Program Zadrzewieniowy Gminy Juchnowiec Kościelny
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
www.aleje.org.pl PROGRAM ZADRZEWIENIOWY GMINY JUCHNOWIEC KOŚCIELNY Stowarzyszenie Agencja Ekorozwoju Zielone Płuca Polski 2013-06-01 Wykonano w ramach projektu „Drogi dla Natury – kampanie na rzecz zadrzewień”, koordynowanego przez Fundację EkoRozwoju i dofinansowanego ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Autorzy: Stajuda Ewa (FOWJM), Wolfram Krzysztof (FZPP), Kasjaniuk Anna (FZPP), Kurpiewska Magdalena (FZPP) Wykonano w ramach projektu „Drogi dla Natury – kampania na rzecz zadrzewień” www.aleje.org.pl Fundacja EkoRozwoju ul. Białoskórnicza 26 50-134 Wrocław tel/fax: 713430849, 713445948 [email protected] www.fer.org.pl Stowarzyszenie Agencja Ekorozwoju Zielone Płuca Polski Ul. Grottgera 12 lok.14 15-225 Białystok Tel. [email protected] Przy współpracy z Fundacją Ochrony Wielkich Jezior Mazurskich Dofinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Białystok, 2013 Spis treści Drogi dla Natury ......................................................................................................................... 4 GMINA JUCHNOWIEC KOŚCIELNY .................................................................................... 5 PRZEGLĄD ZADRZEWIEŃ .................................................................................................... 9 PODSUMOWANIE I REKOMENDACJE ............................................................................. 18 Drogi dla Natury Celem ogólnopolskiej kampanii Drogi dla Natury, zainicjowanej w 2009 roku przez Fundację EkoRozwoju, jest ochrona drzew przydrożnych. Niniejsze opracowanie powstało dzięki wsparciu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, udzielonego w ramach projektu „Drogi dla Natury – kampania na rzecz zadrzewień”. Rozpoczęty w roku 2012 projekt obejmuje swoim zasięgiem 24 gminy w 9 województwach i obejmuje przygotowanie programów kształtowania zadrzewień. W jego ramach są także prowadzone szkolenia dla drogowców i samorządowców dotyczące tworzenia, utrzymania i diagnozowania stanu oraz wartości przyrodniczej alej, jak też działania edukacyjne. Projekt kampanii na rzecz zadrzewień jest kontynuowany w kolejnych trzech latach dzięki wsparciu unijnego programu LIFE+ i obejmie docelowo łącznie 90 gmin we wszystkich województwach. Projekt „Drogi dla Natury – kampania na rzecz zadrzewień ” jest realizowany przez Fundację EkoRozwoju wspólnie partnerami regionalnymi: Stowarzyszeniem Eko-Inicjatywa z Kwidzyna, Fundacją Ekologiczną Zielona Akcja z Legnicy, Fundacją Aeris Futuro z Krakowa, Federacją Zielonych „Gaja” ze Szczecina, Stowarzyszeniem „Agencja Ekorozwoju Zielone Płuca Polski” z Białegostoku, Towarzystwem Przyjaciół Słońska Unitis Viribus oraz niemieckim partnerem - meklembursko-pomorskim oddziałem BUND w Schwerinie. Więcej o programie Drogi dla Natury oraz o ochronie alej na witrynie www.aleje.org.pl, na której jest także dostępna elektroniczna wersja programu zadrzewieniowego. GMINA JUCHNOWIEC KOŚCIELNY Historia Gminy Juchnowiec Kościelny Obszar Gminy Juchnowiec Kościelny jest to obszar o bogatej i ciekawej przeszłości. Przenikały się tu ze sobą wpływy wielu kultur reprezentowanych przez różnorodne grupy osadnicze: jaćwieskie, polskie, ruskie i litewskie. Ślady burzliwych dziejów tych ziem widoczne są zarówno w przestrzeni jak i w obyczajach oraz tradycjach ludności. O historii terenów gminy świadczą, położone w okolicach wsi Rostołty, kurhany z III w. n.e. Odnaleziono tam cenne przedmioty z brązu umieszczone obecnie w Muzeum Podlaskim w Białymstoku. Ciekawym miejscem jest również położona na polanie w lesie drewniana cerkiew z XIX w., w której znajduje się ocalała z dwóch pożarów ikona Matki Bożej. Innym zabytkiem sakralnym wartym odwiedzenia jest drewniana kapliczka prawosławna z przełomu XVIII i XIX w., a także murowana kaplica z 1900 r. p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Szerenosach. Na terenie gminy znajduje się również kilka zabytków o charakterze świeckim. Należą do nich: murowany dworek szlachecki z końca XIX w., będący obecnie własnością prywatną, malowniczo otoczony starymi drzewami, krzewami i stawami zespół dworski w Juchnowszczyźnie z XVII w. z drewnianym dworem z pocz. XIX w., ruiny pałacu z pocz. XIX w. w Lewickich oraz zespół pałacowo-dworski z murowanym dworem z pocz. XX w. w Niewodnicy Nargielewskiej. Juchnowiec Kościelny stał się siedzibą władz gminnych dopiero w 1998 roku. Położenie Gmina Juchnowiec Kościelny jest położona w odległości ok. 10 km na południe od Białegostoku. Dojazd z Białegostoku jest bardzo dobry zarówno komunikacją miejską jak i autobusem PKS. Graniczy z takimi gminami jak: Bielsk Podlaski, Zabłudów, Wyszki, Suraż, Turośń Kościelna i Choroszcz. Południową naturalną granicą gminy jest rzeka Narew. Juchnowiec Kościelny jest gminą położoną w powiecie białostockim, na obszarze Zielonych Płuc Polski i mezoregionów: Doliny Górnej Narwi i Wysoczyzny Białostockiej. Teren gminy stanowi krajobraz równinny urozmaicony luźno rozrzuconymi pagórkami, częściowo zalesiony. Największe skupisko leśne znajduje się w północnej części gminy, stanowiąc obszar lasów ochronnych Białegostoku, stanowiących naturalne przedpole Puszczy Knyszyńskiej. Przepływająca wzdłuż południowej granicy rzeka Narew, z sąsiadującym kompleksem leśnym, stwarza dobre warunki do rozwoju turystyki w rejonie wsi Wojszki, Zajączki, Czerewki. Powierzchnia Tereny Rolnicze Krajobraz Gmina Juchnowiec Kościelny zajmuje powierzchnię 172 km2, co stanowi 0,8% obszaru województwa podlaskiego oraz 5,8% powiatu białostockiego. Siedzibą gminy jest Juchnowiec Kościelny – miejscowość wiejska licząca 116 mieszkańców. Średnia gęstość zaludnienia na wynosi 68 osób/ km² i jest większa od przeciętnej wojewódzkiej wynoszącej 61 osób. W gminie jest 46 miejscowości sołeckich, w tym jedna z największych w Polsce – Kleosin. Zamieszkuje ją 4,7 tysiąca mieszkańców. Obecnie występująca rzeźba terenu została ukształtowana przez ostatnie zlodowacenie środkowopolskie. Lodowiec, zanikając powierzchniowo, nadbudowywał wysoczyznę moreną, a w obniżeniach podłoża pozostawały bryły martwego lodu. Wytapianie się największych brył dało początek dolinie Narwi, kształtując w ten sposób krajobraz gminy. Juchnowiec Kościelny jest gminą rolniczą, na terenie której jest około 1300 gospodarstw rolnych. 12 648 ha z 17 206 ha powierzchni ogólnej stanowią użytki rolne. Ponad połowa ogółu użytków rolnych to gleby III i IV klasy bonitacyjnej, w większości występujące w środkowej części gminy. Grunty o najwyższych walorach produkcyjnych (klasy III) stanowią jedynie 14% ogółu gruntów ornych. Gleby o małych walorach produkcyjnych, zaliczone do V i VI klasy bonitacyjnej, występują głównie w południowej części na słabo zaludnionych nadnarwiańskich terenach. Dominują tam łąki, pastwiska i bagienne nieużytki. Juchnowiec Kościelny jest gminą słabo zalesioną (jedynie 17% powierzchni zajmują lasy). Widoczne małe skupiska lasów, to w większości lasy iglaste. Największe obszary leśne znajdują się w północnej części gminy. Równinny, urozmaicony luźno rozrzuconymi pagórkami krajobraz gminy sprzyja rozwojowi rolnictwa. W ostatnim czasie urbanizacja Białegostoku, w niektórych częściach gminy, wywiera duży napór na rolnictwo, które ustępuje. W środkowej i południowej części gminy dominują tereny otwarte krajobrazowe z grupami drzew z niewielkimi kompleksami leśnymi, co niezwykle urozmaica krajobraz i podnosi jego walory. Doliny mniejszych rzek są przeważnie płaskie, ale w krajobrazie widoczne są rosnące na ich brzegach zadrzewienia o przebiegu liniowym. W miejscowościach Ignatki, Juchnowszczyzna, Koplany i Złotniki znajdują się parki będące pozostałościami zespołów dworsko – ogrodowych. Z powodu złego stanu nie są wpisane do rejestru zabytków Obszar gminy cechuje się elementami klimatu kontynentalnego umiarkowanego ciepłego i umiarkowanego wilgotnego. Warunki klimatyczne charakteryzują się stosunkowo długą zimą (około 120 dni w roku, w tym 95 dni z pokrywą śnieżną) i krótkim okresem wegetacji roślin. Nie są one najbardziej korzystne dla rolnictwa, ale nie stanowią też bariery rozwoju dla różnych form rolnictwa ekologicznego. Opady atmosferyczne wynoszą 550-600 mmm rocznie, a średnie temperatur 6,5 – 7º C. Spośród złóż bogactw naturalnych w gminie występują jedynie iły dla ceramiki budowlanej zlokalizowane w okolicach wsi Koplany, Ignatki, Księżyno i Horodniany. Ochrona Przyrody Powierzchniowa Dolina rzeki Narew jest objęta ochroną obszarów Natura 2000. Obszar ten nazywa się „Dolina Górnej Narwi” i ma symbol PLC200002. Koryto Narwi ma tu naturalny charakter z meandrami i starorzeczami. Większość powierzchni doliny zajmują zbiorowiska szuwarowe, gdzie dominują turzycowiska i szuwary mannowe, a wokół starorzeczy – trzcinowiska. Wzdłuż rzeki występują zakrzewienia i zadrzewienia wierzbowe. Lasy pokrywają niewielką część doliny. Około 60% obszaru jest użytkowane rolniczo, gdzie przeważają pastwiska i łąki kośne. Na omawianym obszarze występuje co najmniej 20 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, 9 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi. W okresie lęgowym obszar zasiedlają: cyranka, krwawodziób, błotniak łąkowy, rycyk i inne. Dolina Górnej Narwi stanowi jeden z największych obszarów mokradeł środkowoeuropejskich, uznawanych za siedliska o największej różnorodności biologicznej w strefie klimatu umiarkowanego. W południowej części obszaru gminy Juchnowiec Kościelny zlokalizowany jest Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Narwi. Powierzchnia obszaru wynosi 38330,75 ha. Celem utworzenia terenu chronionego jest ochrona terenów posiadających wysokie walory krajobrazowe,