Wat Heeft Aviolanda Woensdrecht Te Bieden? What Does Aviolanda Woensdrecht Have to Offer?

WAT HEEFT AVIOLANDA WOENSDRECHT TE BIEDEN? WHAT DOES AVIOLANDA WOENSDRECHT HAVE TO OFFER?

WAT HEEFT AVIOLANDA WOENSDRECHT TE BIEDEN? What does Aviolanda Woensdrecht have to offer? AVIOLANDA WOENSDRECHT INDEX INHOUDSOPGAVE

PART 1: ACQUISITION DEEL 1: ACQUISITIE GEDEELTE

Foreword: Mayor Fränzel Voorwoord burgemeester Fränzel

Section 1 Introduction to Aviolanda Woensdrecht Hoofdstuk 1 Inleiding Aviolanda Woensdrecht 1.1 A brief history 1.1 De geschiedenis in vogelvlucht 1.2 World Class Maintenance 1.2 World Class Maintenance 1.3 Collaboration with West-Brabant 1.3 Samenwerking West-Brabant 1.4 A shared approach 1.4 Een gezamenlijk gedragen aanpak 1.5 Developments 1.5 Ontwikkelingen 1.6 Protecting the natural environment 1.6 Natuur 1.7 Business Park Aviolanda 1.7 Business Park Aviolanda

Section 2 Woensdrecht Air Base Hoofdstuk 2 Vliegbasis Woensdrecht

Section 3 Companies in and around the air base Hoofdstuk 3 Bedrijven op en rondom de vliegbasis 3.1 Logistic Center Woensdrecht 3.1 Logistiek Centrum Woensdrecht 3.2 Fokker Elmo 3.2 Fokker Elmo LEGENDA/LEGEND 3.3 Fokker Aircraft Services 3.3 Fokker Aircraft Services 3.4 Terma 3.4 Terma 3.5 DutchAero Services 3.5 DutchAero Services PEOPLE 3.6 BOEING Company 3.6 BOEING par./para. 3.8 3.7 Elbit Systems of America, Netherlands 3.7 Elbit Systems of America, Nederland 3.8 World Class Aviation Academy 3.8 World Class Aviation Academy PLANET par./para. 1.6 PART 2: INFORMATION FOR FUTURE RESIDENTS DEEL 2: VESTIGERS INFORMATIE

PROFIT Section 4 Woensdrecht and the region Hoofdstuk 4 Woensdrecht en de regio par./pars. 1.7-3.7 4.1 Woensdrecht’s business activity and infrastructure 4.1 Bedrijvigheid en infrastructuur Woensdrecht 4.2 Living in Woensdrecht 4.2 Wonen Woensdrecht 4.3 Education in Woensdrecht 4.3 Onderwijs Woensdrecht 4.4 Recreation in Woensdrecht 4.4 Recreatie Woensdrecht Vliegtuigonderhoud, -reparatie en -revisie staat centraal binnen Aviolanda. Aircraft maintenance, repair and overhaul are the central focus within Aviolanda.

DEAR READER,

Aviolanda Woensdrecht is an area specialized in military and civil aircraft operating organizations with quality development project near Woensdrecht maintenance. Innovation and sustaina- certifi cations such as Logistic Center Air Base that offers people and businesses bility are a top priority. Woensdrecht, Fokker Elmo, Fokker Air- opportunities while safeguarding the craft Services, the National Aero space surrounding natural environment. We Attractive features at this location Laboratory (NLR), DutchAero Services offer the perfect location for nationally are the availability of a runway and and Terma. These are organizations and internationally operating companies the presence of leading internationally with extensive experience and many contacts with major players in the aviation industry. Due to Woensdrecht’s MAYOR FRÄNZEL long history in the fi eld of aviation, we have many highly trained and experienced employees. And the presence “For more than 75 years, we have had a runway and air base in of the World Class Aviation Academy Woensdrecht. Generation after generation has been proud to work here assures that a young qualifi ed workforce 4 in the aviation industry.” will continue to exist in the area. Companies that want to establish operations here can lease existing buildings or build on land available for sale, and they can also make use of the advantages offered by the park management. Aviolanda Woensdrecht is conveniently located between Rotterdam and Antwerp. vision, our approach and our collective strength of organizations in the aviation MUNICIPALITY This regional brochure was developed to industry, we have a lot to offer when it OF WOENSDRECHT give you an impression of what Aviolanda comes to professionalism. In addition, Woensdrecht and its vicinity have to there is a pleasant living environment. Huijbergseweg 3 offer. As the mayor of Woensdrecht, Find out for yourself! 4631 GC Hoogerheide I may be biased but I am convinced that once you have read about this region, P.O. Box 24 you, too, will conclude that Woensdrecht 4630 AA Hoogerheide and its vicinity are a very attractive M.A. Fränzel The Netherlands location for your business. With our Mayor of Woensdrecht Tel. +31 164 61 11 11 Fax +31 164 61 63 31 Een viertal PC-7 lesvliegtuigen van het 133 squadron elementaire militaire vlieger opleiding. Dit squadron is met 13 vliegtuigen gevestigd op vliegbasis Woensdrecht. [email protected] Four PC-7 trainer aircraft of No.133 Squadron, Elementary Flying School. This squadron is www.woensdrecht.nl stationed at Woensdrecht Air Base with 13 aircraft. GEACHTE LEZER, BURGEMEESTER FRÄNZEL Aviolanda Woensdrecht is een gebiedsontwikkeling rond de vliegbasis Woens- “Al meer dan 75 jaar hebben we drecht die kansen biedt voor mensen, hier een landingsbaan en een bedrijven en de natuur. Wij bieden vliegbasis. Generatie na generatie een ideale vestigings omgeving voor na- werkt hier met veel trots in de tionale en internationale bedrijven die luchtvaartindustrie.” gespecialiseerd zijn in militair en civiel vliegtuigonderhoud. Innovatie en duurzaamheid staan hierbij hoog in het vaandel. kan gebruik gemaakt worden van de voordelen die het parkmanagement Aantrekkelijk is de aanwezigheid van biedt. De ligging is gunstig tussen de landingsbaan en toonaangevende Rotterdam en Antwerpen. internationale bedrijven met kwaliteits- erkenningen zoals Logistiek Centrum Om u een indruk te geven van wat 5 Woensdrecht, Fokker Elmo, Fokker Aviolanda Woensdrecht en de omgeving Aircraft Services, Nationaal Lucht- u kan bieden is deze regiobrochure en Ruimtevaartlaboratorium (NLR), ontwikkeld. Als burgemeester van DutchAero Services en Terma. Er is veel Woensdrecht ben ik natuurlijk bevoor- expertise en er zijn veel contacten met oordeeld, maar ik ben ervan overtuigd belangrijke internationale spelers in dat u na het lezen van de informatie de vliegtuigbranche. Goed opgeleide over deze regio ook concludeert dat GEMEENTE en ervaren werknemers zijn er veel te Woensdrecht en omgeving een zeer WOENSDRECHT vinden in Woensdrecht door de lange aantrekkelijk gebied is om u te vestigen. vliegtuighistorie die we hier hebben. Met onze visie, aanpak en gebundelde Huijbergseweg 3 Jong gekwalifi ceerd personeel zal kracht kunnen wij u op zowel 4631 GC Hoogerheide er ook in de toekomst zijn door de zakelijk- als privégebied veel bieden. aanwezigheid van de World Class Overtuig uzelf! Postbus 24 Aviation Academy. 4630 AA Hoogerheide Nederland Nieuw te vestigen bedrijven kunnen bestaande gebouwen huren, maar er M.A. Fränzel Tel. 0164 61 11 11 zijn ook kavels grond te koop. Daar naast Burgemeester van Woensdrecht Fax 0164 61 63 31 [email protected] Burgemeester Fränzel www.woensdrecht.nl Mayor Fränzel ARJEN DE VOS, DIRECTOR MARKETING AND SALES, DUTCH AERO SERVICES

“Op de lange termijn kunnen de verschillende partijen samenwerken en een centrum van expertise vormen voor bijvoorbeeld de F-16. Hierbij moet je denken aan een partij die de vliegtuigconstructie, de vleugels en de romp van het vliegtuig voor zijn rekening neemt en een ander bedrijf, zoals wij, de motor onderhanden neemt. Dit allemaal bij elkaar kunnen we in een gezamenlijk voorstel aanbieden aan de klant waarbij we kunnen zeggen, vlieg naar Aviolanda Woensdrecht en wij verzorgen uw toestel van neus tot staart inclusief de motoren en andere zaken.”

ARJEN DE VOS, Marketing and Sales Director, Dutch Aero Services

“‘In the long term, the various organizations here could join hands and form a centre of expertise – for example, focusing on the F-16. One company could be responsible for the aircraft construction, the wings and the fuselage, while another company – such as ours – would take care of the engines. With this kind of synergy, we could offer customers a total package: fly to Aviolanda and we’ll take care of your aircraft from nose to tail, including the engines and other components.” ACQUISITIE GEDEELTE ACQUISITION 1 AVIOLANDA WOENSDRECHT WIM HERFST, SALES AND MARKETING DIRECTOR, TERMA “Woensdrecht is a very interesting place for us with a lot of activities 1.1 A brief history going on. There is a concentration of activities in maintenance and overhaul. There are also infrastructural advantages and the government As early as 2005, discussions were taking place at a national level with regard to supporting projects itself is strongly supporting this initiative, which is also an interesting market condition.” related to maintenance in the south of the Netherlands. Woensdrecht was quickly considered as a centre for aircraft maintenance. Factors in its favor were the existing runway at Woensdrecht Air Base, the Logistic Center Woensdrecht and Fokker, as well as the training facility for aircraft technicians. allow new aviation companies to settle Aviolanda Woensdrecht is a World Class near the runway. The joint venture Maintenance park for MRO in the run- In 2007, the Province of Noord-Brabant, cluster for both military and civil aircraft organisations involved, and the name received a fi nancial injection from the way-affi liated aviation industry. Here is together with the Municipality of under the name of ‘Maintenance Valley’. was changed from ‘Maintenance Valley’ Province (60%), the Municipality of a unique location with solid roots in aviati- Woensdrecht and Woensdrecht Air Base, A substantial contribution made by the to ‘Aviolanda Woensdrecht’. At present, Woensdrecht (20%) and Stork/Fokker on which is also surrounded by a beau- decided to work on clustering economic Province and the Dutch Institute World organisations such as the National (20%). By now, the land available at tiful natural environment. The most activities in the aircraft maintenance Class Maintenance (DIWCM) enabled the Aerospace Laboratory (NLR), Dutch the former Stork/Fokker site has been important distinguishing feature of sector at this location in the form of an development of this program. In 2008, Aero Services and Terma have settled made ready for construction and is now Aviolanda Woensdrecht is the nearby MRO (maintenance, repair and overhaul) a consensus was reached with all the here. A joint venture was established to called Business Park Aviolanda. Woensdrecht Air Base, one of the larger military air bases in the Netherlands.

1.2 World Class Maintenance Aviolanda Woensdrecht is the European 8 cluster of runway-affi liated MRO The Maintenance Valley programme (now companies (both civil and military) that Aviolanda Woensdrecht) resulted from the seek synergy and use and develop Ministry of Economic Affairs’ economic innovative technology. development programme known as ‘Peaks in the Delta’ that included a focus on MRO (maintenance, repair and overhaul). Dutch Institute World Class Maintenance is dedicating its efforts to achieve the establishment of Maintenance Valley in the southern provinces. This region was selected due to the many capital- intensive industries and maintenance companies located there. Businesses, educational and research institutions JENS MAALØE, PRESIDENT AND as well as the government are working CEO OF TERMA together to improve the quality and opportunities of the maintenance industry in the southern provinces and to promote “The opening of this offi ce is this sector internationally. Dutch Institute not just of major importance World Class Maintenance focuses on fi ve for Aviolanda, but also the proof of success of the World Class Spuitwerk aan F-16 Nederlandse Koninklijke Luchtmacht. sectors: aviation, maritime, manufacturing, Maintenance Programme.” Spray-painting an F-16 of the Royal Netherlands Air Force. infrastructure and energy. May 2010 JENS MAALØE, DIRECTEUR speerpunt op genomen. Dutch Institute EN CEO VAN TERMA 1 AVIOLANDA WOENSDRECHT World Class Mainte nance richt zich op de verweze lijking van Mainte nance Valley in Zuid-Nederland. Zuid-Neder- “De opening van dit kantoor is 1.1 De geschiedenis in vogelvlucht land is als regio gekozen vanwege de niet alleen van groot belang voor vele kapitaalintensieve industrieën en Aviolanda, maar ook het bewijs Rond 2005 werd er landelijk al gesproken over het ondersteunen van onderhoudsbedrijven die er gevestigd van het succes van de World Class Maintenance Programme.” initiatieven op het gebied van onderhoud in Zuid Nederland. Woensdrecht zijn. Ondernemingen, onderwijsinstellingen, kennisinstituten en de overheid Mei 2010 kwam al snel in beeld als centrum voor luchtvaartonderhoud. werken samen om de kwaliteit en de Positieve factoren hiervoor zijn de aanwezigheid van de landingsbaan mogelijkheden van de onderhoudsin- van vliegbasis Woensdrecht, het Logistiek Centrum Woensdrecht en dustrie in Zuid-Neder land te versterken en inter nationaal te profi leren. Dutch Fokker en de opleiding voor luchtvaarttechnici. Institute World Class Mainte nance richt zich op vijf sectoren: luchtvaart, maritiem, In het voorjaar van 2007 besloot de luchtvaartbedrijven om zich te vestigen proces, infra en energie. provin cie Noord-Brabant, samen met de in de nabijheid van de landingsbaan. gemeente Woensdrecht en vliegbasis Voor de oprichting van de Joint Venture Aviolanda Woensdrecht is een World Woensdrecht te werken aan een cluste- is door verschillende partijen een fi nan- Class Maintenance park op het gebied ring van economische activiteiten in de ciële injectie gedaan, voor 60% door van MRO in de landingsbaangebonden luchtvaart onderhoud s ector. Onder de de provincie Noord-Brabant, voor luchtvaartsector. Er is sprake van een naam ‘Maintenance Valley’ richtte men 20% door de gemeente Woensdrecht unieke locatie met sterke wortels in de zich op MRO (maintenance, repair en en voor 20% door Stork/Fokker. Op het luchtvaart te midden van een prachtige overhaul) voor zowel militaire lucht- voor malige Stork/Fokkerterrein is de natuur. De belangrijkste onderscheiden- 9 vaart als burgerluchtvaart. Met een beschikbare grond voor nieuwe bedrijven de factor van Aviolanda Woensdrecht is aan zien lijke bijdrage van de provincie inmiddels bouwrijp gemaakt en het de aanwezigheid van vliegbasis Noord-Brabant en het Dutch Institute heet nu Business Park Aviolanda. Woensdrecht, een van de grotere World Class Mainte nance (DIWCM) is militaire vliegbases van Nederland. verder vormgegeven aan de opzet van dit programma. In 2008 is er consensus 1.2 World Class Maintenance Aviolanda Woensdrecht is het Europese bereikt met alle betrokken partijen cluster voor landingsbaangebonden en wordt de naamsverandering van Maintenance Valley (nu Aviolanda MRO bedrijven, zowel civiel als militair, ‘Maintenance Valley’ naar ‘Aviolanda Woensdrecht) is een programma dat die synergie opzoeken en innovatieve Woensdrecht’ ingevoerd. Inmiddels volgt uit het economische ontwikke- technologie gebruiken en ontwikkelen. hebben zich bedrijven gevestigd als het lings programma ‘Pieken in de Delta’ Neder lands Lucht- en Ruimtevaart labo- van het ministerie van Economische ratorium (NLR), DutchAero Services en Zaken. Daarin is MRO (Maintenance, Terma. Er is een Joint Venture opgericht Repair and Over haul, in het Nederlands: om het mogelijk te maken voor nieuwe onderhoud, reparatie en revisie) als

WIM HERFST, DIRECTEUR SALES EN MARKETING TERMA De Apache is een van de helikopters binnen Defensie die het Logistiek Centrum Woensdrecht in onderhoud heeft. The Apache is one of the helicopters of the Netherlands “Woensdrecht is een heel interessante locatie voor ons. Er gebeurt daar van alles. Er zitten veel bedrijven op het ge- Armed Forces that the Logistic Center at Woensdrecht bied van onderhoud en revisie. Dit gebied kent algemene omstandigheden zoals infrastructurele voor delen. De over- provides the maintenance for. heid zelf ondersteunt dit initiatief van harte. Dat is ook een interessante marktvoorwaarde.” ROB STURM, DIRECTOR, BUSINESS PARK AVIOLANDA This shared approach applies to all the essential elements: the economy, Partners “We believe that we are established in an area where the government and the environment and the quality of life. local community supports this initiative and provide a strong workforce.” A balance was found in developing The administrative partners are: the Province of Noord-Brabant, the priorities for these areas. Maximum use Municipality of Woensdrecht, World Class Aviation Academy (WCAA), is also being made of existing buildings the Ministry of Defence, Fokker, Stichting Brabantse Milieufederatie 1.3 Collaboration industry demonstrates even more success: and infrastructure. If construction or (BMF, a local environmental organization) and Dutch Institute World with West-Brabant export accounts for no less than 50% of renovation is required, this will be done Class Maintenance (DIWCM). its total turnover. The Noord-Brabant as sustainably as possible. With approximately 140,000 companies Development Agency (BOM) plays Also contributing their specifi c input are the Noord-Brabant Development and more than 1.1 million jobs, the an active role in persuading foreign The priorities in developing Aviolanda Agency (BOM), Stichting Het Brabants Landschap (a local environmental Province of Noord-Brabant offers an companies to settle within the Province. Woensdrecht are based on three pillars: organization), village platforms, REWIN, Benegora and Namiro (two excellent business climate. Industry, Here again, Noord-Brabant scores well: by environmental organizations), the ZLTO (a regional agricultural and Noord-Brabant’s most important sector, now, more than a thousand companies horticultural organization), Brabants-Zeeuwse Werkgeversvereniging (BZW, provides more than 208,000 jobs. have decided to settle in this province. a regional employers’ organization), Rijksvastgoed- en Ontwikkelingsbedrijf The Province is responsible for almost Determining factors are its high degree People par./para. 3.8 (RVOB, a property company/development corporation), the Ministry of 20% of the total industrial production of industrialization, its knowledge-based Economic Affairs, and the Municipality of Bergen op Zoom. and added value in the Netherlands. economy, innovative strength and a The region has the second highest solution-oriented approach. Planet par./para. 1.6 degree of industrialization in the country. Other determining factors are its strategic location, spaciousness and scenic natural Noord-Brabant has a strong international environment. Profi t par./pars. 1.7-3.7 focus: about 25% of its economic returns Naming 10 come from foreign trade. Brabant’s export Within the province, the region of West- Brabant is centrally located between A balanced development of these The name ‘Aviolanda Woensdrecht’ was derived from the Maatschappij the international ports of Rotterdam priorities will ensure a sustainable voor Vliegtuigbouw Aviolanda, a Dutch aircraft manufacturer located and Antwerp. The region’s road network development of the area. in Papendrecht and Woensdrecht from 1927 to 1967. (A4, A58 and A16) also provides easy access by road. West-Brabant also offers Objectives in developing Aviolanda a very pleasant living environment – Woensdrecht are sustainable economic another important, if more subjective, growth in Noord-Brabant that also en- The MGA process target is negotiating Discussions are not based on factor for companies and their employees hances the living environment and the the basis of each other’s interests, standpoints but rather interests to consider when it comes to choosing natural environment. The area should achieving a consensus and providing a and opportunities. The result is a business location. be developed in a responsible way that win-win feeling. The use of this method mutual understanding and respect. respects the region’s economic, socio- requires extra effort, not just in regard to Everyone wins by using MGA Nineteen municipalities in West-Brabant cultural and ecological qualities. Many commitment but also when it comes to because everyone is working together have formed an alliance for economic parties are involved in Aviolanda listening actively to one another. in search of mutual gains. collaboration. High on West-Brabant’s Woensdrecht. Considering the various strategic agenda is the Aviolanda interests that play a role in this complex Woensdrecht project. area development project, it is not always easy to fi nd solutions that satisfy COMMODORE PETER ORT, DIRECTOR, LOGISTIC CENTER WOENSDRECHT 1.4 A shared approach all these parties. An approach proven Ook voor de ecologische kant van het very successful is the Mutual Gains “Logistic Center Woensdrecht sees tremendous opportunities for strengthening gebied is aandacht. The plans for Aviolanda Woensdrecht Approach (MGA). military aircraft maintenance in the region in close cooperation with industrial Attention is also dedicated to the resulted from an intensive collaboration partners and keeping these services affordable. The nearby Aviolanda ecological aspects of the area. involving various parties: companies, educational institutions, the government Woensdrecht offers excellent opportunities for establishing a business.” and civil society organisations. ROB STURM, DIRECTEUR BUSINESSPARK AVIOLANDA Antwerpen. De regio is bovendien ook Aviolanda Woensdrecht bestaat uit over de weg erg goed bereikbaar met drie agenda’s: “We zijn van mening dat we ons in een gebied hebben gevestigd waarin de A4, de A58 en de A16. Daarnaast is de lokale bevolking dit initiatief enorm steunt. Nier alleen de overheid, het leefklimaat erg prettig. Dat is naast maar de mensen zelf ook en zij vormen een sterk werknemersveld.” de harde vestigingsplaatsfactoren Planet: par. 1.6 ook een belangrijke voorwaarde voor bedrijven en haar werknemers. Profit: par. 1.7-3.7 In de regio West-Brabant hebben 1.3 Samenwerking West-Brabant Brabantse exportindustrie: export vormt 19 gemeentes zich verenigd wat betreft maar liefst 50% van haar totale omzet. economische samenwerking. Op de People: par. 3.8 Brabant beschikt over een uitstekend De Brabantse Ontwikkelings Maat strategische agenda van West-Brabant ondernemersklimaat met zo’n 140.000 schappij (BOM) speelt een actieve is het project Aviolanda Woensdrecht Een evenwichtige ontwikkeling van bedrijven en ruim 1,1 miljoen banen. rol bij de acquisitie van buitenlandse een van de belangrijkste speerpunten. deze agenda’s zorgt ervoor dat een In Brabant is industrie de grootste ondernemingen. Ook op dat vlak scoort duurzame gebiedsontwikkeling werkgever met ruim 208.000 arbeids- Brabant goed: ruim 1.000 bedrijven gewaarborgd wordt. plaatsen. Bijna 20% van de industriële hebben inmiddels voor deze provincie 1.4 Een gezamenlijk gedragen aanpak productie en toegevoegde waarde in gekozen. Beslissende factoren zijn de Aviolanda Woensdrecht staat voor duur Nederland komt uit Brabant. Deze regio hoge industrialisatiegraad, de kennis De plannen rondom Aviolanda zame economische groei in Brabant, heeft dan ook de op één na hoogste economie, de innovatieve kracht en Woensdrecht zijn tot stand gekomen waarbij ook de leefomgeving en natuur industrialisatiegraad van Nederland. de oplossingsgerichtheid. En natuurlijk door een intensieve samenwerking van een positieve impuls krijgt. Het gebied de strategische ligging, met ruimte verschillende partijen: ondernemingen, moet op verantwoorde wijze ingevuld Het MGA-proces richt zich op onder Brabant is sterk internationaal georiën- en natuur. onderwijsinstellingen, de overheid worden met respect voor economische, handelen op basis van elkaars belangen, teerd. Ongeveer 25% van de Brabantse en (maatschappelijke) organisaties. sociaal-culturele en ecologische kwaliteit het bereiken van consensus en een 11 economische omzet is afkomstig uit het West-Brabant is centraal gelegen tussen Deze gezamenlijke aanpak is er voor en van het gebied. Er zijn veel partijen win-win gevoel. Op deze manier werken buitenland. Nog hogere ogen gooit de de wereldhavens Rotterdam en alle pijlers: economie, groen en leef- betrokken bij Aviolanda Woensdrecht. vraagt om extra inspanning. Niet alleen baarheid. Op deze drie onderwerpen Gezien de verschillende belangen die in commitment, maar ook in actief zijn agenda’s in evenwicht samen in deze complexe gebiedsontwikkeling luisteren naar elkaar. Er wordt niet van- gesteld. Daarnaast wordt er zoveel mo- een rol spelen, is een oplossing vinden uit standpunten gesproken, maar vanuit COMMODORE PETER ORT, DIRECTEUR LOGISTIEK CENTRUM WOENSDRECHT gelijk gebruik gemaakt van bestaande waarin alle betrokken partijen zich belangen en kansen. Hierdoor ontstaat bouw en bestaande infrastructuur. Als kunnen vinden niet altijd eenvoudig. een wederzijds begrip en respect. Bij er gebouwd of gerenoveerd moet wor- Een aanpak die zeer succesvol gebleken MGA wint iedereen, omdat iedereen “Het Logistiek Centrum Woensdrecht ziet enorme kansen om in nauwe den, gebeurt dit zo duurzaam mogelijk. is, is de Mutual Gains Approach (MGA). samen op zoek gaat naar ‘mutual gains’. samenwerking met industriële partners het militair luchtvaartonderhoud in de regio te versterken en betaalbaar te houden. Het naastgelegen Aviolanda biedt daartoe prima vestigingsmogelijkheden’ Partners

Bestuurlijke partners zijn: Provincie Noord-Brabant, Gemeente Woensdrecht, World Class Aviation Academy (WCAA), Naamgeving Defensie, Fokker, Brabantse Milieufederatie (BMF) en Dutch Institute World Class Maintenance (DIWCM).

De naam Aviolanda Woensdrecht is ontleend aan de Maatschappij Daarnaast zijn inhoudelijk betrokken: Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij (BOM), het Brabants Landschap, voor Vliegtuigbouw Aviolanda, een Nederlandse vliegtuig- dorpplatforms, REWIN, natuurorganisatie Benegora, de Zuidelijke Land- en tuinbouworganisatie (ZLTO), Brabants- en carrosseriebouwer die van 1927 tot 1967 in Papendrecht en Zeeuwse Werkgeversvereniging (BZW), Rijks Vastgoed- en Ontwikkelingsbedrijf (RVOB), natuurorganisatie Namiro, Woensdrecht gevestigd was. het ministerie van Economische Zaken en de gemeente Bergen op Zoom. 1.5 Developments areas. This is also in line with both the provincial policy to promote ecological For the purpose of economic development corridors and with the aims of Natura (profi t) it was decided that new companies 2000, a European network of high-quality must have the opportunity to settle on nature reserves. and around the air base. These companies have to be involved in aircraft maintenance The most important project with regard similar to what already takes place at to the quality of life is education; the Logistic Center Woensdrecht and Fokker World Class Aviation Academy (WCAA) Aircraft Services. To this end, the Fokker provides occupational training for (future) site was redeveloped into an industrial aircraft technicians working on both park: Business Park Aviolanda. If more military and civil aircraft. A lot of effort space is needed, talks could be held was also put into providing public trans- with the Ministry of Defence to fi nd port to and from the site. space near its current site. The nearby De Kooi industrial estate could also be explored. 1.6 Protecting the natural environment Parallel to economic developments, agreements were made on environmental development (planet) and quality of The Brabant Ridge This area is beautiful; it is the most magnifi cent part of the southern region of The Netherlands. It has a lot of potential, life (people). An important point in the Woensdrecht is a beautiful green numerous opportunities and a high standard of living for people working in Aviolanda Woensdrecht. environmental agreements was the municipality located in a transition area 12 reinforcement of the Brabantse Wal between the sand-based landscape (Brabant Ridge, a unique landscape typical of Noord-Brabant to the lower originating during the most recent ice used to transport peat, and its country Snake. The Water Shrew and various bat feature consisting of a sandy ridge and a situated marine clay polders typical of age 10,000 to 15,000 years ago – estates. Its vegetation makes the Brabant species also live here comfortably. . diversity of scenery) by connecting it to the Province of Zeeland. The Brabant determines the unique character of the Ridge the green lungs of West-Brabant. various woodlands and nature conservation Ridge – an abrupt difference in elevation Woensdrecht landscape. This region The variety found in this striking border Ecological corridors combines beautiful natural scenery, area in the transition from sand to clay An important point in the discussions historic buildings and cultural events. to the economic activities and land uses, about the natural environment is the The Brabant Ridge is a sandy plateau is what gives the Brabant Ridge a special strengthening of the Brabant Ridge by that stretches from the far west of the dimension. The unique combination of connecting various forests and nature Province of Noord-Brabant to the natural environment, water and cultural reserves. This is in line with the provin- Belgian border in the south near Putte history makes this a special area to live in cial policy for ecological corridors to en- and Woensdrecht. It runs through the and to engage in recreational activities. sure that diverse animal species can towns of Bergen op Zoom and Wouwse migrate between the various nature Plantage to Steenbergen in the north. Fauna reserves. What makes the area so remarkable is At Aviolanda Woensdrecht numerous – its variation in landscapes. sometimes rare – animal species can be The rolling hills of the Brabant Ridge found. The woods provide a habitat actually rise to 20 metres above sea for various bird species including the level at Woensdrecht, then dip suddenly Goshawk, Sparrow Hawk, Eurasian again into the vast polders around Hobby and Tawny Owl. Also the Nightjar Steenbergen and the waters of Zeeland’s and the Yellowhammer are found here. delta. What makes the Brabant Ridge Amphibians living here include various so distinctive is its typical difference in salamander species, the Moor Frog and elevation (at the ridge itself), its residues the Natterjack Toad, while reptiles include of ﬂ ooded villages, its canals formerly the Viviparous Lizard and the Smooth Zowel natuur als agrarische belangen spelen mee in de gebiedsontwikkeling Aviolanda Woensdrecht.

13 1.5 Ontwikkelingen (people) gemaakt. Belangrijk in de van het Brabantse zandlandschap naar natuurafspraken is de versterking van de lager gelegen Zeeuwse zeekleipolders. Voor de economische ontwikkeling (pro- de Brabantse Wal door het aaneen Het unieke karakter van het Woens fit) is afgesproken dat het mogelijk moet schakelen van verschillende bos- en drechtse landschap wordt bepaald door scheidt zich van andere landschappen voor, zoals verschillende salamanders worden voor nieuwe bedrijven om zich natuurgebieden. Dit sluit aan bij het de Brabantse Wal, een steilrand die zijn door zijn typerende hoogteverschil oorten, de heikikker en de rugstreeppad. te vestigen op en rondom de vliegbasis. provinciale beleid over ‘Ecologische oorsprong heeft in de laatste ijstijd (de wal zelf), de verdronken dorpen, turf- Reptielen zoals de levenbarende hagedis De bedrijvigheid moet te maken hebben Verbindingszones’ en Natura 2000 10 tot 15 duizend jaar geleden. Het is vaarten en landgoederen. Met zijn groe- en de gladde slang vinden hier hun met luchtvaartonderhoud, zoals dat ook (een Europees kenmerk voor hoog een gebied waar natuurschoon, monu- ne karakter is het de groene long voor onderkomen. De waterspitsmuis en al plaatsvindt bij het Logistiek Centrum waardige natuurgebieden). menten en culturele evenementen met West-Brabant. De verscheidenheid in verschillende vleermuissoorten voelen Woensdrecht (LCW) en Fokker Aircraft Het belangrijkste leefbaarheidsproject elkaar verweven zijn. De Brabantse Wal de markante grens van zand en klei en zich ook zeer goed thuis in dit gebied. Services. Het terrein van Fokker is daar- is onderwijs; de World Class Aviation is een zandplateau dat zich, in het in bedrijvigheid en gebieden geven de voor herontwikkeld tot een bedrijven- Academy (WCAA) verzorgt vakopleidin- uiterste westen van de provincie Noord- Brabantse Wal een eigen dimensie. Ecologische Verbindingszones park, het Business Park Aviolanda. gen voor (aankomende) luchtvaart Brabant, uitstrekt van de Belgische grens De unieke combinatie van natuur, water Belangrijk in de natuurafspraken is Als er meer ruimte nodig blijkt, dan zal technici voor zowel militaire als civiele in het zuiden bij Putte en Woensdrecht, en cultuurhistorie maken het tot een bij- de versterking van de Brabantse Wal met Defensie worden gesproken over toestellen. Ook aan de bereikbaarheid via Bergen op Zoom en de Wouwse zonder gebied om te wonen en recreëren. door het aaneenschakelen van ver het vinden van ruimte nabij het huidige met het openbaar vervoer naar het Plantage tot aan Steenbergen in het schillende bos- en natuurgebieden. terrein. Indien er dan nog meer ruimte terrein is hard gewerkt. noorden. Het gebied valt op door een Diersoorten Dit sluit aan bij het provinciale beleid nodig is, dan zal gekeken worden of het grote verscheidenheid in landschappen. Binnen Aviolanda Woensdrecht komen over ‘Ecologische Verbindingszones’. nabij gelegen bedrijventerrein De Kooi Het glooiende terrein van de Brabantse zeer veel, soms zeldzame diersoorten Deze zones zorgen ervoor dat diverse een rol hierin kan vervullen. 1.6 Natuur Wal klimt bij Woensdrecht tot wel voor. De bossen zijn leefgebied voor diersoorten kunnen migreren tussen 20 meter boven zeeniveau en gaat dan diverse vogelsoorten, onder andere de de verschillende natuurgebieden. Parallel aan de economische ontwikke- Brabantse Wal plots weer over in de uitgestrekt polders havik, sperwer, boomvalk en bosuil. lingen, zijn er afspraken over natuur Woensdrecht is een mooie groene rond Steenbergen en de wateren van de We vinden er ook de nachtzwaluw en de ontwikkeling (planet) en leefbaarheid gemeente in het gebied van de overgang Zeeuwse delta. De Brabantse Wal onder- geelgors. Ook komen er diverse amfibieën 1.7 Business Park Aviolanda

Situated among the woodlands is a gem of aircraft maintenance: Business Park Aviolanda, the industrial park that offers accommodations for new companies in aircraft maintenance.

Within this public-private joint venture Both are convinced of this special location’s international status is the World Class location distinguishes this location Business Park Aviolanda is a carefully known as Business Park Aviolanda, Rob excellent potential for becoming the Aviotion Academy (WCAA) which provi- from others in this sector. developed industrial park where com- Sturm is the director of the property international hot spot for the aviation des international training at this indus- In 2010, land was made available on the panies use and develop innovative tech- department that leases existing property industry. The park has already achieved trial park and turns out highly existing industrial park by means of nology. In short: it’s the place to be! and sets up park management. Jaap an international status with the companies qualified personnel. restructuring so that it could accommo- Drost is the director of BV/CV Grond located here. Cutting-edge technologies Collaboration between companies date new companies in the aviation If you are interested, please contact Exploitatie Maatschappij Aviolanda and extensive expertise characterise and the WCAA provides additional industry. Companies can settle at the Grond Exploitatie Maatschappij Woensdrecht (the Aviolanda Woensdrecht the cluster of businesses located at this opportunities. Having a runway at this Aviolanda Woensdrecht straightaway. Aviolanda Woensdrecht (Aviolanda Land Development Corporation, or GEM). industrial park. Also contributing to this Six hectares (14.8 acres) are available Woensdrecht Land Development for sale, rent or lease. In addition, new Corporation). innovative, small-scale activities can obtain space in the multi-tenanted business premises to be constructed. PETER HUIS IN ’T VELD, CEO, Currently, a complete system of park WORLD CLASS AVIATION ACADEMY management is being set up to make 14 this industrial park ‘shine in the future’. For us, Aviolanda is the place The roads and landscaping are jointly to be. It gives our students a managed. The park engages a profes- chance to see all kinds of air- sional security staff. Suffi cient parking craft. Another advantage is the space as well as catering facilities are large number of companies at available. To maximise its response to the this industrial park with which immediate requirements of companies we can share facilities, that the park management organization helps to keep our costs down. uses a menu of options. What’s more, we can work together to create more jobs.

GROND EXPLOITATIE MAATSCHAPPIJ AVIOLANDA WOENSDRECHT (GEM) Door herstructurering is er op het bestaande terrein ruimte gemaakt voor nieuwe bedrijven in de luchtvaartindustrie. Restructuring of the grounds has created space for new players in the aerospace industry on the existing terrain. Tel. +31 (0) 6 53 73 22 00 [email protected] PETER HUIS IN ’T VELD, CEO WORLD CLASS AVIATION ACADEMY

“Aviolanda is voor ons de plek waar je moet zijn, in het bijzonder voor onze studenten die allerlei vliegtuigen kunnen zien. Wat we ook zien is dat er meerdere bedrijven op dit terrein zijn waar we faciliteiten mee kunnen delen. Wat minder kosten met zich meebrengt en waardoor alles goedkoper wordt. Bovendien kunnen we gezamenlijk inspanningen leveren om meer werk te creëren.”

1.7 Business Park Aviolanda World Class Aviation Academy geeft extra mogelijkheden. En er is een landingsbaan waarmee deze locatie Tussen de bossen is een parel zich onderscheidt van andere locaties op het gebied van luchtvaart- in deze sector. onderhoud gevestigd, Business In 2010 is ruimte gemaakt op het Park Aviolanda. Het bedrijven- bestaande bedrijventerrein voor nieuwe terrein biedt plaats aan nieuwe bedrijven in de luchtvaartindustrie door herstructurering. Per direct kunnen bedrijven in luchtvaartonderhoud. bedrijven zich vestigen op Aviolanda Woensdrecht. Er is zes hectare bes c h i k - 15 Binnen de (publiek-private) Joint baar voor koop, huur of lease. Daarnaast Venture Business Park Aviolanda is kan nieuwe innovatieve en kleinschalige Rob Sturm directeur van de vastgoed- bedrijvigheid een plaats krijgen in het tak. Dit onderdeel verhuurt bestaande te bouwen bedrijfs verzamel gebouw. vastgoed en zet parkmanagement op. Jaap Drost is directeur van de BV/CV Momenteel wordt gedegen park mana ge - Grond Exploitatie Maatschappij ment opgezet om het bedrijven terrein Aviolanda Woensdrecht (GEM). Zij zijn in de toekomst te laten glanzen als een ervan overtuigd dat deze bij zondere parel. Er is gemeenschappelijk beheer plek kan uitgroeien tot de inter nationale van de wegen en het groen. Het terrein hotspot voor de luchtvaart industrie. wordt professioneel beveiligd. Er is al een internationale status door Er is voldoende parkeergelegenheid en de bedrijven die al op en rondom het er zijn voorzieningen voor de interne Business Park Aviolanda: Internationale hotspot voor luchtvaartindustrie. terrein gevestigd zijn. mens. Op basis van een menukaart kan Business Park Aviolanda: international hot spot for the aerospace industry. de parkmanagement organisatie opti- Daarnaast zijn hoogwaardige tech no- maal inspelen op de directe vraag van logieën en kennis de kenmerken van de bedrijven. het cluster op dit bedrijventerrein. Eveneens is de World Class Aviation Business Park Aviolanda is een zorg- Academy, als internatio nale opleiding, vuldig ontwikkeld bedrijvenpark waar Als u geïnteresseerd bent, kunt GROND EXPLOITATIE MAATSCHAPPIJ AVIOLANDA WOENSDRECHT (GEM) gevestigd op het bedrijventerrein en bedrijven synergie opzoeken en inno- u contact opnemen met Grond leidt kwalitatief goed personeel op. vatieve technologie gebruiken en Exploitatie Maat schappij Aviolanda Tel. 06 53 73 22 00 [email protected] Samenwerking tussen bedrijven en de ontwikkelen. Kortom the place to be! Woensdrecht (GEM). Meteo Group, and the Logistic Center Woensdrecht. The RNLAF Training Command has a specific training responsibility and ensures the provision of the majority of the training programs and courses required by Air Force soldiers, corporals and NCOs. The RNLAF Meteo Group functions as a central weather service and provides divisions of the armed forces all over the world with meteorological information. The Logistic Center Woensdrecht is responsible for the support of the ﬂ ying weapon systems, their maintenance and their provisioning. What follows is more information about the history of Woensdrecht Air Base and its independent defence facilities.

History of Woensdrecht Air Base In 1932, the municipality purchased the marshy area around ‘De Eendenkooy’ to the west of Hoogerheide in order to reclaim it and make it available for 16 agricultural use through work relief. De vliegbasis Woensdrecht staat al vele jaren in het teken van opleidingen. However, a group of glider pilots in Training and education has been the focus of Woensdrecht Air Base for Bergen op Zoom urged the municipality many decades. to use the land for gliders.

The municipality also saw advantages in developing an airport in the southwest corner of the Netherlands. It took a while before the Ministry of Public Works issued the permit, but on 5 March 1934, 2 WOENSDRECHT AIR BASE the glider pilot club received permission to start launching their aircraft from ‘De Eendenkooy’ – under the condition that the KLM and military aircraft could Woensdrecht Air Base is situated in the Municipality of Woensdrecht and is centrally located between relationships are maintained between use the airstrip as an alternative airport. Rotterdam and Antwerp. The air base is practically on the border between the Netherlands and Belgium the air base and many agencies and Until World War II, the little airstrip at associations surrounding the air base. Woensdrecht was primarily used for and is surrounded by beautiful scenery with views to the Oosterschelde and Westerschelde. Woensdrecht The various Air Force divisions at gliders. As part of the 1951 plan to Air Base offers jobs to about 2,000 employees. Woensdrecht also interact professionally develop its Air Force, the Netherlands with local business owners and suppliers. was required to construct thirteen air bases suitable for modern fi ghter jets. Almost 60% of the Woensdrecht Air Province of Zeeland or from elsewhere in integrated into its surroundings. People Independent defence facilities As a result, Woensdrecht designated Base employees live in the south-western Noord-Brabant. The air base is of economic who work there often play an important Three independent defence facilities by the Minister of War to receive a corner of the Province of Noord-Brabant, importance particularly for the surrounding role in the political, administrative and are based at Woensdrecht Air Base: the paved airstrip of 2,400 metres with while the rest mostly commute from the villages. Woensdrecht Air Base is totally social life of the area. Naturally, good RNLAF Training Command, the RNLAF the necessary facilities. aanleggen van dertien vliegbases, ge- in het teken gestaan van opleidingen. In 1991 werd een nieuwe dienst in 2 VLIEGBASIS WOENSDRECHT schikt voor gebruik met moderne ge- Niet alleen voor de opleiding van de organisatie opgenomen, het huidige vechtsvliegtuigen met traalvoortstuwing. leerling vliegers, maar later ook voor Didactiek, Militair, Leiderschap en Zo werd ook Woensdrecht door de minis- initiële militaire opleidingen en vak- Opleidingen squadron, dat verant- ter van Oorlog aangemerkt om een ver- opleidingen. Sinds 1989 worden de woordelijk is voor de ontwikkeling en Vliegbasis Woensdrecht ligt in de gemeente Woensdrecht, centraal harde startbaan van ten minste 2.400 leerling-vliegers met Zwitserse Pilatus verzorging van praktijkgerichte, gelegen tussen Rotterdam en Antwerpen. De vliegbasis ligt vrijwel op de meter lengte met de benodigde facilitei- PC-7 Turbo lesvliegtuigen opgeleid. communicatieve, instructieve en leider- ten te krijgen. Afhankelijk van de behoefte van de schapstrainingen. In 1991 werd ook grens van Nederland en België, midden in een schitterend natuurgebied organisatie aan vliegers beginnen de voormalige Militaire School Lucht- dat uitzicht biedt op de Ooster- en de Westerschelde. De vliegbasis Koninklijke Militaire School Luchtmacht jaarlijks ongeveer dertig à veertig macht ondergebracht op de vliegbasis Woensdrecht biedt werkgelegenheid aan ongeveer 2.000 medewerkers. Sinds de Luchtmacht in 1946 met leer lingen aan hun elementaire Woensdrecht. Deze school verzorgt een vliegeropleiding op de vliegbasis militaire vliegeropleiding, voordat vaktechnische opleidingen en de mili- Woensdrecht is neergestreken, heeft de zij verder de opleiding vervolgen in taire opleidingen voor soldaten, korpo- Bijna 60% van de werknemers van overal ter wereld van meteorologische vliegbasis (op een paar jaren na) altijd de Verenigde Staten. raals en onderoffi cieren waarbij nieuw de vliegbasis Woensdrecht woont in de informatie. Het Logistiek Centrum zuidwesthoek van de provincie Brabant. Woensdrecht is verantwoordelijk voor de De overigen komen voornamelijk uit ondersteuning van de wapensystemen, Zeeland of elders uit Brabant. De vlieg- het onderhoud en de bevoorrading. basis vormt, vooral voor de dorpen Hieronder leest u meer over de historie rondom de basis, een belangrijke econo- van de vliegbasis Woensdrecht en mische factor. Vliegbasis Woensdrecht is de zelfstandige defensieonderdelen. geheel geïntegreerd in haar omgeving. De mensen die er werken spelen in de Historie vliegbasis Woensdrecht regio vaak een belangrijke rol in het In 1932 werd door de gemeente het ven- 17 politieke, bestuurlijke en sociale leven. nengebied rond ‘De Eendenkooy’ ten Vanzelfsprekend worden goede relaties westen van Hoogerheide aangekocht onderhouden met tal van instanties met de bedoeling het na drooglegging en verenigingen rondom de vliegbasis. via de werkverschaffi ng voor de land- Daarnaast hebben de luchtmacht- bouw in te richten. Een groep zweefvlie- onderdelen op Woensdrecht zakelijke gers uit Bergen op Zoom drong er echter relaties met ondernemers en leveran- bij de gemeente op aan het terrein voor ciers in de omgeving. zweefvliegen te gaan gebruiken. Ook de gemeente zag wel iets in de plannen om Zelfstandige defensieonderdelen een vliegveld in de zuidwesthoek van Op vliegbasis Woensdrecht zijn drie zelf- Nederland te ontwikkelen. De vergun- standige defensieonderdelen gevestigd, ning van het ministerie van Waterstaat namelijk de Koninklijke Militaire School bleef aanvankelijk uit, maar op 5 maart Luchtmacht, de Luchtmacht Meteo rolo- 1934 kreeg de zweefclub toestemming gische Groep en het Logistiek Centrum om vanaf ‘De Eendenkooy’ te gaan vlie- Woensdrecht. De Koninklijke Militaire gen. Als voorwaarde gold dat de KLM en School Luchtmacht heeft een specifi eke de militaire luchtvaart het vliegveld als opleidingstaak en staat garant voor het uitwijk haven konden gebruiken. Tot aan verzorgen van de meerderheid van de de Tweede Wereldoorlog was het vlieg- opleidingen en cursussen die lucht- veldje bij Woensdrecht vooral een zweef- machtmilitairen nodig hebben. vliegterrein. Later werd dit een Fokker S.11 lesvliegtuigen in juni 1962 op vliegbasis Woensdrecht. De Luchtmacht Meteorologische Groep geasfalt eerde baan. In het kader van het Fokker S.11 trainer aircraft at Woensdrecht Air Base, June 1962. fungeert als centrale weerdienst en Luchtmacht opbouwplan uit 1951 had voorziet eenheden van de krijgsmacht Nederland zich namelijk verplicht tot het In 1991, a new division was included dependent on foreign companies for the Workshop started maintenance activities were added to the current organization. in the organization: the current DMLO maintenance of the Derwent jet engine. on the F-100 engine. In 1990, its respon- Woensdrecht Air Base and its vicinity are (Leadership and Training) Squadron On 1 August 1956, the thousandth sibilities were expanded to include the center of cutting-edge technological responsible for developing and providing Derwent engine was turned out. In the providing services in the fi eld of receiving, aviation activities. Logistic Center practically oriented, communication, 1960’s, since they lacked an overhauling shipping and storage; the maintenance Woensdrecht focuses on the maintenance instructional and leadership training facility for jet engines that was properly of aircraft, helicopters and jet engines; of military aircraft and helicopters. programmes. Also in 1991, the former equipped with the right materials and and the salvage of aircraft. In 2000, Air Force Military School was housed at equipment and staffed with experienced avionics maintenance was added and, More information about this division and the Woensdrecht Air Base. This school personnel, many NATO partners tempora- in 2006, the maintenance of land-based its objectives is provided in the next provides professional training programs rily had their activities carried out at the communications systems was added. chapter. Other organizations located and gives new personnel the military Jet Engine Workshop. In 1977 it was Finally, in 2008, the maintenance and on and around Woensdrecht Air Base training to become soldiers, corporals and decided to phase out the F-104. With the logistics functions for the provisioning introduce themselves as well. NCOs. In 1999, the technical training introduction of the F-16, the Jet Engine and maintenance of the Lynx helicopter programs for the F-16 and helicopter maintenance were added to the curricu- lum. This required building a training facility covering 16,000 square metres to give the students an opportunity to work on these aircraft. In 2001, the airport fi refi ghting training programme started using a high-tech fi refi ghting facility for its training exercises, rated as one of the most fully equipped, computer-controlled 18 training facilities in Europe. The site even De weerhaan prijkt voor het gebouw van de has heat-resistant replicas of aircraft and Joint Meteorologische Groep op de vliegbasis helicopters to use in training exercises. Woensdrecht. With some regularity, military personnel The weathercock proudly gracing the buil- from other NATO countries also come to ding of the Joint Meteo Group at Woensdrecht for fi refi ghting training. Woensdrecht Air Base. Joint Meteo Group In 1992, the Air Force’s meteorological RNLAF Training Command center in Hilversum and the meteorolo- Since the Air Force established a pilot gical training given at the Royal training facility at Woensdrecht Air Base Netherlands Meteorological Institute in 1946, training has always (except for (KNMI) in De Bilt became the Joint a few years) been of importance for the Meteo Group that was housed at air base. Subsequently, the air base was Woensdrecht Air Base. Since then, the also the scene for basic military training Joint Meteo Group has been preparing and professional training programmes. all the weather predictions for the armed Since 1989, student pilots have been forces both located in the Netherlands trained by giving them ﬂ ying time in the and posted abroad. In 2011 the name Swiss-made Pilatus PC-7 Turbo Trainers. changed in Joint Meteo Group. Depending on the organisation’s need Groepsfoto van het personeel van de Straalmotorenwerkplaats op Woensdrecht ter gelegenheid van de aflevering van de 1000e gereviseerde Rolls Royce for pilots, about thirty to forty trainees Logistic Center Woensdrecht Derwent straalmotor van de Gloster Meteor op 1 augustus 1956. a year begin their basic military pilot In 1953, the Jet Engine Workshop was Group picture of the staff of the Jet Engine Workshop of the Woensdrecht Logistic Center on the occasion of the delivery of the 1,000th overhauled training here before continuing their opened at Woensdrecht Air Base. The Rolls Royce Derwent jet engine of the Gloster Meteor on August 1, 1956. training in the United States. Ministry of Defence wanted to be less De weerkamer van de Joint Meteorologische Groep. The operations room of the Joint Meteo Group.

19 personeel wordt opgeleid tot militair. meteorologenopleiding bij het KNMI uit goed geoutilleerd (van kennis, materiaal In 1999 zijn hier onder meer de techni- De Bilt in 1992 als Joint en werktuigen voorzien) revisiebedrijf sche opleidingen voor onder andere Meteorologische Groep overgebracht voor straal motoren. In 1977 valt het het F-16 en helikopteronderhoud aan naar de vliegbasis Woensdrecht. Sindsdien besluit om de F-104 uit te faseren. toe gevoegd. Hiervoor is een school- verzorgt de Joint Meteoro logische Groep De F-16 doet haar intrede, waarbij gebouw met een vloeroppervlakte van alle weersvoorspellingen voor de krijgs- het onderhoud van de F-100-motor in 16.000 vierkante meter gerealiseerd om macht, zowel in Nederland als in de uit- handen komt van de Straal motoren werk- leer lingen te kunnen laten sleutelen aan zendgebieden. In 2011 is de naam plaats. In 1990 worden de taken uit- vliegtuigen. Voor de opleiding van vlieg- veranderd in Joint Meteorologische gebreid en worden er diensten verleend veldbrandweer is in 2001 een high-tech Groep. op het gebied van ontvangst, verzending brandweeroefenterrein in gebruik geno- en opslag, onderhoud aan vliegtuigen, men die tot de meest complete compu- Logistiek Centrum Woensdrecht helikopters en straalmotoren en het Een fotocollage van de vroegere Straalmotorenwerkplaats van het Logistiek Centrum Woensdrecht. tergestuurde oefen faciliteiten in Europa In 1953 wordt de Straalmotoren werk- bergen van vliegtuigen. In 2000 komt A photo collage of the former Jet Engine Workshop of the Woensdrecht Logistic Center. behoort. Op het terrein staan hittebe- plaats op de vliegbasis Woensdrecht in hier het avionicaonderhoud nog bij en stendige na gebootste oefenvliegtuigen gebruik genomen. Defensie wil hiermee in 2006 het onderhoud aan de grond- en -helikopters. Met enige regelmaat minder afhankelijk zijn van buitenlandse gebonden communicatiesystemen. volgen ook militairen uit andere NAVO bedrijven voor het onderhoud aan de In 2008 worden tenslotte de onderhouds- landen een brandweer opleiding op Derwent straalmotor. Op 1 augustus 1956 en logistieke functies voor de bevoor- Vliegbasis Woensdrecht en omgeving In het volgende hoofdstuk leest u Woensdrecht. wordt de duizendste Derwent-motor rading en het onderhoud aan de Lynx is het centrum van hoogwaardige meer over dit bedrijf en haar ambities. afgeleverd. In de jaren zestig brengen helikopter aan de huidige organisatie technologische luchtvaartactiviteiten. Ook stellen andere bedrijven die op Joint Meteorologische Groep veel NAVO-partners hun werkzaamheden toegevoegd. Het Logistiek Centrum Woensdrecht en rondom de vlieg basis Woensdrecht In 1992 werd het weerkundig centrum tijdelijk onder bij de Straalmotoren werk- richt zich op het onderhoud van zijn gevestigd zich aan u voor. van de Luchtmacht uit Hilversum en de plaats. Zij beschikken zelf niet over een mili taire vliegtuigen en helikopters. 3 COMPANIES IN AND AROUND THE AIR BASE

that incorporate advanced methodologies on behalf of its clients. Logistic Center The core tasks of Logistic Center Woensdrecht Woensdrecht is the result of a merger of include several defence departments that used to work from a variety of locations. In the • The maintenance of fi ghter aircraft, training aircraft and helicopters; future, all these activities will be handled • The maintenance of land-based communications systems; centrally from Woensdrecht Air Base. To • The supply of equipment to all air bases in the Netherlands and to the accommodate these activities, the Center centers own maintenance department. will be realising new construction.

The operational clients Logistic Center Woensdrecht works for the Royal Netherlands Air Force, the Royal 3.1 Logistic Center and carries out extremely specialized Netherlands Army, the Royal Netherlands Woensdrecht (LCW) activities. It has the ambition to grow Navy and the Military Police. Its capacity into a world-class player in the fi eld of is deployed on the basis of a collaboration Logistic Center Woensdrecht is one of Maintenance, Repair & Overhaul (MRO) between its technical and logistics the central locations within the Dutch – working in close collaboration with branches. In consultation with the client, 20 Ministry of Defence for major repairs on industrial partners. The organization has the requirements in the area of mainte- military equipment. The company ensures a workforce of over 1,100 enthusiastic nance are determined and fulfi lled. that weapons and communications employees, who work within the depart- This task is the responsibility of the systems are available to operational ments of Technology, Logistics and Account Management department. users. It performs this task in collaboration Account Management and the corporate Account Management also maintains with other partners located both in the departments. Logistic Center Woensdrecht the company’s contacts with external Netherlands and abroad. In addition, is a dynamic, results-oriented and versatile parties, allowing the Center to correctly the company ensures the supply of company that continually works to improve determine, on behalf of the Ministry of De staartrotor van de Lynx marinehelikopter wordt geassembleerd bij het Logistiek the required equipment and technical its operational processes. Through pro- Defense, whether to perform maintenance Centrum Woensdrecht na het uitvoeren van onderhoud en reparatie hieraan. expertise. Logistic Center Woensdrecht is active and results-oriented improvement activities internally or to outsource The tail rotor of the Lynx navy helicopter being assembled after a maintenance a knowledge center for (ﬂ ying) weapons projects, the staff make an ongoing effort them. In this context, the department and repair job on it. systems, communications systems, system to supply better and more economical examines the costs involved in carrying integration and mission support. products and services to its clients. out the work internally, or sourcing it The company continues to develop so out. In this process an important role is Logistic Center Woensdrecht offers that it can provide the right technical played by the manufacturers that own case of aircraft maintenance, the work To perform this work, the Logistic Center high-quality technical maintenance and logistics support for new systems the design rights. To ensure the conti- can be divided into preventative work Woensdrecht can rely on numerous nuity of the maintenance tasks that our (inspection), corrective work (repairs specialists, not just aircraft mechanics outsourced, the organization acts as a and overhaul) and modifi cation work (also but also avionics mechanics, sheet MAYOR FRÄNZEL broker for external parties known as ‘higher-level maintenance’). metal workers, painters and specialists For example, the Technology department skilled in working with plastics. “This area is beautiful; it is the most magnifi cent part of the southern Aircraft maintenance of Logistic Center Woensdrecht works The fi nal form of maintenance involves region of The Netherlands. It has a lot of potential, numerous oppor- Logistic Center Woensdrecht is the on the maintenance of F-16 fi ghters, PC- extremely specialized repair methods. tunities and a high standard of living for people working in Aviolanda primary location within the Ministry of 7 training aircraft and Chinook, Cougar, As a rule, due to the excessive costs Woensdrecht.” Defense for higher-level maintenance Apache, Lynx and NH-90 helicopters of third-party work, these repairs are work on ﬂ ying weaponsystems. In the used by the Royal Netherlands Air Force. performed in-house. het leveren van benodigd materieel en De operationele klanten 3 BEDRIJVEN OP EN RONDOM DE VLIEGBASIS technische expertise. Het Logistiek De klanten van het Logistiek Centrum Centrum Woensdrecht is het kennis- Woensdrecht zijn de Koninklijke Lucht - centrum voor (lucht)wapensystemen, macht, Landmacht, Marine en Mare chaus- 3.1 Logistiek Centrum communicatiesystemen, systeem- see. Vanuit de samenwerking tussen Woensdrecht integratie en missieondersteuning. zowel de technische tak als de logistiek tak van het bedrijf wordt de capaciteit De kerntaken van het Logistiek Centrum Het Logistiek Centrum Woensdrecht is Het Logistiek Centrum Woensdrecht is ingezet voor de klant. De behoefte op Woens drecht bestaan uit een van de centrale plaatsen binnen een technisch hoogwaardig onderhouds- onderhoudsgebied wordt in overleg met Defensie waar het groot onderhoud aan bedrijf met zeer specialistische werk- de klant bepaald en vervuld. Hiervoor is • Onderhoud van jacht- en lesvliegtuigen en helikopters het militair materieel plaatsvindt. Het zaamheden dat de ambitie heeft om, de afdeling Account Management ver- • Onderhoud van grondgebonden communicatiesystemen bedrijf zorgt voor de beschikbaarheid in nauwe samenwerking met industriële antwoordelijk, die ook de contacten met • Bevoorrading van materieel aan alle vliegbases in Nederland van wapen- en communicatiesystemen partners, uit te groeien naar een speler externe partijen onder houdt om voor en de eigen onderhoudsafdeling voor de operationele gebruikers. Dit op wereldklasse niveau op het gebied Defensie een juiste afweging te kunnen doet de organisatie samen met andere van Maintenance, Repair & Overhaul maken tussen in- of uitbesteden van on- partners, zowel in Nederland als daar- (MRO). Bij de organisatie zijn ruim 1.100 derhoudswerkzaamheden. Hierbij wordt buiten. Daarnaast wordt gezorgd voor enthousiaste medewerkers werkzaam gekeken wat Defen sie zelf in huis heeft, binnen de afdeling Techniek, Logistiek wat de industrie kan en hoeveel het en Account Management en staf- kost om het intern of extern te doen. afdelingen. Het Logistiek Centrum Een belangrijke rol hierin spelen de Na een door Boeing aangegeven hoeveelheid vlieguren vindt een fase inspectie aan Woensdrecht is een dynamisch, resultaat- fabrikanten die de ontwerprechten in de Chinook helikopter plaats bij het Logistiek Centrum Woensdrecht. gericht en veelzijdig bedrijf dat continu bezit hebben. De organisatie treedt On reaching a given number of flying hours, pre-set by Boeing, a phase werkt aan de verbetering van haar daarbij op als makelaar naar externe inspection of the helicopter is carried out at Woensdrecht Logistic Center. bedrijfsprocessen. Door proactief en partijen voor de instandhouding van die 21 resultaatgericht verbeteren spant het onderhouds taken die ze zelf niet uitvoert. personeel zich onafgebroken in om producten en diensten beter en goedkoper Onderhoud aan vliegtuigen te leveren aan de klanten. Het bedrijf Het Logistiek Centrum Woensdrecht is de blijft zich ontwikkelen om voor haar plek binnen Defensie voor hoger onder- klanten nieuwe systemen met geavan- houd aan vliegende systemen. Bij het ceerde methodieken in technisch en onderhoud aan de vliegtuigen gaat het logistiek opzicht te ondersteunen. om preventief (inspectie), correctief Het Logistiek Centrum Woensdrecht is (reparatie en revisie) en modicatief ontstaan na een samenvoeging van ver- onderhoud (ook wel hoger onderhoud schillende defensieonderdelen gevestigd genoemd). Zo wordt er bij de afdeling op diverse locaties. Al deze activiteiten Techniek van het Logistiek Centrum worden in de toekomst centraal vanaf Woensdrecht gewerkt aan het onder- de vliegbasis Woensdrecht uitgevoerd. houd van de F-16 jachtvliegtuigen, PC-7 Hiervoor wordt nieuwbouw gerealiseerd. opleidingsvliegtuigen en Chinook,

BURGEMEESTER FRÄNZEL

“Deze regio is prachtig, het prachtigste deel van het zuiden van Nederland. Het heeft veel mogelijkheden en een hoge levensstandaard voor werknemers die hier in Aviolanda Woensdrecht werken.” F-16 engines and electronics Facts & ﬁ gures Besides the higher-level maintenance, Logistic Center Woensdrecht is also the The company has an annual maintenance budget of 250 million EUR. In the maintenance location for the components logistics area, Logistic Center Woensdrecht manages approx. 190,000 items, of the ﬂ ying weapon systems. keeping approx. 85,000 items in stock with a combined value (equipment The company is responsible, among other and materials) of 500 million EUR. In maintaining this stock, the company things, for the maintenance of the engines weighs storage costs against purchase costs. and avionics (electronics) of the F-16 fi ghter planes. The maintenance of the engines is performed at both the intermediate level and the depot level. The intermediate level involves the maintenance of engines that have not yet been installed. The depot level involves more far-reaching maintenance work, such as modifi cations, preventative and corrective maintenance. In addition, Het testen en repareren van vliegtuigelektronica is door de hoogwaardige apparatuur Logistic Center Woensdrecht is respon- een uiterst minutieus werk. sible for the higher-level maintenance Testing and repairing avionics is an extremely complex job, due to the high-tech and repair of hydraulic, electronic and equipment. electrical/mechanical aircraft components and guided missiles.

22 Communications equipment Logistic Center Woensdrecht performs large number of communications systems Ensuring the continuity of the logistics the higher-level maintenance of all are conveyed in transportable containers, process electronic land-based equipment used which Logistic Center Woensdrecht fi lls LCW’s logistics department ensures that by the armed forces. This varies from with the correct equipment. Logistic stock is kept at the right level or through on-site work on static equipment used Center Woensdrecht furthermore has the timely purchase of equipment and for navigation, air traffi c security and unique expertise relating to the com- the timely repair of faulty equipment telecommunications, to the development, munication infrastructure (such as radio accomplished in the company’s own testing and maintenance of communica- communication systems and satellite workshops or by outsourcing to the tions, IT and training systems and communication equipment) used to industry. The company has outstanding educational resources. For example support the client. expertise on equipment-logistics. Logistic Center Woensdrecht, uses a The company performs the maintenance On behalf of both the operational units special room to carry out measurements and upkeep of land-based satellite and their own maintenance department, in which no vibrations are refl ected for communications systems for when the chain control teams keep a close eye on testing a network component that is Netherlands deploys its troops abroad the fl ow of goods throughout the entire part of a communication system aimed and during exercises. chain. In addition, Logistic Center Groot onderhoud aan een F-16 bij het Logistiek Centrum Woensdrecht waarbij at preserving the military command This maintenance is executed both Woensdrecht handles the supply of naast de motor, vele onderdelen gedemonteerd worden voordat de verschillende structure under all circumstances in in the Netherlands (in-house or at the equipment for the entire Air Force. disciplines aan modificaties en onderhoud starten. any location in the world. client’s location) and in the client’s The company has a distribution center Major maintenance work on an F-16 being carried out at Woensdrecht Logistic areas of deployment, i.e. at client where reception, intake, storage, quality Center; apart from the engine, many other components are disassembled System integration and the adaptation locations abroad. control, distribution, transport and before the various disciplines begin their respective modifications and of weapon systems for deployment All nuclear, radiological, biological and disposal of goods take place. This is a maintenance work. abroad are also part of Logistic Center chemical measuring equipment of the 24/7 service that allows the company, Woensdrecht routine tasks. For example, Dutch armed forces are also calibrated when an aircraft is on the ground, to to support the command in the fi eld, a at Logistic Center Woensdrecht. be on day and night stand-by for its Apache, Lynx en NH-90 helikopters wordt bijvoorbeeld in een speciale ruimte waar de Nederlandse Lucht macht over waar geen trillingen worden weerkaatst, beschikt. Hiervoor beschikt het Logistiek metingen gedaan aan een netwerk- Centrum Woensdrecht over tal van spe- component dat deel uitmaakt van een cialisten, niet alleen vliegtuigmonteurs communicatie systeem om overal ter maar ook avionicamonteurs, plaatwerkers, wereld onder alle omstandigheden schilders en kunststof bewerkers. Bij dit militaire bevelvoering in stand te houden. laatste onderhoud gaat het om zeer specialistische reparatie methoden die Systeemintegratie en het aanpassen in huis worden gedaan vanwege de van wapensystemen voor uitzendingen hoge kosten om dit buitenhuis te doen. behoren ook tot het dagelijks menu. Zo gaan voor de commandovoering ten Motoren en elektronica van F-16 velde veel communicatiesystemen in Een F-16 is nog nauwelijks herkenbaar door de ingrijpende ‘operatie’. Door verbeterde Naast het hoger onderhoud is het transportabele containers die bij het vleugelophanging is hij in staat zwaardere lasten te dragen aan zijn vleugels. Logistiek Centrum Woensdrecht ook Logistiek Centrum Woensdrecht van de An F-16, hardly recognizable after a large-scale overhaul. The improved wing de plaats waar het onderhoud aan juiste inhoud worden voorzien. suspension enables it to carry a heavier payload under its wings. componenten voor de vliegende wapen- Het Logistiek Centrum Woensdrecht systemen wordt gedaan. beschikt verder over unieke kennis van Het bedrijf is onder andere verantwoorde communicatie-infrastructuur (zoals delijk voor het onderhoud aan de motoren radiocommunicatiesystemen en en avionica (elektronica) van de F-16. satelliet communicatie apparatuur) als van de eigen onderhoudsafdeling. eisen 145 (Techniek) en Distribution and Aviolanda Woensdrecht Het onderhoud aan de motoren wordt voor ondersteuning van de klant. Daarnaast zorgt het Logistiek Centrum Supply Organisation (Logistiek). Hiermee Vanuit de Maintenance Valley gedachte zowel voor het intermediate level als Voor ondermeer de uitzendgebieden en Woensdrecht voor bevoorrading van is het Logistiek Centrum Woensdrecht wil het Logistiek Centrum Woensdrecht het depot level gedaan. Intermediate tijdens oefeningen verzorgt het bedrijf materieel binnen de hele Luchtmacht. het enige bedrijf ter wereld dat beschikt zich samen met andere partners in 23 level is onderhoud dat plaatsvindt aan onderhoud en instandhouding van Het bedrijf beschikt hiervoor over een over een certifi caat waarmee het zowel West-Brabant profi leren als het centrum niet- geïnstalleerde motoren. grondgebonden satellietcommunicatie- distributiecentrum waar de ontvangst, het groot onderhoud als de logistiek van voor militair onderhoud van vliegtuigen, Bij depot level gaat het om ingrijpend systemen. Dit onderhoud wordt zowel inname, opslag, kwaliteitsbewaking, vliegende wapensystemen van Defensie helikopters en motoren. Onderhoud onderhoud, zoals modifi caties, preventief in Nederland (bij het bedrijf zelf of de distributie, transport en afvoer van kan uitvoeren. Voor de werkzaamheden zal een steeds grotere rol vervullen bij en correctief onderhoud. Daarnaast is klant) als in het uitzendgebied bij de klant goederen plaatsvindt. Hierbij geldt een aan de grondgebonden communicatie- de instandhouding van hoogwaardige het Logistiek Centrum Woensdrecht in het buitenland uitgevoerd. 24 uurs serviceverlening waardoor het systemen voldoet het bedrijf aan de kapitaalgoederen waaronder de lucht- ook verantwoorde lijk voor het hogere Daarnaast wordt alle nucleaire, radio- bedrijf dag en nacht voor haar klant ISO 9001 en ISO 17025 norm (voor vaart. De krachtenbundeling van over- onderhoud en reparatie logische, biologische en chemische paraat staat als een vliegtuig aan de laboratoria). Ook op arbo- en milieu- heid, industrie, opleidingsinstellingen aan hydraulische, elektronische en meetapparatuur van de krijgsmacht hier grond staat. Andere aanvragen van gebied voldoet het Logistiek Centrum en kennisinstituten moet Nederland elektrisch/mechanische onderdelen ook gekalibreerd. artikelen die voor 17.00 uur worden Woensdrecht aan de normen van een groter mondiaal aandeel bezorgen van vliegtuigen en geleide wapens. besteld en die op voorraad zijn, worden verschillende kwaliteits systemen. op de onderhoudsmarkt. Dat zal niet Bewaken logistiek proces dezelfde dag of avond nog afgeleverd Communicatieapparatuur Op logistiek gebied zorgt de afdeling zodat de klant de beschikking heeft Het Logistiek Centrum Woensdrecht Logistiek van het Logistiek Centrum over het materieel om verder te kunnen verzorgt ook het hoger onderhoud aan Woensdrecht voor het op peil houden van met reparaties aan het vliegtuig. alle elektronische apparatuur op de de voorraden door het tijdig aanschaffen Facts & fi gures grond in gebruik bij de krijgsmacht. van materieel of tijdig ter reparatie aan- Kwaliteit voorop Dit varieert van werkzaamheden ter bieden van defect mate rieel in de eigen Om aan de klanten van het Logistiek Het bedrijf werkt met een jaarlijks onderhoudsbudget van 250 miljoen euro. plekke aan statische apparatuur voor werkplaatsen of door uitbesteding aan Centrum Woensdrecht producten en Op logistiek gebied heeft het Logistiek Centrum Woensdrecht 190.000 navigatie, luchtverkeersbeveiliging en de industrie. Het bedrijf beschikt over diensten met kwaliteit te leveren, beschikt artikelen in beheer met een voorraad van 85.000 artikelen. De waarde telecommunicatie tot het ontwikkelen, materieellogistieke expertise. Keten- het bedrijf over een effectief en effi ciënt van de materieelvoorraad bedraagt 500 miljoen euro. Hierbij wordt een testen en onderhoud van communicatie-, regieteams houden de goederenstroom kwaliteitssysteem. Voor de luchtwaardig- afweging gemaakt tussen opslagkosten en verwervingskosten. ICT- en trainingssystemen en onderwijs- binnen de gehele keten in de gaten, heid van de vliegtuigen voldoet de middelen. Voor het testen van apparatuur voor zowel de ope rationele eenheden organisatie aan de Militaire Lucht vaart- COMMODORE PETER ORT, MANAGING DIRECTOR OF LOGISTICS CENTRE WOENSDRECHT Aviolanda Woensdrecht strives for a clus- It is the ambition of Logistics Centre ter of aviation industries at and around Woensdrecht to become the future “Logistic Center Woensdrecht plays an important role within the Dutch defense organization when it comes to the air base. Establishment of local of- Regional Support Centre for high- low-priced and more effi cient execution of maintenance activities. To accomplish this, we seek the cooperationwith fi ces in the immediate vicinity of the quality defence systems and multiple Original Equipment Manufacturers. In order to support military and civil aviation in Europe from locations in the Center by Original Equipment (internatio nal) clients. The company immediate surroundings of Woensdrecht Air Base, these international companies are very interested in cooperating Manufacturers, such as Boeing, will intends to deliver competitive products with the Dutch industry to expand the regional maintenance, repair and overhaul activities.” result in synergy benefi ts and provide and services, work for third parties shorter lines of collaboration with LCW’s through industrial partners and make operational clients. Licences, for the innovative use of the available knowledge participation of the Dutch industrial and infrastructure. clients. Other requests for articles, ordered preservation of high-quality capital work. This will not only contribute to sector, can be obtained faster and mu- before 5 p.m., and in stock, are delivered goods, including the aviation industry. our national knowledge economy, but tual trust will develop. Sets of tasks can that very same day or evening so that The joined forces of the government, also lead to an increased turnover and be exchanged, leading to economies of the client has all the required material the private sector, educational institutes result in employment growth. scale and cost reductions for all parties available to proceed with the repair of and knowledge institutes should provide In the Netherlands alone, the MRO involved. The result will be higher ser- the aircraft. the Netherlands with a greater share discipline is already responsible for vice levels and shorter lead times. in the global market for maintenance around 100,000 jobs. Knowledge, professional skills and Quality first fl exibility will increase and innovation To deliver LCW clients quality products in the maintenance activities will emerge. and services, Logistic Center Woensdrecht has an effective and effi cient quality For Logistic Center Woensdrecht, control system in place. In relation to De marinehelikopter Lynx staat gereed voor een staartinspectie door Aviolanda means a boost for the military the airworthiness of the aircraft, the componentenonderhoud van het Logistiek Centrum Woensdrecht. maintenance of aircraft and helicopters 24 organization complies with the Military The Lynx navy helicopter is ready for its tail rotor inspection after in Woensdrecht. The company strives to Aviation Requirements 145 (Technology) its component maintenance by the Woensdrecht Logistic Center. acquire foreign military maintenance as well as the Distribution and Supply work in Woensdrecht through cooperation Organization (Logistics). This makes the with other parties. Anexample of Logistic Center Woensdrecht the only this cooperationis the Public Private company in the world that has a certifi cate Partnership with DutchAero Services authorizing it to perform both the major BV for engine maintenance. Through repairs on and the logistics of the Ministry this partnership LCW can not only carry of Defence’s fl ying weapon systems. For out maintenance on engines operated LOGISTIC CENTER work on the land-based communications by the Royal Netherlands Air Force, WOENSDRECHT systems, the company complies with but also on engines operated by other the ISO 9001 and ISO 17025 standards external parties. Kooiweg 40 for Laboratories. LCW also meets the 4631 SZ Hoogerheide standards of various quality systems in the Logistic Center Woensdrecht also seeks areas of health, safety and environment. cooperation with other parties by inves- P.O. Box 77 tigating with suppliers how work can 4630 AB Hoogerheide Aviolanda Woensdrecht be done more effi cient. The Netherlands With Maintenance Valley as a reference This was one of the reasons for the point, Logistic Center Woensdrecht Danish company Terma to settle at Tel. +31 (0) 164 695020 wants to profi le itself together with Woensdrecht Air Base. On behalf of Fax +31 (0) 164 695009 other partners in West-Brabant as the Logistic Center Woensdrecht, Terma leading center for military maintenance takes care of the maintenance of the [email protected] of aircraft, helicopters and engines. electronic defence systems of the F-16. www.defensie.nl/lcw Maintenance is destined to play an increasingly important role in the Met grote precisie wordt een F-16 motor weer samengesteld na groot alleen een grotere omzet en bijdrage op door met toe leveranciers te kijken onderhoud bij het Logistiek Centrum Woensdrecht. aan onze kenniseconomie opleveren, hoe het werk effi ciënter gedaan kan An F-16 engine being re-assembled, with great precision, following maar ook een verruiming van werk- worden. Dat is een van de redenen major overhaul by Woensdrecht Logistic Center. gelegenheid. Het vakgebied MRO geweest dat het Deense bedrijf Terma levert nu al in Nederland zo’n 100.000 zich in 2010 op de vliegbasis Woensdrecht arbeidsplaatsen op. heeft gevestigd. Terma zorgt voor het Logistiek Centrum Woensdrecht voor Aviolanda Woensdrecht streeft naar een het onderhoud aan de elektronische cluster van luchtvaartindustrieën op verdedigingssystemen van de F-16. en rondom de vliegbasis. Dit levert voor het Logistiek Centrum Woensdrecht Het is de ambitie van het Logistiek synergievoor delen op voor de operatio- Centrum Woensdrecht om in de toek- nele klanten doordat het bedrijf met omst het Regional Support Centre te name met de vestiging van dependances zijn voor hoogwaardige defensie systemen van Original Equipment Manufacturers en meerdere (internationale) klanten. (van onder meer Boeing) in de directe Hiermee wil het bedrijf marktconform omgeving kortere samen werkingslijnen leveren voor instandhoudingsdiensten, krijgt, sneller licenties kunnen worden via industriële partners voor derden ver kregen voor participatie van de gaan werken en op innovatieve wijze Nederlandse industrie en er wordt geïn- gebruik maken van de beschikbare vesteerd in wederzijds vertrouwen. kennis en infrastructuur. Werkpakketten kunnen worden ingeruild waardoor wederzijdse schaalvoordelen en kostenbesparingen ontstaan. Hogere 25 servicegraden en kortere doorlooptijden zijn dan het gevolg. Ook neemt de kennis en kunde toe, ontstaat er meer fl exibiliteit en is er sprake van innovatie van onderhoud.

Voor het Logistiek Centrum Woensdrecht betekent Aviolanda Woensdrecht een LOGISTIEK CENTRUM impuls om het militair onderhoud van WOENSDRECHT vliegtuigen en helikopters in Woensdrecht te versterken. Het bedrijf streeft erna Kooiweg 40 om juist door samen werking met andere 4631 SZ Hoogerheide partijen buitenlands militair onderhouds- werk naar Woensdrecht te halen. Een Postbus 77 voorbeeld hiervan is de Publiek Private 4630 AB Hoogerheide COMMODORE PETER ORT, DIRECTEUR LOGISTIEK CENTRUM WOENSDRECHT Samen werking met DutchAero Services Nederland voor het motorenonderhoud. Met deze samenwerking kan niet alleen onderhoud Tel. 0164 695020 “Het Logistiek Centrum Woensdrecht speelt binnen Defensie een belangrijke rol om onderhoudswerkzaamheden worden uitgevoerd aan de motoren van Fax 0164 695009 goedkoper en effi ciënter uit te voeren. Hiervoor zoeken we de samenwerking op met de moederfabrikanten. de Nederlandse Luchtmacht, maar ook Deze internationale bedrijven zijn zeer geïnteresseerd om samen met de Nederlandse industrie de regionale voor andere, externe partijen. [email protected] onderhoud-, reparatie- en revisieactiviteiten uit te breiden om vanuit de omgeving van vliegbasis Woensdrecht www.defensie.nl/lcw de militaire en civiele luchtvaart in Europa te ondersteunen.” Samenwerking met andere partijen zoekt het Logistiek Centrum Woensdrecht ook JAN LAGASSE, MANAGING DIRECTOR FOKKER ELMO 3.2 Fokker Elmo Fokker Elmo, head office ting changes it supports fl exibility and The home base of Fokker Elmo is confi guration control, it alsocreates a Welcome to the mind, heart and soul Hoogerheide, where, in addition to its direct (digital) link between the design “This is a classic example of how government and industry should work of Fokker head offi ce, there is a modern production data and the manufacturing and test together to join forces.” Fokker Technologies designs, develops facility capable of supporting one million control. Currently Fokker Elmo has and produces structures, landing gears production hours in a single shift. This four subsidiary companies in Canada and electrical systems for the aerospace facility is primarily used for management, (Montreal), China (Langfang), Turkey every company. The knowledge of the portionsof what used to be considered and defense industry. In addition, it global support functions and engineering (Izmir) and the USA (Seattle). Fokker companies, the World Class normal operations will be outsourced supplies integrated maintenance services support, including qualifi cation of com- Aviation Academy, Woensdrecht or done together with other companies to aircraft owners and operators. ponents, end products and manufacturing Aviolanda Woensdrecht Air Base and other companies form an (such as software companies, logistics Fokker Technologies consists of fi ve processes. Production for military programs Aviolanda Woensdrecht is a class example enormous strength in the region and companies, and suppliers of typical business units, each with a specifi c is executed here as well. of the necessary cooperation between even in this part of Europe. components). In that way, the initiative fi eld of aircraft expertise that helps modern government and industry to of Aviolanda Woensdrecht will be our customers to succeed. This brochure In order to obtainthis production, Fokker combine their strengths to develop Jan Lagasse, managing director of Fokker supported with all forms of vertical and informs you about Fokker Elmo and Elmo often takes responsibility for further business activity, creating more Elmo: ‘The synergies with other companies horizontal integration.’ Fokker Aircraft Services, two business the design, making optimum use of its work and employment. This is of impor- will create a combined strength which units of Fokker Technologies located in-house developed Wiring Design and tance for the local area and all the will undoubtedly result in further As Fokker Technologies we speak about at Aviolanda Woensdrecht. Manufacturing System (WDMS). This companies settled in the surrounding integrated know-how, employment and ‘Aircrafting’. Aircrafting is an elevated system is recognized by leading aircraft region. Open innovation, specialization, innovation which is of great importance. way of thinking, one that fully appreciates Fokker Elmo, an Introduction Original Equipment Manufacturers as a cooperation and expansion are, in the We see in our industry a tendency for that even the smallest component will Fokker Elmo has an inspiring history and state-of-the-art toolset. When implemen- current business environment, vital for further specialization. That means that make a difference in the fi nal product heritage. Fokker Aircraft was a renowned and success of our customers. There is aircraft manufacturer, founded in 1919, nothing more satisfying than working 26 which designed and manufactured together to make a difference. This is Fokker aircrafts until 1996. Fokker Elmo Fokker Elmo is gespecialiseerd in elektronische en elektrische dienstverlening. certainly also applicable for Aviolanda used to be the specialized unit which Fokker Elmo is specialized in electronic and electrical services. Woensdrecht, together we can continue manufactured electrical systems. Today our growth and be successful. this background, experience, capability and know-how is used to provide to the aerospace and defense markets complete electronic and electrical design, integration, certifi cation, (low cost) production and support including test fl ights and FOKKER ELMO B.V. instrumentation. Aviolandalaan 33 Fokker Elmo is proud to have major 4631 RP Hoogerheide players in the aerospace and defense industry as its customers like: Agusta P.O. Box 75 Westland, Airbus, Boeing, Bombardier, 4630 AB Hoogerheide GKN, Hamilton Sundstrand, Hawker The Netherlands Beechcraft, Honeywell, Lockheed Martin, Pratt & Whitney, Pratt & Whitney Tel. +31 (0) 164-617000 Canada, Raytheon, Rolls-Royce and the Fax +31 (0) 164-617700 Dutch Air Force. Worldwide approximately 1,300 employees are currently working [email protected] for Fokker Elmo. www.fokker.com JAN LAGASSE, DIRECTEUR FOKKER ELMO Aanbrengen van contactpunten. Eindmontage van een kabelboom voor een helikopter. ceerde. Fokker Elmo was de gespecia- Fixing of contact points. Final assembly of a helicopter harness. liseerde afdeling die de elektrische systemen maakte. Vandaag worden deze “Dit is een klassiek voorbeeld van hoe overheid en industrie zouden achtergrond, ervaring, capaciteit en kennis moeten samenwerken om hun krachten te bundelen.” gebruikt om de luchtvaart- en defensie - markt een totaalpakket van elektronisch en elektrisch ontwerp, integratie, certifi - als hoogwaardig hulpmiddel erkend. zaamheden werd beschouwd, nu wordt cering, (goedkope) productie en onder- Het systeem ondersteunt de fl exibiliteit uitbesteed of wordt verricht in samen- steuning (waaronder ook testvluchten en confi guratieregeling bij het imple- werking met andere bedrijven (bijvoor- en instrumenten) te kunnen bieden. menteren van wijzigingen en stelt een beeld softwarebedrijven, logistieke directe (digitale) koppeling tussen ondernemingen en leveranciers van Fokker Elmo mag met trots onder de ontwerpgegevens en de fabricage- specifi eke onderdelen). Op die manier andere de volgende grote spelers in en testcontrole in. wordt het initiatief van Aviolanda de luchtvaart- en defensiesector tot Momenteel heeft Fokker Elmo vier Woensdrecht door alle mogelijke manie- haar klanten rekenen: Agusta Westland, dochterondernemingen in Canada ren van verticale en horizontale integratie Airbus, Boeing, Bombardier, GKN, (Montreal), China (Langfang), Turkije gesteund.” Hamilton Sundstrand, Hawker (Izmir) en de Verenigde Staten (Seattle). Beechcraft, Honeywell, Lockheed Wij hebben het bij Fokker Technologies Martin, Pratt & Whitney, Pratt & Aviolanda Woensdrecht over “aircrafting”. Aircrafting is een Whitney Canada, Raytheon, Rolls-Royce Aviolanda Woensdrecht is een goed speciale manier van denken, waarbij en de Nederlandse Luchtmacht. voorbeeld van de benodigde samen- je ervan uitgaat dat zelfs het kleinste Fokker Elmo telt op dit moment zo’n werking tussen moderne overheid en onderdeel een verschil zal maken in het 1300 medewerkers wereldwijd. industrie om hun krachten te bundelen, eindproduct en het succes van onze zodat verdere bedrijvigheid kan worden klanten. Er is niets zo bevredigend dan 27 Fokker Elmo: hoofdkantoor ontwikkeld voor meer werk en werk- samenwerken om dit verschil te maken. De thuisbasis van Fokker Elmo is gelegenheid. Dit is van belang voor de Dat geldt zeker ook voor Aviolanda Hoogerheide, waar naast haar hoofd- omgeving en voor alle bedrijven in de Woensdrecht. Samen kunnen we blijven kantoor ook een moderne productie- omliggende regio. In het huidige bedrijfs- groeien en succes behalen. faciliteit is gevestigd die in één shift klimaat zijn open innovatie, specialisatie, één miljoen productie-uren kan onder- samenwerking en uitbreiding essentieel steunen. Deze faciliteit wordt voor- voor elk bedrijf. namelijk gebruikt voor management, internationale ondersteuningsfuncties De kennis van de Fokker-bedrijven, FOKKER ELMO B.V. en technische ondersteuning, inclusief de World Class Aviation Academy, vlieg- kwalifi catie van onderdelen, eind- basis Woensdrecht en andere bedrijven Aviolandalaan 33 3.2 Fokker Elmo waarmee ze onze klanten helpen om product en en fabricageprocessen. Onze vormen een enorme kracht voor de 4631 RP Hoogerheide te slagen. In deze brochure vertellen productie voor militaire programma’s regio en zelfs in dit deel van Europa. Welkom bij geest, hart en ziel van Fokker we u meer over Fokker Elmo en Fokker wordt hier ook uitgevoerd. Postbus 75 Fokker Technologies ontwerpt, ontwikkelt Aircraft Services, twee bedrijfseenheden Jan Lagasse, directeur van Fokker Elmo: 4630 AB Hoogerheide en produceert structuren, landings- van Fokker Technologies in Aviolanda Fokker Elmo neemt om deze productie “De synergieën met andere bedrijven Nederland gestellen en elektrische systemen voor Woensdrecht. te kunnen verkrijgen, vaak de verant- vormen een gecombineerde kracht die de luchtvaart en Defensie. Daarnaast woordelijkheid voor het ontwerp op ongetwijfeld zal leiden tot nog verder Tel. 0164-617000 levert Fokker Technologies geïntegreerde Fokker Elmo: introductie zich, waarbij optimaal gebruik wordt geïntegreerde kennis, werkgelegenheid Fax 0164-617700 onderhoudsdiensten aan vliegtuig- Fokker Elmo heeft een inspirerende gemaakt van haar intern ontwikkelde en innovatie; iets wat van ontzettend eigenaren en vliegmaatschappijen. geschie denis en nalatenschap. Fokker WDMS-systeem (Wiring Design and groot belang is. We zien in onze industrie [email protected] Fokker Technologies bestaat uit vijf Aircraft was een vermaarde vliegtuig- Manufacturing System). Dit systeem een tendens naar meer en meer specia- www.fokker.com bedrijfseenheden, elk met specifi eke bouwer, opgericht in 1919, die tot 1996 is door de toonaangevende OEM’s lisatie. Dat betekent dat een deel van expertise op het gebied van vliegtuigen, Fokker-vliegtuigen ontwierp en fabri- (Original Equipment Manufacturers) wat voorheen als normale bedrijfswerk- 3.3 Fokker Aircraft Services ees. The name Fokker has a heritage EDWIN SCHELLING, DIRECTOR, FOKKER AIRCRAFT SERVICES not limited to, Falcon UP, Midlife Update that dates back to 1919. Moreover, its and Falcon Star. Fokker Aircraft Services: An Aviolanda historical relationship with De Maat- Woensdrecht Landmark schappij voor Vliegtuigbouw Aviolanda “The fi rst and biggest advantage is that there is a military airport which can In addition to the services outlined above, Fokker Aircraft Services (FAS), head- NV has made the company a household be used also for civil aircrafts. Secondly, we are located in an area that can be Fokker Aircraft Services also provides quartered in Woensdrecht specializes name in Aviolanda Woensdrecht. developed, there is enough space for other companies to come in. The third fi eld support teams and both integrated in the maintenance, modifi cation and advantage is the fact that the militairy is our neighbour. They have got a lot or standalone phase inspections. conversion of commercial, private and Aircrafting of things that we don’t have and we work together wherever and whenever military aircraft on behalf of operators Fokker Aircraft Services has an ‘old world’ possible. Everything of course is supported by very well skilled people.” MAAS for Care Inside and Out worldwide. With a staff of over 400 appreciation for the details that go into To complete its full-service MRO solution, employees, FAS serves the operators designing, assembling and maintaining Fokker Aircraft Services invited Maastricht and owners of Fokker, Boeing and a modern aircraft. Its engineers and FAS can benefi t from the expertise of its are performed. FAS services include Aviation Aircraft Services (MAAS) to Airbus aircraft, and also maintains the designers possess a potent combination sister companies: Fokker Aerostructures, operational mission analysis, customized operate its maintenance facility with paint aircraft of national and international of skill and intuition born from nearly a which designs and produces light-weight cabin design, system designs and hangar, also located at Woensdrecht. armed forces. century of experience and they apply it structures for the aerospace industry; integration and certifi cation to EASA, to creating well-designed and technically Fokker Elmo, which specializes in electrical GCAA or FAA standards. Because FAS MAAS, an experienced aircraft painting FAS is part of a group of companies with- advanced Airbus ACJ, Boeing BBJ, systems and electronics; Fokker Landing is also a European (EASA), Middle East company, has proven to be a valuable in Fokker Technologies which develop Bombardier or Gulfstream interiors and Gear, which delivers state-of-the-art (GCAA) and American (FAA) Part 145 partner for Fokker Aircraft Services, and produce advanced components exteriors. landing gear systems for helicopters and approved maintenance facility, it can enabling FAS to meet its customers’ and systems for the aerospace and aircraft; and Fokker Services, which pro- also provide turnkey Maintenance, every need. The mix of painting and defense industry. They also supply FAS is a true one-stop-shop not only for vides Original Equipment Manufacturer Repair & Overhaul (MRO) solutions. MRO support is widely recognized as integrated maintenance services and fi nishes, conversions and refurbishments, support for in-service Aircraft. After delivery of the product, Fokker added value since the aircraft downtime products to aircraft owners and operators. but also for all maintenance, repair and Fokker Aircraft Services has fi ve hangars Aircraft Services provides on-going, is reduced and non-revenue fl ights are 28 In 2009, the Group achieved a turnover overhaul. Additionally, as an integral spanning 16,000m2, including workshops comprehensive service support, eliminated. of EUR 602 million with 3,500 employ- part of the Fokker Technologies Group, where exterior/interior modifi cations which solidifi es its relationship with its customers and their aircraft.

Armed Forces Support Fokker Aircraft Services is gespecialiseerd in het onderhoud, de modificatie en conversie van onder meer commerciële vliegtuigen. Most recently, Fokker Aircraft Services Fokker Aircraft Services is specialized in maintenance, modification and conversion of commercial aircraft, among others. celebrated the 1,111th F-16 multirole fi ghter jet to undergo maintenance at its facility.

The fi rst Lockheed Martin F-16 Fighting FOKKER AIRCRAFT SERVICES BV Falcon was brought to Fokker nearly 30 years ago by the Royal Netherlands Air Aviolandalaan 31 Force for modernization and structural 4631 RP Hoogerheide improvements. Since then, Fokker’s servicing of F-16’s has steadily progressed P.O. Box 3 to include work conducted on behalf of 4630 AA Hoogerheide the Royal Danish Air Force in addition The Netherlands to the Air Forces of Norway and the Netherlands. Tel. +31 (0)164 618 410

Besides wing crack repair and damage [email protected] repair, FAS offers in-house program www.fokkeraircraftservices.com management. Its extensive menu of modifi cation programs include, but are 3.3 Fokker Aircraft Services Ook de inrichting van privé vliegtuigen neemt Fokker Aircraft Services voor haar rekening. (gespecialiseerd in elektrische systemen programma’s behoren onder andere Falcon Fokker Aircraft Services is also specialized in aircraft interiors. en elektronica), Fokker Landing Gear (die UP, Midlife Update en Falcon Star. Naast Fokker Aircraft Services: een toonaan gevende h o o g w a a r d i g e l a n d i n g s g e s t e l s y s t e m e n de hierboven genoemde diensten biedt deelnemer in Aviolanda Woensdrecht voor helikopters en vliegtuigen levert) en Fokker Aircraft Services ook ondersteu- Fokker Aircraft Services (FAS), met het Fokker Services (die Original Equipment ningsteams in het veld en zowel geïnte- hoofdkwartier in Woensdrecht, is gespe- Manufacturer-ondersteuning biedt voor greerde als zelfstandige fase-inspecties. cialiseerd in onderhoud, modifi catie en in-service vliegtuigen). Fokker Aircraft conversie van commerciële vliegtuigen, Services heeft vijf hangars met een totale MAAS voor zorg van binnen en buiten privévliegtuigen en militaire toestellen opper vlakte van 16.000 m2, inclusief Om haar complete MRO-oplossing hele- namens vliegmaatschappijen van over werkplaatsen waar de modifi caties aan maal af te maken, heeft Fokker Aircraft de hele wereld. FAS heeft meer dan interieur/exterieur kunnen worden uit- Services het bedrijf Maastricht Aviation 400 werknemers in dienst en bedient gevoerd. FAS biedt onder andere deze Aircraft Services (MAAS) gevraagd de operatoren en eigenaren van Fokker-, diensten: operationele missie-analyse, om de leiding over haar onderhouds- Boeing- en Airbus-vliegtuigen, en onder- op maat gemaakte ontwerpen voor ca- faciliteit met verfhangar, ook gevestigd houdt tevens de vliegtuigen van natio- bines, systeemontwerpen en integratie in Woensdrecht, op zich te nemen. nale en internationale strijdkrachten. en certifi cering volgens EASA-, GCAA- of FAA-normen. Omdat FAS ook een MAAS, een ervaren verfbedrijf voor FAS is onderdeel van een groep bedrijven onder houds faciliteit is die is goedgekeurd vliegtuigen, heeft zichzelf bewezen als binnen Fokker Technologies, die volgens European (EASA), Middle East waardevolle partner van Fokker Aircraft geavanceerde onderdelen en systemen (GCAA) and American (FAA) Part 145, Services. Dankzij de werkzaamheden voor de luchtvaart- en defensiesector mogen ze ook turnkey- oplossingen op van MAAS kan FAS aan werkelijk alle ontwikkelt en produceert en geïntegreer- het gebied van Maintenance, Repair & behoeften van de klanten voldoen. de onderhoudsdiensten en producten Overhaul (MRO) bieden. Nadat het De combinatie van verfwerkzaamheden aan eigenaren en operatoren van vlieg- product is geleverd, wordt de relatie en MRO-ondersteuning wordt op grote 29 tuigen levert. In 2009 behaalde de die Fokker Aircraft Services met haar schaal erkend als een toegevoegde waar- Group een omzet van  602 miljoen klanten en hun vliegtuigen heeft, de, aangezien de vliegtuigen minder met 3.500 werknemers. De naam versterkt door continue, uitgebreide lang uit de roulatie zijn en vluchten zon- Fokker gaat helemaal terug naar 1919. service-ondersteuning. der opbrengst tot het verleden behoren. Bovendien is het bedrijf dankzij haar historische relatie met De Maatschappij Ondersteuning voor strijdkrachten voor Vliegtuigbouw Aviolanda NV een richtingen, maar ook wat betreft onder- de expertise van haar zuster bedrijven: Onlangs vierde Fokker Aircraft Services instituut in Aviolanda Woensdrecht. houd, reparaties en overhaul. Daar naast Fokker Aerostructures (die lichtgewicht het feit dat op haar faciliteit onderhoud kan FAS, als integraal onderdeel van de structuren voor de ruimte vaartindustrie aan de 1.111e F-16 multirol-straaljager Aircrafting Fokker Technologies Group, profi te ren van ontwerpt en produceert), Fokker Elmo werd gepleegd. De eerste Lockheed FOKKER AIRCRAFT SERVICES BV Fokker Aircraft Services heeft een ‘ouder- Martin F-16 Fighting Falcon werd bijna wetse’ kijk op de details die bij het ont- 30 jaar door de Koninklijke Luchtmacht Aviolandalaan 31 werp, de samenstelling en het onder houd EDWIN SCHELLING, DIRECTEUR FOKKER AIRCRAFT SERVICES naar Fokker gebracht om te worden 4631 RP Hoogerheide van een modern vliegtuig komen kijken. ge moderniseerd en structurele verbeter- Haar technici en ontwerpers beschikken ingen aan te brengen. Sindsdien zijn de Postbus 3 over een krachtige combinatie van vaar- “Het grootste voordeel voor Aviolanda Woensdrecht is de aanwezigheid van werkzaamheden die Fokker aan F-16’s 4630 AA Hoogerheide digheid en intuïtie die voortkomt uit een luchthaven die ook voor civiele vliegtuigen kan worden ingezet. Ik denk verricht langzaam uitgebreid tot werk- Nederland bijna 100 jaar ervaring, en passen die dat dat heel belangrijk is. Ten tweede zitten we in een gebied met ontwik- zaamheden voor de Koninklijke Lucht- toe bij het maken van goed ontworpen kelingsmogelijkheden. Er is dus genoeg ruimte voor andere bedrijven om zich macht van Denemarken, naast de lucht - Tel. 0164 618 410 en technisch geavanceerde interieurs te vestigen. Ten derde is het feit dat we goede buren hebben, namelijk machten van Noorwegen en Neder land. en exterieurs van de Airbus AJC, Boeing militairen. Ze beschikken over tal van zaken die wij niet hebben en we werken FAS biedt naast de reparatie van scheuren [email protected] BBJ, Bombardier en Gulfstream. FAS is zo veel mogelijk samen. Alles uiteraard ondersteund door tal van mensen in de vleugels en beschadigingen ook www.fokkeraircraftservices.com een goed voorbeeld van een totaal aanbod met uitstekende vaardigheden. En het is gewoon een prettige regio.” intern programmabeheer, en tot haar voor afwerkingen, conversies en herin- uitgebreide aanbod van modifi catie- 3.4 Terma Ministries of Defense and manufacturers in the aerospace industry (Original Equipment Manufacturers) in particular. Currently, in the year2011, Terma consists of In 2010 the Danish company Terma has opened an Electronic Warfare Because of the intensive cooperation four main ‘business areas’: Support Facility at Woensdrecht Air Base. The facility offers maintenance, with the strategic accounts and leading suppliers in these market segments, • Aerostructures: Design, engineering and manufacturing of advanced repair and testing of aircraft security systems. Terma has gained a thorough knowledge structural parts for military and commercial aircrafts and helicopters; and insight in the highly critical working • Integrated Defence & Security Systems: Flight systems for fi ghters, heli - Danish company Terma A/S was with many customers and industrial environments and situations customers copters and transport aircraft; naval command & control systems, joint established in 1949 and has operated partners from all over the world. This are frequently confronted with. systems and land systems, domestic security and manufacturing services; for many years on the global market. applies to governmental organizations • Radar Systems: Advanced radar systems for surveillance and ground Terma has built up durable relationships and large institutions in general and Terma develops ‘mission-critical solutions’ traffi c control purposes, including coastal, naval surface and air for aerospace and defense, as well as surveillance; applications for airport guidance, vessel traffi c management, applications for space and civil markets. infrastructure protection;. These advanced solutions, also referred to • Space: Mission-critical ground segment products, on-board software, Een Terma ingenieur inspecteert een F-16 ‘Missile Warning System’. as protection systems, are designed and customised support and services. An inspector of Terma carrying out an inspection of an F-16 developed for use in extremely mission- Missile Warning System. critical situations where human lives, high-value assets and/or sophisticated installations are at stake. MAYOR FRÄNZEL Terma’s headquarters are in Lystrup (near Aarhus) in Denmark. In addition, “Terma is the fi rst commercial fi rm to raise its ﬂ ag on the site of the 30 there are additional facilities in Grenaa, Ministry of Defense. We can rightfully speak of a milestone. The arrival Herlev and Skive. Terma has international of Terma is a boost for the developed concept and I expect it will also locations in the Netherlands (Leiden and make it easier for other companies to choose Woensdrecht as a business Woensdrecht), Germany (Darmstadt), location. Hopefully, Terma is the fi rst in a series of many companies the US (Washington, Warner Robins, to follow.” (May 2010) Fort Worth and Norfolk) and Singapore.

Terma B.V. Terma B.V., the Dutch subsidiary and one of the ‘International Group Locations’ of Expected activities Terma A/S, focuses on three prime market areas: aircraft survivability, homeland • EW life-cycle support (testing and repairing) of advanced F-16 and security and aerospace. Terma Airborne helicopter security systems and peripherals, currently used by RNLAF, Systems explicity considers the European Participating Air Force and other NATO partners Netherlands as their second home market. • Participation in helicopter EW upgrade programs The Electronic Warfare (EW) products (Apache, NH-90, Cougar, Chinook) are used on almost all platforms of the • Building of test adapters Royal Netherlands Air Force (RNLAF). • Pre-& post-ﬂ ight data analyses Last year, Terma strived to expand their • Training and support of a newly developed (Chinook) Mission Planning System international role in the fi eld of servicing • Basic and specifi c EW training modules for NATO partners and supporting a range of Electronic • Support for NH-90 aircraft survivability equipment and/or avionics Warfare (EW) products signifi cantly. • Cooperation with OEM’s (Boeing, Northrop Grumman, Lockheed Martin, etc) 3.4 Terma

In 2010 opende het Deense bedrijf Terma een Electronic Warfare (EW) Support Faciliteit op vliegbasis Woensdrecht. In deze faciliteit worden Terma anno 2011 bestaat uit vier hoofdactiviteiten protectiesystemen voor straaljagers, helikopters en vrachtvliegtuigen (‘business areas’): getest, onderhouden en gerepareerd. • Aerostructures: ontwerp, engineering en fabricage van geavanceerde structurele (onder)delen ten behoeve van militaire en commerciële vliegtuigen en helikopters. BURGEMEESTER FRÄNZEL • Integrated Defense & Security Systems: luchtvaart (protectie)systemen voor straaljagers, helikopters en transportvliegtuigen; geïntegreerde commando- en controle systemen voor de marine en de landmacht; oplossingen voor de openbare orde en veiligheid. “Terma is het eerste commerciële bedrijf met de vlag in top op het Defensie- • Radar Systems: geavanceerde radarsystemen voor surveillance en controle doeleinden; toepassingen voor terrein. Met recht kunnen wij dan ook spreken van een mijlpaal. De komst van kust- en zeeoppervlakte bewaking, luchtverkeersleiding, haven management en infrastructuur beveiliging. Terma is een opsteker voor het ontwikkelde concept en in mijn optiek zal het • Space: Levering van check-out systems, ground control, star trackers, on-board software, alsmede validatie, nu voor andere bedrijven ook makkelijker zijn om zich hier te vestigen. Terma verificatie, ondersteuning en overage diensten. is hopelijk de eerste in een rij van vele ondernemingen die volgen.” (mei 2010)

Het Deense bedrijf Terma A/S werd in kostbare bedrijfs-middelen en/of gebruikt op vrijwel alle platforms van 1949 opgericht en is al vele jaren actief hoogwaardige technische installaties de Koninklijke Luchtmacht. In het af op de wereldmarkt. bedreigd worden en grote risico’s lopen. gelopen jaar is getracht om de inter Verwachte activiteiten 31 nationale rol die Terma B.V. speelt op Terma heeft met klanten en industriële Het hoofdkantoor van Terma is gevestigd het gebied van onderhoud en onder- • Life cycle support van geavanceerde zelfbeschermingssystemen voor F-16’s partners, wereldwijd, duurzame relaties in Lystrup (nabij Aarhus) in Denemarken. steuning van meerdere EW-producten en helikopters, momenteel in gebruik bij Koninklijke Luchtmacht, European opgebouwd. Dat geldt voor overheids- Daarnaast zijn er Deense faciliteiten in fors uit te breiden. Participating Air Forces (EPAF) en andere NAVO-partners. organisaties en kennisinstituten in het Grenaa, Herlev en Skive. Terma heeft • Deelname aan EW-upgrade programma’s voor helikopters (Apache en algemeen, en voor Ministeries van internationale locaties in Nederland EW-producten, die door Airborne Chinook en NH-90). Defensie en de luchtvaartindustrie (Leiden en Woensdrecht); in Duitsland Systems aan de Kononklijke Luchtmacht • Bouw van testadapters. (de OEM’s) in het bijzonder. Vanwege (Darmstadt); in de Verenigde Staten; worden geleverd, vereisen technische • Analyse van pre- en post-vluchtgegevens. de intensieve samenwerking met de (Washington, Warner Robins, Fort Worth ondersteuning, reparaties, modificaties • Training en ondersteuning van een nieuw ontwikkeld Chinook Mission strategische accounts en de top en Norfolk); en in Singapore. en upgrades. Gunstige marktvoorwaar- Planning System. leveranciers in dit marktsegment heeft den in Nederland, met name in de regio • Basis EW-training en specifieke EW-training voor NAVO-partners. Terma grondige kennis en inzicht ver- Terma B.V. Woensdrecht, liggen ten grondslag aan • Ondersteuning op het gebied van avionica toepassingen. worven in de extreem kritische werk Terma B.V., de Nederlandse dochteron- het strategische besluit, dat Terma in • Samenwerking met OEM’s (Boeing, Lockheed Martin, Northrop Grumman, enz.). omgevingen en situaties waar klanten derneming en tevens internationale 2008 nam, om een internationale EW- regelmatig mee geconfronteerd worden. groepslocatie van Terma A/S, richt support faciliteit in Zuid-West Brabant zich primair op drie belangrijke mark- te vestigen. Intensief overleg tussen Terma ontwikkelt ‘mission critical’ op- ten: Geintegreerde Defensie systemen Logistiek Centrum Woensdrecht en lossingen voor luchtvaart en defensie voor militaire luchtvaart, toepassingen Terma B.V. leidde uiteindelijk tot de evenals toepassingen voor ruimtevaart voor de Openbare Orde en Veiligheid lokale Terma faciliteit op vliegbasis en civiele markten. Deze geavanceerde (OOV sector) en oplossingen voor de Woensdrecht. De support faciliteit werd oplossingen ook wel aangeduid als ruimtevaart. Terma Airborne Systems officieel geopend in mei 2010 en is nu protectiesystemen zijn ontworpen en beschouwt Nederland nadrukkelijk als volledig in bedrijf. ontwikkeld voor gebruik in extreem de tweede thuismarkt van Terma. De kritieke situaties waarin mensenlevens, Electronic Warfare oplossingen worden EW products, delivered by Airborne helicopters. In collaboration with Logistic Future possibilities Systems to the RNLAF, require technical Center Woensdrecht and other Dutch For international OEM’s with ‘off-set’ support, repairs, modifi cations and up- partners (National Aerospace Laboratory obligations in the Netherlands a regional grades. Favourable market conditions in NLR and the World Class Aviation EW Centre of Excellence, specialized in the Netherlands, more specifi cally in the Academy) Terma will build an Electronic aircraft survivability solutions and related Woensdrecht region, underline Terma’s Warfare ‘Centre of Excellence’. This will services, could be an attractive option strategic decision in 2008 to establish create a platform for further regional for placing compensation orders (e.g. an EW support facility in Zuid-West cooperation between government, co-sourcing programs). The existence of Brabant. An intensive dialogue between industry and knowledge institutions. such a specialized Centre of Excellence the Logistic Center Woensdrecht and By combining the Maintenance, Repair & will result in opportunities for all (future) Terma B.V. followed and eventually Overhaul capabilities of Logistic Center partners. resulted in the establishment of a local Woensdrecht and aircraft survivability support facility on Woensdrecht airbase. knowledge of Terma and partners in The support facility was offi cialy opened a regional EW Centre of Excellence, it in May 2010 and is now fully operational. will be possible to offer international Air Forces and OEM’s a comprehensive TERMA Woensdrecht package of technical support and The facility executes test, repair and life-cycle services for ‘mission-critical’ maintenance activities for the advanced aircraft survivability systems and self-protection systems of F-16’s and related avionics applications. TERMA ELECTRONIC WARFARE SUPPORT FACILITY

32 Kooiweg 40-41 Aviolanda Woensdrecht 4631 SZ Hoogerheide

• Part of a unique top technological region in aerospace P.O. Box 25 • EW support facility as part of the World Class Maintenance 4630 AA Hoogerheide Program concept The Netherlands • Firm base for regional and (inter)national industrial partnerships • Cooperation between government, industry and knowledge institutions Tel. +31 (0)164 267050 • Highly trained and certifi ed human resources available Fax +31 (0)164 616533 • Short term as well as longer term perspectives • Return on investment [email protected] www.terma.com

TERMA BV (HEAD OFFICE IN THE NETHERLANDS)

Schuttersveld 9 2316 XG Leiden Integrated Logistics Support (ILS) mogelijkheden zijn zeer The Netherlands belangrijk voor tests en lange termijn ondersteuning. Integrated Logistic Support (ILS) facilities are very Tel. +31 (0)71 524 0800 important for tests and sustained support. Fax +31 (0)71 514 3277 Terma Woensdrecht tussen de overheid, de luchtvaartsector Toekomstige mogelijkheden Op de faciliteit worden test-, reparatie- en en kennisinstituten. Door de MRO- Voor internationale OEM’s met ‘off-set’ Aviolanda Woensdrecht onderhoudswerkzaamheden uitgevoerd capaciteiten van Logistiek Centrum verplichtingen in Nederland, kan een v o o r g e a v a n c e e r d e z e l f b e s c h e r m i n g s - Woensdrecht en de kennis op het gebied regionaal ‘EW Centre of Excellence’, • Onderdeel van een unieke technologische topregio in luchtvaart. systemen voor F-16’s en helikopters. van electronische oorlogsvoering van gespecialiseerd in ‘mission critical’ • EW-support faciliteit als onderdeel van het World Class Maintenance Terma en partners te bundelen in een oplossingen en daaraan gerelateerde Program. In samenwerking met Logistiek Centrum regionaal EW-Centre of Excellence, dienstverlening, een aantrekkelijke • Stevige basis voor regionale en (inter)nationale industriële partner ships. Woensdrecht en de overige Nederlandse wordt het mogelijk om internationale optie zijn om compensatieorders bij • Samenwerking tussen overheid, industrie en kennisinstituten. partners (Nationaal Lucht- en Ruimte- luchtmachten en OEM’s een uitgebreid te plaatsen (zoals gezamenlijke • Goed opgeleid en gecertifi ceerd personeel, via de World Class Aviation vaartlaboratorium en de World Class pakket ‘life cycle services’ te bieden sourcingprogramma’s). Een dergelijk Academy, beschikbaar. Aviation Academy) wil Terma een gericht op geavanceerde protectie- gespecialiseerd Centre of Excellence • Perspectief op zowel korte als langere termijn. ‘EW-Centre of Excellence’ opbouwen. systemen en avionica voor straaljagers, zal leiden tot kansen voor alle • Rendement uit gedane investering. Op deze manier ontstaat een platform helikopters en vrachtvliegtuigen. (toekomstige) partners. voor verdere regionale samenwerking

TERMA ELECTRONIC WARFARE SUPPORT FACILITY

Kooiweg 40-41 33 4631 SZ Hoogerheide

Postbus 25 4630 AA Hoogerheide Nederland

Tel. 0164 267050 Fax 0164 616533

[email protected] www.terma.com

TERMA BV (HOOFDKANTOOR IN NEDERLAND)

Schuttersveld 9 2316 XG Leiden Nederland

Terma’s unieke 3-D audiotechnologie, toegepast in een F-16. Tel. 071 524 0800 Terma’s unique 3-D audio technology applied inside an F-16. Fax 071 514 3277 3.5 DutchAero Services Logistic Center Woensdrecht (LCW), DAS’s primary product is the execution The joint objectives of DAS and LCW are Aviolanda Woensdrecht the company forms a public-private of Maintenance, Repair & Overhaul aimed at optimizing the MRO activities For DutchAero Services, the Aviolanda Introduction partnership (PPP) for aircraft engine (MRO) work on military aircraft engines. carried out at the Woensdrecht location. Woensdrecht location represents sub- It has already been a couple of years since maintenance. DAS is a joint venture The company’s main client is the Royal For example, the partnership is intended stantial added value. It’s not only because DutchAero Services BV (DAS) settled at of the Italian fi rm AVIO S.p.A. and the Netherlands Air Force, but it also focuses to ensure the F100 engine maintenance it’s ‘in-house’ at our partner LCW, but also Woensdrecht Air Base. Together with Dutch fi rm Philips. on foreign military clients. throughout the remaining period of the because DAS, at Aviolanda Woensdrecht’s Netherlands’ deployment of the F-16 at surrounded by professional aviation- attractive, competitive rates. Acquiring related companies that complement one ‘third-party work’ will not only lead to another. Many disciplines are united at economies of scale, but also genereates Aviolanda Woensdrecht, from airframe a maximum contribution to initiatives maintenance to engine maintenance to like Maintenance Valley and the avionics. Good has a highly stimulating Aviolanda Business Park. effect between the parties present at this location and can have great added In addition, this partnership allows the value for potential clients. Thus, a total Netherlands to position it self optimally concept, with the possibility to expand is for qualifi cation as a Regional Support ultimately what Aviolanda Woensdrecht Centre (RSC) for the engine maintenance also stands for. of the Joint Strike Fighter (JSF), the intended successor of the F-16.

Focus on the client The fi nal product deliverd by DutchAero 34 Services is MRO services for military aircraft engines. Our ambition and mission is always to strive for maximum employability of the engine at competitive rates. This can be doneon the basis of isolated client questions, but also through the provision of fully integrated service packages, which are intended to enable the client to concentrate fully on its core tasks.

Besides the execution of engine maintenance work, DAS is also able to analyze maintenance processes, defi ne DUTCHAERO SERVICES BV improvement proposals and to subsequently execute these improvements Kooiweg 40 together with the client. The client 4630 AB Hoogerheide always determines the direction of The Netherlands these improvements. We don’t make improvements on behalf of the client, Tel. +31 (0) 164 695704 but together with the client. Fax +31 (0) 40 2578424 DutchAero Services always puts the Een F100 motor van een F-16. customer fi rst. ‘Your Readiness, Our [email protected] An F100 engine of an F-16. Mission’ serves as our guideline. www.dutchaero-services.org 3.5 DutchAero Services derden’ zal niet alleen leiden tot deze verbeteringen vervolgens samen ‘economy of scale’ effecten, het draagt met de klant uit te voeren. De klant DutchAero Services gaat in de toekomst samen met het Logistiek Centrum Kennismaking ook maximaal bij tot initiatieven als bepaalt hierbij altijd de richting. Woensdrecht het onderhoud aan de F100 motor doen. DutchAero Services BV (DAS) is al weer Maintenance Valley en Aviolanda We verbeteren niet voor de klant, Dutch Aero Services will be taking care of the F100 maintenance in the een paar jaar gevestigd op de vliegbasis Business Park. maar samen met de klant. future, together with the Woensdrecht Logistic Center. Woensdrecht en vormt samen met het Logistiek Centrum Woensdrecht (LCW) Verder positioneert Nederland zich Bij DutchAero Services staat de de publiekprivate samenwerking (PPS) middels dit samenwerkingsverband klant altijd centraal. Your Readiness, vliegtuigmotorenonderhoud. DAS is een maximaal voor kwalifi cering als Our Mission is hierbij ons credo. joint venture van AVIO S.p.A. uit Italië Regional Support Center (RSC) voor en Philips uit Nederland het motorenonderhoud van de Joint Aviolanda Woensdrecht Strike Fighter (JSF), de beoogde Voor DutchAero Services is de locatie Het primaire product van DAS is het opvolger van de F-16. Aviolanda Woensdrecht van grote toe- uitvoeren van Maintenance, Repair en gevoegde waarde. Niet alleen omdat Overhaul (MRO) activiteiten op militaire Klant centraal het ‘in-house’ is bij onze partner LCW, vliegtuigmotoren. We doen dit in eerste Het uiteindelijke product van DutchAero maar ook omdat DAS op Aviolanda instantie voor de vliegtuigmotoren Services is het leveren van MRO diensten Woensdrecht omgeven is met van de Nederlandse Luchtmacht, voor militaire vliegtuigmotoren. professionele luchtvaartgerelateerde maar richten ons ook op buitenlandse Maximale inzetbaarheid van de motor, bedrijven die aanvullend aan elkaar militaire klanten. tegen concurrerende tarieven is hierbij zijn. Vele disciplines zijn op Aviolanda altijd ons streven, onze missie. Dit kan Woensdrecht verenigd: van vliegtuig- De gezamenlijke doelstellingen van op basis van op zichzelf staande klant- constructie onderhoud tot motoren- DAS en het LCW zijn gericht op het vragen, maar ook middels het leveren onderhoud tot avionica. optimaliseren van de op de locatie van volledig geintegreerde diensten- 35 Woensdrecht uitgevoerde MRO acti- pakketten, die als doel hebben dat de Een goede samenwerking tussen de viteiten. Zo dient de samenwerking klant zich volledig op zijn kerntaken aanwezige partijen heeft hierbij een sterk te zorgen voor waarborging van het kan concentreren. stimulerend effect en kan voor potentiele F100-motorenonderhoud gedurende klanten een grote toegevoegde waarde de resterende Nederlandse gebruiks- Naast het uitvoeren van motoren- hebben. Een totaal concept dus met de periode van de F-16. Dit natuurlijk onderhoud is DAS ook in staat om mogelijkheid tot uitbreiding, want dat tegen scherpe, marktconforme tarieven. onderhoudsprocessen te analyseren, is waar ook Aviolanda Woensdrecht Het binnen brengen van ‘werk van verbetervoorstellen te defi niëren en uiteindelijk voor staat.

DUTCHAERO SERVICES BV

Kooiweg 40 4630 AB Hoogerheide Nederland

Tel. 0164 695704 Fax 040 2578424

De motorenwerkplaats bij het Logistiek Centrum Woensdrecht. [email protected] The engine workshop at the Woensdrecht Logistic Center. www.dutchaero-services.org transitioning to support other military 3.6 THE BOEING COMPANY and civilian aircraft.

Boeing has approximately 40 employees The Boeing Company has important in the Netherlands, with a main offi ce relationships with Dutch suppliers, in Amsterdam and offi ces at a number of locations as well as its 68,000 square research establishments and feet (6317 m2) Spare Parts Center near academic institutions, and Boeing Schiphol Airport. products are well represented in the Dutch commercial fleet and in its military forces. PERI WIDENER, DIRECTOR OF ARMY INTEGRATED LOGISTICS GLOBAL SERVICES & SUPPORT BOEING DEFENSE, SPACE & Boeing has a long record of working SECURITY closely and successfully with the Dutch military customers and the country’s defense industry. The Dutch military “Boeing has partnered with the operates 29 AH-64D Apache helicopters Dutch Ministry of Defence for and 11 CH-47D Chinook helicopters, decades through aircraft programs with six CH-47F Chinooks on order. including the Chinook and The Dutch military also operates two Apache. We have demonstrated KDC-10 tanker/transport aircraft and our international experience in 36 one DC-10 freighter/transport aircraft. delivering affordable, reliable logistics, sustainment and Military contracts between Boeing and Maintenance, Repair & Overhaul the Netherlands armed forces include solutions to maximize global industrial participation requirements readiness for our customers. that have resulted in many successful We are focused on strengthening supplier relationships with Dutch our ties with the Netherlands companies and public agencies. and contributing to the Dutch Over the past 10 years, Boeing has In juni 2010 schreef de Koninklijke Luchtmacht (KLu) luchtvaartgeschiedenis toen een van zijn Boeing Apache-toestellen als eerste aviation industry and economy.” completed more than 300 such projects gevechtshelikopter ter wereld ging vliegen op een mengsel van duurzame biobrandstof en fossiele vliegtuigbrandstof. with more than 85 Dutch companies and The Royal Netherlands Air Force (RNLAF) made aviation history in June 2010 when a Boeing Apache operated by the RNLAF institutions. became the first military rotorcraft in the world to fly using a blend of sustainable biofuel and standard aviation jet fuel.

The company has technical partnerships with Dutch universities and research BOEING NETHERLANDS BV institutes throughout the country to Boeing, Fokker Aerostructures, TenCate tary maintenance training opportunities Boeing and LCW are working together develop innovative aerospace technology Composites, and the University of Twente for fi xed- and rotary-wing aircraft. to expand Maintenance, Repair and Strawinskylaan 2745 and improve world aviation infrastructure. are partners in the Thermoplastic Overhaul (MRO) capabilities in the 1077 ZZ Amterdam These partners include the Dutch Composite Research Centre (TPRC), Boeing is collaborating with the Logistic Netherlands and continue to develop The Netherlands National Aerospace Laboratory (NLR); which conducts research and develop- Center Woensdrecht (LCW), fulfi lling opportunities for Dutch industry. This the Netherlands Organization for ment in thermoplastic composite the goals and objectives of a framework alliance strives to increase readiness Tel. +31 (0)20 5407708 Applied Scientifi c Research (TNO), materials. agreement signed by the two parties in rates of the Chinook and Apache Delft University of Technology (TU Delft), November 2010. helicopters operated by the Royal www.boeing.com the Hanze University Groningen and Boeing also has teamed with the World Netherlands Air Force as well as broaden the University of Twente in Enschede. Class Aviation Academy to develop mili- regional MRO activities, eventually PERI WIDENER, DIRECTEUR VAN ARMY INTEGRATED LOGISTICS GLOBAL SERVICES & SUPPORT BIJ BOEING DEFENSE, SPACE & SECURITY:

“Boeing werkt al tientallen jaren samen met het Nederlandse ministerie van Defensie door middel van luchtvaartprogramma’s als de Chinook en Apache. Wij hebben een aantoonbare internationale ervaring als het gaat om het leveren van betaalbare, betrouwbare logistieke diensten en ondersteunende en MRO- oplossingen die gericht zijn op maximalisatie van de wereldwijde paraatheid van onze klanten. Wij willen onze banden met Nederland versterken en bijdragen aan de groei van de Nederlandse luchtvaartindustrie en economie.”

en onderzoeksinstituten in het hele capaciteiten van Maintenance, Repair land, gericht op de ontwikkeling van and Overhaul (MRO) in Nederland en innovatieve lucht- en ruimtevaart- het voortdurend uitbouwen van kansen technologie en verbetering van de voor de Nederlandse industrie. luchtvaartinfrastructuur wereldwijd. Tot de partners behoren onder meer Het doel van de samenwerking is het Nationaal Lucht- en Ruimtevaart- het verbeteren van de operationele laboratorium (NLR), de Nederlandse inzetbaarheid van de Chinook- en Organisatie voor Toegepast Natuur- Apache-helikopters van de Koninklijke wetenschappelijk Onderzoek (TNO), de Luchtmacht en het verbreden van de Technische Universiteit Delft (TU Delft), MRO-activiteiten in de regio, wat op de Hanzehogeschool Groningen en de den duur moet leiden tot ondersteuning 37 Universiteit Twente in Enschede. van allerlei toestellen, zowel militair Het Nederlandse ministerie van Defensie heeft nog eens zes Chinooks besteld, wat een als civiel. Boeing heeft ongeveer 40 versterking betekent van de Koninklijke Luchtmacht voor de komende decennia. Boeing neemt ook deel aan het medewerkers in Nederland; naast het The Dutch Ministry of Defense has ordered six Chinooks that will benefit the Thermoplastic Composite Research hoofdkantoor in Amsterdam heeft het Royal Netherlands Air Force for decades to come. Centre (TPRC), een partnerschap dat bedrijf kantoren op verschillende zich richt op onderzoek en ontwikkeling locaties in Nederland en opslagruimte van thermoplastische composieten. (Spare Parts Center), nabij luchthaven Schiphol, met een oppervlakte van Andere deelnemers zijn Fokker ruim 6000 m2. Aerostructures, TenCate Aerospace Boeing heeft een lange, succesrijke Een onderdeel van de militaire contracten Composites, en de Universiteit Twente. 3.6 BOEING geschiedenis van nauwe samenwerking tussen Boeing en de Nederlandse krijgs- Samen met de World Class Aviation met Nederlandse klanten uit de militaire macht betreft de deelname van partijen Academy in Woensdrecht ontwikkelt Luchtvaartbedrijf Boeing onderhoudt branche en met de Nederlandse defensie- uit de luchtvaartsector, wat al tot veel Boeing militaire opleidingsmogelijk- BOEING NETHERLANDS BV belangrijke relaties met Nederlandse industrie. Het Nederlandse leger heeft succesvolle leveranciersrelaties met heden voor vastvleugelige en rotor- 29 AH-64D Apache-helikopters en Nederlandse bedrijven en overheids- vliegtuigen (helikopters). Strawinskylaan 2745 leveranciers, onderzoeks- en 11 CH-47D Chinook-helikopters in zijn instellingen heeft geleid. Boeing heeft 1077 ZZ Amsterdam academische instellingen, en de vloot, en daarnaast nog zes CH-47F de afgelopen tien jaar meer dan 300 Daarnaast heeft Boeing in november Nederland producten van Boeing zijn ruim- Chinooks in bestelling. van deze samenwerkingsprojecten 2010 een samenwerkingsovereenkomst afgesloten met ruim 85 Nederlandse gesloten met het Logistiek Centrum Tel. +31 (0)20 5407708 schoots vertegenwoordigd in de Verder heeft Defensie twee tank-/trans- bedrijven en instellingen. Woensdrecht (LCW), waarin beide Nederlandse commerciële lucht- portvliegtuigen van het type KDC-10 partijen werken aan het verwezenlijken www.boeing.com vaart en de Nederlandse krijgsmacht. en één vracht-/transportvliegtuig van Ook zijn er technische samenwerkings- van een reeks doelstellingen. het type DC-10. verbanden met Nederlandse universiteiten Een daarvan is het vergroten van de 3.7 Elbit Systems of America, Netherlands Elbit Systems of America also has a proven track record of delivering award- Service. Support. Solutions. Just a few of the attributes Elbit Systems of winning, multi-site, Contract Logistics America and its Service and Support Solutions division bring as we proudly Support (CLS) to the U.S. Government’s fl eet of C-20, C-23, C-26 and UC-35 join the Royal Netherlands Air Force Logistic Center Woensdrecht team. aircraft. Through our engineering, Working with the Logistic Center Woensdrecht and Dutch industry, aerostructures and Maintenance, Repair Elbit Systems of America will enhance existing support for the Royal & Overhaul (MRO) capabilities. Netherlands Air Force (RNLAF) F-16 fleet and increase depot service Elbit Systems of America delivers depot- to various customers throughout Europe and beyond. level support, aircraft modifi cation and special mission conversions for both Elbit systems of America is a leading focus is trained on depot-level repairs, government and commercial customers, provider of high performance products manufacturing, and logistics support. including OEM support for the world- and system solutions to defense, home- We have a proven record in supporting wide fl eet of Fairchild Metro and Merlin land security, commercial aviation and and sustaining critical systems for the aircraft. Our state-of-the-art facilities, medical instrumentation markets and military community worldwide. highly experienced technical teams, for almost 40 years, we have provided Our technical expertise includes electro- strong quality assurance program, and world class support and sustainment to optical systems, radars, sensors, antennas, multi-million dollar parts inventory ensure aircraft, their systems and subsystems processors, displays, and gun drives. rapid turnaround at the best value. for both the domestic and international markets. At Elbit Systems of America, These systems are vital to the operational We are thrilled to build upon our long we are the OEM (Original Equipment success of some of the most sophisticated standing relationship with the Royal 38 Manufacturer) for multiple avionics weapons platforms in service, such as the Netherlands Air Force and team with The inclusion of Elbit Systems of America systems such as the JHMCS and F-5, F-15, F-16, F-18, F-35, V-22, AH-64, Logistic Center Woensdrecht, aligning ensures Logistic Center Woensdrecht IHADDS. Our individualized customer HH-60, and Bradley Fighting Vehicle. on new opportunities and providing has an industry leader on the team. ELBIT SYSTEMS OF AMERICA premier avionics support for our NATO With highly experienced avionics repair and Non-NATO allies. This partnership capability and support, Elbit Systems 4700 Marine Creek Parkway will enhance our support of the RNLAF of America is proud to help realize Ft. Worth, fl eet and broaden regional Maintenance, the Dutch government’s vision for a TX 76147 Repair & Overhaul (MRO) activities with ‘Maintenance Valley’, a ‘one-stop-shop’ United States of America other OEM’s to support military and regional hub offering military and civilian civilian aircraft in Europe. Elbit Systems aircraft superior MRO capabilities. Tel. 817-234-6971 of America enters into this alliance to Fax 817-231-4499 support RNLAF aircraft and performing world class aircraft avionics repair, www.elbitsystems-us.com replacement and upgrades for F-16’s and various other aircraft including helicopters. The work performed through ELBIT SYSTEMS OF AMERICA this partnership will provide critical mission capability and reliability to our Building 16 foreign military partners throughout LCW Location Rhenen Europe and the Middle East. Utrechtse Straatweg 230 3911 TX Rhenen We look forward to boosting the local economy by joining with Dutch industry [email protected] and bringing more skills and technology to the Netherlands. 3.7 Elbit Systems of America, Nederland vliegtuigen en conversies voor speciale de militaire en civiele luchtvaart in gelederen. Elbit Systems of America is missies aan zowel overheden als Europa zal profi teren. Elbit Systems of vereerd om zijn brede ervaring op het Dienstverlening, ondersteuning en oplossingen – het zijn slechts enkele commerciële klanten, met inbegrip van America gaat deze samenwerking aan terrein van avionica vliegtuigonderhoud karakteristieke bijdragen van Elbit Systems of America en zijn divisie OEM-ondersteuning van de wereldwijde met als doel het ondersteunen van de en -ondersteuning in te zetten om de vloot van Fairchild Metro en Merlin. toestellen van de Koninklijke Luchtmacht Nederlandse overheidsvisie van een ‘Service and Support Solutions’ aan het samenwerkingsverband met het Onze ultramoderne faciliteiten, de zeer en het uitvoeren van avionica reparatie-, ‘Maintenance Valley’ te realiseren – een het Logistiek Centrum Woensdrecht. Door de samenwerking met het ervaren technische teams, het robuuste en vervangingswerkzaamheden en ‘one-stop-shop’ regionale cluster voor Logistiek Centrum Woensdrecht en de Nederlandse luchtvaartindustrie programma voor kwaliteitsborging en upgrades voor F-16’s en diverse andere de militaire en civiele luchtvaart met de voorraad onderdelen ter waarde van luchtvaartuigen, waaronder helikopters. superieure MRO-capaciteiten. kan Elbit Systems of America de bestaande ondersteuningsfaciliteit vele miljoenen garanderen kortere door- voor de vloot F-16’s en helikopters van de Koninklijke Luchtmacht (KLu) looptijden van de hoogste kwaliteit. Dankzij de werkzaamheden die uit dit versterken en de serviceverlening voor verschillende klanten in heel Europa partnerschap voortvloeien, kunnen onze Wij kijken er bijzonder naar uit om onze buitenlandse militaire partners in heel en daarbuiten verbeteren. duurzame relatie met de Koninklijke Europa en het Midden-Oosten missies Luchtmacht verder uit te bouwen in uitvoeren met de vereiste capaciteiten Elbit Systems of America is een toonaan- Ook levert Elbit Systems of America samenwerking met het Logistiek Centrum en betrouwbaarheid. Wij kijken ernaar gevende leverancier van hoogwaardige al geruime tijd met veel succes onder- Woensdrecht, om in te kunnen spelen uit om de handen ineen te slaan met producten en systeemoplossingen voor steuning voor meerdere locaties (Contract op nieuwe kansen om vliegtuigavionica de Nederlandse industrie en daarmee sectoren als defensie, binnenlandse Logistics Support – CLS) aan toestellen ondersteuning te verlenen aan onze de lokale economie te stimuleren, en veiligheid, commerciële luchtvaart en van het type C-20, C-23, C-26 en UC-35 bondgenoten bij de NAVO en daarbuiten. om bij te dragen aan het vergroten van medische instrumentatie. Wij bieden al van de Amerikaanse luchtmacht. de competenties en technologie op dit bijna veertig jaar ondersteunende en Wij zijn zeer bedreven in engineering, Dit partnerschap betekent een versterking gebied in Nederland. onderhoudsdiensten van wereldklasse vliegtuigsystemen (aerostructures) en van onze ondersteuning van de Koninklijke voor luchtvaartuigen en luchtvaart(sub) Maintenance, Repair & Overhaul (MRO). Luchtmacht-vloot en een verbreding Met de deelname van Elbit Systems 39 systemen, zowel in de VS als voor de Elbit Systems of America levert depot- van de MRO-activiteiten met andere of America heeft Logistiek Centrum internationale markt. Elbit levert als level ondersteuning, modifi catie van OEM-fabrikanten in de regio, waarvan Woensdrecht een marktleider in zijn ELBIT SYSTEMS OF AMERICA Original equipment manufacturer (OEM) producten voor diverse systemen 4700 Marine Creek Parkway op gebied van vliegtuigavionica, zoals Ft. Worth, de JHMCS en IHADDS. TX 76147 Onze klantgerichtheid op maat komt tot United States of America uiting in reparatie en groot onderhoud (depot-level maintenance), productie en Tel. 817-234-6971 logistieke ondersteuning. Wij hebben Fax 817-231-4499 een bewezen staat van dienst in de ondersteuning en het onderhoud van www.elbitsystems-us.com kritische systemen voor de militaire sector wereldwijd. Onze technische expertise omvat onder meer elektro- ELBIT SYSTEMS OF AMERICA optische systemen, radars, sensoren, antennes, processors, displays en aandrij- Gebouw 16 ving van guns. Systemen die van cruciaal LCW Locatie Rhenen belang zijn voor het operationele succes Utrechtse Straatweg 230 van verschillende zeer geavanceerde 3911 TX Rhenen wapenplatforms op de markt, zoals De JHMCS testopstelling zoals die op locatie Rhenen van het Logistiek Centrum Woensdrecht gebruikt wordt. de F-5, F-15, F-16, F-18, F-35, V-22, The JHMCS test position as used at the Rhenen site of the Woensdrecht Logistic Center. [email protected] AH-64, HH-60 en het Bradley Fighting Vehicle-pantservoertuig. 3.8 World Class Aviation Chileense studenten luisteren aandachtig naar de ervaringen van een F-16 instructeur. training; on-the-job training is provided by educational methods. Finally, we also Academy Students from the Chilean Air Force listening with great attention to the highly experienced WCAA instructors. collaborate closely with municipalities experiences of an F-16 instructor. and the Province by participating The World Class Aviation Academy We think along in several government projects and is a Dutch company that offers We not only provide tailor-made tech- initiatives. nology training in aircraft maintenance, tailor-made technology courses but also provide other services to our Aviolanda Woensdrecht in aircraft maintenance, intended customers: we ensure that their level of An example of cooperation with for professionals in the aviation technical English is suffi cient, we want municipalities and the Province is students to feel at home during their stay Aviolanda Woensdrecht; an integrated industry. We provide training for with us and we use the latest teaching area development project in which specific aircraft types, such as an techniques. Most importantly, we think planet, people and profi t projects F-16 or a Chinook. In addition, the along with our customers and are able enhance one another. Our training to switch quickly. Do you want to have institute is an important people- World Class Aviation Academy is adjustments made to the contents of the project for the development of the involved in other aviation-related course after it has started, to add extra area. We try to contribute to our lessons, or to expand the interpretation region by sending it qualifi ed aircraft courses like Human Factors or of leisure time? Our employees are more maintenance personnel. It will enhance Technical English. than willing to help out. the Dutch Maintenance, Repair & Overhaul position in the international Partnerships market. We have partnered up with commercial We currently work with several key parties as well as with the vocational companies in the aerospace sector such For further information about the 40 education sector to keep the quality of as Boeing, Terma and Eurocopter company, please take a look at training at a high level. Partnerships also Training Services. These companies see www.worldclassaviationacademy.com. allow us to tailor our courses exactly to our training centre as an opportunity to the wishes and requirements of customers. gain access to the European market and This collaboration makes our organization eventually even the world market. a unique concept in the aviation world. Furthermore, WCAA collaborates with CEO Peter Huis in ‘t Veld: ‘We believe several prestigious vocational institutes in a new way of doing business, which such as the Aircraft Maintenance & consists of sharing instead of competing.’ Training School. Both training institutes are members of the Aviation Training WORLD CLASS The start of the World Class Group. The World Class Aviation Academy AVIATION ACADEMY Aviation Academy provides type-specifi c courses to profes- The Dutch Ministry of Economic Affairs sionals working in the aviation industry, Aviolandalaan 35 refers to ‘maintenance’ - i.e. the mainte- the Dutch Provinces of Noord-Brabant Our courses whereas the Aircraft Maintenance & 4631 RV Hoogerheide nance sector - as one of the spearheads and Zeeland and by the European Fund The World Class Aviation Academy Training School provides a basic training of its economic development program. for Regional Development (EFRO). provides maintenance training aimed at to students at secondary vocational P.O. Box 38 One of the main reasons for this was the specifi c aircraft types; this is our Type schools who are starting their study of 4630 AA Hoogerheide growing scarcity of (aviation) engineers From its base in the south-western part Training. Our Type Training is designed Aviation Technology. The basic training The Netherlands in the Netherlands and in Europe. of the Netherlands, the Regional Training for trainee aircraft mechanics. of the Aircraft Maintenance & Training This has led to the foundation of World Centre in West Brabant supports the School has been certifi ed by EASA Tel. +31 (0)88 92 99 000 Class Maintenance. This program brings ambitions of World Class Maintenance All our ‘Type Training’ fi t very well with (Part-66 & Part-147). Another institute companies and knowledge institutions in and therefore established a new training the corporate strategy of the respective we cooperate with is the West-Brabant [email protected] maintenance in the Netherlands together centre for commercial technical mainte- (international) organizations, Defense or Regional Training Centre. www.worldclassaviationacademy.com in order to collaborate and innovate. nance education for the aviation sector: Civil. These courses include theoretical, These collaboration allow our company World Class Maintenance is supported by the World Class Aviation Academy. simulation-based training and practical to stay up-to-date with the latest 3.8 World Class Aviation Academy die wij bieden, passen uit stekend bij de Partnerschappen West-Brabant. Door deze samen werkings- bedrijfsstrategie van de respectieve (inter- Op dit moment werken we samen met verbanden kan ons bedrijf de nieuwste De World Class Aviation Academy is een Nederlands bedrijf die op maat nationale) organisaties, hetzij Defensie diverse belangrijke bedrijven in de lesmethoden bijhouden. gemaakte technologietrainingen op het gebied van vliegtuigonderhoud of civiel. Naast een theoretisch gedeelte luchtvaartsector, zoals Boeing, Terma Ten slotte werken we ook nauw samen omvatten deze trainingen ook een simu- en Eurocopter Training Services. Deze met gemeenten en de Provincie, door geeft, bedoeld voor professionals in de luchtvaartsector. We bieden latietraining en een praktijkgedeelte; bedrijven zien ons trainingscentrum deel te nemen aan diverse overheids- training voor specifieke vliegtuigtypen, zoals een F-16 of Chinook. zeer ervaren WCAA-docenten geven als een mogelijkheid om toegang tot projecten en -initiatieven. Daarnaast is de World Class Aviation Academy ook betrokken bij andere een training op de werkplaats zelf. de Europese markt, en op lange termijn zelfs tot de wereldmarkt, te krijgen. Aviolanda Woensdrecht trainingen betreffende luchtvaart, zoals Human Factors of Technisch Engels. Wij denken met u mee Daarnaast werken we samen met Een van de voorbeelden van deze We bieden niet alleen op maat gemaakte verschillende prestigieuze opleidings- samen werking met gemeenten en de We zijn een partnerschap aangegaan van Nederland steunt het regionale op- technologische trainingen omtrent het instituten zoals de Aircraft Maintenance Provincie is Aviolanda Woensdrecht; met commerciële partijen en met de leidingscentrum (ROC) voor West-Brabant onderhoud van vliegtuigen, we bieden & Training School. Beide opleidings- een integrale gebiedsontwikkeling beroepsopleidingensector om de kwaliteit de ambities van World Class Maintenance. onze klanten ook extra diensten; we instituten maken deel uit van de Aviation waarbij natuurontwikkeling, leefbaar- van onze trainingen op hoog niveau te Dit is de reden waarom het ROC in zorgen ervoor dat hun niveau van tech- Training Group. heidsprojecten en economische ont- houden. Dankzij deze partnerschappen West-Brabant de World Class Aviation nisch Engels voldoende is, we willen De World Class Aviation Academy biedt wikkeling elkaar versterken. zijn wij ook in staat om onze trainingen Academy, een nieuw trainingscentrum dat studenten zich tijdens hun verblijf typespecifi eke trainingen aan professio- Ons opleidingsinstituut is een belangrijke helemaal toe te snijden op de wensen voor commerciële technische onder- bij ons thuis voelen en we gebruiken de nals in de luchtvaartindustrie, terwijl de leefbaarheidsproject: “Ons opleidings- en eisen van onze klanten. Als gevolg houdsopleidingen voor de luchtvaart- allernieuwste lestechnieken. Maar wat Aircraft Maintenance & Training School instituur is een belangrijk leefbaarheids- van deze samenwerking is onze orga- sector, heeft opgericht. het belangrijkst is: we denken met onze een basistraining biedt aan studenten project voor de ontwikkeling van het nisatie een uniek concept in de lucht- klanten mee en beschikken over het op middelbare beroepsopleidingen die gebied.” We proberen een steentje vaartwereld. CEO Peter Huis in ‘t Veld: Onze trainingen vermogen om snel om te schakelen. aan een studie Luchtvaarttechnologie aan de regio bij te dragen door er “Wij geloven in een nieuwe manier Op de World Class Aviation Academy beginnen. De basistraining van de gekwalifi ceerd vliegtuigonderhouds- van zakendoen, die gericht is op delen worden onderhoudstrainingen gegeven die Wilt u de lesinhoud aanpassen terwijl Aircraft Maintenance & Training School personeel heen te sturen. Het vergroot 41 en niet op concurreren.” op specifi eke vliegtuigtypen zijn gericht; de training al is gestart, extra lessen heeft een EASA (Part-66 & Part-147) het aandeel van de Nederlandse MRO- dit is onze Type Training. Onze Type toevoegen, of een bredere interpretatie certifi cering. Een ander instituut waar sector in de internationale markt. Het begin van de World Class Training is ontworpen voor leerling vlieg- van de vrije tijd? Onze werknemers staan wij mee samenwerken is het ROC van Aviation Academy tuigmechaniciens. Alle Type Trainingen graag voor u klaar. Het Nederlandse Ministerie van Economische Zaken noemt ‘onderhoud’, de onderhoudssector als geheel dus, een van de speerpunten van het eco nomische ontwikkelingsprogramma. Een van de WORLD CLASS belangrijkste redenen hiervoor was de AVIATION ACADEMY toenemende schaarste aan (luchtvaart) technici in Nederland en Europa. Het heeft Aviolandalaan 35 geleid tot de oprichting van World Class 4631 RV Hoogerheide Maintenance, een programma dat bedrijven en kennis instituten op het gebied Postbus 38 van onderhoud in Nederland samen- 4630 AA Hoogerheide brengt om samen te werken en samen Nederland tot innovaties te komen. World Class Maintenance wordt gesteund door de Tel. 088 92 99 000 Nederlandse provincies Noord-Brabant en Zeeland en door het Europese Fonds De vestiging van de World Class Aviation Academy. [email protected] voor Regionale Ontwikkeling, het Europese The buildings of the World Class Aviation Academy. www.worldclassaviationacademy.com fonds voor regionale ontwikkeling. Vanuit de thuishaven in het zuidwestelijke deel 42

ROB STURM, DIRECTEUR BUSINESSPARK AVIOLANDA

“Het lijkt me geweldig als we onze krachten kunnen bundelen om van Aviolanda Woensdrecht een lucht- en ruimtevaartcentrum van wereldklasse te maken. Kom eens bij ons langs in Woensdrecht, overtuig uzelf en hopelijk mogen we u in de nabije toekomst begroeten als lid van onze familie. Wees welkom en wij bieden een oplossing voor al uw behoeften!”

ROB STURM, DIRECTOR BUSINESSPARK AVIOLANDA

“It would be great to combine our strengths and create a world-class centre of aviation and aerospace here in Aviolanda. Visit us here in Woensdrecht, convince yourself and hopefully you will be a member of our family in the near future. You are more than welcome and we will accommodate all your needs!” VESTIGERS INFORMATIE INFORMATION FOR FUTURE RESIDENTS

43 ERWIN SIMONS, CHIEF TECHNICAL OFFICER, VERSTEDEN TECHNIEK

4 WOENSDRECHT AND THE REGION “The De Kooi industrial estate is a fi ne location for our fi rm. Now the new bypass road has been fi nished, accessibility has improved greatly. Furthermore, When an (international) company decides to settle in Woensdrecht, it is also important to have good facilities relationships between the entrepreneurs are amiable and good.” for its employees and their families. What do Woensdrecht and the surrounding region have to offer in terms of business activity and infrastructure, education and recreation?

4.1 Woensdrecht’s business activity and infrastructure bypasses the center of Hoogerheide, has vel to the Province of Zeeland or the in- substantially improved the accessibility ternational train hub Roosendaal. Business activity in Woensdrecht aforementioned fi rms, include Contego Woensdrecht’s infrastructure of Aviolanda Woensdrecht and the various Approximately 900 companies are Packaging, the Police Academy School Woensdrecht has a strategic location in industrial estates and business parks in Within the municipality, a number of presently established in the municipality for Danger & Crisis Control and the southern part of the Netherlands, the municipality. bike routes are situated that create of Woensdrecht. The Chamber of Voestalpine Plastics Solutions. close to the Belgian border. There is a diverse connections to the provincial, Commerce has registered 1,700 Together, these companies offer em- good connection with the A58/A4 Aviolanda Woensdrecht is easily accessed regional and local level. On the one hand, companies, a large share of which ployment to almost 10,000 people. motorway in the direction of Antwerp by public transport. During morning and these routes form the main connections are single-employee companies. Large companies in the region include and Rotterdam. Aviolanda Woensdrecht is afternoon rush there are extra busses between and within the municipality’s Philip Morris Holland (Bergen op located in Hoogerheide, in the northern from Bergen op Zoom to Woensdrecht villages, on the other hand they connect Large companies that are established Zoom), Sabic Innovative Plastics part of the municipality of Woensdrecht. Air Base. The closest railway station is in these areas with the areas beyond. in Woensdrecht, in addition to the (Bergen op Zoom) and BASF (Antwerp). The construction of the N289 road, that Bergen op Zoom, from where trains tra-

JURGEN VAN KEULEN, MANAGING DIRECTOR, VAN KEULEN B.V.

“Ossendrecht is the village where I was born; a personal approach is what counts. Everyone knows our company. It’s near to: Zeeland, Antwerp, Bergen op Zoom, Roosendaal. It’s a nice place to work but also to enjoy the good life. Everyone is approachable and as a company or individual, you aren’t isolated.”

THE MUNICIPALITY OF WOENSDRECHT

The municipality of Woensdrecht consists of fi ve villages: Hoogerheide, Woensdrecht, Ossendrecht, Huijbergen and Putte.

The municipality has a total surface area of 10,000 ha (approximately 2,500 acres). It has a population of 21,690*

Contego Packaging. (*reference date: 1 January 2011) JURGEN VAN KEULEN, DIRECTEUR VAN KEULEN B.V.

“Ossendrecht is mijn geboortedorp, persoonlijkheid dat telt… Iedereen kent ons bedrijf. Het is overal dichtbij: Zeeland, Antwerpen, Bergen op Zoom, Roosendaal. Een fi jne plaats om te werken maar óók om Bourgondisch te genieten. Iedereen is aanspreekbaar en je bent geen losstaand bedrijf en individu.”

ERWIN SIMONS, TECHNISCH DIRECTEUR VERSTEDEN TECHNIEK

“Het industrieterrein ‘De Kooi’ is een prima locatie voor onze onderneming. Nu de nieuwe rondweg klaar is, is de bereikbaarheid enorm toegenomen. Verder is de onderlinge sfeer tussen de ondernemers gemoedelijk en goed te noemen.”

4 WOENSDRECHT EN DE REGIO

Wanneer een (internationaal) bedrijf zich besluit te vestigen in 45 Woensdrecht, dan is het ook van belang dat er goede voorzieningen zijn Politieacademie School voor Gevaar & Crisisbeheersing. voor haar werknemers en familie. Wat heeft Woensdrecht en de regio Police Academy Hazard and Crisis Control School. te bieden op het gebied van bedrijvigheid en infrastructuur, onderwijs en recreatie? in de noordelijke kern van de gemeente ligt een aantal fi etsroutes die zowel op routes vormen enerzijds de belangrijkste Woensdrecht, Hoogerheide. De aanleg provinciaal, regionaal en lokaal niveau verbindingen tussen en in de kernen, 4.1 Bedrijvigheid en infrastructuur Woensdrecht van de randweg N289 rondom de kern verschillende verbindingen maken. Deze als mede buiten de kernen. van Hoogerheide heeft de bereikbaar- Bedrijvigheid Woensdrecht In totaal bieden deze bedrijven heid van Aviolanda Woensdrecht en In de gemeente Woensdrecht zijn aan een kleine 10.000 mensen werk- de diverse bedrijventerreinen die de momenteel ca. 900 bedrijven gevestigd. gelegenheid. Enkele grote bedrijven gemeente kent aanzienlijk verbeterd. Bij de Kamer van Koophandel staan in de regio zijn Philip Morris Holland GEMEENTE WOENSDRECHT 1.700 bedrijven ingeschreven, hiervan (Bergen op Zoom), Sabic Innovative Aviolanda Woensdrecht is prima met het is een groot aantal zelfstandige zonder Plastics (Bergen op Zoom) en BASF openbaar vervoer te bereiken. Tijdens de De gemeente Woensdrecht bestaat uit vijf dorpskernen: personeel. (Antwerpen). spitsuren in de ochtend en de middag Hoogerheide, Woensdrecht, Ossendrecht, Huijbergen en Putte rijden er extra bussen vanaf Bergen op Enkele grote bedrijven in Woensdrecht, Infrastructuur Woensdrecht Zoom naar de vliegbasis Woensdrecht. De totale oppervlakte van de gemeente is: 10.000 ha (circa 2500 acre). naast de reeds genoemde uit de lucht- Woensdrecht is strategisch gelegen in Het dichtstbijzijnde treinstation bevindt Het inwoneraantal is 21.690* vaartsector, zijn: het zuiden van Nederland aan de grens zich in Bergen op Zoom, van hieruit gaan Contego Packaging, Politieacademie met België. Er is een goede ontsluiting er treinen richting de provincie Zeeland (*peildatum: 1 januari 2011) School voor Gevaar & Crisisbeheersing naar de A58/A4 richting Antwerpen en of Roosendaal, een (internationaal) en Voestalpine Plastics Solutions. Rotterdam. Aviolanda Woensdrecht ligt treinknooppunt. Binnen de gemeente 4.2 Living in Woensdrecht Woensdrecht means: living close to have been developed in this area, nature with all amenities within reach. making its considerably diverse. Large sections of the municipality of Woensdrecht consist of woodland and The municipality itself has fi ve villages, Ossendrecht is characterised by its ‘polders’. The Brabantse Wal (Brabant’s each with their own distinct identity: favourable location near Antwerp, Ridge), which winds its way through the Hoogerheide, Woensdrecht, Ossendrecht, good health care facilities and a rich municipality, creates an highly diverse Huijbergen and Putte. Hoogerheide, social life. The village of Putte has a landscape. The municipality is only a with a population of approximately special status, its location on the short distance from medium-sized and 8,200, is the largest of the lot and has Belgian border provides a special larger Dutch cities like Bergen op Zoom, the most facilities. Hoogerheide has a atmosphere in the village and high- Roosendaal and Breda. By the presence various living environments, including quality facilities. Additionely, shops Woonwijk Ste Marie in Huijbergen. of the rural landscape and its location residential area De Hoef. Various types in Putte are also open on Sundays. Residential area Ste Marie in Huijbergen. relative to these cities, living in of houses, with a variety of lot sizes,

Distance by car to Woensdrecht

Bergen op Zoom (province of Noord-Brabant) 11 km (6.8 mile) Roosendaal (province of Noord-Brabant) 21.5 km (13.4 mile) Etten-Leur (province of Noord-Brabant) 38 km (23.6 mile) Breda (province of Noord-Brabant) 46.5 km (28.9 mile) 46 Rotterdam (province of Zuid-Holland) 76.5 km (47.5 mile) Goes (province of Zeeland) 40 km (24.9 mile) Middelburg (province of Zeeland) 58 km (36 mile) Vlissingen (province of Zeeland) 61 km (37.9 mile) Antwerp (Belgium) 36 km (22.4 mile)

More information Buying a home To purchase an owner-occupied home in the region, you are advised to contact one of the local estate agents. www.makelaars.overzicht.nl

Renting a home To rent a home in the region, you are advised to contact a housing corporation or do an online search. - Woningstichting Woensdrecht +31 (0)164 61 33 13 “Landgoed Mattemburgh” - Stadlander (Bergen op Zoom) +31 (0)164 28 33 00 “Estate Mattemburgh” - www.huizenvinder.nl/huizen-te-huur/overzicht/noord-brabant 4.2 Wonen in Woensdrecht Woensdrecht altijd: wonen dichtbij woningtypen ontwikkeld met verschil- Afstand van Woensdrecht de natuur, met alle voorzieningen lende kavelgroottes, waardoor er De gemeente Woensdrecht bestaat binnen handbereik. een grote diversiteit in de wijk is. voor een groot deel uit bos en polders. Ossendrecht kenmerkt zich door een Bergen op Zoom (provincie Noord-Brabant) 11 km De Brabantse Wal, die zich door de In de gemeente zelf zijn vijf kernen gunstige ligging ten opzichte van Roosendaal (provincie Noord-Brabant) 21,5 km gemeente heen kronkelt, zorgt voor een gelegen, met ieder een eigen identiteit: Antwerpen, goede zorgvoorzieningen Etten-Leur (provincie Noord-Brabant) 38 km heel divers landschap. De gemeente Hoogerheide, Woensdrecht, en een rijk verenigingsleven Het dorp Breda (provincie Noord-Brabant) 46,5 km is gelegen op korte afstand van middel- Ossendrecht, Huijbergen en Putte. Putte heeft een bijzondere status, de Rotterdam (provincie Zuid-Holland) 76,5 km grote en grote Nederlandse steden als Hoogerheide is met circa 8200 inwoners ligging op de grens met België zorgt Goes (provincie Zeeland) 40 km Bergen op Zoom, Roosendaal en Breda. de grootste kern en kent de meeste voor een bijzondere sfeer in het dorp Middelburg (provincie Zeeland) 58 km Door de aanwezigheid van het buiten- voorzieningen. De kern kent diverse en voor een goed voorzieningenniveau. Vlissingen (provincie Zeeland) 61 km gebied, en de ligging ten opzichte woonmilieus, waaronder de woonwijk Bovendien zijn in Putte de winkels ook Antwerpen (België) 36 km van de steden, betekent wonen in De Hoef. In de wijk zijn verschillende op zondag open.

47 Wonen in de gemeente Woensdrecht is altijd dicht bij de natuur. Living in the Municipality of Woensdrecht is living close to nature always.

Meer informatie Kopen van een woning Voor een koopwoning in de regio kunt u het beste een lokale makelaar benaderen. www.makelaars.overzicht.nl

Huren van een woning Voor het huren van een woning kunt u een woningstichting benaderen of online zoeken. - Woningstichting Woensdrecht 0164 61 33 13 - Stadlander (Bergen op Zoom) 0164 28 33 00 Luchtfoto woonwijk De Hoef in Hoogerheide - www.huizenvinder.nl/huizen-te-huur/overzicht/noord-brabant Aerial photograph of residential area De Hoef in Hoogerheide. 4.3 Education in Woensdrecht The school does not organize this child Secondary education (havo) and university preparatory Senior secondary vocational education care itself, but is responsible for an Preparatory secondary vocational education (vwo)) are found in Bergen (MBO), higher professional education Educational facilities in Woensdrecht effective connection between its education (vmbo) is available in op Zoom. Many schoolchildren from the (HBO) or university education extend hroughout the villages. educational program and the child Hoogerheide and Ossendrecht. municipality of Woensdrecht who attend For students attending MBO, HBO or care program. Child care before and secondary education in Bergen op Zoom university-level education, there are Facilities for both young and old after school hours is organized by a Other forms of secondary education go to school by bike. However, there are good train connections from Bergen are found in our own municipality child care organization. (senior general secondary education also good bus connections. op Zoom to a variety of educational and nearby cities. institutions in the region: • There is a wide range of MBO programs Preschool and early-school education in the region. For example, MBO It’s best to start early with the fi ght schools can be found in Bergen op against and prevention of language Zoom, Roosendaal, Etten-Leur, Breda, defi ciencies. For that reason, there Tilburg and Goes. The umbrella needs to be a comprehensive offer in organization for these institutions is preschool and early-school education ROC West-Brabant or ROC Zeeland. for young children who are in the target • Universities of applied science group. The preschools within the (HBO institutions) in the region municipality of Woensdrecht have can be found in, among other developed a Tutor Program especially places, Breda and Tilburg (e.g. Avans for these children that devote customized Hogescholen, Fontys Hogescholen, attention on a weekly basis, attention NHTV) and Middelburg and that is attuned to the needs of the Vlissingen (e.g. Hogeschool Zeeland, 48 individual child. Roosevelt Academy). • Various universities that are easy to This program has been implemented reach by public transport from the throughout the municipality in region are found in Tilburg, Rotterdam all preschool facilities within the and Eindhoven (Tilburg University, municipality of Woensdrecht. Erasmus University Rotterdam and Eindhoven University of Technology). Primary education Boven: Sneeuwpret in de winter. Onder: Een gps- Each village has one or more primary speurtocht in een van de Woensdrechtse bossen. schools, as well as preschool and after- Above: Enjoying the winter snow. school care facilities. Each village strives Below: A search party guided by GPS in one of to organize collaboration between the woods of Woensdrecht. (preschool) education, child care, health International care and sports/cultural clubs (the so-called Brede School concept). Education • Foundation for International Pre-school and after-school child care (BSO) Education in The Netherlands: Some children visit a child care facility www.sio.nl before or after school hours (BSO). • International school Breda: These facilities cater for children of www.isbreda.nl working parents. The effective connection • International school of education and child care make it De natuurgebieden in Woensdrecht zijn een ware ontdekking voor kinderen. Antwerp (Belgium): easier for parents to combine work The nature reserves of Woensdrecht are a true revelation for kids. www.ais-antwerp.be and the care for their family. You can consult the options with theschool. Schaatsen in de winter. Ice-skating in winter.

Opening van de Brede School te Hoogerheide. 49 Opening of the ‘Brede School’ at Hoogerheide.

4.3 Onderwijs in Woensdrecht krijgen, toegespitst op de behoefte van gaan. Deze opvang is voor kinderen van die voortgezet onderwijs volgen in Bergen • Hogescholen in de regio zijn onder het individuele kind. Dit programma ouders die werken. Een goede aansluiting op Zoom gaan hier op de fi ets naartoe. andere te vinden in Breda en Tilburg Onderwijs in Woensdrecht strekt zich is gemeentebreed uitgezet op alle van onderwijs en opvang maakt het Er zijn echter ook goede busverbindingen. (bijvoorbeeld Avans Hogescholen, uit over alle kernen. Voorzieningen voor voorschoolse voorzieningen binnen voor u gemakkelijker om werk en zorg Fontys Hogescholen, NHTV) en in jong en oud zijn er ofwel in onze eigen ge- de gemeente Woensdrecht. voor het gezin te combineren. U kunt MBO, HBO of universiteit Middelburg en Vlissingen (bijvoorbeeld meente ofwel in naburig gelegen steden. met de school overleggen wat de Voor leerlingen die naar het MBO, HBO Hogeschool Zeeland, Roosevelt Basisonderwijs mogelijkheden zijn. De school verzorgt of de universiteit gaan zijn er goede Academy). Voor- en vroegschoolse educatie (vve) Elke dorpskern heeft één of meerdere de opvang niet zelf, maar is wel verant- treinverbindingen vanuit Bergen op • Een aantal universiteiten die goed Met het bestrijden en voorkomen van basisscholen, en voorzieningen voor voor- woordelijk voor een goede aansluiting Zoom naar diverse onderwijsinstellingen met het openbaar vervoer te bereiken taalachterstanden kun je niet vroeg en naschoolse opvang. In elke kern wordt tussen onderwijs en opvang. De buiten- in de regio: zijn vanuit de regio zijn te vinden genoeg beginnen. Daarom moet er in gestreefd naar samen werking tussen schoolse opvang wordt verzorgd door in Tilburg, Rotterdam en Eindhoven 2011 een dekkend aanbod zijn van (voorschoolse) educatie, opvang, zorg een kinderopvangorganisatie. • Er is een groot aanbod van MBO (Universiteit van Tilburg, Erasmus voor- en vroegschoolse educatie (vve) en verenigingen voor sport en cultuur opleidingen in de regio. Zo zijn er Universiteit in Rotterdam en de voor jonge kinderen die tot de doel- (het zogenaamde Brede School concept). Voortgezet Onderwijs onder andere MBO-scholen te vinden Technische Universiteit Eindhoven). groep behoren. De peuterspeelzalen Vmbo-onderwijs is er in Hoogerheide in Bergen op Zoom, Roosendaal, binnen de gemeente Woensdrecht Kinderopvang na schooltijd, en Ossendrecht. Andere vormen van Etten-Leur, Breda, Tilburg en Goes. hebben speciaal voor deze kinderen buitenschoolse opvang (BSO) voortgezet onderwijs (Havo en Vwo) Het overkoepelend orgaan hiervoor het Tutorprogramma ontwikkeld waarbij Er zijn kinderen die voor of na schooltijd zijn aanwezig in Bergen op Zoom. Veel is het ROC West-Brabant of het de kinderen wekelijks aandacht op maat naar de buitenschoolse opvang (BSO) scholieren uit de gemeente Woensdrecht ROC Zeeland. 4.4 Recreation in Woensdrecht this passion on the many bike paths and monuments. A perfect way to discover bike routes that traverse the municipality’s them is to consult the special guidebook, Woensdrecht is a green municipality woodlands and countryside. But you which lists a variety of monument and located on the Brabant Ridge, an area can also discover the area’s rich cycling art tours for each village. You can follow that is suitable for active recreation. history, or indeed take part in it, by these routes on foot or by bike. Woensdrecht is situated between attending one of the many organized Bergen op Zoom and Antwerp on the cycling events, such as the Grote Prijs Every year, wide varieties of events one hand and Zeeland and Breda on Adrie van der Poel Hoogerheide. are organized in the municipality of the other. Woensdrecht’s natural It was a great day for the region when Woensdrecht. Besides the popular surroundings provide an attractive the Tour de France passed through the cycling events, you can also enjoy backdrop for living, but particularly area on 4 July 2010. cultural events. Popular events held for active leisure pursuits. in the municipality include carnival, Highlights include cycling, bicycle Culture and events (year) markets, fun fairs and walking racing and off-road cycling, as well The municipality of Woensdrecht boasts events. as walking or horse-riding. a large number of historic buildings and Ontspannen wandelen... Going for a relaxed walk or….. The municipality also has a variety of clubs, active in a range of areas, including sports, culture, the fi ne arts and drama. In addition, there are clubs and venues for a wide variety of sports: Molen Johanna. football, swimming, baseball, martial arts, Mill Johanna. bowling, athletics, billiards, badminton, 50 gymnastics, equestrian sports and far more besides. Woensdrecht itself has a number of museums and Hoogerheide a theatre hall. In the direct vicinity there are still more theatres, museums, concert halls and cinema theatres (Bergen op Zoom, Roosendaal and Antwerp).

For a comprehensive overview of all the clubs found in Woensdrecht, you are best advised to consult Woensdrecht’s municipal guide, which can also be found online at http://woensdrecht.smartmap.nl. For a complete overview of the possibilities in the areas of tourism and recreation, please contact the Brabantse Wal Tourist Offi ce: www.vvvbrabantsewal.nl.

Cycling tourism ... of paardrijden. Living in Woensdrecht, one soon discovers … horseback-riding. that local residents are passionate about cycling. As a cyclist, you can experience 4.4 Recreatie in Woensdrecht Voor alle mogelijkheden op toeristisch en recreatief gebied neemt u Woensdrecht is een groene gemeente contact op met VVV Brabantse Wal: op de Brabantse Wal, waar actief www.vvvbrabantsewal.nl. gerecreëerd kan worden. Woensdrecht is gelegen tussen Bergen op Zoom Wielertoerisme en Antwerpen enerzijds en Zeeland Wie in Woensdrecht woont, ervaart en Breda anderzijds. De natuurrijke dat inwoners een hart hebben voor omgeving van Woensdrecht is mooi om de wielersport. Dit ervaar je als fi etser in te wonen en vooral om actief in te met de vele fi etspaden – en routes recreëren. In het bijzonder om te fi etsen, in de bosrijke omgeving en op het wielrennen of mountainbiken, maar ook platteland. Maar ook door de rijke om te wandelen of paardrijden. wieler historie te ontdekken en door deel te nemen of te kijken bij de vele Er zijn ook tal van verenigingen op diverse georganiseerde wielerevenementen gebieden. Zo zijn er verenigingen op het zoals de Grote Prijs Adrie van der Poel gebied van sport, cultuur, kunst en toneel. Hoogerheide. De doorkomst van de Ook voor de meest uiteen lopende sporten Tour de France op 4 juli 2010 was een zijn er verenigingen en accommodaties mooie belevenis voor de regio. Wereldkampioenschap veldrijden in Hoogerheide. te vinden: voetbal, zwemmen, honkbal, World championship field riding in Hoogerheide. vechtsporten, bowling, atletiek, biljarten, Cultuur en evenementen badminton, gymnastiek, paardensport Gemeente Woensdrecht heeft daarnaast en nog veel meer. Woensdrecht zelf ook vele monumenten. De ideale manier kent diverse musea en in Hoogerheide om deze monumenten te ontdekken is 51 is er een theaterzaal. In de directe aan de hand van het routeboekje met om geving zijn nog meer theaters, musea, monumenten- en kunstroutes per kern. concert zalen en ook bioscopen te U kunt de routes per fi ets of wandelend vinden (Bergen op Zoom, Roosendaal volgen. Jaarlijks vinden er vele evene- en Antwerpen). menten plaats in de gemeente Woensdrecht. Naast de populaire wieler- Voor een volledig overzicht van alle evenementen, zijn er culturele evenement- verenigingen kunt u het beste de en waar u zich kunt vermaken. gemeentegids van Woensdrecht Een aantal drukbezochte evenementen raadplegen, dit kan ook digitaal hiervan zijn carnaval, (jaar)markten, via: www.woensdrecht.smartmap.nl. kermissen en wandeltochten.

Carnavalsoptocht met praalwagens. Fietsend langs een grenspaal met België. Carnival parade with colourful floats. Cycling along a Dutch/ Belgian border pole. DUTCH AEROSPACE INDUSTRY

10 REASONS TO INVEST IN Strong focus on R&D and innovation AVIOLANDA 10 In terms of capacity for innovation, quality of scientifi c research THE DUTCH AEROSPACE INDUSTRY insti tutions, and availability of the latest technology, the Netherlands WOENSDRECHT is among the best countries in Europe*. Companies in the Netherlands Preferable location benefi t from the presence of R&D and innovation centers, and both 1 Proximity to markets and customers: the Netherlands is located in public and private centers of excellence. Aviolanda Woensdrecht the centre of the three largest economies is Europe: Germany, the is an ambitious area United Kingdom and France. 95% of Europe’s major markets can *Source: The Global Competitiveness Report 2010-2011, World Economic Forum development project be reached within 24 hrs. with a sustain able 2 Gateway to Europe: with expansive infrastructure and logistics service focus, to strengthen providers, and the best connected airport for aerospace in Europe, the Netherlands serves as a gateway to the European market. PROVINCE OF NOORD-BRABANT the current cluster and let Woensdrecht Strong aerospace clusters Strengths become the European 3 Strong clusters: in the fi elds of main tenance, repair & overhaul • Noord-Brabant is situated on important logistics corridors Center for aviation-related (civil and military), spare parts & logistics, composites, in North-West Europe. MRO. and training & knowledge. • Many logistics service providers present, and hubs of airfreight carriers within 2 hours. 4 Presence of major international aero space companies. • Presence of Dutch Institute for Advanced Logistics (R&D, innovation). • Noord-Brabant has the most R&D activities and spending Attractive business climate in the Netherlands (>2.5 bn). 5 Business friendly regulations, streamlined permitting process, and fl exible labor laws for EU standards. Strengths 6 Favorable tax climate: highly competitive corporate tax rate, • Woensdrecht is considered to be the centre of excellence in a wide tax treaty network, and 30% tax ruling for expatriates. the fi eld of military MRO; headquarters and main MRO-hub for the Royal Netherlands Airforce. 7 Aerospace tradition and expertise in the Netherlands. • Presence of Logistics Center Woensdrecht; the LCW performs logistics activities as well as system integration, MRO, and upgrade activities. 8 Skilled, fl exible, and multi-linguistic workforce: productivity and • Suffi cient facilities available at relatively low costs for international added value is among the highest of Europe. In view of the future: OEMs, MRO companies and innovative start-ups. more than 4,000 students are active in aero space education in • Presence of Fokker Services and Fokker Elmo the Nether lands. There is a wide range of Master programs on (tradition & expertise). top universities, to lower vocational training at state of the art • Main offi ce of the World Class Aviation Academy academies. 87% of the Dutch population can speak English. (MLE-147, JAR/EASA-147 approval). • European Regional Support Center for 9 Cooperative and effi cient customs, and VAT deferment: in contrast JSF engines and maintenance. with other EU member states, the Netherlands has instituted • Close cooperation with OEMs a system that provides for deferment of VAT at the time of import. at the airport (e.g. Terma).

Source: N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij (BOM), P.O. Box 3240, 5003 DE Tilburg, The Netherlands, Tel. +31 (0)88 8311120, Fax +31 (0)88 8311121, www.bom.nl

[email protected] www.aviolanda.nl