Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Kielce 2020

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Opracowanie zostało wykonane przez zespoły autorskie w składzie: Usługi Ekologiczne Alojzy Przemyski: dr Alojzy Przemyski – inwentaryzacja szaty roślinnej, autor map

dr Dariusz Wojdan – inwentaryzacja herpetologiczna mgr Aleksandra Chmaruk – inwentaryzacja szaty roślinnej, prace redakcyjne

mgr Jan Starus – inwentaryzacja szaty roślinnej, opracowanie GIS i informatyczne

mgr Piotr Przemyski – opracowanie GIS i informatyczne

Towarzystwo Badań i Ochrony Przyrody:

mgr Joanna Przybylska – inwentaryzacja faunistyczna Roman Maniarski – inwentaryzacja faunistyczna

Konsultacje:

prof. Janusz Łuszczyński – konsultacje mikologiczne, identyfikacja gatunków dr Anna Łubek – konsultacje lichenologiczne, identyfikacja gatunków

dr Tomasz Paciorek – konsultacje briologiczne, identyfikacja gatunków

2

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Spis treści

1. Przedmiot i formalna podstawa opracowania..................................................................... 4 2. Podstawowe informacje o obszarze.................................................................................... 5
2.1. Lokalizacja................................................................................................................... 5 2.2. Formy ochrony przyrody............................................................................................. 6 2.3. Analiza dostępnych materiałów................................................................................... 7
3. Inwentaryzacja szaty roślinnej i grzybów......................................................................... 10
3.1. Metodyka badań ........................................................................................................ 10 3.2. Zbiorowiska roślinne ................................................................................................. 11 3.3. Flora........................................................................................................................... 24 3.4. Mszaki ....................................................................................................................... 43 3.5. Grzyby ....................................................................................................................... 45 3.6. Grzyby zlichenizowane (porosty).............................................................................. 48
4. Inwentaryzacja fauny........................................................................................................ 51
4.1. Metodyka badań ........................................................................................................ 51 4.2. Ssaki........................................................................................................................... 53 4.3. Ptaki........................................................................................................................... 56 4.4. Płazy i gady ............................................................................................................... 60 4.5. Ryby i minogi ............................................................................................................ 61 4.6. Bezkręgowce ............................................................................................................. 63
5. Podsumowanie.................................................................................................................. 74
5.1. Waloryzacja terenu badań ......................................................................................... 74 5.2. Zagrożenia ................................................................................................................. 81
6. Literatura........................................................................................................................... 84 7. Załączniki.......................................................................................................................... 92

3

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

1. Przedmiot i formalna podstawa opracowania

Formalną podstawę do realizacji niniejszego opracowania stanowi umowa nr
W/U-WB/542/GKS/35/UM z dnia 15.04.2020 r. zawartej pomiędzy Gminą Kielce

reprezentowaną przez: Arkadiusza Kubca – Zastępcę Prezydenta Miasta Kielce oraz Agatę Binkowską – Dyrektora Wydziału Gospodarki Komunalnej i Środowiska, a Alojzym Przemyskim prowadzącym firmę pn. Usługi Ekologiczne Alojzy Przemyski z siedzibą w Sędziszowie, ul. Rajska 4, 28-340 Sędziszów, NIP 656-149-48-18.

Przedmiotem umowy jest Wykonanie inwentaryzacji przyrodniczej wybranych, cennych

przyrodniczo terenów miasta Kielce. Obszary, które zostaną objęte inwentaryzacją to:

a) dolina Silnicy; b) dolina Bobrzy;

c) dolina Sufragańca;

d) dolina Lubrzanki.

Finalna dokumentacja składa się z 4 opracowań, wykonanych osobno dla każdego z

ww. obszarów. W zakres każdego dokumentu wchodzi:
 lokalizacja i podstawowe informacje o obszarze, w tym formy ochrony przyrody,

 analiza danych literaturowych, kartograficznych i historycznych oraz dostępnych

publikacji,

 metodyka badań,  inwentaryzacja szaty roślinnej: zbiorowiska roślinne, w tym siedliska przyrodnicze, flora roślina naczyniowych, mszaki, grzyby, porosty,
 inwentaryzacja fauny (bezkręgowce, ichtiofauna, herpetofauna, teriofauna lądowa,

ornitofauna),

 zestawienie list zwierząt, roślin i grzybów stwierdzonych na obszarach badań, ze szczególnym uwzględnieniem gatunków chronionych, rzadkich, zagrożonych i inwazyjnych wraz z ich lokalizacją i określeniem lokalnych zasobów populacji,

 mapy tematyczne,  warstwy GIS.

Niniejsze opracowanie obejmuje inwentaryzację przyrodniczą doliny Sufragańca.

4

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

2. Podstawowe informacje o obszarze

Rzeka Sufraganiec wypływa ze źródła ze stoku Góry Krzemionki i uchodzi do Bobrzy na wysokości Pietraszek w Kielcach. Największym dopływem Sufragańca jest Potok

Sufragańczyk (Szulczewska (red.) 2012). Teren inwentaryzacji uwzględnia koryto rzeki

Sufraganiec wraz z buforem stanowiącym teren przybrzeżny w granicach miasta Kielce

w obrębie strefy „A” Kieleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, tj. tereny dolin rzecznych

i cieków wodnych, narażone na zalewanie wielkimi wodami oraz pełniące funkcje korytarzy ekologicznych pomiędzy obszarami chronio nymi. Powierzchnia inwentaryzacji wynosi ok. 272

ha. Zgodnie z podziałem Polski na Jednolite części wód powierzchniowych (JCWP) rzeka na obszarze inwentaryzacji znajduje się w JCWP Sufraganiec RW200062164869.

2.1. Lokalizacja

Administracyjnie teren inwentaryzacji obejmujący dolinę Sufragańca znajduje się na

terenie Kielc, w województwie świętokrzyskim w zachodniej i północno-zachodniej części.

Ryc. 1. Lokalizacja i granice terenu badań

Zgodnie z regionalizacją fizycznogeograficzną Polski (Solon et al. 2018), która opiera się o najnowsze narzędzia i dane przestrzenne, teren inwentaryzacji znajduje się w:

5

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Megaregion: Pozaalpejska Europa Środkowa
Prowincja: Wyżyny Polskie
Podprowincja: Wyżyna Małopolska
Makroregion: Wyżyna Kielecka
Mezoregion: Góry Świętokrzyskie

Regionalizacja geobotaniczna (Matuszkiewicz 2008) lokalizuje omawiany obszar w

dwóch Podokręgach: Kostomłockim i Kieleckim. Szczegółowy podział poniżej: Dział Wyżyn Południowopolskich
Kraina Gór Świętokrzyskich
Okręg Kielecko-Chęciński
Podokręg Kielecki
Okręg: Gór Świętokrzyskich Właściwych
Podokręg Kostomłocki

2.2. Formy ochrony przyrody

Teren inwentaryzacji położony jest w całości w Kieleckim Obszarze Chronionego
Krajobrazu oraz częściowo w obszarze Natura 2000 Dolina Bobrzy PLH260014 i Chęcińsko-Kieleckim Parku Krajobrazowym. Dodatkowo w pobliżu (ok. 100 m na północ)

znajduje się rezerwat przyrody Sufraganiec. Pozostałe formy ochrony przyrody bezpośrednio nie sąsiadują ani nie znajdują się w bliskiej odległości od terenu badań.

Kielecki Obszar Chronionego Krajobrazu został utworzony w 2006 r. na mocy

Uchwały Nr LXVI/1262/2006 Rady Miejskiej w Kielcach z dnia 27 lipca 2006 r. w sprawie ustanowienia Kieleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (Dz. Urz. Woj. Święt. Nr 242 poz. 2776). Obowiązującą podstawę prawną stanowi Uchwała Nr XLI/729/10 Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego z dnia 27 września 2010 r. w sprawie wyznaczenia Kieleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (Dz. Urz. Woj. Święt. Nr 293, poz. 3020).

Chroni walory krajobrazowo-przyrodnicze Kielc: doliny rzeczne, wzniesienia z punktami

widokowymi, ekosystemy leśne, parki miejskie i skwery.

Obszar Natura 2000 Dolina Bobrzy PLH260014 został utworzony Decyzją Komisji

Europejskiej z dnia 10 stycznia 2011 r. w sprawie przyjęcia na mocy dyrektywy Rady 92/43/EWG czwartego zaktualizowanego wykazu terenów mających znaczenie dla Wspólnoty

6

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

składających się na kontynentalny region biogeograficzny (notyfikowana jako dokument nr

C(2010) 9669)(2011/64/UE). Na terenie Obszaru stwierdzono cenne siedliska przyrodnicze,

takie jak murawy napiaskowe i kserotermiczne, starorzecza, łąki świeże i zmiennowilgotne, torfowiska, siedliska leśne: bory bagienne, grądy, dąbrowy i łęgi, które są bezpośrednio związane z ciekami. Do istotnych gatunków fauny należą czerwończyk nieparek Lycaena

dispar, przeplatka aurinia Euphydryas aurinia i bóbr europejski Castor fiber. Dolina Bobrzy

PLH260014 zajmuje południową część obszaru inwentaryzacji.

Chęcińsko-Kielecki Park Krajobrazowy powołany na mocy Rozporządzenia Nr 17/96

Wojewody Kieleckiego z dnia 2 grudnia 1996 r. w sprawie utworzenia Chęcińsko-Kieleckiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. z 1996 r. Nr 52, poz. 202). Wyróżnia się wartościami geologicznymi, bogactwem florystycznym i zwierzęcym, w tym specyficzną fauną jaskiń. Na terenie Parku przeważają łąki, murawy i pastwiska oraz kompleksy leśne. Chęcińsko-Kielecki Park Krajobrazowy zajmuje południową część obszaru badań.

2.3. Analiza dostępnych materiałów

Przed przystąpieniem do badań terenowych oraz w trakcie opracowywania dokumentu dokonano przeglądu dostępnych danych literaturowych, kartograficznych, historycznych, a także publikacji. Niniejsza praca opiera się na wynikach inwentaryzacji terenowej, z uzupełnieniem o dostępną literaturę. Informacje te zostały przeanalizowane i zestawione do finalnego dokumentu. Poniższa tabela (Tab. 1) prezentuje wykaz materiałów dotyczących doliny Sufragańca wraz z terenem przyległym.

Tab. 1. Analiza przydatności dostępnej literatury przedmiotowego terenu

• Lp.
• Dane bibliograficzne
• Komentarz

1.

Barga-Więcławska J. 2006. Ocena dynamiki środowiska przyrodniczego Kielc na podstawie występowania ślimaków i małży z uwzględnieniem biotopu, liczby gatunków i liczby osobników jako elementów wskaźnikowych stanu środowiska.

Maszynopis, ekspertyza. Kieleckie Towarzystwo Naukowe. Kielce.

Informacje o występowaniu mięczaków w Dolinie Sufragańca.

2. 3.

Barga-Więcławska J.A. 2011. Malakocenozy w strefach nieciągłości tektonicznych na terenie Kielc w rejonach Karczówka, Brusznia, Niewachlów,

Gruchawka. KTN, Kielce

Bąk J. 2006. Owady jako element równowagi środowiska przyrodniczego Kielc i element wskaźnikowy stanu środowiska; dynamika zmian, problemy, występowanie i obszary zasługujące na

ochronę – na podstawie analizy występowania

Lista gatunków mięczaków z czterech powierzchni łąkowych w dolinie Sufragańca

Wykaz gatunków motyli i trzmieli

stwierdzonych w dolinie

Sufragańca.

7

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

• Lp.
• Dane bibliograficzne
• Komentarz

chronionych gatunków motyli (Lepidoptera) i

trzmieli (Hymenoptera). UM Kielce [mscr.].

Bróż E., Durczak K. 1978. Interesujące oraz rzadkie gatunki roślin naczyniowych z zachodniej części Pasma Kadzielniańskiego w Górach

• 4.
• Informacje o florze Doliny

Sufragańca
Świętokrzyskich. Studia Kieleckie 2, 18: 7-16. Bróż E., Maciejczak B. 1991. Niektóre nowe oraz rzadkie i zagrożone gatunki roślin naczyniowych w

florze miasta i strefy podmiejskiej Kielc. Fragm. Flor. Geobot. 36: 171-179.

Bróż E., Maciejczak B. 2004. Ocena dynamiki zmian przyrodniczych w dolinach rzek i w ich sąsiedztwie

na terenie miasta Kielce jako element monitoringu przyrodniczego w realizacji zasady ekorozwoju i

docelowego zarządzania środowiskiem. Urząd

Miasta Kielce.
5. 6.
Informacje o florze Doliny

Sufragańca

Opracowanie przedstawia stan zbadania flory naczyniowej oraz

ogólny opis zbiorowisk.

• 7.
• Ciupa T., Suligowski R., Ciupa S. 2017.

Problematyka hydrologiczna w Programie Ochrony

Środowiska miasta Kielce. Stud. Miejskie, T:28, s.

167-182.

Analiza środowiska wodnego w Kielcach z uwzględnieniem stanu cieków i problemu powodzi, w tym zabudowywanie terenów

biologicznie czynnych na terasach zalewowych
8.

9.

Ćmak J., Ichniowska-Korpula B., Zbożeń J. 1993. Ugrupowania fauny płazów (Amphibia) obszaru

miejskiego Kielc na tle zmian urbanizacyjnych i warunki jej ochrony. Stud. Kiel. 1, 77: 53-63.

Informacje o płazach Doliny Sufragańca

Fajfer J., Kostrz-Sikora P., Lipińska O., Krasuska J., Opracowanie przedstawiające Konon A. 2018. Program ochrony środowiska dla

miasta Kielce na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku. PIG, PIB, Warszawa.

ocenę stanu środowiska w Kielcach w tym zagrożenie powodziowe na

terenie miasta

10. Gęca C. 1970. Płazy i gady miasta Kielce i najbliższych okolic. Praca magisterska, maszynopis, WSP Kraków, Inst. Biologii.

Informacje o herpetofaunie Doliny

Sufragańca

11. Ichniowska-Korpula B. 2005. Dynamika zmian

Opracowanie odnoszące się do występowania płazów (Amphibia) i gadów (Reptilia) rozmieszczenia herpetofauny na

w środowisku przyrodniczym Kielc, w tym w

dolinach rzek i ich sąsiedztwie. Urząd Miasta Kielce.
12. Kuśmierz A. (kier. zesp.). 2018. Plan adaptacji do

zmian klimatu Miasta KIELCE do roku 2030. IOŚ- PIB, Kielce,Warszawa. terenie Kielc Opracowanie przedstawia

charakterystykę miasta pod kątem uwarunkowań geograficznych,

struktury funkcjonalnoprzestrzennej, demografii, omawia

zagrożenia wynikające ze zmian klimatu oraz działania adaptacyjne

• Informacja o gatunkach porostów
• 13. Łubek A. 2012. Nowe dane o interesujących

gatunkach porostów z Gór Świętokrzyskich i terenów na terenie miasta przyległych. Fragm. Florist. Geobot. Polon. 19(1):

125–135

• 14. Maciejczak B. 1988. Flora synantropijna Kielc,
• Informacje o rozmieszczeniu

Skarżyska-Kamiennej i Starachowic. Kieleckie Tow. gatunków roślin naczyniowych w

• Nauk., Kielce: 1-162.
• Kielcach

8

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

• Lp.
• Dane bibliograficzne
• Komentarz

• 15. Nowak M., Popek W. 2010. Raport z badań
• Wyniki metodycznych badań

• (elektropołowy) ichtiofauny i
• monitoringowych ryb, minogów i raków

występujących w rzekach miasta Kielce wykonanych raków w Sufragańcu i

• na zlecenie Urzędu Miasta w Kielcech. UM Kielce
• Sufragańczyku.

[mscr.].

16. Przemyski A., Piwowarski B., Sitarz A., Woźniak I., Charakterystyka zbiorowisk

Przemyski P. 2009. Siedliska Kieleckiego Obszaru roślinnych na terenie Kieleckiego Chronionego Krajobrazu. Usługi Ekologiczne Alojzy Obszaru Chronionego Krajobrazu

Przemyski. Sędziszów.
17. Przybylska J., Maniarski R. 2015. Poczwarówka

zwężona Vertigo angustior Jeffreys, 1830

(Gastropoda, Stylommatophora) w Kielcach –

występowanie i perspektywy ochrony. Naturalia

4:108-117.
Dane na temat stanowisk

chronionego gatunku ślimaka w dolinie Sufragańca, wraz z listą towarzyszących mięczaków.

18. Szulczewska B., Wałdykowski P., Cieszewska A.,

Giedych R. (red.). 2012. Opracowanie ekofizjograficzne wykonane na potrzeby Studium

uwarunkowań i kierunków zagospodarowania

przestrzennego miasta Kielce - Aktualizacja 2012. SGGW, Warszawa

Ogólna charakterystyka środowiska

przyrodniczego Kielc

19. Świercz A. (red.). 2010. Monografia Chęcińsko-

Kieleckiego Parku Krajobrazowego. UJK, KTN, Kielce

Ogólne informacje o przyrodzie ożywionej i nieożywionej, formach ochrony przyrody Chęcińsko-

Kieleckiego Parku

Krajobrazowego, na terenie którego znajduje się fragment obszaru

inwentaryzacji
20. Toborowicz K. 1976. Porosty miasta Kielc i najbliższej okolicy – The Lichens of Kielce and its nearest vicinity. Fragmenta Floristica et Geobotanica. Ann XXII, Pars 4: 575-603

Notowania niektórych gatunków porostów na obszarze badań

• 21. Wypiórkiewicz J. 2005. Dokumentacja dynamiki
• Lista stwierdzonych w dolinie

występowania ssaków w środowisku przyrodniczym Sufragańca gatunków ssaków. Kielc, w tym w dolinach rzek i ich sąsiedztwie. UM

Kielce [mscr.]
9

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

3. Inwentaryzacja szaty roślinnej i grzybów

3.1. Metodyka badań

Badania szaty roślinnej pod potrzeby niniejszego opracowania prowadzono w sezonie

wegetacyjnym od kwietnia do października w 2020 roku. Daty kontroli terenowych: 29.04,

28.05, 27.06, 30.06, 29.07, 19.08, 30.08, 21.09, 03.10.2020 We wstępnym etapie prac

wykorzystano topograficzne mapy analogowe. Przeanalizowano dostępne materiały

literaturowe, publikowane jak i niepublikowane oraz wykorzystano dane z prywatnych

zasobów autorów.
W trakcie penetracji terenowych dokonano spisu gatunków roślin naczyniowych, zwracając przy tym szczególną uwagę na gatunki rzadkie, chronione i zagrożone oraz typy zbiorowisk roślinnych z uwzględnieniem siedlisk chronionych i zamieszczonych w Załączniku 1 do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (Dz. U. z 2014 r., poz. 1713). Posługiwano się odpowiednimi kluczami do oznaczania gatunków roślin naczyniowych, w tym mszaków oraz grzybów i porostów. Dokumentacja fotograficzna została zamieszczona w tekście.
Do wyznaczania dokładnych granic poszczególnych zbiorowisk roślinnych i lokalizacji gatunków chronionych i zagrożonych posłużył odbiornik GPS wbudowany w urządzenie typu palmtop, gdzie bezpośrednio wprowadzano dane. Prace kameralne polegały na przeniesieniu niektórych danych analogowych na podkłady cyfrowe oraz uzupełnieniu danych zebranych w

terenie. Do wykonania map tematycznych wykorzystano oprogramowanie firmy ESRI, ArcGIS 10.2.

Nazewnictwo przyjęto według poniższych opracowań:
Zbiorowiska roślinne – Matuszkiewicz (2008); Rośliny naczyniowe – Mirek i in. (2002);

Mszaki – Szweykowski (2006), Ochyra i in. (2003); Grzyby – Wojewoda (2003), Chmiel (2006), strona internetowa: www.indexfungorum.org przy

określaniu synonimów;

Grzyby zlichenizowane (porosty) – Fałtynowicz (2003), strona internetowa: www.gbif.org przy