Inwentaryzacja Doliny Sufragańca

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Kielce 2020

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Opracowanie zostało wykonane przez zespoły autorskie w składzie:

Usługi Ekologiczne Alojzy Przemyski: dr Alojzy Przemyski – inwentaryzacja szaty roślinnej, autor map dr Dariusz Wojdan – inwentaryzacja herpetologiczna mgr Aleksandra Chmaruk – inwentaryzacja szaty roślinnej, prace redakcyjne mgr Jan Starus – inwentaryzacja szaty roślinnej, opracowanie GIS i informatyczne mgr Piotr Przemyski – opracowanie GIS i informatyczne

Towarzystwo Badań i Ochrony Przyrody: mgr Joanna Przybylska – inwentaryzacja faunistyczna Roman Maniarski – inwentaryzacja faunistyczna

Konsultacje: prof. Janusz Łuszczyński – konsultacje mikologiczne, identyfikacja gatunków dr Anna Łubek – konsultacje lichenologiczne, identyfikacja gatunków dr Tomasz Paciorek – konsultacje briologiczne, identyfikacja gatunków

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Spis treści

1. Przedmiot i formalna podstawa opracowania ...... 4 2. Podstawowe informacje o obszarze ...... 5 2.1. Lokalizacja ...... 5 2.2. Formy ochrony przyrody ...... 6 2.3. Analiza dostępnych materiałów ...... 7 3. Inwentaryzacja szaty roślinnej i grzybów ...... 10 3.1. Metodyka badań ...... 10 3.2. Zbiorowiska roślinne ...... 11 3.3. Flora ...... 24 3.4. Mszaki ...... 43 3.5. Grzyby ...... 45 3.6. Grzyby zlichenizowane (porosty) ...... 48 4. Inwentaryzacja fauny ...... 51 4.1. Metodyka badań ...... 51 4.2. Ssaki...... 53 4.3. Ptaki ...... 56 4.4. Płazy i gady ...... 60 4.5. Ryby i minogi ...... 61 4.6. Bezkręgowce ...... 63 5. Podsumowanie ...... 74 5.1. Waloryzacja terenu badań ...... 74 5.2. Zagrożenia ...... 81 6. Literatura ...... 84 7. Załączniki ...... 92

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

1. Przedmiot i formalna podstawa opracowania

Formalną podstawę do realizacji niniejszego opracowania stanowi umowa nr W/U-WB/542/GKS/35/UM z dnia 15.04.2020 r. zawartej pomiędzy Gminą Kielce reprezentowaną przez: Arkadiusza Kubca – Zastępcę Prezydenta Miasta Kielce oraz Agatę Binkowską – Dyrektora Wydziału Gospodarki Komunalnej i Środowiska, a Alojzym Przemyskim prowadzącym firmę pn. Usługi Ekologiczne Alojzy Przemyski z siedzibą w Sędziszowie, ul. Rajska 4, 28-340 Sędziszów, NIP 656-149-48-18. Przedmiotem umowy jest Wykonanie inwentaryzacji przyrodniczej wybranych, cennych przyrodniczo terenów miasta Kielce. Obszary, które zostaną objęte inwentaryzacją to: a) dolina Silnicy; b) dolina Bobrzy; c) dolina Sufragańca; d) dolina Lubrzanki.

Finalna dokumentacja składa się z 4 opracowań, wykonanych osobno dla każdego z ww. obszarów. W zakres każdego dokumentu wchodzi:  lokalizacja i podstawowe informacje o obszarze, w tym formy ochrony przyrody,  analiza danych literaturowych, kartograficznych i historycznych oraz dostępnych publikacji,  metodyka badań,  inwentaryzacja szaty roślinnej: zbiorowiska roślinne, w tym siedliska przyrodnicze, flora roślina naczyniowych, mszaki, grzyby, porosty,  inwentaryzacja fauny (bezkręgowce, ichtiofauna, herpetofauna, teriofauna lądowa, ornitofauna),  zestawienie list zwierząt, roślin i grzybów stwierdzonych na obszarach badań, ze szczególnym uwzględnieniem gatunków chronionych, rzadkich, zagrożonych i inwazyjnych wraz z ich lokalizacją i określeniem lokalnych zasobów populacji,  mapy tematyczne,  warstwy GIS.

Niniejsze opracowanie obejmuje inwentaryzację przyrodniczą doliny Sufragańca.

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

2. Podstawowe informacje o obszarze

Rzeka Sufraganiec wypływa ze źródła ze stoku Góry Krzemionki i uchodzi do Bobrzy na wysokości Pietraszek w Kielcach. Największym dopływem Sufragańca jest Potok Sufragańczyk (Szulczewska (red.) 2012). Teren inwentaryzacji uwzględnia koryto rzeki Sufraganiec wraz z buforem stanowiącym teren przybrzeżny w granicach miasta Kielce w obrębie strefy „A” Kieleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, tj. tereny dolin rzecznych i cieków wodnych, narażone na zalewanie wielkimi wodami oraz pełniące funkcje korytarzy ekologicznych pomiędzy obszarami chronionymi. Powierzchnia inwentaryzacji wynosi ok. 272 ha. Zgodnie z podziałem Polski na Jednolite części wód powierzchniowych (JCWP) rzeka na obszarze inwentaryzacji znajduje się w JCWP Sufraganiec RW200062164869.

2.1. Lokalizacja Administracyjnie teren inwentaryzacji obejmujący dolinę Sufragańca znajduje się na terenie Kielc, w województwie świętokrzyskim w zachodniej i północno-zachodniej części.

Ryc. 1. Lokalizacja i granice terenu badań

Zgodnie z regionalizacją fizycznogeograficzną Polski (Solon et al. 2018), która opiera się o najnowsze narzędzia i dane przestrzenne, teren inwentaryzacji znajduje się w:

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Megaregion: Pozaalpejska Europa Środkowa Prowincja: Wyżyny Polskie Podprowincja: Wyżyna Małopolska Makroregion: Wyżyna Kielecka Mezoregion: Góry Świętokrzyskie

Regionalizacja geobotaniczna (Matuszkiewicz 2008) lokalizuje omawiany obszar w dwóch Podokręgach: Kostomłockim i Kieleckim. Szczegółowy podział poniżej: Dział Wyżyn Południowopolskich Kraina Gór Świętokrzyskich Okręg Kielecko-Chęciński Podokręg Kielecki Okręg: Gór Świętokrzyskich Właściwych Podokręg Kostomłocki

2.2. Formy ochrony przyrody Teren inwentaryzacji położony jest w całości w Kieleckim Obszarze Chronionego Krajobrazu oraz częściowo w obszarze Natura 2000 Dolina Bobrzy PLH260014 i Chęcińsko-Kieleckim Parku Krajobrazowym. Dodatkowo w pobliżu (ok. 100 m na północ) znajduje się rezerwat przyrody Sufraganiec. Pozostałe formy ochrony przyrody bezpośrednio nie sąsiadują ani nie znajdują się w bliskiej odległości od terenu badań. Kielecki Obszar Chronionego Krajobrazu został utworzony w 2006 r. na mocy Uchwały Nr LXVI/1262/2006 Rady Miejskiej w Kielcach z dnia 27 lipca 2006 r. w sprawie ustanowienia Kieleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (Dz. Urz. Woj. Święt. Nr 242 poz. 2776). Obowiązującą podstawę prawną stanowi Uchwała Nr XLI/729/10 Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego z dnia 27 września 2010 r. w sprawie wyznaczenia Kieleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (Dz. Urz. Woj. Święt. Nr 293, poz. 3020). Chroni walory krajobrazowo-przyrodnicze Kielc: doliny rzeczne, wzniesienia z punktami widokowymi, ekosystemy leśne, parki miejskie i skwery. Obszar Natura 2000 Dolina Bobrzy PLH260014 został utworzony Decyzją Komisji Europejskiej z dnia 10 stycznia 2011 r. w sprawie przyjęcia na mocy dyrektywy Rady 92/43/EWG czwartego zaktualizowanego wykazu terenów mających znaczenie dla Wspólnoty

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

składających się na kontynentalny region biogeograficzny (notyfikowana jako dokument nr C(2010) 9669)(2011/64/UE). Na terenie Obszaru stwierdzono cenne siedliska przyrodnicze, takie jak murawy napiaskowe i kserotermiczne, starorzecza, łąki świeże i zmiennowilgotne, torfowiska, siedliska leśne: bory bagienne, grądy, dąbrowy i łęgi, które są bezpośrednio związane z ciekami. Do istotnych gatunków fauny należą czerwończyk nieparek Lycaena dispar, przeplatka aurinia Euphydryas aurinia i bóbr europejski Castor fiber. Dolina Bobrzy PLH260014 zajmuje południową część obszaru inwentaryzacji. Chęcińsko-Kielecki Park Krajobrazowy powołany na mocy Rozporządzenia Nr 17/96 Wojewody Kieleckiego z dnia 2 grudnia 1996 r. w sprawie utworzenia Chęcińsko-Kieleckiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. z 1996 r. Nr 52, poz. 202). Wyróżnia się wartościami geologicznymi, bogactwem florystycznym i zwierzęcym, w tym specyficzną fauną jaskiń. Na terenie Parku przeważają łąki, murawy i pastwiska oraz kompleksy leśne. Chęcińsko-Kielecki Park Krajobrazowy zajmuje południową część obszaru badań.

2.3. Analiza dostępnych materiałów Przed przystąpieniem do badań terenowych oraz w trakcie opracowywania dokumentu dokonano przeglądu dostępnych danych literaturowych, kartograficznych, historycznych, a także publikacji. Niniejsza praca opiera się na wynikach inwentaryzacji terenowej, z uzupełnieniem o dostępną literaturę. Informacje te zostały przeanalizowane i zestawione do finalnego dokumentu. Poniższa tabela (Tab. 1) prezentuje wykaz materiałów dotyczących doliny Sufragańca wraz z terenem przyległym.

Tab. 1. Analiza przydatności dostępnej literatury przedmiotowego terenu Lp. Dane bibliograficzne Komentarz 1. Barga-Więcławska J. 2006. Ocena dynamiki Informacje o występowaniu środowiska przyrodniczego Kielc na podstawie mięczaków w Dolinie Sufragańca. występowania ślimaków i małży z uwzględnieniem biotopu, liczby gatunków i liczby osobników jako elementów wskaźnikowych stanu środowiska. Maszynopis, ekspertyza. Kieleckie Towarzystwo Naukowe. Kielce. 2. Barga-Więcławska J.A. 2011. Malakocenozy w Lista gatunków mięczaków z strefach nieciągłości tektonicznych na terenie Kielc czterech powierzchni łąkowych w w rejonach Karczówka, Brusznia, Niewachlów, dolinie Sufragańca Gruchawka. KTN, Kielce 3. Bąk J. 2006. Owady jako element równowagi Wykaz gatunków motyli i trzmieli środowiska przyrodniczego Kielc i element stwierdzonych w dolinie wskaźnikowy stanu środowiska; dynamika zmian, Sufragańca. problemy, występowanie i obszary zasługujące na ochronę – na podstawie analizy występowania

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Lp. Dane bibliograficzne Komentarz chronionych gatunków motyli (Lepidoptera) i trzmieli (Hymenoptera). UM Kielce [mscr.]. 4. Bróż E., Durczak K. 1978. Interesujące oraz rzadkie Informacje o florze Doliny gatunki roślin naczyniowych z zachodniej części Sufragańca Pasma Kadzielniańskiego w Górach Świętokrzyskich. Studia Kieleckie 2, 18: 7-16. 5. Bróż E., Maciejczak B. 1991. Niektóre nowe oraz Informacje o florze Doliny rzadkie i zagrożone gatunki roślin naczyniowych w Sufragańca florze miasta i strefy podmiejskiej Kielc. Fragm. Flor. Geobot. 36: 171-179. 6. Bróż E., Maciejczak B. 2004. Ocena dynamiki zmian przyrodniczych w dolinach rzek i w ich sąsiedztwie Opracowanie przedstawia stan na terenie miasta Kielce jako element monitoringu zbadania flory naczyniowej oraz przyrodniczego w realizacji zasady ekorozwoju i ogólny opis zbiorowisk. docelowego zarządzania środowiskiem. Urząd Miasta Kielce. 7. Ciupa T., Suligowski R., Ciupa S. 2017. Analiza środowiska wodnego w Problematyka hydrologiczna w Programie Ochrony Kielcach z uwzględnieniem stanu Środowiska miasta Kielce. Stud. Miejskie, T:28, s. cieków i problemu powodzi, w tym 167-182. zabudowywanie terenów biologicznie czynnych na terasach zalewowych 8. Ćmak J., Ichniowska-Korpula B., Zbożeń J. 1993. Informacje o płazach Doliny Ugrupowania fauny płazów (Amphibia) obszaru Sufragańca miejskiego Kielc na tle zmian urbanizacyjnych i warunki jej ochrony. Stud. Kiel. 1, 77: 53-63. 9. Fajfer J., Kostrz-Sikora P., Lipińska O., Krasuska J., Opracowanie przedstawiające Konon A. 2018. Program ochrony środowiska dla ocenę stanu środowiska w Kielcach miasta Kielce na lata 2018-2022 z perspektywą do w tym zagrożenie powodziowe na 2026 roku. PIG, PIB, Warszawa. terenie miasta 10. Gęca C. 1970. Płazy i gady miasta Kielce i Informacje o herpetofaunie Doliny najbliższych okolic. Praca magisterska, maszynopis, Sufragańca WSP Kraków, Inst. Biologii. 11. Ichniowska-Korpula B. 2005. Dynamika zmian Opracowanie odnoszące się do występowania płazów (Amphibia) i gadów (Reptilia) rozmieszczenia herpetofauny na w środowisku przyrodniczym Kielc, w tym w terenie Kielc dolinach rzek i ich sąsiedztwie. Urząd Miasta Kielce. 12. Kuśmierz A. (kier. zesp.). 2018. Plan adaptacji do Opracowanie przedstawia zmian klimatu Miasta KIELCE do roku 2030. IOŚ- charakterystykę miasta pod kątem PIB, Kielce,Warszawa. uwarunkowań geograficznych, struktury funkcjonalno- przestrzennej, demografii, omawia zagrożenia wynikające ze zmian klimatu oraz działania adaptacyjne 13. Łubek A. 2012. Nowe dane o interesujących Informacja o gatunkach porostów gatunkach porostów z Gór Świętokrzyskich i terenów na terenie miasta przyległych. Fragm. Florist. Geobot. Polon. 19(1): 125–135 14. Maciejczak B. 1988. Flora synantropijna Kielc, Informacje o rozmieszczeniu Skarżyska-Kamiennej i Starachowic. Kieleckie Tow. gatunków roślin naczyniowych w Nauk., Kielce: 1-162. Kielcach

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Lp. Dane bibliograficzne Komentarz 15. Nowak M., Popek W. 2010. Raport z badań Wyniki metodycznych badań monitoringowych ryb, minogów i raków (elektropołowy) ichtiofauny i występujących w rzekach miasta Kielce wykonanych raków w Sufragańcu i na zlecenie Urzędu Miasta w Kielcech. UM Kielce Sufragańczyku. [mscr.]. 16. Przemyski A., Piwowarski B., Sitarz A., Woźniak I., Charakterystyka zbiorowisk Przemyski P. 2009. Siedliska Kieleckiego Obszaru roślinnych na terenie Kieleckiego Chronionego Krajobrazu. Usługi Ekologiczne Alojzy Obszaru Chronionego Krajobrazu Przemyski. Sędziszów. 17. Przybylska J., Maniarski R. 2015. Poczwarówka Dane na temat stanowisk zwężona Vertigo angustior Jeffreys, 1830 chronionego gatunku ślimaka w (Gastropoda, Stylommatophora) w Kielcach – dolinie Sufragańca, wraz z listą występowanie i perspektywy ochrony. Naturalia towarzyszących mięczaków. 4:108-117. 18. Szulczewska B., Wałdykowski P., Cieszewska A., Ogólna charakterystyka środowiska Giedych R. (red.). 2012. Opracowanie przyrodniczego Kielc ekofizjograficzne wykonane na potrzeby Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Kielce - Aktualizacja 2012. SGGW, Warszawa 19. Świercz A. (red.). 2010. Monografia Chęcińsko- Ogólne informacje o przyrodzie Kieleckiego Parku Krajobrazowego. UJK, KTN, ożywionej i nieożywionej, formach Kielce ochrony przyrody Chęcińsko- Kieleckiego Parku Krajobrazowego, na terenie którego znajduje się fragment obszaru inwentaryzacji 20. Toborowicz K. 1976. Porosty miasta Kielc i Notowania niektórych gatunków najbliższej okolicy – The Lichens of Kielce and its porostów na obszarze badań nearest vicinity. Fragmenta Floristica et Geobotanica. Ann XXII, Pars 4: 575-603 21. Wypiórkiewicz J. 2005. Dokumentacja dynamiki Lista stwierdzonych w dolinie występowania ssaków w środowisku przyrodniczym Sufragańca gatunków ssaków. Kielc, w tym w dolinach rzek i ich sąsiedztwie. UM Kielce [mscr.]

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

3. Inwentaryzacja szaty roślinnej i grzybów

3.1. Metodyka badań Badania szaty roślinnej pod potrzeby niniejszego opracowania prowadzono w sezonie wegetacyjnym od kwietnia do października w 2020 roku. Daty kontroli terenowych: 29.04, 28.05, 27.06, 30.06, 29.07, 19.08, 30.08, 21.09, 03.10.2020 We wstępnym etapie prac wykorzystano topograficzne mapy analogowe. Przeanalizowano dostępne materiały literaturowe, publikowane jak i niepublikowane oraz wykorzystano dane z prywatnych zasobów autorów. W trakcie penetracji terenowych dokonano spisu gatunków roślin naczyniowych, zwracając przy tym szczególną uwagę na gatunki rzadkie, chronione i zagrożone oraz typy zbiorowisk roślinnych z uwzględnieniem siedlisk chronionych i zamieszczonych w Załączniku 1 do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (Dz. U. z 2014 r., poz. 1713). Posługiwano się odpowiednimi kluczami do oznaczania gatunków roślin naczyniowych, w tym mszaków oraz grzybów i porostów. Dokumentacja fotograficzna została zamieszczona w tekście. Do wyznaczania dokładnych granic poszczególnych zbiorowisk roślinnych i lokalizacji gatunków chronionych i zagrożonych posłużył odbiornik GPS wbudowany w urządzenie typu palmtop, gdzie bezpośrednio wprowadzano dane. Prace kameralne polegały na przeniesieniu niektórych danych analogowych na podkłady cyfrowe oraz uzupełnieniu danych zebranych w terenie. Do wykonania map tematycznych wykorzystano oprogramowanie firmy ESRI, ArcGIS 10.2. Nazewnictwo przyjęto według poniższych opracowań: Zbiorowiska roślinne – Matuszkiewicz (2008); Rośliny naczyniowe – Mirek i in. (2002); Mszaki – Szweykowski (2006), Ochyra i in. (2003); Grzyby – Wojewoda (2003), Chmiel (2006), strona internetowa: www.indexfungorum.org przy określaniu synonimów; Grzyby zlichenizowane (porosty) – Fałtynowicz (2003), strona internetowa: www.gbif.org przy określaniu synonimów. Uwzględniono następujące akty prawne:

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

 Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dz. U. UE 15/t. 2, L206/7).  Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia, jako obszary Natura 2000 (Dz. U. 2014, poz. 1713).  Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów (Dz. U. 2014 poz. 1408).  Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. 2014 poz. 1409).  Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2011 r. w sprawie listy roślin i zwierząt gatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozić gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym (Dz. U. 2011 nr 210 poz. 1260).

3.2. Zbiorowiska roślinne Badania nad szatą roślinną przeprowadzano w szerszej skali w ramach inwentaryzacji Kieleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, Chęcińsko-Kieleckiego Parku Krajobrazowego oraz Obszaru Natura 2000 Dolina Bobrzy. W wyniku przeprowadzonych badań terenowych oraz danych literaturowych, na obszarze inwentaryzacji obejmującym dolinę Sufragańca w granicach miasta Kielce wyróżniono następujące grupy naturalnych, półnaturalnych i synantropijnych zespołów oraz zbiorowisk roślinnych zgrupowanych w poszczególne klasy:  Zbiorowiska siedlisk wodnych, okresowo zalewanych lub bardzo mokrych – reprezentowane przez zespoły z klas Lemnetea minoris, Bidentetea tripartiti;  Zbiorowiska segetalne - antropogeniczne nitrofilne zbiorowiska pól uprawnych z klasy Stellarietea mediae;  Nitrofilne zbiorowiska miejsc ruderalnych (przychacia, przypłocia, wysypiska śmieci, wykopy itp.), terenów wydeptywanych oraz zrębów i ugorów - z klas: Stellarietea mediae, Epilobietea angustifolii, Artemisietea vulgaris, Agropyretea intermedio- repentis;  Zbiorowiska zielne dolin i obniżeń – do grupy tego typu zbiorowisk należą zespoły z klas Phragmitetea, Molinio-Arrhenatheretea, Nardo-Callunetea;

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

 Zbiorowiska suchych muraw i zarośli - reprezentowane są przez fitocenozy z klasy: Koelerio glaucae-Corynephoretea canescentis;  Zbiorowiska leśne i zaroślowe - tego typu fitocenozy na badanym terenie reprezentowane są przez zespoły z klas: Salicetea purpureae, Vaccinio-Piceetea, Querco-Fagetea.

Zbiorowiska siedlisk wodnych, okresowo zalewanych lub bardzo mokrych

W odciętych od nurtu rzeki zagłębieniach terenu i zabagnieniach wykształcają się zbiorowiska z klasy Lemnetea minoris. Na powierzchni niewielkich starorzeczy obecne są spirodela wielokorzeniowa Spirodela polyrhiza, rzęsa drobna Lemna minor i trójrowkowa L. trisulca tworzące zespoły spirodeli wielokorzeniowej Spirodeletum polyrhizae i zespół rzęsy trójrowkowej Lemnetum trisulcae. Na terenie badań występują głównie w północnej części zajmując niewielki areał. Do zbiorowisk wpisanych do załącznika I Dyrektywy Siedliskowej zaliczane są niektóre postacie zespołów z klasy Lemnetea minoris jako starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne (kod: 3150). Na brzegu wysychających zbiorników wodnych i wolno płynących cieków rozwijają się rośliny z klasy Bidentetea tripartiti: uczep trójlistkowy Bidens tripartita i amerykański B. frondosa, rzepicha błotna Rorippa palustris, rdest ostrogorzki Polygonum hydropiper i szczawiolistny P. lapathifolium budujące zespół rdestów i uczepów Polygono-Bidentetum. Powyższe fitocenozy zajmują na obszarze inwentaryzacji łącznie około 5,77 ha.

Fot. 1. Starorzecze z roślinnością z klasy Lemnetea minoris, 30.06.2020, fot. J. Starus

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Zbiorowiska segetalne

W granicach obszaru badań zbiorowiska pól uprawnych są reprezentowane przez klasę Stellarietea mediae. Pojawiają się samorzutnie w uprawach roślin użytkowych jako chwasty, natomiast uwarunkowane są m.in. żyznością siedliska i sposobem gospodarowania. Stwierdzono tu występowanie zespołów należących do rzędu: Centauretalia cyani, w którym wyróżniono zbiorowisko czerwca rocznego zb. Scleranthus annuus, zespół wyki czteronasiennej Vicietum tetraspermae oraz do rzędu Polygono-Chenopodietalia z zespołem sporka i chwastnicy jednostronnej Echinochloo-Setarietum, a także zespół żółtlicy i włośnicy sinej Galinsogo-Setarietum. Pojawiają się takie rośliny jak: kurzyślad polny Anagallis arvensis, chaber bławatek Centaurea cyanus, rumian polny Anthemis arvensis, miotła zbożowa Apera spica-venti, ostróżeczka polna Consolida regalis, sporek polny Spergula arvensis, wyka kosmata Vicia villosa, łoboda rozłożysta Atriplex patula, chwastnica jednostronna Echinochloa crus-galli, żółtlica drobnokwiatowa Galinsoga parviflora, wilczomlecz obrotny Euphorbia helioscopia, czerwiec roczny Scleranthus annuus, gwiazdnica pospolita Stellaria media.

Nitrofilne zbiorowiska miejsc ruderalnych (przychacia, przypłocia, wysypiska śmieci, wykopy itp.), terenów wydeptywanych oraz zrębów i ugorów

W najbliższym sąsiedztwie człowieka (tj. przydroża, przychacia, przypłocia, chodniki, trawniki, gruzowiska) wykształca się szereg zbiorowisk ruderalnych. Z rzędu Sisymbrietalia należącym do wspomnianej już klasy Stellarietea mediae wyróżniane są zbiorowiska, które stanowią pierwszą fazę zasiedlania terenów ruderalnych (nasypy kolejowe, pryzmy żwiru). Na inwentaryzowanym terenie reprezentowane są przez pojawiający się krótkotrwale zespół stulichy psiej Sisymbrietum sophiae, zespół pokrzywy i ślazu zaniedbanego Urtico-Malvetum neglectae charakterystyczny przy zabudowaniach gospodarczych, przy chatach i płotach, pospolity zespół komosy wzniesionej Chenopodietum stricti z dominacją komosy białej Chenopodium album, a także rozwijające się na gliniastym podłożu (miejsca obsunięć ziemi, wykopy, zerodowane gleby) starca i podbiału pospolitego Senecioni-Tussilaginetum. Ze zbiorowisk porębowych należących do klasy Epilobietea angustifolii na piaszczystym podłożu rozwija się zespół trzcinnika piaskowego Calamagrostietum epigeji. Klasę Artemisietea vulgaris dzieli się na dwie podklasy - wybitnie antropogeniczne zbiorowiska roślin wieloletnich stanowiących drugą fazę zarastania terenów ruderalnych – Artemisienea vulgaris, jak również naturalne i półnaturalne nitrofilne zbiorowiska typu okrajkowego na żyznych siedliskach świeżych, wilgotnych lub mokrych, w różnym stopniu zacienionych – Galio-Urticenea. Do

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

pierwszej z wymienionych należą byliny i rośliny jednoroczne zajmujące suche siedliska ruderalne z podzwiązku Onopordenion acanthii: zespół popłochu pospolitego Onopordetum acanthii – tworzone przez znacznych rozmiarów rośliny o wyglądzie ostów, a także zespół pięciornika i bylicy piołun Potentillo-Artemisietum absinthii, wśród których występują np. ślaz zygmarek Malva alcea, bylica piołun Artemisia absinthium, oset nastroszony Carduus acanthoides, przegorzan kulisty Echinops sphaerocephalus oraz z podzwiązku Dauco- Melilotenion: zespół bylicy i wrotycza pospolitego Artemisio-Tanacetetum vulgaris, zespół pyleńca pospolitego Berteroëtum incanae, zespół marchwi i goryczela jastrzębcowatego Dauco-Picridetum hieracioidis, zespół żmijowca i nostrzyków Echio-Melilotetum. Do wspomnianej podklasy należy również zbiorowisko ruderalne w typie wysokiego ziołorośla – zespół łopianu i bylicy pospolitej Arctio-Artemisietum vulgaris, w którym obecne są łopian większy Arctium lappa i łopian pajęczynowaty A. tomentosum, bylica pospolita Artemisia vulgaris, chrzan pospolity Armoracia rusticana, poziewnik miękkowłosy Galeopsis pubescens. Zbiorowiska nitrofilne uzupełniają fitocenozy z podklasy Galio-Urticenea. Na okrajkach i w prześwietleniach lasów występują zbiorowiska ujmowane w rząd Glechometalia hederaceae. Na badanym obszarze stwierdza się zespół z panującym świerząbkiem korzennym Chaerophylletum aromatici, w sąsiedztwie łąk i płotów zespół trybuli leśnej Anthriscetum sylvestris oraz zespół pokrzywy i podagrycznika pospolitego Urtico-Aegopodietum podagrariae. Zbiorowiska ziół i pnączy wykształcające się w strefach przejściowych (ekotonowych) należące do rzędu Convolvuletalia sepium reprezentowane są przez zespół rudbekii i nawłoci Rudbeckio-Solidaginetum z rudbekią nagą Rudbeckia laciniata, mydlnicą lekarską Saponaria officinalis, nawłocią kanadyjską Solidago canadensis i późną S. gigantea oraz przez zespół kielisznika i wierzbownicy kosmatej Calystegio-Epilobietum hirsuti z kielisznikiem zaroślowym Calystegia sepium, gorczycznikiem pospolitym Barbarea vulgaris, krwawnicą pospolitą Lythrum salicaria. Zespoły z klasy Agropyretea intermedio-repentis są tworzone przez rośliny rozłogowe i kłączowe, dzięki czemu mogą szybko się rozprzestrzeniać i zajmować otwarte tereny. Stanowią półruderalne zbiorowiska pionierskie obecne na terenach ciepłych i słonecznych jak miedzach, poboczach dróg, ugorach i nieużytkach. Wyróżnione zostały: zespół powoju polnego i perzu właściwego Convolvulo arvensis-Agropyretum repentis, zespół sierpnicy pospolitej i perzu Falcario vulgaris-Agropyretum repentis oraz zespół wiechliny i podbiału pospolitego Poo-Tussilaginetum farfarae.

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Zbiorowiska zielne dolin i obniżeń

Wzdłuż Sufragańca i Sufragańczyka w lokalnych zagłębieniach terenu oraz w miejscach wilgotnych i stale podtapianych wykształcają się zbiorowiska z klasy Phragmitetea. Na obszarze inwentaryzacji wyróżnione zostały fitocenozy należące do dwóch związków. Szuwary właściwe ze związku Phragmition, które są na ogół ubogie florystycznie i nieraz tworzą skupienia agregacyjne, występujące na brzegach zbiorników wodnych oraz wzdłuż cieków. Występują tu zespół pałki wąskolistnej Typhetum angustifoliae i szerokolistnej Typhetum latifoliae, szuwar jeżogłówkowy Sparganietum erecti, niskie zbiorowiska ponikła błotnego Eleocharitetum palustris oraz fragmentarycznie zespół tataraku zwyczajnego Acoretum calami i wysoki szuwar manny mielec Glycerietum maximae. Zespół trzciny pospolitej Phragmitetum australis posiada szeroką amplitudę ekologiczną i nierzadko charakter ekspansywny dzięki dominującemu udziałowi trzciny Phragmites australis. Związek Magnocaricion skupia szuwary wysokich roślin bagiennych, najczęściej wielkich turzyc, często tworzące kępkowo-dolinkową strukturę. Wyróżnia się tu m.in. różne gatunki turzyc Carex: błotną C. acutiformis, sztywną C. elata, brzegową C. riparia, zaostrzoną C. gracilis, pęcherzykowatą C. vesicaria, lisią C. vulpina, nibyciborowatą C. pseudocyperus, wiechlinę błotną Poa palustris, tarczycę pospolitą Scutellaria galericulata, przytulię błotną Galium palustre, kosaćca żółtego Iris pseudacorus. Wśród zbiorowisk należących do dynamicznego kręgu olsów stwierdzono zespół kosaćca żółtego Iridetum pseudacori – z dominującym Iris pseudacorus. Ponadto stwierdzono zespół turzycy błotnej Caricetum acutiformis, torfotwórczy zespół turzycy sztywnej Caricetum elatae i zespół turzycy pęcherzykowatej Caricetum vesicariae o charakterze łąk turzycowych. Dodatkowo na terenach przesyconych wodą i brzegach cieku wykształca się zespół mozgi trzcinowatej Phalaridetum arundinaceae. W północnej części, na fragmencie stale podtopionego terenu, znajdują się zbiorowiska ze związku Magnocaricion z objętym ochroną częściową bobrkiem trójlistkowym Menyanthes trifoliata, który jest charakterystyczny dla zbiorowisk torfowisk i łąk bagiennych z klasy Scheuchzerio-Caricetea nigrae. Ponadto pojawiają się np. tojeść pospolita Lysimachia vulgaris, przetacznik bobowniczek Veronica beccabunga, sit członowaty Juncus articulatus.

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Fot. 2. Zabagnienie z bobrkiem trójlistkowym Menyanthes trifoliata oraz z roślinnością ze związku Magnocaricion, 19.08.2020, fot. J. Przybylska

Do zbiorowisk zielnych dolin i obniżeń należy również szereg zespołów roślinnych z klasy Molinio-Arrhenatheretea. Wymieniane są tu łąki, pastwiska i ziołorośla. Należą tu cztery rzędy: Plantaginetalia majoris, Trifolio fragiferae-Agrostietalia stoloniferae, Molinietalia caeruleae, Arrhenatheretalia. Postać niskiej murawy przyjmują zbiorowiska z roślinnością odporną na uszkodzenia należące do rzędu Plantaginetalia majoris. Stwierdza się je np. na ścieżkach czy drogach leśnych: zespół życicy i rdestu ptasiego Lolio-Polygonetum arenastri z życicą trwałą Lolium perenne, rumiankiem bezpromieniowym Chamomilla suaveolens, rdestem ptasim Polygonum aviculare, zespół situ chudego Juncetum tenuis, zbiorowisko wiechliny rocznej Poetum annuae. Najczęściej w leśnych fitocenozach lub na wilgotnych łąkach wykształca się zbiorowisko z jaskrem rozłogowym zb. Ranunculus repens ze związku Agropyro-Rumicion crispi. Na okresowo wilgotnym podłożu na inwentaryzowanym terenie występują trzy związki z rzędu Molinietalia caeruleae: Filipendulion ulmariae, Calthion palustris, Alopecurion pratensis. Wśród gatunków charakterystycznych wymienia się m.in. dzięgiel leśny Angelica sylvestris, skrzyp błotny Equisetum palustre, ostrożeń błotny Cirsium palustre, śmiałek darniowy Deschampsia caespitosa, wiązówka błotna Filipendula ulmaria, krwawnica pospolita Lythrum salicaria, mięta długolistna Mentha longifolia, sitowie leśne Scirpus sylvaticus. Wilgotne ziołorośla ze związku Filipendulion ulmariae obecne są wzdłuż cieków, a także na niekoszonych i zaniedbanych łąkach. Reprezentowane są przez zespół wiązówki i bodziszka błotnego Filipendulo-Geranietum, zespół tojeści i wiązówki błotnej Lysimachio vulgaris-Filipenduletum, zespół krwawnicy i wiązówki błotnej Lythro- Filipenduletum ulmariae oraz zespół wiązówki i mięty długolistnej Filipendulo ulmariae-

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Menthetum longifoliae. Antropogeniczne, nawożone i wilgotne łąki wielokośne Calthion palustris w dolinie Sufragańca zlokalizowane są w okolicy Gruchawki i Niewachlowa. Wyróżnione zostały: zespół ostrożenia łąkowego Cirsietum rivularis, zespół sitowia leśnego Scirpetum silvatici, na zaniedbanych nieregularnym koszeniem łąkach wykształca się zbiorowisko ze śmiałkiem darniowym Deschampsia caespitosa oraz zespół wierzbownicy i situ rozpierzchłego Epilobio-Juncetum effusi o charakterze łąkowo-pastwiskowym z sitem rozpierzchłym Juncus effusus, sitem członowatym J. articulatus i wierzbownicą błotną Epilobium palustre. Związek Alopecurion pratensis reprezentowany jest przez łąkę wyczyńcową Alopecuretum pratensis, w udział mają wyczyniec łąkowy Alopecurus pratensis, bluszczyk kurdybanek Glechoma hederacea, wiechlina błotna Poa palustris czy żywokost lekarski Symphytum officinale. W środkowym i dolnym biegu rzeki stwierdzono mozaikę zbiorowisk z klasy Molinio-Arrhenatheretea, natomiast w okolicy Niewachlowa stwierdzono łąkę rajgrasową Arrhenatheretum elatioris z rzędu Arrhenatheretalia. Charakteryzuje się znacznym udziałem traw (rajgras wyniosły Arrhenatherum elatioris, kupkówka pospolita Dactylis glomerata, tymotka łąkowa Phleum pratense, drżączka średnia Briza media, tomka wonna Anthoxantum odoratum, śmiałek darniowy Deschampsia caespitosa) i gatunków dwuliściennych (bodziszek łąkowy Geranium pratense, dzwonek rozpierzchły Campanula patula, babka lancetowata Plantago lanceolata, przytulia właściwa Galium mollugo, koniczyna łąkowa Trifolium pratense, pięciornik kurze ziele Potentilla erecta, krwawnik zwyczajny Achillea millefolium). Łąki te podlegają ochronie siedliskowej w obszarach Natura 2000 jako 6510 Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris).

Fot. 3. Łąka rajgrasowa, 30.06.2020, fot. J. Starus

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Powyższe fitocenozy z klasy Phragmitetea i Molinio-Arrhenatheretea zajmują w obszarze badań 86,4 ha, co stanowi prawie 32% terenu inwentaryzacji. Na północ od ulicy Piekoszowskiej w sąsiedztwie borów świeżych rozwinęły się acydofilne murawy z klasy Nardo-Callunetea. Ubogie florystycznie zbiorowiska reprezentowane są przez zespół krzyżownicy i bliźniczki psiej trawki Polygalo-Nardetum oraz zespół wrzosu i bliźniczki psiej trawki Calluno-Nardetum strictae budowane przez bliźniczkę psią trawkę Nardus stricta, wrzos pospolity Calluna vulgaris, dziurawiec czteroboczny Hypericum maculatum, pięciornik kurze ziele Potentilla erecta, mietlicę pospolitą Agrostis capillaris.

Zbiorowiska suchych muraw i zarośli

Psammofilne murawy suchych, piaszczystych lub żwirowatych siedlisk z klasy Koelerio glaucae-Corynephoretea canescentis reprezentowane są przez murawy szczotlichowe ze związku Corynephorion canescentis z dominującym udziałem szczotlichy siwej Corynephorus canescens oraz przez zespół czerwca i połonicznika nagiego Sclerantho- Herniarietum glabrae ze związku Vicio lathyroidis-Potentillion argenteae. W dolinie Sufragańca w południowej części stwierdzono rozległe murawy napiaskowe ze związku Koelerion glaucae z licznymi kocankami piaskowymi Helichrysum arenarium objętymi ochroną prawną zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. 2014 poz. 1409) oraz koniczyną polną Trifolium arvense, szelężnikiem mniejszym Rhinanthus minor, pyleńcem pospolitym Berteroa incana, wilczomleczem sosnką Euphorbia cyparissias, poziomką pospolitą Fragaria vesca, trzcinnikiem piaskowym Calamagrostis epigejos. W wyniku braku użytkowania postępuje naturalna sukcesja wtórna, obecne są naloty sosny pospolitej Pinus sylvestris, czeremchy amerykańskiej Prunus serotina, natomiast z krzewów rośnie jałowiec pospolity Juniperus communis i głogi Crataegus spp. Właściwie wykształcone fitocenozy ze związku Koelerion glaucae w obszarach Natura 2000 wymieniane są jako siedlisko przyrodnicze ciepłolubne śródlądowe murawy napiaskowe (kod: *6120).

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Fot. 4. Murawa napiaskowa z kocankami piaskowymi Helichrysum arenarium, 30.08.2020, fot. A. Chmaruk

Zbiorowiska leśne i zaroślowe

Grupa zbiorowisk leśnych i zaroślowych zajmuje na inwentaryzowanym terenie 76 ha, co stanowi ponad 27% powierzchni. W południowej części obszaru inwentaryzacji wykształca się łozowisko z wierzbą szarą Salicetum pentandro-cinereae i wierzbą pięciopręcikową Salix pentandra należące do klasy Alnetea glutinosae. Z grupy łęgów niżowych na badanym terenie, głównie w północnej części, obecny jest także łęg jesionowo-olszowy Fraxino-Alnetum należący do klasy Querco-Fagetea. W drzewostanie dominuje olsza czarna Alnus glutinosa, natomiast w runie pojawiają się np. kuklik pospolity Geum urbanum, bodziszek błotny Geranium palustre przytulia czepna Galium aparine, sałatnik leśny Mycelis muralis, skrzyp błotny Equisetum palustre, zawilec gajowy Anemone nemorosa, wietlica samicza Athyrium filix-femina, kopytnik pospolity Asarum europaea. Łęgi (kod *91E0) zamieszczone są w Załączniku I Dyrektywy Siedliskowej i podlegają ochronie na obszarach Natura 2000. Stwierdzane były ponadto formy zdegenerowane, prześwietlone i z zaburzonym składem gatunkowym łęgi (ujściowy odcinek rzeki), podobnie jak grąd subkontynentalny Tilio cordatae-Carpinetum betuli (północna część obszaru badań). W południowej części obszaru badań stwierdzono bory sosnowe należące do klasy Vaccinio-Piceetea ze związku Dicrano-Pinion, w którym w runie stwierdzono borówkę czarną Vaccinium myrtillus i brusznicę V. vitis-idaea, korzeniówkę pospolitą Monotropa hypopitys, pszeniec zwyczajny Melampyrum pratense oraz objęte ochroną prawną pomocnik baldaszkowy Chimaphila umbellata i gruszyczka zielonawa Pyrola chlorantha. Drzewostan buduje głównie sosna pospolita Pinus sylvestris i dąb szypułkowy Quercus robur z domieszką topoli osiki

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Populus tremula, natomiast w warstwie podrostu obecna jest jarzębina Sorbus aucuparia i dęby. Na glebach mineralnych rozwijają się subkontynentalny bór świeży Peucedano-Pinetum i suboceaniczny bór świeży Leucobryo-Pinetum oraz fitocenozę pośrednią między lasami iglastymi i liściastymi - kontynentalny bór mieszany Querco roboris-Pinetum. Asocjacje roślinne ze związku Dicrano-Pinion z klasy Vaccinio-Piceetea reprezentowane są przez subkontynentalny bór świeży Peucedano-Pinetum, suboceaniczny bór świeży Leucobryo-Pinetum, a także przez kontynentalny bór mieszany Querco roboris- Pinetum. Charakteryzują się dominacją sosny zwyczajnej Pinus sylvestris w drzewostanie oraz jarzębiny Sorbus aucuparia i dębów Quercus spp. w warstwie podrostu. Na obszarze badań wykształciły się w okolicy Bukówki oraz jako wąskie pasy w zachodniej części.

Fot. 5. Bory ze związku Dicrano-Pinion, 21.09.2020, fot. J. Starus

Poniżej przedstawiono wykaz syntaksonomiczny zbiorowisk roślinnych na obszarze inwentaryzacji doliny Sufragańca na terenie Kielc. Układ syntaksonów i ich nazewnictwo przyjęto zgodnie z opracowaniem Matuszkiewicza (2008). Rozmieszczenie głównych grup syntaksonomicznych przedstawia mapa roślinności rzeczywistej, stanowiąca załącznik nr 1 do niniejszego dokumentu. Dla zachowania przejrzystości mapy, zbiorowiska spokrewnione łączono w jednostki wyższego rzędu, natomiast część zbiorowisk z racji na niewielkie powierzchnie nie została pokazana na mapie.

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

KLASA (Cl. - CLASS) PODKLASA(SubCl.) Rząd (O. - Order) Związek (All. - Alliance) Podzwiązek (SubAll.) Grupa zespołów (GrAss.) Zespół (Ass. - Association) Zb. - zbiorowisko

LEMNETEA MINORIS R.TX. 1955 Lemnetalia minoris R.TX. 1955 Lemnion gibbae R.TX. et A. SCHWABE 1974 in R.TX. 1974 Spirodeletum polyrhizae (KELHOFER 1915) W. KOCH 1954 em. R.TX. et A.SCHWABE 1974 in R.TX. 1974 – zespół spirodeli wielokorzeniowej Riccio fluitantis-Lemnion trisulcae R.TX. et A.SCHWABE 1974 in R.TX. 1974 Lemnetum trisulcae (KELHOFER 1915) KNAPP et STOFFERS 1962 – zespół rzęsy trójrowkowej BIDENTETEA TRIPARTITI R.TX., LOHM. et PRSG 1950 Bidentetalia tripartiti BR.-BL. et R.TX. 1943 Bidention tripartiti NORDH. 1940 Polygono-Bidentetum (KOCH 1926) LOHM. 1950 – zespół rdestów i uczepów STELLARIETEA MEDIAE R.TX., LOHM. et PRSG, 1950 Centauretalia cyani R.TX. 1950 Aperion spicae-venti R.Tx. et J.Tx. 1960 Arnoseridenion minimae MALATO-BELIZ, J.Tx. et R.Tx. 1960 Zb. Scleranthus annuus – zbiorowisko czerwca rocznego Aphanenion arvensis R.TX. et J.TX. 1960 Vicietum tetraspermae (KRUSEM. et VLIEG. 1939) KORNAŚ 1950 – zespół wyki czteronasiennej Polygono-Chenopodietalia (R.TX. et LOHM. 1950) J.TX. 1961 Panico-Setarion SISS. 1946 Echinochloo-Setarietum KRUSEM. et VLIEG. (1939)1940 – zespół sporka i chwastnicy jednostronnej Polygono-Chenopodion SISS. 1946 Galinsogo-Setarietum (R.Tx. et BECK. 1942) R.TX. 1950 Sisymbrietalia J.TX. 1961 Sisymbrion officinalis R.TX., LOHM, PRSG 1950 Sisymbrietum sophiae KREH. 1935 - zespół stulichy psiej Urtico-Malvetum neglectae (KNAPP 1945) LOHM. 1950 – zespół pokrzywy i ślazu zaniedbanego Chenopodietum stricti OBERD. 1957 – zespół komosy wzniesionej Senecioni-Tussilaginetum MÖLLER 1949 – zespół starca i podbiału pospolitego EPILOBIETEA ANGUSTIFOLII R.TX. et PRSG 1950 Atropetalia VLIEG. 1937 Epilobion angustifolii (RÜBEL 1933) SOÓ 1933 Calamagrostietum epigeji JURASZEK 1928 – zespół trzcinnika piaskowego ARTEMISIETEA VULGARIS LOHM., PRDG et R.TX. in R.TX. 1950 ARTEMISIENEA VULGARIS Onopordetalia acanthii BR.-BL. et R.TX. 1943 em. GÖRS 1966 Onopordion acanthii BR.-BL. 1926 Onopordenion acanthii (TH. MÜLLER 1981 pro all.) Onopordetum acanthii Br.-Bl. ex Br.-Bl. et all. 1936 – zespół popłochu pospolitego Potentillo-Artemisietum absinthii FALIŃSKI 1965 – zespół pięciornika i bylicy piołun Dauco-Melilotenion GÖRS 1966 Artemisio-Tanacetetum vulgaris BR.-BL. 1931 corr. 1949 – zespół bylicy i wrotycza pospolitego Berteroëtum incanae SISS. et TIDEMAN in SISS. 1950 – zespół pyleńca pospolitego Dauco-Picridetum hieracioidis (FAB. 1933) GÖRS 1966 – zespół marchwi i goryczela jastrzębcowatego Echio-Melilotetum R.TX. 1947 – zespół żmijowca i nostrzyków Artemisietalia vulgaris Lohm. in R.Tx. 1947 Arction lappae R.Tx. 1937 em. 1950 21

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Arctio-Artemisietum vulgaris OBERD. ex SEYBOLD et MÜLLER 1972 – zespół łopianu i bylicy pospolitej GALIO-URTICENEA (Pass. 1967) Glechometalia hederaceae R.TX. in R.TX. et BRAUN-Hool 1975 Aegopodion podagrariae R.TX. 1967 Chaerophylletum aromatici GUTTE 1963 – zespół świerząbka korzennego Anthriscetum sylvestris HADAČ 1978 – zespół trybuli leśnej Urtico-Aegopodietum podagrariae (R.TX. 1963 n.n.) em. DIERSCHKE 1974 – zespół pokrzywy i podagrycznika pospolitego Convolvuletalia sepium R.TX. 1950 Senecion fluviatilis R.Tx. (1947)1950 em. R.Tx. 1967 Rudbeckio-Solidaginetum R.TX. et RAABE 1950 – zespół rudbekii i nawłoci Convolvulion sepium R.Tx. 1947 em. MÜLL. 1981 Calystegio-Epilobietum hirsuti HlLBIG, HEINRICH et NIEMANN 1972 – zespół kielisznika i wierzbownicy kosmatej AGROPYRETEA INTERMEDIO-REPENTIS (Oberd. et all. 1967) Müller et Görs 1969 Agropyretalia intermedio-repentis (Oberd. et all. 1967) Müller et Görs 1969 Convolvulo-Agropyrion repentis GÖRS 1966 Convolvulo arvensis-Agropyretum repentis FELFÖLDY 1943 – zespół powoju polnego i perzu właściwego Falcario vulgaris-Agropyretum repentis MÜLLER et GÖRS 1969 – zespół sierpnicy pospolitej i perzu właściwego Poo-Tussilaginetum farfarae R.TX. 1931 – zespół wiechliny i podbiału pospolitego PHRAGMITETEA R.TX. et PRSG 1942 Phragmitetalia KOCH 1926 Phragmition KOCH 1926 Grupa szuwarów typowych z udziałem roślin wodnych Typhetum angustifoliae (ALLORGE 1922) SOÓ 1927 – zespół pałki wąskolistnej (szuwar wąskopałkowy) Sparganietum erecti ROLL 1938 – zespół jeżogłówki gałęzistej (szuwar jeżogłówkowy) Grupa szuwarów typowych z pojawem gatunków z Magnocaricion Eleocharitetum palustris ŠENNIKOV 1919 – zespół ponikła błotnego Phragmitetum australis (GAMS 1927) SCHMALE 1939 – zespół trzciny pospolitej Typhetum latifoliae SOÓ 1927 – zespół pałki szerokolistnej (szuwar szerokopałkowy) Acoretum calami KOBENDZA 1948 – zespół tataraku zwyczajnego (szuwar tatarakowy) Grupa szuwarów właściwych o zmiennym poziomie wody Glycerietum maximae HUECK 1931 – zespół manny mielec (szuwar mannowy) Magnocaricion KOCH 1926 Zbiorowiska należące do dynamicznego kręgu olsów Iridetum pseudacori EGGLER 1933 – zespół kosaćca żółtego (szuwar kosaćcowy) Zbiorowiska wysokich turzyc kępkowych lub o grubych rozłogach Caricetum acutiformis SAUER 1937 – zespół turzycy błotnej Zbiorowiska turzyc kępkowych lub rozłogowych, przeważnie torfotwórcze Caricetum elatae KOCH 1926 – zespół turzycy sztywnej Zbiorowiska o charakterze łąk turzycowych Caricetum vesicariae Br-Bl. et Denis 1926 – zespół turzycy pęcherzykowatej Nietorfotwórcze szuwary turzycowe lub trawiaste terenów zalewowych Phalaridetum arundinaceae (KOCH 1926 n.n.) LIB. 1931 – zespół mozgi trzcinowatej (szuwar mozgowy) KOELERIO GLAUCAE-CORYNEPHORETEA CANESCENTIS KLIKA in KLIKA et NOVAK 1941 Corynephoretalia canescentis R.TX. 1937 Corynephorion canescentis KLIKA 1934 Spergulo vernalis-Corynephoretum (R.TX. 1928) LlBB. 1933 – murawy szczotlichowe Vicio lathyroidis-Potentillion argenteae BRZEG in BRZEG et M.WOJT. Sclerantho-Herniarietum glabrae GŁOW. 1988 – zespół czerwca i połonicznika nagiego Koelerion glaucae (VOLK 1931) KLIKA 1935 Sileno otitis-Festucetum LlBB. 1933 – zespół lepnicy i kostrzewy owczej Festuco psammophilae-Koelerietum glaucae KLIKA 1931 – zespół kostrzewy i strzęplicy sinej MOLINIO-ARRHENATHERETEA R.TX. 1937 Plantaginetalia majoris R.TX. (1943) 1950 Polygonion avicularis BR.-BL. 1931 ex AlCH. 1933 Lolio-Polygonetum arenastri BR.-BL. 1930 em. LOHM. 1975 – zespół życicy i rdestu ptasiego Juncetum tenuis (DlEM., SISS. et WESTH. 1940) SCHWICK.1944 em. R.TX. 1950 – zespół situ chudego

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

(?)Poetum annuae GAMS 1927 – zbiorowisko wiechliny rocznej Trifolio fragiferae-Agrostietalia stoloniferae R.TX. 1970 Agropyro-Rumicion crispi NORDH. 1940 em. R.TX. 1950 (Zb. Ranunculus repens) – zbiorowisko z jaskrem rozłogowym Molinietalia caeruleae W.KOCH 1926 Filipendulion ulmariae SEGAL 1966 Filipendulo-Geranietum W.KOCH 1926 – zespół wiązówki i bodziszka błotnego Lysimachio vulgaris-Filipenduletum BAL.-TUL. 1978 – zespół tojeści i wiązówki błotnej Lythro-Filipenduletum ulmariae HADAČ et all. 1997 – zespół krwawnicy i wiązówki błotnej Filipendulo ulmariae-Menthetum longifoliae ZLINSKA 1989 – zespół wiązówki i mięty długolistnej Calthion palustris R.TX. 1936 em. OBERD. 1957 Grupa eutroficznych łąk wilgotnych Cirsietum rivularis NOWIŃSKI 1927 – zespół ostrożenia łąkowego Grupa mokrych łąk, częściowo zabagnionych Scirpetum silvatici RALSKI 1931 – zespół sitowia leśnego Zb. Deschampsia caespitosa – zbiorowisko ze śmiałkiem darniowym Grupa zbiorowisk łąkowo-pastwiskowych Epilobio-Juncetum effusi OBERD. 1957 – zespół wierzbownicy i situ rozpierzchłego Alopecurion pratensis PASS. 1964 Alopecuretum pratensis (REGEL 1925) STEFFEN 1931 – łąka wyczyńcowa Arrhenatheretalia PAWŁ. 1928 Arrhenatherion elatioris (BR.-BL. 1925) KOCH 1926 Arrhenatheretum elatioris BR.-BL. ex SCHERR. 1925 – zespół rajgrasu wyniosłego (łąka rajgrasowa) NARDO-CALLUNETEA PRSG 1949 Nardetalia PRSG 1949 Violion caninae SCHWICK. 1944 Polygalo-Nardetum PRSG 1953 – zespół krzyżownicy i bliźniczki psiej trawki Calluno-Nardetum strictae HRYNC. 1959 – zespół wrzosu i bliźniczki psiej trawki (tłoki) ALNETEA GLUTINOSAE Br.-Bl. et R.Tx. 1943 Alnetalia glutinosae R.Tx. 1937 Alnion glutinosae (MALC. 1929) MEIJER DREES 1936 Grupa zbiorowisk zaroślowych Salicetum pentandro-cinereae (ALMQ. 1929) PASS. 1961 – łozowisko z wierzbą szarą VACCINIO-PICEETEA BR.-BL. 1939 Cladonio-Vaccinietalia KIELL.-LUND 1967 Dicrano-Pinion LIBB. 1933 Dicrano-Pinenion SEIBERT in OBERD. (ed.) 1992 Grupa borów sosnowych na glebach mineralnych Peucedano-Pinetum W.MAT. (1962)1973 – subkontynentalny bór świeży Leucobryo-Pinetum W.MAT. (1962)1973 – suboceaniczny bór świeży Grupa borów mieszanych Querco roboris-Pinetum (W.MAT 1981) J.MAT. 1988 – kontynentalny bór mieszany

QUERCO-FAGETEA Br.-Bl. et Vlieg. 1937 Fagetalia sylvaticae Pawł. in Pawł., Sokół, et Wall. 1928 Alno-Ulmion BR.-BL. et R.TX. 1943 Alnenion glutinoso-incanae OBERD. 1953 Zbiorowiska łęgów niżowych Fraxino-Alnetum W.MAT. 1952 – łęg jesionowo-olszowy Carpinion betuli ISSL. 1931 em. OBERD. 1953 Grupa lasów dębowo-grabowych Tilio cordatae-Carpinetum betuli TRACZ. 1962 – grąd subkontynentalny

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

3.3. Flora Flora inwentaryzowanego obszaru stanowiącego dolinę Sufragańca obejmuje 500 gatunków roślin naczyniowych (tab. 2). Rozmieszczenie w terenie poszczególnych ekologicznych grup gatunków pokrywa się z areałem występowania odpowiednich zbiorowisk roślinnych, które na obszarze inwentaryzacji stanowią mozaikę łąk, szuwarów, lasów, muraw napiaskowych oraz niewielkich starorzeczy. Największy udział mają rośliny synantropijne (32,5%), czyli przystosowane do życia w środowisku zmienionym przez człowieka, takie jak: żmijowiec zwyczajny Echium vulgare, gorczycznik pospolity Barbarea vulgaris, powój polny Convolvulus arvensis, iglica pospolita Erodium cicutarium, poziomka pospolita Fragaria vesca, wrotycz pospolity Tanacetum vulgare. Zbliżony udział mają gatunki łąkowe (19,8%), np. komonica zwyczajna Lotus corniculatus, rdest wężownik Polygonum bistorta, koniczyny Trifolium spp., barszcz zwyczajny Heracleum sphondylium, rogownica pospolita Cerastium holosteoides oraz gatunki leśno-zaroślowe (19,8%), do których należą m.in. turzyca palczasta Carex digitata, śmiałek pogięty Deschampsia flexuosa, pszeniec zwyczajny Melampyrum pratense, karbieniec pospolity Lycopus europaeus, fiołek leśny Viola reichenbachiana. . Z gatunków muraw kserotermicznych i ciepłolubnych okrajków, zajmujących ok. 9% stwierdzono m.in lucerna sierpowata Medicago falcata, pięciornik piaskowy Potentilla arenaria, żebrzyca roczna Seseli annuum, natomiast z gatunków szuwarowych i bagiennych – turzyca lisia Carex vulpina, ponikło błotne Eleocharis palustris, jeżogłówka gałęzista Sparganium erectum, tarczyca pospolita Scutellaria galericulata, przetacznik bobowniczek Veronica beccabunga. Zagęszczenie gatunków związanych z murawami napiaskowymi występuje w południowej części inwentaryzowanego obszaru, zajmując 4,6% (np. prosienicznik szorstki Hypochoeris radicata, rozchodnik sześciorzędowy Sedum sexangulare, przetacznik wiosenny Veronica verna, zaś gatunki ubogich muraw i psiar – 2,6% oraz nadwodne – 2,2%. Do tych ostatnich należą np. łyszczec polny Gypsophila muralis, karmnik kolankowaty Sagina nodosa, rdest szczawiolistny Polygonum lapathifolium czy sit dwudzielny Juncus bufonius. Mniej niż 2% zajmują taksony związane ze środowiskiem wodnym, torfowiskowym, gatunki szczelin skalnych, źródlisk i wyleżysk, wysokogórskich ziołorośli i traworośli oraz o nieustalonej przynależności fitosocjologicznej. Poniższa rycina (ryc. 2) obrazuje procentowy udział grup siedliskowych we florze badanego terenu.

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Ryc. 2. Procentowy udział grup siedliskowych we florze obszaru inwentaryzacji

Grupa siedliskowa: K - gatunki muraw kserotermicznych i ciepłolubnych zbiorowisk okrajkowych, L - gatunki leśno–zaroślowe, Ł - gatunki łąkowe, M i P - gatunki ubogich muraw i psiar, N - gatunki nadwodne i siedlisk okresowo zalewanych (mulistych), Pia – gatunki muraw napiaskowych, S - gatunki synantropijne, Sz i B - gatunki szuwarowe i bagienne, Szcz - gatunki szczelin skalnych, T - gatunki torfowiskowe, W - gatunki wodne, Z i T – gatunki wysokogórskich ziołorośli i traworośli, Z i W - gatunki źródlisk i wyleżysk, Nie - gatunki o nieustalonej przynależności fitosocjologicznej

Tab. 2. Lista gatunków roślin naczyniowych stwierdzonych na obszarze inwentaryzacji

Lp. Nazwa łacińska Nazwa polska Status*

Grupa Grupa

iedliskowa

I II III IV V 1. Abies alba Mill. Jodła pospolita L 2. Acer negundo L. Klon jesionolistny (Jesioklon) L/S 3. Acer platanoides L. Klon pospolity L 4. Acer pseudoplatanus L. Klon jawor (Jawor) L 5. Achillea millefolium L. s. str. Krwawnik pospolity Ł 6. Acinos arvensis (Lam.) Dandy Czyścica drobnokwiatowa K 7. Acorus calamus L. Tatarak zwyczajny Sz i B 8. Aegopodium podagraria L. Podagrycznik pospolity L 9. Aesculus hippocastanum L. Kasztanowiec pospolity S 10. Agrimonia eupatoria L. Rzepik pospolity K 11. Agrimonia procera Wallr. Rzepik wonny K 12. Agrostis canina L. s. str. Mietlica psia (M. wąskoliściowa) T 13. Agrostis capillaris L. Mietlica pospolita M i P 14. Agrostis gigantea Roth Mietlica olbrzymia Ł 15. Agrostis stolonifera L. Mietlica rozłogowa Ł 16. Ajuga reptans L. Dąbrówka rozłogowa L 17. Alchemilla acutiloba Opiz Przywrotnik ostroklapowy Ł 18. Alchemilla monticola Opiz Przywrotnik pasterski Ł

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

I II III IV V Alliaria petiolata (M. Bieb.) Cavara 19. Czosnaczek pospolity S & Grande 20. Allium oleraceum L. Czosnek zielonawy K 21. Allium vineale L. Czosnek szczypiorek Nie 22. Alnus glutinosa (L.) Gaertn. Olsza czarna L 23. Alopecurus geniculatus L. Wyczyniec kolankowy Ł 24. Alopecurus pratensis L. Wyczyniec łąkowy Ł 25. Althaea officinalis L. Prawoślaz lekarski Ł 26. Amaranthus retroflexus L. Szarłat szorstki S 27. Anagallis arvensis L. Kurzyślad polny S 28. Anchusa arvensis (L.) M. Bieb. Farbownik (Krzywoszyj) polny S 29. Anemone nemorosa L. Zawilec gajowy L 30. Angelica sylvestris L. Dzięgiel leśny Ł 31. Anthemis arvensis L. Rumian polny S 32. Anthericum ramosum L. Pajęcznica gałęzista K 33. Anthoxanthum odoratum L. s. str. Tomka wonna Ł 34. Anthriscus sylvestris (L.) Hoffm. Trybula leśna S 35. Anthyllis vulneraria L. Przelot pospolity Ł 36. Apera spica-venti (L.) P. Beauv. Miotła (Mietlica) zbożowa S 37. Arabidopsis thaliana (L.) Heynh. Rzodkiewnik pospolity S 38. Arabis glabra (L.) Bernh. Wieżyczka (Wieżycznik) gładka L 39. Arctium lappa L. Łopian większy S 40. Arctium tomentosum Mill. Łopian pajęczynowaty S 41. Arenaria serpyllifolia L. Piaskowiec macierzankowy Nie Armoracia rusticana P. Gaertn., B. 42. Chrzan pospolity S Mey. & Scherb. Arrhenatherum elatius (L.) P. 43. Rajgras wyniosły Ł Beauv. ex J. Presl & C. Presl 44. Artemisia absinthium L. Bylica piołun S 45. Artemisia campestris L. Bylica polna K 46. Artemisia vulgaris L. Bylica pospolita S 47. Asarum europaeum L. Kopytnik pospolity L 48. Astragalus glycyphyllos L. Traganek szerokolistny K 49. Athyrium filix-femina (L.) Roth Wietlica samicza L 50. Atriplex patula L. Łoboda rozłożysta S Avenula pratensis (L.) Dumort. 51. Owsica łąkowa K Region: NT (Helictotrichon pratense (L.) Pilg.) 52. Ballota nigra L. Mierznica czarna S 53. Barbarea vulgaris R. Br. Gorczycznik pospolity S 54. Batrachium circinatum (Sibth.) Fr. Włosienicznik krążkolistny W 55. Bellis perennis L. Stokrotka pospolita Ł 56. Berberis vulgaris L. Berberys zwyczajny L 57. Berteroa incana (L.) DC. Pyleniec pospolity S 58. Berula erecta (Huds.) Coville Potocznik wąskolistny Sz i B 59. Betonica officinalis L. Bukwica zwyczajna (B. lekarska) Ł 60. Betula pendula Roth Brzoza brodawkowata S 61. Bidens frondosa L. Uczep amerykański N 62. Bidens tripartita L. Uczep trójlistkowy N 63. Brassica napus L. Kapusta rzepak S Kapusta (Gorczyca) czarna (K. 64. Brassica nigra (L.) W. D. J. Koch S gorczyca) 65. Briza media L. Drżączka średnia Ł 66. Bromus hordeaceus L. Stokłosa miękka Ł

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

I II III IV V 67. Bromus inermis Leyss. Stokłosa bezostna K/S 68. Bromus sterilis L. Stokłosa płonna S 69. Bromus tectorum L. Stokłosa dachowa S Stokłosa obedkowa (S. 70. Bromus willdenowii Kunth S uniolowata) Calamagrostis canescens (Weber) 71. Trzcinnik lancetowaty L Roth 72. Calamagrostis epigejos (L.) Roth Trzcinnik piaskowy S 73. Calendula arvensis L. Nagietek polny S Callitriche verna L. emend. Lönnr. 74. Rzęśl wiosenna W Kraj: DD s. str.(Callitriche palustris) 75. Calluna vulgaris (L.) Hull Wrzos pospolity M i P 76. Caltha palustris L. Knieć błotna Ł 77. Calystegia sepium (L.) R. Br. Kielisznik zaroślowy S 78. Campanula patula L. s. str. Dzwonek rozpierzchły Ł 79. Campanula persicifolia L. Dzwonek brzoskwiniolistny L Dzwonek jednostronny (Dz. 80. Campanula rapunculoides L. K rapunkułokształtny) 81. Capsella bursa-pastoris (L.) Medik. Tasznik pospolity S 82. Cardamine amara L. Rzeżucha gorzka Z i W 83. Cardamine pratensis L. s. str. Rzeżucha łąkowa Ł 84. Cardaminopsis arenosa (L.) Hayek Rzeżusznik (Gęsiówka) piaskowy Pia 85. Carduus acanthoides L. Oset nastroszony S 86. Carex acutiformis Ehrh. Turzyca błotna Sz i B 87. Carex caryophyllea Latourr. Turzyca wiosenna K 88. Carex digitata L. Turzyca palczasta L 89. Carex elata All. Turzyca sztywna Sz i B 90. Carex gracilis Curtis Turzyca zaostrzona Sz i B 91. Carex hirta L. Turzyca owłosiona Ł 92. Carex ovalis Gooden. Turzyca zajęcza Ł 93. Carex pallescens L. Turzyca blada Ł 94. Carex paniculata L. Turzyca prosowa Sz i B 95. Carex pseudocyperus L. Turzyca nibyciborowata Sz i B 96. Carex riparia Curtis Turzyca brzegowa Sz i B Region: VU 97. Carex rostrata Stokes Turzyca dzióbkowata Sz i B 98. Carex spicata Huds. Turzyca ściśniona S 99. Carex vesicaria L. Turzyca pęcherzykowata Sz i B 100. Carex vulpina L. Turzyca lisia Sz i B 101. Carlina vulgaris L. Dziewięćsił pospolity K 102. Carpinus betulus L. Grab pospolity L 103. Carum carvi L. Kminek zwyczajny Ł 104. Centaurea cyanus L. Chaber bławatek S 105. Centaurea jacea L. Chaber łąkowy Ł 106. Centaurea scabiosa L. Chaber driakiewnik K 107. Centaurea stoebe L. Chaber nadreński K 108. Cerastium arvense L. s. str. Rogownica polna S/Pia Cerastium holosteoides Fr. emend. 109. Rogownica pospolita Ł Hyl. 110. Cerastium semidecandrum L. Rogownica pięciopręcikowa Pia 111. Cerasus avium (L.) Moench Wiśnia ptasia (Czereśnia) L 112. Cerasus vulgaris Mill. Wiśnia pospolita (W. szkliwka) S 113. Cerinthe minor L. Ośmiał mniejszy K 114. Chaerophyllum aromaticum L. Świerząbek korzenny S

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

I II III IV V Chamaecytisus ratisbonensis 115. Szczodrzeniec rozesłany L (Schaeff.) Rothm. Chamaenerion angustifolium (L.) 116. Wierzbówka kiprzyca S Scop. Chamomilla suaveolens (Pursh) 117. Rumianek bezpromieniowy Ł Rydb. 118. Chelidonium majus L. Glistnik jaskółcze ziele S 119. Chenopodium album L. Komosa biała (Lebioda) S 120. Chenopodium hybridum L. Komosa wielkolistna S Ochrona Chimaphila umbellata (L.) W. P. C. częściowa; 121. Pomocnik baldaszkowy L Barton kraj: NT; region: NT 122. Chondrilla juncea L. Chondrilla sztywna Pia 123. Cichorium intybus L. Cykoria podróżnik S 124. Cicuta virosa L. Szalej jadowity Sz i B 125. Cirsium arvense (L.) Scop. Ostrożeń polny S 126. Cirsium oleraceum (L.) Scop. Ostrożeń warzywny Ł 127. Cirsium palustre (L.) Scop. Ostrożeń błotny Ł 128. Cirsium rivulare (Jacq.) All. Ostrożeń łąkowy Ł 129. Cirsium vulgare (Savi) Ten. Ostrożeń lancetowaty S Klinopodium pospolite (Czyścica 130. Clinopodium vulgare L. K storzyszek) Consolida regalis Gray (Delphinium 131. Ostróżeczka (Ostróżka) polna S consolida L.) 132. Convallaria majalis L. Konwalia majowa L 133. Convolvulus arvensis L. Powój polny S 134. Conyza canadensis (L.) Cronquist Konyza (Przymiotno) kanadyjska S 135. Cornus sanguinea L. Dereń świdwa L Coronilla varia L. (Securigera varia 136. Cieciorka pstra K (L.) Lassen) 137. Corydalis solida (L.) Clairv. Kokorycz pełna L Region: NT Leszczyna pospolita (Orzech 138. Corylus avellana L. L laskowy) Corynephorus canescens (L.) P. 139. Szczotlicha siwa Pia Beauv. 140. Crataegus laevigata (Poir.) DC. Głóg dwuszyjkowy L 141. Crataegus monogyna Jacq. Głóg jednoszyjkowy L 142. Crepis biennis L. Pępawa dwuletnia Ł 143. Crepis paludosa (L.) Moench Pępawa błotna Ł Przytulinka (Przytulia, Krucjata) 144. Cruciata glabra (L.) Ehrend. L wiosenna 145. Cucurbita pepo L. Dynia zwyczajna S 146. Cuscuta epithymum (L.) L. s. str. Kanianka macierzankowa M i P Kanianka pospolita (K. 147. Cuscuta europaea L. S europejska) 148. Cynosurus cristatus L. Grzebienica pospolita Ł 149. Dactylis glomerata L. Kupkówka (Rżniączka) pospolita Ł Ochrona Kukułka (Storczyk, Stoplamek) 150. Dactylorhiza maculata (L.) Soó L częściowa; plamista region: VU 151. Danthonia decumbens DC. Izgrzyca przyziemna M i P

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

I II III IV V Ochrona 152. Daphne mezereum L. Wawrzynek wilczełyko L częściowa 153. Daucus carota L. Marchew zwyczajna Ł Deschampsia caespitosa (L.) P. 154. Śmiałek darniowy Ł Beauv. 155. Deschampsia flexuosa (L.) Trin. Śmiałek pogięty L Descurainia sophia (L.) Webb ex 156. Stulicha psia S Prantl 157. Dianthus carthusianorum L. Goździk kartuzek K Goździk kropkowany (G. 158. Dianthus deltoides L. Pia widełkowaty) 159. Dipsacus sylvestris Huds. Szczeć pospolita (Sz. leśna) S Dryopteris carthusiana (Vill.) H. P. 160. Nerecznica krótkoostna L Fuchs 161. Dryopteris filix-mas (L.) Schott Nerecznica samcza L Echinochloa crus-galli (L.) P. 162. Chwastnica jednostronna S Beauv. Echinocystis lobata (F. Michx.) Kolczurka (Echinocystis) 163. S Torr. & A. Gray klapowana 164. Echinops sphaerocephalus L. Przegorzan kulisty S 165. Echium vulgare L. Żmijowiec zwyczajny S Eleocharis palustris (L.) Roem. & 166. Ponikło błotne Sz i B Schult. Elymus hispidus subsp. barbulatus 167. Perz siny szczeciniasty K Region: NT (Schur) Melderis 168. Elymus repens (L.) Gould Perz właściwy S 169. Epilobium hirsutum L. Wierzbownica kosmata S 170. Epilobium obscurum Schreb. Wierzbownica rózgowata Z i W 171. Epilobium palustre L. Wierzbownica błotna Ł 172. Epilobium parviflorum Schreb. Wierzbownica drobnokwiatowa S 173. Equisetum arvense L. Skrzyp polny Ł 174. Equisetum palustre L. Skrzyp błotny Ł 175. Equisetum pratense Ehrh. Skrzyp łąkowy L 176. Equisetum sylvaticum L. Skrzyp leśny L 177. Erigeron acris L. Przymiotno ostre S 178. Erigeron annuus (L.) Pers. Przymiotno białe S 179. Erodium cicutarium (L.) L’Hér. Iglica pospolita S 180. Euonymus europaea L. Trzmielina pospolita L 181. Eupatorium cannabinum L. Sadziec konopiasty S 182. Euphorbia cyparissias L. Wilczomlecz sosnka K 183. Euphorbia esula L. Wilczomlecz lancetowaty S 184. Euphorbia helioscopia L. Wilczomlecz obrotny S 185. Euphrasia rostkoviana Hayne Świetlik łąkowy Ł 186. Fagus sylvatica L. Buk pospolity L 187. Falcaria vulgaris Bernh. Sierpnica pospolita S 188. Fallopia convolvulus (L.) Á. Löve Rdestówka (Rdest) powojowata S 189. Festuca arundinaceae Schreb. Kostrzewa trzcinowata Ł 190. Festuca gigantea (L.) Vill. Kostrzewa olbrzymia L 191. Festuca ovina L. s. str. Kostrzewa owcza Pia 192. Festuca pratensis Huds. Kostrzewa łąkowa Ł Festuca psammophila (Hack. ex 193. Kostrzewa piaskowa Pia Kraj: NT Čelak.) Fritsch 194. Festuca rubra L. s. str. Kostrzewa czerwona Ł

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

I II III IV V 195. Filipendula ulmaria (L.) Maxim. Wiązówka błotna Ł 196. Fragaria vesca L. Poziomka pospolita S 197. Fragaria viridis Duchesne Poziomka twardawa K 198. Frangula alnus Mill. Kruszyna pospolita L 199. Fraxinus excelsior L. Jesion wyniosły L 200. Galeobdolon luteum Huds. Gajowiec żółty L 201. Galeopsis pubescens Besser Poziewnik miękkowłosy S 202. Galeopsis tetrahit L. Poziewnik szorstki S 203. Galinsoga parviflora Cav. Żółtlica drobnokwiatowa S 204. Galium aparine L. Przytulia czepna S 205. Galium boreale L. Przytulia północna Ł 206. Galium mollugo L. s. str. Przytulia pospolita Ł/K 207. Galium odoratum (L.) Scop. Przytulia (Marzanka) wonna L 208. Galium palustre L. Przytulia błotna Sz i B 209. Galium verum L. s. str. Przytulia właściwa K 210. Geranium palustre L. Bodziszek błotny Ł 211. Geranium pratense L. Bodziszek łąkowy Ł 212. Geranium pusillum Burm. f. ex L. Bodziszek drobny S 213. Geranium robertianum L. Bodziszek cuchnący S 214. Geranium sanguineum L. Bodziszek czerwony K 215. Geum urbanum L. Kuklik pospolity S 216. Glechoma hederacea L. Bluszczyk kurdybanek S 217. Glyceria fluitans (L.) R. Br. Manna jadalna Sz i B 218. Glyceria maxima (Hartm.) Holmb. Manna mielec (M. wodna) Sz i B 219. Gypsophila muralis L. Łyszczec (Gipsówka) polny N 220. Helianthus annuus L. Słonecznik zwyczajny S Słonecznik bulwiasty 221. Helianthus tuberosus L. S (Topinambur) Helichrysum arenarium (L.) Ochrona 222. Kocanki piaskowe Pia Moench częściowa Przylaszczka pospolita 223. Hepatica nobilis Schreb. L (Przelaszczka trojanek) 224. Heracleum sphondylium L. s. str. Barszcz zwyczajny Ł 225. Herniaria glabra L. Połonicznik nagi (P. gładki) Pia 226. Hieracium lachenalii C. C. Gmel. Jastrzębiec Lachenala M i P 227. Hieracium laevigatum Willd. Jastrzębiec gładki L 228. Hieracium murorum L. Jastrzębiec leśny L 229. Hieracium pilosella L. Jastrzębiec kosmaczek M i P 230. Hieracium sabaudum L. Jastrzębiec sabaudzki L 231. Hieracium umbellatum L. Jastrzębiec baldaszkowaty M i P 232. Holcus lanatus L. Kłosówka wełnista Ł 233. Humulus lupulus L. Chmiel zwyczajny L 234. Hypericum maculatum Crantz Dziurawiec czteroboczny Z i T 235. Hypericum perforatum L. Dziurawiec zwyczajny Nie 236. Hypochoeris radicata L. Prosienicznik szorstki Pia Niecierpek gruczołowaty (N. 237. Impatiens glandulifera Royle S Roylego) 238. Impatiens parviflora DC. Niecierpek drobnokwiatowy S 239. Inula britannica L. Oman łąkowy (O. brytyjski) Ł 240. Iris pseudacorus L. Kosaciec żółty Sz i B 241. Jasione montana L. Jasieniec piaskowy Pia 242. Juglans regia L. Orzech włoski S

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

I II III IV V Juncus articulatus L. emend. K. 243. Sit członowaty T Richt. 244. Juncus bufonius L. Sit dwudzielny N 245. Juncus compressus Jacq. Sit ściśniony Ł Juncus conglomeratus L. emend. 246. Sit skupiony Ł Leers 247. Juncus effusus L. Sit rozpierzchły Ł 248. Juncus inflexus L. Sit siny Ł 249. Juncus tenuis Willd. Sit chudy Ł 250. Juniperus communis L. Jałowiec pospolity Nie 251. Knautia arvensis (L.) J. M. Coult. Świerzbnica polna Ł 252. Koeleria glauca (Spreng.) DC. Strzęplica sina Pia Region: NT Strzęplica nadobna (S. 253. Koeleria macrantha (Ledeb.) Schult. K grzebieniasta) 254. Lactuca serriola L. Sałata kompasowa S 255. Lamium album L. Jasnota biała S 256. Lamium amplexicaule L. Jasnota różowa S 257. Lamium purpureum L. Jasnota purpurowa S 258. Lapsana communis L. s. str. Łoczyga pospolita S 259. Lathyrus pratensis L. Groszek łąkowy (G. żółty) Ł 260. Lathyrus tuberosus L. Groszek bulwiasty S 261. Lathyrus vernus (L.) Bernh. Groszek wiosenny L 262. Lemna minor L. Rzęsa drobna (Rz. mniejsza) W 263. Lemna trisulca L. Rzęsa trójrowkowa W 264. Leontodon autumnalis L. Brodawnik jesienny Ł 265. Leontodon hispdus L. Brodawnik zwyczajny Ł 266. Leonurus cardiaca L. Serdecznik pospolity S 267. Leucanthemum vulgare Lam. s. str. Jastrun (Złocień) właściwy Ł 268. Linaria vulgaris Mill. Lnica pospolita S 269. Linum catharticum L. Len przeczyszczający Ł 270. Lolium multiflorum Lam. Życica wielokwiatowa S Życica trwała („Rajgras 271. Lolium perenne L. Ł angielski”) Wiciokrzew (Suchodrzew) 272. Lonicera xylosteum L. L pospolity (W. suchodrzew) 273. Lotus corniculatus L. Komonica zwyczajna Ł 274. Lotus uliginosus Schkuhr Komonica błotna Ł 275. Luzula campestris (L.) DC. Kosmatka polna M i P 276. Luzula multiflora (Retz.) Lej. Kosmatka licznokwiatowa M i P 277. Luzula pilosa (L.) Willd. Kosmatka owłosiona L 278. Lychnis flos-cuculi L. Firletka poszarpana Ł 279. Lycopus europaeus L. Karbieniec pospolity L 280. Lysimachia nummularia L. Tojeść rozesłana Ł 281. Lysimachia vulgaris L. Tojeść pospolita Ł 282. Lythrum salicaria L. Krwawnica pospolita Ł Maianthemum bifolium (L.) F. W. 283. Konwalijka dwulistna L Schmidt 284. Malus sylvestris Mill. Jabłoń dzika (Płonka) L 285. Malva alcea L. Ślaz zygmarek S 286. Malva neglecta Wallr. Ślaz zaniedbany S Matricaria maritima subsp. inodora 287. Maruna nadmorska bezwonna S (L.) Dostál 288. Medicago falcata L. Lucerna sierpowata K

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

I II III IV V 289. Medicago lupulina L. Lucerna nerkowata S 290. Medicago sativa L. s. str. Lucerna siewna S 291. Medicago xvaria Martyn Lucerna pośrednia (L. piaskowa) S 292. Melampyrum nemorosum L. Pszeniec gajowy K 293. Melampyrum pratense L. Pszeniec zwyczajny L Melandrium album (Mill.) Garcke 294. Bniec biały (lepnica biała) S (syn. Silene latifolia Poir.) 295. Melandrium noctiflorum (L.) Fr. Bniec dwudzielny S 296. Melica nutans L. Perłówka zwisła (P. jednostronna) L 297. Melilotus alba Medik. Nostrzyk biały S 298. Melilotus officinalis (L.) Pall. Nostrzyk żółty S 299. Mentha aquatica L. Mięta nadwodna (M. wodna) N 300. Mentha arvensis L. Mięta polna S 301. Mentha longifolia (L.) L. Mięta długolistna Ł 302. Mentha xverticillata L. Mięta okręgowa N Ochrona 303. Menyanthes trifoliata L. Bobrek trójlistkowy T częściowa Trzęślica modra (T. 304. Molinia caerulea (L.) Moench s. str. Ł jednokolankowa) 305. Monotropa hypopitys L. s. str. Korzeniówka pospolita L 306. Mycelis muralis (L.) Dumort. Sałatnik leśny L 307. Myosotis caespitosa Schultz Niezapominajka darniowa Nie Region: NT Myosotis palustris (L.) L. emend. 308. Niezapominajka błotna Ł Rchb. 309. Nardus stricta L. Bliźniczka psia trawka M i P 310. Neslia paniculata (L.) Desv. Ożędka (Orzędka) groniasta S Kraj: NT Odontites serotina (Lam.) Rchb. s. 311. Zagorzałek późny S str. 312. Oenothera biennis L. s. str. Wiesiołek dwuletni S 313. Onobrychis viciifolia Scop. Sparceta siewna K 314. Ononis arvensis L. Wilżyna bezbronna K 315. Origanum vulgare L. Lebiodka pospolita K 316. Orthilia secunda (L.) House Gruszynka jednostronna L 317. Oxalis acetosella L. Szczawik zajęczy L 318. Oxalis fontana Bunge Szczawik żółty S 319. Padus avium Mill. Czeremcha zwyczajna L 320. Padus serotina (Ehrh.) Borkh. Czeremcha amerykańska S 321. Papaver rhoeas L. Mak polny S 322. Paris quadrifolia L. Czworolist pospolity L Parthenocissus inserta (A. Kern.) 323. Winobluszcz zaroślowy S Fritsch 324. Pastinaca sativa L. s. str. Pasternak zwyczajny Ł Petrorhagia prolifera (L.) P. W. 325. Goździcznik wycięty K Region: NT Ball & Heywood Peucedanum oreoselinum (L.) 326. Gorysz pagórkowy L Moench 327. Peucedanum palustre (L.) Moench Gorysz błotny Sz i B 328. Phalaris arundinacea L. Mozga trzcinowata Sz i B 329. Phleum pratense L. Tymotka łąkowa Ł Phragmites australis (Cav.) Trin. ex 330. Trzcina pospolita Sz i B Steud. 331. Picea abies (L.) H. Karst. Świerk pospolity L 332. Picris hieracioides L. Goryczel jastrzębcowaty S

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

I II III IV V 333. Pimpinella saxifraga L. Biedrzeniec mniejszy Nie 334. Pinus sylvestris L. Sosna zwyczajna L 335. Plantago lanceolata L. Babka lancetowata Ł 336. Plantago major L. s. str. Babka zwyczajna S 337. Plantago media L. Babka średnia K 338. Poa angustifolia L. Wiechlina wąskolistna K 339. Poa annua L. Wiechlina roczna S 340. Poa compressa L. Wiechlina spłaszczona S/K 341. Poa palustris L. Wiechlina błotna Sz i B/Ł 342. Poa pratensis L. s. str. Wiechlina łąkowa Ł 343. Polygonatum multiflorum (L.) All. Kokoryczka wielokwiatowa L Polygonatum odoratum (Mill.) 344. Kokoryczka wonna K Druce 345. Polygonum aviculare L. Rdest ptasi S 346. Polygonum bistorta L. Rdest wężownik Ł 347. Polygonum hydropiper L. Rdest ostrogorzki N 348. Polygonum lapathifolium L. Rdest szczawiolistny N 349. Polygonum persicaria L. Rdest plamisty S 350. Populus alba L. Topola biała (Białodrzew) L 351. Populus balsamifera L. Topola balsamiczna S 352. Populus nigra L. Topola czarna (Sokora) L 353. Populus tremula L. Topola osika (Osika) S 354. Potentilla anserina L. Pięciornik gęsi Ł 355. Potentilla arenaria Borkh. Pięciornik piaskowy K 356. Potentilla argentea L. s. str. Pięciornik srebrny S 357. Potentilla erecta (L.) Raeusch. Pięciornik kurze ziele M i P 358. Potentilla reptans L. Pięciornik rozłogowy Ł 359. Prunella vulgaris L. Głowienka pospolita Ł 360. Prunus domestica L. Śliwa domowa S Prunus domestica subsp. insititia Śliwa domowa lubaszka 361. S (L.) Bonnier & Layens (Lubaszka) Prunus domestica subsp. syriaca Śliwa domowa mirabelka 362. S (Borkh.) Janch. (Mirabelka) 363. Prunus spinosa L. Śliwa tarnina (Tarnina) L 364. Pteridium aquilinum (L.) Kuhn Orlica pospolita L Ochrona 365. Pyrola chlorantha Sw. Gruszyczka zielonawa L częściowa 366. Pyrus communis L. Grusza pospolita L 367. Quercus petraea (Matt.) Liebl. Dąb bezszypułkowy L 368. Quercus robur L. Dąb szypułkowy L 369. Quercus rubra L. Dąb czerwony S 370. Ranunculus acris L. s. str. Jaskier ostry Ł 371. Ranunculus auricomus L. s. l. Jaskier różnolistny L 372. Ranunculus flammula L. Jaskier płomiennik T 373. Ranunculus repens L. Jaskier rozłogowy (J.rozesłany) Ł 374. Reynoutria japonica Houtt. Rdestowiec (Rdest) ostrokończysty S 375. Rhamnus cathartica L. Szakłak pospolity L Rhinanthus serotinus (Schönh.) 376. Szelężnik większy S Oborný 377. Ribes uva-crispa L. Porzeczka agrest (Agrest) L 378. Robinia pseudoacacia L. Robinia (Grochodrzew) akacjowa S 379. Rorippa austriaca (Crantz) Besser Rzepicha austriacka Ł 380. Rorippa palustris (L.) Besser Rzepicha błotna N

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

I II III IV V 381. Rorippa sylvestris (L.) Besser Rzepicha leśna Ł 382. Rosa canina L. Róża dzika L Rosa dumalis Bechst. emend. 383. Róża sina L Boulenger 384. Rosa rugosa Thunb. Róża pomarszczona S 385. Rubus caesius L. Jeżyna popielica S 386. Rubus gracilis J. Presl & C. Presl Jeżyna ostręga L 387. Rubus idaeus L. Malina właściwa S 388. Rubus nessensis Hall Jeżyna wzniesiona S 389. Rubus pedemontanus Pinkw. Jeżyna Bellardiego L 390. Rubus plicatus Weihe & Nees Jeżyna fałdowana L Rudbekia (Rotacznica) naga (R. 391. Rudbeckia laciniata L. S sieczna) 392. Rumex acetosa L. Szczaw zwyczajny Ł 393. Rumex acetosella L. Szczaw polny Pia 394. Rumex confertus Willd. Szczaw omszony S 395. Rumex crispus L. Szczaw kędzierzawy Ł 396. Rumex hydrolapathum Huds. Szczaw lancetowaty Sz i B 397. Rumex obtusifolius L. Szczaw tępolistny S 398. Rumex thyrsiflorus Fingerh. Szczaw rozpierzchły Ł 399. Sagina nodosa (L.) Fenzl Karmnik kolankowaty N 400. Salix alba L. Wierzba biała L 401. Salix caprea L. Wierzba iwa S 402. Salix cinerea L. Wierzba szara (Łoza) L 403. Salix fragilis L. Wierzba krucha L Wierzba pięciopręcikowa (W. 404. Salix pentandra L. L laurowa) 405. Salix purpurea L. Wierzba purpurowa (Wiklina) L Wierzba trójpręcikowa (W. 406. Salix triandra L. L migdałowa) 407. Salix viminalis L. Wierzba wiciowa (Witwa) L 408. Salvia verticillata L. Szałwia okręgowa K 409. Sambucus ebulus L. Bez hebd (Dziki bez hebd) S 410. Sambucus nigra L. Bez czarny (Dziki bez czarny) S 411. Sanguisorba minor Scop. s. str. Krwiściąg mniejszy K 412. Saponaria officinalis L. Mydlnica lekarska S Sarothamnus scoparius (L.) W. D. J. 413. Żarnowiec miotlasty L Koch 414. Scirpus sylvaticus L. Sitowie leśne Ł 415. Scleranthus annuus L. Czerwiec roczny S 416. Scleranthus perennis L. Czerwiec trwały Pia 417. Scutellaria galericulata L. Tarczyca pospolita Sz i B 418. Sedum acre L. Rozchodnik ostry Pia 419. Sedum maximum (L.) Hoffm. Rozchodnik wielki Pia 420. Sedum sexangulare L. Rozchodnik sześciorzędowy Pia 421. Senecio jacobaea L. Starzec Jakubek K 422. Senecio vernalis Waldst. & Kit. Starzec wiosenny Pia 423. Senecio viscosus L. Starzec lepki S 424. Senecio vulgaris L. Starzec zwyczajny S 425. Seseli annuum L. Żebrzyca roczna K 426. Silene nutans L. Lepnica zwisła K Lepnica wąskopłatowa (L. 427. Silene otites (L.) Wibel Pia usznica)

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

I II III IV V 428. Silene vulgaris (Moench) Garcke Lepnica rozdęta S 429. Sinapis arvensis L. Gorczyca polna (Ognicha) S 430. Solanum dulcamara L. Psianka słodkogórz L 431. Solanum nigrum L.emend. Mill. Psianka czarna S 432. Solidago canadensis L. Nawłoć kanadyjska S 433. Solidago gigantea Aiton Nawłoć późna (N. olbrzymia) S 434. Solidago virgaurea L. s. str. Nawłoć pospolita Szcz 435. Sonchus arvensis L. Mlecz polny S 436. Sonchus asper (L.) Hill Mlecz kolczasty S 437. Sonchus oleraceus L. Mlecz zwyczajny (M. warzywny) S 438. Sorbus aucuparia L. emend. Hedl. Jarząb pospolity (J. zwyczajny) L Sparganium erectum L. emend. 439. Jeżogłówka gałęzista Sz i B Rchb. s. str. 440. Spergula arvensis L. Sporek polny S 441. Spirodela polyrhiza (L.) Schleid. Spirodela wielokorzeniowa W 442. Stachys sylvatica L. Czyściec leśny L 443. Stellaria graminea L. Gwiazdnica trawiasta Ł 444. Stellaria media (L.) Vill. Gwiazdnica pospolita S 445. Stellaria palustris Retz. Gwiazdnica błotna (G. sina) T Gwiazdnica bagienna (G. 446. Stellaria uliginosa Murray N bagnowa) 447. Succisa pratensis Moench Czarcikęs łąkowy Ł Symphoricarpos albus (L.) S. F. Śnieguliczka biała (Ś. 448. S Blake białojagodowa) 449. Symphytum officinale L. Żywokost lekarski Ł 450. Syringa vulgaris L. Lilak pospolity S 451. Tanacetum vulgare L. Wrotycz pospolity S 452. Taraxacum officinale F. H. Wigg. Mniszek pospolity Ł 453. Thalictrum flavum L. Rutewka żółta Ł Region: NT 454. Thlaspi arvense L. Tobołki polne S 455. Thymus pulegioides L. Macierzanka zwyczajna S 456. Thymus serpyllum L. emend. Fr. Macierzanka piaskowa Pia 457. Tilia cordata Mill. Lipa drobnolistna L 458. Torilis japonica (Houtt.) DC. Kłobuczka pospolita S 459. Tragopogon pratensis L. s. str. Kozibród łąkowy Ł 460. Trientalis europaea L. Siódmaczek leśny (S. europejski) L 461. Trifolium arvense L. Koniczyna polna Pia 462. Trifolium campestre Schreb. Koniczyna różnoogonkowa Pia 463. Trifolium medium L. Koniczyna pogięta K 464. Trifolium montanum L. Koniczyna pagórkowa Ł 465. Trifolium pratense L. Koniczyna łąkowa Ł 466. Trifolium repens L. Koniczyna biała (K. rozesłana) Ł 467. Tussilago farfara L. Podbiał pospolity S 468. Typha angustifolia L. Pałka wąskolistna Sz i B 469. Typha latifolia L. Pałka szerokolistna Sz i B 470. Ulmus minor Mill. emend. Richens Wiąz pospolity (W. polny) L 471. Urtica dioica L. Pokrzywa zwyczajna S 472. Vaccinium myrtillus L. Borówka czarna L 473. Valeriana officinalis L. Kozłek lekarski Ł 474. Verbascum lychnitis L. Dziewanna firletkowa K 475. Verbascum nigrum L. Dziewanna pospolita S 476. Verbascum thapsus L. Dziewanna drobnokwiatowa S 477. Veronica arvensis L. Przetacznik polny S

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

I II III IV V 478. Veronica beccabunga L. Przetacznik bobowniczek Sz i B 479. Veronica chamaedrys L. s. str. Przetacznik ożankowy Ł 480. Veronica hederifolia L. s. str. Przetacznik bluszczykowy S 481. Veronica officinalis L. Przetacznik leśny M i P 482. Veronica persica Poir. Przetacznik perski S 483. Veronica spicata L. Przetacznik kłosowy K 484. Veronica triphyllos L. Przetacznik trójlistkowy S 485. Veronica verna L. Przetacznik wiosenny Pia 486. Viburnum opulus L. Kalina koralowa L 487. Vicia angustifolia L. Wyka wąskolistna S 488. Vicia cracca L. Wyka ptasia Ł 489. Vicia grandiflora Scop. Wyka brudnożółta S 490. Vicia hirsuta (L.) Gray Wyka drobnokwiatowa S 491. Vicia tetrasperma (L.) Schreb. Wyka czteronasienna S 492. Vicia villosa Roth Wyka kosmata S 493. Vincetoxicum hirundinaria Medik. Ciemiężyk białokwiatowy L 494. Viola arvensis Murray Fiołek polny S 495. Viola canina L. s. str. Fiołek psi M i P 496. Viola hirta L. Fiołek kosmaty K 497. Viola palustris L. Fiołek błotny T Viola reichenbachiana Jord. ex 498. Fiołek leśny L Boreau 499. Viola riviniana Rchb. Fiołek Rivina L 500. Viscaria vulgaris Röhl. Smółka pospolita L *objaśnienia skrótów: Status kraj: gatunek wymieniony w Polskiej czerwonej liście paprotników i roślin kwiatowych (Kaźmierczakowa i inni 2016): NT - bliski zagrożenia, DD – takson, którego stopień zagrożenia nie może być określony z powodu braku wystarczających informacji; Status region:gatunek wymieniony w Czerwonej liście roślin naczyniowych na Wyżynie Małopolskiej (Bróż, Przemyski 2009): NT – bliski zagrożenia, VU – narażony; Status prawny: gatunek wymieniony w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. 2014 poz. 1409).

Wśród zinwentaryzowanej flory doliny Sufragańca na terenie Kielc z cenniejszych gatunków, które objęte są ochroną prawną zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. 2014 poz. 1409), a także zagrożonych w kraju (Kaźmierczakowa i in. 2016) czy regionie (Bróż, Przemyski 2009) odnotowane zostały:  owsica łąkowa Avenula pratensis – gatunek widnieje na Czerwonej liście roślin naczyniowych Wyżyny Małopolskiej w kategorii NT – bliski zagrożenia. Stwierdzony na łąkach;  rzęśl wiosenna Callitriche palustris – gatunek rośliny wodnej wymieniony w Polskiej czerwonej liście paprotników i roślin kwiatowych w kategorii DD (takson, którego stopień zagrożenia nie może być określony z powodu braku wystarczających informacji). Obecny w cieku w południowej części obszaru inwentaryzacji;

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

 turzyca brzegowa Carex riparia – gatunek widnieje na Czerwonej liście roślin naczyniowych Wyżyny Małopolskiej z kategorią VU – narażony. Spotykany w miejscach okresowo zalewanych i w szuwarach;  pomocnik baldaszkowy Chimaphila umbellata – podlega ochronie częściowej, wymieniony w Polskiej czerwonej liście paprotników i roślin kwiatowych oraz w Czerwonej liście roślin naczyniowych na Wyżynie Małopolskiej w kategorii NT – bliski zagrożenia. Roślina o zimozielonych liściach stwierdzona borach sosnowych w południowej części terenu;

Fot. 6. Pomocnik baldaszkowy Chimaphila umbellata, 21.09.2020, fot. J. Starus

 kokorycz pełna Corydalis solida – gatunek widnieje na Czerwonej liście roślin naczyniowych Wyżyny Małopolskiej w kategorii NT – bliski zagrożenia. Odnotowany w północnej części obszaru badań w zadrzewieniach łęgowych;  kukułka plamista Dactylorhiza maculata – gatunek podlegający ochronie częściowej, widnieje na Czerwonej liście roślin naczyniowych Wyżyny Małopolskiej z kategorią VU – narażony. Odnotowany w północnej części obszaru badań w ziołoroślach;  wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum – gatunek objęty ochroną częściową, preferuje wapienne gleby w lasach liściastych. Stwierdzony na jednym stanowisku w borach w południowej części;

Fot. 7. Wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum, 21.09.2020, fot. J. Starus

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

 perz siny szczeciniasty Elymus hispidus subsp. barbulatus – gatunek widnieje na Czerwonej liście roślin naczyniowych Wyżyny Małopolskiej w kategorii NT – bliski zagrożenia. Stwierdzony na murawach napiaskowych;  kostrzewa piaskowa Festuca psammophila – gatunek zamieszczony w Polskiej czerwonej liście paprotników i roślin kwiatowych w kategorii NT – bliski zagrożenia. Występuje na murawach napiaskowych;  kocanki piaskowe Helichrysum arenarium – gatunek objęty ochroną częściową. W dolinie Sufragańca notowany licznie na piaszczystych nieużytkach, murawach napiaskowych, a także na skrajach lasu;  strzęplica sina Koeleria glauca – gatunek widnieje na Czerwonej liście roślin naczyniowych Wyżyny Małopolskiej w kategorii NT – bliski zagrożenia. Stwierdzana na murawach napiaskowych w południowej części;  bobrek trójlistkowy Menyanthes trifoliata – gatunek objęty ochroną częściową. Odnotowany w szuwarach w północnej części obszaru badań.

Fot. 8. Bobrek trójlistkowy Menyanthes trifoliata, 19.08.2020, fot. J. Przybylska

 niezapominajka darniowa Myosotis caespitosa – gatunek zamieszczony w Polskiej czerwonej liście paprotników i roślin kwiatowych w kategorii NT – bliski zagrożenia. Odnotowany w północnej części obszaru badań w łęgu nad ciekiem;  ożędka groniasta Neslia paniculata – gatunek zamieszczony w Polskiej czerwonej liście paprotników i roślin kwiatowych jako bliski zagrożenia (kategoria NT). Roślina jednoroczna, przywiązana do podłoża zasobnego w wapń, gliniastego oraz pól;  goździcznik wycięty Petrorhagia prolifera – gatunek zamieszczony na Czerwonej liście roślin naczyniowych Wyżyny Małopolskiej z kategorią NT - bliski zagrożenia. Preferuje podłoże wapienne i nasłonecznione. Odnotowany na zarastających murawach napiaskowych;

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Fot. 9. Goździcznik wycięty Petrorhagia prolifera, 20.09.2020, fot. J. Starus

 gruszyczka zielonawa Pyrola chlorantha – gatunek podlega ochronie częściowej. Należy do rodziny wrzosowatych Ericaceae. Rośnie na ubogich, suchych glebach. Na terenie inwentaryzacji notowana licznie w borach;  rutewka żółta Thalictrum flavum – gatunek zamieszczony na Czerwonej liście roślin naczyniowych Wyżyny Małopolskiej z kategorią NT - bliski zagrożenia. Rośnie na łąkach i brzegach wód.

Obecny obraz szaty roślinnej w kraju w znacznym stopniu jest rezultatem działalności człowieka, a jego ingerencja w środowisko przyrodnicze wpływa na synantropizację. Do zbiorowisk o charakterze naturalnym i półnaturalnym wnikają gatunki obce rodzimej florze. Wiele z nich jest zadomowionych, definiowanych jako „trwałe elementy flory regionu lub kraju (...) spontanicznie utrzymujących się na nowym siedlisku, produkujące żywotne potomstwo” (Tokarska-Guzik i in. 2012). Jednakże do tej grupy należą również rośliny inwazyjne, które wyróżniają się znaczną ekspansywnością, konkurencją oraz wytwarzają żywotne potomstwo często w ogromnej ilości. Mogą wywoływać szkody w środowisku i zagrożenie dla zdrowia ludzi. Na terenie badań stwierdzono ogółem 88 gatunków obcych rodzimej florze. Wśród nich zadomowionych jest 60 gatunków (zadomowione, lokalnie zadomowione, zadomowione ustępujące), np. chrzan pospolity Armoracia rusticana, wilczomlecz obrotny Euphorbia helioscopia, groszek bulwiasty Lathyrus tuberosus, mak polny Papaver rhoeas, tobołki polne Thlaspi arvense. U wiesiołka dwuletniego Oenothera biennis ustalenie statusu wymaga dalszych badań. Pozostałe taksony wymieniane są jako gatunki zadomowione inwazyjne, m.in. niecierpek drobnokwiatowy Impatiens parviflora, szczawik żółty Oxalis fontana, robinia akacjowa Robinia pseudoacacia, nawłoć późna Solidago gigantea, w tym 3 gatunki, które widnieją w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 września 2011 r. w sprawie listy

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

roślin i zwierząt gatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozić gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym (Dz. U. 2011 nr 210 poz. 1260). Są to: kolczurka klapowana Echinocystis lobata, która płoży się po krzewach i drzewach, niecierpek gruczołowaty Impatiens glandulifera, rdestowiec ostrokończysty Reynoutria japonica. Ostatni z wymienionych jest jednym z trudniejszych do wytępienia, tworząc zwarte płaty ogranicza dostęp światła do runa, w wyniku czego hamuje rozwój innych roślin. Poniższa tabela (tab. 3) przedstawia listę gatunków obcych stwierdzonych na inwentaryzowanym terenie z wyróżnieniem inwazyjności.

Fot. 10. Rdestowiec ostrokończysty Fot. 11. Kolczurka klapowana Echinocystis lobata Reynoutria japonica – gatunek inwazyjny, – gatunek inwazyjny, stwierdzony w stwierdzony w północnej części obszaru ujściowym odcinku Sufragańca, 30.08.2020, badań, 30.06.2020, fot. A. Chmaruk fot. A. Chmaruk

Tab. 3. Lista gatunków obcych* na inwentaryzowanym terenie; symbol * oznacza gatunki wymienione w publikacji (Tokarska-Guzik i in. 2012); symbol ** gatunki inwazyjne (Rozporządzenie 2011) Lp. Nazwa łacińska Nazwa polska Gatunki obce* 1. Acer negundo L. Klon jesionolistny zadomowiony, inwazyjny 2. Acorus calamus L. Tatarak zwyczajny zadomowiony 3. Aesculus hippocastanum L. Kasztanowiec pospolity zadomowiony zadomowiony, inwazyjny, 4. Amaranthus retroflexus L. Szarłat szorstki chwast 5. Anagallis arvensis L. Kurzyślad polny zadomowiony Farbownik (Krzywoszyj) 6. Anchusa arvensis (L.) M. Bieb. zadomowiony polny 7. Anthemis arvensis L. Rumian polny zadomowiony 8. Apera spica-venti (L.) P. Beauv. Miotła (Mietlica) zbożowa zadomowiony Armoracia rusticana P. Gaertn., B. 9. Chrzan pospolity zadomowiony Mey. & Scherb. 10. Artemisia absinthium L. Bylica piołun zadomowiony

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Lp. Nazwa łacińska Nazwa polska Gatunki obce* 11. Ballota nigra L. Mierznica czarna zadomowiony 12. Bidens frondosa L. Uczep amerykański zadomowiony, inwazyjny Kapusta (Gorczyca) czarna 13. Brassica nigra (L.) W. D. J. Koch zadomowiony (K. gorczyca) 14. Bromus sterilis L. Stokłosa płonna zadomowiony 15. Bromus tectorum L. Stokłosa dachowa zadomowiony Stokłosa obedkowa (S. 16. Bromus willdenowii Kunth lokalnie zadomowiony uniolowata) 17. Calendula arvensis L. Nagietek polny zadomowiony Capsella bursa-pastoris (L.) 18. Tasznik pospolity zadomowiony Medik. 19. Carduus acanthoides L. Oset nastroszony zadomowiony 20. Centaurea cyanus L. Chaber bławatek zadomowiony Chamomilla suaveolens (Pursh) 21. Rumianek bezpromieniowy zadomowiony Rydb. 22. Chenopodium hybridum L. Komosa wielkolistna zadomowiony Consolida regalis Gray Ostróżeczka (Ostróżka) 23. zadomowiony (Delphinium consolida L.) polna Konyza (Przymiotno) zadomowiony, inwazyjny, 24. Conyza canadensis (L.) Cronquist kanadyjska chwast Descurainia sophia (L.) Webb ex 25. Stulicha psia zadomowiony Prantl Echinochloa crus-galli (L.) P. zadomowiony, inwazyjny, 26. Chwastnica jednostronna Beauv. chwast Echinocystis lobata (F. Michx.) Kolczurka (Echinocystis) zadomowiony, 27. Torr. & A. Gray klapowana inwazyjny** 28. Echinops sphaerocephalus L. Przegorzan kulisty zadomowiony 29. Erigeron annuus (L.) Pers. Przymiotno białe zadomowiony, inwazyjny 30. Euphorbia helioscopia L. Wilczomlecz obrotny zadomowiony 31. Fallopia convolvulus (L.) Á. Löve Rdestówka powojowata zadomowiony zadomowiony, inwazyjny, 32. Galinsoga parviflora Cav. Żółtlica drobnokwiatowa chwast 33. Geranium pusillum Burm. f. ex L. Bodziszek drobny zadomowiony Słonecznik bulwiasty 34. Helianthus tuberosus L. zadomowiony, inwazyjny (Topinambur) Niecierpek gruczołowaty zadomowiony, 35. Impatiens glandulifera Royle (N. Roylego) inwazyjny** 36. Impatiens parviflora DC. Niecierpek drobnokwiatowy zadomowiony, inwazyjny 37. Juglans regia L. Orzech włoski zadomowiony, inwazyjny 38. Juncus tenuis Willd. Sit chudy zadomowiony, inwazyjny 39. Lactuca serriola L. Sałata kompasowa zadomowiony 40. Lamium album L. Jasnota biała zadomowiony 41. Lamium amplexicaule L. Jasnota różowa zadomowiony 42. Lamium purpureum L. Jasnota purpurowa zadomowiony 43. Lathyrus tuberosus L. Groszek bulwiasty zadomowiony, ustępujący 44. Leonurus cardiaca L. Serdecznik pospolity zadomowiony 45. Lolium multiflorum Lam. Życica wielokwiatowa zadomowiony, inwazyjny 46. Malva alcea L. Ślaz zygmarek zadomowiony 47. Malva neglecta Wallr. Ślaz zaniedbany zadomowiony Matricaria maritima subsp. Maruna nadmorska 48. zadomowiony inodora (L.) Dostál bezwonna

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Lp. Nazwa łacińska Nazwa polska Gatunki obce* 49. Medicago sativa L. s. str. Lucerna siewna zadomowiony Lucerna pośrednia (L. 50. Medicago xvaria Martyn zadomowiony piaskowa) Melandrium album (Mill.) Garcke 51. Bniec biały (lepnica biała) zadomowiony (syn. Silene latifolia Poir.) 52. Melandrium noctiflorum (L.) Fr. Bniec dwudzielny zadomowiony, ustępujący 53. Neslia paniculata (L.) Desv. Ożędka (Orzędka) groniasta zadomowiony, ustępujący ustalenie statusu wymaga 54. Oenothera biennis L. s. str. Wiesiołek dwuletni dalszych badań 55. Onobrychis viciifolia Scop. Sparceta siewna zadomowiony zadomowiony, inwazyjny 56. Oxalis fontana Bunge Szczawik żółty chwast 57. Padus serotina (Ehrh.) Borkh. Czeremcha amerykańska zadomowiony, inwazyjny 58. Papaver rhoeas L. Mak polny zadomowiony Parthenocissus inserta (A. Kern.) 59. Winobluszcz zaroślowy zadomowiony, inwazyjny Fritsch 60. Pastinaca sativa L. s. str. Pasternak zwyczajny zadomowiony 61. Pyrus communis L. Grusza pospolita zadomowiony 62. Quercus rubra L. Dąb czerwony zadomowiony, inwazyjny Rdestowiec (Rdest) zadomowiony, 63. Reynoutria japonica Houtt. ostrokończysty inwazyjny** Robinia (Grochodrzew) 64. Robinia pseudoacacia L. zadomowiony, inwazyjny akacjowa (R. biała) 65. Rosa rugosa Thunb. Róża pomarszczona zadomowiony, inwazyjny Rudbekia (Rotacznica) naga 66. Rudbeckia laciniata L. zadomowiony, inwazyjny (R. sieczna) 67. Rumex confertus Willd. Szczaw omszony zadomowiony, inwazyjny 68. Scleranthus annuus L. Czerwiec roczny zadomowiony 69. Senecio vernalis Waldst. & Kit. Starzec wiosenny zadomowiony 70. Senecio vulgaris L. Starzec zwyczajny zadomowiony 71. Sinapis arvensis L. Gorczyca polna (Ognicha) zadomowiony 72. Solanum nigrum L.emend. Mill. Psianka czarna zadomowiony 73. Solidago canadensis L. Nawłoć kanadyjska zadomowiony, inwazyjny 74. Solidago gigantea Aiton Nawłoć późna zadomowiony, inwazyjny 75. Sonchus asper (L.) Hill Mlecz kolczasty zadomowiony Mlecz zwyczajny (M. 76. Sonchus oleraceus L. zadomowiony warzywny) 77. Spergula arvensis L. Sporek polny zadomowiony Symphoricarpos albus (L.) S. F. Śnieguliczka biała (Ś. 78. zadomowiony Blake białojagodowa) 79. Syringa vulgaris L. Lilak pospolity zadomowiony 80. Thlaspi arvense L. Tobołki polne zadomowiony 81. Veronica arvensis L. Przetacznik polny zadomowiony zadomowiony inwazyjny 82. Veronica persica Poir. Przetacznik perski chwast 83. Veronica triphyllos L. Przetacznik trójlistkowy zadomowiony 84. Vicia grandiflora Scop. Wyka brudnożółta zadomowiony, inwazyjny 85. Vicia hirsuta (L.) Gray Wyka drobnokwiatowa zadomowiony 86. Vicia tetrasperma (L.) Schreb. Wyka czteronasienna zadomowiony 87. Vicia villosa Roth Wyka kosmata zadomowiony

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Lp. Nazwa łacińska Nazwa polska Gatunki obce* 88. Viola arvensis Murray Fiołek polny zadomowiony objaśnienia skrótów: *Gatunki obce zgodnie z publikacją Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych (Tokarska-Guzik i in. 2012) **Gatunki inwazyjne z Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 września 2011 r. w sprawie listy roślin i zwierząt gatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozić gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym (Dz. U. 2011 nr 210 poz. 1260)

3.4. Mszaki W wyniku inwentaryzacji brioflory w dolinie Sufragańca odnotowano 18 gatunków mchów Bryophyta. Z epilitów (gatunków rosnących na kamieniach) stwierdzony został brodek murowy Tortula muralis, natomiast na korze drzew notowano licznie rokiet cyprysowaty Hypnum cupressiforme, a także krótkosz pospolity Brachythecium rutabulum i krótkoszek aksamitny Brachythecium velutinum. Na piaszczystym podłożu stwierdzano płonnika jałowcowatego Polytrichum juniperinum oraz krótkosza wyblakłego Brachythecium albicans. Z pozostałych naziemnych mchów notowano np. borześlad zwisły Pohlia nutans, płaskomerzyk pokrewny Plagiomnium affine, dwustronek zgiętolistny Plagiothecium curvifolium i dwustronek leśny P. nemorale. Na terenie badań nie odnotowano gatunków zagrożonych w kraju (Żarnowiec i in. 2004). Na uwagę zasługuje natomiast 5 gatunków objętych ochroną prawną zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. 2014 poz. 1409):  jodłówka pospolita Abietinella abietina – gatunek podlega ochronie częściowej, notowany na ziemi na skraju boru w miejscu suchym i nasłonecznionym;  drabik drzewkowaty Climacium dendroides – gatunek podlega ochronie częściowej, notowany w południowej części obszaru na ziemi w zadrzewieniach i wilgotnych łąkach;  widłoząb miotlasty Dicranum scoparium – gatunek podlega ochronie częściowej, stwierdzony na ziemi w zadrzewieniach. Preferuje gleby kwaśne;  gajnik lśniący Hylocomium splendens – objęty ochroną częściową, gatunek naziemny, notowany w borach w południowej i centralnej części obszaru inwentaryzacji. Preferuje gleby uboższe i kwaśne;

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

 rokietnik pospolity Pleurozium schreberi – gatunek objęty ochroną częściową, stwierdzany na ziemi w zadrzewieniach, miejscami licznie. Tworzy żółto-zielone darnie.

Fot. 12. Drabik drzewkowaty Climacium dendroides, 22.09.2020, fot. A. Chmaruk

Poniższa tabela przedstawia wykaz wszystkich odnotowanych mchów z obszaru inwentaryzacji obejmującego dolinę Sufragańca z zaznaczeniem statusu prawnego.

Tab. 4. Lista odnotowanych mszaków na inwentaryzowanym terenie Status Lp. Nazwa łacińska Nazwa polska prawny ochrona 1. Abietinella abietina (Hedw.) M. Fleisch. Jodłówka pospolita częściowa 2. Atrichum undulatum Web.et. Mohr. Żurawiec falisty - 3. Brachythecium albicans (Hedw.) Schimp. Krótkosz wyblakły - 4. Brachythecium rutabulum (Hedw.) Schimp. Krótkosz pospolity - 5. Brachythecium velutinum (Hedw.) Schimp. Krótkoszek aksamitny - Climacium dendroides (Hedw.) F.Weber & ochrona 6. Drabik drzewkowaty D.Mohr częściowa Widłoząb miotlasty, widłoząb ochrona 7. Dicranum scoparium (L.) Hedw. miotłowy, widłoząb leśny częściowa ochrona 8. Hylocomium splendens (Hedw.) Schimp. Gajnik lśniący częściowa 9. Hypnum cupressiforme Hedw. Rokiet cyprysowaty - 10. Oxyrrhynchium hians (Hedw.) Loeske Dzióbek rozwarty - Plagiomnium affine (Blandow ex Funck) 11. Płaskomerzyk pokrewny - T.J.Kop. 12. Plagiomnium undulatum (Hedw.) T.J. Kop. Płaskomerzyk falisty - Plagiothecium curvifolium Schlieph. ex 13. Dwustronek zgiętolistny - Limpr. 14. Plagiothecium nemorale (Mitt.) A.Jaeger Dwustronek leśny - Pleurozium schreberi (Willd. ex Brid.) ochrona 15. Rokietnik pospolity Mitt.) częściowa

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Status Lp. Nazwa łacińska Nazwa polska prawny Borześlad zwisły, knotnik 16. Pohlia nutans (Hedw.) Lindb. - zwisły 17. Polytrichum juniperinum Hedw. Płonnik jałowcowaty 18. Tortula muralis Hedw. Brodek murowy - *objaśnienia skrótów: Status prawny: gatunek wymieniony w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. 2014 poz. 1409)

3.5. Grzyby Na obszarze badań obejmującym dolinę Sufragańca odnotowano 29 gatunków grzybów wielkoowocnikowych Macromycetes. Z grzybów nadrzewnych stwierdzono gmatwicę chropowatą Daedaleopsis confragosa, szkieletnicę pomarańczową Skeletocutis amorpha, miękusz rabarbarowy Hapalopilus nidulans, skórnika szorstkiego Stereum hirsutum, wrośniaka szorstkiego Trametes hirsuta. Z grzybów naziemnych odnotowano m.in. podgrzybek złotopory Xerocomellus chrysenteron, grzybówka fioletowawa Mycena pura, czubajka kania Macrolepiota procera, muchomor czerwieniejący Amanita rubescens, gołąbek śledziowy Russula xerampelina, koźlarz babka Leccinum scabrum, purchawka chropowata Lycoperdon perlatum i brunatna L. umbrinum. Inwentaryzacja nie wykazała występowania grzybów objętych ochroną gatunkową zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów (Dz. U. 2014 poz. 1408). Stwierdzono natomiast jeden gatunek zamieszczony zarówno na czerwonej liście roślin i grzybów Polski (Mirek i in. 2006) jak i na regionalnej czerwonej liście (Łuszczyński 2002) z kategorią R – rzadki. Jest nim grzybiec purpurowozarodnikowy Porphyrellus porphyrosporus. Ponadto w trakcie inwentaryzacji w południowej części obszaru stwierdzony został 1 gatunek śluzowca Myxomycetes, należący do rodzaju kędziorek Trichia sp. Śluzowiec ten znajdował się na korze sosny. Dawniej śluzowce przejściowo zaliczane były do grzybów Fungi, gdzie obecnie włączone zostały do Królestwa pierwotniaków Protozoa. Z racji, iż nie określono dokładnej przynależności gatunkowej, śluzowiec ten nie ma ustalonej kategorii zagrożenia zgodnie z czerwoną listą śluzowców rzadkich w Polsce (Drozdowicz i in., 2006).

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Fot. 13. Śluzowiec z rodzaju kędziorek Trichia sp., fot. J. Starus

Tab. 5. Wykaz gatunków grzybów wielkoowocnikowych Macromycetes i śluzowców Myxomycetes badanego obszaru Lp. Nazwa łacińska Nazwa polska Status Grzyby Fungi Grzyby podstawkowe (Basidiomycetes) 1. Agaricus sylvicola Pieczarka bulwiasta - 2. Amanita muscaria (L.) Lam. Muchomor czerwony - 3. Amanita rubescens Pers. Muchomor czerwieniejący - Chroogomphus rutilus (Schaeff.) O.K. 4. Klejek czerwonawy - Mill. 5. Coprinellus silvaticus (Peck) Gminder Czernidłak szorstkozarodnikowy - Daedaleopsis confragosa (Bolton) J. 6. Gmatwica chropowata - Schröt 7. Gymnopus dryophilus (Bull.) Murrill Łysostopek pospolity - Hapalopilus nidulans (Fr.) P. Karst. (syn. 8. Miękusz rabarbarowy - Hapalopilus rutilans (Pers.) Karst.) 9. Imleria badia (Fr.) Fr. Podgrzybek brunatny - 10. Lactarius deliciosus (L.) Pers. Mleczaj rydz - 11. Leccinum aurantiacum (Bull.) Gray Koźlarz czerwony - 12. Leccinum scabrum (Bull.) Gray Koźlarz babka - 13. Lycoperdon perlatum Pers. Purchawka chropowata - 14. Lycoperdon umbrinum Pers. Purchawka brunatna - 15. Macrolepiota procera (Scop.) Singer Czubajka kania - Grzybówka fioletowawa (g. 16. Mycena pura (Pers.) P. Kumm. - czysta) 17. Paxillus involutus (Batsch) Fr. Krowiak podwinięty - Porphyrellus porphyrosporus (Fr. & Hök) Region: R; 18. Grzybiec purpurowozarodnikowy E.-J. Gilbert kraj: R Monetnica maślana forma 19. Rhodocollybia butyracea f. asema - szarobrązowa 20. Russula cyanoxantha (Schaeff.) Fr. Gołąbek zielonawofioletowy -

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Lp. Nazwa łacińska Nazwa polska Status 21. Russula ochroleuca Fr. Gołąbek brudnożółty - 22. Russula vesca Fr. Gołąbek wyborny (g. jadalny) - 23. Russula xerampelina (Schaeff.) Fr. Gołąbek śledziowy - 24. Stereum hirsutum (Willd.) Pers. Skórnik szorstki - Szkieletnica pomarańczowa (sz. 25. Skeletocutis amorpha (Fr.) Kotl. & Pouzar - bezkształtna) 26. Suillus bovinus (L.) Roussel Maślak sitarz - 27. Suillus luteus (L.) Roussel Maślak zwyczajny - 28. Trametes hirsuta (Wulfen) Lloyd Wrośniak szorstki 29. Xerocomellus chrysenteron (Bull.) Šutara Podgrzybek złotopory (p. złotawy) - Śluzowce Myxomycetes 30. Trichia sp. Haller Kędziorek - *objaśnienia skrótów: Status region: gatunek wymieniony w Czerwonej liście grzybów podstawkowych w Górach Świętokrzyskich: R – rzadki Status kraj: gatunek wymieniony w Czerwonej liście roślin i grzybów Polski: R - rzadki

Fot. 14. Gmatwica chropowata Daedaleopsis Fot. 15. Szkieletnica pomarańczowa confragosa, 21.09.2020, fot. J. Starus Skeletocutis amorpha, 21.09.2020, fot. J. Starus

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Fot. 16. Purchawka chropowata Lycoperdon Fot. 17. Purchawka brunatna Lycoperdon perlatum, 21.09.2020, fot. J. Starus umbrinum, 21.09.2020, fot. J. Starus

Fot. 18. Gołąbek śledziowy Russula Fot. 19. Łysostopek pospolity Gymnopus xerampelina, 20.09.2020, fot. J. Starus dryophilus, 30.06.2020, fot. A. Chmaruk

3.6. Grzyby zlichenizowane (porosty) Pierwsze kompleksowe badania lichenologiczne w obrębie miasta i okolic przeprowadził Toborowicz (1976). Pojedyncze dane o aktualnych stanowiskach występowania porostów na obszarze miasta można znaleźć w publikacjach Łubek (2009, 2010, 2012). Na terenie inwentaryzacji stwierdzono 19 gatunków porostów (tab. 6). Licznie rosły na ziemi, m.in. chrobotek strzępiasty Cladonia fimbriata i widlasty C. furcata, natomiast częściej

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

stwierdzano epifity (rosnące na korze drzew), np. tarczownica bruzdkowana Parmelia sulcata, obrost wzniesiony Physcia adscendens, brudziec kropkowaty Amandinea punctata, pustułka pęcherzykowata Hypogymnia physodes, liszajec bezłatkowy Lepraria elobata. Dodatkowo na pniu olszy czarnej Alnus glutinosa w pobliżu Potoku Sufragańczyk podawany był gruboszek nikły Protoparmelia hypotremella, zaś na korze wierzby Salix sp. szadziec żarnowcowy Scoliciosporum sarothamni – gatunki nowe dla Gór Świętokrzyskich (Łubek 2012). Z gatunków objętych ochroną prawną (zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów (Dz. U. 2014 poz. 1408), a także zagrożonych w kraju (Cieśliński i in. 2006) i w regionie (Cieśliński i Łubek, 2003) na badanym terenie odnotowane zostały:  płucnica islandzka Cetraria islandica – gatunek objęty ochroną częściową oraz narażony na wymarcie (kat. VU) zarówno w skali kraju jak i regionu. Zaobserwowana w borze w południowej części obszaru badań;  włostka brązowa Bryoria fuscescens – gatunek objęty ochroną częściową, narażony na wymarcie (kat. VU) w skali kraju oraz krytycznie zagrożony (kat. CR) w regionie. Podawana ze skraju lasu w pobliżu rzeki Sufraganiec na korze brzozy brodawkowatej Betula pendula (Łubek 2009).

Tab. 6. Wykaz porostów zinwentaryzowanych w dolinie Sufragańca Lp. Nazwa łacińska Nazwa polska Status* Amandinea punctata (Hoffm.) Coppins & 1. Brudziec kropkowaty - Scheid. Bryoria fuscescens (Gyeln.) Brodo & D. Ochrona częściowa; 2. Włostka brązowa Hawksw. region: CR, kraj: VU Ochrona częściowa; 3. Cetraria islandica (L.) Ach. Płucnica islandzka region: VU; kraj: VU 4. Cladonia fimbriata (L.) Fr. Chrobotek strzępiasty - 5. Cladonia furcata (Huds.) Schrad. Chrobotek widlasty - 6. Cladonia grayi G. Merr. ex Sandst. Chrobotek Graya - 7. Cladonia symphycarpa (Ach.) Fr. Chrobotek węgierski - Hypocenomyce scalaris (Ach. ex Lilj.) M. Paznokietnik 8. - Choisy ostrygowy Pustułka 9. Hypogymnia physodes (L.) Nyl. - pęcherzykowata 10. Lepraria elobata Tønsberg Liszajec bezłatkowy - Massjukiella polycarpa (Hoffm.) Rieber Złotorost 11. - (Xanthoria polycarpa (Hoffm.) Rieber) wieloowocnikowy Tarczownica 12. Parmelia sulcata Taylor - bruzdkowana 13. Peltigera rufescens (Weiss) Humb. Pawężnica rudawa - 14. Phaeophyscia orbicularis (Neck.) Moberg Orzast kolisty -

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Lp. Nazwa łacińska Nazwa polska Status* 15. Physcia adscendens H. Olivier Obrost wzniesiony - 16. Physcia tenella (Scop.) DC. Obrost drobny - Protoparmelia hypotremella Herk, Spier 17. Gruboszek nikły - & V. Wirth 18. Scoliciosporum sarothamni (Vain.) Vězda Szadziec żarnowcowy - 19. Xanthoria parietina (L.) Th. Fr. Złotorost ścienny - * objaśnienia skrótów: Status kraj: gatunek wymieniony w Czerwonej liście porostów w Polsce: VU – narażony; Status region: gatunek wymieniony w Czerwonej Liście porostów zagrożonych w Górach Świętokrzyskich: CR – krytycznie zagrożony, VU – narażony; Status prawny: gatunek wymieniony w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów (Dz. U. 2014 poz. 1408).

Fot. 20. Pustułka pęcherzykowata Hypogymnia Fot. 21. Tarczownica bruzdkowana Parmelia physodes, 21.09.2020, fot. J. Starus sulcata, 21.09.2020, fot. J. Starus

Fot. 22. Chrobotek strzępiasty Cladonia Fot. 23. Płucnica islandzka Cetraria islandica, fimbriata, 21.90.2020, fot. J. Starus 21.09.2020, fot. A. Chmaruk

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

4. Inwentaryzacja fauny

4.1. Metodyka badań Inwentaryzację terenową obszaru poprzedzono analizą literatury faunistycznej i kwerendą danych niepublikowanych, zgromadzonych w Kartotece Przyrodniczej Towarzystwa Badań i Ochrony Przyrody oraz wyników programu badawczego „Ptaki Kielc”, realizowanego w latach 2003-2008. Pozwoliło to na wybór odpowiednich terminów i metod badań terenowych, które ukierunkowane były na rozpoznanie składu gatunkowego, rozmieszczenia i liczebności zwierząt. Szczególną uwagę zwracano na gatunki rzadkie w skali kraju i/lub regionu, zagrożone, oraz objęte ochroną. Ponadto notowano pospolite gatunki z wybranych grup bezkręgowców i kręgowców, dla uzyskania pełniejszej charakterystyki fauny badanego obszaru. Uwzględniono następujące akty prawne i opracowania: - Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. 2016, poz. 2183); - Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 marca 2005 r. w sprawie ustalenia listy gatunków zwierząt łownych (Dz. U. Nr 45, poz. 433 ze zm.); - Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (tekst jednolity: Dz. U. 2014 poz. 1713); - Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory (Dz. Urz. WE L 103 z 25.04.1979) – „Dyrektywa Siedliskowa”; w Załączniku I Dyrektywy wymieniono typy siedlisk, a w Załączniku II – gatunki roślin i zwierząt, będące przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, których ochrona wymaga wyznaczenia Specjalnych Obszarów Ochrony, w Załączniku IV wymieniono gatunki, które wymagają ochrony ścisłej; - Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (Dz. Urz. WE L 20 z 26.01.2010) – „Dyrektywa Ptasia”; w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej wymienione są gatunki ptaków, które powinny zostać objęte szczególnymi środkami ochronnymi, obejmującymi także ochronę ich siedlisk, mającymi na celu zapewnienie przetrwania i rozrodu tych gatunków w miejscach ich występowania; - Głowaciński Z. (red.). 2001. Polska Czerwona Księga Zwierząt. Tom 1 – Kręgowce. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa;

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

- Głowaciński Z., Nowacki J. (red.). 2004. Polska Czerwona Księga Zwierząt. Tom II – Bezkręgowce. IOP PAN, Kraków, Akademia Rolnicza im. A. Cieszkowskiego, Poznań; - Głowaciński Z. (red.). 2002. Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. IOP PAN, Kraków. Kontrole terenowe prowadzono w okresie od kwietnia do września 2020 r. (łącznie wykonano 17 kontroli, trwających od 1 do 6 godzin: 09.04, 30.04, 20.05, 29.05, 1.06, 4.06, 9.06, 13.06, 28.06, 30.06, 9.07, 15.07, 13.08, 19.08, 21.09, 24.09, 29.09.2020 r.). Pod kątem owadów lądowych na transektach prowadzono obserwacje wizualne, nasłuchy, przeszukiwano dogodne mikrosiedliska (ściółka, wychodnie skał i pryzmy kamieni, martwe drzewa, próchnowiska), przeczesywano roślinność i prowadzono odłowy za pomocą siatki entomologicznej. Do badań chrząszczy epigeicznych zastosowano żywołowne pułapki glebowe. Ślimaków poszukiwano metodą „na upatrzonego”, przeglądając roślinność, ściółkę i wierzchnią warstwę gleby na stanowiskach o powierzchni ok. 1 m2, rozmieszczonych równomiernie na badanym terenie. W rzekach i zbiornikach wodnych pobierano próby roślinności i osadów dennych, w których poszukiwano bezkręgowców wodnych. Malakofaunę identyfikowano przeglądając próby ściółki za pomocą lupy oraz, w przypadku mniejszych ślimaków – przenośnego binokularu. Stosowano wyłącznie metody przeżyciowe, dlatego też w przypadku par/grup gatunków bezkręgowców, których pewne oznaczenie wymagałoby uśmiercania schwytanych osobników, w zestawieniu podawano oznaczenie do rodzaju z odpowiednią adnotacją. Badania herpetofauny objęły nasłuchy, obserwacje i odłowy. Płazy kontrolowano głównie w okresie rozrodu, czyli zasiedlania przez nie zbiorników wodnych. Batrachofaunę obserwowano oraz odławiano czerpakiem herpetologicznym, a także nasłuchiwano głosów godowych samców płazów bezogonowych. W przypadku reptiliofauny ograniczono się wyłącznie do obserwacji. Skład gatunkowy ichtiofauny ustalano prowadząc obserwacje i wywiady z użytkującymi zbiorniki i rzeki wędkarzami, wykonywano także odłowy czerpakiem herpetologicznym i podrywką wędkarską. Dla ustalenia składu gatunkowego i liczebności ptaków lęgowych w okresie od kwietnia do czerwca wykonywano kontrole wczesnoporanne badanego obszaru oraz w okresie lipiec-sierpień kontrole uzupełniające. Prowadzono obserwacje wizualne z wykorzystaniem lornetek o parametrach 10x50 i nasłuchy, a dla wybranych gatunków także stymulacje głosowe. W przypadku gatunków rzadkich i średnio licznych na mapach w skali 1:2000 notowano stanowiska i kategorie lęgowości, na podstawie których sporządzono mapy gatunkowe. Za lęgowe uznano gatunki stwierdzone w kategorii „gniazdowanie pewne” (ptaki z pokarmem lub odchodami

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

piskląt, znalezione gniazdo lub nielotne młode poza gniazdem) oraz w kategorii „gniazdowanie możliwe” lub „gniazdowanie prawdopodobne”, jeśli gatunek stwierdzono na danym stanowisku co najmniej dwukrotnie. Dla gatunków o aktywności zmierzchowo-nocnej prowadzono obserwacje i nasłuchy podczas kontroli wieczornych. Inwentaryzacja ssaków prowadzona była podczas kontroli dziennych i obejmowała obserwacje wizualne, nasłuchy, tropienie, badania śmiertelności na drogach i wyszukiwanie nor. Rejestrowano ślady obecności ssaków (tropy, odchody, ślady żerowania). Pod kątem nietoperzy prowadzono nocne nasłuchy z zastosowaniem detektora ultradźwięków Anabat SD2. Podczas inwentaryzacji wykonywano dokumentację fotograficzną, a stanowiska rzadkich gatunków rejestrowano za pomocą odbiornika GPS. W niniejszym opracowaniu omówiono faunę badanego obszaru, wskazano gatunki charakterystyczne, cenne przyrodniczo oraz gatunki obce inwazyjne. Do opracowania dołączono mapę rozmieszczenia gatunków rzadkich, zagrożonych i objętych ochroną, wraz z wektorowymi warstwami tematycznymi w formacie shapefile.

4.2. Ssaki Na badanym obszarze odnotowano jak dotąd piętnaście objętych ochroną gatunków ssaków. Wydra europejska Lutra lutra (Linnaeus, 1758) – gatunek objęty ochroną częściową, zamieszczony w załącznikach II i IV Dyrektywy Siedliskowej. Największy krajowy przedstawiciel łasicowatych, zasiedlający niemal cała Polskę. Zazwyczaj zajmuje liniowe terytoria wzdłuż cieków i zbiorników wodnych (Romanowski i in. 2015). Obecność gatunku stwierdzano wzdłuż koryta Sufragańca i Sufragańczyka, gdzie znajdowano kopczyki zapachowe, tropy i odchody. Bóbr europejski Castor fiber Linnaeus, 1758 – gatunek objęty ochroną częściową, zamieszczony w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej. W kraju gatunek systematycznie zwiększający swoją liczebność, dzięki dostosowywaniu się do różnorodnych warunków siedliskowych, spotykany zarówno nad wodami na terenach leśnych, jak i rolniczych, a nawet w miastach (Zając i in. 2015). Liczne ślady żerowania – zgryzy, ślizgi, a także tamy, żeremia i nory stwierdzano wzdłuż koryta Sufragańca, Sufragańczyka i Dopływu z Czarnowa Rządowego. W miejscach występowania bobrów, dzięki piętrzeniu przez nie wody, funkcjonują dogodne siedliska rozrodu płazów, ptaków wodno-błotnych, ważek, mięczaków i innych bezkręgowców.

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Fot. 24. Spiętrzone tamą bobrów Castor fiber wody Dopływu z Czarnowa Rządowego, 01.06.2020, fot. R. Maniarski

Wszystkie krajowe gatunki nietoperzy objęte są ochroną ścisłą i zamieszczone w Załączniku IV Dyrektywy Siedliskowej. Podczas nocnych kontroli rejestrowano aktywność nietoperzy, żerujących wzdłuż zadrzewień nadrzecznych nad Sufragańcem i Sufragańczykiem oraz nad stawami bobrowymi na Dopływie z Czarnowa Rządowego. Spośród gatunków, które można było oznaczyć na podstawie obserwacji i nagrań z detektora ultradźwięków, zarejestrowano borowca wielkiego Nyctalus noctula (Schreber, 1774), mroczka późnego Eptesicus serotinus (Schreber, 1774), mroczka posrebrzanego Vespertilio murinus Linnaeus, 1758, nocka rudego Myotis daebentonii (Kuhl, 1817) i mopka zachodniego Barbastella barbastellus (Schreber, 1774). Borowiec wielki związany jest z lasami, a w obrębie miast – większymi terenami zadrzewionymi. Kryjówki letnie zlokalizowane są najczęściej w dziuplach drzew. Jako tereny łowieckie wykorzystuje prawie wszystkie typy środowisk, najczęściej zbiorniki wodne i olsy. Mroczek późny zasiedla prawie wyłącznie budynki – kolonie rozrodcze usytuowane są na strychach, poddaszach, za okładziną ścian; pojedyncze osobniki jako kryjówki mogą wykorzystywać również dziuple drzew, skrzynki dla nietoperzy, szczeliny w murach i otwory wentylacyjne. Jako tereny żerowiskowe wykorzystywane są w warunkach miejskich parki, skwery, sady, ogrody i obrzeża lasów. Mroczek posrebrzany (Polska Czerwona Księga Zwierząt i Czerwona Lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce – kategoria LC – najmniejszej troski) także zakłada kolonie rozrodcze w budynkach – w szczelinach ścian i na poddaszach. Poluje nad zbiornikami wodnymi, otwartymi terenami rolniczymi i zabudową wiejską. Nocek rudy zakłada kolonie rozrodcze głównie w dziuplach drzew, skrzynkach dla nietoperzy, szczelinach skał, mostów i budynków.

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Poluje nad wodą, rzadziej w obrzeżach lasów i nad podmokłymi łąkami. Mopek zachodni (Załącznik II Dyrektywy Siedliskowej) jest w dużym stopniu gatunkiem leśnym. Kryjówki letnie zlokalizowane są w szczelinach pni, pod odstającą korą, w skrzynkach dla nietoperzy oraz pod parapetami i elewacjami budynków. Pokarm zdobywa wzdłuż obrzeży roślinności, blisko koron drzew (Dietz i in. 2009). Ze względu na to, że niektórych gatunków nie da się oznaczyć na podstawie sygnałów echolokacyjnych, poznanie pełnego składu gatunkowego nietoperzy wykorzystujących omawiany obszar wymagałoby prowadzenia odłowów w sieci chiropterologiczne. W pobliskim rezerwacie przyrody „Sufraganiec” poza nockiem rudym stwierdzono obecność nocka Natterera Myotis nattereri (Kuhl, 1817) i borowiaczka Nyctalus leisleri (Kuhl, 1817). Zadrzewione koryto Sufragańca jest ważnym miejscem żerowania nietoperzy, a dla wielu gatunków potrzebujących struktur liniowych, umożliwia przemieszczanie się pomiędzy kompleksami leśnymi zlokalizowanymi na północ i na zachód od miasta. Osiem kolejnych gatunków ssaków, odnotowanych na badanym terenie, objętych jest częściową ochroną. Jeż wschodni Erinaceus roumanicus Barrett-Hamilton, 1900 stwierdzany jest głównie we wschodniej, centralnej i północnej Polsce (Atlas Ssaków... 2019), gdzie zasiedla lasy z bogatym podszytem, parki i ogrody (Serafiński 1972). Na badanym terenie jeże spotykano k. ul. Miedzianej i ul. Piekoszowskiej. Kret europejski Talpa europaea Linnaeus, 1758 jest rozpowszechniony w całym kraju (Atlas Ssaków... 2019), zamieszkuje tereny otwarte, lasy, parki i ogrody, wszędzie tam gdzie jest w stanie budować podziemne korytarze (Serafiński 1972). Liczne kopce kretów znajdowano w różnych częściach obszaru. Rzęsorek rzeczek Neomys fodiens (Pennant, 1771) częściej spotykany jest w centralnej i północnej Polsce (Atlas Ssaków... 2019). Zasiedla brzegi rzek i zbiorników wodnych (Serafiński 1972). W granicach badanego obszaru obserwowany był w 2020 r. nad Sufragańcem k. ul. Jarząbek. Ryjówka aksamitna Sorex araneus Linnaeus, 1758 jest najpospolitszą z krajowych ryjówek, rozpowszechnioną na obszarze całej Polski (Atlas Ssaków... 2019). Preferuje zakrzaczenia, wilgotne lasy i torfowiska (Serafiński 1972). Gatunek ten obserwowano nad Sufragańcem k. ul. Jarząbek. Kolejny rozpowszechniony w kraju gatunek – ryjówkę malutką Sorex minutus Linnaeus, 1766 – podaje doliny Sufragańca Wypiórkiewicz (2005). Ryjówka malutka jest rzadziej spotykana niż ryjówka aksamitna, występuje na terenach podmokłych, w lasach i zakrzaczeniach (Serafiński 1972). Myszarka zaroślowa Apodemus sylvaticus Linnaeus, 1758, także podawana z opisywanego terenu przez Wypiórkiewicza (2005), stwierdzana była w całym kraju (Atlas Ssaków... 2019). Preferuje

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

tereny suche, w tym skraje lasów, zarośla, murawy i miedze śródpolne (Serafiński 1972). Karczownik ziemnowodny Arvicola amphibius (Linnaeus, 1758), kolejny chroniony przedstawiciel gryzoni podawany przez Wypiórkiewicza (2005) z doliny Sufragańca, jest gatunkiem rozpowszechnionym w kraju (Atlas Ssaków... 2019). Spotykany jest głównie nad brzegami wód i na wilgotnych łąkach, rzadziej w ogrodach i na skrajach lasów (Serafiński 1972). Wiewiórka pospolita Sciurus vulgaris Linnaeus, 1758, jest gatunkiem szeroko rozpowszechnionym w skali kraju (Atlas Ssaków... 2017), zasiedlającym różne typy lasów, parki i zadrzewienia śródpolne (Serafiński 1972). Na badanym obszarze pojedyncze osobniki w 2020 r. obserwowano w zadrzewieniach przy ul. Miedzianej i kompleksie leśnym na Pietraszkach.

4.3. Ptaki Badany obszar wykorzystywany jest przez ptaki w okresie lęgowym oraz podczas migracji i zimowania. W granicach strefy „A” Kieleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, obejmującej część dolin Sugragańca, Sufragańczyka z dopływem oraz Dopływu z Czarnowa Rządowego, w latach 2001-2020 obserwowano łącznie 126 gatunków ptaków, w tym 86 gatunków lęgowych. Spośród gatunków lęgowych na badanym obszarze, 31 to taksony rzadkie lub średnio liczne w Regionie Świętokrzyskim (tab. 7). Najliczniej występowały gatunki związane z zadrzewieniami i zakrzaczeniami nadrzecznymi, ciekami i zbiornikami wodnymi, w mniejszym stopniu gatunki terenów otwartych – łąk i nieużytków. Gatunki synantropijne notowano przy zabudowie mieszkaniowej i usługowej w większości zlokalizowanej na skraju ww. dolin.

Tab. 7. Średnio liczne i rzadkie gatunki ptaków lęgowych w obszarze „Dolina Sufragańca” Liczba Lp. Nazwa polska Nazwa gatunkowa par/samców* 1. Czajka Vanellus vanellus (Linneaus, 1758) 5 (2006) 2. Derkacz Crex crex (Linneaus, 1758) 3 3. Dudek Upupa epops (Linneaus, 1758) 1 4. Dzięcioł zielony Picus viridis (Linneaus, 1758) 4 5. Dzięcioł zielonosiwy Picus canus (Gmelin, 1788) 1 6. Dzięciołek Dryobates minor (Linneaus, 1758) 4 7. Gąsiorek Lanius collurio (Linneaus, 1758) 24 8. Jarzębatka Sylvia nisoria (Bechstein, 1792) 7 9. Kląskawka Saxicola rubicola (Linnaeus, 1766) 5 10. Kokoszka Gallinula chloropus (Linneaus, 1758) 5 11. Krętogłów Jynx torquilla (Linneaus, 1758) 2 12. Kruk Corvus corax (Linneaus, 1758) 1 13. Krwawodziób Tringa tetanus (Linneaus, 1758) 3 (2006)

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Liczba Lp. Nazwa polska Nazwa gatunkowa par/samców* 14. Kszyk Gallinago gallinago (Linneaus, 1758) 1 (2019) 15. Lerka Lullula arborea (Linneaus, 1758) 6 16. Pleszka Phoenicurus phoenicurus (Linneaus, 1758) 3 17. Pliszka górska Motacilla cinerea (Tunstall, 1771) 4 18. Pokląskwa Saxicola rubetra (Linnaeus, 1758) 7-8 (2006) 19. Pustułka Falco tinnunculus (Linneaus, 1758) 2 20. Puszczyk Strix aluco (Linneaus, 1758) 1 21. Raniuszek Aegithalos caudatus (Linneaus, 1758) 2 22. Sieweczka rzeczna Charadrius dubius (Scopoli, 1786) 1 (2005) 23. Strumieniówka Locustella fluviatilis (Wolf, 1810) 5 24. Srokosz Lanius excubitor (Linneaus, 1758) 2 25. Świergotek łąkowy Anthus pratensis (Linnaeus, 1758) 2 (2006) 26. Świerszczak Locustella naevia (Boddaert, 1783) 7 27. Trzciniak Acrocephalus arundinaceus (Linneaus, 1758) 9 28. Uszatka Asio otus (Linneaus, 1758) 4 29. Wodnik Rallus aquaticus (Linneaus, 1758) 5 30. Wrona siwa Corvus cornix (Linnaeus, 1758) 2 (2006) 31. Zimorodek Alcedo atthis (Linneaus, 1758) 2 * Podano liczebność stwierdzoną podczas inwentaryzacji w 2020 r.; w przypadku gatunków gniazdujących nieregularnie w nawiasie podano ostatni rok lęgów

Wymienione gatunki objęte są ścisłą ochroną (wrona siwa – częściową), ponadto derkacz, zimorodek, dzięcioł zielonosiwy, jarzębatka, lerka i gąsiorek ujęte są w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej. Derkacz i dudek wpisane są na Czerwoną listę zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce w kategorii DD – dane niepełne. Na badanym obszarze stwierdzono także występowanie kilkudziesięciu gatunków lęgowych, licznych lub bardzo licznych w Regionie Świętokrzyskim: krzyżówka Anas platyrhynchos, bażant Phasianus colchicus, kuropatwa Perdix perdix, grzywacz Columba palumbus, sierpówka Streptopelia decaocto, kukułka Cuculus canorus, myszołów Buteo buteo, dzięcioł duży Dendrocopos major, wilga Oriolus oriolus, sójka Garrulus glandarius, sroka Pica pica, kawka Corvus monedula, sikora uboga Poecile palustris, czarnogłówka Poecile montanus, modraszka Cyanistes caeruleus, bogatka Parus major, skowronek Alauda arvensis, zaganiacz Hippolais icterina, rokitniczka Acrocephalus schoenobaenus, łozówka Acrocephalus palustris, trzcinniczek Acrocephalus scirpaceus, oknówka Delichon urbicum, dymówka Hirundo rustica, świstunka leśna Phylloscopus sibilatrix, piecuszek Phylloscopus trochilus, pierwiosnek Phylloscopus collybita, kapturka Sylvia atricapilla, gajówka Sylvia borin, piegża Sylvia curruca, cierniówka Sylvia communis, kowalik Sitta europaea, pełzacz ogrodowy Certhia brachydactyla, strzyżyk Troglodytes troglodytes, szpak Sturnus vulgaris, muchołówka szara Muscicapa striata, rudzik Erithacus rubecula, słowik szary Luscinia

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

luscinia, kopciuszek Phoenicurus ochruros, śpiewak Turdus philomelos, kos Turdus merula, kwiczoł Turdus pilaris, wróbel Passer domesticus, mazurek Passer montanus, świergotek drzewny Anthus trivialis, pliszka siwa Motacilla alba, zięba Fringilla coelebs, grubodziób Coccothraustes coccothraustes, gil Pyrrhula pyrrhula, dzwoniec Chloris chloris, makolągwa Linaria cannabina, szczygieł Carduelis carduelis, kulczyk Serinus serinus, trznadel Emberiza citrinella, potrzos Emberiza schoeniclus, potrzeszcz Emberiza calandra. Lista gatunków ptaków nielęgowych, odnotowanych na badanym terenie w latach 2001- 2020 podczas migracji, zimowania lub wykorzystujących go jako żerowisko w okresie lęgowym: łabędź niemy Cygnus olor, gęś zbożowa Anser fabialis, gęś białoczelna Anser albifrons, gołąb miejski Columba livia f. urbana, perkozek Tachybaptus ruficollis, jerzyk Apus apus, żuraw Grus grus, brodziec piskliwy Actitis hypoleucos, samotnik Tringa ochropus, kwokacz Tringa nebularna, śmieszka Chroicocephalus ridibundus, bocian czarny Ciconia nigra, bocian biały Ciconia ciconia, czapla siwa Ardea cirenea, czapla biała Ardea alba, kormoran Phalacrocorax carbo, trzmielojad Pernis apivorus, błotniak stawowy Circus aeruginosus, błotniak łąkowy Circus pygargus, krogulec Accipiter nisus, jastrząb Accipiter gentilis, myszołów włochaty Buteo lagopus, dzięcioł czarny Dryocopus martius, kobuz Falco subbuteo, gawron Corvus frugilegus, sosnówka Periparus ater, czubatka Lophophanes cristatus, brzegówka Riparia riparia, mysikrólik Regulus regulus, jemiołuszka Bombycilla garrulus, muchołówka żałobna Ficedula hypoleuca, paszkot Turdus viscivorus, droździk Turdus iliacus, białorzytka Oenanthe oenanthe, pokrzywnica Prunella modularis, pliszka żółta Motacilla flava, jer Fringilla montifringilla, czeczotka Carduelis flammea, krzyżodziób świerkowy Loxia curvirostra, czyż Carduelis spinus. Ważnym siedliskiem lęgowym dla ptaków jest dolina Sufragańczyka z ciągiem przydomowych stawów oraz zastoisk i zabagnień powstałych na skutek działań bobrów, z płatami trzcinowisk i nadrzecznych zadrzewień. Odnotowano tu lęgi zimorodka, pliszki górskiej, dzięcioła zielonosiwego, dzięcioła zielonego, wodnika, kokoszki oraz strumieniówki. Kolejnym miejscem, gdzie wytworzyły się zastoiska bobrowe, jest Dopływ z Czarnowa Rządowego w rejonie ul. Stawki. Tylko niewielki fragment zabagnienia włączony jest w obszar strefy „A” Kieleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Corocznie lęgnie się tu m.in. kokoszka i wodnik, nieregularnie kszyk. Dwa pierwsze gatunki tworzą w obrębie całego zabagnienia (pow. ok. 5 ha) populacje istotne w skali Kielc – łącznie występuje tu po 4-5 par każdego z chruścieli. Zastoisko oraz sąsiadujące łąki są lęgowiskiem oraz ważnym miejscem żerowania dla kolejnych kilkunastu gatunków ptaków, w większości wróblowych. Dolina

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Sufragańca między ul. Piekoszowską a ujściem, z łąkami i zadrzewieniami nadrzecznymi, to miejsce lęgów m.in. srokosza, gąsiorka, świerszczaka, kląskawki, strumieniówki, dudka, dzięciołka oraz jarzębatki, której skupisko kilku par odnotowano k. oczyszczalni wód deszczowych „Jarząbek”. Na terenie samej oczyszczalni do lęgów przystępuje pliszka górska, pliszka siwa, krzyżówka, prawdopodobnie również kokoszka. Stwierdzono tu nietypowy lęg dymówki – trzy gniazda wewnątrz betonowego przepustu. Dolina dolnego Sufragańca to żerowisko m.in. ptaków szponiastych, w tym rzadkich w okolicy Kielc lęgowych trzemielojadów. Podczas regularnych kontroli poza sezonem lęgowym w latach 2004-2005 na odcinku Sufragańca od ul. Piekoszowskiej do ujścia stwierdzono 100 gatunków ptaków przelotnych i zimujących, wykorzystujących dolinę rzeki jako miejsce odpoczynku i żerowania (Wilniewczyc 2020).

Fot. 25. Pliszka górska Motacilla cinerea na oczyszczalni wód deszczowych przy ul. Jarząbek, 13.08.2020, fot. R. Maniarski

W stosunku do lat 2003-2008 (wyniki programu „Ptaki Kielc”) na badanym obszarze nastąpiły widoczne zmiany w zgrupowaniach ptaków lęgowych. Z terenów łąkowych w dolnym biegu Sufragańca (między ul. Jarząbek i ul. Pietraszki), które obecnie zarastają oraz są nadmiernie przesuszone, wycofały się czajka, krwawodziób, kszyk, świergotek łąkowy oraz pokląskwa, której w 2020 r. nie odnotowano również w innych częściach badanego obszaru. Z badanego terenu prawdopodobnie ustąpiła, lub jest w zaniku, populacja kuropatwy, potrzeszcza i skowronka. Nie odnotowano lęgów wrony, która jest obecnie w regresie na obszarze Kielc. Zmiany siedliskowe sprzyjały wzrostowi liczebności świerszczaka, wciąż utrzymuje się liczna populacja lęgowa gąsiorka. Wraz z utworzeniem się zabagnień i ekspansją trzcinowisk wokół zbiorników, w skali obszaru wyraźnie zwiększyła się liczebność trzciniaka, takie siedliska sprzyjają również kokoszce i wodnikowi.

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

4.4. Płazy i gady Wyniki wcześniej prowadzonych badań herpetofauny omawianego terenu zawierają opracowania publikowane i niepublikowane autorstwa Gęcy (1970), Ćmaka i in. (1993) oraz Ichniowskiej-Korpuli (2005). Niestety, zawarte w nich informacje mają obecnie znaczenie raczej już tylko historyczne. Wynika to z szybkich zmian środowiska przyrodniczego spowodowanych antropopresją, której bezpośrednim skutkiem jest globalna regresja herpetofauny, obserwowana także w Polsce (Głowaciński, Sura 2018). Dlatego poniższy wykaz gatunków oparto wyłącznie na wynikach badań terenowych prowadzonych w 2020 r. Metodycznymi badaniami objęto cały obszar Doliny Sufragańca, który podzielono na trzy poligony: 1) południowy – dzielnica Pietraszki, 2) centralny – dzielnica Czarnów, 3) północny – dzielnice Niewachlów i Gruchawka. Ogółem w granicach obszaru stwierdzono występowanie 2 gatunków płazów i 3 gatunków gadów. Stanowiska płazów i gadów znajdowały się na całym badanym obszarze. Herpetofauna zasiedlała głównie tereny nadrzeczne, zwłaszcza łąki. Brak na tym obszarze terenów licznie zasiedlonych przez herpetofaunę. Ropucha szara Bufo bufo – gatunek podlegający ochronie częściowej. Nieliczny, stwierdzony jedynie w części południowej (łącznie obserwowano kilka osobników). Preferuje tereny leśne, ale obecna też na łąkach.

Fot. 26. Ropucha szara Bufo bufo, 09.04.2020, fot. D. Wojdan

Żaba trawna Rana temporaria – gatunek objęty ochroną częściową. Nieliczny, ale stwierdzony zarówno w części południowej, jak centralnej i północnej (łącznie obserwowano kilka osobników). Występuje w zróżnicowanych ekosystemach, głównie łąkowych, zaroślowych i leśnych.

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Jaszczurka zwinka Lacerta agilis – gatunek podlega ochronie częściowej, wymieniany w załączniku IV Dyrektywy Siedliskowej. Nieliczny, obserwowany w części południowej i centralnej (obserwowano kilkanaście osobników). Preferuje tereny łąkowe i obrzeża lasów.

Fot. 27. Jaszczurka zwinka Lacerta agilis, 21.09.2020, fot. A. Chmaruk

Jaszczurka żyworodna Zootoca vivipara – gatunek objęty ochroną częściową. Nieliczny, stwierdzony tylko w części północnej (Sufragańczyk), obserwowano pojedyncze osobniki. Preferuje podmokłe łąki i inne środowiska wilgotne. Zaskroniec zwyczajny Natrix natrix – gatunek objęty ochroną częściową. Nieliczny, stwierdzony jedynie w części północnej (ul. Piekoszowska oraz Sufragańczyk), obserwowano kilka osobników. Preferuje podmokłe siedliska oraz zbiorniki wodne i ich sąsiedztwo.

4.5. Ryby i minogi Sufraganiec wraz z głównymi dopływami – Sufragańczykiem i Dopływem z Czarnowa Rządowego, objęty był w 2010 r. metodycznymi badaniami ichtiofauny (Nowak, Popek 2010). Przedstawione w cytowanym opracowaniu dane uzupełniono o materiały zebrane podczas inwentaryzacji terenowej w 2020 r., dane z Kartoteki Przyrodniczej TBOP oraz informacje ankietowe od wędkarzy. Ogółem w ciekach i zbiornikach obszaru stwierdzono jak dotąd występowanie 16 gatunków ryb i jednego gatunku minoga (tab. 8).

Tab. 8. Wykaz gatunków ryb i minogów stwierdzonych w granicach obszaru „Dolina Sufragańca” Lp. Nazwa polska Nazwa łacińska Status* 1. Cierniczek Pungitius pungitius (Linnaeus, 1758) - 2. Jaź Leuciscus idus (Linnaeus, 1758) - 3. Jelec europejski Leuciscus leuciscus (Linnaeus, 1758) - 4. Karaś srebrzysty Carassius gibelio (Bloch, 1782) obcy

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Lp. Nazwa polska Nazwa łacińska Status* 5. Karp Cyprinus carpio Linnaeus, 1758 obcy 6. Kiełb krótkowąsy Gobio gobio (Linnaeus, 1758) - 7. Kleń Squalius cephalus (Linnaeus, 1758) - ochrona częściowa, II DS, 8. Koza pospolita Cobitis taenia (Linnaeus, 1758) CLZ: DD 9. Lin Tinca tinca (Linnaeus, 1758) - ochrona częściowa, II DS, 10. Minóg ukraiński Eudontomyzon mariae (Berg, 1931) CKZ: NT, CLZ: NT 11. Okoń pospolity Perca fluviatilis Linnaeus, 1758 - 12. Płoć Rutilus rutilus (Linnaeus, 1758) - 13. Słonecznica Leucaspius delineatus (Heckel, 1843) - 14. Strzebla potokowa Phoxinus phoxinus (Linnaeus, 1758) - 15. Szczupak Esox lucius Linnaeus, 1758 - 16. Śliz Barbatula barbatula (Linnaeus, 1758) ochrona częściowa Scardinius erythrophthalmus (Linnaeus, 17. Wzdręga - 1758) * objaśnienia skrótów: II DS – gatunek wymieniony w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej, CKZ – gatunek wymieniony w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt, CLZ – gatunek zamieszczony na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce

Minóg ukraiński Eudontomyzon mariae – gatunek podlega ochronie częściowej, jest zamieszczony w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej, w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt i na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce (kategoria NT – bliski zagrożenia). Zasiedla rzeki z czystą, dobrze natlenioną wodą, o żwirowo-piaszczystym podłożu (Marszał 2012). Na badanym obszarze stwierdzany w Sufragańcu i Sufragańczyku (Nowak, Popek 2010). W 2020 r. obserwowano tarło minogów w Sufragańcu. Koza pospolita Cobitis taenia – gatunek objęty ochroną częściową, zamieszczony w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej i na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce (kategoria DD – dane niepełne). Zasiedla wody stojące i wolno płynące odcinki rzek o piaszczystym dnie (Mazurkiewicz 2012). Na badanym terenie znaleziona w ujściowym odcinku Sufragańca (Nowak, Popek 2010). Obecności gatunku nie potwierdzono w 2020 r. Śliz Barbatula barbatula podlega częściowej ochronie gatunkowej. W Polsce gatunek spotykany na obszarze całego kraju, głównie w górnych biegach rzek i w strumieniach o niskim poziomie wody i małym przepływie (Brylińska 2000). Gatunek stwierdzany w Sufragańczyku, Sufragańcu i Dopływie z Czarnowa Rządowego (Nowak, Popek 2010). Występowanie licznych populacji w wymienionych ciekach potwierdzono w 2020 r.

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

W niewielkich przydomowych stawikach w dolinie Sufragańczyka i Sufragańca występują gatunki obce, pojawiające się tu w wyniku celowych lub przypadkowych introdukcji – karp Cyprinus carpio i karaś srebrzysty Carassius gibelio.

4.6. Bezkręgowce

Mięczaki Mollusca

Dolina Sufragańca z Sufragańczykiem wraz z niewielkimi zbiornikami wodnymi, zbiorowiskami szuwarowymi, podmokłymi łąkami i zadrzewieniami łęgowymi, są siedliskiem zróżnicowanej gatunkowo malakofauny. Jak dotąd odnotowano tu występowanie 40 gatunków mięczaków, w tym 9 taksonów wodnych (7 ślimaków i 2 małży) oraz 31 gatunków ślimaków lądowych (tab. 9). Szczególnie urozmaiconą malakofauną charakteryzują się łęgi, zbiorowiska szuwarowe i stawy bobrowe nad Sufragańczykiem między ul. Piaseczny Dół i ul. Smolaka i nad Dopływem z Czarnowa Rządowego oraz wilgotne, zarastające łąki nad Sufragańcem, na odcinku wzdłuż ul. Kruszelnickiego.

Tab. 9. Wykaz gatunków mięczaków stwierdzonych w granicach obszaru „Dolina Sufragańca” Lp. Nazwa polska Nazwa łacińska Status* ŚLIMAKI LĄDOWE 1. Białek malutki Carychium minimum Müller, 1774 - 2. Błyszczotka połyskliwa Cochlicopa lubrica (Müller, 1774) - 3. Bursztynka podłużna Succinella oblonga (Draparnaud, 1801) - 4. Bursztynka pospolita Succinea putris (Linnaeus, 1758) - 5. Krążałek drobny Punctum pygmaeum (Draparnaud, 1801) - 6. Poczwarówka bezzębna Columella edentula (Draparnaud, 1805) - 7. Poczwarówka karliczka Vertigo pygmaea (Draparnaud, 1801) - 8. Poczwarówka pospolita Pupilla muscorum (Linnaeus, 1758) - 9. Poczwarówka prążkowana Vertigo substriata (Jeffreys, 1833) - 10. Poczwarówka rozdęta Vertigo antivertigo (Draparnaud, 1801) - ochrona ścisła, II DS, 11. Poczwarówka zwężona Vertigo angustior Jeffreys, 1830 CKZ: EN, CLZ: EN 12. Pomrów czarniawy Limax cinereoniger Wolf, 1803 - 13. Pomrów wielki Limax maximus Linnaeus, 1758 obcy 14. Przeźrotka szklista Vitrina pellucida (Müller, 1774) - 15. Stożeczek drobny Euconulus fulvus (Müller, 1774) - 16. Szklarka blada Aegopinella pura (Alder, 1830) - 17. Szklarka obłystek Zonitoides nitidus (Müller, 1774) - 18. Szklarka żeberkowana Nesovitrea hammonis (Ström, 1765) -

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Lp. Nazwa polska Nazwa łacińska Status* 19. Ślimaczek gładki Vallonia pulchella (Müller, 1774) - 20. Ślimak czerwonawy Monachoides incarnatus (Müller, 1774) - 21. Ślimak dwuzębny Perforatella bidentata (Gmelin, 1791) - Monacha claustralis (Rossmässler, 1834) / 22. Ślimak kartuzek obcy M. cartusiana (Müller, 1774) 23. Ślimak kosmaty Trochulus hispidus (Linnaeus, 1758) - 24. Ślimak przydrożny Xorolenta obvia (Hartmann, 1842) obcy ochrona 25. Ślimak winniczek Helix pomatia Linnaeus, 1758 częściowa 26. Ślimak zaroślowy Arianta arbustorum (Linnaeus, 1758) - ochrona częściowa, 27. Ślimak żółtawy Helix lutescens (Rossmässler, 1837) CKZ: LR, CLZ: NT Arion rufus (Linnaeus, 1758) / A. lusitanicus 28. Ślinik wielki/luzytański obcy Mabille, 1868 Caucasotachea vindobonensis (Pfeiffer, 29. Wstężyk austriacki - 1828) 30. Wstężyk gajowy Cepaea nemoralis (Linnaeus, 1758) - 31. Zaroślarka pospolita Fruticola fruticum (Müller, 1774) - ŚLIMAKI WODNE 32. Błotniarka jajowata Radix balthica (Linnaeus, 1758) - 33. Błotniarka stawowa Lymnaea stagnalis (Linnaeus, 1758) - 34. Zatoczek białowargi Anisus leucostomus (Millet, 1813) - 35. Zatoczek pospolity Planorbis planorbis (Linnaeus, 1758) - 36. Zatoczek rogowy Planorbarius corneus (Linnaeus, 1758) - 37. Zatoczek skręcony Anisus contortus (Linnaeus, 1758) - 38. Żyworódka pospolita Viviparus contectus (Millet, 1813) - MAŁŻE 39. Groszkówka Pisidium sp. Pfeiffer, 1821 - 40. Kulkówka rogowa Sphaerium corneum (Linnaeus, 1758) - * objaśnienia skrótów: II DS – gatunek wymieniony w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej, CKZ – gatunek wymieniony w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt, CLZ – gatunek zamieszczony na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce

Poczwarówka zwężona Vertigo angustior – gatunek objęty ochroną ścisłą, wymieniony w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej, w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt i na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce w kategorii EN – gatunek silnie zagrożony. Ten niewielkich rozmiarów ślimak lądowy jest gatunkiem wapieniolubnym, zasiedlającym tereny otwarte – wilgotne łąki, młaki, brzegi zbiorników, torfowiska alkaiczne i ziołorośla, zwykle w dolinach niewielkich rzek. W Polsce gatunek rozprzestrzeniony, ale rzadki, znany z ponad 100 stanowisk (Książkiewicz 2019). Z badanego obszaru wykazywany

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

był jak dotąd z doliny Sufragańca k. ul. Miedzianej, ul. Kruszelnickiego, ul. Jarząbek i ul. Machnowickiej oraz z doliny Dopływu z Czarnowa Rządowego; kolejne stanowisko zlokalizowane jest na wschód od granicy obszaru badań, na zachodnim stoku G. Grabina (Przybylska, Maniarski 2015). W 2020 r. potwierdzono występowanie poczwarówki zwężonej na wszystkich znanych stanowiskach. Ślimak żółtawy Helix lutescens – gatunek objęty ochroną częściową, ujęty w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt z kategorią LR (gatunek niższego ryzyka) oraz na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce (kategoria NT – bliski zagrożenia). Zasiedla suche, ciepłe stanowiska na podłożu wapiennym i lessowym w południowo-wschodniej Polsce (Wiktor 2004). Żywe osobniki i liczne muszle znajdowano w dolinie Sufragańca na Niewachlowie i Pietraszkach oraz nad Dopływem z Czarnowa Rządowego. Ślimak winniczek Helix pomatia – gatunek objęty ochroną częściową, rozpowszechniony w kraju w siedliskach leśnych i synantropijnych, takich jak parki, cmentarze i ogrody (Wiktor 2004). Występuje powszechnie w zadrzewieniach nadrzecznych, zakrzaczeniach, w obrzeżach zabudowy, w ogrodach i na terenach ruderalnych nad Sufragańcem, Sufragańczykiem i Dopływem z Czarnowa Rządowego.

Fot. 28. Ślimak winniczek Helix pomatia nad Sufragańczykiem, 30.04.2020, fot. J. Przybylska

Na badanym terenie stwierdzono obecność obcych gatunków mięczaków, które stosunkowo niedawno pojawiły się na Wyżynie Małopolskiej. Część z nich ma status gatunków inwazyjnych, które stanowią zagrożenie dla rodzimych ekosystemów. Nierozróżnialne na podstawie cech morfologicznych dwa gatunki śliników – ślinik wielki Arion rufus i ślinik luzytański A. lusitanicus, stanowią obcy element w faunie centralnej Polski. Ślinik wielki pierwotnie występował w lasach zachodniej i północno-zachodniej części kraju. W centralnej i wschodniej Polsce, gdzie był zawlekany i obecnie dynamicznie rozprzestrzenia się, kolonizuje

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

głównie siedliska synantropijne, takie jak ogrody, parki i cmentarze. Bliźniaczy gatunek, przywleczony z Półwyspu Iberyjskiego ślinik luzytański, stwierdzony został w latach 90. na Podkarpaciu. W ciągu kilkunastu lat odkryto kolejne stanowiska tego gatunku w różnych regionach kraju (Kozłowski, Kozłowski 2011). Obydwa gatunki mogą występować masowo, a przez to przyczyniać się do zmian szaty roślinnej, żerując na wybranych gatunkach (Kozłowski, Kozłowska 2000). Śliniki licznie występują na badanym obszarze, szczególnie w pobliżu zabudowań i na terenach ruderalnych. Innym, potencjalnie inwazyjnym gatunkiem ślimaka nagiego spotykanym na badanym terenie jest pomrów wielki Limax maximus. Występuje on, nie tak masowo jak śliniki, w siedliskach synantropijnych – parkach, ogrodach i na terenach ruderalnych (Stworzewicz 2011). Kolejnym obcym taksonem jest ślimak kartuzek Monacha cartusiana, gatunek zachodnioeuropejski stwierdzony początkowo w rez. „Wietrznia” (Górka 2005), a obecnie obserwowany także w granicach badanego obszaru – nad Sufragańczykiem na Gruchawce i Łazach, nad Sufragańcem na Pietraszkach i k. osadników na ul. Jarząbek. Przeprowadzone w ostatnich latach badania genetyczne wykazały, że na obszarze Kielc poza wymienionym gatunkiem występuje bliźniaczy, nie odróżnialny na podstawie wyglądu ślimak Monacha claustralis, pochodzący z Półwyspu Bałkańskiego (Pieńkowska i in. 2015). Obydwa gatunki zaliczane są do potencjalnie inwazyjnych, w siedliskach synantropijnych osiągają znaczne liczebności, a najbardziej prawdopodobną drogą ekspansji na nowe stanowiska jest transport kruszywa. W podobny sposób mogą rozprzestrzeniać się ślimaki przydrożne Xerolenta obvia, związane z ciepłymi, nasłonecznionymi siedliskami. Ten ekspansywny gatunek z Europy południowo-wschodniej pojawił się w naszym regionie znacznie wcześniej, był tu notowany już na początku XX w., i jest jednym z liczniejszych ślimaków terenów ruderalnych i suchych łąk na badanym obszarze.

Motyle Lepidoptera

Na badanym obszarze stwierdzono jak dotąd występowanie 49 gatunków motyli dziennych (tab. 10).

Tab. 10. Wykaz gatunków motyli dziennych stwierdzonych w granicach obszaru „Dolina Sufragańca” Lp. Nazwa polska Nazwa łacińska Status* 1. Bielinek bytomkowiec Pieris napi (Linnaeus, 1758) - 2. Bielinek kapustnik Pieris brassicae (Linnaeus, 1758) - 3. Bielinek rzepnik Pieris rapae (Linnaeus, 1758) - 4. Czerwończyk dukacik Lycaena virgaureae (Linnaeus, 1761) -

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Lp. Nazwa polska Nazwa łacińska Status* ochrona ścisła, 5. Czerwończyk nieparek Lycaena dispar (Haworth 1803) II DS, CKZ: LR, CLZ: LC 6. Czerwończyk uroczek Lycaena tityrus (Poda, 1761) - 7. Czerwończyk żarek Lycaena phlaeas (Linnaeus, 1761) - 8. Dostojka ino Brenthis ino Rottemburg, 1775 - 9. Dostojka latonia Issoria lathonia (Linnaeus, 1758) - 10. Dostojka selene Boloria selene (Denis & Schiffermüller, 1775) - 11. Karłątek klinek Hesperia comma (Linnaeus, 1758) - 12. Karłątek kniejnik Ochlodes sylvanus (Esper, 1777) - 13. Karłątek leśny Thymelicus sylvestris (Poda, 1761) - 14. Karłątek ryska Thymelicus lineola (Ochsenheimer, 1808) - 15. Latolistek cytrynek Gonepteryx rhamni (Linnaeus, 1758) - 16. Mieniak strużnik Apatura ilia (Denis & Schiffermüller, 1775) CLZ: LC 17. Mieniak tęczowiec Apatura iris (Linnaeus, 1758) CLZ: LC 18. Modraszek agestis Aricia agestis (Denis & Schiffermüller, 1775) - 19. Modraszek argiades Cupido argiades (Pallas, 1771) - 20. Modraszek argus Plebejus argus (Linnaeus, 1758) - 21. Modraszek ikar Polyommatus icarus (Rottemburg, 1775) - 22. Modraszek korydon Polyommatus coridon (Poda, 1761) - 23. Modraszek wieszczek Celastrina argiolus (Linnaeus, 1758) - 24. Ogończyk śliwowiec Satyrium pruni (Linnaeus, 1758) - 25. Osadnik egeria Pararge aegeria (Linnaeus, 1758) - 26. Osadnik megera Lasiommata megera (Linnaeus, 1767) - 27. Paź królowej Papilio machaon Linnaeus, 1758 CLZ: LC 28. Perłowiec malinowiec Argynnis paphia (Linnaeus, 1758) - 29. Polowiec szachownica Melanargia galathea (Linnaeus, 1758) - 30. Powszelatek brunatek Erynnis tages (Linnaeus, 1758) - 31. Powszelatek malwowiec Pyrgus malvae (Linnaeus, 1758) - 32. Przeplatka atalia Melitaea athalia (Rottemburg, 1775) - 33. Przestrojnik jurtina Maniola jurtina (Linnaeus, 1758) - 34. Przestrojnik trawnik Aphantopus hyperanthus (Linnaeus, 1758) - 35. Rusałka admirał Vanessa atalanta (Linnaeus, 1758) - 36. Rusałka ceik Polygonia c-album (Linnaeus, 1758) - 37. Rusałka kratnik Araschnia levana (Linnaeus, 1758) - 38. Rusałka osetnik Vanessa cardui (Linnaeus, 1758) - 39. Rusałka pawik Aglais io (Linnaeus, 1758) - 40. Rusałka pokrzywnik Aglais urticae (Linnaeus, 1758) - 41. Rusałka żałobnik Nymphalis antiopa (Linnaeus, 1758) - 42. Strzępotek glicerion Coenonympha glycerion (Borkhausen, 1788) - 43. Strzępotek perełkowiec Coenonympha arcania (Linnaeus, 1761) - 44. Strzępotek ruczajnik Coenonympha pamphilus (Linnaeus, 1758) -

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Lp. Nazwa polska Nazwa łacińska Status* 45. Szlaczkoń siarecznik Colias hyale (Linnaeus, 1758) - 46. Szlaczkoń sylwetnik Colias croceus (Geoffroy, 1785) - 47. Wietek gorczycznik Leptidea sinapis (Linnaeus, 1758) - 48. Zieleńczyk ostrężyniec Callophrys rubi (Linnaeus, 1758) - 49. Zorzynek rzeżuchowiec Anthocharis cardamines (Linnaeus, 1758) - * objaśnienia skrótów: II DS – gatunek wymieniony w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej, CKZ – gatunek wymieniony w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt, CLZ – gatunek zamieszczony na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce

Czerwończyk nieparek Lycaena dispar – gatunek motyla objęty ścisłą ochroną, zamieszczony w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej, ujęty w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt z kategorią LR (gatunek niższego ryzyka) oraz na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce (kategoria LC – niższego ryzyka – najmniejszej troski). Zasiedla wilgotne i podmokłe łąki, brzegi cieków i zbiorników wodnych z roślinami żywicielskimi gąsienic – różnymi gatunkami szczawiu Rumex spp. (Sielezniew, Dziekańska 2010). Na badanym terenie spotykany na wilgotnych łąkach i w zbiorowiskach szuwarowych nad Sufragańcem wzdłuż ul. Kruszelnickiego i na Pietraszkach oraz nad Dopływem z Czarnowa Rządowego. Paź królowej Papilio machaon – motyl zamieszczony na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce (kategoria LC – niższego ryzyka – najmniejszej troski). Szeroko rozpowszechniony w kraju, spotykany w różnorodnych terenach otwartych, głównie na kwietnych łąkach z roślinami żywicielskimi gąsienic, do których należy wiele gatunków selerowatych Apiaceae (Sielezniew, Dziekańska 2010). W sezonie 2020 imagines obserwowano na łąkach nad Sufragańcem między ul. Batalionów Chłopskich a ul. Piekoszowską. Mieniak strużnik Apatura ilia – gatunek ujęty na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce w kategorii LC – najmniejszej troski. Spotykany jest wzdłuż dróg i na skrajach lasów liściastych i mieszanych. Gąsienice żerują na topolach: osice Populus tremula i czarnej P. nigra, rzadziej na wierzbie iwie Salix caprea (Sielezniew, Dziekańska 2010). Mieniak tęczowiec Apatura iris – gatunek ujęty na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce w kategorii LC – najmniejszej troski. Występuje w wilgotnych lasach liściastych i mieszanych. Wśród jego roślin żywicielskich wymieniane są różne gatunki wierzb, w tym iwa Salix caprea, szara S. cinerea i uszata S. aurita (Sielezniew, Dziekańska 2010).

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Obydwa gatunki spotykane są na badanym terenie w dolinie Sufragańczyka, w obrzeżach lasów przy os. Gruchawka i Łazy. Na wschód od granic badanego obszaru, na wilgotnych łąkach na zachodnich stokach G. Grabina, stwierdzono występowanie dwóch innych rzadkich gatunków motyli – modraszka alkona Phengaris alcon (gatunek objęty ochroną częściową, zamieszczony w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt i na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce w kategorii VU – narażony) i przeplatki aurinii Euphydryas aurinia (ochrona ścisła, Załącznik II Dyrektywy Siedliskowej, status gatunku zagrożonego (EN) w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt i na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce) (Gwardjan, Maniarski 2015).

Ważki Odonata

Na omawianym obszarze nie prowadzono dotąd badań ważek. Na najbliższym spośród opisanych z Kielc stanowisk – oczkach wodnych w nieczynnym wyrobisku piasku „Stawki” na krawędzi doliny Sufragańca, odnotowano 20 gatunków, w tym objętą ochroną zalotkę większą Leucorrhinia pectoralis i rzadką zalotkę czerwonawą Leucorrhinia rubicunda związaną z torfowiskami (Gwardjan i in. 2015). W granicach obszaru „Dolina Sufragańca” w 2020 r. stwierdzono 29 gatunków ważek (tab. 11). Poza korytami strumieni, ważnym siedliskiem ważek są różnej wielkości stawiki, torfianki oraz stawy bobrowe nad Sufragańczykiem i Dopływem z Czarnowa Rządowego.

Tab. 11. Wykaz gatunków ważek stwierdzonych w granicach obszaru „Dolina Sufragańca” Lp. Nazwa polska Nazwa łacińska Status* 1. Gadziogłówka pospolita Gomphus vulgatissimus (Linnaeus, 1758) - 2. Husarz władca Anax imperator Leach, 1815 - 3. Lecicha pospolita Orthetrum cancellatum (Linnaeus, 1758) - 4. Łątka dzieweczka Coenagrion puella (Linnaeus, 1758) - 5. Łunica czerwona Pyrrhosoma nymphula (Sulzer, 1776) - 6. Miedziopierś metaliczna Somatochlora metalica (Vander Linden, 1825) - 7. Nimfa stawowa Enallagma cyathigerum (Charpentier, 1840) - 8. Oczobarwnica mniejsza Erythromma viridulum (Charpentier, 1840) - 9. Oczobarwnica większa Erythromma najas (Hansemann, 1823) - 10. Pałątka mała Lestes virens (Charpentier, 1825) - 11. Pałątka niebieskooka Lestes dryas Kirby, 1890 - 12. Pałątka pospolita Lestes sponsa (Hansemann, 1823) - 13. Pałątka zielona Chalcolestes viridis (Vander Linden, 1825) - 14. Pióronóg zwykły Platycnemis pennipes (Pallas, 1771) -

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Lp. Nazwa polska Nazwa łacińska Status* 15. Straszka pospolita Sympecma fusca (Vander Linden, 1820) - 16. Szablak krwisty Sympetrum sanguineum (Müller, 1764) - 17. Szablak późny Sympetrum striolatum (Charpentier, 1840) - 18. Szablak szkocki Sympetrum danae (Sulzer, 1776) - 19. Szablak zwyczajny Sympetrum vulgatum (Linnaeus, 1758) - 20. Szklarka zielona Cordulia aenea (Linnaeus, 1758) - 21. Świtezianka dziewica Calopteryx virgo (Linnaeus, 1758) - 22. Świtezianka lśniąca Calopteryx splendens (Harris, 1782) - 23. Tężnica wytworna Ischnura elegans (Vander Linden, 1820) - Ophiogomphus cecilia (Geoffroy in Fourcroy, ochrona 24. Trzepla zielona 1785) ścisła, II DS 25. Ważka czteroplama Libellula quadrimaculata Linnaeus, 1758 - 26. Ważka płaskobrzucha Libellula depressa Linnaeus, 1758 - 27. Żagnica sina Aeshna cyanea (Müller, 1764) - 28. Żagnica wielka Aeshna grandis (Linnaeus, 1758) - 29. Żagniczka wiosenna Brachytron pratense (Müller, 1764) - * objaśnienia skrótów: II DS – gatunek wymieniony w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej

Trzepla zielona Ophiogomphus cecilia (Geoffroy in Fourcroy, 1785) – gatunek objęty ochroną ścisłą, zamieszczony w Załącznikach II i IV Dyrektywy Siedliskowej. Trzepla zielona zasiedla średniej wielkości i duże rzeki, jest gatunkiem ściśle związanym z wodami płynącymi (Bernard i in. 2009). Gatunek zasiedla koryto Sufragańca w dolnym biegu rzeki.

Fot. 29. Trzepla zielona Ophiogomphus cecilia na brzegu Sufragańca k. Pietraszek, 13.08.2020, fot. R. Maniarski

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Inne bezkręgowce

Kilkanaście gatunków trzmieli i trzmielców (błonkoskrzydłe Hymenoptera), w tym sześć taksonów podlegających ochronie częściowej, rozpowszechnionych i często spotykanych w kraju (Pawlikowski 2008), podaje z doliny Sufragańca Bąk (2006). Trzmiel ogrodowy Bombus hortonum Linnaeus, 1761 związany jest z terenami zakrzewionymi, ogrodami i zadrzewieniami śródpolnymi; gniazda zakłada w ziemi. Trzmiel kamiennik Bombus lapidarius Linnaeus, 1758 gniazda zakłada w norach gryzoni, starych murach i skrzynkach dla ptaków; spotykany jest w otwartym krajobrazie rolniczym. Trzmiel rudy Bombus pascuorum (Scopoli, 1763) jest związany z zaroślami, gniazda zakłada pod krzewami i drzewami, w drewnianych budynkach, pod suchymi liśćmi i w wypróchniałych pniach. Trzmiel rodonogi Bombus ruderarius (Müller, 1776) spotykany jest w różnych typach siedlisk; gniazda pod ziemią lub na jej powierzchni, w mchu i w zeschłej trawie. Trzmiel rudoszary Bombus sylvarum Linnaeus, 1761 związany jest z terenami otwartymi, gniazduje zarówno pod jak i na powierzchni ziemi, wśród suchych liści i w krzewach. Trzmiel ziemny Bombus terrestris (Linnaeus, 1758) gniazda zakłada w ziemi, w opuszczonych norach gryzoni; zasiedla tereny otwarte, łąki, plantacje lucerny i koniczyny (Banaszak 1993). W 2020 r. obserwowano liczne trzmiele, żerujące na kwiatach w obrębie kwietnych łąk wzdłuż ul. Kruszelnickiego i na suchszych murawach k. Pietraszek. W 2020 r. na badanym terenie odnotowano obecność pięciu gatunków prostoskrzydłych Orthoptera, ujętych na krajowej czerwonej liście. Napierśnik torfowiskowy Stethophyma grossum (Linnaeus, 1758) – gatunek zamieszczony na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce w kategorii VU – narażony. Zasiedla mokre łąki i brzegi zbiorników wodnych oraz okrajki torfowisk. W Polsce stanowiska na terenie całego kraju z wyjątkiem gór. Gatunek wrażliwy na zmiany stosunków wodnych, zanika po osuszeniu terenu (Bellmann 2009). Na badanym obszarze stwierdzany w 2020 r. w zbiorowiskach szuwarowych i wilgotnych łąkach w dolinie Sufragańczyka k. ul. Smolaka, nad Sufragańcem wzdłuż ul. Kruszelnickiego i na Pietraszkach oraz nad Dopływem z Czarnowa Rządowego. Siwoszek niebieski Oedipoda caerulescens (Linnaeus, 1758) – gatunek szarańczaka zamieszczony na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce z kategorią NT – bliski zagrożenia. Rozpowszechniony w kraju, spotykany na suchych, ciepłych stanowiskach z ubogą roślinnością – murawach, wydmach, piaskarniach; w wielu rejonach zmniejsza

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

liczebność (Bellmann 2009). Zasiedla suche łąki i murawy napiaskowe na Niewachlowie i Pietraszkach oraz przytorza i skraje lasów k. ul. Piekoszowskiej. Świerszcz polny Gryllus campestris Linnaeus, 1758 – gatunek zamieszczony na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce (kategoria NT – bliski zagrożenia). W Polsce gatunek pospolity, ale z wyraźnym trendem spadkowym, spowodowanym prawdopodobnie stosowaniem insektycydów w rolnictwie. Zasiedla suche, nasłonecznione tereny z niską roślinnością (Bellmann 2009). Śpiewające samce stwierdzano w wielu miejscach obszaru, na suchszych łąkach i w obrzeżach pól uprawnych. Długoskrzydlak sierposz Phaneroptera falcata (Poda, 1761) – gatunek zamieszczony na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce (kategoria NT – bliski zagrożenia). Gatunek ekspansywny; od lat 90. XX w. rozprzestrzenił się ze wschodniej Polski praktycznie na obszar całego kraju. Wykazuje preferencję do suchych, otwartych siedlisk, jednak w ostatnich latach spotykany jest także w innych biotopach (Żurawlew i in. 2017). Pojedyncze osobniki obserwowano na łąkach nad Sufragańcem między ul. Batalionów Chłopskich i Piekoszowską oraz na Pietraszkach. Siodlarka stepowa Ephippiger ephippiger (Fiebig, 1784) zamieszczona jest na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w kategorii VU (gatunek narażony). Gatunek ten występuje wyspowo w południowej i wschodniej Polsce, głównie w pasie wyżyn, na ciepłych stanowiskach (Bellmann 2009). Spotykana jest na zarastających łąkach w dolinie Sufragańca na odcinku powyżej Pietraszek; bardzo licznie zasiedla sąsiednie stoki G. Grabina. W 2020 r. w dolinie Sufragańca stwierdzono obecność modliszki zwyczajnej Mantis religiosa (Linnaeus, 1758). Gatunek ten objęty jest ochroną ścisłą, ujęty w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt z kategorią EN (gatunek silnie zagrożony) oraz na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce (kategoria CR – krytycznie zagrożony). Dawnej modliszka zwyczajna wykazywana była z izolowanych stanowisk na południowym-wschodzie kraju, obecnie gatunek wyraźnie zwiększa zasięg występowania, także w obrębie Wyżyny Małopolskiej (np. Bonk, Kajzer 2009; Błoński 2015). Preferuje silnie nasłonecznione polany i pobrzeża borów sosnowych porośnięte wrzosowiskami lub murawami psammofilnymi (Głowaciński, Nowacki 2004). Pojedynczą ootekę modliszki znaleziono na przesuszonych łąkach w dolinie Sufragańca między ul. Batalionów Chłopskich a torami kolejowymi przy ul. Piekoszowskiej.

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Fot. 30. Ooteka modliszki zwyczajnej Mantis religiosa w dolinie Sufragańca, 01.06.2020, fot. R. Maniarski

Spośród chrząszczy objętych częściową ochroną, podczas inwentaryzacji wykonanej w 2020 r. stwierdzono występowanie na badanym terenie biegacza skórzastego Carabus coriaceus Linnaeus, 1758. Jest to gatunek szeroko rozpowszechniony w Polsce, zasiedlający dość suche lasy różnych typów (KSIB). Występuje w borach sosnowych na skraju doliny Sufragańca na Pietraszkach.

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

5. Podsumowanie

5.1. Waloryzacja terenu badań Z doliną Sufragańca związane są zadrzewienia, łąki, starorzecza, murawy napiaskowe, a w konsekwencji występowanie specyficznych gatunków i zbiorowisk roślinnych. Na inwentaryzowanym obszarze doliny Sufragańca w obrębie strefy „A” Kieleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu stwierdzono: a) 65 zespołów roślinnych należących do 13 klas, w tym nawiązujące do siedlisk przyrodniczych: starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne (kod: 3150), niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) (kod: 6510), ciepłolubne śródlądowe murawy napiaskowe (kod: *6120), łęgi (kod *91E0); b) 500 gatunków roślin naczyniowych, a wśród nich wyróżnionych zostało 17 gatunków prawnie chronionych (Dz. U. 2014 poz. 1409), zagrożonych w kraju (Kaźmierczakowa i in. 2016) oraz zagrożonych w regionie (Bróż, Przemyski 2009):  owsica łąkowa Avenula pratensis – gatunek bliski zagrożenia (NT) w regionie (Bróż, Przemyski 2009);  rzęśl wiosenna Callitriche palustris – gatunek zamieszczony w Polskiej czerwonej liście paprotników i roślin kwiatowych (Kaźmierczakowa i in. 2016) jako takson, którego stopień zagrożenia nie może być określony z powodu braku wystarczających informacji (kat. DD);  turzyca brzegowa Carex riparia – gatunek narażony (VU) w skali regionu (Bróż, Przemyski 2009);  pomocnik baldaszkowy Chimaphila umbellata – ochrona częściowa (Dz. U. 2014 poz. 1409), bliski zagrożenia (NT) w kraju (Kaźmierczakowa i in. 2016) i regionie (Bróż, Przemyski 2009);  kokorycz pełna Corydalis solida – gatunek bliski zagrożenia (NT) w regionie (Bróż, Przemyski 2009);  kukułka plamista Dactylorhiza maculata – ochrona częściowa (Dz. U. 2014 poz. 1409), gatunek narażony (VU) w skali regionu (Bróż, Przemyski 2009);  wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum – ochrona częściowa (Dz. U. 2014 poz. 1409);  perz siny szczeciniasty Elymus hispidus subsp. barbulatus – gatunek bliski zagrożenia (NT) w skali regionu (Bróż, Przemyski 2009);

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

 kostrzewa piaskowa Festuca psammophila – gatunek bliski zagrożenia (NT) w kraju (Kaźmierczakowa i in. 2016);  kocanki piaskowe Helichrysum arenarium – ochrona częściowa (Dz. U. 2014 poz. 1409);  strzęplica sina Koeleria glauca – gatunek bliski zagrożenia (NT) w skali regionu (Bróż, Przemyski 2009);  bobrek trójlistkowy Menyanthes trifoliata – ochrona częściowa (Dz. U. 2014 poz. 1409);  niezapominajka darniowa Myosotis caespitosa – gatunek bliski zagrożenia (NT) w kraju (Kaźmierczakowa i in. 2016);  ożędka groniasta Neslia paniculata – gatunek bliski zagrożenia (NT) w kraju (Kaźmierczakowa i in. 2016);  goździcznik wycięty Petrorhagia prolifera – gatunek bliski zagrożenia (NT) w skali regionu (Bróż, Przemyski 2009);  gruszyczka zielonawa Pyrola chlorantha – ochrona częściowa (Dz. U. 2014 poz. 1409);  rutewka żółta Thalictrum flavum – gatunek bliski zagrożenia (NT) w skali regionu (Bróż, Przemyski 2009). c) 18 gatunków mszaków, w tym 5 podlega częściowej ochronie (Dz. U. 2014 poz. 1409):  jodłówka pospolita Abietinella abietina;  drabik drzewkowaty Climacium dendroides;  widłoząb miotlasty Dicranum scoparium;  gajnik lśniący Hylocomium splendens;  rokietnik pospolity Pleurozium schreberi. d) 29 gatunków grzybów wielkoowocnikowych Macromycetes i 1 gatunek śluzowca Myxomycetes, z których odnotowany grzybiec purpurowozarodnikowy Porphyrellus porphyrosporus jest taksonem rzadkim (R) zarówno w kraju (Mirek i in. 2006) jak i regionie (Łuszczyński 2002). e) 19 gatunków porostów, z czego odnotowane zostały 2 gatunki podlegające ochronie prawnej (Dz. U. 2014 poz. 1408) zagrożonych w kraju (Cieśliński i in. 2006) i w regionie (Cieśliński i Łubek, 2003):

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

 płucnica islandzka Cetraria islandica – ochrona częściowa (Dz. U. 2014 poz. 1408), narażony na wymarcie (kat. VU) w kraju (Cieśliński i in. 2006) i regionie (Cieśliński i Łubek, 2003);  włostka brązowa Bryoria fuscescens – ochrona częściowa (Dz. U. 2014 poz. 1408), narażony na wymarcie (kat. VU) w skali kraju oraz krytycznie zagrożony (kat. CR) w regionie (Cieśliński i Łubek, 2003). f) 15 gatunków ssaków, wszystkie cenne, tj. podlegające ochronie prawnej (Dz. U. 2016, poz. 2183), zamieszczone w załącznikach Dyrektywy Siedliskowej (Dz. Urz. WE L 103 z 25.04.1979, zamieszczone w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt (Głowaciński Z. (red.). 2001) i Czerwonej Liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce (Głowaciński Z. (red.). 2002):  wydra europejska Lutra lutra – ochrona częściowa (Dz. U. 2016, poz. 2183), załącznik II i IV Dyrektywy Siedliskowej (Dz. Urz. WE L 103 z 25.04.1979);  bóbr europejski Castor fiber – ochrona częściowa (Dz. U. 2016, poz. 2183), załącznik II Dyrektywy Siedliskowej (Dz. Urz. WE L 103 z 25.04.1979);  borowiec wielki Nyctalus noctula – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183), załącznik IV Dyrektywy Siedliskowej (Dz. Urz. WE L 103 z 25.04.1979);  mroczek późny Eptesicus serotinus – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183), załącznik IV Dyrektywy Siedliskowej (Dz. Urz. WE L 103 z 25.04.1979);  mroczek posrebrzany Vespertilio murinus – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183), załącznik IV Dyrektywy Siedliskowej (Dz. Urz. WE L 103 z 25.04.1979), takson najmniejszej troski (LC) (Głowaciński Z. (red.). 2002, Głowaciński Z. (red.). 2001);  nocek rudy Myotis daebentonii – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183), załącznik IV Dyrektywy Siedliskowej (Dz. Urz. WE L 103 z 25.04.1979);  mopek zachodni Barbastella barbastellus – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183), załącznik II i IV Dyrektywy Siedliskowej (Dz. Urz. WE L 103 z 25.04.1979);  jeż wschodni Erinaceus roumanicus – ochrona częściowa (Dz. U. 2016, poz. 2183);  kret europejski Talpa europaea – ochrona częściowa (Dz. U. 2016, poz. 2183);  rzęsorek rzeczek Neomys fodiens – ochrona częściowa (Dz. U. 2016, poz. 2183);  ryjówka aksamitna Sorex araneus – ochrona częściowa (Dz. U. 2016, poz. 2183);  ryjówka malutka Sorex minutus – ochrona częściowa (Dz. U. 2016, poz. 2183);

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

 myszarka zaroślowa Apodemus sylvaticus – ochrona częściowa (Dz. U. 2016, poz. 2183);  karczownik ziemnowodny Arvicola amphibius – ochrona częściowa (Dz. U. 2016, poz. 2183);  wiewiórka pospolita Sciurus vulgaris – ochrona częściowa (Dz. U. 2016, poz. 2183). g) 126 gatunków ptaków, w tym 86 gatunków lęgowych, z czego 31 to taksony rzadkie lub średnio liczne w Regionie Świętokrzyskim:  czajka Vanellus vanellus – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183);  derkacz Crex crex – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183), załącznik I Dyrektywy Ptasiej (Dz. Urz. WE L 20 z 26.01.2010), gatunek wpisany na Czerwoną listę zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce w kategorii DD – dane niepełne;  dudek Upupa epops – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183), gatunek wpisany na Czerwoną listę zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce w kategorii DD – dane niepełne;  dzięcioł zielony Picus viridis – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183);  dzięcioł zielonosiwy Picus canus – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183), załącznik I Dyrektywy Ptasiej (Dz. Urz. WE L 20 z 26.01.2010);  dzięciołek Dryobates minor – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183);  gąsiorek Lanius collurio – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183), załącznik I Dyrektywy Ptasiej (Dz. Urz. WE L 20 z 26.01.2010);  jarzębatka Sylvia nisoria – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183), załącznik I Dyrektywy Ptasiej (Dz. Urz. WE L 20 z 26.01.2010);  kląskawka Saxicola rubicola – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183);  kokoszka Gallinula chloropus – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183);  krętogłów Jynx torquilla – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183);  kruk Corvus corax – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183);  krwawodziób Tringa tetanus – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183);  kszyk Gallinago gallinago – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183);  lerka Lullula arborea – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183), załącznik I Dyrektywy Ptasiej (Dz. Urz. WE L 20 z 26.01.2010);  pleszka Phoenicurus phoenicurus – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183);  pliszka górska Motacilla cinerea – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183);

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

 pokląskwa Saxicola rubetra – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183);  pustułka Falco tinnunculus – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183);  puszczyk Strix aluco – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183);  raniuszek Aegithalos caudatus – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183);  sieweczka rzeczna Charadrius dubius – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183);  strumieniówka Locustella fluviatilis – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183);  srokosz Lanius excubitor – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183);  świergotek łąkowy Anthus pratensis – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183);  świerszczak Locustella naevia – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183);  trzciniak Acrocephalus arundinaceus – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183);  uszatka Asio otus – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183);  wodnik Rallus aquaticus – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183);  wrona siwa Corvus cornix – ochrona częściowa (Dz. U. 2016, poz. 2183);  zimorodek Alcedo atthis – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183), załącznik I Dyrektywy Ptasiej (Dz. Urz. WE L 20 z 26.01.2010). Ponadto z awifauny nielęgowej odnotowanej podczas migracji, zimowania lub żerowania na terenie badań w okresie lęgowym na uwagę zasługują szczególnie cenne gatunki z załącznika I Dyrektywy Ptasiej (Dz. Urz. WE L 20 z 26.01.2010): żuraw Grus grus, bocian biały Ciconia ciconia, bocian czarny Ciconia nigra, czapla biała Ardea alba, trzmielojad Pernis apivorus, błotniak stawowy Circus aeruginosus, błotniak łąkowy Circus pygargus, dzięcioł czarny Dryocopus martius. h) 5 gatunków herpetofauny, w tym 2 gatunki płazów i 3 gatunki gadów, wszystkie objęte ochroną prawną (Dz. U. 2016, poz. 2183), a niektóre zamieszczone w załączniku Dyrektywy Siedliskowej (Dz. Urz. WE L 103 z 25.04.1979):  ropucha szara Bufo bufo – ochrona częściowa (Dz. U. 2016, poz. 2183);  żaba trawna Rana temporaria – ochrona częściowa (Dz. U. 2016, poz. 2183);  jaszczurka zwinka Lacerta agilis – ochrona częściowa (Dz. U. 2016, poz. 2183), załącznik IV Dyrektywy Siedliskowej (Dz. Urz. WE L 103 z 25.04.1979);  jaszczurka żyworodna Zootoca vivipara – ochrona częściowa (Dz. U. 2016, poz. 2183);  zaskroniec zwyczajny Natrix natrix – ochrona częściowa (Dz. U. 2016, poz. 2183).

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

i) 16 gatunków ryb i jednego gatunku minoga, z czego na wyróżnienie zasługują gatunki prawnie chronione (Dz. U. 2016, poz. 2183), zagrożone (wymienione w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt (Głowaciński Z. (red.). 2001) i Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce (Głowaciński Z. (red.). 2002.) oraz zamieszczone w załączniku II Dyrektywy Siedliskowej (Dz. Urz. WE L 103 z 25.04.1979):  koza pospolita Cobitis taenia – ochrona częściowa (Dz. U. 2016, poz. 2183), załącznik II Dyrektywy Siedliskowej (Dz. Urz. WE L 103 z 25.04.1979), gatunek wpisany na Czerwoną listę zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce w kategorii DD – dane niepełne;  minóg ukraiński Eudontomyzon mariae – ochrona częściowa (Dz. U. 2016, poz. 2183), załączniku II Dyrektywy Siedliskowej (Dz. Urz. WE L 103 z 25.04.1979), bliski zagrożenia (NT) (Głowaciński Z. (red.). 2001, Głowaciński Z. (red.). 2002);  śliz Barbatula barbatula - ochrona częściowa (Dz. U. 2016, poz. 2183). j) 131 gatunków bezkręgowców (mięczaki – 40, motyle – 49, ważki – 29, inne bezkręgowce – 13), z czego na podkreślenie zasługują gatunki prawnie chronione (Dz. U. 2016, poz. 2183), zagrożone (wymienione w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt (Głowaciński Z., Nowacki J. (red.). 2004) i Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce (Głowaciński Z. (red.). 2002.) oraz zamieszczone w załączniku II Dyrektywy Siedliskowej (Dz. Urz. WE L 103 z 25.04.1979):  poczwarówka zwężona Vertigo angustior – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183), załącznik II Dyrektywy Siedliskowej (Dz. Urz. WE L 103 z 25.04.1979), silnie zagrożony (EN) (Głowaciński Z., Nowacki J. (red.) 2004, Głowaciński Z. (red.). 2002);  ślimak winniczek Helix pomatia – ochrona częściowa (Dz. U. 2016, poz. 2183);  ślimak żółtawy Helix lutescens – ochrona częściowa (Dz. U. 2016, poz. 2183), gatunek niższego ryzyka (LR) (Głowaciński Z., Nowacki J. (red.). 2004), bliski zagrożenia (NT) (Głowaciński Z. (red.). 2002);  czerwończyk nieparek Lycaena dispar - ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183), załącznik II Dyrektywy Siedliskowej (Dz. Urz. WE L 103 z 25.04.1979), gatunek niższego ryzyka (LR) (Głowaciński Z., Nowacki J. (red.). 2004), a także gatunek niższego ryzyka – najmniejszej troski (LC) (Głowaciński Z. (red.). 2002);  mieniak strużnik Apatura ilia – gatunek najmniejszej troski (LC) (Głowaciński Z. (red.). 2002) w skali kraju;

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

 mieniak tęczowiec Apatura iris – gatunek najmniejszej troski (LC) (Głowaciński Z. (red.). 2002) w skali kraju;  paź królowej Papilio machaon – gatunek niższego ryzyka – najmniejszej troski (LC) w skali kraju (Głowaciński Z. (red.). 2002);  trzepla zielona Ophiogomphus cecilia – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183), załącznik II Dyrektywy Siedliskowej (Dz. Urz. WE L 103 z 25.04.1979);  trzmiel ogrodowy Bombus hortonum – ochrona częściowa (Dz. U. 2016, poz. 2183);  trzmiel kamiennik Bombus lapidarius – ochrona częściowa (Dz. U. 2016, poz. 2183);  trzmiel rudy Bombus pascuorum – ochrona częściowa (Dz. U. 2016, poz. 2183);  trzmiel rodonogi Bombus ruderarius – ochrona częściowa (Dz. U. 2016, poz. 2183);  trzmiel ziemny Bombus terrestris – ochrona częściowa (Dz. U. 2016, poz. 2183);  napierśnik torfowiskowy Stethophyma grossum – narażony (VU) (Głowaciński Z. (red.). 2002);  siwoszek niebieski Oedipoda caerulescens – bliski zagrożenia (NT) (Głowaciński Z. (red.). 2002);  świerszcz polny Gryllus campestris – bliski zagrożenia (NT) (Głowaciński Z. (red.). 2002);  długoskrzydlak sierposz Phaneroptera falcata – bliski zagrożenia (NT) (Głowaciński Z. (red.). 2002);  siodlarka stepowa Ephippiger ephippiger – narażony (VU) (Głowaciński Z. (red.). 2002);  modliszka zwyczajna Mantis religiosa – ochrona ścisła (Dz. U. 2016, poz. 2183), gatunek silnie zagrożony (EN) (Głowaciński Z., Nowacki J. (red.). 2004) oraz krytycznie zagrożony (CR) (Głowaciński Z. (red.). 2002.);  biegacz skórzasty Carabus coriaceus – ochrona częściowa (Dz. U. 2016, poz. 2183);

Obszar inwentaryzacji uwzględniający dolinę Sufragańca stanowi cenny przyrodniczo teren. Dolina rzeczna wraz z zadrzewieniami, łąkami i murawami jest ostoją zróżnicowanej fauny i flory. Świadczy o tym nagromadzenie gatunków objętych ochroną prawną, zagrożonych w skali regionu i kraju oraz gatunków i fitocenoz nawiązujących do siedlisk przyrodniczych ważne z punktu zainteresowania Wspólnoty (zamieszczone w Dyrektywie Siedliskowej i Ptasiej).

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Doliny rzeczne, w tym dolina Sufragańca, stanowią przede wszystkim korytarz ekologiczny, czyli obszar umożliwiający migrację roślin, zwierząt lub grzybów. Właściwe funkcjonowanie korytarzy zależy od ich długości i szerokości, od złożoności struktury przyrodniczej i stopnia przekształcenia przez człowieka. Wzrastająca antropopresja prowadzi do pogorszenia drożności korytarzy i przecięcia ich barierami (szlaki komunikacyjne, drogowe, kolejowe, tereny zurbanizowane). Bariery utrudniają lub całkowicie hamują przemieszczanie się gatunków, natomiast przerwanie ciągłości korytarza ekologicznego w jednym miejscu sprawia, że cały odcinek przestaje pełnić swoją funkcję.

Fot. 31. Sufraganiec w północnej części obszaru, 30.06.2020, fot. A. Chmaruk

5.2. Zagrożenia Zgodnie z definicją zawartą w Ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 o ochronie przyrody (Dz.U. 2020 poz. 55) obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych. Kielecki Obszar Chronionego Krajobrazu, w którym zawiera się obszar inwentaryzacji został podzielony na cztery strefy krajobrazowe:  A – tereny dolin rzecznych i cieków wodnych, narażone na zalewanie wielkimi wodami oraz pełniące funkcje korytarzy ekologicznych pomiędzy obszarami chronionymi,  B – tereny ekosystemów leśnych, muraw i zarośli kserotermicznych, istniejącej i planowanej do urządzenia zieleni miejskiej, cmentarzy i ogrodów działkowych,

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

 C – tereny rolne, tereny istniejącej i planowanej zabudowy, rekreacji, sportu i wypoczynku wraz z zielenią towarzyszącą,  P – parki. Wszystkie powyższe strefy objęte są działaniami w zakresie czynnej ochrony ekosystemów, natomiast strefy A, B i P objęte są dodatkowo zakazami, które wynikają zarówno z z ww. Ustawy o ochronie przyrody jak i z aktualnej Uchwały NR XLI/729/10 Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego z dnia 27 września 2010 r. w sprawie wyznaczenia Kieleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Zalecenia te są wprowadzane, m.in. w celu zachowania swoistych cech krajobrazu i korytarzy ekologicznych, którymi są m.in. doliny rzeczne. Największym zagrożeniem dla fauny badanego obszaru jest zajmowanie terenu pod zabudowę i związana z tym fragmentacja siedlisk. Nawet w obrębie strefy „A” Kieleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu” teren jest obecnie przekształcany – zasypywany gruzem i zabudowywany, np. w dolinie Sufragańczyka przy ul. Kaczowej i Piaseczny Dół, nad Sufragańcem przy ul. Miedzianej, Kruszelnickiego i Piekoszowskiej, nad Dopływem z Czarnowa Rządowego przy ul. Stawki. Działania takie, poza bezpośrednim zajęciem siedlisk chronionych gatunków, skutkują dalszym ograniczeniem migracji zwierząt i stopniowym ubożeniem fauny tego terenu. Należy zwrócić uwagę, że doliny Sufragańczyka i Sufragańca, z zadrzewieniami nadrzecznymi, ziołoroślami i łąkami, stanowią lokalny korytarz ekologiczny, łączący kompleksy leśne zlokalizowane na północ od Kielc (z rezerwatem przyrody „Sufraganiec” i obszarem Natura 2000 „Ostoja Wierzejska) z lasami i doliną Bobrzy w zachodniej części miasta (obszary Natura 2000 „Dolina Bobrzy” i „Wzgórza Chęcińsko- Kieleckie”, Chęcińsko-Kielecki Park Krajobrazowy). Dlatego też ochrona warunków swobodnego przemieszczania się zwierząt dolinami Sufragańca i jego dopływów ma duże znaczenie dla funkcjonowania ekosystemów także poza granicami Kielc. Ze względu na wyjątkowo liczne występowanie zagrożonego, objętego ochroną minoga ukraińskiego, podkreślane jest znaczenie Sufragańca, jako wymagającej szczególnej uwagi rzeki na mapie Kielc (Nowak, Popek 2010). Rzeka, na znacznej długości uregulowana, obecnie podlega spontanicznej renaturyzacji. Nadal jednak obecne są tu liczne progi, utrudniające migrację organizmów wodnych, a koryto rzeczne na wielu odcinkach jest nadmiernie pogłębione i umocnione faszyną, co powoduje przesuszenie siedlisk łąkowych w dolinie i ograniczenie naturalnych procesów geomorfologicznych. Dla poprawy warunków środowiskowych i krajobrazowych, zwiększenia zasobów i poprawy jakości siedlisk

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

fauny, a także zwiększenia naturalnej retencji wód i ochrony przed zjawiskami ekstremalnymi (susze, powodzie), zasadna byłaby renaturyzacja koryta Sufragańca. W pierwszym rzędzie działania z zakresu renaturyzacji mogłyby być zaplanowane dla odcinków oddalonych od zabudowy, tj. od zachodniego krańca ul. Batalionów Chłopskich do ujścia rzeki do Bobrzy. Istotnym zagrożeniem dla bioróżnorodności opisywanego obszaru jest ujednolicanie struktury siedlisk w wyniku wtórnej sukcesji drzew i krzewów. Fragmenty muraw i łąk stanowią ważny element siedliska wielu gatunków kręgowców i bezkręgowców, a zaprzestanie koszenia i wypasu prowadzi do ich zarastania. We wszystkich częściach badanego obszaru problemem jest zaśmiecanie terenu. Szczególnie w pobliżu zabudowy wysypywane są odpady zielone, prawdopodobnie z okolicznych ogrodów. Powoduje to nadmierne zwiększenie żyzności siedlisk oraz zawlekanie obcych gatunków roślin i zwierząt. W bezpośrednim sąsiedztwie granic strefy „A” Kieleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu znajdują się dwa płaty cennych siedlisk zwierząt, których zabezpieczenie w tej formie ochrony przyrody byłoby zasadne: - łąki na zachodnich stokach G. Grabina, między obecną granicą strefy „A”, ul. Jędrusiów, ul. Białogońską i północnym skrajem lasu przy ul. Dzikowskiego – siedlisko poczwarówki zwężonej, przeplatki aurinii i modraszka alkona; - stawy bobrowe, zbiorowiska szuwarowe i wilgotne łąki nad Dopływem z Czarnowa Rządowego, będące przedłużeniem siedlisk w obecnych granicach strefy „A” w kierunku północno-wschodnim – siedlisko wodnika, kokoszki, kszyka, poczwarówki zwężonej, czerwończyka nieparka i napierśnika torfowiskowego.

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

6. Literatura

Atlas Ssaków Polski 2019. IOP PAN: http://www.iop.krakow.pl/ssaki/ Banaszak J. 1993. Trzmiele Polski. WSP, Bydgoszcz. Barga-Więcławska J. 2006. Ocena dynamiki środowiska przyrodniczego Kielc na podstawie występowania ślimaków i małży z uwzględnieniem biotopu, liczby gatunków i liczby osobników jako elementów wskaźnikowych stanu środowiska. Maszynopis, ekspertyza. Kieleckie Towarzystwo Naukowe. Kielce. Barga-Więcławska J.A. 2011. Malakocenozy w strefach nieciągłości tektonicznych na terenie Kielc w rejonach Karczówka, Brusznia, Niewachlów, Gruchawka. KTN, Kielce. Bąk J. 2006. Owady jako element równowagi środowiska przyrodniczego Kielc i element wskaźnikowy stanu środowiska; dynamika zmian, problemy, występowanie i obszary zasługujące na ochronę – na podstawie analizy występowania chronionych gatunków motyli (Lepidoptera) i trzmieli (Hymenoptera). Mscr. Urząd Miasta Kielce: http://www.um.kielce.pl/materialy_informacyjne_i_oceny/ Bellmann H. 2009. Szarańczaki. Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa Bernard R., Buczyński P., Tończyk G., Wendzonka J. 2009. Atlas rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań. Błoński W. 2015. Modliszka zwyczajna Mantis religiosa Linnaeus, 1758 w Świętokrzyskim Parku Narodowym. Naturalia 3: 145-146. Bonk M., Kajzer J. 2009. Wzrost liczby stanowisk modliszki zwyczajnej Mantis religiosa L. na Wyżynie Małopolskiej. Chrońmy Przyr. Ojcz. 65, 3: 189-194. Bróż E., Durczak K. 1978. Interesujące oraz rzadkie gatunki roślin naczyniowych z zachodniej części Pasma Kadzielniańskiego w Górach Świętokrzyskich. Studia Kieleckie 2, 18: 7-16. Bróż E., Maciejczak B. 1991. Niektóre nowe oraz rzadkie i zagrożone gatunki roślin naczyniowych w florze miasta i strefy podmiejskiej Kielc. Fragm. Flor. Geobot. 36: 171-179. Bróż E., Maciejczak B. 2004. Ocena dynamiki zmian przyrodniczych w dolinach rzek i w ich sąsiedztwie na terenie miasta Kielce jako element monitoringu przyrodniczego w realizacji zasady ekorozwoju i docelowego zarządzania środowiskiem. Urząd Miasta Kielce. Bróż E., Przemyski A. 2009. The red list of vascular plants in the Wyżyna Małopolska Upland (S Poland). W: Z. Mirek, A. Nikel (eds). Rare, relict and endangered plants and fungi in Poland. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków, pp. 123-136.

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Brylińska M. (red.). 2000. Ryby słodkowodne Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa. Chmiel M. 2006. Checklist of Polish larger Ascomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów workowych Polski. W: Z. Mirek (ed.), Biodiversity of Poland. Bioróżnorodność biologiczna Polski, Vol. 8: 1-152. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków. Chmielewski S. Fijewski Z., Nawrocki P., Polak M., Sułek J., Tabor J., Wilniewczyc P. 2005 Ptaki Krainy Gór Świętokrzyskich. Monografia faunistyczna. Bogucki Wyd. Nauk. Kielce-Poznań. Cieśliński S., Czyżewska K., J. Fabiszewski J. 2006. Czerwona lista porostów w Polsce W: Z. Mirek, K. Zarzycki, W. Wojewoda, Szeląg Z. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków. Ciupa T., Suligowski R., Ciupa S. 2017. Problematyka hydrologiczna w Programie Ochrony Środowiska miasta Kielce. Stud. Miejskie, T:28, s. 167-182. Ćmak J., Ichniowska-Korpula B., Zbożeń J. 1993. Ugrupowania fauny płazów (Amphibia) obszaru miejskiego Kielc na tle zmian urbanizacyjnych i warunki jej ochrony. Stud. Kiel. 1, 77: 53-63. Dietz C., von Helversen O., Nill D. 2009. Nietoperze Europy i Afryki północno- zachodniej. Biologia, rozpoznawanie, zagrożenia. Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa. Drozdowicz A., Ronikier A., Stojanowska W. 2006. Czerwona lista śluzowców rzadkich w Polsce. W: Z. Mirek, K. Zarzycki, W. Wojewoda, Szeląg Z. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków. Drymmer K. 1890. Rośliny najbliższych okolic Kielc. Pam. Fizjogr. T. 10. Gęca C. 1970. Płazy i gady miasta Kielce i najbliższych okolic. Praca magisterska, maszynopis, WSP Kraków, Inst. Biologii. Fajfer J., Kostrz-Sikora P., Lipińska O., Krasuska J., Konon A. 2018. Program ochrony środowiska dla miasta Kielce na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku. PIG, PIB, Warszawa. Fałtynowicz W. 2003. The Lichens, Lichenicolous And Allied Fungi Of Poland. An Annotated Checklist. – W. Szafer Institute Of Botany, Polish Academy Of Sciences, Kraków, 435 Pp. Głowaciński Z. (red.). 2001. Polska Czerwona Księga Zwierząt. Tom 1 – Kręgowce. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Głowaciński Z. (red.). 2002. Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. IOP PAN, Kraków. Głowaciński Z., Nowacki J. (red.). 2004. Polska Czerwona Księga Zwierząt. Tom II – Bezkręgowce. IOP PAN, Kraków, Akademia Rolnicza im. A. Cieszkowskiego, Poznań. Głowaciński Z., Sura P. 2018. Atlas płazów i gadów Polski. Status, rozmieszczenie, ochrona z kluczami do oznaczania. PWN, Warszawa. Górka M. 2005. The invasion continues - a new locality of Monacha cartusiana (O.F.Müller) (Gastropoda: Pulmonata: Helicidae) in the Świętokrzyskie Mts (Central Poland). Folia Malacologica. 13 (4): 153-155. Gwardjan M., Maniarski R. 2015. Przeplatka aurinia Euphydryas aurinia (Rottemburg, 1775) w Kielcach. Naturalia 4: 145-147. Gwardjan M., Przybylska J., Maniarski R. 2015. Ważki (Odonata) Kielc. Naturalia 4: 90-107. Ichniowska-Korpula B. 2005. Dynamika zmian występowania płazów (Amphibia) i gadów (Reptilia) w środowisku przyrodniczym Kielc, w tym w dolinach rzek i ich sąsiedztwie. Urząd Miasta Kielce. Kartoteka Przyrodnicza Towarzystwa Badań i Ochrony Przyrody. http://www.kartoteka.tbop.org.pl/ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska- Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarniak K. 2016. Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków. Kondracki J. 2009. Geografia regionalna Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Kozłowski J., Kozłowska M. 2000. Weeds as a supplementary or alternative food for Arion lusitanicus Mabille (Gastropoda: Stylommatophora). Journal of Conchology, 37: 75-79. Kozłowski J., Kozłowski R. J. 2011. Expansion of the invasive slug species Arion lusitanicus Mabille, 1868 (Gastropoda: Pulmonata: Stylommatophora) and dangers to garden crops – a literature review with some new data. Folia Malacologica 19 (4): 249-258. Krajowa Sieć Informacji o Bioróżnorodności 2020. Mapa Bioróżnorodności – Baza Danych. http://baza.biomap.pl/

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Książkiewicz Z. 2019. Ślimaki lądowe torfowisk alkalicznych. [W:] Wołejko L., Pawlaczyk P., Stańko R. (red.). Torfowiska alkaliczne w Polsce – zróżnicowanie, zasoby, ochrona. Wydawnictwo Klubu Przyrodników, Świebodzin: 81-87. Kuśmierz A. (kier. zesp.). 2018. Plan adaptacji do zmian klimatu Miasta KIELCE do roku 2030. IOŚ-PIB, Kielce,Warszawa. Łubek A. 2009. Wybrane interesujące gatunki porostów zebrane w Kielcach. Fragm. Flor. Geobot. Polonica 16(1): 127-134. Łubek A. 2010. Ocena stanu środowiska przyrodniczego Kielc na podstawie bioty porostów epifitycznych. Fragm. Flor. Geobot. Polonica 17(1): 149-163. Łubek A. 2012. Nowe dane o interesujących gatunkach porostów z Gór Świętokrzyskich i terenów przyległych. Fragm. Florist. Geobot. Polon. 19(1): 125–135. Łuszczyński J. 2002. Preliminary red list of Basidiomycetes in the Góry Świętokrzyskie Mts (Poland). Polish Botanical Journal 47(2): 183-193. Maciejczak B. 1988. Flora synantropijna Kielc, Skarżyska-Kamiennej i Starachowic. Kieleckie Tow. Nauk., Kielce: 1-162. Marszał L. 2012. Minóg ukraiński Eudontomyzon mariae (Berg, 1931). W: Makomaska- Juchiewicz M., Baran P. (red.). Monitoring gatunków zwierząt. Przewodnik metodyczny. Część trzecia. Inspekcja Ochrony Środowiska, Warszawa: 118-133. Matuszkiewicz J. M. 2008. Regionalizacja geobotaniczna Polski. IGiPZ PAN, Warszawa. Matuszkiewicz W. 2008. – Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Mazurkiewicz J. 2012. Koza Cobitis taenia (Linnaeus, 1758). W: Makomaska- Juchiewicz M., Baran P. (red.). Monitoring gatunków zwierząt. Przewodnik metodyczny. Część trzecia. Inspekcja Ochrony Środowiska, Warszawa: 210-222. Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając A., Zając M. 2002. Flowering plants and pteridophytes of Poland – a checklist. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków. Mirek Z., Zarzycki K., Wojewoda W., Szeląg Z. 2006. Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków. Nowak M., Popek W. 2010. Raport z badań monitoringowych ryb, minogów i raków występujących w rzekach miasta Kielce wykonanych na zlecenie Urzędu Miasta w Kielcech. UM Kielce [mscr.].

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Ochyra R., Żarnowiec J., Bednarek-Ochyra H. 2003. Census catalogue of Polish Mosses. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków. Pawlikowski T. 2008. A distribution atlas of bumblebees in Poland. Wyd. Nauk. UMK, Toruń. Pieńkowska J. R., Górka M., Matuszak M., Bocianowski P., Gwardjan M., Lesicki A. 2016. A New data on the distribution and molecular diagnostics of Monacha claustralis (Rossmässler, 1834) and M. cartusiana (O.F. Müller, 1774) (Gastropoda: Eupulmonata: Hygromiidae) in Poland, Bosnia and Serbia. Folia Malacologica. 24(4): 223–237. Przemyski A. (red.), Piwowarski B., Sitarz A., Woźniak I., Przemyski P. 2009. Siedliska Kieleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Usługi Ekologiczne Alojzy Przemyski, Sędziszów. [mscr.]. Przybylska J., Maniarski R. 2015. Poczwarówka zwężona Vertigo angustior Jeffreys, 1830 (Gastropoda, Stylommatophora) w Kielcach – występowanie i perspektywy ochrony. Naturalia 4:108-117. Romanowski J. Zając T., Kozyra K. 2015. Wydra Lutra lutra (1355). W: Makomaska- Juchiewicz M., Bonk M. (red.). Monitoring gatunków zwierząt. Przewodnik metodyczny. Cz. 4. GIOŚ, Warszawa: 388-424. Serafiński W. 1972. Ssaki Polski. PZWS, Warszawa. Sielezniew M., Dziekańska I. 2010. Motyle dzienne. Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa. Solon J., Borzyszkowski J., Bidłasik M., Richling A., Badora K., Balon J., Brzezińska- Wójcik T., Chabudziński Ł., Dobrowolski R., Grzegorczyk I., Jodłowski M., Kistowski M., Kot R., Krąż P., Lechnio J., Macias A., Majchrowska A., Malinowska E., Migoń P., Myga- Piątek U., Nita J., Papińska E., Rodzik J., Strzyż M., Terpiłowski S., Ziaja W. 2018. Physico- geographical mesoregions of Poland: verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data. Geographia Polonica 91(2): 143-170. Stworzewicz M. 2011. Pomrów wielki Limax maximus Linnaeus, 1758. W: Z. Głowaciński, H. Okarma, J. Pawłowski, W. Solarz (red.). Gatunki obce w faunie Polski. Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków. Szulczewska B., Wałdykowski P., Cieszewska A., Giedych R. (red.). 2012. Opracowanie ekofizjograficzne wykonane na potrzeby Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Kielce – aktualizacja 2012. SGGW, Katedra Architektury Krajobrazu, Warszawa: http://www.um.kielce.pl/ekofizjografia-2012/.

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Szweykowski J. 2006. An annotated checklist of Polish liverworts and hornworts. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków. Świercz A. (red.). 2010. Monografia Chęcińsko-Kieleckiego Parku Krajobrazowego. UJK, KTN, Kielce. Toborowicz K. 1976. Porosty miasta Kielc i najbliższej okolicy – The Lichens of Kielce and its nearest vicinity. Fragmenta Floristica et Geobotanica. Ann XXII, Pars 4: 575-603. Tokarska-Guzik B., Dajdok Z., Zając M., Zając A., Urbisz A., Danielewicz W., Hołdyński C. 2012. Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. GDOŚ, Warszawa. Wiktor A. 2004. Ślimaki lądowe Polski. Wydawnictwo MANTIS, Olsztyn. Wilniewczyc P. 2020. Przeloty i zimowanie ptaków w dolinach rzecznych Gór Świętokrzyskich. Naturalia 6: 3-7. Wojewoda W. 2003. Checklist of Polish larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. W: Z. Mirek (ed.), Biodiversity of Poland. Bioróżnorodność biologiczna Polski, Vol. 7: 1-812. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków. Wojewoda W., Ławrynowicz M. 2006. Czerwona lista grzybów wielkoowocnikowych w Polsce W: Z. Mirek, K. Zarzycki, W. Wojewoda, Z. Szeląg. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków. Wypiórkiewicz J. 2005. Dokumentacja dynamiki występowania ssaków w środowisku przyrodniczym Kielc, w tym w dolinach rzek i ich sąsiedztwie. UM Kielce [mscr.]. Zając T., Romanowski J. Kozyra K. 2015. Bóbr europejski Castor fiber (1337). W: Makomaska-Juchiewicz M., Bonk M. (red.). Monitoring gatunków zwierząt. Przewodnik metodyczny. Cz. 4. GIOŚ, Warszawa: 281-316. Zarzycki K., Trzcińska-Tacik H., Różański W., Szeląg Z., Wołek J., Korzeniak U. 2002. Ecological indicator values of vascular plants of Poland. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków. Żurawlew P., Grobelny S., Orzechowski R. 2017. Ekspansja długoskrzydlaka sierposza Phaneroptera falcata (Poda, 1791) (Orthoptera: Tettigoniidae) w Polsce. Przegląd Przyrodniczy XXVIII (2): 39-62.

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Strony internetowe: http://baza.biomap.pl https://www.gbif.org https://www.geoportal.gov.pl https://www.indexfungorum.org http://www.iop.krakow.pl/ssaki http://www.kartoteka.tbop.org.pl http://siedliska.gios.gov.pl/pl/publikacje/przewodniki-metodyczne/pojedyncze-metodyki http://www.um.kielce.pl/ekofizjografia-2012 http://www.um.kielce.pl/materialy_informacyjne_i_oceny/

Akty prawne: Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dz. U. UE 15/t. 2, L206/7). Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory (Dz. Urz. WE L 103 z 25.04.1979) – „Dyrektywa Siedliskowa”; w Załączniku I Dyrektywy wymieniono typy siedlisk, a w Załączniku II –gatunki roślin i zwierząt, będące przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, których ochrona wymaga wyznaczenia Specjalnych Obszarów Ochrony, w Załączniku IV wymieniono gatunki, które wymagają ochrony ścisłej; Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (Dz. Urz. WE L 20 z 26.01.2010) – „Dyrektywa Ptasia”; w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej wymienione są gatunki ptaków, które powinny zostać objęte szczególnymi środkami ochronnymi, obejmującymi także ochronę ich siedlisk, mającymi na celu zapewnienie przetrwania i rozrodu tych gatunków w miejscach ich występowania; Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia, jako obszary Natura 2000 (Dz. U. 2014, poz. 1713). Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów (Dz. U. 2014 poz. 1408).

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. 2014 poz. 1409). Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. 2016, poz. 2183); Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 marca 2005 r. w sprawie ustalenia listy gatunków zwierząt łownych (Dz. U. Nr 45, poz. 433 ze zm.); Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2011 r. w sprawie listy roślin i zwierząt gatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozić gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym (Dz. U. 2011 nr 210 poz. 1260). Uchwała Nr LXVI/1262/2006 Rady Miejskiej w Kielcach z dnia 27 lipca 2006 r. w sprawie ustanowienia Kieleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Dz. Urz. Woj. Świętokrzyskiego z 2006 r., Nr 242, poz. 2776. Uchwała Nr XXXIX/921/2009 Rady Miejskiej w Kielcach z dnia 23 lipca 2009 r. w sprawie wyznaczenia Kieleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Dz. Urz. Woj. Świętokrzyskiego z 2009 r., Nr 460, poz. 3322. Uchwała Nr XLI/729/10 Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego z dnia 27 września 2010 r. w sprawie wyznaczenia Kieleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Dz. Urz. Woj. Świętokrzyskiego z 2010 r., Nr 293, poz. 3020. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 o ochronie przyrody (Dz.U. 2020 poz. 55 t.j.).

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Sufragańca na terenie Kielc

7. Załączniki

1. Mapa zbiorowisk roślinnych oraz rozmieszczenie chronionych, rzadkich i zagrożonych gatunków flory, mszaków, grzybów i porostów na terenie badań. 2. Mapa rozmieszczenia chronionych, rzadkich i zagrożonych gatunków zwierząt na terenie badań.