Wydarzyło Się... 1900
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Wydarzyło się... Spis treści: 1900 - 1910 1911 - 1920 1921 - 1930 1931 - 1940 1941 - 1950 1951 - 1960 1961 - 1970 1971 - 1980 1981 - 1990 1991 - 2000 2000 - 2010 Wydarzyło się... Spis treści: 1900 - 1910 1911 - 1920 1921 - 1930 1931 - 1940 1941 - 1950 1951 - 1960 1961 - 1970 1971 - 1980 1981 - 1990 1991 - 2000 2000 - 2010 1900 - 1910 1900 c Prawdopodobnie od około roku 1900 /jeszcze za czasów niemieckich/, wychodziło u nas pismo urzędu miasta o nazwie „Rybniker Stadtblatt" ( Rybnicki Biuletyn Miejski). c W powiecie rybnickim, według urzędowych spisów ludności, Polacy stanowili w roku 1900 84,5% mieszkańców, gdy jeszcze w 1861 roku 88,4%, w 1890 84,8%. c Z biegiem lat, rybnicka parafia pod wezwaniem Matki Boskiej Bolesnej bardzo się powiększała. W 1900 roku należało do niej około 30 wsi i osad, w których mieszkało 25 tysięcy parafian. Był to wielki duszpasterski problem, gdyż w jedynym rybnickim kościele pod wezwaniem Matki Boskiej Bolesnej wszyscy parafianie na niedzielnych Mszach św. najzwyczajniej się nie mieścili. Ukończony też został nowy budynek szkolny przy kościele, na mocy uchwały korporacji miejskiej z dnia 27 kwietnia 1900 roku. c Od niepamiętnych czasów chwałęciczanie chodzili do ,,starego kościoła" w Rybniku. Mieli jednak we wsi swoje ,,religijne centrum" Był to stary dąb, do którego przybity był krzyż, jakiś święty obraz i dzwon, którym zwoływano mieszkańców w ważnych sprawach i bito ,,na trwogę". W tym miejscu, około 1900 roku, za zgodą rybnickiego proboszcza , wybudowano kaplicę pod wezwaniem św. Jana Nepomucena. To jednak nie zmieniło przynależności Chwałęcic do parafii rybnickiej. c W 1900 roku, jubileuszowym, powstała kapliczka z figurą Matki Boskiej i krzyżem z wizerunkiem Chrystusa. Kapliczka ta ma 6 m wysokości i stoi obok mostu nad rzeką Nacyną (przy dzisiejszej ulicy Rudzkiej). c Rybnik zmieniał swe oblicze. Wznoszono coraz wyższe kamienice, murowane z cegły i pokryte dachówką. Powstały okazałe budowle publiczne: dworce kolejowe, budynek starostwa, szpital, ciąg domów przy obecnej ul. Mikołowskiej, dwa domy handlowe, wille dla urzędników, itp. Miasto nabrało nowoczesnego charakteru, chociaż przy mniej reprezentacyjnych ulicach sporo było jeszcze domków drewnianych lub rozsypujących się murowanych, zamieszkiwanych przez biedotę. c Po wybudowaniu w Rybniku gazowni miejskiej, oświetlano gazem nie tylko ulice, ale zaczęto go używać w kuchniach domowych. Rybnik był też jednym z pionierów kanalizacji na Śląsku, którą przeprowadziła firma Halle. Rybnik miał też swój własny park miejski, wybudowano także szpital dla umysłowo chorych, należący do największych w Europie. Rybnik diametralnie więc zmienił swój charakter, stał się nowoczesnym miastem przemysłowym. c Wieś Kłokocin liczyła 300 mieszkańców. Radziejów osiągnął około 1000 mieszkańców. Na Raszowcu nigdy nie mieszkało dużo ludzi, było tam zaledwie 15 domostw. c Od 1900 roku zaczęła się nowa era w dziejach Śląska. W sferze gospodarczej wszedł on w okres imperializmu, w dziedzinie politycznej walka o równouprawnienie ludności polskiej i niemieckiej osiągnęła dalszy postęp. Nastąpiła także aktywizacja ruchu robotniczego i związkowego, zaś kryzys gospodarczy sprzyjał koncentracji kapitału i produkcji. Dotyczyło to także rybnickiego górnictwa. c Powstało Gwarectwo Węglowe „Charlotte” z siedzibą w Czernicy pod Rydułtowami. Łączyło ono 4 kopalnie:,,Charlotte”, „Leon", ,,Erbreich", ,,Schreiber", tworząc spółkę akcyjną. O ile w 1900 roku górnik rybnickiego okręgu wydobywał przeciętnie rocznie 244 tony węgla, to na jednego pracownika górnośląskiego przypadało 360 ton wydobytego węgla. c W 1900 roku w powiecie rybnickim pracowało 4168 górników. c W kopalni ,,Charlotte" miały miejsce strajki, w których pracownicy żądali podwyżki płac i należytego traktowania ich przez dozór. Akcja ta nie przyniosła sukcesu. W roku 1900 siłą pociągową w kopalniach na dole były konie, np. w niedobczyckiej kopalni „Rymer” pod ziemią pracowało ich 14. c Drugim zakładem o branży metalowej po rybnickiej ,,Silesii", była fabryka gliwickiego konstruktora maszyn Karola Strzody, zbudowana w Rybniku przed rokiem. W jej skład wszedł zakład budowy maszyn i odlewnia żelaza. Dało to początek obecnej ,,Ryfamie”. c W 1900 roku przeszczepiono do Rybnika z Poznania Towarzystwa Czytelni Ludowych i wypożyczalnie, udostępniające polską książkę. Miało ono swe placówki w Rybniku, Książenicach i Pszowie. Warto także wspomnieć o polskich księgarniach Ignacego Buły, a także o zasłużonych kolporterach polskich gazet: Alojzym Prusie w Orzepowicach, Edwardzie Pierchale w Kamieniu i Książenicach, Józefie Gaszce i Walentym Wieczorku w Niedobczycach, Karolu Malinie w Ligocie Rybnickiej i Paruszowcu, J. Szaflarczyku i F. Marszoliku w Radoszowach i Niewiadomiu. c Jak wiele innych organizacji, również rybnicki „Sokół” (Towarzystwo Gimnastyczne) narażony był na ustawiczne prześladowania władz niemieckich. Wiedziały one, iż na członkach tej organizacji, oprócz ćwiczeń cielesnych, spoczywał obowiązek czytania polskich książek i zapoznawania się z historią literatury polskiej, rozpowszechniania wydawnictw polskich, odbywania wspólnej nauki języka polskiego i udział w organizowanych odczytach na tematy związane z przeszłością narodu. Z początkiem roku policja aresztowała 10 członków gniazda, których sąd w Raciborzu skazał na karę grzywny i więzienia, co w konsekwencji doprowadziło do zaprzestania działalności przez pozostałych członków i upadku gniazda. Mimo licznych prób ćwiczeń nie podjęto. c 27 kwietnia przy ul. Cmentarnej w Rybniku podjęto budowę dużej szkoły elementarnej. 1901 c 5 maja odbyło się zebranie założycielskie Banku Ludowego. Statut jego podpisali: Emanuel Białas, Franciszek Gitner, Antoni Jaworowicz, Antoni i Szymon Wieczorek. c W tym roku generalne hasło odwrócenia się od niemieckiej partii Centrum rzucił Wojciech Korfanty, wydając głośną broszurę ,,Precz z Centrum", rozpowszechnianą również na ziemi rybnickiej. c Ważną rolę w życiu polskiej ludności odgrywały różnego rodzaju spółdzielnie. Wychodząc naprzeciw działalności gospodarczej polskiego drobnomieszczaństwa i chłopów, która wymagała oparcia na własnej bankowości, w 1901 roku z inicjatywy dr Antoniego Jaworowicza, założono w Rybniku spółdzielnię kredytową. Jednym z członków trzyosobowego zarządu został kupiec rybnicki Ryszard Grubert. W skład rady nadzorczej weszli: młynarz, właściciel 60 ha gospodarstwa rolnego, przedsiębiorca budowlany, lekarz i dwóch bogatszych chłopów. c Do tego roku w Rybniku działał starosta powiatowy Germander. 1902 c Niedobczyckiej kopalni nadano nazwę: "Römer Grube", od nazwiska Adolfa Fryderyka Römera - geologa, profesora Uniwersytetu Wrocławskiego, badacza złóż węglowych m.in. na ziemi rybnickiej. Właścicielem kopalni był kupiec berliński, „baron węglowy” Fryderyk von Friedlaender - Fould. c 1 kwietnia nastąpiło w Rybniku uroczyste otwarcie polskiego Banku Ludowego, którego współzałożycielem Frelichem z Ligoty był Jan Szuła z Przegędzy - zasłużony działacz społeczny. Bank dał oparcie polskiemu rzemiosłu, drobnym rolnikom i kupcom. Pierwszym dyrektorem Banku został Florian Piecha. Bank był od początku ostają polskości. c We wsi Kłokocin osiedlało się coraz więcej ludzi, wybudowano nowe domy, a nawet szkołę powszechną. c Powiększono lecznicę dla robotników okolicznych kopalń i zakładów hutniczych dobudowując jedno skrzydło. c W 1902 roku w Botrop polscy robotnicy powołali Zjednoczenie Zawodowe Polskie (ZZP). c Także w Rybniku powstało Polskie Towarzystwo Wyborcze (PTW), w którym rybniczan reprezentowali: ks. Antoni Pendziałek z Boguszowic i gliwiczanin, ale wkrótce mieszkaniec Rybnika - dr Marian Różański. c Od czasu do czasu Niemcy mimowolnie przyznawali, że ziemię rybnicką zamieszkuje lud polski. Na przykład w konkursach ogłaszanych w prasie na stanowiska w rybnickiej Komunalnej Kasie Oszczędnościowej, stawiano od 1902 roku warunek - kandydat oprócz języka niemieckiego musiał znać dobrze język polski. c Oddano do użytku szkołę elementarną przy ul. Cmentarnej. 1903 c W kwietniu spadło tyle śniegu, że pod jego ciężarem zawaliło się kilkanaście chat. Przełożono też o tydzień uroczystości pierwszej komunii świętej. c 2 maja przybył do Rybnika biskup pomocniczy diecezji wrocławskiej ks. Henryk Marks, w celu udzielenia sakramentu bierzmowania dla 3912 osób. Udzielanie go w tak małym kościele, gdy sami bierzmowani wchodzili do kościoła na cztery zmiany, jedynie przyśpieszyło zgodę na budowę nowej - większej świątyni, o którą się miasto starało. Zgodę wydano kilka tygodni później. O pozwolenie na budowę tego kościoła zabiegał ks. proboszcz Edward Bolik. Udało się to dopiero jego następcy. Frantektem był Ludwik Schneider z Opola. c W poniedziałek, 14 września rozpoczęto budowę kościoła św. Antoniego, do której użyto wysokogatunkowej cegły z cegielni mieszczącej się w Wielopolu, będącej własnością rodziny Woźniczka. Do końca roku wylano wszystkie fundamenty. c W 1903 roku powstał krzyż stojący na rozwidleniu dróg w Jejkowicach. c Profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, Wincenty Lutosławski, założył w Krakowie neofilarecką organizację pod nazwą Eleusis. Prowadziła ona akcję „narodowego uświadomienia, powiązaną silnie ze swoistą interpretacją twórczości Mickiewicza w oparciu o postulaty etyczne". Idee tej organizacji szybko przeniknęły przez kordon zaboru pruskiego i wkrótce już pierwsze związki eleuzyńskie powstały na Górnym Śląsku, początkowo w regionie przemysłowym, a następnie w szeregu innych jego miejscowości. Istnieją przesłanki świadczące o tym, że organizacja ta szczególnie silnie rozwijała się na ziemi rybnickiej. Jej członkami