133122-2 Den Haag z-card wandelingen 2013_z-fold omslag 03-09-13 12:17 Pagina 19 Tweehonderd jaar Koninkrijk Een wandeling door de geschiedenis van het Huis van Oranje-Nassau 133122-2 Den Haag z-card wandelingen 2013_z-fold 297 x 490 mm 03-09-13 12:16 Pagina 19

Buitenhof Binnenhof/Buitenhof Kneuterdijk 8 Kneuterdijk 20–22 1 Standbeeld koning 2 Mauritstoren 3 Huis van Van Hogendorp 4 Paleis Kneuterdijk Tweehonderd jaar Koninkrijk Willem II Op de hoek van het Binnenhof staat de Maurits - Door de economische malaise en de Franse Dit voormalige stadspaleis werd in 1716 gebouwd Op de hoek van de Hofvijver, schuin voor de toren. Deze toren werd rond 1585 gebouwd in dienstplicht voor inwoners van Nederland nam de als woonhuis in opdracht van een graaf. In 1816 Stadhouderspoort, staat een standbeeld van opdracht van prins Maurits, die zijn vader Willem onvrede over het Franse bestuur snel toe. De kwam het gebouw in koninklijk bezit; het was Een wandeling door de geschiedenis van het Huis van Oranje-Nassau koning Willem II. Tijdens de slag bij Waterloo van Oranje als stadhouder was opgevolgd. De nederlaag van Napoleon in oktober 1813 bij Leip- een huwelijksgeschenk voor kroonprins Willem II in 1815 had hij tegen de Fransen gevochten. hoogte van de toren diende vooral ter vergroting zig was een teken aan de wand: het was tijd voor en Anna Paulowna. Het werd in de jaren In de jaren 2013–2015 viert Nederland het tweehonderdjarige bestaan van het Koninkrijk. In 1813 kwam Hij raakte toen gewond en zijn paard Wexy van de stadhouderlijke status, maar bleek later een nieuw begin. De Nederlandse orangist Gijs- 1817–1820 uitgebreid tot een modern paleis. er een einde aan de Franse overheersing van Nederland. Twee jaar later werd Nederland officieel een sneuvelde. Willem was zo aan het beest ver- ook een praktisch voordeel te hebben. Zo werd bert Karel van Hogendorp ontwikkelde plannen Er kwam een grote balzaal, waar onder meer koninkrijk. Deze wandeling voert langs vele locaties die een rol speelden of spelen in de tweehonderd - knocht dat hij het liet opzetten; vandaag de dag het gebouw in de achttiende eeuw voorzien van voor een voorlopige regering. Hij vond dat de grote feesten en muzikale soirees werden gehou- jarige geschiedenis van het koninkrijk: van monumenten via woonhuizen en paleizen naar zalen en staat Wexy in de Koninklijke Stallen van paleis een observatorium, van waaruit astronomische Oranjes weer een rol moesten spelen in dit land. den. De plaquette in de muur herinnert aan het gebouwen op of in de omgeving van het Binnenhof. Noordeinde. Als dank voor zijn inzet bij Water- waarnemingen konden worden verricht. Aan het Tegelijkertijd schreef hij een ontwerp voor een overleg tussen koning Willem II en zijn adviseurs In de zestiende eeuw werd Willem van Oranje door de Spaanse koning Filips II aangesteld als stadhouder loo kreeg de kroonprins van de Nederlandse begin van de negentiende eeuw kreeg de Maurits- nieuwe grondwet. Samen met Frans Adam van over de herziening van de grondwet in 1848, dat van een aantal Nederlandse gewesten. Willem was graaf van Nassau en prins van Orange, dat in Zuid- bevolking Paleis Soestdijk aangeboden. In 1816 toren bovendien een optische telegraaf, waarmee der Duyn van Maasdam en Leopold van Limburg in dit gebouw plaatsvond. De macht van de Frankrijk lag. Het Huis van Oranje zou daarna nog vele stadhouders leveren. Toen Franse troepen in 1795 trouwde hij met Anna Paulowna, de zuster van razendsnel informatie kon worden verstuurd naar Stirum vormde hij een soort driemanschap dat in koning werd ingeperkt en het parlement kreeg tezamen met de anti-Oranjegezinde patriotten de Nederlandse grenzen overtrokken, vluchtte de laatste de Russische tsaar Alexander I. In 1840, een de zuidelijke gewesten van het koninkrijk, die stilte de machtsovername voorbereidde. Zijn huis meer te zeggen. In dat jaar werd ook de zoge- stadhouder Willem V hals over kop naar Engeland. De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden moest jaar na de Nederlandse erkenning van de onaf- overigens erg ontevreden waren over het beleid stond op deze plek. noemde ministeriële verantwoordelijkheid inge- plaatsmaken voor de Bataafse Republiek. Aan deze republiek kwam in 1806 een einde, toen keizer hankelijkheid van België, volgde hij zijn vader van koning Willem I. voerd. De grondwet van 1848 is geschreven door Napoleon zijn broer Lodewijk als koning van Holland aanstelde. In 1810 werd ons land zelfs ingelijfd bij Willem I op als koning der Nederlanden. In de liberale politicus Johan Rudolph Thorbecke. Frankrijk en gereduceerd tot een Frans departement aan de Noordzee. Na de val van Napoleon streefden 1849 overleed hij. de Europese grootmachten naar de vorming van een krachtig bolwerk ten noorden van Frankrijk. Er werd De Mauritstoren op de hoek van de Hofvijver en het een nieuw land gecreëerd, dat bestond uit de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden (het latere België). Buitenhof (foto: Bob Karhof). En er kwam een Nederlandse koning: Willem I, een telg uit het Huis van Oranje-Nassau.

Noordeinde 68 Noordeinde 5 Paleis Noordeinde 6 Standbeeld Willem van Oranje

Wappert de koninklijke standaard? Dan bevindt centrale rol. Vanaf dit punt vertrekt de Gouden Graaf Willem van Nassau verkreeg de titel prins de koning zich op Nederlands grondgebied. Koets met de koning naar de Ridderzaal op het van Oranje van zijn neef René van Chalon. Deze Oorspronkelijk stond op deze plek een landhuis Binnenhof, waar hij de troonrede voorleest. Na stierf kinderloos en liet titel en bezittingen na uit 1533, dat in 1640 in opdracht van stadhou- terugkomst zwaaien leden van het Koninklijk aan Willem. Orange in Zuid-Frankrijk was al der prins Frederik Hendrik naar ontwerp van Huis vanaf het balkon de verzamelde menigte sinds 1163 een prinsdom in handen van het Huis Jacob van Campen ingrijpend werd verbouwd. toe. Verder bieden nieuwe ambassadeurs op van Chalon. Hier komen ook de spreuk ‘Je main- Hij deed dit voor zijn moeder, Louise de paleis Noordeinde na hun benoeming in Neder- tiendrai’ en de jachthoorn vandaan, die nog Coligny, de vierde vrouw en weduwe van prins land hun geloofsbrieven aan de koning aan. Ook steeds in het wapen van de Oranjes staat. Willem van Oranje. Later, na de inhuldiging van worden gesprekken met adviseurs doorgaans Willem van Oranje-Nassau kennen we vooral als koning Willem I in 1815, vond opnieuw een hier gehouden. Maar de beëdiging van nieuwe Willem van Oranje. Zijn ruiterstandbeeld staat grootscheepse verbouwing plaats. Van ministers vindt plaats in Huis ten Bosch, het met de voorzijde naar Paleis Noordeinde. Een 1817–1840 diende Paleis Noordeinde als win- woonpaleis van de koning. dergelijk standbeeld stond echter altijd met de terpaleis voor koning Willem I, later ook voor rug naar het paleis waar het bij hoorde: het koning Willem III en koningin Wilhelmina, die beeld van Willem van Oranje hoorde oorspronke- hier in 1880 werd geboren. Van 1984 tot 2013 lijk dan ook niet bij Paleis Noordeinde, maar bij was Noordeinde het werk paleis van koningin een verdwenen paleis van Willem II aan de Beatrix. Nu houdt koning Willem-Alexander hier andere kant! kantoor. De ondertekening van wetten en rege- Paleis Noordeinde met standbeeld van Willem van Oranje ringsbesluiten vindt dikwijls in Paleis Noord- Paleis Kneuterdijk, waar koning Willem II heeft gewoond. (foto: Nationale Beeldbank/Ad Vermeulen). einde plaats. En op Prinsjesdag, de derde dins- Nu zit hier de Raad van State (foto: Jan Dirk Gerritsen). dag van september, speelt het paleis een

PRINSE

HOUTSTRAAT PLEIN Paleisstraat Paleisstraat Plein 1813 14 LANGE LANGE TOERNOOIVELD

POTEN 15 SPUI VOORHOUT Gotische Zaal Standbeeld Monument Plein 1813 LANGE VIJVERBERG 7 8 9 KONINGINNEGRACHT 13 KORTE 16 koningin Wilhelmina 17 18 12 11 BINNENHOF

DENNEWEG HOFWEG Tegenover Paleis Noordeinde staat een negen- Vlak voor de Gotische Zaal staat een bronzen Tussen Paleis Kneuterdijk en de Kloosterkerk ligt 19 20 tiende-eeuws gebouw: de Gotische Zaal. Het is beeld van koningin Wilhelmina. Tijdens de de Parkstraat. In het verlengde van deze straat HOGE LANGE

LANGE KAZERNESTRAAT NIEUWSTRAAT VIJVERBERG in opdracht van koning Willem II in neogotische Tweede Wereldoorlog was zij de stem en het sym- ligt–in de verte–het monument Plein 1813. Het

VOORHOUT 2 DR 1 . 10 stijl gebouwd. Koning Willem II was namelijk bool van Nederland. Via Radio Oranje sprak zij herinnert aan de overwinning op Napoleon en KUYPERSTRAAT BUITEN erg onder de indruk van deze bouwstijl, die haar landgenoten vanuit Engeland regelmatig het herstel van de onafhankelijkheid van Neder- HOF Omslag voorzijde BUITENHOF hij kende uit zijn studietijd in Oxford. De toe. Het standbeeld werd in 1968, twintig jaar na land. Op het monument staat richting stad GRAVESTRAAT HALSTRAAT Gotische Zaal was bestemd voor zijn schilderij- haar aftreden, vervaardigd door Charlotte van koning Willem I, die de eed op de grondwet

KNEUTERDIJK enverzameling met werken van Rembrandt, Pallandt. Zij wordt beschouwd als een van de aflegt. Aan de andere kant staat het drieman-

3 HOOGSTRAAT GROENMARKT MAUR Rafaël, Michelangelo, Titiaan en Rubens. belangrijkste Nederlandse beeldhouwsters van schap dat de terugkeer van de Oranjes voor -

4 HEULSTRAAT ITSKADE Deze werken heeft de familie later moeten verko- de twintigste eeuw en gaf les aan prinses Beatrix. bereidde: Gijsbert Karel van Hogendorp, Frans

NOORDEINDE (Leesrichting als PARKSTRAAT 7 pen om de schulden van Willem II af te betalen. Adam van der Duyn van Maasdam en Leopold

MOLE

binnenwerk) NSTRAAT De zaal wordt nu onder meer gebruikt voor Tip U kunt achter Paleis Noordeinde de paleistuin bezoe- van Limburg Stirum. Aan weerszijden staan SOPHIALAAN 8 6 NASSAULAAN muziekuitvoeringen. Koning Willem II ontwierp ken. Om daar te komen loopt u de Molenstraat (zijstraatje vrouwen als personificatie van godsdienst en 5 NOORDEINDE ook nog een marmeren zaal, diverse galerijen, van Noordeinde, links van het paleis) in en gaat u de eer- geschiedenis. Bovenop het monument staat de

PRINSESTRAAT twee torens en een poortgebouw in Engelse ste straat weer rechts, waar u de ingang van de paleistuin Nederlandse maagd. PALEISTUIN neogotische stijl. Op de Gotische Zaal na werden vindt. De tuin is tegenwoordig een gewoon stadspark. 9 deze vanwege de slechte bouwkundige staat al Stadhouder Frederik Hendrik liet deze tuin in 1609 aan- in 1879 afgebroken. Monument Plein 1813, met zicht op koning Willem I leggen. Aan het andere einde van de paleistuin bevinden Tip Let u op de route vanaf Noordeinde langs het Lange ALEXANDERSTRAAT (foto: ministerie van Binnenlandse Zaken en zich de Koninklijke Stallen. Daar staan de paarden en rij- Voorhout even op de gouden kroontjes die bovenop de Koninkrijksrelaties). tuigen van het Koninklijk Huis, waaronder ook de Gouden lantaarnpalen zitten om de route van de koets aan te JAVASTR Koets, die alleen op Prinsjesdag wordt gebruikt. geven. ZEESTRAAT INSESSEWAL

133122-2 Den Haag z-card wandelingen 2013_z-fold 297 x 490 mm 03-09-13 12:16 Pagina 20

Lange Voorhout 34 Lange Voorhout 19 Lange Voorhout 54–56 Lange Voorhout 74 10 Hoge Raad der 11 Huis van 12 Hotel Des Indes 13 Paleis Lange Voorhout Nederlanden Van Limburg Stirum

Dit voormalige stadspaleis werd in 1734–1736 Dit gebouw is in 1858 opgetrokken als paleis Het Paleis Lange Voorhout is in 1764 gebouwd gebouwd in opdracht van een geëmancipeerde In 1813 kwam er een einde aan de Franse bezet- voor baron Van Brienen, een persoonlijk advi- door architect Pieter de Swart voor een Friese zakenvrouw: Adriana Margaretha Huguetan. ting van Nederland. Het woonhuis van Leopold seur van koning Willem III. Enige tijd na zijn gedeputeerde. In 1811 bezocht keizer Napoleon Vanaf 1813 heeft het tijdelijk dienst gedaan als van Limburg Stirum functioneerde in die dagen dood werd het pand verkocht en omgevormd tot Den Haag en bracht een nacht door in het paleis. paleis voor koning Willem I, omdat paleis Noord- als een soort regeringscentrum. Op 17 november luxe hotel met verfijnde élégance. Rond de eeuw- Bij die gelegenheid verleende de keizer Den einde werd verbouwd. Van 1819 tot 1982 was de 1813 riep het driemanschap een nieuwe rege- wisseling werden op initiatief van de Russische Haag de eretitel ‘goede stad van het keizerrijk’. Koninklijke Bibliotheek hier gevestigd. Sinds ring uit. Prins Willem Frederik van Oranje- tsaar Nicolaas II (en op uitnodiging van konin- Tegen het einde van de negentiende eeuw stond 1988 is het gebouw in gebruik bij de Hoge Raad Nassau, de zoon van de in 1795 naar Engeland gin Wilhelmina, die familiebanden met de tsaar het Paleis Lange Voorhout veelal leeg, totdat het der Nederlanden, het hoogste orgaan van de gevluchte stadhouder Willem V, zou hoofd van had), in Den Haag twee internationale vredes- door koningin Emma, vrouw en later weduwe rechterlijke macht in Nederland. De belangrijk- die regering moeten worden. Den Haag werd conferenties gehouden. Daarmee werd het hotel van koning Willem III, werd gebruikt als winter- ste taak van de Hoge Raad is de cassatierecht- oranje versierd. Op 30 november 1813 zette pas echt op de kaart gezet, want vele regerings- paleis. Koningin Juliana richtte het gebouw ver- spraak op het gebied van het burgerlijk recht, Willem Frederik in Scheveningen voet op Neder- leiders en diplomaten vonden in het hotel een volgens in als haar werkpaleis. Paleis Lange het strafrecht en het belastingrecht. De Hoge landse bodem. In het huis van Van Limburg passende ambiance. In het hotel hebben sinds- Voorhout werd toen zowel vertrek- als eindpunt Raad onderzoekt niet of de feiten die de lagere Stirum werd hij welkom geheten. Op 30 maart dien vele beroemdheden geslapen, onder wie van de koninklijke stoet op Prinsjesdag. rechter heeft vastgesteld juist zijn, maar of het 1814 werd Willem I in de Nieuwe Kerk te Amster- Paul Kruger, Winston Churchill, Dwight D. Eisen- Sinds 2002 is het museum ‘Escher in het Paleis’ recht op de juiste manier is toegepast. dam ingehuldigd tot soeverein vorst. Op 16 hower, de Rolling Stones en Prince. Op 23 hier gevestigd. maart 1815 nam hij de koningstitel aan. Daar- Het Kabinet van de Koning, dat de koning ondersteunt januari 1931 overleed de beroemde balletdanse- mee was Willem I de eerste Oranjekoning bij de uitoefening van zijn staatsrechtelijke taken res Anna Pavlova in hotel Des Indes. Op Prinsjesdag rijdt de koning in de Gouden Koets van Paleis Noordeinde van Nederland. (foto: ministerie van Binnenlandse Zaken via het Lange Voorhout naar de Ridderzaal (foto: Nationale Beeldbank). en Koninkrijksrelaties).

Korte Voorhout 3 Korte Vijverberg 3 Korte Vijverberg 8 Binnenhof 19 14 Koninklijke 15 Kabinet van de Koning 16 Mauritshuis 17 Ministerie van Schouwburg Algemene Zaken ProDemos informeert burgers over de democratische rechtsstaat en stimuleert hen om hierin een actieve rol te De Koninklijke Schouwburg is de enige schouw- Als u een brief schrijft aan de koning, waar komt Het Mauritshuis is één van de drukst bezochte Het ministerie van Algemene Zaken, het ministe- spelen. Om zoveel mogelijk mensen bij de politiek te betrekken, werkt ProDemos op gemeentelijk, provinciaal burg in Nederland met het predicaat ‘Koninklijk’. hij dan terecht? Hier, op Korte Vijverberg 3. musea van Den Haag, met onder andere Het rie van de minister-president van Nederland, is en landelijk niveau. In 1804 opende de schouwburg haar deuren. Eén van de taken van het Kabinet van de Koning meisje met de parel en Gezicht op Delft van met ongeveer 400 medewerkers veruit het klein- Oorspronkelijk bestemd als paleis voor de is namelijk het afhandelen van verzoekschriften Vermeer en De anatomische les van dr. Nicolaes ste ministerie. Eén van de diensten is de Rijks- Uitgave zwager en zuster van stadhouder Willem V, heeft van burgers. Het Kabinet van de Koning zorgt in Tulp van Rembrandt. Het pand is van oorsprong voorlichtingsdienst. Het achthoekige torentje op ProDemos–Huis voor democratie en rechtsstaat het lange tijd onafgemaakt leeggestaan, totdat algemene zin voor de ambtelijke ondersteuning een zeventiende-eeuws stadspaleis, gebouwd de hoek van het Binnenhofcomplex is wel het Hofweg 1H 2511 AA Den Haag het gebouw op initiatief van een groep cultuur van de koning bij de uitoefening van zijn staats- voor graaf Johan Maurits van Nassau-Siegen, meest bekende onderdeel van deze vleugel: het (070) 757 02 00 minnende, vooraanstaande Haagse burgers tot rechtelijke taken en fungeert als schakel tussen destijds gouverneur van de Hollandse kolonie is sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw de [email protected] schouwburg werd omgevormd. Koning Willem I koning en ministers. Ook gesprekken met andere in Brazilië en familie van de Oranjes. Aan hem werkplek van de minister-president. In deze www.prodemos.nl droeg de schouwburg een warm hart toe en hoogwaardigheidsbekleders worden allemaal heeft het zijn naam te danken. In 1820 kocht de vleugel van het Binnenhof bevindt zich tevens koning Willem II was van 1841 tot 1849 zelfs door het Kabinet van de Koning voorbereid. Nederlandse Staat het pand om er het Koninklijk de Trêveszaal, waar sinds 1977 de ministerraad Samenstelling eigenaar van de Koninklijke Schouwburg. In die Dat geldt ook voor de werkbezoeken die de Kabinet van Schilderijen te vestigen, een elke vrijdag vergadert. Deze ruimte speelde ook Renée de Krom en Pierre Olivier tijd stond vooral de Franse opera op het pro- koning aflegt. Het pand was ooit het woonhuis kostbare verzameling schilderijen geschonken een belangrijke rol in de beginjaren van het Vormgeving gramma. Koning Willem III verkocht de schouw- van de negentiende-eeuwse antirevolutionaire door koning Willem I. Een deel van de verzame- koninkrijk: zij diende bijna veertig jaar als verga- Puntspatie [bno], Amsterdam burg in 1853 aan de gemeente. Vandaag de dag politicus Guillaume Groen van Prinsterer. ling was afkomstig van de Galerij Prins Willem V, derruimte voor de Eerste Kamer. De Trêveszaal, is de Koninklijke Schouwburg met haar twee Een gevelsteen herinnert hieraan. In de Tweede die zich op het Buitenhof naast de Gevangen- die op de eerste verdieping ligt, is overigens Druk prachtige zalen het onderkomen van het Natio- Wereldoorlog had NSB-leider Anton Mussert poort bevond. alleen te zien vanaf de overzijde van de Hofvijver. Boris BV De Koninklijke Schouwburg aan het Korte Voorhout, nale Toneel. hier een kantoor. Op 7 mei 1945 werd hij in dit eens eigendom van koning Willem II (foto: ministerie gebouw gearresteerd. De Eerste Kamer, met het schilderij van koning Willem II van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties). (foto: Bob Karhof).

Binnenhof Binnenhof 22 Binnenhof 1 18 Ridderzaal 19 Eerste Kamer 20 Raad van State

Denk je aan de troonrede, dan denk je aan de troonrede officieel een zaak van de koning, na De Eerste Kamer komt sinds 1849 bijeen in de Ridderzaal. De Hollandse graaf Willem II heeft in 1848 bepaalden de ministers wat de koning(in) voormalige vergaderzaal van de Staten van Hol- De westvleugel van het Binnenhof, recht tegen- het midden van de dertiende eeuw de opdracht zou zeggen. land. We hebben de Eerste Kamer eigenlijk te over de Ridderzaal, werd in de eerste helft van gegeven tot de bouw van deze zaal. Door zijn danken aan onze zuiderburen. Toen in 1815 het de zeventiende eeuw gebouwd als uitbreiding vroegtijdige dood was het aan zijn zoon graaf Verenigd Koninkrijk der Nederlanden ontstond, van het stadhouderlijk kwartier. Sinds 1815 ver- Floris V om de zaal rond 1290 af te bouwen. eisten de Belgen een vaste plaats voor hun adel gadert hier de Raad van State, het hoogste Omslag achterzijde Sinds 1904 is dit de plek waar jaarlijks op in het Nederlandse parlement. Volgens de grond- adviesorgaan van de regering en hoogste Prinsjesdag door het staatshoofd de troonrede wet benoemde de koning de leden van de Eerste bestuursrechter. In het begin stond de Raad nog wordt voorgelezen ten overstaan van de leden Kamer. De grondwetswijziging in 1848 bete- geheel ten dienste van de vorst. Niet alleen zat der Staten-Generaal en in het bijzin van het kende een forse beperking van de politieke de koning de vergaderingen voor, ook benoemde kabinet, leden van het Koninklijk Huis en vele macht van de koning: de leden werden voortaan hij persoonlijk de leden en kon hij de raad om (Leesrichting als andere hoogwaardigheidsbekleders. Op Prinsjes- gekozen door de Provinciale Staten, en de advies vragen zonder medeweten van ministers binnenwerk) dag komt de koning in de Gouden Koets naar de Tip In de kelder van de Ridderzaal (ingang rechterzijde) koning mocht niet meer bij de vergaderingen of parlement. Met de grondwetswijziging van Ridderzaal. Vóór 1904 vond het voorlezen van is de tentoonstelling De Route van de Gouden Koets te aanwezig zijn. Om toch zijn aanwezigheid te 1848 verloor de koning zijn feitelijke macht in de troonrede overigens elders plaats: in de zien, met onder meer een tijdbalk over de geschiedenis doen gevoelen, schonk de koning een levens- de Raad van State. De koning bleef weliswaar ‘oude’ Tweede Kamer, destijds Troonzaal van het Binnenhof. Ook staat er een model van ruim groot schilderij van zichzelf aan de Kamer. Dat formeel voorzitter, maar het dagelijkse voorzit- genoemd. En verder terug in de tijd: toen België 20 meter lang van de koninklijke stoet van Prinsjesdag. schilderij hangt er tot op de dag van vandaag. terschap ligt nu in handen van de vicepresident nog deel uitmaakte van het Koninkrijk der De kelder is elke dag geopend van 10 tot ongeveer 17 uur. van de raad. Het hoofdkantoor van de Raad Nederlanden werd de troonrede beurtelings in Voor de zekerheid even bellen is raadzaam bevindt zich overigens in Paleis Kneuterdijk. Den Haag en Brussel voorgelezen. Tot de grond- (070–7570280). De tentoonstelling is een samenwerking Luchtfoto van het Binnenhof, met in het midden de Ridderzaal (foto: Siebe Swart). wetsherziening van 1848 was de inhoud van de van ProDemos en het Haags Historisch Museum. 133122-2 Den Haag z-card wandelingen 2013_z-fold omslag 03-09-13 12:17 Pagina 20

Probeer ook eens een van de volgende wandelingen:

Terug naar de Republiek Een wandeling door de geschiedenis van de Zeven Verenigde Nederlanden (1588–1795) Het Haagse Grondwetpad Een wandeling door de geschiedenis van de Grondwet in het centrum van Den Haag Den Haag Hier en Nu Een wandeling langs politieke instellingen in de Hofstad Verkoopprijs € 1,00 ISBN 9789064734915