20151217 POS Dla Gminy Gostyń

Gmina Gosty ń

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY GOSTY Ń NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2021-2024

Gosty ń, 2015 rok

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY GOSTY Ń NA LATA 2016-2020 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2021-2024

ZAMAWIAJĄCY:

Gmina Gosty ń Rynek 2 63-800 Gosty ń

WYKONAWCA:

TERRA PROJEKT Danuta Mazurczak, Joanna Witkowska S.C. ul. Zamkowa 4a/1, 62-070 D ąbrówka tel. +48 692 290 324 [email protected], www.terraprojekt.pl

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Spis tre ści

1. WYKAZ SKRÓTÓW ...... 9 2. WST ĘP ...... 9

2.1. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA ...... 9 2.2. METODYKA SPORZ ĄDZANIA PROGRAMU I JEGO STRUKTURA ...... 10 3. STRESZCZENIE ...... 10

3.1. UWARUNKOWANIA ZEWN ĘTRZNE PROGRAMU ...... 15 3.1.1. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju – „Polska 2030. Trzecia fala nowoczesno ści” ...... 16 3.1.2. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku ...... 16 3.1.3. Program Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2015 ...... 17 3.1.4. Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 r...... 18 3.1.5. Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2014-2020 ...... 18 3.1.6. Program ochrony środowiska przed hałasem ...... 19 3.1.7. Program ochrony powietrza ...... 20 3.1.8. Strategia wzrostu efektywno ści energetycznej i rozwoju odnawialnych źródeł energii w Wielkopolsce na lata 2012-2020 ...... 20 3.1.9. Aktualizacja Programu ochrony środowiska na lata 2013 – 2016 z perspektyw ą na lata 2017 – 2020 dla Powiatu Gosty ńskiego ...... 20 3.2. NADRZ ĘDNY CEL PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY GOSTY Ń ...... 21 4. CHARAKTERYSTYKA OBSZARU ...... 21

4.1. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA ...... 25 4.1.1. Komunikacja ...... 25 4.1.2. Zaopatrzenie mieszka ńców w wod ę ...... 25 4.1.3. Odprowadzanie ścieków komunalnych ...... 26 4.1.4. Zaopatrzenie mieszka ńców w ciepło ...... 29 4.1.5. Zaopatrzenie mieszka ńców w energi ę elektryczn ą ...... 29 4.1.6. Zaopatrzenie mieszka ńców w gaz sieciowy ...... 30 5. OCENA STANU ŚRODOWISKA ...... 30

5.1. OBSZARY CENNE PRZYRODNICZO ...... 30 5.2. OCHRONA PRZYRODY ...... 31 5.3. OBSZARY NATURA 2000 ...... 34 5.4. TERENY ZIELENI ...... 34 5.5. OBSZARY CENNE PRZYRODNICZO PROPONOWANE DO OBJ ĘCIA OCHRON Ą ...... 34 5.6. OCHRONA GATUNKOWA RO ŚLIN I ZWIERZ ĄT ...... 35 5.7. OCHRONA I ZRÓWNOWA śONY ROZWÓJ LASÓW ...... 36 5.8. OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI ...... 36 5.9. GOSPODAROWANIE ZASOBAMI GEOLOGICZNYMI ...... 38 5.10. STAN POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO ...... 40 5.11. OCHRONA WÓD ...... 45 5.11.1. Źródła zanieczyszcze ń wód powierzchniowych i podziemnych ...... 52 5.11.2. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi ...... 52 5.11.3. Zapobieganie podtopieniom i suszom ...... 53 5.12. OCHRONA PRZED HAŁASEM ...... 57 5.13. ODDZIAŁYWANIE PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH ...... 59 5.14. ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII ...... 60 5.15. RACJONALNA GOSPODARKA ODPADAMI ...... 67 5.15.1. Systemy gospodarki odpadami ...... 67 5.15.2. Rodzaje, źródła powstawania, ilo ść i jako ść wytworzonych odpadów ...... 68 5.15.3. Odpady azbestowe ...... 69 5.16. PRZECIWDZIAŁANIE POWA śNYM AWARIOM ...... 70 5.17. ADAPTACJA DO ZMIAN KLIMATU ...... 71 5.18. EDUKACJA EKOLOGICZNA SPOŁECZE ŃSTWA ...... 75 5.18.1. Decydenci ...... 76 5.18.1. Nauczyciele ...... 76 5.18.2. Dzieci i młodzie Ŝ ...... 76 5.18.3. Doro śli mieszka ńcy ...... 78 5.18.4. Realizacja edukacji ekologicznej na terenie gminy ...... 79 6. EFEKTY REALIZACJI DOTYCHCZASOWEGO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 80

6.1. IDENTYFIKACJA PROBLEMÓW ŚRODOWISKOWYCH ...... 93

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

7. CELE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA, ZADANIA I WSKA ŹNIKI ...... 100 8. SYSTEM INSTYTUCJI ZAANGA śOWANYCH W REALIZACJ Ę PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 124 9. PROCEDURY MONITORINGU, PRZEGL ĄDU STOPNIA REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ORAZ JEGO AKTUALIZACJI ...... 124 10. WYKAZ INTERESARIUSZY ZAANGA śOWANYCH W PRACE NAD PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 125

Spis tabel Tabela 1 U Ŝytkowanie gruntów w gminie Gosty ń ...... 23 Tabela 2 Stan i zmiany liczby ludno ści zamieszkuj ącej gmin ę Gosty ń w latach 20010-2014 ...... 23 Tabela 3 Podmioty gospodarcze według sekcji i działów PKD na terenie gminy Gosty ń (dane z dnia 31.08.2015 r.) ...... 24 Tabela 4 Ilo ść gospodarstw rolnych na terenie gminy Gosty ń ...... 24 Tabela 5 Charakterystyka komunalnych uj ęć wody na terenie gminy Gosty ń ...... 25 Tabela 6 Infrastruktura wodoci ągowa w gminie Gosty ń w latach 2010 i 2014 ...... 26 Tabela 7 Sie ć kanalizacyjna na terenie gminy Gosty ń w latach 20010 i 2014 ...... 27 Tabela 8 Sie ć kanalizacyjna na terenie gminy Gosty ń w podziale na miejscowo ści ...... 27 Tabela 9 Charakterystyka komunalnych oczyszczalni ścieków na terenie gminy Gosty ń ...... 28 Tabela 10 Jako ść ścieków surowych i oczyszczonych w oczyszczalni ścieków w m. Gosty ń ...... 28 Tabela 11 Jako ść ścieków surowych i oczyszczonych w oczyszczalni ścieków w m. Kunowo ...... 28 Tabela 12 Sprzeda Ŝ energii cieplnej w latach 2010 i 2013...... 29 Tabela 13 Odbiorcy i zu Ŝycie energii w latach 2010 i 2013 ...... 29 Tabela 14 Zaopatrzenie mieszka ńców gminy w gaz ...... 30 Tabela 15 Wykaz pomników przyrody na terenie gminy Gosty ń ...... 32 Tabela 16 Powierzchnia odnowie ń lasu na terenie gminy Gosty ń w latach 2010-2014 ...... 36 Tabela 17 Wyniki bada ń odczynu gleby i potrzeby ich wapnowania na terenie gminy Gosty ń w latach 2013-2014 r...... 37 Tabela 18 Wyniki bada ń zasobno ści gleby w makroelementy w przebadanych próbkach gleb na terenie gminy Gosty ń w latach 2013-2014 ...... 37 Tabela 19 Zasoby złó Ŝ naturalnych na terenie gminy Gosty ń ...... 39 Tabela 20 Wykaz obowi ązuj ących koncesji na eksploatacj ę kopalin na terenie gminy Gosty ń...... 40 Tabela 21 Emisja zanieczyszcze ń powietrza z zakładów szczególnie uci ąŜ liwych na terenie powiatu gosty ńskiego w latach 2010 i 2014 r...... 40 Tabela 22 Klasyfikacja stref z uwzgl ędnieniem kryteriów okre ślonych w celu ochrony zdrowia...... 42 Tabela 23 Klasyfikacja stref z uwzgl ędnieniem kryteriów okre ślonych w celu ochrony ro ślin ...... 42 Tabela 24 Wyniki monitoringu wód podziemnych na terenie gminy Gosty ń w latach 2012-2013 ...... 47 Tabela 25 Wykaz cieków podstawowych na terenie gminy Gosty ń ...... 49 Tabela 26 Jednolite cz ęś ci wód płyn ących na terenie gminy Gosty ń ...... 50 Tabela 27 Wyniki bada ń stanu ekologicznego w punktach pomiarowo-kontrolnych w 2014 r...... 52 Tabela 28 Zu Ŝycie wody na cele gospodarki w gminie Gosty ń na tle powiatu gosty ńskiego ...... 53 Tabela 29 Zmiany zu Ŝycia wody w przeliczeniu na 1 osob ę w gospodarstwach domowych w gminie Gosty ń na tle powiatu 53 Tabela 30 Wykaz budowli pi ętrz ących na rzekach w gminie Gosty ń ...... 54 Tabela 31 Ruch kołowy na drodze krajowej nr 12 i drogach wojewódzkich nr 308 i 434 w 2010 r. – Generalny Pomiar Ruchu ...... 58 Tabela 32 Wykaz odcinków drogi wojewódzkiej nr 434, dla których sporz ądzono mapy akustyczne ...... 58 Tabela 33 Energetyczno ść materiałów...... 65 Tabela 34 Pozyskanie biogazu z ro ślin uprawnych ...... 65 Tabela 35 Charakterystyka kompostowni odpadów komunalnych w Goli ...... 67 Tabela 36 Zestawienie pozostałych instalacji do przetwarzania, recyklingu, innego ni Ŝ recykling procesów odzysku lub innego ni Ŝ składowanie unieszkodliwiania odpadów, na terenie gminy Gosty ń ...... 67 Tabela 37 Rodzaj i ilo ść odebranych odpadów komunalnych z terenu gminy Gosty ń ...... 69 Tabela 38 Ilo ść wyrobów azbestowych na terenie gminy Gosty ń ...... 70 Tabela 39 Raport z wykonania Programu ochrony środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2009-2012 z perspektyw ą na lata 2013-2020 ...... 83 Tabela 40 Obszar interwencji: Powietrze ...... 93 Tabela 41 Obszar interwencji: klimat akustyczny ...... 93 Tabela 42 Obszar interwencji: pola elektromagnetyczne ...... 94 Tabela 43 Obszar interwencji: zasoby i jako ść wód ...... 94 Tabela 44 Obszar interwencji: gospodarka wodno-ściekowa ...... 94 Tabela 45 Obszar interwencji: zasoby geologiczne ...... 95 Tabela 46 Obszar interwencji: gleby ...... 95 Tabela 47 Obszar interwencji: gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów ...... 95 Tabela 48 Obszar interwencji: zasoby przyrodnicze ...... 95 Tabela 49 Obszar interwencji: adaptacja do zmian klimatu i nadzwyczajne zagro Ŝenia środowiska ...... 96 Tabela 50 Obszar interwencji: edukacja i świadomo ść ekologiczna mieszka ńców ...... 96 Tabela 51 Cele, kierunki interwencji oraz zadania ...... 102

6 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Tabela 52 Harmonogram działa ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024 ...... 115

Spis rysunków Rysunek 1 Poło Ŝenie gminy Gosty ń ...... 21 Rysunek 2 Mapa Gminy Gosty ń ...... 22 Rysunek 3 Zmiany liczby ludno ści gminy Gosty ń w latach 2010-2014 ...... 23 Rysunek 4 Formy ochrony przyrody na tle gminy Gostyń ...... 31 Rysunek 5 Poło Ŝenie gminy Gosty ń na tle Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 308 Zbiornik mi ędzymorenowy rzeki Kani ...... 46 Rysunek 6 Lokalizacja jednolitych cz ęś ci wód podziemnych (JCWPd nr 73 i 74) ...... 47 Rysunek 7 Jednolite cz ęś ci wód płyn ących na terenie gminy Gosty ń ...... 50 Rysunek 8 Wst ępna ocena ryzyka powodziowego – obszary nara Ŝone na ryzyko niebezpiecze ństwa powodziowego ... 54 Rysunek 9 Obszary i miejsca o potencjalnie najkorzystniejszych warunkach dla rozwoju energii odnawialnej ...... 60 Rysunek 10 Pr ędko ści średnie 10-minutowe (m/s) na wysoko ści 10 m n.p.g. w terenie otwartym i klasie szeroko ści 0-1 62 Rysunek 11 Średnie roczne usłonecznienie w Polsce (w godzinach) ...... 64

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

8 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

1. Wykaz skrótów UŜyte skróty: b.d.- brak danych BEi Ś - Strategia „Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko” DSRK - Długookresowa Strategia rozwoju kraju dB – decybele DW – droga wojewódzka DK – droga krajowa Dz.U. – dziennik ustaw GUS - BDL - Główny Urz ąd Statystyczny - Bank Danych Lokalnych GDDKiA – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad JCWP – jednolite cz ęś ci wód JCWPd – jednolite cz ęś ci wód podziemnych JST – jednostka samorz ądu terytorialnego KOBiZE - Krajowy O środek Bilansowania i Zarz ądzania Emisjami KPPSP – Komenda Pa ństwowej Powiatowej Stra Ŝy Po Ŝarnej KZGW – Krajowy Zarz ąd Gospodarki Wodnej KPO ŚK - Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych KZGRL – Komunalny zwi ązek Gmin Regionu Leszczy ńskiego MŚ – Ministerstwo Środowiska NFO ŚiGW – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej OSN - obszary szczególnie nara Ŝone, ODR – Ośrodek Doradztwa Rolniczego, OSCh-R w Poznaniu – Okr ęgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza OZE – odnawialne źródła energii OUG- Okr ęgowy Urz ąd Górniczy OECD – Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju PGW - Plan gospodarowania wodami PSD – poni Ŝej stanu dobrego PPD – poni Ŝej potencjału dobrego PO Ś – program ochrony środowiska PSZOK - Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych PSSE – Pa ństwowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna RDW - Ramowa Dyrektywa Wodna RDO Ś – Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska RZGW Pozna ń – Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej, UE – Unia Europejska; WZMiUW w Poznaniu - Wielkopolski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Poznaniu WFO ŚiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WIO Ś – Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska WZDW – Wielkopolski Zarz ąd Dróg Wojewódzkich

2. Wst ęp 2.1. Podstawa prawna opracowania Podstaw ą prawn ą opracowania Programu ochrony środowiska jest art. 17 ust.1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 ze zm.), która zobowi ązuje gminy (w tym wypadku Burmistrza Gostynia) do opracowania Programu ochrony środowiska uwzgl ędniaj ąc cele zawarte w strategiach, programach i dokumentach programowych do realizacji ochrony środowiska zgodnie z zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju. W zwi ązku z ustaw ą z dnia 21 sierpnia 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2014 r., poz. 1101) polityk ę ekologiczn ą pa ństwa, zgodnie z któr ą opracowywane były programy ochrony środowiska, zast ąpiono polityk ą ochrony środowiska, która m.in. winna być prowadzona za pomoc ą wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska. Zgodnie z art. 14 ust. 1. Polityka ochrony środowiska jest prowadzona na podstawie strategii rozwoju, programów i dokumentów programowych, o których mowa w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (t. j. Dz. U. z 2014 r., poz. 1649).

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Program ochrony środowiska, po zaopiniowaniu przez zarz ąd powiatu uchwalany jest przez rad ę gminy (w tym przypadku Rad ę Miejsk ą Gostynia). W tym przypadku jest to ju Ŝ trzeci dokument. Poprzedni przyj ęty został Uchwał ą Nr V/37/11 Rady Miejskiej w Gostyniu z dnia 18 marca 2011r. w sprawie uchwalenia „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2009-2012 z perspektyw ą na lata 2013-2020”.

2.2. Metodyka sporz ądzania Programu i jego struktura Prace nad pierwszym etapem opracowania polegały na przegl ądzie dokumentów i opracowa ń w przedmiotowym zakresie i dokonaniu oceny stanu środowiska gminy. Ocena zawiera analiz ę stanu środowiska na obszarze gminy w zakresie poszczególnych komponentów przyrodniczych oraz identyfikacj ę i rejonizacj ę zagro Ŝeń w kontek ście powiatu i województwa, a tak Ŝe w kontek ście wymaga ń i standardów Unii Europejskiej. Dokonano równie Ŝ analizy SWOT dla jedenastu obszarów przyszłej interwencji: powietrze, klimat akustyczny, pola elektromagnetyczne, zasoby i jako ść wód, gospodarka wodno-ściekowa, zasoby geologiczne, gleby, gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów, zasoby przyrodnicze, adaptacja do zmian klimatu i nadzwyczajne zagro Ŝenia środowiska, edukacja i świadomo ść ekologiczna mieszka ńców.

W drugim etapie prac wykonano przegl ąd dokumentów i opracowa ń strategicznych, programowych i planistycznych na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym, które maj ą istotne znaczenie dla konstrukcji niniejszego Programu. W kolejnym etapie dokonano syntetycznej analizy efektów realizacji dotychczasowego Programu we- dług zalecanego schematu: zakładany cel → podjęte zadania → efekt.

Nast ępny etap prac miał na celu okre ślenie celów, kierunków interwencji i zada ń wynikaj ących z wykonanej oceny stanu środowiska oraz stworzenie harmonogramu rzeczowo-finansowego przedsi ęwzi ęć ekologicznych na terenie gminy oraz środków niezb ędnych do osi ągni ęcia zało Ŝonych celów, w tym mechanizmów prawno-ekonomicznych i środków finansowych.

Program ochrony środowiska dla Gminy Gosty ń jest podstawowym instrumentem do realizacji zada ń własnych i koordynowanych w zakresie ochrony środowiska, które b ędą w cało ści lub w cz ęś ci finansowane ze środków b ędących w dyspozycji Gminy. Efektem realizacji Programu b ędzie utrzymanie dobrego stanu środowiska naturalnego oraz jego poprawa jak równie Ŝ wdro Ŝenie efektywnego zarz ądzania środowiskiem w Gminie. Dokument opisuje narz ędzia realizacji zada ń, elementy zarz ądzania i monitoringu zało Ŝonych zada ń oraz jednostki odpowiedzialne za ich wykonanie. Przedstawione zasady monitorowania Programu przez okre ślone wska źniki umo Ŝliwi ą kontrol ę i ocen ę stanu realizacji zało Ŝonych działa ń.

Niniejszy Program opracowany został zgodnie z nowymi Wytycznymi , przygotowanymi przez Ministerstwo Środowiska, które skonsultowano z Pa ństwow ą Rad ą Ochrony Środowiska, urz ędami marszałkowskimi, Zwi ązkiem Powiatów Polskich, Uni ą Metropolii Polskich, Zwi ązkiem Miast Polskich i Zwi ązkiem Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej.

3. Streszczenie 1. Opracowanie Programu ochrony środowiska wynika z art. 17 ust.1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 ze zm.). 2. Jest to ju Ŝ trzeci dokument. Poprzedni przyjęty został Uchwał ą Nr V/37/11 Rady Miejskiej w Gostyniu z dnia 18 marca 2011r. w sprawie uchwalenia „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2009-2012 z perspektyw ą na lata 2013-2020”. 3. Program ochrony środowiska dla Gminy Gosty ń jest podstawowym instrumentem do realizacji zada ń własnych i koordynowanych w zakresie ochrony środowiska, które b ędą w cało ści lub w cz ęś ci finansowane ze środków b ędących w dyspozycji Gminy . 4. Program oparty jest na wielu strategiach, programach, politykach, na podstawie których prowadzona jest polityka rozwoju. 5. Program zawiera krótk ą charakterystyk ę Gminy, jej poło Ŝenie, demografi ę, u Ŝytkowanie grun- tów. 6. Opisuje aktualny stan infrastruktury wodoci ągowej, kanalizacyjnej, transportowej, zaopatrzenie w ciepło, energi ę elektryczna i gaz.

10 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

7. Według danych GUS gmin ę Gosty ń obsługuje sie ć wodoci ągowa o ł ącznej długo ści 151,6 km bez przył ączy. Do budynków doprowadzonych jest ł ącznie 2332 sztuki przył ączy. Z sieci wodoci ągowej korzysta ok. 99% mieszka ńców gminy tj. 27 243 osoby. 8. Długo ść sieci kanalizacyjnej na terenie gminy Gosty ń w 2014 r. wynosiła 116,5 km, w tym 57,4 km na terenie miasta i 59,1 km na terenach wiejskich. Liczba przył ączy do budynków wynosi 2017 sztuk. Z sieci kanalizacyjnej korzysta ł ącznie 25281 mieszka ńców gminy, co stanowi 92,8%. Ponad 99% mieszka ńców miasta ma dost ęp do sieci kanalizacyjnej, natomiast tere- nów wiejskich - 67,8% mieszka ńców. Na terenie gminy Gosty ń wydzielona została Aglomera- cja Gosty ń (kod PLWL014) w zakresie gospodarki ściekowej z oczyszczalni ą ścieków w Go- styniu. 9. Na terenie gminy znajduje si ę 86 kotłowni, w tym 39 nale Ŝą cych do spółdzielni mieszkaniowych. Długo ść sieci ciepłowniczej wynosi 8,1 km, a długo ść sieci cieplnej przył ączy do budyn- ków i innych obiektów – 12,2 km. 10. W 2013 r. w gminie Gosty ń było 6791 odbiorców energii elektrycznej na niskim napi ęciu, natomiast zu Ŝycie energii wyniosło 12 859 MWh. Od 2010 r. liczba odbiorców lekko wzrosła (ok. 1,1%), natomiast zu Ŝycie energii spadło (ok. 4,1%). 11. Długo ść sieci gazowej na terenie gminy wynosi 124,3 km, a liczba czynnych przył ączy wynosi 2548 szt. W 2013 r. z sieci gazowej korzystało 21 366 osób, co stanowiło 76,4% mieszka ńców gminy. W mie ście Gosty ń z gazu korzysta ponad 93% mieszka ńców, natomiast na terenach wiejskich – 32,8%. Gaz sieciowy dostarczany był do 6620 gospodarstw domowych, w tym do 6038 gospodarstw domowych w Gostyniu. 12. Du Ŝe znaczenie przyrodnicze ma obszar w ęzłowy, w skład którego wchodz ą Obszar Chronio- nego Krajobrazu Pojezierza Krzywi ńsko – Osieckiego wraz z rezerwatem „Torfowisko Źródło- we”. Wzdłu Ŝ Ko ścia ńskiego Kanału Obry i Kani rozci ąga si ę natomiast korytarz ekologiczny o znaczeniu krajowym. 13. Najcenniejsze walory przyrodnicze gminy obj ęte zostały ochron ą prawn ą. Jednak trwał ą ochron ę obszarów cennych przyrodniczo zapewnia sporządzenie i realizacja planu ochrony lub planu zada ń ochronnych. Obecnie Ŝadna z obj ętych ochron ą prawn ą forma nie posiada opracowanego planu ochrony. Na terenie gminy Gosty ń znajduje si ę 6500 ha obszarów obj ę- tych ochron ą prawn ą, co stanowi 47,5% powierzchni gminy. S ą to: rezerwat przyrody „Torfo- wisko Źródliskowe w Starym Gostyniu”, OChK Krzywi ńsko-Osiecki wraz z zadrzewieniami gen. Dezyderego Chłapowskiego i kompleksem leśnym Osieczna-Góra , 22 pomniki przyrody. Na terenie gminy Gosty ń nie wyst ępuj ą obszary obj ęte sieci ą ekologiczn ą Natura 2000. 14. Ponadto Na terenie gminy zlokalizowane s ą trzy parki miejskie w Gostyniu oraz wiejskie: w Kosowie, Krajewicach, Goli, Dusinie, Czachorowie, Osowie, Ziółkowie, Witoldowie i Tworzymirkach. 15. W Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Gosty ń z a- proponowano ustanowienie 5 u Ŝytków ekologicznych, wyznaczono równie Ŝ korytarze ekologiczne obejmuj ące tereny wzdłu Ŝ doliny rzeki Kani i doliny Kanału Obry, które stanowi ć ł ączni- ki dolinne Rowu Polskiego i Kani. 16. Na terenie gminy, a w szczególno ści w granicach obszarów chronionych wyst ępuj ą liczne gatunki flory i fauny, które s ą obj ęte ochron ą gatunkow ą lub do niej predysponowane jako gatunki graniczne, rzadkie i ginące. 17. Powierzchnia lasów i gruntów le śnych poło Ŝonych na terenie gminy wynosi 1583,4 ha. Lasy prywatne zajmuj ą powierzchni ę 314 ha (dane GUS 2014). Lesisto ść gminy wynosi 13%. W lasach przewa Ŝaj ą drzewostany jednogatunkowe, które stanowi ą ogółem 47,3%. Pochodz ą przede wszystkim z odnowie ń sztucznych. 18. Wyst ępuje wyra źny podział na dwie cz ęś ci: północn ą i południow ą. Na południe od linii Gosty ń – Gola wyst ępuje zwarty obszar gruntów rolnych najlepszej jako ści, chronionych przed zmian ą uŜytkowania. Północna cz ęść gminy w porównaniu do południowej charakteryzuje si ę silniej rozwini ętą sieci ą osadnicz ą oraz wi ększym urozmaiceniem w u Ŝytkowaniu terenu. Gleby sa mało zakwaszone, w przebadanych próbkach gleb stwierdzono ok. 16% gleb bardzo kwa- śnych i kwa śnych (odczyn pH poni Ŝej 5,5). 19. Gmina Gosty ń jest obszarem mało zasobnym w tradycyjne surowce mineralne nadaj ące si ę do eksploatacji. Udokumentowane s ą trzy zło Ŝa kruszywa naturalnego, zlokalizowane w Tworzymirkach, okolicach Gostynia i w Starym Gostyniu. Na wi ększ ą, przemysłow ą skal ę eksploatuje si ę zło Ŝa kruszywa w rejonie Kunowa. Najwi ększe znaczenie mo Ŝe mie ć udokumentowane zło Ŝe w ęgla brunatnego. 20. Głównym problemem w zakresie zanieczyszczenia powietrza na terenie gminy jest tzw. emisja niska, zwi ązana ze stosowaniem paliw o niskiej jako ści w paleniskach domowych oraz z dzia-

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

łalności ą małych zakładów, nie podlegaj ących obowi ązkowi posiadania pozwolenia na emisj ę do powietrza gazów i pyłów. W roku 2014 wykonano badania na zawarto ść pyłu PM10 i metali zawartych w pyle PM10. W wyniku przeprowadzonych bada ń odnotowano: przekroczenie st ęŜ enia średniego dla roku pyłu zawieszonego. W strefie wielkopolskiej, do której nale Ŝy gmina Gosty ń, wyst ąpiły przekroczenia st ęŜ enia dla: pyłu zawieszonego PM10 i benzo(a)pirenu. 21. W punkcie kontrolnym w Gostyniu w roku 2014 wody zakwalifikowano do IV klasy (wody niezadowalaj ącej jako ści) ze wzgl ędu na zawarto ść siarczanów, potasu i Ŝelaza. W punkcie w m. Tworzymirki wody zakwalifikowano do III klasy (wody zadowalaj ącej jako ści) ze wzgl ędu na zawarto ść Ŝelaza, wodorow ęglanów i wapnia. 22. Cały obszar gminy Gosty ń umiejscowiony w zasi ęgu obszaru szczególnie nara Ŝonego, z któ- rego odpływ azotu ze źródeł rolniczych do wód nale Ŝy ograniczy ć. Rolnicy, których działki po- ło Ŝone s ą na (OSN) s ą obowi ązani do wypełnienia tzw. Programów działa ń, których celem jest zapobieganie pogorszeniu stanu wód, oraz poprawa stanu wód, w których pogorszenie ju Ŝ nast ąpiło w tym ograniczenie dopływu azotu z rolnictwa do wód i ograniczenie ich eutrofizacji. 23. Badania jako ści wód przeznaczonych do spo Ŝycia prowadzi Pa ństwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Gostyniu (PPIS). W badanej wodzie w m. Gola wyst ąpiło okresowe, krótkotrwałe przekroczenie parametru bakteriologicznego w postaci niewielkiej liczby bakterii grupy coli, które uznawane s ą za bakterie wska źnikowe. W pozostałych przypadkach jako ść wody z ba- danych wodoci ągów odpowiadała wymogom rozporz ądzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo Ŝycia przez ludzi. 24. Zgodnie z Planem gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry wi ększo ść jednolitych cz ęś ci wód (JCWP) wydzielonych na terenie gminy wykazuje zły stan ekologiczny (4 JCW), we wszystkich 6 JCWP oceniono, Ŝe s ą zagro Ŝone nieosi ągni ęciem celów środowiskowych. 25. W wyniku wst ępnej oceny ryzyka powodziowego wyznaczono obszary nara Ŝone na niebezpiecze ństwo powodzi od strony cieku Kanał Mosi ński (Ko ścia ński Kanał Obry) (od km 0-103) oraz w II cyklu planistycznym ciek Kania (od km 0-11). Dla terenu gminy sporz ądzone zostały mapy zagro Ŝenia powodziowego i ryzyka powodziowego, które s ą w posiadaniu Gminy. Łącz- na długo ść rowów melioracyjnych na terenie gminy Gosty ń wynosi 179,073 km oraz ruroci ągi na rowach melioracji wodnych szczegółowych, zabudowa rowów – 10,127 hm. Na terenie gminy Gosty ń naturalne zbiorniki wodne wyst ępuj ą w postaci małych oczek wodnych w rejonie rezerwatu „Torfowisko Źródliskowe”. Jest ich około 20 – 25. Ponadto na obszarze gminy wyst ępuj ą sztuczne zbiorniki. Ich ł ączna powierzchnia wynosi około 22 ha. W planach jest budowa zbiornika retencyjnego Piaski – Gosty ń. Obiekt będzie zlokalizowany na terenie gminy Piaski Wlkp., przy granicy z gmin ą Gosty ń, na ł ąkach rozci ągaj ących si ę wzdłu Ŝ prawostronnego brzegu rzeki Kani. Czasza zbiornika ma zajmować powierzchni ę 49,52 ha. 26. Głównymi czynnikami maj ącymi wpływ na poziom hałasu komunikacyjnego s ą nat ęŜ enie ruchu i udział transportu ci ęŜ kiego w strumieniu wszystkich pojazdów, stan techniczny pojaz- dów, rodzaj nawierzchni dróg oraz organizacja ruchu drogowego. Przez teren gminy przebiegaj ą drogi: krajowa nr 12, wojewódzkie nr 434 i 308 oraz wył ączona z ruchu poł ącze ń osobowych linia kolejowa Jarocin – Leszno. Zarówno droga krajowa nr 12, jak i droga wojewódzka nr 434, przebiegaj ą przez miasto Gosty ń, b ędąc głównym szlakiem tranzytowym. Najwi ększy ruch kołowy w gminie Gosty ń wyst ępuje na drodze wojewódzkiej nr 434 oraz na drodze krajowej nr 12. Drog ą wojewódzk ą nr 434 przejechało nawet ok. 13,5 tys. pojazdów, natomiast drog ą krajow ą nr 12 średnio ponad 5,3 tys. pojazdów, z tego ponad 15% stanowił ruch pojaz- dów ci ęŜ arowych. Ostatnie pomiary hałasu na terenie gminy przeprowadzone zostały w 2010 r. przez Wielkopolski Zarz ąd Dróg Wojewódzkich na drodze wojewódzkiej nr 434, w km 87+790 tj. Gosty ń ul. Pozna ńska 1b. Warto ść równowa Ŝnego poziomu d źwi ęku w ci ągu dnia (godz. 6-22) wynosiła: 64,8 dB, natomiast w nocy (godz. 22-6) wynosiła: 60,7 dB. 27. Ostatnie pomiary poziomów PEM prowadzone były w roku 2012 w jednym punkcie – w Gosty- niu, przy ulicy Parkowej 1 – wytypowanym do bada ń w kategorii terenów pozostałe miasta. Nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnej warto ści poziomu pól elektromagnetycznych. 28. Województwo wielkopolskie posiada zró Ŝnicowane predyspozycje do wykorzystania odnawialnych źródeł energii, do których zalicza si ę energi ę: wiatru, geotermaln ą, wód powierzchniowych, słoneczn ą oraz biomas ę i biogaz. Elektrownie wiatrowe nale Ŝą do tzw. czystych (bez-emisyjnych) źródeł energii, a co za tym idzie ich zastosowanie zmniejsza negatywne od- działywanie sektora wytwarzania energii na środowisko. Badania naukowe prowadzone w ró Ŝnych cz ęś ciach świata wykazuj ą, Ŝe prawidłowo zlokalizowane i rozmieszczone elektrownie wiatrowe nie maj ą znacz ącego negatywnego oddziaływania na środowisko, w tym na awi-

12 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

faun ę. W całej Wielkopolsce energia słoneczna jest dobrym źródłem ciepła dla odbiorców sezonowych. Średnie roczne warto ści usłonecznienia wahaj ą si ę od 1250 godzin w latach o najwy Ŝszym zachmurzeniu do 2000 godzin w latach słonecznych. Biomasa to najstarsze i najszerzej współcze śnie wykorzystywane odnawialne źródło energii. Nale Ŝą do niej zarówno odpady biodegradowalne z gospodarstw domowych, jak i pozostało ści po przycinaniu zieleni miejskiej, resztki z produkcji rolnej, pozostało ści z le śnictwa, odpady przemysłowe i komunalne. 29. Gmina Gosty ń przynale Ŝy do Regionu V. W Regionie V funkcjonuje jedna Regionalna Instala- cja Przetwarzania Odpadów Komunalnych (RIPOK) nale Ŝą ca do Miejskiego Zakładu Oczysz- czania Sp. z o.o. w Lesznie tj. Zakład Zagospodarowania Odpadów w Trzebani gm. Osieczna. Obiektami funkcjonalnie powi ązanymi z ZZO w Trzebani s ą dwie stacje przeładunkowe odpa- dów komunalnych wraz z obiektami towarzysz ącymi, w tym kompostowniami odpadów zielonych zlokalizowane w Goli, gm. Gosty ń i Rawiczu oraz kompostownia odpadów zielonych w Koszanowie, gm. Śmigiel. Na terenie gminy Gosty ń znajduje si ę zrekultywowane w 2010 r. składowisko odpadów komunalnych w Dalabuszkach, na którym prowadzony jest monitoring w zakresie (2 razy w roku): poziomu i składu wód podziemnych, składu wód odciekowych, składu wód powierzchniowych, składu i emisji gazu składowiskowego, osiadanie składowiska (raz w roku). Przewidywany termin zako ńczenia monitoringu – 2039 r. W 2014 r. z terenu gminy Gosty ń zebrano ł ącznie 8 702,429 Mg odpadów komunalnych, w tym 7 628,96 Mg zmieszanych odpadów komunalnych (20 03 01). Oprócz zbiórki odpadów „u źródła” istnieje mo Ŝliwo ść przekazania odpadów problemowych do Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (tzw. PSZOK) zlokalizowanego na Stacji Przeładunkowej Odpadów Komunal- nych w Goli. Zgodnie z ewidencj ą Bazy Azbestowej na terenie gminy Gosty ń wyst ępuje ok. 405 tys. m 2 płyt azbestowo-cementowych (4 455,6 Mg), z czego 181,2 tys. m 2 nale Ŝy do osób fizycznych (1 993,6 Mg), natomiast 223,8 tys. m 2 do osób prawnych (2 462,0 Mg) w tym 14,355 Mg b ędących własno ści ą Gminy Gosty ń. 30. Na terenie gminy nie ma zakładów stwarzaj ących zagro Ŝenie dla środowiska. W ostatnich latach działania Pa ństwowej Powiatowej Stra Ŝy Po Ŝarnej w Gostyniu polegały głównie na usuwaniu szkód po silnych porywistych wiatrach i deszczu. 31. Skutki zmian klimatu, zwłaszcza wzrost temperatury, cz ęstotliwo ści i nasilenia zjawisk ekstremalnych, wyst ępuj ące w ostatnich kilku dekadach pogł ębiaj ą si ę i z tego wzgl ędu stały si ę przedmiotem zainteresowania rz ądów i społeczno ści mi ędzynarodowej. Działania adaptacyjne wi ąŜą si ę ze znacznymi kosztami. Istot ą działa ń adaptacyjnych podejmowanych zarówno przez podmioty publiczne, jak i prywatne, poprzez realizacj ę polityk, inwestycje w infrastruktu- rę i technologie, a tak Ŝe zmiany zachowa ń, jest unikni ęcie ryzyk i wykorzystanie szans. 32. Istotn ą rol ę w szerzeniu wiedzy ekologicznej na terenie gminy odgrywaj ą m.in.: Urz ąd Miejski w Gostyniu, Starostwo Powiatowe; jednostki o światowe: przedszkola i szkoły; Nadle śnictwo; KZGRL. 33. W latach 2013-2014 zostały zrealizowane zadania inwestycyjne oraz pozainwestycyjne w ramach poprzedniego PO Ś. Zrealizowane zostały przedsi ęwzi ęcia w zakresie budowy infrastruktury wodoci ągowej i kanalizacyjnej w gminie oraz w zakresie modernizacji dróg.. 34. W celu uporz ądkowania informacji zebranych m.in. w wyniku dokonanej analizy aktualnego stanu środowiska naturalnego na terenie gminy Gosty ń oraz innych zebranych w trakcie prac danych i informacji posłu Ŝono si ę analiz ą SWOT. Analiza SWOT jest narz ędziem, dzi ęki któremu mo Ŝna zanalizowa ć i rozpozna ć silne i słabe strony, a tak Ŝe istniej ące i potencjalne szanse, i zagroŜenia płyn ące z szerokiej gamy czynników. 35. Aktualny stan środowiska i przewidywane jego zmiany w aspekcie planowanego dalszego rozwoju wymuszaj ą konieczno ść zrównowa Ŝonego rozwoju poprzez realizacj ę przedsi ęwzi ęć proekologicznych. Istotnym problemem jest dokonanie zobiektywizowanego wyboru celów oraz kierunków interwencji. Zadania i cele w zakresie ochrony środowiska wyznaczone w Programie ochrony środowiska pozostaj ą w ścisłej korelacji z zadaniami wyznaczonymi w programach ochrony środowiska na szczeblu wy Ŝszym oraz, uwzgl ędniaj ą cele zawarte w innych strategiach, programach i dokumentach programowych do realizacji ochrony środowiska zgodnie z zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju. 36. Cele i kierunki interwencji wyznaczone w Programie ochrony środowiska dla Gminy Gosty ń: Cel: Osi ągni ęcie wymaganych standardów jako ści powietrza Kierunki interwencji: • Poprawa jako ści powietrza; • Ograniczanie emisji zanieczyszcze ń pochodz ących ze źródeł niskoenergetycznych; • Termomodernizacja budynków;

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

• Ograniczenie emisji ze źródeł komunikacyjnych;

Cel: Zwi ększenie bezpiecze ństwa energetycznego Kierunki interwencji: • Zwi ększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii; • Poprawa efektywno ści energetycznej;

Cel: Osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych Kierunki interwencji: • Poprawa jako ści wód powierzchniowych i podziemnych; • Rozbudowa infrastruktury oczyszczania ścieków, w tym realizacja programów sanitacji w zabudowie rozproszonej; • Kontrola stanu funkcjonowania i obsługi zbiorników bezodpływowych oraz przydomowych oczyszczalni ścieków; • Zapewnienie dost ępu do czystej wody dla społecze ństwa i gospodarki; • Ochrona i zrównowa Ŝone gospodarowanie zasobami wodnymi; • Realizacja programu działa ń maj ących na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych na wyznaczonych obszarach szczególnie nara Ŝonych (OSN).

Cel: Zmniejszenie oddziaływania hałasu i promieniowania elektromagnetycznego Kierunki interwencji: • Wprowadzenie monitoringu hałasu zwłaszcza na terenach zagro Ŝonych hałasem komunika- cyjnym; • Realizacja przedsi ęwzi ęć zmniejszaj ących nara Ŝenie na hałas komunikacyjny; • Przywrócenie ruchu kolejowego; • Dalsze ograniczanie emisji hałasu pochodz ącego z sektora gospodarczego, • Uwzgl ędnianie w planowaniu przestrzennym strefowania hałasu - rozgraniczania terenów o zró Ŝnicowanej funkcji; • Minimalizacja oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego na zdrowie człowieka i środowisko;

Cel: Racjonalna gospodarka odpadami Kierunki interwencji: • Ograniczenie ilo ści odpadów trafiaj ących bezpo średnio na składowisko oraz zmniejszenie uci ąŜ liwo ści odpadów; • Prowadzenie monitoringu poeksploatacyjnego na zamkni ętych składowiskach odpadów; • Likwidacja azbestu;

Cel: Przeciwdziałanie awariom i zagro Ŝeniom środowiska, m.in. powodziom, suszom, wiatrom huraganowym, nawalnym deszczom, awariom instalacji przemysłowych • Budowa i modernizacja zbiorników retencyjnych; • Odbudowa zniszczonych obiektów hydrotechnicznych; • Realizacja programu małej retencji; • Utrzymanie wła ściwego stanu urz ądze ń melioracji podstawowej i szczegółowej; • Rozwój systemów ostrzegania i reagowania w sytuacji zjawisk ekstremalnych; • Wsparcie jednostek stra Ŝy po Ŝarnej w zakresie wyposa Ŝenia do prowadzenia działa ń ratowniczych, zapobiegania i przeciwdziałania powa Ŝnym awariom oraz zagro Ŝeniom środowiska i zdrowia człowieka, wynikaj ącym z nadzwyczajnych zdarze ń.

Cel: Ochrona walorów przyrodniczych i krajobrazowych Kierunki interwencji: • Wzmocnienie systemu obszarów chronionych; • Współpraca w opracowaniu planów ochrony obszarów chronionych; • Promocja walorów przyrodniczych i zrównowa Ŝony rozwój turystyki; • Rozwój obszarów zieleni oraz utrzymanie terenów juŜ istniej ących • Ochrona powierzchni i spójno ści lasów;

Cel: Racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych • Racjonalne wykorzystanie zasobów gleb;

14 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

• Racjonalne wykorzystanie kopalin

Cel: Podniesienie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców gminy Kierunki interwencji: • Pobudzenie u mieszka ńców odpowiedzialno ści za otaczaj ące środowisko i wyeliminowanie negatywnych zachowa ń.

37. Nadrz ędn ą zasad ą realizacji niniejszego Programu powinna by ć realizacja wyznaczonych zada ń przez okre ślone jednostki. Z punktu widzenia Programu w realizacji poszczególnych zada ń b ędą uczestniczy ć: Gmina, Powiat, inne jednostki działaj ące na danym terenie, realizuj ące swoje zadania, podmioty kontroluj ące przebieg realizacji i efekty Programu (WIO Ś, PWIS, Urz ąd Marszałkowski itp.); społeczno ść powiatu, jako główny podmiot odbieraj ący wyniki działa ń Programu. 38. Organ wykonawczy gminy jest zobowi ązany sporz ądza ć co dwa lata raporty z wykonania pro- gramów ochrony środowiska, które nast ępnie przedstawia radzie gminy i przekazuje organowi wykonawczemu powiatu.

3.1. Uwarunkowania zewn ętrzne Programu Fundamenty nowego systemu zarz ądzania rozwojem kraju zostały okre ślone w znowelizowanej ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (t. j. Dz. U. z 2014 r. poz. 1649) oraz przyj ętym przez Rad ę Ministrów 27 kwietnia 2009 r. dokumencie Zało Ŝenia systemu zarz ądzania rozwojem Polski. W nowym systemie do głównych dokumentów strategicznych, na podstawie których prowadzona jest polityka rozwoju, nale Ŝą : • Długookresowa Strategia rozwoju kraju – DSRK (Polska 2030. Trzecia fala nowoczesno ści), okre ślaj ąca główne trendy, wyzwania oraz koncepcj ę rozwoju kraju w perspektywie długo- okresowej. • Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju – ŚSRK ( Średniookresowa Strategia Rozwoju Kra- ju 2020) – najwa Ŝniejszy dokument w perspektywie średniookresowej, okre ślaj ący najwa Ŝniej- szy dokument w perspektywie średniookresowej, okre ślaj ący cele strategiczne rozwoju kraju do 2020 r., kluczowy dla okre ślenia działa ń rozwojowych, w tym mo Ŝliwych do sfinansowania w ramach przyszłej perspektywy finansowej UE na lata 2014-2020. • Strategia „Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko” (BEi Ś); • Strategia innowacyjno ści i efektywno ści gospodarki „Dynamiczna Polska 2020” (SIEG); • Strategia rozwoju transportu do 2020 roku (z perspektyw ą do 2030 roku); • Strategia zrównowa Ŝonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012–2020; • Polityka energetyczn ą Polski do 2030 roku. dokumenty sektorowe takie jak: • Krajowy Program Ochrony Powietrza w Polsce; • Aktualizacja Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych; • Krajowy plan gospodarki odpadami 2014; • Krajowy program zapobiegania powstawaniu odpadów; • Program Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko 2014–2020; • Wielkopolski Regionalnym Programem Operacyjnym 2014–2020; • Program ochrony i zrównowa Ŝonego u Ŝytkowania ró Ŝnorodno ści biologicznej oraz Planem działa ń na lata 2014–2020; • Strategiczny Plan Adaptacji dla sektorów i obszarów wra Ŝliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektyw ą do roku 2030.

Dokumenty o charakterze programowym/wdro Ŝeniowym, takie jak: • Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do roku 2020; • Plan zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego, • Plan gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego na lata 2012-2017; • Program ochrony powietrza i plan działa ń krótkoterminowych; • Program małej retencji wodnej w województwie wielkopolskim; • Program Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2012–2015; • Aktualizacja Programu ochrony środowiska na lata 2013 – 2016 z perspektyw ą na lata 2017 – 2020 dla Powiatu Gosty ńskiego.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

3.1.1. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju – „Polska 2030. Trzecia fala nowoczesno ści” Zgodnie z przepisami ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju z dnia 6 grudnia 2006 r. (art. 9 ust 1) – jest dokumentem okre ślaj ącym główne trendy, wyzwania i scenariusze rozwoju społeczno– gospodarczego kraju oraz kierunki przestrzennego zagospodarowania kraju, z uwzgl ędnieniem zasady zrównowa Ŝonego rozwoju, obejmuj ącym okres co najmniej 15 lat. Stanowi najszerszy i najbardziej ogólny element nowego systemu zarz ądzania rozwojem kraju, którego zało Ŝenia zostały okre ślone w ustawie o zasadach prowadzenia polityki rozwoju kraju oraz przyj ętym przez Rad ę Ministrów 27 kwietnia 2009 r. dokumencie Zało Ŝenia systemu zarz ądzania rozwojem Polski. Proponowane w Strategii obszary strategiczne zwi ązane s ą z obszarami opisanymi w Strategii Roz- woju Kraju 2020 – Aktywne społecze ństwo, konkurencyjna gospodarka, sprawne pa ństwo przyj ętej przez Rad ę Ministrów w dniu 25 wrze śnia 2012 r. Ł ącznie stanowi ą podstawowe narz ędzie wdra Ŝania DSRK do 2020 r., czyli: I. sprawne i efektywne pa ństwo (obszar pierwszy) – odpowiada mu obszar strategiczny trzeci DSRK; II. konkurencyjna gospodarka (obszar drugi) – odpowiada mu obszar strategiczny pierwszy DSRK; III. spójno ść społeczna i terytorialna (obszar trzeci)– odpowiada mu obszar strategiczny drugi DSRK. Wa Ŝnym z punktu widzenia bezpiecze ństwa Polski, ale tak Ŝe udziału w światowych procesach, jest obszar bezpiecze ństwa energetycznego oraz ochrony środowiska. Polska ma ogromne potrzeby energetyczne. Nale Ŝy je zabezpieczy ć w perspektywie nie tylko długookresowej – do 2030 r., ale tak- Ŝe w średniookresowej do 2020 – 2022 roku. Wskazane s ą działania i kierunki interwencji dotycz ące inwestycji energetycznych np. w gazoport, elektrownie wykorzystuj ące energi ę j ądrow ą, ale tak Ŝe poprawa jako ści sieci przesyłowych i dystrybucyjnych. Wa Ŝnym z punktu widzenia uczestnictwa w UE jest modyfikacja i coraz szersze wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii (tak, aby ich udział w gospodarce stawał si ę coraz wi ększy), ograniczenie wykorzystania w ęgla oraz dbało ść o stan środo- wiska w Polsce. Te działania wi ąŜą si ę tak Ŝe z potrzeb ą zapewnienia obywatelom bezpiecze ństwa w przypadku nagłych zjawisk przyrodniczych czy zmian klimatycznych. Istotne jest równie Ŝ, by do 2030 r. Polska umiej ętnie wykorzystywała zasoby naturalne np. w ęgiel, gaz łupkowy, czy mied ź. Maj ąc jed- ne z najwi ększych na świecie złó Ŝ kopalin Polska ma szans ę budowa ć w oparciu o nie swoje przewagi konkurencyjne.

Przyj ęte cele i kierunki interwencji: Cel 7 – Zapewnienie bezpiecze ństwa energetycznego oraz ochrona i poprawa stanu środowiska Kierunek interwencji – Modernizacja infrastruktury i bezpiecze ństwo energetyczne; Kierunek interwencji – Modernizacja sieci elektroenergetycznych i ciepłowniczych; Kierunek interwencji – Realizacja programu inteligentnych sieci w elektroenergetyce; Kierunek interwencji – Wzmocnienie roli odbiorców finalnych w zarz ądzaniu zu Ŝyciem energii; Kierunek interwencji – Stworzenie zach ęt przyspieszaj ących rozwój zielonej gospodarki; Kierunek interwencji – Zwi ększenie poziomu ochrony środowiska.

Cel 8 – Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równowa Ŝenia rozwoju dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych; Kierunek interwencji – Rewitalizacja obszarów problemowych w miastach; Kierunek interwencji – Stworzenie warunków sprzyjających tworzeniu pozarolniczych miejsc pracy na wsi i zwi ększaniu mobilno ści zawodowej na linii obszary wiejskie – miasta; Kierunek interwencji – Zrównowa Ŝony wzrost produktywno ści i konkurencyjno ści sektora rolno- spo Ŝywczego zapewniaj ący bezpiecze ństwo Ŝywno ściowe oraz stymuluj ący wzrost pozarolniczego zatrudnienia i przedsi ębiorczo ści na obszarach wiejskich; Kierunek interwencji – Wprowadzenie rozwi ąza ń prawno-organizacyjnych stymuluj ących rozwój miast,

Cel 9 – Zwi ększenie dost ępno ści terytorialnej Polski Kierunek interwencji – Udro Ŝnienie obszarów miejskich i metropolitarnych poprzez utworzenie zrów- nowa Ŝonego, spójnego i przyjaznego u Ŝytkownikom systemu transportowego.

3.1.2. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku Dokument okre śla podstawowe kierunki polityki energetycznej. S ą nimi: • poprawa efektywno ści energetycznej; • wzrost bezpiecze ństwa dostaw paliw i energii; • dywersyfikacja wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzenie energetyki j ądrowej,

16 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

• rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw; • rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii oraz ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko.

Cele te maj ą zosta ć zapewnione m.in. przez racjonalne efektywne gospodarowanie krajowymi zło Ŝami węgla oraz dywersyfikacj ę źródeł i kierunków dostaw gazu ziemnego. Dokument postuluje równie Ŝ przygotowanie infrastruktury dla energetyki j ądrowej i zapewnienie warunków inwestorom dla wybudowania i uruchomienia elektrowni j ądrowych opartych na bezpiecznych technologiach.

Zgodnie z Polityk ą energetyczn ą Polski do 2030 roku udział odnawialnych źródeł energii w całkowitym zu Ŝyciu energii w Polsce ma wzrosn ąć do 15% w 2020 roku i 20% w roku 2030. Zadania wynikaj ące z Polityki Energetycznej Polski to m.in.: • modernizacja sieci przesyłowych i sieci rozdzielczych pozwalaj ąca obni Ŝyć poziom awaryjno ści o 50%; • rozwój lokalnej mini i mikro kogeneracji pozwalaj ący na dostarczenie do roku 2020 z tych źródeł co najmniej 10% energii elektrycznej zu Ŝywanej w kraju; • ochrona lasów przed nadmiernym eksploatowaniem w celu pozyskiwania biomasy; • zrównowa Ŝone wykorzystanie obszarów rolniczych na cele OZE, tak aby nie doprowadzi ć do konkurencji pomi ędzy energetyk ą odnawialn ą i rolnictwem; • wdro Ŝenie Programu budowy biogazowni rolniczych przy zało Ŝeniu powstania do roku 2020 co najmniej jednej biogazowni w ka Ŝdej gminie; • ograniczenie emisji CO 2 w wielko ści mo Ŝliwej technicznie do osi ągni ęcia bez naruszania bezpiecze ństwa energetycznego;

• ograniczenie emisji SO 2 do poziomu ustalonego w Traktacie Akcesyjnym; • ograniczenie emisji NOx poczynaj ąc od 2016 roku zgodnie ze zobowi ązaniami przyj ętymi przy akcesji do Unii Europejskiej; • likwidacja emisji z tytułu samozapłonu i palenia si ę hałd poprzez pozyskanie w ęgla z odpadów pogórniczych zalegaj ących na składowiskach; • rozszerzenie zakresu zało Ŝeń i planów zaopatrzenia w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe o planowanie i organizacj ę działa ń maj ących na celu racjonalizacj ę zu Ŝycia energii i promowanie rozwi ąza ń zmniejszaj ących zu Ŝycie energii na obszarze gminy; • wsparcie inwestycji w zakresie stosowania najlepszych dost ępnych technologii w przemy śle, wysokosprawnej kogeneracji, ograniczenia strat w sieciach elektroenergetycznych i ciepłowniczych oraz termomodernizacji budynków; • obowi ązek przygotowania planów zaopatrzenia gmin w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe w celu zast ąpienia wyeksploatowanych rozdzielonych źródeł wytwarzania ciepła jednostkami kogeneracyjnymi.

3.1.3. Program Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2015 Nadrz ędn ą zasad ę ochrony środowiska województwa wielkopolskiego, podobnie jak polityki ekologicznej pa ństwa, przyj ęto sformułowan ą w Konstytucji RP zasad ę zrównowa Ŝonego rozwoju, czyli takiego rozwoju społeczno-gospodarczego, w którym nast ępuje proces integrowania działa ń politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwało ści podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania mo Ŝliwo ści zaspokojenia podstawowych potrzeb poszczególnych społeczno ści lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia jak i przyszłych pokole ń.

W programie wojewódzkim zało Ŝono osi ągni ęcie 16 celów polityki ekologicznej województwa wielkopolskiego, które maj ą by ć osi ągni ęte przez realizacj ę zada ń szczegółowych w poszczególnych obszarach strategicznych. Celami i kierunkami działa ń w polityce ekologicznej województwa wielkopolskiego do 2023 r. s ą: • Zachowanie ró Ŝnorodno ści biologicznej i jej racjonalne u Ŝytkowanie oraz stworzenie spójnego systemu obszarów chronionych; • Prowadzenie zrównowa Ŝonej gospodarki le śnej i zwi ększanie lesistości; • Zrównowa Ŝone u Ŝytkowanie zasobów wodnych oraz ochrona przed powodzi ą i susz ą; • Ochrona i racjonalne wykorzystanie powierzchni ziemi oraz rekultywacja terenów zdegradowanych; • Zrównowa Ŝone u Ŝytkowanie zasobów kopalin oraz ochrona środowiska w trakcie ich eksploatacji;

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

• Zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń do środowiska wodnego, usprawnienie systemu zaopatrzenia w wod ę; • Spełnienie wymaga ń prawnych w zakresie jako ści powietrza oraz standardów emisyjnych z instalacji, wymaganych przepisami prawa; • Zmniejszenie zagro Ŝenia mieszka ńców województwa ponadnormatywnym hałasem, zwłasz- cza emitowanym przez środki transportu drogowego; • Stała kontrola potencjalnych źródeł pól elektromagnetycznych oraz minimalizacja ich oddzia- ływania na zdrowie człowieka i środowisko; • Minimalizacja skutków powa Ŝnych awarii przemysłowych dla ludzi i środowiska; • Kształtowanie postaw ekologicznych mieszka ńców województwa wielkopolskiego, zagwaran- towanie szerokiego dost ępu do informacji o środowisku oraz zrównowa Ŝona polityka kon- sumpcyjna; • Zapewnienie wł ączenia celów ochrony środowiska do wszystkich sektorowych dokumentów strategicznych i przeprowadzenia oceny wpływu ich realizacji na środowisko przed ich za- twierdzeniem; • Kształtowanie harmonijnej struktury funkcjonalno-przestrzennej województwa, sprzyjaj ącej równowa Ŝeniu wykorzystania walorów przestrzeni z rozwojem gospodarczym, wzrostem jako- ści Ŝycia i trwałym zachowaniem warto ści środowiska; • Wdro Ŝenie mechanizmów zapewniaj ących aktywizacj ę rynku na rzecz ochrony środowiska, • Zwi ększenie roli wielkopolskich placówek badawczych we wdra Ŝaniu innowacji w przemy śle oraz w produkcji wyrobów przyjaznych dla środowiska; • Wdro Ŝenie systemu prewencyjnego, maj ącego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizuj ącego mo Ŝliwo ść wyst ąpienia szkody.

3.1.4. Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 r. Zaktualizowana Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego do 2020 r. jako cel generalny przyjmuje „Efektywne wykorzystanie potencjałów rozwojowych na rzecz wzrostu konkurencyjno ści województwa, słu Ŝą ce poprawie jako ści Ŝycia mieszka ńców w warunkach zrównowa Ŝonego rozwoju.” Realizacja celu generalnego b ędzie mo Ŝliwa poprzez cele strategiczne, które realizowane będą przez cele operacyjne. W śród wyznaczonych celów dla Województwa Wielkopolskiego istotne z punktu widzenia środowiska s ą:

Cel strategiczny 2. Poprawa stanu środowiska i racjonalne gospodarowanie jego zasobami Cel operacyjny 2.1. Wsparcie ochrony przyrody; Cel operacyjny 2.2. Ochrona krajobrazu; Cel operacyjny 2.3. Ochrona zasobów le śnych i racjonalne ich wykorzystanie; Cel operacyjny 2.4. Wykorzystanie, racjonalizacja gospodarki zasobami kopalin oraz ograniczanie skutków ich eksploatacji; Cel operacyjny 2.5. Ograniczanie emisji substancji do atmosfery; Cel operacyjny 2.6. Uporz ądkowanie gospodarki odpadami; Cel operacyjny 2.7. Poprawa gospodarki wodno – ściekowej; Cel operacyjny 2.8. Ochrona zasobów wodnych i wzrost bezpiecze ństwa powodziowego; Cel operacyjny 2.9. Poprawa przyrodniczych warunków dla rolnictwa; Cel operacyjny 2.10. Promocja postaw ekologicznych; Cel operacyjny 2.11. Zintegrowany system zarz ądzania środowiskiem przyrodniczym; Cel operacyjny 2.12. Poprawa stanu akustycznego województwa;

Cel strategiczny 3. Lepsze zarz ądzanie energi ą Cel operacyjny 3.1. Optymalizacja gospodarowania energi ą; Cel operacyjny 3.2. Rozwój produkcji i wykorzystanie alternatywnych źródeł energii; Cel operacyjny 3.3. Poprawa bezpiecze ństwa energetycznego regionu.

3.1.5. Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2014-2020 Obowi ązkiem wszelkich projektów realizowanych w ramach Wielkopolskiego „Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2014-2020” jest zgodno ść z celami sformułowanymi w przyjętej w 2010 roku „Strategii Europa 2020”, a wcze śniej w „Strategii Lizbo ńskiej”. Strategia „Europa 2020" to dokument na rzecz inteligentnego i zrównowa Ŝonego rozwoju sprzyjaj ące- go wł ączeniu społecznemu, jest nowym, długookresowym dokumentem strategicznym rozwoju spo-

18 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

łeczno-gospodarczego Unii Europejskiej. Strategia Europa 2020 obejmuje trzy wzajemnie ze sob ą powi ązane priorytety: • rozwój inteligentny: rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji; • rozwój zrównowa Ŝony: wspieranie gospodarki efektywniej korzystaj ącej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej; • rozwój sprzyjaj ący wł ączeniu społecznemu: wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójno ść społeczn ą i terytorialn ą.

Bior ąc pod uwag ę potencjały i wyzwania rozwojowe, jakie zidentyfikowano na etapie diagnozowania sytuacji w województwie, cele innych polityk, w tym przede wszystkim Strategii Europa 2020, a tak Ŝe cele dokumentów regionalnych, w szczególno ści Strategii Rozwoju Województwa Wielkopolskiego przyj ęto nast ępuj ący cel główny WRPO na lata 2014-2020: Poprawa konkurencyjno ści i spójno ści Województwa. Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2014-2020 zawiera nast ępuj ące osie priorytetowe, cele tematyczne i priorytety inwestycyjne (oryginalna numeracja zgodna z WRPO 2014- 2020):

Oś priorytetowa 3. Energia: • Wspieranie przej ścia na gospodark ę niskoemisyjn ą we wszystkich sektorach: • Wspieranie wytwarzania i dystrybucji energii pochodz ącej ze źródeł odnawialnych; • Wspieranie efektywno ści energetycznej, inteligentnego zarz ądzania energi ą i wykorzystania odnawialnych źródeł energii w infrastrukturze publicznej, w tym w budynkach publicznych, i w sektorze mieszkaniowym; • Promowanie strategii niskoemisyjnych dla wszystkich rodzajów terytoriów, w szczególno ści dla obszarów miejskich, w tym wspieranie zrównowa Ŝonej multimodalnej mobilno ści miejskiej i działa ń adaptacyjnych maj ących oddziaływanie łagodz ące na zmiany klimatu.

Oś priorytetowa 4. Środowisko: • Promowanie dostosowani a do zmiany klimatu, zapobiegania ryzyku i zarz ądzania ryzykiem: • Wspieranie inwestycji ukierunkowanych na konkretne rodzaje zagro Ŝeń, zapewniaj ących odporno ść na kl ęski Ŝywiołowe oraz stworzenie systemów zarz ądzania kl ęskami Ŝywiołowymi; • Zachowanie i ochrona środowiska naturalnego oraz wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami: • Inwestowanie w sektor gospodarki odpadami celem wypełnienia zobowi ąza ń okre ślonych w dorobku prawnym Unii w zakresie środowiska oraz zaspokojenia wykraczaj ących poza te zobowi ązania potrzeb inwestycyjnych okre ślonych przez pa ństwa członkowskie; • Inwestowanie w sektor gospodarki wodnej celem wypełnienia zobowi ąza ń okre ślonych w dorobku prawnym Unii w zakresie środowiska oraz zaspokojenia wykraczaj ących poza te zobowi ązania potrzeb inwestycyjnych, okre ślonych przez pa ństwa członkowskie; • Zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego; • Ochrona i przywrócenie ró Ŝnorodno ści biologicznej, ochrona i rekultywacja gleby oraz wspieranie usług ekosystemowych, tak Ŝe poprzez program „Natura 2000” i zielon ą infrastruktur ę.

Oś priorytetowa 5. Transport • Promowanie zrównowa Ŝonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowo ści w działaniu najwa Ŝniejszych infrastruktur sieciowych; • Zwi ększanie mobilno ści regionalnej poprzez ł ączenie w ęzłów drugorz ędnych i trzeciorz ędnych z infrastruktur ą TEN-T, w tym z w ęzłami multimodalnymi; • Rozwój i rehabilitacja kompleksowych, wysokiej jako ści i interoperacyjnych systemów transportu kolejowego oraz propagowanie działa ń słu Ŝą cych zmniejszeniu hałasu.

3.1.6. Program ochrony środowiska przed hałasem Obowi ązek okre ślania programów ochrony środowiska przed hałasem dla terenów poza aglomeracjami poło Ŝonych wzdłu Ŝ dróg, których eksploatacja mo Ŝe powodowa ć negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach wynika z art. 119 ust 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 ze zm.). Programy maj ą na celu zapewnienie jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, poprzez utrzymanie poziomu hałasu poni Ŝej lub na poziomie warto ści dopuszczalnej. Natomiast na obszarach, gdzie normy nie s ą

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

dotrzymane nale Ŝy d ąŜ yć do zmniejszenia hałasu do co najmniej dopuszczalnego. Podstaw ą do opracowania programów s ą mapy akustyczne, które zarz ądzaj ący drog ą sporz ądza co 5 lat i przedkłada marszałkowi województwa.

3.1.7. Program ochrony powietrza Obowi ązek okre ślania programów ochrony powietrza wynika z art. 91 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz.1232 ze zm.). Programy okre śla si ę dla stref, w których poziom cho ćby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powi ększony o margines tolerancji lub poziom docelowy. Programy maj ą na celu osi ągni ęcie dopuszczalnych poziomów i poziomów docelowych substancji w powietrzu. Sejmik Województwa Wielkopolskiego uchwał ą Nr XXXIX/769/12 z dnia 25 listopada 2013 roku przyj ął „Program ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej” (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z 2013 roku, poz. 7401). W „Programie”, w ramach działa ń naprawczych maj ących na celu redukcj ę emisji pyłu zawieszonego PM10 oraz benzo(a)pirenu zaproponowano, m.in.: • ograniczenie emisji z indywidualnych systemów grzewczych poprzez likwidacj ę starych kotłów (poprzez podł ączenie do sieci cieplnej lub zastosowanie ogrzewania elektrycznego) lub ograniczenie emisji (poprzez zmian ę paliwa, wymian ę starych kotłów na nowe niskoemisyjne); • ograniczenie zu Ŝycia produkowanej energii poprzez termoizolacj ę budynków, co przyczyni si ę do ograniczenia emisji na obszarze przekrocze ń; • wykorzystanie alternatywnych źródeł energii w postaci kolektorów słonecznych, pomp ciepła lub wykorzystania energii wiatru, które stanowiłyby uzupełniaj ące źródła pozyskiwania energii cieplnej.

3.1.8. Strategia wzrostu efektywno ści energetycznej i rozwoju odnawialnych źródeł energii w Wielkopolsce na lata 2012-2020 Dokument ten wyznacza dla Wielkopolski perspektyw ę zarz ądzania efektywno ści ą energetyczn ą oraz odnawialnymi źródłami energii. Definiuje warunki i cele zmierzaj ące do stworzenia warunków wzrostu udziału energii ze źródeł odnawialnych w bilansie energetycznym województwa i poprawy efektywno ści energetycznej z wykorzystaniem innowacyjnych rozwi ąza ń przy jednoczesnym zachowaniu zasad zrównowa Ŝonego rozwoju regionu. S ą to kwestie kluczowe wobec globalnych wyzwa ń środowiskowych. Celem głównym realizacji tej strategii jest osi ągni ęcie przez Wielkopolsk ę w 2020 roku wy Ŝszego poziomu udziału energii ze źródeł odnawialnych w energii finalnej oraz wzrostu efektywno ści energetycznej, przy zachowaniu zasad zrównowa Ŝonego rozwoju, oraz d ąŜ enie do osi ągni ęcia pozycji lidera innowacji i wdro Ŝeń technologii z zakresu odnawialnych źródeł energii i efektywno ści energetycznej.

3.1.9. Aktualizacja Programu ochrony środowiska na lata 2013 – 2016 z perspektyw ą na lata 2017 – 2020 dla Powiatu Gosty ńskiego

Za cel nadrz ędny Aktualizacji Programu przyj ęto: „Rozwój gospodarczy Powiatu Gosty ńskiego przy zachowaniu i ochronie warto ści przyrodniczych oraz racjonalnej gospodarce zasobami”. W Aktualizacji Programu przyj ęto nast ępuj ące cele długoterminowe do 2020 r.: • Kontynuacja działa ń zwi ązanych z popraw ą jako ści powietrza oraz wzrost wykorzystania energii z odnawialnych źródeł; • Osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych oraz ochrona jako ści wód podziemnych; • Stworzenie systemu gospodarki odpadami, zgodnego z zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju i hierarchi ą sposobów post ępowania z odpadami, w tym systemu gospodarki odpadami komunalnymi, zapewniaj ącego osi ąganie wymaganych poziomów odzysku i recyklingu; • Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i zrównowa Ŝone u Ŝytkowanie zasobów przyrodniczych; • Zrównowa Ŝone wykorzystanie zasobów przyrodniczych w rozwoju turystyki; • Poprawa klimatu akustycznego poprzez obni Ŝenie poziomu hałasu emitowanego do środowiska; • Ochrona przed polami elektromagnetycznymi; • Minimalizacja skutków wyst ąpienia powa Ŝnych awarii przemysłowych oraz ograniczenie ryzyka ich wyst ąpienia; • Zrównowa Ŝona gospodarka zasobami naturalnymi;

20 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

• Ochrona gleb przed negatywnym oddziaływaniem oraz rekultywacja terenów zdegradowanych; • Wzrost świadomo ści ekologicznej mieszka ńców powiatu oraz wzmocnienie systemu zarz ądzania ochron ą środowiska.

3.2. Nadrz ędny cel Programu ochrony środowiska dla Gminy Gosty ń Nadrz ędnym celem Programu ochrony środowiska jest dalszy, zrównowa Ŝony rozwój Gminy oraz stworzenie spójnej polityki środowiskowej. Opracowanie oraz uchwalenie dokumentu przez Rad ę Miejsk ą pozwoli na wypełnienie ustawowego obowi ązku oraz przyczyni si ę do poprawy i uporz ądkowania zarz ądzania środowiskiem na terenie gminy. Podj ęte działania wpłyn ą na długotrwał ą popraw ę jako ści środowiska naturalnego i podniesienie jako ści Ŝycia jego mieszka ńców.

Aby osi ągn ąć wyznaczony nadrz ędny cel niezb ędne jest przeprowadzenie oceny stanu środowiska naturalnego na terenie gminy Gosty ń zdiagnozowanie głównych problemów ekologicznych oraz sposobów ich rozwi ązania. W tym celu zaproponowano konkretny harmonogram działa ń ł ącznie ze źródłami ich finansowania.

4. Charakterystyka obszaru Gosty ń jest gmin ą miejsko - wiejsk ą o powierzchni 137 km 2 , le Ŝą cą w południowej cz ęś ci wojewódz- twa wielkopolskiego i w północno-zachodniej cz ęś ci powiatu gosty ńskiego. Z gmin ą Gosty ń s ąsiaduje 6 gmin: Dolsk, Piaski, Krobia, Poniec, Krzemieniewo i Krzywi ń. Rysunek 1 Poło Ŝenie gminy Gosty ń

Źródło: http://gminy.pl/

Gmina Gosty ń jest jedn ą z 226 gmin województwa wielkopolskiego. W jej skład wchodz ą miasto Go- sty ń i 21 sołectw: Bogusławki, Brzezie, Czachorowo, Czajkowo, Dalabuszki, Daleszyn, Dusina, Gola, Kosowo, Krajewice, Kunowo, Osowo, Ostrowo, Siemowo, Sikorzyn, Stankowo, Stary Gosty ń, St ęŜ yca, Szczodrochowo, Tworzymirki, Ziółkowo. Tereny wiejskie zajmuj ą łącznie obszar 126 km 2, tereny miejskie za ś 11 km 2. Pod wzgl ędem powierzchni sytuuje j ą na 78 miejscu wśród gmin województwa wielkopolskiego.

Ze wzgl ędu na poło Ŝenie Gostynia pomi ędzy dwoma du Ŝymi miastami wojewódzkimi: Poznaniem i Wrocławiem, przez miasto przebiegaj ą wa Ŝne szlaki komunikacyjne: droga krajowa nr 12 pomi ędzy Dorohuskiem, a Głogowem oraz dwie drogi wojewódzkie przecinaj ące gmin ę w kierunku wschód - zachód, północ – południe, tworz ąc poł ączenia mi ędzy Rawiczem i Poznaniem (droga wojewódzka nr 434) oraz pomi ędzy Nowym Tomy ślem, a Ko ścianem (droga wojewódzka nr 308).

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Rysunek 2 Mapa Gminy Gosty ń

Źródło: http://www.gostyn.e-mapa.net/

Zgodnie z regionalizacj ą fizycznogeograficzn ą Polski gmina le Ŝy w prowincji Ni Ŝu Środkowoeuropej- skiego, w strefie marginalnej pomi ędzy podprowincji Pojezierzy Południowo-Bałtyckich, a podprowin- cj ą Nizin Środkowopolskich. Od północy omawiane obszary wchodzą w skład mezoregionu Pojezierza Krzywi ńskiego. Od południa natomiast rozci ągaj ą si ę w granicach dwóch mezoregionów: Wysoczyzny Leszczy ńskiej i Wysoczyzny Kaliskiej.

Według regionalizacji klimatycznej gmina Gosty ń poło Ŝona jest w obr ębie regionu Śląsko- Wielkopolskiego, reprezentuj ącego obszar przewagi wpływów oceanicznych. Amplitudy temperatur s ą mniejsze od przeci ętnych w Polsce, zima łagodna i krótka z nietrwał ą szat ą śnie Ŝną, wiosna i lato wczesne i ciepłe. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi +7,8 °C, śred- nia temperatura stycznia (najzimniejszego miesi ąca roku) —3,3 °C, a najcieplejszego miesi ąca (lipca) +17,5 °C. Według parametrów meteorologicznych średnia wieloletnia suma opadów wynosi 496 mm i jest najni Ŝsza w Polsce. Jest to region o najwi ększej liczbie dni słonecznych (ponad 50 dni) oraz najmniejszej liczbie dni pochmurnych (poni Ŝej 130 dni). Liczba dni z przymrozkami wynosi od 100 do 110, dni mro źnych od 30 do 50, a przeci ętny czas trwania pokrywy śnie Ŝnej wynosi od 50 do 80 dni. Okres wegetacyjny trwa od 210 do 220 dni. Maksymalne zachmurzenie na tym obszarze wyst ępuje w okresie jesienno-zimowym. Na obszarze gminy Gostyń przewa Ŝaj ą wiatry z północnego i południowego zachodu, wiej ące ze średni ą pr ędko ści ą do 4,6 m/s. Układ napływaj ących mas powietrza ze wspomnianych głównych kierunków powoduje wychładzanie, zachmurzenia i opady latem oraz nagrzewanie si ę mas powietrza w regionie zim ą.

Gmina ma charakter rolniczy. U Ŝytki rolne stanowi ą ponad 76% obszaru gminy w tym: grunty orne zajmuj ą 87%, ł ąki – 11%, pastwiska – 2%. Lesisto ść gminy wynosi 13%. W tabeli 1 przedstawiono szczegółow ą struktur ę u Ŝytkowania gruntów w gminie Gosty ń.

22 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Tabela 1 UŜytkowanie gruntów w gminie Gosty ń UŜytki rolne Pozostałe gru n- ty (pod zabu- dowaniami, Lasy podwórzami, i grunty drogi, wody i [ha] [ha]

łe le śne

[ha] [ha] [ha] [ha] [ha] [ha] inne grunty sady razem

ki trwałe [ha]

ą uŜytkowe oraz Pow. ogólna ł grunty orne nieuŜytki Wyszczególnienie pastwiska trwa- [ha] Gmina Gosty ń 13 691 10 496 9 179 - 1 171 146 1 786 1409 Źródło: Urz ąd Miejski w Gostyniu

Według danych GUS w 2014 r. gmin ę zamieszkiwało 27 962 mieszka ńców.

Tabela 2 Stan i zmiany liczby ludno ści zamieszkuj ącej gmin ę Gosty ń w latach 20010-2014 Jednostka Liczba ludno ści w latach administracyjna 2010 2011 2012 2013 2014 miasto Gosty ń 20377 20301 20183 20183 20237 obszar wiejski 7567 7616 7687 7701 7725 razem - gmina Gosty ń 27944 27917 27870 27884 27962 Źródło: Opracowanie na podstawie danych z BDL GUS wg stanu na 31 grudnia 2014 r.

Gęsto ść zaludnienia wynosi 204 os/km 2 i jest wy Ŝsza ni Ŝ w województwie wielkopolskim (116 os./km 2) dla porównania wska źnik dla powiatu gosty ńskiego wynosi 94 os./km 2. Przyrost naturalny dla gminy wynosi 2,3 na 1000 osób i jest równie niski jak dla całego województwa 1,8 na 1000 osób i powiatu 1,9.

Rysunek 3 Zmiany liczby ludno ści gminy Gosty ń w latach 2010-2014

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS wg stanu na dzie ń 31.12.2014 r.

Z danych GUS wynika równie Ŝ, Ŝe w 2014 r. 18,6% ludno ści gminy stanowiły osoby w wieku przedprodukcyjnym, 64,1% w wieku produkcyjnym, a 17,3% w wieku poprodukcyjnym. Z roku na rok spada liczba osób w wieku przedprodukcyjnym, wzrasta przede wszystkim liczba osób w grupie poprodukcyjnej. Wyra źna jest tendencja starzenia si ę społecze ństwa.

Gmina Gosty ń zaliczana jest do czołówki wielkopolskich gmin, wiod ących prym w sektorze rolnym dzi ęki dobrym glebom, ukształtowaniu terenu, sprzyjaj ącym warunkom klimatycznym oraz wysokiej kulturze rolnej. Szczególnie dobrze rozwini ęte s ą gał ęzie gospodarki w zakresie przetwórstwa mle- czarskiego i cukrowniczego oraz produkcji szkła opakowaniowego i filtrów dla motoryzacji, obsługuj ą- cych zarówno rynek krajowy jak i zagraniczny. Du Ŝy udział w gospodarce gminy ma rzemiosło i handel oraz usługi motoryzacyjne funkcjonuj ące głownie w sektorze prywatnym.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Na koniec sierpnia 2015 r. na terenie gminy w rejestrze CEIDG zarejestrowanych było 3128 podmiotów gospodarczych. W poni Ŝszej tabeli przedstawiono szczegółowo podział podmiotów na sekcje.

Tabela 3 Podmioty gospodarcze według sekcji i działów PKD na terenie gminy Gosty ń (dane z dnia 31.08.2015 r.) Liczba po dmiotów gosp. Podmioty wg sekcji i działów PKD 2007 Miasto Obsz.wiejski A - rolnictwo, le śnictwo, łowiectwo i rybactwo 36 55 B - górnictwo i wydobywanie 1 3 C - przetwórstwo przemysłowe 338 106 D - wytwarzanie i zaopatrywanie w energi ę elektryczn ą, gaz, par ę wodn ą, go- 1 0 rącą wod ę i powietrze do układów klimatyzacyjnych E - dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalno ść 4 8 zwi ązana z rekultywacj ą F - budownictwo 321 120 G - handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, wł ączaj ąc 635 149 motocykle H - transport i gospodarka magazynowa 113 48 I - działalno ść zwi ązana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 57 11 J - informacja i komunikacja 54 6 K - działalno ść finansowa i ubezpieczeniowa 73 16 L - działalno ść zwi ązana z obsług ą rynku nieruchomo ści 77 27 M - działalno ść profesjonalna, naukowa i techniczna 202 30 N - działalno ść w zakresie usług administrowania i działalno ść wspieraj ąca 46 11 O - administracja publiczna i obrona narodowa; obowi ązkowe zabezpieczenia 13 14 społeczne P - edukacja 94 15 Q - opieka zdrowotna i pomoc społeczna 162 19 R - działalno ść zwi ązana z kultur ą, rozrywk ą i rekreacj ą 43 10 S i T - pozostała działalno ść usługowa, oraz Gospodarstwa domowe zatrudnia- 176 33 jące pracowników; gospodarstwa domowe produkuj ące wyroby i świadcz ące usługi na własne potrzeby Ogółem 2446 682 Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny

Ze wzgl ędu na dost ępno ść danych, problem bezrobocia przeanalizowano w stosunku do populacji całego powiatu gosty ńskiego. Stopa bezrobocia na lipca 2015 r. kształtowała si ę na analizowanym terenie na poziomie 8,6% - była wy Ŝsza ni Ŝ średnia dla województwa (6,6%). Na terenie gminy Gosty ń zarejestrowanych było 1169 osób bezrobotnych, w tym 60% stanowiły kobiety.

Rolnicza przestrze ń produkcyjna w granicach gminy pod wzgl ędem warunków przyrodniczych dzieli si ę na dwa rejony. Cz ęść północna charakteryzuje si ę do ść przeci ętnymi warunkami glebowymi i bardziej zró Ŝnicowan ą rze źbą terenu. Cz ęść południowa to obszary równinne o wysokiej bonitacji gruntów z przewag ą kompleksów glebowych mieszcz ących si ę w III i IV klasie. Pod wzgl ędem efektywno ści produkcji rolniczej południowa cz ęść gminy posiada lepsze warunki, czego dowodzi wi ększa towarowo ść i obsada zwierz ąt. Wysoka kultura rolna, reprezentowana przez gostyńskich rolników, sprawia, i Ŝ rolnictwo w gminie jest na wysokim poziomie w zwi ązku z czym znajduje si ę w czołówce gmin Wielkopolski. Dominuj ą przede wszystkim uprawy: zbó Ŝ, ziemniaków i buraków cukrowych. UŜytki rolne zajmuj ą powierzchni ę 10 496 ha, (stanowi ąc 76% powierzchni gminy). Według danych z Narodowego Spisu Rolnego z 2010 r. funkcjonowało tu 690 gospodarstw rolnych. Dominuj ą gospodarstwa rolne poni Ŝej 10 ha, które stanowi ą ponad 60% wszystkich gospodarstw. Średnia wielko ść gospodarstwa rolnego w gminie wynosiła 11,8 ha, w porównaniu w całym województwie wielkopolskim wynosiła w 2010 roku około 10,8 ha u Ŝytków rolnych.

Tabela 4 Ilo ść gospodarstw rolnych na terenie gminy Gosty ń gospodarstwa rolne ogółem <1 ha 1-5 ha 5-10 ha 10-15 ha >15 ha 690 110 186 135 123 136 Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny – Bank Danych Lokalnych

24 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

4.1. Infrastruktura techniczna 4.1.1. Komunikacja Gmina Gosty ń poło Ŝona jest na skrzyŜowaniu wa Ŝnych szlaków komunikacyjnych: • drogi krajowej nr 12: Ł ęknica – Leszno – Gosty ń – Kalisz – Lublin – Dorohusk (o długo ści ok. 11 km); • drogi wojewódzkiej nr 434: Łubowo – Kostrzyn – Śrem – Gosty ń – Rawicz (o długo ści 14,5 km); • drogi wojewódzkiej nr 308: Nowy Tomy śl – Grodzisk Wielkopolski – Ko ścian – Kunowo (o dłu- go ści 4,8 km); • linii kolejowej: Jarocin – Leszno. Zarówno droga krajowa nr 12, jak i droga wojewódzka nr 434, przebiegaj ą przez Gosty ń, b ędąc głów- nym szlakiem tranzytowym przez miasto. Ze wzgl ędu na swe funkcje drogi te stanowi ą źródło uci ąŜ liwo ści dla mieszka ńców. Podwy Ŝszony stopie ń hałasu oraz emisji spalin obni Ŝa standardy Ŝycia spo- łeczności przy tych wa Ŝnych szlakach komunikacyjnych. Poza tym na terenie gminy znajduje si ę 17 odcinków dróg powiatowych o ł ącznej długo ści 70,9 km, w tym na terenie miasta jest to 3,3 km, a poza miastem 67,6 km. Drogi gminne tworz ą g ęst ą sie ć drogow ą na terenie miasta i gminy, przyczyniaj ąc si ę do bardzo dobrej dost ępno ści komunikacyjnej Gostynia. Ł ącznie drogi gminne o utwardzonej powierzchni tworz ą sie ć o długo ści 81,4 km, w tym na terenie miasta jest to 35,9 km, a na terenach wiejskich 45,5 km.

4.1.2. Zaopatrzenie mieszka ńców w wod ę Według danych GUS (stan na dzie ń 31.12.2014 r.) gmin ę Gosty ń obsługuje sie ć wodoci ągowa o łącznej długo ści 151,6 km bez przył ączy. Do budynków doprowadzonych jest ł ącznie 2332 sztuki przył ączy. Z sieci wodoci ągowej korzysta ok. 99% mieszka ńców gminy tj. 27 243 osoby.

Wod ę przeznaczon ą do spo Ŝycia przez ludzi dostarczaj ą wodoci ągi publiczne: • w Gostyniu – zaopatruj ący w wod ę miejscowo ści: Gosty ń, Dusina, Bogusławki, Krajewice, Ziółkowo oraz Brzezie – łącznie korzysta 21 600 osób; • w Brzeziu - zaopatruj ący w wod ę miejscowo ści: Czachorowo Huby, Brzezie – łącznie 370 osób, • w Czajkowie - zaopatruj ący w wod ę miejscowo ści: Czajkowo, Witoldowo, Sikorzyn, Aleksandrowo, Czachorowo, Pijanowice Huby, Bronisławki, strefa gospodarcza Gosty ń – 536 osób; • w Goli - zaopatruj ącego w wod ę miejscowo ści: Gola, Otówko – 860 osób; • w Kosowie - zaopatruj ącego w wod ę miejscowo ści: Kosowo, Siemowo, Gosty ń Stary, Daleszyn, Malewo – 1918 osób; • w Tworzymirkach - zaopatruj ący w wod ę miejscowo ści: Tworzymirki, Kunowo, Dalabuszki, Szczodrochowo, Gaj, Osowo, St ęŜ yca – 1448 osób;\ • w Ostrowie – zaopatruj ący w wod ę miejscowo ść Ostrowo – 125 osób • oraz wodoci ąg lokalny Spółdzielni Mleczarskiej w Gostyniu, ul. Wielkopolska 1 - zaopatruj ący w wod ę mieszka ńców bloków Spółdzielni Mieszkaniowej „Wielkopolanka” przy ul. Wielkopolskiej w Gostyniu - 80 osób (wi ększo ść produkowanej wody przeznaczona jest na cele technologiczne zakładu). Woda uzdatniana jest na miejscu. Pobierana woda pochodzi z utworów trzeciorz ędowych i czwartorz ędowych. Stan infrastruktury wodoci ągowej oceniany jest jako dobry.

Tabela 5 Charakterystyka komunalnych uj ęć wody na terenie gminy Gosty ń Ustan owiona Średnia Pobór wody na Pobór wody strefa Miejsce uj ęcia Liczba wydajno ść koniec na koniec Stratygrafia ochrony wody studni uj ęcia 2013 r. 2014r. 3 Bezpo śr. 3 3 wody m /h tys. M tys. M

Gosty ń-Las 8 Tr 208 tak 1013,3 1008,3 Tworzymirki 2 Tr 10 tak 91,3 93 Ostrowo 2 Tr 2,2 tak 11,4 11,5 Kosowo 2 Tr Q 40,5 tak 107,8 129,5 Witoldowo 4 Tr 23 tak 110,5 114,8 /Czajkowo Brzezie 2 Tr 5,3 nie 30,1 34,2 Gola 2 Tr Q 30 nie 43,2 39,7

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Tr – trzeciorz ęd, Q – czwartorz ęd, Źródło: Urz ąd Miejski w Gostyniu

W celu zapewnienia odpowiedniej jako ści wody ujmowanej do zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo Ŝycia oraz zaopatrzenia zakładów wymagaj ących wody wysokiej jako ści, a tak Ŝe ze wzgl ędu na ochron ę zasobów uj ęcia, ustanawiane s ą strefy ochronne uj ęć wody. Strefa ochronna stanowi obszar, na którym obowi ązuj ą zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie u Ŝytkowania gruntów oraz korzystania z wody. Stref ę ochronn ą dzieli si ę na teren ochrony: bezpo średniej i po średniej. Stref ę ochronn ą ustanawia, w drodze rozporz ądzenia, dyrektor regionalnego zarz ądu gospodarki wodnej, na wniosek i koszt wła ściciela uj ęcia wody, wskazuj ąc zakazy, nakazy, ograniczenia oraz obszary, na których obowi ązuj ą. Dopuszcza si ę ustanowienie strefy ochronnej obejmuj ącej wył ącznie teren ochrony bezpo średniej, je Ŝeli jest to uzasadnione lokalnymi warunkami hydrogeologicznymi, hydrologicznymi i geomorfologicznymi oraz zapewnia konieczn ą ochron ę ujmowanej wody. Je śli wniosek dotyczy ustanowienia jedynie terenu ochrony bezpo średniej decyzj ę administracyjn ą wydaje organ wła ściwy do wydania pozwolenia wodnoprawnego - starosta lub marszałek. Strefy ochronne uj ęć wody ustanowione przed dniem 1 stycznia 2002 r. wygasły z dniem 31 grudnia 2012 r. (zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r. Nr 32, poz.159 ze zm.). Zarz ądcy uj ęć wód podziemnych zobowi ązani s ą do sformalizowania stanu prawnego i wyst ąpienia z wnioskiem do Starosty lub dyrektora RZGW o ustanowienie nowych stref ochronnych. Obowi ązuj ące decyzje ustanawiaj ącą strefy ochrony bezpo średniej posiadają uj ęcia wody w miejscowo ściach: Gosty ń-Las, Ostrowo, Kosowo i Witoldowo oraz uj ęcie wody Spółdzielni Mleczarskiej w Gostyniu.

W ostatnich latach na terenie gminy Gosty ń zrealizowano projekty, dzi ęki którym powstało ok. 9,4 km nowej sieci wodoci ągowej. Tym samym liczba korzystaj ących z wodoci ągów wzrosła o ponad 7,6 tys. nowych u Ŝytkowników. Poni Ŝsza tabela przedstawia tendencje zmian w zakresie infrastruktury wodoci ągowej w latach 2010 i 2014.

Tabela 6 Infrastruktura wodoci ągowa w gminie Gosty ń w latach 2010 i 2014 Parametr Je dn. 2010 2014 długo ść czynnej sieci rozdzielczej km 142,2 151,6 poł ączenia prowadz ące do budynków mieszkalnych szt. i zbiorowego zamieszkania 2311 2332 woda dostarczona gospodarstwom domowym dam3 845,1 908,5 ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej - ogółem osoba 19633 27243* korzystaj ący z sieci wodoci ągowej % 95,8 99* Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny – Bank Danych Lokalnych, *Urz ąd Miejski w Gostyniu

4.1.3. Odprowadzanie ścieków komunalnych Na terenie gminy Gosty ń znajduje si ę rozdzielcza sie ć kanalizacyjna o długo ści 116,5 km, w tym 57,4 km na terenie miasta i 59,1 km na terenach wiejskich. Liczba przył ączy do budynków wynosi 2017 sztuk. Stan infrastruktury kanalizacyjnej oceniany jest jako dobry i bardzo dobry. Sytuacja w zakresie wyposa Ŝenia oraz w dost ępie do infrastruktury kanalizacyjnej na terenie gminy Gosty ń w ostatnich latach zdecydowanie poprawiła si ę. Z sieci kanalizacyjnej korzysta ł ącznie 25281 mieszka ńców gminy, co stanowi 92,8%. Ponad 99% mieszka ńców miasta ma dost ęp do sieci kanalizacyjnej, natomiast terenów wiejskich - 67,8% mieszka ńców. Pod tym wzgl ędem gmin ę Gosty ń stawia na 17 miejscu w województwie wielkopolskim (na 226 gmin). Ograniczony dost ęp do sieci kanalizacyjnej, lub brak dost ępu posiadaj ą mieszka ńcy miejscowo ści: Kosowo, Siemowo, Dalabuszki, Witoldowo, Gaj, Ostrowo. W miejscowo ściach, w których sie ć kanalizacyjna nie istnieje oraz pozostali niepodł ączeni do sieci mieszka ńcy ścieki gromadz ą w zbiornikach bezodpływowych lub w przydomowych oczyszczalniach ścieków. Efektywno ść tych rozwi ąza ń mo Ŝe by ć bardzo du Ŝa, jednak istnieje niebezpiecze ństwo zwi ązane ze świadom ą niewła ściw ą eksploatacj ą tego rodzaju urz ądze ń i instalacji prowadz ącą do emisji zanieczyszczeń do środowiska (problem celowo rozszczelnionych zbiorników na nieczysto ści ciekłe, zwi ązane z tym nielegalne pozbywanie si ę nieczysto ści ciekłych przez ich zrzut do gruntu lub wód). Zgodnie z ustaw ą z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porządku w gminach (Dz. U. z 2013 poz. 1399) gminy maj ą obowi ązek prowadzenia ewidencji zbiorników bezodpływowych oraz przydomowych oczyszczalni ścieków w celu kontroli cz ęstotliwo ści i sposobu

26 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024 pozbywania si ę nieczysto ści ciekłych oraz komunalnych osadów ściekowych. W swojej ewidencji Gmina posiada 422 zbiorniki bezodpływowe oraz 12 przydomowych oczyszczalni ścieków.

Tabela 7 Sie ć kanalizacyjna na terenie gminy Gosty ń w latach 20010 i 2014 Parametr Je dn. 20 10 201 4* długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej (bez przył ączy) km 108,4 116,5 poł ączenia prowadz ące do budynków mieszkalnych szt. 1953 2017 i zbiorowego zamieszkania ścieki odprowadzone dam 3 1491,0 1200,0 ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej - ogółem osoba 22506 25281* ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej w mie ście osoba 19087 20040* ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej na terenach osoba 3419 5241* wiejskich Korzystaj ący z kanalizacji % 80,5 92,8* Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny – Bank Danych Lokalnych, *na podstawie danych Urz ędu Miejskiego w Gostyniu.

W latach 2010-2014 zauwa Ŝalny jest równie Ŝ rozwój infrastruktury kanalizacyjnej na terenie gminy Gosty ń. W stosunku do roku 2010 przybyło 8,1 km sieci kanalizacyjnej oraz 64 przył ącza prowadz ące do budynków. Liczba korzystaj ących z sieci kanalizacyjnej wzrosła o niemal 11%, czyli dost ępu do infrastruktury kanalizacyjnej uzyskało w tym czasie ok. 2 775 mieszka ńców, w tym 1822 mieszka ńców z terenów wiejskich.

Tabela 8 Sie ć kanalizacyjna na terenie gminy Gosty ń w podziale na miejscowo ści liczba mieszka ńców pod- stan tech- długo ść ilo ść przy- łączonych do niczny sieci kanali- długo ść sieci bez Lp. miejscowości łączy kana- kanalizacji w urz ądze ń zacyjnej z przył ączy lizacyjnych poszczegól- kanalizacyj- przył ączami nych miej- nych scowo ściach 1. Gosty ń 57,4 1238 20 040 dobry 2. Bogusławki - 1,38 32 120 dobry 3. Dusina 2,18 1,87 17 282 dobry 4. Brzezie - 8,35 65 545 dobry 5. Daleszyn 9,43 8,54 102 484 dobry 6. Gola 4,54 4,22 61 855 dobry 7. Krajewice 6,7 5,50 104 497 dobry 8. Kunowo - 5,83 72 588 dobry 9. Osowo, Markowo 6,26 5,86 59 569 b. dobry 10. Stankowo 4,46 3,95 72 57 b. dobry 11. Stary Gosty ń 4,43 3,77 99 393 dobry 12. Tworzymirki - 1,42 17 165 dobry 13. Ziółkowo 5,18 4,57 25 246 dobry 14. Czachorowo 2,61 2,04 50 270 b. dobry 15. Czajkowo 3,27 3,00 48 170 b. dobry Źródło: Urz ąd Miejski w Gostyniu

Zarówno ścieki z systemu kanalizacji sanitarnej jak i odbierane z indywidualnych zbiorników bezodpływowych odprowadzane s ą do oczyszczalni ścieków. Ścieki z terenu gminy Gosty ń trafiaj ą do 3 gminnych oczyszczalni ścieków. Wykaz oczyszczalni ścieków znajduje si ę w poni Ŝszej tabeli.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Tabela 9 Charakterystyka komunalnych oczyszczalni ścieków na terenie gminy Gosty ń liczba mies z- bezpo średni Zakład/ ka ńców korzy- rodzaj oczysz- przepustowo ść odbiornik ście- 3 RLM lokalizacja staj ących z czalni m /dob ę ków oczysz- oczyszczalni czonych Zakład Wodo- mechaniczno- ci ągów i Kana- biologiczna z lizacji w Gosty- 24513 podwy Ŝszonym 7000 7000 rz. Kania niu Sp. z o.o. / usuwaniem Gosty ń biogenów Zakład Wodo- ci ągów i Kana- mechaniczno- lizacji w Gosty- 588 biologiczna 105 616 kanał Obry niu Sp. z o.o./ Biocler Kunowo Zakład Wodo- ci ągów i Kana- lizacji w Gosty- 10 tzw. przydomowa 5 - do ziemi niu Sp. z o.o./ Sikorzyn Pfeifer & Lan- gen Polska oczyszczalnia Rzeka Kania w S.A, Cukrownia - ścieków przemy- 2585 km 4+286 w Gostyniu, ul. słowych Fabryczna 2 Źródło: Urz ąd Miejski w Gostyniu

Jako ść ścieków surowych doprowadzanych do oczyszczalni i oczyszczonych odpływaj ących z oczyszczalni w 2014 roku została przedstawiona w tabeli poni Ŝej.

Tabela 10 Jako ść ścieków surowych i oczyszczonych w oczyszczalni ścieków w m. Gosty ń średnie roczne warto ści wska źników za rok 2014 wska źnik w ściekach dopływaj ących w ściekach odpływaj ących normy* do oczyszczalni z oczyszczalni

BZT5 [mgO 2/l] 487 5 25 mgO 2/l

ChZT [mgO 2/l] 1148 42 125 mgO 2/l zawiesina ogólna [mg/l] 473 8 35 mg/l azot ogólny [mg N/l] 99 12 15 mg N/l fosfor ogólny [mg P/l] 13 1 2 mg P/l *Najwy Ŝsze dopuszczalne warto ści wska źników lub minimalne procenty redukcji zanieczyszczeń dla ścieków wprowadzanych do wód lub do ziemi z oczyszczalni ścieków w aglomeracji od 2000 do 9999 RLM - zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie warunków, jakie nale Ŝy spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (t. j. Dz. U. z 2014 r., poz. 1800) Źródło: Urz ąd Miejski w Gostyniu (sprawozdanie z KPO ŚK za 2014 r.)

Tabela 11 Jako ść ścieków surowych i oczyszczonych w oczyszczalni ścieków w m. Kunowo średnie roczne warto ści wska źników za rok 2014 wska źnik w ściekach dopływaj ących w ściekach odpływaj ących do oczyszczalni z oczyszczalni

BZT5 [mgO 2/l] 312 43

ChZT [mgO 2/l] 742 215 zawiesina ogólna [mg/l] 276 65 Źródło: Urz ąd Miejski w Gostyniu

Wszystkie badane wska źniki w ściekach odpływaj ących z oczyszczalni w Gostyniu spełniaj ą normy zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie warunków, jakie nale Ŝy spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. z 2014 r., poz. 1800). Na oczyszczalni w

28 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Gostyniu jako ść ścieków oczyszczonych odpowiada wyznaczonym normom. Oczyszczalnia ścieków w Kunowie nie nale Ŝy do aglomeracji.

Podstawowym instrumentem wdro Ŝenia postanowie ń dyrektywy Rady Unii Europejskiej z dnia 21 maja 1991 roku (91/271/EWG) dotycz ącej oczyszczania ścieków komunalnych jest Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych . Celem Programu, przez realizacj ę uj ętych w nim inwestycji, jest ograniczenie zrzutów niedostatecznie oczyszczanych ścieków, a co za tym idzie ochrona środowiska wodnego przed ich niekorzystnymi skutkami. KPO ŚK jest dokumentem strategicznym, w którym osza- cowano potrzeby i okre ślono działania na rzecz wyposa Ŝenia aglomeracji miejskich i wiejskich, o RLM wi ększej od 2 000, w systemy kanalizacyjne i oczyszczalnie ścieków komunalnych. Program koordy- nuje działania gmin i przedsi ębiorstw wodoci ągowo-kanalizacyjnych w realizacji infrastruktury sanitacji na ich terenach. Ustanowionym terminem do osi ągni ęcia zało Ŝonych w Programie celów jest rok 2015.

Na terenie gminy Gosty ń wydzielona została Aglomeracja Gosty ń (kod PLWL014) utworzona na podstawie Rozporz ądzenia Wojewody Wielkopolskiego Nr 16/05 o równowa Ŝnej liczbie mieszka ńców RLM w aglomeracji 40 700. Aglomeracja swym zasi ęgiem obejmuje miejscowo ści w gminie Gosty ń: Gosty ń, Stary Gosty ń, Dusina, Daleszyn, Bogusławki, Brzezie, Gola, Krajewice, Ziółkowo, Czajkowo, Czachorowo oraz kilka miejscowo ści w gminie Piaski. Liczba rzeczywistych mieszka ńców w aglomeracji wynosi 27 176. W aglomeracji powstaje rocznie ok. 1582,2 tys. m 3 ścieków, z tego 1576 tys. m 3 odprowadzanych jest systemem kanalizacyjnym, 5,5 tys. m 3 – taborem asenizacyjnym, a 0,7 tys. m 3 oczyszczana jest indywidualnie przez przydomowe oczyszczalnie ścieków. Przewiduje si ę, Ŝe na koniec 2015 r. stopie ń skanalizowania aglomeracji wyniesie 80%. W 2015 r. Gmina przyst ąpiła do zmniejszenia granic aglomeracji.

4.1.4. Zaopatrzenie mieszka ńców w ciepło Na terenie miasta Gosty ń znajduj ą si ę kotłownie grupowe i lokalne podlegaj ące administracji Spół- dzielni Mieszkaniowej Lokatorsko-Własno ściowej. Ponadto na terenach wiejskich poza granicami miasta Gosty ń przewa Ŝa system ogrzewania poprzez indywidualne kotłownie. Według danych GUS na terenie gminy znajduje si ę 86 kotłowni, w tym 39 nale Ŝą cych do spółdzielni mieszkaniowych. Długo ść sieci ciepłowniczej wynosi 8,1 km, a długo ść sieci cieplnej przył ączy do budynków i innych obiektów – 12,2 km. W stosunku do 2010 r. przybyło 25 kotłowni i 1,9 km sieci ciepłowniczej. Wzrosła równie Ŝ sprzeda Ŝ energii cieplnej dla budynków mieszkalnych w mie ście. Wskazuje to na wi ększe zapotrzebowanie na ciepło spowodowane wzrostem liczby podł ączanych budynków. Pozostała wi ększo ść budynków korzysta z indywidualnego ogrzewania w ęglowego i gazowego.

Tabela 12 Sprzeda Ŝ energii cieplnej w latach 2010 i 2013 Lokalizacja Jedn. 2010 2013 ogółem GJ 29835,0 45899,0 budynki mieszkalne GJ 23897,0 42404,0 urz ędy i instytucje GJ 5938,0 3495,0 Źródło: BDL - GUS

4.1.5. Zaopatrzenie mieszka ńców w energi ę elektryczn ą Zaopatrzenie w energi ę elektryczn ą odbywa si ę z głównego punktu zasilania GPZ „Piaski” 110kV, zlokalizowanego na terenie s ąsiedniej gminy, poprzez linie napowietrzne i kablowe średniego napi ęcia 15kV oraz za po średnictwem stacji transformatorowych słupowych i wnętrzowych 15/0,4 kV. Samo- rz ąd lokalny, we współpracy z Grup ą Energetyczn ą ENEA S.A. Zakład Dystrybucji Energii Rejon Dys- trybucji Ko ścian, prowadzi inwestycje poprawiaj ące stan sieci elektrycznej w gminie.

W 2013 r. w gminie Gosty ń było 6791 odbiorców energii elektrycznej na niskim napi ęciu, natomiast zu Ŝycie energii wyniosło 12 859 MWh. Od 2010 r. liczba odbiorców lekko wzrosła (ok. 1,1%), natomiast zu Ŝycie energii spadło (ok. 4,1%).

Tabela 13 Odbiorcy i zu Ŝycie energii w latach 2010 i 2013 Parametr Jedn. 2010 2013 odbiorcy energii elektrycznej na niskim napi ęciu w mie ście szt. 6712 6791 zu Ŝycie energii elektrycznej na niskim napi ęciu w mie ście MWh 13421 12859

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny – Bank Danych Lokalnych.

4.1.6. Zaopatrzenie mieszka ńców w gaz sieciowy Długo ść sieci gazowej na terenie gminy wynosi 124,3 km, a liczba czynnych przył ączy wynosi 2548 szt. W 2013 r. z sieci gazowej korzystało 21 366 osób, co stanowiło 76,4% mieszka ńców gminy. W mie ście Gosty ń z gazu korzysta ponad 93% mieszka ńców, natomiast na terenach wiejskich – 32,8%. Gaz sieciowy dostarczany był do 6620 gospodarstw domowych, w tym do 6038 gospodarstw domowych w Gostyniu. W stosunku do roku 2010 dost ęp do sieci uzyskało 2,2% nowych odbiorców. Zaledwie 14,4% podł ączonych do sieci gazowej to odbiorcy ogrzewaj ący mieszkania gazem. Nadal najbardziej powszechnym sposobem ogrzewania s ą piece w ęglowe. Na terenie gminy dystrybucj ą gazu ziemnego do odbiorców zajmuje si ę Polska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. Oddział w Poznaniu. Gaz dostarczany jest dla celów komunalno-bytowych i ogrzewania mieszka ń w budownictwie jednoro- dzinnym oraz na potrzeby drobnego przemysłu i usług. W 2013 r. zu Ŝyto 4512,5 tys. m 3 gazu, z tego ok. 47,8% na cele grzewcze. W 2013 r. ogólne zu Ŝycie gazu było o niemal 7% mniejsze ni Ŝ w 2010 r.

Tabela 14 Zaopatrzenie mieszka ńców gminy w gaz Sie ć gazowa jednostka 2010 2013 długo ść czynnej sieci ogółem km 117,5 124,3 długo ść czynnej sieci przesyłowej km 7,6 7,6 czynne przył ącza do budynków mieszkalnych i niemieszkalnych szt. 2366 2548 odbiorcy gazu gosp.dom. 6474 6620 odbiorcy gazu ogrzewaj ący mieszkania gazem gosp.dom. 1151 957 odbiorcy gazu w mie ście gosp.dom. 5900 6038 3 3 zu Ŝycie gazu w tys. m tys.m 4841,80 4512,5 3 3 zu Ŝycie gazu na ogrzewanie mieszka ń w tys. m tys.m 3026,5 2160,7 ludno ść korzystaj ąca z sieci gazowej osoba 21873 21366 Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny – Bank Danych Lokalnych.

5. Ocena stanu środowiska 5.1. Obszary cenne przyrodniczo W celu ujednolicenia kryteria wyró Ŝniania poszczególnych elementów sieci ekologicznych opracowa- no projekt Krajowej Sieci Ekologicznej, która wchodzi w skład Europejskiej Sieci Ekologicznej (EKO- NET). Jest to sie ć obszarów powi ązanych przestrzennie i funkcjonalnie oraz obj ętych ró Ŝnymi formami ochrony i zagospodarowania przestrzennego. W skład Krajowej Sieci Ekologicznej, podobnie jak w skład Europejskiej Sieci Ekologicznej wchodz ą: • obszary w ęzłowe – jednostki wyró Ŝniaj ące si ę z otoczenia bogactwem ekosystemów o charakterze zbli Ŝonym do naturalnego, od seminaturalnych i antropogenicznych bogatych w gatunki ro ślin i zwierz ąt, do tradycyjnych agrocenoz. W obr ębie obszarów w ęzłowych wyró Ŝnia si ę biocentra, które stanowi ą obszary nagromadzenia najwi ększych walorów przyrodniczych. Otoczone s ą one strefami buforowymi o wyró Ŝniaj ących si ę walorach. Strefy buforowe okre- ślaj ą zasi ęg przestrzennych powi ąza ń funkcjonalnych, biologicznych i abiotycznych w całym obszarze w ęzłowym. • korytarze ekologiczne – są systemem powi ąza ń pomi ędzy poszczególnymi obszarami w ęzło- wymi, stanowi ą rodzaj ł ącznika, dzi ęki któremu obszary w ęzłowe ł ącz ą si ę mi ędzy sob ą w ca- ło ściowy układ. Na terenie gminy Gosty ń obszar w ęzłowy stanowi Obszar Chronionego Krajobrazu Pojezierza Krzy- wi ńsko – Osieckiego. W jego skład wchodzi poło Ŝony koło Starego Gostynia rezerwat „Torfowisko Źródłowe”. Wzdłu Ŝ Ko ścia ńskiego Kanału Obry i Kani rozci ąga si ę natomiast korytarz ekologiczny o znaczeniu krajowym. Ma on znaczenie głównie dla fauny zwi ązanej z siedliskami torfowisk i mokradeł oraz dla zwierz ąt łownych, umo Ŝliwiaj ąc im w ędrówki pomi ędzy wi ększymi kompleksami le śnymi. Ko- rytarz ten ma znaczenie ponadlokalne poniewa Ŝ ł ączy tereny poło Ŝone w gminach s ąsiednich wzdłu Ŝ Rzeki Kani, Kanału Obry i rowu Polskiego (zlokalizowanego ju Ŝ poza terenem gminy Gosty ń).

30 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

5.2. Ochrona przyrody Podstawowymi aktami prawa z zakresu ochrony dziedzictwa przyrodniczego oraz ochrony i kształtowania środowiska na terytorium Polski s ą ustawy: o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (t. j. Dz. U. 2015, poz. 1651 ze zm.) oraz Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 ze zm.). W my śl zapisów pierwszego z wymienionych aktów ochrona przyrody polega na zachowaniu, zrównowa Ŝonym u Ŝytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody: 1) dziko wyst ępuj ących ro ślin, zwierz ąt i grzybów; 2) ro ślin, zwierz ąt i grzybów obj ętych ochron ą gatunkow ą; 3) zwierz ąt prowadz ących w ędrowny tryb Ŝycia; 4) siedlisk przyrodniczych; 5) siedlisk zagroŜonych wygini ęciem, rzadkich i chronionych gatunków ro ślin, zwierz ąt i grzybów; 6) tworów przyrody Ŝywej i nieo Ŝywionej oraz kopalnych szcz ątków ro ślin i zwierz ąt; 7) krajobrazu; 8) zieleni w miastach i wsiach; 9) zadrzewie ń. Z kolei ochrona środowiska w my śl Prawa ochrony środowiska oznacza: podj ęcie lub zaniechanie działa ń, umo Ŝliwiaj ących zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej; ochrona ta polega w szczególno ści na: a) racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie z zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju; b) przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom; c) przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu wła ściwego.

Na terenie gminy Gosty ń znajduje si ę 6500 ha obszarów obj ętych ochron ą prawn ą, co stanowi 47,5% powierzchni gminy.

Najcenniejsze walory przyrodnicze gminy obj ęte zostały ochron ą prawn ą. Jednak trwał ą ochron ę obszarów cennych przyrodniczo zapewnia sporz ądzenie i realizacja planu ochrony lub planu zada ń ochronnych. Obecnie Ŝadna z obj ętych ochron ą prawn ą forma nie posiada opracowanego planu ochrony.

Rysunek 4 Formy ochrony przyrody na tle gminy Gostyń

Źródło: http://mapy.geoportal.gov.pl

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Rezerwat przyrody Rezerwat przyrody obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a tak Ŝe siedliska ro ślin, siedliska zwierz ąt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieo Ŝywionej, wyró Ŝniaj ące si ę szczególnymi warto ściami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi. Przedmiotem ochrony mo Ŝe by ć cało ść przyrody na terenie rezerwatu lub szczególne jej składniki - fauna, flora lub obiekty przyrody nieo Ŝywionej.

Na terenie gminy Gosty ń znajduje si ę jeden rezerwat: „Torfowisko Źródliskowe w Starym Gostyniu”, o powierzchni 3,58 ha. Utworzony został na mocy zarz ądzenia Ministra Le śnictwa i Przemysłu Drzewnego nr 144 z dnia 8 lipca 1963 r. (MP nr 57, poz. 295). Jest pozostało ści ą rynnowego jeziora polodowcowego, które w średniowieczu stanowiło o obronnym charakterze wsi. Teren rezerwatu jest zasilany przez gruntowe wody wysi ękowe z du Ŝą zawarto ści ą zwi ązków wapnia (zwłaszcza w ęglanu wapnia), które spływaj ą po ni Ŝej poło Ŝonych nie- przepuszczalnych warstwach iłów. Naniesione wapno odkłada si ę na terenie ł ąk torfowych, jeszcze 50 lat temu było ono pozyskiwane do wapnowania pól, obecnie ze wzgl ędu na rezerwat działalno ść ta jest zabroniona. Odkładanie si ę CaCO 3 pozwoliło na wytworzenie si ę rzadkiego zbiorowiska ro ślinne- go. Rezerwat jest ostoj ą około 250 rzadkich gatunków ro ślin naczyniowych i zarodnikowych.

Obszar chronionego krajobrazu Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze wzgl ędu na wyró Ŝniaj ący si ę krajobraz o zró Ŝnicowanych ekosystemach, warto ściowe ze wzgl ędu na mo Ŝliwo ść zaspokajania potrzeb zwi ązanych z turystyk ą i wypoczynkiem lub pełnion ą funkcj ą korytarzy ekologicznych. (Art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, Dz. U. z 2013 r., poz. 627 ze zm.)

OChK Krzywi ńsko-Osiecki wraz z zadrzewieniami gen. Dezyderego Chłapowskiego i kompleksem leśnym Osieczna-Góra , cz ęś ciowo poło Ŝony na terenie gminy Gosty ń, o całkowitej powierzchni 71 425 ha. Utworzony na podstawie Rozporz ądzenia nr 82/92 Wojewody Leszczy ńskiego z dnia 1 sierpnia 1992 r. w sprawie wyznaczenia obszarów chronionego krajobrazu na terenie województwa leszczy ńskiego (Dz. Urz. Woj. Leszcz. Nr 11, poz.131). Swym zasi ęgiem obejmuje Pojezierze Krzywi ń- skie, Pojezierze Dolskie oraz Dolin ę Rowu Polskiego, Rowu Śląskiego i Kanału Obry. W jego skład wchodz ą zadrzewienia pod nazw ą gen. Dezyderego Chłapowskiego oraz kompleks le śny Osieczna. Obszar wyznaczony w celu zachowania i ochrony obszarów o cechach środowiska zbli Ŝonego do naturalnego oraz zapewnienia społecze ństwu niezb ędnych warunków do wypoczynku i korzystania z walorów krajobrazowych dla turystyki.

Pomniki przyrody Są to pojedyncze twory przyrody Ŝywej i nieo Ŝywionej lub ich skupiska o szczególnej warto ści przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczaj ące si ę indywidualnymi cechami, wyró Ŝniaj ącymi je w śród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. Art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, (t. j. Dz. U. 2015, poz. 1651 ze zm.). Na terenie gminy Gosty ń znajduj ą si ę 22 pomniki przyrody. Wykaz przedstawia poni Ŝsza tabela.

Tabela 15 Wykaz pomników przyrody na terenie gminy Gosty ń lp Nazwa Lokalizacja Akt prawny Orzeczenie Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w dąb szypułkowy (Qu- Poznaniu z 22 pa ździernika 1954 r. o uznanie za pomnik 1. Kosowo ercus robur) przyrody (Dz. Urz. Wojewódzkiej Rady Narodowej w Po- znaniu nr 18, poz. 94) Orzeczenie Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w 2 d ęby szypułkowe Poznaniu z 22 pa ździernika 1954 r. o uznanie za pomnik 2. Gola (Quercus robur) przyrody (Dz. Urz. Wojewódzkiej Rady Narodowej w Po- znaniu nr 18, poz. 94) Orzeczenie Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w dąb szypułkowy (Qu- Poznaniu z 22 pa ździernika 1954 r. o uznanie za pomnik 3. Gola ercus robur) przyrody (Dz. Urz. Wojewódzkiej Rady Narodowej w Po- znaniu nr 18, poz. 94) 4. 2 d ęby szypułkowe Gola Orzeczenie Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w

32 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

(Quercus robur) Poznaniu Nr 19 z dnia 20 listopada 1954 r. o uznanie za pomniki przyrody (Dz. Urz. Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu nr 19, poz. 97) Orzeczenie Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w dąb szypułkowy (Qu- 5. Gola Poznaniu nr 100 z 29 sierpnia 1956 r. o uznaniu za po- ercus robur L.) mniki przyrody Orzeczenie Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w dąb szypułkowy (Qu- Poznaniu z 28 marca 1957 r. o uznaniu za pomniki przy- 6. Gola ercus robur) rody (Dz. Urz. Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu Nr 7, poz. 23) Orzeczenie Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w 2 d ęby szypułkowe - Poznaniu z 28 marca 1957 r. o uznaniu za pomniki przy- 7. zrośni ęte (Quercus Gola rody (Dz. Urz. Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu robur L.) Nr 7, poz. 23) Orzeczenie Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu z 4 d ęby szypułkowe 8. Gola 28 marca 1957 r. o uznaniu za pomniki przyrody (Dz. Urz. (Quercus robur L.) Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu Nr 7, poz. 23) Orzeczenie Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w 2 d ęby szypułkowe Poznaniu z 28 marca 1957 r. o uznaniu za pomniki przy- 9. Gola (Quercus robur L.) rody (Dz. Urz. Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu Nr 7, poz. 23) Orzeczenie Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w dąb szypułkowy (Qu- Poznaniu z 28 marca 1957 r. o uznaniu za pomniki przy- 10. Gola ercus robur L.) rody (Dz. Urz. Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu Nr 7, poz. 23) Orzeczenie Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w 3 d ęby szypułkowe Poznaniu z 28 marca 1957 r. o uznaniu za pomniki przy- 11. Gola (Quercus robur L.) rody (Dz. Urz. Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu Nr 7, poz. 23) Orzeczenie Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w 2 d ęby szypułkowe Poznaniu z 28 marca 1957 r. o uznaniu za pomniki przy- 12. Gola (Quercus robur L.) rody (Dz. Urz. Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu Nr 7, poz. 23) Decyzja Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody z upo- dąb szypułkowy (Qu- 13. Tworzymirki wa Ŝnienia Wojewody Pozna ńskiego z dnia 5 lutego 1975 ercus robur L.) r. (Dz. U. nr 3, poz. 143) Rozporz ądzenie Nr 9/98 Wojewody Leszczy ńskiego z dn. park wiejski we wsi 14. Kosowo 8 grudnia 1998 r., (Dz.Urz. Woj. Leszczy ńskiego Nr 40 Kosowo poz. 254 ze zm.) Rozporz ądzenie Nr 9/98 Wojewody Leszczy ńskiego z dn. dąb szypułkowy (Qu- 15. Gosty ń 8 grudnia 1998 r., Dz.Urz. Woj. Leszczy ńskiego Nr 40 ercus robur L.) poz. 254 Rozporz ądzenie Nr 9/98 Wojewody Leszczy ńskiego z dn. dąb szypułkowy ( Qu- 16. Dusina 8 grudnia 1998 r., Dz.Urz. Woj. Leszczy ńskiego Nr 40 ercus robur L. ) poz. 254 Rozporz ądzenie Nr 9/98 Wojewody Leszczy ńskiego z dn. dąb szypułkowy (Qu- 17. Dusina 8 grudnia 1998 r., Dz.Urz. Woj. Leszczy ńskiego Nr 40 ercus robur L.) poz. 254 Rozporz ądzenie Nr 9/98 Wojewody Leszczy ńskiego z dn. lipa drobnolistna (Tilia 18. Dusina 8 grudnia 1998 r., Dz.Urz. Woj. Leszczy ńskiego Nr 40 cordata) poz. 254 Rozporz ądzenie Nr 9/98 Wojewody Leszczy ńskiego z dn. dąb szypułkowy (Qu- 19. Czajkowo 8 grudnia 1998 r., Dz.Urz. Woj. Leszczy ńskiego Nr 40 ercus robur L.) poz. 254 Rozporz ądzenie Nr 9/98 Wojewody Leszczyńskiego z dn. dąb szypułkowy (Qu- 20. Dusina 8 grudnia 1998 r., Dz.Urz. Woj. Leszczy ńskiego Nr 40 ercus robur L.) poz. 254 Rozporz ądzenie Nr 9/98 Wojewody Leszczy ńskiego z dn. 21 głaz narzutowy Tworzymirki 8 grudnia 1998 r., Dz.Urz. Woj. Leszczy ńskiego Nr 40 poz. 254 głaz narzutowy pochodzenia lodowco- wego, posiada na 22. Czajkowo górnej powierzchni Rozporz ądzenie Nr 9/98 Wojewody Leszczy ńskiego z dn. umieszczony krzy Ŝ 8 grudnia 1998 r., Dz.Urz. Woj. Leszczy ńskiego Nr 40 metalowy poz. 254

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Źródło: Urz ąd Miejski w Gostyniu

5.3. Obszary Natura 2000 Europejska Sie ć Ekologiczna Natura 2000 jest systemem ochrony zagro Ŝonych składników ró Ŝnorodno ści biologicznej kontynentu europejskiego, wdra Ŝanym od 1992 r. w sposób spójny pod wzgl ędem metodycznym i organizacyjnym na terytorium wszystkich pa ństw członkowskich Unii Europejskiej. Celem utworzenia sieci Natura 2000 jest zachowanie zarówno zagro Ŝonych wygini ęciem siedlisk przyrodniczych oraz gatunków ro ślin i zwierz ąt w skali Europy, ale te Ŝ typowych, wci ąŜ jeszcze powszechnie wyst ępuj ących siedlisk przyrodniczych, charakterystycznych dla 9 regionów biogeograficznych. W Polsce wyst ępuj ą 2 regiony: kontynentalny (96 % powierzchni kraju) i alpejski (4 % powierzchni kraju). Dla ka Ŝdego kraju okre śla si ę list ę referencyjn ą siedlisk przyrodniczych i gatunków, dla których nale Ŝy utworzy ć obszary Natura 2000 w podziale na regiony biogeograficzne.

Podstaw ą prawn ą tworzenia sieci Natura 2000 jest dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa i dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, które zostały transponowane do polskiego prawa, głównie do ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Dla obszarów specjalnej ochrony ptaków obowi ązuje rozporz ądzenie z dnia 12 stycznia 2011 r. Ministra Środowiska w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków (Dz. U. z 2011 r. Nr 25, poz. 133 ze zm.).

Na terenie gminy Gosty ń nie wyst ępuj ą obszary obj ęte sieci ą ekologiczn ą Natura 2000. W najbli Ŝszym sąsiedztwie gminy terenami zaliczonymi do obszarów specjalnej ochrony Natura 2000 s ą: • Zbiornik Wonie ść PLB 300005 jako obszar specjalnej ochrony ptaków – oddalony ok. 20 km na północny zachód od centrum miasta i 10 km od granicy gminy; • Zachodnie Pojezierze Krzywi ńskie PLH 300014 jako specjalny obszar ochrony siedlisk – oddalony ok. 16 km na zachód od centrum miasta (4 km od granicy gminy). Dla obszaru obowi ą- zuje plan zada ń ochronnych ustanowiony Zarz ądzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Poznaniu z dnia 27 marca 2014 r. (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z 2014 r., poz. 2114).

5.4. Tereny zieleni Wa Ŝną rol ę w otwartym krajobrazie gminy odgrywaj ą zadrzewienia śródpolne, przydro Ŝne, ziele ń przywodna, ziele ń parkowa, cmentarna, sady i ogrody przydomowe, które spełniaj ą nie tylko funkcj ę krajobrazow ą ale tak Ŝe ochronn ą. Wpływaj ą na kształtowanie lokalnego klimatu obszarów, na których wyst ępuj ą, podnosz ą walory estetyczno – krajobrazowe, spełniaj ą rol ę wiatro– i glebochronn ą. Na terenie gminy zlokalizowane s ą trzy parki miejskie w Gostyniu oraz wiejskie: w Kosowie, Krajewi- cach, Goli, Dusinie, Czachorowie, Osowie, Ziółkowie, Witoldowie i Tworzymirkach. Najwi ększym walorem jest ich obecne znaczenie przyrodnicze i krajobrazowe, ze wzgl ędu na skupiska cennego drzewostanu ze starodrzewem i licznymi drzewami o rozmiarach pomnikowych. Skupi- ska te maj ą korzystny wpływ na regulacj ę stosunków wodnych przyległych gruntów, kształtowanie mikroklimatu najbli Ŝszej okolicy, s ą ostoj ą ptactwa. Na skutek wieloletnich zaniedba ń i u Ŝytkowania niezgodnego z ich pierwotn ą funkcj ą, w parkach podworskich nast ąpiło wiele niekorzystnych zmian. Generalnie parki s ą zarośni ęte samosiewem drzew i krzewów, zaniedbane, w niektórych dokonuje si ę samowolnego wycinania starych drzew na opał. Wszystkie parki zabytkowe wymagaj ą uporz ądkowa- nia i ochrony wg wskaza ń Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

W wielu miejscowo ściach gminy Gosty ń ziele ń przyko ścielna, cmentarna i pocmentarna cz ęsto wkomponowana jest w układ przestrzenny powi ązany z dawnymi zało Ŝeniami parkowo-pałacowymi. Cz ęsto jedynym sposobem wyró Ŝnienia zieleni pocmentarnej jest analiza map archiwalnych. Na terenie gminy zinwentaryzowano cmentarze w miejscowo ściach Gosty ń, Kunowo, Stary Gosty ń i Siemo- wo.

5.5. Obszary cenne przyrodniczo proponowane do obj ęcia ochron ą W Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Gosty ń przedstawione zostały zasady gospodarowania na całym obszarze gminy, ze szczególnym naciskiem na ochron ę i zachowanie obszarów przyrodniczo najcenniejszych, o decyduj ącym znaczeniu dla utrzymania rów- nowagi ekologicznej. Zaproponowano ustanowienie 5 u Ŝytków ekologicznych, zlokalizowanych

34 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

• przy północnej granicy gminy Gosty ń, na północ od wsi Dalabuszki i obejmuje swym zasi ę- giem tereny podmokłych ł ąk i wód powierzchniowych (oczka wodne); • w północno-wschodniej cz ęś ci gminy, na wschód od wsi Ostrowo; • w m. Malewo w okolicy skrzy Ŝowania drogi gminnej do Daleszyna z nieczynnym torem kolejowym; • w południowej cz ęś ci gminy i obejmuje dolin ę rzeki Kani; • w s ąsiedztwie istniej ącego rezerwatu „Torfowisko Źródliskowe”. W Studium wyznaczono równie Ŝ korytarze ekologiczne obejmuj ące tereny wzdłu Ŝ doliny rzeki Kani i doliny Kanału Obry, które stanowi ć ł ączniki dolinne Rowu Polskiego i Kani

5.6. Ochrona gatunkowa ro ślin i zwierz ąt Ochrona gatunkowa jest form ą ochrony indywidualnej, maj ącą na celu zabezpieczenie przed wygini ę- ciem gatunków rzadkich oraz zachowanie ró Ŝnorodno ści gatunkowej i genetycznej. Na terenie powiatu, a w szczególno ści w granicach obszarów chronionych wyst ępuj ą liczne gatunki flory i fauny, które są obj ęte ochron ą gatunkow ą lub do niej predysponowane jako gatunki graniczne, rzadkie i ginące.

W stosunku do gatunków ro ślin dziko wyst ępuj ących nale Ŝą cych do gatunków obj ętych ochron ą ścisł ą oraz cz ęś ciow ą Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 pa ździernika 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej ro ślin (Dz. U. z 2014 r., poz. 1409) wprowadza nast ępuj ące zakazy: umy ślnego niszczenia; umy ślnego zrywania lub uszkadzania; niszczenia ich siedlisk; pozyskiwania lub zbioru; przetrzymywania lub posiadania okazów gatunków; zbywania, oferowania do sprzeda Ŝy, wymiany, darowizny lub transportu okazów gatunków, z tym Ŝe zakaz transportu dotyczy gatunków oznaczonych w zał ącz- niku nr 1 do rozporz ądzenia symbolem (2); wwo Ŝenia z zagranicy lub wywo Ŝenia poza granic ę pa ń- stwa okazów gatunków; umy ślnego przemieszczania w środowisku przyrodniczym; umy ślnego wprowadzania do środowiska przyrodniczego.

Na terenie rezerwatu przyrody w śród ro ślin podlegaj ące ochronie mo Ŝna wymieni ć nast ępuj ące gatunki: Obj ęte ochrona ścisł ą: marzyca ruda, kło ć wiechowata, Obj ęte ochron ą cz ęś ciow ą: sit t ępo kwiatowy.

Ponadto na terenie Nadle śnictwa Piaski stwierdzono wyst ępowanie: 11 gatunków ro ślin obj ętych ochron ą ścisł ą: starodub ł ąkowy - Ostericum palustre; go ździk pyszny - Dianthus superbus; kosaciec syberyjski - Iris sibirica; ró Ŝa francuska - Rosa Galica; lipiennik Loesela - Liparis loeselii; mieczyk da- chówkowaty – Gladiolus imbricatus; lilia złotogłów – Lilium martagon; jarz ąb brekinia – Sorbus tormi- nalis; taj ęŜ a jednostronna – Goodyera repens; kło ć wiechowata - Cladium mariscus; pełnik europejski - Trollius europaeus.

12 gatunków ro ślin obj ętych ochron ą cz ęś ciow ą: cis pospolity – Taxus baccata; kruszczyk szerokolist- ny – Epipactis helleborine; listera jajowata – Listera opata; podrze ń Ŝebrowiec – Blechnum spirant; wawrzynek wilczełyko – Daphne mezereum; wiciokrzew pomorski – Lonicera periclymenum; zawilec wielkokwiatowy – Anemone sylvestris; grzybienie białe – Nymphaea alba; kocanki piaskowe – Heli- chrysum arenarium; rokietnik pospolity - Pleurozium schreberi; płonnik pospolity - Polytrichum com- mune; widłak go ździsty - Lycopodium clavatum.

Gatunki zwierz ąt obj ęte ścisł ą ochron ą oraz ochron ą cz ęś ciow ą na mocy Rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 6 pa ździernika 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierz ąt (Dz. U. z 2014 r., poz. 1348). Zgodnie z § 7 ww. rozporz ądzenia, w stosunku do gatunków obj ętych ochron ą ścisł ą oraz cz ęś ciow ą obowi ązuj ą poni Ŝsze zakazy: umy ślnego zabijania; transportu; chowu; przetrzymywania lub posiadania okazów gatunków; zbywania, oferowania do sprzedaŜy, wymiany lub darowizny okazów gatunków; wwo Ŝenia z zagranicy lub wywo Ŝenia poza granic ę pa ństwa okazów gatunków; umy ślnego wprowadzania do środowiska przyrodniczego.

Ochron ą ścisł ą obj ęte s ą nast ępuj ące gatunki zwierz ąt: gacek brunatny, nocek du Ŝy, mroczek pó źny, gacek szary, rzekotka drzewna, kumak nizinny, bocian czarny, bielik. ochron ą cz ęś ciow ą obj ęto gatunki: je Ŝ zachodni, bóbr europejski, karczownik ziemnowodny, grono- staj, kret, łasica, mysz zaro ślowa, ryjówka malutka, wiewiórka pospolita, wydra, jaszczurka Ŝyworod- na, jaszczurka zwinka, padalec, zaskroniec, Ŝmija zygzakowata.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

5.7. Ochrona i zrównowa Ŝony rozwój lasów Lasy w gminie Gosty ń le Ŝą w obszarze III Krainy Wielkopolsko-Pomorskiej: w 7 Dzielnicy Niziny Wiel- kopolsko-Kujawskiej, w mezoregionie Pojezierza Wielkopolskiego (obr ęb Ksi ąŜ i północna cz ęść ob- rębu Piaski); w 8 Dzielnicy Krotoszy ńskiej (pozostała cz ęść obr ębu Piaski i północna cz ęść obr ębu Rawicz); w 9 Dzielnicy Kotliny śmigrodzko-Grabowskiej (pozostała cz ęść obr ębu Rawicz).

Powierzchnia lasów i gruntów le śnych poło Ŝonych na terenie gminy wynosi 1583,4 ha. Lasy prywatne zajmuj ą powierzchni ę 314 ha (dane GUS 2014). Powierzchnia lasów podlegaj ących Powiatowi wynosi 756 ha. Lesisto ść gminy wynosi 13%. Nadzór nad nimi zgodnie z ustaw ą o lasach sprawuje Starosta, który te uprawnienia przekazał na mocy porozumie ń nadleśnictwom. Lasy nie stanowi ące własno ści Skarbu Pa ństwa obj ęte s ą inwentaryzacj ą lub planem urz ądzenia lasów.

W lasach przewa Ŝaj ą drzewostany jednogatunkowe, które stanowi ą ogółem 47,3%. Pochodz ą przede wszystkim z odnowie ń sztucznych. Drzewostany wielogatunkowe to przewa Ŝnie drzewostany młod- sze, a gatunki wchodz ące w ich skład jak d ąb, grab, buk, świerk charakteryzuj ą si ę mniejsz ą dynami- ką przyrostu.

Lasy na terenie gminy Gosty ń podlegaj ą Regionalnej Dyrekcji Lasów Pa ństwowych Nadle śnictwo Piaski. Na terenie nadle śnictwa cz ęść lasów została uznana jako lasy wodochronne, ustanowione na podstawie decyzji nr 16/99 Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 4 stycznia 1999 roku). Ich powierzchnia na terenie gminy wynosi 741,03 ha.

Zarz ądzenia nr 9 Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 12.01.1995 r., ogółem ich powierzchnia w gminie wynosi ok. 1212,32 ha. Zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 25 sierpnia 1992 r. (Dz. U. z 1992 r. Nr 67, poz. 337) w lasach ochronnych powinna by ć prowadzona gospodarka le śna, maj ąca na celu zachowanie trwało ści lasów, m .in. poprzez zminimalizowanie regulacji stosunków wodnych, a w szczególnych przypadkach mo Ŝe zosta ć ograniczony dost ęp do lasu przez ludzi. Nadle śnictwo w ramach swej działalno ści prowadzi zalesienia i odnowienia lasów. Efektem prowadzonych zalesie ń jest powstanie nowej uprawy le śnej. Zalesiaj ąc wprowadzany jest las na grunt, który wcze śniej lasem nie był. Zalesienie gruntów zwłaszcza niskich klas bonitacyjnych podnosi ich warto ść ekonomiczn ą, zwi ększa udział lasów, a ści śle okre ślone sposoby zakładania upraw le śnych i dobór gatunków drzew, wpływaj ą korzystnie na zwi ększenie bioró Ŝnorodno ści. Prace odnowieniowe polegaj ą na ponownym wprowadzeniu ro ślinno ści le śnej na gruncie b ędącym niedawno równie Ŝ lasem. Na terenie gminy Gosty ń prowadzone były tylko odnowienia lasów.

Tabela 16 Powierzchnia odnowie ń lasu na terenie gminy Gosty ń w latach 2010-2014 Powierzchnia odnowie ń lasu [ha] Nadle śnictwo 2010 2011 2012 2013 2014 Nadle śnictwo Piaski 4,02 4,28 8,17 11,28 6,16 Źródło: Nadle śnictwo Piaski

5.8. Ochrona powierzchni ziemi Analizuj ąc obszar gminy pod k ątem jako ści gruntów rolnych, zauwa Ŝa si ę wyra źny podział obszaru na dwie cz ęś ci: północn ą i południow ą. Na południe od linii Gosty ń – Gola wyst ępuje zwarty obszar grun- tów rolnych najlepszej jako ści, chronionych przed zmian ą u Ŝytkowania. Głównym utworem powierzch- niowym tego obszaru jest glina zwałowa genetycznie zwi ązana ze starszym zlodowaceniem środko- wopolskim (Stadiał Warty). W śród gleb przewa Ŝaj ą gleby brunatne. S ą one warto ściowe pod wzgl ę- dem przydatno ści rolniczej. Zalicza si ę je do kompleksów pszennych (klasy bonitacyjne II i IIIa).Tylko sporadycznie wyst ępuj ą grunty rolne klas bonitacyjnych ni Ŝszych ni Ŝ III. Wysoka jako ść gleb ma zde- cydowany wpływ na rolniczy charakter tego obszaru. Obszar poło Ŝony na północ od linii Gosty ń – Gola. Wśród utworów powierzchniowych na tym obszarze przewa Ŝaj ą gliny zwałowe. Dominuj ącym typem gleb s ą gleby brunatne wytworzone z piasków naglinowych i glin zwałowych lekkich. Pod wzgl ędem przydatno ści rolniczej gleby te klasyfikowane s ą jako gleby kompleksów Ŝytnich – bardzo dobrego i dobrego (klasy bonitacyjne IIIb i IVa). Obszar charakteryzuje si ę ju Ŝ znacznie wi ększ ą mozaikowato ści ą i zró Ŝnicowaniem przestrzennym jako ści grun- tów rolnych. Pomi ędzy Gostyniem a Dusin ą i Daleszynem wyst ępuje do ść znaczny, zwarty obszar gruntów rolnych najlepszej jako ści. Na pozostałym obszarze przewa Ŝaj ą grunty rolne nieco słabszej

36 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024 jako ści. Zwarte ich obszary wyst ępuj ą w okolicy Siemowa, Kosowa, Kunowa oraz na płn. – wsch. od Gostynia. Najsłabszymi gruntami rolniczymi V i VI klasy bonitacyjnej charakteryzuje si ę płn. – zach. cz ęść gminy (okolice Stankowa) oraz tereny wzdłu Ŝ drogi Gosty ń – Kunowo. Wyst ępowanie najsłab- szych gleb związane jest z dolinami cieków: Kani i Kanału Obry. Północna cz ęść gminy w porównaniu do południowej charakteryzuje si ę silniej rozwini ętą sieci ą osadnicz ą oraz wi ększym urozmaiceniem w uŜytkowaniu terenu. Wła ściwo ści chemiczne gleb w ka Ŝdej gminie mog ą by ć w mniejszym lub wi ększym stopniu zró Ŝnicowane, co wynika ze zmienno ści skał glebotwórczych, rze źby terenu i stosunków wodnych gleb, a w wielu przypadkach zale Ŝą równie Ŝ od struktury u Ŝytkowania, zasiewów, intensywno ści nawo Ŝenia i cz ęstotliwo ści wapnowania. Przy ocenie agrochemicznej gleb i ich potrzeb nawozowych najwa Ŝniejszymi elementami s ą: odczyn gleby, zawarto ść próchnicy i zasobno ść w przyswajalne dla ro ślin składniki pokarmowe. Wszystkie te elementy mog ą ulega ć zró Ŝnicowaniu w zale Ŝno ści od kategorii agronomicznej u Ŝytkowanych gleb. Według danych OSChR w Poznaniu z bada ń przeprowadzonych w latach 2013-2014 na powierzchni 396 ha u Ŝytków rolnych pobrano ł ącznie 160 próbek. Na podstawie przeprowadzonych bada ń wynika, Ŝe pod wzgl ędem agronomicznym dominuj ą gleby średnie (ok. 56% próbek.), które są średnio podatne na wyst ępowanie suszy. Jednym z podstawowych wska źników oceny gleb jest ich odczyn. Zale Ŝy on od rodzaju skały macierzystej, składu granulometrycznego gleby, warunków przyrodniczych oraz zabiegów agrotechnicznych. W przebadanych próbkach stwierdzono ok. 16% gleb bardzo kwa śnych i kwa śnych (odczyn pH poni Ŝej 5,5). Odczyn środowiska glebowego wpływa w znacznym stopniu na Ŝycie ro ślin, mikroorganizmów i fauny glebowej. Decyduje tym samym o aktywno ści biologicznej gleby. Cz ęś ciej spotykane kwa śne odczyny gleb, powoduj ą obni Ŝanie plonowania ro ślin jak równie Ŝ ułatwiaj ą przyswajanie przez ro śliny metali ci ęŜ kich. Z odczynem gleb ści śle zwi ązana jest potrzeba ich wapnowania. Wapnowanie poprawia wła ściwo ści fizyczne, chemiczne i biologiczne gleb, jest zabiegiem agrotechnicznym. Według bada ń OSChR w Poznaniu około 14% u Ŝytków rolnych gminy wymaga wapnowania w stopniu koniecznym i potrzebnym. Natomiast dla 68% przebadanych gleb nie dostrze Ŝono potrzeby wapnowania. Tabela 17 Wyniki bada ń odczynu gleby i potrzeby ich wapnowania na terenie gminy Gosty ń w latach 2013-2014 r. Gmina Gosty ń Kategoria agronomiczna % Odczyn % Potrzeby wapnowania % Bardzo lekka 3 Bardzo kwa śny 6 Konieczne 8 Lekka 33 Kwa śny 13 Potrzebne 6 Średnia 56 Lekko kwa śny 33 Wskazane 18 Ci ęŜ ka 8 Oboj ętny 23 Ograniczone 20 Organiczna 0 Zasadowy 25 Zb ędne 48 Źródło: Na podstawie danych z OSCh-R w Poznaniu.

Zawarto ść w glebie przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu jest wa Ŝnym wska źnikiem pozwalaj ącym ustali ć poziom racjonalnego nawo Ŝenia. Procentowy udział zbadanych próbek gleb o bardzo niskiej i niskiej zawarto ści fosforu (P 2O5) na terenie gminy dla u Ŝytków rolnych wynosił 8%, natomiast bardzo wysoka zawartość fosforu wykryto w 65% próbek. Gleby o niskiej i bardzo niskiej zasobno ści w P 2O5 wymagaj ą intensywnego nawo Ŝenia tym składnikiem zale Ŝnie od składu granulometrycznego i pH gleby oraz poszczególnych gatunków ro ślin. Udział gleb o zawarto ści potasu (K 2O) bardzo niskiej i niskiej wynosił 43%, a wysokiej i bardzo wysokiej 24%. Gleby o bardzo niskiej, niskiej i średniej zasobno ści w przyswajalny potas wymagaj ą stosowania zwi ększonych dawek tego składnika w postaci nawo Ŝenia mineralnego. Zasobno ść gleb gminy Gosty ń w magnez jest średnia, o czym świadczy odsetek gleb wskazuj ących nadmiar tego składnika w 37% próbek. Bardzo nisk ą i nisk ą zawarto ść magnezu stwierdzono w 33% próbek.

Tabela 18 Wyniki bada ń zasobno ści gleby w makroelementy w przebadanych próbkach gleb na terenie gminy Gosty ń w latach 2013-2014 Gmina Gosty ń Zawarto ść fosforu % Zawarto ść potasu % Zawarto ść magnezu % Bardzo niska 0 Bardzo niska 15 Bardzo niska 9 Niska 9 Niska 28 Niska 24

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Średnia 26 Średnia 33 Średnia 30 Wysoka 20 Wysoka 16 Wysoka 23 Bardzo wysoka 45 Bardzo wysoka 8 Bardzo wysoka 14 Źródło: Na podstawie danych z OSCh-R w Poznaniu.

Niedobór fosforu powoduje zahamowanie wzrostu łodyg i li ści, karłowacenie ro ślin, słaby rozwój kwiatów; nie wytwarzaj ą si ę prawidłowo nasiona. Ro śliny staj ą si ę drobne, strzeliste, o cienkich łodygach i słabym systemie korzeniowym. Zwalnia si ę proces ukorzenienia i krzewienia ro śliny. Ograniczone jest kwitnienie, tworzy si ę mniej nasion i owoców o gorszej jako ści, a przy gł ębokim niedoborze ro ślina nie wytwarza nasion i owoców. Potas jest niezb ędny dla produkcji cukru w li ściach, jego transportu do korzenia i magazynowania. Reguluje gospodark ą wodn ą, dzi ęki czemu ro ślina traci mniej wody podczas parowania, a produkcja suchej masy zostaje zwi ększona. Niedobór magnezu podczas wzrostu ro ślin powoduje spadek jako ści i obni Ŝenie plonów.

Spo śród wszystkich składników pokarmowych pobieranych przez ro śliny najwa Ŝniejsze znaczenie ma azot. Nawozy azotowe wpływaj ą bowiem na intensywny wzrost i rozwój ro ślin, zwi ększaj ąc ich mas ę zielon ą oraz plon nasion. Stosowane niewła ściwie, np. zbyt pó źno lub w zbyt du Ŝych dawkach, mog ą zmniejsza ć zimotrwało ść ro ślin ozimych czy opó źnia ć dojrzewanie ro ślin. Niedobór za ś azotu w glebie hamuje wzrost ro ślin i zmniejsza zawarto ść w nich chlorofilu, co powoduje zmniejszenie plonu. Nieko- rzystne dla środowiska jest nagromadzenie w glebie du Ŝej ilo ści azotu mineralnego, zwłaszcza azota- nów. Na zawarto ść azotanów w ro ślinach i w wodach decyduj ący wpływ ma poziom nawo Ŝenia azo- tem. Nawo Ŝenie w dawkach optymalnych nie powoduje zmian w środowisku glebowym, natomiast stosowanie du Ŝych dawek nawozów azotowych wpływa na ska Ŝenie ro ślin i wód azotanami. Przedo- staj ące si ę do wody du Ŝe ilo ści zwi ązków azotu i fosforu mog ą wywoła ć eutrofizacj ę wód. Nast ępuje wtedy przyspieszony rozwój fitoplanktonu i ro ślin nadbrze Ŝnych w zbiornikach wodnych. W takim przypadku mo Ŝe doj ść do tzw. zakwitu wody, czyli intensywnego rozwoju glonów. W takich warunkach nast ępuje ograniczenie ilo ści tlenu w wodzie, zmniejszenie ilo ści ryb, zmniejszenie przejrzysto ści wody i rozkład du Ŝej ilo ści powstałej biomasy. 3

W ostatnim czasie nasila si ę problem wymierania pszczół, Jedn ą z przyczyn tego faktu jest nadmierne i bezmy ślne stosowanie pestycydów przez rolników, co powoduje zmniejszenie odporno ści pszczół na choroby i paso Ŝyty. Dlatego tak istotne jest prowadzenie edukacji ekologicznej w śród rolników, aby wła ściwie stosowali pestycydy. Coraz cz ęś ciej, zwłaszcza w krajach zachodnich u Ŝywane s ą pestycydy nowej generacji – tak zwane neonikotynoidy. Stosowane w niskich dawkach, nie truj ą bezpo średnio pszczół, ale blokuj ą ich pami ęć , przez co pszczoła wylatuje z ula i nie wraca. W Polsce nie s ą jeszcze tak szeroko stosowane.

5.9. Gospodarowanie zasobami geologicznymi Budowa geologiczna terenu gminy, a zwłaszcza utworów czwartorz ędowych (w tym głównie przypo- wierzchniowych) dobrze rozpoznana jest zwłaszcza na obszarze miasta Gosty ń oraz w jego najbli Ŝ- szym s ąsiedztwie. Z informacji zawartych w „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego” (2007 rok) wynika, Ŝe w podło Ŝu obszarów wysoczyznowych niemal powszechnie wyst ępuj ą gliny, gliny piaszczyste i piaski gliniaste. W obrębie teras rzecznych w pradolinach Kani i Obry wyst ępuj ą znaczne pokłady wodnolodowcowych, wzgl ędnie rzecznych piasków i Ŝwirów, osi ąga- jące mi ąŜ szo ść kilkunastu, b ądź kilkudziesi ęciu metrów. W dnach pradolin Kani i Obry znajduj ą si ę kilkumetrowej mi ąŜ szo ści utwory holoce ńskich osadów rzeczno-bagiennych – pokłady namułów organicznych oraz torfów. Gmina Gosty ń jest obszarem mało zasobnym w tradycyjne surowce mineralne nadaj ące si ę do eksploatacji. Na terenie gminy Gosty ń udokumentowane s ą trzy zło Ŝa kruszywa naturalnego, zlokalizowane w Tworzymirkach, okolicach Gostynia i w Starym Gostyniu. Na wi ększ ą, przemysłow ą skal ę eksploatuje si ę zło Ŝa kruszywa w rejonie Kunowa.

Najwi ększe znaczenie mo Ŝe mie ć udokumentowane zło Ŝe w ęgla brunatnego. Wyst ępuje ono w pasie szeroko ści 2-3 km, na długo ści ok. 12-13 km (od Sikorzyna po Stankowo i dalej w kierunku północno-

3 Źródło: http://www.ppr.pl/artykul-nawozy-azotowe-86235-dzial-3702.php

38 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024 zachodnim). Zasoby w ęgla ocenia si ę na około 1 998 mln ton przy średniej gł ęboko ści wyst ępowania sp ągu 258,4 metra. Eksploatacja tych złó Ŝ (wg ww. danych PIG) ze wzgl ędu na ochron ę środowiska i wysok ą klas ę boni- tacyjn ą gruntów rolnych – mo Ŝe by ć obecnie nieuzasadniona. Metody wydobycia w ęgla brunatnego powoduj ą ogromne zniszczenia w lokalnych ekosystemach, a celowo ść i opłacalno ść takiego przedsi ęwzi ęcia powinna by ć poddana bardzo szczegółowym analizom. Zło Ŝa te znajduj ą si ę na obszarze JCWPd 73, która zgodnie z "Planem gospodarowania wodami dla obszaru dorzecza Odry" podlega derogacji, m.in. ze wzgl ędu na planowaną eksploatacj ę wymienionych złó Ŝ. Według oceny stanu chemicznego tej JCWPd, stan chemiczny wód podziemnych jest zły, a cel nieosi ągni ęcia stanu dobrego zagro Ŝony. W listopadzie 2015 r. opublikowany został dokument opracowany na zlecenie Ministerstwa Środowi- ska „Biała Ksi ęga Ochrony Złó Ŝ Kopalin”. Zawiera ona analiz ę problemu ochrony złó Ŝ kopalin strategicznych, w tym opis i diagnoz ę sytuacji, przedstawienie zasad waloryzacji, zaproponowanie wykazu złó Ŝ kopalin strategicznych oraz okre ślenie ście Ŝek prawnych ochrony tych złó Ŝ. Usystematyzowanie tych złó Ŝ, odpowiednie regulacje prawne i wynikaj ące z nich działania i zabezpieczenia faktyczne po- zwol ą na swobodne korzystanie z wa Ŝnych geologicznych zasobów Polski w przyszło ści. Przyczyni si ę to do utrzymania dost ępno ści udokumentowanych i niezagospodarowanych złó Ŝ kopalin, które stworz ą cenn ą surowcow ą baz ę rezerwow ą. Przez utrzymanie dost ępno ści zło Ŝa nale Ŝy rozumie ć zabezpieczenie przed takim zagospodarowaniem terenu ponad zło Ŝem, które uniemo Ŝliwiałoby lub znacznie utrudniało jego pó źniejsz ą eksploatacj ę. Wśród 95 strategicznych złó Ŝ, które maj ą by ć obj ęte ochron ą, zapisano pokłady w ęgla brunatnego znajduj ące si ę w regionie Gostynia.

Udokumentowane zasoby złó Ŝ kopalin na terenie gminy Gosty ń według opracowanego przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny Bilansu zasobów złó Ŝ kopalin w Polsce wg stanu na dzie ń 31.12.2014 r. znajduj ą si ę w poni Ŝszej tabeli.

Tabela 19 Zasoby złó Ŝ naturalnych na terenie gminy Gosty ń Stan Zasoby ( tys. ton ) Nazwa zło Ŝa zagospodarowania Geologiczne wydobycie przemysłowe zło Ŝa bilansowe Węgiel brunatny Gosty ń P 1 988 830 - - Stan Zasoby (tys. t) Nazwa zło Ŝa zagospodarowania Geologiczne wydobycie przemysłowe zło Ŝa bilansowe Piaski i Ŝwiry Kunowo 2 E 237 - 7 Kunowo 3 E 770 517 5 Kunowo-Stawy T 3 - - Stary Gosty ń Z 1 371 - - Stary Gosty ń – 3 E 452 - 9 Stary Gosty ń 2 E 663 - 16 Tworzymirki Z 97 - - E – zło Ŝe eksploatowane, P - zło Ŝe o zasobach rozpoznanych wst ępnie T- zło Ŝe zagospodarowane, eksploatowane okresowo, Z - zło Ŝe, z którego wydobycie zostało zaniechane, Źródło: Bilans zasobów złó Ŝ kopalin w Polsce wg stanu na dzie ń 31.12.2014 r.

Starosta udziela koncesji na wydobycie kopaliny pospolitej z obszaru udokumentowanego zło Ŝa o powierzchni nie przekraczaj ącej 2 ha i wydobycia nie przekraczaj ącego 20 000 m 3 na rok, a działalno ść b ędzie prowadzona metod ą odkrywkową oraz bez u Ŝycia środków strzałowych. Na wi ększe powierzchnie zło Ŝa koncesji udziela Marszałek Województwa. Ponadto Marszałek Województwa udziela koncesji dla złó Ŝ o powierzchni poni Ŝej 2 ha, w przypadku, kiedy planowane wydobycie przekracza 20 000 m 3 na rok. Legalna eksploatacja złó Ŝ kopalin daje szans ę na zminimalizowanie strat w środowisku i wła ściw ą rekultywacj ę terenu.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Tabela 20 Wykaz obowi ązuj ących koncesji na eksploatacj ę kopalin na terenie gminy Gosty ń Numer oraz Powierzchnia data wydania obj ęta eks- Rodzaj kopa- Termin wa Ŝno- Lp. Nazwa zło Ŝa Poło Ŝenie decyzji udzie- ploatacj ą liny ści koncesji laj ącej [ha] koncesji Koncesje wydane przez Marszałka Województwa Wielkopo lskiego DSR- Kruszywo I.7422.57.2014 1. Kunowo 3 m. Kunowo 3,2322 31 lipca 2034 r. naturalne z dnia 28 lipca 2014 r. Źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu,

Zgodnie z ustaw ą z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 909) w odniesieniu do działalno ści górniczej, starosta po wcze śniejszym uzyskaniu opinii wła ściwego dyrektora okr ęgowego urz ędu górniczego wydaje decyzje o uznaniu rekultywacji za zako ńczoną. W ostatnich latach Starosta Gosty ński nie wydawał decyzji w tym zakresie.

5.10. Stan powietrza atmosferycznego Źródła zanieczyszcze ń powietrza mo Ŝemy podzieli ć ze wzgl ędu na pochodzenie na dwie grupy: pochodzenia naturalnego oraz antropogenicznego. W śród zanieczyszcze ń powietrza wyró Ŝnia si ę mi ędzy innymi: pyły, sadze, aerozole, gazy i pary, substancje aromatyczne (odory), a tak Ŝe ró Ŝnego rodzaju energie (hałas i wibracje, promieniowanie elektromagnetyczne). O jako ści powietrza decyduje wielko ść i przestrzenny rozkład emisji ze wszystkich źródeł z uwzgl ędnieniem przepływów transgranicznych i przemian fizykochemicznych zachodz ących w atmosferze.

Przestrzenny rozkład emisji na terenie województwa wielkopolskiego jest zró Ŝnicowany. Najwi ększe skupiska emitorów punktowych, jak i znaczna emisja liniowa zwi ązane s ą z obszarami zurbanizowanymi du Ŝych miast. Emisja punktowa dotyczy emisji zorganizowanej z zakładów, powstaj ącej w wyniku energetycznego spalania paliw oraz przemysłowych procesów technologicznych. Emisja liniowa to głównie emisja komunikacyjna z transportu samochodowego, kolejowego, wodnego i lotniczego. Emisja powierzchniowa jest sum ą emisji z palenisk domowych, oczyszczania ścieków w otwartych urz ądzeniach oczyszczaj ących i składowania odpadów.

Szkodliwymi substancjami pochodzenia antropogenicznego najcz ęś ciej emitowanymi do powietrza s ą przede wszystkim: tlenek siarki, tlenek w ęgla, wielopier ścieniowe w ęglowodory aromatyczne (WWA), benzo(a)piren, sadza, kadm oraz drobne pyły powstające w wyniku spalania w ęgla, oleju opałowego oraz materiałów p ędnych. Zanieczyszczenie powietrza powy Ŝej wymienionymi substancjami chemicznymi ma negatywny wpływ na jako ść Ŝycia i zdrowie człowieka, a tak Ŝe zaburza prawidłowe funkcjonowanie ekosystemów. Z analizy danych statystycznych województwa wynika, Ŝe emisja substancji gazowych z zakładów przemysłowych utrzymuje si ę od lat na zbli Ŝonym poziomie, natomiast zauwa Ŝalny jest spadek emisji pyłów, w tym ze spalania paliw. Powiat gosty ński charakteryzuje si ę wysokim stopniem uprzemysłowienia. Wskazuj ą na to ilo ści zanieczyszcze ń wprowadzanych do powietrza z zakładów szczególnie uci ąŜ liwych. Według danych GUS w 2014 r. emisja pyłów z terenu powiatu gosty ńskiego z zakładów zaliczanych do szczególnie uci ąŜ liwych wyniosła 106 ton, natomiast wielko ść emisji gazów osi ągn ęła poziom 140 848 ton. Pod wzgl ędem emisji zanieczyszcze ń pyłowych i gazowych powiat zajmuje 9 i 7 miejsce w województwie. W 2014 r. na urz ądzeniach do redukcji i neutralizacji zanieczyszcze ń udało si ę zatrzyma ć 88,6% zanieczyszcze ń pyłowych. Poni Ŝsza tabela przedstawia emisj ę zanieczyszcze ń powietrza z zakładów szczególnie uci ąŜ liwych na terenie powiatu gosty ńskiego. Tabela 21 Emisja zanieczyszcze ń powietrza z zakładów szczególnie uci ąŜ liwych na terenie powiatu gosty ńskiego w latach 2010 i 2014 r. Emisja zanieczyszcze ń 20 10 2014 Emisja zanieczyszcze ń pyłowych [t/rok] ogółem 89 106 ze spalania paliw 74 82 węglowo-grafitowe, sadza 0 1

40 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Emisja zanieczyszcze ń gazowych [t/rok] ogółem 167373 140848 ogółem (bez dwutlenku w ęgla) 1713 1594 niezorganizowane 1 1 dwutlenek siarki 568 548 tlenki azotu 918 876 tlenek w ęgla 227 159 dwutlenek w ęgla 165660 139254 metan 0 1 podtlenek azotu 0 1 Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny – Bank Danych Lokalnych.

W wyniku energetycznego spalania paliw ze źródeł punktowych powstaj ą zanieczyszczenia, które ze wzgl ędu na sposób wprowadzania do powietrza (wysoko ść emitora oraz pr ędko ść wylotowa gazów), oddziałuj ą na stan jako ści powietrza zwykle w mniejszym stopniu ni Ŝ spalanie paliw w indywidualnych systemach grzewczych. W powiecie gosty ńskim występuj ą zakłady przemysłowe z procesami techno- logicznymi, które emituj ą pewne ilo ści substancji do powietrza atmosferycznego. Emisja substancji zanieczyszcze ń z zakładów przemysłowych zlokalizowanych na obszarze gminy Gosty ń odbywa si ę na podstawie wydanych pozwole ń zintegrowanych, decyzji na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza oraz zgłoszenia instalacji niewymagaj ącego pozwolenia.

Kontrole w zakresie emisji substancji do powietrza w zakładach prowadzone s ą przez WIO Ś. W latach 2012-2015 kontrole przeprowadzono w 13 zakładach, a wykryte nieprawidłowo ści dotyczyły: • braku zgłoszenia eksploatacji instalacji do powietrza; • nieskładania raportów do KOBiZE (Krajowa baza o emisjach gazów cieplarnianych i innych substancji) w zakresie wprowadzania gazów cieplarnianych i innych substancji wprowadzanych do powietrza; • naruszenia warunków pozwolenia zintegrowanego.

Głównym problemem w zakresie zanieczyszczenia powietrza na terenie gminy Gosty ń jest tzw. emisja niska, zwi ązana ze stosowaniem paliw o niskiej jako ści w paleniskach domowych oraz z działalno ści ą małych zakładów, nie podlegaj ących obowi ązkowi posiadania pozwolenia na emisj ę do powietrza gazów i pyłów. Dla terenów wiejskich jej uci ąŜ liwo ść wynika głównie z rozproszenia źródeł emisji (emisja niska z palenisk domowych). W znacznej cz ęś ci s ą to źródła opalane w ęglem. Problem ten widoczny jest zwłaszcza w okresie grzewczym. Na nisk ą emisj ę składaj ą si ę równie Ŝ zanieczyszczenia pochodz ące z transportu drogowego, zwłaszcza na terenach przyległych do DK 12. Ponadto z transportem drogowym zwi ązane s ą równie Ŝ firmy magazynowe, logistyczne oraz stacje paliw. Na skutek czynno ści eksploatacyjnych do atmosfery emitowane s ą: zanieczyszczenia gazowe: tlenki azotu, tlenek w ęgla, dwutlenek w ęgla i w ęglowodory aromatyczne oraz zanieczyszczenia pyłowe w postaci zwi ązków: ołowiu, kadmu, niklu i miedzi.

Na terenie gminy Gosty ń nie prowadzi si ę pomiaru jako ści powietrza.

WIO Ś w Poznaniu opracował ocen ę roczn ą jako ści powietrza w województwie wielkopolskim dotycz ącą roku 2014 zgodnie z podziałem województwa na strefy: aglomeracja miasta Pozna ń, miasto Kalisz i strefa wielkopolska (w której zlokalizowana jest gmina Gosty ń).

Roczna ocena jako ści powietrza pozwoliła uzyska ć informacje na temat st ęŜ eń: dwutlenku azotu, dwutlenku siarki, tlenku w ęgla, benzenu, pyłu zawieszonego PM2,5, pyłu zawieszonego PM10, benzo(a)pirenu, arsenu, kadmu, niklu, ołowiu i ozonu. Uzyskane informacje umo Ŝliwiły sklasyfikowa ć strefy w oparciu o przyj ęte kryteria, ustanowione ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi oraz ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin, tj. poziomy dopuszczalne dla niektórych substancji w powietrzu, poziomy docelowe, poziomy celów długoterminowych dla ozonu, poziomy alarmowe oraz poziomy informowania dla niektórych substancji w powietrzu (zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu, (Dz. U. z 2012 r., poz. 103). Wynikiem oceny dla wszystkich substancji podlegaj ących ocenie na terenie strefy jest zaliczenie strefy do jednej z poni Ŝej wymienionych klas: • klasa A – je Ŝeli st ęŜ enia zanieczyszcze ń nie przekraczaj ą odpowiednio poziomów dopuszczalnych albo poziomów docelowych;

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

• klasa B – je Ŝeli st ęŜ enia zanieczyszcze ń przekraczaj ą poziomy dopuszczalne, lecz nie przekraczaj ą poziomów dopuszczalnych, powi ększonych o margines tolerancji; • klasa C – je Ŝeli st ęŜ enia zanieczyszcze ń przekraczaj ą poziomy dopuszczalne, powi ększone o margines tolerancji, a w przypadku gdy margines tolerancji nie jest okre ślony – poziomy dopuszczalne, albo przekraczaj ą poziomy docelowe. W przypadku poziomów celów długoterminowych dla ozonu przyj ęto nast ępuj ące oznaczenie klas: • klasa D1 – je Ŝeli st ęŜ enia ozonu nie przekraczaj ą poziomu celu długoterminowego; • klasa D2 – je Ŝeli st ęŜ enia ozonu przekraczaj ą poziom celu długoterminowego. Ocena jako ści powietrza przeprowadzona z uwzgl ędnieniem kryteriów ochrony zdrowia wykazała, i Ŝ w strefie wielkopolskiej, do której zalicza si ę gmina Gosty ń wyst ąpiły przekroczenia st ęŜ enia dla: pyłu zawieszonego PM10 i benzo(a)pirenu. Ze wzgl ędu na stwierdzone przekroczenia dopuszczalnego poziomu substancji przypisano klas ę C. W przypadku pyłu PM10 podkre śli ć nale Ŝy, Ŝe generalnie odnotowywane s ą przekroczenia dopuszczalnego poziomu dla 24-godzin, jednak w roku 2014 stwierdzono przekroczenie st ęŜ enia średniego dla roku na stanowisku w Nowym Tomy ślu i Wągrowcu. W sezonie grzewczym wielko ści st ęŜ eń pyłu PM10 i benzo(a)pirenu były wy Ŝsze ni Ŝ w okresie letnim. Z przebiegu rocznej serii pomiarów odczyta ć mo Ŝna wyra źną sezonow ą zmienno ść st ęŜ eń pyłu. Jego głównym źródłem s ą przestarzałe, niskoenergetyczne paleniska domowe ogrzewane paliwami stałymi cz ęsto złej jakości. W przypadku poziomu docelowego dla ozonu wszystkie strefy zaklasyfikowano do klasy A. Odnosz ąc otrzymane wyniki do celu długoterminowego dla ozonu wszystkie strefy zaliczono do klasy D2. Cel długoterminowy ma zosta ć osi ągni ęty w 2020 r.

Tabela 22 Klasyfikacja stref z uwzgl ędnieniem kryteriów okre ślonych w celu ochrony zdrowia Nazwa Symbol klasy strefy dla poszczególnych substancji Pył Pył strefy NO SO CO C H B(a)P As Cd Ni Pb O 2 2 6 6 PM2,5 PM10 3 Strefa Wielkopolska A A A A A C C A A A A A /gmina Gosty ń Źródło: Roczna ocena jako ści powietrza w województwie wielkopolskim w 2014 r., WIO Ś Pozna ń.

Rezultatem ko ńcowym oceny stref pod k ątem ochrony ro ślin, podobnie jak pod k ątem ochrony zdrowia, jest okre ślenie klas wynikowych dla poszczególnych zanieczyszcze ń w danej strefie. W efekcie oceny przeprowadzonej dla 2014 roku dla tlenku azotu, dwutlenku siarki i ozonu w strefie wielkopolskiej przypisano klas ę A. Poziom docelowy dla ozonu nie został dotrzymany st ąd przypisano klas ę D2. Termin osi ągni ęcia poziomu długoterminowego okre ślono na rok 2020.

Tabela 23 Klasyfikacja stref z uwzgl ędnieniem kryteriów okre ślonych w celu ochrony ro ślin Symbol klasy strefy dla poszczególnych substancji Nazwa strefy NO x SO 2 O3 Strefa Wielkopolska / A A A gmina Gosty ń Źródło: WIO Ś Pozna ń.

Zaliczenie strefy do klasy C dla danego zanieczyszczenia oznacza konieczno ść wyznaczenia obszarów przekrocze ń i zakwalifikowania strefy do opracowania programów ochrony powietrza. Obowi ązek okre ślania programów ochrony powietrza wynika z art. 91 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz.1232 ze zm.). Programy okre śla si ę dla stref, w których poziom cho ćby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powi ększony o margines tolerancji lub poziom docelowy. Programy maj ą na celu osi ągni ęcie dopuszczalnych poziomów i poziomów docelowych substancji w powietrzu. W wyniku rocznej oceny jako ści powietrza, Sejmik Województwa Wielkopolskiego uchwał ą nr XXIX/565/12 z dnia 17 grudnia 2012 r. przyj ął Program ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej ze wzgl ędu na ozon. Natomiast uchwał ą nr XXXIX/769/13 Sejmik Województwa Wielkopolskiego przy- jął Program ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej. Program okre śla zakres obowi ązków oraz odpowiedzialno ści dla poszczególnych organów administracji i instytucji w zakresie działa ń maj ących na celu ograniczenie zanieczyszcze ń pyłu zawieszonego PM10 i benzo(a)pirenu.

42 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Program ochrony powietrza jest elementem polityki ekologicznej regionu, st ąd zaproponowane w nim działania musz ą by ć zintegrowane z istniej ącymi planami, programami, strategiami, innymi słowy wpi- sywa ć si ę w realizacj ę celów makroskalowych oraz celów regionalnych i lokalnych. Konieczne jest przy tym uwzgl ędnienie uwarunkowa ń gospodarczych, ekonomicznych i społecznych. Jak wskazano w Programie ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej ze wzgl ędu na ozon, przekroczenia poziomu docelowego st ęŜ eń ozonu notuje si ę najcz ęś ciej w okresie od kwietnia do sierpnia, kiedy wyst ępuj ą najkorzystniejsze warunki do przebiegu procesów fotochemicznych prowadz ących do powstawania ozonu. Jego formowaniu sprzyja wysoka temperatura, du Ŝe nasłonecznienie i du Ŝa wilgotno ść powietrza.

Najwi ększe znaczenie dla powstawania ozonu maj ą emisje jego prekursorów czyli SOx, NOx, CO i NMLZO. Głównie s ą to tlenki azotu i niemetanowe lotne zwi ązki organiczne, kiedy wyst ępuj ą razem w odpowiednich proporcjach. Mniejsze znaczenie maj ą tlenki siarki i tlenek w ęgla. Głównymi źródłami antropogenicznymi emisji prekursorów ozonu s ą w zakresie tlenków azotu procesy spalania w produkcji i transformacji energii, a tak Ŝe transport drogowy. Natomiast w przypadku niemetanowych lot- nych zwi ązków organicznych (NMLZO) – przede wszystkim zastosowanie rozpuszczalników i innych produktów, zarówno w przemy śle jak i w gospodarstwach domowych. Powierzchniowe źródła emisji prekursorów ozonu stanowi głównie gospodarka komunalna w zakresie emisji tlenków siarki, tlenków azotu, NMLZO oraz tlenku w ęgla. Emisja ta wynika głównie ze spalania węgla w nisko sprawnych urz ądzeniach. W zakresie działa ń systemowych, które mog ą by ć realizowane na poziomie gminy, a maj ących na celu popraw ę stanu powietrza mieszcz ą si ę: • edukacja społecze ństwa (kampania edukacyjno – informacyjna nt. stanu zanieczyszczenia powietrza ozonem, przyczyn jego powstawania, szkodliwo ści ozonu dla ludzi i ro ślin, mo Ŝli- wych działa ń własnych społecze ństwa dla poprawy stanu jako ści powietrza); • promocja działa ń na rzecz podniesienia efektywno ści energetycznej i oszcz ędzania energii; • praktyczne wprowadzenie zasad zielonych zamówie ń publicznych, uwzgl ędniaj ących wpływ na środowisko, a nie tylko cen ę produktu przy wyborze produktów i usług dla celów publicznych; • uwzgl ędnianie w planach zagospodarowania przestrzennego mo Ŝliwych korytarzy przepływu powietrza; Z uwagi na to, i Ŝ najni Ŝsze koszty redukcji emisji wyst ępuj ą w transporcie, st ąd proponuje si ę podj ęcie działa ń szczególnie w tym sektorze. W zakresie ograniczenia emisji komunikacyjnej znajduje si ę: • zast ępowanie indywidualnych środków transportu transportem publicznym; • rozbudowa systemów transportu publicznego; • rozbudowa systemów transportu alternatywnego, w tym budowa ście Ŝek rowerowych; • promowanie ekologicznych środków transportu, w tym zast ępowanie floty autobusów gminnych autobusami o mniej uci ąŜ liwym dla środowiska nap ędzie (w tym gazowym i elektrycznym) i spełniaj ących normy emisji spalin EURO 4, 5 i 6; • zakup w ramach zamówie ń publicznych jedynie ekologicznych środków transportu, spełniaj ą- cych normy podane wy Ŝej; • wprowadzanie stref ograniczonego ruchu (w miastach); • wprowadzanie pasów zieleni wzdłu Ŝ ci ągów komunikacyjnych; • budowa obwodnic i wyprowadzenie ruchu tranzytowego z obszarów najwi ększego zaludnienia; • usprawnienie ruchu drogowego (organizacja ruchu, likwidacja zatorów poprzez „zielone fale”, inteligentne systemy zarz ądzania ruchem).

Redukcje emisji z gospodarki komunalnej maj ą mniejszy wpływ na powstawanie ozonu, gdy Ŝ najwi ęk- sze wielko ści emisji notuje si ę w okresie grzewczym, a najwy Ŝsze st ęŜ enia ozonu w sezonie letnim. Nale Ŝy je jednak uwzgl ędni ć jako działania dodatkowe, które s ą zaplanowane do realizacji ze wzgl ędu na redukcj ę emisji pyłu PM10 i B(a)P. W zakresie ograniczenia emisji rozproszonej – komunalnej mo Ŝliwymi działaniami s ą m.in.: • eliminacja lokalnych, nisko sprawnych kotłowni, szczególnie spalaj ących w ęgiel niskiej jako ści oraz indywidualnych pieców oraz niskosprawnych kotłów w ęglowych i zast ępowanie ich dostaw ą ciepła sieciowego, gdzie jest to uzasadnione ekonomicznie, ogrzewaniem gazowym i elektrycznym; • wspieranie i promocja wykorzystania działa ń termomodernizacyjnych (izolacja budynków, wymiana okien, usprawnienia systemów ogrzewania – automatyka, regulacja) w budynkach publicznych, komunalnych i prywatnych;

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

• wspieranie i promocja wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w kierunku wspierania wykorzystania biomasy do kotłów indywidualnych, jak i współspalania. Dla budownictwa indywidualnego stosowanie paneli słonecznych i pomp cieplnych; • budowa, rozbudowa i modernizacja sieci ciepłowniczych, tam gdzie jest to uzasadnione ekonomicznie.

Zgodnie ze wskazaniami programu ochrony strefy wielkopolskiej, działaniami ukierunkowanymi na zmniejszenie emisji w zakresie benzo(a)pirenu i pyłu PM10 jest zawieranie w sporz ądzanych lub ak- tualizowanych miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego i decyzjach o warunkach zabudowy - wymogów dotyczących zaopatrywania mieszka ń w ciepło na nowych osiedlach z no śni- ków niepowoduj ących nadmiernej „niskiej emisji” (tj. podł ączanie do sieci cieplnych tam gdzie jest to mo Ŝliwe, stosowanie kotłów gazowych lub olejowych, ogrzewania elektrycznego, oraz wykorzystanie energii odnawialnej niepowoduj ącej zwi ększonej emisji zanieczyszcze ń); zapewnienia „przewietrza- nia” terenów zabudowanych ze szczególnym uwzgl ędnieniem obszarów przekrocze ń. W strefie, w której stwierdzono przekroczenie poziomu docelowego dla benzo(a)pirenu oraz dopuszczalnego pyłu PM10, konieczne jest prowadzenie systemowych działa ń prowadz ących do redukcji emisji zanieczyszcze ń z indywidualnych systemów grzewczych, tzw. „niskiej emisji”. Do wskazanych w Programie ochrony powietrza działa ń nale Ŝą m.in.: • wprowadzanie edukacji ekologicznej, ze szczególnym uwzgl ędnieniem ochrony powietrza; • dobrowolne prowadzenie działa ń ograniczaj ących emisj ę zanieczyszcze ń do powietrza z indywidualnych systemów grzewczych, w obszarach nienara Ŝonych na wysokie st ęŜ enia pyłu zawieszonego PM10 oraz benzo(a)pirenu (poza obszarami przekrocze ń); • obni Ŝenie emisji w obiektach u Ŝyteczno ści publicznej poprzez modernizacj ę lub likwidacj ę urz ądze ń na paliwa stałe – tam gdzie istniej ą mo Ŝliwo ści techniczne; • poprawa stanu technicznego dróg istniejących w strefie wielkopolskiej; • utwardzenie dróg lub poboczy w celu redukcji wtórnego unosu pyłu z drogi; • modernizacja dróg i działania ograniczaj ących emisj ę wtórn ą pyłu poprzez regularne utrzymanie czysto ści nawierzchni (czyszczenie metod ą mokr ą); • czyszczenie ulic metod ą mokr ą po sezonie zimowym; • rozbudowa i modernizacja sieci ciepłowniczych zapewniaj ąca podł ączenie nowych u Ŝytkowni- ków; • rozwój komunikacji publicznej oraz wdro Ŝenie energooszcz ędnych i niskoemisyjnych rozwi ą- za ń w transporcie publicznym; • monitoring pojazdów opuszczaj ących place budów pod k ątem ograniczenia zanieczyszczenia dróg, prowadz ącego do niezorganizowanej emisji pyłu; • działania prewencyjne na poziomie wydawania decyzji środowiskowych. Uwzgl ędnianie konieczno ści ograniczania emisji zanieczyszcze ń do powietrza (szczególnie pyłu zawieszonego i benzo(a)pirenu) na etapie wydawania decyzji środowiskowych); • uwzgl ędnianie w zamówieniach publicznych problemów ochrony powietrza, poprzez: odpowiednie przygotowywanie specyfikacji zamówie ń publicznych, które uwzgl ędnia ć b ędą potrzeby ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem (np. zakup środków transportu spełniaj ących odpowiednie normy emisji spalin; prowadzenie prac budowlanych w sposób ograniczaj ący niezorganizowan ą emisj ę pyłu do powietrza); • rozwój systemów ście Ŝek rowerowych lub komunikacji rowerowej w gminach; • kontrola gospodarstw domowych w zakresie przestrzegania zakazu spalania odpadów; • kontrola spalania pozostało ści ro ślinnych z ogrodów na powierzchni ziemi; • kontrola przestrzegania zakazu wypalania ł ąk, pastwisk, nieu Ŝytków, rowów, pasów przydro Ŝ- nych, szlaków kolejowych oraz trzcinowisk i szuwarów (POP 2013).

Dokumentem wyznaczaj ącym konkretne cele w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych, zwi ęk- szenia efektywno ści energetycznej oraz wykorzystania odnawialnych źródeł energii w gminach jest Plan Gospodarki Niskoemisyjnej (PGN). Plan powinien by ć ści śle zwi ązany z realizacj ą zapisów Pro- gramów ochrony powietrza oraz planów działa ń krótkoterminowych. PGN to strategiczny dokument, który wyznacza kierunki dla gminy co najmniej na lata 2014-2020, w zakresie działa ń inwestycyjnych i nieinwestycyjnych w takich obszarach jak: transport publiczny i prywatny, budownictwo publiczne, gospodarka przestrzenna, zaopatrzenie w ciepło i energi ę, gospodarka odpadami. Gmina Gosty ń podjęła si ę opracowania swojego Planu gospodarki niskoemisyjnej.

44 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Nowelizacja Prawa ochrony środowiska tzw. „ustawa antysmogowa” ma sprecyzowa ć obecne przepisy stworzy ć nowe mechanizmy prawne, które powinny pomóc w poprawie jako ści powietrza w Pol- sce. Sejmiki wojewódzkie za pomoc ą uchwał b ędą mogły okre śla ć rodzaj i jako ść paliw stałych do- puszczonych do stosowania i parametry techniczne lub parametry emisji urz ądze ń do spalania. Sej- miki b ędą mogły uchwali ć zakaz stosowania okre ślonych instalacji, w których nast ępuje spalanie. Obecnie Polska jest - je śli chodzi o emisje do atmosfery – jest jednym z najwi ększych trucicieli w całej Europie. Winy za ten stan rzeczy nie ponosi ju Ŝ przemysł, poniewa Ŝ instalacje przemysłowe oraz gospodarcze s ą dobrze kontrolowane i musz ą spełnia ć okre ślone wymogi jako ściowe. Bardzo du Ŝe zanieczyszczenie powietrza powoduje natomiast tzw. niska emisja, czyli przede wszystkim pojedyncze paleniska domowe. Zanieczyszczenie powietrza przekłada si ę nie tylko na stan środowiska, ale rów- nie Ŝ na zdrowie ludzi. Szacuje si ę, Ŝe w Polsce na choroby wywołane przez zanieczyszczenie powietrza umiera ok. 45 tys. osób rocznie.

5.11. Ochrona wód Wody podziemne

Gmina Gosty ń poło Ŝona jest w obr ębie du Ŝej jednostki hydrogeologicznej zwanej regionem wielkopolskim, w którym główne poziomy wodono śne wykształcone zostały w utworach czwartorz ędowych o przeci ętnej mi ąŜszo ści 5-10 m. Szczególnie zasobne s ą poziomy wodono śne wyst ępuj ące w utworach piaszczysto-Ŝwirowych dolin rzecznych o mi ąŜ szo ści 15 m. Mniejsze znaczenie posiadaj ą poziomy uŜytkowe w utworach trzeciorz ędowych (miocen) oraz gł ębiej wyst ępuj ące wody szczelinowe w utworach jury i triasu. Ścisły zwi ązek z budow ą geologiczn ą i rze źbą terenu wykazuj ą wody podziemne pierwszego poziomu wodonośnego, drenowane przez sie ć hydrograficzn ą. Wody te wyst ępuj ą na omawianym obszarze płytko, z reguły do 5 m. Wi ększe powierzchnie zajmuj ą obszary, na których zwierciadło wód podziemnych wyst ępuje na gł ęboko ści 2-5 m. Najpłycej, do 1 metra, wyst ępują wody podziemne w dolinach rzecznych, zaj ętych głównie przez obszary podmokłe i u Ŝytki zielone. Na dokumentowanym obszarze znajduje si ę czwartorz ędowy, mi ędzymorenowy zbiornik rzeki Kani (GZWP nr 308). Szacunkowe zasoby dyspozycyjne ustalone zostały na 14,0 tys. m 3/d dla powierzchni 140 km 2. Zbiornik ten zaliczony został do zbiorników obj ętych najwy Ŝsz ą ochron ą – ONO.

Z uwagi na du Ŝe znaczenie wód podziemnych powy Ŝszego zbiornika, stanowi ącego główne źródło zaopatrzenia w wod ę przeznaczon ą do spo Ŝycia ludno ści oraz w celu zapewnienia odpowiedniej jej jako ści, niezb ędne jest ci ągłe podejmowanie działa ń zapewniaj ących ich ochron ę. W pierwszej kolejno ści powinny one obejmowa ć wła ściwe planowanie przestrzenne uwzgl ędniaj ące lokalizacj ę GZWP oraz ustanowionych dla nich obszarów ochronnych, tak aby zapobiec lokalizacji obiektów mog ących negatywnie wpływa ć na jako ść wód.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Rysunek 5 Poło Ŝenie gminy Gosty ń na tle Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 308 Zbiornik mi ędzymorenowy rzeki Kani

Źródło: http://www.psh.gov.pl/

Obecnie przedmiotem bada ń monitoringowych jako ści wód podziemnych s ą jednolite cz ęś ci wód podziemnych (JCWPd). Poj ęcie to zostało wprowadzone przez Ramow ą Dyrektyw ę Wodn ą. Jednolite cz ęś ci wód podziemnych s ą podstawowymi, jednostkowymi obszarami ochrony i gospodarowania wodami podziemnymi, które wyznaczono dla warstw wodono śnych o porowato ści i przepuszczalno ści umo Ŝliwiaj ącej pobór znacz ący dla zaopatrzenia ludno ści w wod ę lub w których ma miejsce przepływ podziemny o nat ęŜ eniu znacz ącym dla utrzymania po Ŝą danego, dobrego stanu wód powierzchniowych i ekosystemów l ądowych. Na terenie województwa wielkopolskiego wyznaczono 18 jednolitych cz ęś ci wód podziemnych, w tym na obszarze gminy 2 JCWPd: • jednolita cz ęść wód podziemnych nr 73 – zagro Ŝona nieosi ągni ęciem dobrego stanu (wi ększo ść gminy Gosty ń); • jednolita cz ęść wód podziemnych nr 74 – niezagro Ŝona nieosi ągni ęciem dobrego stanu (południowy skrawek gminy).

Od 2016 r. po akceptacji KZGW obowi ązywa ć b ędzie nowa wersja podziału obszaru Polski na 172 jednolite cz ęś ci wód podziemnych (JCWPd). Zgodnie z nowym podziałem gmina Gosty ń poło Ŝona będzie w obr ębie JCWPd nr 70 i 79 Regionu Warty i Środkowej Odry.

46 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Rysunek 6 Lokalizacja jednolitych cz ęś ci wód podziemnych (JCWPd nr 73 i 74)

Źródło: http://www.psh.gov.pl/

Stan wód podziemnych Celem monitoringu jako ści wód podziemnych jest dostarczenie informacji o stanie chemicznym wód, śledzenie jego zmian oraz sygnalizacja zagro Ŝeń, na potrzeby zarz ądzania zasobami wód podziemnych i oceny skuteczno ści podejmowanych działa ń ochronnych zwi ązanych z osi ągni ęciem dobrego stanu ekologicznego, okre ślonego przez Ramow ą Dyrektyw ę Wodn ą (RDW). Konieczno ść osi ągni ęcia celów ramowej Dyrektywy Wodnej w zakresie ochrony i poprawy stanu wód podziemnych oraz ekosystemów bezpo średnio od nich zale Ŝnych, a tak Ŝe w zakresie zaopatrzenia ludno ści w dobr ą wod ę w jednolitych cz ęś ciach wód podziemnych wyznaczono na rok 2015. Badania jako ści wód podziemnych, prowadzone były przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny w Warszawie na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska w ramach monitoringu operacyjnego. Badania przeprowadzono na terenie gminy Gosty ń w punktach Gosty ń i Tworzymirki. Badania prowadzono dwa razy w roku – wiosn ą i jesieni ą. W punkcie kontrolnym w Gostyniu ujmowane s ą wody czwartorz ędowe. Na podstawie wyników bada ń prowadzonych w roku 2014 wody zakwalifikowano do IV klasy (wody niezadowalaj ącej jako ści) ze wzgl ędu na zawarto ść siarczanów, potasu i Ŝelaza. W punkcie w m. Tworzymirki ujmowane s ą wody czwartorz ędowe. Na podstawie wyników bada ń prowadzonych w roku 2014 wody zakwalifikowano do III klasy (wody zadowalaj ącej jako ści) ze wzgl ędu na zawarto ść Ŝelaza, wodorow ęglanów i wapnia.

Tabela 24 Wyniki monitoringu wód podziemnych na terenie gminy Gosty ń w latach 2012-2013 Nr Klasa jako ści wody w punkcie Miejscowo ść JCWPd Stratygrafia otworu 2012 2013 2014 2603, Gosty ń 73 Q IV IV IV 2604 2588 Tworzymirki 73 Q III III III Q - czwartorz ęd Źródło: Ocena jako ści wód podziemnych w punktach pomiarowych WIO Ś 2012, 2013, 2014.

Monitoring wód podziemnych na OSN Niekorzystny wpływ na wody powierzchniowe i podziemne ma intensywna gospodarka rolna. Prze- prowadzone badania wykazały, Ŝe rolnictwo dostarcza zbyt du Ŝo nawozów naturalnych, wi ęcej ani Ŝeli

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

potrzebuj ą tego ro śliny, w skutek czego znaczna ich cz ęść przedostaje si ę do wód, pogarszaj ąc ich jako ść i wywołuj ąc eutrofizacj ę. Intensywna produkcja rolna i stosowanie nawozów w dawkach przekraczaj ących potrzeby nawozowe ro ślin, powoduje przedostawanie si ę zawartych w nich składników (w szczególności azotu) do wód powierzchniowych i podziemnych, wpływaj ąc na ich jako ść . Cały obszar gminy Gosty ń umiejscowiony w zasi ęgu obszaru szczególnie nara Ŝonego, z którego odpływ azotu ze źródeł rolniczych do wód nale Ŝy ograniczy ć: • w zlewni Kanału Mosi ńskiego i Kanału Ksi ąŜ - obszar wyznaczony Rozporz ądzeniem Dyrekto- ra Regionalnego Zarz ądu Gospodarki Wodnej w Poznaniu z dnia 12 lipca 2012 r. w sprawie okre ślenia w regionie wodnym Warty w granicach województwa wielkopolskiego wód wra Ŝli- wych na zanieczyszczenie zwi ązkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie nara Ŝonych, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód nale Ŝy ograniczy ć (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z 2012 r. poz. 3143). • obszar wyznaczony Rozporz ądzeniem Dyrektora Regionalnego Zarz ądu Gospodarki Wodnej w Poznaniu z dnia 11 maja 2015 r. w sprawie okre ślenia w regionie wodnym Warty w granicach województwa wielkopolskiego wód wra Ŝliwych na zanieczyszczenie zwi ązkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie nara Ŝonych, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód nale Ŝy ograniczy ć (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z 2015 r. poz. 3227).

Rolnicy, których działki poło Ŝone s ą na (OSN) s ą obowi ązani do wypełnienia tzw. Programów działa ń, których celem jest zapobieganie pogorszeniu stanu wód, oraz poprawa stanu wód, w których pogorszenie ju Ŝ nast ąpiło w tym ograniczenie dopływu azotu z rolnictwa do wód i ograniczenie ich eutrofizacji.

W 2014 r. badania w zakresie zanieczyszcze ń zwi ązkami azotu prowadzono dwa razy w roku w studni ujmuj ącej wody czwartorz ędowe, podatne na zanieczyszczenia antropogeniczne zlokalizowanej w m. Kosowo. W badanym punkcie nie stwierdzono zagro Ŝenia zanieczyszczeniem ani zanieczyszczenia wód azotanami pochodzenia rolniczego (poni Ŝej 44 mg NO 3/l).

Wody przeznaczone do spo Ŝycia przez mieszka ńców Warunki i zasady zbiorowego zaopatrzenia w wod ę przeznaczon ą do spo Ŝycia przez ludzi okre śla ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t. j. Dz. U. z 2015 r., poz. 139). Wymagania, jakim powinna odpowiada ć jako ść wody i sposób sprawowania nadzoru zawarte s ą w Rozporz ądzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo Ŝycia przez ludzi (Dz. U. z 2007 r. Nr 61, poz. 417 ze zm.) i w rozporz ądzeniu zmieniaj ącym z dnia 20 kwietnia 2010 r. (Dz. U. z 2010 r. Nr 72, poz. 466). Badania jako ści wód przeznaczonych do spo Ŝycia prowadzi Pa ństwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Gostyniu.

W ramach prowadzonego monitoringu jako ści wód w roku 2014 pobrano 42 próbki wody z wodoci ągów publicznych do bada ń fizykochemicznych i bakteriologicznych. W badanej wodzie wyst ąpiło okresowe, krótkotrwałe przekroczenie parametru bakteriologicznego w postaci niewielkiej liczby bakterii grupy coli, które uznawane s ą za bakterie wska źnikowe. Sytuacja ta dotyczyła wodoci ągu publicznego w Goli. Celem poprawy jako ści wody przedsi ębiorca wodoci ągowy przeprowadził proces jej dezynfekcji, w wyniku czego otrzymano wod ę o odpowiedniej jako ści zdrowotnej. Pa ństwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Gostyniu, w zwi ązku z prowadzonym monitoringiem jako ści wody, na podstawie uzyskanych sprawozda ń z bada ń próbek wody orzekł wył ącznie przydatno ść wody do spo Ŝycia przez ludzi. Woda z wodoci ągów publicznych oraz lokalnego Spółdzielni Mleczarskiej w Gostyniu stanowi ących zaopatrzenie mieszka ńców miasta i gminy Gosty ń, pod wzgl ędem bakteriologicznym i fizyko-chemicznym odpowiada wymogom rozporz ądzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007r. w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo Ŝycia przez ludzi (Dz. U. Nr 61, poz. 417, ze zm.) i jest bezpieczna dla zdrowia konsumentów.

Wody płyn ące Najwa Ŝniejszym ciekiem wodnym gminy Gosty ń jest Ko ścia ński Kanał Obry oraz jego dwa lokalne lewe dopływy: rzeka Kania i ciek płyn ący z miejscowo ści Gola. Kanał Obry znajduj ący si ę w północnej cz ęś ci gminy płyn ąc w kierunku ze wschodu na zachód, wykorzystuje rozległe obni Ŝenia o charakte-

48 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024 rze pradoliny. Rzeka Kania przecina gmin ę w kierunku północno-południowym. Bierze swój pocz ątek około 6 km na południe od Gostynia w szerokiej, płaskodennej i zabagnionej dolinie. Pozostałe wody płyn ące to drobniejsze cieki nale Ŝą ce do zlewni Kościa ńskiego Kanału Obry oraz dopływy rzeki Kani. Łączna długo ść rzek i kanałów szacowana jest na 53,8 km. Wi ększo ść cieków jest uregulowana i kon- trolowana przez system przepustów, śluz i zastawek.

Wykaz cieków przepływaj ących przez gmin ę Gosty ń przedstawia poni Ŝsza tabela.

Tabela 25 Wykaz cieków podstawowych na terenie gminy Gosty ń Długo ść ogólna Długo ść ureg u- Kilometra Ŝ Nazwa cieku Kilometra Ŝ w km lowana w km uregulowany Bielewo-śelazno 2+485-4+100 1,615 - - 0+330-0+600 0+330-0+600 Brzezinka 0+800-3+512 6,480 2,570 0+800-1+300 3+572-7+070 5+270-7+070 Kania 0+000-11+850 11,850 - - Ko ścia ński Kanał Obry 28+280-43+560 11,850 - - 0+000-0+300 Rów Bodzewski 3,096 1,600 1+600-3+200 0+404-3+200 0+000-0+300 0+000-0+300 Rów Kunowski 4,510 4,510 0+630-4+840 0+630-4+840 Rów Ostrowski 3+170-7+584 4,414 1,584 6+000-7+584 Rów Starogosty ński 0+000-5+600 5,600 5+600 0+000-5+600 Stara Kania 0+000-1+000 1,000 1,000 0+000-1+000 Stan 53,845 26,874 Źródło: WZMiUW w Poznaniu 2015 r.

Ramowa Dyrektywa Wodna 2000/60/WE (RDW) okre śla zasady gospodarowania wod ą w pa ństwach członkowskich Unii Europejskiej. Na jej podstawie wszystkie kraje członkowskie zobowi ązane są do osi ągni ęcia do ko ńca roku 2015 dobrego stanu ekologicznego i chemicznego wód powierzchniowych. W Ramowej Dyrektywie Wodnej (RDW) wyznaczono nast ępuj ące cele środowiskowe dla wód powierzchniowych: • zapobieganie pogorszaniu si ę stanu wszystkich cz ęś ci wód powierzchniowych, • ochrona i poprawa wszystkich sztucznych i silnie zmienionych cz ęś ci wód w celu osi ągni ęcia dobrego potencjału ekologicznego i dobrego stanu chemicznego wód powierzchniowych naj- pó źniej w ci ągu 15 lat od dnia wejścia w Ŝycie niniejszej dyrektywy, • wdra Ŝanie koniecznych środków w celu stopniowego redukowania zanieczyszczenia substancjami priorytetowymi i zaprzestanie lub stopniowe eliminowanie emisji, zrzutów i strat niebezpiecznych substancji priorytetowych. Transpozycji przepisów RDW do prawodawstwa polskiego dokonano przede wszystkim poprzez ustaw ę Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r. (t. j. Dz. U. z 2015 r., poz. 469) oraz rozporz ądzenia wy- konawcze. Ustawa ta stanowi podstaw ę prawn ą i merytoryczn ą do realizacji Pa ństwowego Monitorin- gu Środowiska w zakresie badania wód powierzchniowych. Podstawowymi dokumentami planistycznymi według RDW s ą plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy i programy działa ń. Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry (PGW) stanowi podstawowy dokument planistyczny w zakresie gospodarowania wodami w celu zapewnienia utrzymania lub poprawy jako ści wszystkich wód do 2015 r., a w uzasadnionych przypadkach w terminie pó źniejszym. PGW przedstawia m.in. cele środowiskowe dla jednolitych cz ęś ci wód i obszarów chronionych. Jednolita cz ęść wód powierzchniowych (JCWP) to oddzielny i znacz ący element wód powierzchniowych, taki jak: jezioro lub inny naturalny zbiornik wodny, sztuczny zbiornik wodny, struga, strumie ń, potok, rzeka, kanał lub ich cz ęś ci, morskie wody wewn ętrzne, wody przej ściowe lub wody przybrze Ŝ- ne. Stanowi ą one podstawowy element podziału hydrograficznego obszaru dorzecza i tym samym procesu planowania w gospodarowaniu wodami. JCWP zostały zidentyfikowane m .in. w celu umo Ŝli- wienia dokładnego opisu ich charakterystyki oraz okre ślenia ich obecnego stanu, okre ślenia dla ich typów warunków referencyjnych (tzw. wzorca dobrego stanu), okre ślenia celów środowiskowych oraz wyznaczenia działa ń słu Ŝą cych osi ągni ęciu zakładanych celów środowiskowych do roku 2015.

Na terenie gminy Gosty ń wyznaczonych zostało 6 jednolitych częś ci wód płyn ących (JCWP).

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Tabela 26 Jednolite cz ęś ci wód płyn ących na terenie gminy Gosty ń Ocena Ryzyka Cieki w zlewni wcho- Ocena Nieosi ągni ęcia Nazwa i nr JCWP Typ JCWP Status dz ące w skład JCWP Stanu Celów Środowi- skowych Czarny Rów PLRW60000185639 Kanał Mo- Dopływ spod Panienki sztuczna si ński do Kani, bez Pogony, nieokre ślony (0) zły zagro Ŝona Kanał Mosi ński cz ęść Dąbrówki i Kani

PLRW60000185673 Kanał Mo- sztuczna si ński od Kani do Kanału Przy- Kanał Mosi ński nieokre ślony (0) zły zagro Ŝona cz ęść sieka Stara PLRW600017185652 Dopływ z potok nizinny naturalna Dopływ z Goli słaba zagro Ŝony Goli piaszczysty (17) cz ęść PLRW600017185654 Rów z potok nizinny naturalna Rów Bol ęci ński słaba zagro Ŝony Bolęcina piaszczysty (17) cz ęść potoki i strumie- nie na obszarach będących pod naturalna PLRW600023185649 Kania Kania zły zagro Ŝona wpływem proce- cz ęść sów torfotwór- czych (230 PLRW60002518567299 Racocki Racocki Rów cieki ł ącz ące naturalna zły zagro Ŝona Rów Witkówka jeziora (25) cz ęść Źródło: RZGW w Poznaniu.

Rysunek 7 Jednolite cz ęś ci wód płyn ących na terenie gminy Gosty ń

Źródło: RZGW Pozna ń

Zgodnie z powy Ŝszym zestawieniem JCWP wydzielone na terenie gminy Gosty ń wykazuj ą stan ekologiczny od słabego do złego, zatem osi ągni ęcie dobrego stanu do ko ńca 2015 r. jest zagro Ŝone. Ze wzgl ędu na intensywne rolnictwo w wielu przypadkach brak mo Ŝliwo ści technicznych wdra Ŝania działa ń wprowadzone zostały derogacje czasowe, a termin osi ągni ęcia celów środowiskowych wyznaczono na rok 2027.

Stan wód powierzchniowych Obowi ązek badania i oceny jako ści wód powierzchniowych wykonywany jest w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Obowi ązek wynika z art. 155a ust. 2 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r.– Prawo

50 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024 wodne (t. j. Dz. U. z 2015 r., poz. 469) przy czym zgodnie z ust. 3 tego artykułu badania jako ści wód powierzchniowych w zakresie elementów fizykochemicznych, chemicznych i biologicznych nale Ŝą do kompetencji wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska. Celem wykonywania bada ń jest stworzenie podstaw do podejmowania działa ń na rzecz poprawy stanu wód oraz ich ochrony przed zanieczyszczeniem, w tym ochrony przed eutrofizacj ą powodowan ą wpływem sektora bytowo-komunalnego i rolnictwa oraz ochrony przed zanieczyszczeniami przemysłowymi, w tym zasoleniem i substancjami szczególnie szkodliwymi dla środowiska wodnego zgodnie z cyklem gospodarowania wodami, wynikaj ącym z przepisów prawa krajowego, transponuj ących wymagania Ramowej Dyrektywy Wodnej 2000/60/WE. Do głównych czynników, które negatywnie wpływaj ą na środowisko wodne, zaliczamy: • źródła punktowe – ścieki odprowadzane w zorganizowany sposób systemami kanalizacyjnymi, pochodz ące głównie z zakładów przemysłowych i z aglomeracji miejskich; • zanieczyszczenia obszarowe – zanieczyszczenia spłukiwane opadami atmosferycznymi z terenów zurbanizowanych, nieposiadaj ących systemów kanalizacyjnych oraz z obszarów rolnych i le śnych; • zanieczyszczenia liniowe – zanieczyszczenia pochodzenia komunikacyjnego, wytwarzane przez środki transportu i spłukiwane z powierzchni dróg lub torfowisk oraz pochodz ące z ruroci ągów, gazoci ągów, kanałów ściekowych, osadowych.

Program monitoringu wód powierzchniowych obejmował JCWP zlokalizowane na terenie gminy Gosty ń oraz w gminach s ąsiednich. W 2014 r. monitoring wód powierzchniowych obejmował nast ępuj ące JCWP:

Dopływ z Goli – punkt zlokalizowany na obszarze powiatu gosty ńskiego, w miejscowo ści Stankowo (1,0 km), badania wykonywane w ramach monitoringu operacyjnego i monitoringu obszarów chronionych: – nara Ŝonych na zanieczyszczenia zwi ązkami azotu ze źródeł rolniczych. Stwierdzono umiarkowany stan ekologiczny, tym samym zły stan wód. O ocenie stanu ekologicznego zdecydował element biologiczny (fitobentos) oraz elementy fizykochemiczne (twardo ść ogólna, azot azotanowy, azot ogólny). Ponadto stwierdzono niespełnienie wymaga ń postawionych dla obszarów chronionych.

Kanał Mosi ński do Kani – punkt zlokalizowany na obszarze powiatu jaroci ńskiego, w miejscowo ści Nied źwiady (86,8 km), badania wykonywane w ramach monitoringu operacyjnego i monitoringu obszarów chronionych: – nara Ŝonych na zanieczyszczenia zwi ązkami azotu ze źródeł rolniczych. Stwierdzono umiarkowany potencjał ekologiczny, tym samym zły stan wód. O ocenie stanu ekologicznego zdecydował element biologiczny (makrofity) oraz elementy fizykochemiczne (ogólny węgiel organiczny, azot azotanowy). Ponadto stwierdzono niespełnienie wymaga ń postawionych dla obszarów chronionych.

Kania – punkty zlokalizowane w miejscowo ściach Ostrowo (0,5 km) i Gosty ń (3,2 km), badania wykonywane w ramach monitoringu operacyjnego (Ostrowo) i monitoringu obszarów chronionych: – wra Ŝliwych na eutrofizacj ę wywołan ą zanieczyszczeniami pochodz ącymi ze źródeł rolniczych (Ostrowo), – nara Ŝonych na zanieczyszczenia zwi ązkami azotu ze źródeł rolniczych (Gosty ń). Stwierdzono umiarkowany stan ekologiczny, natomiast w punkcie pomiarowym Ostrowo stwierdzono słaby stan ekologiczny, tym samym zły stan wód. O ocenie stanu ekologicznego zdecydował element biologiczny (fitobentos) oraz elementy fizykochemiczne (BZT5, substancje rozpuszczone, azot amonowy, azot Kjeldahla, azot azotanowy, azot ogólny, fosforany, fosfor ogólny). Ponadto stwierdzono niespełnienie wymaga ń postawionych dla obszarów chronionych.

Racocki Rów – punkt zlokalizowany w miejscowo ści Racot, badania wykonywane w ramach monitoringu operacyjnego i monitoringu obszarów chronionych: wra Ŝliwych na eutrofizacj ę wywołan ą zanieczyszczeniami pochodz ącymi ze źródeł rolniczych. Stwierdzono umiarkowany stan ekologiczny, tym samym zły stan wód. O ocenie stanu ekologicznego zdecydował element biologiczny (fitobentos) oraz elementy fizykochemiczne (azot Kjeldahla, fosforany). Ponadto stwierdzono niespełnienie wymaga ń postawionych dla obszarów chronionych.

Kanał Mosi ński od Kani do Kanału Przysieka – punkt zlokalizowany w miejscowo ści Gry Ŝyna (w gminie Ko ścian), badania wykonywane w ramach monitoringu operacyjnego. Stwierdzono umiarkowany stan ekologiczny, tym samym zły stan wód. O ocenie stanu ekologicznego zdecydował element biologiczny (makrolity), elementy fizykochemiczne (azot Kjeldahla, azot azotanowy, azot

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

ogólny) oraz elementy chemiczne (wielopier ścieniowe w ęglowodory aromatyczne). W poni Ŝszej tabeli przedstawiono wyniki z monitoringu jednolitych wód płyn ących.

Tabela 27 Wyniki bada ń stanu ekologicznego w punktach pomiarowo-kontrolnych w 2014 r. Kanał M o- si ński od Kanał Mosi ński do Racocki Nazwa ocenianej JCW Dopływ z Goli Kania Kani do Kani Rów Kanału Przysieka Nazwa punktu pomi a- Nied źwiady rowo-kontrolnego Stankowo Ostrowo Racot Gry Ŝyna Typ abiotyczny 17 0 23 25 0 Silnie zmieniona lub Nie Tak Nie Nie Tak sztuczna JCW Program monitoringu MO, MOC MO, MOC MO, MOC MO, MOC MO Klasa elementów biol o- III III IV III III gicznych Klasa elementów h y- II II II II II dromorfologicznych Klasa elementów fiz y- PSD PPD PSD PSD PPD kochemicznych Klasa elementów fiz y- kochemicznych – spe- cyficzne zanieczysz- Nie badano Nie badano Nie badano Nie badano Nie badano czenia syntetyczne i niesyntetyczne Stan/potencjał ekol o- Umiarkowany Umiarkowany Słaby Umiarkowany Umiarkowany giczny Czy JCW wyst ępuje na Tak Tak Tak Tak Nie obszarze chronionym? Ocena spełnienia w y- maga ń dla obszarów Nie Nie Nie Nie Nie dotyczy chronionych Stan chemiczny Nie badano Nie badano Nie badano Nie badano PSD Weryfikacja stanu wód ze wzgl ędu na ocen ę Zły Zły Zły Zły - spełnienia wymaga ń dla obszarów chronionych Stan wód Zły Zły Zły Zły Zły MO – monitoring operacyjny MOC – monitoring obszarów chronionych PPD – poni Ŝej potencjału dobrego PSD – poni Ŝej stanu dobrego NIE – nie spełnia wymaga ń postawionych dla obszarów chronionych Źródło: WIO Ś 2014 r.

Stan k ąpielisk Na terenie gminy Gosty ń nie istnieje zarówno k ąpielisko jak i miejsce wykorzystywane do k ąpieli.

5.11.1. Źródła zanieczyszcze ń wód powierzchniowych i podziemnych Analizuj ąc powy Ŝsze wyniki nale Ŝy stwierdzi ć, Ŝe źródłami zanieczyszcze ń wód podziemnych i powierzchniowych s ą: • intensywna produkcja rolna oraz stosowanie nawozów; • rolnicze wykorzystywanie gnojowicy; • eutrofizacja wód wywołana zanieczyszczeniami pochodz ącymi ze źródeł komunalnych i rolniczych; • zbyt niski stopie ń skanalizowania zwłaszcza obszarów wiejskich; • nieszczelne zbiorniki bezodpływowe powoduj ące ska Ŝenie wód podziemnych; • odprowadzanie bezpo średnio do gruntu wód opadowych i roztopowych.

5.11.2. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi Ramowa Dyrektywa Wodna 2000/60/WE (RDW) z dnia 23 pa ździernika 2000 r. jest dokumentem ustanawiaj ącym ramy działania Unii Europejskiej w dziedzinie polityki wodnej. Okre śla ramy ochrony

52 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024 wód w celu racjonalnego gospodarowania ich zasobami, które ma słu Ŝyć m.in. zaspokojeniu zapotrzebowania na wod ę ludno ści, rolnictwa i przemysłu.

W 2014 r. zu Ŝycie wody na potrzeby ludno ści na terenie gminy Gosty ń kształtowało si ę na poziomie 2599,8 dam 3 i było wy Ŝsze ni Ŝ w 2010 roku o 8,3%. Na ogólny wzrost zu Ŝycia wody w gminie przyczyniło si ę wi ększe zapotrzebowanie w przemy śle, w rolnictwie i le śnictwie oraz w gospodarstwach domowych. Woda wykorzystana w przemyśle stanowiła ok. 24% ogólnego zu Ŝycia.

Tabela 28 Zu Ŝycie wody na cele gospodarki w gminie Gosty ń na tle powiatu gosty ńskiego 2010 2014 Jednostka 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 [dam 3] [dam 3] [dam 3] [dam 3] [dam 3] [dam 3] [dam 3] [dam 3] [dam 3] [dam 3] Gm. Gosty ń 2382,2 621 589 1172,2 845,1 2599,8 622 820 1157,8 908,5 Powiat gosty ński 5749,4 1073 745 3931,4 2881,6 6479,9 1295 1011 4173,9 3244,4 wzrost zu Ŝycia w stosunku do roku 2010 spadek zu Ŝycia w stosunku do roku 2010 1 – zu Ŝycie ogółem, 2 – w przemy śle, 3 – na rolnictwo i le śnictwo, 4 - eksploatacja sieci wodoci ągowej, 5 - eksploatacja sieci wodoci ągowej - gospodarstwa domowe Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny – Bank Danych Lokalnych.

Średnie zu Ŝycie wody w gospodarstwach domowych w przeliczeniu na jednego mieszka ńca gminy w 2014 r. wyniosło ok. 93 m3 i było wy Ŝsze od średniej dla powiatu gosty ńskiego (85,5 m 3/os./rok) Na terenach wiejskich wyst ępuje ponad dwukrotnie wyŜsze zu Ŝycie wody ni Ŝ w mie ście.

Tabela 29 Zmiany zu Ŝycia wody w przeliczeniu na 1 osob ę w gospodarstwach domowych w gminie Gosty ń na tle powiatu Jednostka Wska źnik zu Ŝycia wody na 1 Wska źnik zu Ŝycia wody na 1 terytorialna mieszka ńca w 2010 r. mieszka ńca w 2014 r. Gmina Gosty ń 85,2 93,6 Powiat gosty ński 75,4 85,5 wzrost zu Ŝycia w stosunku do roku 2010 spadek zu Ŝycia w stosunku do roku 2010 Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny – Bank Danych Lokalnych.

5.11.3. Zapobieganie podtopieniom i suszom Zgodnie z zapisami ustawy Prawo wodne (t. j. Dz. U. z 2015 r., poz. 469) ochron ę przed powodzi ą prowadzi si ę z uwzgl ędnieniem map zagro Ŝenia powodziowego, map ryzyka powodziowego oraz planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym. Przepisy w sprawie ochrony przed powodzi ą zostały przetransponowane z Dyrektywy 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 pa ździernika 2007 r. w sprawie ocen ryzyka powodziowego i zarz ądzania nim (tzw. Dyrektywa Powodziowa), która wymaga sporz ądzenia przez Krajowy Zarz ąd Gospodarki Wodnej: • wst ępnej oceny ryzyka powodziowego (WORP) (do 22 grudnia 2011 r.). Na tej podstawie okre ślone zostały obszary, na których stwierdza si ę istnienie du Ŝego ryzyka powodziowego lub jego wyst ąpienie jest prawdopodobne; • map zagro Ŝenia i map ryzyka powodziowego (do 22 grudnia 2013 r.) dla obszarów, na których stwierdzono istnienie du Ŝego ryzyka powodziowego, wyznaczonych na podstawie wst ępnej oceny ryzyka powodziowego. Mapy wskazuj ą obszary, w których prawdopodobie ństwo powodzi jest: niskie (lub na których powód ź b ędzie miała charakter zdarzenia ekstremalnego); średnie (wyst ępowanie powodzi nie cz ęś ciej ni Ŝ co 100 lat), a tak Ŝe wysokie; • Planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy (do 22 grudnia 2015 r.) opracowywanych na podstawie ww. map. Mapy zagro Ŝenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego stanowi ą podstaw ę dla racjonalnego planowania przestrzennego na obszarach zagro Ŝonych powodzi ą, a tym samym dla ograniczania negatywnych skutków powodzi. Głównym celem opracowania map zagro Ŝenia powodziowego i map ryzyka powodziowego jest stworzenie podstaw do opracowania planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym – ostatniego etapu wdra Ŝania Dyrektywy Powodziowej. Mapy te b ędą skutecznym narz ędziem pozyskiwania danych, podstaw ą ustanawiania priorytetów i podejmowania dalszych decyzji o charakterze technicznym, finansowym i politycznym dotycz ącym zarz ądzania ryzykiem powodziowym.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Na obszarze gminy Gosty ń zakwalifikowano w ramach WORP do opracowania map zagro Ŝenia powodziowego i map ryzyka powodziowego w I cyklu planistycznym ciek Kanał Mosi ński (Ko ścia ński Kanał Obry) (od km 0-103) oraz w II cyklu planistycznym ciek Kania (od km 0-11). Dla terenu gminy sporz ądzone zostały mapy zagro Ŝenia powodziowego i ryzyka powodziowego, które s ą w posiadaniu Gminy.

Rysunek 8 Wst ępna ocena ryzyka powodziowego – obszary nara Ŝone na ryzyko niebezpiecze ństwa powodziowego

Wi ększo ść rzek w cało ści lub cz ęś ciowo oprócz cieków: Bielewo-śelazno, Ko ścia ński Kanał Obry, Kania posiadaj ą uregulowane koryta na całej swojej długo ści. Na ciekach przepływaj ących przez gminy znajduj ą urz ądzenia przeciwpowodziowe: • obustronne obwałowanie Ko ścia ńskiego Kanału Obry o dl. 28,630 km, w tym: lewostronne o długo ści 15,280 km i prawostronne o ł ącznej długo ści 13,350 km; • przelew wałowy (obni Ŝenie korony wału) w lewym obwałowaniu Ko ścia ńskiego Kanału Obry w km 31+892-31+917 o długości 25 m poło Ŝony na terenie wsi Stankowo z przepływem po- wierzchniowym na polder; • polder zalewowy na powierzchni całkowitej 25 ha u Ŝytków zielonych wsi Siemowo przyległych do Kościa ńskiego Kanału Obry (lewostronnie w km 30+200-31+810). Stan techniczny urządze ń przeciwpowodziowych okre ślany jest jako dobry.

Ponadto na ciekach zamontowane są równie Ŝ inne urz ądzenia reguluj ące przepływ wód, b ędące w administracji Wielkopolskiego Zarz ądu Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Poznaniu. Wykaz znajduje si ę w poni Ŝszej tabeli.

Tabela 30 Wykaz budowli pi ętrz ących na rzekach w gminie Gosty ń Informacja o stanie technic z- Wysoko ść Lp. Rodzaj i nr budowli Lokalizacja nym, rok budowy lub rok pi ętrzenia modernizacji Kania 1. Zastawka, budowla nr 1 Dusina km 0+360 0,85 Stan techniczny zadowalaj ący –

54 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

zamkni ęcie iglicowe do wymiany na zasuwowe, budowa 1945 r. Stan techniczny dobry - za- 2. Zastawka, budowla nr 2 Dusina km 1+274 0,85 mkni ęcie zasuwowe, modernizacja 2000 r. Stan techniczny zadowalaj ący – zamkni ęcie iglicowe do wymia- 3. Zastawka, budowla nr 3 Dusina km 1+680 0,85 ny na zasuwowe, budowa 1945 r. Stan techniczny dobry - za- 4. Zastawka, budowla nr 4 Dusina km 2+174 0,85 mkni ęcie zasuwowe, modernizacja 2000 r. Stan techniczny dobry - za- 5. Zastawka, budowla nr 5 Gostyń km 3+096 0,85 mkni ęcie zasuwowe, modernizacja 2000 r. Stan techniczny zadowalaj ący – 6. Zastawka, budowla nr 6 Gosty ń km 7+626 0.80 zamkni ęcie szandrowe, budowa przed 1945 r. Stan techniczny zadowalaj ący – 7. Zastawka, budowla nr 7 Krajewice km 8+800 0,80 zamkni ęcie szandrowe, budowa przed 1945 r. Stan techniczny zadowalaj ący – 8. Zastawka, budowla nr 8 Krajewice km 10+230 0,80 zamkni ęcie szandrowe, budowa 1959 r. Stan techniczny zadowalaj ący - 9. Zastawka, budowla nr 9 Ziółkowo km 10+844 0,80 zamkni ęcie szandrowe, budowa 1959 r. Stan techniczny zadowalaj ący - 10. Zastawka, budowla nr 10 Sikorzyn km 11+435 0,80 zamkni ęcie szandrowe, budowa 1959 r. Ko ścia ński Kanał Obry Stan techniczny dobry - za- 11. Jaz, budowla nr 10 Stankowo km 31+840 2,00 mkni ęcie zasuwowe, budowa 2001 r. Stan techniczny dobry - za- 12. Jaz, budowla nr 11 Stankowo km 33+145 2,00 mkni ęcie zasuwowe, budowa 1997 r. Stan techniczny dobry - za- Jaz z mostem, budowla nr 13. Osowo km 34+050 2,00 mkni ęcie zasuwowe, budowa 12 1999 r. Stan techniczny dobry - za- 14. Jaz, budowla nr 13 Osowo km 34+845 2,00 mkni ęcie zasuwowe, budowa 1999 Stan techniczny dobry - za- Szczodrochowo km 15. Jaz, budowla nr 14 2,00 mkni ęcie zasuwowe, budowa 37+271 1999 r. Stan techniczny dobry - za- 16. Jaz, budowla nr 15 Kunowo km 39+398 2,00 mkni ęcie zasuwowe, budowa 2000 r. Stan techniczny dobry - za- 17. Jaz, budowla nr 16 Kunowo km 41+315 2,00 mkni ęcie zasuwowe, budowa 1999 r. Stan techniczny dobry - za- 18. Jaz, budowla nr 17 Ostrowo km 42+584 2,00 mkni ęcie zasuwowe, budowa 2000 r. Rów Kunowski Stan techniczny dobry - za- 19. Zastawka Tworzymirki km 2+570 0,90 mkni ęcie zasuwowe, budowa 1990 r. Rów Ostrowski Stan techniczny zadowalaj ący - 20. Zastawka Ostrowo km 5+628 0,80 zamkni ęcie szandrowe, budowa 1956 r. Stan techniczny zadowalaj ący - 21. Przepust z pi ętrzeniem Ostrowo km 7+176 0,90 zamkni ęcie szandrowe, budowa

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

1956 r. Rów Starogosty ński Stan techniczny dobry - za- 22. Zastawka, budowla nr 1 Siemowo 1,40 mkni ęcie zasuwowe, budowa 1995 r. Stan techniczny dobry - za- 23. Zastawka, budowla nr 2 Stankowo 0,95 mkni ęcie szandorowe, budowa przed 1945 r. Stan techniczny dobry - za- 24. Zastawka, budowla nr 3 Gosty ń Stary 0,80 mkni ęcie zasuwowe, budowa 1958 r. Stan techniczny dobry - za- 25. Zastawka, budowla nr 4 Gosty ń Stary 0,90 mkni ęcie zasuwowe, budowa 1958 r. Źródło: WZMiUW w Poznaniu – Inspektorat w Lesznie

Budowa urz ądze ń pi ętrz ących w rowach i ciekach pozwala na zgromadzenie znacznych rezerw wody, które w naturalny sposób wpływaj ą na podniesienie zwierciadła wód gruntowych. Tworzone s ą w ten sposób okre ślone zasoby dyspozycyjne, mo Ŝliwe do wykorzystania dla nawodnie ń głównie u Ŝytków zielonych. Przegrodzenie rzeki wi ąŜ e si ę jednak z ingerencj ą w naturalny ekosystem wodny, skala takich przedsi ęwzi ęć nie ogranicza si ę tylko do samych koryt cieków, ale dotyczy równie Ŝ obszarów le Ŝą cych w ich zlewniach, proces ten powoduje zakłócenie swobodnego przepływu ryb. Budowa i odbudowa wi ększo ści urz ądze ń pi ętrz ących zwi ązana jest z wykonaniem przy nich przepławek dla ryb. Wykonanie urz ądze ń pi ętrz ących realizowane jest od uj ścia w gór ę rzeki, w celu sukcesywnego udro Ŝnienia rzeki dla migracji ryb, zwłaszcza dwu środowiskowych.

Rol ę odbiorników nadmiaru wody na obszarach u Ŝytków rolnych pełni ą równie Ŝ rowy melioracyjne. Powierzchnia gruntów zmeliorowanych wynosi 8 341 ha, w tym: • grunty orne – 7 283 ha (zdrenowane – 5 614 ha, nawadniane – 15 ha, pozostałe – 1654 ha), • trwałe u Ŝytki zielone - 1 058 ha (nawadniane – 990 ha, pozostałe – 68 ha). Łączna długo ść rowów melioracyjnych na terenie gminy Gosty ń wynosi 179,073 km oraz ruroci ągi na rowach melioracji wodnych szczegółowych, zabudowa rowów – 10,127 hm. Stan techniczny tych urz ądze ń oceniany jest zró Ŝnicowany, od stanu dobrego do niewła ściwego. Na terenie gminy wyst ępuje 7 413 ha gruntów ornych oraz 1 000 ha u Ŝytków zielonych wymagaj ących melioracji.

Rowy melioracyjne pełni ą bardzo wa Ŝną rol ę w regulacji stosunków wodnych w celu polepszenia zdolno ści produkcyjnej gleby, ułatwienia jej uprawy oraz w ochronie u Ŝytków rolnych przed powo- dziami. Ze wzgl ędu na prawidłowe funkcjonowanie niezb ędna jest ich konserwacja co najmniej dwa razy do roku tj. wiosn ą i jesieni ą. Brak konserwacji rowów melioracyjnych mo Ŝe doprowadzi ć do podtopie ń oraz całkowitego ich zaniku. Właściwa melioracja gruntów rolniczych przynosi w bardzo krótkim czasie wymierne korzy ści dla wszystkich. Prawidłowe stosunki wodne w glebie daj ą popraw ę plonów, natomiast dobrze rozwini ęta eksploatacja melioracji podstawowej i szczegółowej zapobiega zalewaniu gruntów. Działania zwi ązane z napraw ą systemów melioracyjnych i drenarskich mog ą równie Ŝ nie ść negatywne skutki. Mog ą wi ąza ć si ę z osuszaniem terenów chronionych w tym siedlisk przyrodniczych czy siedlisk ro ślin i zwierz ąt chronionych. Szczególne zagro Ŝenie stwarza to dla lasów bagiennych i zaro śli ł ęgowych wyst ępuj ących w dolinach rzecznych). Zaniechanie wykaszania i wypasu jest natomiast dodatkowym czynnikiem przyspieszaj ącym to zjawisko.

Zauwa Ŝalne zmiany klimatu mog ą mie ć du Ŝy wpływ na gospodark ę wodn ą zwłaszcza w rolnictwie w wyniku zwi ększenia ewapotranspiracji przy jednoczesnym zmniejszeniu opadów w okresie wegeta- cyjnym. Jednym z podstawowych działa ń dla poprawy struktury bilansu wodnego Wielkopolski powinno by ć zwiększenie zdolno ści retencyjnej zlewni mi ędzy innymi poprzez realizacj ę programu małej retencji. Głównym celem działa ń z zakresu małej retencji wodnej jest zwi ększenie zdolno ści retencyjnych małych zlewni w celu ochrony przed powodzi ą i susz ą z jednoczesn ą popraw ą walorów przyrodniczych środowiska naturalnego.

Na terenie gminy Gosty ń naturalne zbiorniki wodne wyst ępuj ą w postaci małych oczek wodnych w rejonie rezerwatu „Torfowisko Źródliskowe”. Jest ich około 20 – 25. Ponadto na obszarze gminy wyst ępuj ą sztuczne zbiorniki w postaci stawów rybnych oraz stawów wiejskich słu Ŝą ce jako zbiorniki przeciwpo Ŝarowe zlokalizowane w Czajkowie, Goli, Kunowie, Osowie, Malewie, Starym Gostyniu,

56 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Krajewicach, Brzeziu, Szczodrochowie, Daleszynie i Siemowie. Ich ł ączna powierzchnia wynosi około 22 ha. W planach jest budowa zbiornika retencyjnego Piaski – Gosty ń. Obiekt będzie zlokalizowany na terenie gminy Piaski Wlkp., przy granicy z gmin ą Gosty ń, na ł ąkach rozci ągaj ących si ę wzdłu Ŝ prawostronnego brzegu rzeki Kani. Czasza zbiornika ma zajmowa ć powierzchni ę 49,52 ha. Średnia gł ęboko ść zalewu wyniesie około 2 metry. Zbiornik b ędzie zasilany wod ą rzeki Kani w rejonie km 8+200, gdzie powstanie jaz, natomiast zapora czołowa z urz ądzeniami spustowymi powstanie w widłach Kani i Dopływu z Piasków (Stara Kania). Maksymalna długo ść to 1100 m a szeroko ść 510 m. Planowane przedsi ęwzi ęcie polega na budowie lateralnego zbiornika wodnego celem ochrony przeciwpowodziowej miasta Gosty ń i terenów poło Ŝonych w dolinie rzeki Kani oraz nawodnienia terenów w dolinie Kani. Dodatkowymi korzy ściami b ędą: wyrównanie przepływów w korycie Kani i dalej w Ko ścia ńskim Kanale Obry, zwi ększenie zasobno ści morenowego zbiornika wód podziemnych rzeki Kani, zwi ększenie walorów krajobrazowych regionu oraz stworzenie bazy dla rozwoju turystki i rekreacji.

W celu poprawy stanu środowiska i racjonalnego gospodarowania jego zasobami w „Wieloletnim programie inwestycji melioracyjnych w województwie wielkopolskim na lata 2014-2020 przewidzianym do realizacji ze środków krajowych oraz Unii Europejskiej w ramach programów pomocowych w okresie programowania 2014-2020” zaplanowano działania, które polega ć b ędą na: • zwi ększeniu skali sztucznej retencji, zarówno retencji małej poprawiaj ącej zaopatrzenie rolnictwa w wod ę, jak i retencji du Ŝej na głównych ciekach wodnych; • modernizacji i rozbudowie budowli hydrotechnicznych zabezpieczaj ących przed zbyt wysokimi stanami powodziowymi oraz łagodz ących ich skal ę i skutki – rozbudowa systemów wałów i polderów; • wzro ście retencji korytowej przez konserwacj ę mi ędzywali b ądź teras zalewowych rzek; • pracach melioracyjnych porz ądkuj ących stosunki wodne, ograniczaj ące stany ekstremalne; • budowie i konserwacji oraz wła ściwej eksploatacji urz ądze ń melioracyjnych.

5.12. Ochrona przed hałasem Ustawa Prawo ochrony środowiska (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz.1232 ze zm.) definiuje podstawowe poj ęcia z zakresu ochrony przed hałasem jak: • emisja, przez któr ą rozumie si ę wprowadzane bezpo średnio lub po średnio, w wyniku działalno ści człowieka, do powietrza, wody, lub ziemi, energie, takie jak hałas czy wibracje; • hałas, przez który rozumie si ę d źwi ęki o cz ęstotliwo ściach od 16 Hz do 16.000 Hz; • poziom hałasu przez który rozumie si ę równowa Ŝny poziom d źwi ęku A wyra Ŝony w decybelach (dB). Najcz ęś ciej klimat akustyczny ocenia si ę ilo ściowo przy pomocy równowa Ŝnego poziomu d źwi ęku A (LAeq), wyra Ŝonego w decybelach [dB], b ędącego poziomem u średnionym w funkcji czasu. Dopuszczalne warto ści poziomów d źwi ęku w środowisku okre śla zał ącznik do rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (t. j. Dz. U. z 2014 r. poz. 112).

Dla poszczególnych terenów wyró Ŝnionych ze wzgl ędu na sposób zagospodarowania i pełnione funkcje podany został dopuszczalny równowa Ŝny poziom hałasu L LAeq D w porze dziennej (od godz: 6:00 do 22:00) i L Aeq N w porze nocnej (od godz. 22:00 do 6:00) oraz dopuszczalne warto ści wska źników długookresowych L DWN i L N dla poszczególnych rodzajów źródeł hałasu i okre ślonych przedziałów czasu. Podstaw ą okre ślenia dopuszczalnej warto ści poziomu równowa Ŝnego hałasu dla danego terenu jest zakwalifikowanie go do okre ślonej kategorii, o wyborze której decyduje sposób zagospodarowania.

W przypadku hałasów pochodz ących od dróg i linii kolejowych dopuszczalny poziom hałasu dla wska źnika długookresowego LDWN (poziom dzienno-wieczorno-nocny) wynosi – w zale Ŝno ści od przeznaczenia terenu – od 50 dB do 70 dB, natomiast dla wska źnika LN (długookresowy poziom hałasu w porze nocy) od 45 dB do 65 dB. W odniesieniu do pojedynczej doby ustalono warto ść dopuszczaln ą równowa Ŝnego poziomu hałasu LAeqD w porze dnia równ ą od 50 dB do 68 dB, natomiast warto ść równowa Ŝnego poziomu hałasu w porze nocy (LAeqN) wynosi od 45 dB do 60 dB.

Ze wzgl ędu na powszechno ść wyst ępowania, znaczny zasi ęg oddziaływania oraz liczb ę nara Ŝonej ludno ści, podstawowym źródłem uci ąŜ liwo ści akustycznych dla środowiska jest hałas komunikacyjny.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Przez teren gminy przebiegają drogi: krajowa nr 12, wojewódzkie nr 434 i 308 oraz wył ączona z ruchu poł ączeń osobowych linia kolejowa Jarocin – Leszno. Zarówno droga krajowa nr 12, jak i droga wojewódzka nr 434, przebiegaj ą przez miasto Gosty ń, b ędąc głównym szlakiem tranzytowym. Ze wzgl ędu na swe funkcje drogi te stanowi ą źródło uci ąŜ liwo ści dla mieszka ńców. Podwy Ŝszony stopie ń hałasu oraz emisji spalin obni Ŝa standardy Ŝycia społeczno ści przy tych wa Ŝnych szlakach komunikacyjnych.

Podczas przeprowadzonego w 2010 r. Generalnego Pomiaru Ruchu Drogowego (GPR) zlokalizowano punkty pomiarowe na terenie gminy Gostyń. Generalny pomiar ruchu posłu Ŝyć mo Ŝe po średnio do oceny nara Ŝenia na hałas ze źródeł komunikacyjnych na danym obszarze. Pomiary przeprowadzane są co 5 lat. Wyniki pomiaru z bie Ŝą cego roku b ędą upublicznione w 2016 r. Dane uzyskane podczas GPR 2015 zostan ą wykorzystane do bada ń klimatu akustycznego w pasie drogowym, prowadzonych w ramach programu sporz ądzania map akustycznych dla sieci dróg krajowych i wojewódzkich.

W poni Ŝszej tabeli przedstawiono informacje na temat zbadanego ruchu kołowego w 2010 r..

Tabela 31 Ruch kołowy na drodze krajowej nr 12 i drogach wojewódzkich nr 308 i 434 w 2010 r. – Generalny Pomiar Ruchu Opis odcinka Rodzajowa struktura ruchu pojazdów silnikowych Nr Droga Dł. drogi Nazwa O M SoM Lsc Scbp Sczp A C R (km) DK 12 7,5 Krzemieniewo-Gosty ń 5095 22 3719 624 200 458 50 22 38 DK 12 6,3 Gosty ń/przej ście/ 5882 43 4559 569 208 421 54 28 119 DK 12 11,0 Gosty ń-Strumiany 4941 44 3592 470 214 548 37 36 34 DW 308 9,1 Lubi ń-Kunowo 2630 34 1865 310 168 216 8 29 - DW 434 6,7 Dolsk-Kunowo 5119 41 4018 466 225 287 46 36 - DW 434 3,7 Kunowo-Gosty ń 7526 98 6020 625 241 459 60 23 - DW 434 3,1 Gosty ń, DK12 13495 148 11458 972 270 540 67 40 - DW 434 3,0 Gosty ń, ul. Wrocławska 12994 143 11278 754 312 429 52 26 - DW 434 8,5 Gosty ń-Krobia 8782 105 7316 588 228 422 44 79 - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GDDKiA w Warszawie, WZDW w Poznaniu. O - ogółem; M - motocykle; SoM - samochody osobowe (mikrobusy); Lsc - lekkie samochody ci ęŜ arowe; Scbp - samochody ci ęŜ arowe bez przyczepy; Sczp - samochody ci ęŜ arowe z przyczep ą; A - autobusy; C - ci ągniki rolnicze; R – rowery.

Z zestawienia wynika, Ŝe najwi ększy ruch kołowy w gminie Gosty ń wyst ępuje na drodze wojewódzkiej nr 434 oraz na drodze krajowej nr 12. Drog ą wojewódzk ą nr 434 przejechało nawet ok. 13,5 tys. pojazdów, natomiast drog ą krajow ą nr 12 średnio ponad 5,3 tys. pojazdów, z tego ponad 15% stanowił ruch pojazdów ci ęŜ arowych. Rodzaj pojazdu ma du Ŝe znaczenie dla emisji hałasu, mo Ŝna powiedzie ć, Ŝe zachodzi tutaj zale Ŝno ść : im wi ększy pojazd tym wy Ŝszy poziom hałasu jest przez niego generowany. W ostatnich latach na drogach przybyło równie Ŝ samochodów ci ęŜ arowych. W porównaniu do GPR z 2005 r., liczba wszystkich pojazdów na tej trasie w gminie wzrosła o ok. 15%.

Zarz ądców dróg, po których przeje ŜdŜa ponad 3 mln pojazdów rocznie, obejmuje obowi ązek wykonania mapy akustycznej – Wielkopolski Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Poznaniu wykonał map ę akustyczn ą dla obszarów poło Ŝonych w otoczeniu drogi wojewódzkiej nr 434, obejmuj ącą 3 odcinki drogi na terenie powiatu gosty ńskiego. Kwalifikacj ę odcinków drogi do wykonania mapy akustycznej przeprowadzono na podstawie wyników generalnego pomiaru ruchu w roku 2010. Analiz ą obj ęto pas terenu po obu stronach drogi o szeroko ściach po 600 m ka Ŝdy. Na terenach otaczaj ących analizowane odcinki drogi wojewódzkiej wyst ępuje ró Ŝnorodna zabudowa mieszkaniowa i usługowa, z przewag ą lu źnej zabudowy zagrodowej, jednorodzinnej i usługowej. Poni Ŝej zestawiono odcinki drogi wojewódzkiej nr 434, dla których podane w przepisach graniczne parametry ruchu zostały przekroczone.

Tabela 32 Wykaz odcinków drogi wojewódzkiej nr 434, dla których sporz ądzono mapy akustyczne Kilometra Ŝ odcinka Długo ść odcinka Lp. Nazwa odcinka Pocz ątku Ko ńca [km] m. Gosty ń ul. Pozna ńska, przy Dworcu, Towarowa, 1. 85+700 88+800 3,1 Mostowa 2. 88+800 91+800 3,0 m. Gosty ń ul. Wrocławska 3. 91+800 100+300 8,5 Odcinek pozamiejski

58 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Źródło: WIO Ś Pozna ń.

Ostatnie pomiary hałasu na terenie gminy przeprowadzone zostały w 2010 r. przez Wielkopolski Za- rz ąd Dróg Wojewódzkich na drodze wojewódzkiej nr 434, w km 87+790 tj. Gosty ń ul. Pozna ńska 1b. Warto ść równowa Ŝnego poziomu d źwi ęku w ci ągu dnia (godz. 6-22) wynosiła: 64,8 dB, natomiast w nocy (godz. 22-6) wynosiła: 60,7 dB.

Brak aktualnych pomiarów hałasu na terenie gminy dla sieci dróg wojewódzkich i krajowej nie pozwala okre śli ć faktycznych wska źników tego oddziaływania. Ci ągły wzrost nat ęŜ enia ruchu oraz brak rozwi ąza ń technicznych mog ą tylko wskazywa ć, Ŝe klimat akustyczny na terenie gminy Gosty ń pogarsza si ę.

Du Ŝe nat ęŜ enie ruchu, zwłaszcza tranzytowego oraz nadmierny hałas stanowi przesłank ę do budowy obwodnicy Gostynia. Jej wybudowanie wpłynie na zwi ększenie bezpiecze ństwa drogowego i zmniejszenia uci ąŜ liwo ści zwi ązanej zwłaszcza z ruchem pojazdów ci ęŜ arowych w obszarze Gostynia. Dzi ęki wyeliminowaniu ruchu tranzytowego z terenów zurbanizowanych poprawi ą si ę w znacznym stopniu warunki bytowania mieszka ńców poprzez zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza, ograniczenie wibracji spowodowanych ruchem, a tak Ŝe zwi ększy si ę komfort akustyczny istniej ącej zabudowy.

5.13. Oddziaływanie pól elektromagnetycznych Do najpowszechniejszych źródeł promieniowania elektromagnetycznego nale Ŝą linie elektroenergetyczne wysokiego napi ęcia (110 kV i wi ęcej), stacje nadawcze radiowe i telewizyjne oraz stacje bazowe telefonii komórkowej. Na terenie gminy nie ma linii najwy Ŝszych (220 kV i wi ęcej) i wysokich napi ęć (110 kV). Zaopatrzenie w energi ę elektryczn ą dokonuje si ę za po średnictwem linii 15 kV ze stacji elektroenergetycznych zlokalizowanej w gminie s ąsiedniej. Najbardziej rozpowszechnione źródła promieniowania to m.in. - nadajniki baz telefonii komórkowej, które pracuj ą w pa śmie 900 MHz, 1800 MHz i w wy Ŝszych cz ęstotliwo ściach; - nadajniki stacji radiowych, emituj ące w sposób ci ągły w pa śmie cz ęstotliwo ści od 88 MHz do 107 MHz, - nadajniki radiostacji telewizyjnych emituj ących w pa śmie cz ęstotliwo ści od 181 MHz do 694 MHz. Na terenie gminy zlokalizowanych jest ok. 16 nadajników sieci komórkowej. Wszystkie nadajniki sieci komórkowych podlegaj ą zgłoszeniu Staro ście Gosty ńskiemu. Do takiego zgłoszenia doł ączane s ą wyniki pomiarów promieniowania elektromagnetycznego.

Urz ądzenia Wi-Fi i inne umo Ŝliwiaj ące radiowy dost ęp do sieci internetowej s ą nowym źródłem emituj ącym pola elektromagnetyczne do środowiska. Ze wzgl ędu na bardzo szybki wzrost liczby tych urz ądze ń, udział ich w emisji pól elektromagnetycznych do środowiska mo Ŝe znacz ąco wzrosn ąć . System jest praktycznie otwarty dla ka Ŝdego i nie mo Ŝna oceni ć liczby urz ądze ń (ka Ŝdy, kto chce mie ć radiowy dost ęp do Internetu, mo Ŝe go kupi ć i u Ŝytkowa ć).

Sposób prowadzenia bada ń poziomów pól elektromagnetycznych okre śla Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych bada ń poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. z 2007 r. Nr 221, poz. 1645), które obowi ązuje od 01.01.2008 r.. Rozporz ądzenie obliguje do wyznaczenia na terenie ka Ŝdego województwa po 135 punktów pomiarowych z podziałem po 45 w ka Ŝdym roku 3-letniego cyklu pomiarowego, w tym po 15 punktów dla 3 kategorii obszarów dost ępnych dla ludności tj.: • centralnych dzielnic lub osiedli miast o liczbie mieszka ńców przekraczaj ącej 50 tys.; • pozostałych miast; • terenów wiejskich. Pomiary wykonuje si ę w odległo ści nie mniejszej ni Ŝ 100 metrów od źródeł emituj ących pola elektromagnetyczne. Ostatnie pomiary poziomów PEM prowadzone były w roku 2012 w jednym punkcie – w Gostyniu, przy ulicy Parkowej 1 – wytypowanym do bada ń w kategorii terenów pozostałe miasta. Zmierzony poziom składowej elektrycznej pola wyniósł 0,17 V/m, zatem nie wyst ępowało przekroczenie poziomu dopuszczalnego wynosz ącego 7 V/m, zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 30 paź- dziernika 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. z 2003 r. Nr 192, poz. 1883).

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

5.14. Odnawialne źródła energii Odnawialne źródła energii s ą w porównaniu do źródeł tradycyjnych bardziej przyjazne dla środowiska przyrodniczego. Wykorzystywanie OZE w znacznym stopniu zmniejsza szkodliwe oddziaływanie energetyki na środowisko naturalne, głównie poprzez ograniczenie emisji szkodliwych substancji, zwłaszcza gazów cieplarnianych.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie pro- mowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniaj ąca w nast ępstwie uchylaj ąca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE wytycza Polsce za cel osi ągni ęcie 15% udziału odnawialnych źródeł energii w całkowitym zu Ŝyciu energii w 2020 r.

Województwo wielkopolskie posiada zró Ŝnicowane predyspozycje do wykorzystania odnawialnych źródeł energii, do których zalicza si ę energi ę: wiatru, geotermaln ą, wód powierzchniowych, słoneczn ą oraz biomas ę i biogaz. Rysunek 9 Obszary i miejsca o potencjalnie najkorzystniejszych warunkach dla rozwoju energii odnawialnej

Energia geotermalna Wielkopolska ma stosunkowo dobre uwarunkowania zwi ązane ze źródłami geotermalnymi. Uwarstwienie terenów korzystnych przebiega na osi północny zachód – południowy wschód. Ze wzgl ędu na fakt, Ŝe zdecydowana wi ększo ść zasobu nale Ŝy do kategorii źródeł niskotemperaturowych, okre ślenie "stosunkowo dobre" nale Ŝy rozumie ć jako zawieraj ące si ę w przedziale 400GJ/m 2 do 500GJ/m 2. Analiza map rozkładu temperatur na gł ęboko ściach 1000, 2000, 3000 i 4000 m p.p.t., oraz mapa jednostkowych dost ępnych zasobów energii geotermalnej na Ni Ŝu Polskim (Górecki i inni, 2006) potwierdza, Ŝe cała Wielkopolska jest regionem o znacz ących i mo Ŝliwych do wykorzystania zasobach eksploatacyjnych wód i energii geotermalnej. Wody termalne wyst ępuj ące na gł ęboko ści 1000 m p.p.t. osi ągaj ą temperatury powy Ŝej 40ºC na prawie całym obszarze Wielkopolski. Aby analizowa ć opłacalno ść wykorzystania energii geotermalnej, nale Ŝy przeprowadzi ć badania wielko ści jej zasobów, ich usytuowania (gł ęboko ść zalegania warstw, skład chemiczny wód geotermal- nych, lokalne warunki geologiczne) i fizycznej zdolno ści zło Ŝa do oddawania energii (gł ęboko ść , roz- staw, średnica otworów do odbioru i zatłaczania wód). W kaŜdym przypadku, ciepłownia geotermalna musi by ć dostosowana do konkretnych warunków panuj ących w danym miejscu. Niezale Ŝnie od wyst ępowania naturalnych basenów sedymentacyjnych wypełnionych gor ącymi wodami podziemnymi coraz powszechniej stosowane s ą pompy ciepła. Pompy ciepła to urz ądzenia proekologiczne pozwalaj ące na zmniejszenie kosztów ogrzewania domów. Umo Ŝliwiaj ą wykorzystanie

60 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024 ciepła niskotemperaturowego oraz odpadowego do ogrzewania, wentylacji i przygotowania ciepłej wody u Ŝytkowej. Zasada ich działania jest prosta i analogiczna do zasady działania lodówki. Pompa ciepła pobiera energi ę (ciepło) z powietrza lub ziemi z zewn ątrz budynku, kumuluje je do odpowiedniej wysoko ści i przekazuje do wymiennika ciepła. Pozyskana energia mo Ŝe by ć przeznaczona na ogrzanie wody u Ŝytkowej lub budynku. Podstawow ą zalet ą wyró Ŝniaj ącą pompy ciepła od innych systemów grzewczych jest to, Ŝe 75% energii potrzebnej do celów grzewczych czerpanych jest bezpłatnie z otoczenia, a pozostałe 25% stanowi pr ąd elektryczny. Powoduje to, Ŝe pompy ciepła, w obecnej chwili s ą najta ńszymi w eksploatacji urz ądzeniami w porównaniu z innymi urz ądzeniami i grzewczymi 4.

Energia wiatru Dla uzyskania realnych wielko ści energii u Ŝytecznej z wiatru wymagane jest wyst ępowanie odpowiednio silnych wiatrów (o pr ędko ści powy Ŝej 4 m/s) o stałym nat ęŜ eniu. Gmina Gosty ń le Ŝy w II strefie energii wiatrowej bardzo korzystnej (Rys. 10), co oznacza, Ŝe na jego terenie wyst ępuj ą sprzyjaj ące warunki meteorologiczne dla rozwoju tego rodzaju energetyki. Energia uŜyteczna wiatru w tej strefie na wysoko ści 30 m n.p.t. kształtuje si ę na poziomie ok. 1 250 kWh/rok/m 2. Ponadto wi ększa cz ęść powiatu (oprócz miast) charakteryzuje si ę do ść wysokim stopniem urbanizacji. Ponadto lesisto ść gminy wynosi 13%, natomiast obszary obj ęte ochron ą przyrody stanowi ą 47,5%. MoŜna uzna ć, Ŝe gmina posiada dobre warunki pod inwestycje wiatrowe.

Lokalizacja elektrowni wiatrowych w Polsce odbywa si ę pod hasłem wzrostu udziału proekologicznych źródeł energii w bilansie produkcji energii elektrycznej. Proekologiczno ść elektrowni wiatrowych polega na wykorzystaniu przez nie odnawialnego źródła energii oraz na braku emisji gazowych, ciekłych i stałych, zanieczyszcze ń do środowiska. S ą to jednak zarazem obiekty, które stwarzaj ą problemy z zakresu ochrony środowiska, zwłaszcza w aspekcie ochrony przyrody (głównie ptaków) i krajobrazu oraz emisji hałasu.

Szczegółowe warunki lokalizacji inwestycji i jej wpływ na środowisko przyrodnicze musz ą zosta ć okre ślone w sporz ądzonym dla planowanej inwestycji raporcie oddziaływania na środowisko. Zapis wytycznych do sporz ądzenia takiego raportu został okre ślony w ustawie z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz.1235 ze zm.). Rodzaje przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko zostały szczegółowo okre ślone w Rozporz ądzeniu Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko (Dz. U. z 2010 nr 312, poz. 1397 ze zm.)

4 www.energiaodnawialna.net

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Rysunek 10 Pr ędko ści średnie 10-minutowe (m/s) na wysoko ści 10 m n.p.g. w terenie otwartym i klasie szeroko ści 0-1

Źródło: Atlas klimatu Polski pod redakcj ą Haliny Lorenc, IMGW. Warszawa 2005

Obecne regulacje prawne nie okre ślaj ą w sposób metryczny odległo ści, jakie powinny by ć zachowywane przy sytuowaniu farm wiatrowych. Czyni ą to po średnio regulacje dotycz ące ochrony środowiska, m.in. rozporz ądzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (t. j. Dz. U. z 2014 r., poz. 112). Wyznacza ono poziomy hałasu, jakie mog ą by ć emitowane na terenach przeznaczonych pod zabudow ę mieszkaniow ą. Regulacje znajduj ą si ę tak Ŝe w rozporz ądzeniu w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. z 2003 r. nr 192, poz. 1883 ze zm.). Ograniczenia tworzone przez te akty brane s ą pod uwag ę w post ępowaniu środowiskowym, a wi ęc w procesie wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsi ęwzi ęcia.

Elektrownie wiatrowe nale Ŝą do tzw. czystych (bez-emisyjnych) źródeł energii, a co za tym idzie ich zastosowanie zmniejsza negatywne oddziaływanie sektora wytwarzania energii na środowisko. Reali- zacja projektów wiatrowych jest działaniem z zakresu ochrony klimatu, ochrony powietrza i ochrony gleby, a te elementy oddziałuj ą bezpo średnio na populacje ro ślin i zwierz ąt. Wykorzystanie elektrowni wiatrowych do produkcji energii ma zdecydowanie mniejszy wpływ na środowisko ni Ŝ wykorzystanie innych źródeł wytwarzania energii (konwencjonalnych, j ądrowych, a nawet niektórych technologii odnawialnych), co jednak nie oznacza, Ŝe rozwój energetyki wiatrowej – podobnie jak ka Ŝda inna forma działalno ści człowieka – nie pozostawia Ŝadnego śladu w środowisku.

Badania naukowe prowadzone w ró Ŝnych cz ęś ciach świata wykazuj ą, Ŝe prawidłowo zlokalizowane i rozmieszczone elektrownie wiatrowe nie maj ą znacz ącego negatywnego oddziaływania na środowi- sko, w tym na awifaun ę. Nale Ŝy jednak mie ć na uwadze, Ŝe niewła ściwa lokalizacja elektrowni wiatrowych mo Ŝe pogorszy ć stan środowiska, w tym populacji ptaków. Realizacja projektów wiatrowych mo Ŝe powodowa ć: • śmiertelno ść ptaków w wyniku kolizji z pracuj ącymi siłowniami i/lub elementami infrastruktury towarzysz ącej, w szczególno ści napowietrznymi liniami energetycznymi; • zmniejszanie liczebno ści ptaków wskutek utraty i fragmentacji siedlisk spowodowanej odstra- szaniem z okolic siłowni i/ lub w wyniku rozbudowy infrastruktury komunikacyjnej i energetycznej zwi ązanej z obsług ą elektrowni wiatrowych; • zaburzenia funkcjonowania populacji, w szczególno ści zaburzenia krótko- i długodystanso- wych przemieszcze ń ptaków (efekt bariery) Wpływ na rodzaj i skal ę oddziaływania ma rów- nie Ŝ typ turbin wiatrowych wykorzystywanych w projekcie (wysoko ść wie Ŝy, średnica wirnika,

62 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

oświetlenie, osi ągana pr ędko ść liniowa wierzchołków śmigieł), liczba turbin w ramach parku i powierzchnia zajmowana przez projekt, lokalizacja turbin w ramach projektu (turbin wzgl ędem siebie i wobec elementów środowiska), czy wyst ępowanie w s ąsiedztwie innych parków wiatrowych (oddziaływania skumulowane). Podstawowe znaczenie dla minimalizacji ewentualnych negatywnych oddziaływa ń elektrowni wiatrowych na ptaki ma wła ściwy wybór lokalizacji, w szczególno ści unikanie lokalizowania elektrowni wiatrowych: • na obszarach u Ŝytkowanych intensywnie przez ptaki; • w miejscach koncentracji wyst ępowania gatunków znanych ze swej kolizyjno ści, takich jak np.: ptaki drapie Ŝne (szponiaste), mewy i rybitwy, ptaki migruj ące noc ą, sowy oraz wybrane gatunki wykonuj ące w powietrzu pokazy godowe; • w miejscach koncentracji ptaków blaszkodziobych oraz siewkowych, w odniesieniu do których stwierdzono silne reakcje unikania elektrowni wiatrowych, prowadz ące do utraty siedlisk tych ptaków; • na obszarach wyj ątkowo cennych dla awifauny l ęgowej. Przedsi ęwzi ęcia mogące znacz ąco oddziaływa ć na obszary NATURA 2000, w tym gatunki dla których ochrony powołane zostały dane OSO i SOO s ą obligatoryjnie przedmiotem specjalnej procedury oceny oddziaływania na środowisko, zgodnej z Art. 6 Dyrektywy Siedliskowej (tzw. ocena habitatowa), implementowa- nej w art. 33 i 34 Prawa ochrony przyrody.

Lokalizacja inwestycji wzgl ędem granic obszaru Natura 2000 (czy znajduj ą si ę one w granicach obszaru, na jego granicy, czy w s ąsiedztwie) nie ma decyduj ącego wpływu na konieczno ść wykonywania oceny z art. 6 Dyrektywy Siedliskowej, ani nie przes ądza o zakresie i nat ęŜ eniu mo Ŝliwych oddziały- wa ń inwestycji na przedmiot ochrony w granicach OSO. Ocena ta musi by ć wykonana dla ka Ŝdego przedsi ęwzi ęcia, które mo Ŝe wywiera ć znacz ący negatywny wpływ na awifaun ę OSO, tak Ŝe tego po- ło Ŝonego poza granicami obszaru chronionego. Mo Ŝliwo ść wywierania negatywnego wpływu na OSO przez projekty zlokalizowane poza granicami obszaru Natura 2000 jest rozstrzygana przez wła ściwy organ administracji pa ństwowej w oparciu o raport oddziaływania. 5

Wpływ na rodzaj i skal ę oddziaływania ma równie Ŝ typ turbin wiatrowych wykorzystywanych w projekcie (wysoko ść wie Ŝy, średnica wirnika, o świetlenie, osi ągana pr ędko ść liniowa wierzchołków śmigieł), liczba turbin w ramach parku i powierzchnia zajmowana przez projekt, lokalizacja turbin w ramach projektu (turbin wzgl ędem siebie i wobec elementów środowiska), czy wyst ępowanie w s ą- siedztwie innych parków wiatrowych (oddziaływania skumulowane). Ten ostatni element b ędzie nabie- rał znaczenia wraz z zag ęszczaniem lokalizacji farm wiatrowych. Przedsi ęwzi ęcie mo Ŝe by ć zrealizowane je Ŝeli wyst ępuj ą 4 czynniki: • brak rozwi ąza ń alternatywnych; • nadrz ędny cel publiczny / zdrowie ludzkie i bezpiecze ństwo publiczne; • łagodzenie i kompensacja; • Komisja Europejska zgadza si ę / jest poinformowana 6.

W gminie Gosty ń planowana jest budowa dwóch elektrowni wiatrowych w obr ębie Sikorzyna i Czacho- rowa-Brzezie. Zło Ŝone zostały wnioski o wydanie decyzji środowiskowych na budow ę elektrowni wiatrowych po 5 turbin wiatrowych o ł ącznej mocy 15,0 MW. Przedsi ęwzi ęcie jest na etapie opracowania raportów oos.

Energia słoneczna W Polsce istniej ą do ść dobre warunki do wykorzystania energii promieniowania słonecznego przy dostosowaniu typu systemów i wła ściwo ści urz ądze ń wykorzystuj ących t ę energi ę do charakteru, struktury i rozkładu w czasie promieniowania słonecznego. Nat ęŜ enie promieniowania słonecznego w całym obszarze województwa wielkopolskiego i w wyst ępuj ących warunkach klimatycznych zapewnia ekonomiczne przetwarzanie go w energi ę u Ŝyteczn ą. Potencjał ten jest wystarczaj ący do wykorzystania na potrzeby bytowe mieszka ńców, do podgrzewania ciepłej wody, cho ć koszty inwestycji s ą cz ęsto zbyt du Ŝe w stosunku do mo Ŝliwo ści osób fizycznych. Ze wzgl ędu na du Ŝą

5 Źródło: Źródło: Polskie Stowarzyszenie Energetyki Wiatrowej 6 Źródło: WWF, Specyfika ocen oddziaływania na środowisko dotycz ących obszarów Natura 2000

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

zmienno ść sezonow ą i dobow ą potencjał ten nie zaspokoi potrzeb produkcyjnych przemysłu rolnego i rolno-spo Ŝywczego. Do najbardziej powszechnych zastosowa ń energetyki słonecznej naleŜą : • konwersja fotowoltaiczna – tzw. baterie słoneczne, wytwarzaj ące energi ę elektryczn ą: o urz ądzenia słabopr ądowe; o słoneczne elektrownie fotowoltaiczne. • energia fototermiczna - wytwarzanie ciepła niskotemperaturowego (temperatura do 100°C) – kolektory słoneczne: o ogrzewanie pomieszcze ń mieszkalnych; o ogrzewanie wody uŜytkowej; o podgrzewanie gruntów szklarniowych; o suszenie płodów rolnych i ziół; o podgrzewanie stawów hodowlanych, basenów. Sprawno ść kolektorów słonecznych wynosi przeci ętnie około 80%. Jednak całkowita sprawno ść układu podgrzewaj ącego wod ę ze wzgl ędu na sprawno ść całej instalacji, a głównie wymienników ciepła, wynosi od 50% do 70% 7. W całej Wielkopolsce energia słoneczna jest dobrym źródłem ciepła dla odbiorców sezonowych. Średnie roczne warto ści usłonecznienia (czas podany w godzinach, podczas którego na okre ślone miejsce na powierzchni Ziemi padaj ą bezpo średnio promienie słoneczne) wahaj ą si ę od 1250 godzin w latach o najwy Ŝszym zachmurzeniu do 2000 godzin w latach słonecznych. Promieniowanie słoneczne jest mniej intensywne w okresie jesienno-zimowym, natomiast ilo ść dost ępnej potencjalnie energii jest ponad pi ęciokrotnie wi ększa w miesi ącach letnich ni Ŝ zimowych 8.

Rysunek 11 Średnie roczne usłonecznienie w Polsce (w godzinach)

Źródło: Atlas klimatu Polski pod redakcj ą Haliny Lorenc, IMGW. Warszawa 2005

7 Źródło: www.cire.pl 8 Energetyka odnawialna w Wielkopolsce. Uwarunkowania rozwoju, Wielkopolskie Biuro Planowania Przestrzen- nego w Poznaniu, Pozna ń 2010.

64 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Coraz cz ęś ciej wykorzystuje si ę energi ę słoneczn ą, dzi ęki mo Ŝliwo ści pozyskania funduszy zewn ętrz- nych na ten cel. W 2014 r. NFO ŚiGW uruchomił Program Prosument, z którego mo Ŝna uzyska ć dofinansowanie na zakup i monta Ŝ mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii dla osób fizycznych, wspólnot mieszkaniowych, oraz spółdzielni mieszkaniowych. Finansowanie obejmuje systemy fotowoltaiczne o zainstalowanej mocy elektrycznej do 40 kWe. Wysoko ść dofinansowania wynosi do 100% kosztów kwalifikowanych instalacji w tym 40% w formie dotacji.

W gminie Gosty ń planowana jest budowa elektrowni słonecznej w Czachorowie składaj ącej si ę z wolnostoj ących ogniw fotowoltaicznych o ł ącznej mocy do 1 MW.

Energia z biomasy i biogazu Biomasa to najstarsze i najszerzej współcze śnie wykorzystywane odnawialne źródło energii. Nale Ŝą do niej zarówno odpady biodegradowalne z gospodarstw domowych, jak i pozostało ści po przycinaniu zieleni miejskiej. Biomasa to cała istniej ąca na Ziemi materia organiczna, wszystkie substancje pochodzenia ro ślinnego lub zwierz ęcego ulegaj ące biodegradacji. Biomas ą s ą resztki z produkcji rolnej, pozostało ści z le śnictwa, odpady przemysłowe i komunalne. W poni Ŝszej tabeli przedstawiono ró Ŝne sposoby pozyskiwania energii z biomasy.

Tabela 33 Energetyczno ść materiałów Materiał Energetyczno ść Słoma Ŝółta 14,3 MJ/kg Słoma szara 15,2 MJ/kg Drewno opałowe 13,0 MJ/kg Trzcina 14,5 MJ/kg Źródło: www.cire.pl

Pod wzgl ędem energetycznym 2 tony biomasy równowa Ŝne są 1 tonie w ęgla kamiennego. Tak Ŝe pod wzgl ędem ekologicznym biomasa jest lepsza ni Ŝ w ęgiel gdy Ŝ podczas spalania emituje mniej SO 2 ni Ŝ węgiel. Bilans emisji dwutlenku w ęgla jest zerowy poniewa Ŝ podczas spalania do atmosfery oddawane jest tyle CO 2 ile wcze śniej ro śliny pobrały z otoczenia. Ogrzewanie biomas ą staje si ę opłacalne - ceny biomasy s ą konkurencyjne na rynku paliw. Wykorzystanie biomasy pozwala wreszcie zagospodarowa ć nieu Ŝytki i spo Ŝytkowa ć odpady. Biomasa jest zatem o wiele bardziej wydajna ni Ŝ węgiel, a w dodatku jest stale odnawialna w procesie fotosyntezy.

Drewno do celów energetycznych jest wykorzystywane jako: drewno opałowe, zr ębki, wióry, trociny, kora, brykiety, palety. Do celów energetycznych w Polsce najcz ęś ciej stosowane jest drewno odpa- dowe, pochodz ące z lasów oraz przemysłu drzewnego. Jednak coraz popularniejsze staj ą si ę trociny, zr ębki, wióry w postaci brykietów i pelet, dzi ęki czemu istnieje mo Ŝliwo ść instalacji kotłów działaj ących automatycznie. W ostatnich latach ro śnie zainteresowanie uprawami wieloletnich ro ślin energetycznych. Najistotniejsze w Wielkopolsce s ą odpady drzewne pochodz ące z gospodarki le śnej oraz słoma pochodz ąca z gospodarki rolniczej.

Biogaz zgodnie z prawem energetycznym to paliwo gazowe otrzymywane z surowców rolniczych, produktów ubocznych rolnictwa, płynnych lub stałych odchodów zwierz ęcych, produktów ubocznych lub pozostało ści przemysłu rolno-spo Ŝywczego lub biomasy le śnej w procesie fermentacji metanowej.

Tabela 34 Pozyskanie biogazu z ro ślin uprawnych Plon masy świe Ŝe Biogaz Energia Substrat ro ślinny jdt/ha m3/ha GJ/ha Kukurydza cała ro ślinna 300-500 4 050-6 750 87-145 Lucerna 250-350 3 960-4 360 85-94 śyto 300-400 1 620-2 025 35-43 Pszen Ŝyto 300 2 430 52 Burak cukrowy-korze ń 400-700 10 260 220 Burak cukrowy-li ście 300-500 3 375 72 Słonecznik 300-500 2 430-3 240 52-70 Rzepak 200-350 1 010-1 620 22-37 Źródło: Zbigniew Podkówka, „Kiszonka z Sucrosorgo 506 w Ŝywieniu bydła” www.biogazownierolnicze.pl

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

W zasadzie ka Ŝdy rodzaj biomasy ro ślinnej, z wyj ątkiem ro ślin zdrewniałych, mo Ŝe by ć wykorzystany w procesie produkcji biogazu. To, co decyduje o wyborze konkretnego gatunku, to wzgl ędy ekonomiczne i ekologiczne jego uprawy. Obecno ść biogazowni mo Ŝe by ć odczuwalna w środowisku. Podstawowym problemem jest niech ęć lokalnej społeczno ści, której mo Ŝe przeszkadza ć intensywno ść zapachowa, która bywa bardzo dokuczliwa zwłaszcza podczas załadunku biomasy do komór. Rozwi ązania techniczne mog ą poprawi ć prac ę systemu na tyle, Ŝe zapachy zwi ązane z eksploatacj ą wyst ępuj ą jedynie w pobli Ŝu biogazowni, niemniej lokalne warunki klimatyczne i fizjograficzne mog ą przyczynia ć si ę do rozprzestrzeniania si ę nieprzyjemnych odorów na relatywnie du Ŝe odległo ści.

Biogaz mo Ŝna pozyska ć z: • oczyszczalni ścieków - osady ze ścieków komunalnych, o zakładów przemysłowych - ścieki z zakładów: o przetwórstwa spo Ŝywczego (rze źni, mleczarni, przetwórstwa mi ęsnego, cukrowni); o farmaceutycznych i kosmetycznych; o papierniczych; • odpady z przemysłu rolno-spo Ŝywczego: o wywar z gorzelni; o młóto z browarów; o wytłoki z przetwórni owoców, chłodni, wytwórni soków; • składowisk odpadów komunalnych - frakcja organiczna na terenach suchych, o du Ŝym nasłonecznieniu, oraz Ŝycica trwała, tzw. rajgras angielski ( Lolium perenne L.), któr ą charakteryzuje bardzo szybkie tempo wzrostu, ale równie Ŝ niestety du Ŝa wra Ŝliwo ść na ple śń śniegow ą i niskie temperatury.

Ograniczenia wykorzystania energii odnawialnej Wykorzystanie energii odnawialnej nie powoduje zanieczyszcze ń, ogranicza emisj ę gazów cieplarnianych, a jednak powoduje pewne problemy i nie pozostaje bez negatywnego wpływu na środowisko. Wykluczenia rozwoju energetyki wiatrowej w gminie Gosty ń z uwagi na uwarunkowania przestrzenne: • tereny zabudowane; • lasy; • obszary obj ęte ochron ą prawn ą; • układy dolinne rzek; • strefy rolno-le śne; • ograniczenia społeczne – niech ęć przed du Ŝymi instalacjami w s ąsiedztwie.

Zgodnie z „Tymczasowymi wytycznymi dotycz ącymi oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na nietoperze” elektrowni wiatrowych nie naleŜy lokalizowa ć w odległo ści mniejszej ni Ŝ 200 m od granicy lasu i nieb ędących lasem skupisk drzew o powierzchni 0,1 ha lub wi ększej oraz odległo ści mniejszej ni Ŝ 200 m od brzegów zbiorników i cieków wodnych wykorzystywanych przez nietoperze.

Ograniczeniem dla rozwoju energetyki z pozyskiwania biomasy, biogazu i biopaliw tak jak w przypadku energetyki wiatrowej mog ą by ć obszary obj ęte ochron ą prawn ą. Rozwój jest tak Ŝe uwarunkowany wyst ępowaniem i mo Ŝliwo ści ą pozyskiwania zasobów surowcowych, ograniczony jest czynnikami ekonomicznymi oraz sytuacj ą na rynku Ŝywno ściowym.

Ograniczeniem dla lokalizowania kolektorów słonecznych i instalacji fotowoltaicznych jest jedynie ich miejsce usytuowania na obiekcie. W przypadku du Ŝych powierzchni instalacji przemysłowych niezb ędne jest ich umieszczenie w gminnych dokumentach planistycznych.

Ograniczeniem dla pozyskania energii geotermalnej są w głównej mierze wysokie koszty wierce ń.

Brak realizacji przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z pozyskiwaniem energii odnawialnej zwi ązany jest głównie z nisk ą świadomo ści ą ekologiczn ą mieszka ńców, nieuzasadnionym strachem przed lokalizacj ą instalacji energetycznych. Brakuje działa ń zwi ązanych z promocj ą mo Ŝliwo ści wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Niew ątpliwie nale Ŝy wzmocni ć propagowanie postaw ekologicznych oraz podj ąć radykalne działania zmierzaj ące do wzrostu świadomo ści ekologicznej mieszka ńców.

66 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

5.15. Racjonalna gospodarka odpadami 5.15.1. Systemy gospodarki odpadami Znowelizowane przepisy odnosz ące si ę do tworzenia systemów organizacyjno-prawnych w zakresie post ępowania z odpadami komunalnymi zakładaj ą, Ŝe powinny by ć one dwuszczeblowe. Na poziomie województwa zostały skonstruowane regiony gospodarki odpadami komunalnymi, za ś na szczeblu gminy został zbudowany system w ramach regionu, do którego została ona przyporz ądkowana. Według Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2017, w województwie utworzonych zostało 10 regionów gospodarowania odpadami. Zgodnie z nowym systemem gospodarki opadami komunalnymi, w ka Ŝdym z wyznaczonych regionów powinny docelowo funkcjonowa ć regionalne instalacje przetwarzania odpadów komunalnych (RIPOK). Szczegółowe wymagania, jakie powinna spełnia ć instalacja RIPOK, wynikaj ą z: • ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (t. j. Dz. U. z 2013 r. poz. 21 ze zm.); • rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 11 wrze śnia 2012 r. w sprawie mechaniczno- biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych (Dz. U. z 2012 r., poz. 1052). Gmina Gosty ń przynale Ŝy do Regionu V. W Regionie V funkcjonuje jedna Regionalna Instalacja Prze- twarzania Odpadów Komunalnych (RIPOK) nale Ŝąca do Miejskiego Zakładu Oczyszczania Sp. z o.o. w Lesznie tj. Zakład Zagospodarowania Odpadów w Trzebani gm. Osieczna, w skład którego wchodzi: • instalacja mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych (MBP), • składowisko odpadów innych ni Ŝ niebezpiecznych i oboj ętnych. Obiektami funkcjonalnie powi ązanymi z ZZO w Trzebani s ą dwie stacje przeładunkowe odpadów komunalnych wraz z obiektami towarzysz ącymi, w tym kompostowniami odpadów zielonych zlokalizowane w Goli, gm. Gosty ń i Rawiczu oraz kompostownia odpadów zielonych w Koszanowie, gm. Śmi- giel.

Charakterystyk ę kompostowni odpadów komunalnych w Goli (gm. Gosty ń) przedstawiono w poni Ŝszej tabeli. Tabela 35 Charakterystyka kompostowni odpadów komunalnych w Goli Zdolno ści Ilo ść odpadów przetworz o- Rodzaj Podmiot Adres Symbol Rodzaj przerobowe nych instalacji zarz ądzający instalacji R lub D odpadu rocznie w [Mg] [Mg/rok] 2011 2012 2013 02010, 170904, Miejski Zakład 200201, Oczyszczania kompostownia 020107 Sp. z o.o. ul. Gola R3 250 57 60 214 pryzmowa 020304, Saperska 23, 030105, 64-100 Leszno 190805, 200108 Źródło: Sprawozdanie z realizacji Planu gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego za lata 2011-2013

Tabela 36 Zestawienie pozostałych instalacji do przetwarzania, recyklingu, innego ni Ŝ recykling procesów odzysku lub innego ni Ŝ składowanie unieszkodliwiania odpadów, na terenie gminy Gosty ń Zdolno ści Ilo ść odpadów prz e- Nazwa instala- Podmiot Adres Symbol Rodzaj przerobowe tworzonych cji zarz ądzający instalacji R lub D odpadu rocznie w [Mg] [Mg/rok] 2011 2012 2013 stacje demonta Ŝu pojazdów wycofanych z eksploatacji (przy pracy jednozmi anowej) Demonta Ŝ po- El Ŝbieta Krupa Tech- jazdów niczno-Handlowa ul. Polna 42 R14 160104*, 600 2 3 1 Obsługa Rolnictwa 63-800 Gosty ń R15 160106 „TORAL” instalacje do odzysku, w tym recyklingu odpadów opakowaniowych (poza so rtowniami) Instalacja do Teriel sp. z o.o. ul. 120101, ul. Lipowa 2a, odlewania metali Lipowa 2a, 63-800 R4 170401, 4830 3434 2780 2093 63-800 Gosty ń Ŝelaznych Gosty ń 170405 Piec szklarski – ul. Starogo- instalacja do Ardagh Glass S.A sty ńska 9, 63- R5 150107 178850 32258 42151 45906 odzysku odpa- 800 Gosty ń

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

dów opakowaniowych Źródło: Sprawozdanie z realizacji Planu gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego za lata 2011-2013

Na terenie gminy Gosty ń znajduje si ę zrekultywowane w 2010 r. składowisko odpadów komunalnych w Dalabuszkach, na którym prowadzony jest monitoring w zakresie (2 razy w roku): poziomu i składu wód podziemnych, składu wód odciekowych, składu wód powierzchniowych, składu i emisji gazu składowiskowego, osiadanie składowiska (raz w roku). Przewidywany termin zako ńczenia monitoringu – 2039 r.

5.15.2. Rodzaje, źródła powstawania, ilo ść i jako ść wytworzonych odpadów Odpady komunalne, zgodnie z definicj ą zawart ą w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz. 21 ze zm.), to odpady powstaj ące w gospodarstwach domowych, z wył ączeniem pojazdów wycofanych z eksploatacji, a tak Ŝe odpady niezawieraj ące odpadów niebezpiecznych pochodz ące od innych wytwórców odpadów, które ze wzgl ędu na swój charakter lub skład s ą podobne do odpadów powstaj ących w gospodarstwach domowych. Odpady komunalne powstaj ą przede wszystkim w gospodarstwach domowych oraz w obiektach infrastruktury, takich jak: handel, usługi, zakłady rzemie ślnicze, szkolnictwo, targowiska, zakłady produkcyjne w cz ęś ci socjalnej i inne. Ilo ść wytwarzanych odpadów, jak równie Ŝ zawarto ść poszczególnych frakcji jest ści śle zwi ązana z miejscem powstawania tych odpadów (gospodarstwa domowe, obiekty infrastruktury, inne) oraz rodzajem obszaru, na którym powstaj ą (teren miejski lub wiejski). Zgodnie z podanymi w KPGO 2014 wska źnikami wytwarzania odpadów na jednego mieszka ńca w zale Ŝno ści od miejsca zamieszkania przyjmuje si ę, Ŝe jeden mieszkaniec terenów wiejskich wytwarza rocznie średnio 238 kg odpadów komunalnych, mieszkaniec małego miasta (poni Ŝej 50 tys. osób) 352 kg tego rodzaju odpadów. Zatem całkowita potencjalna masa odpadów komunalnych wytworzonych na terenie gminy Gosty ń w 2014 r. kształtowała si ę na poziomie ok. 8 961,97 Mg.

Główny strumie ń odpadów komunalnych stanowi ą niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne, które pod wzgl ędem składu morfologicznego cz ęsto zawieraj ą ró Ŝne rodzaje odpadów niebezpiecznych. Z terenu gminy Gosty ń zebrano łącznie 8 702,429 Mg odpadów komunalnych, w tym 7 628,96 Mg zmieszanych odpadów komunalnych (20 03 01).

Nowym systemem gospodarowania odpadami obj ętych jest ok. 5247 nieruchomo ści, (co stanowi około 88,72%), z czego ok. 75% zadeklarowało prowadzenie selektywnej zbiórki odpadów. Gosty ń nale Ŝy do Komunalnego Zwi ązku Gmin Regionu Leszczy ńskiego (KZGRL), składaj ącego si ę z 18 gmin. Celem działania Zwi ązku jest wspólne wykonywanie zada ń publicznych w zakresie tworzenia warunków niezb ędnych do utrzymania czysto ści i porz ądku na terenach gmin uczestników Zwi ąz- ku, w dziedzinie gospodarki odpadami komunalnymi.

Znaczn ą cz ęść odpadów komunalnych zawieraj ą odpady ulegaj ące biodegradacji. Wi ększo ść jest bezpo średnio zagospodarowywana u źródła, zwłaszcza na terenach wiejskich i w zabudowie jednorodzinnej, gdzie powstaj ące odpady cz ęsto s ą kompostowane w kompostownikach lub s ą wykorzystywane do karmienia zwierz ąt gospodarskich. Gmina Gosty ń nie gromadzi danych od mieszka ńców odno śnie gospodarowania odpadów zielonych w przydomowych kompostownikach. W 2014 r. według danych KZGRL na terenie zwi ązku osi ągni ęty został poziom ograniczania masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji w wysoko ści 25,9%, natomiast według KPGO, dopuszczalny poziom masy odpadów bio przekazywanych do składowania w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. wynosi do 50%. Osi ągni ęty wynik wskazuje, Ŝe wi ększa masa odpadów zostaje zagospodarowana w inny sposób ni Ŝ składowanie na składowisku.

Na terenie zwi ązku prowadzona jest selektywna zbiórka odpadów opakowaniowych ze szkła (szkło białe i kolorowe), metali i tworzyw sztucznych. W 2014 r. z terenu gminy Gosty ń zebrano ł ącznie 582,04 Mg tego rodzaju odpadów. Poziom recyklingu, przygotowania do ponownego u Ŝycia papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła wyliczony dla całego zwi ązku wyniósł 26,4 %. Według KPGO za- kłada si ę przygotowanie do ponownego wykorzystania i recyklingu minimum 14% masy w 2014 roku, zatem zakładany poziom został osi ągnięty.

68 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

KPGO zakłada równie Ŝ osi ągni ęcie w 2014 r. minimum 38% odzysku odpadów budowlanych i roz- biórkowych. Osi ągni ęty poziom wyniósł 100%. Zało Ŝenia KPGO zostały spełnione.

Tabela 37 Rodzaj i ilo ść odebranych odpadów komunalnych z terenu gminy Gosty ń Odpady odebrane [Mg] Rodzaj odpadu 2013 2014 odpady zmieszane 6469,4 7628,96 odpady selektywnie zebrane 495,3 585,885 zu Ŝyty sprz ęt elektryczny i 1,3 12,972 elektroniczny odpady wielkogabarytowe 42,9 102,960 odpady zielone 44,9 224,340 inne odpady 334,026 147,312 Suma odpadów 7387,826 8702,429 Źródło: KZGRL

Statystycznie na jednego mieszka ńca gminy Gosty ń w 2014 r. przypadało 311,83 kg odpadów komunalnych oraz 21 kg odpadów zebranych selektywnie (papier, tektura, tworzywa sztuczne, szkło, metale).

Działalno ści ą zwi ązan ą ze zbieraniem odpadów z terenu gminy Gosty ń mog ą zajmowa ć si ę firmy wpisane do rejestru działalno ści regulowanej. Zwi ązek Komunalny prowadzi jeden rejestr działalno ści regulowanej obejmuj ący teren całego Zwi ązku. W celu sprawniejszego zorganizowania systemu odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści, teren KZGRL, zgodnie z uchwał ą Zgro- madzenia Zwi ązku Mi ędzygminnego, podj ętą na mocy art. 6d ust. 2 ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach, został podzielony na 5 sektorów odbioru odpadów komunalnych. Gmina Gosty ń (wraz z gmin ą Pogorzela, P ępowo, Krobia), nale Ŝy do Sektora V, w którym odbiorem odpadów zajmuje si ę firma PHU Trans-Kom Barbara Rajewska.

Od 1 lipca 2013 obowi ązek wyposa Ŝenia nieruchomo ści w pojemniki do gromadzenia odpadów komunalnych oraz utrzymanie tych urz ądze ń w odpowiednim stanie sanitarnym, porz ądkowym i technicznym spoczywa na właścicielach nieruchomo ści. Koszty funkcjonowania systemu pokrywane s ą z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, uiszczanymi przez wła ścicieli nieruchomo ści.

Oprócz pojemników do zbiórki odpadów komunalnych oraz odpadów z selektywnej zbiórki słu Ŝą worki oznaczone rodzajem gromadzonego wewn ątrz odpadu w odpowiedniej kolorystyce: kolor niebieski - do zbierania papieru i tektury oraz opakowa ń wielomateriałowych; kolor Ŝółty – do zbierania tworzyw sztucznych i metalu; kolor biały lub zielony – do zbierania szkła białego i kolorowego.

Oprócz zbiórki odpadów „u źródła” istnieje mo Ŝliwo ść przekazania odpadów problemowych do Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (tzw. PSZOK) zlokalizowanego na Stacji Przeładunkowej Odpadów Komunalnych w Goli. Wła ściciele nieruchomo ści na terenie KZGRL do PSZOK mog ą bezpłatnie odda ć nast ępuj ące rodzaje zebranych selektywnie odpadów: papier i tektura (makulatura) oraz opakowania wielomateriałowe; tworzywa sztuczne i metale; szkło bezbarwne; szkło kolorowe; odpady komunalne ulegaj ące biodegradacji, w tym odpady zielone; przeterminowane leki; chemikalia; zu Ŝyte baterie i akumulatory; zu Ŝyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny; meble i inne odpady wielkogabarytowe; zu Ŝyte opony; odpady budowlane i rozbiórkowe (100kg/mieszka ńca/rok).

W kompetencji organów gmin le Ŝą kwestie zwi ązane z utrzymaniem czysto ści i porz ądku na swoim terenie. W gminie Gosty ń istnieje problem nielegalnych wysypisk odpadów. Miejsca wyst ąpienia zdarzenia s ą rejestrowane. Odpady, które wyrzucane s ą na tereny b ędące własno ści ą Gminy lub s ą we władaniu Urz ędu, s ą usuwane. W pozostałych przypadkach np. na gruntach prywatnych najcz ęś ciej poło Ŝonych na uboczu, w rowach, na nieu Ŝytkach, obrze Ŝach dróg polnych, na terenach le śnych wy- dawane są decyzje na usuni ęcie odpadów z miejsca nieprzeznaczonego do ich składowania. W latach 2010-2015 wydano 19 decyzji nakazuj ących usuni ęcie odpadów z miejsca nieprzeznaczonego do ich składowania lub magazynowania.

5.15.3. Odpady azbestowe Szczególn ą uwag ę na terenie gminy Gosty ń nale Ŝy przywi ąza ć równie Ŝ do problemu odpadów zawieraj ących azbest nale Ŝą cych do odpadów budowlanych (grupa 17). W zwi ązku z obowi ązkiem usuni ę-

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

cia wyrobów zawieraj ących azbest do 2032 r. ka Ŝda gmina powinna posiada ć opracowany Program usuwania azbestu. Gmina Gosty ń nie posiada własnego Programu.

Zgodnie z ewidencj ą Bazy Azbestowej na terenie gminy Gosty ń wyst ępuje ok. 405 tys. m2 płyt azbestowo-cementowych (4 455,6 Mg), z czego 181,2 tys. m2 nale Ŝy do osób fizycznych (1 993,6 Mg), natomiast 223,8 tys. m2 do osób prawnych (2 462,0 Mg) w tym 14,355 Mg b ędących własno ści ą Gmi- ny Gosty ń. W latach 2012-2013 unieszkodliwiono 484 m2 odpadów azbestowych. Ilo ść wyrobów azbestowych w gminie prezentuje poni Ŝsza tabela. Tabela 38 Ilo ść wyrobów azbestowych na terenie gminy Gosty ń Wyroby zinwentaryzowane kg Unieszkodliwione kg Pozostałe do unieszkodliwi enia kg Os. pra w- Os. pra w- Os. Razem Os. fiz. Razem Os. fiz. Razem Os. fiz. ne ne prawne 4 640 417 2 144 801 2 495 617 184 810 151 202 33 608 4 455 608 1 993 599 2 462 009 Źródło: Na podstawie http://www.bazaazbestowa.gov.pl/tabs/show/10

Według informacji z Gminy w latach 2011-2014 z usuni ęto w sumie ok. 262,9 Mg azbestu. Gmina wspólnie z Powiatem Gosty ńskim pomaga w usuwaniu azbestu. Dofinansowanie obejmuje 100% kosztów odbioru, transportu i unieszkodliwiania wyrobów azbestowych (nie dotyczy kosztów zakupu i monta Ŝu nowych pokry ć dachowych). Usuwaniem zajmuje si ę firma wyłoniona w przetargu ogłoszo- nym przez Starostwo Powiatowe w Gostyniu. Program Usuwania wyrobów azbestowych współfinan- sowany jest przez gminy powiatu gosty ńskiego, Powiat Gosty ński oraz Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Jednym z narz ędzi monitoruj ących realizacj ę zada ń wynikaj ących z Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032 jest Baza Azbestowa prowadzona przez Ministerstwo Gospodarki. Zgod- nie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2012 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez marszałka województwa rejestru wyrobów zawieraj ących azbest (Dz. U. z 2013 poz. 25) jest prowadzona przez Urz ąd Miejski w Gostyniu.

5.16. Przeciwdziałanie powa Ŝnym awariom Powa Ŝną awari ą w rozumieniu ustawy Prawo ochrony środowiska jest zdarzenie, w szczególno ści emisja, po Ŝar lub eksplozja, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których wyst ępuje jedna lub wi ęcej niebezpiecznych substancji, prowadz ące do natychmiastowego powstania zagro Ŝenia Ŝycia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstanie takiego zagro Ŝenia z opó źnieniem.

Do potencjalnych zagro Ŝeń mog ących doprowadzi ć do sytuacji kryzysowych nale Ŝy zaliczy ć przede wszystkim: • poŜary; • katastrofy, awarie i niekontrolowane przenikanie ró Ŝnych substancji do środowiska naturalnego; • transport kolejowy – ryzyko ska Ŝenia toksycznymi środkami przemysłowymi, tj. amoniakiem, chlorem, kwasem siarkowym, kwasem azotowym; • transport drogowy i kolejowy – ryzyko ska Ŝenia przez rozszczelnienie cystern z substancjami ropopochodnymi i gazem płynnym oraz amoniakiem i chlorem; • awarie urz ądze ń technicznych w zakładach przemysłowych; • kl ęski Ŝywiołowe, anomalie pogodowe (susze, huragany, intensywne opady, powodzie).

Na terenie gminy nie ma zakładów stwarzaj ących zagro Ŝenie dla środowiska. Działalno ści ą kontroln ą w zakresie powa Ŝnych awarii zajmuj ą si ę Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska oraz Komenda Powiatowa Pa ństwowej Stra Ŝy Po Ŝarnej w Gostyniu. W latach 2011-2014 KPPSP w Gostyniu brało udział w usuwaniu skutków miejscowych zagro Ŝeń zwi ązanych z: silnymi wiatrami - 80 interwencji, przyborami wód - 15 interwencji, intensywnymi opadami śniegu - 32 interwencje, intensywnymi opadami deszczu - 64 interwencje, zagro Ŝeniem chemicznym - 1 (rozszczelnienie ruroci ągu z amoniakiem), zagro Ŝeniem ekologicznym - 1 (wyciek 400 ton roztworu saletrzano mocznikowego.

70 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

5.17. Adaptacja do zmian klimatu W celu unikni ęcia najpowa Ŝniejszych zagro Ŝeń zwi ązanych ze zmian ą klimatu, a zwłaszcza nieodwra- calnych skutków na wielk ą skal ę, globalne ocieplenie powinno zosta ć ograniczone do maksymalnie 2°C powy Ŝej poziomu sprzed epoki przemysłowej. Niezale Ŝnie od scenariuszy ocieplenia i skuteczno ści działa ń łagodz ących, wpływ zmiany klimatu b ę- dzie w najbli Ŝszych dziesi ęcioleciach coraz bardziej odczuwalny ze wzgl ędu na opó źnione skutki wcze śniejszych i obecnych emisji gazów cieplarnianych. Bior ąc pod uwag ę szczególny charakter skutków zmiany klimatu na terytorium UE i ich szeroki zakres, środki w zakresie przystosowania musz ą zosta ć podj ęte na wszystkich poziomach – lokalnym, regionalnym i krajowym.

Skutki zmian klimatu, zwłaszcza wzrost temperatury, cz ęstotliwo ści i nasilenia zjawisk ekstremalnych, wyst ępuj ące w ostatnich kilku dekadach pogł ębiaj ą si ę i z tego wzgl ędu stały si ę przedmiotem zainteresowania rz ądów i społeczno ści mi ędzynarodowej. Wyniki bada ń naukowych jednoznacznie wskazu- ją, Ŝe zjawiska powodowane przez zmiany klimatu stanowi ą zagro Ŝenie dla społecznego i gospodarczego rozwoju wielu krajów na świecie, w tym takŜe dla Polski. Wysiłki na rzecz dostosowania si ę do skutków zmian klimatu powinny by ć zatem podejmowane jednocze śnie z realizowanymi przez Pol- sk ę działaniami ograniczaj ącymi emisj ę gazów cieplarnianych. Wła ściwie dobrana paleta działa ń zmniejszaj ących wra Ŝliwo ść kraju na zmiany klimatyczne b ędzie stanowi ć istotny czynnik stymuluj ący wzrost efektywno ści i innowacyjno ści polskiej gospodarki.

Działania adaptacyjne wi ąŜą si ę ze znacznymi kosztami. W perspektywie globalnej najwi ększe koszty zostan ą poniesione przez kraje rozwijaj ące si ę, w których konieczne wydatki mog ą si ęga ć nawet 100 mld USD rocznie. Prognozy dotycz ące kosztów w Europie przywoływane przez Europejsk ą Agencj ę Środowiska mówi ą o kwotach rz ędu kilku miliardów Euro rocznie w perspektywie krótkoterminowej i dziesi ątkach miliardów w perspektywie długoterminowej. Mimo ró Ŝnic w dost ępnych szacunkach dotycz ących kosztów na poziome globalnym, unijnym i poszczególnych krajów, autorzy analiz s ą zgodni co do tego, Ŝe ewentualne zaniechanie działa ń adaptacyjnych spowoduje straty o jeszcze wi ększej warto ści.

Istot ą działa ń adaptacyjnych podejmowanych zarówno przez podmioty publiczne, jak i prywatne, poprzez realizacj ę polityk, inwestycje w infrastruktur ę i technologie, a tak Ŝe zmiany zachowa ń, jest unikni ęcie ryzyk i wykorzystanie szans. Zmiany klimatu nale Ŝy postrzega ć jako potencjalne ryzyko, które powinno by ć brane pod uwag ę przy tworzeniu np. mechanizmów regulacyjnych i planów inwestycyjnych, podobnie jak brane pod uwag ę s ą ryzyka o charakterze makroekonomicznym, czy geopolitycz- nym.

Konieczno ść opracowania strategii adaptacyjnej (Strategicznego Planu Adaptacyjnego) wynika ze stanowiska rz ądu przyj ętego w dniu 19 marca 2010 roku przez Komitet Europejski Rady Ministrów jako wypełnienie postanowie ń dokumentu strategicznego Komisji Europejskiej – Białej Ksi ęgi [COM (2009) 147] ws. adaptacji do zmian klimatu. Zgodnie z tym stanowiskiem rz ądu Strategia obejmuje: • przygotowanie do adaptacji sektorów najbardziej wra Ŝliwych na zmiany klimatu, tj. rolnictwa i obszarów wiejskich; zasobów i gospodarki wodnej, strefy wybrze Ŝa i obszarów morskich; zdrowia człowieka, zwierz ąt i ro ślin oraz niektórych sektorów gospodarczych; • wł ączenie strategii adaptacyjnych do strategii i polityk społeczno-gospodarczych na poziomie kraju i regionów oraz sektorów, zwłaszcza do programów rozwoju regionalnego; • wymian ę informacji o wdra Ŝanych przedsi ęwzi ęciach i zwi ększanie świadomo ści społecze ń- stwa.

Skutkiem ocieplania si ę klimatu jest wzrost wyst ępowania gro źnych zjawisk pogodowych. Ocena wra Ŝliwo ści i skutki zmiany klimatu na poszczególne sektory:

Rolnictwo. Rolnictwo nale Ŝy do tych obszarów gospodarki, które s ą lub b ędą znacz ąco dotkni ęte negatywnymi skutkami zmiany klimatu. Wi ększe ryzyko utraty plonów i pogorszenie ich jako ści mo Ŝe spowodowa ć zmniejszenie produkcji rolniczej, czego konsekwencj ą mo Ŝe by ć niestabilna sytuacja ekonomiczna w rolnictwie. Konieczne jest zatem z jednej strony zabezpieczenie gospodarstw przed skutkami wyst ępowania ekstremalnych zjawisk pogodowych wynikaj ących ze zmian klimatu, z drugiej za ś strony wsparcie odbudowy zniszczonego w wyniku kl ęsk Ŝywiołowych, niekorzystnych zjawisk klimatycznych lub katastrof, potencjału produkcyjnego. Wraz ze wzrostem temperatury poprawiaj ą si ę warunki klimatyczne do uprawy ro ślin ciepłolubnych w Polsce. Wzrost temperatury w okresie pó źnozimowym i wczesnowiosennym przyspiesza pocz ątek okresu wegetacyjnego i stwarza

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

mo Ŝliwo ść wcze śniejszego rozpocz ęcia prac polowych oraz wypasu bydła. Wcze śniejszy siew odbywa si ę cz ęsto w warunkach dostatecznego uwilgotnienia gleby, co pozwala unikn ąć negatywnych skutków ewentualnych susz wiosennych. Wy Ŝsza temperatura w okresie letnim powoduje dodatkowy stres termiczny dla zwierz ąt, co mo Ŝe wpływa ć na zmniejszenie produktywno ści stad, a w przypadku bydła mlecznego zmniejsza ć mleczno ść oraz cechy jako ściowe mleka. Wy Ŝsza temperatura wymaga rozbudowy urz ądze ń chłodniczych tak Ŝe w przechowalnictwie surowców zwierz ęcych (jaj, mleka i mi ęsa), co wpływa na wzrost zapotrzebowania na energi ę, a tym samym na koszty produkcji.

Le śnictwo: Ocena wra Ŝliwo ści lasów i gospodarki le śnej oraz całego sektora le śno-drzewnego na zmiany warunków klimatycznych zawiera zarówno negatywne, jak i pozytywne elementy, a mo Ŝna j ą zawrze ć w nast ępuj ących punktach: • zmiana lokalizacji lasów i przesuni ęcie si ę optimum ekologicznego dla wielu gatunków drzew; przesuni ęcie lub zanik niektórych formacji le śnych; • zmniejszenie (cho ć niekiedy zwi ększenie) produktywno ści ekosystemów, zarówno drewna, jak i produktów niedrzewnych, na jednostk ę powierzchni; • zmiany w typie i nasileniu wyst ępowania szkodników i chorób; • uszkodzenie funkcji ekosystemowych, tj. cykli geobiochemicznych i przemian energii (rozkład i mineralizacja materii organicznej); • wzrost lub spadek retencji elementów od Ŝywczych; • zmiany cykli reprodukcyjnych (pogorszenie lub poprawa warunków odnawiania si ę lasów); • zmiany warto ści/atrakcyjno ści ekosystemów le śnych jako miejsc wypoczynku i rekreacji.

Zasoby i gospodarka wodna. Zasoby wód powierzchniowych w Polsce s ą szczególnie wra Ŝliwe na warunki klimatyczne, przede wszystkim na wahania opadów i parowanie. W latach 1997–2003 odnotowano wzrost cz ęstotliwo ści wyst ępowania wezbra ń, a jednocze śnie wyra źny wzrost odpływu i to zarówno w półroczu zimowym, jak i letnim. W tych latach Polska do świadczyła szeregu katastrofalnych powodzi. Cz ęstotliwo ść prze- pływów maksymalnych rzek o prawdopodobie ństwie 1% (woda stuletnia) wzrosła dwukrotnie w latach 1981–2000 w porównaniu z latami 1961–1980. Średnia roczna liczba dni z pokryw ą śnie Ŝną w obu okresach prognostycznych wykazuje tendencj ę spadkow ą. Wyniki wszystkich analizowanych modeli klimatycznych symuluj ą wzrost temperatury wody. Najwy Ŝszy wzrost temperatury wody nawet o 4°C prognozowany jest dla miesi ęcy wiosennych (kwiecie ń, maj) oraz w grudniu. W przemy śle, energetyce i gospodarce komunalnej wdra Ŝanie mniej wodochłonnych technologii i bardziej efektywne wykorzystywanie zasobów spowoduje, Ŝe zu Ŝycie wody w tych sektorach b ędzie spada ć przez cały okres prognozowania. Jedynym sektorem, w którym średnie roczne potrzeby wodne wykazuj ą stał ą tendencj ę rosn ącą jest rolnictwo. Wraz z rozwojem technicznym rolnictwa b ędzie rosła jego efektywno ść ekonomiczna, poci ągaj ąc za sob ą zwi ększone zu Ŝycie wody. Potrzeby wodne s ą zró Ŝnicowane regio- nalnie i s ą funkcj ą strategii rozwojowych. Najwi ększy wzrost potrzeb w stosunku do stanu aktualnego w pierwszym okresie prognozowania b ędzie w województwach centralnych i wschodnich oraz lubu- skim.

Bioró Ŝnorodno ść . Wra Ŝliwo ść gatunków i siedlisk jest nie tylko uwarunkowana zmianami temperatury czy opadów, lecz tak Ŝe zmianami cz ęstotliwo ści i amplitudy zjawisk ekstremalnych, takich jak powodzie, wichury, ulewy. Wpływ wymienionych warunków spowoduje zmiany w zasi ęgu wyst ępowania gatunków, wielko ści populacji, parametrach rozrodu, a w konsekwencji całej bioró Ŝnorodno ści. Spo- dziewane ocieplanie si ę klimatu spowoduje intensyfikacj ę migracji gatunków z Europy Południowej, z równoczesnym wycofywaniem si ę tych gatunków, które nie s ą przystosowane do wysokich temperatur i suszy latem, a dobrze znosz ą ostre mrozy. Wpływ zmian klimatu na bioró Ŝnorodno ść był rozpatry- wany w dwóch aspektach: z punktu widzenia siedlisk przyrodniczych i gatunków oraz zmienno ści przestrzennej wynikaj ącej z poło Ŝenia geograficznego. Grupa siedlisk wód słodkich płyn ących i stoj ą- cych jest bardzo wra Ŝliwa na zmiany klimatyczne, takie jak wzrost opadów nawalnych, okresy suche, intensyfikacja procesów eutrofizacji wód stoj ących i płyn ących. Podobnie wysoka wra Ŝliwo ść na zmiany w środowisku wodnym cechuje siedliska z grupy torfowisk, trz ęsawisk i źródlisk śródl ądowych. Zmiany w re Ŝimie opadowym i wzrost ewapotranspiracji w poł ączeniu z antropogenicznym odwodnieniem ich stanowi istotne zagro Ŝenie dla tych siedlisk. Zanik bagien, małych zbiorników wodnych, a tak Ŝe potoków i małych rzek jest najwi ększym zagro Ŝeniem dla licznych gatunków, które b ądź to bezpo średnio bytuj ą na tych terenach, b ądź korzystaj ą z nich jako rezerwuarów wody pitnej. Dotyczy to te Ŝ ł ąk wilgotnych i pastwisk, b ędących siedliskiem dla wielu ro ślin ł ąkowych, które zostały w ostatnich dekadach wytrzebione na rzecz monokultur trawy oraz b ędących wa Ŝną baz ą pokarmow ą dla licznych

72 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024 gatunków zwierz ąt. Grupy wrzosowisk i zaro śli oraz naturalnych i półnaturalnych formacji ł ąkowych i muraw tak Ŝe s ą zagro Ŝone przez obni Ŝenie poziomu wód gruntowych i cz ęste susze. Zjawiska te b ę- dą powodowa ć ich stopniowe przechodzenie od postaci wilgotnych i świe Ŝych do bardziej termofil- nych. W górach wra Ŝliwe na zmiany klimatu s ą zbiorowiska muraw alpejskich, szczególnie naraŜone na zanikanie w miar ę przesuwania w gór ę pi ęter termicznych. Spo śród siedlisk le śnych do najbardziej zagro Ŝonych nale Ŝy zaliczy ć siedliska lasów bagiennych, z powodu spadku poziomu wód gruntowych, lasy wysokogórskie i silnie termofilne lasy d ębowe oraz niektóre postaci lasów na stokach południo- wych i zachodnich, szczególnie nara Ŝonych na skutki susz wiosenno-letnich. Silnie nara Ŝone na utrat ę warto ści b ędą obszary Natura 2000 desygnowane dla ochrony pojedynczego przedmiotu, który jednocze śnie jest silnie zagro Ŝony zmianami klimatycznymi, w wyniku których mo Ŝe on dozna ć znacz ącego pogorszenia parametrów struktury i funkcji w stosunkowo krótkim czasie. Obszary Natura 2000 le Ŝą ce w pasie Nizin Polskich nale Ŝy generalnie uzna ć za silnie nara Ŝone, co zwi ązane jest z obni Ŝaniem poziomu wód gruntowych.

Energetyka. Sektor energetyki jest relatywnie mało wra Ŝliwy na zmiany klimatu. Wzrost temperatury jest korzystny z punktu widzenia zapotrzebowania na energi ę elektryczn ą i ciepło. Zmniejsza si ę zapotrzebowanie na ogrzewanie pomieszcze ń, a tak Ŝe wyrównaniu ulegaj ą zmiany obci ąŜ enia w wyniku zmniejszenia ró Ŝnic mi ędzy zapotrzebowaniem minimalnym i maksymalnym, co dotyczy zarówno energii elektrycznej i ciepła. Wzrost temperatury mo Ŝe jednak wpływa ć na zwi ększenie zapotrzebowania na chłód, a tym samym energi ę elektryczn ą. W przypadku zapotrzebowania nie mo Ŝna zatem wskaza ć prawdopodobnych zagro Ŝeń i strat. Najczulsz ą, z punktu widzenia zmian klimatu, składow ą sektora energetyki jest infrastruktura wykorzystywana do dystrybucji energii elektrycznej. Ju Ŝ obecnie obfite opady śniegu poł ączone z przechodzeniem temperatury przez warto ść 0°C powoduj ą masowe awarie sieci niskiego napi ęcia i nawet kilkudniowe braki zasilania, głównie na obszarach wiejskich. Wzrost temperatury w warunkach krajowych spowoduje, Ŝe zim ą dni o temperaturze ok. 0°C znacznie przyb ędzie. Wzrasta ć b ędą zatem straty spowodowane brakiem zasilania w energi ę elektryczn ą. Istotnym problemem w elektrowniach cieplnych jest dost ępno ść wody dla potrzeb chłodzenia i uzupełniania obiegu. Rozwój technologiczny zmniejszy energochłonno ść poszczególnych sektorów gospodarki. Energooszcz ędno ść struktur budowlanych, odpowiednie materiały, inteligentna obudowa budynku, systemy odpowiednio zarz ądzane i sterowane spowoduj ą, Ŝe budynki b ędą zeroenergetyczne w odniesieniu do ciepła na potrzeby ogrzewania pomieszcze ń. Natomiast b ędą produkowa ć energi ę elektryczn ą i ciepło, co zostanie wykorzystane do zaopatrywania budynków, za ś nadmiar energii będzie magazynowany albo oddawany do sieci elektroenergetycznej lub ciepłowniczej. Wraz ze wzrostem średniej temperatury wzro śnie efektywno ść działania cieplnych systemów słonecznych. Zmiany klimatu b ędą wi ęc miały korzystny wpływ w tym zakresie. Ponadto przyszłe technologie energetyczne OZE b ędą mniej wra Ŝliwe na zmiany klimatu, co zapewni odpowiedni rozwój poszczególnych technologii i ich adaptacj ę do nowych warunków.

Budownictwo. Konstrukcja no śna obiektów budownictwa mieszkaniowego na terenach zurbanizowanych jest wra Ŝliwa na czynniki klimatyczne. Przy zmieniaj ących si ę warunkach klimatycznych stosowane obecnie normy i wska źniki trzeba b ędzie dostosowa ć do tych zmian. Budownictwo usługowe i produkcyjne na terenach wiejskich, takie jak: magazyny, szklarnie oraz naziemne stalowe zbiorniki na gnojowic ę wra Ŝliwe s ą na silne podmuchy wiatru lub na intensywne opady śniegu. Wyj ątkow ą wra Ŝliwo ści ą na podwy Ŝszon ą temperatur ę charakteryzuj ą si ę: szpitale, hospicja, domy opieki i przedszkola, które w okresie lata musz ą by ć wyposa Ŝone w klimatyzacj ę ze wzgl ędu na stres termiczny.

Transport. Infrastruktura transportu drogowego i kolejowego jest najbardziej wra Ŝliwa na czynniki klimatyczne, przede wszystkim na: silny wiatry, opady śniegu, oblodzenie, deszcz i mróz. Ze wzgl ędu na prognozowane zmiany struktury opadów wi ększego znaczenia nabierze m.in. poprawne okre ślanie światła mostów i przepustów, projektowanie drogi na dojazdach do mostów, problem osuwisk i zagadnienia zwi ązane z odwodnieniem powierzchni transportowych oraz kwestie przej ść podziemnych, tuneli i in. Równie niekorzystne jest oddziaływanie wysokich temperatur (upałów) – szczególnie długotrwałych – na infrastruktur ę drogow ą i kolejow ą. Istotny jest problem wpływu wysokich temperatur na nawierzchnie powierzchni komunikacyjnych.

Gospodarka przestrzenna i miasta. Wysokie temperatury powietrza w du Ŝych miastach zwi ększaj ą efekt miejskiej wyspy ciepła (MWC). Prognozowane zwi ększenie cz ęstotliwo ści i intensywno ści fal upałów mo Ŝe pogł ębia ć zjawiska zwi ązane z MWC i jej skutkami dla warunków Ŝycia oraz zdrowia

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

ludzi. W obliczu zmian klimatu mo Ŝna oczekiwa ć coraz cz ęstszych powodzi miejskich generowanych głównie przez nawalne opady deszczu. Zagro Ŝenie tym rodzajem powodzi zwi ększa niewydolno ść systemu odwadniaj ącego oraz uszczelnienie powierzchni terenu ograniczaj ącego mo Ŝliwo ści retencji wodnej.

Zdrowie. Wzrost ryzyka zgonu lub choroby podczas fal gor ąca jest zwi ązany nie tylko z wysok ą temperatur ą powietrza, ale tak Ŝe du Ŝym nat ęŜ eniem promieniowania słonecznego oraz wysok ą wilgotno ści ą powietrza. W Polsce najwy Ŝszy wzrost ryzyka zgonu towarzyszy du Ŝemu stresowi gor ąca i wynosi dla zgonów z ogółu przyczyn +23% w stosunku do warunków termoneutralnych i +24% dla zgonów z powodu chorób układu kr ąŜ enia. Grupami szczególnie wra Ŝliwymi na wpływ wysokiej temperatury s ą osoby starsze i małe dzieci, u których łatwo dochodzi do zaburze ń gospodarki cieplnej organizmu, oraz osoby ze specyficznymi schorzeniami. W okresie zimowym najbardziej niebezpieczne dla organizmu s ą du Ŝe, gwałtowne spadki temperatury powietrza, które mog ą sta ć si ę przyczyn ą nagłych zgonów, zwłaszcza osób starszych z chorobami t ętnic czy z chorob ą niedokrwienn ą serca. Pozytywnym skutkiem post ępuj ącego ocieplenia okresów zimowych jest wyra źne zmniejszenie liczby zgonów z wychłodzenia organizmu. Pod koniec XXI wieku liczba takich zdarze ń mo Ŝe si ę zmniejszy ć o 45–80%. Ze wzrostem temperatury powietrza wi ąŜ e si ę tak Ŝe inwazja chorób odkleszczowych. Symulacje zakładaj ą wzrost liczby zachorowa ń na borelioz ę od 20% do 50%. W Polsce od kilkudziesi ęciu lat notuje si ę wzrost zachorowalno ści na alergi ę pyłkow ą. Pod wpływem zmian klimatu, a zwłaszcza wzrostu temperatury obserwuje si ę m.in.: coraz wcze śniejszy pocz ątek sezonów pyłkowych, zwłaszcza na wiosn ę (drzewa wczesnowiosenne) – średnio o 6 dni, wydłu Ŝenie sezonu pyłkowego o 10–11 dni.

Turystyka i rekreacja. Zmiany klimatu b ędą wpływa ć na rozwój turystyki w Polsce poprzez wzrost atrakcyjno ści wybrze Ŝa Bałtyku i pojezierzy w wyniku wzrostu temperatury i poprawy warunków solarnych w lecie. Turystyce w całym kraju sprzyja ć b ędzie wydłu Ŝenie sezonu letniego w turystycznych regionach Polski, co umo Ŝliwi poszerzenie oferty wypoczynku. Jednocze śnie nale Ŝy oczekiwa ć zmniejszenia atrakcyjno ści turystycznej rejonów o wysokim ryzyku wyst ąpienia ekstremalnych zjawisk pogodowych i ich skutków oraz o słabym systemie ostrze Ŝeń. Tak Ŝe utrata lub obni Ŝenie warto ści zasobów przyrodniczych w wyniku zmian klimatu (np. zanikanie jezior) b ędzie powodowa ć spadek atrakcyjno ści turystycznej.

Wdro Ŝenie działa ń adaptacyjnych przyczyni si ę do ograniczenia wpływu negatywnych konsekwencji zmian klimatu na działalno ść człowieka, głównie poprzez zmniejszenie strat finansowych zwi ązanych z usuwaniem skutków wywołanych zmianami klimatu, a tak Ŝe konsekwencji społecznych. Korzy ści ą z wdro Ŝenia działa ń jest tworzenie dodatkowego dobra publicznego, z którego mog ą korzysta ć wszyscy ludzie. Korzy ści ą gospodarcz ą s ą równie Ŝ pozytywne efekty zewn ętrzne działa ń adaptacyjnych rozumiane jako win-win adaptation . Zmniejszenie np. wodochłonno ści gospodarki przyczyni si ę do uzyskania wymiernych oszcz ędno ści finansowych i ochrony środowiska. Dostosowanie procesów społeczno-gospodarczych do warunków klimatycznych pomo Ŝe zmniejszy ć i korzystnie przeło Ŝy si ę na jako ść Ŝycia i popraw ę warunków funkcjonowania ludno ści poprzez popraw ę dost ępu do niezb ędnych zasobów i ich lepsz ą jako ść . Warunkiem powodzenia realizacji strategii adaptacyjnej jest wł ączenie zidentyfikowanych kierunków działa ń adaptacyjnych do zmian klimatu do polityk i strategii rozwoju na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym, przy zastosowaniu zasady integracji działa ń szczególnie w sektorze gospodarki, środowiska, zdrowia czy rolnictwa.

Zadaniami wynikaj ącymi dla Polski ze Strategii UE w zakresie przystosowania si ę do zmiany klimatu są: 1. Zapewnienie wspólnego podej ścia i pełnej zgodno ści pomi ędzy krajow ą strategi ą adaptacji i krajowym planem zarz ądzania zagro Ŝeniami. 2. Tworzenie lokalnych i regionalnych planów zapobiegania zjawiskom ekstremalnym w ramach planów zarz ądzania kryzysowego. 3. Podj ęcie działa ń adaptacyjnych na wszystkich poziomach – lokalnym, regionalnym i krajowym. 4. Opracowywanie do 2020 roku miejskich strategii adaptacyjnych przygotowywanych w koordynacji z innymi strategiami politycznymi na podstawie do świadcze ń Porozumienia Burmistrzów dla miast powy Ŝej 150 tys. mieszka ńców. 5. Współpraca transgraniczna z s ąsiednimi krajami w celu wdra Ŝania działa ń adaptacyjnych. 6. Udział Polski w transgranicznych, ponadnarodowych i mi ędzyregionalnych programach dotycz ących adaptacji do zmian klimatu.

74 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

7. Współpraca z krajami UE, Komisj ą Europejsk ą i Mi ędzyrz ądowym Zespołem ds. Zmian Klimatu (IPCC) w celu doprecyzowania luk w wiedzy w zakresie m.in. takich zagadnie ń, jak: koszty i korzy ści zwi ązane z adaptacj ą; lokalne i regionalne analizy i oceny ryzyka; ramy, modele i narz ędzia (wspieraj ące proces decyzyjny) ocena skuteczno ści ró Ŝnych działa ń adaptacyjnych; monitorowanie i ocena dotychczasowych działa ń adaptacyjnych. 8. Współudział Polski w tworzeniu zapisów w procesie przygotowania nowych dokumentów UE w sprawie w sprawie ubezpiecze ń od kl ęsk Ŝywiołowych i katastrof spowodowanych przez człowieka; 9. Powołanie Krajowego Punktu Kontaktowego ds. Adaptacji (KPKA) do ko ńca 2013 roku z nast ępuj ącym zakresem zada ń: koordynacja zagadnienia adaptacji do zmian klimatu w kraju; opracowanie planu realizacji strategii i nadzór nad wdra Ŝaniem; współpraca z innymi resortami w kraju w procesie wdra Ŝania; prowadzenie działa ń informacyjnych i sprawozdawczych w zakresie adaptacji do zmian klimatu i współpraca z Komisj ą Europejsk ą; rozwijanie krajowego portalu informacyjnego w zakresie adaptacji do zmian klimatu i jego ci ągła aktualizacja; interakcja mi ędzy unijn ą platform ą informacyjn ą CLIMATE-ADAPT a portalem krajowym; interakcja mi ędzy krajowym portalem a innymi platformami informacyjnymi; wymiana dobrych praktyk mi ędzy Polsk ą a innymi krajami UE, regionami, miastami i innymi zainteresowanymi stronami. 10. Powołanie Komitetu Monitoruj ącego ds. Adaptacji (KMA) w celu: opracowania zasad monitorowania i oceny działa ń adaptacyjnych na podstawie unijnych wytycznych; uruchomienia monitoringu wdra Ŝania działa ń adaptacyjnych; utworzenia systemu gromadzenia, weryfikacji i raportowania post ępów w realizacji strategii. 11. Zapewnienie finansowania działa ń adaptacyjnych uj ętych w SPA 2020 w ramach m.in.: europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych na lata 2014–2020; programu „Horyzont 2020” i instrumentu finansowego LIFE; projektów mi ędzynarodowych instytucji finansowych takich jak: Europejski Bank Inwestycyjny i Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju; z przychodów ze sprzeda Ŝy uprawnie ń do emisji na aukcji w ramach EU ETS.

5.18. Edukacja ekologiczna społecze ństwa Edukacja ekologiczna znalazła stosown ą rang ę zarówno w Konstytucji RP (art. 5 i 74) jak i sektorowych uregulowaniach prawnych, przede wszystkim w ustawach: Prawo ochrony środowiska, w ustawie o ochronie przyrody, w ustawie o systemie o światy. Ustawa o ochronie przyrody mówi, i Ŝ „Popularyzowanie, informowanie i promocja ochrony przyrody s ą obowi ązkiem organów administracji publicznej, instytucji naukowych i o światowych, a tak Ŝe publicznych środków masowego przekazu”. Istotne znaczenie dla edukacji ekologicznej wynika równie Ŝ z podpisanych przez Polsk ę dokumentów mi ędzynarodowych przede wszystkim Agendy 21. Ponadto warto ść maj ą inne mi ędzynarodowe kon- wencje, których Polska jest sygnatariuszem takie jak: Konwencja o ochronie ró Ŝnorodno ści biologicznej, Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, Konwencja o dost ępie do informacji, udziale społecze ństwa w podejmowaniu decyzji oraz dost ępie do sprawiedliwo ści w spra- wach ochrony środowiska. Umieszczanie zapisów dotycz ących edukacji w mi ędzynarodowych kon- wencjach i zapisach świadczy o du Ŝej roli jak ą promocja edukacji ekologiczna powinna pełnić w dzia- łaniach na rzecz ochrony środowiska. W wyniku realizacji ustale ń Agendy 21 przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Ministerstwo Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Le śnictwa, powstał w 2000 r. dokument pn. Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej (NSEE). Zostały w nim okre ślone cele, z których do podstawowych nale Ŝą mie- dzy innymi, upowszechnianie idei ekorozwoju we wszystkich sferach Ŝycia oraz wdro Ŝenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej. Cele zawarte w Strategii Edukacji Ekologicznej i przeło Ŝone na konkretne zadania, uj ęte zostały w Narodowym Programie Edukacji Ekologicznej (2000/2001). Nale Ŝą do nich: • rozpowszechnianie idei ekorozwoju we wszystkich sferach Ŝycia, uwzgl ędniaj ąc równie Ŝ prac ę i wypoczynek; czyli obj ęcie stał ą edukacj ą ekologiczn ą wszystkich mieszka ńców Rzeczpospo- litej Polskiej, • wdro Ŝenie edukacji ekologicznej jako przedmiotu interdyscyplinarnego na wszystkich stop- niach edukacji formalnej i nieformalnej

Edukacja środowiskowa (edukacja ekologiczna) jest koncepcj ą kształcenia i wychowywania społe- cze ństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego zgodnie z hasłem „my śle ć globalnie, działa ć lokalnie". Wa Ŝnym elementem jest ł ączenie wiedzy przyrodniczej z humanistyczn ą oraz dzia- łaniami praktycznymi.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Obejmuje ona przedstawianie we wszystkich działaniach tematyki z zakresu ochrony i kształtowania środowiska. Musi dociera ć do wszystkich grup społecznych i wiekowych. W zwi ązku z tym wa Ŝne jest znalezienie odpowiednich środków przekazu tak, aby w najprostszy i najskuteczniejszy sposób przekazywa ć informacj ę ekologiczn ą. Uwzgl ędniaj ąc konieczne zró Ŝnicowanie form i tre ści przekazu, mo Ŝna przyj ąć podział mieszka ńców na cztery główne grupy, do których trafia ć b ędą odpowiednio przygotowane formy edukacyjne: • pracowników samorz ądowych gminy (zarz ąd i pracownicy urz ędów); • nauczyciele; • dzieci i młodzie Ŝ; • doro śli mieszka ńcy.

Nale Ŝy równocze śnie wyznaczy ć cele i efekty, jakie ma przynie ść prowadzona akcja edukacyjno- informacyjna. S ą nimi przede wszystkim: • ograniczenie zanieczyszczania wód – poprawa ich jako ści; • ograniczenie zanieczyszcze ń powietrza; • poprawa stanu zieleni (parki, lasy); • powstanie trwałych grup mieszka ńców, współpracuj ących z samorz ądem lokalnym; • podejmuj ących nowe wyzwania w zakresie edukacji ekologicznej; • zwi ększenie sprzyjaj ącego nastawienia społeczno ści lokalnej do ochrony środowiska.

5.18.1. Decydenci Elementami edukacji ekologicznej w śród grupy pracowników samorz ądowych powinny by ć organizowane dla nich spotkania ze specjalistami, udział w konferencjach i szkoleniach, konsultacje z prakty- kami, którzy realizuj ą podobne zadania z zakresu zrównowa Ŝonego rozwoju i ochrony środowiska na własnym terenie. Nale Ŝy podkreśli ć, Ŝe akcja edukacyjna prowadzona w śród decydentów nie mo Ŝe mie ć charakteru jednostkowego. Powinna by ć prowadzona w sposób cykliczny (uwzgl ędniaj ąca pozo- stałe obowi ązki wynikaj ące z pełnionych przez te osoby funkcji) zapewniaj ąca ci ągłe doskonalenie si ę i dokształcanie tej grupy osób.

5.18.1. Nauczyciele Drug ą grup ą osób („decydenci po średni”), które powinny zosta ć obj ęte akcj ą edukacyjn ą w pierwszej kolejno ści s ą osoby, które z racji wykonywanego zawodu maj ą cz ęsty kontakt z szersz ą grup ą mieszka ńców. Do grupy tych osób nale Ŝy zaliczy ć mi ędzy innymi urz ędników, nauczycieli, ksi ęŜ y a tak Ŝe pracowników słu Ŝb komunalnych. Prowadzenie w śród tej grupy osób edukacji powinno koncentrowa ć si ę na zorganizowaniu im głównie cyklu spotka ń i szkole ń, a tak Ŝe zapewnienia dost ępu do jak naj- szerszych zasobów materiałów literatury fachowej (czasopisma, periodyki, ksi ąŜ ki, wydawnictwa mul- timedialne). Uzupełnieniem mogłyby by ć tak Ŝe wyjazdy terenowe pozwalaj ące przekona ć si ę naocznie o wybranych zagadnieniach z tematyki ochrony środowiska. Bardzo istotne jest aby w zaplanowanym cyklu spotka ń znalazło si ę co najmniej jedno dotycz ące form przekazywania informacji. Dotyczy to głównie osób maj ących bezpo średni kontakt z wi ększ ą liczb ą osób. Nabyta wiedza powinna im ułatwi ć przekazywanie informacji, prowadzenie spotka ń czy wykładów, przekonywanie do własnego stanowiska. Istotne jest aby osoby szczególnie z tej grupy, jako grupy du Ŝego zaufania społecznego, w sposób rzetelny przedstawiały wszystkie aspekty planowanych do wprowadzenia inwestycji czy zmian w zakresie zagadnie ń ochrony środowiska. Musz ą by ć przygotowani do spotkania z lud źmi o ró Ŝnym poziomie świadomo ści ekologicznej i umie ć odpowiednio dostosowa ć form ę przekazywanych informacji.

5.18.2. Dzieci i młodzie Ŝ Edukacja ekologiczna w szkołach jest obowi ązkiem ustawowym. Mówi o tym ustawa o ochronie przyrody. Jednak Ŝe dotychczas brak spójnego i ogólnie obowi ązuj ącego programu edukacji ekologicznej w szkole, obejmuj ącego interdyscyplinarnie wi ększo ść nauczanych przedmiotów. Dlatego prowadzenie edukacji ekologicznej w śród dzieci i młodzie Ŝy to najwa Ŝniejszy segment działa ń edukacyjnych. Dzi ęki wyrobieniu w nich nawyków wła ściwego post ępowania w zakresie szeroko rozumianej ochrony środowiska, mo Ŝna si ę spodziewa ć, Ŝe wprowadzane inwestycje i zmiany, b ędą znajdowały przychyl- niejsze przyzwolenie społecze ństwa. Edukacja ekologiczna dzieci i młodzie Ŝy w du Ŝej mierze powinna opiera ć si ę na placówkach o świato- wych wszystkich szczebli. Z uwagi na brak odr ębnego przedmiotu obejmuj ącego tylko zagadnienia

76 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024 edukacji ekologicznej tre ści te powinny by ć wł ączane i realizowane w ramach programów nauczania dla poszczególnych grup wiekowych (np. poprzez programy autorskie nauczycieli). Przedszkola jako pierwszy etap edukacji powinien odgrywa ć zasadnicz ą rol ę w kształtowaniu pozy- tywnych wzorców ekologicznych. Celem wychowania przedszkolnego w sferze kształtowania świado- mo ści ekologicznej jest przede wszystkim: • wyzwalanie ch ęci oraz kreowanie umiej ętno ści obserwowania środowiska naturalnego, • kształtowanie wra Ŝliwo ści zarówno na pi ękno jak i na szkody w środowisku, • uczenie szacunku dla innych istot, • oddziaływanie na styl Ŝycia i świadomo ść ekologiczn ą rodziców, • kształtowanie nawyków i zachowa ń proekologicznych w Ŝyciu codziennym.

Program przedszkolny powinien przekazywa ć okre ślone tre ści ekologiczne, jednak nie w postaci m ę- cz ącej wiedzy encyklopedycznej a zabaw i gier, zgodnie ze sprawdzon ą zasad ą „bawi ąc – uczy ć”. Powinno to dotyczy ć zarówno wiedzy teoretycznej jak i praktycznej. Bardzo wa Ŝną kwesti ą jest świadomo ść samych wychowawców przedszkolnych, którzy powinni wy- chodzi ć z własn ą inicjatywą, wspieran ą przez swoj ą pomysłowo ść . Do podstawowych metod edukacji ekologicznej w przedszkolu powinno nale Ŝeć organizowanie w przedszkolach zaj ęć kształtuj ących ciekawo ść i szacunek do przyrody. Mo Ŝna tu wymieni ć chocia Ŝby wycieczki na łono natury, które s ą jednym z lepszych sposobów zapoznania dzieci z okoliczn ą przyro- dą i zasadami jej funkcjonowania. Wycieczki te pełni ą rol ę edukacyjn ą i poznawcz ą, s ą te Ŝ niejedno- krotnie pierwsz ą szans ą na samodzielny, nieskr ępowany i pełny kontakt z natur ą. Rol ę terenów wy- cieczkowych mog ą bardzo dobrze pełni ć ście Ŝki edukacyjne, le śne kompleksy promocyjne czy inne okoliczne ciekawe przyrodniczo tereny. Atrakcyjna forma zaj ęć powinna by ć poparta odpowiedni ą wiedz ą nauczycieli, którzy b ędą tłumaczy ć i wyja śnia ć a tak Ŝe odpowiada ć na pytania swoich wycho- wanków. Po Ŝyteczne mog ą by ć równie Ŝ działania maj ące rozbudzi ć ciekawo ść przyrodnicz ą i ch ęć poznania przyrody, takie jak: hodowla małych zwierz ąt domowych, uprawa kwiatów itp. Zasób metod jest praktycznie nieograniczony i zale Ŝy tylko od pomysłowo ści i inwencji samych wychowawców. Nale Ŝy za- znaczy ć, Ŝe ćwiczenia praktyczne powinny by ć oparte na mo Ŝliwie du Ŝej liczbie pomocy naukowych i zabawek. Ponadto udział w cyklicznych akcjach regionalnych typu: Sprz ątanie świata, Dzień ziemi, Dzie ń ochrony środowiska przyczyni si ę do dbało ści o czysto ść swojego miejsca zamieszkania.

Kolejnym etapem w edukacji ekologicznej s ą szkoły podstawowe i ponadpodstawowe. Wa Ŝną kwesti ą jest zachowanie ci ągło ści edukacji zapocz ątkowanej na etapie przedszkolnym. W zwi ązku z dorasta- niem młodzie Ŝy mo Ŝliwe jest przekazywanie tre ści w sposób bardziej wieloaspektowy. Rol ę inicjato- rów i pomysłodawców akcji proekologicznych powinni pełni ć nauczyciele i wychowawcy klas. Dlatego bardzo wa Ŝna jest odpowiednia edukacja skierowana do nauczycieli nauczania pocz ątkowego dotycz ąca kursów metodycznych w zakresie edukacji ekologicznej. Zaprocentuje to wi ększ ą świadomo- ści ą ekologiczn ą samych nauczycieli, przyczyni si ę do podniesienia poziomu lekcji i zaj ęć i wyj ścia poza sztywne ramy obowi ązuj ących programów. Istotne jest równie Ŝ wprowadzenie tre ści ekologicznych do wszystkich przedmiotów nauczania np. fizyki, chemii, geografii, matematyki. Pomoc ą mog ą by ć istniej ące materiały np. zbiór zada ń dla szkół podstawowych M. Rajkiewicza, H. Sieniewicza pt. ”Ekologia w matematyce”, „W trosce o Ziemi ę” itp. Dobrym pomysłem jest tak Ŝe po świ ęcenie nieco czasu edukacji ekologicznej w trakcie godzin wycho- wawczych. Poza przekazywaniem tre ści ekologicznych w czasie lekcji konieczne jest właśnie w stosunku do dzieci i młodzie Ŝy zastosowanie tak Ŝe innych form przekazu mi ędzy innymi: organizowanie szkolnych i mi ędzyszkolnych imprez zwi ązanych z tematyk ą ekologiczn ą np. konkursów wiedzy o ekologii, olim- piad, konkursów fotograficznych. Pełni ą one istotn ą rol ę w podnoszeniu świadomo ści ekologicznej, a tak Ŝe u świadamianie młodzie Ŝy ścisłych zwi ązków człowieka ze środowiskiem i otoczeniem oraz konieczno ść bardziej harmonijnego, zrównowaŜonego i proekologicznego rozwoju kraju. Istotne s ą równie Ŝ wycieczki edukacyjne np. na składowisko, czy do Zakładu Odzysku i Unieszkodli- wiania Odpadów, oczyszczalni ścieków, stacji uzdatniania wody, a jednocze śnie na miejsca dzikich wysypisk śmieci i wylewisk ścieków. Aby prowadzone działania edukacyjne w śród dzieci i młodzie Ŝy przyniosły oczekiwane efekty niezb ędna jest ścisła współpraca z władzami samorz ądowymi. Przekazywane informacje powinny w du- Ŝej mierze odnosi ć si ę do najbli Ŝszego otoczenia (miejsca zamieszkania) czyli gminy, powiatu. Przy- kłady wła ściwe oraz wymagaj ące zmiany powinny pochodzi ć z „własnego podwórka”.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Dlatego wa Ŝnym elementem w edukacji ekologicznej powinno by ć zapoznanie młodzie Ŝy z dziedzic- twem kulturowym i przyrodniczym swojej gminy. Powinno to realizowa ć si ę poprzez cz ęste wycieczki przyrodnicze w rejony najciekawsze pod wzgl ędem ekologicznym, a tak Ŝe współprac ę szkół z nadle- śnictwami, administratorami obszarów chronionych w zakresie organizowania ście Ŝek dydaktycznych, podgl ądania przyrody, organizowania kursów na młodego stra Ŝnika przyrody. Wymiernym efektem prowadzonej edukacji b ędzie ostatecznie poprawa stanu środowiska na terenie własnej gminy. Nie ulega w ątpliwo ści, Ŝe nauczyciele i uczniowie, otrzymuj ąc wsparcie gminy lub powiatu w tym zakresie, mog ą i podejmuj ą w praktyce szereg działa ń na rzecz środowiska lokalnego, które znacznie przekraczaj ą obowi ązki programowe szkoły. Dotyczy to zarówno wsparcia programo- wego jak i finansowego, przygotowywanych przez poszczególnych nauczycieli czy całe placówki szkolne działa ń. Komórk ą, która powinna si ę zaj ąć koordynacj ą wszelkich kontaktów i działa ń pomi ę- dzy samorz ądami gminnym oraz powiatowym a placówkami o światy powinny by ć Powiatowe Centrum Edukacji Ekologicznej. Stosunkowo nieskomplikowanymi dla samorz ądów przykładami wspierania ekologicznych działa ń szkoły s ą mi ędzy innymi współfinansowanie, wspólna organizacja i pomoc merytoryczna w takich przedsi ęwzi ęciach jak: • organizacja Dnia Ziemi czy Światowego Dnia Ochrony Środowiska, • prowadzenie programów autorskich czy innowacji pedagogicznych w szkołach, • programy edukacyjne np. zwi ązane z gospodarowaniem odpadami w gminie lub innym reali- zowanym przez gmin ę przedsi ęwzi ęciem na rzecz środowiska, • konkursy zwi ązane z tematyk ą lokalnej gospodarki odpadowej, • udział pracowników samorz ądowych w zaj ęciach terenowych klas b ądź kół przyrodniczych, w charakterze specjalistów, w zakresie okre ślonym tematem zaj ęć terenowych, • udost ępnianie i popularyzacja informacji, w tym tak Ŝe materiałów drukowanych, na temat zagro Ŝeń i pro środowiskowych działa ń powiatu czy gminy, celem wspólnej edukacji mieszkań- ców tego terenu, • prenumerata czasopism przyrodniczych i ekologicznych, • wzbogacanie bibliotek szkolnych w materiały dydaktyczne przydatne w realizacji zagadnie ń zwi ązanych z gospodark ą odpadow ą, ekologi ą i ochron ą środowiska, • wspieranie programów i ekologicznych przedsi ęwzi ęć szkół np. poprzez wyposa Ŝenie ich w niezb ędne pomoce naukowe wykorzystywane podczas realizacji tych działa ń, • organizacja i prowadzenie ście Ŝek i ogródków dydaktycznych; • współorganizacja z Wojewódzkim O środkiem Metodycznym form doskonalenia nauczycieli (np. warsztatowych) w zakresie edukacji ekologicznej. W działaniach gminy na rzecz edukacji ekologicznej powinno si ę równie Ŝ zale źć wspieranie rozwoju bazy edukacyjnej dla Zielonych Szkół. Ta forma edukacji powinna by ć potraktowana priorytetowo ze wzgl ędu na optymalny sposób przybli Ŝania młodzie Ŝy istoty i znaczenia ekologii. Przy prowadzeniu edukacji ekologicznej dzieci i młodzie Ŝy (i nie tylko) zasadne jest tak Ŝe podj ęcie współpracy z ekologicznymi organizacjami pozarz ądowymi tzw. NGO (Non-Governmental Organiza- tion). Współpraca taka przyczyni si ę do wzbogacenia zakresu merytorycznego prowadzonych działa ń z drugiej za ś strony pozwoli na obni Ŝenie jej kosztów. Wielokrotnie z racji swych działań statutowych organizacje te świadcz ą sw ą pomoc w formie nieodpłatnej. Do najwi ększych organizacji ekologicznych działaj ących na terenie całego kraju mo Ŝna zaliczy ć mi ędzy innymi: Lig ę Ochrony Przyrody, Polski Klub Ekologiczny, Federacja Zielonych, Towarzystwo Ochrony Przyrody Salamandra.

5.18.3. Doro śli mieszka ńcy Edukacja osób dorosłych wymaga znalezienia wła ściwego sposobu kształtowania świadomo ści ekologicznej. Specjalnie organizowane spotkania, wykłady, czy kluby dyskusyjne nie zawsze przynosz ą, zamierzone rezultaty. Kr ąg odbiorców tego typu form edukacyjnych bywa bardzo zaw ęŜ ony (pojawiaj ą si ę tylko zainteresowani). Z bada ń wynika, Ŝe na kształtowanie świadomo ści ekologicznej du Ŝy wpływ wywieraj ą media. Przekazuj ą one wiedz ę na temat funkcjonowania, znaczenia i zagro Ŝeń przyrody, ale równie Ŝ informuj ą na bie Ŝą co o problemach i działaniach na rzecz ochrony środowiska. Edukacja ekologiczna dorosłych powinna by ć poł ączona równie Ŝ z rozrywk ą społeczno ści lokalnych. W ramach której mog ą by ć propagowane równieŜ tre ści ekologiczne. Imprezy typu festyny, wystawy, konkursy, wycieczki, koncerty itp. Zazwyczaj przeznaczone s ą dla całych rodzin. Tym samym jest sposobno ść do wł ączania dzieci w prezentacje ekologiczne i przekazywanie wiedzy rodzicom zaanga Ŝowanym w wyst ępy dzieci. Taki sposób edukowania dorosłych (rodziców) jest bardzo skuteczn ą form ą przekazywania tre ści ekologicznych. Na omawianym terenie proponowane formy przekazu tre- ści ekologicznych mog ą mie ć charakter cykliczny np. przechodz ący z gminy do gminy. Mo Ŝna do ich

78 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024 organizacji wykorzysta ć świetlice wiejskie, biblioteki czy remizy straŜackie (wystawy) a tak Ŝe boiska czy sceny widowiskowe (festyny). Dobrym pomysłem jest tak Ŝe wł ączenie do współpracy organizacji takich jak Polski Zwi ązek W ędkar- ski, Polski Zwi ązek Łowiecki, Liga Obrony Kraju, organizacji ko ścielnych i zwi ązków wyznaniowych – organizacja przez nie akcji informacyjno – edukacyjnych ma wiele zalet, mi ędzy innymi dotarcie dzi ęki temu do środowisk dot ąd nie obj ętych akcj ą edukacyjn ą. Poza tym w wielu organizacjach edukacja ta przekracza ramy „standardowej” edukacji środowiskowej. Pojawiaj ą si ę w niej elementy religijne, filo- zoficzne, etyczne, zdrowotne, społeczne, polityczne, prawne i ekonomiczne. Odr ębnym obszarem edukacji ekologicznej skierowanej do mieszka ńców gminy jest edukacja skierowana do organizatorów turystyki i wypoczynku. Turystyka i wypoczynek wpływaj ą na rozwój psychofi- zyczny człowieka oraz w du Ŝym stopniu decyduj ą o jego stosunku do środowiska przyrodniczego i kulturowego. Niewła ściwie organizowana masowa turystyka i rekreacja negatywnie oddziałuje na śro- dowisko. Konieczne jest zatem obj ęcie edukacj ą ekologiczn ą zarówno organizatorów turystyki i wypoczynku jak i osób korzystaj ących z tych usług. Organizatorzy turystyki na obszarach chronionych oraz organizacje zajmuj ących si ę eko i agroturystyk ą stanowi ą grup ę osób bardzo zainteresowanych promocj ą idei proekologicznych. Edukacja powinna obejmowa ć równie Ŝ ludno ść zamieszkał ą na tych terenach. Szczególny nacisk poło Ŝony powinien by ć na promocj ę agroturystyki oraz zasad funkcjonowania gospodarstw ekologicznych i przestawiania produkcji z tradycyjnej na ekologiczn ą. Byłaby to równie Ŝ pewna forma aktywizacji zawodowej środowisk rolniczych, skierowuj ąca aktywno ść mieszka ńców ku bardziej perspektywicznym formom działalno ści zawodowej.

5.18.4. Realizacja edukacji ekologicznej na terenie gminy Istotn ą rol ę w szerzeniu wiedzy ekologicznej na terenie gminy Gosty ń odgrywaj ą m.in.: • Urz ąd Miejski w Gostyniu; • Starostwo Powiatowe w Gostyniu; • Jednostki o światowe: przedszkola i szkoły; • Nadle śnictwa; • Komunalny Zwi ązek Gmin Regionu Leszczy ńskiego;

W ramach działa ń edukacyjnych realizowane były m.in.:

Gmina Gosty ń 2010 r. – kampania edukacyjna „Kochasz dzieci – nie pal śmieci” - w szkołach, zakładach pracy oraz instytucjach rozwieszono plakaty, ulotki informuj ące o akcji, do mieszka ńców trafiły ulotki informuj ące o szkodliwo ści spalania śmieci w domowych piecach ; w szkołach Stra Ŝ Miejska przeprowadziła pogadanki edukacyjne dot. szkodliwo ści spalania śmieci, zorganizowano konkurs plastyczny pt. „Zach ęć rodziców by nie spalali śmieci”; 2011 r. – kampania edukacyjna „Dzikie wysypiska śmieci”- stra Ŝnicy miejscy przeprowadzili cykl pogadanek edukacyjnych w szkołach podstawowych na terenie gminy, rozdano materiały informacyjne ulotki i plakaty, zorganizowano konkurs plastyczny pt. „Zach ęć rodziców by segregowali śmieci”; w telewizji lokalnej ukazał si ę spot informacyjny dotycz ący prowadzonych działa ń; 2012 r. – kontynuacja akcji „Kochasz dzieci nie pal śmieci” i „Dzikie wysypiska śmieci”. Funkcjonariu- sze Stra Ŝy Miejskie przeprowadzili cykl pogadanek edukacyjnych dla uczniów szkół podstawowych, zorganizowano konkurs wiedzy ekologicznej; 2013 r. Zorganizowano „Gminny konkurs wiedzy ekologicznej” , maj ący na celu pogł ębienie wiedzy z zakresu ekologii i ochrony środowiska , motywowanie do podejmowania działa ń na rzecz środowiska naturalnego; 2014 r. – stra Ŝnicy miejscy przeprowadzili pogadanki w szkołach podstawowych dot. problemu zanieczyszczania środowiska, poprzez spalanie śmieci i emisj ę spalin. Zorganizowano gminny konkurs ekologiczny pt. „Niska emisja – dbajmy o środowisko”.

Nadle śnictwo Piaski Projekt edukacyjny "Wybory w lesie" - Zaj ęcia prowadzone były przez pracowników Nadle śnictwa Piaski i Fundacji Projekty Edukacyjne z Poznania. Przygotowano ofert ę edukacyjn ą na czas ferii dla uczniów szkół podstawowych. Zabawa w polityk ę dla najmłodszych, która wprowadziła w le śny świat zwierz ąt. Dzieci dowiedziały si ę o zachowaniach zwierz ąt, o gatunkach chronionych, o faunie i florze okolicznych lasów. Podzieleni na zespoły uczestnicy rozpoznawali tropy zwierz ąt. Na zako ńczenie pierwszego dnia zaj ęć , najbardziej aktywni uczestnicy otrzymali ksi ąŜ ki o tematyce le śnej a pozostali

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

drobne upominki reklamuj ące działalno ść edukacyjn ą Nadle śnictwa. Kolejne dwa dni upłyn ęły pod znakiem kampanii wyborczej rywalizuj ących ze sob ą le śnych frakcji oraz działa ń dziennikarskich grupy reporterskiej. Oferta edukacyjna Nadle śnictwa obejmuje równie Ŝ zwiedzanie ście Ŝki edukacyjnej wraz z le śnikiem- przewodnikiem.

Komunalny Zwi ązek Gmin Regionu Leszczy ńskiego Jednym z podstawowych zada ń Zwi ązku okre ślonym w ustawie o utrzymaniu czysto ści porz ądku w gminach jest prowadzenie edukacji ekologicznej w zakresie prawidłowego gospodarowania odpadami komunalnymi. Komunalny Zwi ązek Gmin Regionu Leszczy ńskiego w 2014r. prowadzi szeroki zakres działa ń edukacyjnych, a sztandarowym projektem tych działań jest akcja edukacyjn ą pn.: „Kształtowa- nie świadomo ści ekologicznej uczniów szkół podstawowych z terenu Komunalnego Zwi ązku Gmin Regionu Leszczy ńskiego w zakresie prawidłowego post ępowania z odpadami komunalnymi”. Akcja ma na celu wzrost świadomo ści uczniów klas czwartych szkoły podstawowej w zakresie prawidłowego post ępowania z odpadami komunalnymi oraz niebezpiecze ństw dla środowiska i zdrowia ludzi, jakie płyn ą z nieprawidłowego post ępowania z tymi odpadami. Podczas zaj ęć przedstawiane s ą zasady prawidłowej segregacji odpadów oraz sposób post ępowania z odpadami niebezpiecznymi takimi jak przeterminowane leki, zuŜyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny, baterie i akumulatory czy świetlówki. Zaj ęcia przyczyniaj ą si ę do kształtowania prawidłowych postaw proekologicznych w śród ich uczestni- ków oraz poczucia odpowiedzialno ści za stan środowiska. W 2014 r. przeprowadzono zaj ęcia we wszystkich gminach nale Ŝą cych do Zwi ązku. Lekcje odbyły si ę w 75 szkołach i uczestniczyło w nich blisko 2500 dzieci. Projekt edukacyjny pn.: „Kształtowanie świadomo ści ekologicznej uczniów szkół podstawowych z terenu Komunalnego Zwi ązku Gmin Regionu Leszczy ńskiego w zakresie prawidło- wego post ępowania z odpadami komunalnymi” dofinansowane było przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu.

6. Efekty realizacji dotychczasowego programu ochrony środowiska Jednym z elementów opracowania niniejszego Programu jest uwzgl ędnienie oceny osi ągni ęcia celów ekologicznych wskazanych w „Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2009-2012 z perspektyw ą na lata 2013-2020”. Poni Ŝej przedstawiono ocen ę realizacji celów i kierunków działa ń ekologicznych do roku 2014 na terenie analizowanej Gminy. Wymienione cele miały by ć realizowane poprzez działania o charakterze inwestycyjnym i nieinwestycyjnym, prowadz ące do eliminacji lub ograniczenia nat ęŜ enia oddziaływania czynników zagra Ŝaj ących zasobom środowiska naturalnego oraz do odtwarzania u Ŝytkowanych zasobów.

Program ochrony przyrody i krajobrazu Cel: Ochrona i kształtowanie zasobów przyrody, w tym walorów krajobrazowych z umo Ŝliwieniem zrównowa Ŝonego rozwoju gospodarczego gminy

W 2014 r. wykonano opracowanie ekofizjograficzne dla planowanego rozszerzenia strefy gospodarczej Czachorowo. Opracowanie stanowi wa Ŝny element w procesie planowania przestrzennego. W ramach odnowie ń le śnych Nadle śnictwo Piaski wprowadziło odnowienia lasów na powierzchni 33,91 ha.

Program ochrony powierzchni ziemi, gleby i surowców naturalnych Cel: Racjonalne u Ŝytkowanie gleb oraz korzystanie z surowców naturalnych, w sposób chroni ący je przed ilo ściow ą i jako ściow ą degradacj ą. Z dniem 1 lipca 2013 r. nowe obowi ązki w zakresie utrzymania czysto ści i porz ądku przej ęła gmina. Wła ściciele nieruchomo ści nie musz ą samodzielnie podpisywa ć umów z przedsi ębiorcami na odbiór odpadów komunalnych. Równie Ŝ z tym dniem powstał obowi ązek odprowadzania na rzecz gminy zadeklarowanej opłaty od wła ścicieli nieruchomo ści zamieszkałych za wywóz odpadów z gospodarstwa domowego. Na poziomie województwa zostały skonstruowane regiony gospodarki odpadami komunalnymi. Gmina Gosty ń nale Ŝy do Regionu V. Na terenie gminy utworzony został PSZOK – na terenie Stacji Przeładunkowej Odpadów Komunalnych w Goli. W latach 2010-2015 Stra Ŝ Miejska wystawiła 19 mandatów oraz nakazów usuni ęcie odpadów z miejsca nieprzeznaczonego do ich składowania lub magazynowania. W ramach wsparcie działa ń na rzecz prawidłowego zagospodarowania obornika, gnojowicy i gnojówki wła ściciele gospodarstw rolnych zakładali płyty obornikowe (10 sztuk) i zbiorniki na gnojowic ę (1 sztu- ka).

80 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

W celu utrzymywanie urz ądze ń melioracyjnych w dobrym stanie technicznym realizowane były roboty konserwacyjne, odmulanie dna, zabudow ą uszkodzonych skarp i naprawa budowli pi ętrz ących. Cały obszar gminy Gosty ń umiejscowiony w zasi ęgu obszaru szczególnie nara Ŝonego, z którego od- pływ azotu ze źródeł rolniczych do wód nale Ŝy ograniczy ć: • w zlewni Kanału Mosi ńskiego i Kanału Ksi ąŜ - obszar wyznaczony Rozporz ądzeniem Dyrekto- ra Regionalnego Zarz ądu Gospodarki Wodnej w Poznaniu z dnia 12 lipca 2012 r. w sprawie okre ślenia w regionie wodnym Warty w granicach województwa wielkopolskiego wód wra Ŝli- wych na zanieczyszczenie zwi ązkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie nara Ŝonych, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód nale Ŝy ograniczy ć (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z 2012 r. poz. 3143). • obszar wyznaczony Rozporz ądzeniem Dyrektora Regionalnego Zarz ądu Gospodarki Wodnej w Poznaniu z dnia 11 maja 2015 r. w sprawie okre ślenia w regionie wodnym Warty w granicach województwa wielkopolskiego wód wra Ŝliwych na zanieczyszczenie zwi ązkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie nara Ŝonych, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód nale Ŝy ograniczy ć (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z 2015 r. poz. 3227). Rolnicy, których działki poło Ŝone s ą na (OSN) s ą obowi ązani do wypełnienia tzw. Programów działa ń, których celem jest zapobieganie pogorszeniu stanu wód, oraz poprawa stanu wód, w których pogorszenie ju Ŝ nast ąpiło w tym ograniczenie dopływu azotu z rolnictwa do wód i ograniczenie ich eutrofizacji.

Program ochrony wód powierzchniowych i podziemnych Cel: Racjonalna gospodarka wodno – ściekowa Na terenie gminy Gosty ń realizowana jest sukcesywna rozbudowa sieci kanalizacyjnej do stanu umo Ŝ- liwiaj ącego podł ączenie wszystkich mieszka ńców. Obecnie długo ść sieci kanalizacyjnej wynosi 116,5 km, w tym 57,4 km na terenie miasta i 59,1 km na terenach wiejskich. Liczba przył ączy do budynków wynosi 2017 sztuk. Z sieci kanalizacyjnej korzysta ł ącznie 25 281 mieszka ńców gminy, co stanowi 92,8%. Na terenie gminy powstało i funkcjonuje 12 przydomowych oczyszczalni ścieków.

Program ochrony powietrza Cel: Utrzymanie wła ściwego stanu jako ści powietrza W ramach ochrony powietrza i w celu zmniejszenia oddziaływania transportu samochodowego zrealizowano kilka przedsi ęwzi ęć ułatwiaj ących poruszanie si ę pieszo i rowerami. Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska co roku prowadzi kontrole na terenie zakładów pod wzgl ędem przestrzegania przepisów w zakresie ochrony powietrza. W latach 2012-2015 przeprowadzono ł ącznie 13 kontroli. W 2015 r. Gmina Gosty ń podeszła do opracowania i wdro Ŝenia Planu gospodarki niskoemisyjnej, który wyznacza cele w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych, zwi ększenia efektywno ści energetycznej oraz wykorzystania odnawialnych źródeł energii.

Program ochrony przed hałasem Cel: Zapobieganie uci ąŜ liwo ściom z powodu emisji hałasu do środowiska Najwi ększe inwestycje w gminie Gosty ń zrealizowane zostały w zakresie modernizacji dróg. WIOS prowadził kontrole zakładów na terenie gminy w zakresie przestrzegania przepisów dotycz ą- cych powietrza i hałasu.

Edukacja ekologiczna Cel: Zaszczepienie świadomo ści ekologicznych zachowa ń, maj ące na celu uwra Ŝliwienie na szeroko poj ęte problemy ochrony środowiska W ramach działa ń edukacyjnych realizowane były m.in.: kampanie edukacyjne „Kochasz dzieci – nie pal śmieci” , konkurs plastyczny pt. „Zach ęć rodziców by nie spalali śmieci”;kampania edukacyjna „Dzikie wysypiska śmieci”, konkurs plastyczny pt. „Zach ęć rodziców by segregowali śmieci”; spot in-

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

formacyjny dotycz ący prowadzonych działa ń, zorganizowano „Gminny konkurs wiedzy ekologicznej” przeprowadzenie przez stra Ŝników miejskich pogadanki w szkołach podstawowych dot. problemu zanieczyszczania środowiska, poprzez spalanie śmieci i emisj ę spalin, zorganizowano gminny konkurs ekologiczny pt. „Niska emisja – dbajmy o środowisko”.

W poni Ŝszej tabeli przedstawiono list ę zrealizowanych zada ń w ramach POS dla Gminy Gosty ń:

82 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Tabela 39 Raport z wykonania Programu ochrony środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2009-2012 z perspektyw ą na lata 2013-2020 Jednostka real i- Źródło Lp. Nazwa zadania Opis zadania/zrealizowane przedsi ęwzi ęcia Termin koszty zuj ąca finansowania Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne u Ŝytkowanie zasobów przyrody Inwentaryzacja przyrodnicza obszaru gminy w celu rozpoznania cennych przyrodniczo terenów, Opracowanie ekofizjograficzne dla planowane- zwłaszcza tych uj ętych w Studium Czerwiec 1. go rozszerzenia strefy gospodarczej Czacho- Gmina Gosty ń 8.450,00 Bud Ŝet gminy uwarunkowa ń i kierunków zago- 2014 r. rowo spodarowania przestrzennego gminy

Utworzenie proponowanych u Ŝyt- ków ekologicznych oraz pomników przyrody w oparciu o rozpoznane walory przyrodnicze 2. brak - - - - Inwentaryzacja pomników przyrody oraz zieleni miejskiej

Prowadzenie prac piel ęgnacyjno- konserwacyjnych w stosunku do 3. istniej ących i proponowanych Nie prowadzono - - - - pomników przyrody

Zwi ększanie lesisto ści obszaru 4. gminy Nie prowadzono - - - -

Odtwarzanie zniszczonych i tworzenie nowych korytarzy ekolo- 5. gicznych szczególnie na przebiegu Nie prowadzono - - - - granic śródpolnych

Piel ęgnacja istniej ących oraz two- Zadanie 6. rzenie nowych terenów zielonych Utrzymanie i piel ęgnacja zieleni miejskiej Gmina Gosty ń Bud Ŝet gminy ci ągłe na obszarach zabudowanych Zakładanie nowych gniazd dla 7. Nie prowadzono - - - - bocianów i utrzymanie istniej ących Ochrona powierzchni ziemi , gleby i surowców naturalnych Zlecanie bada ń odczynu glebowe- Przeprowadzanie bada ń odczynu gleb, ko- Środki własne wła- OSChR w Po- Zadanie 1. go w regularnych odst ępach czasu nieczno ści wapnowania, na zawarto ść składni- b.d. ścicieli nieruchomo- znaniu ci ągłe stacji Chemiczno- Rolniczej ków pokarmowych w glebie na indywidualne ści

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Jednostka real i- Źródło Lp. Nazwa zadania Opis zadania/zrealizowane przedsi ęwzi ęcia Termin koszty zuj ąca finansowania zlecenie rolników Wapnowanie u Ŝytków zielonych zlokalizowanych wzdłu Ŝ rzeki Kani 2. Brak danych - - - - oraz Ko ścia ńskiego Kanału Obry

Kania, Brzezinka – usuwanie zatorów koryto- Utrzymanie, modernizacja i odbu- wych z budowli i zabudowy rurowej dług. 0,2 3. dowa systemów melioracyjnych WZMiUW 2012 20.074,61 Środki własne km na cieku Brzezinka, naprawa wyrw skarpo-

wych - uzyskanie dro Ŝno ści po nawałnicy Brzezinka – roboty konserwacyjne oraz umoc- nienie skarpy koszami siatkowo-kamienistymi WZMiUW 2012 61.010,38 Środki własne przy ul. Mostowej na dług 20 m Kania – roboty konserwacyjne WZMiUW 2012 35.018,00 Środki własne Ko ścia ński Kanał Obry – naprawa budowli WZMiUW 2012 90.064,55 Środki własne pi ętrz ących tj. jazów w ilo ści 8 sztuk Rów Kunowski – roboty konserwacyjne z od- WZMiUW 2012 19 761,87 Środki własne cinkowym odmuleniem 0,05 km Rów Ostrowski – roboty konserwacyjne w tym WZMiUW 2012 28.068,22 Środki własne odmulanie 2,38 km Brzezinka – roboty konserwacyjne, w tym odmulanie 0,245 km i zabudowa wyrw skarpo- WZMiUW 2013 40.723,81 Środki własne wych na dł. 0,2 km Kania – roboty konserwacyjne WZMiUW 2013 21.995,65 Środki własne Rów Ostrowski – roboty konserwacyjne w tym WZMiUW 2013 33.255,96 Środki własne odmulenie 1,584 km Kania – naprawa budowli pi ętrz ących 2 szt. WZMiUW 2013 65.687,15 Środki własne Rów Bodzewski – roboty konserwacyjne w tym WZMiUW 2013 2.514,48 Środki własne odmulanie 0,596 km Brzezinka – roboty konserwacyjne w tym od- WZMiUW 2014 19.710,51 Środki własne mulenie 0,189 km Kania - roboty konserwacyjne w tym odmulenie WZMiUW 2014 55.123,05 Środki własne 0,526 km Ko ścia ński Kanał Obry – odcinkowe wykosze- WZMiUW 2014 15.820,54 Środki własne nie obwałowa ń i koryta w km 38+285-39+300 Ko ścia ński Kanał Obry – naprawa budowli WZMiUW 2014 17.220,00 Środki własne pi ętrz ącej Rów Kunowski – roboty konserwacyjne w tym WZMiUW 2014 64.868,34 Środki własne odmulenie 3,720 km Rów Starogosty ński – roboty konserwacyjne w WZMiUW 2014 28.435,77 Środki własne tym odmulenie 0,6 km.

84 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Jednostka real i- Źródło Lp. Nazwa zadania Opis zadania/zrealizowane przedsi ęwzi ęcia Termin koszty zuj ąca finansowania Brzezinka – roboty konserwacyjne WZMiUW 2015 9.631,00 Środki własne Kania – roboty konserwacyjne w tym odcinko- WZMiUW 2015 20.764,26 Środki własne we odmulenie 0,184 km Kania – naprawa budowli pi ętrz ącej w km WZMiUW 2015 45.714,43 Środki własne 1+274 Utrzymanie melioracji szczegóło- Spółki wodne, 4. wej Odmulanie, koszenie rowów Corocznie 95.000,00 /rok Bud Ŝet gminy gmina

wydane decyzje na usuni ęcie odpadów z miejsca nieprzeznaczonego do ich składowania: 2010 r. – teren le śny na trasie Gosty ń- Stary Gosty ń, droga polna do Czachorowa, teren leśny w Malewie: 2011 r. – teren le śny Stary Gosty ń- Gola, teren le śny Klony – Kosowo, droga gruntowa Bu- kownica – Sikorzyn; 2012 r. – teren le śny w Krajewicach, droga Likwidacja „dzikich” składowisk Gola – Stary Gosty ń, przy trasie Kosowo- Środki własne wła- Zadanie 5. odpadów Klony, rów przy trasie Ziółkowo – Domachowo; Wła ściciel gruntu Na własny koszt ścicieli nieruchomo- ci ągłe 2013 r. – droga polna w okolicy Aleksandrowa, ści droga do uj ęcia wody w rejonie ul. Starogo- sty ńskiej, teren le śny przy trasie Gola – Stary Gosty ń; 2014 r. – wzdłu Ŝ ul. Droga do Klasztoru, rejon Ostrowa, ul. Ogrodowa, przy dworcu PKP w Dusinie; 2015 r. – lasek przy drodze do Malewa, wie ś Daleszyn, rejon dworca PKP w Goli

Rekultywacja zdegradowanych 6. Nie prowadzono - - - - gruntów Przeprowadzenie 11 kontroli w zakresie go- 7. Inne zadania WIO Ś 2012-2015 Bez kosztów Środki własne spodarki odpadami Ochro na wód powierzchniowych i podziemnych Uregulowanie gospodarki wodno- 1. ściekowej na terenie gminy W trakcie realizacji

Uregulowanie gospodarki wodno- 2. ściekowej na terenie miasta W trakcie realizacji

3. Modernizacja oczyszczalni ście- modernizacja z cz ęś ciow ą rozbudow ą istniej ą- ZWiK Gosty ń 04.09.2012 10.303.894,90 środki własne ZWiK

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Jednostka real i- Źródło Lp. Nazwa zadania Opis zadania/zrealizowane przedsi ęwzi ęcia Termin koszty zuj ąca finansowania ków w Gostyniu cych obiektów oczyszczalni, wymiana maszyn i 18.06.2014 w Gostyniu, po Ŝycz- urz ądze ń, cel - dostosowanie parametrów ka WFO ŚiGW w ścieków oczyszczonych do obowi ązuj ących Poznaniu - przepisów 5 000 000zł Przebudowa głównej przepom- 4. powni ścieków w Daleszynie Nie zrealizowano

Budowa kanalizacji sanitarnej i Budowa kanalizacji sanitarnej z przył ączami w oczyszczalni ścieków Kosowo- Kosowie i Siemowie, ruroci ąg tłoczny Kosowo - 5. ZWiK Gosty ń - - - Siemowo Siemowo - w 2015 r rozpocz ęto wykonywanie dokumentacji projektowej - nie zrealizowano 1. etap (netto) 1 etap 1 etap - ZWiK Gosty ń, Gmina Inwestycja wykonana w 2 etapach: 1. Budowa 08.09 - 29.12 1.608.000,04 Gosty ń Budowa kanalizacji sanitarnej kanalizacji sanitarnej w Osowie, 2. Budowa 2009 2 etap – 659.016,00 - PROW 6. Stankowo-Osowo kanalizacji sanitarnej w Stankowie ZWiK Gosty ń 2 etap 1.499.587,50 2. etap (netto) Łącznie wykonano 10722 mb sieci z przył ą- 29.06 - 26.09 182.430,00 - Przy- ZWiK Gosty ń, Gmina czami oraz 7 przepompowni ścieków 2010 łączenie energii Gosty ń 554.934,00 - PROW Budowa sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej w Budowa kanalizacji sanitarnej w (1.934.998,46) środki własne ZWiK miejscowo ściach Czajkowo i Brzezie, wybudo- 5.12.2014 - 7. Czajkowie ZWiK Gosty ń 1.670.921,49 kana- Gmina Gosty ń wano 3273 mb sieci kanalizacyjnej z przył ą- 30.01.2015 lizacja 1027829,52 - PROW czami oraz 1 przepompowni ę Ruroci ąg tłoczny kanalizacji sanitarnej PE 160 Przebudowa sieci kanalizacji mm - przewiert sterowany 839 mb 15.07-16.08 8. tłocznej na ul. Wrocławskiej ZWiK Gosty ń 117.456,00 środki własne ZWiK 2011

Budowa kanalizacji sanitarnej na Budowa sieci kanalizacji sanitarnej na nowo ZWiK Gosty ń, Gmina Gosty ń os. Po Ŝegowo II 9. powstałym osiedlu, ł ącznie wybudowano Inwestorzy pry- 2008-2015 r. 1.694.348,69 ZWiK w Gostyniu

5272,3 mb sieci watni Inwestorzy prywatni

Budowa kanalizacji sanitarnej w Budowa sieci kanalizacji sanitarnej 2042,95 ZWiK Gosty ń 24.07-21.09 Gmina Gosty ń 10. Czachorowie 956.824,52 mb, z przył ączami 563,3 mb Gmina Gosty ń 2012 r. ZWiK w Gostyniu

Likwidowanie miejsc nielegalnego zrzutu ścieków do wód lub do 11. Brak danych - - - - ziemi

Szkolenia specjalistyczne dla 12. rolników u Ŝytkuj ących tereny zlo- Brak danych - - - - kalizowane w s ąsiedztwie stref

86 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Jednostka real i- Źródło Lp. Nazwa zadania Opis zadania/zrealizowane przedsi ęwzi ęcia Termin koszty zuj ąca finansowania uj ęć wód, cieków wodnych, zbior- ników wodnych i obszarów źródli- skowych

Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach o wy- Realizacja 12 przydomowych oczyszczalni Wła ściciele nie- Zadanie Środki własne wła- 13. sokich kosztach przył ączenia sieci b.d. ścieków ruchomo ści ci ągłe ścicieli kanalizacyjnej

Budowa płyt obornikowych i zbior- Wła ściciele Środki własne wła- 14. ników na gnojowic ę Zbiornik na gnojowic ę – Daleszyn 41 – 1 szt. 2009 b.d. gospodarstw ścicieli

Płyta obornikowa - szt. 1 - Kunowo , ul. Go- Wła ściciele 2009 Środki własne wła- sty ńska 5 b.d. gospodarstw ścicieli

Płyty obornikowe - szt. 5 (Sikorzyn 38, Brzezie Wła ściciele 2010 Środki własne wła- 105, Siemowo 77, Bogusławki 4, Brzezie 205) b.d. gospodarstw ścicieli

Płyty obornikowe – szt. 1 – Kunowo , ul. Kwia- Wła ściciele 2011 Środki własne wła- towa 12 b.d. gospodarstw ścicieli

Płyty obornikowe – szt. 3 (Siemowo 77, Male- Wła ściciele Środki własne wła- 2012 b.d. wo 2, Brzezie 26) gospodarstw ścicieli Budowa zbiorników retencyjnych oraz innych urz ądze ń melioracyjnych w celu zapobiegania powodzi 15. Nie prowadzono - - - oraz zwi ększenia naturalnej retencji na obszarze zlewni rzecznej

Monitorowanie stref ochrony bez- Zadanie 16. po średniej i po średniej uj ęć wód Zadanie ci ągłe ZWiK Bez kosztów Środki własne ci ągłe

Monitorowanie stanu jako ści istnie- Zadanie 17. Zadanie ci ągłe ZWiK Bez kosztów Środki własne jących uj ęć wód podziemnych ci ągłe Ochrona powietrza atmosferycznego Zast ępowanie przestarzałych źródeł energii cieplnej nowocze- 1. snymi (w tym likwidacja przesta- Brak danych rzałych kotłowni w ęglowych)

2. Termomodernizacja Gimnazjum nr Gmina Gosty ń 2007 b.d.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Jednostka real i- Źródło Lp. Nazwa zadania Opis zadania/zrealizowane przedsi ęwzi ęcia Termin koszty zuj ąca finansowania 2

Wykorzystanie lokalnych źródeł 3. energii odnawialnej Brak źródeł

Wprowadzanie pasów zieleni izo- 4. lacyjnej na obrze Ŝach dróg Nie prowadzono

Przebudowa chodnika na ci ąg pieszo – rowerowy w ci ągu ul. Pozna ńskiej realizowana jest etapowo. Pierwszy etap od ul. Starogosty ńskiej do al. Kasyna Gosty ńskiego o długo ści 1100 metrów Budowa ście Ŝek rowerowych zrealizowano w 2014 r. Promowanie ekologicznych form 5. Drugi etap realizowany w 2015 roku od al. Gmina Gosty ń 2014-2015 1.136.124,00 Środki własne transportu Kasyna Gosty ńskiego do drogi do Dusiny o

długo ści 1075 m. Ci ąg pieszo - rowerowy wybudowany jest z kostki betonowej i ma szeroko ść 3,5 m.

Szkolenia w zakresie racjonalnego uŜytkowania energii oraz ochrony 6. powietrza przed szkodliwymi za- Brak danych nieczyszczeniami

Przeprowadzenie kontroli na terenie zakładów w gminie Gosty ń pod wzgl ędem przestrzegania przepisów w zakresie ochrony powietrza: 2012 r. – 5 kontroli, 7. Inne zadania WIO Ś 2012-2015 Bez kosztów Środki wlasne 2013 r. – 4 kontrole, 2014 r. – 3 kontrole 2015 r. – 1 kontrola (do wrze śnia 2015 r.)

Ochrona przed hałasem i wibracjami Inwestorem obwodnicy Gostynia w ci ągu drogi krajowej nr 12 jest GDDKiA. Obwodnica prze- Budowa obwodnicy drogi krajowej biega ć b ędzie po północnej stronie miasta. Ma 1. nr 12 - - - - ona stanowi ć drog ę tranzytow ą gminy Gosty ń

oraz Piasków. Planowana jest budowa dwóch węzłów (jeden zlokalizowany w Gostyniu, w

88 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Jednostka real i- Źródło Lp. Nazwa zadania Opis zadania/zrealizowane przedsi ęwzi ęcia Termin koszty zuj ąca finansowania pobli Ŝu obecnego skrzy Ŝowania ul. Pozna ń- skiej z drog ą do Dusiny, drugi pomi ędzy miejscowo ściami Drz ęczewo I i II. Planowana dłu- go ść obwodnicy to 17,1 km i b ędzie ona mie ć charakter drogi głównej ruchu przyspieszone- go. Inwestorem obwodnicy Gostynia w ci ągu drogi wojewódzkiej nr 434 jest WZDW w Poznaniu. Obwodnica przebiega ć b ędzie po wschodniej stronie miasta. Na odcinku od w ęzła w rejonie Budowa obwodnicy drogi woje- ul. Pozna ńskiej do w ęzła drz ęczewskiego b ę- 2. wódzkiej nr 434 dzie ona mie ć b ędzie mie ć wspólny 3 km - - - - przebieg z drog ą krajow ą. Nast ępnie obwodnica przebiega ć b ędzie po wschodniej stronie wsi Podrzecze do skrzy Ŝowania z drog ą do Krajewic. Ł ączna długo ść obwodnicy wyniesie 8,7 km Pobudowano drog ę o nawierzchni jezdni z masy asfaltowej SMA na długo ści 820,0 m Budowa drogi ł ącz ącej drog ę wo- wraz z kanalizacj ą deszczow ą i chodnikiem Środki własne jewódzk ą nr 434 z ul. Nad Kani ą o oraz ście Ŝką rowerow ą. Wybudowano obiekt Środki z UE -WRPO 3. nawierzchni bitumicznej - ul. Euro- Gmina Gosty ń 2010-2012 7.835.895,00 mostowy przez Rzek ę Kani ę o całkowitej dłu- Środki Powiatu pejska go ści 23,8 m. Pobudowano o świetlenie uliczne Gosty ńskiego

- 28 szt. lamp, ekrany akustyczne o ł ącznej długości 72 m. Przebudowano odcinek ul. Nad Kani ą o długo- ści 460,0 m. Wykonano now ą podbudow ę i Środki własne uło Ŝono nawierzchni ę z mieszanki mineralno- Przebudowa ul. Nad Kani ą Środki z 4. asfaltowej . Pobudowano chodniki i ście Ŝkę Gmina Gosty ń 2010 1.243.626,00 Środki Powiatu Go- rowerow ą o nawierzchni z kostki brukowej sty ńskiego betonowej

Przebudowa ul. Jana Pawła II od Rynku do przejazdu kolejowego 6. oraz od przejazdu kolejowego do Remont nawierzchni drogi krajowej nr 12 GDDKiA 2012 1.290.000,00 Bud Ŝet Pa ństwa cmentarza

Budowa ul. Kasyna Gosty ńskiego Wybudowano al. Kasyna Gosty ńskiego od ul. Środki własne o nawierzchni bitumicznej wraz ze Pozna ńskiej do ul. Sportowej z mieszanki bi- Środki z Urz ędu 7. Gmina Gosty ń 2011- 2013 ście Ŝkami rowerowymi oraz pasa- tumicznej na długo ści 1,4 km. Wybudowano 5.918.856,00 Marszałkowskiego mi zieleni oraz kanalizacj ą desz- sie ć kanalizacji deszczowej na długo ści 741,9 Środki Powiatu Go-

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Jednostka real i- Źródło Lp. Nazwa zadania Opis zadania/zrealizowane przedsi ęwzi ęcia Termin koszty zuj ąca finansowania czow ą m. o świetlenie uliczne w ilo ści 43 słupów wraz sty ńskiego z oprawami. Pobudowano chodnik i ście Ŝkę rowerow ą z kostki betonowej gr. 8 cm.

Pobudowano drog ę o nawierzchni jezdni z betonu asfaltowego na długo ści– 608,0 m Środki własne Budowa drogi o nawierzchni bitu- chodnik i ście Ŝkę rowerow ą z kostki betonowej Środki z Urz ędu micznej, ł ącz ącej ul. Starogosty ń- , kanalizacj ę deszczow ą, przepompownie wód 8. Gmina Gosty ń 2013 5.488.400,00 Marszałkowskiego sk ą z ul. Poln ą ul. Le śna opadowych, nawierzchnie przejazdów kolejo- Środki Powiatu Go- wych -oświetlenie uliczne - 27 lamp, urz ądze- sty ńskiego nia teletechniczne i sterownicze na przeje ździe kolejowym. Projekt przewiduje budow ę drogi gminnej na odcinku od skrzy Ŝowania z ul. Polna – Zacisze Budowa drogi ł ącz ącej ul. Polną z do skrzy Ŝowania z ul. Leszczy ńsk ą o długo ści ul. Leszczy ńsk ą (z drog ą krajow ą 1025 m wraz ze skrzy Ŝowaniem typu rondo 9. Gmina Gosty ń - - - nr 12) (droga kr. nr 12). W ramach projektu wybudo- wana zostanie droga o nawierzchni asfaltowej, chodnik, ście Ŝka rowerowa kanalizacja desz- czowa i o świetlenie drogowe. Wykonano nawierzchni ę z kostki brukowej na dł. 589,70 m, chodniki i ście Ŝkę rowerow ą, uło Ŝono kraw ęŜ nik na dł.1208,00 m, pobudo- Poprawa stanu technicznego ul. wano kanalizacj ę deszczow ą z rur PVC na 1.574.815,00 10. Górnej Gmina Gosty ń 2013 Środki własne dł.598,80 m, studnie betonowe -26 szt, kanali-

zacj ę sanitarn ą z rur PVC na dł.191,10 m, usuni ęto kolizj ę energetyczn ą SN i NN

Poprawa stanu technicznego drogi Wykonano nawierzchni ę z płyt drogowych w strefie przemysłowej w Czacho- sze ściok ątnych gr. 12 cm na dł. 240 m oraz 11. Gmina Gosty ń 2014 638.482,00 Środki własne rowie infrastruktur ą techniczn ą tj. sieci ą wodoci ągo- wą, kanalizacj ą sanitarna i deszczow ą. Utrzymywanie nawierzchni dróg w Zadanie 12. dobrym stanie technicznym Zadanie ci ągłe Zarz ądcy dróg b.d. Środki własne ci ągłe

Wprowadzanie pasów zieleni izo- Zadanie 13. Zadanie ci ągłe Zarz ądcy dróg b.d. Środki własne lacyjnej na obrze Ŝach dróg ci ągłe środki własne woje- Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 434 na odc. wództwa, środki UE 14. Inne zadania WZDW 2010-2013 92.533.696,86 od drogi nr 36 do m. Śrem (dł. 42,79 km) w ramach Wielkopol- skiego Regionalnego

90 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Jednostka real i- Źródło Lp. Nazwa zadania Opis zadania/zrealizowane przedsi ęwzi ęcia Termin koszty zuj ąca finansowania Programu Operacyj- nego na lata 2007- 2013 Remont nawierzchni drogi wojewódzkiej nr 308 15. w m. Kunowo (dł. 0,83 km), WZDW 2012 395.059,00 środki własne

Środki własne wo- jewództwa oraz środki UE w ramach Wzmocnienie drogi wojewódzkiej nr 308 na Wielkopolskiego 16. WZDW 2015 5.282.787,00 odc. Jerka – Kunowo (dł. 13,73 km) Regionalnego Pro- gramu Operacyjne- go na lata 2007- 2013 Pomiar hałasu przy drodze wojewódzkiej nr 17. 434, w km 87+790 tj. Gosty ń ul. Pozna ńska 1b WZDW 2010 b.d. Środki własne Przeprowadzenie kontroli na terenie zakładów w gminie Gosty ń w zakresie przekroczeń hała- 18. su – nie stwierdzono przekrocze ń WIO Ś 2012-2015 Bez kosztów Środki własne

Ochrona pr zed polami elektromagnetycznymi Uwzgl ędnianie ochrony zdrowia ludzi i ochrony krajobrazu w usta- laniu lokalizacji masztów telefonii Zadanie 1. Zadanie ci ągłe Gmina Gosty ń Bez kosztów Środki własne komórkowej i przebiegu linii wyso- ci ągłe kiego napi ęcia

Edukacja ekologiczna Szeroko rozumiana edukacja eko- 1. logiczna mieszka ńców Zadanie ci ągłe Gmina Gosty ń

Utworzenie k ącika ekologicznego 2. w lokalnych mediach Brak danych - - - -

Obj ęcie patronatem oraz wsparcie finansowe cyklicznych akcji, 3. Zadanie ci ągłe - - - - warsztatów i wycieczek ekologicznych organizowanych przez szkoły

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Jednostka real i- Źródło Lp. Nazwa zadania Opis zadania/zrealizowane przedsi ęwzi ęcia Termin koszty zuj ąca finansowania na terenie gminy

szkolenia dla rolników z zakresu upowszechniania zasad Kodeksu 4. Brak danych Dobrej Praktyki Rolniczej

Szkolenia z zakresu rozwoju rolnictwa ekologicznego oraz turysty- 5. Brak danych ki przyrodniczej na terenie gminy

Szkolenia dla nauczycieli z zakresu podnoszenia atrakcyjno ści sposobów przekazywania wiedzy 6. Brak danych o tematyce ekologicznej w szko- łach

92 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

6.1. Identyfikacja problemów środowiskowych W celu uporz ądkowania informacji zebranych m.in. w wyniku dokonanej analizy aktualnego stanu środowiska naturalnego na terenie gminy Gosty ń oraz innych zebranych w trakcie prac danych i informacji posłu Ŝono si ę analiz ą SWOT. Analiza SWOT jest narz ędziem, dzi ęki któremu mo Ŝna zanalizowa ć i rozpozna ć silne i słabe strony, a tak Ŝe istniej ące i potencjalne szanse, i zagro Ŝenia płyn ące z szerokiej gamy czynników. W poni Ŝszej tabeli przedstawiono strategiczne czynniki, istotnie wpływaj ą- ce w dalszych rozdziałach Programu na formułowanie celów, kierunków i zada ń zmierzaj ących do poprawy stanu środowiska na terenie gminy Gosty ń. W wyniku analizy okre ślono mocne i słabe strony gminy (czynniki wewn ętrzne), a na tej podstawie wyznaczono szanse i zagro Ŝenia (czynniki zewn ętrz- ne), rozpatruj ąc je nie tylko pod k ątem ochrony środowiska, lecz tak Ŝe w kontek ście czynników spo- łeczno – gospodarczych zwi ązanych po średnio lub bezpo średnio ze środowiskiem, kieruj ąc si ę nadrz ędn ą zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju, na której zało Ŝeniach opiera si ę niniejszy Program.

Tabela 40 Obszar interwencji: Powietrze MOCNE STRONY SŁABE STRONY (czynniki wewn ętrzne) (czynniki wewn ętrzne) • rozwój sieci ście Ŝek rowerowych; • wyst ępowanie przemysłu silnie zanie- • wysoki stopie ń wyposa Ŝenia w infrastruk- czyszczaj ącego powietrze, tur ę gazownicz ą (93% - mieszka ńców • niski stopie ń zalesienia gminy (13%) miasta, 32,8% - mieszka ńców terenów • niewystarczaj ący poziom wykorzystania wiejskich); OZE, • brak monitoringu stanu powietrza; • spalanie w piecach domowych odpadów i złego jako ściowo w ęgla;

SZANSE ZAGRO śENIA (czynniki zewn ętrzne) (czynniki zewn ętrzne) • rosn ąca popularno ść i dost ępno ść no- • zbyt małe wykorzystanie gazu do celów wych technologii wykorzystuj ących od- grzewczych; nawialne źródła energii; • zanieczyszczenia napływaj ące z terenów • wprowadzenie wymaga ń dla w ęgla spa- sąsiednich; lanego w domowych paleniskach; • wsparcie finansowe dla działa ń zwi ąza- nych z likwidacj ą „niskiej emisji”; • realizacja zało Ŝeń Planów ochrony powietrza; • przywrócenie ruchu kolejowego;

Tabela 41 Obszar interwencji: klimat akustyczny MOCNE STRONY SŁABE STRONY (czynniki wewn ętrzne) (czynniki wewn ętrzne) • prowadzone w zakładach kontrole pozio- • du Ŝe nat ęŜ enie ruchu przy głównych tra- mu hałasu; sach w obszarach zabudowanych; • pasy zadrzewie ń przy drogach; • brak obwodnicy Gostynia; • brak monitoringu poziomu hałasu komunikacyjnego; SZANSE ZAGRO śENIA (czynniki zewn ętrzne) (czynniki zewn ętrzne) • podj ęcie działa ń zmniejszaj ących hałas • wzrastaj ący ruch pojazdów; samochodowy (stosowanie cichych na- • zły stan techniczny pojazdów; wierzchni, d źwi ękoszczelnych okien, działania organizacyjne itp.); • realizacja zało Ŝeń Programów ochrony środowiska przed hałasem; • budowa obwodnicy Gostynia;

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Tabela 42 Obszar interwencji: pola elektromagnetyczne MOCNE STRONY SŁABE STRONY (czynniki wewn ętrzne) (czynniki wewn ętrzne) • prowadzone pomiary nat ęŜ enie pola elek- • stan techniczny linii napowietrznych, ry- tromagnetycznego; zyko powstania awarii w wyniku ekstre- • brak przekrocze ń dopuszczalnych pozio- malnych warunków pogodowych; mów nat ęŜ enia promieniowania elektromagnetycznego; • prowadzenie przez Starost ę wykazu stacji bazowych oraz wyników pomiaru promieniowania elektromagnetycznego; SZANSE ZAGRO śENIA (czynniki zewn ętrzne) (czynniki zewn ętrzne) • monitoring pozwalaj ący wykrycie ponad- • wzrastaj ąca ilo ść urz ądze ń emituj ących normatywne st ęŜ enie promieniowania; pole elektromagnetyczne;

Tabela 43 Obszar interwencji: zasoby i jako ść wód MOCNE STRONY SŁABE STRONY (czynniki wewn ętrzne) (czynniki wewn ętrzne) • Istniej ące punkty monitoringu wód po- • wyznaczone obszary OSN (obszary wierzchniowych i podziemnych; szczególnie nara Ŝone, z których dopływ • Sporz ądzone mapy zagro Ŝenia powo- azotu ze źródeł rolniczych do wód naleŜy dziowego oraz mapy ryzyka powodzio- ograniczy ć); wego, • wyst ępowanie JCWP o złym stanie; • dekapitalizacja urz ądze ń melioracyjnych; SZANSE ZAGRO śENIA (czynniki zewn ętrzne) (czynniki zewn ętrzne) • stosowanie nowych rozwi ąza ń w budowie • niech ęć społecze ństwa do wprowadzenia urz ądze ń wodnych; opłat za odprowadzenie wód opadowych; • zwi ększanie skali sztucznej retencji wod- • zagro Ŝenie wyst ąpienia powodzi; nej, w tym budowa zbiornika retencyjnego Piaski-Gosty ń;;

Tabela 44 Obszar interwencji: gospodarka wodno-ściekowa MOCNE STRONY SŁABE STRONY (czynniki wewn ętrzne) (czynniki wewn ętrzne) • dobre wyposa Ŝenie w infrastruktur ę wo- • brak ustanowionych obszarów ochrony doci ągow ą; dla wszystkich uj ęć komunalnych, • du Ŝy stopie ń skanalizowania gminy • niewystarczaj ący stopie ń skanalizowania (92,8%) obszarów wiejskich; • sprawna kanalizacja w Gostyniu; • odprowadzanie bezpo średnio do gruntu • wyposa Ŝenie nieruchomo ści w przydo- wód opadowych i roztopowych; mowe oczyszczalnie ścieków; • pełna ewidencja zbiorników bezodpływo- wych i przydomowych oczyszczalni ście- ków; • spełnienie wymaga ń jako ści oczyszczania ścieków na oczyszczalni w Gostyniu;

SZANSE ZAGRO śENIA (czynniki zewn ętrzne) (czynniki zewn ętrzne) • rozbudowa sieci kanalizacyjnej na tere- • niebezpiecze ństwo obni Ŝenia poziomu nach wiejskich; wód i zakłócenia stosunków hydrologicz- • likwidacja nieszczelnych zbiorników bez- nych; odpływowych; • nieszczelne zbiorniki bezodpływowe po-

94 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

• realizacja zało Ŝeń KPO ŚK; woduj ące ska Ŝenie wód podziemnych;

Tabela 45 Obszar interwencji: zasoby geologiczne MOCNE STRONY SŁABE STRONY (czynniki wewn ętrzne) (czynniki wewn ętrzne) • eksploatacja kopalin zgodnie z wydanymi • brak koncesjami; • rekultywacja terenów po eksploatacji kopalin; SZANSE ZAGRO śENIA (czynniki zewn ętrzne) (czynniki zewn ętrzne) • • ryzyko powstania kopalni odkrywkowej węgla brunatnego,

Tabela 46 Obszar interwencji: gleby MOCNE STRONY SŁABE STRONY (czynniki wewn ętrzne) (czynniki wewn ętrzne) • Brak zanieczyszcze ń WWA i metalami • zakwaszenie gleb; ci ęŜ kimi; • wysoka klasa bonitacyjna gruntów rolnych; SZANSE ZAGRO śENIA (czynniki zewn ętrzne) (czynniki zewn ętrzne) • rozwój rolnictwa ekologicznego; • niewła ściwe stosowanie nawozów sztucznych i środków ochrony ro ślin w rolnictwie;

Tabela 47 Obszar interwencji: gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów MOCNE STRONY SŁABE STRONY (czynniki wewn ętrzne) (czynniki wewn ętrzne) • zamkni ęte i zrekultywowane składowisko • du Ŝe ilo ści wyrobów azbestowych; odpadów komunalnych w Dalabuszkach; • dzikie wysypiska odpadów; • funkcjonuj ąca kompostownia odpadów • brak obj ęcia wszystkich mieszka ńców zielonych zlokalizowane w Goli; systemem segregacji odpadów; • funkcjonuj ący PSZOK w Goli; • sprawny system odbioru i zagospodarowania odpadów; • usuwanie dziko powstałych wysypisk odpadow;

SZANSE ZAGRO śENIA (czynniki zewn ętrzne) (czynniki zewn ętrzne) • uzyskanie odpowiednich poziomów odzy- • brak środków finansowych na usuwanie sku i recyklingu zało Ŝonych w KPGO; azbestu;

Tabela 48 Obszar interwencji: zasoby przyrodnicze MOCNE STRONY SŁABE STRONY (czynniki wewn ętrzne) (czynniki wewn ętrzne) • udział lasów uznanych za ochronne; • niski stopie ń lesisto ści (13%); • poło Ŝenie na obszarach obj ętych ochroną • brak opracowanych planów ochrony dla prawn ą; obszarów obj ętych ochron ą prawn ą; • wysokie walory przyrodnicze obszarów

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

obj ętych ochron ą; • liczne szlaki turystyczne, piesze i rowe- rowe;

SZANSE ZAGRO śENIA (czynniki zewn ętrzne) (czynniki zewn ętrzne) • rozwój turystyki pieszej i rowerowej; • zagro Ŝenie dla funkcjonowania obszarów • rozwój agroturystyki; obj ętych ochron ą prawn ą nie posiadaj ą- • rozwój zaplecza dla rekreacji i turystyki cych opracowanych planów ochronnych; (kontenery na śmieci, ubikacje, wydzielo- • zaniechanie dotychczasowego u Ŝytkowa- ne pola biwakowe, wydzielone łowiska, nia rolnego; parkingi itp.).

Tabela 49 Obszar interwencji: adaptacja do zmian klimatu i nadzwyczajne zagro Ŝenia środowi- ska MOCNE STRONY SŁABE STRONY (czynniki wewn ętrzne) (czynniki wewn ętrzne) • do ść du Ŝe zró Ŝnicowanie krajobrazu: la- • przewa Ŝaj ące monokultury sosnowe, któ- sy, pola, zadrzewienia; re s ą mniej odporne na zmiany klimatu; • niewielka świadomo ść społeczna w zakresie ochrony klimatu; • niewystarczaj ące środki finansowe na realizacj ę działa ń; • brak zbiorników retencyjnych; • zbyt niski udział energii odnawialnej; • du Ŝe obszary rolnicze zagro Ŝone skutkami suszy; SZANSE ZAGRO śENIA (czynniki zewn ętrzne) (czynniki zewn ętrzne) • zmniejszenie si ę cz ęstotliwo ści wyst ępo- • wzrost cz ęsto ści i intensywno ści ekstre- wania chorób grzybowych co zwi ązane malnych stanów pogodowych; jest z wydłu Ŝonym okresem suchym; • zmiany klimatu i anomalie klimatyczne • wzrost znaczenia rozproszonych, odna- wpływaj ące na warunki Ŝycia niektórych wialnych źródeł energii uwzgl ędniaj ący gatunków ro ślin i zwierz ąt; pogorszenie warunków wiatrowych, • zanik małych powierzchniowych zbiorni- wzrost suszy, anomalii pogodowych; ków wodnych (bagien, stawów, oczek • poprawa warunków dla ro ślin ciepłolub- wodnych, małych płytkich jezior) w wyni- nych takich jak kukurydza, słonecznik, ku ocieplania klimatu; soja, winoro śle czy pszenica, dzi ęki cze- • proces ocieplania i zwi ększanie ryzyka mu jako ść plonów b ędzie lepsza od suszy sprzyjaj ące rozwojowi chorób i obecnie otrzymywanych; szkodników w tym tak Ŝe gatunków inwa- • budowa zbiornika retencyjnego Piaski- zyjnych; Gosty ń • wzrost zapotrzebowania na wod ę do nawodnie ń w okresach suszy oraz wzrost cz ęsto ści wyst ępowania intensywnych opadów w okresie letnim i zwi ększenia potrzeb odwadniania;

Tabela 50 Obszar interwencji: edukacja i świadomo ść ekologiczna mieszka ńców MOCNE STRONY SŁABE STRON Y (czynniki wewn ętrzne) (czynniki wewn ętrzne) • realizacja edukacji ekologicznej przezt • niewystarczaj ąca edukacja ekologiczna; Gmin ę, Powiat i inne jednostki; • dzikie wysypiska, za śmiecanie lasów, te- • wzrost roli i znaczenia edukacji ekolo- renów zielonych; gicznej w ró Ŝnych obszarach Ŝycia spo- • niewystarczaj ące nakłady finansowe na łeczno – gospodarczego; edukacj ę ekologiczn ą w stosunku do po- • współpraca mi ędzy placówkami przy or- trzeb;

96 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

ganizacji imprez, uroczysto ści, akcji eko- • negatywne nawyki u dorosłych i osób w logicznych; podeszłym wieku;

SZANSE ZAGRO śENIA (czynniki zewn ętrzne) (czynniki zewn ętrzne) • systematyczne podnoszenie kompetencji • niska świadomo ść ekologiczna społe- z zakresu edukacji ekologicznej nauczy- cze ństwa; cieli; • niski poziom zrozumienia mieszka ńców • wdro Ŝenie Programu Ochrony Środowi- dla przepisów ochrony środowiska; ska na lata 2016-2020; • konsumpcyjny styl Ŝycia i utrwalaj ące si ę • spójna strategia polityk krajowych, regio- negatywne nawyki np. dzikie wysypiska, nalnych, lokalnych harmonijnie uwzgl ęd- spalanie odpadów; niaj ąca rozwój zrównowa Ŝony i edukacj ę ekologiczn ą;

Przedstawione wnioski w zakresie poszczególnych komponentów, pomog ą wyznaczy ć priorytety i cele w zakresie Programu ochrony środowiska dla Gminy Gosty ń.

Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego Ocena jako ści powietrza przeprowadzona z uwzgl ędnieniem kryteriów ochrony zdrowia wykazała, i Ŝ w strefie wielkopolskiej wyst ąpiły przekroczenia pyłu zawieszonego PM10 i benzo(a)pirenu, których st ęŜ enia wykazywały sezonowe wahania. W sezonie grzewczym wielko ści st ęŜ eń obu substancji były bardzo wysokie, natomiast w okresie letnim znacznie ni Ŝsze. Ich głównym źródłem s ą przestarzałe, niskoenergetyczne paleniska domowe ogrzewane paliwami stałymi cz ęsto złej jako ści. Na poziomy st ęŜ eń zanieczyszcze ń wpływ maj ą niew ątpliwie tak Ŝe emisje liniowe (transport drogowy). Zanieczyszczenia przemysłowe mog ą by ć istotne w przypadku nie stosowania si ę do obowi ązuj ących wymaga ń prawnych. Ponadto gmina znajduje si ę w strefie dla której nie s ą spełnione wymagania okre ślone dla dotrzymania poziomu celu długoterminowego dla warto ści ozonu (120 g/m 3), który ma zosta ć osi ągni ęty w 2020 r.

Działania W celu zmniejszenia emisji niskiej pochodz ącej z domowych palenisk i obiektów u Ŝyteczno ści publicznej, powinno si ę d ąŜ yć do zmiany systemów grzewczych, wykonania termomodernizacji budyn- ków, rozbudowy sieci gazowej, tam gdzie istnieje moŜliwo ść - podł ączanie do sieci ciepłowniczej, a tak Ŝe promowa ć stosowanie alternatywnych źródeł ciepła (pompy ciepła, kolektory słoneczne, itp.) W celu zach ęcenia mieszka ńców gminy do zmiany no śników na bardziej przyjazne środowisku, nale- Ŝy realizowa ć kampanie edukacyjne na temat szkodliwo ści niskiej emisji oraz informowa ć o mo Ŝliwo- ściach finansowania działa ń termomodernizacyjnych i odnawialnych źródeł energii. W zakresie transportu i komunikacji najwa Ŝniejsze kierunki działa ń to: budowa funkcjonalnego i spój- nego układu drogowego, budowa obwodnicy miasta Gostynia, dalsza poprawa stanu technicznego dróg i ulic, budowa sieci bezpiecznych dróg rowerowych, tworzenie warunków do przywrócenia prze- wozów kolejowych. Podj ęte działania przyczyni ą si ę do ograniczenia emisji zanieczyszcze ń gazowych i pyłowych pochodz ących ze środków transportu.

Gospodarka wodno-ściekowa Problemem jest nieprawidłowe pozbywanie si ę ścieków przez wła ścicieli nieruchomo ści posiadaj ących nieszczelne zbiorniki bezodpływowe. Niewła ściwa eksploatacja tego rodzaju urz ądze ń i instalacji prowadzi do emisji zanieczyszcze ń gruntu i wód. Jednym z problemów jest równie Ŝ wyrównanie dyspro- porcji pomi ędzy liczb ą ludno ści korzystaj ącą z wodoci ągu i ludno ści korzystaj ącej z kanalizacji, zwłaszcza na terenach wiejskich. Nieoczyszczone ścieki komunalne trafiaj ą do wód lub do ziemi powoduj ąc ich zanieczyszczenie. Równie Ŝ wprowadzanie oczyszczonych ścieków do wód powierzchniowych wi ąŜ e si ę ze zwi ększaniem ich trofii ( Ŝyzno ści), a co za tym idzie pogorszeniem jako ści wód, co wpływa na zły stan fizykochemiczny i biologiczny wód płyn ących, przejawiaj ący si ę słabym stanem wód płyn ących. Negatywny wpływ na wody maj ą równie Ŝ tereny rolnicze, gdzie stosowane s ą nawozy. Gmina Gosty ń poło Ŝona jest w obr ębie czwartorz ędowego, mi ędzymorenowego zbiornika rzeki Kani (GZWP nr 308). Szacunkowe zasoby dyspozycyjne ustalone zostały na 14,0 tys. m 3/d dla powierzchni 140 km 2. Zbiornik ten zaliczony został do zbiorników obj ętych najwy Ŝsz ą ochron ą – ONO. Zwi ększone zapotrzebowanie na wod ę zwłaszcza na cele konsumpcyjne, rolnicze i przemysłowe prowadzi do zwi ększonego korzystania z zasobów wodnych, co w powi ązaniu z wyst ępuj ącymi na tym

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

obszarze warunkami atmosferycznymi, zwłaszcza niskimi opadami mo Ŝe prowadzi ć do nadmiernej eksploatacji zasobów wód pitnych oraz stwarza potrzeb ę podnoszenia świadomo ści w zakresie racjonalnego gospodarowania wod ą. Silny rozwój mieszkalnictwa wpływa na ilo ść wody retencjonowanej w glebie. Wody opadowe i roztopowe z terenów utwardzonych i zabudowanych trafiaj ą cz ęsto do sieci kanalizacyjnej b ądź bezpo średnio do cieków wodnych. Przyczynia si ę do zmniejszenia ilo ści wody zasilaj ącej wody podziemne, a co za tym idzie zmniejszenia zasobów tych wód.

Działania W celu poprawy stanu środowiska wodnego działania powinny si ę koncentrowa ć na dalszej kontroli cz ęstotliwo ści opró Ŝniania zbiorników bezodpływowych oraz egzekucji obowi ązku przył ączania nieruchomo ści do istniej ącej sieci kanalizacji sanitarnej. Dodatkowo – kontynuowanie budowy kanalizacji sanitarnej wraz z przył ączami w celu zwi ększenia dost ępno ści mieszka ńców do kanalizacji sanitarnej. W celu zmniejszenia zapotrzebowania na wod ę nale Ŝy zach ęca ć mieszka ńców do instalowania systemów gromadzenia i wykorzystania wody deszczowej do podlewania ogrodów. W dalszym ci ągu niezb ędna jest modernizacja i rozbudowa systemu zaopatrzenia ludno ści w wod ę oraz zapewnienie najwy Ŝszej jako ści wód powierzchniowych i podziemnych.

Gospodarka odpadami Najwi ększym wyzwaniem dla gminy jest osi ągni ęcie odpowiednich poziomów odzysku surowców, zgodnie z zapisami w planach gospodarki odpadami oraz wywi ązywanie si ę z nało Ŝonych na gminy obowi ązków okre ślonych w ustawie o odpadach i w ustawie o utrzymaniu porz ądku i czysto ści. Ze wzgl ędu na ilo ść wyrobów azbestowych oraz wysokie koszty zwi ązane z usuwaniem tych odpadów niezb ędna jest pomoc finansowa przez udzielanie dotacji z funduszy ochrony środowiska. Tempo usuwania wyrobów azbestowych jest zbyt wolne i termin całkowitego wyeliminowania wyrobów azbestowych jest zagro Ŝony.

Zagro Ŝenie powodzi ą i susz ą Na terenie gminy wyznaczono obszary nara Ŝone na niebezpiecze ństwo powodzi od strony Kanału Mosi ńskiego (Ko ścia ński Kanał Obry). W skutek intensywnych opadów mo Ŝe doj ść do podtopie ń obszarów znajduj ących si ę w obni Ŝeniach. Ze wzgl ędu na zmiany klimatu coraz cz ęś ciej wyst ępuj ą susze wpływaj ąc na niedobór wód w glebach u Ŝytkowanych rolniczo. Odbiorem nadmiaru wody oraz utrzymaniem odpowiedniego poziomu wilgoci w gruntach rolniczych słu Ŝą rowy melioracyjne, których stan techniczny cz ęsto jest niezadowalaj ący, a przez wieloletnie zaniedbania nie spełniaj ą ju Ŝ swej roli. Na terenie brak naturalnych i sztucznych zbiorników retencyjnych.

Działania W celu utrzymania prawidłowych stosunków wodnych niezb ędne s ą regularne prace konserwacyjne na rowach melioracyjnych, ciekach naturalnych oraz budowa zbiornika retencyjnego Piaski-Gosty ń oraz przebudowa i konserwacja zbiorników pełni ących funkcje małej retencji.

Ochrona przyrody Wyst ępuj ące w obr ębie gminy obszary cenne przyrodniczo pod wzgl ędem wyst ępowania rzadkich gatunków ro ślin i zwierz ąt wymagaj ą podej ścia planistycznego, aby nie utraciły swych warto ści przyrodniczych. Głównymi zagro Ŝeniami dla przyrody s ą: zanieczyszczenie powietrza, zanieczyszczenia wód powierzchniowych, zła gospodarka wodna, nielegalne wycinanie ro ślin, „dzikie wysypiska odpadów”, rozwój infrastruktury i mieszkalnictwa, kłusownictwo, nieprawidłowa gospodarka le śna, zmiany uŜytkowania gruntów, nadmierna presja turystyczna. Problemem mo Ŝe by ć niedostateczna wiedza na temat stanu drzew pomnikowych, co mo Ŝe skutkowa ć nie wykonaniem niezb ędnych prac piel ęgnacyjnych i w konsekwencji doprowadzi ć do utraty walorów przyrodniczych. Zagro Ŝeniem dla stanu zachowania walorów krajobrazowych są przede wszystkim chaotyczne, intensywne procesy inwestycyjne. Presja urbanizacji, w szczególno ści na tereny otaczaj ące miasta oraz na tereny atrakcyjne przyrodniczo – równie Ŝ te prawnie chronione, przyczynia si ę cz ęsto do degradacji walorów krajobrazowych. Zmiany w krajobrazie nast ępuj ą równie Ŝ na terenach wiejskich, głównie poprzez wprowadzanie obcej dla tego krajobrazu nowej zabudowy o charakterze miejskim. Wa Ŝnym zadaniem jest równie Ŝ ochrona ekspozycji panoram miejscowo ści poprzez wytyczanie i zachowywa- nie osi widokowych i widoków sylwet miejscowo ści.

98 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Działania Niezb ędne jest cało ściowe ujmowanie w procedurze planowania przestrzennego gminy i dokumentach planistycznych problematyki ochrony przyrody, w tym gatunków chronionych. Stan drzew b ędących pomnikami przyrody winien by ć zdiagnozowany, a drzewa w zale Ŝno ści od potrzeb poddane zabiegom piel ęgnacyjnym, zapewniaj ącym ich utrzymanie w odpowiednim stanie fito- sanitarnym. W dalszym ci ągu nale Ŝy utrzyma ć, ale te Ŝ wzbogaci ć o nowe obszary zieleni urz ądzonej, zwłaszcza wzdłu Ŝ ulic i dróg, a tak Ŝe poza granicami miasta. Zakłada si ę ochron ę istniej ących zadrzewie ń, zalesie ń, pastwisk, ł ąk poło Ŝonych głównie wzdłu Ŝ cie- ków wodnych i rzek oraz istniej ących śródpolnych siedlisk przyrodniczych. Ustala si ę ochron ę terenów zielonych jako korytarzy ekologicznych do ochrony rodzimej fauny i flory.

Hałas Najwi ększe zagro Ŝenie hałasem oraz emisj ą spalin ze strony systemu komunikacyjnego na terenie gminy Gosty ń wyst ępuje wzdłu Ŝ drogi krajowej nr 12 oraz wojewódzkiej nr 434, w mniejszym stopniu dotyczy to dróg powiatowych i gminnych. Wymienione drogi cechuj ą si ę du Ŝym nat ęŜ eniem ruchu, co wpływa na pogorszenie klimatu akustycznego na przyległych obszarach zurbanizowanych. Utrzymanie odpowiednich warto ści hałasu w środowisku b ędzie mo Ŝliwe, gdy wykorzystywane zostan ą wystarczaj ące rozwi ązania techniczne.

Działania Konieczna jest dalsza modernizacja istniej ących dróg, budowa obwodnicy Gostynia, organizacja ruchu oraz proponowanie alternatywnych rozwi ąza ń komunikacyjnych takich jak transport zbiorowy (kolejowy i autobusowy) i rowerowy, uspokajanie ruchu w centrum miast. Przy projektowaniu budowy ście Ŝek rowerowych nale Ŝy pami ęta ć o zapewnieniu pieszym odpowiedniej szeroko ści chodnika.

Promieniowanie elektromagnetyczne Liczba urz ądze ń emituj ących pola elektromagnetyczne bardzo szybko wzrasta, dlatego istotna jest kontrola wpływaj ących zgłosze ń i wyników pomiaru promieniowania elektromagnetycznego. Wyst ępuj ące konflikty zwi ązane z rozwojem instalacji wytwarzaj ących promieniowanie elektromagnetyczne powinny by ć uwzgl ędniane w zapisach w studium i planach zagospodarowania przestrzennego gmin.

Odnawialne źródła energii Z uwagi na uwarunkowania klimatyczne, gospodarcze i przestrzenne, zwłaszcza rozwój obszarów mieszkalnych, sprzyjaj ąc rozwojowi małych indywidualnych instalacji wykorzystuj ących OZE (instalacje fotowoltaiczne, kolektory słoneczne, pompy ciepła). W celu realizacji wi ększych przedsi ęwzi ęć , obszary pod rozwój odnawialnych źródeł energii powinny zosta ć wyznaczone w dokumentach planistycznych gminy. Obecnie na terenie gminy w małym stopniu wykorzystuje si ę odnawialne źródła energii, jednak w najbli Ŝszej perspektywie mo Ŝliwy jest jej rozwój. Nale Ŝy d ąŜ yć do osi ągni ęcia zało Ŝonych poziomów zu Ŝycia energii odnawialnej – co najmniej 15% do ko ńca 2020 r. Na poziomie gminy działania te polega ć b ędą na podnoszeniu poziomu świadomo ści mieszka ńców oraz stworzeniu dogodnych warunków lokalizacyjnych dla potencjalnych inwestorów.

Ochrona gleb i kopalin Najwi ększym zagro Ŝeniem dla gleb s ą nielegalne wysypiska odpadów, proces przekształcania gruntów rolnych pod zabudow ę w zwi ązku z rozbudow ą zabudowy mieszkaniowej. Z uwagi na eksploatacj ę kopalin działania mog ą dotyczy ć racjonalnego wydobycia oraz przywracania terenu do stanu naturalnego po zako ńczonej eksploatacji. Zagro Ŝeniem dla cennych obszarów rolniczych i przyrodniczych mo Ŝe by ć eksploatacja w ęgla brunatnego. Metody wydobycia w ęgla brunatnego powoduj ą ogromne zniszczenia w lokalnych ekosystemach, a celowo ść i opłacalno ść takiego przedsi ęwzi ęcia powinna by ć poddana bardzo szczegółowym analizom.

Ochrona przed skutkami powa Ŝnej awarii Awarie s ą zdarzeniami trudnymi do przewidzenia, st ąd konieczne jest doskonalenie systemu zarz ądzania kryzysowego, wpojenie zasad post ępowania mieszka ńcom na wypadek wyst ąpienia awarii oraz utrzymanie infrastruktury umo Ŝliwiaj ącej podj ęcie działa ń w przypadku zaistnienia awarii.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Edukacja ekologiczna Problemem mo Ŝe by ć brak poszanowania dla środowiska w śród jego u Ŝytkowników oraz oboj ętno ść w stosunku do zagro Ŝeń środowiska. Jednak za po średnictwem Internetu, nawet niewielkim kosztem mo Ŝna zorganizowa ć ciekawe akcje edukacyjne, które podnios ą poziom świadomo ści mieszka ńców.

7. Cele programu ochrony środowiska, zadania i wska źniki Aktualny stan środowiska i przewidywane jego zmiany w aspekcie planowanego dalszego rozwoju wymuszaj ą konieczno ść zrównowa Ŝonego rozwoju poprzez realizacj ę przedsi ęwzi ęć proekologicznych. Istotnym problemem jest dokonanie zobiektywizowanego wyboru celów oraz kierunków interwencji.

Zadania i cele w zakresie ochrony środowiska wyznaczone w Programie ochrony środowiska pozostaj ą w ścisłej korelacji z zadaniami wyznaczonymi w programach ochrony środowiska na szczeblu wy Ŝszym oraz, uwzgl ędniaj ą cele zawarte w innych strategiach, programach i dokumentach programowych do realizacji ochrony środowiska zgodnie z zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju.

Cele długoterminowe wyznaczaj ą stan jaki nale Ŝy osi ągn ąć w 2023 r., s ą identyfikowane na podstawie analizy obszarów problemowych wyst ępuj ących na terenie gminy. Powinny by ć mierzalne, realistycz- ne i terminowe.

Realizacja zało Ŝeń Programu ochrony środowiska dla Gminy Gosty ń to poprawa stanu środowiska. Zmiany warto ści wska źników i mierników charakteryzuj ących elementy środowiska b ędą stanowiły wymierny efekt realizacji zało Ŝeń Programu.

Cele i kierunki interwencji wyznaczone w Programie ochrony środowiska dla Gminy Gosty ń:

Cel: Osi ągni ęcie wymaganych standardów jako ści powietrza Kierunki interwencji: • Poprawa jako ści powietrza; • Ograniczanie emisji zanieczyszcze ń pochodz ących ze źródeł niskoenergetycznych; • Termomodernizacja budynków; • Ograniczenie emisji ze źródeł komunikacyjnych;

Cel: Zwi ększenie bezpiecze ństwa energetycznego Kierunki interwencji: • Zwi ększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii; • Poprawa efektywno ści energetycznej;

100 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

• Uwzgl ędnianie w planowaniu przestrzennym strefowania hałasu - rozgraniczania terenów o zró Ŝnicowanej funkcji; • Minimalizacja oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego na zdrowie człowieka i środowisko;

Cel: Racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych • Racjonalne wykorzystanie zasobów gleb; • Racjonalne wykorzystanie kopalin

101

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Tabela 51 Cele, kierunki interwencji oraz zadania Obszar Wska źnik Wła ściciel lp. inter- Cel Kierunek interwencji Warto ść b a- Warto ść doc e- Zadania Ryzyka Nazwa zadania wencji zowa lowa A B C D E F G H I J Osi ągni ęcie Poprawa jako ści Liczba przekrocze ń 2 - 0 Prowadzenie moni- WIO Ś wymaga- powietrza w strefie (dot. war- pył PM10, toringu powietrza 1. nych stan- to ści substancji w B(a)P dardów powietrzu) jako ści powietrza Ograniczanie emisji Maksymalne st ęŜ e- 2014 r. – 42 Norma Moderniza- Gmina, Brak środków

zanieczyszcze ń po- nie roczne dla pyłu µg/m 3 40 µg/m3 cja/wymiana indywi- Powiat, finansowych 2. chodz ących ze źródeł PM10 / dopuszczal- dualnych źródeł Wła ściciele niskoenergetycznych ny poziom, ciepła nieruchomo- ści Liczba zorganizo- b.d. 1 /rok Promocja OZE oraz wanych kampanii edukacja w zakresie Gmina, 3. zwi ększenia efek- Powiat tywno ści energetycznej Liczba nowych Do 2013 r. – b.d. Rozwój sieci ga- Polska Spół- 4. przył ączy gazowych 2548 szt. zowniczej ka Gazownic- twa Sp. z o.o. Termomodernizacja Liczba przeprowa- b.d. b.d. Termomodernizacja Gminy Po- Brak środków budynków dzonych termomo- budynków wiat, , wła ści- finansowych 5. dernizacji na rok, ciele nieruchomo ści

Powietrze, adaptacja do zmian klimatu klimatu Powietrze, zmian do adaptacja Ograniczenie emisji Ilo ść zorganizowa- b.d. b.d. Promowanie korzy- Gmina, ze źródeł komunika- nych kampanii in- stania z komunikacji Powiat cyjnych formacyjnych, po- zbiorowej, rowerów i niesione koszty środków transportu 6. wykorzystuj ących nap ędy przyjazne środowisku

Liczba wykonanych b.d. b.d. Wzmocnienie Powiat kontroli kontroli na stacjach diagnostycznych, 7. kontrola klimatu do zmian

adaptacja prawidłowo ści Powietrze, wykonywania bada ń

102 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Obszar Wska źnik Wła ściciel lp. inter- Cel Kierunek interwencji Warto ść b a- Warto ść doc e- Zadania Ryzyka Nazwa zadania wencji zowa lowa A B C D E F G H I J technicznych pojazdów

Ilo ść i długo ść wy- b.d. b.d. Budowa ście Ŝek Gmina, Po- 8. budowanych ście- rowerowych wiat, Ŝek rowerowych Zwi ększenie Zwi ększenie wyko- Liczba powstałych b.d. b.d. Wspieranie przed- Gmina bezpie- rzystania odnawial- instalacji OZE si ęwzi ęć zwi ąza- Prywatni cze ństwa nych źródeł energii. nych inwestorzy 9. energetycz- z wykorzystaniem nego instalacji solarnych i pomp ciepła Poprawa efektywno- Liczba wymienio- b.d. b.d. Wymiana o świetle- Gmina, Brak środków ści energetycznej nych opraw świetl- nia na mniej ener- Powiat, finansowych 10. nych gochłonne Przedsi ębior- cy

Osi ągni ęcie Poprawa jako ści wód a) udział jednoli- Wody płyn ące: Wskazanie Monitoring wód WIO Ś i utrzymanie powierzchniowych i tych cz ęś ci wód a) 0% szczegółowych powierzchniowych i dobrego podziemnych (JCW) o sta- b) 0% warto ści oczeki- podziemnych stanu wód nie/potencjale c) 0% wanych w 2021 r. powierzch- dobrym i bardzo będzie mo Ŝliwe niowych i dobrym (%) po przyj ęciu 11. podziem- b) udział JCW o aktualizacji pla- nych stanie chemicz- nów gospodaro- nym dobrym wania wodami na (%) obszarach do-

ciekowa ciekowa c) udziału JCW o rzeczy w grudniu ś wód, gospodarka gospodarka wodno- wód, stanie dobrym 2015 r., ść (%) Liczba ustanowio- 6 decyzji brak Ustanawianie strefy Powiat, nych stref ochron- ochronnej uj ęć wody Marszałek nych obejmuj ącej teren Województwa 12. ochrony RZGW zasoby i jako bezpo średniej i po średniej Rozbudowa infra- a)długo ść czynnej a) 116,5 km a) brak wska źni- Rozwój Gmina 13. struktury oczyszcza- sieci kanalizacyjnej, b) 92,8% ka infrastruktury

103

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Obszar Wska źnik Wła ściciel lp. inter- Cel Kierunek interwencji Warto ść b a- Warto ść doc e- Zadania Ryzyka Nazwa zadania wencji zowa lowa A B C D E F G H I J nia ścieków, w tym b)ludno ść korzysta- b) w zale Ŝno ści kanalizacyjnej realizacja programów jąca z sieci kanali- od wielko ści sanitacji w zabudowie zacyjnej aglomeracji rozproszonej a)liczba przydomo- a)12 szt. brak Budowa Gmina, wła- wych oczyszczalni b)422 szt. przydomowych ściciele nie- ścieków oczyszczalni ruchomo ści 14. b)liczba zbiorników ścieków bezodpływowych

Kontrola stanu funk- Liczba skontrolo- b.d. b.d. Kontrole umowy i Gmina, cjonowania i obsługi wanych posesji rachunków za Stra Ŝ Miejska zbiorników bezodpły- wywóz nieczysto ści 15. wowych oraz przy- ciekłych domowych oczyszczalni ścieków; Zapewnienie dost ępu a)długo ść czynnej a) 151,6 km a) brak wska źni- Dalszy rozwój oraz Gmina do czystej wody dla sieci wodoci ągowej, b) 99% ków modernizacja sieci 16. społecze ństwa b)ludno ść korzysta- b) 100% wodoci ągowej na i gospodarki jąca z sieci wodo- terenie gminy ci ągowej Ochrona i zrównowa- a) zu Ŝycie wody b) 2599,8 a) brak Kontrola podmiotów Powiat, Ŝone gospodarowanie na potrzeby go- c) 23,9% b) brak gospodarczych WIO Ś zasobami wodnymi spodarki naro- posiadaj ących dowej i ludno ści pozwolenia wodno- ogółem (tys. prawne pod k ątem 17. m3), przestrzegania norm b) udział przemy- i wytycznych słu w zu Ŝyciu zapisanych w tych wody ogółem decyzjach (%),

Ograniczenie odpły- wyniki ba ń w zakre- 2014 r. punkt. brak przekrocze ń Realizacja programu RZGW, wu azotu ze źródeł sie zanieczyszcze ń Kosowo - działa ń maj ących na OSCh-R, rolniczych na wyzna- zwi ązkami azotu poni Ŝej 44 mg celu ograniczenie WIO Ś, 18. czonych obszarach NO 3/l – brak odpływu azotu ze ODR, szczególnie nara Ŝo- pzrekrocze ń źródeł rolniczych na rolnicy nych (OSN) wyznaczonych obszarach

104 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Obszar Wska źnik Wła ściciel lp. inter- Cel Kierunek interwencji Warto ść b a- Warto ść doc e- Zadania Ryzyka Nazwa zadania wencji zowa lowa A B C D E F G H I J szczególnie nara Ŝonych (OSN) Zmniejsz e- Wprowadzenie moni- Brak pomiarów - Kontrola dróg krajo- nie oddzia- toringu hałasu wych i wojewódz- ływania zwłaszcza na tere- Wyniki pomiaru 19. kich WIO Ś hałasu i nach zagro Ŝonych hałasu w zakresie emito- promienio- hałasem komunika- wanego hałasu wania elek- cyjnym tromagne- Realizacja działa ń b.d. b.d. Tworzenie tycznego zmniejszaj ących zabezpiecze ń przed nara Ŝenie na hałas oddziaływaniem komunikacyjny hałasu komunikacyjnego Ilo ść rozpisanych poprzez przetargów na mo- wprowadzanie Gmina, derniza- odpowiednich Powiat, 20. cj ę/przebudow ę zapisów w SIWZ zarz ądcy dróg, które uwzgl ędniaj ące dróg uwzgl ędniaj ą takie m.in. montowanie zapisy dźwi ękoszczelnych okien, kładzenie cichej nawierzchni i budow ę ekranów akustycznych a)Długo ść a)b.d. a)b.d. Budowa dróg umo Ŝ- zmodernizowanych b)b.d. b)b.d. liwiaj ących zmniej- dróg szenie nat ęŜ enia Gmina, b)Długo ść nowo ruchu, przebudowa, Powiat, 21.

klimat akustyczny, pola elektromagnetyczne klimat akustyczny, pola elektromagnetyczne wybudowanych moderniza- zarz ądcy dróg cja/poprawa stanu dróg technicznego dróg na terenie gminy Stopie ń realizacji Decyzja śro- Oddanie do Budowa obwodnicy 22. GDDKiA inwestycji dowiskowa uzytku Gostynia Liczba b.d. b.d. Wprowadzanie wprowadzonych nasadze ń Zarz ądcy 23. nasadze ń, ochronnych i w razie dróg poniesione koszty konieczno ści ekranów

105

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Obszar Wska źnik Wła ściciel lp. inter- Cel Kierunek interwencji Warto ść b a- Warto ść doc e- Zadania Ryzyka Nazwa zadania wencji zowa lowa A B C D E F G H I J akustycznych wzdłu Ŝ ci ągów komunikacyjnych Przywrócenie ruchu Wykonanie analizy Brak Wykonanie ana- Okre ślenie potrzeb Gminy: kolejowego; zapotrzebowania na lizy uruchomienia Leszno, 24. poł ączenia kolejowe poł ącze ń kolejowych Gosty ń, na trasie Leszno- Jarocin, Gosty ń-Jarocin Województwo Dalsze ograniczanie Liczba wydanych b.d. b.d. Ochrona emisji hałasu pocho- decyzji o mieszka ńców przed dz ącego z sektora dopuszczalnym hałasem z instalacji gospodarczego poziomie hałasu przemysłowych 25. Powiat przez wydawanie decyzji o dopuszczalnym poziomie hałasu Uwzgl ędnianie w Liczba mpzp z b.d. Brak Wprowadzenie do planowaniu prze- zapisami o miejscowych planów strzennym strefowa- rozgraniczaniu ze zagospodarowania nia hałasu - rozgrani- wzgl ędu na klimat przestrzennego czania terenów o akustyczny, zapisów zró Ŝnicowanej funkcji terenów pełni ących sprzyjaj ących 26. Gmina ró Ŝne funkcje ograniczeniu zagro Ŝenia hałasem (rozgraniczenie terenów o zró Ŝnicowanej funkcji) Minimalizacja oddzia- Liczba zgłosze ń b.d. b.d. Ochrona mieszka ń- Powiat ływania promienio- instalacji ców gminy przed wania elektromagne- promieniowaniem tycznego na zdrowie elektromagnetycz- człowieka i środowi- nym przez weryfika- 27. sko. cj ę składanych zgłosze ń instalacji wytwarzaj ących promieniowanie elektromagnetyczne 28. Wyniki monitoringu Bez przekro- Bez przekrocze ń Monitoring nat ęŜe- WIO Ś

106 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Obszar Wska źnik Wła ściciel lp. inter- Cel Kierunek interwencji Warto ść b a- Warto ść doc e- Zadania Ryzyka Nazwa zadania wencji zowa lowa A B C D E F G H I J nat ęŜ enia promie- cze ń nia pól elektroma- niowania elektro- gnetycznych magnetycznego Racjonalna Ograniczenie ilo ści % mieszka ńców 88,7% 100% Obj ęcie wszystkich Gmina, gospodarka odpadów trafiaj ących którzy zło Ŝyli dekla- 75% 100% mieszka ńców sys- KZGRL odpadami bezpo średnio na racje śmieciowe temem odbioru składowisko oraz oraz % mieszka ń- odpadów oraz se- 29. zmniejszenie uci ąŜ li- ców prowadz ących lektywnego zbiera- wo ści odpadów selektywn ą zbiórk ę nia odpadów naj- pó źniej do ko ńca

dów dów 2015 r. Liczba skontrolo- b.d. b.d. Kontrola podmiotów Gmina, wanych podmiotów prowadz ących dzia- KZGRL, w zakresie gospo- łalno ść WIO Ś darki odpadami w zakresie odbiera- 30. nia, zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów a) stopie ń redukcji a) 25,9% Do 2020 r.: Minimalizacja skła- Gmina, odpadów ko- b) 26,4% a) do 35% dowanych odpadów KZGRL munalnych ule- c) 100% b) ponad 50% gaj ących biode- c) ponad 70% gradacji kiero- wanych na składowiska w stosunku do odpadów wytworzonych 31. w 1995 r. (%) b) poziom recyklingu i przygo-

gospodarkazapobieganieodpa i powstawaniu odpadami towania do ponownego u Ŝycia wybranych frakcji odpadów: papier, metale, tworzywa sztuczne i szkło

107

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Obszar Wska źnik Wła ściciel lp. inter- Cel Kierunek interwencji Warto ść b a- Warto ść doc e- Zadania Ryzyka Nazwa zadania wencji zowa lowa A B C D E F G H I J (% wagowo), c) poziom recyklingu, przygotowania do ponownego u Ŝycia i odzysku innymi metodami innych ni Ŝ niebezpieczne od- padów budowlanych i rozbiórkowych (% wagowo),

Liczba zlikwidowa- 19 Na bie Ŝą co Likwidacja „dzikich Gminy 32. nych dzikich wysy- wysypisk” odpadów pisk Prowadzenie monito- a)liczba zrekulty- a) 1 a) 1 Rekultywacja i moni- Gminy ringu poeksploatacyj- wowanych składo- b) 1 b) 1 toring zamkni ętych 33. nego na zamkni ętych wisk, składowisk odpadów składowiskach odpa- b)liczba monitoro- dów wanych składowisk Likwidacja azbestu Ilo ść usuni ętych 262,9 Mg 4 455,6 Mg Pomoc w usuwaniu Powiat, Brak środków 34. wyrobów azbesto- azbestu Gminy finansowych wych Wykonanie PUA Brak Uchwała Rady Opracowanie Pro- Gmina wraz z inwentary- Miejskiej w spra- gramu usuwania 35. zacj ą wie przyj ęcia azbestu dla Gminy PUA Gosty ń Przeci w- Budowa i moderniza- Stopie ń realizacji b.d. Oddanie do Budowa zbiornika WZMiUW Brak środków działanie cja zbiorników reten- przedsi ęwzi ęcia uŜytku retencyjnego Piaski- finansowych

enia awariom cyjnych Gosty ń

36. Ŝ

o i zagro Ŝenio klimatu i nadzwy- gr do zmian czajneza- m środowi-

108 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Obszar Wska źnik Wła ściciel lp. inter- Cel Kierunek interwencji Warto ść b a- Warto ść doc e- Zadania Ryzyka Nazwa zadania wencji zowa lowa A B C D E F G H I J ska, m.in. Odbudowa zniszczo- Liczba wykonanych Brak b.d. Modernizacja cie- WZMiUW powodziom, nych obiektów hydro- przedsi ęwzi ęć ków, modernizacja i suszom, technicznych odbudowa wałów wiatrom przeciwpowodzio- huragano- wych i obiektów wym, napi ętrz ących na cie- walnym kach deszczom, Realizacja programu pojemno ść obiek- powierzchnia b.d. Wsparcie działa ń Gmina, Po- Brak środków awariom małej retencji tów małej retencji 22 ha zmierzaj ących do wiat finansowych 3 37. instalacji wodnej (tys. m ), budowy małych przemysło- zbiorników retencyj- wych, nych

Utrzymanie wła ści- Długo ść zmoderni- 6,2 km – b.d. Okresowa konser- Gmina, Spół- wego stanu urz ądze ń zowanych rowów 2014r. wacja gruntowna ka wodna, melioracji podstawo- melioracyjnych urz ądze ń melioracji Wła ściciele 38. wej i szczegółowej; wodnych szczegó- nieruchomo- łowych na terenie ści gminy Rozwój systemów Wykreowanie wła- Powiat, ostrzegania ściwych zachowa ń Gminy i reagowania w sytu- społecze ństwa w 39. acji zjawisk ekstre- sytuacji wyst ąpienia malnych awarii

Wsparcie jednostek Wielko ść dofinan- b.d. b.d. Wsparcie OSP na Gmina stra Ŝy po Ŝarnej w sowania doposa Ŝenie w zakresie wyposa Ŝenia specjalistyczne do prowadzenia dzia- sprz ęty ratowniczo- ła ń ratowniczych, gaśnicze zapobiegania i prze- 40. ciwdziałania powa Ŝ- nym awariom oraz zagro Ŝeniom środo- wiska i zdrowia czło- wieka, wynikaj ącym z nadzwyczajnych zdarze ń.

109

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Obszar Wska źnik Wła ściciel lp. inter- Cel Kierunek interwencji Warto ść b a- Warto ść doc e- Zadania Ryzyka Nazwa zadania wencji zowa lowa A B C D E F G H I J Ochrona Wzmocnienie syste- Liczba zatwierdzo- 1 rezerwat, b.d. Tworzenie nowych RDO Ś, walorów mu obszarów chro- nych uchwał ą no- 1 OChK, form ochrony przy- Gmina, orga- przyrodni- nionych wych obiektów 22 pomniki rody na podstawie nizacje poza- 41. czych i /obszarów chronio- przyrody wyników inwentary- rz ądowe krajobrazo- nych zacji i waloryzacji wych przyrodniczej Liczba planów b.d. b.d. Uwzgl ędnianie w Gmina miejscowych miejscowych pla- uwzgl ędniaj ących nach zagospodaro- zasady ochrony wania przestrzen- 42. przyrody i krajobra- nego obszarów zu chronionych oraz zasad ochrony przyrody i krajobrazu Liczba pomników 22 b.d. Bie Ŝą ca ochrona Gmina przyrody istniej ących 43. pomników przyrody

Współpraca w opra- Odsetek obszarów 0% 100% Opracowanie Gmina, cowaniu planów chronionych obj ę- planów ochrony dla Nadle śnic-

44. Zasoby przyrodnicze ochrony obszarów tych planami ochro- obszarów obj ętych twoRDO Ś chronionych ny (%), ochron ą prawn ą

Rozwój obszarów Powierzchnia ob- 41,08 ha b.d. Gmina, zieleni oraz utrzyma- szarów zielonych na Utrzymanie, piel ę- 45. nie terenów ju Ŝ istnie- terenie gminy gnacja i zakładanie jących terenów zieleni

Ilo ść nasadze ń b.d. b.d. Nasadzanie i utrzy- Gmina, zieleni śródpolnej i manie zieleni przy- Zarz ądcy przydro Ŝnej dro Ŝnej i śródpolnej dróg 46. z maksymalnie mo Ŝliwym udziałem drzewostanu mio- dodajnego

110 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Obszar Wska źnik Wła ściciel lp. inter- Cel Kierunek interwencji Warto ść b a- Warto ść doc e- Zadania Ryzyka Nazwa zadania wencji zowa lowa A B C D E F G H I J Promocja walorów Liczba zrealizowa- b.d. b.d. Realizacja zada ń z Gmina, przyrodniczych nych w danym roku zakresu rozwoju Powiat, i zrównowa Ŝony roz- przedsi ęwzi ęć bezpiecznej dla Nadlesnictwo wój turystyki. środowiska nowoczesnej infrastruktury 47. rekreacyjnej zapewniaj ącej wzrost potencjału turystycznego regionu

Ochrona powierzchni a) Poziom zale- a)13% b.d. Zwi ększanie po- Powiat, i spójno ści lasów sienia (%), b)0 ha wierzchni le śnych Nadle śnic- b) powierzchnia twawła ścicie- 48. gruntów zale- le lasów sionych (ha w prywatnych danym roku),

Racjonalne Racjonalne wykorzy- Powierzchnia tere- Brak przekro- Utrzymanie po- Prowadzenie reje- GIO Ś, wykorzystanie zasobów gleb nów, na których cze ń ziomu stru zawieraj ącego GDO Ś stanie za- przekroczono stan- informacje o tere- sobów na- dardy jako ści nach na których 49. turalnych stwierdzono przekroczenie standar- wód wód

ść dów jako ści gleby lub ziemi, Łączna powierzch- b.d. b.d. Rekultywacja tere- Wła ściciele 50. gleby, nia zrekultywowa- nów zdegradowa- nieruchomo- nych gruntów (ha) nych, ści zasoby i jako zasoby geologiczne, Racjonalne wykorzy- Liczba planów b.d. b.d. Uwzgl ędnianie Gmina, stanie kopalin miejscowych ochrony złó Ŝ kopalin 51. uwzgl ędniaj ących w opracowaniach ochron ę złó Ŝ kopa- planistycznych lin

111

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Obszar Wska źnik Wła ściciel lp. inter- Cel Kierunek interwencji Warto ść b a- Warto ść doc e- Zadania Ryzyka Nazwa zadania wencji zowa lowa A B C D E F G H I J Podniesi e- Pobudzenie u miesz- Ilo ść publikacji w b.d. b.d. Promocja walorów Gmina Po- nie świa- ka ńców odpowie- roku przyrodniczych wiat, domo ści dzialno ści za otacza- gminy poprzez ekologicz- jące środowisko i zamieszczanie 52. nej miesz- wyeliminowanie ne- informacji na ka ńców gatywnych zachowa ń stronach www, w ców ców

ń gminy lokalnych gazetach, na targach turystycznych Ilo ść b.d. b.d. Organizowanie Gmina, zorganizowanych imprez Powiat, akcji edukacyjnych, pobudzaj ących Nadle śnictwo poniesione koszty aktywno ść dzieci i 53. młodzie Ŝy w dziedzinie ochrony ekologiczna mieszka ekologiczna przyrody ść i środowiska naturalnego Ilo ść b.d. b.d. Intensyfikacja Gmina, Po- wiadomo

ś zorganizowanych edukacji wiat, akcji edukacyjnych, ekologicznej poniesione koszty promuj ącej wła ściwe post ępowanie z 54. odpadami oraz edukacja i prowadzenie skutecznej kampanii informacyjno – edukacyjnej w tym zakresie Ilo ść b.d. b.d. Wyeliminowanie Gmina Po- zorganizowanych negatywnych wiat, akcji edukacyjnych, zachowa ń (np. poniesione koszty wypalanie traw, porzucanie 55. odpadów w miejscach na ten cel nieprzeznaczonych, wylewanie nieoczyszczonych

112 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Obszar Wska źnik Wła ściciel lp. inter- Cel Kierunek interwencji Warto ść b a- Warto ść doc e- Zadania Ryzyka Nazwa zadania wencji zowa lowa A B C D E F G H I J ścieków bezpo średnio do wód i gleby, spalanie odpadów w paleniskach domowych, dewastacja zieleni publicznej). Ilo ść b.d. b.d. Edukacja i Gmina Po- zorganizowanych zwi ększanie wiat, akcji edukacyjnych, świadomo ści w poniesione koszty zakresie: zmian klimatu i sposobów minimalizowania ich skutków, wpływu 56. inwazyjnych gatunków obcych oraz znaczenia i konieczno ści oszcz ędzania zasobów naturalnych Nr i data uchwały - - Opracowanie i Gmina uchwalenie 57. Programu ochrony środowiska dla gminy Gosty ń - - Opracowanie i Gmina upublicznienie co 2 Opracowanie lata raportów z 58. Raportu realizacji programu ochrony środowiska dla gminy Gosty ń

113

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Osi ągni ęcie zakładanych celów mo Ŝliwe b ędzie dzi ęki realizacji przedsi ęwzi ęć zaplanowanych przez Gmin ę Gosty ń oraz inne jednostki realizuj ące działania na jej terenie. Wyznaczone terminy realizacji poszczególnych zada ń ekologicznych uj ętych w harmonogramie mog ą zosta ć przesuni ęte ze wzgl ędów bud Ŝetowych.

W Programie zostały uwzgl ędnione: • zadania własne gminy, które b ędą finansowane w cało ści lub cz ęś ciowo ze środków b ędących w dyspozycji powiatu; • zadania koordynowane - pozostałe zadania, związane z ochron ą środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które s ą finansowane ze środków gminy, przedsi ę- biorstw oraz ze środków zewn ętrznych, b ędących w dyspozycji organów i instytucji szczebla gminnego, powiatowego, wojewódzkiego i centralnego).

W poni Ŝszej tabeli przedstawiono szczegółowy harmonogram realizacji działa ń na terenie gminy Gosty ń na lata 2016-2024.

114 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Tabela 52 Harmonogram działa ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024 Instytucja odpo- Szacunkowe koszty realizacji zadania Obszar wiedzialna lp. Zadanie Źródła finansowania interwencji za realizacj ę 2021 - RAZEM 2016 2017 2018 2019 2020 2024 w PLN A B C D E F G H I J K W ramach mo- Prowadzenie monitoringu 1. WIO Ś nitoringu pa ń- Środki własne powietrza stwowego Gmina, W miar ę po- Środki własne, Modernizacja/wymiana indywi- Powiat, trzeb i dost ęp- 2. środki WFO ŚiGW, NFO- dualnych źródeł ciepła Wła ściciele nieru- nych środków SiGW chomości finansowych Promocja OZE oraz edukacja Gmina, 3. w zakresie zwi ększenia efek- Powiat 20.000,00/rok Środki własne tywno ści energetycznej, w tym: Wspieranie efektywno ści energetycznej, inteligentnego zarz ądzania energi ą i wyko- 3.1. rzystania odnawialnych źródeł Powiat Gosty ński 750.000,00 Bud Ŝet Powiatu energii w infrastrukturze publicznej jednostek powiatu gosty ńskiego Polska Spółka Ga- 4. Rozwój sieci gazowniczej b.d. Środki własne zownictwa Sp. z o.o. W miar ę po- Gminy Powiat, , Środki własne, trzeb i dost ęp- 5. Termomodernizacja budynków wła ściciele nieru- środki WFO ŚiGW, NFO-

Powietrze, adaptacja do zmian klimatu klimatu Powietrze, zmian do adaptacja nych środków chomości SiGW finansowych Promowanie korzystania z komunikacji zbiorowej, rowe- rów i środków transportu wyko- Gmina, 6. 20.000,00/rok Środki własne rzystujących nap ędy przyjazne Powiat środowisku

Wzmocnienie kontroli na stacjach diagnostycznych, kontrola prawidłowo ści 7. Powiat b.d. Bud Ŝet Powiatu wykonywania bada ń technicznych pojazdów

aptacjado zmian klimatu zmianklimatu 8. Powietrze, ad- Budowa ście Ŝek rowerowych, Gmina, Powiat,

115

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Instytucja odpo- Szacunkowe koszty realizacji zadania Obszar wiedzialna lp. Zadanie Źródła finansowania interwencji za realizacj ę 2021 - RAZEM 2016 2017 2018 2019 2020 2024 w PLN A B C D E F G H I J K w tym: Przebudowa i budowa chodnika na ci ąg pieszo-rowerowy z 8.1. Gmina Gosty ń 2.803.084,00 Bud Ŝet Gminy Gostynia do Kunowa w ci ągu ul. Pozna ńskiej Wspieranie przedsi ęwzi ęć W miar ę po- Bud Ŝet Gminy, zwi ązanych z wykorzystaniem Gmina trzeb i dost ęp- Środki własne wła ścicieli 9. instalacji solarnych i pomp Prywatni inwestorzy nych środków nieruchomo ści, ciepła finansowych WFO ŚiGW, NFO ŚiGW W miar ę po- Gmina, Bud Ŝet Gminy, Wymiana o świetlenia na mniej trzeb i dost ęp- 10. Powiat, bud Ŝet Powiatu, energochłonne nych środków Przedsi ębiorcy Środki własne finansowych W ramach mo- Monitoring wód powierzchnio- 11. WIO Ś nitoringu pa ń- Środki własne wych i podziemnych stwowego Ustanawianie strefy ochronnej Powiat, uj ęć wody obejmuj ącej teren Marszałek Woje- 12. Bez kosztów Środki własne ciekowa ciekowa ochrony bezpo średniej i wództwa ś po średniej RZGW Rozwój infrastruktury 13. Gmina Bud Ŝet Gminy kanalizacyjnej, w tym: Przebudowa kanalizacji deszczowej w ul. Wrocławskiej 13.1 Gmina Gosty ń 1.500.000,00 Bud Ŝet Gminy od ronda Solidarno ści przez ul. Nowe Wrota do rzeki Kani Budowa przydomowych Gmina, wła ściciele Bud Ŝet Gminy, środki 14. b.d. oczyszczalni ścieków nieruchomo ści właścicieli nieruchomo ści

wód, gospodarka gospodarka wodno- wód, Kontrole umów i rachunków za Gmina, 15. b.d. Bud Ŝet Gminy ść wywóz nieczysto ści ciekłych Stra Ŝ Miejska Dalszy rozwój oraz modernizacja sieci 16. Gmina b.d. Bud Ŝet Gminy wodoci ągowej na terenie gminy zasoby i jako Kontrola podmiotów Powiat, 17. gospodarczych posiadaj ących b.d. Środki własne WIO Ś pozwolenia wodno-prawne pod

116 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Instytucja odpo- Szacunkowe koszty realizacji zadania Obszar wiedzialna lp. Zadanie Źródła finansowania interwencji za realizacj ę 2021 - RAZEM 2016 2017 2018 2019 2020 2024 w PLN A B C D E F G H I J K kątem przestrzegania norm i wytycznych zapisanych w tych decyzjach Realizacja programu działa ń RZGW, maj ących na celu ograniczenie OSCh-R, odpływu azotu ze źródeł Środki własne, 18. WIO Ś, b.d. rolniczych na wyznaczonych Środki rolników ODR, obszarach szczególnie rolnicy nara Ŝonych (OSN) Kontrola dróg krajowych i W ramach mo- 19. wojewódzkich w zakresie WIO Ś nitoringu pa ń- Środki własne emitowanego hałasu stwowego Tworzenie zabezpiecze ń przed oddziaływaniem hałasu komunikacyjnego poprzez wprowadzanie odpowiednich zapisów w SIWZ Gmina, Powiat, W zale Ŝno ści od 20. uwzgl ędniaj ące m.in. Środki własne zarz ądcy dróg potrzeb montowanie dźwi ękoszczelnych okien, kładzenie cichej nawierzchni i budow ę ekranów akustycznych Budowa dróg umo Ŝliwiaj ących zmniejszenie nat ęŜ enia ruchu, przebudowa, moderni- Gmina, Powiat, 21. Środki własne, środki UE zacja/poprawa stanu technicz- zarz ądcy dróg nego dróg na terenie gminy, w tym: Budowa drogi ł ącz ącej ul. Europejsk ą i ul. Nad Kani ą z 21.1. klimat akustyczny, pola elektromagnetyczne drog ą powiatow ą i w ęzłem Gmina 2.070.000,00 Bud Ŝet Gminy obwodnicy drogi wojewódzkiej 434 (okolice Drz ęczewa II) Budowa drogi od ul. 21.2. Helszty ńskiego do ul. Jana Gmina 2.525.461.00 Bud Ŝet Gminy Pawła II w Gostyniu

117

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Instytucja odpo- Szacunkowe koszty realizacji zadania Obszar wiedzialna lp. Zadanie Źródła finansowania interwencji za realizacj ę 2021 - RAZEM 2016 2017 2018 2019 2020 2024 w PLN A B C D E F G H I J K Budowa drogi od ul. Podgórnej 21.3. Gmina 3.060.000,00 Bud Ŝet Gminy do ul. Wielkopolskiej Budowa drogi od ul. Polnej do 21.4 Gmina 5.123.040,00 Bud Ŝet Gminy ul. Leszczy ńskiej w Gostyniu Przebudowa ci ągu drogowego do strefy przemysłowej m. 21.5. Gostynia na odcinku dróg nr Powiat Gosty ński 1.500.000,00 Bud Ŝet Powiatu 4903P Poraj-Czachorowo- Sikorzyn o długo ści 3,5 km Budowa obwodnicy Gostynia Środki własne, w ci ągu drogi krajowej nr 12 i Ok. 21.6 GDDKiA, WZDW Środki bud Ŝetu Pa ństwa, w ci ągu drogi wojewódzkiej nr 140.000.000,00 Środki UE 434 Wprowadzanie nasadze ń ochronnych i w razie W zale Ŝno ści od 22. konieczno ści ekranów Zarz ądcy dróg rodzaju inwe- Środki własne akustycznych wzdłu Ŝ ci ągów stycji komunikacyjnych Okre ślenie potrzeb W miar ę po- Gminy: Leszno, uruchomienia poł ącze ń trzeb i dost ęp- Środki własne samorz ą- 23. Gosty ń, Jarocin, kolejowych na trasie Leszno- nych środków dów Województwo Gosty ń-Jarocin finansowych Ochrona mieszka ńców przed hałasem z instalacji przemysłowych przez 24. Powiat Bez kosztów Bud Ŝet powiatu wydawanie decyzji o dopuszczalnym poziomie hałasu Wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania

klimat akustyczny, pola elektromagnetyczne klimat akustyczny, pola elektromagnetyczne Bez kosztów, w przestrzennego zapisów 25. Gmina ramach prac Bud Ŝet Gminy sprzyjaj ących ograniczeniu nad mpzp zagro Ŝenia hałasem (rozgraniczenie terenów o zró Ŝnicowanej funkcji) 26. Ochrona mieszka ńców gminy Powiat Bez kosztów Bud Ŝet Powiatu

118 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Instytucja odpo- Szacunkowe koszty realizacji zadania Obszar wiedzialna lp. Zadanie Źródła finansowania interwencji za realizacj ę 2021 - RAZEM 2016 2017 2018 2019 2020 2024 w PLN A B C D E F G H I J K przed promieniowaniem elek- tromagnetycznym przez wery- fikacj ę składanych zgłosze ń instalacji wytwarzaj ących promieniowanie elektromagnetyczne W ramach mo- Monitoring nat ęŜ enia pól elek- 27. WIO Ś nitoringu pa ń- Środki własne tromagnetycznych stwowego

- Obj ęcie wszystkich mieszka ń- ców systemem odbioru odpa- Gmina, 28 b.d. Środki własne dów oraz selektywnego zbie- KZGRL rania odpadów Kontrola podmiotów prowadz ących działalno ść Gmina, 29. w zakresie odbierania, zbiera- KZGRL, b.d. Środki własne nia, transportu, odzysku i WIO Ś unieszkodliwiania odpadów Minimalizacja składowanych Gmina, 30. odpadów b.d. Środki własne KZGRL

dów Likwidacja „dzikich wysypisk” W razie wyst ą- 31. Gminy Bud Ŝet Gminy odpadów pienia zdarzenia Rekultywacja i monitoring 32. zamkni ętych składowisk odpa- Gminy b.d. Bud Ŝet Gminy dów W zale Ŝno ści od Środki własne, wła ściciele Powiat, 33. Pomoc w usuwaniu azbestu dost ępnych nieruchomo ści, Gminy środków WFO ŚiGW Opracowanie Programu usu- W miar ę po- Bud Ŝet Gminy, 34. wania azbestu dla Gminy Gmina trzeb i dost ęp- środki Ministerstwa Go- gospodarkazapobieganieodpa i powstawaniu odpadami Gosty ń nych środków spodarki Budowa zbiornika retencyjne- Środki własne, środki 35. WZMiUW b.d.

eni go Piaski-Gosty ń zewn ętrzne o- Ŝ r

ś Modernizacja cieków i odbu- ajne a 36. o zmian dowa wałów przeciwpowo- WZMiUW Środki własne klimatu i d zagro nadzwycz dziowych oraz obiektów pi ę-

119

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Instytucja odpo- Szacunkowe koszty realizacji zadania Obszar wiedzialna lp. Zadanie Źródła finansowania interwencji za realizacj ę 2021 - RAZEM 2016 2017 2018 2019 2020 2024 w PLN A B C D E F G H I J K trz ących na ciekach, w tym: Rewitalizacja cieku Bielewo- 36.1 WZMiUW b.d. Środki własne śelazno w km 2+485-4+100 Wsparcie działa ń zmierzaj ą- 37. cych do budowy małych zbior- Gmina, Powiat b.d. Środki własne ników retencyjnych Okresowa konserwacja grun- Gmina, Spółka wod- towna urz ądze ń melioracji na, Bud Ŝet Gminy, środki 38. 105.000,00/rok wodnych szczegółowych na Wła ściciele nieru- Spółek Wodnych terenie gminy chomości Wykreowanie wła ściwych

zachowa ń społecze ństwa w 39. Gmina Gosty ń, b.d. Środki własne sytuacji wyst ąpienia awarii Powiat, Wsparcie OSP na doposa Ŝe- W zale Ŝno ści od nie w specjalistyczne sprz ęty potrzeb i do- 40. Gmina Gosty ń Bud Ŝet Gminy ratowniczo-ga śnicze, w tym: st ępnych środ- ków Budowa remizy OSP w Koso- 40.1 wie Gmina Gosty ń 850.000,00 Bud Ŝet Gminy

Tworzenie nowych form RDO Ś, ochrony przyrody na podsta- 41. Gmina, organizacje b.d. Środki własne wie wyników inwentaryzacji i pozarz ądowe waloryzacji przyrodniczej Uwzgl ędnianie w miejscowych planach zagospodarowania Bez kosztów, w 42. przestrzennego obszarów Gmina ramach prac Bud Ŝet Gminy chronionych oraz zasad nad mpzp ochrony przyrody i krajobrazu Bie Ŝą ca ochrona istniej ących 43. Gmina Wydatki bie Ŝące Bud Ŝet Gminy pomników przyrody

Zasoby przyrodnicze Zasoby przyrodnicze Opracowanie planów ochrony Gmina, 44. dla obszarów obj ętych ochron ą Nadle śnictwo b.d. Środki własne prawn ą RDO Ś Utrzymanie, piel ęgnacja i Gmina, 45. 300.000,00 Bud Ŝet Gminy zakładanie terenów zieleni, w

120 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Instytucja odpo- Szacunkowe koszty realizacji zadania Obszar wiedzialna lp. Zadanie Źródła finansowania interwencji za realizacj ę 2021 - RAZEM 2016 2017 2018 2019 2020 2024 w PLN A B C D E F G H I J K tym: Uporz ądkowanie i rewitalizacja 45.1 Gmina b.d. Bud Ŝet Gminy parków Nasadzanie i utrzymanie zieleni przydro Ŝnej i śródpolnej W miar ę po- Gmina, 46. z maksymalnie mo Ŝliwym trzeb i dost ęp- Bud Ŝet Gminy Zarz ądcy dróg udziałem drzewostanu miodo- nych środków dajnego Realizacja zada ń z zakresu rozwoju bezpiecznej dla środowiska nowoczesnej W miar ę do- Gmina, infrastruktury rekreacyjnej st ępnych środ- 47. Powiat, Środki własne, środki UE zapewniaj ącej wzrost ków finanso- Nadle śnictwo potencjału turystycznego wych regionu

Powiat, Zwi ększanie powierzchni le- Nadle śnictwa, 48. b.d. Środki własne śnych wła ściciele lasów prywatnych Prowadzenie rejestru zawiera- jącego informacje o terenach W ramach pro- GIO Ś, 49. na których stwierdzono prze- wadzonej dzia- Środki własne GDO Ś kroczenie standardów jako ści łalno ści wód wód

ść gleby lub ziemi, W miar ę po- Rekultywacja terenów zdegra- Wła ściciele nieru- trzeb, w zale Ŝ- 50. gleby, Środki własne dowanych, chomości no ści od rodzaju terenu zasoby i jako zasoby geologiczne, Uwzgl ędnianie ochrony złó Ŝ Bez kosztów, w Gmina, 51. kopalin w opracowaniach ramach prac Bud Ŝet Gminy

planistycznych nad mpzp Promocja walorów

przyrodniczych gminy poprzez Gmina Powiat, ców i 52. ść zamieszczanie informacji na 20.000,00/rok Bud Ŝet Gminy ń o wiadom

stronachka www, w lokalnych ś edukacja ekologicz na miesz- gazetach, na targach

121

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

Instytucja odpo- Szacunkowe koszty realizacji zadania Obszar wiedzialna lp. Zadanie Źródła finansowania interwencji za realizacj ę 2021 - RAZEM 2016 2017 2018 2019 2020 2024 w PLN A B C D E F G H I J K turystycznych Organizowanie imprez Gmina, pobudzaj ących aktywno ść Powiat, 53. dzieci i młodzie Ŝy w dziedzinie 10.000,00/rok Środki własne Nadle śnictwo ochrony przyrody i środowiska

naturalnego Intensyfikacja edukacji ekologicznej promuj ącej wła ściwe post ępowanie z Gmina, Powiat, 54. odpadami oraz prowadzenie 10.000,00/rok Środki własne

skutecznej kampanii informacyjno – edukacyjnej w tym zakresie Wyeliminowanie negatywnych zachowa ń (np. wypalanie traw, porzucanie odpadów w miejscach na ten cel nieprzeznaczonych, wylewanie Gmina Powiat, 55. 10.000,00/rok Środki własne nieoczyszczonych ścieków bezpo średnio do wód i gleby, spalanie odpadów w paleniskach domowych, dewastacja zieleni publicznej). Edukacja i zwi ększanie świadomo ści w zakresie:

zmian klimatu i sposobów ść ców ców minimalizowania ich skutków, Gmina Powiat, 56. ń 10.000,00/rok Środki własne wpływu inwazyjnych gatunków obcych oraz znaczenia i

wiadomo konieczno ści oszcz ędzania ś zasobów naturalnych Opracowanie i uchwalenie Gmina 57. Programu ochrony środowiska Ok. 10.000,00 Bud Ŝet Gminy

dla gminy Gosty ń edukacja i

ekologiczna mieszka ekologiczna Opracowanie i upublicznienie 58. co 2 lata raportów z realizacji Gmina Ok.5.000,00 Bud Ŝet Gminy programu ochrony środowiska

122 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

123

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

8. System instytucji zaanga Ŝowanych w realizacj ę programu ochrony środowiska Nadrz ędn ą zasad ą realizacji niniejszego Programu powinna by ć realizacja wyznaczonych zada ń przez okre ślone jednostki. Z punktu widzenia Programu w realizacji poszczególnych zada ń b ędą uczestniczy ć: • podmioty uczestnicz ące w organizacji i zarz ądzaniu Programem (Gmina, Powiat); • podmioty realizuj ące zadania Programu (Gmina, Powiat, inne jednostki działaj ące na danym terenie, realizuj ące swoje zadania); • podmioty kontroluj ące przebieg realizacji i efekty Programu (WIO Ś, PWIS, Urz ąd Marszałkow- ski itp.); • społeczno ść gminy, jako główny podmiot odbieraj ący wyniki działa ń Programu.

Koordynatorem realizacji Programu ochrony środowiska dla Gminy Gosty ń jest Wydział Rozwoju i Inwestycji (Stanowisko ds. Ochrony Środowiska) przy Urz ędzie Miejskim w Gostyniu.

9. Procedury monitoringu, przegl ądu stopnia realizacji programu ochrony środowiska oraz jego aktualizacji Zgodnie z art. 18 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 ze zm.), organ wykonawczy gminy jest zobowi ązany sporz ądza ć co dwa lata raporty z wykonania programów ochrony środowiska, które nast ępnie przedstawia radzie gminy i przekazuje organowi wykonawczemu powiatu.

Wdra Ŝanie Programu ochrony środowiska powinno podlega ć regularnej ocenie w zakresie: • efektywno ści wykonania zada ń; • aktualno ści zidentyfikowanych problemów ekologicznych oraz adekwatno ści podj ętych działa ń; • stopnia realizacji Programu w odniesieniu do stopnia realizacji zało Ŝonych działa ń i przyj ętych celów; • rozbie Ŝno ści pomi ędzy zało Ŝonymi celami i działaniami, a ich wykonaniem; • przyczyn ewentualnych rozbie Ŝno ści pomi ędzy zało Ŝonymi celami i działaniami, a ich wykonaniem; • niezb ędnych modyfikacji Programu.

Dla prawidłowego przebiegu monitoringu realizacji celów i zada ń Programu ochrony środowiska dla gminy Gosty ń niezb ędna jest okresowa wymiana informacji ze Starostwem Powiatowymi pozostałymi jednostkami organizacyjnymi, w zakresie stopnia zaawansowania realizacji poszczególnych zada ń. Monitoring obejmuje dwa podstawowe rodzaje kontrolowania zmian, które najogólniej mo Ŝna okre śli ć jako: • monitoring ilo ściowy, • monitoring jako ściowy.

Uj ęcie ilo ściowe – obrazuje prognoz ę zmian konkretnych wielko ści (wska źników). Nie do wszystkich elementów środowiska da si ę przypisa ć wska źniki (nie wszystkie dane s ą dost ępne), aby dokona ć prognozy ilo ściowej w niektórych elementach środowiska. Do prognozowania zmian wska źników w przyszło ści wykorzystano informacje o dynamice zmian tych wska źników w przeszło ści, nakładów w okresach poprzednich i planowanych do poniesienia (uwzgl ędniono fakt, i Ŝ cz ęść zaplanowanych nakładów w poprzednim okresie nie została zrealizowana), oraz wymogi UE. Uj ęcie jako ściowe – dla zada ń, dla których nie mo Ŝna prognozowa ć okre ślonych wska źników lub jest to utrudnione, wykorzystano ocen ę jako ściow ą, która stanowi jednocze śnie uzupełnienie do oceny ilo ściowej. List ę t ę mo Ŝna ewentualnie w przyszło ści uzupełni ć o pojedyncze nowe wska źniki dotycz ące jako ści środowiska. Wskazane byłoby tak Ŝe podanie, które wska źniki słu Ŝą do monitorowania konkretnych celów Programu.

124 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gosty ń na lata 2016-2020 z perspektyw ą na lata 2021-2024

10. Wykaz interesariuszy zaanga Ŝowanych w prace nad programem ochrony środowiska Interesariusze Programu to podmioty (osoby, grupy osób, społeczno ści, instytucje, organizacje), które uczestnicz ą w tworzeniu projektu Programu lub s ą bezpo średnio zainteresowane wynikami jego realizacji i eksploatacji. Interesariuszy mo Ŝna podzieli ć na wewn ętrznych i zewn ętrznych: Interesariuszami wewn ętrznymi s ą: • Urz ąd Miejski w Gostyniu (Burmistrz, Rada Miejska, Wydział Rozwoju i Inwestycji), Interesariusze zewn ętrzni: • Mieszka ńcy Gminy, • Przedsi ębiorstwa z terenu Gminy, • instytucje publiczne działaj ące na terenie gminy Gosty ń.

125