Namba 2131 Julai 16 - 22, 2015Wantok 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol

2015 Pasifik Gems Poto insait - P8 na 21 Toua, Pini, Kari putim PNG long namba wan ples... Bikpela salens namel long

Stanley Nondol i raitim sapos Ryan Pini i risain na hoki, tenis, skwas, PNG nalusim swiming baiNu lukim soka,volibal, Kaledonia sofbal, na etli- nau TIM Nu Kaledonia (NCL) i PNG i mekim bikpela hat- tiks hap maraton na trek na kamap strong nau long wok long kisim moa gol na fil iven. Pasifik Gems na klostu bai stap namba wan ples long Long narapela stori, Aus- daunim PNG i go daun 2019 Pasifik Gems. tralia na Nu Silan(NZ) i pilai long namba tu ples long ol Na tu, sapos tripela Hanu- insait long Pasifik Gems medal. abada, Steven kari, Thelma long namba wan taim. Aus- NU Kaledonia nau i sanap Toua na Dika Toua i no tralia i kisim liklik namba bi- long namba tu ples bihain winim 7-pela gol bai lukim 7 long ol pilaia i kam tasol ol i long PNG wantaim 44 gol na kam daun. Thelma winim wok long win maski em i PNG go pas long 50. Ol i gol, Toua 1 gol, na Steven 3 silva, brons o gol na ol i stap nidim 6-pela moa gol long gol. long namba 6 ples bihain daunim PNG. Planti pilai i PNG bai no inap stap long long . Nu Silan i stap stap yet na dispela namba namba wan ples sapos totol long 18 ples. bilong ol medal bai senis. bilong 17 gol i no kam long PNG na Nu Kaledonia PNG i pret pinis. Sapos ol 4-pela etlit tasol. Pini, Kari, wantaim i wok long winim i no winim sampela moa gol Toua na Thelma. gol, silva na brons yet na long ol sampela liklik pila i Sapos PNG i strong yet sampela i kam klostu klostu, stap yet na Nu Kaledonia i na winim moa gol long ol Yumi lukim sampela pilai winim sampela moa gol, ol i pilai stap yet bai go pas long stap yet long husat bai kisim ken daunim PNG. Pasifik na Nu Kaledonia i bai namba wan ples long 2015 PNG i stap namba wan stap long namba tu ples. Tim Pasifik Gems. ples long gol medal long de Frans Polinesia-Tahaiti nau i wan bilong pilai. Na Nu stap long namba tri ples na OL WINA MERI: Tripela wina bilong 800 mita etletiks long Kaledonia i wok long kam ol i nidim moa long 10-pela Tunde 14 Julai- Gol wina long namba wan ples em Donna strong na wok long winim gol medal long daunim Nu Koniel (PNG), Jenny Albert i kamap namba tu na i winim silva planti silva na brons long ol Kaledina na kisim namba tu (PNG) na Solenne Kerleguer bilong Nu Kaledonia i kamap planti pilai. ples. Sapos Ryan Pini i no Ol sampela pilai i stap yet namba tri ples na i winim brons medol. Ol i resis tasol ol i poro winim 7-pela gol, bai PNG i em; boksen, golp, lon bouls, yet long pasin tru bilong ol, WAN SOLWARA bilong Pasifik! stap long namba tu ples. Na kriket, taekwando, netbal, Poto: Nicky Bernard. P2 Wantok Julai 16 - 22, 2015 nius Foapela Pipols Maikro Benk brens bai kamap long 2015

Nesenel Divelopmen Benk planti fi tumas long ol kas- bai wokim 4-pela nupela toma. brens bilong Pipols Maikro Em i tok Pipols Maikro Benk long mekim isi long ol Benk em bilong ol pipel PNG i go pas grasrut na olgeta pipel long long ples na ol liklik man- kantri long opim akaun na meri long opim akaun, yusim ol benk sevis we em i isi long kisim helpim na sevim mani na wokim liklik wok bisnis. bisnis na groim na tekova Menesing Dairekta bi- long ol bisnis nau ol ausait long NDB Moses Liu i tok lain i mekim na ol PNG i gavman i givim mani pinis kamap kastoma. na plen i stap pinis na NDB Minista Maru i tok wan 12-pela Pasifik Gem insait go bek long strit long wanem long ol etlit taim Gems i pinis Esther Bralyn Wani i raitim bai stat long sanapim 4- wan provins bai i gat brens longlong 14 Gemmedal taim Saut Pasi- ol i no gat wok o ol i no skul. taliem bikpela wari i stap long pela nupela brens long bilong Pipols Maikro Benk PAPUA Niugini i go pas fik Gems i bin stat long 1963. Long wankain taim, dispela tingting bilong wan wan pilaia. klostu long pinis bilong long pinis bilong 2017. long winim ol medol namel Sapos PNG i laik winim 15 K20, 000 inisitiv we gavman Kepten bilong ol man Tas 2015. Gavman long dispela yia long 24 Pasifik Ailan kantri Pasifik Gems ol i mas pilai bai givim long husat i winim tim, Eugene Eka, i tok olsem Minista bilong Tred, i givim K130 milien long Komes na Indastri, Richard sapotim wok bilong Ne- long dispela bikpela pilai – strong long winim rekot bilong gol em i gutpela tingting long em wantaim narapela pilaia i Maru i tok moa long 2 mi- senel Divelopmen Benk namba 15 Pasifik Gems we Nu Kaledonia long 2011 taim ol bai pilai strong long winim save wok tasol ol narapela ol lien pipel bilong Papua Ni- (NDB). Minista Maru i tok i stap long las wik bilong en ol i bin winim 120 gol, 107 gol tasol wanem bai kamap mangi i no save wok. ugini i no gat K2 long PNG gavman bai givim long Pot Mosbi. silva, 61 brons i bin givim total long ol dispela i traim hat Mista Eka i tok planti bilong wanpela wik na bikpela moa mani long 2016 baset Planti bilong ol pilaia i olsem 288 we i lukim win bi- tasol ol i no win. ol mangi i save stap long namba bilong ol pipel i no long sapotim wok bilong gat benk akaun na planti i NDB na em i singaut long winim gol pinis bilong Papua long ol. Tim PNG i tokaut long Sabama na Kaugere setel- no save long sevim mani ol pipel long stat sevim Niugini long mak bilong 46 Taim Pasifik Gems i pinis, midia konprens olsem 90 men long Pot Mosbi. long bihain taim. mani na wok bisnis. gol. Ol i go pas long medal tali planti bilong ol pilaia long pesen bilong ol etlit long Em i tok moa olsem taim ol Minista Maru i tok ol NDB, bosman Moses wantaim Nu Kaledonia i PNG bai go bek long ol hap ol Papua Niugini i no gat wok na laik go long trening ol papa- komesel benk long kantri i Liu, i tok wok konstraksen kamap namba tu we bai i i save mekim trening bilong planti ol pilaia i save stap long mama o ol wantok bilong ol i save givim taim long ol liklik long maikro benk brens long Mendi na Kundiawa bungim PNG klostu sapos ol, sampela bai ol kampani i ol setelmen na long ol strit. save sapotim ol long ol bas fe man na meri bilong PNG bai lukim tenda bai kamap husat i laik opim benk PNG i no pilai strong. go het long sposa long ol Wanem samting bai kamap tasol ol i pilai yet bikos ol i long pinis bilong dispela akaun. Na tu ol i sasim Nu Kaledonia i bin winim tasol planti bilong ol etlit bai i long ol dispela 90 pesen bi- save laik pilai ragbi tas. mun. - Stanley Nondol

FAINENSLNG Minista James mani Marape i Marape tasol i bin mekim dispela i tok-no inap sapotim ikonomi LNG tenka tok mani Nesenel Gavman bai tok long wanpela bung we Yuni- ‘Papua’ em i kisim long PNG LNG Projek tasol vesiti ov Papua Niugini (UPNG) i bai i no inap long sapotim ikonomi bin go pas long en i no long taim wanpela bikpela bilong kantri. tasol. sip bilong kisim Planti manmeri i ting PNG LNG “Gavman mas stretim egrikalsa PNG LNG kago i Projek, we biknem Amerika kam- sekta na kirapim turis bisnis long go long Saina, pani ExxonMobil i ranim long mani PNG. Wanpela taim, LNG bai pinis. Japan na Tai- mak K43 bilen, bai kirapim dispela Tasol egrikalsa and turis bisnis i wan. kantri, tasol toktok bilong Minista ken stap yet na sapotim ikonomi bi- Marape i mekim ol manmeri tingt- long PNG,”Marape i tok. ing planti. Vais-Sansela bilong UPNG Pro- Marape i tok PNG LNG Projek i fesa Albert Mellam i tok mani gav- ken sapotim nesenel baset wan- man bai kisim long PNG LNG taim 20 pesen bilong total mani Projek i ken kirapim PNG sapos i ken kirapim dispela kantri sapos Frens long operetim dispela namba refaineri na LNG plen sait bilong mak bilong baset. gavman i baset na yusim gut long Gavman i kamapim Sovren Welt tu wol klas ges projek we ol bai Papua LNG Projek bai kamap “Dispela i soim olsem Nesenel givim sevis long pipel. Fan (SWF) na yusim mani gut. kolim Papua LNG Projek. klostu long Papa Lealea, Sentral Gavman mas kirapim egrikalsa na Profesa Mellam i tokaut tu olsem “Em i bikpela ges projek tru. Pastaim tru InterOil i bin tingting Provins. turis bisnis bilong kantri. LNG tasol em i bin makim maus bilong PNG Tasol yumi mas yusim gut mani bai long operetim dispela LNG Projek Ol projek patna bilong Papua bai i no inap long sapotim nesenel Gavman long stretim toktok wan- yumi kisim long dispela projek,”Prof aninit long nem Gulf LNG Projek. LNG Projek bai pulim ges i kam ol- baset bikos liklik moa long 20 taim ol projek divelopa long Mellam i tok. Total SA bai go pas long kirapim geta long Elk-Antelop ges fil long pesen mani tasol bai kam long kamapim dispela wol klas ges pro- Wankain taim, namba tu LNG Elk-Antelop ges fil. Ol projek patna Galp Provins na tanim dispela ges mani we Nesenel Gavman bai jek. projek long Galp provins bai kamap bilong Total SA em i InterOil Corp i kamap wara long plent sait ol i bai kisim long LNG,”Minista Marape i Long lukluk bilong em, Profesa klostu taim tasol. Gavman i makim na Oil Search. sanapim klostu long refaineri bilong tok. Mellam i tok PNG LNG Projek mani wanpela kampani bilong kantri Praim Minista Peter O’Neill i tok PNG LNG Projek. nius Julai 16 - 22, 2015 Wantok P3 Royel welkam GAVANA Jenerel bilong Papua Niugini Gren Sif Michael Ogio wantaim Ledi Ogio i go long wanpela royel welkam lansen o kaikai long las wik Fonde. Ol nobel o ol famili bilong king bilong Kingdom ov Tonga long Nuku’alofa, kapitol bilong Tonga i go pas long kaikai. Dispela kaikai i bin kamap long nambis ausait long haus bilong King ol i save kolim Pangai II. Ol bikman na meri i kaikai ol kaikai bilong Tonga i bin gat mit bilong pik, ol gris taro lip na kokonas sup. Bihain long dispela welkam ol skul na ol kolis sumatin i putim ol bilas biilong ples na danis long soim ol kain kain kalsa bilong Kingdom ov Tonga. King Tupou VI na Kwin Nanaisipau’u i invaitim Gavana Ol sumatin long Tonga i danis na soim kalsa bilong ol long Gavana Jenerel Sir Michael Ogio wantaim Ledi Ogio na ol narapela Jenerel wantaim Ledi Ogio long wanpela 30 minit praivet bung long haus bilong King. bikman na meri. Gavana Jenerel i bungim tu memba bilong royel famili long welkam seremoni na bikman na meri bilong Gret Briten na . Planti bilong ol bikman na meri i soim bikpela intres long ikonomik divelopmen long Papua Niugini na i tokaut long raun kam long PNG long bihain taim.

BSP i baim Westpac long tripela Pasifik Ailan kantri SIAMAN bilong BSP, Sir Kostas Constantinou i tokaut olsem ol i baim olgeta ol Westpac Benk long Samoa, Tonga na Cook Ailan long AUD$91 milien. BSP i tokaut olsem em i go insait long wanpela agrimen long baim operesen bilong Westpac long ol tripela kantri. Hevi bilong Saiklon Pam long Vanuatu i mekim na ol i no inap baim Westpac brens long dispela taim. Saiklon Pam i bagarapim Vanuatu long wanpela mun bihain long ol i salim. Long wankain taim, Westpac long Samoa Ailan bai i no inap salim long dispela taim. BSP na Westpac i go het long toktok wantaim Sentral Benk bilong Solomon Ailan bai ol i ken kisim ol stetuteri, reguletori na tok orait long namba 3 pati. Menesa Dairekta na Sif Ekseketiv Opisa (CEO), Robin Fleming i amamas na tok, “Dispela trenseksen i bikpela samting stret i kamap long Papua Niugini Benk. BSP i save stap wantaim ol pipel na ol komyuniti ol i save wok long en. “Dispela em i spesel taim long wanem sampela ol wantok long ol Pasifik Ailan spotsman na meri i stap long 2015 Pasi- fik Gems long Pot Mosbi, we BSP i amamas long kamap opisel sponsa.

BSPBenk ov Saut Pasifikbaim (BSP) i bekLong mun Januerisea long wok long baim bek ol sea bi- 0dispela yia, BSP na West- long seaholda o manmeri pac benk i bin sainim wan- husat i bin baim sea bilong pela agrimen long larim BSP BSP. baim aut ol brens bilong Siaman bilong BSP, Sir Westpac benk long Tonga, Kostas Constantinou, i tok Samoa, Cook Ailans, Vanu- BSP i nau yet wok long baim atu na Solomon Ailans long bek ol sea bilong investa na K249.6 milen. dispela sea baim bek pro- Sir Kostas i tok BSP i baim grem bai lukim BSP yet i pinis olgeta brens bilong kisim bek ol sea em i bin Westpac long Samoa. I no salim i go aut long ol man- longtaim, BSP bai baim ol- meri o investa. geta brens bilong Westpac Sir Kostas i tok bod na long Vanuatu na Solomon menesmen bilong BSP i Ailans. wanbel long larim dispela Nau yet, BSP i wetim Sen- baim bek program i go het tral Benk bilong Solomon long larim BSP i gat moa Ailan na Vanuatu long stretim mani long sanapim nupela ol sampela liklik pepa wok. brens long ol arapela kantri Na tu BSP i larim Vanuatu insait long Pasifik rijon. gavman long stretim sindaun Aninit long dispela pro- bilong manmeri bihain long gram, BSP bai larim ol sea- strongpela win o saiklon i bin holda o manmeri husat i gat bagarapim laip na ol samting sea long BSP long salim gen bilong ol. long BSP moa long 5000 sea Menesing dairekta na bilong ol. CEO bilong BSP, Robin Sir Kostas i tok dispela bai Fleming i tok em i amamas larim BSP i kisim bek moa tru long lukim olsem dispela mani long inapim em long benk bilong PNG em i wok sanapim nupela brens bilong long groa na i no long taim en long faivpela kantri insait em bai gat brens long olgeta long Pasifik rijon. hap bilong Pasifik rijon. Wantok Julai 16 - 22, 2015 P4 nius Pawa blekaut i katim wara Maritaim WARA PNG Bisnis senta blekaut, bikos wara na pawa i (WPNGBS) i save save wok bung wantaim long saplaim wara long Mt. givim gut sevis,” Mayarom i tok. Hagen siti, Westen WPNG i wok yet long putim nu- Hailans Provins, i tok, pela wara tang long Hagen eria. sekyuriti wok i pawa blekaut olgeta taim i Insait long dispela taim, WPNG katim wara. bai redim sten-bai jenereta bilong Menesa bilong WPNGBS givim pawa long pamim wara i go long Mt. Hagen, Eluid Ma- long olgeta hap long Hagen taun yarom, i tok, “Jenereta bi- long taim bilong blekaut. strong long PNG long pamim wara i wok Mista Mayarom i tok, “Mipela i SAPOT bilong eriel Dispela balus i ran i i pait yet long was long foapela aua antap long ringim ol wokman long PNG seveilens insait long go long Not bilong solwara bilong PNG, na nomol taim em i save wok Pawa Opis long dispela hevi tasol Papua Niugini- Aus- Madang, Wewak, na em i bikpela samting in- na i bagarap bikos pawa i ol i no tokaut long mipela olsem tralia Difens Kopre- Not- Not Is bilong Nu sait long kantri we blekaut longpela taim. ol bai stretim dispela hevi kwik sen Program i Ailan insait long tupela mipela bai lukluk gut na “WPNG i no putim ol taim.” strongim maritaim wik. stretim. bikpela wara tang long Mista Billy Imar, Sif Opereting Opisa Long wankain taim, Sif Opereting sekyuriti efot bilong Long taim bilong pa- Het man bilong Aus- putim wara na i save wok bilong WPNG. Opisa bilong WPNG, Billy Imar i PNG. trol, balus i soim rot tralian Difens Staf, Col long dairek pam, bikos i Zale, i raun nau long stretim ol- tok, “Ol kastoma bilong mipela King Air B200 balus long HMPNGSR long Dick Parker i tok, gat planti hevi i kamap wantaim ol geta jenereta antap long Hailans long Hagen bai painim taim long bilong Tropic Air i joinim holim tupela sip ol i “Mipela i amamas long papa graun long hap bilong putim rijon. kisim wara. Mipela i laikim ol kas- tupela HMPNG Sip saspek long en. Ol i sapotim PNGDF long pam.” “Ol kastoma long Hagen bai toma bilong mipela i yusim wara Rabaul na Seeader kisim i go long Kavieng wokim bikpela opere- Em i tok moa olsem Operesen bungim taim nogut, long pawa i gut.” long taim bilong PNG na putim long han bi- sen long lukautim Menesa bilong WPNG, Kenneth Difens Fos Maritaim El- long Nesenel Fiseris ikonomi na kantri. emen Operesen long Atoriti. Mipela bai givim helpim Maritaim Opisa bilong Sas bikpela sapot yet long Seveilens na enfosmen long Nesenel Seveilens Maritaim Sekyuriti Efot long Eksklusiv Kodinesen Senta bilong PNG taim mipela Ilektoral Komisin i skruim Ikonomik Jon (EEZ) bi- (NSCC), Buna Mwat- i wok bung wantaim long PNG. ape, i tok, “Ea seveilen long rijonal. taim bilong bai ileksen ILEKTORAL Komisin (EC) i na distrik hetkwata tu i redim Ol i salim 120 polis long Sentral skruim taim bilong tromoi vot long sampela moa wasman. Ol dis- Provins i long Goilala. GG i kamap long Tonga bai-ileksen bilong Wes Sepik pela wasman i stat wok long las Trening bilong ol poling opisa Provinsal sit na Goilala Open sit. wik na bai pinis long Julai 24. bilong Woitape LLG i stat bihain Ol i bin makim las wik Sarere “Mipela i yusim balus CASA bi- bikos ol i wetim mani bilong ol 11 Julai long vot i stat tasol, Wes long Papua Niugini Difens Fos buk bilong kisim trening. Sepik i stat vot long Mande 13 (PNGDF) long karim ol poling tim I gat 33 kendidet i resis long Julai. na sekyuriti i go long Telefomin Goilala Open long sit. Ol pipel bilong Goilala i stat vot distrik, long wanem, i no gat rot “Treseri Dipatmen i givim K2.5 asde, Trinde 15 Julai, bikos ples bilong kar na mi tok tenkyu long milien long WSP na K2.5 milien i longwe na i gat planti maunten PNGDF,” Trawen i tok. long Goilala Open pinis. Long las na ol i kisim ol 195 poling opisa i EC i givim mani bilong ol poling wik Trinde, Treseri Dipatmen i go long Tunde 14 Julai. tim na sekyuriti pastaim long ol i givim K9.6 milien we em i stap Ilektoral Komisina Sir Andrew go long ol wan wan hap bilong yet wantaim ol. Trawen i tok, “Dispela bai no inap vot. “Baset bilong tupela bai-ileksen long aburusim de bilong pinisim I gat 13 kendidet i resis long em i K14.6 milien, we WSP i vot. Taim bilong vot bai pinis long Wes Sepik Provinsal sit we kot i kisim K10.6 milien na Goilala i Julai 24, bikos EC i wok gut na bin rausim 2012 ileksen win bi- kisim K4 milien. Dispela mani bai tupela hap wantaim i stat vot long Amkat Mai, bikos long sam- givim moa strong long PNGEC pinis.” pela asua i bin kamap. long lukautim dispela bai-ileksen Long Wes Sepik, ol wokman Long Goilala open bai-ileksen, gut,” EC i tok. husat i wok long hap bilong vot i EC i stat kisim trening long ol pol- “Mi tok tenkyu long Treseri Di- stat redim ol ples bilong vot long ing opisa bilong Guari na Tapini patmen long givim dispela mani Mande. Lokal Level Gavman (LLG) long bilong bai-ileksen kwik taim,” “Mipela i salim 397 polis i go las wik Trinde na pinis long Trawen i tok. stap wasman bilong ol poling tim, Fonde.

Gavana Jenerel Gren Sif, Sir Michael Ogio wantaim Ledi Ogio long Kindom ov Tonga wantaim Praim Minista Bilong Tonga, Samiuela Akilisi Pohiva.

GAVANA Jenerel bilong Papua Niug- Pasifik Ailan kantri i save lukluk long ini Gren Sif Sir Michael Ogio na Ledi PNG na Fiji long lidasip na helpim Esmie Ogio i kamap long Tonga long long ikonomik sait tu. las mun. Em i tok moa olsem PNG i bin Praim Minista bilong Tonga, Sami- helpim Tonga planti long mani na bai uela Akilisi Pohiva i bungim tupela ol i amamas long dispela. taim ol i go kamap. Gren Sif Sir Michael i tok, ‘PNG Praim Minista Pohiva i tok tenkyu olsem ‘bikpela brata’ long rijon, i ama- long Gavana Jenerel long tok orait mas long helpim ol narapela Pasifik long askim ol long go stap wantaim ol Ailan kantri na tu long strongim poro- long koronesen bilong King Tupou VI man insait long ol ailan kantri na long long Julai 4. wol tu. Praim Minista bilong Tonga i tok Gavana Jenerel na Praim Minista olsem PNG i kamapim nem bilong en bilong Tonga i toktok long ol hevi OL YUT KLINIM SITI: Ol Eben Yut Divelopment Grup i raun klinim ol sabeb long Pot Mosbi bipo long long rijon na em i go pas long stretim olsem klaimet senis na kisim Wes gems i kamap. Hia ol yangpela yut i klinim Rainbow Estet na sanap malolo ananit long diwai mango. ol hevi long Pasifik rijon. Papua long Melenesien Spiahet Grup Eben Yut Divelopmen Grup i stap long lukaut bilong NCDC. Gutpela wok tru ol i mekim. Em i tok Tonga olsem ol narapela (MSG) na long ol narapela samting. Julai 16 - 22, 2015 Wantok heltnius P5

“I kam long Pacific International Hospital Port Moresby” PIHPh: 311 3000 Saveman and 799 88000 Textline 7155 8866 Website: www.pih.com.pg Nius

About to end a successful week neet explains tests” Congratsat the Cath lab of the Pacific In- to PIH Cath“The Lab signs or The good doctor emphasized ternational Hospital this July 7 symptoms that that usually the investigations to 11, Dr. Vineet Sankala, who the ordinary lay- “most of the time they do not vary,” finished six angiograms and two man should sus- when asked if the tests could give angioplasties, took time-out for pect might be a contradictory or conflicting find- an interview with this reporter. heart problem is ings… and going to the “gold stan- Dr. Vineet is personally known by that anybody dard” in heart diagnosis, the two of the veteran PIH doctors, and who gets a Angiography, he says “it is the final when they had told him that PIH chest pain after authority in confirming ischemic was planning to put-up a Cath Lab, 40 years of age heart disease…how many arteries Dr. Vineet was very excited to know should always are involved, if it is a single vessel more about it. As Dr. Vineet ex- go to a doctor, disease or double vessel or triple plained, “I was excited because this and an ECG vessel disease… Echo and ECG was the first Cath Lab to be sta- should be taken will tell you there is a problem, but tioned in , and to check poten- what exactly is the problem, how naturally when any facility comes tially for a is- many arteries are involved, can as the first of its kind in a country, chemic heart only be confirmed with angiography there is an anticipation as it is a disease or car- only” challenge to set-up a new depart- diac disease is The approximate cost at Pacific ment…that’s why for me I felt it was Confirmed by Dr. Vineet to be a par with the worlds’s best, the Cath Lab of PIH has now done not mixed up… International Hospital for an an- a good opportunity.” over 50 angiograms, and can lay claim to a 6-stent angioplasty, which is a rare achievement. anybody who is giography is about 10,000 Kina. It And when it comes to the pa- d e v e l o p i n g is what is needed prior to the car- tients, Dr. Vineet emphasized that planting six stents is not very com- in previous articles, Angioplasty is breathlessness or hard of breathing diac team determining if the patient would need an Angioplasty or open he felt that “there is a huge chunk mon during angioplasty as it re- described as the implanting with should go to a doctor for a routine quires a lot of patience, a lot of the use of a special catheter-a stent heart surgery. It shows where ex- of patients here who require ad- check-up… other signs and symp- actly those stents should be placed vanced cardiac treatments… concentration, and a lot of time to in the artery of a patient that has a toms are if there are risk factors, implant 6, though, yes, we have blockage. This is done in a non-in- in the arteries of one’s heart, or government should come up with and if there is a family history of how the open heart cardiac bypass seen in the recent times more vasive way, Were the patient is not certain plans, so that even the poor heart disease, or if they have cer- graft should be placed to develop patients can also be treated … but stents being implanted… normally “opened up” surgically, unlike in tain symptoms like loss of con- that alternate “passage way” for the yes, these kind of treatments in Angioplasty we implant 1 or 2 open heart surgery. The stent sciousness, breathlessness, chest blood. should be available to each strata stents, 6 is definitely not so com- would then serve to help relieve the pain, these are the typical signs & Dr. Vineet qualified that angiog- of patients in a country.” Dr. Vineet mon blockage, easing the flow of blood symptoms” Dr. Vineet emphasized raphy is very safe for the patients, said that he felt that it was ideal that Dr. Vineet and Dr. Chan may be which otherwise if untreated would several times the bad effects of and that there is very little risk to there be a Cath Lab in every major coming in and out, but, their entire have been congested and slowly smoking, as one risk factor. the patient. city. Of course, relatively speaking, support staff and team of highly- fully blocked. Discussing further about how the Definitely this real-time X-ray his point of view is from a very large trained specialists to back them up {Just to reiterate what was men- initial investigations could be uti- video that shows how your heart country where there are many me- are all permanently based in PNG. tioned before, if the blockage is lized, Dr. Vineet said, “the most performs is a big development to tropolis with millions of people in They are led by the head of Cardi- 100% or close to 100%, then the basic investigations are the electro- have within PNG, as in the past pa- each one… ology, Dr. OP Sharma, who as of case becomes one for open heart cardiogram, and the echo-cardio- tients had to fly abroad and spend Back home in , Dr. Vineet this writing has already success- surgery, and not for angioplasty} gram, so the echo-cardiogram is about 25,000 Kina just to get an an- noted that a typical “day in the of- fully done open heart surgery, the How close to cutting edge is the essentially the sonography of the giogram. fice” for him would be to do 5 or 6 coronary artery bypass graft, for Cath Lab at PIH? “The Cath Lab heart, so the ECG is essential in di- To date, over 50 patients have al- procedures. And it would be con- four patients, all of whom are now which has been implanted at the agnosing any heart disease, then ready undergone an angiogram at sidered a very “busy day” if it so joyous to have a new lease on Pacific International Hospital is one there are certain blood tests which the new Pacific International Hos- pital Cath Lab. And of these, 4 reaches 8 to 9 procedures to do in life. Dr. OP Sharma is the chief car- of the best level of Cath Labs in the determine if there is any heart dam- have already gone on to have the a day. Being part of a team of two dio-thoracic and vascular surgeon, world, and in fact we have the age or not. So, by doing an ECG, complex open heart surgery of alternating doctors who visit PNG and also serves as PIH’s Medical same Cath Lab back home, and by doing an Echo, by doing blood Director. that was four years before, and this coronary bypass artery graft, and regularly, the other being Dr. tests, and by doing a treadmill, that are now doing fine with that new Dr. Vineet corrected this writer’s Cath Lab in PIH is even the newer Richard Chan, Dr. Vineet noted that is a stress test, we can come to a lease on life. Not to forget, a num- Dr. Richard Chan’s experience just view of using the word “balloon” to type… the quality of this Cath Lab conclusion whether or not a patient ber have had stents implanted a week before of implanting six describe Angioplasty, as the mod- is perfectly fine, and it is equal to in suffering from heart problems or through Angioplasty, including that stents in the heart of one patient ern-day stents are now very differ- most of the Cath Labs in the major not… the basic investigations, achievement recently of six stents was quite an achievement, noting ent compared to the balloons used centers of the world” ECG, Echo, blood test, and stress in one heart! “this can be very challenging, im- before in what can be termed as But prior to getting to the level of test, these are the very important For inquiries, text to 7155 8866. “balloon angioplasty”. As described having to go to a Cath Lab, Dr. Vi- Now in PNG..the country’s first Retina Surgeon 3-Mile Specialty Clinics, 3-Mile Hill, Taurama Road, Port Moresby Advance Equipment for better diagnosis: Procedures for better outcome: l OCT (Optical Coherence Tomography) to study optic nerve and retina. l RETINA LASER for diabetic and other retinopathi es lFA (Fluoresceine retinal Angiography for diabetic and other retinal vascular diseases) l YAG LASER capsulotomy (for after cataract haze) Tel. 311-3000 email: lA/B Scan (Eye Ultrasound) for more precise diagnosis of posterior segment of the eye lCryotherapy (cryo-treatment) [email protected] l l Intravitreal injection for Diabetes AUTO R/K Automated Refraction and Keratometry text to 7155-8866 P6 Wantok Julai 16 - 22, 2015 nius Foapela Pipols Maikro Benk brens bai kamap long 2015 Stanley Nondol i raitim bilong 2015. Em i tok Pipols Maikro Benk em gavman bai givim moa mani long Em i isi long opim wanpela Minista bilong Tred, Komes na bilong ol pipel long ples na ol liklik 2016 baset long sapotim wok bi- akaun long Pipols Maikro Benk. Yu Nesenel Divelopmen Benk bai Indastri, Richard Maru i tok moa manmeri long opim akaun, sevim long NDB na em i singaut long ol ken opim akaun wantaim K10 na i wokim 4-pela nupela brens bi- long 2 milien pipel bilong Papua Ni- mani na wokim liklik bisnis na pipel long stat sevim mani na wok no gat ol arapela fi olsem sevis fi, long Pipols Maikro Benk long ugini i no gat K2 long wanpela wik groim na tekova long ol bisnis nau bisnis. diposit fi na witdro fi em ol komesel mekim isi long ol grasrut na ol- na bikpela namba bilong ol pipel i ol ausait lain i mekim na ol PNG i NDB, bosman Moses Liu, i tok benk i save sasim. Dispela K10 bi- geta pipel long kantri long opim no gat benk akaun na planti i no kamap kastoma. wok konstraksen long maikro benk long opim akaun bai stap yet na akaun na yusim ol benk sevis we save long sevim mani long bihain Minista Maru i tok wan wan brens long Mendi na Kundiawa bai benk bai no inap rausim. em i isi long kisim helpim na wok taim. provins bai i gat brens bilong Pipols lukim tenda bai kamap long pinis Minista Maru i singaut long ol bisnis. Minista Maru i tok ol komesel Maikro Benk long pinis bilong bilong dispela mun. Ol wok kon- pipel bilong Papua Niugini long stat Menesing Dairekta bilong NDB benk long kantri i save givim taim 2017. straksen bai pinis long neks yia na sevim mani na kirapim bisnis. Em i Moses Liu i tok gavman i givim long ol liklik man na meri bilong Gavman long dispela yia i givim NDB bai wokim 4-pela nupela tok gavman i putim mani na i redi mani pinis na plen i stap pinis na PNG husat i laik opim benk akaun. K130 milien long sapotim wok bi- brens long 4-pela provins . Em i tok long helpim ol pipel long groim bis- NDB bai stat long sanapim 4-pela Na tu ol i sasim planti fi tumas long long Nesenel Divelopmen Benk long 2017 olgeta provins bai gat nis na kamapim bisnis ol ausait lain nupela brens long klostu long pinis ol kastoma. (NDB). Minista Maru i tok PNG wan wan brens. I go pas long en nau.

Swit muli long PNG i ken groim nambawan swit muli ples Okiufa PAPUA Niugini i ken groim nam- bikos kwaliti bilong lokel muli em i long Wasington na ol saintis i tes- long Isten bawan swit muli o orens long wol daunbilo. tim na em bin namba wan na i gat Hailans. na winim ol arapela kantri i gat nem Em i tokim ol fama olsem em i isi nem long wol. long groim muli. Wanpela saveman long kirapim laik bilong ol pipel long Mista Tarepe i tok muli i ken gro bilong otikalasa husat i bin go pas baim sapos ol i kisim rait samting gut long ol sampela hap bilong long planti wok bilong planim ol prut bilong planim long wanpela setified Isten Hailans na Aviamp long An- diwai na i mekim planti wok long neseri. Em i tokim ol fama olsem ol glimp Saut Whagi, Jiwaka provins, egrikalsa 1980 i mekim dispela tok. i mas lukluk gut na kisim ol rutstok bikos graun, klaimet na ples i orait Tevo Tarepe husat i bin wok long o ol samting bilong plantim muli. long muli i gro gut. Dipatmen bilong Egriklasa na Laip- Sapos ol i no bihainim stret, hatwok Em i singaut long ol fama long stok (NDAL) i ritaia nau na i stap bilong ol bai no inap karim gutpela wok bung wantaim Fres Produs Di- long Okiufa lostu long Goroka. Em kaikai. velopmen Ejensi (FPDA), NDAL na olsem ol opis bilong ol bai wok ples. i tokim ol sitrus groa long wanpela Mista Tarepe i tok ol rutstok em i ol arapela han bilong gavman wantaim NARI, na NAQIA na ol Em i tok NDAL i go pinis long miting bilong ol las mun olsem ol kisim i kam long Kalifonia long USA olsem NARI na NAQIA long lukluk arapela lain long helpim ol fama. Lowa Bena Bena na i bin kamapim fama bilong sitrus i wok gut sapos wantaim ol jiofam o ol samting bi- long ol sampela hevi bilong ol. Mista Jave ol gavman ejensi wanpela woksop bilong ol fama. ol i mekim ol liklik wok i kamap long planim o lukim, i stap yet long Ol senia opisa bilong NDAL, na olsem NDAL i no gat inap mani na Em i tok NDAL tu i go long wanpela orait. NDAL fam long Menifo. NFPA husat i stap long dispela mit- risos long stretim ol hevi bilong ol bikpela ples bilong groim muli long Mista Tarepe i tokim ol groa Em i tok long taim bilong em long ing bilong ol fama wantaim ekting fama tasol NDAL nau i save long Kefamo long Isten Hailans na i olsem em i sori long harim olsem ol 1980 samting, ol i divelopim wan- dairekta bilong Hailans Rijon dispela hevi long dispela miting na holim wanpela woksop bilong ol fama i bungim hevi bilong maket pela muli ol i kolim APO 1 i kam (NDAL), John Jave i tokim ol fama bai go lukluk raun long ol fama long fama. edukesenpolis Julai 16 - 22, 2015 Wantok P7 ITI i lukim 300 moa sumatin i greduet Esther Bralyn Wani i raitim Reveren Sir Samson Lowa i tokim long kamapim mani sapos nau ol i no ol sumatin i pinsim skul olsem, “Long gat mani long poket. INTENESENEL Trening Insitut (ITI) i Pasifik Gems ol i winim ol gol tasol Bihain lo ol sumatin i go na kisim Pait i kirap lukim moa long 300 sumatin i pinisim tude yupela i winim gol, brons na setifiket bilong ol, ol suamtin long ol diploma na setifiket kos bilong ol silva. Caritas Teknikel Sekenderi Skul i long namba 46 greduesen long las “Yupela i no inap sindaun long hia wokim ol stail danis bilong ol na pulim wik Fraide. tude, tasol yupela i bungim mak na olgeta manmeri kam insait. Namel long ol dispela Caritas Neneka na ol i go bagarapim Dispela greduesen i kamap long stended bilong ITI taim ol i givim save longBIKPELA Pait i kirap namel Jiwaka sumatin wanpela India meri i mekim Living Light Foursquare sios long long yupela,” Reveren Lowa i tok. long tupela lain long Pil- ol gaden. Kaugere insait long Pot Mosbi. Em i tok yumi gat ol risos i sindaun olgeta lain i opim ai long kain stail tange long Kudjip, insait Ol Kisu i pait bek na katim Ol i bin askim Gavana bilong Isten long hia na ol kampani i wet long danis olsem akrobet we ol bun bilong long Jiwaka Provins. Maime Mista Kapa na em i Hailans, Julie Soso long go toktok kisim ol long wok bikos ol i narapela em i lus stret. Ol polis i go long dispela dai. long ol tasol em i no kam long wanem kain, ol i winim wanpela samting. Ol dispela sumatin long Caritas i mekim dispela greduesen i pinis wan- eria bihain long ol i kilim wan- Long Sande, pait i kirap we em i gat wanpela bikpela miting wan- Em i salensim ol sumatin i greduet taim Praim Minista Peter O’Neil. long yusim dispela save ol i kisim taim stail long taim ol sumatin i go pela man long wiken. ol i yusim ol gan tru na ol kisim setifiket bilong ol. Polis Komanda bilong Ji- narapela gan ol man i wokim waka, Joseph Tondop, i ripot long pait. olsem pait i kirap namel long “Ol i bagarapim ol liklik ol Kisu na Neneka i kamap gaden na kukim sampela bus Strongim disasta menesmen long Pasifik bikpela na ol i kilim Maime haus na tupela lain long Kisu Kapa, husat i gat 25 krismas hausman i kisim bagarap na “Mi holim dispela miting Pasifik pela senis long givim ol saplai na givim kaikai na ol samting, long long las wik Sarere nait. ol i karim i go long Kundiawa Ailan Forum bilong ol Foren. putim mani long ol malti-hasad hap statim ol maket hariap gen,” Min- Tondop i tok, ol i painim 6- haus sik,” Tondop i tok. Minista long gat sans long na bai givim tok save hariap. ista Bishop i tok. pela saspek pinis. Ol i salim polis i go insait Hevi i kamap bikos, ol Kisu long dispela hap long Sande strongim wok bung bilong mipela Em i tok ol laik strongim wanpela Minista Bishop i tok dispela mit- na Nenka i save pait long 12 Julai, long bringim bel isi. long redi na luksave long ol ne- pul bilong ol saveman bilong dis- ing i painim ol rot long stretim ol in- graun bipo yet antap long het Long 10 klok moning long serel disasta i kamap long ol rijon asta menesmen insait long rijon tanesenel bung. Ol Foren Minista i bilong wara Kane, Kudjip na Tunde, Mista Tondop i go bilong mipela wantaim 15 pipel i long helpim long plenim na givim mekim wanpela bikpela wok long Minj long Jiwaka. paslain wantaim sampela makim ol Pasifik Ailan,” Minista bi- rispons. go het long intres bilong ol forum Wanpela man bilong Kisu i polisman na tokim tupela lain long Foren Afes bilong Australia, “Mipela bai painim ol rot long memba. Ol i toktok long bung ol- stat long wokim haus na wantaim long lusim ol samt- Julie Bishop i tok. wok bung wantaim ol praivet sekta geta yia long luksave long bikpela gaden long dispela graun ol i ing bilong pait na larim ol Minista Bishop i tok dispela mit- insait long disasta menesmen mak bilong rijonal na ol intenesenel save pait long en. Dispela i polis i stretim dispela hevi. ing, bai promotim pasin bilong saikel, long kamapim gen ol hevi we ol Pasifik Ailan i lukim. kirapim belhevi long ol bekim toktok hariap na kirapim gut- telekomyunikesen na helpim long merinius Julai 16 - 22, 2015 Wantok P11

Yut, Meri na Famili Ol meri sumatin bilong lo Pastor Barbara Lunge

kisim sampela tok stia Yumi selebretim FORTI meri sumatin bilong long lo olsem long edvokesi Dairekta bilong LTI, na jastis na tu long strongim lo i pinisim nau wanpela na etiks na ol wanem kain rot Pauline Mogish, i tok pro- ol meri long wok bilong lo. gutpela pasin skul bilong tok stia pro- i stap long helpim ol long go gram em i bilong kamapim Long namba tu wik, ol lain gram wantaim ol Australia antap insait long wok bilong planti moa meri long lidasip loiya man na meri bilong Vic- bilong God! loiya, long kisim moa save ol olsem ol loiya. na senia posisen insait long torian bar i kam givm tok stia I gat ol Papua Niugini meri ligal sistem, na tu long pablik long ol gutpela wei bilong long ol dispela loiya sumatin EM i taim nau long yumi selebretim gutpela pasin bi- toktok na long no ken pret loiya tu i lainim ol dispela sevis na long palamen. meri long pinisim wanpela long God Papa i soim long yumi ol pipel bilong dispela long toktok pastaim long greduet loiya meri wantaim ol “Judiseri i mas makim mun kos wantaim PNG Lo ol i go insait long wok lain loiya bilong Victorian maus bilong komyuniti em i nesen. Yumi givim tenkyu long lewa bilong yumi long loiya. Bar. wok long helpim. I mas gat Sosaiti long LTI. God Papa husat i kamapim yumi na Bikpela Jisas Krais Dispela em i namba wan Long pinis bilong dispela wankain namba bilong ol Long pinisim dispela kos, husat i man bilong kisim bek yumi na i opim dua bilong taim wanpela kain skul bi- tupela de woksop, Dame meri na man insait long ligal ol loiya sumatin bai stap long blesing i kam long yumi nau. long tok stia i kamap long Carol Kidu i bin givim sam- sistem, na mipela i bilip wanpela muvi piksa we ol bai “Dispela man i tok moa olsem, “Na yu mas raitim sam- Ligal Trening Institut (LTI) pela gutpela toktok bilong olsem pasin bilong skelim ol i ken lukim ol yet i traim long pela tok long ensel bilong sios i stap long taun Filadelfia. mekim tru ol wok olsem long long Waigani, NCD. LTI i bin strongim ol sumatin long kot bai senis long tingting gut Dispela tok i olsem, Mi holi tru, na mi as bilong pasin i go pas long dispela tupela de soim pasin bilong lida wan- long harim kot bilong ol meri toktok bilong edvokasi long tru. Mi holim ki bilong Devit, na samting mi opim, i no kos na ol i bin wok poroman taim ol wok bilong ol na long na ol pikinini,” Misis Mogish i ol open keis, wei bilong kisim inap wanpela man i pasim. Na samting mi pasim, i no wantaim Victorian Bar wan- wok bung olsem wanpela tim tok. nupela stori o evidens bilong taim mani helpim i kam long long kamapim senis. Australia Hai Komisin keis, ol kwesten we bai inap wanpela man i opim. Mi salim dispela tok i kam Australia Gavman. Ol dis- “Ba moale, ba goada’ o Kaunsela, Michael Sloane i mekim man yet i tokaut, kros long yu. Mi save pinis long olgeta pasin yu save mekim. pela 40 meri greduet i kisim stap amamas na stap tok Australia i amamas long eksaminesen, pasim sab- Orait lukim. Long pes bilong yu mi putim dua i op i stap, strong,” Dame Carol Kidu i skul long kain, kain wok bi- tok. putim mani bilong sapotim lo misen na givim ol pli. na i no gat wanpela man inap long pasim. Mi save olsem yu gat liklik strong tasol i stap yet, na yu bin bi- hainim tok bilong mi, na yu no bin givim baksit long nem bilong mi.” (Kamapim Tok Hait 3:7,8) I gat tupela as long ol dispela blesing i kamap: Namba wan, ol lain i stap wantaim gutpela pasin, i planim samting wantaim aiwara bai kisim bek kaikai bi- long aiwara moa na moa yet long spirit na long bodi wantaim. Dispela yia yumi lukim planti samting i kamap gutpela insait long kantri bilong yumi. Nau taim bilong yumi lukluk i go long 40 yia eniveseri bilong indipendens bilong kantri bilong yumi na long wankain taim yumi holim Saut Pasifik Gems long kepital siti Pot Mosbi. God i mekim bikpela samting na ol kain divelopmen yumi no save lukim long bipo nau i kamap insait tasol long tupela yia na yumi lukim kaikai bilong en. Ol spot man na spot meri bilong yumi long namba wan taim i kisim luksave bilong gavman na i gat promis long ol bai kisim bikpela mani long taim ol i kisim gol, silva na brons medal. Na ol ples bilong pilai i kamap wankain olsem long ol ples yumi lukim long ovasis. Na mani bilong wokim i no kam long ovasis, em i kamap long kantri bilong yumi yet! Em i soim olsem wanem samting ol pikinini man na pikinini meri bilong em i bin planim wantiam aiwara i kamap pinis na i redi na karim kaikai i mau. PNG i bin karim planti hevi na pen na ol wol i bin lukdaun long kantri bilong yumi long fainens na long lukautim divel- opmen. Ligal Trening Institut wokman na wokmeri wantaim ol sumatin, na ol memba bilong Victorian Bar na Australia Hai Komisin. Tasol tude yumi ken stap isi na putim bilip bilong yumi Sindaun L-R: Victoria Barrister Christine Melis, Australia Hai Komisin Kaunsela Michael Sloane, Ligal Trening Institut Dairekta go long Tok bilong God na tok tenyu long gavman bilong Pauline Mogish, Victoria Kaunti Kot Jas, Liz Gaynor, na Dame Carol Kidu. yumi husat i bosim na lukautim yumi. Buk baibel i tok long Saveman sapta 3 olsem i gat taim bilong olgeta Ol polis ditektiv i skul long Suprim Kot i tok orait long Micah samting i save kamap long taim bilong em yet aninit long heven. nupela seksual ekt lo long go long judisal riviu …”Tasol tru tumas ol dispela lain i wok long bagara- SUPRIM Kot disisen ekuta, Pondros Em i givim 7-pela de OL polis investigea long painimaut ol vik- pim yu, ol yet bai i bagarap. Ol birua bilong yu bai i go long asde, Trinde mon- Kaluwin, husat i harim oda long OC long kalabus long longwe ples. Na olgeta lain i mekim nogut long Momase rijon i tim bilong seksuel ing, i tok orait long ep- kot bilong riferal bilong redim risen bilong lainim ol nupela lo em ofens. long yu na stilim ol samting nogut long yu na stilim ol likesen bilong judisal OC wantaim foapela riferim Micah na asde samting bilong, bai ol birua i mekim nogut long ol na Nesenel Palamen i Lo ol i makim i tok, riviu we Kevieng Open aligesen long miskon- em i de wan. ol lain husat i no abu- stilim ol samting bilong ol. Ol birua bilong yu i save tok tok orait long ol. Memba na Minista bi- dak long opis. Taim ol i givim liv, Bihain long 6-pela rusim 18 krismas i olsem, ‘Saion i olsem samting nating na i rabis tru. Na i kam aninit long grup long Stet Own En- Jastis Makail i ridim Makail i tok, tripela jas i no gat man i save wari lng en.’ Tasol mi Bikpela, mi tok wik, ol bai gat moa taprias Ben Micah i gen ol disisen bilong lukim olsem, minista bilong ol pikinini. olsem. Mi yet bai mi mekim skin bilong yu i orai tgen na save long ol nupela egensim riferal bilong Nesenel Kot long Me bai resis long dispela “Dispela em i bilong mekim sua bilong yu i drai.”(Jeremaia 30:16, 17) senis bilong ol lo. Ombusman Komisin 20, we kot i rausim ep- keis bikos OC i kisim ol seksuel ofens tasol, Birua i bin stilim ol gutpela samting bilong yumi na Man i go pas long (OC). likesen bilong askim bi- sampela moa infome- long ol narapela pasin bagarapim sindaun bilong yumi longpela taim pinis tasol Ditektiv Trening Skul i no stret i gat lo bilong Tripela jas, Jastis long stei oda egensim sen pastaim long ol i God bai bringim bek wanem samting ol grasopa i kaikai long Bomana, Joe em yet,” Koi i tok. Collin Makail, David Pablik Prosekuta long riferim em long Mas 9, pinis. Koi, i givim skul long Senia Konstabul Cannings na Terence Jun 18. 2015. “Kaikai i samting bilong mekim man i amamas, na ol na i tok, wanpela bi- Terence Yai long Ki- Higgins, i mekim di- Micah i kisim ristren- OC i riferim em long wain i samting bilong mekim man i belgut. Tasol mani i long ol dispela ekt i unga, Westen Provins sisen olsem keis bilong ing oda pastaim long miskondak long opis na gutpela samting bilong mekim olgeta kain wok.” (Save- seksual ofens ekt. i kamap instrakta na em bai go long judisal suprim kot na i win long yusim opis bilong em “Ol i lainim ol senis i Momase Rijonal Tren- riviu. Me 20. long slip. man 10:19) olsem na nau yumi wok long lukim ol gut- kamap long ol dispela ing Opisa Senia In- Long Julai 2, Micah i Jastis Makail i tok Makail i tok, OC i no pela samting i wok long lusim han bilong ol narapela lain ekt,” Koi i tok. spekta, Paul Bai, i win long narapela orait na salim dispela givim yet ol risen we husat i no lotu long God na i kam bek long ol pikinini bi- Em i tok, sapos i no helpim tupela long suprim kot disisen, long keis i go bek long Ne- loya bilong Micah i long en. gat evidens, ol i ken isi dispela kos. stopim Pablik Pros- senel Kot long harim. askim. P12 Wantok Julai 16 - 22, 2015 siosnius 129 yia aniveseri bilong Luteran Sios long PNG Paulus Tali i raitim Em i bin tok nem Evanjelikel Rev. Giegere Wenge i tok Bisop Wenge i tok moa Luteran Sios bilong Niugini Luteran Sios i bin karim ol kain olsem ELCPNG i sanap antap HET Bisop bilong Evanje- (ELCONG) i kamap long dis- hevi tasol prea bilong ol Kris- long strong we em i papa long likel Luteran Sios long PNG pela taim na wanpela misineri ten i mekim na sios i sanap en. (ELC/PNG), Bisop Giegere em Reveren John Kuder i bin antap long strong na bilip ol Wan wan distrik bai selebre- Wenge i singaut long ol gav- kamap namba wan bisop. manmeri. tim de bilong sios long tingim Yumi inap man lida long provinsal na Bisop Kuder em i bin wok Long wankain taim Bisop de ol misineri i bin bringim Gut- NEM bilong em Simon. nesenel level long sapotim bisop inap 17 krismas na sios Wenge i tok Luteran sios i nius i kam long 1886. Bihain long pinisim skul bilong em long Yunivesiti, sios bilong ol. i ran gut aninit long sapot bi- kamapim ol kain program Ol 17 distrik bilong ELCPNG em i go mekim wok misin long Afrika. Em i statim Em i wokim dispela toktok long ol misineri long Jemani, olsem Sosel Divelopmen, Ins- i selebretim de bilong sios long wok misin bilong em long wanpela peris i no gat long las wik taim sios i wokim Amerika, Australia na ol ara- frastraksa, , Helt Sevis, Eduk- 11 na 12 Julai. sen na ol arapela moa. planti samting. (a poor parish). namba 129 aniveseri selebre- pela. Long Lae siti, selebresen i Sios i gat moa long wan Long tripela mun, em i go raun raun lukim ples, sen long Lae, Morobe provins Bihain senis long makim bin kamap long Sen Andrew tausen pasto na moa evanjelis famili na bungim planti manmeri, pikinini, yangpela long las wik Sande. nupela bisop, ol i bin makim peris long Ampo na tu, i gat i wok nau long fil taim sampela na lapun. Luteran Sios i wanpela Bisop Zurewe Zurenuoc husat kaunsil memba husat i makim i stap long skul yet. Em i lukim planti yangpela manmeri i stap nat- bikpela sios long PNG na i i bilong Kote Distrik. wan wan distrik. Long neks yia 2016, bikpela ing long ples. Planti i pinisim praimari skul, na i no namba tu long Katolik Sios. Em i bringim sios long 1973 Long nau yet, no gat planti selebresen bai kamap long go long haiskul bikos no gat mani long baim skul Em i tok sios i bin stat long i go inap 1976 taim PNG i misineri insait long sios na Finsafen long wankain taim fi. 1886 taim Gutnius bin kamap kisim selp gavman na i go sios na pipel yet i sanap strong Saimon i tingting planti.Olsem wanem em bai Sinod Namba 30 i kamap long long hatwok bilong ol. moa. na sapotim sios i stap. helpim ol long divelop. en. Em yet i kam long tet wol kantri, papa mama na manmeri long asples bilong em tu i no gat Nazaret Luteran Peris planti samting. Projek raiting woksop Tasol manmeri long ples bilong em i gat wan- selebretim anivesari pela ogenisesen ol i kolim Credit Union. helpim ol sios woklain Paulus Tali i raitim wankain tu long Awande. Dispela oganisesen i bin helpim planti manmeri Ol Kristen bilipmanmeri ol tu NAZARET Peris insait long kamap long witnesim na sapo- na bringim planti senis long laip bilong ol na ol i Veronica Hatutasi i raitim ogenaisesen na ol eid ejensi Tarabo seket long Isten tim prorgam bilong ol pikinini. amamas tru. long kantri yet na ovasis. Hailans, i bin selebretim 23 yia Reveren Bakung i bin makim Olsem na Saimon i stat long givim skul, mekim TRENING bai helpim wan wan Trening woksop i bilong wok awenes long ol manmeri long ples misin bi- aniveseri bilong em. het opis na tok dispela em i lik- sios, komyuniti na kantri, As- strongim ol lain long mekim Nazaret Peris i gat moa long lik peris, tasol pasin bilong wok long em bai ol i ken luksave olsem “Ol yet inap” bisop bilong Pot Mosbi Katolik wok antap long ol narapela pa- long senisim laip bilong ol. 18 kongrigesen i bin selebre- bung na givim bel namel long Asdaiuosis, John Ribat i tokim storel na sios wok bilong ol. Credit Union bai i helpim ol long sevim mani. tim dispela de long pinis bilong ol tisa, ol papamama na pasto 20 manmeri i bin greduet long Insait long greduesen sere- las mun we i lukim ol sios i gutpela. Sapos ol i dinau long mani, Credit Union bai no wanpela wik trening woksop moni, Asbisopo Ribat i bin delegesen olsem Evanjelisim inap sasim ol long intres. Long wankain taim, em i long Emaus Konprens Senta tokim ol lain i bin sindaun long Dipatmen Seketeri Reveren Ol i baim bek mama mani tasol long Credit amamas long gutpela welkam long Pot Mosbi. kos olsem sios i save mekim Elymas Bakung na Pasto Ofo Union sapos ol i bin wokim sampela profit o win- ol Sande Skul pikinini i givim Dispela 20 opisa em ol wok- bikpela wok long givim sevis Olio na Evanjelis Ray Unah, mani pinis. long ol, tasol em i tromoim lain bilong Katolik Sios na ol i long ol pipel na tu, long helpim Sios Protokol Opisa, Roy Mir- Ol i wokim ol fanresing long kamapim mani bi- salens tu i go long ol olsem em bin kam long olgeta Daiosis kantri long ol wok divelopmen, ingke, Sios niusman Paulus long sapotim Credit Union bai ol memba i boroim Tali na ol bilip manmeri i bin i bikpela samting tru long harim long kantri long stap insait long na trening ol i kisim i bikpela o dinau long statim bisnis bilong sapotim laip bi- kamap long witnesim Sande tok bilong papamama na tisa long ol. Planti manmeri na yangpela bilong ples i “Projek raiting” woksop klostu samting bai helpim ol pipel na skul program. bilong ol. wokim misin i amamas na taitim bun long wok long pinis bilong las mun. kantri. Long de bilong Sande Skul Em i bin tokim ol tu olsem bung wantaim long strongim Credit Union, na Sios na moa yet, ol wan wan Em bin tokim ol lain i greduet bihanim het tok bilong namba skul wok bilong ol bai lukim sapotim na strongim narapela narapela long ples. daiosis i save gat planti wok na olsem kantri i wok long lukim 23 Aniveseri “Stop na Tingting, moa blesing long laip na wok- Taim Credit Union i kamap, Simon i no lukim projek long sait bilong eduke- planti senis na wantaim ol kain selebresen i bin kamap long abut bilong ol. manmeri na yangpela i sindaun nating nating long sen, helt, sosel sevis, ol infra- kos, sios i wok long strongim ol Awande Kongrigesen klostu Reveren Bakung i bin tok long komitmen na taim bilong rot o pilai kas, spak na wokim trabel olsem taim straksa olsem ol helt na wok manmeri bilong em long long Okapa Stesin. givim i go long God, bai ol i em i kamap nupela yet. edukesen bilding na long kisim go insait long ol dispela senis Ol PMV kar long ples bung i helpim, ol i mas raitim ol projek na moa yet, long helt, eduke- bin kam long Kainantu na kost lukim moa senis long ol yet, Olgeta manmeri i bisi long wokbung long mekim famili na komyuniti ol i stap sampela wok bilong strongim narapela narapela. proposel o ol ripot long kisim sen, helpim ol yut, ol mama na long wan wan man i kalap em K10 long Goroka i kam na long em. Ol i mekim wok long gaden o long haus wan- helpim i go long gavman, ol ol pikinini. taim narapela manmeri bilong ples bilong ol. Simon tu i save stap wantaim ol na wok wantaim ol. Ples i kamap gut nau. Planti yangpela pikinini inap pinisim skul long sekenderi o yunivesiti. Manmeri i save long wanpela narapela na i gat strongpela laik long helpim narapela narapela. Kruse bilong wok misin LONG Sande 12 Julai, Pater Wok bung i kamap strong moa moa yet. Ples i Clement Daimas SVD i bin kamap laip tru. kisim kruse bilong wok misin Gospel Mak 6: 7 - 13 yumi bin ritim long namba (mission cross) long go wok 15 Sande bilong yia, i stori long Jisas i salim ol di- misineri long Brasil, Saut saipel i go mekim wok, na em i tambuim ol long karim kaikai o narapela samting wantaim ol. Ol i Amerika. I bin gat bikpela ama- wokabaut nating.Tasol ol i gat save i stap insait mas long St Peter Chanel Ka- long tingting bilong ol. tolik peris long Erima, NCD we Wantaim save na stretpela tingting i stap wan- Pater Clement i wok wantaim taim ol, ol i mas mekim wok wantaim manmeri bi- peris pris Marcinus Bei SVD. long ples long kamapim Kingdom bilong God. Ol lain ol SVD pater na ol Simon i helpim manmeri i tanim bel na senisim studen long SVD koles long laip bilong ol, na amamas stap wantaim narapela Bomana, i bin kam bung wan- narapela. Long dispela rot, yumi kamapim King- taim ol lain bilong St Peter dom bilong God long graun. Chanel peris long taim Pater Kingdom bilong God i no kamap long taim yumi Clement i bin kisim kruse bi- indai tasol. Nogat. Em i mas stat long dispela long em. Pater Phil Gibbs SVD graun.Taim yumi i gat strongpela laik pasin, yumi i bin go pas long dispela lotu bai i gat laik long wok bung wantaim narapela. na em i bin blesim na givim Sapos dispela spirit i stap namel long yumi, AMA- dispela spesel misin kruse i go MAS bai i stap. Amamas i stap, mak bilong King- long Pater Clement. dom bilong God i stap namel long yumi pinis. Pater Clement i bilong Yumi kolim kantri bilong yumi i paradais kantri. Madang provins. Em i bin I gat planti samting i stap. Tasol bilong wanem kamap pater las yia. Long taim planti manmeri i save hangre insait long paradais em i wet long go long Brasil, kantri? em i wok long helpim peris pris Bikos i gat strongpela Mi pasin na strongpela bilong St Peter Chanel long pasin bilong sindaun na wetim. Sapos yumi olgeta Erima. i givim han long mekim wok, bai i no gat hangre SVD provins long PNG i na suffering insait long paradais kantri bilong salim ol PNG pater i go wok yumi, PNG. misineri long ol arapela kantri long wol tude. Pater Phil Gibbs (raithan) i givim misin kruse i go long Pater Clement. komentri Julai 16 - 22, 2015 Wantok P13 Sapotim ol konsevesen projek long kantri KOMENTRI GRAUN em i bikpela samting gavman na bi- long givim graun bilong ol long tru long laip bilong yumi ol hain ol asples tu i opim dispela ples bilong lukautim Papua Niugini. PNG i laki olsem no sapotim. Em i ol enimal. Em bai givim moa mani bikpela hap graun tru i stap yet pas i stap inap long lukautim dispela spesel ples long han bilong ol papagraun. nau we wok i bilong lukautim ol enimal long Liklik hap tasol i stap long han kirap gen na ne- Baiyer Riva. bilong gavman na ol praivet bis- senel gavman i Minista i tok ol ovasis en- nis. I tambu long salim kas- proimis long go vairomen grup olsem Global En- tomeri graun na dispela gutpela pas long kirapim vairomen Fan i save givim helpim lo i helpim long banisim graun gen dispela hap mani bilong ol konsevesen pro- bilong ol pipel. long Baiya Riva gram long kantri. Tasol em i tok Planti taim yumi banisim graun i na long Kuk, bikpela hap mani i save go long stap long mekim bisnis bilong bi- tumbuna ples bi- baim ol konsalten na ol NGO grup hain taim. I no gat strongpela tingt- long wok egri- na i no gat mani bilong mekim tru ing bilong givim hap bus graun i laksa. Ol saintis i ol wok bilong konsevesen. go long gavman i was long en na tok Kuk i gat Dipatmen bilong Envairomen lukautim ol wail enimal na pisin na namba wan ples bai putim moa mani i go long ol diwai i gro long en. I gat kain kain bilong stretim ol konsevesen projek long ol yia i ol enimal na pisin na plawa, na bi- baret na wokim kam bihain. Dispela promis bilong natang, na pis i stap long ol bus na ol bikpela gaden gavman i gutpela na sapos em i wara long kantri bilong yumi. tru long taim bi- karim kaikai, bai ol pipel bilong Planti bilong yumi i tok ol dispela long ol tumbuna ples i ken givim graun bilong ol i samting i bilas bilong bus na wara planti tausen yia go long mekim kain projek olsem. bilong yumi. Tasol ol saintis na ol i go pinis. I gat planti salens bai kamap bikos saveman bilong enimal na ol risets Minista bilong ol toktok bilong graun i save lain na ol eko turis i gat bikpela in- Envairomen na kamapim planti kros na tokpait. tres long ol dispela samting. Konsevesen, Em i nomal bikos olgeta lain i mas Las mun, ol pipel bilong Baiyer John Pundari i wanbel pastaim na pasim tok, Riva long Westen Hailans i soim bin go lukluk nogut bai i gat hevi i kamap long gutpela eksampel long ol arapela raun long Baiyer bihain taim. Papua Niugini pipel long lukim na Riva na em i wari Ol pipel bilong Baiyeri bihainim bihainim. Ol i givim graun bilong ol olsem i no gat ol pipel bilong Morobe na long long kamapim ples bilong lukautim gutpela luksave Wes Sepik tu we ol i was long ol ol wail enimal na ol samting bilong long pasin bilong sikau bilong diwai. Dispela em bus. Dispela ples bilong lukim ol lukim bus graun sampela gutpela eksampel ol kon- wail enimal na pisin bilong bus bai na wara na ol sevesen projek. Sapos ol pipel i kamapim gen nem bilong Baiyer wail enimal na lukim gavman i putim mani long olsem ples bilong go lukim ol Jada 015 pisin na ol diwai strongim ol dispela kain projek, bai kumul pisin bilong PNG. Bipo, ol samting i stap ol i wanbel na sapotim. Yumi save ovasis turis i save pulim lain i go long en. Minista i olsem ol enimal na diwai na pisin long Baiyer Riva long lukim ol go long tok tenk long bus graun bilong yumi bai i naispela kumul na ol arapela wail Baiyer Riva Senktueri i bin gat long 40 yia i go pinis tasol i no bin yu long ol pipel bilong Baiyer long stap gut sapos yumi tu i lukautim pisin na enimal. nem long dispela samting moa gat helpim na luksave i kam long wok bung wantaim gavman na ol.

PNGNID rejistresen kisim pinis 26,000 long NCD Frieda Sila Kana i raitim

PNG Nesenel Aidentiti Pro- jek i karamapim pinis 26,000 pipel long rejista insait long Nesenel Kepital Distrik. I gat 85 mobail tim i go aut long tripela ilektoret bilong NCD, na insait long dispela ro- laut bilong NCD em 4-pela tim i bin go long Hanuabada, wan- pela long Laurabada, nara- pela long Lahara, Elevala na Gabi. Long Laurabada ples PNGID mobail tim wantaim kodineta Lawrence Doriga na Dika Toua, namba wan meri bilong winim Websait: www.wantokniuspepa.com planti man, meri na pikinini i weitlipta gol bilong PNG long Komonwelt Gems i kisim poto ausait long hap ol mobail tim rejista bin kamap na pulimapim ol ples. Pe bilong wanpela yia, 52 niuspepa fom bilong stori bilong ol wan wan na long wankain taim ol i Lawrence Doriga, Kodineta bikpela tok save i stap we Ol pipel husat i pulimapim kisim poto na putim pinga prin bilong NCD PNGNID projek i planti harim pinis tasol ol pipel fom na kisim poto na pinga bilong ol. bin painim taim long Mande i mas tok save long ol yet long prin bai ken kisim ID kat bilong I gat tupela mobail kamera long go wantaim mobail tim ol i mas go long rejista. Ol ol long wanpela mun bihain. masin long kisim poto na long Laurabada bikos long pikinini aninit long 18 krismas Wanpela bos bilong Mobail pinga prin na sampela woklain gavman i bin givim holide long bai kisim setifiket bilong mama tim husat i bin stap long Lau- bilong PNGNID mobail tim i NCD long ol sitisen bai go karim de na ol bikpela lain stat rabada long Mande, Mista wok long helpim ol pipel bilong lukim ol gems. long 18 krismas i go antap bai Ronga i tok, ol tim i wok gut Hanuabada long pulimapim Em i tok pastaim tru ol i bin kisim Nesenel Aidentiti Kat. tasol ol i laikim moa tok save fom bilong ol na bihain ol i go makim 40 tim tasol long I gat 9-pela kodineta bilong long go aut bikos planti pipel i kisim poto na pinga prin. mekim wok inap long wanpela olgeta hap zon bilong Nesenel no wok long go long ol mobail Wanpela bilong ol dispela mun tasol nau ol i go i salim 45 Kepital Distrik we ol i salim ol tim long rejista. moa tim i go aut long olgeta mobail tim i go. Em long Wantaim ID kat, ol pipel inap Editor meri em Naoani Idau, 23 kris- Veronica Hatutasi mas bilong Hanuabada. Em tripela distrik long NCD olsem Gerehu-Waigani-Yunivesiti, long mekim planti samting isi, na man bilong em Peter Mase na em i ting bai ol i go yet long Gordons-Saraga, Boroko-Ko- olsem long votim kenidet bi- i rejista tasol tupela i no bin tupela wik moa. Ol i robosea, Kilakila-Kaugere, long ol, kisim paspot, go long Published at save olsem pikinini tu bai ol i karamapim tupela wik pinis na Taun-Hanuabada, Laloki-Na- haus sik, luksave long skul Able Building nau ol i stap long namba tri panapa-Fisherman Ailan, ATS- setifiket, kalap long balus na Complex, rejistaim na ol i no bin putim Sec 58 Lot 02, nem bilong 3 yia bebi bilong wik. Laloki na Bomana wantaim go long ovasis na planti moa Waigani Drive. tupela long rejista. Mista Doriga i tok, i gat Gereka. samting. P18 Wantok Julai 16 - 22, 2015 abcpasifiknius

Solomon Ailan Vanuatu i kisim Order bilong Olympic we lik- ol spot grup long kantri long kantri i mas stat nau long stre- Vanuatu lik namba bilong pipel long ol i no bin redi gut long dis- tim ol spot long kantri long i amamas long tingting long Oceania wantaim tu pela Pasifik Gems. wanem spot i wok long dai. Egrikalsa ICT golden gel ranim 2017 Australia na New Zealand i Ol i bin sutim tok long OL egrikalsa fama long bin kisim. Tonga Association of Sport Ol Solomon Vanuatu nau i ken yusim bilong en Pasifik Mini and National Olympic olsem mobail fon na intenet long SOLOMON Ailan i ama- Gems Sampela tim ol i bin kamapim dispela pilaia i mas save hariap long ol kain mas long Sharon Firisua i samting olsem prais bilong VANUATU bai lukautim hevi long ol pilaia i no bin go pilai strong winim gol medal long 5000 bilong Tonga ol samting em ol i save Pasifik Mini Gems long yia kwik long Pasifik Gems. mita resis bilong ol meri long long kantri kamapim. 2017 na ol opisa bilong en i i kamap bihain Tasol vais presiden bilong Pasifik Gems asde. Tonga Association of Sport Howard Aru, dairekta jen- bin go lukluk long Pasifik OL las spotman na meri bilong ol ABC Nius ripot i tok and National Olympic, eral bilong Ministri bilong Gems long Pot Mosbi long bilong tim Tonga long Pasifik LIDA bilong Tim Solomon Sharon Firisua bilong Ahongalu Fusimalohi i tok ol Egrikalsa long Vanuatu i kisim sampela aidia. Gems i kam bihain tru long Ailan long Pasifik Gems i Solomon Ailan i winim gol spot federesen i no bin baim tokim ABC Nius olsem ol ABC Nius ripot i tok CEO PNG bihain long sampela tokim ol long ol pilai strong long 5000m na tupela meri kwik ol mani bilong ol. fama inap kisim infomesen bilong 2017 Pasifik Mini long kantri bilong ol maski PNG i kisim silva na brons asua wantaim balus tiket Minista Vakatai i tok nau bihain long ol i opim Gems, Joe Carlo i tok ast- sapos ol i win o lus. medal long dispela resis. bilong ol. Tonga i mas strongim ol wok nupela opis bilong ingting long raun bilong ol ABC Nius ripot i tok Sharon Firisua na narapela ABC ripot i tok ol pilaia bilong lukim olsem ol kain Infomesen, Komunikesen yangpela bilong Solomon long PNG em long kisim bilong taekwondo, kriket, kain spot long Tonga i save Ronald Talasasa i mekim na Teknolojis long Vanuatu. Ailan, Rosefelo Siosi i bin sampela tingting long ranim netbal, na etletiks i bin bihainim ol lo, na tu strongim dispela toktok bihain long Mista Aru i tok, planti fama kam wokim sampela trening Mini Gems long Vanuatu. kamap long ples balus long ol spot long kantri. Solomon Ailan i bin lus pinis long Vanuatu i gat ol gutpela wantaim Glenhuntly Athletic Mista Carlo i tok em i gut kisim balus i go long Pot Na ol dispela stori i tok long planti spot na namba samting long salim, tasol ol i Club long , long rijon i serim ol save Mosbi, tasol nem bilong ol i olsem ol dispela pilaia i bin bilong medal i stap yet long no save tingting long kirapim Australia pastaim long dis- bilong ranim ol gems - we no bin stap long lista bilong kamap long ples balus long 10 - we i tripela gol, tupela bisnis. pela yia. bai lukim ol liklik kantri tu i go long Gems. Tonga na painim olsem ol i silva na 5-pela brons. Em i tok olsem na ministri Sharon i bin win long taim ken ranim ol kain kain gems. Dispela asua i bin no bin gat tiket, Mista Mista Talasasa i tokim ol na gavman i laik helpim ol bilong 18 minit, 20.09 seken Joe Carlo i bin kisim bikpela kamapim bikpela belhevi Fusimalohi i tok em i no bin spot man na meri olsem ol i fama long senisim pasin ol i na i winim Rama Kumilgo na luksave long International namel long Tosanoc, ol spot tokim ol tu long go log ples mas pilai strong long kantri bihainim long mekim ol wok Mary Kua bilong Papua Olympic Committee long ol pilaia na gavman bilong balus. bilong ol. egrikalsa, fiseri na lukautim Niugini husat i kam namba 2 wok bilong em wantaim Tonga husat i bin baim tiket Mista Fusimalohi i tok tu Ol spot man na meri bilong ol enimal. na 3. Oceania National Olympic bilong ol na nau ol i kamap olsem stori bilong ol i no stret. Solomon Ailan, i amamas tru Gavman bilong Nu Silan Sharon husat ibin win long Committee na long Vanuatu pinis long Pot Mosbi. Long faopela yia bihain bai, long PNG i lukautim Gems nau i helpim dispela ICT samting olsem 5 mita long fran yet. Minista bilong Spots, Tonga i lukautim Pasifik long sekyuriti na gutpela project bilong helpim ol i tok, em i ken ran kwik moa. Dispela em i Silver Award Fe’ao Vakatai sutim tok long Gems, na Spot Minista i tok, poroman pasin bilong ol pipel. fama long Vanuatu.

Dipatmen bilong Transpot Opis bilong Seketeri PABLIK TOK SAVE Tok save i kam long Dipatmen bilong Transpot i go long ol Pablik Moto Kar Opereta (PMV) na ol pipel i raun insait long Nesenel Kepital Distrik.

Dispela Pablik Tok save i kamap bilong “TOK AUT” long mekim antap bikos long 15 Pasifik Gems 2015 we bai stat raun i go i kam wantaim ol stekholda long wok bung long olgeta papa bilong ol PMV bas i save ran insait long long Julai 4, 2015. Bihainim toktok bilong Seksen 21 (2) dispela na ripot long wanem kain pasin ol PMV bas i wok Nesenel Kepital Distrik (NCD) long wanpela wansait (a) na (d) bilong Prais Regulesen Ekt Sapta 320, mak long brukim lo bilong PMV laisens, i go long Seketeri na pasin i wok long kamap long ol pipel husat i wok long raun bilong fi bilong wanpela PMV ran we Indipenden Suprintenden bilong Moto Trefik. Toktok long wanpela i go i kam long siti. Konsuma Kompetisen Komisen (ICCC) i tok orait long en bilong ol dispela opisa; I luk olsem, ol papa bilong ol PMV bas i wok long brukim olsem i stap long Nesenel Geset No. G34 bilong Trinde 1. Mista Nelson Lari ol lo bilong laisens bilong ol we i stap aninit long Seksen Janueri 21 2015, i tok K0.90 toea bilong bikpela manmeri. Fes Asisten Seketeri – 70306327 29 (1) bilong Moto Trefik Ekt na Regulesen Sapta 243. Fi bilong ol sumatin inap long gret 1 em K0.40 toea na fi Bihainim Seksen 29 (1) bilong Moto Trefik Ekt na bilong ol sumatin long gret 11 i go long ol teseri institiusen 2. Mista Maleva Hitolo Regulesen Sapta 243, Dipatmen bilong Transpot wan- em K0.60 toea wantaim student ID kat. Asisten Seketeri (RTIB) – 70319392 taim wok bilong Nesenel Len Transpot Bot (husat i gat ICCC i sapotim dispela tok save pepa na hia ol PMV atoriti long givim laisens) i save givimaut PMV laisens opereta i mas save olsem ol i putim ol yet long trabel 3. Mista Herman Wakia long ol opereta long wok long haia na kisim pe long ran bilong kot sapos mipela kisim ripot long ol i wok long a/Asisten Seketeri (RSTM) – 76400947 long ol rot bilong ol yet insait long NCD. sasim bikpela PMV fi long ol pablik. ICCC i laikim ol geta Em i kamap klia tu olsem i gat pasin bilong brukim lo pablik long baim fi long mak mipela kolim long antap na 4. Indipenden Konsiuma na Kompetisen Komisen bilong ranim PMV i go bikpela moa namel long ol papa ripot long ol husat PMV laik sasim moa. Dipatmen bilong (ICCC) – 325 2144 (Het Opis) bilong PMV kampani long ol dispela eria: Transpot em i go pas long ol edministresen lo bilong Moto Mis Taras Garap Sasim bikpela bas fi ausait long tok orait bilong ol Trefik Ekt na Regulesen Sapta 243 wantaim ol moto trefik Ligal Opisa (Konsiuma Proteksen Divisen) Ol PMV o bas i no save pinisim ran bilong ol long rot ol i enjensi bilong strongim dispela na ol bai tanim dispela ol makim. sas bilong PMV fi we i stap ausait long mak ICCC i makim Olgeta papa bilong PMV i mas harim tok na bihainim lo Ran long Haia na kisim mani long ran long rot ino bilong na ol narapela trefik lo ol i brukim long taim bilong Pasifik bilong PMV Omnibas laisens na sapos ol i no bihainim ol ol. Gems. dispela toktok bai ol i sanap long kot na tu bai mipela Kisim pasindia winim namba mak bilong ol bas Moa long dispela, Dipatmen wantaim ol stekholda bilong rausim laisens bilong PMV long ol. Stopim ol PMV bas long ol hap i no bilong stop na long en, nau i wok long strongim ol wok bilong en long Pikap bas i save kamapim hevi long olgeta narapela lain kamapim moa seif, na gutpela pablik transpot sistem ino Tok Orait i kam long: i ranim kar long rot. dia tumas long taim bilong SP Gems na wankain singaut Moa luksave i mas go long Hap i bilong ol toktok mipela i i go long olgeta pablik manmeri, ol pasindia na ol lain i Mista Roy Mumu OBE Seketeri bilong Transpot na Suprintenden bilong P22 Wantok Julai 16 - 22, 2015 ramunico

Ramu NiCo helpim lokal ekonomi wantaim K155 milien long 2014 Ramu NiCo Menesmen i ken senisim laipstail bi- (MCC) Limited insait long long ol papagraun, 1 yia 2014 tasol i givim moa Madang provins na long K155 milien long ekonomi bilong kantri na baim ol guds na sevises tu bringim bisnis wok i insait long PNG. kamap long wanem ol Ol i tokaut long dispela eria insait long wok bi- long Ramu Projek Fes kwata long en. riviu miting we i bin kamap Dispela projek i long Madang long Fonde Me kamapim planti wok bi- 14. long ol lokal lain na tu ol Bisnis Divelopmen Seksen arapela lain long kantri bilong Ramu NiCo i tokaut husat i wok long hap olsem kampani i bin peim taim projek i stat. Ol moa long K155,404.094 lenona kampani insait long projek eria tu i olsem mani i go long baim ol kamapim wok we ol samting olsem fiul, oil, ges helpim wok bisnis na na ol arapela samting we em givim wok na sapotim Ramu NiCo I save kamapim planti medikel sek I go long ol lokel pipol. moa long K47 milien na lokal ekonomi. namba tu bikpela mani em i peim i go long baim ol nupela kar, plent ikwipmen we kos bilong en em moa long K52 milien. Ramu NiCo long las yia i givim moa long K30 milien long sapotim wok bilong ol lenona kampani olsem Raibus Limited, we em i givim moa long K2.8 milien, KBK Limited wantaim K121,307.47, Maigari Lim- ited wantaim K137,869, Basamuk Entaprais wantaim K852,918 na ol arapela klen kampani na ol arapela i kisim samting olsem K1 milien. 2 Inap nau long dispela taim, Ol papa graun na stekholda husait I benefit long Ramu NiCo Projek. 40-pela kontrak i bin go aut Ramu NiCo i yusim ol pinis long ol lenona kampani husat i wok i stap olsem lokel kampani long kisim wanpela long Madang, na fiul igo long KBK Main long tupela wok sait em long sait. KBK Main wantaim 24, Inlen Paiplain wantaim tripela, Kostal Paiplain wantaim tripela na Basamuk wantaim seven-pela bisnis kontrak. Ripot bilong Bisnis Divel- opmen Opis i soim olsem long 2014 siks-pela kontrak i bin go aut na tu i gat 20-pela long-taim kontrak i stap, na insait long 2015, i bin gat Tupela mes long KBK Main faivpela kontrak i bai go aut na Basamuk Rifaineri I save Ramu NiCo Projek em lukim Ramu NiCo givim wanpela bikpela projek na kontrak I go long NCS- invesmen long PNG, nau I Raibus ketering kampani. stap long Madag provins we Ramu NiCo Management (MCC) Ltd, the manager of Ramu NiCo Project is proud to host the 5th NATIONAL MINING EMERGENCY RESPONSE CHALLENGE in Madang Date: August 22-25, 2015 An initiative of: Under the auspices of: ”Safer Mining, National Apex Mining Mineral Resources Authority Safer Communities” Venue: DWU & PNG Maritime College Safety Council P24 Wantok Julai 16 - 22, 2015 pasifikgemsspotnius Tupela susa makim gol long pilai tenis

Frieda Sila Kana i raitim wantaim skoa 6 antap long 1 wan taim long Nu Kaledonia long set 1 na skoa 6 antap Pasifik Gems long 2011. APISAI, Abigail na Masia long 0 long set 2. Marcia i bin winim pinis em tupela susa husat i Marcia 19, na Abigail 23 i wanpela resis wantaim Tahiti wok long resis long tim bilong Morobe na Sentral long dispela wik na Abigail i PNG tenis gem. provins. Tupela i winim winim resis wantaim Vanuatu Long dispela wik tupela namba wan dabol olsem na na em tu i go insait long susa i bin pilai stat long tupela i go insait long kwata kwata fainel. Mande long Pot Mosbi Rac- fainels long Tunde. Em i Marcia i tok, tingting bilong quets Klap na long Wimen namba tu taim tupela i bin tupela em long kisim gol long Dabol, tupela i winim Samoa pilai dabol wantaim, namba nem bilong PNG!

Marcia na Abigail Gem bai pinis gut Apisai bihain long SIAMAN bilong 2015 Pasifik spendim planti mani long nem taim tasol long gem bai pinis. tupela winim Gems Polis Sekyuriti Opere- bilong 2015 PG we ol planti “Em i wok bilong ol polis namba wan dabol sens ekting Diputi Komisina gutpela senis i kamap long opisa long redim sekyuriti na gem long Mande. Edministresen, Jim Andrews, kapital siti. Na tu, em i putim ol pilaia na sapota bilong ol Poto: Frieda Sila Kana i bilip Papua Niugini bai pin- moa mani long amamasim ol narapela susa kantri, i no ken isim dispela gem gut we i no pilaia husat i winim medal em painim birua pasin na pilai wok long kaunt daun. gat birua pasin bai kamap. i bikpela samting moa. wantaim amamas na tru spirit Guam i winim Gol Tasol, Guam i winim Fiji “Mi save olsem tripela de “Mi tok tenkyu tu long ko- bilong 2015 Pasifik Gem,” wantaim 78-61 taim belo i tasol i stap yet long bungim manda bilong sekyuriti op- Andrews i tok. pairap long ful taim. pinis bilong 2015 Pasifik eresens bilong 2015 Gems, Em i tok tenkyu tu long ol long basketbal Fiji i winim silva na Tahiti i Gems. Sapot, komitmen na Sif Superintenden David venu komanda na ol memba GUAM i winim gol long tim bi- Fiji i bin pilai gut tru long winim brons taim ol i pilai kopresen bilong ol pipel i Manning na ol komiti memba bilong Royal Papua Niugini long ol man long basketbal taim namba wan kwata taim ol i egensim PNG na win 83-73. kamap namba wan tru long long bikpela sapot. Konstabuleri (RPNGC), PNG em i winim Fiji long 78-61 long go pas 17-15 skoa tasol Long wankain taim, Fiji i taim ol i pilai,” Andrews i tok. “Mipela i mekim plen pinis Difens Fos, Koreksenel Sevis PNG Pawa Dome long Sande. Guam i go pas long namba winim gol long tim bilong ol Em i tok tenkyu long ol- long 2013 long was gut long na ol narapela gavman ejensi Planti pipel stret i kam long tu kwata wantaim hap taim meri, Amerika Samoa i winim geta memba bilong Gems dispela gem. Nau i gat long taim na komitmen bi- lukim fainel pilai long basket- skoa olsem 36-26. silva na Tahiti i winim brons. Ogenaising Komiti (GOC) bikpela salens i stap tasol long ol. bal namel long ol man long Tupela tim wantaim i bin PNG i no bin kisim wan- long gutpela wok bung na mipela i bin wok strong long “Mi gat strongpela tingting wanem em i wanpela kain pilai pilai strong long fainel kwata pela medal long sait bilong sapot bilong ol. opim dispela gem wantaim long ol visita bai pilai seif na we ol i stop long pulim win na na ol sapota i bin sapot man na meri wantaim, tasol Andrews i tok, “Gavman i bel isi na nau yumi gat liklik bai go bek,” Andrews i tok. ol pipel i laik tru long bihainim. strong na lukluk long taim i ol i kamap namba foa. Hilton i toktok long ol pilaia bilong PG MINISTA na Kansela Gava- Australia i pilai namba wan strong spot bikos spot i gat nens, Rodney Hilton, i tok em taim long 2015 Pasifik Gems planti gutpela samting long i sans taim long toktok wan- (PG) i soim poroman namel apim nem bilong wan wan taim ol gutpelat pilaia long 24 long Australia na ol Pasifik kantri.” kantri insait long Pasifik rijon. kantri. “Spot i bringim ol pipel bi- “Mi amamas long Papua Em i tok moa olsem, “Aus- long Pasifik i kam bung na Niugini Institut ov Pablik Ed- tralia i givim gutpela ikonomik strongim bel isi long rijon.” ministresen na PNG Gems divelopmen sapot long yumi “Na tu, ol lida i bung na Komiti long kisim dispela i stap strong, lukautim yumi lukluk long ol nupela gutpela taim long toktok wantaim ol yet na divelopim Pasifik rijon. samting bai kamap long bi- pilaia,” Hilton i tok. “Australia i stap tu long hain taim,” Mista Hilton i tok. Ol PNG man i winim bis volibal Josiah Kana i raitim Na long fainel raun em olgeta tim i holim han na sekhan bi- Amerika bik nem na Australian basket bal pilaia, Cal Bruton, i sanap wantaim Sentral Provins danis lain kraut i singaut long taim tupela hain long ol set i pinis. TIM PNG ol man i pilai bis volibol wantaim stail na pawa long Sir John Guise Stadium ausait arena na em Wisil em trupela PNG i mekim ol lain kraut i hat long sindaun isi na ol i sin- gaut na sanap long lek tasol, i kam long bekpes long aste. Long moning taim, PNG i Ol man, meri na pikinini i pulap na kap- brata bilong em Kupun. Kupun Wisil kisim pilai resis wantaim Fiji we sait long long Sir John Guies Stadium brons long 100 mita fainal. PNG i winim Fiji wantaim 3 long lukim Toea Wisil ran long kantri Toea i tok Papa God em bosim olgeta set na Fiji i no winim wantaim bilong em. Ol i no wari long bikpela kol samting na tok tenkyu long bikman antap set. Bihain long apinun, Tim nait na i weit longpela aua na lukim long olgeta blesing. PNG i kisim Vanuatu we tu- pikinini meri bilong Jiwaka i ran olsem Planti tausen man, meri na pikinini i go pela tim i salens gut tru wan- masin na winim gol medal. long haus wantaim gutpela bel na ama- taim save na stail bilong pilai. Wisil i ran long 11.86 seken na winim mas taim ol i lukim Toea ran long ai bilong Pilai resis i paia lait stret Younis Base bilong Fiji long 12.27 seken ol na winim gol medal. na olgeta kraut i singaut long na Sisilia Seavuale bilong Fiji kisim brons Long wankaintaim Fiji i kam strong long taim tupela tim wantaim i 12.57. etletik na winim 7-pela silva na 6-pela brons. wok long paitim bal i go i Em i namba wan taim Toea i ran long Na Ratu Banuwe i winim gol long 100 mita kam. Tim Vanuatu i winim ai bilong ol PNG we ol i save sapotim long fainel bilong ol man.. namba wan raun tasol bihain TV na niuspepa moa long 10-pela yia. Ol arapela winim medal long dispela ol Tim PNG i skelim dispela Toea bihain long winim resis i raunim fil nait em PNG Dona Koniel i winim gol long strong bilong ol wantok ya na wantaim PNG plak long soim amamas long 800 mita resis bilong ol meri na Kaminel winim namba 2 raun. Nau ol pipel bilong kantri long sapot bilong ol. Mathlaun winim long divisen bilong ol em i kirapim tingting, husat Taim EMTV i askim em long mekim man. Na Rellie Kaputin i winim gol long bai winim namba 3 raun. sampela toktok, Toea i soim tru PNG stail hai jam bilong ol meri. Tim PNG winim Vanuatu na i tok em laik toktok long ol pipel bilong Fainal bilong hap marathon bai kamap wantaim 2-pela set na Vanu- PNG long Tok Pisin. Em i tok amamas long Sarere 18 Julai wantaim hoki, bis atu winim wanpela set tasol. long mama bilong em i kam daun long volibal, netball, volibal, taekwondo, loun Jiwaka long lukim resis bilong em na bols, boxksen na golp na gof. Tupela bis volibol pilai man, Mea na Kilarupa i resis wantaim Tim Fiji long aste moning taim. Long piksa em Mea i kalap long blokim spaik i kam long Tim Fiji na Kilarupa i was i stap. pasifikgemsnius Julai 16 - 22, 2015 Wantok P25 Golden gel bilong PNG Medol Tali long rejista wantaim PNGNID 2015 Pasifik Frieda Sila Kana i raitim long kastom tasol i no marit skolasip long trening tasol long rejistri yet. Em i tok, pilai long wan wan de sindaun em DIKA Toua, ‘golden gel’ samting em i wokim nau na mipela i save taitim bun long Gems-Pot bilong PNG i rejista wan- tu long rejista em i wokim bi- sampela kain rot. Na dispela taim PNG Nesenel Aidentiti long kamapim gutpela sin- pasin gavman i mekim long program long dispela wik, daun bilong ol pikinini bilong givim K20,000 long ol gol Mosbi-PNG long ples bilong em yet , en long bihain taim bilong ol. wina na K10,000 long silva Hanuabada, insait long “Mi bin stap long viles laip na K5,000 long gol em i gut- banis bilong Laurabada tasol taim mi liklik na kam na pela luksave, na mi tenkyu Mak Kantri Gol Silva Brons Totol Yunaitet Sios. mi no gat ol gutpela sans tru long gavman,” em i tok. Ol opisa bilong PNGNID i long kamapim gutpela kain Dika Toua em i Asisten 1 Papua 50 38 128 tok, Mis Toua i bisi stret long sindaun olsem na ol dispela Kosa bilong Oceania Weitlipta 40 wok bilong Pasifik Gems gem nau mi wokim em na Institut aninit long Kosa, Paul New olsem na i no bin isi long kisim bikpela nem long kantri Coffa husat em i Seketeri Guinea bringim em i kam long rejista, em long gutpela bilong ol Jeneral tu bilong Oceania na tasol ol i bin amamas long pikinini bilong mi long bihain. Komonwelt Weitlipting Seke- 2 New 44 37 35 116 em i kamap long 2 klok api- Ol i ken gat sampela luksave teriet. nun long Mande na rejista. long nem bilong mi ol i ken Dika Toua wantaim susa Caledonia Mis Toua i bin kamap long go long gutpela skul na kisim bilong em Thelma Toua, rejista wantaim patna bilong gutpela edukesen,” em i tok. husat i bin kisim namba wan 3 Fiji 25 33 26 84 em na liklik pikinini gel bilong Mis Toua i bin pinisim skul gol bilong PNG Weitlipta em husat i gat 3-pela yia. Em long gret 10 tasol na em i long las wik, i stap long 4 Tahiti 29 24 24 77 i tok, dispela samting gav- kisim skolasip bilong go tren- Oceania Weitlipta Institut man i wokim long rejista long ing moa long ovasis. Em i bin trening tim famili nau long Nu olgeta sitisen em i gutpela ting ol bai helpim em long pin- Kaledonia we ol i save stap 5 Samoa 16 20 5 41 samting bikos em i givim luk- isim skul bilong em i go long na trening long redi long save long ol pipel husat i gret 11 na 12 tasol no gat. Olympic Gems. 6 Australia 8 16 10 34 save stap tasol long ples na Program bilong ol i no bin gat Thelma i go bek pinis long i no gat luksave long ol. taim bilong skul na em i no Nu Kaledonia bihain long em “Mi amamas long kantri bi- pinisim skul bilong em. i kisim gol medal. Ol famili bi- 7 Cook 4 4 12 20 long mi, long wanem samting Mis Toua i tok, em na ol long em i bin redim wanpela Islands em i wokim long ol sitisen. narapela etlit bilong kantri i bikpela welkam seremoni Hanuabada pipel i laki tru no bin save kisim wanpela tasol em i no bin go bek long 8 Solomon 5 3 10 18 long ol tim i kam long ples bi- helpim long gavman tasol ol ples na ol trena i salim em i go Islands long ol stret long rejista long i save traim strong bilong ol bek pinis long Nu Kaledonia. ol. Em bilong gutpela bilong long painim rot long apim Dika i stap yet bikos em i ol yet!” Mista Toua i tok. nem bilong kantri. Luksave stap long Olympic Komiti. 9 Nauru 7 7 3 17 “Tenkyu PNGNID long kam long sapot bilong Dika Toua Na long mekim klia tingting long ples bilong mipela.” Em i save kam long Trukai In- bilong ol sapota, Dika i tok, 10 New 0 4 9 13 i tok. dastri tasol olsem namba “Ating planti sapota i tingting Zealand “Mi amamas long rejista wan sponsa bilong em. Long planti taim ol i lukim mi wok tru nau bikos olgeta taim mi dispela em i save yusim long long helpim ol weitlipta bi- save raun i stap long ovasis lukautim ol famili bilong em. long narapela kantri long 11 Tonga 6 0 6 12 na mi no save putim vot bi- Olsem na em i tok tenkyu taim ol i pilai resis wantaim long mi. Nau mi bai inap long long gavman long luksave ol PNG. Em bikos mi save Vanuatu 1 5 6 12 putim vot bilong mi na tu ol i bin givim long taim em i bin helpim lida kosa na Dairekta, pipel bai gat luksave long mi winim gol, long Komonwelt Paul Koffa long Oceania husat, maski wanem hap mi Gems wantaim K100,000 Weitlipting Institut. Mipela 12 Guam 3 3 5 11 go,” Mis Toua i tok. tasol long kaikai na ol stap save stap trening wantaim Mis Toua i gat tupela bilong ol long wan wan de tasol nau mipela kam wan- 13 Kiribati 3 1 2 6 pikinini, boi em i gat 9-pela em ol yet i save hatwok long taim long hia na pilai resis na krismas na gel em i gat painim mani. bai mipela go bek gen wan- Norfolk 1 2 6 tripela krismas. Em i marit “Mipela i amamas long ol taim,” Mis Toua i tok. 3 Island

14 American 1 1 3 5 Samoa

Wallis 0 0 5 5 and Futuna

15 Marshall 0 0 4 4 Islands

16 Federated 2 1 0 3 States of Micronesia Poto antap: Dika Toua putim pinga prin long Mobail NID Tuvalu 1 0 2 3 masin long Laurabada Yu- naitet Sios long Hanuabada 17 Niue 0 1 2 2 long dispela wik. 0 1 2 2 Poto aninit: Dika Toua sin- daun long pulumapim fom bilong stori bilong em long Nogat Northern 0 0 0 0 kisim PNGNID kat, na patna Mariana bilong em long baksait tu i pu- Islands lumapim fom bilong em yet. Nogat Tokelau 0 0 0 0 Ol poto: Frieda Sila Kana. P26 Wantok Julai 16 - 22, 2015 pasifikgemsspotnius Bodi bilding kisim 5 gol medal PNG i winim gol Stanley Nondol i raitim Michal Monda i pilai long long bodi bilding i no ama- namba wan taim long mas taim biknem Donal Kawi long Ragbi 9s OL masol man bilong Papua bikpela gem. Na i lukluk long i kam namba tri ples wantaim Niugini i winim 5-pela gol winim gol long ol arapela brons medal long 90 kilo- Esther Bralyn Wani i raitim kalap long Benk Saut Pasifik medal bilong kantri, em i pilai long bihain taim. gram. (BSP) Stedium. moa long ol arapela Pasifik PNG winim 3-silva na PNG Bodi bilong Tim PAPUA Niugini i winim gol Long taim bilong tok wel- kantri husat i resis. Tasol wanpela brons na apim total Menesa na pastaim Mista long poin 38-10 poin taim kam long ol PNG 9s tim, Tonga i kam strong long ol gol medal bilong kantri i go PNG sempion i tok PNG i ol i pilai wantaim Samoa kepten bilong ol, Israel Eliab, bikpela divisen na winim 3- antap long 33 long Mande, winim moa gol long 2015 long tupela de long Sarere i bin tok olsem ol i no wari o pela gol long Mande nait 4-pela gol moa long Nu Kale- Pasifik Gems abrusim mak na Sande long wiken. gat tupela tingting long pilai long Karitas Sekenderi Skul, donia husat i winim 29 gol. ol i winim 2011 Pasifik Gems Huka bilong PNG Ragbi wantaim ol narapela tim, Pot Mosbi. Long resis bilong ol meri long Nu Kaledonia. Em i tok Tim, Wartovo Puara Junior i long wanem em i bilip olsem Pasifik sempian, Jack long 55 kilogram Ursula bikpela amamas long ol mekim ol sapota i singaut na ol bai winim ol nating tru. Viefu i winim gol long 75 kli- Martin bilong American sponsa long sapotim ol pilai Tasol, kepten Eliab i tok ol ogram na pastaim PNG Samoa i daunim sempion manmeri. i wari long Samoa na Fiji. Kumul fowat Michael Mondo PNG meri bilong Pasifik, Long dispela pilai bilong Dispela toktok bilong em i winim Silva long 100 kilo- Misa Avefa. bodi bilding i lukim planti ol bin kamap tru long wanem ol gram. Mark Donal i kisim gol Tim Tonga i kam strong pailai man na meri em ol i Samoa na Fiji i pilai strong tu. long 65 kilogram, Selen Jim long bikpela divisen bilong ol kam long PNG gasruts gem. Tasol, Tonga i bin rausim i autim Solomon Ailan long man na winim gol long 90 Planti ol PNG gol, silva na Fiji wantaim 16-14 skoa we i 70 kilogram na winim gol. kilogram, ova o moa long 90 brons medal wina bipo lukim Tonga i kisim brons na Samoa i kisim silva taim em Pasifik sempion Jack Viufa Steven Bomal i winim gol kilogram na supahevi weit olsem David Mugereng, long 80 kilogram divisen. 100 kilogram. Lucas Wemain, na Johnny i pilai egensim PNG wantaim winim taitol bilong 75 kilogrem. Pastaim Kumul fowot Planti ol PNG sapota bi- Glen i no bin pilai. 38-10 ful taim skoa. Poto: Nicky Bernard Sir John Guise stadium i bin pulap tru long ol sapota i bin kam long lukim na sa- Kuk Ailan kisim V1 meri Va’a resis gol potim nesenel tim bilong kantri. VA’A o kanu resis i wanpela olsem long Manubada Ailan bikpela famili sapot we i long resis wantaim V6 tim,” pilai we i bin pulim planti na kam bek. givim mi spes na taim bilong Serena i tok. pablik long lukim. Meri Tahiti i bin kamap wokim trening. Long tripela wik i kam, Ser- Ol Tahiti em ol wol sem- namba tu na winim silva taim Tasol nau mi amamas long ena bai go long Molokai long pion bilong dispela pilai, tasol meri Wallis na Futuna i kisim namba wan gol long Hawai’I na resis long 5 kilo- long nau Pasifik Gems, ol kamap namba tri na kisim Va’a bilong Kuk Ailan. mita solo resis bilong ol meri. narapela kantri tu i soim brons medol. Mi tren hat long wanpela olsem ol tu i wok long kamap Serena i stap long dispela yia long dispela resis we i nau long dispela pilai resis bi- pilai long 10-opela krismas karim gutpela kaikai nau, long ol nambis na ailan lain. nau. Serena i tok. Las wik Fonde i bin lukim Wanem samting i mekim Va’a em i wanpela pilai bi- meri Kuk Ailan i winim V1 10 dispela mama i pas na strong long ol tumbuna long ol liklik kilomita resis bilong ol meri yet long dispela Va’a pilai? ailan kantri long Pasifik na na kisim namba wan gol long “Mi laki olsem mi gat tumora bai mi stap insait dispela pilai bilong Kuk Ailan. Serena Hunter i gat 43 krismas na i mama bilong 4- NAMBA WAN VA’A GOL BILONG KUK AILAN: Chrissy Thomas na Danielle pela pikinini i bin soim strong Cochran i amamas long wantok bilong ol, winameri (namel) Serena Hunter bilong em long kamap taim em i winim V1 10 kilomita Va’a resis long Ela Bis, Pot Mosbi na ol i sanap namba wan long 10 kilomita wantaim em long Wantok i kisim poto bilog ol. Poto: Veronica Hatutasi resis i stat long Ela Bis i go Samoa i winim gol egensim ol PNG meri long kriket

KRIKET tim bilong ol Samoa meri i winim gol long 2015 Pasifik Gems long las wik Sarere. Taim ol i winim Vanuatu insait long semi-fainel long moning, boula bilong Samoa i pasim PNG long hatpela taim long win long tripela ran. Long ai bilong olgeta manmeri, ol PNG Lewas i go pas hariap tru wantaim Samoa 3/20 bipo long kepten Regina Lili’I na Faela Pula i bungim ol inings bai kamap wankain. Ol regula wiket i pundaun yet wantaim Samoa na i hariap tru mekim 103 ov long 20 ovas bi- long ol. Lili’i i bin skoim planti wantaim 30 taim Tanya Ruma i skoim 3/11 bilong PNG. Bihain na ran bilong PNG i bin stat strong wantaim ol opena Norma Ovasuru na Varoi Morea i go het long putim gutpela mak long 37 bilong opening wiket. Tasol taim Morea i lusim, dispela i daunim i kam daun olsem 5/21 na i lukim bikpela strong i go long Samoa. Long 23 ov 28 bals bilong Tanya Ruma i klostu lukim PNG Lewas pinis bipo ol i sot long hom tef. Marita Paulo i kisim 4-pela wiket long pinis wantaim 4/23. Dispela i bin namba wan win bilong Samoa egensim PNG Lewas na i soim klia long pes bi- long tim Samoa long taim ol i win ai wara i pun- daun long pes bilong planti pilaia. Ol Samoa i winim gol, PNG i winim silva na Fiji i winim brons. pasifikgemsspotpoto Julai 16 - 22, 2015 Wantok P27

1 1 Praim Minista Peter 2 O’Neil i givim gol medol long kepten bilong PNG 9S tim. 2 Ol PNG meri soka tim. Ol bai pilai long gol medol long Fonde wan- taim Nu Kaledonia. 3 Tim PNG 9s amamas wantaim gol bilong ol. 4 Pawa meri bilong PNG i hapim ain. 5 Bodibil man bilong PNG. Em i winim wanpela gol medol bilong PNG.

3 4 5

6

7

6 Samoa soka tim bilong ol meri 7 PNG Ragbi 7s tim bilong ol meri sanap wantaim Gavana Parkop na Graham Osborne taim ol winim brons medol. 8 Ol Tonga Ragbi 9s tim i mekim woa krai bilong ol bihain long ol winim Fiji long kisim brons medol. 9 Tim Australia ragbi 7s i kisim poto taim ol winim silva medol long pilai 8 bilong ol meri. 9 Isu 2131 Wan wik: Fonde, Julai 16 - 22 , 2015.

Wisil em trupela PNG

Stanley Nondol i raitim

PAPUA Niugini sprin kwin Toea Wisil i soim pawa na kala tru bilong PNG long moa long 15,000 sapota na ronawe wantaim gol medal long 100 mita sprin na winim Toea Wisil wantaim sempion bilong Fiji, Younis brata bilong em Base long Sir John Guies Kupun bihain long Stedium long Tunde nait. 100 mita fainal resis bilong man na meri. Toea i kam pas na Fiji, Younis Base ...lukim moa long pes 24 Toea i winim gol na Ol Poto Nicky Bernard i bihainim em. Kupun i kisim brons.

Publisher of the newspaper operates at Able Building Complex, Sec 58 Lot 02, Waigani Drive.