Gmina Z Historią
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Historia Kołobrzegu dla średniozaawansowanych (ur. r.), politolog, ekonomista, doktor nauk ekonomicznych, dziennikarz, regio- nalista, od wielu lat zajmujący się historią Koło- brzegu. Autor kilku książek i niemal artykułów poświęconych dziejom Kołobrzegu i Pomorza Zachodniego. Reżyser i współtwórca kilku lmów dokumentalnych i audycji historycznych. Prowadzi cykliczną audycję „Kwadrans z historią” na antenie Radia Kołobrzeg. Kierownik Pracowni Historii Kołobrzegu w Muzeum Oręża Polskiego w Koło- brzegu. W roku uruchomił Muzeum Zimnej Wojny w Podborsku, a rok później zrealizował projekt związany z powstaniem Muzeum Miasta Kołobrzeg. Odznaczony złotą odznaką „Za opiekę nad zabytkami”. Prezes Fundacji Historia Koło- brzegu. ..¡¢ 1 2 Robert Dziemba · Historia Kołobrzegu dla średniozaawansowanych Robert Dziemba Historia Kołobrzegu dla średniozaawansowanych Kamera · Kołobrzeg 2018 WYDAWCA Wydawnictwo Kamera · www.kamerapress.pl Fundacja Historia Kołobrzegu · www.historiakolobrzegu.pl Współpraca Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu · www.muzeum.kolobrzeg.pl DrUK Wydawnictwo Kamera ZDJĘCIA Reprodukowane w książce zdjęcia i ilustracje pochodzą ze zbiorów autora oraz Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu, archiwum Hieronima Kroczyńskiego (Urząd Miasta Kołobrzeg), archiwum Jerzego Patana, Jerzy Błażyński, Marek Wiśniewski, Radosław Horanin, Przemysław Gryń, Tadeusz Jończyk. prOJEKT OKłADKI / sKłAD Dariusz Jakubowski · Wydawnictwo Kamera Na okładce znajduje się herb wielki Kołobrzegu, rysunek z 1876 roku ze zbiorów Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu. WydanIE I – Kołobrzeg 2018 Żadna część niniejszej publikacji nie może być reprodukowana, zapisywana komputerowo lub reprodukowana fotograficznie ani w jakiejkolwiek innej formie za pomocą urządzeń mechanicznych i elektronicznych, a także rozpowszechniana bez pisemnej zgody posiadacza praw. Projekt dofinansowany z budżetu Powiatu Kołobrzeskiego · www.powiat.kolobrzeg.pl © Copyright by Robert Dziemba IsBn: 978-83-62437-86-3 Spis Treści Drodzy czytelnicy / 9 Od autora / 11 Średniowiecze 1. Biskup Reinbern i jego katedra / 15 2. Jak Krzywousty Kołobrzeg zdobywał / 21 3. Misja biskupa Ottona z Bambergu / 25 4. Historia kapituły kolegiackiej / 31 5. Najstarszy kościół w powiecie kołobrzeskim / 36 6. Powietrze miejskie czyniło ich wolnymi / 40 7. Fortyfikacje średniowieczne / 45 8. Jakub Kasper Adebar / 49 9. Kołobrzeg – miasto soli / 53 10. Gdy w Kołobrzegu płonęły stosy / 59 Twierdza Kołobrzeg 1. Wojna trzydziestoletnia / 63 2. Fortyfikacje nowożytne / 67 3. Trzy oblężenia w wojnie siedmioletniej / 75 4. Oblężenie twierdzy w roku 1807 / 81 5. Polacy pod Kolbergiem / 88 6. Udział Włochów w oblężeniu twierdzy / 95 7. Reduta polska pod Twierdzą Kołobrzeg / 107 8. Od twierdzy do uzdrowiska / 117 9. Likwidacja Festung Kolberg / 120 Wiek xx 1. Wielka wojna / 127 2. Pamiętny marzec 1945 roku / 131 3. Kołobrzeg pod radziecką okupacją / 137 4. Kołobrzeski garnizon w latach 40. i 50. / 142 Bazylika Mariacka 1. Jak powstawał symbol Kołobrzegu / 147 2. Co nam mówią umarli z bazyliki / 152 3. Tajemniczy obraz z kolegiaty / 157 4. Polichromia kołobrzeskiej kolegiaty / 162 5. Co dzwoniło w Kołobrzegu / 171 6. Kołatka / 174 7. Witraże / 180 8. Cnotliwa niewiasta / 184 9. Jak zniszczono wieżę bazyliki / 188 10. Powojenne losy świecznika siedmioramiennego / 194 Kościół katolicki 1. Kołobrzeski Watykan / 201 2. Milenium Chrztu Polski / 211 3. Jak Watykan pominął Kołobrzeg / 217 4. Obchody 975-lecia utworzenia biskupstwa w Kołobrzegu / 223 5. Jak w Kołobrzegu walczono z kościołem / 227 Wybrane obiekty historyczne 1. Miejskie parki i ich historia / 233 2. Relikty fortyfikacji Twierdzy Kołobrzeg / 238 Szaniec Kamienny / 238 Reduta Solna / 239 Reduta Bagienna (Morast) / 240 Fort Ujście / 241 Szaniec Kleista / 242 3. Jak rozebrano Batardeau / 244 4. Tajemnice Pomnika Zaślubin / 247 5. Molo / 250 6. Jak rozebrano Morskie Oko / 253 7. Pałac Braunschweigów / 256 Ciekawostki 1. Historia Żydów w Kołobrzegu / 261 2. Żyła tu nieco 100 lat po Chrystusie / 267 3. Kołobrzeski ślad bursztynowej komnaty / 270 Postaci 1. Nettelbeck – fikcyjny zbawiciel Kołobrzegu / 275 2. Rzecz o księdzu Ignacym Przybylskim / 280 3. Max Reger – neoromantyk nad morzem / 284 4. Pastor Paulus Hinz / 288 5. Stefan Lipicki – pierwszy prezydent / 293 6. Miasto Ryszarda Kuklińskiego / 296 7. Proboszcz na trudne czasy / 300 8. Profesor od historii Kołobrzegu / 303 Bibliografia / 307 Pamięci Jerzego Patana Drodzy Czytelnicy Historia Kołobrzegu i okolic to dziedzina, która coraz bardziej interesuje niemal każdego z nas. Nie przechodzimy obojętnie wobec dziejów naszego miasta, ale także poszczególnych miejscowości Powiatu Kołobrzeskiego. Pasjonują nas wydarzenia odległe, sięgające czasów słowiańskich, ale także te, które dotyczyły obywateli Prus czy państwa niemieckiego. Cieszy mnie i uważam to za szczególnie ważne, że coraz bardziej interesujemy się, ja także, powojenną historią tych ziem, zasiedlonych przez polskich pionierów, bu- dujących polską tożsamość. Uważam to za szczególnie ważne, zwłaszcza w roku obchodów 100-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości. To nie gdzie indziej, jak w Kołobrzegu planowano operację przeciwko młodemu państwu polskiemu, walczącemu o umocnienie swoich granic. Tego wszystkiemu możemy dowiedzieć się z niniejszej publikacji. Nie jest do dzieło naukowe, ale pomimo to, utrzymuje linię naukową i stąd wyższy poziom trudności dla Czytelnika, dla średniozaawansowanych. Nie budzi mojej wątpliwości, że kołobrzescy Czytelnicy świetnie sobie z tym poradzą i niniejsza książka znajdzie się na niejednej półce, pozwalając lepiej poznać lub utrwalić sobie wiadomości z naszej historii. Polecam tę pracę każdemu, kto historią naszego miasta i powiatu się interesuje. Tomasz Tamborski STAROSTA KOŁOBRZESKI 9 Od autora Kołobrzeg to miasto z bogatą historią – nikt nigdy w to nie wątpił. Do ba- dania dziejów tego ośrodka przystępuje kolejne pokolenie historyków, fascynując się wydarzeniami, życiorysami czy odkryciami, których po tylu stuleciach dokonujemy nadal bardzo wiele. W Muzeum Miasta Kołobrzeg w Pałacu Braunschweigów, które jest jednym z oddziałów Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu, można zobaczyć największe zbiory dotyczące dzie- jów Kołobrzegu. Opracowując tę wystawę na nowo w 2017 roku, widziałem potrzebę jeszcze dokładniejszego przybliżenia historii kołobrzeżanom, ale także promowania jej wśród tych, którzy nasze miasto odwiedzają. Niniejsza praca jest kontynuacją tego dzieła. Przez 15 ostatnich lat zajmowałem się badaniami nad wybranymi elementami historii Kołobrzegu. Książka ta jest jedynie niewielkim pod- sumowaniem tego wszystkiego, co starałem się pokazać moim czytelni- kom, słuchaczom czy studentom. Nie jest to monografia dziejów miasta, bo choć na taką Kołobrzeg zasługuje, to niestety, droga do tego jeszcze daleka. To zbiór moich publikacji i opracowań, wybranych selektywnie z ponad 300, które do tej pory opublikowałem. Ułożyłem je w taki spo- sób, aby omawiały wybrane zagadnienia z okresu średniowiecza, epoki nowożytnej, XIX i XX wieku nieco po zakończeniu II wojny światowej, ale także Kościoła katolickiego, Bazyliki Mariackiej czy Twierdzy Kołobrzeg. Powojenna historia Kołobrzegu wymaga nowego spojrzenia i ponownego opracowania, zwłaszcza dzieje najnowsze i dlatego postanowiłem tej kwestii nie poruszać, albowiem uważam, że zasługują one na odrębną publikację. Moim celem jest przybliżenie historii Kołobrzegu wszystkim zaintere- sowanym. Ostatnia zwarta publikacja w tym zakresie ukazała się niemal 40 lat temu, a przecież nasza wiedza od tego czasu znacząco się powiększyła. W zamierzeniu, chciałem, aby mogli po tę pracę sięgać zarówno ci, którzy chcą poznać dzieje miasta, ale także ci, którzy chcą swoją wiedzę poszerzyć i omawiane zagadnienia czy kwestia ich złożoności, nie będzie stanowiła dla nich problemu. Stąd dopisek: dla średniozaawansowanych. Dziękuję wszystkim tym, którzy pomagali mi w powstawaniu tej książki, przez lata znosząc moją ciekawość, udostępniając mi swoje zbiory lub po- magając dotrzeć do nieznanych faktów z dziejów miasta. Taką szczególną 11 osobą był Jerzy Patan (1939–2016), który zawsze znajdował czas na dys- kusję o historii, a jego archiwum było dla mnie zawsze otwarte. Dziękuję dyrektorowi Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu, Aleksandrowi Osta- szowi, za wyrozumiałość w zakresie prowadzonych badań, a Tomaszowi Tamborskiemu, staroście kołobrzeskiemu, za współfinansowanie projektu. Pomoc finansową otrzymałem także od Włodzimierza Popiołka, wójta gminy Kołobrzeg. Nade wszystko, dziękuję Annie, za pomoc i wsparcie. Robert Dziemba Kołobrzeg, 11 września 2018 Średniowiecze 1. Biskup Reinbern i jego katedra / 15 2. Jak Krzywousty Kołobrzeg zdobywał / 21 3. Misja biskupa Ottona z Bambergu / 25 4. Historia kapituły kolegiackiej / 31 5. Najstarszy kościół w powiecie kołobrzeskim / 36 6. Powietrze miejskie czyniło ich wolnymi / 40 7. Fortyfikacje średniowieczne / 45 8. Jakub Kasper Adebar / 49 9. Kołobrzeg – miasto soli / 53 10. Gdy w Kołobrzegu płonęły stosy / 59 Biskup Reinbern wypędza z Bałtyku złe duchy, akwarela Roberta Jurgi ze zbiorów Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu 14 1. Biskup Reinbern i jego katedra Jeśli dziś powiedzieć turyście spacerującemu po grodzisku w Budzistowie, że ponad 1000 lat temu istniał tam średniowieczny gród o charakterze wczesnomiejskim, który był regionalną stolicą i ośrodkiem politycznym pomiędzy ujściem Wisły i Odry, to można uznać to za całkiem niezły dowcip. A jednak tak jest. Ślady grodu są dość dobrze zachowane w terenie, jednakże mocno zniszczone przez