Żŏdyn Niy Prziôbiecŏ Ślōnzŏkōm Tela, Wiela Kandydaci Na Prezydynta 10 Maja 2015 Roku Polacy Wy- Biorą Głowę Państwa

Jaki tu spokój… RAŚ dla każdego Rewizjonista, ale nie nazista. Kilka słów o Herbercie Czai RAŚ jest organizacją dla każdego, komu zależy na rozwoju naszego Czy Herbert Czaja był nazistą, jak chciałyby nie- O tym, co robi albo czego nie robi samorząd wo- regionu. Jeśli dostrzegasz korzy- które środowiska? Jakie miał poglądy na stosun- jewódzki, o staraniach radnych RAŚ w sprawie śc z wprowadzenia autonomii i nie ki polsko-niemieckie po II wojnie światowej? Tę przyznania inicjatywy uchwałodawczej mieszkań- chcesz siedzieć z założonymi ręka- postać i jej dokonania przybliżamy w wywiadzie com województwa w comiesięcznym felietonie mi, przyłącz się do nas. Wykaz tere- z Sebastianem Rosenbaumem pracownikiem na- z cyklu Wiadomo z góry Jerzy Gorzelik. nowych kół RAŚ ukowym katowickiego oddziału IPN. ➣ strona 3 ➣ strona 5 ➣ strona 4

EGZEMPLARZ BEZPŁATNY ŚLŌNSKŎ SZWALBKA SCHLESISCHE SCHWALBE SLEZSKÁ VLAŠTOVKA SILESIAN SWALLOW

MIESIĘCZNIK GÓRNOŚLĄSKICH REGIONALISTÓW 4/2015 ISNN 1232-8383 NAKŁAD 24.000 EGZ.

Temat numeru Żŏdyn niy prziôbiecŏ Ślōnzŏkōm tela, wiela kandydaci na prezydynta 10 maja 2015 roku Polacy wy- biorą głowę państwa. Postano- wiliśmy sprawdzić, co Śląskowi są w stanie zaoferować kandydaci na urząd prezydenta.

W majowych wyborach głoso- Jacek wać będzie można na 11. kandy- Tomaszewski datów. Są nimi: Janusz Korwin- -Mikke, Bronisław Komorowski, Adam Jarubas, Paweł Kukiz, Marian Kowalski, Jacek Wilk, Andrzej Duda, Janusz Palikot, Mag- dalena Ogórek, Paweł Tanajno i Grzegorz Braun. Wszystkim zadaliśmy cztery pytania: 1. Czy jest Pan/Pani za przyznaniem Śląskowi autonomii? 2. Czy jest Pan/Pani za wprowadzeniem do szkół edukacji regionalnej? 3. Czy popiera Pan/Pani obywatelski projekt inicjatywy ustawodawczej o uznaniu Ślązaków za

mniejszość etniczną? 3.0 pl Źródło: CC BY-SA Źródło: wiadomości.onet.pl 2.0 Źródło: CC BY-SA 4. Czy jest Pan/Pani za przyznaniem śląskiej gŏd- Bronisław Komorowski, Magdalena Ogórek, Andrzej Duda. Żaden z liczących się w zbliżających się wyborach kandydatów ce statusu języka regionalnego? nie raczył odpowiedzieć na zadane przez redakcję „Jaskółki Śląskiej” pytania. Odpowiedzi doczekaliśmy się tylko od dwóch kandydatów: Jacka Wilka i Pawła Tanajno. Już sam urodziłam, z nim jestem głęboko związana i dlatego dów mówił tak: – Czy jestem za autonomią? Ja powie- my samorządowej oraz większego udziału regionów ten fakt powinien wystarczyć za dowód na to, jak wszystkie tradycje, które będę przekazywała córce, działem wtedy – tak, będąc zniesmaczony sytuacją w podatkach. Chce także inwestować w przemysł bardzo kandydatom zależy na głosach Ślązaków. będą tradycjami śląskimi – mówiła w wywiadzie dla polityczną powiedziałem – jak najbardziej, żeby jak i górnictwo. Wszyscy pamiętamy, że nie tak dawne Dziennika Zachodniego. W tym samym wywiadzie najdalej być od tego całego zamieszania politycznego sprawdzenie platformianego planu naprawczego Prawdziwi Ślązacy przeciw autonomii zastrzegała jednak, że jest przeciwniczką autono- u szczytów władzy – była to wypowiedź ironiczna. Je- kopalni zakończyło się strajkami i masowymi pro- Magdalena Ogórek, kandydatka SLD, chwali się mii, gdyż „autonomia to krok za daleko”. śli dla Pawła Kukiza autonomii jest ironią, to nie chce- testami ulicznymi. Według najnowszych informacji w wywiadach swoim śląskim pochodzeniem i tym, Ślązakiem czuje się także Paweł Kukiz, w 2006 my wiedzieć, czym jest dla niego urząd prezydenta. śląskie gminy będą też musiały zwrócić spółkom że nie wstydzi się swojej śląskości i w takiej tradycji roku mówił nawet o poparciu dla idei autonomii. Jed- Bronisław Komorowski (PO) w różnych wywia- górniczym 300 milionów złotych pobranego wcze- chce wychowywać swoją córkę. – W Rybniku się nak 5 lat później zmienił zdanie, a w jednym z wywiadach podkreśla, że jest zwolennikiem dalszej refor- ➣ cd. na str. 3

Śląszczyzna w ekskluzywnym gronie Język śląski w telefonach 26 marca odbyła się w Katowicach nietypowa natów z Pro Loquela Silesiana udało nam się ten jak najszerszego zrozumienia aplikacji i funkcji te- prezentacja. Nietypowa, bo nigdy wcześniej w hi- cel zrealizować – mówił Jarosław Szponar, starszy lefonu. Nie zawsze było to możliwe. Zdarzało się, storii międzynarodowa korporacja, światowy li- specjalista ds. aplikacji w Samsung, który koordy- że najbliższe znaczeniowo śląskie określenia, wy- der w swojej branży, nie organizował konferencji nował przygotowanie śląskojęzycznej wersji menu. szły z użycia i byłyby, szczególnie dla młodego po- w związku z umieszczeniem w swoich produktach Rafał Adamus dodał, że ten projekt przenosi ślą- kolenia, całkowicie niezrozumiałe. Wtedy z bólem języka śląskiego. A jednak tym razem Jarosław ską mowę w zupełnie inne miejsce: – Oto teraz serca trzeba było te określenia zastąpić nazwami Szponar i Jerzy Łabuda reprezentowali firmę Sam- śląska mowa znalazła się w ekskluzywnym gronie pochodzącymi z innych języków. – opowiadał Ada- sung Electronics, która zaprezentowała telefony języków obsługujących menu telefonu. To wspa- mus o procesie tłumaczeniowym. – Na samym po- ze śląskojęzycznym menu. Wspierał ich Rafał niała wiadomość dla wszystkich, którym ślōnskŏ czątku otrzymaliśmy do tłumaczenia wersje polsko Adamus, współpracownik Jaskółki Śląskiej i jed- gŏdka leży na sercu. i angielskojęzyczną. W związku z podobieństwami nocześnie prezes Pro Loquela Silesiana Towarzy- Tłumaczenie menu telefonu to ciężka i odpowie- językowymi poprosiliśmy dodatkowo o wersje nie- stwa Kultywowania i Promowania Śląskiej Mowy, dzialna praca, tak pod względem ilościowym jak miecką i czeską. W wielu przypadkach wpłynęło to które na zlecenie koreańskiego giganta dokonało i jakościowym. W jej trakcie dokonano tłumacze- na poprawę jakości tłumaczenia. tłumaczenia menu telefonu na język śląski. nia ponad 70 tys. fraz, zarówno jednowyrazowych, Podkreślić należy, że inicjatywa tłumaczenia menu jak też kilku-kilkunastozdaniowych. Na potrzeby telefonu leżała po stronie firmy Samsung. Robi to – Śląsk to nie tylko najliczniej zamieszkały region tłumaczenia przygotowano także roboczy słowni- jeszcze większe wrażenie, gdy się wie, jak trudno Polski, ale przede wszystkim wyjątkowa tradycja czek, który zaprezentowano podczas konferencji. przebić się w Warszawie śląskim środowiskom w wal- i kultura, której jednym z najbardziej znanych ele- W słowniczku znalazły się głównie znane już od ce o nadanie śląskiej mowie statusu języka regio- mentów jest język śląski. Wielokrotnie spotykaliśmy dawna śląskie wyrażenia, które teraz nabrały no- nalnego. Można więc stwierdzić, że to komercyjny się z pytaniami o możliwość stworzenia menu na- wego, choć zbliżonego znaczenia. podmiot przejął częściowo funkcje państwa w zakre- Tomaszewski Fot. Jacek szych urządzeń w tym języku i niedawno, siłami pol- – Dla zespołu, który pracował na tłumaczeniem, sie ochrony mowy i kultury śląskiej. Za to należy się Rafał Adamus prezentuje telefon Sam- skich informatyków pracujących w naszym lokalnym najistotniejszą kwestią w było zachowanie popraw- szczególny szacunek ze strony wszystkich Ślązaków. sung Galaxy S6 Edge z tzw. ekranem na centrum badań i rozwoju oraz przy wsparciu pasjo- ności językowej przy jednoczesnym uwzględnieniu Monika Kassner rancie i śląskojęzycznym menu. 2 AKTUALNOŚCI kwiecień 2015 r., Jaskółka Śląska

Kartka z kalendarza Okiem naczelnej Wlepmy czerwoną Złośliwe bękarty kartkę centrali Już za niecały miesiąc będziemy mieli wątpliwą przy- jemność wybrać głowę naszego państwa. Zanim jednak pójdziemy do urn, musimy zadać sobie kilka istotnych Bismarcka dla nas, nie tylko Ślązaków, ale mieszkańców naszego regionu pytań. Zwłaszcza, że odebrałam już pew- Dwieście lat temu, skim szeroką autonomię gospodarczą ną ilość telefonów z zapytaniem, na kogo oddać głos. pierwszego kwietnia i kulturową. Wśród polskich polityków Czy nasze państwo to rzeczywiście nasze państwo? na świat przyszedł Bismarck jest wciąż żywy. I znów nie chodzi mi o Ślązaków, choć ich kwestia jest Otto von Bismarck. Niektórzy pozytywnie wypowiadają się Monika jeszcze bardziej skomplikowana, ale o mieszkańców Ciekawostką jest to, na temat Kanclerza z perspektywy prowa- Kassner Polski w ogóle. Bo przecież w Konstytucji – najważniej- że w roku zakończe- dzenia przez niego polityki socjalnej. Zwo- redaktor szej ustawie Rzeczypospolitej Polskiej – zapisano, że nia Kongresu Wie- lennicy państwa opiekuńczego stawiają naczelna władza leży w rękach narodu. Naród ma decydować, Mariusz deńskiego rodzi się ówczesne Niemcy za wzór wprowadzania kto stanie na jego czele. Ale czy ma prawo rozliczyć Wons postać, która walnie takiej właśnie polityki. Należy jednak do- osobę, którą wybrał, a która się nie sprawdziła? W praktyce raczej nie. przyczyni się do dać, że ta polityka została wprowadzona Czyli władza narodu jest chwilowa bądź co najwyżej połowiczna. Czym- zmiany pokongresowego ładu. Po- nie dlatego, że Bismarck był socjaldemo- że dla dzisiejszych polityków jest naród? Motłochem, któremu wszystko staci tej nie da się pominąć w euro- kratą, ale dlatego, że był wrogiem socjal- można wmówić, a później, mimo przypominania przez media wyborczych pejskiej historiografii bez względu demokracji i niszczył ją na każdym kroku. obietnic, śmiać się mu w twarz, bo po raz kolejny dał się zwieść? A może na ocenę jej dokonań. Zresztą spo- Wprowadzenie tych reform było próbą wy- naród, oczywiście ten, o którym mówi ustawa zasadnicza, to klika polity- glądając na działania współczesnych trącenia głównych argumentów obozowi ków dzierżących władzę, przedstawiciele koncernów i parę innych osób, polskich polityków z największych socjaldemokratycznemu. Bismarck zda- których pieniądze mogą pomóc w uzyskaniu intratnych stanowisk? Bo ogólnopolskich partii, można odnieść wał sobie wszak sprawę, że coraz silniej- przecież motłoch się nie liczy. Jest tylko po to, aby odpowiednio stero- wrażenie, że Żelazny Kanclerz spo- szy i lepiej zorganizowany ruch robotniczy wany, wstawić krzyżyk we właściwym miejscu, żeby było komu przez gląda na każdego z nich w ich gabine- staje się ogromną siłą polityczną. Problem następne pięć lub cztery lata przykręcać śrubę. tach i daje wskazówki, jaką politykę w tym, że było to myślenie krótkowzrocz- 3.0 CC BY-SA Wiadomo, że część społeczeństwa zagłosuje, na Górnym Śląsku też. prowadzić, rządząc Rzeczpospolitą, ne i nie zażegnało upadku jego polityki, Otto von Bismarck w 1891 roku. Jadąc ostatnio do pracy, pomyślałam: „Ale byłaby heca, gdyby miesz- a ci każdorazowo spuszczając głowę, a do tego jeszcze wywróciło do góry no- kańcy naszego kraju – Polacy, Ślązacy, Kaszubi itd. – nie poszli do urn. dziękują za oświecenie. gami system wartości w społeczeństwie. Wlepili politykom czerwoną kartkę. Co wtedy?” Oczywiście w naszych Właśnie Bismarck walnie przyczynił się do Rzeczypospolitej poprzez panujący warunkach taki scenariusz jest tylko w sferze marzeń, ale jeśli Państwo Z mojego regionalnego punktu widze- tego, że praca na rzecz rodziny i zapewnie- w niej centralizm. Drugie to przeko- pójdą głosować, proponuję wybrać opcję mniejszościową, o której me- nia, Bismarck to przede wszystkim cen- nia członkom rodziny niezdolnym do pracy nanie panujące w społeczeństwie, dia nie donoszą na co dzień. Dać w nos politykom z pierwszych stron tralista unifikujący wszystkie regionalne godnego bytu, została zastąpiona pracą na że państwo powinno się obywatela- gazet. Bo czy potrzebujemy zgody podszytej brakiem chęci zrozumienia odmienności w imię państwa jednolite- rzecz państwa, które z zasady powinno te mi opiekować, czego przykładem jest naszych śląskich spraw, a zatem brakiem przyzwolenia na to, co dla nas go. Współczesne Niemcy, w przeciwień- obowiązki przejąć. niewydolna polityka ubezpieczeń spo- najważniejsze, czyli na instytucjonalną ochronę naszej tożsamości? Nie stwie do państwa polskiego, odrzuciły W Polsce dwa powyższe dokona- łecznych i niedomagająca publiczna radzę także stawiać na kandydata na prezydenta wszystkich Polaków, bo taki ustrój terytorialny na rzecz federacji, nia Żelaznego Kanclerza widać do- służba zdrowia – obie oczywiście silnie reprezentantem Ślązaków raczej nie będzie. Pewnie nie popełni błędu która pozostawia państwom członkow- skonale. Pierwsze rujnuje regiony scentralizowane. swojego mocodawcy i nie nazwie nas zakamuflowaną opcją niemiec- ką, za to na pewno nie dopuści, by formalnie uznano nas mniejszością etniczną. A czy Polska od nowa, to Polska ze Ślązakami czy bez? To Nasze sprawy Polska w kierunku regionalizacji kraju czy też nie? Odpowiedzi to bez i nie. Dlatego zachęcam do poparcia niszowych kandydatów, przynajmniej sumienie będziemy mieć spokojne. Ratujemy bahnhoffy Z gazet naszych ōpkōw i ōmek Bobrek z Zabrza, doświadczone w przejmo- oraz oddalenie rozbiórki budynku jako Stacja znajduje waniu budynków poprzemysłowych elementu regionalnego dziedzictwa. Wypędzenie herodyjasek z Lipin się w północnej pod świetlice środowiskowe i place części dzielnicy zabaw. Temat żyje w lokalnych me- Mikulczyce Kiedy przed nie jakimś czasem do- ubrawszy się w szaty żałobne, zawo- o tej samej nazwie diach m.in. w Radiu i TV Katowice 31 marca 2015 r. Koło RAŚ Zabrze prze- szła nas wiadomość, iż wszystkie „he- dzili skargi i jeremiady, jakby to Lipiny obok dużych za- oraz Radiu Fest. prowadziło wizję lokalną budynku dwor- rodyjaski” szlajserki (prawdopodobnie ciężka spotkała klęska. Dobrze to bar- kładów huty i KWK 26 lutego odbyło się spotkanie z Wi- ca., który pochodzi z 1928 roku. Poru- tancerki karczemne przy. red.) mają dzo dobrze, że podobne brudy zostały Tadeusz „Bobrek” oraz ceprezydentem Bytomia Robertem szyliśmy kwestię stanu prawnego dworca opuścić Lipny, uważaliśmy to za jakąś stąd wykurzone – a wszystko to mamy Płachecki elektrowni „Szom- Dederko, WKZ, MKZ, Dyrekcji PKP oraz możliwości wynajmu lub kupna za bajkę, których dosyć się nasłuchaliśmy. do zawdzięczenia niektórym tutejszym bierki”, co dawniej SA Nieruchomości i MOPR oraz RAŚ symboliczną złotówkę i przeznaczenia Lecz tym razem wiadomość ta była roztropnym niewiastom, które tak długo powodowało duży ruch kolejowy. Bu- i Fenixa. budynku na potrzeby organizacji poza- prawdziwą. Oddalając się oglądały się pukały do drzwi policyjnych aż im otwo- dynek niszczeje, a Bobrek i Karb są Podstawowe punkty porozumienia rządowych. Nawiązaliśmy relacje z PKP one na Lipiny jak żona Lota na Sodo- rzono – a także i przełożonemu gminy dzielnicami bardzo obciążonymi spo- to przyspieszenie prac nad wyprosto- SA i WKZ, czy MKZ. Budynek był wę- mę – szkoda tylko, iż żadna z nich nie p. Janikowskiemu. Cześć im za to. łecznie i zaniedbanymi. waniem stanu prawnego między PKP złem kolejowo-tramwajowym w niemiec- została na pamiątkę obrócona w słup „Gazeta Górnośląska” , 18 IV W kwestii ratowania pięknego dwor- Nieruchomości a UM Bytom, wydzier- kiej części aglomeracji śląskiej. W 2016 r. soli. Lecz cóż mówić o młodzieńcach 1881 , nr 46 ca Zarządy RAŚ Zabrze oraz RAŚ By- żawienie dworca przez Miasto Bytom, odbędzie przetarg na wynajem lub zakup wyższego fachu i wykształcenia, którzy Oprac. Marian Kulik tom zaprosiły Stowarzyszenie Fenix a następnie przekazanie go Fenixowi dla organizacji społecznych.

Strefa absurdu Fot. Tadeusz Płachecki Tadeusz Fot.

Dworzec w Bobrku czekający na ratunek. JK kwiecień 2015 r., Jaskółka Śląska AKTUALNOŚCI 3

Temat numeru Obietnice bez konkretów ➣ cd. ze str. 1 by mieć Częstochowę w swoim regionie. Autonomii dla każdego województwa chce śniej podatku od wyrobisk. To by było na Paweł Tanajno. – Jestem za silnym regio- tyle jeśli chodzi o większy udział samo- nalizmem, wręcz federacyjnością. Dyktu- rządu w podatkach. ję to potrzebą wprowadzenia demokracji Janusz Palikot w kwestii autonomii bezpośredniej także na poziomie regional- mówi tylko o społecznej debacie, która nym. Najsilniejsze państwa świata – USA, „obniży poziom lęku”. Szwajcaria czy Niemcy – to przecież fe- deracje! – mówi Tanajno. Ogon wyścigu obiecuje wszystko Są także za wprowadzeniem eduka- Trzech kandydatów, którzy według cji regionalnej do szkół. – Zasadniczą ostatnich sondaży nie mają szans uzy- rolę w decydowaniu o edukacji dzieci skać nawet 5-procentowego poparcia powinni odgrywać rodzice. Jeśli rodzi- w skali kraju prześciga się w obietnicach ce życzą sobie, by ich dziecko uczyło dla Śląska. się o historii i tradycjach regionu, to

Janusz Korwin-Mikke Ślązaków lubi należy im to umożliwić – mówi Jacek 3.0 pl Źródło: CC BY-SA Źródło: jacekwilk.pl 4.0 Źródło: CC BY-SA bardzo. Pojawia się na Śląsku gdzie tyl- Wilk. Paweł Tanajno: – W Polsce re- Kandydaci na prezydenta mogą wyborcom obiecać wszytko. Ważne, aby wyborcy nie dali się ko może i jak często może. Także na giony nie różnią się tak mocno jak lan- zwieść. Na zdjęciach od lewej kandydaci na stołek głowy państwa polskiego: Janusz Palikot, Ja- wydarzeniach organizowanych przez dy niemieckie czy kantony szwajcar- cek Wilk i Paweł Tanajno. Ruch Autonomii Śląska, jak Marsz na skie, ale mimo to powinny pielęgnować Zgodę, gdzie członkowie jego partii jako własną kulturę. Kandydat PiS-u – Andrzej Duda – mówił regionalny. Widocznie pan mecenas nie Kandydat PO mówił o potrzebie stwo- jedyni przyszli ze swoimi flagami oraz w Katowicach, że jest przeciwny dzieleniu wczytał się zbyt dobrze w tekst ustawy rzenia „Planu dla Śląska”, kandydat PiS z transparentem o treści Tu była Zgoda Mniejszość etniczna Polaków. – Nie służy to interesom Polski. i nie wyłapał przywilejów, które są z tym o „Pakcie dla Śląska”. Przez cały czas na mordowanie Polaków”. Liberałowie bez przywilejów Nie ma podstaw, aby wyodrębniać nowe związane. trwania kampanii nie padły do tej pory spod znaku Nowej Prawicy zapomnie- W sejmie RP wciąż czeka na swój narodowości – mówił Duda w Katowicach. żadne propozycje, jak poradzić sobie ze li o Ślązakach, nie wspominając już finał sprawa obywatelskiego projektu Jacek Wilk uważa, że Ślązacy powin- Kandydaci bez konkretów śląskimi problemami: wyludnianiem się o Niemcach. Świeżo upieczony europo- zmiany ustawy o mniejszościach naro- ni otrzymać status mniejszości etnicz- Podczas górniczych protestów na śląskich miast, problemami branży górni- seł ochoczo deklaruje: – Śląsk powinien dowych i etnicznych. I na chwilę obecną nej, ale nie powinni mieć dodatkowych Śląsk przyjechali wszyscy liczący się czej. Jeśli nie zrobili tego, by zjednać so- mieć autonomię, jestem w ogóle zwo- nic nie wskazuje na to, że finał ten miał- przywilejów. – Każdemu obywatelowi w wyścigu o fotel prezydenta kandydaci. bie przychylność wyborców, to czy zdobę- lennikiem szerokiej autonomii regionów. by nadejść szybko. Platforma Obywatel- polskiemu muszą przysługiwać dokład- Nikt nie przyjechał jednak z żadnymi pro- dą się na to, gdy będzie już po wyborach? Jacek Wilk nie wyklucza także zmiany ska nie pali się do załatwienia sprawy nie nie takie same prawa i takie same obo- pozycjami. Wszyscy rzucali bon motami A może po raz kolejny problemy Ślą- granic administracyjnych, dodając żartobli- tylko przed wyborami prezydenckimi ale wiązki – mówi Wilk. Jacek Wilk jest tak- o silnym Śląsku, o Polsce potrzebującej ska i Ślązaków zamiecione zostaną pod wie, że nie jest pewny czy Ślązacy chcieli- także parlamentarnymi. że za uznaniem śląskiej gŏdki za język Śląska. dywan?

Wiadomo z góry Dokąd zmierza śląskie górnictwo? Kaj gruba, a kaj innowacja? Na naszej planecie Chop – skała reformy naszego podwórka, narażamy się Jaki tu spokój… każdy człowiek jest W 2015 roku na Górnym Śląsku zana wspomniany wyżej niedosyt innowa- leniwy, tzn. że cią- trudnionych w górnictwie jest bezpo- cyjności. Sama Polska kiedyś intensyw- W samorządzie – składał projekty uchwał w sprawie gle dąży do wpro- średnio 100 tysięcy osób i co najmniej nie ruszy do ograniczenia wykorzystania wojewódzkim jest przyznania uchwałodawczej inicjaty- wadzenia w życie tyle jest powodów, żeby kontynuować węgla. Koszty czarnej energii wzrosną już ostatnio jak w głu- wy mieszkańcom województwa. Ślą- innowacji – rozwią- działalność wydobywczą w niezmienio- za kilka lat – pojawią się opłaty za emisję pawej piosence: skie mogło być pionierem w tym za- zań, które pozwolą nym kształcie. W tak dużej skali każda CO2, które po okresie ulgowym będziemy „Jaki tu spokój, na kresie, jednak radnym Platformy nie Marcin mu osiągnąć wy- manipulacja wspomnianego wcześniej musieli tak jak reszta zachodniego świata na na/ Nic się nie uśmiechało się poprzeć wniosku RAŚ. Bartosz znaczony cel mniej- organizmu górniczego pociąga za sobą kupować na rynkach. Polacy bardzo lu- dzieje, na na na na/ W efekcie prawdopodobnie wyprzedzi szym nakładem pra- setki zwolnień lub setki nowo zatrudnio- bią Unię Europejską i nie zrezygnują dla Jerzy Nikt się nie bawi, nas województwo zachodniopomor- cy. To samo w sobie nych. Kiedyś, z tyłu głowy, pozwoliliśmy śląskich kopalń z otwartych europejskich Gorzelik na na na/ Wszy- skie. Uwiąd, który za sprawą ogólno- jest dobre i zdrowe zarówno dla czło- sobie sami w naszych wszczepić węgiel granic i kariery w dowolnym państwie UE. scy się nudzą, na polskich partii dotknął samorząd wo- wieka i całej gospodarki. – śląski nieodłączny syjamski bliźniak, Ba, nawet na Górnym Śląsku jest wiele na na na”. Platforma Obywatelska jewódzki, zyskuje wymiar szczególnie bez którego nic nie znaczymy. Pozwoli- ludzi, dla których ruch bezwizowy znaczy i jej koalicjanci postanowili bieżącą groteskowy w kontekście obchodów Trójpolówka pozwoliła odejść człowie- liśmy postawić znak równości pomiędzy więcej niż czarne złoto. Umówmy się, że kadencję po prostu przetrwać. 25-lecia samorządności terytorialnej kowi od permanentnego wyrębu no- kawałkiem skały a Ślązakiem! Stanowczo perspektywa padających po kolei w krót- w Polsce. Przybrały one formę uroczy- wych obszarów lasu pod uprawy, a In- muszę przeciwko temu zaprotestować, bo kim okresie czasu kopalń jest zła i jeśli Licząc na to, że wystarczy nie prze- stej sesji sejmiku, na której – zamiast ternet przyśpieszył odprawę strażnikowi jesteśmy warci o wiele więcej. Uważam, nie znajdziemy sposobu na to, co zrobić szkadzać w dokończeniu zmierzających rzeczowej dyskusji nad sposobami na granicach czy wyeliminował nasze że jesteśmy kimś więcej niż obywatelami z węglem i komu go sprzedać, wydobycie ku mniej lub bardziej opóźnionemu koń- przezwyciężenia obecnego kryzysu puste przebiegi do sklepu w poszuki- surowcowego regionu – krainy skały. Ta będzie musiało zostać ograniczone. Mo- cowi inwestycji – modernizacji Stadionu – przewidziano wyłącznie wystąpie- waniu wymarzonej lodówki – zawsze skała pomogła nam wypracować charak- żemy zaklinać świat lub się przygotować. Śląskiego i budowy nowej siedziby Mu- nia polityków PO i ich politycznych możemy sprawdzić dostępność w sieci, ter, dała nam poczucie obowiązku i solid- To nasz wybór. zeum Śląskiego. Po drodze trzeba bę- przyjaciół. oszczędzając przy okazji 2 litry benzy- ności, pokazała nam, że współpracując dzie jeszcze podzielić europejskie środ- Warto rządzącym przypomnieć sło- ny. To innowacje przełomowe. Do in- możemy właściwie sami budować góry. W Rajchu to je möglich ki, ale to przecież czysta przyjemność. wa jednego z twórców reformy samo- nowacyjności, czyli szukania szans, są Bądźmy za to wdzięczni, ale nie pozwa- ThyssenKrupp, RWE, EON, Evonik, A im mniej o tym słychać, tym lepiej. rządowej, zmarłego niedawno prof. zmuszone wszystkie przedsiębiorstwa. lajmy ograniczać naszych perspektyw do Hochtief – to znane w Polsce światowe Bo przecież, jak mówi rosyjskie przy- Jerzego Regulskiego: „…Opóźnienie Ten, który pierwszy wdroży innowację założonych pod ziemią ringów. marki z tylko jednego z kilkunastu miast słowie: „tisze jediesz, dalsze budiesz”. rozwoju społeczeństwa obywatelskiego i sprzedaje najtaniej – wygrywa najwię- Zagłębia Ruhry – regionu – który kilkana- Obecny zarząd województwa dokłada w stosunku do rozwoju gospodarcze- cej. Instytucje działające na przekór Durch ino wōngel ście lat temu zakończył kolejny etap refor- zatem wszelkich starań, by obywatele go zaczyna być problemem i hamować systemowi, bojące się zmian, w grun- Węgla mamy na wiele lat. Nikt z nas my czekającej na nas. Dziś jest dla nas w ogóle zapomnieli o istnieniu samorzą- rozwój Polski. Ludzie muszą się iden- cie rzeczy same skazują się na porażkę raczej nie dożyje chwili, gdy wyczerpie- wzorem przekształceń i książkowym przy- du wojewódzkiego. I trudno mu odmó- tyfikować z miejscem, w którym żyją, – bankructwo. W wyścigu wyprzedza my wszystkie dostępne technicznie na kładem terminu „posindustrialny”. Świat wić znaczących sukcesów na tym polu. czuć się za nie odpowiedzialni, cieszyć, ich konkurent, który nad wdrożeniem in- Górnym Śląsku złoża, ale wszyscy prze- udzielił już komuś lekcji i mamy okazję O ile za miedzą, w drugim z górno- że mogą mieć na nie wpływ, bo ina- nowacji pracował ciężej. Z taką historią czytamy o zamykanych kopalniach z po- ją dobrze wykorzystać. Nie musimy na śląskich województw, dokonuje się na czej ogarnie ich poczucie bezradności”. mamy do czynienia od lat na górnoślą- wodu nieopłacalnego wydobycia. Nawet nowo odkrywać koła, ale warto wskazać naszych oczach spektakularna plajta, Słowa te są dziś bardziej aktualne niż skim węglowym podwórku. Organizm gdyby w modelowej kopalni przez 30 lat na pewne elementy, dzięki którym nad a jego marszałek rozpaczliwie prosi kiedykolwiek. Zamiast czczej rocznico- węglowy jest sztywny i paranoicznie eksploatowano tę samą ścianę, otocze- Ruhr poradzili to szafnōńć. Kilka lat temu Opole i inne miasta o finansową pomoc wej gadaniny potrzebna jest prawdziwa boi się zmian. nie wywrze na nią presję – konkurencja świadkowie niemieckich reform na kon- dla swoich instytucji, o tyle w śląskim a nie pozorna decentralizacja władzy. Strach w węglu króluje na Śląsku, zacznie produkować tańszą energię bez ferencji w Katowicach poradzili naszym nic nie zakłóca błogostanu. Być może Czy ktokolwiek, poza Ruchem Autono- ale na świecie właściciele ogromnych wykorzystania węgla. Bo skałę wydo- samorządowcom, żeby wspierali przede na moment przemieni się on nawet mii Śląska, przedstawił jakiś pomysł? korporacji górniczych (co wcale nie zna- bywamy przecież do produkcji energii, wszystkim prężne lokalne firmy, które na- w stan euforii, jeśli w lecie bez prze- Chcemy dać naszym przeciwnikom czy, że wiele większych od np. Kompa- a jej cena bezpośrednio przekłada się wet w czasach kryzysu nie uciekną za szkód powędruje w górę dach nad cho- taką szansę. W 70. rocznicę zniesie- nii Węglowej) bez skrupułów wdraża- na konkurencyjność całej gospodarki. granicę w poszukiwaniu niższych kosz- rzowskim stadionem. Tyle że od owego nia autonomii województwa śląskiego, ją programy poprawy innowacyjności Stąd m.in. bierze się powrót przemysłu tów. Niemiecki system polityczny umoż- samozadowolenia problemów w regio- 6 maja, zaprosiliśmy ich do przedsta- oraz działają na rzecz poprawy wyni- z Azji do USA, w których od kilkunastu liwia samorządowi aktywne wspieranie nie nie ubędzie. wienia swoich argumentów w katowic- ków w przyszłości. Gdy światowa ko- lat energię czerpie się w olbrzymich ilo- i regulowanie sfery biznesu. Dla Zagłę- Stagnacja stała się dla rządzących kim klubie ProKultura. Nie będziemy im niunktura się poprawi ci, którzy najniżej ściach z taniego gazu łupkowego. W dzi- bia Ruhry mądra lokalna polityka była województwem stanem tak oczywi- przerywać ani komentować ich wypo- ugięli kolana w kryzysie będą w stanie siejszych czasach elektryczność jest po- kluczem do wyjścia z kryzysu w czasach stym, że z okazji poprawy swego bez- wiedzi. Nagrania umieścimy w interne- wyskoczyć najwyżej. Uruchomią swoje trzebna w każdej dziedzinie gospodarki. reformy przemysłu, na Górnym Śląsku or- barwnego wizerunku nie korzystają oni cie. Niech stanowią wstęp do cywilizo- usprawnienia i zasypią świat jeszcze Jeżeli chcemy eksportować i bogacić się, ganami, które pomogłyby aktywnie działać nawet wtedy, gdy nie wymaga to od wanej debaty. Tym razem nie o teoriach efektywniej wyprodukowanym surow- musimy zapewnić dostawy taniej ener- na rzecz reform i przygotowań do prze- nich żadnego wysiłku. Klub radnych zamachu czy o gender, ale o tym, co cem. Tak działa biznes i to on tworzy gii. Dzięki niej gospodarka może tanio stawienia przemysłu na inne tory to Sejm, Ruchu Autonomii Śląska już dwukrot- naprawdę ma wpływ na nasze codzien- światowe reguły. Ci, którzy się nie pod- produkować i sprzedawać. Utrzymując ministerstwa i rządowe agendy – prawie nie – w poprzedniej i obecnej kadencji ne życie. porządkują wylatują z gry. status quo i nie wysilając się na istotne wszystkie zlokalizowane w Warszawie. 4 OPINIE kwiecień 2015 r., Jaskółka Śląska

Wywiad numeru Rewizjonista, ale nie nazista. Kilka słów o Herbercie Czai O działalności Herberta Czai i oskar- swoisty symbol wszystkich rewizjoni- z tymi głosami, które nazywały Czaję żeniach o nazizm z Sebastianem Ro- stów w Niemczech. „ofiarą nazistów”, ale nazywanie go

senbaumem – pracownikiem kato- Fot. Maria Kossak „nazistą” to zbyt łatwy przechył w dru- wickiego oddziału IPN – rozmawia Co jakiś czas padają zarzuty jakoby gą stronę, chyba trochę podyktowany Radosław Marczyński. Herbert Czaja był nazistą. Przykła- temperamentem polemicznym. dem tego był tekst opublikowany Dlaczego osoba Herberta Czai wywo- w marcu przez pewną panią redaktor W jego biografii pojawia się przy- łuje w Polsce takie emocje? w „Dzienniku Zachodnim”. Jak Pan należność do organizacji, które Stosowniejszy byłby chyba jednak ustosunkuje się do tez postawionych w polskiej historiografii określane czas przeszły. W PRL, szczególnie w jej artykule? są jako nazistowskie, np. Wspólno- poczynając od lat siedemdziesiątych, Po raz pierwszy te zarzuty pojawi- ta Niemiecka. Jak można oceniać tę Herbert Czaja i Herbert Hupka – dwaj ły się w polskiej opinii publicznej bodaj działalność? zachodnioniemieccy politycy reprezen- na początku lat sześćdziesiątych. Po- To trudne pytanie. Deutsche Geme- tujący środowisko niemieckich wysie- wtórzę, że nie mamy danych na tyle inschaft, a wcześniej Volksdeutsche dleńców ze Wschodu – byli dyżurnymi przekonujących danych, by neutralnie Gemeinschaft, to związek od 1941 „straszakami” propagandy. Propaganda opisać jego postawy w czasie wojny; roku włączony w struktury NSDAP, komunistyczna nieustannie przywoły- istnieją rozmaite, czasem wewnętrz- trzeba więc traktować go jako orga- wała obydwu polityków, by wykazać, nie sprzeczne, wiadomości. Sądzę, że nizację członową partii nazistowskiej. że społeczeństwo niemieckie – albo w kwestii jego wojennej biografii mamy Należeli do tej struktury Niemcy z Ge- jego znaczna część – nie pogodzi- Sebastian Rosenbaum - pracownik referatu naukowego katowic- do czynienia z kontaminacją dwóch neralnego Gubernatorstwa, którzy nie ło się z utratą ziem wschodnich i nie kiego oddziału IPN, badacz historii Górnego Śląska. czynników. Czaja jako Niemiec („Volks- byli członkami NSDAP. Czy Czai, jako akceptuje polskiej granicy zachodniej deutsch”) związany był w Generalnym Volksdeutschowi, nie wolno było zo- na Odrze i Nysie Łużyckiej. Co zresz- re – o polityczny rewizjonizm po 1945 ry itd. Takie było oficjalne stanowisko Gubernatorstwie z administracją okupa- stać członkiem NSDAP i dlatego wstą- tą było w pewnej mierze prawdą, przy- roku. Nie dysponujemy dobrą, szcze- RFN przynajmniej do czasu nowej po- cyjną, będąc nauczycielem w szkołach pił do DG? Przed wojną należał do najmniej do końca lat sześćdziesiątych. gółową biografią tego polityka, w któ- lityki wschodniej kanclerza Willy’ego niemieckich w Zakopanem i w Przemy- mniejszości niemieckiej, wiele osób Negatywny obraz Czai i Hupki starano rej pokazano by wszystkie wątki i pro- Brandta, która zmierzała ku uznaniu ślu (do maja 1942 roku, kiedy rozpoczął wpisanych na Volkslistę (grupy I, II) się „wzmocnić” przypisując im szereg blemy jego życiorysu. Z konieczności status quo, w tym – uznaniu granicy służbę wojskową). To automatycznie należało do partii hitlerowskiej. Zapew- win z okresu okupacji, posługiwano się wiele punktów, szczególnie tych doty- na Odrze i Nysie Łużyckiej. Zatem do budzi skojarzenie – okupant, czyli na- ne i Czaja mógłby znaleźć się w sze- przy tym dość wątpliwymi metodami. czących okresu wojny, pozostaje nie- początku lat siedemdziesiątych Her- zista. Rzecz nie jest tak prosta. Chciał- regach NSDAP. Są wzmianki o jego Jednak po 1989 roku doszło do istot- jasnych i wymaga po prostu dobrych bert Czaja był takim samym rewizjoni- bym zwrócić uwagę na pewne okolicz- odmowie wstąpienia do tej partii. Ale nych zmian w ich wizerunku. Czaja badań. Inaczej rzecz się przedstawia stą jak 90 procent elity politycznej RFN. ności. Otóż w latach trzydziestych, gdy tu wypowiedzieć by się musiał historyk zmarł stosunkowo wcześnie, bo w 1997 z zarzutem rewizjonizmu. Kiedy jednak sprzeciwił się na forum zachłyśnięcie się Niemców „zagranicz- dobrze znający te kwestie w odniesie- roku, przestając tym samym pełnić rolę Bundestagu (gdzie zasiadał w latach nych” (zwanych już wtedy „Volksdeut- niu do GG. Trzeba pamiętać, że Czaja jakiegoś punktu odniesienia w deba- Jak można traktować określenie rewi- 1953–1990) ratyfikacji traktatu norma- sche”), a więc mieszkających poza był Niemcem z tzw. terenów wcielo- tach publicznych. Z kolei Hupka swoim zjonista w stosunku do jego osoby? lizacyjnego RFN – PRL, wraz z Hupką granicami Rzeszy, ideologią hitleryzmu nych do Rzeszy (w tym wypadku z wo- zaangażowaniem na rzecz Raciborza Rewizjonistą był na pewno. Rewizjo- stał się obiektem ataków znacznej czę- zataczało szerokie kręgi, Czaja związał jewództwa śląskiego), gdzie istniały ocieplił swój wizerunek. Tym samym ich nizm oznaczał negowanie ostatecznego ści opinii publicznej w RFN, nie wspo- się z najbardziej antyhitlerowską partią inne regulacje odnośnie Volkslisty niż funkcja medialnych „czarnych charakte- charakteru granicy zachodniej Polski, minając o atakach w PRL. Zarzucono mniejszości niemieckiej w polskim woje- w GG. W szeregach organizacji „wypę- rów” w Polsce zanikła. Jeśli dziś Czaja czy inaczej mówiąc – podważenie po- mu, że jest „wiecznie wczorajszy”, że wództwie śląskim – Niemiecką Chrze- dzonych” czy ziomkostwach w powo- powraca jako przedmiot pewnego sporu jałtańskiego status quo w odniesieniu godzi w stabilny porządek europejski, ścijańską Partią Ludową, kierowaną jennych Niemczech Zachodnich dzia- historycznego, to dzieje się to wyłącz- do sytuacji geopolitycznej Niemiec. domaga się rewizji granic, czego nie da przez Eduarda Panta. Przynależność łało wiele osób z dawnej mniejszości nie w lokalnym względnie regionalnym, Republika Federalna Niemiec stała na się uniknąć bez wojny itd. Ponadto pa- do tej partii była w hitlerowskich Niem- niemieckiej w II Rzeczypospolitej, bar- a nie ogólnopolskim, wymiarze. Trudno stanowisku, że brak uregulowań po- miętać należy, że w 1970 roku stanął na czech traktowana jako akt wrogi wobec dzo skompromitowanych nazistowską mówić, aby w Polsce wywoływał jakieś kojowych po zakończeniu wojny po- czele Związku Wypędzonych (działa- Rzeszy, jako rodzaj zdrady „niemczy- przeszłością. Jako przykłady można emocje. wodował tymczasowość „trójpodziału” jąc też w Ziomkostwie Górnoślązaków), zny”. Warto brać to pod uwagę, anali- przywołać członka SS i NSDAP, Han- Niemiec (czyli podziału na RFN, NRD największej platformy reprezentującej zując poglądy Czai. Istnieją informacje sa Joachima Kohnerta z Bydgoszczy Czy zarzuty stawiane jego postaci i „utracone ziemie wschodnie”). Tym sa- lobby osób pochodzących z dawnych o czasowym aresztowaniu Czai przez czy związanego z Katowicami Otto są słuszne? mym w RFN operowano hasłem Nie- niemieckich ziem wschodnich. Pełnił krakowskie gestapo. Pozytywną opinię Ulitza, również od 1941 roku, członka Sądzę, że zarzuty są dwojakie. Po miec w granicach z początków 1938 tę funkcję zresztą przez prawie półwie- wystawił mu po wojnie jego promotor NSDAP. Obaj po wojnie odnaleźli się pierwsze – o nazistowskie zaangażo- roku, zatem obejmujących także Dol- cze. Znalazł się więc w pewnym sensie na Uniwersytecie Jagiellońskim, prof. w ziomkostwach. Nie porównywałbym wanie w okupowanej Polsce. Po wtó- ny i (częściowo) Górny Śląsk, Mazu- na świeczniku i mógł występować jako Adam Kleczkowski. Trudno zgodzić się Czai z takimi ludźmi. Konkurs! Rozwiązanie Tym razem do wygrania pięć książek górnośląskiego konkursu wydawnictwa Silesia Progress – najnowsza – opowiada- nia Evy Trvdej „Dyskretny urok Śląska” i znana już druga z numeru część przygód śląskiego Jamesa Bonda, czyli Achima Hanusika autorstwa Marcina Melona. Odpowiedzi na 3/2015 poniższe pytania wraz z danymi do wysyłki prosimy Wnukiem Krzywoustego, który tytu- wysyłać na adres mailowy [email protected] łował się Dux Silesiae był Bolesław z dopiskiem „Konkurs”. Nagrody otrzyma sześć pierw- Wysoki, Dante Alighieri pochodzi szych osób, które poprawnie odpowiedzą na zadane z Florencji, a Sztauwajery to kato- pytania. wickie Trzy Stawy – oto poprawne odpowiedzi konkursu ogłoszonego • Jak nazywa się gmina, której dziejom w ostatnim numerze Jaskółki. Nagrody w postaci książek wydaw- poświęcona jest książka Ewy Trvdej nictwa Silesia Progress otrzymuje „Dyskretny urok Śląska”? pierwsze sześć osób, które pierwsze udzieliło poprawnych odpowiedzi. • Kto jest autorem rysunków do obu Oto lista zwycięzców: okładek przygód Kōmisorza Hanusika Pan Andrzej z Katowic, Pani Bogu- sława z Wojnowic, Pan Grzegorz Marcina Melona? z Katowic, Pan Dariusz z Golaso- wic, Pani Małgorzata z Cieszyna Życzymy dobrej zabawy i Pan Eugeniusz z Jastrzębia Zdroju. Gratulujemy! kwiecień 2015 r., Jaskółka Śląska INFORMACJE RAŚ 5

INFORMATOR

Władze Ruchu Koło RAŚ Katowice Koło RAŚ Ruda Śląska Zebrania Kół RAŚ Koło RAŚ Pszczyna Autonomii Śląska e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] Koło RAŚ Chorzów I Plac Targowy 5 Zarząd: przewodniczący Jerzy Gorze- Przewodniczący: Marek Nowara Przewodniczący: Roman Kubica pierwsza środa miesiąca 18.00 lik, Henryk Mercik (I wiceprzewodni- tel. 602 335 420 tel. 607 336 844 ul. Powstańców 70/3, wtorki 17:00 – 18.00 czący), Monika Kassner (II wiceprze- Koło RAŚ Ruda Śląska wodnicząca), Rafał Adamus (skarbnik), Koło RAŚ Katowice Południe Koło RAŚ Rybnik Koło RAŚ Katowice Natalia Pińkowska (sekretarz), Janusz Ruda Śląska, Nowy Bytom Wita, Waldemar Murek, Roman Kubica, e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] ul. ks. Norberta Bończyka 9/4. ul. Markowej 22/26 I piętro Dariusz Krajan. Przewodniczący: Tomasz Świdergał Przewodniczący: Jan Lubos wtorki 16.00-18.00 wtorki 17.00-18.00 tel. 790 899 146 tel. 695 774 628. Rada Naczelna to członkowie Zarzą- Osoba kontaktowa: Marcin Bartosz, Koło RAŚ Mikołów Koło RAŚ Zabrze du oraz wybrani na Kongresie: Rafał Koło RAŚ Kobiór tel. 508 714 235 Hornik, Marek Gołosz, Marek Nowara, drugi poniedziałek miesiąca w Łazi- ul. Wajdy 4, Dyżury: 2. piątek Janusz Dubiel, Roman Pająk, Tomasz e-mail: [email protected] Koło RAŚ Siemianowice Śląskie skach Średnich, ul. Wyszyńskiego 8 miesiąca godz. 17:00 Jarecki, Anna Nakonieczna, Marek Przewodniczący: (II piętro, p. 24) w godz. 18.00-19.00 Zasięg: Zabrze Zogornik, Ewa Szczodra, Marek Polok, Piotr Kłakus [email protected] Zasięg: powiat mikołowski. Szczegóły na naszej stronie: Marek Bromboszcz, Mariusz Wons, tel. 604 526 733 Przewodniczący: Rafał Hornik http://autonomia.pl Andrzej Sławik, Krzysztof Szulc. tel. 535 080 008 Koło RAŚ Mysłowice Koło RAŚ Lyski Osoba odpowiedzialna Komisja Rewizyjna: Marcin Bartosz, Koło RAŚ Śląsk Cieszyński ul. Mikołowska 4a, wtorki 18.00-19.00 za prenumeratę: Mateusz Dziuba, Jan Fiałkowski, e-mail: [email protected] Marek Nowara tel. 602 335 420 Szymon Kozioł, Jan Migas, Karol Przewodniczący: Grzegorz Gryt [email protected] Sikora Zasięg: Lyski, Gaszowice, Jejkowice Przewodniczący: Grzegorz Szczepański ZAPRASZAMY tel. 781 779 882 Sąd Koleżeński: Dawid Biały, Koło RAŚ Mikołów Centrum Wsparcia Aleksandra Daniel, Adam Goleczko, Koło RAŚ Świerklany Adam Lehnort, Maksymilian Michałek, e-mail: [email protected] Ruch Autonomii Śląska Koło Piekary Ślą- urazów, wypadków i kolizji drogowych, Tomasz Świdergał, Piotr Wybraniec Przewodniczący: e-mail: [email protected] skie oraz Dzielnicowy Dom Kultury w Pie- w szczególności w sytuacjach bezradno- Marek Gołosz, Krzysztof Swaczyna tel. 502 147 984 karach Śląskich zapraszają do nowo po- ści społecznej. Koło RAŚ Bieruń – Lędziny tel. 535 270 810 wstałego Centrum Wsparcia, które mieści Grono specjalistów bezpłatnie zajmo- Koło RAŚ Świętochłowice się w DDK w Piekarach Śląskich Dąbrów- wać się będzie doradztwem, informowa- e-mail: [email protected] Koło RAŚ Mysłowice ce Wielkiej. niem oraz pomocą prawną i psychologicz- Przewodniczący: [email protected] Ludzie często w życiu doświadczają ną dla mieszkańców naszego regionu, Marek Bromboszcz, e-mail: [email protected] Przewodnicząca: sytuacji, z którymi trudno sobie poradzić. poszkodowanych w różnego rodzaju tel. 605 690 365 Przewodniczący: Tomasz Sobczuk, Wśród nich szczególną grupę stanowią wypadkach. Leon Kubica, t tel. 505 846 412 sytuacje traumatyczne. Taką sytuacją jest Dyżury będą odbywać się pierwszy Koło RAŚ Bytom el. 505 339 696 m.in. wypadek drogowy, wypadek w pracy i trzeci czwartek miesiąca w godz. 18.00 Koło RAŚ Tarnowskie Góry czy wypadek podczas uprawiania sportu. -20.00 w Dzielnicowym Domu Kultury e-mail: [email protected] Koło RAŚ Region Opolski W DDK rozpoczął działalność punkt przy ul. Szymanowskiego 2 b. Przewodniczący: e-mail: [email protected] konsultacyjny dla ofiar wypadków, którego Pierwsze konsultacje odbyły się już 16 Jacek Laburda tel. 603-201-080, e-mail: [email protected] Osoba kontaktowa: celem jest zapewnienie wszechstronnej kwietnia SERDECZNIE ZAPRASZAMY! Osoba kontaktowa: Przewodniczący: Roman Boino pomocy w likwidacji skutków wszelkich Koło RAŚ Piekary Śląskie Tomasz Jarecki, tel. 730 905 200 Marek J. Czaja tel. 605 062 700 tel. 693 567 733 Koło RAŚ Chełm Śląski Koło RAŚ Tychy Kto jest kim w RAŚ Koło RAŚ Piekary Śląskie e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] Przewodniczący: e-mail: [email protected] Przewodniczący: Aleksander Kiszka, tel. 606 932 834 Przewodniczący: Dariusz Krajan Jerzy Szymonek Janusz Macek tel. 791-222-579 tel. 508 597 837 Koło RAŚ Chorzów Urodzony w 1952 r. w Mysłowicach i tam Koło RAŚ Pszczyna Koło RAŚ Wodzisław/Żory do dziś mieszkający. Emerytowany pra- e-mail: [email protected] cownik dozoru KWK „Wesoła”. Członek Przewodniczący: e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] RAŚ koła Mysłowice, w którym wraz Mariusz Wons Przewodniczący: Roman Pająk, Przewodniczący: z żoną Celiną aktywnie działa. Z wykształ- tel. 607 678 871 tel. 601 886 455 Dawid Prochasek cenia technik maszyn górnictwa podziem-

Zasięg: powiat pszczyński nego . Z KWK „Wesoła” związany również Archiwum prywatne. źródło: Koło RAŚ Gliwice Koło RAŚ Zabrze poprzez sport, gdzie w końcu lat 60-tych Koło RAŚ Radzionków i początkiem 70-tych był piłkarzem KS W akcji „ Godzina Ś”, w swoim kole mógł e-mail: [email protected] E-mail: [email protected] „Górnik Wesoła”. Pasjonat sportu a w pochwalić się jednym z najlepszych wy- Przewodniczący: e-mail: [email protected] Przewodniczący: szczególności piłki nożnej, gdzie priory- ników w zbieraniu podpisów. Mocno pro- Szymon Kozioł, Przewodniczący: Andrzej Sławik Tadeusz Płachecki tetem jest ślonski fusbal. W przeszłości paguje „ślōnsko gŏdka”. Jest pewien, że tel. 723 728 944 tel. 601 544 374 tel. 509 478 078 również trener piłkarski. Członek RAŚ od trzeba oddziaływać na rodziców (szcze- 2007 r., od czasu powstania koła w Mysło- gólnie na tych ze śląskimi korzeniami), wicach. Inicjator i współorganizator wielu by wychowywać swe dzieci zgodnie ze Kto jest kim w RAŚ imprez organizowanych przez mysłowic- śląskimi tradycjami. Bo „omy i opy „sie kie koło RAŚ, m. in. „Tyta dlo pjyrszoka”, starajōm, ale „trza jich wesprzić”. Uważa, „Dziyń Bajtla”, turniej piłkarski miast ślą- że priorytetem w działalności RAŚ, jest skich. Mocno zaangażowany w działa- doprowadzenie do wprowadzenia edu- Leon Kubica niach rewitalizacji „Leśnego Cmentarza” kacji regionalnej w szkołach wszelkiego w Mysłowicach-Ławkach, gdzie pogrze- typu i oczywiście ciągłe dążenie do auto- 64 lata, żonaty, troje dzieci, wykształce- Pierwsi podjęli inicjatywę uczczenia mi- bane są ofiary końca II wojny światowej nomii naszego regionu. W okresie przy- nie średnie techniczne, emerytowany nutą ciszy na sesji Rady Miasta pamięci jak i ofiary komunistycznych rządów po należności do mysłowickiego koła RAŚ sztygar oddz. KWK Wesoła. Współzało- ofiar Tragedii Górnośląskiej. Jest inicjato- 1945 r. Czynnie uczestniczył w akcjach pełnił funkcje członka Zarządu, skarbni- życiel mysłowickiego koła RAŚ, a obec- rem wydania publikacji „Niewola i śmierć „prareferendum w sprawie autonomii” ka, a obecnie jest v-ce przewodniczącym nie jego przewodniczący. W latach 1999- węglem naznaczona. Obozy pracy przy- w Imielinie, Lędzinach i Pszczynie, jak koła. W życiu kieruje się maksymą, którą 2006 wice oraz przewodniczący Zarządu musowej przy kopalni KWK Wesoła”. również w wyborach samorządowych przekazał mu fater: „Jak coś robisz, to rób Osiedla Krasowy w Mysłowicach. W tych Podjął szeroko zakrojoną kampanię w 2010 i 2014 roku. Był dwukrotnie dele- to dobrze, byś ty i inni byli zadowolyni, latach pełnił funkcję ławnika Sądu Okrę- na rzecz ocalenia Leśnego Cmentarza gatem koła Mysłowice na Kongres RAŚ. a ty, byś sie niy musioł wstydzić”. Red. gowego w Katowicach. Od 2006 do 2014 Wojennego w Mysłowicach. Wspólnie

Radny Rady Miasta Mysłowice z ramie- z członkami mysłowickiego koła RAŚ Archiwum prywatne. źródło: nia RAŚ, gdzie aktywnie wraz z kolegą zorganizował spotkanie z udziałem prezy- klubowym Sebastianem Roncoszkiem denta Mysłowic, konsulem Niemiec i urzę- temacie przygotował i prezentował wie- włączał się w batalię o uznanie śląskiej dem wojewódzkim, którego głównym le razy wystawy. Głośno upominał się narodowości wraz z jej kulturą i historią celem było wypracowanie wspólnego w Radzie Miasta o rewitalizację Trójkąta regionalną. Dzięki ich staraniom powiat stanowiska renowacji „Leśnego Cmenta- Trzech Cesarzy oraz zachowania zabyt- WYDAWCA: Opracowanie tekstów Kontakt z redakcją: Mysłowice jako pierwszy podjął uchwałę rza Wojennego” oraz byłego obozu pracy kowych zabudowań. Wraz z członkami Ruch Autonomii Śląska w ślōnskij gŏdce: [email protected] poparcia dla inicjatywy Burmistrza Zdzie- przymusowej w Mysłowicach-Ławkach. RAS aktywnie uczestniczył w inicjatywach Siedziba wydawcy: Rafał Adamus www.jaskolkaslaska.eu szowic Dietera Przewdzinga o utworzeniu Dzięki jego staraniom doprowadzono do regionalnych tj. „Godzina Ś”, „Dziyń Baj- ul. ks. Norberta Bończyka 9/4 Korekta: tel. 516 056 396 40-209 Katowice Norbert Slenzok autonomii gospodarczej Śląska. Razem zaniechania ekshumacji „Leśnego Cmen- tla”, „Turniej Piłki Nożnej Miast Śląskich”, Nakład: doprowadzili do zawieszenia śląskiej flagi tarza” oraz podjęto uchwałę o otoczeniu spotkania w ośrodkach kultury propagu- Redaktor naczelna: Skład: 24.000 egz. Monika Kassner Tomasz Pałka, Graphen w sali sesyjnej Rady Miasta Mysłowice. go opieką przez miasto Mysłowice. W tym jące historię Śląska itp. Red. Archiwum prywatne. źródło: 6 Z HISTORII REGIONU kwiecień 2015 r., Jaskółka Śląska

Anonimowy pamiętnik z lat 1944-45 znaleziony na strychu Pamiętnik znaleziony w Zabrzu cz. 4 Początkowo rosyjscy żołnierze sza- można łatwo wyliczyć, kiedy zostanie szkół ludowych i gimnazjalnych, aby stali skradzionymi wyrobami tyto- ostatnia bulwa. Niech Bóg odmieni zgłosili się do placówek oświatowych. niowymi, obecnie z powodu tytoniu naszą sytuację do tego czasu. Moja Obowiązek szkolny dotyczył osób do 14 ludzie żebrzą na ulicach. Sic transit żona ciągle płacze, a ja z powodu trosk roku życia. Można być ciekawym, jak gloria mudni! (Tak przemija chwa- nie mogę zaznać snu. Po raz pierw- wielu powyższych uczniów odpowie na ła tego świata! Przyp. red.) Nędza szy w moim długim życiu troska o po- to wezwanie. Niewielki procent wśród wzięła górę, znane są nam kobie- żywienie miała dla mnie największą tych dzieci mówi i rozumie po polsku. ty, które sprzedały swoją cnotę za wagę. Przed paroma dniami rozdali- Mówi się, że Polacy noszą się z za- kawałek chleba. Odżywiano się wy- śmy jeszcze kartofle, z szczodrości, miarem przejęcia kontroli nad dosta- łącznie kartoflami, które z powodu która w obecnej sytuacji jest zaledwie wami środków do życia. Najwyższy braku białek, uniemożliwiały dalszą do wybaczenia, skoro obecnie każdy czas, by przybył Bóg, gdyż ludziom egzystencję. Również długotrwały patrzy tylko na siebie. Musiałem wypa- nędza spogląda spod oczu. Niestety brak tłuszczu czynił zmiany, ludzie trywać każdej okazji aby zdobyć ziem- jesteśmy uzależnieni od zamiarów Po- tracili wagę z dnia na dzień, ich twa- niaki. Jeślibym tylko wiedział gdzie? laków, a prawe uczynki dalekie są od rze podupadały. Oby Bóg sprawił, by Widziano ludzi, którzy wieźli na wóz- wzajemności. zmieniło się to na lepsze. kach ręcznych cetnary kartofli. Żyjemy Nie zauważyliśmy szczególnej sym- odizolowani, moja żona nigdzie się nie patii pomiędzy Polakami i Rosjanami. Słyszano, że Rosjanie ewakuują wszyst- rusza, wobec czego nie mamy żad- Widziano tutejsze białogłowy, które kich mężczyzn w wieku do 50 lat. Moż- nego doświadczenia. Jeśli nawet uda obcowały z rosyjskimi żołnierzami. liwe, że potrzebują ich do odbudowy mi się samemu, to siły moje nie są na Stosunki między żołnierzami obu na- przemysłu, jak również do wypełnienia tyle wystarczające, żeby ciągnąć przez rodów nie wychodziły poza obowiąz- przetrzebionych przez wojnę bezlud- ulice obładowany wózek, nie wspomi- kową życzliwość. Ponadto Rosjanie nie nych stepów. (…) Co przyniesie kolej- Fot. Dariusz Walerjański nając, by pomagała mi przy tym moja troszczyli się o przestrzeganie zakazu ny dzień? (…) Jedna z kart znalezionego maszynopisu. żona. Wczoraj panna Scholz otrzymała rabowania, tam gdzie tylko nadarzyła Dzisiaj (6 kwietnia) ucichł pomruk kurczaka z Paniówek, drugą połowę się okazja – kradli cywilom ubrania. w powietrzu, wywołany przez loty wro- właśnie pannę Langer, która niosła ze mi, aby ewentualni Polacy poszukujący dostała pani Konietzko. Panna Scholz Niektórzy Rosjanie zaczęli się aklima- gich samolotów, który można było sły- sobą dwa bochenki prosto z piekarni. mieszkań, mogli je z ochotą zniszczyć. nie martwiła się o żywność ani teraz, tyzować, znajdując upodobanie w wy- szeć od rana do nocy. Być może opo- Szczęśliwi ludzie! Opuszczone mieszkania przy ulicach ani zapewne nie będzie w przyszło- sokiej kulturze Niemców. wieści o przerwaniu działań wojennych Podczas polskiej okupacji w 1921 Damrota i Łokietka, zrujnowane przez ści. Żywność stała się szczerym zło- 9 kwietnia. Czytelnika z pewnością nie były próżnym gadaniem? W głowie roku, nad Górnym Śląskiem przelaty- wojskowych, zostały ponownie zatem, mogła służyć w każdej chwili jako zszokują poniższe wiersze, których zrodziła się nowa myśl: rozejm jest wały niemieckie samoloty, które zrzu- mieszkane. Mówiono, że w Maciejo- środek płatności, za który oddawano treść składa się z pogłosek. Jest to pierwszym krokiem w drodze do pokoju. cały ulotki informujące nas o sytuacji wie zamurowano okna oraz piwniczne wszystko. Nie mogłem wymienić ze- skutek odcięcia od świata zewnętrz- 7 kwietnia. Przedwczoraj w domu w Niemczech. Dlaczego tym razem nic okienka, oprócz otworów strzelniczych, garka w zamian za środki do życia, nego: tylko ten, kto był świadkiem na- panny Scholz zakwaterowano Pola- takiego się nie dzieje? Ponadto często zza których wyglądały lufy strzelb i ka- gdyż ukradli mi go Rosjanie. W polskiej szej sytuacji, ten może wiedzieć, co ków. Również dziś niebo było spokoj- skarżono się na niepewność wobec ob- rabinów maszynowych. Czynność ta gazecie przeczytałem, że Amerykanie przeżywaliśmy w tamtych dniach. Aby ne, w nocy nie słychać było huków ar- licza Polaków, którzy prawdziwie przy- wyglądała na pozycję obronną. postawili ultimatum Rosjanom, którego ponownie nawiązać łączność z zagrani- mat. Po długich czternastu tygodniach gniatając, coraz śmielej sobie poczy- 8 kwietnia. Ku mojemu ogromne- powodem były eksmisje Górnośląza- cą, pojedyncze grupy kolportowały wia- otrzymaliśmy 3 kg chleb, w niedzielny nali. Pani Scholz przydzielono dzisiaj mu zdziwieniu zdałem sobie sprawę, ków. Nota pokrywa się z komunikatem domości. Mimo kolejnych rozczarowań poranek zostanie zjedzony jako deli- drugiego lokatora – Polaka. W zacho- że stopniały nasze zapasy kartoflane radiowym sprzed 2 dni. rejestrowano się, mając nadzieję, że kates, a resztki zachowa się na póź- dzących okolicznościach może mieć o około 5 ćwiartek kwintala. Myślałem, – Dzisiaj mamy białą niedzielę, podobnie jak poszukiwaczom złota, tak niejszy czas. Słowo ,,chleb’’ jest już tyl- to dla niej korzystne skutki. Obecnie że starczą nam na dłużej. Podczas wspaniały wiosenny dzień – głośne we- również dla nich znajdzie się ziarenko ko wyobrażeniem. Moja żona widziała frontowy pokój jest zagracony łóżka- gdy żyjemy wyłącznie z ziemniaków, zwanie zostało skierowane do uczniów złota w głuchej skale.

Wędrówki po śląskich życiorysach Rozmowa z panem Stefanem Długajem cz. 5

Miał pan szczęście, na, że ledwo można było na niej ustać, chciałbym go gdzieś spotkać naprzeciw skoszarowano pięćset osób. Od razu że pomimo nisz- zawieziono nas do punktu zbiorczego, siebie. Poza tym nie po to poszedłem zostałem skierowany do pracy przy du- czenia waszych będącego rżyskiem otoczonym kolcza- do niewoli, żeby teraz znowu narażać żej hodowli bydła u farmera, który na- pozycji z lądu, stym drutem, gdzie kłębił się tłum jeń- życie, walcząc przeciw tym, którzy jesz- zywał się England i był kombatantem wody i powietrza ców. Na placu pozbawionym czegokol- cze wczoraj byli moimi kamratami. Po I wojny światowej. Człowiek spokojny udało się panu wiek musiało wegetować kilka tysięcy tej odmowie już mnie więcej nie próbo- i wyrozumiały. U niego zostaliśmy po przeżyć, a sama mężczyzn. Od czasu do czasu przy- wano werbować. raz pierwszy bardzo dobrze nakarmie- Marian niewola też była wozili jakieś konserwy czy stare pieni za naszą pracę i jeszcze jego córka, Kulik jakąś gwarancją czywo i ze śmiechem rzucali w tłum, Czy odmowa miała jakiś wpływ na młoda dziewczyna, pięknie grała nam dotrwania do koń- który zdziczały z głodu, wyrywał sobie dalsze pana losy i sposób traktowana akordeonie. ca wojny cało i w miarę zdrowo. każdy kęs. nia w niewoli? Któregoś dnia zostałem wywołany Albo szczęście, albo anioł stróż. Nie Trudno mi powiedzieć, jak długo nas Miało i to bardzo. Od tego momen- przez głośnik, żeby się stawić w ad- wiem, kto, ale widocznie było mi dane tam trzymali, ale gdy tylko zaczęto wer- tu traktowano mnie jak Niemiec i wy- ministracji. Poszedłem tam z duszą na jeszcze żyć, skoro udało mi się wyjść bować do roboty w porcie przy rozła- słano do innego obozu jenieckiego, ramieniu, bo takie wezwania zdarzały cało z tego piekła. Z tą niewolą, przy- dunku statków, od razu się zgłosiłem. gdzie umieszczono rodowitych Niem- się tylko w wyjątkowych sytuacjach. Do- najmniej na początku, nie jest tak ko- Robota była nie najgorsza, ale za to ców i wszystkich innych, którzy się za chodzę do biura, patrzę, a tu wychodzi lorowo, jak by się mogło wydawać. Bo jedzenia i innego dobra było pod do- takowych uważali. To był obóz nr 117 naprzeciw mój brat Alojzy w mundurze jak masz być w anielskim nastroju, pod- statkiem. niedaleko Liverpoolu, skąd wysłałem polskim III dywizji Strzelców Karpac- chodząc zupełnie bezbronny z rękami pierwszą kartkę do domu. kich. Po bardzo serdecznym powitaniu uniesionymi nad głową ku tym, do któ- Dlaczego waszym obozem nie zainte- Było tam nas bardzo wielu i praco- dowiedziałem się, że mój list trafił do rych jeszcze przed chwilą strzelałeś. resowali się przedstawiciele Wojska waliśmy przy budowie szpitala polowe- domu dopiero po półtora roku i dopiero Przecież każdy z tych żołnierzy mógł Polskiego na Zachodzie, którzy bar- go, w cegielni. Część ludzi wysyłano wtedy moi rodzice mogli mu napisać, że cię zastrzelić, choćby tylko dlatego, że dzo potrzebowali nowych rekrutów? do robót w gospodarstwie i kopania Źródło: archiwum prywatne nie poległem, jak początkowo myśleli, mu kogoś przypomniałeś, kto kiedyś za- To było chyba na początku listopada rowów melioracyjnych, za co otrzymy- Stefan Długaj podczas służby ale jestem w angielskim obozie. Brat od bił jego kolegę. I taki zawsze ma rację, 1944 r., kiedy zaczęto nas segregować waliśmy wynagrodzenie płacone tzw. w Kriegsmarine. razu mnie odwiedził. Dowiedziałem się zawsze się wytłumaczy, a przełożeni za- i rozsyłać po różnych obozach. Zosta- plastikowymi pieniędzmi, możliwymi również, że nasz młodszy brat poległ wsze jemu uwierzą, chociaż będą wie- łem wywieziony do Manchesteru, gdzie do wydania tylko w obozowej kanty- znaleziono go utopionego w latrynie. we Francji jako żołnierz Wehrmachtu. dzieli, że kłamie. Ale to ja jestem wro- wartownikami byli Polacy, a cały obóz nie. Środowisko jenieckie również było A jakie były dalsze losy tych zdespe- Pod koniec naszego spotkania giem, a on jest tym, który ze mną walczy mieścił się w pomieszczeniach poko- bardzo ciekawe. Większość stanowi- rowanych młodych ludzi, nie wiem, bo brat zaproponował mi, aby zgłosić i poświęca swoje życie. Dopiero potem, szarowych. W tym obozie byliśmy już li „Grune Teufel” – spadochroniarze. zostałem przeniesiony do kolejnego chęć powrotu do kraju jako obywatel kiedy napięcie już minie i kiedy zosta- traktowani jak jeńcy wojenni i odpo- Byli to ochotnicy, niesamowici twar- obozu nr 164, którego komendantem II Rzeczypospolitej, co zrobiłem i po niesz zaprowadzony w jakieś miejsce, wiednio karmieni. Dostawaliśmy także dziele tworzący bardzo hermetyczną był major Ostrowski – Anglikiem mó- dwóch dniach otrzymałem zgodę. Po gdzie jest więcej podobnych do ciebie papierosy. Zżerała nas nuda i bezczyn- grupę. Bez przerwy kombinowali jak wiący po polsku. tygodniu w towarzystwie wartownika jeńców, dopiero wtedy zaczynasz powoli ność. Przelatywały nad nami rakiety V2 uciec.. Po jakimś czasie zauważyli, że pojechałem do obozu Dona –Nook, dochodzić do siebie. kierujące się chyba na Londyn. Tam też niedaleko naszego obozu jest zacumo- Czym się kierowali Anglicy, przeno- w północnej Szkocji, gdzie w dwudzie- W moim przypadku, gdy już nas do- otrzymałem propozycję wstąpienia do wany przy nabrzeżu zdezelowany na sząc was z jednego końca wysp na stu barakach przebywało dwustu pięć- kładnie obszukali i zostawili tylko same WP, ale odmówiłem, co bardzo zdziwiło wpół zardzewiały ścigacz i wpadli na drugi? dziesięciu Ślązaków oczekujących na złachmanione mundury, pozbawione oficera werbunkowego, który zaskoczo- pomysł, żeby czmychnąć tym złomem Wydaje mi się, że te wszystkie przenosi- wyjazd do Polski. Spotkałem tam wie- jakichkolwiek żołnierskich atrybutów, ny i nieco podenerwowany dopytywał z obozowej niewoli i dalej walczyć, ale ny miały jeden cel – niedopuszczenie do lu kolegów z moich rodzinnych stron wpakowali całą grupę na ciężarów- się dlaczego? Nie chciałem go za bar- nic z tego nie wyszło. Władze obozowe nadmiernego zżycia się obozowej spo- i razem z nimi w 1947 roku wróciłem kę i zaczęli obwozić po okolicznych dzo drażnić i odpowiedziałem, że woj- podejrzewały, że spadochroniarze są łeczności. Poza tym kierowano nas tam, do domu. wsiach, doładowując wszędzie jeńcami. na jeszcze trwa, a mój brat jest żołnie- bardzo niepewni i wprowadzili między gdzie potrzebowano rąk do pracy. Tym Dopiero kiedy ciężarówka była tak peł- rzem Wehrmachtu, co było prawdą i nie nich swojego informatora. Po tygodniu razem był to nie duży camp, w którym Dziękuję za rozmowę. kwiecień 2015 r., Jaskółka Śląska Z HISTORII REGIONU 7

Krótka historia mysłowickich hut cynku „I na początku był cynk…” Niewiele z osób siębiorczością w rozwijaniu hutnictwa na światowych rynkach spadły o 71%. kojarzy Mysło- cynku wykazywał się wrocławski kupiec Wiele z wymienionych powyżej hut za- wice z wytopem Arnold Lüschwitz. Był on założycielem mknięto, a w pozostałych ograniczono z rudy galmanu i właścicielem hut Arnold i Amalie, na- produkcję. Przez kolejne lata zakłady, cynku. Większo- tomiast huta Rozalie w janowskim le- które przetrwały kryzys, stopniowo ści z mieszkańców sie należała do Aleksandra Mieroszew- zwiększały produkcję, aby w 1845 roku miasto Mysłowice skiego. osiągnąć kolejne rekordowe wyniki. Mariusz kojarzą się z wy- Na terenie Słupnej wytop cynku Następne lata przyniosły kolejny Gąsiorczyk dobyciem węgla obejmował tylko uruchomioną na krót- spadek popytu na cynk. Ponownie huty kamiennego. Chcę ki okres czasu hutę Luise oraz hutę stopniowo unieruchamiano, a następ- przybliżyć nieznaną historię nieist- Nepomucen, która nie podjęła jed- nie zamykano. W 1870-1871 zlikwi- niejących już hut cynku. Już w XVIII nak produkcji. W Brzęckowicach Ar- dowano huty: Amalie, Arnold, Justine w. książę pszczyński Jan Henryk XI nold Lüschwitz założył hutę Justine, i Stanislaus. Jednym z bardzo poważ- sprowadził niemieckiego specjali- a kupiec wrocławski Lüttke – huty Sta- nych czynników podnoszących koszt stę w dziedzinie metalurgii, Johan- nislaus, której współudziałowcem był produkcji cynku w mysłowickich hutach na Christina Ruberga. Stanisław Mieroszewski, otrzymujący był transport rud galmanu z odległych roczne opłaty za oddany w dzierżawę kopalń, ponieważ w Mysłowicach rudy Rozpoczął on pracę w książęcej hu- grunt oraz Morgenroth. Największą galmanu nie występują. Częścią krajo- cie szkła w Wesołej pod Mysłowica- była huta Leopoldine, której głównymi brazu ówczesnych Mysłowic była „ko- mi, w której dokonywał eksperymen- udziałowcami stały się rodziny kupiec- lejka konna galmanu” (Galman-Ross- tów z wytopem cynku. Po dwóch latach kie Harnish, Nathanthieberg i Geissler. bahn). Od Tarnowskich Gór przez prób udało się mu opracować metodę Huty Johannessegen w Brzezince, Bytom, Zawodzie do Mysłowic ułożono pozwalającą wytapiać cynk na masową Eduard i Therese w Kosztowach oraz tory, po których konie ciągnęły wózki skalę. Przez kilka kolejnych lat utrzy- huta Cordulla w Dzieckiowicach i dwie z rudą galmanu do mysłowickich hut. mywał swoją technologię w tajemnicy. huty książece w Wesołej tworzyły ostat- Ostatnią mysłowicką hutą cynku była

Jednak były współpracownik Ruberga Źródło: geocaching.com ni ośrodek produkcji cynku. Właściciel- założona w 1890 roku przy dzisiejszej wyjawił i rozpowszechnił tajemną re- Pozostałości spieków po dawnej hucie Arnold. ką huty Johannessegen była księżna ulicy Powstańców huta Kunegunda. cepturę. W kolejnych latach dookoła Luiza Sułkowska z domu Larisch. Maleńka huta posiadała jeden piec do Mysłowic zaczęły powstawać dobrze w dobrach mysłowickich hutę Alek- Miejskiego i Katowickiego – dziś dziel- Łącznie w samym tylko roku 1823 wytopu cynku z charakterystycznym prosperujące huty cynku. W 1808 roku sander, w Brzęczkowicach huty Justi- nica Katowic). na Górnym Śląsku zarejestrowano 26 kwadratowym kominem. Znajdowała w Brzęczkowicach powstała huta Le- ne, Morgenroth (Zorza Poranna) oraz Huty Aleksander, Rosalie, Amalie, hut cynku. Huty te zatrudniały od 30 się tuż przy torach kolejowych z tyłu opoldyna. W 1811 roku księżna Lu- Stanislaus, w Brzezince hutę Johan- i Arnold, położone na obrzeżach mia- do 60 pracowników. Produkcję wzma- budynku, w którym obecnie mieści się iza Sułkowska (z domu von Larisch) nessegen (Błogosławieństwo Jana), sta w Janowie, były własnością kapitału gał popyt na cynk na rynkach świato- sklep Biedronka. wziosła hutę Louise w Słupnej (w miej- w Kosztowach huty Eduard i Therese, kupieckiego. Huta Aleksander, wypo- wych. Huty osiągnęły bardzo dobre wy- Źródła, z których korzystałem: scu, gdzie dwie Przemsze – Czarna w Dziećkowicach hutę Cordulla. W tym sażona w sześć podwójnych pieców, niki w produkcji w latach koniunktury Alfred Sulik „ Historia Mysłowic i Biała – łączą się, nazwanym później samym roku powstały dwie huty ksią- należała do trzynastu udziałowców ma- (1822-1828). Wtedy zwiększyły swoją do 1922r.” Wyd. 2000 oraz http:// „Trójkątem Trzech Cesarzy”). Rokiem żęce w Wesołej. Rok później wybu- jących 128 kuksów. Największy udział produkcję prawie sześciokrotnie. mdhmyslowice.pl/index.php/ przełomowym dla budowy hut cynku dowano hutę Amalie w Janowie, a w z 28 kuksami miał bogaty kupiec ży- Jednak w latach 1827-1830 nastą- sample-sites/hutnictwo-cynku/119- był rok 1822, w którym wybudowano: 1841 Arnold (na pograniczu Janowa dowski Loebel Danziger. Dużą przed- pił tzw. kryzys cynkowy. Ceny cynku slaska-przygoda-z-cynkiem

Rzecz o Luizie Sułkowskiej baronessie von Larisch Głowa do interesów i nieszczęśliwa miłość

Luiza Józefina Bar- wał pierwszy polski pułk lekkiej jazdy. bara Larisch baro- Mimo wielu niebezpieczeństw, często nówna na Osieku ryzykując życiem, księżna Luiza była i Słupnej urodziła wierną towarzyszką męża. Pierwszy się 17 marca 1790 syn pary, któremu nadano imiona Lu- r. jako córka baro- dwik Maksymilian Jan Antoni, urodził się na Karola Wacława w 1807 r. Niestety zmarł w październiku Ewa von Larisch oraz 1811 r. na Słupnej i został pochowany Szczodra Alojzy Zborowskiej. przy kapliczce na terenie posiadłości Pierwsze wzmianki w Brzęczkowicach. Po tym zdarzeniu na jej temat pojawiają się w momen- Sułkowscy usilnie starali się o pouf- cie zaręczyn z księciem bielskim Ja- ne przysposobienie jakiegoś chłopca, nem Nepomucenem Sułkowskim 4 ponieważ tylko legalny potomek mógł października 1806 r. w Osieku. Wte- otrzymać gwarancje pełnego prawa do dy to podpisano umowę majątkową. fideikomisu i zachowania dóbr książę- Para była bardzo zakochana. W księ- cych. W wyniku tych starań przysposo- dze metrykalnej parafii w Mysłowi- bili dwóch synów, Augusta urodzonego cach zapisano, że zaślubiny księcia w 1810 r. w Dreźnie i Karola Maksymi- Jana de Sułkowski, dziedzica i pana liana urodzonego w 1812 r. na Słupnej. na Bielsku z baronówną Luizą od- Mąż baronessy uchodził za kobieciarza były się 16 grudnia 1806 r. w kaplicy i uważa się, że ci przysposobieni chłop- w Jaworznie, za dyspensą krakow- cy byli owocami jego pozamałżeńskich skiego księcia biskupa od zapowiedzi związków. Mimo to państwo Sułkowscy i czasu zakazanego. Niestety w póź- doczekali się upragnionych synów. 14 niejszym czasie, kiedy książęca para marca 1814 r. przyszedł na świat Lu- zamieszkała w bielskim zamku, Urząd dwik Jan Nepomucen, a dwa lata póź- Prawa Krajowego w Tarnowie nie niej 6 kwietnia 1816 Maksymilian Jan uznał wcześniej zawartego małżeń- Ludwik. Wtedy to wcześniej przyspo- stwa i w grudniu 1812 r. małżonkowie sobieni chłopcy zostali oddaleni. powtórzyli przysięgę ślubną przed W związku z coraz trudniejszymi lo- Źródło: eksploratorzy.com.pl proboszczem osieckim. sami Napoleona, pogarszała się sytu- Mizerne pozostałości dworu Larischów na Słupnej. acja męża Luizy. Niestety nie sprzyjali Księżna Sułkowska niezaprzeczalnie mu też bielscy mieszczanie, z którymi Po śmierci męża do drzwi księżnej ścicielem i akcjonariuszem w licznych cmentarzu, jednak wszelkie ślady po była kobietą przedsiębiorczą, potrafiącą toczył niekończące się spory. Luiza stale Sułkowskiej zaczęli pukać wierzyciele, śląskich kopalniach węgla kamiennego, mogile zaginęły. decydować o swoim życiu. Podzielała była wierna mężowi, wspierając go w ko- u których od 1807 r. zaciągał on pożyczki posiadała udziały w kopalniach galma- Podczas pisania tekstu ko- polityczne poglądy męża i śmiało po- lejnych odosobnieniach w więzieniach na swoją działalność polityczną i mili- nu oraz huty cynku. Ponadto posiadała rzystałam z: T. Szubert, „Książę lemizowała z urzędnikami książęcymi, pruskich i austriackich oraz pomagając tarną. Wyłącznie na jej barkach spoczy- inwestycje w Królestwie Polskim o war- o zepsutym sercu” w: Kwartal- działającymi na jego szkodę. Z powo- mu w ucieczkach, a także wielokrotnie wało wychowanie synów oraz utrzyma- tości ponad 30 tys. talarów. nik Historyczny nr 4 2006, „Gaze- du wystąpień politycznych Jana Nepo- śląc do cesarza Franciszka I listy w spra- nie majątku i ordynacji rodowej. Kiedy Luiza Sułkowska zginęła w tragicz- ta Mysłowicka” artykuły Sabiny mucena, który opowiadał się po stronie wach amnestii, aby umożliwić mężowi w 1836 r. najstarszy syn przejął majątek nych okolicznościach. Została za- Rotowskiej, A. O. Klaussmann Napoleona Bonaparte, a przeciw Habs- powrót do Bielska. Ostatecznie Sułkow- bielski, Luiza osiadła w swych dobrach strzelona w swoim słupeckim dworze „O okrutnym losie księżnej Ludwiki burgom, w tym czasie bezpieczne były ski zmarł 9 listopada 1832 r. w twierdzy na Słupnej. Archiwa donoszą, że udało 3 marca 1848 r., a o jej śmierć oskar- Sułkowskiej baronessy von Lari- dla nich jedynie dobra słupeckie Luizy. w Teresienstadt, gdzie przebywał, jako jej się znacznie rozwinąć odziedziczo- żony został syn Maksymilian. Jej pro- sch” w: „Górny Śląsk przed laty”, Tam książę za zgodą Napoleona formo- więzień polityczny. ny po ojcu majątek. W 1848 r. była wła- chy miały spoczywać na mysłowickim Katowice 1996. 8 FELIETONY kwiecień 2015 r., Jaskółka Śląska

Ekōnōmijŏ dlŏ kŏżdego Z prawej strony Koło dziejów Kołodzieja Co zrobi Komorowski Złota era nowy prezes jako kara Polski Prezydent Broni- By nie rozwodzić się nadmiernie nad sław Komorowski rzeczami oczywistymi w swej wymo- Wybierz zgodę pewnie zmierza ku wie, przedstawmy krótkie wyliczenie. i bezpieczeństwo. reelekcji, w nie- Otóż jest to autocharakterystyka Takim chwytliwym, ZUS? których sonda- polityka, który: po ostrzelaniu kon- choć nudnym jak żach uzyskując woju wiozącego Lecha Kaczyńskiego flaki w oleju haseł- Tuż po Wielkiej lekarskich komisji, na niekorzystnych nawet prognozę przez ogarniętą wojną Gruzję, we- kiem, zachęca się Nocy pojawiła się dla pracodawców interpretacjach prze- Norbert znakomitego try- soło kpił z nieudolności strzelca; na nas do oddania w mediach infor- pisów, skutkujących dotkliwymi grzyw- Slenzok umfu już w pierw- koalicję PO z RAŚ reagował słowa- głosu na Bronisła- macja, że w kon- nami i nakazami spłaty zaległości wraz szej turze. Te pomi, że może to prowadzić do daleko Jan wa Komorowskie- kursie na nowego z odsetkami. Kandydatka zna te uciąż- myślne sygnały zawdzięcza on posuniętej decentralizacji państwa, Kołodziej go. Pora chyba ku prezesa Zakładu liwości jak nikt inny. Sama opowiada – jak czytam i słyszę – temu, że co – widać – jest w oczach Prezy- temu najlepsza, by Ubezpieczeń Spo- o kłopotach swoich klientów, którzy gwarantuje „społeczny spokój”, denta czymś wysoce niepokojącym; zapytać wprost: zgodę na co? Na Rafał łecznych pozostał przez przeróżne działania zusowskich co sam podkreśla, po raz kolejny ponownie w odniesieniu do Śląska funkcjonowanie państwa od afery Adamus tylko jeden kandy- kontroli, popadli w nie lada kłopoty z za- przypominając z naciskiem godnym nie dostrzega potrzeby uczynienia do afery? Bo dzięki działalności PO dat. Tylko jeden bo grożeniem upadłością firmy włącznie. tak błyskotliwej frazy, że „zgoda zadość aspiracjom blisko miliona mieliśmy ich w ostatnich - to tylko te tylko jeden zdał pisemny egzamin. Przyznać trzeba, że z pewnością jest naprawdę buduje”. osób deklarujących swoją przyna- najgłośniejsze. W dodatku to młoda kobieta, a biorąc to osoba, która wie co i jak zrobić. Ro- leżność do regionalnej etniczności; pod uwagę tak wysokie stanowisko dzą się jednak pytania. Po pierwsze czy Po pięciu latach zasiadania Komo- popełnił bodaj trzy błędy ortograficz- Bezstronne niby sądy rychło ukręcały im nawet bardzo młoda (31 lat). potencjalny pracodawca, premier Ewa rowskiego w Pałacu Prezydenckim ne w jednym zdaniu podczas nie- łby, wszak nietykalność ich bohaterów Kopacz, zechce zaryzykować i powie- jego niesłabnące poparcie wolno łatwego przedsięwzięcia dokonania gwarantuje sama nawet przynależność Dobrze wykształcona – jest dokto- rzyć tak niezależnej osobie zarządzanie bez cienia przesady określić mia- wpisu do księgi gości w restaura- partyjna. Co innego szary lud, winien się rem prawa o specjalizacji prawa pracy ZUS-em? I drugie, ważniejsze: czy pani nem socjotechnicznego majstersz- cji; jako historyk z wykształcenia bać. Jak w carskim ukazie, „podwładny i ubezpieczeń społecznych. No i po- Kalata będzie potrafiła swoją niezależ- tyku. Przypomnijmy bowiem: jego nie potrafił zlokalizować w czasie powinien przed obliczem przełożonego siada bogate doświadczenie – 11 lat ność utrzymać? poprzednika, Lecha Kaczyńskiego, Konstytucji 3 Maja, gdy występował mieć wygląd lichy i durnowaty tak, by w działach personalnych różnorakich Nie ma co ukrywać, że państwo pol- uznawano powszechnie za swarli- przed uczniami szkoły podstawo- swoim pojmowaniem sprawy nie peszyć firm, a obecnie jest szefową firmy -do skie (i większość państw europejskich) wego i obrażalskiego prawicowe- wej; na spotkaniach z głowami in- przełożonego”. Do czujnego snu zmu- radczo-szkoleniowej i outsourcingowej ma olbrzymi problem ze zmieniającą go nacjonalistę, którego poglądy nych państw, będąc gospodarzem, szają obywateli zastępy komorników Helpdesk Kadrowy. Nic dziwnego, że się strukturą demograficzną społeczeń- i działalność niepotrzebnie polary- zasiadał na fotelu pierwszy, krył się Grabarczyka. Zbyt wiele czasu na sen pomimo faktu, że jeszcze nie wiado- stwa. Zwiększanie przeciętnej długości zowały naród. Wynikało to jakoby pod parasolem, wystawiając gości zresztą nie ma, bo wielu ludzi musi stać mo czy zostanie ona wybrana nowym życia wraz ze zmniejszaniem dzietno- m. in. z rzekomej antyinteligencko- na deszcze, opowiadał sprośne dow- nawet po nocach w kolejkach na zapi- prezesem ZUS-u (ostateczna decyzja ści stanowi prawdziwą bombę, która ści zmarłego tragicznie prezydenta, cipy, zaś wizytując japoński parla- sy do lekarzy-specjalistów. Tzw. pakiet zapadnie już skierowaniu tego numeru z pewnością wybuchnie zmiatając z po- jaką miał on podzielać wraz z całym ment chodził po krześle, radośnie onkologiczny, wyprodukowany naprędce Jaskółki Śląskiej do drukarni), medial- wierzchni ziemi cały system ubezpie- swoim politycznym środowiskiem. pokrzykując do gen. Kozieja „Szo- przez ekipę Arłukowicza okazał się ko- ne komentarze są pełne ostrożnego czeń społecznych. W tej chwili wątpli- Pierwszy zarzut był na ogół trafny, gunie!”. lejnym knotem, najlepiej jednak odzwier- optymizmu. Czy to możliwe by Kata- wości nie dotyczą tego czy ten wybuch drugi natomiast musi budzić zdzi- Rację ma więc prof. Ryszard Le- ciedlającym fatalne skutki centralizacji rzyna Kalata, bo o niej mowa, spowo- nastąpi, ale kiedy, a rządząca ekipa wienie, biorąc pod uwagę stopnie gutko, gdy pisze, że Komorowski to opieki zdrowotnej. Strach pomyśleć, co dowała rewolucję w tym państwowym przejadając nasze oszczędności zgro- naukowe obu braci Kaczyńskich kara dla Polaków za niesprawiedliwe się stanie, kiedy marnując wydane już molochu? madzone w OFE, pokazała już, że nie czy też Andrzeja Dudy oraz całą potraktowanie Lecha Kaczyńskiego. środki, tenże resort scentralizuje system Wszystko zaczęło się od dymisji do- martwi się zupełnie tym co będzie za plejadę profesury wspierającej ich Nie trzeba dzielić z nim jego senty- ratownictwa medycznego. Funkcjonu- tychczasowego prezesa, Zbigniewa paręnaście czy parędziesiąt lat. Wątpić ugrupowanie. mentu do poprzedniego prezydenta, jący dotąd na Śląsku kosztował sporo Derdziuka. W ostatnim okresie doszło więc należy, że będzie zgoda polityczna Mniejsza o to – nie PiS-owi i nie by przystać na tak postawioną kon- i działa. Niektórych ludzi uratować jed- do nieprawidłowości przy przetargach by nowy prezes tchnął nowego ducha Kaczyńskim poświęcam ten felieton. kluzję. Dla Ślązaków Komorowski to nak się nie da. W roku ubiegłym tylko na system informatyczny a także świa- w tę instytucję. Podzieli raczej los mi- Jego bohaterem jest obecny prezy- też kara – za złudzenie, że spośród na Śląsku życie odebrało sobie bowiem tło dzienne ujrzał niekorzystny dla ZU- nistra finansów, Mateusza Szczurka, dent, przedstawiający się – i za to kilku polskich nacjonalistów najlepiej aż 720 osób. Warto porównać to z licz- S-u raport NIK na jego temat. Dlatego który przychodząc z prywatnego sek- ceniony przez elektorat - jako prze- postawić na tego, który najsympa- bą 245 – tyle mieliśmy ofiar wypadków od jego następcy oczekuje się zmian tora bankowego wzbudzał równie duże ciwieństwo autentycznych i domnie- tyczniej się uśmiecha. drogowych. Takie są skutki sprawowa- w tej, uchodzącej za jedną z najbardziej nadzieje na reformę sektora finansów manych wad poprzednika; człowiek W trakcie nadchodzących wybo- nia władzy przez PO. Czy na to wła- nieprzyjaznych obywatelom, instytucji. publicznych, ale szybko stał się nie- koncyliacji i kompromisu, a na doda- rów prezydenckich warto okazać śnie, według Komorowskiego, mamy Do legendy przechodzą różnorakie zda- wiele znaczącym trybem w ociężałej, tek reprezentant światłej, wykształ- wszystkim nacjonalistycznym kandy- się zgadzać? rzenia począwszy od upokarzających państwowej machinie, nastawionej na conej i – jak się zgodnie z panującą datom sprawiedliwość. Czyli wszyst- Niedawno Ewa Kopacz mamiła nas dla ubiegających się o rentę orzeczeń „golenie” podatnika. modą mawia - „europejskiej” Polski. kim kazać iść do diabła. wizją miliardów dla samorządów, co Komorowski raczył nazwać „złotym okresem dla Polski”. Kiedy wybrań- Balakwastry Makuli cy zasiedlili wymoszczone dla nich gniazdka, jaśnie nam panujący na nowo zinterpretowali spłodzone nie- gdyś ustawy podatkowe. W efekcie nowej interpretacji śląskie wspólnoty samorządowe muszą oddać górnictwu Roztōmili setki milionów złotych, pobieranych wcześniej jako podatki. Wielu z nich od Tym razym chcio- szmal, ale tyż skuli tego, że leży mi zagranicznych rajzōw , a wydŏwōm nego z kandydatów, kery nŏs wszyst- dawna głód zagląda dosłownie w oczy. łech naszkryflać na wōntrobie los tego kōncka Polski. na kolejne ślōnske produkcje, udowo kich ôstawioł daleko w zadku. Na domiar złego resort Szczurka spro- pŏra słōw na ty- Wbrew pragmatycznymu ślōnskiy- mi sie realizować przedsiywziyncia ô Poniyważ przy kandydatach nie bōło kurował kolejnego gniota, pozbawia- mat kondycji mu wychowaniu jeżech marzycielym. kerych możecie poczytać na www. nazwisk, to jeżeli tym wyróżniajōncym jąc możliwości stosowania przypraw ślōnskij kultury. Mōj opa by to ôkryśloł mało eleganc- makula.pl sie kandydatym była wybranŏ ôstatecz- właścicieli tanich barów mlecznych. Co prŏwda moja ko ale dosadnie: „wyży srōm niż rzyć Ôd pŏru lŏt lansuja wizjo Tyjatru nie osoba, to nasuwŏ mi sie refleksyjŏ: Przy tak dotkliwym zaciskaniu pętli na relacyjŏ i moje mōm”. Gōrnoślōnskigo, a jako że w Rudzie czy celym kōnkursu bōło znŏleziynie szyjach ludzi, zmuszonych do pracy Marian spostrzeżynia sōm W ty moji marzycielski wizji rozwoju Ślōnskij ôgłosiyli kōnkurs na dyrehtora ôdpowiedniego kandydata na te stano- od kołyski po grób za zwykłe Bóg za- Makula subiektywne, bo ślōnskij kultury durś widza, że w koń- Miejskigo Cyntrum Kultury, postano- wisko czy może znŏleziynie stanowiska płać, Komorowski każe nam wybierać pokożōm ino pro- cu znŏjdzie sie ftoś, kery przeznaczy wiyłech sprōbować swoich sił. Wielkie dlŏ ôdpowiedniego kandydata? bezpieczeństwo. Zapytam tylko, czy- blemy, co tropiōm moja gowa, ale państwowy grosz na tyn cel, a niy ino było moje rozczarowanie, kej niy zo- Na koniec prosza ô to, coby wyje? Dążących do konfrontacji z Rosją, mje jako hanysowi, propagatorowi bydzie mi nadŏwoł tytuły typu: Zasłu- stołech poproszony do rozmōw, kery bŏczyli mi te prywatne wyciecz- ale naszym kosztem Amerykanów? Bo ślōnskośći i zwolynnikowi Ruchu żony dlŏ miasta, abo Kamrat ślōnski bōły drugim etapym kōnkursu. Miara ki, a nowo obranyj pani dyrechtor o swoje ekipa PO już zadbała: goto- Autonomii Ślōnska niy dajōm spo- gŏdki czy Rudzianin Roku, eli dyplo- goryczy przebrała, jak przeczytołech winszuja sił w propagowaniu swoji we są plany ewakuacji centralnych kojnie kimać na laurach. my, na kere brakuje mi po leku ściany urzyndniczo nota moji kōncepcyji roz- kōncepcji. Jako że administrowała urzędów na wypadek wybuchu woj- w mojim biurze. woju rudzkij kultury. uprzednio Tyjatrem Tańca i była ôr- ny. Nasze samoloty „Herkules” i nie- W moji ocynie, pomimo oficjalnych de- Te hojne zaszczyty nijak jednak niy W rudzkim magistracie pozwolono ganizatorym europyjskich przeglōn- mieckie „Transall” mają przerzucić klaracji magistrackich beamtrōw i de- pomogajom w realizacyji celów. mi ino przejrzeć bez prawa skopio- dōw, jŏ upierdliwy hanys dodōm, by „klasę panującą” wraz z rodzinami do cydyntōw, brak konkretnych działań Na moje produkcje dostaja ściepy waniŏ, nieuwiarygodniōno niczyjim roztańczyła naszo Ruda i coby nie Belgii i Holandii. W tym czasie ogło- w celu jeji poprawy. I tu posłuża sie z pańskigo stołu, stołu, jakim sōm bu- podpisym druzgoconco ocena moji bōł to taniec chocholi ani zwyciynskie szona zostanie mobilizacja motłochu, pŏrōma przykładami ze swojigo placu. dżety kulturalne naszych samorzōn- koōncepcji. plōnsy politycznych oszołomōw, ale by własną piersią osłaniał ich odloty Ôd pŏrudziesiyńciu rokōw imōm sie dōw i ino dziynki prywatnym kōnek- Pani naczelnik kadr zezwolyła mi nasze bliske sercu ślōnske tańcowa- przed ogniem wroga. Tak wykrystali- szkryflanio tekstōw w ślōnski gŏdce, sjōm, moji upartości, upierdliwości jeszcze na przepisanie punktacyji nie i śpiywania i coby propagowała zował się pomysł PO na Polskę. Kto propaguja regionalne ôbyczaje, spo- i wyrozumiałości moji ślubnij, kero to- poszczególnych kandydatōw. Na 10 w Rudzie niy ino europyjsko kultura z pełną odpowiedzialnością poprze te sōb myślyniŏ, zachowaniŏ etc. I robia leruje to, że za zarobiōny piniōndz niy osób, kere złożyły papiery w ôczy wśród ślōnzŏkōw, ąle pokŏzała nasza działania przy urnach, głosując na Ko- to niy ino skuli tego, by zarobić na tym kupuja ji nowych klajdōw i niy funduja ciepnoł mi sie fest wysoki wynik jed- ślōnsko kultura Europie. morowskiego? kwiecień 2015 r., Jaskółka Śląska WYDARZENIA 9

Zapowiedź – Mysłowice Zaproszenie Przywróćmy należną im pamięć W 2013 r. koło RAŚ Mysłowice zawnio- du Wojewódzkiego i Ministra Ochrony skowało o zorganizowanie w Urzędzie Środowiska. Miasta spotkania poświęconego reno- 25 kwietnia 2015 r. członkowie mysło- wacji „Leśnego Cmentarza Wojenne- wickiego koła RAŚ przystąpią do ostat- go”. Głównym celem spotkania było niego już etapu obsadzania nekropolii, co wypracowanie wspólnego stanowiska pozwoli wizualnie ocenić jej obszar. dotyczącego dalszej renowacji obiek- „Leśny Cmentarz” stał się miejscem tu jak i pozostałości muru po byłym pochówku zmarłych więźniów z obozów obozie pracy przymusowej przy ul. pracy, znajdujących się w czasie II woj- Piastów Śląskich. Gościem honoro- ny światowej przy kopalni „Fürstengru- wym był konsul Republiki Federalnej be” oraz jeńców niemieckich z obozów Niemiec - Peter Eck. zapasowych „Harcerska I” i „Harcerska II”, utworzonych 1945 r. Tu też pochowa- Członkowie mysłowickiego RAŚ zgodnie no ekshumowanych ze zbiorowej mogiły z wcześniejszymi ustaleniami z Urzędem oraz z cmentarza dziecięcego znajdują-

Miasta Mysłowice oraz Nadleśnictwem Źródło: archiwum prywatne cego się na terenie podobozu „Fürsten- Katowice niemalże od razu przystąpili do Leśny Cmentarz Wojenny w My- grube”. Na terenie cmentarza pochowano pracy i rozpoczęli obsadzanie granic „Le- słowicach. też 30 żołnierzy niemieckich, którzy zginęli śnego Cmentarza Wojennego”, porząd- w styczniu 1945 r. kując to miejsce oraz instalując tablice in- tego miejsca z produkcji leśnej, ponie- Cmentarz znajduje się w Mysłowicach formacyjne i drogowskazy. Członkowie waż zgodnie z prawem cmentarz tam na pograniczu osiedli Wesoła, Krasów RAŚ od lat w dniu Wszystkich Świętych nie istnieje. Radni RAŚ Sebastian Ron- i Ławki w tzw. „Lesie Makowieckim” w od- zapalają na tym cmentarzu oraz na Ro- coszek i Leon Kubica złożyli w Radzie dziale 112 h o powierzchni 0,5 ha - leśnic- sengarten znicze. Miasta wniosek, aby „Leśny Cmentarz” two Murcki. Dojechać do niego można od W przypadku „Cmentarza Leśnego” upamiętnić jako miejsce pamięci naro- ulicy Piastów Śląskich. obecnie trwają starania o wydzielenie dowej. Obecnie lezy to w gestii Urzę- Leon Kubica

Relacja – Piekary Śląskie Obchody Roku Pamięci Tragedii Górnośląskiej w Piekarach Śląskich 9 marca w Domu Kultury ANDALU- Miejsce Niezgody”. Zarówno młodzież, przeżyciami swych rodzin doświadczo- ZJA w Piekarach Śląskich odbyły się jak i obecni nauczyciele z zaciekawie- nych różnymi aktami terroru podczas tych dwa spotkania edukacyjne w ramach niem i niedowierzaniem przysłuchiwali strasznych powojennych lat. Nie umknął upamiętnienia 70 rocznicy Tragedii się wykładowi wygłaszanemu przez pra- uwadze słuchaczy fakt , że ostatni z po- Górnośląskiej. cownika katowickiego IPN Zbigniewa Go- wojennych obozów - w Jaworznie - został łasza. Po zakończeniu projekcji w/w do- zamknięty dopiero w 1955 roku. Spotkanie Pierwsze spotkanie, które prowadził czło- kumentu na sali panowała zupełna cisza zakończyło się pokazem obszernych frag- nek zarządu RAŚ i przewodniczący koła i nikt przez pewien czas nie ruszył się mentów filmu „Zgoda miejsce niezgody”. Piekary Śląskie – Dariusz Krajan, skie- z miejsca, co świadczy o tym, jak wiel- Oba spotkania zostały objęte honoro- rowane było do młodzieży szkół ponad- kie wrażenie film wywarł na słuchaczach. wym patronatem Prezydent Piekar Ślą- gimnazjalnych kończących w tym roku Podczas drugiego, ogólnodostępnego skich Sławy Umińskiej-Duraj , obecnej edukację w naszym mieście rozpoczęło spotkania prelekcję prowadził Sebastian na popołudniowej prelekcji. Podzięko- się wykładem wprowadzającym w histo- Rosenbaum z IPN, po której rozgorzała wania należą się również dyrektorowi rycznym zawiłości i specyfikę regionu, dyskusja ze zgromadzonymi mieszkań- Ośrodka Kultury ANDALUZJA Piotrowi które doprowadziły do tragicznych wyda- cami naszego miasta. Po przeszło go- Zalewskiemu -współorganizatorowi spo- rzeń 1945 roku. Następnie wykorzystano dzinie trzeba było przerwać gorącą de- tkań - za podjęcie tak trudnego ale i bar- fragmenty filmu dokumentalnego „Zgoda batę, podczas której słuchacze dzielili się dzo ważnego tematu. Red.

Relacja – Opole Relacja – Katowice W województwie opolskim nie mieszkają Ślązacy, czyli Nowe Konferencja Urzędu Wojewódzkiego władze „Poszanowanie praw mniejszości jako przez obecnych na sali. Byłem jedynym fundament wykorzystania przez region przedstawicielem mniejszości śląskiej, i plany SONŚ różnorodności etnicznej”, pod takim który zapytał, dlaczego na konferencji tytułem odbyła się konferencja popu- mówimy o Serbołużyczanach, którzy W dniu 21 marca w katowickim larno-naukowa, która miała miejsce nie mają związku z regionem, a pomija- OKU MIASTA odbyło się kolejne 25 marca w Sali Herbowej Opolskiego my najistotniejszą grupę, czyli nas - et- Walne Zebranie Delegatów Stowa- Urzędu Wojewódzkiego. Konferencja ta nicznych Ślązaków. Zapytałem również, rzyszenia Osób Narodowości Ślą- była regionalnym elementem ogólno- dlaczego w danych przedstawionych skiej. Mimo niekorzystnych decy- polskiej kampanii promującej używa- przez dr. Mazurkiewicza nie pojawiła się zji sądowych SONŚ nie zamierza nie języków mniejszości narodowych nawet mała wzmianka o liczbie dekla- składać broni. Stąd podjęto decyzję i etnicznych oraz języka regionalnego racji narodowości śląskiej, choć z wia- o wyborze nowego Zarządu Głów- pt. „Języki mniejszościowe oraz język domych względów systemowo etniczni nego, który będzie lepiej odzwier- regionalny naszym wspólnym bogac- Ślązacy nie są uznani w polskim pra- ciedlał aktywność kół terenowych twem”, realizowanej przez Minister- wie, ale ze względów rzetelności warto SONŚ. stwo Administracji i Cyfryzacji. Glensk Fot. Wojciech o nich wspomnieć. Uczestnicy Konferencji Urzędu Wojewódzkiego w Opolu pt. „Po- Dr Mazurkiewicz tłumaczył, że wszyst- Prezesem SONŚ został drugą kaden- Na konferencji wystąpili prof. dr hab. szanowanie praw mniejszości jako fundament wykorzystania ko jest konsekwencją braku w ustawie cję Piotr Długosz, następnie wybrano Romuald Jończy, który omawiał utyli- przez region różnorodności etnicznej” o mniejszościach narodowych i etnicz- resztę członków Zarządu Głównego. tarny wymiar różnorodności etnicznej nych zapisu o śląskiej grupie etnicznej. W planach działań na rok 2015 regionu. W swoim wystąpieniu skupił Z kolejnym referatem wystąpił dr Marek grupę, czyli osoby deklarujące przynależ- Jest zobowiązany trzymać się systemu przedstawiono m.in. projekt krajo- się wyłącznie na wpływie ludności au- Mazurkiewicz, Pełnomocnik Wojewody ność do śląskiej grupy etnicznej. Śląska prawnego tym bardziej, że w dalszym znawczej ODZNAKI DOLNOŚLĄ- tochtonicznej pochodzenia niemieckiego Opolskiego ds. Mniejszości Narodowych ludność etniczna nie została nawet małym ciągu trwają dyskusje na tym czy naro- SKIEJ oraz uchwalono coroczną oraz organizacji mniejszości niemieckiej i Etnicznych. W swojej prelekcji skupił się słowem wspomniana, choćby w kontek- dowość śląska istnieje czy nie. nagrodę EPHORINUS, którą SONŚ na regionalny rozwój społeczno-gospo- na regionalnych uwarunkowaniach i spe- ście prób wpisania jej do ustawy o mniej- Zaraz po tej odpowiedzi ogłoszono będzie wręczał od 2016 roku za wy- darczy regionu. Kwestia ludności rodzi- cyfice polskiej polityki wobec mniejszości szościach narodowych i etnicznych. przerwę, podczas której wiele osób mi za- bitny wkład w promocję Śląska na mej była okrojona wyłącznie do emigracji narodowych i etnicznych na przykładzie Kolejnym punktem konferencji było brania głosu i odwagi poruszenia kwestii polu kulturowym i/lub badań nauko- zarobkowej i podwójnych obywatelstw województwa opolskiego. Raport ten ba- wystąpienie dra Piotra Pałysa, który nieustannego pomijania kwestii śląskiej. wych nad tematem narodowości ślą- mieszkańców Śląska. zując na danych GUS ujął kilkanaście, na- mówił o społeczności Serbołużyczan Należy postawić pytanie zasadnicze – kto skiej. Postać Anzelma Eforyna oraz Rafał Bartek w swoim wystąpieniu rów- wet najbardziej marginalnych mniejszości w Niemczech. tak naprawdę ma rozstrzygać kwestię czy koncepcję nagrody przybliżył Jerzy nież skupił się na mniejszości niemieckiej narodowych i etnicznych zamieszkują- Po wystąpieniach była przewidziana jestem czy mnie nie ma, politycy? Ciurlok. zamieszkującej województwo opolskie. cych nasz region, ale pomijał największą dyskusja i możliwość zabrania głosu Wojciech Glensk Red. 10 OPINIE kwiecień 2015 r., Jaskółka Śląska

Kopyrtki na klopsztandze Helmuty i Marsjanie niszczą Polaków! Tytuł czytanej przez na pytanie, ileż to tygodni czekał na zdrowia przeznaczono w tym roku dla kiwarki wystarczy tylko wpisać część mowy o reformie emerytalnej. Dwu- państwa kopyrtki wizytę u laryngologa. Siedzieliśmy Śląska. Okazuje się, że przewidywane tytułu czytanego teraz przez państwa stopniowy podział administracyjny miał być inny, ale w długiej kolejce przed gabinetem le- wydatki tej instytucji to ponad osiem felietonu, aby odnaleźć dziesiątki, je- zastąpiono trójstopniowym. Bardzo w ostatnim momen- karskim, pan zapytał, a ja odpowie- miliardów złotych. Dodajmy – w sporej śli nie setki stron zawierających peł- chwalą ten pomysł tysiące zatrudnio- cie doszedłem do działem: „Zarejestrowałem się wczo- części zmarnowanych i nieprzekłada- ne kłamstw i nienawiści informacje nych urzędników. Jak pracują – pra- wniosku, że trzeba raj. Zapłaciłem sto złotych. Pracuję, jących się na warunki leczenia miesz- o „wrogach polskiego państwa”.Wśród wie każdy przekonał się na własnej go nieco zmienić. płacę na służbę zdrowia, ale muszę kańców naszego regionu. tych wrogów wymieniani są również skórze. Cóż zatem robi od jakiegoś Kazimierz Dajcie zatem pań- leczyć się prywatnie. Dowiedziałem Do dyskusji włączyli się szybko inni Ślązacy. Jeśli dodatkowo są to też czasu warszawska władza, świadoma Martyn stwo spokój Mar- się, że mam czekać na wizytę najkró- oczekujący na wizytę. Zaczęto narze- członkowie Ruchu Autonomii Śląska, całkowitej klęski tych nieszczęsnych sjanom, a w wolne cej pięćdziesiąt osiem dni. Nie mia- kać na śląską komunikację, oświatę, to spada na nas potok inwektyw, po- reform? Ano rządzi centralnie, zsyła- miejsce wprowadźcie słowo oznacza- łem wyjścia –zapłaciłem – i oto cud: pracę urzędników, słowem – w opinii mówień i zwyczajnych wyzwisk. Co jąc do województw swoich nominatów, jące starszych braci w wierze. Dla- dzisiaj zostanę przyjęty”. Wtedy to oczekujących – stoimy na skraju prze- możemy zrobić w tej sytuacji? Tylko którzy bezrefleksyjnie wykonują pole- czego wprowadziłem taką zmianę? usłyszałem z ust starszego pana tę paści. Niektórzy rozmówcy stwierdzili jedno – tłumaczyć, tłumaczyć, jesz- cenia centrali. Szczególnie wyraźnie Uświadomiłem sobie, że na nacjona- opinię o Niemcach i nacji żydowskiej. zdecydowanie, że już zrobiliśmy duży cze raz tłumaczyć. Pisać, mówić, że widzimy tę nieudolność rządu na Ślą- listycznych polskich forach może po- Ponieważ mam inne zdanie na ten te- krok naprzód. Przed popadnięciem nie chcemy oderwania Śląska od Pol- sku. Zarządzający kroczą od jednej jawić się taka informacja: „Rasiowski mat, usiłowałem przypomnieć, że ten w zupełne czarnowidztwo uratowało ski. Chcemy jedynie SAMORZĄDNO- klęski do drugiej, ponieważ ani tutejsi publicysta oskarża Niemców i Żydów bałagan, którego obaj jesteśmy ofia- mnie wezwanie do gabinetu. Zostałem ŚCI.W każdym obszarze funkcjonowa- nominaci, ani warszawscy zarządcy o niszczenie Polaków!”. Wyobrażacie rami, to wynik słynnej reformy służby zdiagnozowany, otrzymałem receptę. nia naszego sterowanego z Warszawy nie potrafią naprawić na Śląsku tego, sobie państwo tę awanturę? zdrowia, jaką przeprowadził w 1999 Leki podziałały, piszę ten felieton już państwa obserwujemy przykłady nieco wcześniej zepsuli i zniszczyli swoją roku rząd Jerzego Buzka. Następne jako rekonwalescent. udolności, niekompetencji albo zwy- rabunkową gospodarką. Nasze dzi- Zatem, gdy tytuł został już omówiony, warszawskie ekipy rządowe tak tę re- Opinia chorego emeryta o ludziach, czajnego złodziejstwa. Dziś już wiemy, siejsze problemy to nie wina działa- czas zdradzić, kto znalazł takie wyja- formę udoskonalały, że w rezultacie którzy niszczą Polskę, została jednak że nie udała się żadna z dumą ogła- nia jakichś tajemniczych obcych – jak śnienie problemów, z którymi boryka- ja – ubezpieczony –zapłaciłem sto zło- w mojej pamięci. Proszę państwa! Nie szanych i przeprowadzanych reform. to twierdził wysłuchany przeze mnie my się w naszym kraju. Był to starszy tych, a pan emeryt czekał na wizytę jest ona odosobniona. Wielu z moich Większość z nas narzeka na poziom emeryt. To efekt złych rządów cen- pan, jak sam wyjaśnił – emerytowa- u lekarza specjalisty półtora miesiąca. rozmówców, wielu piszących na róż- „zreformowanej” szkoły. Służba zdro- tralnej władzy. ny urzędnik państwowy. W ten spo- Niedawno zainteresowałem się tym, ile nych internetowych forach podziela wia kosztuje miliardy, a jak funkcjo- Dlatego, widząc nieudolność war- sób skomentował on moją odpowiedź pieniędzy na funkcjonowanie służby ten pogląd. Do internetowej wyszu- nuje – każdy z nas wie. Nie ma już szawskich elit, żądamy samorządności!

Miejsce Śląska na ekonomicznej arenie Polski Europejski wymiar kwoty wolnej od podatku „Ostatnia wojna Śląska” Wolność mierzona Zbliża się czas, transportowego E-30. Wbrew pozorom w którym Śląsk bitwa ta ma kapitalne znaczenie w re- przystąpi do ostat- lacji do naszego sąsiada – Niemiec – niej wojny. Z jednej który jak wiadomo, w ostatnich latach w funtach strony bój rozegra postawił na powrót do energetyki wę- się o ekonomicz- glowej, a oferty śląskich kopalń nie ist- ne podstawy bytu, nieją z powodu braku możliwości tanie- Wiele ostatnio poprzez system emerytalny. Gdyby taka Piotr z drugiej strony go transportu. jawia się informacji sytuacja miała u nas miejsce, w mo- o utrzymanie resz- w debacie publicz- mencie przechodzenia na emeryturę Chmielowski Bitwa nr 3. Energetyka

tek państwowego nej o tzw. kwocie 2.0 Źródło: CC BY_SA otrzymalibyśmy 100,200, niektórzy przemysłu w rękach rządu. Chodzi Wymuszenie na koncernach energe- wolnej od podatku. nawet 500 tysięcy, i moglibyśmy nimi tu o szeroko rozumiany przemysł tycznych operujących w Polsce długo- W zamierzeniu sys- dowolnie gospodarować. wydobywczy. terminowych kontraktów z kopalniami, temu finansowego, Niestety, dużą bolączką naszego opartych na giełdowej cenie surowca, Tomasz jest to kwota, któ- rozwiązania jest to, że w myśli inter- Najzabawniejsze, że bój o ten przemysł w celu prawidłowego długodystanso- Jarecki ra ma pozwolić naj- pretacji prawnej, pieniądze groma- nie rozegra się na terenie kopalń, ale wego planowania możliwości wydobyw- biedniejszym oby- dzone przez nas w ZUS nie są na- poszczególne bitwy będą odbywały się czych poszczególnych kopalń i spółek watelom na samodzielną egzystencję sze (co dobitnie przypomniał rodakom w całej Polsce. Przegranie choćby jed- węglowych w szerokim ujęciu społecz- – jednak jak wszyscy wiemy, kwota swego czasu na konferencji praso- nej potyczki niewątpliwie wyeliminuje nym: liczby zatrudnionych, przygoto- niespełna 3100 złotych to fundusz, wej ówczesny premier Donald Tusk). górnictwo węgla kamiennego z mapy wania i utrzymywania odpowiedniego jaki niektóre rodziny rocznie wyda- W związku z tym, jeżeli ktoś przez gospodarczej Polski. szkolnictwa górniczego, jak również ją na sam przysłowiowy chleb z ma- całe życie włoży do ZUS wcześniej O co chodzi? planowania szeroko rozumianej logi- słem. Tymczasem wzorce do godne- wspomniane pół miliona, po czym styki i wydobycia. go naśladowania istnieją – i wcale zdarzy mu się przejść na lepszy ze Bitwa nr 1. Kolej. nie musimy ich daleko szukać – wy- Ciekawe czy ze strony którego- światów po 3 miesiącach, jego strata O tani dostęp do infrastruktury kolejo- Bitwa nr 4. Indywidualne instalacje starczy spojrzeć na wybór, którego – a pałace rosną. grzewcze kolwiek z dotychczasowych lub wej, umożliwiającej tani i szybki dostęp dokonało już przeszło 2 miliony na- przyszłych premierów polscy Pytanie do rozważenia, na razie na naszego węgla do rynku wewnętrzne- Indywidualne instalacje grzewcze na szych rodaków – wystarczy spojrzeć emeryci mogliby liczyć na krok poziomie czysto akademickim: czy go w centralnej i północnej Polsce, jak węgiel u odbiorców indywidualnych sta- na Wielką Brytanię, gdzie kwota ta w stylu Davida Camerona? Polacy dojrzeli do możliwości gospo- również stworzenia warunków dostaw ją się zmorą polskich miast i wsi. Nale- w przeliczeniu na złotówki daje około darowania własnymi pieniędzmi? Czy do portów w Świnoujściu i w Gdańsku, ży zaoferować proekologiczne, dotowa- 30 tysięcy złotych. Mniej więcej tyle, gospodarka rynkowa”, cokolwiek by borykalibyśmy się z falą ludzi, którzy połączonych z utworzeniem zależnych ne instalacje, nie tylko na gaz i paliwa ile wynosi poziom wolny od opodat- to miało znaczyć), a system prawny straciliby swój fundusz emerytalny, od kopalń składów węglowych, umoż- alternatywne, ale przede wszystkim na kowania diet poselskich. mamy okazję obserwować oglądając a potem musieliby koczować pod mo- liwiających płynny zbyt dla odbiorców przetworzony węgiel (ekogroszek) i po- dowolny amerykański film. Jednym stem? Moim zdaniem nie. Jeżeli ktoś detalicznych, jak również masowych. chodne od węgla. Funkcjonujący na wyspach system słowem – prawie wszystko inaczej. przez całe życie miał czas na naukę Zwycięstwo w tych bitwach będzie diametralnie różni się od naszego Do niedawna podobny do naszego gospodarowania swoimi zasobami, to Bitwa nr 2. Odra możliwe tylko i wyłącznie wtedy, gdy w praktycznie każdej kwestii – głów- był brytyjski system emerytalny, jed- zwłaszcza na starość powinien umieć Użeglownienie rzeki Odry tak, aby wszyscy: posłowie, senatorowie, biz- ną religią jest anglikanizm, system nak ostatnio premier Cameron od- się nimi zająć. Tym bardziej, że nawet, usprawnić masowy transport węgla do nes, samorządy i obywatele Śląska finansowy to gospodarka wolnoryn- ważył się na bardzo odważny krok jeżeli straci je wszystkie – to zajmie mu Świnoujścia i dalej na północ, oraz do zjednoczą się w tej walce i uda się kowa (możecie być Państwo zdzi- stwierdzając, iż państwo w całości to dłużej, niż ZUS-owi, który potrzebu- Ostravy i dalej na południe, zgodnie przekonać do naszych racji więk- wieni, ale według naszej konstytu- oddawać będzie do dyspozycji se- je na to ledwie jedno zamówienie na z koncepcją europejskiego korytarza szość. cji w Polsce obowiązuje „społeczna niorom środki zgromadzone dla nich samochody służbowe. kwiecień 2015 r., Jaskółka Śląska Ô GŎDCE I NIY INO 11

Śląska powieść w odcinkach Śląska Saga część 24 Pierwszy oprzy- – Siadejcie chopy, to wŏs zawieza tomniał Karlik, pod chałpa, bo tak kŏzała grafowŏ Helga. który ciężko wstał Gramoląc się na bryczkę, Karlik tylko i lekko się chwie- do siebie zamruczał: jąc, zaproponował: – Jednak mōm dobro bratowo, choć ôstry gizd z nij tyż jest. Ale za baba bych – Ogłaszōm rozejm jōm niy chcioł, bo bych musioł przed niōm Marian z płotym, a reszta deptać bez przerwy na baczność jak re- Kulik gałek wyszczylōmy krut, beztoż już wola moja bardzij mam- jutro. lasiato Elza, ale przinajmnij przi ni sie Propozycja została zaakceptowana, moga legnōnć, kedy chca. tylko najpierw musieli Helmuta postawić Echa pałacowej libacji szybko wywie- na nogi, a potem go jeszcze trzymać pod trzały z głów Karlika i Ulfika i sprawnie ręce, żeby się nie przewrócił. Pomimo wzięli się za realizacje swoich uzgodnień. tego Helmut z pijackim zdziwieniem za- Najpierw Ulfik, który po parodniowym pytał: wyczekiwaniu, podczas którego był aż – A po co wy mje tak trzimiecie? Prze- nienaturalnie miły dla wszystkich, nagle ca to niy jŏ, ale wyście sōm ôżarci. przyszedł do domu z listem, z którego Widząc co się dzieje i aby nie przedłu- wynikało, że jest zaproszony do swojej żać bezsensownych monologów, jakie siostry – tej co to prowadzi pensjonat zaczął wygłaszać Helmut, Helga otwar- w górach Harzu – w bardzo pilnej spra- ła na oścież drzwi, przez które wszyscy wie. Udając wielce zaskoczonego tym trzej wypadli na korytarz i powoli się prze- pismem, przed całą rodziną umiejętnie mieszczając od ściany do ściany, dotarli utyskiwał, że musi pojechać i tak od nie- do sypialni. Drzwi pokoju przezornie zo- chcenia zaproponował córce, żeby mu stały wcześniej otwarte tak, że bez trudu towarzyszyła. ułożyli Helmuta na łóżku, a ten natych- – Bo mi sie bydzie mierzło, tak daleko miast zasnął. samymu rajzyrować – uzasadniał – A ty Helga sprawnie zdjęła Helmutowi buty, sie przinajmnij ôbejrzysz Czechy, kerych a potem przykryła go kołdrą i odwracając jeszcześ niy widziała. Źródło: kubaonline.pl się zapytała ze zdziwieniem: Erika nieświadoma planów, jakie – Takie cygara mógł dostać od Helmuta Honza. – Czamu ôn jest taki ôżarty, a wy ino w stosunku do niej snuje ojciec, zgodzi- podpici, tak jakby ôn pił z flaszki, a wy ła się z radością. Ulfik się zjawił po tygo- – Erika jak ptŏki, poleciała kajś do – Jak myślicie? Niy powinien żech iść rowerem na ryczce ze szmatką w ręce ino z małych keluszkōw? dniu, ale już bez Eriki. Na pytanie Emki: ciepłych krajōw, ale jakich, to niy wiym, na jakieś szkoły, a nŏjlepij na jakoś kre- kucał zgarbiony Ulfik i obydwoje naboż- Karlik chwilę odczekał i drapiąc się – I co żeś załatwił? – tajemniczo się a ujka Hōnzy sie tyż nie pytej, bo ci niy igschulle tak jak wy fater, po skonczyniu nie wpatrywali się w rower. w głowę odrzekł: uśmiechnął i odparł: powiy. keryj byda mioł fach w rynce, a uczyć się Po chwili Ulfik wstał, milcząco przywi- – Pili my wszyscy jednako, ale Hel- – Już jest tam dobrze schowanŏ, Przez pierwsze dwa tygodnie Jorguś tyż byda mōg jeszcze dalij, tak jak ujek tał się z Karlikiem, a potem razem całą mut mioł głowa prōznŏ bez trosk, a my a Martina mi przyrzekła, że nŏjprzōd to chodził struty, jakby się gwoźdi najadł, Helmut, żeby potym zostać np. haupt- czwórką podziwiali czarno-żółte opony, ôba mōmy w gowie klin ze zgorszyniym jij wybije z gowy złe zolyty, a potym jōm do tego stopnia, że Karlik spamiętał go manem. niklowane felgi, szprychy i linkera z wy- i bestoż nŏs gorzołka tak gibko niy se- tak wyszkoli, że bydzie dużo mōndrzej- ostrym słowem: Po tym tak zaskakującym oświad- godnie wyprofilowanymi ramionami, na blykła. szŏ i łebskŏ niż była. – Wyglōndŏsz tak choćbyś zarŏz czeniu Karlik tylko znacząco popatrzył których pęczniał dzwonek z wzorzystym Gdy wyszli, Ulfik zawołał do Karlika: Jorguś, który już przez parę dni nie chcioł do studnie skoczyć. Ôżer sie abo na Elzę i żeby się nie zdradzić przed sy- czołem i baniasta lampa z dynamem. Zic – Doczkej ino, zakurzymy po jednyj ka- widział Eriki, tak jakby od niechcenia za- ić kaj na muzyka, ale niy łaź mi tak po nem, sztucznie wzdychając, jakby to był był z jasnobrązowej skóry, wsparty na raibskiej cygarze, co mi Helmut doł na pytał ojca: placu, bo mi robota nic niy idzie skuli dla niego wielki problem odparł: dwóch solidnych fedrach zdolnych wy- koniec. – Fater niy widzieliście Eriki, bo mōm ciebie. – Jutro pōda do Helmuta, to z nim trzymać każdy ciężar. Z tyłu za zicem Ale za bardzo nie zdążyli, bo podje- z niōm coś pilnego do ôbgŏdaniŏ? Karlik Ale jak to ze wszystkimi problemami pogŏdōm ô tym coś pedzioł. pakychalter na niespodziewany bagaż, chała do nich bryczka, z której wychy- umiejętnie kryjąc uśmiech przed synem, bywa, tak i na te najlepszym lekarstwem Po dwóch miesiącach Jorguś napisał pyndale musowo z pomarańczowymi lił się woźnica i wskazując na siedzenia popatrzył w niebo, na którym akurat szy- był czas. pierwszy list do domu ze szkoły kadetów szkiełkami, a reszta roweru była koloru powiedział: bowało stado gołębi i wskazując na go- Którejś niedzieli przy obiedzie Jorguś w Królewcu. wiśniowego z dwoma modrymi ciynkimi łębie powiedział: niespodziewanie zapytał rodziców: Mogłoby się wydawać, że problemy piskami na szusblechach. zostały wyciszone i wszystko wróci do Nie tylko dla potomków Szymona Wesprzij proślōnsko akcyjo społecznościowo! normy, ale jak to bywa w życiu problemy Sznita, ale dla większości ówczesnych chodzą trójkami, zbliżał się tragiczny rok ludzi, to cudo komunikacyjne było czymś 1914 i nad wszystkim nadciągała wielka nadzwyczajnym. W sposób trudny do po- burza, po której już nic nie miało być takie jęcia pojedynczy człowiek za pomocą jak przedtem. prostego mechanizmu mógł bez trudu Facebook tyż pō naszymu? Przez pierwsze dni od przyjazdu osiągać szybkości będące dotychczas z Czech Ulfik bardzo rzadko wycho- tylko w sferze marzeń. dził z domu, co w jego przypadku było Prawie każdy z nich słyszał i więk- Ôd pŏru tydni nienormalne, do tego stopnia, że Karlik szość już widziała te pojazdy na ma- ślōnskŏ gŏdka je zaniepokojony dziwnym zachowaniem lunkach i obrazkach, ale jeszcze nikt już w menu telefō- szwagra którejś niedzieli po mszy nie- w najbliższej okolicy nie miał okazji do nu. Tōż i aktywne spodziewanie zaszedł do niego i jesz- tak bliskiego, wręcz bezpośredniego, dziōłŏcze na rzecz cze dobrze nie przekroczył progu domu, kontaktu z czymś tak osobliwym. naszyj gŏdki z roz- a tu nagle drzwi się tylko uchyliły i wyro- Ulfik nigdy nikomu się nie przyznał, tōmajtych feraj- sła przed nim zmieszana Emka. Karlik w jaki sposób nabył tego żelaznego ru- Rafał nōw pedzieli, co wyczuwając w zachowaniu siostry coś maka, jak pieszczotliwie nazywał swój Adamus prziszōł już czas, nadzwyczajnego zapytał: rower, chociaż ci, którzy u niego bywali, coby jynzyk ślōn- - Co tak stoisz, chobyś mje piyrszy rŏz od razu zauważyli brak poroży, którymi ski bōł tyż dostympny do wyboru widziała abo jakigo dziada przed sobōm była obwieszona cała chałupa, a które w nŏjwielgszym serwisie społecz- miała? tajemniczo zniknęły po jego wyjeździe nościowym na świecie. Na Facebo- Emka tylko kwaśno się uśmiechnęła do Czech. Emka wielokrotnie go naga- oku. Coby to złōnaczyć, trza posłać Eli slōnsko gŏdka niy zasługuje, coby w nij szkryflać na i ruchem ręki zaprosiła brata do ośrodka. bywała: do administracyji Facebooka 10-20 facebooku? - Pōć, bo jŏ już z tym mojim Honzōm - Za coś ty te pierōńskie koło kupił? tys. wiadōmości z prośbōm ô ślōn- niy umia wytrzymać. Po cołkich dniach Przeca ône musiało kosztować wiycyj niż skojynzyczne menu we tym portalu. wyłōnczōł aże cōłkym pōmiyniōł wy- skōw do Facebooka, to niy dŏwŏ to ino siedzi w izbie, kaj cołkim czasym twoich piyć abo sześć geldakōw? Złōnaczōnŏ ôstała na Facebooku glōnd serwisu, toż i aplikacyjŏ-nŏkłŏd- gwarancyji, że administracyjŏ tego pucuje, a potym oubachtuje tyn swōj Co on zawsze śmiejąc się jednakowo grupa „Facebook po śląsku – wyślij- ka trza bōło tyż pōmiyniać. Ale takich serwisu ta nasza prośba spełni. farrat, kery i tak sie już miechto choby komentował: my 20 tysięcy wniosków!” a tyż zajta możliwości już niy bōło. Bez to te, co A jak już spełni to musi ôbrać ze- żdżadełko. - To bōło moje wiano, kere mi zapo- «Śląski FB», kaj idzie znŏjś akuratnŏ pozałōnczali ślōnskigo Facebooka, spōł, kery zajmie sie tumaczyniym Karlik przez chwilę bacznie ją obser- mnieli dać ôjcowie, a przeca wiysz, jacy insztrukcyjŏ, jak posłać prośba do musieli go ôdinsztalować, bo niy mo- cōłkij zajty na nasza gŏdka. Terŏz- wował, a potem zapytał: ôni byli możni. administracyji portalu. gli używać wŏżnych fōnkcyjōw. Terŏzki ki niy bydzie to ciynżke bo dużo - Jaki farrat? Emka, czyś ty przipad- Po takiej odpowiedzi Emka od razu bydzie jednak inakszyj. Tak jak przy słownictwa, kere tam idzie użyć, kiym szaleju sie niy napiła i terŏz za- wpadała w złość. Trza pedzieć, co to niy piyrszy rŏz jak menu telefōnu Samsung, ślōnskŏjyn- już powstało kej bōło tumaczōne czynŏsz widzieć rzeczy, kerych niy ma? - Co ty myślisz, że jŏ niy pamiytōm, może być Facebook po ślōnsku. Dyć zycznŏ tajla Facebooka niy mŏ być ino menu mobilniŏka. Niy trza dyć wy- Emka bez słowa otwarła drzwi na coś ty mioł, jak jŏ sie ciebie brała? Po- już pŏra lŏt do zadku cosik takigo bōło. nŏkłŏdkōm, ale pōłnoprŏwnōm tajlōm warzać ôdymkniyntych dźwiyrzy. Ale oścież i Karlik zrobił krok do przodu, sztopowane fuzekle, stare galŏty bez Toć, że bōła to wtynczŏs ôsobno apli- cōłkigo serwisu. I cuzamyn z cōłkim nŏjwŏżniyjsze coby kŏżdy Ślōnzŏk, a potem stanął jak wryty. bizōw, ancug z wybodzōnymi rykŏwa- kacyjŏ, jak to padajōm „nŏkłŏdka”, po serwisym bydzie sie zmiyniać wtyn- kery używŏ Facebooka, posłōł ta Na środku dużej kuchni stał rower, któ- mi i ôberwanymi kneflami, szczewiki na zainsztalowaniu keryj Facebook po- czŏs, jak we portalu pokŏżōm sie prośba, ô keryj je na wiyrchu pisa- rego każda część, wypucowana do gra- zetartych krōmflekach, a na głowie hut kazywōł wszyjske miana fōnkcyjōw po nowe fōnkcyje abo możliwości. ne. Dyć ino wtynczŏs jak my wszyj- nic możliwości, przeraźliwie błyszczała z klapnientym deklym. Jak chaderlok ślōnsku. Ale portal sie zmiyniōł, jedne Kej nowy, ślōnski Facebook by- scy robiymy cosik cuzamyn, to sie odbitym światłem słonecznym, wpadają- wyglōndoł, a terŏz bydzie mi tu fafloł ô fōnkcyje dodŏwōł, inksze wyciepowōł, dzie dostympny? Nawet jak gibko z nami tak wielge gyszefty jak Fa- cym przez okno do izby, w której na łóżku możnych ôjcach, cygōn jedyn. cosik na swojij zajcie załōnczōł, cosik by sie dało posłać te 20 tys. wnio- cebook liczōm. obok roweru siedziała Hyjdelka, a przed Cdn. 12 REKLAMA kwiecień 2015 r., Jaskółka Śląska

Poszerzmy spojrzenie na Śląsk Autorka powieści „Dyskretny urok Śląska” czeska pisarka Eva Tvrdá pochodzi z Opawy, studiowała na Wydziale Pedagogicznym Uniwersytetu Ostrawskiego, następnie uczyła w szkole podstawowej w Beneszowie Dol- nym (Dolní Benešov). Od kilku lat skupia się przede wszystkim na pracy pisarskiej. Jest zamężna, ma dwóch synów, mieszka w Szylerzowicach (Šilheřovice) niedaleko Ostrawy. Debiutowała w 1996 roku nowelą Dal (Dálka); powszechną uwagę zwróciła jej książka Dziedzictwo (Dědictví) z 2005 roku, która jest au- torską próbą ukazania historii Kraiku Hulczyńskiego poprzez dzieje zwyczajnych ludzi. Publikacja stała się bestsellerem, jej wydania były wznawiane w 2007 i 2010 r. Dziedzictwo oraz kolejne książki o po- dobnej tematyce: Czereśniową aleją (Třešňovou alejí, 2008) i Okna do pokoju (Okna do pokoje, 2010) tworzą Śląską trylogię. Skupia się ona przede wszystkim na losach ludzi żyjących w Kraiku Hulczyńskim od lat 30. XX wieku aż po czasy najnowsze. Wiele opowiadań składających się na trylogię pokazuje żeński punkt widzenia oraz przeżycia kobiet, które musiały same sobie radzić w trudnych sytuacjach. Eva Tvrdá zwra- ca też uwagę na problemy tożsamości lokalnej na śląskim pograniczu oraz na kwestie ważne dla jej budowania (język, religię, pracę, własność prywatną). Ważną i wyjątkową pod względem formalnym książką jest Dyskretny urok Śląska (Nenápadný půvab Slezska) poświęcony dziejom niewielkiej części regionu – gminie Rohov. „Dyskretny urok Śląska” otwiera śląską trylogię autorki, która przenosi nas kilkanaście kilometrów na południowy zachód od Raciborza, do Rohova w Kraiku Hulczyńskim, na Śląsku Opawskim. Opowieść snuta od „milionów lat przed naszą erą” po czasy współczesne złożona jest z mi- krohistorii, obrazków literackich, urywków z kroniki gminy oraz z licznych fotografii. „Dyskretny urok Śląska” przypomina, że patrzenie na Śląsk jedynie z perspektywy polsko- niemieckiej mocno zawęża kulturowe bogactwo regionu. Tvrdá dzięki sięgnięciu po różne środki wy- razu pokazuje skomplikowaną materię życia na pograniczu, nie zapomina jednak o przemianach wynikających z postępu cywilizacyjnego czy przekształceń ustrojowych, szkicując tym samym pełny portret jednej ze śląskich krain. Przeplatając kronikę miejscowości z opowiadaniami pokazuje losy mieszkańców pogranicza trwających w swojej małej ojczyźnie pomimo przetaczającej się nad ich głowami wielkiej polityki i historii. Autorka nie ogranicza się jedynie do tematyki śląskiej. W 2008 r. ukazał się zbiór krótkich opo- wiadań dotyczących współczesności, ocierających się o czarną groteskę – Grane opowieści (Hravé příběchy, 2008). W 2011 r. autorka wydała książkę Viva la Revolución? dotyczącą rewolucji na Ku- bie, a w roku 2013 Anioły, tabelki i sny (Andělé, tabulky a sny), zbiór opowiadań z początku XXI wieku. Swoje książki przed wydaniem prezentuje na łamach czasopisma „Zrcadlo Hlučinska” oraz w audycjach radiowych. Na podstawie dwóch książek: Dziedzictwa i Viva la Revolucion? nakrę- cono filmy dokumentalne. Red.