neder- Tweede Kamer met steeds meer voor- internettaps in. De overheid is de groot- landers in de jaren zeventig bang voor stellen om databases te koppelen. Maar ste verwerker van persoonsgegevens, waren, onder andere toen de regering ook de burger vond dat prima, want er vermeldde het College bescherming een centraal persoonsnummer en cen- was nu immers een wet die verplichtte persoonsgegevens in het jaarverslag trale persoonsadministratie wilde intro- dat zorgvuldig met gegevens werd 16 dossier
April 2015
omgegaan.’ Hoewel Jacob Kohnstamm, ‘onschadelijk’ had gemaakt. De jon- orde van advocaten: ‘Wat de overheid voorzitter van het College bescherming geren die destijds de shock van deze verzamelt is alleen maar informatie; dat persoonsgegevens, bij de herdenking ontdekking ervoeren, zitten nu in de is nog geen kennis.’ Data op zich staat van tien jaar sinds 11 september 2001 zei bestuurdersstoel en ergeren zich aan niet gelijk aan veiligheid. Er moet eerst dat de privacy behoorlijk is afgenomen gebrek aan privacy. nog een zorgvuldige analyse over die sinds ‘nine eleven’, lag daar dus niet het data gaan. Of dat gebeurt, is onduide- omslagpunt, volgens de socioloog. ‘Het Voordeel lijk. effect van 11 september was vooral dat Maken Nederlanders zich helemaal Ook voor aanbiedingen offeren initiatieven die al sinds midden jaren niet meer druk om bescherming van Nederlanders hun privacy. ‘Nederlan- negentig op de plank lagen, begin 21ste hun persoonsgegevens? Zo ver gaat het ders zijn verzot op koopjes; we vullen eeuw versneld werden uitgevoerd.’ ook weer niet. Op vragen van onder- daarvoor gerust hele formulieren in Een andere verklaring ligt in de zoeksbureau Right in opdracht van IT- met onze privégegevens. Dat verklaart opkomst van internet. Om gebruik te beveiliger Kaspersky Lab begin 2015 gaf waarom zoveel Nederlanders slachtof- maken van diensten en voorzieningen fer worden van fraude met internetban- moet je je gegevens wel vastleggen. kieren en andere phishing-praktijken,’ ‘Nederlanders zijn daar heel makkelijk zegt Inlichtingen- en Veiligheidsstu- in. En laks,’ zegt Willemijn Aerdts, ver- dies-docent Aerdts. Nog los van online bonden aan het Ad de Jonge Centrum Instagram, oplichters, ook bonafide bedrijven slaan voor Inlichtingen- en Veiligheidsstu- graag aan het rekenen met de big data dies. ‘Door internet heb je geen tastbaar Twitter en van klanten. En Nederlanders werken gevoel meer bij je eigen gegevens. Facebook zijn daar nu vrijwillig aan mee. Het lijkt Nederlanders geven heel gemakkelijk zo tegenstrijdig: enerzijds zorgen over privé gegevens weg.’ Iets wat volgens wat vroeger privacy, anderzijds makkelijk gegevens Holvast ook al in de jaren zeventig het schoolplein delen. Volgens Sander Klous, hoogle- gebeurde: ‘Er was vrij veel verzet, maar raar Big Data van de Universiteit van ook toen gingen veel Nederlanders was, maar dan Amsterdam en adviseur Big Data bij makkelijk met hun gegevens om.’ privacygevoeliger KPMG, komt dit omdat de wereld zo Sommigen zien ook een rol voor veranderd is de afgelopen tien tot vijf- de Tweede Wereldoorlog. In de jaren tien jaar. ‘Mensen zijn inderdaad duaal zeventig waren de herinneringen daar- in hun gedrag,’ zegt Klous. ‘Er zijn aan verser dan nu, en bovendien vaak zoveel nieuwe mogelijkheden van gege- nog uit eerste hand, erkent Holvast. negentig procent van de respondenten vensverwerking en mensen beseffen De angst voor grondige databases aan bescherming van online privacy niet altijd de impact daarvan. Dat komt op basis waarvan bepaalde groepen belangrijk te vinden. Onderzoek van ook omdat privacy een abstract begrip geïdentificeerd en afgevoerd werden, online beveiliger Symantec van februari is dat op korte termijn vooral voordeel lijkt nu minder. Toch kan een oorlogs- 2015 wijst uit dat de helft van de Neder- oplevert. Negatieve aspecten van gege- verleden anders uitpakken. Zo zijn lands zich zelfs zorgen maakt over de vensverwerkingen merken we pas op Duitsers allergisch voor inbreuken op bescherming van hun persoonsgege- langere termijn.’ hun privacy en kennen de oosterbu- vens. Dat het ongebreideld persoon- ren strenge wetten op dat gebied. Het Ondanks die bezorgdheid blijkt uit lijke informatie delen via het relatief lukte Duitsland bijvoorbeeld om aparte onderzoeken ook dat de burger meer nieuwe verschijnsel social media op privacyvoorwaarden bij Facebook af dan bereid is om privacy op te geven termijn negatieve gevolgen kan heb- te dwingen. De vrees voor ongeoor- als helder is wat het hen oplevert. Zo ben, is ook waar sociale wetenschapper loofde inmenging in het persoonlijke toont onderzoek van Peil.nl uit 2013 Wouter Steijn voor waarschuwt, die op leven komt in Duitsland behalve door in opdracht van NU.tech aan dat 62 dit onderwerp promoveerde aan Til- Tweede Wereldoorlog overigens ook procent van de Nederlanders terroris- burg University. Vooral jongeren delen door het Stasi-verleden. Bij de hereni- mebestrijding belangrijker vindt dan intieme details online, maar hier ligt ging van Oost- en West-Duitsland bleek de bescherming van persoonsgegevens. volgens Steijn geen generatieverschil dat het Ministerium für Staatssicherheit Maar zoals advocaat en hoogleraar aan ten grondslag. Uit zijn promo- kilometers aan gegevens in de DDR advocatuur Britta Böhler zei tijdens het tieonderzoek blijkt dat jongeren niet had verzameld en talloze dissidenten Gerbrandydebat van de Nederlandse minder behoefte hebben aan privacy dossier 17
April 2015 dan ouderen. Dat jongadolescenten meer behoeft, omdat jongeren zichzelf soonsgegevens in dat geval, maar toch zoveel informatie online zetten past zo makkelijk delen op publieke plat- ervoeren de voorbijgangers het als een bij de fase van hun ontwikkeling. forms, meent Steijn. Instagram, Twit- inbreuk op hun privacy. Vaak bestaan ‘Voor jongeren ziet privacy vooral op ter en Facebook zijn wat vroeger het databases ook uit gegevens die echt het relationele vlak: ze willen tijd met schoolplein was, maar dan privacyge- niet herleidbaar zijn tot een individu, hun vrienden doorbrengen, zonder voeliger, stelt hij. maar wel als gegevens uit verschillende ouders in de buurt. Pas als mensen op Hoogleraar en adviseur Big Data databanken met elkaar gecombineerd zichzelf gaan wonen en bijvoorbeeld Klous denkt dat het intussen tijd is worden.’ Klous concludeert: ‘De wereld te maken krijgen met belastingen en voor een heroverweging van de klas- is te veel veranderd. Wat we ooit bankzaken, worden hun zorgen over sieke manier van privacybescherming. bedacht hebben, werkt niet meer.’ het informationele aspect van privacy ‘De huidige wetgeving is achterhaald. Juist nieuwe uitvindingen en business prominenter,’ zegt de socioloog. Er is Het begrip “persoonsgegeven” werkt methods brachten eind negentiende eeuw dus geen generatieverschil, betoogt niet meer. Zo was er laatst een afvalbak Brandeis en Warren op het spoor van het hij. ‘Zodra de jongeren van nu ouder met sensoren in Londen, die terugke- recht op privacy. Als Brandeis nu nog worden, zullen zij ook meer controle rende smartphones herkende van men- zou leven, zou de Harvard Law Review willen uitoefenen over hun eigen gege- sen die voorbijliepen en die gegevens na de ontwikkelingen in de afgelopen vens.’ Het risico is dat de overheid con- gebruikte in communicatie. Je kunt vijftien jaar ongetwijfeld opnieuw een cludeert dat privacy geen bescherming niet zeggen dat er sprake was van per- lijvige inzending ontvangen. «
advertentie
ACADEMIE VOOR GEZONDHEIDSRECHT
AGENDA VOORJAAR 2015
26/3 Mededinging in de gezondheidszorg 14/4 Wet BOPZ, Wet verplichte GGZ en Wet Zorg en dwang 16/04 Zorginkoop en aanbesteding 21/4 Privacy en gegevensuitwisseling in de gezondheidszorg 19/5 Transities sociaal domein en zorgstelsel 5 4/6 Toezicht op zorginstellingen
Voor meer informatie en inschrijven: www.avgr.nl 18 dossier
April 2015
Hans de Zwart directeur van Bits Jacob of Freedom Kohnstamm Ronald Plasterk voorzitter van het minister van Otto Volgenant Fred Teeven College bescherming Binnenlandse Zaken Boekx voormalig staatssecretaris persoonsgegevens en Koninkrijks Bas Filippini van Veiligheid en (CBP) relaties, PvdA oprichter en Justitie, VVD voorzitter van Privacy First
Fulco Blokhuis Boekx acebook van de privacy Technologische ontwikkelingen maken het mogelijk gedetailleerde data te verzamelen. Privacy staat continu onder druk. Wie zijn de grootste voorvechters en tegen- hangers van de bescherming van persoonsgegevens?
Nathalie Gloudemans-Voogd en Sabine Droogleever Fortuyn
Verdedigers privacy Het College bescherming persoonsgegevens (CBP) is een Privacyrechtorganisaties publiekrechtelijke organisatie en houdt toezicht op de nale- ving van de wettelijke regels voor bescherming van persoons- Stichting Privacy First verstrekt informatie, mengt zich in gegevens. Ook adviseert de organisatie over wetgeving en politieke debatten en is partij bij rechtszaken over privacy verstrekt het CBP informatie over privacy. Het CBP, ook wel de tegen de Staat. Denk aan het Paspoortproces, de zaak Bur- privacywaakhond genoemd, vond de invoering van de allereer- gers tegen Plasterk, de zaak tegen het invoeren van ken- ste Bonuskaart van Albert Heijn ‘een zorgwekkende ontwikke- tekenparkeren of het kort geding tegen de bewaarplicht ling’. De organisatie liep aan tegen de beperkte keuzevrijheid telecommunicatie. Een andere speler in het privacyveld, van de klant. Alleen na persoonlijke registratie konden de Bits of Freedom, behartigt de belangen van internetters klanten korting krijgen. In antwoord op deze kritiek introdu- door zich sterk te maken voor de bescherming van per- ceerde de supermarktketen de anonieme Bonuskaart. soonsgegevens. Bits of Freedom organiseert Privacy Cafés, In een speech over de keerzijde aan het massale gebruik lobbyt voor privacywetgeving, zet internetvrijheid op van big data in de marketing, tijdens het Nationale Denktank de kaart tijdens verkiezingen en vraagt met Big Brother Expertforum op 3 oktober 2014, waarschuwde voorzitter Jacob Awards aandacht voor de grofste privacyschenders. Andere Kohnstamm voor de beperkingen van privacywetgeving. private privacyrechtorganisaties zijn Platform Bescher- ‘Naast een vastberaden wetgever en een krachtige toezichthou- ming Burgerrechten, Stichting KDVP, Privacy Barometer, der, hebben we een kritische massa nodig. Een die opstaat en Vrijbit of Privacy Waarborg. zijn rechten die door big data worden bedreigd, opeist.’ dossier rubriek 19
April
Bart Koetsier/HH Bart 2015 © Christiaan Ivo Opstelten Alberdingk Thijm voormalig minister Liesbeth van bureau Brandeis van Veiligheid en Tongeren vice- Justitie, VVD fractievoorzitter in Michiel Pestman de Tweede Kamer Prakken d’Oliveira GroenLinks Bart Koetsier/HH Bart © Caroline de Vries bureau Brandeis Sharon Gesthuizen Bart Nooitgedagt Tweede Kamerlid SP De Roos en Pen Gerard Schouw Britta Böhler Tweede Kamerlid Prakken d’Oliveira De advocatuur D66 Het privacydebat raakt aan een van de kernwaarden van de advocatuur: vertrouwelijkheid. Maar dat principe krijgt niet altijd navolging van de overheid. Opsporingsdiensten luisterden bijvoorbeeld tien jaar advocatenkantoor Prakken d’Oliveira af. Politici Michiel Pestman, verbonden aan het kantoor, kondigde aan met Verschillende Tweede Kamerleden van oppositiepartijen het kantoor een kort geding aan te spannen waarin het kantoor hameren op privacy. De invoering van kentekenregistratie de minister vraagt te stoppen met afluisteren van advocaten door van automobilisten die langs wegcamera’s rijden bijvoor- het invoeren van een systeem van nummerherkenning. Ook zijn beeld, stuit op verzet van Sharon Gesthuizen, Tweede kantoorgenoot en hoogleraar advocatuur Britta Böhler schuwt Kamerlid van de SP. In een bericht op de website van de SP discussies over privacy niet. Tijdens het Gerbrandydebat van de noemt Gesthuizen dit ‘een zwaar privacyschendende maat- Nederlandse orde van advocaten gaf Böhler haar mededebaters regel’. Ard van der Steur (VVD) en Michiel van Nispen (SP) een lesje SP, D66 en GroenLinks verzetten zich tegen de bewaar- gedragsrecht. Vertrouwelijkheid gaat voor veiligheid, benadruk- plicht van telefoon- en mailgegevens. Het Europees Hof te Böhler; iets wat de Kamerleden niet volmondig beaamden. van Justitie oordeelde in april van het afgelopen jaar dat die Ook andere advocaten springen op de bres voor de privacy. Zo opslag een te grote aantasting van de privacy van burgers is. initieerden Otto Volgenant en Fulco Blokhuis van Boekx Advoca- Dat schrok voormalig minister van Veiligheid en Justitie Ivo ten een kort geding tegen de Staat. De inzet: de Wet bewaarplicht Opstelten (VVD) overigens niet af om er toch aan vast te hou- telecommunicatiegegevens moet ingetrokken worden nu het den. De aantasting van burgerrechten door privacyschen- Europees Hof van Justitie de richtlijn Dataretentie ongeldig heeft dingen van de Staat is een zorg van Liesbeth van Tongeren verklaard. De wet zou onder andere de vertrouwelijkheid van (GroenLinks). ‘We moeten veel zorgvuldiger omgaan met het communicatie bij geheimhouders onvoldoende waarborgen. Na verzamelen van ongelofelijke hoeveelheden data.’ D66 heeft de Nederlandse Vereniging van Journalisten vonden Volgenant een privacyagenda met zestien voorstellen die ervoor moeten en Blokhuis andere cliënten die de zaak mede aanhangig wilden zorgen dat Nederland de privacy beter waarborgt. ‘Geef de maken. De voorzieningenrechter stelde de wet op 11 maart buiten privacywaakhond (College bescherming persoonsgegevens) werking. tanden’, ‘Houd persoonsgegevens binnen Nederland’, ‘Ver- Ook advocatenkantoor bureau Brandeis is in deze hoek te beter de controle op geheime diensten’, ‘Zet in op sterke plaatsen; de naamgever van dit kantoor is niet voor niets de uit- Europese privacywetgeving in 2015’, luiden enkele van de vinder van het recht op privacy (zie ook ‘Hoe de privacy verdween voorstellen. D66-Kamerlid Gerard Schouw op de website van uit Nederland’ op pagina 14). Christiaan Alberdingk Thijm en D66: ‘Wat je als overheid doet, moet wel proportioneel en Caroline de Vries van bureau Brandeis vertegenwoordigden een efficiënt zijn.’ coalitie in kort geding tegen de Staat over het uitwisselen van Behalve op politieke partijen en ministeries, wijst Sharon telecommunicatiegegevens tussen de Nederlandse veiligheids- Gesthuizen op bedrijven die een inbreuk maken op de pri- diensten en de Amerikaanse geheime dienst (NSA). Het Amster- vacy. Het in strijd met de wet plaatsen van tracking cookies damse kantoor was initiatiefnemer en vormde een coalitie van door internetbedrijven voordat de internetgebruiker hier- organisaties en burgers. Een van de burgers in die procedure is voor toestemming heeft gegeven, is volgens haar ‘te belache- strafpleiter Bart Nooitgedagt van De Roos en Pen Advocaten. Ook lijk voor woorden’. En over de nieuwe privacyvoorwaarden als voorzitter van de NVSA zoekt hij de media op wanneer de pri- van Facebook stelde ze eind december 2014 Kamervragen. vacy van verdachten of advocaten geschonden wordt. 20 dossier
Aanvallers privacy aan de andere kant van de oceaan en niet altijd gelokaliseerd Wetgever naar Nederlands recht, zijn voor de meeste gebruikers vrij vaag. Toen Facebook onlangs een poging deed de teksten te verdui- EINDELIJK Als crimefighters hadden voormalig minister Ivo Opstelten en delijken, was er massale verontwaardiging onder gebruikers: staatssecretaris Fred Teeven van Veiligheid en Justitie (VVD) ‘Facebook krijgt je foto’s!’ Juristen roepen meteen dat er geen meer met veiligheid dan met privacy. Het duo verliet onlangs overdracht van auteursrecht is. Maar de licentie die gebruikers WEER EENS TIJD de politieke arena, maar hun veiligheidsregime heeft duide- afgeven is zo uitgebreid dat er in de praktijk nauwelijks ver- lijke sporen achtergelaten, bijvoorbeeld in wetgeving. schil is. Uitzondering lijkt het onder jongeren steeds populair- Tegen het advies van het CBP, een uitspraak van het Euro- dere Snapchat te zijn, waar berichten maar enkele seconden te VOOR UW pees Hof van Justitie en het standpunt van verschillende zien zijn. coalitiepartijen in handhaafde Opstelten de bewaarplicht voor De meest waardevolle gegevens voor social media zijn demo- telefoon- en mailgegevens. Op 11 maart heeft de rechter de Wet grafische gegevens, voorkeuren en gedrag. Hiermee kunnen bewaarplicht telecommunicatiegegevens overigens buiten wer- adverteerders via de advertentieplatforms van de sociale media CLIËNTEN king gesteld. Voor het vasthouden aan de bewaarplicht werd gerichter reclame maken, wat voor de gebruiker ook fijn kan Opstelten eind 2014 onderscheiden met een Big Brother Award, zijn. Spannender wordt het als gegevens ook met andere bedrij- een prijs voor de grofste privacyschenders, uitgereikt door digi- ven gedeeld worden, zoals binnen Facebook met WhatsApp en tale burgerrechtenorganisatie Bits of Freedom. Het jaar ervoor Instagram. Ook als ingelogde gebruikers op websites komen (EN VOOR UZELF) sleepte Teeven deze ‘prijs’ ook al in de wacht, wegens ‘zijn niet- waar social media buttons op staan, kan het platform de inter- aflatende inzet om privacywetgeving af te zwakken’. Het plan netter daar volgen. Uiteraard gaat het slechts om een profiel en om het Pieter Baan Centrum de beschikking te laten krijgen gaan gegevens niet één op één over. Toch is het CBP kritisch en over medische gegevens van verdachten uit het verleden, zon- schijnt de NSA ook mee te kijken. der dat verdachten daar toestemming voor hoeven te geven, is hier een voorbeeld van. Bedrijfsleven Minister Ronald Plasterk (Binnenlandse Zaken en Konink- rijksrelaties, PvdA) laat ook geregeld andere belangen pre- Een smart-tv met voice command: het leek zo handig. Totdat valeren boven privacy. In februari 2014 bleek dat hij onjuiste Samsung moest reageren op berichten dat deze televisies alles informatie bekend had gemaakt over het verzamelen van 1,8 wat in de buurt gezegd wordt opvangen en doorspelen naar Neem nu een miljoen Nederlandse telefoongegevens. De Nederlandse vei- ‘een derde partij’. Er lijkt geen week voorbij te gaan of er komt GRATIS proef- ligheidsdiensten en niet de Amerikaanse veiligheidsdienst wel een bedrijf in het nieuws vanwege vermeende privacy hadden deze informatie vergaard. Het uitwisselen van de tele- schendingen. Van der Valk in Twente stuurt dagelijks gasten- abonnement communicatie met de Amerikanen ‘kan door de beugel’, oor- lijst naar de politie. Bank ING wil betaalgegevens van klanten Met SmartNewz bespaart u kostbare tijd doordat u deelde de Haagse rechtbank in een uitspraak van 23 juli 2013. delen met derden. Basisscholen geven persoonsgegevens van snel op de hoogte bent van het laatste nieuws op De coalitie van Burgers tegen Plasterk is tegen deze uitspraak leerlingen aan uitgeverijen. in hoger beroep gegaan. In december 2014 gaf Plasterk toe dat Ook internetconglomeraat Google staat er niet goed op wat het gebied van Ondernemingsrecht. Dit nieuws de AIVD jarenlang advocaten van advocatenkantoor Prakken privacy betreft. Uit onderzoek van het CBP blijkt dat Google NIEUW! wordt geselecteerd en geschreven door een d’Oliveira afluisterde en daarbij gegevens uitwerkte die niet persoonsgegevens van internetters combineert. Volgens het als relevant voor enig onderzoek van de AIVD konden worden CBP gaat het daarbij niet alleen om gegevens van mensen die SmartNewz deskundige redactie, die put uit 250 relevante beschouwd. Toch ziet Plasterk geen reden een systeem van ingelogd zijn met hun Google-account, maar ook van gebrui- Ondernemingsrecht nummerherkenning voor advocaten in te voeren, schrijft hij in kers van de zoekmachine en van mensen die een website bezoe- bronnen. Het is verrijkt met links naar artikelen, een brief aan Prakken d’Oliveira. ken waarop Google cookies geplaatst en gelezen worden. Zo wetgeving en jurisprudentie. En beschikbaar op combineert Google zoekopdrachten, locatiedata, e-mails en NU MET DAGELIJKSE Social media bekeken video’s; diensten met verschillende doelen. ‘Google E-MAILNIEUWSBRIEF desktop, tablet en smartphone. vangt ons in een onzichtbaar web van onze persoonsgegevens Met social media is de hele wereld met elkaar te verbinden. Het zonder ons dat te vertellen en zonder daarvoor onze toestem- Bovendien kunt u eenvoudig specifieke onderwerpen mooist van alles is dat die social media platforms nog gratis ming te vragen,’ zei CBP-voorzitter Jacob Kohnstamm. Het CBP en uitspraken volgen zodat u tijd over houdt voor zijn ook. Maar daar steekt de adder zijn kop omhoog uit het legde Google een last onder dwangsom op, die kan oplopen tot gras: als de dienst gratis is, zijn de gegevens van gebruikers het 15 miljoen euro. Google had tot eind februari om wijzigingen wolterskluwer.nl/smartnewz uw cliënten. Of voor uzelf natuurlijk. product. door te voeren. Het CBP gaat dat nu controleren. Wat social media doen met gebruikersgegevens staat min Apple positioneert zich juist als uitzondering. Topman Tim of meer beschreven in de algemene voorwaarden en privacy Cook zei eind februari in een interview met The Telegraph dat statements. Maar deze tekstlappen, opgesteld door advocaten privacy niet zou moeten wijken voor terrorisme. « EINDELIJK WEER EENS TIJD VOOR UW CLIËNTEN (EN VOOR UZELF)
Neem nu een GRATIS proef- abonnement Met SmartNewz bespaart u kostbare tijd doordat u snel op de hoogte bent van het laatste nieuws op het gebied van Ondernemingsrecht. Dit nieuws NIEUW! wordt geselecteerd en geschreven door een SmartNewz deskundige redactie, die put uit 250 relevante Ondernemingsrecht bronnen. Het is verrijkt met links naar artikelen, wetgeving en jurisprudentie. En beschikbaar op NU MET DAGELIJKSE E-MAILNIEUWSBRIEF desktop, tablet en smartphone. Bovendien kunt u eenvoudig specifieke onderwerpen en uitspraken volgen zodat u tijd over houdt voor wolterskluwer.nl/smartnewz uw cliënten. Of voor uzelf natuurlijk. 22 dossier
April 2015 De muren hebben oren Internet- en telefoontaps, afluisterapparatuur in gevangenissen en op politiebureaus: vertrouwelijke informatie blijft lang niet altijd vertrouwelijk. In welke mate worden advocaten afgeluisterd?
Sabine Droogleever Fortuyn
et was de omvangrijke rechts- gevangenen en hun advocaten. Een dan kunnen gesprekken alsnog worden zaak tegen de Hells Angels verboden gang van zaken, zo oordeelde opgenomen en kunnen deze gesprek- H waarin de Amsterdamse de Raad voor Strafrechtstoepassing en ken terechtkomen in een opsporingson- rechtbank het Openbaar Ministerie Jeugdrecht (RSJ), de hoogste rechter op derzoek en/of een strafdossier. (OM) eind 2007 niet-ontvankelijk ver- dit gebied, in een bindende uitspraak Wat betreft het opnemen van klaarde. Het OM luisterde honderden eind oktober 2012. Voorafgaand aan gesprekken tussen gevangenen en telefoongesprekken tussen advocaten het opnemen moet de directie van niet-geheimhouders geldt dat alleen Nico Meijering en Bram Moszkowicz en een gevangenis afwegen of opnemen standaard wordt opgenomen in gevan- de Hells Angels af. Tapverslagen wer- noodzakelijk is in verband met het genissen met beveiligingsniveau 3 of den uitgewerkt en jarenlang bewaard. uitoefenen van toezicht. En gesprekken hoger. Ook een incident kan aanleiding Dat werd het OM in deze zaak fataal. In tussen gedetineerden en geheimhou- geven om gedurende een bepaalde peri- overleg met de Nederlandse orde van ders mogen niet worden opgenomen, ode in een inrichting over te gaan tot advocaten (NOvA) kwam in 2011 het oordeelde de RSJ. Op 4 juli 2013 werd het standaard opnemen van telefoonge- systeem van nummerherkenning tot het systeem van nummerherkenning in sprekken tussen gedetineerden en niet- stand. Door de nationale politie wor- gevangenissen en huizen van bewaring geheimhouders. den advocaten, als het goed is, dus niet in gebruik genomen. Advocaten kun- Veel spreekkamers in gevangenissen meer telefonisch afgeluisterd. Toch zijn nen er vanaf die datum op nummerher- zijn voorzien van opnameapparatuur, gesprekken en mailwisselingen tussen kenning.advocatenorde.nl, een website melden advocaten. Op de vraag in hoe- advocaten en cliënten niet vanzelfspre- van de NOvA, mee akkoord gaan dat veel spreekkamers per gevangenis hier kend vertrouwelijk. de NOvA hun nummer doorgeeft aan sprake van is, kan het ministerie van Tot voor kort werden alle telefoon- de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) Veiligheid en Justitie geen antwoord gesprekken vanuit gevangenissen en en zodoende afluistervrij bellen. Zij geven. Het ministerie verwijst naar huizen van bewaring standaard opge- moeten hiervoor dus wel expliciet een brief van 29 oktober 2013 aan de nomen, dus ook de gesprekken tussen toestemming geven. Doen zij dat niet, Nederlandse Vereniging van Strafrecht- dossier 23
April 2015
advocaten. Daarin stond dat de DJI in het hele land zo duidelijk is. De Orde overleggen met zijn cliënt tijdens december 2011 een inventarisatie heeft wil dat dit wordt verbeterd. verhoor. Verweijen had verbalisanten gemaakt van het aantal spreekkamers gevraagd het audiovisuele registra- met afluisterapparatuur, verspreid over Geloven tie (AVR)-systeem stop te zetten. Zij het hele land. Dat bleken er slechts vijf- ‘Opvallend is dat ik in een groot proces beloofden dat te doen. Later kwam hij tien te zijn, volgens deze inventarisatie. altijd in hetzelfde kamertje moest zit- erachter dat het vertrouwelijke gesprek ‘Evenals de gebouwlijke capaciteit van ten,’ zegt strafrechtadvocaat Robert was opgenomen. Hoe dat kan? Het de DJI kan het aantal spreekkamers Malewicz. ‘En dat die kamer, ook blij- AVR-systeem dat de politie gebruikt om fluctueren. Hierdoor kan het aantal kens pv’s, afluisterapparatuur bevatte. verhoren van verdachten op te nemen, kamers met afluisterapparatuur nu Medewerkers van de penitentiaire kan niet tussentijds worden stopgezet. anders zijn dan in december 2011. Wij- inrichting zeiden dan dat men niet Verweijen twitterde 12 februari ‘Nr aan- zigingen in het aantal bezoekkamers opnam of dat iemand de apparatuur leiding problematiek rondom AVR-sys- worden niet centraal bijgehouden,’ zegt had uitgezet. Maar of dat dan ook echt teem iig positief om dit op polbureau het ministerie. Daaraan voegt het toe: gebeurde, moest je maar geloven.’ tegen te komen,’ met een foto van een ‘De apparatuur in spreekkamers staat Het echt vertrouwen, doet Malewicz sticker op de deur van een ‘AVR-ruimte’. standaard uit. Onder andere door het niet. ‘Ik geef toe, ik heb er geen bewijs Op deze sticker stond onder meer: ‘Zorg gebruik van stickers is aangegeven of er voor dat gesprekken in spreekkamers ervoor dat in AVR-ruimten geen andere apparatuur is geplaatst.’ worden opgenomen. Maar je weet het gesprekken plaatsvinden dan verhoor.’ De NOvA is met de DJI in gesprek simpelweg niet.’ Informatie die tijdens over deze afluisterapparatuur. ‘De gesprekken wordt uitgewisseld, hoeft Onderscheppen apparatuur is er niet voor bedoeld het OM niet per se als bewijsmiddel te Naast het afluisteren door de nationale om gesprekken tussen gedetineerden gebruiken. Het OM kan deze informatie politie en het OM ligt het afluisteren en hun advocaat op te nemen of af te ook als sturingsinformatie gebruiken, door de Militaire Inlichtingen- en Vei- luisteren. Dan moet het daar ook niet zegt Malewicz. Zo kun je als advocaat ligheidsdienst (MIVD) en de Algemene de schijn van hebben,’ zegt beleidsad- nooit hardmaken dat je bent afgeluis- Inlichtingen- en Veiligheidsdienst viseur Esther van den Bosch. Het is vol- terd. Uit voorzorg praat Malewicz dan (AIVD) op de loer. Het afgelopen jaar gens de NOvA belangrijk dat duidelijk ook niet in gevoelige zaken met zijn pleitte hoogleraar en internationaal is aangegeven wanneer er apparatuur cliënten in spreekkamers in gevangenis- strafrechtadvocaat Geert-Jan Knoops in spreekkamers aanwezig is, en dat sen. ‘We wisselen briefjes uit.’ Voor het voor een toets voorafgaand aan het er voldoende spreekkamers zonder opbouwen van een vertrouwensband afluisteren van advocaten door inlich- afluisterapparatuur beschikbaar zijn met je cliënt is de aanwezigheid van tingendiensten. Nu toetst de Com- voor het voeren van geheimhouders- afluisterapparatuur in spreekkamers missie van Toezicht betreffende de gesprekken. ‘De DJI geeft aan dat niet goed, volgens Malewicz. Een cliënt Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten advocaten altijd kunnen vragen naar van hem heeft hiervoor een oplossing (CTIVD) alleen achteraf. Eind 2014 gaf een kamer zonder apparatuur en dat gevonden. Tijdens de gesprekken trom- minister Ronald Plasterk (Binnenlandse die – indien beschikbaar – ook wordt melt hij luid met zijn handen op tafel. Zaken en Koninkrijksrelaties, PvdA) toegewezen. Over waar de appara- De apparatuur zit namelijk vaak onder toe dat de AIVD telefoongesprekken tuur wel en niet hangt, mag dan geen tafel verborgen, vermoedt deze cliënt. en mailwisselingen tussen cliënten en twijfel bestaan. In de gevangenis in Ook op politiebureaus kunnen advo- advocaten van advocatenkantoor Prak- Zoetermeer is de aanwezigheid van caten er niet standaard vanuit gaan dat ken d’Oliveira Human Rights Lawyers afluisterapparatuur goed zichtbaar gesprekken tussen hen en hun cliënt ruim tien jaar lang onderschepte. gemaakt.’ Er zijn signalen dat dat niet niet worden opgenomen. Strafrechtad- De klacht die het kantoor hiertegen in alle gevangenissen verspreid over vocaat Paul Verweijen wilde telefonisch indiende, verklaarde de CTIVD deels 24 dossier
April 2015
gegrond. De commissie wees erop dat Michiel Pestman: nog eens op schrift. In feite moet je er geen beleid binnen de AIVD is over ‘In feite beseffen dat als je een e-mail stuurt, er het uitwerken van telefoongesprekken andere gespreksdeelnemers zijn. De en mailwisselingen tussen cliënten en moet je besef- muren hebben oren.’ advocaten (indirect tappen). Volgens de fen dat als je een Europa grijpt niet in. In antwoord commissie handelde de AIVD daarom op vragen van Europarlementariër ‘onbehoorlijk’. Daarbij verklaarde de e-mail stuurt, er Judith Sargentini (GroenLinks) tijdens commissie dat een deel van de gesprek- andere gespreks- de plenaire zitting van het Europees ken en berichten ten onrechte is Parlement in Straatsburg lieten de uitgewerkt. ‘Het gaat daarbij om com- deelnemers zijn’ Europese Commissie en de Europese municatie die evident niet als relevant Raad (13 januari) weten Nederland voor enig onderzoek van de AIVD kan niet op het matje te roepen voor het worden beschouwd.’ gelden als in het wetsvoorstel waarin aftappen van advocaten. Het toezicht De NOvA is bezorgd. Voor het direct wordt voorgesteld het afluisteren van op de veiligheidsdiensten is een zaak tappen van telefoon- en mailverkeer journalisten vooraf te laten gaan aan van de lidstaten zelf, zei Eurocommis- door de veiligheidsdiensten bepleitte een rechterlijke toets. Dat schreef hij saris Veˇ ra Jourová (Justitie). de beroepsvereniging van de advoca- 5 maart in antwoord op Kamervragen Robert Malewicz wijst erop dat tuur daarom de invoering van een van de SP. ‘In mijn zienswijze heb ik het de MIVD en de AIVD informatie ook voorafgaande rechterlijke toets. ‘Wat advies van de CTIVD overgenomen. Het makkelijk kunnen doorsluizen naar dat betreft moet het nu bij de Tweede beleid is verder aangescherpt en de ten het OM. Via Meld Misdaad Anoniem, Kamer aanhangige wetsvoorstel op onrechte uitgewerkte gesprekken zijn bijvoorbeeld. Of door het opstellen de inlichtingen- en veiligheidsdien- verwijderd en vernietigd.’ van een ambtsbericht. In antwoord sten dan ook worden gewijzigd,’ zegt Daarmee is voor Plasterk de kous op de Kamervragen meldde Plasterk Roelien Huges, beleidsadviseur van af. Maar zo denkt Michiel Pestman, hierover dat ‘gegevens die zijn ver- de NOvA. Ook signaleert de NOvA de advocaat van het afgeluisterde Prak- kregen uit de inzet van bijzondere problemen die het indirecte tappen met ken d’Oliveira, er niet over. ‘We gaan bevoegdheden tegen een verscho- zich meebrengen. ‘Cliënten moeten ver- een kort geding aanspannen waarin ningsgerechtigde, in de regel niet in trouwelijk contact kunnen hebben met we de minister vragen te stoppen een ambtsbericht aan het Openbaar hun advocaat. Zo simpel is het,’ zegt met afluisteren van advocaten door Ministerie worden opgenomen’. Los Huges. Minister Ronald Plasterk vindt het invoeren van een systeem van van de vraag of het IVD-systeem van het invoeren van een rechterlijke toets nummerherkenning,’ zegt Pestman. nummerherkenning er komt, wijst de voorafgaand aan het onderscheppen Voordat het zover is, adviseert Pest- NOvA erop dat het mailverkeer tus- van telefoongesprekken en mailwis- man collega-advocaten geen vertrou- sen cliënten en advocaten vogelvrij is selingen door veiligheidsdiensten niet welijke informatie met cliënten via voor bijzondere opsporingsdiensten. nodig. Volgens Plasterk is er dan ook de telefoon of e-mail uit te wisselen. Geheel vertrouwelijk is de communi- geen aanleiding voor om een soortge- ‘Doe dat in persoon en in gevangenis- catie tussen cliënten en verschonings- lijke waarborg voor advocaten te laten sen en huizen van bewaring dan ook gerechtigden, kortom, niet. «
advertenties
Voor onze overheidspraktijk in Groningen zoeken wij op het gebied van aanbestedingsrecht / staatssteun / gebiedsontwikkeling een ondernemende ADVOCAAT-MEDEWERKER
OP ZOEK NAAR JOUW PROFIEL SOLLICITATIEPROCEDURE: RUIMTE VOOR min. 5 jaar werkzaam als advocaat Kijk voor meer informatie op communicatief vaardig en energiek www.triplaw.nl of bel met JE AMBITIE? leergierig, enthousiast en gedreven Michiel Hoek, 050 - 599 78 82.
5790000037 TRIP pers adv 190x60.indd 1 16-03-15 10:13 advertenties
zoekt advocaten
Het sluitende puzzelstuk om op zelfstandige basis / in maatschapsverband
OndernemingswegOndernemingsweg 22DD ons team te versterken 24042404 HNHN AlphenAlphen aan ddenen RRijnijnn T 01720172 4444 3636 3434 F 01720172 44 36 50 E [email protected]@cvl-incasso.nlnl Wij bieden: I www.cvl-incasso.nlwww.cvl-incasso.nnl • Een lang bestaand kantoor met naamsbekendheid in Den Haag en omgeving • Flexibele samenwerkingsvormen • Volledige kantoorondersteuning • Specialisten op verschillende rechtsgebieden • Een prettige werkomgeving
KOM Advocaten in Noordwijk (ZH) zoekt een enthousiaste, Wij vragen: ondernemende advocaat Iemand die hecht aan het voeren van een zelfstandige bij voorkeur met een zelfstandige praktijk, om op basis van kostendeling praktijk, maar wel wil werken in een collegiale sfeer, deel uit te gaan maken van ons kantoor. gebruikmakend van elkaars kennis en ervaring. Onze focus ligt op het gebied van het familierecht en strafrecht. Wij breiden onze specialisaties graag uit met andere rechtsgebieden. Neem voor meer informatie contact op met Els Vermeer-Wartna Interesse: stuur uw sollicitatie naar: telefoon: 070 302 4030 [email protected] t.a.v mr. B. Beekman e-mail: [email protected] of kijk op www.kortmanadvocaten.nl Website: www.kom-advocaten.nl 26 dossier
April 2015 Geheimhouden Met het digitaliseren van de samenleving komt ook de vraag naar beveiliging van vertrouwelijke gegevens. Zo zorgen advocaten voor geheimhouding in een digitale wereld.
Nathalie Gloudemans-Voogd
ij contactgegevens op de web- daar uit voort. Aparte regels voor ver- stuurd, vertelt Dave van den Berg, IT- site van advocaat Ot van Daalen trouwelijkheid bewaren in het digitale manager bij de Haagse vestiging. ‘Maar B staan niet alleen telefoonnum- tijdperk zijn er niet. Er is bijvoorbeeld niet altijd. Wel hebben we techniek tus- mer en e-mailadres, maar ook een PGP- geen verplichting om versleuteld te sen onze servers en internet zitten. Dat code. PGP staat voor Pretty Good Privacy e-mailen, terwijl elektronische post in filtert en beveiligt het e-mailverkeer,’ en hoort bij een manier om e-mails te het algemeen bekendstaat als onveilig zegt Van den Berg. Ook Bird & Bird versleutelen. Snappen cliënten het wel communicatiemiddel. Hoe kunnen heeft eigen mailservers. als ze een public PGP key op de website advocaten vertrouwelijkheid bewaren Bij het grootste advocatenkantoor zien staan? ‘Ik heb het mijn cliënten in de digitaliserende wereld? van Nederland, De Brauw, staat stan- nog nooit hoeven uitleggen,’ lacht Van Versleuteling van e-mail leeft niet daard Transport Layer Security (TLS) aan, Daalen. Kennelijk trekt Van Daalen, echt in de advocatuur, ziet Claudia een cryptografisch protocol om com- die in 2009 digitale burgerrechtenor- Heemskerk, operationeel manager bij municatie over een computernetwerk ganisatie Bits of Freedom oprichtte en Lexxyn Groep, dat ICT-oplossingen te beveiligen. ‘Hiermee kunnen we sinds 2014 weer privacyrechtadvocaat is voor de juridische praktijk biedt. ‘Er e-mail beveiligd vanaf onze mailserver met zijn eigen kantoor Digital Defence, zijn er een paar die wat met encryptie naar een andere mailserver sturen, als een clientèle die beveiligde communi- doen, maar het overgrote deel heeft het die andere partij ook TLS ondersteunt,’ catie begrijpt en belangrijk vindt. Als niet geregeld.’ vertelt De Brauws IT-manager Jeroen oud-programmeur weet Van Daalen Een rondvraag langs een aantal kan- Winkel. De Brauw voorziet voor de ook meer van IT-beveiliging dan de toren levert een versnipperd beeld op. e-mail ook andere soorten van encryptie gemiddelde advocaat. ‘Soms mail ik Zo verstuurt eenpitter Van Daalen wel aan, zoals S-MIME en PGP. ‘Een end versleuteld met andere advocaten. Ze vaak versleutelde e-mails. Deze slaat point to end point encryptie zoals S-MIME downloaden dan wel het programma, hij ook beveiligd op; hij heeft in zijn PGP is voor een kantoor als De Brauw maar hebben bijvoorbeeld niet het juis- kantoor een eigen server staan. Ook en haar cliënten onpraktisch,’ legt te besturingssysteem. Dan kan encryp- e-mails vanuit het middelgrote Bird & Winkel uit. ‘Bij e-mailcommunicatie tie heel onhandig zijn.’ Bird (privacyrechtspecialist en hoogle- met tien geadresseerden moeten er tien Vertrouwelijkheid is een kernwaarde raar Recht in de informatiemaatschap- keer tien sleutels worden uitgewis- van de advocatuur en de geheimhou- pij Gerrit-Jan Zwenne is een van de seld. Met de cliënten die wij hebben, dingsplicht van gedragsregel 6 vloeit partners) worden soms versleuteld ver- met hooggeplaatste bestuurders van dossier 27
April 2015 PGP Van Daalen: Pretty Good Privacy (PGP) is een van de meest gebruikte vercijfermethodes op grote bedrijven, kan het voorkomen ‘Ik snap wel dat internet. Binnen PGP hebben gebruikers dat iemand die vorm van encryptie niet de overheid wil een eigen public key en een geheime aan de praat krijgt en dan werkt het sleutel, die nodig zijn om versleutelde helemaal niet.’ E-mail beveiligd opslaan digitaliseren, berichten te verzenden en ontvangen. is ook onhandig voor dossiervorming maar ze zet PGP hanteert namelijk een vorm van bij grote teams; elke advocaat die niet asymmetrische cryptografie: er is een sleutel voor vercijferen en een voor de oorspronkelijk geadresseerde van daarmee ook ontcijferen van informatie. een versleutelde e-mail was, kan deze de deur open Versimpeld gezegd werkt PGP zo. Een niet ontcijferen. ‘Server to server beveili- gebruiker stelt een bericht op en PGP ging zoals met TLS is voldoende en het voor veiligheids comprimeert dat. Daarna maakt het scheelt in de administratie en snelheid problemen’ systeem een sessiesleutel aan, waarmee van het proces,’ zegt Winkel. de tekst vercijferd wordt. Met de publieke Encryptie is één van de honderden sleutel van de ontvanger wordt deze sessiesleutel ook weer versleuteld. De manieren om vertrouwelijkheid te ontvanger krijgt daarna beide delen bewaren in een digitale advocatuurlijke ven hoe je beveiliging invult, maar dat en kan met zijn of haar eigen geheime praktijk. Een andere maatregel die alleen garandeert geen veiligheid.’ sleutel de sessiesleutel ontcijferen. Met bijvoorbeeld De Brauw heeft genomen, De IT markt ontwikkelt doorlopend de sessiesleutel kan de tekst vervolgens is het instellen van een eigen security nieuwe producten opdat advocaten worden omgezet in begrijpelijke taal. officer. Hij verzorgt voorlichting aan veilig kunnen werken. Heemskerk van het personeel en de partners en denkt Lexxyn Groep vertelt bijvoorbeeld over mee bij IT-wijzigingen. Ook voert het eigen portals waar cliënten en advo- kantoor een batterij aan standaard caten veilig met elkaar kunnen com- beveiligingswerkzaamheden uit. ‘We municeren. De Brauw werkt ook met voeren rigoureus elke security patch door cliëntenportalen. ‘Maar wij zien het laptop of tablet ons document manage- die partijen als Microsoft uitgeven. Dat vooral als een tool om efficiënter met ment system versleuteld van buitenaf kost wel wat tijd, maar daar zijn we heel cliënten samen te werken aan docu- benaderen.’ strikt in,’ vertelt Winkel. De Haagse menten die op één plek staan en niet locatie van Bird & Bird op zijn beurt heen en weer gemaild hoeven te wor- Bewustwording heeft het ISO/IEC 27001:2013 beveili- den.’ Bij Bird & Bird heet het cliënten- Ook eenpitter Van Daalen werkt vooral gingscertificaat. ‘Wij zijn volgens BSI portaal OCS, naar Online Client System. digitaal. Toch poneerde hij bij het (dienst voor de beveiliging van informa- ‘OCS vergemakkelijkt de uitwisseling ICT-congres PLEIT in oktober 2014 dat tietechnologie, red.) het enige advoca- van belangrijke informatie tussen onze advocaten soms beter terug konden tenkantoor in Nederland die dit heeft. cliënten en Bird & Bird via een bevei- gaan naar papier. ‘Er kan minder mis- Het betekent dat wij serieus nadenken ligde en geprivilegieerde website. Ook gaan met papier. Het is een begrijpelij- over beveiliging; er is een hele audit houden we zo belangrijke documenten ke trend om alles te digitaliseren, maar geweest voordat we het certificaat kre- op een geordende wijze direct beschik- het kent ook nadelen. De techniek om gen. Elke drie jaar worden we gecon- baar,’ legt IT-manager Van den Berg uit. te beveiligen is niet goed ontwikkeld,’ troleerd. Ons kantoor in Engeland zelfs Ook voor werken op afstand binnen zegt Van Daalen, die naast advocaat elk jaar,’ vertelt Van den Berg. Het ISO- een kantoor worden tools ontwikkeld. ook onderzoeker privacy en security is certificaat noemt Bird & Bird pitchtes. I-FourC, dat advocatenkantoren helpt bij het Instituut voor Informatierecht ‘Als klanten vragen hoe wij met data om archieven te digitaliseren, ontwik- van de Universiteit van Amsterdam. ‘Ik omgaan, kunnen we laten zien dat we kelde onlangs een app waarin ook snap wel dat de overheid wil digitalise- gegevens veilig opslaan en houden.’ Bij lopende dossiers eenvoudig kunnen ren, maar ze zet daarmee ook de deur De Brauw werkt IT wel volgens de ISO worden opgehaald. De dossiers zijn open voor veiligheidsproblemen.’ Dat 27001 beveiligingsnorm, maar het kan- ook offline en beveiligd beschikbaar. kan volgens Van Daalen grote gevolgen toor heeft het certificeringsproces nog Bird & Bird werkt met een vergelijkbaar hebben: ‘Kijk naar DigiNotar; dat was niet officieel doorlopen. ‘Het is vooral systeem, vertelt Van den Berg: ‘Als onze in eerste instantie bedoeld voor notaris- een papieren norm,’ vindt Winkel. advocaten een dossier nodig hebben en sen. Toen DigiNotar gehackt werd, lag ‘Eigenlijk zeg je dat je hebt opgeschre- niet op kantoor zijn kunnen ze met een het hele notariële verkeer stil.’ 28 dossier
April 2015
Van Daalen pleit ervoor dat digitale regels en de Advocatenwet. Wel heeft de Tips van experts beveiliging even grote aandacht krijgt raad van Europese Balies, de CCBE, in Gegevens van cliënten geheimhouden en als fysieke beveiliging. Volgens Heems- 2012 richtlijnen opgesteld voor werken beveiliging van data vraagt verschillende kerk is beveiliging in de digitale wereld in de cloud. Deze richtlijnen zijn vooral methoden. Een paar tips van beveiligingsexperts niet anders dan in de fysieke wereld: ‘Je bedoeld om aandacht te vestigen op om vandaag al mee te beginnen: laat je dossiers niet slingeren in de trein verschillende overwegingen bij gebruik • Voer trouw en direct alle updates uit, hoe irritant dat ook kan zijn. Softwarebedrijven en dus ook niet op onveilige digitale van cloud computing diensten. De CCBE geven niet voor niets deze security patches platforms.’ Het is duidelijk dat veran- adviseert bijvoorbeeld te overwegen een uit. Hackers komen binnen via niet- deringen niet vanzelf gaan, stelt Van cloud-service provider te kiezen die in bijgewerkte software. Daalen. ‘Het zal niet uit de markt zelf de EER gevestigd is; zo verminderen • Controleer de internetverbinding als u op komen. De grote kantoren zullen alleen een andere locatie dan kantoor werkt. standaard gaan versleutelen als hun cli- Open wifi-netwerken zijn gevaarlijk. Als u uw mailt checkt, kunnen hackers op ënten erom vragen, en dat doen ze niet. eenvoudige wijze meekijken. Zo kunnen ze De kleinere kantoren volgen de grote.’ vertrouwelijke gegevens onderscheppen. Volgens Van Daalen helpt het niet dat • Wis netwerken waar u buiten kantoor de overheid vaak fouten op dit gebied verbinding mee heeft gemaakt, bijvoorbeeld maakt. ‘Dan zegt de overheid dat Heemskerk: als u van wifi bij uw cliënt gebruikmaakt. telefoonnummers van advocaten niet Uw telefoon hoeft niet gehackt te worden om uit te lezen welke wifi u heeft gebruikt. getapt worden en dan blijkt dat toch te ‘Beveiliging in de Zo geeft u misschien ongewild prijs waar u gebeuren. Zo ontstaat wantrouwen.’ digitale wereld is geweest bent. ‘Een groot risico dat wij lopen met • Gebruik in plaats van een wachtwoord onze internationale praktijk is een niet anders dan in een ‘wachtzin’: gebruik hoofdletters, inbreuk op onze systemen door bui- de fysieke wereld’ kleine letters, symbolen en cijfers. Of nog tenlandse mogendheden, of partijen beter: werk met tokens, die een unieke code genereren waarmee u kunt die daaraan verbonden zijn,’ legt De inloggen, of een elektronische Brauws IT-manager Winkel uit. Deze identiteitskaart. partijen zullen overigens wel hun best advocaten het risico dat hun provider moeten doen om dat voor elkaar te krij- gegevens moet afstaan aan de nationale gen, stelt Winkel. ‘Maar er zijn partijen autoriteiten. De CCBE geeft ook tips waar ook wij een maatje te klein voor voor de beoordeling van contracten zijn om ons tegen te beschermen.’ In met leveranciers van cloud computing- der Valk in Twente gastenlijs- Amerika is men al een stap verder: daar diensten. Strengere regels van de NOvA ten aan de politie afgeeft. Dus komen de federale inlichtingendienst zijn niet nodig, volgens Winkel van ook als je ergens afspreekt, ben FBI en advocatenkantoren bij elkaar om De Brauw. ‘Die zullen toch neerkomen je niet veilig.’ Ook Heemskerk informatie uit te wisselen en elkaar te op een inspanningsverplichting. Onze pleit voor meer bewustwording: waarschuwen. ‘Waarom ontwikkelen reputatie is reden genoeg voor De ‘Dat je op een terras via onbe- we hier niet ook een platform voor Brauw om met beveiliging bezig te zijn, veiligde wifi je Facebookpagina beveiligingskwesties?’ Volgens Winkel of de NOvA daar nu regels voor schept checkt is tot daaraan toe. zou daar een rol voor de Nederlandse of niet,’ zegt hij. Wel ziet Winkel ruimte Maar denk erover na als je orde van advocaten (NOvA) kunnen lig- voor de NOvA om meer aan voorlich- daarna je werkmail checkt. gen. ting op dit onderwerp te doen. Weet welke risico’s je loopt.’ Bij Op congressen waar IT in de advoca- Informatieverschaffing, daar ziet Digital Defence denkt Van Daalen zeker tuur aan bod komt, zoals PLEIT of De ook privacyrechtadvocaat Van Daalen na over de risico’s, al betekent dat niet Rechtspraak van Morgen over het pro- een rol voor de Orde. Of er strengere hij altijd e-mail versleutelt of alles op ject Kwaliteit en Innovatie (KEI), laten regels vanuit de NOvA zouden moeten papier doet. ‘Maar als cliënten niet met sommige advocaten weten dat zij stren- komen, durft hij niet te zeggen. ‘Ik encryptie willen werken, vertel ik hen gere regels van de NOvA op IT-vlak denk niet dat advocaten hun e-mails wel: “Wees je bewust dat het onveilig verwachten. Nu zijn er geen specifieke altijd moeten versleutelen. Het is afhan- kan zijn. Als je iets belangrijks wilt ver- voorschriften voor werken in een digi- kelijk van het risico dat je loopt. En tellen, kom dan langs op kantoor.”’ Van tale omgeving en beveiliging. Volgens daar moet je je als advocaat van bewust PGP naar F2F dus: Face to Face kan ook de NOvA is dit gedekt door de gedrags- zijn. Het blijkt nu bijvoorbeeld dat Van een goede beveiliging zijn. « Sdu feliciteert de winnaars van de Gouden Zandloper
Snelste groeier Holland van Gijzen
Beste M&A advocaat Dennis de Breij
Jaarlijks trendonderzoek jubileumeditie De Stand van De Gouden Zandloper is op 19 maart uitgereikt tijdens de feestelijke de Advocatuur & het Notariaat presentatie van de Stand van de Advocatuur & het Notariaat. De Stand is 2015 het jaarlijkse trendonderzoek van Sdu naar de advocatuur en juridische dienstverlening in Nederland. In 2015 alweer voor de 20ste keer en daarom redactie Lucien Wopereis een speciale editie!
Meer informatie of bestellen sdu.nl/destand 30 interview
Herman Bolhaar Geboren 1955 Burgerlijke staat Getrouwd, twee kinderen
Studies Nederlands recht, Radboud Universiteit (1980), Management Publieke Sector Nederlandse School Openbaar Bestuur (1995), Opleidingsprogramma ‘Senior managers in government’ Harvard University, John F. Kennedy School of Government (USA)
Loopbaan • 1981-1983 Raad van State, jurist bij de stafafdeling rechtspraak • 1983-1986 Arrondissementsparket Almelo, staffunctionaris • 1986-1989 Ressortsparket ’s-Hertogenbosch, kabinetschef PG • 1989-2004 Bij verschillende arrondissementsparketten officier van justitie, fungerend hoofdofficier van justitie en hoofdofficier van justitie • 2004-2008 College van procureurs- generaal, procureur-generaal • 2008-1 april 2011 Arrondissements parket Amsterdam, hoofdofficier van justitie • 1 april 2011-1 juni 2011 College van procureurs-generaal, procureur- generaal • juni 2011-heden College van procureurs-generaal, Voorzitter college van procureurs-generaal interview 31
April 2015 ‘Het strafrecht is er voor de essentiële normen’
Volgens Herman Bolhaar is het laatste woord over de balans tus- sen zorgvuldigheid en snelheid bij ZSM-zaken nog niet gezegd. De voorzitter van het College van procureurs-generaal van het Openbaar Ministerie over rechtsbijstand, bezuinigingen, de kritiek op het OM en het verschoningsrecht van de advocaat: ‘Praat met collega’s als je de kritische grens nadert.’
Peter Louwerse Beeld: Jiri Büller
n de hoek van zijn werkkamer In een interview met de Volkskrant zei aangifte leiden. Maar een strafrech- hangt een toga. Op de vraag wan- u in 2012: ‘Het OM moet zichtbaar, telijke reactie kan er ook voor zorgen I neer hij die weer aantrekt, zegt merkbaar en herkenbaar zijn. We dat de buren elkaar nooit meer willen Herman Bolhaar beslist: ‘Die is figuur- moeten daarbij verbinding zoeken zien. De officier van justitie moet goed lijk nog altijd aan! Daarom hangt ie daar met de samenleving.’ Wat betekent in de gaten houden wat hij als straf- ook.’ dat concreet? rechtshandhaver kan betekenen voor ‘Dat de samenleving op ons kan rekenen de samenleving, en andersom moet de Advocatenblad: Wat betekent als wij nodig zijn. En tegelijkertijd dat samenleving zich ook afvragen wat ze dat voor u? wij de burgers in de samenleving stimu- zelf kan doen.’ Herman Bolhaar: ‘De toga moet nooit leren om zich aan de norm te houden, en uit je gedachten zijn. Een goed officier elkaar eraan te houden. Het strafrecht is Wat kan de samenleving moet tot het uiterste gaan bij het opspo- er voor de essentiële normen. Daarnaast zelf regelen? ren en vervolgen van strafbare feiten. zijn er een hoop onaangename zaken ‘In elk geval ervoor zorgen dat je mini- Die officier doet dat niet in zijn zalige waarvan je je moet afvragen of het straf- male regels hebt voor het oplossen van eentje, maar als vertegenwoordiger van recht zich ermee moet bemoeien.’ conflicten onderling, bijvoorbeeld via het Openbaar Ministerie. Die toga herin- mediation. Niet direct grijpen naar nert ons eraan dat wij als OM een bijzon- Zoals? de escalatie van de aangifte dus. En dere rol hebben en dat we het aan onze ‘Een burenruzie bijvoorbeeld. Die kan andersom moet je als officier van jus- stand verplicht zijn die waar te maken.’ strafrechtelijk relevant zijn, en tot een titie beginnen met de vraag: zie ik de 32 interview
context van dit strafbare feit? Of loop ik de kans dat ik een juridisch correcte beslissing neem die qua effectiviteit volkomen de plank misslaat? Een steen in de ruit kan 25 verschillende dingen betekenen. Juridisch is het bijna altijd vernieling. Maar met de standaard geldboete van 250 euro kun je er ernstig naast zitten. Vliegt die steen door de ruit van een homopaar in de Utrechtse wijk Terwijde? Is de dader een psychia- trisch patiënt? Of gaat het om spelende kinderen die onhandig waren? Je reactie is dus afhankelijk van de context.’
Wat moet deze officier dan doen? ‘Het OM moet in contact staan met de omgeving, dus rekening houden met ‘Acht procent is te hoog. We hebben zelf het slachtofferbelang en met het herstel ‘We kiezen onze om dit rapport gevraagd in het kader van betrekkingen. De ZSM-methode dossiers op de van de periodieke kwaliteitstoets door stelt ons in staat zo nodig streng en snel de P-G van de Hoge Raad. Kort na mijn te reageren. Normhandhaving als dat maatschappelijke aantreden, vier jaar geleden, ben ik nodig is, maar niet strafrechtelijk reage- relevantie’ met Fokkens in gesprek gegaan over de ren kan ook, als dat effectiever is. In de vraag of naast de andere vormen van ZSM-werkelijkheid kan dat betekenen kwaliteitstoets (rechter, advocatuur, dat buren om de tafel zitten om een Nationale ombudsman) ook de P-G oplossing te zoeken.’ advocatuur buitenspel te zetten, hele- kritisch naar ons werk kan kijken. Dat maal niet. We hebben steeds gezegd: de hoort bij een instantie als de onze die Advocaten vinden dat ze buitenspel advocaat is welkom. De vraag is hoe de zware bevoegdheden heeft. We heb- blijven bij de ZSM-werkwijze. advocatuur dat organiseert.’ ben behoefte aan een externe autoriteit ‘ZSM is een nieuwe praktijk die zich die ons periodiek thematisch de maat stormachtig ontwikkelt. Het laatste Wat betekent dat concreet? neemt op relevante thema’s. We heb- woord over de balans tussen snelheid ‘De essentie is dat de rechtsbijstand ben gekozen voor de strafbeschikking en zorgvuldigheid in ZSM is zeker nog beschikbaar is als iemand daar aan- omdat die een relatief nieuw fenomeen niet gezegd. Wij zijn van mening dat spraak op maakt. Hoe je die vormgeeft, is. Een hybride fenomeen eigenlijk: een ZSM gepaard moet gaan met passende moet de advocatuur zelf bepalen. En administratiefrechtelijk middel in een rechtsbijstand. Van meet af aan hebben wie geen rechtsbijstand wil, moet dat strafrechtelijke jas. Ook omdat het mid- we op een aantal locaties de advocatuur tegen een advocaat kunnen zeggen. De del wordt toegepast in de ZSM-praktijk uitgenodigd om daarbij aanwezig te vraag is wel of je altijd een advocaat is het nuttig om ernaar te kijken. Als er zijn. Wij vinden het van groot belang fysiek tegenover je moet hebben. Of kan iets te verbeteren valt, doen we dat lie- dat de rechtsbijstand op een passende het ook anders, bijvoorbeeld met tele- ver voorin het proces dan achteraf.’ manier wordt ingepast in ZSM. Daarom foon of videoverbinding?’ willen we de resultaten van pilots op Wat doet het OM met de dit gebied omzetten in de landelijke Een snelle manier van afdoening is aanbevelingen van Fokkens? praktijk.’ de strafbeschikking. De procureur- ‘Die nemen we over. Zoals op het gebied generaal bij de Hoge Raad, Jan Watse van de schuldvaststelling: die moet Niettemin bent u met ZSM begon- Fokkens, concludeert in het rapport transparanter en zorgvuldiger, en de nen zonder passende rechtsbijstand Beschikt en Gewogen dat bij acht pro- onderbouwing moet beter. Daar wor- in te bouwen. cent van de strafbeschikkingen de den de processen-verbaal op aangepast. ‘Ja, want je moet een keer beginnen. We schuldvaststelling onvoldoende is En: we leggen alleen directe betaling op hebben nooit de bedoeling gehad om de onderbouwd. als er een advocaat bij aanwezig is.’ interview 33
April 2015
Dus niet langer boetes pinnen bij een telefonische servicedesk die op een de gaten heeft. In de moderne wereld Lowlands? aantal plekken in het land actief is. Als van het OM hebben we daarvoor een ‘Inderdaad. Ook als iemand zich later de advocaat inbelt, komt hij bij een pro- gereedschapskist met veel middelen. bedacht, was de beschikking onherroe- fessionele helpdesk die het telefoontje Bijvoorbeeld ZSM, of hoge transacties pelijk geworden. Dat hebben we opge- afhandelt. Je wordt niet doorverbon- aan de top, zoals bij de Klimop-zaak en schort in afwachting van de hervorming den, je verdwijnt niet in een zwart gat. bij SBM Offshore. We brengen dus niet van de rechtsbijstand. Zo hebben we bij Daar kun je nu al de concrete resultaten alles naar de rechter. Het is een gedif- elk aangereikt punt maatregelen geno- van zien. Als je vandaag belt met het ferentieerde aanpak, met soms lange men. En die zullen we monitoren.’ parket Noord-Holland of Limburg, onderzoeken, soms korte klappen. merk je dat je veel beter te woord wordt Soms op zitting, soms buiten zitting in Het OM moet fors bezuinigen. gestaan. En via het advocatenportaal een mix. We kijken naar de effectiviteit Mensen die het kunnen weten, zoals op rechtspraak.nl kunnen advocaten en impact.’ Geert Corstens en Maria van de strafdossiers opvragen. Dat is nu nog Schepop, zeggen dat dit ten koste beperkt tot enkelvoudige zittingen, Wordt u nooit ziek van de kritiek op gaat van de kwaliteit. Stukken raken maar straks kan het ook bij de meervou- het OM? zoek, officieren komen minder dige kamers. Met dit advocatenportaal ‘Als dat zo is, moet je niet bij OM gaan goed voorbereid ter zitting. Kent u behoort veel chagrijn van advocaten tot werken. We krijgen niet automatisch dergelijke klachten? het verleden.’ applaus. We hebben te maken met ‘Er is geen een-op-eenrelatie tussen tegengestelde belangen. Je kunt soms bezuiniging en kwaliteit. Je moet altijd Over die bezuinigingen. Een leiding- ’s avonds bij Nieuwsuur en Pauw twee zorgen voor goede kwaliteit. In de gevende bij de recherche vertelde advocaten over dezelfde zaak zien periode dat van bezuinigingen geen me onlangs dat, als hij in een grote praten die totaal tegengestelde opvat- sprake was, speelde de Schiedammer drugszaak tachtig verdachten heeft, tingen hebben over het OM. We moeten Parkmoord (waarbij aanvankelijk een hij er maar twintig mag aanbieden veel uitleggen, en ons ook realiseren dat onschuldige verdachte werd veroor- bij het OM. Dit door capaciteitsge- veel zaken zo complex zijn dat je niet deeld – red.). We weten allemaal wat brek bij het OM en ook bij de recht- alles kunt duidelijk maken.’ daaruit is voortgevloeid.’ bank. Hij moet er dus zestig laten lopen. Onder strafrechtadvocaten is vorig Dus de bezuinigingen gaan niet ten ‘Daar kan ik me niets bij voorstellen. jaar veel onrust ontstaan door de koste van de kwaliteit? Bij het OM is, net als bij de huisarts, zogeheten Rykiel-zaak. Een advocate ‘We organiseren de ombuigingen zo het aanbod groter dan de verwerkings- uit Alkmaar werd gearresteerd op dat de mensen in staat zijn hun werk capaciteit. We sturen niet categorisch verdenking van het faciliteren van goed te doen. Eén: selectie aan de poort. mensen naar huis, we kiezen wel een illegaal gokbedrijf. Waar ligt de Dat betekent alleen zaken innemen onze dossiers op de maatschappelijke grens van het verschoningsrecht? die ertoe doen, en die deugen. Twee: relevantie. Met welke patiënt uit de ‘We zijn ons bewust van de fundamen- we blijven investeren in HRM-beleid volle wachtkamer begint de huisarts? tele ruimte die de advocaat moet heb- en opleidingen, in de kwaliteit van de Degene die het eerst komt, degene die ben om zijn vak uit te oefenen. Maar professional en in reflectie. Drie: de het hardst schreeuwt, of die het meest als een advocaat zijn positie misbruikt, kwaliteit van je dienstverlening op peil bloedt? Of kiest ’ie de patiënt die te laat dan kunnen we een onderzoek doen. brengen. Ik loop lang genoeg mee om te komt, aan wie aan de buitenkant niets We staan daarvoor in nauw contact weten dat de kwaliteit van onze dage- te zien is en die dreigt te bezwijken aan met de regionale dekens, en ik heb zeer lijkse dienstverlening niet optimaal is een hartstilstand? Als hij die laatste korte lijnen met de landelijk deken. Een als het gaat om het opnemen van de kiest, moet ie dat wel goed uitleggen.’ verschoningsgerechtigde heeft een bij- telefoon, het beantwoorden van brieven zondere positie waar hij erg zuinig op enzovoort.’ Wat is het juridisch equivalent van moet zijn. Je moet als advocaat binnen die laatste patiënt? je eigen beroepscode zelf bepalen hoe Wat doet u eraan? ‘Dat kan de verdachte zijn in een grote ver je wilt gaan. Mijn advies: als je de ‘Een onderdeel van ons programma OM fraudezaak, waarvan de bevolking kritische grens nadert, praat er dan over 2020 is het Service Portaal OM (SPOM), het ondermijnende karakter niet in met je collega’s.’ « 3434 analyse rubriek
April 20152015 Ouderen aan de bak Het arbeidsrecht is met de Wet werk en zekerheid (Wwz) flink gewijzigd.1 Onder het mom van een vereenvoudiging van het ontslagrecht en een bevordering van de rechtsgelijkheid krijgen werkgevers en werknemers te maken met nieuwe regels. Voor één groep werknemers ziet die rechtsgelijkheid er toch net iets anders uit: de oudere werknemer.
Stëffan de Jong2
et de eerder in het vooruit- dus voor forse ingrepen. In 2011 sloten andere werknemers voor ontslag in aan- zicht gestelde krapte op de de sociale partners en het kabinet het merking komen.6 Marbeidsmarkt zit het inmid- Pensioenakkoord, waarna (sinds januari De speciale behandeling rondom dels wel snor. Door het afschaffen van 2013) de AOW-gerechtigde leeftijd staps- de oudere werknemer wordt met de VUT en prepensioen is de arbeidsdeel- gewijs wordt verhoogd. Wwz uitgebreid. Het onlangs inge- name van ouderen toegenomen. Gingen Om ouderen aan de bak te helpen diende voorstel voor de Wet werken na in 2006 de meeste mensen nog bij zestig en te houden, gelden er tal van speciale de AOW-gerechtigde leeftijd voorziet jaar met pensioen, inmiddels ligt de regels die afwijken van wat geldt voor in een speciale behandeling tot ná de piek bij het daadwerkelijk bereiken werkenden met een jongere leeftijd.5 AOW-gerechtigde leeftijd. van de AOW-gerechtigde leeftijd.3 En Een voorbeeld is de premiekorting. dat was nodig. Nog niet zo lang gele- Over het loon van de werknemer moet Oudere werknemer onder de Wwz den waarschuwden het Internationaal de werkgever premies voor de werk- Om de arbeidsdeelname van oudere Monetair Fonds en de Europese Com- nemersverzekeringen betalen. Neemt werknemers te bevorderen, wordt het missie de Nederlandse regering voor de de werkgever een uitkeringsrechtigde de werkgever makkelijker gemaakt houdbaarheid van de overheidsfinanci- van 56 jaar of ouder aan, dan geldt er om deze groep werknemers tijdelijk in ën.4 Met een groeiende vergrijzing zou een korting op deze premie. De kor- dienst te houden en eenvoudiger om de beroepsbevolking dalen. Het steeds ting kan bij een voltijds dienstverband ze te ontslaan. Versoepeling van deze kleiner aantal werkenden zou op ter- gedurende drie jaren oplopen tot 7.000 regels moet de terughoudendheid bij mijn de kosten voor de AOW en de zorg euro per jaar. Een ander voorbeeld is werkgevers om oudere werknemers in niet meer kunnen betalen. Hoog tijd de aanpassing van het Ontslagbesluit dienst te houden wegnemen. Onder waarmee het makkelijker is geworden werkgevers heerst een sterke perceptie om bij reorganisatie van een bedrijf de dat ouderen een verhoogd risico op 1 Een deel van de Wwz (33 818), waaronder de gewijzigde loondoorbetalingsverplichting, de AOW’er te doen afvloeien. Sinds 1 april langdurig verzuim hebben. Met de Wwz ongeldige proeftijd bij arbeidsovereenkomsten van 2014 is de hoogste leeftijdscategorie wordt daarom per 1 juli 2015 een uit- zes maanden of korter en de aanzegverplichting bij binnen het verplicht te hanteren afspie- zondering gemaakt op de zogenaamde tijdelijke arbeidsovereenkomsten, is per 1 januari jl. in werking getreden. Per 1 juli 2015 gelden de gelingsbeginsel die van ‘55 jaar tot de Ragetlie-regel. De Ragetlie-regel bepaalt nieuwe regels rondom het ontslagrecht en de AOW-gerechtigde leeftijd’, en moet (bin- dat voor beëindiging van de tijdelijke ketenregeling bij opeenvolgende tijdelijke arbeids- overeenkomsten. nen een categorie uitwisselbare functies) arbeidsovereenkomst die volgt op een 2 Advocaat bij Sterc Arbeidsrecht Advocaten. eerst afscheid worden genomen van de arbeidsovereenkomst voor onbepaalde 3 CBS, 05/02/2015,Van arbeid naar pensioen; perso- AOW-gerechtigde werknemers voordat tijd, toch opzegging nodig is (als ware nen 55 jaar of ouder. 4 IMF Country Report No. 06/283, 31/07/2006, King- sprake van een arbeidsovereenkomst dom of the Netherlands Staff Report for the 2006 voor onbepaalde tijd).7 Onder de Wwz article IV consultation; Aanbeveling van de Raad van 12 juli 2011 over het nationale hervormingspro- gramma 2011 van Nederland en met een advies van 5 Of en in hoeverre deze afwijkende regels zich ver- 6 Regeling minister SZW, 18/02/2014, Stcrt. 2014, 5210. de Raad over het geactualiseerde stabiliteitspro- houden met het verbod om onderscheid te maken 7 Artikel 7:667 lid 4 BW (Wwz). De opzegging is niet gramma van Nederland voor de periode 2011-2015, op basis van leeftijd, laat ik hier verder onbespro- nodig als de arbeidsovereenkomst voor onbepaalde Pb EG 19/072011, 2011/C 212/04. ken. tijd is geëindigd door rechtsgeldige opzegging, ten rubriekanalyse 35 35
April 20152015
geldt de Ragetlie-regel niet langer Het maximum van 75.000 euro of een meer dan drie opeenvolgende tijdelijke voor werknemers van wie de arbeids- bedrag gelijk aan een jaarsalaris als arbeidsovereenkomsten. De keten overeenkomst voor onbepaalde tijd is dat hoger is, geldt echter ook voor de wordt pas doorbroken bij een tussen- geëindigd wegens het bereiken van de oudere werknemer. poos van meer dan zes maanden. De pensioengerechtigde leeftijd op grond ketenregeling is van driekwart dwin- van een daartoe strekkend beding. Wet werken na de AOW- gend recht: er mag bij cao van worden Een andere aanpassing ziet op het gerechtigde leeftijd afgeweken mits die afwijking zich pensioenontslag. Voor opzegging van Op 17 maart jl. is de Tweede Kamer beperkt tot maximaal 48 maanden of de arbeidsovereenkomst met de werk- akkoord gegaan met een voorstel voor zes tijdelijke arbeidsovereenkomsten nemer die de AOW-gerechtigde of de (verdere) aanpassing van bepalingen én uit de cao blijkt dat de intrinsieke voor hem geldende pensioenleeftijd die een belemmering kunnen vormen aard van de bedrijfsvoering die ver- heeft bereikt, hoeft de werkgever na voor werknemers die na de AOW- lenging of verhoging vereist. De Wet 1 juli 2015 niet meer langs het UWV. gerechtigde leeftijd willen blijven werken na de AOW-gerechtigde leeftijd Voorwaarde is dat de werknemer reeds werken.10 De Wet werken na de AOW- maakt het mogelijk om, ongeacht de voor die leeftijd bij de werkgever in gerechtigde leeftijd moet het werken functie/functiegroep en intrinsieke dienst was. Er wordt ook wel gesproken door de AOW’er nader faciliteren door aard van de bedrijfsvoering, voor de over de eenmalige gratis opzegging het scheppen van een ‘lichter arbeids- AOW’er van de ketenregeling af te bij een pensioenontslag: de vanaf 1 juli rechtelijk regime’. wijken. Voor vaststelling van de 48 2015 geldende transitievergoeding is Met de nieuwe wet wil de regering maanden of het aantal arbeidsover- dan namelijk niet verschuldigd.8 Ein- bij AOW’ers de loondoorbetalings- eenkomsten tellen alleen arbeidsover- digt de arbeidsovereenkomst vóór de verplichting tijdens ziekte en het eenkomsten die zijn aangegaan na AOW-gerechtigde of geldende pensi- opzegverbod beperken tot zes weken. het bereiken van de AOW-gerechtigde oenleeftijd, maar nadat de werknemer Daarnaast moet de nieuwe wet de leeftijd voor de keten mee. De overige vijftig jaar of ouder is, dan geldt tot 1 opzegtermijn voor de werkgever (bij voorgestelde aanpassingen zien onder januari 2020 een afwijkende bereke- opzegging van de arbeidsovereen- meer op het van toepassing verklaren ning van de transitievergoeding voor komst met de AOW’er) beperken tot van de Wet minimumloon en mini- de werknemer die minstens tien jaar één maand. Ook de ketenregeling mumvakantiebijslag op de AOW’er en in dienst is geweest.9 In plaats van een wordt voor de AOW’er aangepast. De het buiten toepassing verklaren van de zesde maandloon voor elk vol halfjaar ketenregeling gaat over het aantal Wet aanpassing arbeidsduur voor deze dat de arbeidsovereenkomst over de opeenvolgende tijdelijke arbeidsover- groep werknemers. eerste 120 maanden heeft geduurd, eenkomsten en het van rechtswege De beoogde inwerkingtredingsda- wordt gerekend met een half maand- ontstaan van een arbeidsovereenkomst tum van de Wet werken na de AOW- loon voor elk vol halfjaar dat de werk- voor onbepaalde tijd.11 De Wwz doet gerechtigde leeftijd is 1 januari 2016 en nemer na het bereiken van de leeftijd de ketenregeling per 1 juli 2015 wij- wijkt daarmee af van de per 1 juli 2015 van vijftig jaar in dienst is geweest. zigen. Vanaf dat moment geldt dat door te voeren wijzigingen van het ont- bij meerdere opeenvolgende arbeids- slagrecht en de ketenregeling onder de 12 gevolge van een faillissement of door ontbinding overeenkomsten die een periode van Wwz. « door de rechter, dan wel als de twee arbeids- 24 maanden overschrijden, de laatste overeenkomsten worden onderbroken door een arbeidsovereenkomst is aangegaan 12 De Wet werken na de AOW-gerechtigde leeftijd tussenpoos van meer dan zes maanden. heeft onmiddellijke werking, maar kent een uit- 8 Dit laat de mogelijkheid van het door de ontsla- voor onbepaalde tijd. Dat geldt ook bij gestelde werking van zes maanden voor AOW’ers gen werknemer vorderen van een ‘billijke vergoe- met een arbeidsovereenkomst die op 1 januari ding’ onverlet. 2016 arbeidsongeschikt waren, of zij die dan 9 Artikel 7:673a BW (Wwz). Voor zover de werkgever arbeidsongeschikt zijn en binnen zes maanden in de tweede helft van het kalenderjaar vooraf- de AOW-gerechtigde leeftijd zullen bereiken. Zij gaand aan het kalenderjaar waarin de arbeids- 10 TK 34 073, Wet werken na de AOW-gerechtigde waren immers in de veronderstelling nog gedu- overeenkomst eindigt, gemiddeld 25 of meer leeftijd. rende maximaal 104 weken loon tijdens ziekte te werknemers in dienst had. 11 Artikel 7:668a BW. ontvangen. 36 in beeld
De Brauw De brauw (weeR) Krimp Blackstone Westbroek grootste Aantal kantoren in top-50 dat groeit Top-10 kantoren 286 -12 of krimpt +1 naar aantal advocaten Loyens & Loeff 244 -15 NautaDutilh 243 -8 Groei: Houthoff Buruma 18 Krimp: 231 -6 32 AKD
173 Stibbe -1 173 Allen & Overy +7 162 -6 CMS Derks Star Busmann
130 Clifford Chance 129 Van Doorne +2 127 17.315 +8 17.298
Snelste 17.068 groeiers HVG Kantoren (van vijf jaar +24,4 en ouder met minimaal 16.808 Boels Zanders twintig advocaten) die procentueel het snelst +20,7 Lexence groeiden tussen DVDW 16.275 2011 en 2015. +18,6 +17,6 Stibbe +15,3
17.315 17 erbij 17.298 Aantal advocaten steeg 17.068 2014 2015 met slechts 0,1 procent +17 +230 +0,1% 2013 +1,3% 16.808 +358 +2,1% 2012 Jubileum De Stand van de Advocatuur & het Notariaat 16.275 werd op 19 maart gepresenteerd. De +435 +2,7% twintigste editie, samengesteld door de 2011 redactie van Advocatie, is te bestellen via onder meer www.advocatie.nl. +337 +2,1% in beeld 37 Meer kleintjes Advocaten naar 2.724 omvang kantoor Eén- pitters +171 Nieuwe
2-5 1.760 cijfers Advocaten +67 De Stand van de Advocatuur & het Notariaat is uit. Conclusie: 6-20 big law krimpt. Een selectie uit Advocaten -25 de nieuwste statistieken. 526
21-60 Advocaten
75
+2
>60 Advocaten
-4
20
Wie betalen het best? Top-10 salarissen in de advocatuur. Brutomaandsalaris in euro’s (exclusief vakantiegeld en toeslagen)
eerstejaars vierdejaars zevendejaars 1 Norton Rose Fulbright (3) € 3.822,00 Norton Rose Fulbright (2) € 5.505,00 Norton Rose Fulbright (1) € 8.193,00 2 Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn (5) € 3.520,00 Bird & Bird (3) € 5.311,00 Bird & Bird (2) € 7.460,00 3 Baker & McKenzie (4) € 3.468,00 CMS (4) € 4.993,00 Baker & McKenzie (3) € 7.176,00 4 Van Doorne (-) € 3.450,00 Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn (8) € 4.919,00 Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn (8) € 7.085,00 5 Bird & Bird (2) € 3.404,00 Baker & McKenzie (5) € 4.904,00 TeekensKarstens (-) € 7.000,00 6 DLA Piper (-) € 3.223,50 Boekel De Nerée (6) € 4.710,20 Boekel De Nerée (4) € 6.801,77 7 Boekel de Nerée (6) € 3.212,25 Deterink (7) € 4.619,00 Lexence (5) € 6.704,86
8 CMS (7) € 3.134,00 AKD (9) € 4.493,00 CMS (7) € 6.599,00
9 Lexence (9) € 3.066,64 Lexence (10) € 4.413,85 Kennedy Van der Laan (10) € 6.298,11
10 Deterink (11) € 3.021,00 Kennedy Van der Laan (12) € 4.383,06 AKD (17) € 6.254,00 advertenties
Zoekt:
ervaren advocaat met eigen praktijk
om op basis van kostendeling toe te treden tot de maatschap
Wij bieden: • een kantoor waarin uiteenlopende expertises vertegenwoordigd zijn • volledige kantoorondersteuning • representatieve en prettige werkomgeving aan De Lairessestraat in Amsterdam
Wij vragen: Iemand die een zelfstandige praktijk voert, collegialiteit op prijs stelt en met gebruikmaking van elkaars kennis en ervaring de praktijk wil uitoefenen.
Aan serieus geïnteresseerden verstrekken wij graag nadere informatie. Telefoon: 020-3059700 E-mail: [email protected] | [email protected] Of kijk op www.pvt-advocaten.nl
öffnet neue Welten Als aanvulling op mijn letselschadepraktijk in het centrum van Hilversum ben ik op zoek naar een ondernemende advocaat of jurist
met de ambitie om advocaat te worden om op basis van kostendeling een samenwerking aan te gaan. Nu begrijp ik de Duitse De voorkeur gaat uit naar een advocaat of jurist/stagiaire met kennis op tegenpartij beter het gebied van arbeidsrecht, familierecht en/of ondernemingsrecht, hoewel het voeren van een algemene praktijk ook geen enkel probleem is.
Training Duits voor juristen Van Hout advocaten is een gespecialiseerde Letselschadepraktijk die 21 april en 30 oktober voldoet aan de kwaliteitsnormen van de vereniging LSA en drager is van het Keurmerk Letselschade. Vanwege de vraag van cliënten is een www.radboudintolanguages.nl aanvulling op breder terrein meer dan welkom. Onderdeel van de Radboud Universiteit Reacties naar H.M. van Hout: [email protected] - Tel. 06-13843713
Meer dan 25 jaar ervaring HOFSTAETE ADVOCATUUR bestaat uit zelfstandig opererende advocaten die ieder voor eigen rekening en risico een eenmanszaak bestieren. Het kantoor is gevestigd in de Haagse ambassadewijk en Van der wel tegenover het Vredespaleis.
f Loeff familierecht In verband met autonome groei van het kantoor en de ambitie om L uit te breiden, is het kantoor op zoek naar ervaren advocaten die A dvocaten o.b.v. kostendeling willen samenwerken.
Professioneel samenwerken met meerdere advocaten in een in een nieuw kantoor collegiale sfeer en in een schitterende omgeving, waarbij gebruik kan worden gemaakt van elkaars expertise en ervaring, zal de www.vanderloeff.nl | De Boelelaan 7 | Amsterdam kosten beheersbaar houden. www.hofstaete-advocatuur.nl
Advertentie_Advocatenblad_90x60Versie01_ZNDR NAMEN.indd 1 17-03-2015 14:42:06 rubriekopinie 39 39
April 20152015 Spreken is zilver, zwijgen is goud? Het parket bij de Hoge Raad kent een nieuwe werkwijze voor strafzaken die op het eerste gezicht met toepassing van art. 80a RO kunnen worden afgedaan. Helder moet worden waarom bij een cassatieberoep wordt gekozen voor art. 80a, betoogt Benno de Boer.
Benno de Boer1 RO. Daarbij moet worden aangetekend ket naar de letter van art. 439 Sv niet de dat – anders dan Fokkens suggereert – mogelijkheid om in de hier aan de orde p 16 december 2014 heeft de Pro- het niet-geven van een standpunt uiter- zijnde gevallen af te zien van een schrif- Ocureur-Generaal bij de Hoge Raad, aard niet anders kan worden uitgelegd telijke conclusie.4 Jan Watse Fokkens, iets gedaan wat wij dan als het innemen van het standpunt Bijkomend gevolg van de nieuwe hem nog maar zelden zien doen: hij dat de zaak zich leent voor toepassing werkwijze is volgens de Hoge Raad dat heeft een conclusie genomen in een bij van art. 80a RO. De nieuwe werkwijze de mogelijkheid om (met een Borgers- de Hoge Raad aanhangige strafzaak. is, in lijn met de redenen voor invoering brief) te reageren op het standpunt van De reden daarvoor was niet gelegen in van art. 80a RO, ingegeven door het de A-G in zaken waarin de A-G afziet bijvoorbeeld de bijzondere aard van de streven het parket bij de Hoge Raad van het innemen van een standpunt in het middel opgeworpen rechtsvraag. enigszins te ontlasten. De Hoge Raad over toepassing van art. 80a RO, maar Sterker nog: het namens de verdachte zal in een deel van de zaken2 vanaf nu ook indien de A-G mondeling het ingediende cassatiemiddel kon naar het dus (als het goed is) beter naar de zaak standpunt inneemt dat art. 80a RO kan oordeel van de P-G op grond van art. kijken dan het parket.De wet en wets- worden toegepast, geheel komt te ver- 80a RO worden afgedaan. De reden dat geschiedenis bieden volgens de P-G en vallen.5 Er volgt in dat geval dus geen de P-G in deze zaak van zich liet horen, de Hoge Raad ruimte voor het nalaten herkansing: cassatieklachten kunnen had te maken met de nieuwe weg die een uitdrukkelijk (schriftelijk) stand- niet worden verduidelijkt of van een het parket bij de Hoge Raad wil inslaan punt in te nemen over de toepassing uitvoeriger motivering worden voor- als het gaat om zaken die naar het oor- van art. 80a RO.3 Aangenomen moet zien en voor het (alsnog) uitleggen van deel van het parket met toepassing van worden dat de Hoge Raad van oordeel is het voor de verdachte bestaande belang art. 80a RO kunnen worden afgedaan. dat indien het cassatieberoep niet-ont- bij het cassatieberoep is het te laat Die nieuwe werkwijze van het parket vankelijk dient te worden verklaard er zodra duidelijk is dat het parket afziet komt er kort samengevat op neer dat een gelijkstelling kan plaatsvinden met van het innemen van een standpunt of indien de Advocaat-Generaal bij de het geval waarin namens de verdachte het parket mondeling het standpunt Hoge Raad na lezing van de schriftuur niet-tijdig een schriftuur met middelen kenbaar heeft gemaakt dat de zaak zich (op het eerste gezicht) van oordeel is dat van cassatie is ingediend, voor welke leent voor toepassing van art. 80a RO. het cassatieberoep op grond van art. 80a situatie in art. 439 lid 2 Sv een uitzon- Nu de Hoge Raad groen licht heeft RO niet-ontvankelijk dient te worden dering wordt gecreëerd op de verplich- gegeven voor de door de P-G voorge- verklaard, het parket niet meer (al is ting een conclusie te nemen. Hoewel stane werkwijze van het parket zal het het in summiere bewoordingen) uitlegt gelet op de tekst en de wetsgeschiedenis parket ongetwijfeld, zoals door de P-G waarom het parket die mening is toege- van art. 80a RO het oordeel van de Hoge daan, maar volstaat met het tot uitdruk- Raad zeker te billijken is, heeft het par- 4 Zie Joost Nan in NJB 2015/148, aflevering 3, p. 185- king brengen van de opvatting dat het 189. Nan stelt dat art. 439, lid 1 Sv dwingend voor- cassatieberoep zich in de desbetreffende schrijft dat op een bepaalde (nadere) rechtsdag 2 Het gaat volgens de door de P-G genoemde cijfers de Procureur-Generaal zijn (schriftelijke) conclusie zaak leent voor toepassing van art. 80a om ongeveer veertig procent van de zaken waarin neemt en vindt daarvoor steun in een conclusie een schriftuur is ingediend. van Knigge voor één van de standaardarresten met 3 Zie in dat kader de conclusie van Fokkens onder 5 betrekking tot art. 80a RO. 1 Benno de Boer is cassatieadvocaat in strafzaken bij en 6 en het arrest van de Hoge Raad in die zaak: 5 Zie HR 3 februari 2015, ECLI:NL:HR:2015:96, r.o. Cleerdin & Hamer Advocaten in Amsterdam. HR 3 februari 2015, ECLI:NL:HR:2015:96. 2.3.2. 40 opinie
April 2015
aangekondigd, over enkele maanden te lezen van belang om te weten welke van het parket in dergelijke zaken. Het stoppen met het nemen van een schrif- cassatieklachten kennelijk geen kans tot uitdrukking brengen dat het parket telijk standpunt inhoudende dat naar van slagen hebben (en waarom niet). er geen behoefte aan heeft om te con- het oordeel van de Advocaat-Generaal Ik betwijfel sterk of stilzwijgen net zo cluderen is immers net zo nietszeggend toepassing kan worden gegeven aan effectief is als (al dan niet in meer of (of in zekere zin alleszeggend, dat is art. 80a RO. In ongeveer veertig procent mindere mate vileine bewoordingen) maar hoe je er tegenaan kijkt) als het in van de strafzaken waarin een cassa- aangeven dat en waarom een middel een schriftelijk standpunt volstaan met tieschriftuur is ingediend, zullen de ongegrond is. De conclusie van de A-G een verwijzing naar de tekst van art. verdachte en zijn raadsman als reactie als afschrikwekkend middel tegen al te 80a RO. Het is daarom des te meer van op de ingediende schriftuur vanuit Den vrijblijvend procederen in cassatie. Ik belang dat de Hoge Raad, zoals nu ook Haag niet meer terugkrijgen dan een geloof daar wel in. Zo bezien zou het al gebeurt, in voorkomende gevallen arrest met daarin de tekst van art. 80a niet (meer) uitleggen waarom cassatie- blijft uitleggen waarom de Hoge Raad RO. Een uitgaande nachtkaars is een van oordeel is dat de verdachte geen in spectaculairder schouwspel. Een der- rechte te respecteren belang heeft bij gelijke afloop van de cassatieprocedure vernietiging van de bestreden uitspraak is voor de verdachte en zijn raadsman en een hernieuwde behandeling van de uiteraard uiterst onbevredigend. Een ‘De Hoge Raad zaak, althans waarom hetgeen daartoe deel van de pijn zit in de omstandig- zou in elk geval in de schriftuur wordt aangevoerd, heid dat de Hoge Raad geen keuze onvoldoende is.6 Dat kan eventueel maakt tussen de twee in art. 80a RO een keuze moeten ook heel kort, zoals bijvoorbeeld ook genoemde gronden voor het op grond maken tussen de sepotbeslissingen (door middel van een van dat artikel niet-ontvankelijk ver- code) van een summiere motivering klaren van het cassatieberoep. De Hoge twee gronden worden voorzien. En misschien moet de Raad geeft niet aan of het oordeel dat Hoge Raad dan ook wel wat meer de rol de aangevoerde klachten geen behande- voor toepassing van de A-G overnemen als strenge leer- ling in cassatie rechtvaardigen ermee van art. 80a RO’ meester, nu we de terechtwijzingen uit te maken heeft dat de partij die het laatstgenoemde hoek toch grotendeels cassatieberoep heeft ingesteld klaar- zullen moeten gaan missen. De Hoge blijkelijk onvoldoende belang heeft Raad zou wat mij betreft in elk geval bij het cassatieberoep of dat het zo is klachten op grond van art. 80a RO kun- een keuze moeten maken tussen de dat de ingediende cassatieklachten zo nen worden afgedaan en het (dus) ook twee gronden voor toepassing van art. overduidelijk geen hout snijden dat niet meer publiceren van die uitleg, er 80a RO. Is dat nu echt te veel gevraagd? de ingediende klachten klaarblijkelijk juist toe kunnen leiden dat advocaten Zoveel extra werk levert dat toch niet niet tot cassatie kunnen leiden. Alleen steeds weer diezelfde cassatiemiddelen op? We moeten aannemen dat zowel bij al uit didactische overwegingen zou er blijven indienen, gewoonweg omdat het parket als bij de Hoge Raad op het wat voor te zeggen zijn die keuze wel niet (voldoende) duidelijk is dat en moment waarop de keuze voor art. 80a uitdrukkelijk te maken. In dat opzicht waarom die cassatieklachten geen kans RO wordt gemaakt helder voor de geest zullen de conclusies van het parket in van slagen hebben, bijvoorbeeld omdat staat waarom het cassatieberoep via de de eerdergenoemde veertig procent van ze voldoende belang (in cassatie) ontbe- weg van art. 80a kan worden afgedaan. de zaken node gemist worden. Anders ren. In dat opzicht hebben de schrifte- Het effect van het wel maken van een gezegd: alleen al vanuit het oogpunt lijke standpunten die het parket in de keuze zou zijn dat de advocaat (en daar- van generale en speciale preventie is het huidige ‘tussenfase’ inneemt eigenlijk door ook zijn cliënt) in elk geval weet zowel voor de indiener van het cassatie- ook al geen enkele meerwaarde ten waar het roem- en geruisloos stranden middel als voor degenen die de moeite opzichte van het in de nabije toekomst van de schriftuur ongeveer gezocht nemen om (gepubliceerde) conclusies te verwachten stilzwijgen van de kant moet worden. «
6 Zie bijvoorbeeld ECLI:NL:HR:2015:194. mediation 41
April 2015 Mediation
21
Kwestie van vertrouwen Hoe werkt mediation? Paula Boshouwers, mediationadvocaat bij ReulingSchutte in Amsterdam, licht maandelijks een praktijkvoorbeeld door. Aflevering 21: ‘De vertrouwensvraag’.
Paula Boshouwers van partijen. Het kan ertoe leiden dat wen in elkaars kwaliteiten en kunnen, partijen snel tot de conclusie komen dat vertrouwen in elkaars wil, vertrouwen moet het met deze informatie er geen oplossing meer mogelijk is. In in de achterliggende intentie. Daarach- ‘Udoen. Dat is ook een kwestie van mediation blijkt dan vaak dat er toch ter kan weer een hele wereld schuilgaan vertrouwen,’ zei Ivo Opstelten tegen de ruimte gevonden kan worden om het zoals verschillen in verwachtingen, Tweede Kamer op 13 maart 2014. En: geschonden vertrouwen te herstellen. persoonlijkheden en achterliggende ‘Vertrouw me nou maar, het is er echt Ook in situaties waarin partijen, volle- waarden en normen, bijvoorbeeld niet,’ over het bewijs van betaling in de dig ingegraven in hun stellingen, geen over een manier van zakendoen. Vaak ‘Teeven-deal’. Vorige maand bleek het mogelijkheden meer zien. worden de zaken vertroebeld door ‘bonnetje’ er toch te zijn en bleek het Dat het ontbreken van vertrouwen gaandeweg steeds sterker geworden aan crimineel Cees H. terugbetaalde (en het gevoel van urgentie daarover) beeldvorming over en weer. Het ontra- bedrag drie keer zo hoog te zijn. Toen niet eerder wordt uitgediept is begrijpe- felen van het verhaal dat partijen zelf was ‘het vertrouwen’ weg en de positie lijk. Vertrouwen is een gevoel, lastig om hebben geconstrueerd op basis van ‘de van Ivo Opstelten onhoudbaar. Hij trad in woorden te vatten. Het mediation- feiten’, de betekenis die ze daaraan zelf af, Fred Teeven volgde in zijn kielzog. proces helpt om die woorden te vinden. hebben gegeven en het inzicht dat je In conflicten komt de vertrouwens- De mediator faciliteert partijen om te het misschien ook van een andere kant vraag vroeg of laat altijd ter tafel. Soms onderzoeken wat er nog wél mogelijk kunt bekijken, is een meerwaarde van expliciet, soms impliciet, al dan niet is; juist op het punt van geschonden mediation. verpakt in juridische standpunten. Het vertrouwen. Als helder is waar het, over en weer, voordeel van juridische standpunten Willen partijen serieus werk maken in zit dan kan worden onderzocht of is dat het de discussie hanteerbaar en van het herstel van vertrouwen, dan er nog ruimte is om te werken aan het objectief kan maken. Een nadeel kan moet je eerst weten waar het precies aan opbouwen van vertrouwen, bijvoor- zijn dat het afleidt van de echte oorzaak schort. Het is de taak van de mediator beeld door te kijken naar de situatie van het geschil. om daarvoor de ruimte te creëren. toen het vertrouwen er wel was en In mediation blijkt dat ‘de vertrou- Als mediator probeer je daarom partijen te laten benoemen wat er toen wensvraag’ vaak onbesproken of onvol- allereerst bespreekbaar te maken waar- anders was. De mediator kan partijen doende is uitgediept in het voortraject. in het vertrouwen dan ontbreekt. Een verder uitnodigen om te kijken naar Dit speelt in alle soorten geschillen, simpele vraag als: maar waarin hebt stappen – over en weer – om daar weer en vooral die in een zakelijke setting. u dan geen precies geen vertrouwen in de buurt te komen. Zo kan het per- In zakelijke geschillen zie je vaker dat meer? kan lastig te beantwoorden zijn, spectief langzaam verschuiven van uit- partijen elkaar niet echt hebben gespro- maar zet mensen wel aan het denken en zichtloos naar de deur op een kier. Want ken, maar de discussie snel verlegd is geeft handvatten om verder te praten. zoals het gaat met vertrouwen: het gaat naar advocaten, adviseurs of vertegen- (Gebrek aan) vertrouwen kan namelijk te paard en komt te voet. Stap voor stap woordigers die wat verder weg staan op meerdere niveaus spelen: vertrou- dus. 42 opinie
April 2015 De obesitas van de beroepsopleiding
Wat was er mis met de oude beroepsopleiding? Weinig, volgens advocaat Rogier Hörchner. Hörchner roept de algemene raad op het doel van de in zijn ogen te dure en veeleisende nieuwe opleiding zo spoedig mogelijk te herformuleren en deze terug te brengen tot normale proporties.
Rogier Hörchner1
lak er het etiket ‘nieuw’ op en het De nieuwe beroepsopleiding is één Wat mij betreft kan het zo niet langer verkoopt. Nieuwe politiek. Het groot succesverhaal, maar dan wel voor en is het mijn principiële plicht om op Pnieuwe wielrennen. Een nieuwe buitenstaanders. Als patroon van een te komen voor de stagiaires, die aan een verpakking pindakaas. Ook de ‘oude’ stagiaire van de laatste oude lichting en vak van 45 uren in het echt honderd beroepsopleiding werd na 25 jaar rede- een stagiaire uit de eerste nieuwe lich- uren besteden en avond aan avond lijk functioneren vervangen door een ting weet ik helaas beter. De beroeps- doorleren. En die met tegenzin naar ‘nieuwe’ beroepsopleiding onder het opleiding is nu anderhalf jaar oud en Utrecht afreizen. Dit in schril contrast motto ‘dat het wel wat steviger mocht’. zwaar obees in plaats van een frisse tot de oude opleiding, wat gewoon een De opleidingsboeken gingen uit het jongeling. Een opleiding die door stagi- prima opleiding was en waar je met raam en de opleiding werd niet meer aires als ellendig wordt ervaren en die plezier andere stadsgenoten ontmoette. gegeven in een plaatselijke zaal, maar patroons veel geld kost. Een ultra-uni- Maar ook is het mijn plicht om op te centraal in Utrecht. De all-inkosten versitaire opleiding, die de stagiaires komen voor de advocatuur. Stagiaires van de oude opleiding van 8.4452 euro formeel bijna dubbel zoveel uren kost, zijn de toekomst. Maar wie gaat hen (februari 2013) stegen tot 14.173 euro maar in werkelijkheid een veelvoud. nog aannemen? (oktober 2013). Een topzware Stichting Naast de inhoudelijke bezwaren is Waar ging het mis? Het kader ‘Feiten Beroepsopleiding Advocaten zag het voor stagiaires en patroons de gevoelde op een rij’, opgesteld aan de hand van licht, met op de vakgebiedportefeuil- machteloosheid ‘tegen het apparaat’ een de stukken van de algemene raad toont les maar liefst acht professoren en een minstens zo belangrijk aspect. Klachten de enorme toename van de studiebelas- hoofddocent, aangevuld met drie advo- worden afgedaan als ‘kinderziekten’. ting. In een notendop: caten. Er werd een Digitale Leerom- De afwezigheid van boeken wordt 1. Kortmann ging uit van een verge- geving opgericht. Het enige wat nog afgedaan als ‘modern’. Als ik als omge- lijkbare studiebelasting (280 uren), miste, waren positieve resultaten. Die vingsrechtadvocaat de algemene raad vermeerderd met ‘toename studiebelas- volgden: tachtig procent geslaagden gemotiveerd vraag om in te grijpen in ting’, ‘huiswerkbevordering’, plus/min voor vak x of y. vakken als Jaarrekeninglezen en Omge- ‘harmonisatie plaatselijke verplichtin- vingsrecht wordt dat oppervlakkig en gen’. kwantitatief afgedaan: ‘Er zijn ons geen 2. De algemene raad vertaalde dit voor (andere) signalen bereikt dat dit vak te het college van afgevaardigden ver- 1 Rogier Hörchner is advocaat bij Hörchner Advoca- ten in Breda. omvangrijk is. Navraag bij de uitvoe- volgens tot: ‘325 uren + huiswerk’. 2 Ik betaalde voor mijn ‘oude’ stagiaire in 2013 een ringsorganisatie leverde ook geen ander 3. Toen kwam de ‘dagdeel’-move: bedrag van 5.150 euro voor de beroepsopleiding antwoord op.’ schijnbaar stilzwijgend werd in plus 3.400 euro voor een VSO-pakket en een bijdrage aan het jaarcongres. latere stukken de toch al slechts ver- rubriekopinie 43 43
April 20152015
Feiten op een rij Tijdsbesteding in dagdelen en uren.
Oude opleiding (naar notitie Advies-Kortmann Nieuwe opleiding (naar notitie Nieuwe beroepsopleiding nu algemene raad), 1 april 2011 algemene raad, 1 april 2011) Onderwijs 50 79 79 75-77 Voorbereiding 29 > 29 dagdelen 47 71-73 Toetsen 4 (5 toetsen) 4 (?) 4 26,75 uur (12 toetsen) VSO/plaatselijk 29,6 Niet genoemd Niet genoemd 14 uur (in Breda) Huiswerk Onduidelijk Onduidelijk Onduidelijk Onduidelijk Totaal dagdelen 112,6 112 + toename studiebelasting; > 130 + huiswerk 146-150 huiswerkbevordering; +/- harmonisatie + 14 uur plaatselijk plaatselijke verplichtingen + 26,75 toetsen Uren per dagdeel Onduidelijk (was 2,5) 2,5 (Dit was 2,5) 3 Totaal uren 281,5 280 uren (+ mutaties) 325 uren (+ huiswerk) 478,75-490,75
warrende eenheid ‘dagdeel’ verhoogd nale bestuursrechtadvocaat of lokale van 2,5 naar 3,0 uur (325 uur x 20 strafrechtadvocaat meer als docent, Oproep aan leden procent = 65 uur). maar hoogleraren en universitair 4. Voor de nog open post ‘huiswerk- docenten, aangevuld met een aantal van het college opdrachten’ werd vervolgens 72 tot vakidolate cursusadvocaten. Als je ook 78 uur ingevuld (24 tot 26 dagdelen nog het tentamen door wéér anderen van afgevaardigden, huiswerk x 3,0 uur). laat samenstellen en tegelijkertijd alle patroons en 5. De duur van de toetsen ging omhoog verplichte vakliteratuur afschaft, is van 12 uur naar 26,75 uur (excl. reis- de chaos compleet. Zeker als je in de stagiaires tijd). vakomschrijving (toetstermen) van Bent u afgevaardigde en wilt u meer weten over Zie hier de obesitas: een toename van bijvoorbeeld het keuzevak Omgevings- deze kwestie? Of bent u patroon of stagiaire en zou u zich willen aansluiten bij het initiatief? 281,5 naar 478,75-490,75 uur. recht (45 uur) doodleuk opneemt dat Neem dan gerust contact op met mr. R. Hörchner, de stagiaire de volgende wetten moet [email protected], 076-5314141. Kosten beheersen: Algemene wet bestuurs- Op eigen titel uw bezwaren bij de algemene raad Iets vergelijkbaars gebeurde met de recht, Crisis- en herstelwet, Wet algeme- en het college van afgevaardigden deponeren kan kosten. Terwijl ik 8.455 euro betaalde ne bepalingen omgevingsrecht, Besluit natuurlijk ook. voor mijn eerste stagiaire, berekende omgevingsrecht, Ministeriële regeling Kortmann dat de oude opleiding 10.055 omgevingsrecht, Wet milieubeheer, euro zou kosten (stap 1). Vervolgens Activiteitenbesluit, Besluit milieueffect- verklaarde de algemene raad tegenover rapportage, Wet ruimtelijke ordening, stagiaires niet gewoon leren wat een het college van afgevaardigden: ‘De Besluit ruimtelijke ordening, Woning- bestemmingsplan en omgevingsver- conclusie is dat de cursusprijs niet substan- wet, Natuurbeschermingswet, Flora- en gunning is, aangevuld met een aantal tieel hoger behoeft te liggen dan die van de faunawet, Wet bodembescherming, praktische procedurele tips en wat huidige opleiding.’ (stap 2). Toen kwam de Waterwet, Burgerlijk Wetboek, Verdrag jurisprudentie? En is het niet absurd dat aanbesteding en kwam er opeens 14.173 van Aarhus, EU-richtlijn 2010/75/EU als je als stagiaire beroep instelt tegen euro uitrollen (stap 3). Meer, meer, meer, (richtlijn industriële emissies), EU-richt- een examenvraag, omdat het onderwerp kwam neer op een kostenstijging van 39 lijn 2008/50 (richtlijn luchtkwaliteit) niet tijdens de cursus is behandeld en tot 66 procent. en de Europese verordening 1013/2006 ook niet in de samengeraapte pdf’jes (EVOA). en artikeltjes was te vinden, dat de exa- Opleiding Mijn stagiaire is niet bestuursrech- mencommissie dit erkent (!) ...en het Met de topzware stichting kon men telijk afgestudeerd. Hoe wordt die man beroep ongegrond (!) verklaart, omdat al vermoeden waar het heen ging. In geacht, zonder duidelijk boek, de Wet er geen rechtsregel is die voorschrijft dat plaats van een goede praktijkopleiding bodembescherming of de uitzonderin- toetsvragen op de lesstof moeten zijn werd juist een postdoctorale universi- gen van de EU-richtlijn 2008/50 inzake gebaseerd? (Art. 10 lid 3 Examenregle- teitsopleiding ingevoerd. Geen regio- luchtkwaliteit te kennen? Zouden we ment.) 44 opinie
April 2015
Hoe nu verder? algemene raad schrijft ‘het kantoor krijgt • De kosten van de beroepsopleiding Ik heb vele advocaten/patroons gespro- er een betere stagiaire voor terug’. Maar mijn te maximeren op 10.000 euro plus ken en eigenlijk kan niemand aangeven stagiaire was al goed. Het kantoor krijgt btw. wat er nu verkeerd was aan de oude er vooral een vaak afwezige en gestreste • De studielast terug te brengen tot opleiding. Het was een opleiding waar stagiaire voor terug en een schadepost 325 uren plus vijf tentamens – en stagiaires met plezier naartoe gingen, van zo’n 40.000 euro niet-declarabele ook niet meer te rekenen in de alleen met beperkte reistijd, en bedoeld om uren. maar verwarrende ‘dagdelen’. even het bewustzijn te prikkelen; het Er is een evaluatie voorzien voor • Zich te herbezinnen op het doel van advocaat-zijn krijg je niet cadeau. Het eind 2015, begin 2016. Naar mijn oor- de opleiding en te stoppen met deze was flink stressen voor je vijf tentamens deel is dat absoluut te laat. Vandaar dat ultra-universitaire postdoctorale (nu twaalf) en het was daarnaast bik- ik en andere advocaten de algemene opleiding. kelen in de reguliere advocatenpraktijk raad ofwel het college van afgevaardig- • De studie weer plaatselijk/regionaal om je patroon en kantoorgenoten te den vragen om ofwel zelf spoedig een te organiseren. laten zien wat je kon. In plaats daarvan forse koerswijziging aan te brengen.3 • Na het fors snoeien van de toetster- is de ‘nieuwe’ stagiaire nu honderden Concreet vraag ik: men van alle vakken: een coulance- uren bezig en afwezig voor een ultra- regeling voor alle stagiaires van de universitaire opleiding. Hij leert ergens 3 Bovenstaande brief en oproep wordt gesteund eerste twee jaren (niet-gehaalde ten- in het land de Flora- en faunawet te door: tamens worden kwijtgescholden). - Singel Advocaten Breda (neemt om deze redenen beheersen (omgevingsrecht) of te bepa- geen stagiaires meer aan). • Toetsen gebaseerd op de behandelde len welke kapitaalbeschermingsregels - Mr. G. van Daal (werkte mee aan de nieuwe cursusstof en bestudeerde vaklitera- beroepsopleiding; Ekelmans en Meijer Advoca- gelden voor jaarrekeningen en in grote tuur. ten, Den Haag. Hij schreef eerder: http://www. onzekerheid studeren zij 100 uur voor advocatie.nl/column-beroepsafvoerleiding). Fouten zijn er om toe te geven. Ook als vakken waar formeel 45 uur voor staan. - Mr. A. Doesburg (patroon, TDNL Advocaten Breda). het ‘je kindje’ is. Ik vraag het u omwille - Mr. E.J. Dubbeldam (patroon; KampsVanBaar Een hypotheek en gezin is leuk, maar Advocaten, Sittard en Maastricht). van alle stagiaires die nog gaan komen. drie keer je tentamen niet halen, bete- - Mr. M.A.R. Schuckink Kool (patroon, Voor-Recht En om onze advocatuur in het alge- kent wel schrapping als advocaat. De Advocaten, Den Haag). meen. - Mr. E. Thomas (patroon, TDNL Advocaten Breda).
Reactie
Reactie van de algemene raad van geweest. Een veranderende maatschap- van patroons en kantoren is gevraagd de NOvA bij monde van Marjan pij en een mondiger cliënt zijn twee van en waarin de uitgezette lijn is bespro- van der List, portefeuillehouder de vele overwegingen die hebben geleid ken en getoetst. De algemene raad heeft opleidingen. tot aanpassing van de BA. Het moest deze brede gedachtewisseling altijd als anders, het moest beter. Kwaliteit was zeer positief en informatief ervaren. het sleutelwoord. Daar was iedereen het Het heeft mede bijgedragen aan onze Het beeld dat mr. Hörchner schetst her- over eens. standpuntbepaling. Ook de bijdragen ken ik niet. Met eigen ogen heb ik de De balie is betrokken bij het maken van de raad van advies van de NOvA, afgelopen weken kunnen zien hoe 409 van de afweging wat er moest veran- het curatorium en de Stichting Jonge enthousiaste stagiaires zijn begonnen deren. Met leden van het college van Balie Nederland zijn zeer gewaardeerd. aan hun Beroepsopleiding Advocaten afgevaardigden, leden van plaatselijke Even terughalen: de kernpunten (BA). Onze nieuwe confrères en collega’s Jonge Balies, portefeuillehouders oplei- van Kortmann en de algemene raad. tonen zich gedreven en vol energie om ding van de raden van toezicht (nu: van Uitbesteding van de opleiding om meer het te maken tot een kwalitatief goede de orde) en adjunct-secretarissen uit kwaliteit te kunnen bewerkstelligen, advocaat. Kwaliteit begint bij de oplei- alle arrondissementen is over het advies eindtermen van de opleiding vaststel- ding die sinds september 2013 grondig van Kortmann van gedachten gewis- len, een driejarige opleiding in plaats is herzien. Dat was nodig. Het rapport- seld. Er zijn daarnaast bijeenkomsten van één jaar met wat vakken, meer aan- Kortmann is daar heel duidelijk over georganiseerd waarin specifiek input dacht voor ethiek, meer vakken toetsen. rubriekopinie 45 45
April 20152015
Alles met als uitgangspunt een betaal- mige stagiaires meer tijd nodig hebben. en transparant geweest over het bare prijs. Een prijs die hoger is dan Stagiaires die al afgestudeerd zijn in de aantal dagdelen die de kwaliteitsslag vroeger, dat klopt. Maar verbetering richting van de gekozen leerlijn en die met zich mee zou brengen en heeft van kwaliteit kan niet zonder investe- op dat gebied praktijk uitoefenen, gaan daarover in het voortraject consistent ring. En natuurlijk, wij zien ook dat het sneller door de stof heen dan anderen. gecommuniceerd. Voor eenieder was economische tij zijn weerslag heeft op Zijn er leerpunten geweest? Ja, ook. het duidelijk dat de nieuwe opleiding de advocatuur. Misschien dat kantoren De opleiding is continu in ontwikke- meer van stagiaires ging vragen, dus even pas op de plaats maken daar waar ling en de UO luistert goed naar de ook in de voorbereiding. het gaat om het aannemen van stagi- gegeven feedback. Zo zijn roosters • De prijs is gestegen, dat is een feit. aires? De NOvA heeft hier eind 2014 aangepast en zijn nu alle stukken uit de Dat de opleiding meer zou gaan kos- verkennend onderzoek naar gehouden. Digitale Leeromgeving ook printbaar. ten, was iedereen duidelijk. Een kwa- We zien met de aanmeldingen nu ove- Daarnaast wordt steeds informatie en liteitsslag kan niet om niet gemaakt rigens, meer dan vierhonderd, ook wel suggesties bij stagiaires en docenten worden. De prijs is een onderdeel weer een lichtpuntje. opgehaald teneinde de opleiding ver- geweest bij de gunning aan de UO en Zijn de doelen van de nieuwe der te verbeteren. Dat gebeurt ook na de NOvA meent dat dit een redelijke opleiding gehaald? Ja. De opleiding bijvoorbeeld de eerste lesdag van een prijs is ten opzichte van hetgeen heeft meer dan vroeger raakvlakken module die vier lesdagen duurt, om geboden wordt. Vooraf is door een met de eigen praktijk van stagiaires. eventuele aanpassingen direct al door commissie uit het CvA een maximum Zij kunnen eigen casus inbrengen en te voeren. Verder merken wij dat de gesteld van 15.000 euro. Daar blijven oefenen met eigen praktijksituaties. De patroons van de eerste lichting stagi- we onder. patroons mogen aansluiten bij de jaar- aires nog niet helemaal hebben over- • De heer Hörchner suggereert dat lijkse evaluatiegesprekken met de stagi- zien wat de veranderingen inhielden. toetsuitslagen worden gemanipu- aire, waardoor een nuttige uitwisseling Om die reden organiseert de NOvA leerd. Dat is regelrechte onzin. Er plaatsheeft tussen praktijk en oplei- samen met de UO bij de start van elke is een onafhankelijke examencom- ding. Stagiaires worden door een keuze nieuwe lichting nu bijeenkomsten voor missie ingesteld onder leiding van in leerlijn te maken specialistischer patroons om de BA nader toe te lichten. Gerard Mols, oud-rector magnificus opgeleid wat maakt dat meer diepgang Deze bijeenkomsten worden zeer goed van de Universiteit Maastricht en mogelijk is. Ethiek en vaardigheden bezocht en leiden tot enthousiaste hoogleraar strafrecht. Deze commis- lopen als rode draad door de opleiding. geluiden van patroons over de BA. Na sie volgt de gebruikelijke methodes Ook wordt de opgedane kennis veel anderhalf jaar is de opleiding nog niet om uitslagen vast te stellen en wordt meer dan vroeger getoetst. Net zoals in uitontwikkeld, de eerste starters zullen op generlei wijze door de NOvA of de oude beroepsopleiding worden er de BA pas begin 2016 afronden. UO beïnvloed. mensen uit de praktijk betrokken bij De algemene raad heeft eerder het geven van onderwijs en de ontwik- aangekondigd de opleiding te gaan De algemene raad staat voor kwalita- keling van onderwijs en de toetsen. evalueren. Er zal onderzocht worden of tief hoogstaande advocatuur in ons Deze praktijkgerichtheid maakt dat substantiële wijzigingen wenselijk of land. Wij zijn er van overtuigd dat dat kantoren, meer dan in de oude beroeps- noodzakelijk zijn. Vertegenwoordigers betekent dat je er voor moet zorgen opleiding, vanaf het begin profijt heb- van de balie worden hierbij uiteraard dat advocaten op de juiste manier, ben van de opleiding van stagiaires. betrokken. met aandacht voor maatschappij en Zijn stagiaires daarmee per definitie Tot slot wil ik graag ingaan op nog cliënt, worden opgeleid. Die aandacht tienduizenden euro’s minder declarabel een aantal feitelijke onjuistheden in het zit verpakt in de Beroepsopleiding zoals Hörchner beweert? Wij denken artikel van de heer Hörchner. Advocaten, die weliswaar duurder is van niet. Voor elk vak staat een aantal • De heer Hörchner maakt een inge- dan vroeger, maar naar onze stellige dagdelen voorbereiding. Deze zijn zoals wikkelde en onjuiste optelsom van overtuiging nog beter geëquipeerde gebruikelijk gekwalificeerd op drie uren en belasting. De algemene beroepsgenoten gaat leveren. Confrères uur. De voorbereidingstijd die per vak raad heeft aangesloten bij hetgeen en collega’s die bijdragen aan dat waar is voorgeschreven is getoetst door de de Commissie Stagiaire-Opleiding de NOvA voor staat: kwaliteit en des- Uitvoeringsorganisatie (UO) om te zien heeft geadviseerd. De algemene raad kundigheid, waarop de rechtzoekende of die realistisch is. We zien dat som- is daarnaast van meet af aan helder mag vertrouwen. advertenties
Met online webcolleges mijn juridische kennis laten groeien!
Lente is aangebroken! U wilt dan toch ook van het mooie weer genieten? Bij de Amsterdam Law Academy is dat mogelijk. Kijk snel op amsterdamlawacademy.nl en laat u verrassen door onze webcolleges gegeven door topdocenten van de UvA en VU.
Zo houdt u tijd over om uw heg te snoeien!
POWERED BY
NU EENMALIG CASSATIE TE KOOP IN CIVIELE ZAKEN
€ 12.500 www. Mr K. Aantjes tel. 070 – 390 62 60 juridisch.nl [email protected]
www. € 1.250 Advocaten gezocht Ben je advocaat en wil je niet (meer) in loondienst werken? Zelfstandig en ondernemend je vak uitoefenen, juridisch.com maar ook niet in je eentje op een kantoor of thuis zitten? Maak dan kennis met ons.
€ 1.250 Wij zijn een samenwerkingsverband van zelfstandig www. werkende advocaten. Accent ligt op de commerciele praktijk. Modern en goed bereikbaar kantoor in Amsterdam. Iedere advocaat is eigen ondernemer, fiscaal.com en profiteert van de gezamenlijke voorzieningen. Maximale vrijheid, lage vaste kosten.
Interesse? Mail naar drs. P. Dinkla, [email protected] Interesse? Mail naar [email protected] Juridische even opfrissen 47 kwesties April 2015 die zijn weggezakt
Redelijkheid van de BGK Hoe zit het met de dubbele redelijkheidstoets bij buitengerechtelijke kosten?
Halime Celik1
n navolging op het Drenth-arrest van oordeelde de Hoge Raad in een recente goedkoper zou zijn geweest dan het I19872 heeft de wetgever in 1992 in uitspraak dat de wetgever niet heeft inschakelen van een advocaat. artikel 6:96 BW neergelegd dat de rede- beoogd om kosten voor rechtsbijstand De tweede toets houdt in dat de kos- lijke kosten ter vaststelling van schade die zijn gemaakt op basis van een no cure ten naar omvang en aard redelijk moe- en aansprakelijkheid (lid 2 onder b) en no pay-overeenkomst uit te sluiten van ten zijn. De beoordeling hiervan is sterk de redelijke kosten ter verkijging van vergoeding.6 Immers, ook in die geval- afhankelijk van hoe men de context, en voldoening buiten rechte (lid 2 onder c) len geldt als uitgangspunt dat de bena- dus de feiten die die context bepalen, als vermogensschade voor vergoeding deelde – met inachtneming van alle waardeert.10 Het belang van de zaak in aanmerking komen.3 Het artikel omstandigheden van het geval – zo veel kan een rol spelen bij die waardering,11 biedt geen zelfstandige grondslag voor mogelijk komt te verkeren in de ver- maar ook de complexiteit van de zaak de vergoeding van buitengerechtelijke mogenspositie waarin hij zou hebben en de aard van de werkzaamheden. Bij kosten, maar veronderstelt dat een wet- verkeerd zonder schadeveroorzakende een zeldzame kwestie bijvoorbeeld is telijke verplichting tot schadevergoe- gebeurtenis.7 het aanwenden van extra inspanningen ding bestaat. Opvallend is dat kosten Algemeen aanvaard is dat buiten- eerder verklaarbaar en redelijk. Het ook voor vergoeding in aanmerking gerechtelijke kosten toerekenbaar zijn omgekeerde is uiteraard ook waar. Zo kunnen komen wanneer uiteindelijk aan de aansprakelijke partij als deze kunnen de kosten die het gevolg zijn niet komt vast te staan dat schade is voldoen aan de dubbele redelijkheids- van het inefficiënt werken de tweede geleden.4 toets. De eerste toets houdt in dat de redelijkheidstoets niet doorstaan. De tekst en de strekking van het kosten van rechtsbijstand in de gege- Nadat de buitengerechtelijke kosten artikel stellen geen eisen aan de wijze ven omstandigheden in redelijkheid onderworpen zijn aan de dubbele rede- van berekening van kosten buiten dienen te zijn gemaakt.8 Dat houdt in lijkheidstoets, kan bij aanwezigheid rechte, anders dan dat deze kosten in dat het maken van die kosten – zoals van een percentage eigen schuld van de de gegeven omstandigheden redelijk bijvoorbeeld het voeren van een tele- benadeelde op de initiële schade – zoals moeten zijn. Uit de parlementaire foongesprek of het inschakelen van een het niet-dragen van de veiligheids- geschiedenis van dit artikel blijkt ook advocaat of een deskundige – redelijk gordel – de schadevergoedingsplicht niet dat is beoogd om bepaalde kos- moet zijn geweest. Dat aan deze toets met eenzelfde percentage gecorrigeerd ten uit te sluiten van vergoeding.5 Zo geen al te hoge eisen mogen worden worden. Deze correctie wegens schuld- gesteld, blijkt uit een uitspraak van het deling werkt dan ook door in de vergoe- Hof Amsterdam.9 Het hof oordeelde ding van de buitengerechtelijke kosten. 1 Vanaf 1 april advocaat bij Boumans & Partners advocaten te Maastricht en advocaat-redactielid bij dat de aansprakelijke partij de bena- Op grond van artikel 6:101 lid 1 BW kan het Advocatenblad. deelde niet kan tegenwerpen dat deze dan eventueel billijkheidshalve nog een 2 HR 3 april 1987, NJ 1988, 275, m.nt. CJHB (L&L/ gebruik had moeten maken van zijn aanpassing van het percentage eigen Drenth). 3 Behoudens voor zover ex art. 241 Rv het proces- rechtsbijstandverzekering, omdat deze schuld op de buitengerechtelijke kosten kosten betreffen (6:96 lid 3 BW). Een uitzondering volgen. 12 daarop vormt de deelgeschillenprocedure (artt. 6 HR 26 september 2014, NJB 2014/1777, JA 2014/136, 1019w-1019cc Rv), omdat deze verweven is met de RvdW 2014/1084, ECLI:NL:HR:2014:2797. afwikkeling buiten rechte. 7 Zie daarover meer in HR 26 maart 2010, 4 In dat geval moet voor toerekenbaarheid komen r.o. 3.5., RvdW 2010, 468, NJB 2010, 804, 10 HR 20 december 2002, in conclusie P-G, vast te staan dat het redelijk was om deskundige ECLI:NL:HR:2010:BL0539. ECLI:NL:PHR:2002:AE9389. bijstand in te schakelen om onderzoek te doen 8 HR 16 oktober 1998, NJ 1999, 196, NJ 1999/196, 11 HR 9 december 1994, RvdW 1994, 237 (Smit/De naar de mogelijke gevolgen van de gebeurtenis ECLI:NL:HR:1998:ZC2740 (Amev/Staat). Moor). (HR 11 juni 2003, NJ 2005, 50 Bravenboer/London) 9 Hof Amsterdam 9 januari 1997, NJ 1997, 519, 12 HR 21 september 2007, NJ 2008, 241, m.nt. en HR 13 maart 2015, ECLI:NL:HR:2015:586. ECLI:NL:GHAMS:1997:AC0717, zie ook Rb. Amsterdam J.B.M. Vrancken, JA 2007/175, m.nt. J. Wildeboer, 5 MvA II, Parl.Gesch.6, p. 334-337. 29-11-1995 NJ 1996, 292. ECLI:NL:HR:2007:BA7624. advertenties
VU LAW Prof. Mr. Matthias Borgers, ACADEMY Docent fi nancieel- economisch strafrecht In 3 dagen uw kennis over witwassen, voordeelsontneming, strafzaken en de WED compleet. 16, 23 en 30 april www.vula.nl
mr H.L. van Lookeren Campagne A LT KAM BOER ADVOCATEN cassatieadvocaat
• cassatie-quick scan (eisend en verwerend) • cassatieadvies (uitgebreid, eisend en verwerend) • second opinions (eisend en verwerend) CIVIELE CASSATIE? • cassatieprocedures (eisend en verwerend) prijsafspraken mogelijk uiteraard in overleg met de zaaksadvocaat ook op basis van toevoeging ook op toevoegingsbasis, waar mogelijk! zie onze website voor voorbeeldzaken Postbus 91472 2509 EB Den Haag tel: (070) 383.67.80, fax: (070) 385.52.77 Info: mr H.J.W. Alt, Pb. 82228, 2508 EE Den Haag [email protected] Tel.: 070 - 358 94 79, fax: 070 - 358 51 97 http://www.advocatenkantoorvlc.nl/ [email protected], www.altkamboer.com
96901_Lookeren.indd 1 8/18/2014 11:41:14 AM Van der Putt Advocaten zoekt een: ADVOCAAT-STAGIAIRE/ BENK Advocaten is een advocatenkantoor dat zich voornamelijk richt ADVOCAAT-MEDEWERKER op de ondernemers van Noord Nederland. We voelen ons betrokken bij onze cliënten en zorgen ervoor dat onze bereikbaarheid goed is. Deze betrokkenheid vinden we ook in de sfeer op kantoor erg belangrijk. Van der Putt Advocaten is met tien gespecialiseerde advocaten een bekend advocatenkantoor in de regio We werken hard, maar wel op een plezierige manier, met een gezond Limburg en Oost-Brabant. Wij bestaan al meer dan evenwicht tussen werk en privé. 40 jaar. De afdeling letselschade is op zoek naar een nieuwe collega. Spreekt jou de combinatie van een interessante praktijk met een plezierige werksfeer aan? Onze belangrijkste specialisaties liggen op het terrein van het arbeidsrecht, Reageer dan snel op onze vacature voor een: het ondernemingsrecht, het insolventierecht, het vastgoedrecht (o.a. huur-
recht, bouwrecht en bestuursrecht) en het personen- en familierecht. ADVOCAAT-STAGIAIRE / ADVOCAAT-MEDEWERKER die vooral in het personenschaderecht en letselschade- recht werkzaam zal zijn. Aantoonbare affiniteit met letselschaderecht en aansprakelijkheidsrecht is een
Wij zoeken ter uitbreiding van ons team één of twee: vereiste. Stuur je curriculum vitae met cijferlijst en motivatie
binnen veertien dagen na heden naar [email protected] of per post naar: Van der Putt Advocaten, t.a.v. Arthur Advocaat-medewerker(s) van Dok, Postbus 130, 5800 AC Venray.
Een uitgebreide beschrijving van deze functie en alle relevante Postbus 130, 5800 AC Venray 0478-556677 informatie vindt u op www.benk.nl. [email protected] | www.putt.nl historie 49
April 2015 canon van de advocatuur Dichter-advocaat Willem Bilderdijk (1756-1831) maakte niet alleen naam als dichter, geschiedschrijver en leermeester van de Koning, maar was ook een bekend advocaat.
Robert Sanders n menig dichterswijk in Nederland Bilderdijk weigerde die eed af te leggen I is wel een Bilderdijkstraat te vinden. en werd daarop gedwongen het land te Willem Bilderdijk maakte echter niet verlaten. Via Groningen, Hamburg en alleen naam als dichter, geschiedschrij- Londen belandde hij in Brunswijk waar ver en leermeester van koning Lodewijk hij met lesgeven trachtte in zijn levens- Napoleon, maar was in zijn tijd ook een Willem Bilderdijk onderhoud te voorzien. gevierd advocaat. (1756-1831) In maart 1806 – Bilderdijk was Bilderdijk werd geboren op 7 sep- inmiddels vijftig – eindigde zijn jaren- tember 1756 aan de Amsterdamse Wes- Zijn bekendste cliënt was waarschijnlijk lange ballingschap. Na terugkeer kwam termarkt. Een aandoening aan zijn voet de Rotterdamse volksvrouw Catharina Bilderdijk in contact met de nieuwe kluisterde hem als kind tien jaar lang Mulder, beter bekend als Kaat Mossel. koning van Holland, Lodewijk Napo- aan huis, waar hij weinig anders om Bilderdijk beschreef haar later als ‘een leon, die hem aanstelde als koninklijke handen had dan zelfstudie. Reeds op ruw gemeen wijf, maar bij wie geener- bibliothecaris en als zijn leermeester in twintigjarige leeftijd werd zijn reputa- lei erg was’. Kaat Mossel was door de de Nederlandse taal. Bilderdijk trachtte tie als dichter gevestigd toen het Leids autoriteiten gearresteerd wegens haar de koning – die zich ooit presenteerde dichtgenootschap Kunst Wordt Door aandeel in de onlusten van 1783. Volgens als ‘Konijn van Olland’ – Nederlands te Arbeid Verkreegen zijn gedicht Invloed Bilderdijk viel het met het orangistische leren door ezelsbruggetjes, zoals voor van de dichtkunst op het staetsbestuur met oproer in Rotterdam wel mee, en was diens motto ‘Doe wel en zie niet om’ een gouden penning beloonde. de vervolging van Kaat Mossel vooral (‘D’ou elle ainsi ni d’homme’). Na een baantje op het belastingkan- bedoeld om haar ten voorbeeld te stel- Het gedwongen vertrek van Lode- toor van zijn vader mocht Bilderdijk in len. Uiteindelijk werd Kaat Mossel ver- wijk Napoleon in 1810 betekent voor 1779 rechten gaan studeren in Leiden. In oordeeld tot een zware gevangenisstraf, Bilderdijk een financiële aderlating. Als 1780 schreef hij zich als student in. Na maar Bilderdijk wist de rechters ervan privaatdocent gaf hij in Leiden les in afronding van zijn studie in 1782 ves- te overtuigen dat zij gevaar zou lopen vaderlandse geschiedenis. De inkomsten tigde hij zich als advocaat in Den Haag. in een Rotterdamse cel. Onder militaire waren karig maar hij had grote invloed Bilderdijk startte zijn praktijk bewaking werd Kaat Mossel overge- op zijn studenten, onder wie Isaäc da tijdens een turbulente periode in de bracht naar de Haagse Voorpoort. Costa en Guillaume Groen van Prinste- vaderlandse geschiedenis, waar de Door zijn optreden in de zaak-Kaat rer. Door die invloed en zijn kritiek op tegenstelling tussen patriotten en prins- Mossel kreeg Bilderdijk nationale de vooruitgang, in het bijzonder de Ver- gezinden de gemoederen in beweging bekendheid. Zonder zijn eigen overtui- lichting en de Franse revolutie, wordt bracht. De jonge advocaat koos partij ging tekort te doen, verdedigde hij ook Bilderdijk wel beschouwd als de aartsva- voor de prinsgezinden en liet niet na vervolgde patriotten. Bilderdijk bouwde der van het Nederlandse conservatisme. de patriotten in zijn hekeldichten te een florerende praktijk op. Na de ves- In 1827 vertrok Bilderdijk uit Leiden bekritiseren. Zijn advocatenpraktijk tiging van het revolutionaire regime naar Haarlem, waar de dichter-advocaat bestond voornamelijk uit oranjeklanten in ons land werd ook van advocaten op 18 december 1831 stierf in zijn huis en hij slaagde er met regelmaat in om in de Bataafse Republiek een eed van aan de Grote Markt. Hij werd als laatste vervolgde partijgenoten vrij te pleiten. trouw aan het nieuwe bewind geëist. begraven in de St. Bavokerk.
1700 1800 1900 2000
Engelbert Frida Katz (1547-1619) (1753-1796)Rutger Jan (1761-1825) Thom Fruin (1879-1928) (1912-1991) (1583-1645) (1756-1835)Pieter Paulus (1769- 1846) (1780-1834)Tobias(1838-1913) Asser (1844-1901) (1849-1919)(1869-1945) (1860-1930) (1880-1954) (1883-1949) (1885-1963) (1893-1979) (1894-1972) (1896-1971) (1896-1970) Hugo de Groot Otto Verpaalen C.F. van Maanen Johannes Drost Abraham Hartogh G.W. van der Does Hendrik Mulderije Schimmelpenninck Jonas Daniël Meijer Nicolaas de Brauw Pieter Jelles Troelstra Johannes van Kuyk Joannes van der Linden Adolphine Eduardina Kok Ali Visser van IJzendoorn Pieter Willem van Doorne Johan van Oldenbarnevelt 50 praktijk
April 2015 Hoe veilig is uw kantoor? Onderzoek leert dat 75 procent van advocatenkantoren geen verplichte risico-inventarisatie en -evaluatie heeft. Wat kan er misgaan in een kantoor? ‘Vaak worden de echte risico’s niet gezien.’
Franc de Korte Beeld: Dimitry de Bruin
riekwart van de advocatenkan- procent geen RI&E heeft, is vrij normaal meters in rap tempo toe. ‘En dat grote toren met personeel beschikt in sectoren waar geen sociale partners kopieerapparaat moet in een aparte D niet over een getoetste risico- als vakbonden en werkgeversorganisatie ruimte staan, liefst met afzuiging, want inventarisatie en -evaluatie (RI&E), actief zijn,’ weet Paasschens. ‘Er wordt er komen nogal wat schadelijke dampen bleek recent uit onderzoek van Balie- vaak gedacht dat het grootste gevaar en fijnstof af.’ plus. Dat terwijl de RI&E sinds 1994 op kantoor de nietmachine is,’ vervolgt Toch liggen de grootste risico’s bin- verplicht is vanuit de Arbowet voor hij gekscherend. ‘Vaak worden de echte nen de advocatuur niet in een bureaula, werkgevers die voor meer dan veertig risico’s niet gezien.’ maar op het gebied van de psychosociale uur personeel in dienst hebben. Wie het De kans dat je op kantoor gewond arbeidsbelasting (PSA). Uit de Arboba- document bij controle door de Arbeids- raakt door een nietmachine is relatief lans van onderzoeksinstituut TNO en inspectie niet kan overleggen, kan een klein. Toch is de kantooromgeving niet het ministerie van Sociale Zaken blijkt boete krijgen. zonder gevaar, weet arbodeskundige dat ruim tien procent van het verzuim ‘Je gaat door zo’n inventarisatie Josje Salentijn van Salentijn Consult. op kantoor te wijten is aan werkdruk, ineens heel anders naar je kantoor kij- ‘Glaswanden zijn prachtig, maar gevaar- stress en (seksuele) intimidatie. Inmid- ken,’ zegt Menno Vernooij van Joosten lijk. Het zal niet voor het eerst zijn dat dels is het terugdringen van PSA een Advocaten. Hij was afgelopen zomer er iemand tegenaan loopt. Dan komt van de speerpunten van PvdA-minister verantwoordelijk voor het in kaart zo’n mooie wand hard aan,’ vertelt Lodewijk Asscher van Sociale Zaken en brengen van alle veiligheids- en gezond- Salentijn die inmiddels de nodige kan- Werkgelegenheid. heidsrisico’s binnen het kantoor en de toren heeft bijgestaan bij het opmaken ‘Werkdruk staat ook boven aan het bijbehorende oplossingen. Daarbij pas- en de toetsing van de verplichte RI&E. lijstje met risico’s binnen de advoca- seren allerlei grote en kleine punten de ‘Je ziet vaak dat het aantal vierkante tuur,’ vertelt Salentijn. Haar bewering revue, van stresspreventie tot de hoogte meters dat beschikbaar is voor bijvoor- wordt bevestigd door verzekeraar van de planken in de archiefkasten. ‘Ik beeld ondersteunend personeel niet Movir. Uit cijfers blijkt dat psychische had bijvoorbeeld nooit stilgestaan bij aan de eisen voldoet,’ vertelt ze. ‘Advo- klachten al jaren de grootste veroorza- de schadelijke uitstoot van de printers,’ caten zitten vaak alleen op een kamer, ker van arbeidsongeschiktheid onder zegt Vernooij. Om over de vlucht- terwijl het ondersteunend personeel advocaten en hun personeel zijn. Vol- routes binnen het oude pand aan de opgestapeld zit in dezelfde ruimte als gens haar zit er een behoorlijke kloof Emmastraat in Amsterdam nog maar te het kopieerapparaat.’ Ze wijst er op dat tussen wat werkgevers van hun perso- zwijgen. Inmiddels is het allemaal opge- voor bureauwerk met een flatscreen neel verwachten en wat verantwoord is. nomen in de RI&E van het kantoor. beeldscherm al zes vierkante meter per Ook het aantal kantoren dat is aangeslo- Balieplus-directeur Paul Paasschens werkplek staat. Worden daar bijvoor- ten bij een arbodienst valt tegen. Terwijl staat niet te kijken van de onbekend- beeld ook besprekingen gehouden, dan een bedrijfsarts juist kan helpen om heid van de verplichte RI&E. ‘Dat 75 neemt het aantal benodigde vierkante (langdurig) verzuim terug te dringen. praktijk 51
Agressie, geweld, pesten en seksuele Risico's op kantoor intimidatie Geen goede stoel (Stoel moet voldoen aan norm NEN-EN 1335-1. Te hoge Plus: als stoel voldoet aan normen Fijnstof uit apparatuur (Bij Te weinig toiletten werkdruk Slecht bureau NEN 1812 type HAV of HRAV, of de printers of kopieerapparaten die (Bouwbesluit stelt globaal (Moet in hoogte NPR 1813 is de stoel ook ergonomisch meer dan vijfduizend afdrukken 1 per 180 vierkante meter verstelbaar zijn). verantwoord). per maand maken). vloeroppervlak).
Ondeugdelijk gebouwen (Denk aan gladde vloeren, losliggende vloerbedekking, snoeren, treden en opstappen hoger dan 21 cm, geen leuningen.)
Brand (Onder meer verplicht: minimaal twee vluchtwegen, deur binnen dertig meter, zestig centimeter brede trap met 100 leuning, brandblussers). Onderweg en Te weinig Te grote fysieke Te veel Slecht klimaat (Denk aan Ondeugdelijke werken bij derden ruimte voor belasting (Zwaar geluid onvoldoende ventilatie. En: arbeidsmiddelen (Kun je verantwoord werknemer tillen, repeterende (Maximum is zomers geldt een maximum (Denk aan snoeren reizen? Carkit in bewegingen die een equivalent binnentemperatuur van 26° op de vloer). de auto of een kunnen leiden geluidsniveau C, ’s winters een minimum chauffeur?). tot RSI). van 45 dB(A)). temperatuur van 20 °C).
‘Wat dat betreft mag er binnen de vragen moet je met een plan komen. De de ervaringen positief. ‘Bij ons had advocatuur nog heel veel gebeuren op digitale RI&E voor de advocatuur gene- de verhuurder al heel veel geregeld, het gebied van goed werkgeverschap,’ reert automatisch het plan van aanpak.’ maar we hebben nu wel met de andere concludeert Salentijn. Volgens haar is Sommige punten zijn heel mak- huurders in het pand afgesproken dat het opstellen van een RI&E een goede kelijk te verhelpen. Zo stonden de we binnenkort een ontruimingsoe- start om de risico’s in kaart te brengen. bureaus bij Joosten Advocaten naar fening gaan houden,’ vertelt Brigitte ‘De risico-inventarisatie vormt een buiten gericht. ‘De secretaresses zaten van Wanrooij van Valegis Advocaten soort afvinklijstje. Maar het proces na daardoor de hele dag met samengekne- in Den Haag. Ondanks dat er voor de RI&E is vele malen belangrijker.’ Na pen ogen te werken vanwege het felle haar kantoor maar weinig aandachts- het invullen van een vragenlijst moet licht,’ vertelt Vernooij. De oplossing was punten naar voren kwamen, is ze blij een plan van aanpak volgen. ‘Welke heel simpel; de bureaus een kwartslag dat de RI&E er is. ‘Je kunt maar beter maatregelen neem je om bijvoorbeeld draaien. voorbereid zijn,’ zegt ze. ‘Als alles goed werkstress te verminderen? Hoe verbe- Ook bij andere kantoren die werk is, komt het document maar zelden uit ter je de werkplekken? Op al dat soort hebben gemaakt van de RI&E zijn de kast.’ advertenties
De Hoge Raad der Nederlanden is als hoogste rechterlijke instantie in Nederland belast met de cassatierechtspraak op het gebied van het civiele recht, het strafrecht en het belastingrecht. De Hoge Raad is naast zijn taak en bevoegdheid op het gebied van de cassatierechtspraak door de wet belast met een aantal bijzondere taken. Aan de Hoge Raad is een parket verbonden, waarvan advocaten-generaal en de (plaatsvervangend) procureur-generaal deel uitmaken. De voornaamste taak van het parket is het geven van rechtsgeleerde adviezen, zogenoemde conclusies, aan de Hoge Raad. De directeur bedrijfsvoering is onder meer verantwoordelijk voor de (juridisch-) weten- schappelijke ondersteuning aan de Hoge Raad en aan het parket. Wetenschappelijk medewerker sectie civiel v/m 32-36 uur per week
Functie-inhoud Salaris Het betreft een hoogwaardige juridische functie. U verleent bij- Afhankelijk van opleiding, ervaring en kennis zal inschaling stand bij het opstellen door de advocaat-generaal van conclusies plaatsvinden tot een maximumsalaris van € 4.380,72 bruto per ten behoeve van de civiele kamer van de Hoge Raad, door onder maand bij een volledige werkweek (schaal 11), exclusief 8% meer het verzamelen van wetenschappelijke documentatie, het vakantiegeld en eindejaarsuitkeringen. Mits aan de opleidings- verrichten van literatuur-, jurisprudentie-, wetsgeschiedenis- en eisen is voldaan zoals bedoeld in art. 5 lid 1 onder a en b van dossieronderzoek en het schrijven van concepten voor conclusies. de Wet Rechtspositie Rechterlijke Ambtenaren, volgt bij 6 jaar U bespreekt de door u opgestelde stukken met de advocaat- relevante juridische werkervaring (waarvan tenminste één jaar bij generaal voor wie u werkt. de Hoge Raad) en bij goed functioneren in beginsel een benoeming tot gerechtsauditeur met een overgang naar salariscategorie 11 Functie-eisen rechterlijk ambtenaren (= ± ambtelijke schaal 12). Tevens biedt U heeft rechten gestudeerd aan een Nederlandse universiteit en de Hoge Raad der Nederlanden goede secundaire arbeids- beschikt over een grondige kennis van en inzicht in het burgerlijk voorwaarden zoals betaald ouderschapsverlof, een vervoersplan recht. Indien het door u afgelegde afsluitend examen niet voldoet en de mogelijkheid om een deel van uw arbeidsvoorwaarden zelf aan de vereisten voor toelating tot de rechterlijke macht zoals samen te stellen (IKAP). bedoeld in art. 5 lid 1 onder a en b van de Wet Rechtspositie Rechterlijke Ambtenaren, dient u bereid te zijn in het eerste jaar Informatie dat u werkzaam bent bij de Hoge Raad alsnog in de daartoe Inlichtingen kunnen worden ingewonnen bij de heer benodigde vakken examen af te leggen. Publicaties, bij voorkeur mr. C.S. (Cristian) Avendaño Canto tel. 070- 3611166 en op het gebied van civiel recht, strekken tot aanbeveling. mevrouw A.F. (Anne) Mollema tel. 070-361124 (gerechtsauditeurs Relevante praktijkervaring is gewenst. sectie civiel) en bij mevrouw M.M.S. Ophorst-Schnijder, telefoon 070 – 361 14 86 (adviseur bedrijfsvoering P&O). Voor Bijzonderheden informatie over de Hoge Raad, het parket en het wetenschappelijk Het betreft een functie voor een periode van 5 à 6 jaar. Daarna bureau kunt u ook terecht op de website www.hogeraad.nl. wordt u geacht uw loopbaan elders voort te zetten. Leden van het wetenschappelijk bureau gingen over naar de rechterlijke macht, universiteiten, departementen, advocatuur of bedrijfsleven. Sollicitatie Er is binnen het wetenschappelijk bureau voldoende gelegenheid Belangstellenden kunnen hun schriftelijke sollicitaties inclusief om cursussen te volgen. C.V. en cijferlijst onder vermelding van sectie civiel, tot en met 19 april 2015 sturen naar de Hoge Raad der Nederlanden, t.a.v. stafunit P&O, Postbus 20303, 2500 EH Den Haag. De sollicitatiegesprekken zullen in beginsel plaatsvinden op 19 en 20 mei 2015.
Acquisitie n.a.v. deze advertentie wordt niet op prijs gesteld. van de orde 53
April 2015 dekenberaad Beleidsregel bestuursrechtelijke handhaving advocatuur Speerpunten e deken van de orde van advocaten te waarborgen, hebben de dekens de De deken is niet verplicht bij over- Din het arrondissement is belast inhoud van de beleidsregel met elkaar treding van een bestuursrechtelijk met het toezicht op de advocaten die bepaald. handhaafbare norm daadwerkelijk kantoor houden in zijn arrondissement. bestuursrechtelijk te handhaven: bij het Alle wet- en regelgeving die op een Zakelijke beschrijving bepalen van de handhavingsmethode advocaat van toepassing is, is tuchtrech- De bestuursrechtelijk handhaafbare (tuchtrechtelijk of bestuursrechtelijk) telijk handhaafbaar. Als gevolg van de normen zijn in de beleidsregel gerang- maakt hij de inschatting welke route in wijziging van de Advocatenwet kan de schikt in categorieën. In de rangschik- het specifieke geval het meest effectief deken per 1 januari 2015 een beperkt king is primair uitgegaan van het zal zijn in het beëindigen van de over- aantal normen ook bestuursrechtelijk schadelijke effect dat overtreding van treding en/of in het voorkomen dat de handhaven: voor overtreding van één of een norm mogelijk heeft op het cliënt overtreding opnieuw plaatsvindt. Wel meerdere van deze normen kan hij een belang. Aan elke categorie is een boe- stellen de dekens jaarlijks een aantal last onder dwangsom of een bestuur- tetarief verbonden. De deken kan de normen vast die als speerpunten gelden lijke boete opleggen (artikel 45g, eerste bestuurlijke boete verhogen, verlagen voor de bestuursrechtelijke handhaving. lid, Advocatenwet). De bevoegdheid of matigen als de omstandigheden dit Deze speerpunten worden gepubliceerd om bestuursrechtelijk te handhaven is rechtvaardigen. De deken kan daar- in het Jaarplan van het dekenberaad. Tenzij beperkt tot de bij verordening vastge- naast afzien van het opleggen van een sprake is van samenloop of bijzondere stelde normen die betrekking hebben bestuurlijke boete en volstaan met een omstandigheden, wordt overtreding op de volgende onderwerpen: normoverdragend gesprek indien dat van deze normen in beginsel bestuurs- • patroon- en stagiaireverplichtingen in overeenstemming is met de ernst rechtelijk gehandhaafd. Voor 2015 heb- (artikel 9b, zesde lid, Advocatenwet); van de gedraging en de mate van ver- ben de dekens de volgende speerpunten • de beroepsopleiding (artikel 9c, twee- wijtbaarheid. Een bestuurlijke boete vastgesteld: de lid, van de Advocatenwet); is een punitieve maatregel en kan niet • de advocaat beschikt over een advoca- • de vakbekwaamheid en kwaliteit van naast een tuchtrechtelijke maatregel tenpas (artikel 6.13, eerste lid, Veror- de beroepsuitoefening (artikel 28, eer- worden opgelegd. Het wettelijk boe- dening op de advocatuur); ste lid, onderdeel a, Advocatenwet); temaximum is 8.100 euro (artikel 45g, • de advocaat heeft een stichting der- • de kantoorklachtenregeling (artikel tweede lid, Advocatenwet). dengelden ter beschikking (artikel 28, eerste lid, onderdeel b, Advocaten- Indien sprake is van een overtreding 6.21 Verordening op de advocatuur); wet); die voortduurt en beëindigd dient te • de advocaat beschikt over een kan- • de inrichting van de administratie worden, kan de deken besluiten tot het toorklachtenregeling (artikel 6.28 (artikel 28, eerste lid, onderdeel c, opleggen van een last onder dwangsom. Verordening op de advocatuur); Advocatenwet); De dwangsom wordt op een zodanig • de advocaat draagt zorg voor een • de beroepsaansprakelijkheidsverzeke- niveau vastgesteld dat deze hoger is dan juiste en volledige informatiever- ring (artikel 28, eerste lid, onderdeel het financiële voordeel dat voortzetting strekking omtrent de wijze van d, Advocatenwet). van de overtreding met zich meebrengt. praktijkuitoefening en omtrent enige Behoudens spoedeisende omstandig- vorm van samenwerking (artikel 7.4 Ten behoeve van de rechtszeker- heden zal de deken de overtreder eerst Verordening op de advocatuur); heid heeft elke deken de Beleidsregel waarschuwen en gelegenheid bieden • de advocaat draagt zorg voor een vol- bestuursrechtelijke handhaving advo- tot herstel, alvorens over te gaan tot het ledige opdrachtbevestiging (artikel catuur vastgesteld, waarin invulling opleggen van een last onder dwangsom. 7.5 Verordening op de advocatuur). wordt gegeven aan de bestuursrechte- Een last onder dwangsom is een herstel- lijke handhavingsbevoegdheden van de maatregel en kan naast een bestuurlijke De beleidsregel treedt in werking op deken. Om een uniforme uitoefening boete of tuchtrechtelijke maatregel wor- 31 maart 2015 en is gepubliceerd op de van deze handhavingsbevoegdheden den opgelegd. website van uw lokale orde. 54 van de orde
April 2015
ordebericht Fraudeonderzoek door advocaten Het Financieel Dagblad (FD) berichtte werkzaamheden tot de kern van het vullende (werk)afspraken die zien op de op 16 maart dat forensisch accoun- advocatuurlijke werk behoren. Volgens wijze van uitvoeren van een dergelijk tants bezwaar zouden maken tegen de een recente uitspraak van de Rechtbank onderzoek. De ervaring leert dat advo- opmars van advocaten in hun domein. Den Haag is het verschoningsrecht caten die dergelijke werkzaamheden Inderdaad hebben steeds meer advoca- van de advocaat niet van toepassing verrichten vakbekwaam zijn. Zij zullen, tenkantoren een onderzoekspraktijk. op onderzoek dat alleen feitelijkheden in lijn met de uitspraak van de Recht- De NOvA gaat ervan uit dat dit behoort bevat. De NOvA kan zich hier goed in bank Den Haag, de cliënt in voorko- tot de vrije markt waar de concurren- vinden. mende gevallen vooraf moeten wijzen tie haar werk moet kunnen doen. Het Regulering is dan ook niet nodig, op de reikwijdte van het verschonings- is hooguit de vraag in hoeverre deze hooguit kan worden gedacht aan aan- recht.
Pilot KEI beperkter Aadvocatenorde
Hoogste tijd dat @Advocatenorde @EdithSchippernl De Rechtspraak heeft besloten om de NOvA en de Rechtspraak afgelopen tot de orde roept vanwege loze beschuldigingen eerste pilot voor digitaal procederen maand hebben georganiseerd. Ook #complot (KEI) beperkter aan te pakken dan medewerkers van de Rechtspraak Sidney Smeets gepland. In plaats van vier gerech- zagen nog ruimte voor verbetering. Aadvocaatsmeets ten zal de pilot op 1 april slechts bij De NOvA blijft in gesprek met de Een huilende #advocaat heb ik nog niet ontmoet. Jij één gerecht starten – waarschijnlijk Rechtspraak over alle aspecten van wel? Hoe sterk zou je dat vinden? @Advocatenorde Amsterdam. Ook zullen niet alle KEI en zal de uitkomsten van de pilot @HaagseOrde http://buff.ly/1KKxSee asielrechtadvocaten, maar zal slechts en verdere testrondes nauwgezet Minou Woestenenk een vooraf geselecteerde groep wor- volgen. Op de hoogte blijven over AMilieuadvocaat den uitgenodigd voor deelname. KEI, digitaal procederen en de Reden voor de beperking is een modernisering van het procesrecht? Dankbaar gebruikmaken van de achtergrondinfor- aantal problemen met het systeem Kijk dan in het dossier ‘Digitaal matie van @Programma_KeI en @Advocatenorde bij voorbereiding workshop morgen in Groningen die naar boven kwamen tijdens de procederen (project KEI)’ op www. testrondes met advocaten die de advocatenorde.nl. KienhuisHoving CPA AKienhuisCPA
All set voor presentatie van Tom de Wit @louwer- slaw over #privacy voor opleiding @Advocatenorde | colofon Louwers IP Tech Adv Alouwerslaw
Via @EerdeHaitze: http://bit.ly/1zStnSW Kernwaarde Bureau van de Orde Helpdesk Raffi van den Berg (algemeen [email protected] Advocatuur veiliggesteld door krachtdadig verzet secretaris) Tel. 070-335 35 54 @Advocatenorde” #tuchtrecht #advocaat Nederlandse Orde Samenstelling Algemene Raad van discipline van Advocaten Raad Nederlandse Orde van Bezoekadres Twitter Het Advocatenblad is het Advocaten Neuhuyskade 94 @Advocatenorde ARaadvDiscipline officiële orgaan van de • Walter Hendriksen 2596 XM Den Haag Nederlandse Orde van (algemeen deken) Tel. 070 – 335 35 35 LinkedIn Look at what was in my @timehop! Advocaten. De Orde verzorgt • Bart van Tongeren Fax 070 – 335 35 31 Nederlandse Orde One year ago: RT @advocaat_PS: @DiederikSamsom van Advocaten de rubrieken Van de Orde, (plaatsvervangend deken) E-mail [email protected] een jaar geleden: ‘Geen verdere bezuinigingen Geschillencommissie, • Hans Vogels KvK-nummer: 27339260 Tuchtrecht, Transfers en de • Marjan van der List Facebook rechtsbijstand’ BTW-nummer: NL002872833B01 column Ten slotte van de • Bert Fibbe Nederlandse Orde Mattijs Janssen Postadres landelijk deken. • Bernard de Leest van Advocaten A Postbus 30851 tijs71 2500 GW Den Haag van de orde 55
April 2015 transfers Wie, wat, waar? Wie vertrok, wie stopte en wie begon voor zichzelf? Bent u zelf onlangs van kantoor gewisseld of eigen baas geworden? Mail uw verhaal of meld u aan via [email protected].
Advocaten LLP te Maastricht Advocatuur te Amsterdam Naar ander Bos, mr. M.A.: Benvalor Hakvoort, mw. mr. A.M.F.: FG kantoor advocaten.belastingadviseurs Lawyers B.V. te Amsterdam te Utrecht Haverkort, mw. mr. M.: Aarts, mw. mr. F.M.: GDO- Bosch Ridder van Rosenthal, VANDAAG Advocaten & advocaten te Nijmegen mr. R.M.: Simmons & Simmons Mediators te Bilthoven Abouzeid, mr. A.C.: Taurus LLP te Amsterdam Heerings, mw. mr. S.: Baker Advocaten te Naaldwijk Breugem, mw. mr. M.K.: & McKenzie Amsterdam N.V. te Achttienribbe, mw. mr. R.: Rutgers & Posch Visée Endedijk Amsterdam Velisena Advocatuur te IJmuiden te Amsterdam Hees, mw. mr. L.R.: Freshfields Adema, mw. mr. M.H.: Adema Broer, mr. W.T.: Langerak Van Bruckhaus Deringer LLP te New Advocatuur & Advies te Naarden Roest Advocaten te Utrecht York Terug van weggeweest Akenborgh, mr. P.H. van: Brouwers-Wozniak, mw. mr. Heruer, mw. mr. Y.C.M.: van Akenborgh Advocaten te A.D.: Van Diepen Van der Kroef Okkerse & Schop Advocaten te Sinds 1 februari werkt Paul Tjiam (33) bij Simmons Rotterdam Advocaten te Den Haag Almere & Simmons. ‘Na vijf jaar advocatuur ben ik onlangs Almarini, mr. M.: Baker & Bruin, mr. J.W. de: Giebels Holland, mr. H.: Schol & Gortier teruggekomen van een sabbatical van vier maanden, McKenzie Amsterdam N.V. te Advocaten te Boxtel Advocaten te Enschede waarin ik door het Midden-Oosten heb gereisd en onder Amsterdam Buysrogge, mw. mr. D.P.M.: Hollander, mr. A.M. den: meer kinderen heb geholpen die waren gevlucht voor IS. Ay, mw. mr. Y.: USG People The Netherlands B.V. Pellicaan Advocaten N.V. te Nu wil ik me op internationaal vlak verder ontwikkelen Advocatenkantoor Kasem te te Almere Amsterdam en specialiseren binnen het IE-recht. Dit internationale Amsterdam Caelers, mw. mr. S.H.R.: Boels Hooft, mr. C.P.: Orange Clover kantoor heeft op dat gebied een voortreffelijke reputatie. Bakker, mr. N.: Van Diepen Van Zanders Advocaten te Eindhoven Advocaten B.V. te Amsterdam Zo stond het kantoor Samsung succesvol bij in het geschil der Kroef Advocaten te Alkmaar mr. B.F.H.L.: Hooft, mw. mr. S.K.M.: Loyens tegen Apple over de iPad en Galaxy Tab; één van de Campfort, Bal, mw. mr. K.M.S.: Manders & Loeff N.V. te Amsterdam belangrijkste IE-procedures in de afgelopen jaren.’ Claassen Advocaten te Advocaten te Rotterdam Eindhoven Hooijmans, mw. mr. F.M.: Bandhoe, mr. A.M.V.: Bandhoe Croonen, mw. mr. E.: Coca Cola Wessel, Tideman & Sassen Advocatuur te Den Haag Enterprises Nederland B.V. te Advocaten te Rotterdam Banz, mr. J.C.: Baker & Rotterdam Huisman, mw. mr. M.Th.C.: McKenzie Amsterdam N.V. te Dohmen, mr. E.H.J.M.: NS Groep N.V. Corporate Legal Amsterdam Tijssen & Saes Advocaten en te Utrecht Beers, mr. C.J. van: Tanger Belastingadviseurs te Roermond Hul, mr. Y.S. van ’t: Baker & Advocaten te Alkmaar Duijnstee, mr. F.J.B.A.: McKenzie Amsterdam N.V. te Berenschot, mw. mr. M.A.B.: Advocaten in de Praktijk te Amsterdam Broekman & Feijen Advocaten Utrecht Hulshoff, mr. J.T.: Nexus te Hilversum Elbertse, mw. mr. L.E.M.: Advocaten te Amsterdam Berkel, mw. mr. B.J. van: CMS Taurus Advocaten te Naaldwijk Huijben, mw. mr. S.M.M.: Van Derks Star Busmann N.V. te Feenstra, mr. V.R.: Loyens & Iersel Luchtman N.V. te Den Amsterdam Loeff te Amsterdam Bosch Zes handen ineengeslagen Bloemen-Patberg, mw. mr. Fennis, mw. mr. R.P.: Baker Hijnen, mr. J.W.J.: Dudink & L.A.: Philips International B.V. & McKenzie Amsterdam N.V. te Starink Advocaten te Beverwijk Op 41-jarige leeftijd vond Taner Şeker het tijd om een te Amsterdam Amsterdam Jonge, mr. M.M. de: Justion langgekoesterde ambitie te vervullen: sinds 1 maart vormt Blok, mr. J.M.: Pallas Advocaten Gadzo, mr. E.: Haans Advocaten Advocaten te Rotterdam hij samen met Marije Rijs en Bart Meijer het Enschedese te Amsterdam Bergen op Zoom B.V. te Bergen Jongens-Timmer, mw. kantoor Meijer Rijs Şeker Advocaten. ‘We kennen elkaar Blokland, mw. mr. G.M.Y.: op Zoom mr. C.S.M.: USG People The uit onze studententijd en Marije is mijn echtgenote. Zij Advocatenkantoor Blokland te Geerdes, mr. C.F.: Poelmann Netherlands B.V. te Almere werkte al als zelfstandig advocaat, dus haar kennis over Amsterdam van den Broek Advocaten te Keeken, mr. J.H. van: BBM het ondernemerschap biedt – vooral in de opstartfase Bodewes, mw. mr. K.M.: Nijmegen Advocaten Putten te Putten – veel steun. Met onze verschillende expertises, van Blumstone te Amsterdam Gerbrandij, mr. W.A.P.: Keijzer, mr. L.P.: De Brauw familierecht tot strafrecht en psychiatrisch patiëntenrecht, Bökkerink, mw. mr. C.C.: Van Den Belt Advocatuur & Blackstone Westbroek N.V. te vormen we een goede combinatie. Mensen met een Turkse Dutchlaw Desk te Utrecht Belastingadvies te Haarlem Amsterdam achtergrond kunnen ook bij ons terecht: ik spreek de taal.’ Borger, mr. R.H.J.G.: TDH Gijn, mw. mr. L. van: De Roos Knecht, mr. D.: Arag 56 van de orde
April 2015
Rechtsbijstand te Amsterdam Oijen, mr. A.R. van: Greenvoort Thiele, mw. mr. A.C.F.G.: Van Kolkman, mr. J.P.: Lexence N.V. B.V. te Almere Doorne N.V. te Amsterdam te Amsterdam Oosterhout, mr. S.H.: Fender Thieme, mw. mr. I.M.: Dudink & Korf, mw. mr. T.E.: Advocaten B.V. te Eindhoven Starink Advocaten te Enkhuizen Advocatenkantoor Siccama te Oudenhoven, mr. T.T.A.: Tielemans, mr. R.T.P.: Lamers Amsterdam Hekkelman Advocaten N.V. te Van der Kruis Advocaten te Kraaipoel, mr. B.I.: RESOR N.V. Nijmegen Eindhoven te Amsterdam Paardenkooper, mr. M.R.: Tienstra, mw. K.L.: Baker & Kwak, mw. mr. I.N.: Croon Spong Advocaten te Haarlem McKenzie LLP te Londen Advocaten N.V. te Den Haag Peters, mr. N.: Cleber N.V. te Tjiam, mr. drs. P.L.: Simmons & Kubber, mw. mr. H.W.: HDK Amsterdam Simmons LLP te Amsterdam Advocaten te Amsterdam Poelman, mr. R.M.H.: te Tiel Valkeneer, mw. mr. K.: Corten & Laat, mw.mr. I.J. de: Rutgers Polak, mr. S.W.: REAAL N.V. te Schepers Advocaten te Sittard & Posch Visée Endedijk te Utrecht Verboom, mw. mr.: V.B.: Amsterdam Polman, mr. J.: Baker & Freshfields Bruckhaus Deringer Latour, mw. mr. A.: Hampe McKenzie Amsterdam N.V. te LLP te Amsterdam Meyjes Advocaten te Amsterdam Amsterdam Verburgt, mr. B.E.: Warendorf te Leeuw, mw. mr. P. de: Visser Ramakers, mw. mr. E.A.: Amsterdam Advocaat en fotograaf Schaap & Kreijger te Amsterdam Roeleven advocaten & mediators Verdoner, mw. mr. M.R.: Ros Maurits Bos (34) werkte bijna acht jaar bij Kennedy Van Leeuwe, mr. T.L. de: CMS Derks te Hoensbroek & Woudwijk Advocaten te der Laan voordat hij onlangs bij Benvalor advocaten Star Busmann N.V. te Amsterdam Ravenhorst, mr. H.J. van: De Amsterdam & belastingadviseurs in Utrecht begon. ‘Leuk aan Lever, mw. mr. W.: Bricks Brauw Blackstone Westbroek N.V. Vermeer, mw.mr. M.F.: een kleiner kantoor is dat je meer kunt bijdragen en Advocaten te Amsterdam te Amsterdam Rechtstaete vastgoedadvocaten veel ruimte krijgt voor eigen ideeën en acquisitie. Loon, mw. mr. A.: BLIX Riep, mr. M.P.M.: Van As & belastingadviseurs B.V. te Bijkomend voordeel: ik woon op tien minuten Advocaten te Amsterdam Advocaten te Uden Amsterdam loopafstand van kantoor. Eén dag per week richt ik me Luijendijk, mr. E.: AD Advocaten Ritsma, mw. mr. H.A.M.: van Verschuren, mw. mr. A.J.E.: op mijn werkzaamheden als fotograaf; de overige tijd te Amsterdam Arkel & van den Bosch Advocaten Pennino Advocaten B.V. te vertegenwoordig ik veel investeerders en start-ups in de Manawi, mw. mr. B.: Vuurens & te Nijmegen Kerkrade technische en duurzame sector. Een ideale combinatie.’ Lagerweij te Delft Roest, mr. G.W.: De Kempenaer Verweijen, mw. mr. V.L.M.: Marius-van Eeghen, mw. mr. Advocaten te Arnhem Gezondheidsdienst voor dieren A.M.C.: STV Mahieu Advocaten te Rommy, mr. L.R.: Kuijpers & B.V. te Deventer Den Haag Nillesen Advocaten te Amsterdam Veth, mr. C.J.M.: ‘t Regtshuis Meer, mw. mr. S.M. van der: Rooij, mr. B.G. de: De Rooij Van Advocaten te Rijen Rutgers Posch Visée Endedijk te Wijk Advocaten te Eindhoven Vilder-van Overmeire, mw. mr. Amsterdam Sanders-Heyman, mw. mr. M.A.C. de: Kuijpers & Nillesen Meijer, mw. mr. P.M.: GSFS Asset E.W.M.: Wolfs Advocaten te Advocaten te Amsterdam Management B.V. te Schiphol Maastricht Vos, mw. mr. B.: Van Doorne Meis, mr. F.M.: Allersma & Wierts Schaik, mw. mr. S.C. van: Baker N.V. te Amsterdam advocaten te Groningen & McKenzie Amsterdam N.V. te Vos, mr. M.M.S.: Merit Meulen, mw. mr. E. van der: Amsterdam Advocaten te Amsterdam Bos & Partners Advocaten te Schots, mw.mr. E.: Legal Verstappen, mr. W.P.G.: Amsterdam Experience Advocaten N.V. te Boskamp & Willems Advocaten te Mooijekind, mr. R.C.: HIL Den Bosch Eindhoven International Lawyers & Advisers Sijnja, mr. H.A.: mr. H.A.: Baker Waals, mw. mr. A.H.A.C.: Van As te Londen & McKenzie Amsterdam N.V. te Advocaten te Uden Mulder, mw. mr. A.E.: Feenstra Amsterdam Waart, mr. E.A. de: Levenbach & Verder specialiseren De Putter Advocaten te Ede Sommeren, mw. mr. D.J.G.G. Gerritsen Advocaten te Schiphol- Vanuit de wens zelfstandig te werken binnen een Nagelmaker, mw. mr. I.V.: Taner van: De Mul Zegger Advocaten te Rijk nichekantoor sloot Mieke Haverkort (36) zich aan bij Advocaten te Lelystad Nijmegen Wagstaff, mw.mr. J.L.R.: Stibbe VANDAAG Advocaten en Mediators in Bilthoven. ‘Mijn drie Newoor, mr. L.A.R.: Van Stolwijk, mr. B.S.: SNS Bank N.V. Dubai te Dubai compagnons bevinden zich in dezelfde levensfase als Bremen, Sen & Purperhart te Utrecht Wal, mw. mr. E.E. van der: ik en we zijn allen gespecialiseerd in familierecht – een Advocaten te Rotterdam Swint, mw. mr. S.: Nolet Marquant Advocaten te rechtsgebied waarin je iemand écht helpt op een cruciaal Nispen tot Sevenaer- Advocaten te Den Haag Hardenberg moment in zijn leven. In de toekomst wil ik me nog meer Berger, mw. mr. N.E.V. van: Tacke, mw. mr. M.N.M.: Van Welles, mw. mr. I.D.A.: Akzo richten op mediation, waar we een mooie ruimte voor Huisadvocaat, Gemeente Doorne N.V. te Amsterdam Nobel N.V. te Amsterdam hebben op de benedenverdieping. Belangen van twee Amsterdam te Amsterdam Tekin Erdogan, mr. A.B.: Bon Willems, mw. mr. I.J.M.: AVIO cliënten behartigen en hen geen oplossingen, maar tools Nunnikhoven, mr. O.M.: Legal LLP te Amsterdam advocaten B.V. te Apeldoorn voor oplossingen bieden is een leuke en andere tak van De Metz Advocaten N.V. te Tetteroo, mr. R.: Stolk Advocaten Winters, mr. D.: SWDV Advocaten sport.’ Amsterdam te Rotterdam te Hoofddorp van de orde 57
April 2015
Wolk, mr. A.G.D. van der: De mr. M.S. Daurer te Amsterdam) Meijer, mw. mr. M. Rijs en mr. Van Oppen (mr. C.G.J. van Brandsma, mr. H.D.M. Brauw Blackstone Westbroek Clifford Chance LLP (mr. M. T. Seker te Enschede) Oppen te Amsterdam) Heerenveen 30-01-2015 N.V. te Berlijn Louizi te Dubai) Meijnhardt Advocatuur Van Oppen & Guman Broeks, mw. mr. M.M. Zwolle Woordward, mr. M.J.: Arcadis Corporate Law, bedrijfsadvies (mw. mr. M.E. Meijnhardt te advocaten (mw. mr. A.E. 01-03-2015 N.V. te Amsterdam en advocatuur (mw. mr. S. van Amersfoort) Martinez Linnemann te Almere) Broersen, mw. mr. M.M.B. van Yousef Yengej, mr. I.A.: Baker de Griek te Almelo) Merit Advocaten (mr. S.G. Verder arbeidsrecht | Amsterdam 01-02-2015 & McKenzie Amsterdam N.V. te Cramer Pensioen Advocatuur Francovich te Amsterdam) advocaten (mr. B.L.G.M. van Brouwer, mw. mr. G.D. Bussum Amsterdam (mw. mr. A.W. Cramer te Mr. C. Ravesteijn-Advocaat Gemert en mr. A.G.J.J. Jansen te 15-02-2015 Amsterdam) (mr. C. Ravesteijn te Amsterdam) Nijmegen) Bruining, mr. L.D. Amsterdam De Bont Advocaten (mr. S.F. Mr. P.W. Roselle (mr. P.W. Verlaan-Strafrechtadvocaat 31-01-2015 Naar nieuw(e) van Immerseel te Breda) Roselle te Maastricht) (mr. M.J.C. Verlaan te Bryk, mw. mr. L. Amsterdam De Brauw Blackstone Mr. S. Guman (mr. S. Guman te Amsterdam) 05-03-2015 kantoor of as- Westbroek N.V. (mw. mr. Amsterdam) Vink Fiscale Advocatuur (mr. Bunningen, mw. mr. C. van sociatie E.M.L. Moerel te Berlijn) Mr. W.B.M. Vondenhoff, J.F.M. Vink te Amsterdam) Amsterdam 09-02-2015 De Familiezaak (mw. mr. F.L.M. advocaat (mr. W.B.M. Visser Schaap & Kreijger (mr. Buuren, mr. R. van Amsterdam Achmea Divisie Zorg & Broeders te Utrecht) Vondenhoff te Heerlen) D.J.G. Visser, mw. mr. J.A. 01-03-2015 Gezondheid (mw. mr. G.A. van DFLS Legal & Tax (mr. D.J. Mr. Corine de Jong Mediator- Schaap en mr. P.J. Kreijger te Cappelle, mw. mr. L.E. den Berg te Leiden) Dresden, mr. P.J. Fresacher advocaat (mw. mr. C.B. de Jong Amsterdam) Amsterdam 19-02-2015 Advocatenkantoor Nouinou en mr. D.A.J. Sturhoofd te te Den Haag) Vonk Legal Services (mw. mr. Caron, mw. mr. S.M. (mw. mr. N. Nouinou te Amsterdam) Optiver Services B.V. (mw. mr. O. Vonk-Schellingerhout te Amsterdam 05-02-2015 Amsterdam) Eliya Advocatuur (mr. J. Eliya B. Anastasi, mw. mr. N.J. de Londen) Coppens, mr. D.A.J. Nijmegen Advocatenkantoor Nahar (mr. te Hengelo) Jong en mw. mr. D.V. van Unen Wendelgast Sachse Advocaten 11-02-2015 Z. Nahar te Amsterdam) Elisabeth van der Schalk te Amsterdam) (mr. H.J. Sachse en mr. J. Dekkers, mr. C.P.M. Eindhoven Advocatenkantoor Oosterwijk Arbeidsrecht (mw. mr. E.M.B. Robert Advocaat (mw. mr. E.I. Wendelgast te Amstelveen) 01-02-2015 (mr. C.G.M. Oosterwijk te van der Schalk te Bussum) Robert te Utrecht) Deutekom, mr. R.L.A. Amsterdam) Etemadi Advocatuur (mr. Z. SALOMÉ // ADVOCATUUR (mr. Rotterdam 30-01-2015 Advocatenkantoor Philippi Etemadi te Amsterdam) R.A. Salomé te Amsterdam) Uit de Donselaar, mw. mr. A.W.I. (mevrouw S. Philippi te Sittard) Freshfields Bruckhaus Deringer Sarfati & Associates (mr. E.F. Amsterdam 26-02-2015 Advocatenkantoor Taghi (mr. Y. LLP (mw. mr. J. Nigten en mr. Sarfati te Utrecht) praktijk Doux, mw. mr. A.M. le Taghi te Waardenburg) A.A.J. Pliego Selie te Londen) Schuurman Kleijweg de Vries Achahbar, mw. mr. N. Den Amsterdam 02-03-2015 Advocatenkantoor van den Groenewoud & Toenbreker (mw. mr. H.H.M. de Vries- Haag 24-02-2015 Esbir Wildeman, mr. drs. J.R.F. Oudenaller (mw. mr. E.M. van Advocaten-Mediators (mw. Veringa te Lisse) Alkemade, mr. W.J.B.M. Amsterdam 13-02-2015 den Oudenaller te Dordrecht) mr. N.D. Groenewoud en mw. Sieval Advocatenkantoor Nijmegen 01-03-2015 Evers, mr. G.T.M. Helmond Advocatenkantoor Van mr. D.S. Toenbreker te Nieuw (mw. mr. W.L. Sieval te Amersfoort, mr. W. Alphen aan 28-02-2015 Nimwegen (mr. B. van -Vennep) Heerhugowaard) den Rijn 31-01-2015 Ferschtman, mr. M. Amsterdam Nimwegen te Zeist) Gwen Jansen Advocatuur (mw. SOS Advocatuur (mw. mr. S.M. Albers, mw. mr. M.W. 01-03-2015 Advocatenkantoor Van mr. G.A. Jansen te Amsterdam) Andriesse te Amsterdam) Amsterdam 29-01-2015 Galiën, mr. S.G. van der Steenberge (mw. mr. S. van Hellinga Advocatuur B.V. (mr. Sterk – Ummelen Advocaten Arend-de Winter, mw. mr. A. Woerden 01-02-2015 Steenberge te Terneuzen) J.P. Hellinga te Capelle aan den (mr. W.C.G.J. Sterk en mr. G.E.R. de Rotterdam 01-03-2015 Gartit, mr. M. el Amsterdam Anouk Talitsch Advocatuur IJssel) Ummelen te Heerlem) Bakkerus, dr. mr. S.O.H. 01-03-2015 en Mediation (mw. mr. A.A.F. Hogan Lovells International Toet Advocatuur (mw. mr. L.E. Apeldoorn 26-02-2015 Geerdink, mw. mr. S.A. Talitsch te Den Haag) LLP (mr. C.A. Brouwer te Toet te Utrecht) Bastiaans, mw. mr. L. Woerden 01-02-2015 ARCADIS Nederland (mw. mr. C. Londen) Unitu N.V. (mw. mr. C. Geurtsen Eindhoven 30-01-2015 Guépin, mw. mr. W.J. van Putten te Amsterdam) IJff Advocaten (mw. mr. C.A. te Utrecht) Beckman, prof. mr. H. Rotterdam 17-02-2015 Beukers & Faber Strafrecht IJff te Bergen) Van Ardenne & Crince le Roy Amsterdam 05-03-2015 Guillaume, mw. mr. A.A.C. Advocaten (mw. mr. M.J.A. Ketelaar Advocatuur (mr. S. Advocaten NV (mr. F.G.L. van Bender, mw. mr. S.L. Amsterdam 31-01-2015 Beukers-Bouten en mr. C.W.J. Ketelaar te Arnhem) Ardenne en dhr. mr. drs. R.R. Amsterdam 26-02-2015 Haar, mr. J. ter Amsterdam Faber te Eindhoven) Lex & Tax (mr. R.D.E. van Crince le Roy te Rotterdam Berenschot, mw. mr. N.A. 23-02-2015 Bolweg Advocatuur (mr. S.P. Eekelen te Amsterdam) Van As Advocaten (mr. R.C.M. Bussum 24-02-2015 Hanneman, mw. mr. S.W.E. Bolweg te Haarlem) Linklater LLP (mr. M. Overmars Michelsen te Uden) Blagojevic, mw. mr. M. Amsterdam 26-02-2015 Bon Legal LLP (mr. W.M. de en mr. M.M. Roelofs te Londen) Van Barneveld Advocaten (mr. Rotterdam 01-03-2015 Heemskerk, mw. mr. M.J. Bruijn, mr. J.R.R. Oevering Linklaters Singapore Pte. Ltd D.J.P. van Barneveld en mw. Boogers, mr. R.T. Utrecht 01- Amsterdam 06-03-2015 en mr. G. Reisenstadt te (mr. M.A.B. Baks te Singapore) mr. L. van Barneveld-Peters te 02-2015 Hemstede, mr. J.H. Amsterdam Amsterdam) LTF Advocatuur (mr. J. Pijtak te Arnhem) Boon, mw. mr. R.P. Amsterdam 05-02-2015 Bosma van Ast Amsterdam) Van der Steen Advocatuur 01-03-2015 Hofstra, mr. H. Den Haag 27- vastgoedadvocaten (mw. mr. M advocatuur (mr. R.G. van der (mr. F.W.J. van der Steen te Boonacker, mw. mr. E.G. 02-2015 I. van Ast en mr. S. Bosma te Meulen te Rotterdam) Schoonhove) Amsterdam 05-02-2015 Hooijman, mw. mr. J.M.M. Den Beetsterzwaag) Meijer Rijs Seker Advocaten VanHeerde Arbeidrecht (mw. Boufadiss, mr. S. Amsterdam Bosch 01-03-2015 Cerner Nederland B.V. (mw. (MRS-advocaten) (mr. G.B. mr. B.C.J. van Heerde te Soest) 26-01-2015 Holmes, mr. J.M.J. Amsterdam 58 van de orde
April 2015
01-02-2015 Leeuwen, mw. mr. P.H.C. van Prummel, mw. mr. A.J. Alphen 10-02-2015 Waal, mw. mr. D.V. de Ismail, mw. mr. R.R. Utrecht Amsterdam 01-03-2015 aan den Rijn 01-02-2015 Smits, mr. B.A. Leiden 03- Amsterdam 11-02-2015 01-02-2015 Leng, mr. M.H. de Almere 17- Rambocus, mr. D.S. Utrecht 02-2015 Weijers, mw. mr. R.L. Israelyan, mw. mr. Z. 02-2015 18-02-2015 Son-Stroink, mw. mr. M.L. van Amsterdam 01-03-2015 Rotterdam 31-01-2015 Lenstra, mw. mr. C.M. Randag, mr. A.P.H. Groningen Groningen 01-03-2015 Westerhuis, mr. G.J. Jong, mw. mr. F. de Amsterdam Amsterdam 01-03-2015 11-02-2015 Spijksma, mr. drs. J.A. Veenendaal 01-03-2015 27-02-2015 Nicolai-Wallet, mw. mr. M.H. Rasnabe, mr. Y. Amsterdam Amsterdam 10-02-2015 Whittingham, mw. mr. J.G.G. Joosten, mw. mr. D.P. Koog aan de Zaan 25-01-2015 11-02-2015 Sripal-Ramparichan, mw. mr. Maastricht 20-02-2015 Amsterdam 26-02-2015 Nguyen, mw.mr. T.N.H. Rethmeier, mr. T.M. Amsterdam M.D. Den Haag 16-02-2015 With, mr. P. de Amsterdam Keser, mw. mr. G. Zwolle 28- Rotterdam 01-03-2015 24-02-2015 Stive, mr. N.C. Den Haag 01- 29-01-2015 02-2015 Noom, mw. mr. K. Den Haag Richter, mr. P.R.W. Rotterdam 02-2015 Zaaijer, mr.M. Ede GLD 05- Kikkert, mw. mr. Y. Assen 01-03-2015 01-02-2015 Stolwijk, mr. B.S. Utrecht 01- 02-2015 05-02-2015 Ok, mw. mr. S. Ok Amsterdam Rijsewijke, mw. mr. A.M. van 02-2015 Zelst, mw. mr. D. van Klift, mw. mr. A.H.E. van de 06-02-2015 Leiden 01-03-2015 Swinkels, mw. mr. J.A. Waalre Amsterdam 04-03-2015 Nijmegen 27-01-2015 Ong Sien Hien, mr. A. Rol, mr. B. Amsterdam 05- 06-02-2015 Zwam, mr. R. van Veghel 01- Klopper, mw. mr. C.D. Rotterdam 01-02-2015 02-2015 Uringa, mw. mr. N.M.M. 03-2015 Amsterdam 25-02-2015 Oosterling-van der Maarel, Roze, mw. mr. G.M. Capelle aan Nijmegen 01-03-2015 Kooren, mr. J. Rotterdam 02- mw. mr. P.K. Amsterdam 01- den IJssel 05-03-2015 Vaal, mr. T.R. Rotterdam 01- 02-2015 03-2015 Ruijter, mw. mr. F.R. de 02-2015 Overleden Krabbe, mr. A.K. Amsterdam Overbeek, mr. R.A. Amsterdam Amsterdam 02-02-2015 Veeken, mw. mr. C.L. van der Kampen, mr. D. van Naarden 05-02-2015 29-01-2015 Saanen, mr. I.F.J. Amsterdam Arnhem 01-02-2015 03-08-2014 Kramer, A.F. Den Haag 10-11- Paul, mw. mr. R.I.A. Groningen 01-02-2015 Veenstra, mr. W.A. Joure 01- Vorstman, mr. W.D. Amsterdam 2014 26-01-2015 Savenije, mw. mr. M.D. 01-2015 13-11-2014 Krijgh, mr. M.J. Amsterdam Pauwelussen, mw. mr. J.M. Haarlem 01-03-2015 Vermunt, mw. mr. C.L.F. Breda 17-02-2015 Amsterdam 01-10-2014 Schaik, mr. P.B.H.A. van 25-02-2015 Kroon, mw. mr. J.B.L. Peijnenburg, mw. mr. C.T.W. Amsterdam 19-02-2015 Verweij, mw. mr. E. Alphen Rectificatie Rotterdam 12-02-2015 Amsterdam 04-02-2015 Scheijndel, mw. mr. T.E. aan den Rijn 27-02-2015 Mr. L.W.J.P.F. Einig is werkzaam Latour, mw. mr. Y.T. Breda Pluijm, mw. mr. M. van der Maastricht-Airport 01-02-2015 Visser, mw. mr. S.L. Amsterdam bij Boels Zanders Advocaten te 01-03-2015 Amsterdam 01-02-2015 Schelven, mr. B.A. van 01-02-2015 Eindhoven per 05-01-2015. Leeflang, mw.mr. M.S.L. Polman, mw. mr. M.M.A.A. Amsterdam 27-02-2015 Vles, mr. N.R. Londen 16-02- Amsterdam 04-02-2015 Haarlem 29-01-2015 Schelvis, mw. mr. D. Haarlem 2015 Leenders, mw. mr. B. Prins, mr. L.R. Amsterdam 01-02-2015 Vliet, mw. mr. R.A.I. van Paterswolde 01-03-2015 03-03-2015 Schut, mr. G.J.J. Amsterdam Lelystad 01-03-2015
uitspraken Van de tuchtrechter Deze uitspraken zijn geselecteerd en bewerkt door de Commissie Disciplinaire Rechtspraak, bestaande uit Hester Uhlenbroek, Ed van Liere, Peter Drion, Harro Knijff, Carel Gaaf en Robert Sanders. De letterlijke tekst van de uitspraken is te vinden op tuchtrecht.nl.
een afschrift wordt toegezonden. Rechtstreeks Klager heeft een geschil over het De dreiging met een gerechtelijke Tegenstrijdige contact met hypotheekrecht op het pand waarin procedure is volgens mr. X een belangen met hij kantoor houdt. Mr. X treedt op aanzegging met rechtsgevolg. wederpartij voor de bank en klager wordt door De raad beslist daarentegen dat notaris-kantoor- een advocaat bijgestaan. Mr. X zou het moet gaan om een aanzegging - Raad van discipline in strijd met gedragsregel 18 lid 1 een die, om het rechtsgevolg te kunnen genoot Arnhem-Leeuwarden, 26 uitvoerige en juridisch inhoudelijke bewerkstelligen, niet anders gedaan - Hof van discipline, 16 mei 2014, zaak nrs. 14-16, brief rechtstreeks aan klager hebben kan worden dan rechtstreeks aan mei 2014, zaak nr. 7015, ECLI:NL:TADRARL:2014:149. gestuurd in plaats van aan diens de andere partij. Mr. X had echter ECLI:NL:TAHVD:2014:208. - Gedragsregel 18. raadsman. het door hem beoogde rechtsgevolg - Gedragsregel 7. - Omdat dreigen met een gerechte- Mr. X beroept zich op lid 2 van ook kunnen bereiken door zijn brief - Het is een advocaat niet toege- lijke procedure geen aanzegging gedragsregel 18: een aanzegging met alleen aan de advocaat van klager te staan rechtsbijstand te verlenen met rechtsgevolg is, mag geen rechtsgevolg mag rechtstreeks aan de zenden. aan een van twee broers in een rechtstreeks contact met de weder- wederpartij worden gedaan mits de Waarschuwing. kwestie die nauw verwant is aan partij worden opgenomen. advocaat van de wederpartij daarvan van de orde 59
April 2015
een kwestie waarbij zijn kan- het nauwe verband tussen de door een zeeffunctie hebben. Deze zeef- rechtsbijstand daartoe noopt. toorgenoot als notaris voor beide de notaris opgestelde ontvlechtings- functie brengt mee dat de advocaat broers betrokken was. aktes en het geschil over de uitleg dominus litis is. Klaagster, die een ziekenhuis ex- van die aktes eraan in de weg dat mr. De raad oordeelt dat de verhouding ploiteert, heeft ziekenverzorger A Klager en zijn broer hadden gemeen- X, als kantoorgenoot van de notaris, tussen de advocaat, als opdrachtne- op staande voet ontslagen. Mr. X, schappelijke zakelijke belangen. Mr. in dat geschil tegen klager optreedt. mer, en de cliënt, als opdrachtgever, die optreedt voor A, legt in de voor- X trad op als advocaat van de broer Bij een geschillenbeslechting tussen meebrengt dat de advocaat in begin- waardelijke ontbindingsprocedure van klager, in verschillende kwesties de broer en klager zal de notaris, als sel gehouden is de instructies van zijn een medisch dossier van een patiënt waarin de belangen van de broers kantoorgenoot van mr. X, immers een cliënt op te volgen. Als de advocaat over zonder overleg met klaagster. parallel liepen. Tussen de broers prominente rol moeten vervullen. dit niet kan verenigen met zijn ver- Klaagster verwijt mr. X dat zij hierdoor ontstonden geschillen, reden waarom Klager maakt tegen deze verstrenge- antwoordelijkheid voor zijn eigen heeft veroorzaakt dat het beroepsge- ze hun gemeenschappelijke belangen ling terecht bezwaar. optreden, en dit verschil van mening heim is geschonden. ontvlochten. Deze ontvlechting werd Klacht gegrond, geen maatregel. niet in onderling overleg kan worden De raad acht de klacht ongegrond. vastgelegd in notariële aktes. Een opgelost, kan de advocaat niet zijn Het hof acht het niet aannemelijk kantoorgenoot van mr. X trad hierbij eigen wil doorzetten maar dient hij dat mr. X heeft veroorzaakt dat het op als notaris. Over de ontvlechting Zeeffunctie zich uit de zaak terug te trekken (art. beroepsgeheim door werknemers van ontstond een geschil. In dat geschil 7:402 lid 2 BW; gedragsregel 9 lid 2). klaagster is geschonden. Daarom is adviseerde mr. X de broer van klager. cassatieadvocaat Met mr. X is de raad van oor- alleen aan de orde wat mr. X met het Klager stelt dat sprake is van een - Raad van discipline Amsterdam, deel dat klager geen uitdrukkelijke aan haar overgelegde dossier heeft belangenverstrengeling, althans de 14 juli 2014, zaak nr. 13-381A, instructie gaf. Pas nadat mr. X zijn gedaan. Zowel werkgever als A – en schijn daarvan, nu mr. X tegen hem ECLI:NL:TADRAMS:2014:179. bevindingen naar aanleiding van de hun advocaten en rechter en griffier optreedt, voor zijn broer. - Gedragsregel 9. door hem bestudeerde processtukken – waren gerechtigd kennis te nemen De raad van discipline oordeelde - Een advocaat moet de instructies aan klager had gecommuniceerd, is van het medisch dossier. Zij allen dat mr. X zich kan beroepen op de van zijn cliënt opvolgen, tenzij hij klager gebleken dat mr. X niet bereid hebben een geheimhoudingsplicht, uitzondering van gedragsregel 7 lid 5. dit niet kan verenigen met zijn was het door hem gewenste cas- die daarom niet aan overlegging van Het hof concludeert in hoger be- eigen verantwoordelijkheid voor satiemiddel over bewijsklachten in het medisch dossier in de weg stond. roep anders. Het enkele feit dat mr. zijn optreden – dan moet hij zich te dienen. Mr. X is daarover duidelijk Bovendien is het overleggen van X in het verleden voor de broer van terugtrekken. geweest en heeft klager direct op de medische gegevens onder meer ge- klager is opgetreden bij welk optre- mogelijkheid gewezen om het door rechtvaardigd als adequate rechtsbij- den ook klager belang heeft gehad, is Mr. X verleende klager rechtsbijstand hem gewenste cassatiemiddel door stand daartoe noopt. De handelwijze niet voldoende voor het oordeel dat in cassatie van een strafzaak. Hij zou een andere advocaat te laten indie- van mr. X kan deze toets doorstaan. mr. X niet zou mogen optreden tegen klagers belangen onvoldoende heb- nen. De raad is verder niet gebleken Het is aannemelijk dat de door mr. X klager. Dan zou het uitgesloten zijn ben behartigd door zich niet aan de dat klager bezwaar had tegen indie- gebruikte medische gegevens hebben dat een advocaat tegen een voor- opdracht te houden, te weten: in- ning van de cassatieschriftuur zoals gediend, en redelijkerwijs kunnen malige cliënt zou optreden, terwijl dienen van een cassatieschriftuur om mr. X deze had opgesteld. hebben gediend, om bepaalde feiten gedragsregel 7 lid 5 beoogt dat onder duidelijk zichtbare vormfouten aan Klacht ongegrond. te weerleggen. strikte voorwaarden toe te laten. te tonen. Onder verwijzing naar een Ook al zou op de wijze van ver- Echter, de rechtsbijstand die de broer brief van klager stelt mr. X dat daarin krijging van het medisch dossier het van klager van mr. X vroeg, betreft niet een dergelijk expliciete opdracht Overleggen een en ander zijn aan te merken, dan dezelfde kwestie als die aan de kan worden gelezen. Hij verwijst ook medisch dossier nog handelt een advocaat die dit stuk notaris was toevertrouwd, namelijk naar de daarop gevolgde mailcor- in een civiele procedure overlegt nog de ontvlechting van de gezamenlijke respondentie, waarin hij gemotiveerd - Hof van discipline Amsterdam, niet tuchtrechtelijk verwijtbaar. Het is belangen van de broers. Het is niet uiteenzette waarom hij geen cas- 23 mei 2014, zaak nr. 6972, immers aan de rechter voorbehouden uit te sluiten dat de notaris op de satiemiddel over bewijsklachten ECLI:NL:TAHVD:2014:177. om, naar aanleiding van bezwaren hoogte is van vertrouwelijke informa- wilde indienen. Volgens hem kan van - Gedragsregel 1. tegen overlegging van een bewijs- tie die afkomstig is van klager of zijn een advocaat niet worden verlangd - Overleggen van een medisch dos- stuk, te oordelen over de toelaat- broer over de uitleg van de getroffen standpunten te verdedigen die hij sier in een ontslagzaak door de baarheid daarvan. regeling. kansloos acht. Dit geldt in cassatieza- advocaat van de werknemer is ge- Klacht ongegrond. Naar het oordeel van het hof staan ken des te meer nu cassatieadvocaten rechtvaardigd voor zover adequate 60 van de orde
April 2015
ten slotte
Algemeen deken Walter Hendriksen
Verkenning
roeger op het schoolplein was argumenteren mogelijkheden de commissie heeft om die te ver- Vzo makkelijk. Degene die het hardst ‘welles’ ruimen. Terugkijken is prima, zo weet je hoe we kon roepen, kreeg bijna altijd uiteindelijk het bij de huidige stand van zaken zijn gekomen. gelijk aan zijn kant. Eventueel ondersteund met Maar dat vertelt ons nog niet wat de weg vooruit de magische frase ‘mijn vader zegt het ook’. De moet zijn. Het vertelt ons niet hoe we ervoor gaan wederpartij restte in dat geval weinig anders dan zorgen dat ook over vijf, tien of vijftien jaar een toegeven of afdruipen en naar huis gaan. onbelemmerde toegang tot de rechter bestaat voor De discussie over de voorgenomen bezuiniging de laagste inkomens. op de gefinancierde rechtsbijstand heeft bij tijd en Zoals we in het verleden herhaaldelijk heb- wijle een vergelijkbaar karakter gehad. Voormalig ben gezegd, voelt de NOvA een verantwoorde- staatssecretaris Teeven beweerde regelmatig in de lijkheid voor de toegang tot het recht en dus media dat het toevoegingensysteem financieel uit een toevoegingenstelsel. En voor een integrale, de hand loopt en op lange termijn niet meer houd- ketenbrede aanpak van eventuele veranderingen. baar is. De onderbouwing van deze beweringen Daarom hebben wij een eigen commissie ingesteld, bleef uit, of was van discutabele aard. Tegenargu- die flankerend aan de commissie-Wolfsen onder- menten, zoals die door de advocatuur op basis van zoek gaat doen naar de toekomst van de gefinan- meerdere onderzoeken zijn aangedragen, werden cierde rechtsbijstand. De commissie Duurzaam van tafel geveegd met ambtelijke formuleringen stelsel gefinancierde rechtsbijstand, onder leiding die neerkwamen op een gedecideerd ‘welles!’. van Tom Barkhuysen, zal een verkenning doen Wij hebben het nieuws dat het kabinet de com- naar mogelijk noodzakelijke vernieuwingen bin- missie-Wolfsen instelt om onderzoek te doen naar nen het stelsel om duurzaamheid te waarborgen. ‘de oorzaken van de kostenstijgingen in het stelsel’ Gebruikers van het stelsel, procedures waarvoor dan ook met vreugde ontvangen. De commissie, een beroep op gefinancierde rechtsbijstand wordt bestaande uit deskundige leden onder wie een gedaan en het forfaitaire vergoedingensysteem advocaat, kan ervoor zorgen dat de discussie einde- komen allemaal aan de orde. Wij verwachten een lijk gaat over de feiten, in plaats van een eenzijdig eerste tussenrapportage in de tweede helft van en slechts financieel gedreven ‘welles-nietes’spel. 2015. Ik adviseer de aankomende staatssecretaris Toch is de NOvA nog niet tevreden, u kent ons. de resultaten van de onderzoeken goed tot zich te De onderzoeksopdracht van de commissie-Wolfsen nemen, alvorens de tactieken van het schoolplein is beperkt en het is vooralsnog onduidelijk welke als het zijne (of hare!) te claimen. Een eigen kantoor starten?
De meeste starters starten bewust hun eigen kantoor vanuit passie. Je wilt vol gas vooruit. Maar voor iedere startende ondernemer zijn er ook valkuilen. Hoe herken je deze? En nog belangrijker: hoe voorkom je dat je daar in valt?
Bijvoorbeeld door een reële liquiditeitsbegroting waarin niet alleen de aanschaf van inventaris en briefpapier voorkomen, maar ook de kosten voor softwarelicenties, huur, verzekeringen en krediet- faciliteiten. Kortom; een goed door- timmerd ondernemingsplan.
Met onze kennis van de advocatuur helpen we al ruim 35 jaar starters op weg.
Vraag het starterspakket van Niehoff Werning & Kooij aan, zodat je snel ‘up and running’ bent.
Alvast succes! www.nwk.nl concertgebouwplein20.nl
• A five star office location • State of the art • Historic monument • 2,300m2 devidable floor areas
Verhuurinformatie: DTZ : +31 (0)20 664 46 44 NL real estate: +31 (0)20 707 30 00 CBRE: +31 (0)20 626 62 91