Zał ącznik Nr 1a do Uchwały NR LIV/662/2018 z dnia 11 wrze śnia 2018 Rady Miejskiej w Wieliczce

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY WIELICZKA

cz ęść I

„Stan istniej ący i uwarunkowania rozwoju gminy i miasta Wieliczka”

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

SPIS TRE ŚCI

1.WPROWADZENIE ...... 5 1.1. PODSTAWA I CEL OPRACOWANIA STUDIUM ...... 5 1.2. KONSTRUKCJA I METODA OPRACOWANIA ...... 7 2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA MIASTA I GMINY WIELICZKA ...... 10 2.1. PODSTAWOWE DANE O MIEŚCIE ...... 10 2.2. POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE ...... 10 2.3. HISTORIA I UKŁAD PRZESTRZENNY ...... 11 2.4. NAJWAŻNIEJSZE CELE POLITYKI PRZESTRZENNEJ ...... 13 3. OCENA UWARUNKOWA Ń ROZWOJU MIASTA I GMINY WIELICZKA ...... 15 3.1. PRZESTRZENNE MOŻLIWOŚCI ROZWOJU MIASTA I GMINY WIELICZKA ...... 15 3.2. STAN I FUNKCJONOWANIE SRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ...... 18 3.2.1. RZEŹBA TERENU, FORMY GEOMORFOLOGICZNE ...... 18 3.2.2. WARUNKI GEOLOGICZNE ...... 19 3.2.3. ZAGROŻENIE OSUWISKAMI ...... 22 3.2.4. GOSPODARKA WODNA ...... 23 3.2.5. ZAGROŻENIE POWODZIOWE I OCHRONA PRZECIWPOWODZIOWA ...... 28 3.2.6. ZASOBY ZŁÓŻ KOPALIN ...... 30 3.2.7. WPŁYW KOPALNI SOLI WIELICZKA NA STAN ŚRODOWISKA ...... 34 3.2.8. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE ...... 36 3.2.9. OCHRONA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ...... 41 3.2.10. GLEBY ...... 43 3.2.11. GOSPODARKA ROLNA ...... 45 3.2.12. KLIMAT ...... 50 3.2.13. STAN ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA ...... 51 3.2.14. KLIMAT AKUSTYCZNY ...... 53 3.2.15. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE NIEJONIZUJĄCE ...... 54 3.3. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA ...... 55 3.3.1. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA – STAN ISTNIEJĄCY ...... 55 3.3.1.1. DYNAMIKA ZMIAN LICZBY LUDNO ŚCI ...... 55 3.3.1.2. MIGRACJE I SALDO MIGRACJI ...... 58 3.3.1.3. ROZMIESZCZENIE LUDNO ŚCI I G ĘSTO ŚĆ ZALUDNIENIA ...... 61 3.3.1.4. RUCH NATRURALNY LUDNO ŚCI ...... 63 3.3.1.5. STRUKTURA LUDNO ŚCI GMINY POD WZGL ĘDEM PŁCI I WIEKU ...... 65 3.3.1.6. LUDNO ŚĆ WEDŁUG EKONOMICZNYCH GRUP WIEKU. WSKA ŹNIKI OBCI ĄŻ ENIA DEMOGRAFICZNEGO ...... 72 3.3.2. RYNEK PRACY ...... 76 3.3.2.1. STRUKTURA ZATRUDNIENIA ...... 76 3.3.2.2. BEZROBOCIE ...... 79 3.4. STAN PRAWNY GRUNTÓW ...... 89 3.5. ISTNIEJĄCA STRUKTURA FUNKCJONALNO PRZESTRZENNA ...... 92 3.5.1. ZABUDOWA MIESZKANIOWA ...... 92 3.5.2. USŁUGI ...... 95 3.5.2.1.ZDROWIE ...... 95 3.5.2.2.O ŚWIATA ...... 96

2 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

3.5.2.3.KULTURA ...... 97 3.5.2.4.WYPOCZYNEK I SPORT ...... 98 3.5.2.5.TURYSTYKA ...... 100 3.5.2.6.ADMINISTRACJA ...... 101 3.5.3. HANDEL I INNE USŁUGI ...... 102 3.5.4. ZIELEŃ ...... 103 3.5.5. INNE ...... 103 3.6. STAN ISTNIEJĄCY I UWARUNKOWANIA ROZWOJU INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ ...... 104 3.6.1. KOMUNIKACJA ...... 104 3.6.1.1. CHARAKTERYSTYKA OBECNEGO UKŁADU KOMUNIKACJI ...... 104 3.6.1.1.1. SYSTEM TRANSPORTOWY ...... 104 3.6.1.1.2. UKŁAD DROGOWY GMINY ...... 105 3.6.1.1.3. UKŁAD KOLEJOWY ...... 106 3.6.1.1.4. UKŁAD PARKINGOWY W CENTRUM WIELICZKI ...... 107 3.6.1.1.5. UKŁAD AUTOBUSOWY ...... 107 3.6.1.1.6. UKŁAD DRÓG ROWEROWYCH ...... 108 3.6.1.2. UWARUNKOWANIA UKŁADU KOMUNIKACJI ...... 108 3.6.1.2.1. ZAŁO ŻENIA SYSTEMOWE ...... 108 3.6.1.2.2. UKŁAD DROGOWY ...... 109 3.6.1.2.3. UKŁAD PARKINGOWY W CENTRUM WIELICZKI, W ĘZŁY INTEGRACYJNE ...... 111 3.6.1.2.4. UKŁAD KOLEJOWY ...... 112 3.6.1.2.5. UKŁAD AUTOBUSOWY ...... 112 3.6.1.2.6. UKŁAD DRÓG ROWEROWYCH ...... 113 3.6.1.3. CHARAKTERYSTYKA OBECNEGO UKŁADU KOMUNIKACYJNEGO ...... 115 3.6.1.3.1. UKŁAD PARKINGOWY W CENTRUM WIELICZKI ...... 115 3.6.1.3.2. BILANS POTRZEB PARKINGOWYCH W CENTRUM WIELICZKI ...... 118 3.6.1.3.3. ANALIZA STOPNIA WYKORZYSTANIA NAT ĘŻ EŃ KRYTYCZNYCH NA SIECI DROGOWEJ W STANIE ISTNIEJ ĄCYM I PROGNOZIE ...... 120 3.6.1.3.3.1. PROGNOZA PRZY STABILIZACJI LICZBY LUDNOŚCI ...... 120 3.6.1.3.3.2. KONSEKWENCJE ROZWOJU LUDNOŚCIOWEGO W PÓŁNOCNEJ CZĘŚCI GMINY ...... 123 3.6.1.3.4. OCENA SPRAWNO ŚCI WYBRANYCH SKRZY ŻOWA Ń W CENTRUM WIELICZKI ...... 125 3.6.2. GOSPODARKA WODNO – ŚCIEKOWA ...... 128 3.6.2.1. ZAOPATRZENIE W WOD Ę ...... 128 3.6.2.2. ODPROWADZANIE ŚCIEKÓW ...... 130 3.6.2.3. PODSTAWOWE UWARUNKOWANIA Z ZAKRESU GOSPODARKI WODNO - ŚCIEKOWEJ ...... 131 3.6.3. ELEKTROENERGETYKA ...... 132 3.6.3.1. UWARUNKOWANIA ...... 133 3 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

3.6.4. GAZOWNICTWO ...... 134 3.6.4.1. UWARUNKOWANIA ...... 135 3.6.5. CIEPŁOWNICTWO ...... 136 3.6.5.1. UWARUNKOWANIA ...... 136 3.6.6. TELEKOMUNIKACJA ...... 136 3.6.6.1. UWARUNKOWANIA ...... 137 3.7. STAN I FUNKCJONOWANIE ŚRODOWISKA KULTUROWEGO ...... 138 4. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO I OBOWI ĄZUJ ĄCEGO MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY WIELICZKA ...... 140 5. POTRZEBY I MOZLIWOSCI ROZWOJU GMIMY………………………………… 145 5.1. ANALIZY EKONOMICZNE…………………………………………...………… 145 5.1.1. STRUKTURA DZIAŁALNO ŚCI GOSPODARCZEJ………………..…… 145 5.1.2. RYNEK PRACY………………………………..…………………………… 149 5.1.3. BEZROBOCIE NA TERENIE GMINY ………………………..………… 150 5.1.4. DOCHODY I WYDATKI GMINY W LATACH 2011 – 2015 ………..… 151 5.2. ANALIZY ŚRODOWISKOWE………….……...…………..…………………… 153 5.3. ANALIZY SPOŁECZNE……………………………………..………………….. 159 5.4. PROGNOZA ROZWOJU DEMOGRAFICZNEGO……...……………………. 161 5.5. MO ŻLIWO ŚCI FINANSOWANIA PRZEZ GMIN Ę WYKONANIA SIECI KOMUNIKACYJNEJ I INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ, A TAK ŻE INFRASTRUKTURY SPOŁECZNEJ, SŁU ŻĄ CYCH REALIZACJI ZADA Ń WŁASNYCH GMINY ………………………………………………………………… 166 5.5.1. WPROWADZENIE ……………………………………………………...… 166 5.5.1.1. CZYNNIKI MAKROEKONOMICZNE MAJ ĄCE WPŁYW NA GOSPODARK Ę BUD ŻETOW Ą I FINANSE GMINY …………………...…… 166 5.5.1.2. RYZYKA FUNKCJONOWANIA JST ………………………………... 170 5.5.2. ZESTAWIENIE DOCHODÓW GMINY W LATACH 2011 – 2015…...... 172 5.5.3. ZESTAWIENIE WYDATKÓW GMINY W LATACH 2011 – 2015….….. 178 5.5.4. ZESTAWIENIE RELACJI MI ĘDZY DOCHODAMI I WYDATKAMI GMINY W LATACH 2011 – 2015…………………….…………………………………… 182 5.5.4.1. WOLNE ŚRODKI OPERACYJNE…………….……………………...183 5.6.BILANS TERENÓW PRZEZNACZONYCH POD ZABUDOW Ę………………………….…………………………………………… .. 184 Spis tabel: ...... 189 Spis rysunków: ...... 190 Spis schematów: ...... 191 Spis literatury: ...... 191

4 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

1.WPROWADZENIE

1.1. PODSTAWA I CEL OPRACOWANIA STUDIUM

Niniejsze Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka, opracowano zgodnie z wymogami ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. nr 80, poz. 717 z pó źniejszymi zmianami). Rada Miejska w Wieliczce podj ęła w dniu 29 wrze śnia 2005 roku Uchwał ę Nr XLV/ 337/2005, w sprawie sporz ądzenia studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i miasta Wieliczka. Zasi ęg opracowania Studium obejmuje obszar gminy Wieliczka w jej aktualnych granicach administracyjnych. Studium stanowi podstawowy dokument koordynacji działań samorz ądu lokalnego, uwzgl ędniaj ący potrzeby społeczno ści oraz spełniaj ący wymogi zgodno ści z prawem. Jest to dokument planistyczny zawieraj ący długofalowe zamierzenia, okre ślaj ący kierunki przestrzennych przemian, jak równie ż przekształce ń układu komunikacyjnego i infrastruktury technicznej na obszarze całej gminy. Post ępuj ący rozwój gminy i miasta Wieliczka a tak że znacz ące zainteresowanie inwestorów terenami znajduj ącymi si ę w granicach gminy, spowodowały konieczno ść ustalenia takich kierunków rozwoju gminy, które pozwol ą uzyska ć oczekiwane wysokie standardy życia, przy uwzgl ędnieniu stanu ładu przestrzennego i zasad jego ochrony oraz zrównowa żonego rozwoju. Potrzeba opracowania studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i miasta Wieliczka wynika zarówno z przesłanek formalnych, merytorycznych jak i oczekiwa ń mieszka ńców wnioskuj ących o nowe tereny budowlane. Podstaw ę do opracowania studium stanowiły: • Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 27 marca 2003r. (Dz. U. nr 80 z 2003r. poz. 717 wraz z pó źniejszymi zmianami),

5 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

• Rozporz ądzenie Ministra Infrastruktury z 28 kwietnia 2004r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (Dz. U. nr 118 z 2004r. poz. 1233), • Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego uchwalony przez Sejmik Województwa Małopolskiego Uchwał ą Nr XV/174/03 z dnia 22 grudnia 2003r., • Plan Rozwoju Lokalnego Miasta i Gminy Wieliczka na lata 2004 – 2013 - przyj ęty przez Rad ę Miejsk ą w Wieliczce Uchwał ą Nr XXXIV/252/2004 z dnia 22 grudnia 2004 r., • Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Wieliczka - przyj ęty przez Rad ę Miejsk ą w Wieliczce uchwałami z dnia 29 wrze śnia 2005 roku (4 plany obejmuj ące tereny obszaru miasta i gminy), • Program Gospodarczy w Zakresie Rozwoju i Modernizacji Infrastruktury Gminy i Miasta Wieliczka na lata 2002 –2006 - przyj ęty przez Rad ę Miejsk ą w Wieliczce uchwał ą nr XXXVIII/454/2002 z dnia 26 marca 2002 r., • Projekt Strategii Rozwoju Turystyki Miasta i Gminy Wieliczka na lata 2005 – 2013,

• Plan Gospodarki Odpadami dla Miasta i Gminy Wieliczka - przyj ęty przez Rad ę Miejsk ą w Wieliczce uchwał ą z dnia 22 grudnia 2004 r., • Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Wieliczka - przyj ęty przez Rad ę Miejsk ą w Wieliczce uchwał ą z dnia 22 grudnia 2004 r., • Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2005 roku, • Projekt Koncepcji Programowo – Przestrzennej Rewitalizacji Zieleni Miejskiej na terenie Miasta Wieliczka, • Zało żenia do Planu Zaopatrzenia Gminy Wieliczka w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe, • aktualne zamierzenia polityki społeczno - gospodarczej w zakresie przekształcania zainwestowania terenu gminy i miasta Wieliczka, • działania administracyjne dotycz ące mi ędzy innymi wydawania decyzji o warunkach zabudowy, pozwole ń na budow ę, itp., • wnioski zło żone w wyniku zawiadomienia wła ściwych instytucji i organów o przyst ąpieniu do sporz ądzania studium,

6 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

• wnioski zło żone przez instytucje i osoby fizyczne w wyniku ogłoszenia o przyst ąpieniu do sporz ądzania studium.

1.2. KONSTRUKCJA I METODA OPRACOWANIA

Dokument studium składa si ę z dwóch cz ęś ci: - cz ęść pierwsza –pt. „Stan istniej ący i uwarunkowania rozwoju gminy i miasta Wieliczka” - cz ęść druga – pt. „Kierunki rozwoju zagospodarowania przestrzennego gminy i miasta Wieliczka” . Cz ęść pierwsza zawiera uwarunkowania, uznane za istotne, które nale ży uwzgl ędni ć w polityce przestrzennej gminy i miasta Wieliczka. W uwarunkowaniach uwzgl ędnia si ę prócz cech fizjograficznych obszaru, stanu środowiska, zainwestowania terenu, obowi ązuj ące rozstrzygni ęcia władz gminy i miasta oraz ponadlokalne zadania publiczne. Na cz ęść pierwsz ą składaj ą si ę: - rozdział pierwszy – pt. „Wprowadzenie”, zawieraj ący opis podstawy i celu oraz konstrukcji i metody opracowania, - rozdział drugi – pt. „Ogólna charakterystyka miasta i gminy Wieliczka”, opisuj ący podstawowe dane, poło żenie geograficzne, historie i układ przestrzenny oraz najwa żniejsze cele polityki przestrzennej , - rozdział trzeci – pt. „Ocena uwarunkowa ń rozwoju gminy i miasta Wieliczka”, zawiera opis przestrzennych mo żliwo ści rozwoju, stanu funkcjonalnego środowiska przyrodniczego, sytuacji demograficznej, stanu prawnego gruntów, istniej ącej struktury funkcjonalno przestrzennej, stanu istniej ącego i uwarunkowa ń rozwoju infrastruktury technicznej, stanu i funkcjonowania środowiska kulturowego, - rozdział czwarty – pt. „Uwarunkowania wynikaj ące z planu zagospodarowania województwa i obowi ązuj ącego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Wieliczka”.

7 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Cz ęść druga zawiera cele polityki przestrzennej i sposób ich realizacji. Na cz ęść drug ą składaj ą si ę: - rozdział pierwszy – pt. „Ponadlokalne funkcje miasta i Gminy Wieliczka”, - rozdział drugi – pt. „Główne kierunki rozwoju struktury przestrzennej miasta i Gminy Wieliczka”, - rozdział trzeci – pt. „ Kierunki zagospodarowania przestrzennego dla poszczególnych obszarów”, - rozdział czwarty - pt. „Prognozy demograficzne”, - rozdział pi ąty - pt. „Rozwój podstawowych funkcji miasta i gminy Wieliczka”, - rozdział szósty – pt. „Zasady ochrony lokalnych zasobów środowiska przyrodniczego”, - rozdział siódmy – pt. „Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej”, - rozdział ósmy – pt. „Kierunki rozwoju komunikacji”, - rozdział dziewi ąty – pt. „Kierunki rozwoju infrastruktury technicznej”, - rozdział dziesi ąty – pt. „Obszary wymagaj ące przekształce ń, rehabilitacji lub rekultywacji”, - rozdział jedenasty – pt. „Obszary, dla których sporz ądzenie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego jest obowi ązkowe i dla których zamierza si ę sporz ądzi ć miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego ze wzgl ędu na uwarunkowania lokalne”, - rozdział dwunasty – pt. „Uzasadnienie przyj ętych rozwi ąza ń”, - rozdział trzynasty – pt. „Synteza ustale ń studium”.

Gmina podzielona została, w dokumencie Studium, na cztery obszary stanowi ące przedmiot opracowania. Podział na obszary nawi ązuje do obowi ązuj ącego Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Wieliczka, przyj ętego przez Rad ę Miejsk ą w Wieliczce uchwałami z dnia 29 wrze śnia 2005 roku. Są to obszary: - Obszar A – miasto Wieliczka w granicach administracyjnych, - Obszar B: - od str. zachodniej i północno – zachodniej granice obszaru stanowi ą granice miasta Wieliczka a nast ępnie granice gminy ( od strony Krakowa),

8 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

- od str. północnej granic ę obszaru stanowi północna strona torów kolejowych linii Kraków – Rzeszów, - od str. wschodniej granic ę obszaru stanowi ą granice gminy Wieliczka ( z gminami Biskupice i Niepołomice), - od str. południowej granica przebiega korytem rzeki Wilgi ( w obszarach Golkowic, Podstolic Sygneczowa, Ko źmic Wielkich i Ko źmic Małych), nast ępnie granic ą Pawlikowic i Raciborska, odcinkiem granicy Pawlikowic z Mietniowem a nast ępnie granicami pomi ędzy wsiami Chor ągwica – Mietniów i Choragwica – Lednica Górna(od granic gminy), - Obszar C: - od str. północnej granica przebiega wzdłu ż rzeki Wilgi a nast ępnie granicami wsi (wg okre ślonego wy żej przebiegu dla obszaru B), - od strony wschodniej granicami gminy Wieliczka ( z gmin ą Świ ątniki Górne i gmin ą Siepraw), - od str. południowej granicami gminy Wieliczka (z gmin ą Dobczyce i gmin ą Gdów), - od str. zachodniej granica gminy Wieliczka ( z gmin ą Biskupice), - Obszar D: - od str. północnej ograniczony jest rzek ą Wisł ą, - od str. zachodniej granic ą gminy Wieliczka ( z Krakowem) - od str. wschodniej granic ą gminy Wieliczka ( z gmin ą Niepołomice), - od str. południowej granica przebiega południowa stron ą terenów kolejowych Kraków- Rzeszów ),

Integraln ą cz ęś ci ą Studium s ą nast ępuj ące rysunki: 1) rys. 1. „Przeznaczenie i zagospodarowanie terenu – stan istniej ący”, w skali 1:10.000, 2) rys. 2. „Dziedzictwo kulturowe – uwarunkowania”, w skali 1:10.000, 3) rys.3. „ Środowisko przyrodnicze – uwarunkowania”, w skali 1:10.000, 4) rys. 4. „Układ komunikacyjny – uwarunkowania”, w skali 1:10.000, 5) rys. 5. „Infrastruktura techniczna – uwarunkowania”, w skali 1:10.000, 6) rys. 6. „Dziedzictwo kulturowe – kierunki”, w skali 1:10.000,

9 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

7) rys.7. „ Środowisko przyrodnicze – kierunki”, w skali 1:10.000, 8) rys.8. „Kierunki rozwoju komunikacji”, w skali 1:10.000, 9) rys. 9. „Kierunki rozwoju infrastruktury technicznej” 10) rys. 10. „Kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy. Projektowana struktura funkcjonalno – przestrzenna”, w skali 1:10.000.

2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA MIASTA I GMINY WIELICZKA

2.1. PODSTAWOWE DANE O GMINIE

Gmina Wieliczka o powierzchni 100,1 km 2, jest najwi ększą gmin ą powiatu wielickiego. Zamieszkuje j ą 47.303 mieszka ńców (stan na 13.06.2006r). Miasto Wieliczka pełni funkcj ę głównego miasta powiatu, a powierzchnia miasta wynosi 13,4 km 2. Pod wzgl ędem administracyjnym gmin ę tworzy 29 sołectw: Brzegi, Byszyce, Chor ągwica, Czarnochowice, Dobranowice, Golkowice, Gorzków, Grabie, Grabówki, Grajów, Jankówka, Janowice, Kokotów, Ko źmice Małe, Ko źmice Wielkie, Lednica Górna, Mała Wie ś, Mietniów, Pawlikowice, Podstolice, Raciborsko, Ro żnowa, Siercza, Strumiany, Sułków, Sygneczów, Śledziejowice, W ęgrzce Wielkie, Zabawa oraz miasto Wieliczka. Gmina ma charakter miejsko – wiejski. Struktura powierzchni pokazuje, że ponad 73% ogólnej powierzchni gminy to użytki rolne, a ilo ść gospodarstw rolnych si ęga liczby 1620, przy średniej wielko ści około 2,2 ha. U żytki le śne to 8% powierzchni gminy, a wiec lesisto ść gminy jest niewielka. Bezpo średnio pod terenem miasta znajduje si ę kopalnia soli.

2.2. POŁO ŻENIE GEOGRAFICZNE

Gmina Wieliczka poło żona jest w południowej cz ęś ci Polski. Jej obszar rozci ąga si ę na osi północ - południe w kotlinie pomi ędzy wzgórzami Pogórza Wielickiego, u podnó ża Karpat. Ma to bezpo średni wpływ na ukształtowanie terenu na tym obszarze.

10 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Zajmuje centralne miejsce w województwie małopolskim oraz wchodzi w skład powiatu wielickiego razem z gminami: Biskupice, Gdów, Kłaj oraz Niepołomice. Gmina Wieliczka graniczy bezpo średnio: - od północy i północnego zachodu z miastem Kraków, - od wschodu z gminami Biskupice i Niepołomice, - od południa z gminami Dobczyce, Gdów i Siepraw, - od zachodu z gminami Świ ątniki Górne, Północn ą cz ęść gminy okala rzeka Wisła.

2.3. HISTORIA I UKŁAD PRZESTRZENNY

Pierwsze ślady pobytu człowieka w okolicach Wieliczki datuje si ę na czas mezolitu - epoki kamienia. Pierwsza informacja o produkcji soli w Wieliczce pojawia si ę w dokumencie Legata Idziego w latach 1123 – 1127, mimo i ż powstanie osady i kopalni mo że przypada ć na wiek IX, czyli na okres osadnictwa rodów i plemion, lokujących si ę nad brzegami wielkich rzek. Tak ą funkcj ę mógł pełni ć wówczas przepływaj ący przez Wieliczk ę potok Serafa, który jest obecnie cz ęś ciowo zasklepiony lub rzeka Wisła. W 1280 roku zostały odkryte pokłady soli kamiennej i zaczęto ich wydobycie. Samo miasto powstało znacznie pó źniej ni ż kopalnia i obejmowało pocz ątkowo obecn ą cz ęść zachodni ą. Cz ęść wschodnia – Mier żą czka - dzielnica oddzielona potokiem, została wł ączona dopiero w czasach panowania Zygmunta II. W 1290 roku Przemysław II nadał prawa miejskie Wieliczce na prawie franko ńskim. Dokument ten potwierdza zezwolenie Henryka IV (Probusa) wydane braciom Jeschowi i Hysmboldowi na zało żenie miasta „u Wielkiej Soli” – lokalizacj ę jatek, kramów szewskich i piekarskich oraz ła źni. Oddał im jednocze śnie ziemi ę na jego budow ę na miejscu istniej ącej osady górniczej. Przemysław II darował im tak że Goret. Naj świetniejszy okres miasta przypadł na czasy Kazimierza Wielkiego. Życie gospodarcze miasta było ści śle zwi ązane z rozwojem górnictwa, warzelnictwa solnego oraz wywozem soli do innych miast. W 1350 r. zbudowano zamek żupny. Rezydowali w nim żupnicy, czyli zarz ądcy - administratorzy kopalni. Jest to jedyna w Europie rezydencja o charakterze

11 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

obronnym, która była siedzib ą władz administracyjno-gospodarczych, a niepanuj ącego. Król otoczył miasto szczególn ą opiek ą i w 1361 roku przył ączył je do miast rz ądzonych na prawie magdeburskim. Kilka lat pó źniej miasto otrzymało „Statut Żup Krakowskich”. Od tamtego czasu miasto rozwijało si ę jako miasto górnicze, nazwane pocz ątkowo – „Magnum Sal” – Wielka Sól. Nazwa ewoluowała przybieraj ąc formy Wielka – Welika – Wielika – aż w ko ńcu przyj ęto nazw ę funkcjonuj ącą do dzi ś – Wieliczka. Średniowieczny układ przestrzenny rynku rozwijał si ę na kanwie układu szachownicowego. Wyznaczony w centrum na rzucie kwadratu - Rynek Górny – pełnił rol ę głównego placu targowego, z którego naro żników wytyczano główne ulice przelotowe. T ędy biegł tak że szlak handlowy z zachodu na W ęgry. Pierzeje tworzyły bloki zabudowy mieszkaniowej. O zabudowie miejskiej zachowało si ę mało informacji źródłowych. Wiadomo jednak, że w obr ębie murów oraz na przedmie ściach, była ona drewniana, niszczona cz ęstymi po żarami. Drewniany był tak że budynek ratusza, postawiony w Rynku Górnym, stanowi ący plac centralny miasta. Rynek Dolny – na północ od Górnego - słu żył jako plac sprzeda ży. Zlokalizowana w pó źniejszych czasach w s ąsiedztwie Rynku Dolnego kolej stała si ę wa żnym czynnikiem kształtowania ładu przestrzennego. Oprócz rynków wytyczano, zazwyczaj po lokacji, pomocnicze place targowe o zró żnicowanych funkcjach, zale żnych od kierunku gospodarczego miasta. W Wieliczce funkcj ę takiego placu mógł pełni ć obecny plac targowy, zlokalizowany we wschodnim bloku zabudowy rynku. Miasto posiadało murowany ko ściół parafialny. Tego typu obiekty tak że posiadały place, wykształcone na działkach pod ich budow ę, pełni ące kilka funkcji: słu żył wiernym na zgromadzenia, dla komunikacji, a tak że był wykorzystywany na cele handlowe. Miasto zostało obj ęte akcj ą obwarowywania wa żniejszych miast małopolskich. Prawdopodobnie wtedy powstały kamienne mury. Mury obronne wzmocnione były 21 basztami, do dzi ś zachowała si ę w cało ści tylko jedna z nich w rejonie plant. W śród baszt, dwie były bramami wjazdowymi do miasta: od północy Krakowska i od południa Kłosowska. Poza wzniesionymi murami miasta stały Szpitale św. Krzy ża i św. Ducha.

12 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Kopalnia wydana w prywatne r ęce podupadła i osi ągn ęła swoj ą dawn ą świetno ść dopiero za czasów Zygmunta Starego. Wtedy w miar ę rozwoju kopalni, rozwijało si ę i miasto, poszerzaj ąc stale swoje granice, zakupuj ąc grunty i okoliczne posiadło ści. W XV wieku obszar gminy był znacznie wi ększy od obecnego. Druga połowa XVI wieku przyniosła nie tylko kl ęski żywiołowe – trz ęsienia ziemi, ale tak że kolejne po żary. Miasto odbudowywało si ę po po żarach, rozrastaj ąc si ę. W roku 1772 miasto straciło wszelkie przywileje i prawa miejskie. Stało si ę małym miasteczkiem prowincjonalnym. Nast ępnie kopalnia znalazła si ę pod rz ądem władz pa ństwowych Ksi ęstwa Warszawskiego i Austrii. Reprezentacyjno ść podupadłej Wieliczce próbował przywróci ć Karol Bernd, ówczesny starosta obwodowy. Wybrukowano wówczas kilka ulic i Rynek Górny, odnowiono szereg budowli i zało żono park miejski – dzisiejszy park im. A. Mickiewicza. Znaczna cz ęść substancji miejskiej centrum została zniszczona przez wielki po żar w 1877 roku. Natomiast w roku 1914 Wieliczka przebyła dziewi ęciodniow ą inwazj ę rosyjsk ą, a w 1939r. miasto dostało si ę pod rz ądy naje źdźcy niemieckiego, który został wyparty w 1945 roku. W 1978 kopalnia soli w Wieliczce została wpisana na List ę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO.

2.4. NAJWA ŻNIEJSZE CELE POLITYKI PRZESTRZENNEJ

Podstawowym celem rozwoju gminy i miasta Wieliczka jest poprawa warunków życia mieszka ńców poprzez rozwój podstawowych funkcji, jakimi s ą zamieszkanie, praca, wypoczynek i mo żliwo ści kształcenia. Stworzenie warunków bezpiecznego, komfortowego i aktywnego życia przy zapewnieniu warunków ochrony i poprawy stanu środowiska naturalnego mo żliwe jest dzi ęki sprawnie funkcjonuj ącej strukturze przestrzennej. W skład takiej struktury wchodz ą podstawowe funkcje, prawidłowo rozmieszczone i powi ązane w przestrzeni, uwzgl ędniaj ące lokalne uwarunkowania tj.: - środowisko przyrodnicze, - warto ści kulturowe, - istniej ące zainwestowanie, - istniej ący układ komunikacyjny.

13 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Istotnym elementem rozwoju jest podniesienie atrakcyjno ści gminy i miasta Wieliczka poprzez wykorzystanie obecnego potencjału wynikającego z charakteru terenów, tworz ących obszar gminy w celu zaspokojenia potrzeb turystów oraz mieszka ńców gminy. Maj ąc na uwadze warto ści przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe, wyst ępuj ące na obszarze gminy, okre śla si ę jako równie istotny cel ich ochron ę. Wi ąż e si ę to z utrzymaniem lokalnych warto ści oraz prawidłowym wykorzystaniem zasobów i walorów, zapewniaj ąc ich sprawne funkcjonowanie oraz bezpiecze ństwo ekologiczne mieszka ńców miasta, gminy i regionu. Kolejnym celem jest o żywienie gospodarcze gminy i tworzenie ró żnorodnych miejsc pracy poprzez prowadzenie sprzyjaj ącej polityki dla rozwoju usług zwi ązanych z obsług ą gminy, handlu organizowanego w zakresie istniej ących i przewidywanych terenów przemysłowo-usługowych, handlu detalicznego poprzez udogodnienia lokalizacyjne, w ramach terenów mieszkaniowych oraz w s ąsiedztwie głównych arterii komunikacyjnych oraz innych usług i urz ądze ń obsługi daj ących miejsca pracy. Zapewni to sprawne funkcjonowanie miasta i gminy oraz zaspokoi potrzeby mieszka ńców. Przy tworzeniu warunków dla dalszego rozwoju gospodarczego nale ży wykorzysta ć sprzyjaj ące okoliczno ści jak równie ż szanse stwarzane przez zlokalizowan ą, na terenie miasta Wieliczka unikaln ą Kopalni ę Soli, wpisan ą na List ę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO oraz jej maj ątek zwi ązany z rozwojem funkcji uzdrowiskowej. Najwa żniejsze walory turystyczne Kopalni Soli, istniejące zespoły zabytkowe miasta Wieliczka i sołectw sprzyjaj ą rozwojowi aktywno ści gospodarczej w skali regionu. Ze wzgl ędu na nieprzemysłowy charakter gminy, w którym dominuj ącą rol ę pełniły dotychczas rolnictwo oraz działalno ść usługowa, zwi ększenie potencjału kulturowego oraz oferty turystycznej, jak równie ż agroturystycznej b ędzie miało niezwykle du ży i korzystny wpływ na kierunki rozwoju gminy. Ożywieniu gospodarczemu sprzyja równie ż poło żenie gminy w bezpo średnim sąsiedztwie miasta Krakowa, jako o środka metropolitalnego skupiaj ącego elementy, które mog ą by ć wykorzystane w procesach przemian zachodz ących w gminie Wieliczka.

14 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Powi ązania komunikacyjne, takie jak droga krajowa nr 4, projektowana autostrada A4, jak równie ż przebieg przez obszar gminy magistrali kolejowej (E30) o znaczeniu krajowym sprzyjaj ą rozwojowi gospodarczemu gminy. W zakresie mieszkalnictwa zapewnienie warunków dla realizacji programu mieszkaniowego nast ąpi poprzez wskazanie w Studium nowych terenów pod budownictwo mieszkaniowe m.in. wielorodzinne, w obszarach posiadaj ących szczególne predyspozycje dla rozwoju tej funkcji, w warunkach niestwarzaj ących istotnych kolizji z wyst ępuj ącymi zasobami przyrodniczo – krajobrazowymi oraz zasobami kulturowymi. Okre ślone powy żej cele definiuj ą działania zmierzaj ące do poprawy: - standardu życia mieszka ńców, - stanu infrastruktury społecznej, - stanu środowiska naturalnego gminy. Ich realizacja przyczyni si ę do dynamicznego rozwoju miasta i gminy Wieliczka. Podniesie to równie ż poziom ładu przestrzennego, zwi ększy sprawno ść funkcjonowania miasta i gminy jak równie ż powi ąż e z regionem i krajem. Tworzenie w mie ście i gminie wielu atrakcyjnych i zró żnicowanych indywidualnych mo żliwo ści inwestowania dla mieszka ńców, jednostek i podmiotów gospodarczych, umo żliwi rozwój gospodarczy oraz stworzy warunki do podniesienia standardów życia w mie ście i sołectwach gminy.

3. OCENA UWARUNKOWA Ń ROZWOJU MIASTA I GMINY WIELICZKA

3.1. PRZESTRZENNE MO ŻLIWO ŚCI ROZWOJU MIASTA I GMINY WIELICZKA

Szczególnie wa żne dla przestrzennych mo żliwo ści rozwoju miasta i gminy Wieliczka s ą powi ązania z terenami bezpo średnio otaczaj ącymi. Powi ązania o charakterze przyrodniczym i krajobrazowym wynikaj ą z poło żenia geograficznego cz ęś ciowo w obszarze Pogórza Wielickiego z Wysoczyzn ą Wielicko - Gdowsk ą, cz ęś ciowo w Dolinie Wisły (fragment kotliny sandomiersko – oświ ęcimskiej).

15 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Cech ą charakterystyczn ą tego obszaru jest znaczne zró żnicowanie spadków wzniesie ń w ąskimi spłaszczeniami wierzchowinowymi, rozci ęciami licznych dolin wzdłu ż cieków wodnych. Wytworzonym tak formom krajobrazu malowniczo ści dodaj ą szata ro ślinna, zró żnicowane uprawy polowe, ł ąki, pastwiska, zadrzewienia i cieki wodne. Tak ukształtowany krajobraz obejmuje cały obszar po południowej stronie drogi Kraków – Rzeszów. Ta cz ęść gminy stanowi przedmiot zainteresowania mieszka ńców, z obr ębu gminy jak równie ż z poza jej granic, jako rejonu o warto ściach sprzyjaj ących wypoczynkowi weekendowemu i agroturystyce. Obszar po północnej stronie drogi Kraków - Rzeszów charakteryzuje si ę mniej zró żnicowan ą rze źbą terenu. S ą to tereny wzniesie ń przy stopniowym, łagodnym opadaniu w obszar rozległej doliny Wisły, na którym przewa żaj ą ł ąki i ziele ń. Południow ą cz ęść obszarów A i B oraz obszar C charakteryzuj ą zró żnicowane warunki fizjograficzne, ró żnorodna rze źba terenu, wyst ępowanie oraz predyspozycja dla osuwisk i złazisk. Dominuj ącą funkcj ą, w rozwoju przestrzennym terenów w południowej cz ęś ci obszaru B i w granicy obszaru C, mo że by ć rolnictwo jak równie ż zabudowa zagrodowa, sytuowana na dużych powierzchniowo działach z udziałem znacznej powierzchni biologicznie czynnej. Na obszarze D rozwój przestrzenny ograniczaj ą zasoby środowiska przyrodniczego w postaci złó ż kopalin. Zachowanie istniej ących warto ści wi ąż e si ę z ochron ą terenów przed zainwestowaniem kubaturowym. W obszarze tym funkcj ą dominuj ącą mo że by ć eksploatacja istniej ących zasobów surowcowych i rolnictwo. Istotne powi ązania miasta i gminy Wieliczka dotycz ą poło żenia w w ęzłowym obszarze aglomeracji małopolskiej w bezpo średnim s ąsiedztwie miasta Krakowa. Korzy ści z takiego układu przestrzennego s ą obopólne i dotycz ącą w szczególno ści ruchu turystycznego o znaczeniu krajowym i zagranicznym. Szeroko rozwini ęta funkcja turystyczna zwi ązana jest ze szczególnie cennymi zabytkami Krakowa jak równie ż z unikaln ą historyczn ą Kopalni ą Soli w Wieliczce. Powi ązania miasta i gminy Wieliczka z miastem Krakowem istniej ą równie ż w zakresie gospodarczym poprzez zwi ązki cz ęś ci zakładów wielickiego przemysłu, drobnej wytwórczo ści i rzemiosła z zakładami oraz instytucjami na terenie Krakowa. Zauwa żalne s ą równie ż powi ązania podmiotów działaj ących w gminie z podmiotami działaj ącymi w mie ście Krakowie i niektórych gminach s ąsiednich.

16 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Ma to istotny wpływ na lokalny rynek pracy. Kraków jako centrum regionu cechuje si ę du żą koncentracj ą miejsc pracy, co odgrywa istotn ą rol ę w warunkach zatrudnienia mieszka ńców miasta i gminy Wieliczka. Korzystne powi ązania komunikacyjne maj ą du ży wpływ na rozwój przestrzenny miasta i gminy Wieliczka. Zapewniaj ą je na kierunku południowym droga krajowa nr 4 Kraków - Rzeszów, a w przyszło ści projektowana autostrada A-4, przebiegaj ąca w północnej cz ęś ci gminy, która zgodnie z zało żeniami polityki transportowej kraju wi ąż e si ę z perspektyw ą wł ączenia bezpo średniego do układu autostrad mi ędzynarodowych. Powi ązania na kierunku wschód-zachód zapewnia istniej ąca linia kolejowa o znaczeniu regionalnym, krajowym i mi ędzynarodowym. Wymienione elementy uwzgl ędniaj ąc odgał ęzienia komunikacyjne oraz blisko ść Krakowa jako głównego węzła transportowego, zapewniaj ą powi ązania drogowe i kolejowe gminy praktycznie z całym obszarem kraju i zagranic ą. Powy ższe dotyczy zarówno transportu pasa żerskiego jak i towarowego. Z uwagi na blisko ść z Krakowem w obszarze funkcjonuj ą prywatne linie autobusowe oraz prywatne linie mikrobusowe zapewniaj ące bezpo średnie poł ączenie z centralnym obszarem Krakowa zarówno Wieliczki jak i poszczególnych wsi. Znaczenie w powi ązaniach zewn ętrznych ma równie ż zlokalizowane na zachód od Krakowa, lotnisko w Balicach przyjmuj ące samoloty krajowe i zagraniczne. Miasto Wieliczka, dzi ęki ww. powi ązaniom oraz zasobom o zró żnicowanych formach, ma mo żliwo ść rozwoju od tradycyjnych funkcji produkcyjnych poprzez wyspecjalizowan ą funkcj ę turystyczn ą do rozwijaj ącej si ę w ostatnim czasie szeroko poj ętej działalno ści usługowej w oparciu o rezerwy terenowe. Mo żliwo ść rozwoju zwi ązana jest równie ż z koncentracj ą ró żnych form i intensywno ści mieszkalnictwa w strefie podmiejskiej Krakowa. Dzi ęki du żej ró żnorodno ści uwarunkowa ń wyst ępuj ących na terenach po południowej, północnej oraz wschodniej stronie miasta, nasileniu ruchu budowlanego oraz korzystnemu skomunikowaniu obszar miasta i tereny po jego północnej stronie gmina ma mo żliwo ść rozwoju w kierunku stworzenia korzystnych warunków dla zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych miasta i gminy Wieliczka.

17 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

3.2. STAN I FUNKCJONOWANIE SRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

3.2.1. RZE ŹBA TERENU, FORMY GEOMORFOLOGICZNE

Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym Polski według J. Kondrackiego obszar gminy Wieliczka znajduje si ę na granicy dwóch regionów fizjograficznych: - Północnego Podkarpacia (512) - Zewn ętrznych Karpat Zachodnich (513). Z Północnego Podkarpacia (512) na terenie gminy wyst ępuje makroregion Kotlina Sandomierska (512.4-5), a w jej obr ębie dwa mezoregiony: Nizina Nadwi śla ńska (512.41) i Pogórze Boche ńskie (512.42). Z Zewn ętrznych Karpat Zachodnich (513) wyst ępuje makroregion Pogórze Zachodniobeskidzkie (513.3), a jego w obr ębie mezoregion Pogórze Wielickie (513.33).

Nizina Nadwi śla ńska Obejmuje dolin ę Wisły, która w granicach gminy przebiega równole żnikowo. Powierzchnia terenu jest płaska i wyrównana, o wysoko ściach bezwzgl ędnych wynosz ących 192- 200 m npm. Rz ędne zwierciadła wody mieszcz ą si ę w przedziale 188-190 m npm. Dolina Wisły zbudowana jest z dwóch tarasów holoce ńskich: - taras zalewowy: gliniasto – piaszczysto – żwirowy o wysoko ści wzgl ędnej 1 do 2m - taras nadzalewowy: gliniasto – piaszczysto – żwirowy o wysoko ści wzgl ędnej 3 do 5 m Nad tarasami holoce ńskimi wznosi si ę taras wysoki plejstoce ński zbudowany z utworów rzecznych wysokiego zasypania. Pokrywa je gruba warstwa lessów.

Pogórze Boche ńskie

Znajduje si ę w centralnej i wschodniej cz ęś ci gminy. Od północy przylega bezpo średnio do Pogórza Wielickiego. Buduj ą je pofałdowane osady mioce ńskie

18 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

wykształconych głównie jako iły i iłołupki. Utwory te przykrywaj ą osady czwartorz ędowe – gliny i gliny lessowe o znacznej mi ąż szo ści. Na Pogórzu Boche ńskim wyst ępuj ą dwa poziomy morfologiczne: wierzchowiny o wysoko ści około 250 m npm, oraz dna dolin rzek karpackich, wci ęte w poziom wierzchowin od 50 do 80 m. Na zboczach dolin zdarzaj ą si ę osuwiska, a dna dolin wypełnione s ą osadami holoce ńskimi o kilkumetrowej mi ąż szo ści.

Pogórze Wielickie

Obejmuje południow ą cz ęść gminy. Zaczyna si ę progiem wzniesionym około 200 m nad Nizin ą Nadwi śla ńsk ą i tworzy pas łagodnych i szerokich wzgórz, wyniesionych 350 do 400 m npm, a około 150 m wyniesionych ponad dna dolin rzecznych. Doliny s ą szerokie i maj ą łagodne zbocza. Odkryte skały wyst ępuj ą bardzo rzadko. Materiałem buduj ącym s ą przewa żnie słabo zwi ęzłe piaskowce, łupki i iły nale żą ce do zewn ętrznych jednostek tektonicznych Karpat. Stoki gór i zbocza dolin wy ścielaj ą czwartorz ędowe utwory, przewa żnie pokrywy zwietrzelinowe - usypiskowe, osuwiskowo – rzeczne i eoliczne. Mi ąż szo ść ich wynosi od około 2 m w górnych cz ęś ciach stoków do około 20 m u ich podnó ży. Od rozmieszczenia utworów, ich odporno ści oraz od charakteru podło ża zale żą rozmiary holoce ńskiej erozji i denudacji na stokach. Na pogórzu Wielickim istniej ą dogodne warunki geologiczne do tworzenia si ę licznych osuwisk.

3.2.2. WARUNKI GEOLOGICZNE

LITOLOGIA I STRATYGRAFIA

Gmina Wieliczka poło żona jest na pograniczu dwóch regionów geologicznych: Karpat Fliszowych (południowa cz ęść gminy) i Zapadliska Przedkarpackiego (północna cze ść gminy). Karpaty fliszowe reprezentowane s ą przez dwie jednostki grupy średniej: jednostk ę śląsk ą (wykształcona w postaci facji wielickiej) i jednostk ę pod śląsk ą.

19 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Karpaty fliszowe

Najstarszymi utworami s ą łupki z wkładkami cienkoławicowych piaskowców wapnistych i syderytów – górne łupki cieszy ńskie (hoteryw). Powy żej warstw cieszy ńskich zalegaj ą piaskowce z wkładkami łupków i zlepie ńców – warstwy grodziskie (hoteryw – barrem). Nad nimi zalegaj ą łupki z wkładkami cienkoławicowych piaskowców i syderytów – warstwy wierzowskie (barrem). Powy żej le żą warstwy lgockie (apt – alb) i kolejno rogowce mikuszowickie (rogowce, cienkoławicowe piaskowce i łupki, alb – cenoman), warstwy gezowe ( gezy i rogowce; alb i cenoman), łupki pstre (turon – senon), warstwy godulskie (piaskowce gruboławicowe i łupki). Nad nimi zalegaj ą warstwy przej ściowe mi ędzy godulskimi a istebnia ńskimi – piaskowce gruboławicowe i zlepie ńce. Wy żej le żą margle pstre (kampan – mastrycht) i kolejno dolne warstwy istebnia ńskie ( piaskowce gruboławicowe, zlepie ńce i łupki, senon); górne warstwy istebnia ńskie (piaskowce gruboławicowe i zlepie ńce, paleocen); łupki czerwone i zielone, łupki pstre (paleocen – eocen);piaskowce ci ęż kowickie (zlepie ńce i piaskowce, eocen); warstwy menilitowe (łupki, piaskowce i rogowce, oligocen); warstwy kro śnie ńskie (piaskowce i łupki, oligocen).

Zapadlisko przedkarpackie

Najstarszymi utworami zapadliska przedkarpackiego s ą osady morza mioce ńskiego wykształcone jako iły, iłołupki piaszczyste, mułowce, piaskowce i zlepie ńce – warstwy skawi ńskie. Nad nimi le żą warstwy wielickie (boche ńskie) reprezentowane przez osady chemiczne. W obr ębie warstw wielickich wyodr ębnia si ę podpi ętro wielickie (boche ńskie) oraz podpi ętro grabowieckie. Podpi ętro wielickie wykształcone jest jako piaskowce, mułowce, iłołupki, gipsy, anhydryty i sole kamienne (warstwy wielickie). Powy żej zalegaj ą iły warstw chodenickich (iłowce czarne, mułowce z marglami dolomitycznymi, piaskowce i tufity). Podpi ętro grabowieckie reprezentuj ą iły z wkładkami mułków i piasków – warstwy grabowieckie. Powy żej zalegaj ą warstwy bogucickie.

20 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Utwory czwartorz ędowe

Najstarszymi utworami czwartorz ędowymi wyst ępuj ącymi na terenie gminy są plejstoce ńskie piaski wodnolodowcowe powstałe podczas zlodowacenia południowopolskiego. Wzdłu ż doliny Wilgi mi ędzy Golkowicami a Sygneczowem wyst ępuj ą terasy zbudowane ze żwirów, piasków, glin i iłów powstałe podczas zlodowacenia bałtyckiego (plejstocen). Du ży obszar gminy (szczególnie jej północn ą cz ęść ) pokrywaj ą lessy, gliny pylaste i lessowate. Utwory te osi ągaj ą znaczne mi ąż szo ści. Prawdopodobnie pochodz ą tak że z plejstocenu. W okolicy Kokotowa i Węgrzc wyst ępuj ą piaski wydmowe powstałe w holocenie. Z tego samego okresu pochodz ą mady wi ślane, żwiry, piaski, gliny oraz iły znajduj ące si ę w obr ębie koryt rzek i potoków.

Tektonika

Północna cz ęść gminy le ży w zasi ęgu rowu przedgórskiego - zapadliska przedkarpackiego. Podło że zapadliska stanowi ą paleozoiczno – mezozoiczne utwory platformy przykryte osadami mioce ńskimi. W południowej cz ęś ci nasuni ęte s ą na nie Karpaty. Rów przedgórski powstał pod wpływem nasuwania się płaszczowin karpackich na platformowe przedpole. Powstały wówczas system dyslokacji obni żał podło że w kierunku południowym. Nast ępnie rów przedgórski wypełniło morze mioce ńskie. Dalsze procesy wypi ętrzania Karpat spowodowały zaburzenia tektoniki osadzonych ju ż utworów, wł ączaj ąc w to utwory serii solono śnej. Utwory serii skalnych Karpat zostały sfałdowane i powstały ponasuwane na siebie płaszczowiny. Najdalej na północ wysuni ęta jest płaszczowina pod śląska. Na ni ą nasuni ęta jest płaszczowina śląska, która jest silnie zaburzona tektonicznie i przefałdowana (zwłaszcza jej północny brzeg) utworami płaszczowiny pod śląskiej.

21 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

3.2.3. ZAGRO ŻENIE OSUWISKAMI

Na terenie gminy Wieliczka lub na terenie bezpo średnio do terenów gminy przyległych stwierdzono wyst ępowanie 31 zjawisk osuwiskowych. Najwi ększ ą ilo ść – stanowi ą zsuwy – 25 sztuk, a nast ępnie spływy – 6 sztuk. Ponadto na terenie gminy znajduje si ę około 38 obszarów predysponowanych do wyst ąpienia ruchów osuwiskowych. W obr ębie tych terenów stwierdzono wyst ępowanie grawitacyjnych mikroform (zerw i obrywów). Nie stwierdzono natomiast pełnego wykształcenia si ę wszystkich podstawowych elementów świadcz ących o obecno ści osuwiska (próg, nisza i j ęzor osuwiska). Bezpo średni ą przyczyn ą rozwijania si ę form osuwiskowych na terenie gminy Wieliczka jest wysokie uwodnienie gruntów szczególnie podczas wiosennych roztopów i letnich intensywnych opadów, oraz erozyjne podci ęcia zboczy (erozja boczna i wsteczna). Najwi ększe zag ęszczenie wyst ępowania zjawisk osuwiskowych i pokrewnych zlokalizowane jest w pasie biegn ącym przez środek gminy, z zachodu na wschód (Golkowice – Sygneczów – Grabówki – Janowice – Siercza – Taszyce – Kłosów, Kozi Ro żek – Łysa Góra – Chor ągwica). Rejon ten geologicznie stanowi stref ę czołow ą nasuni ęcia karpackiego. Osuwiska rozwin ęły si ę tu na stokach maj ących charakter szerokich lub w ąskich garbów. Najwi ęcej zjawisk osuwiskowych wyst ępuje na stokach o ekspozycji północnej i składowej tego kierunku. Przewa ża strukturalno – szczelinowy typ zsuwów (osuwiska „na czołach”), rozwiniętych na osadach fliszowych, z przewag ą łupków, a w północnej cz ęś ci tego obszaru pod ścielonych iłami mioce ńskimi. Skupienie form osuwiskowych zlokalizowane jest w rejonie Go ściniec – Świdówka – Sułków. Osuwiska rozwin ęły si ę tam głównie na zboczach wzgórz zbudowanych z glin lessowych, pod ścielonych iłami mioce ńskimi. Na rozwój form osuwiskowych w okolicy Wieliczki mo że dodatkowo wpływa ć odbudowa górnicza Kopalni Soli Wieliczka. Obszar, na którym wyst ępowanie osuwisk jest rzadkie le ży na Pogórzu Wielickim i obejmuje rejon Byszyce – Pawlikowice – Dobranowice. Przewa żaj ą tam złaziska rozwini ęte na zboczach utworów fliszowych. Brak jakichkolwiek zjawisk osuwiskowych stwierdzono w północnej cz ęś ci gminy, w obszarze teras doliny Wisły.

22 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

PRZYDATNO ŚĆ TERENÓW GMINY WIELICZKA DO ZABUDOWY

Obszar gminy Wieliczka mo żna podzieli ć na teren łatwy oraz trudny pod wzgl ędem warunków geologiczno – in żynierskich. Teren łatwy: nale ży do niego teren doliny Wisły (na północ od zasi ęgu nasuni ęcia karpackiego), który charakteryzuje si ę mało urozmaicon ą rze źbą i niewielkimi deniwelacjami. Zajmuje ł ączn ą powierzchni ę ok. 39,0 km 2. Teren trudny: obejmuje stref ę nasuni ęcia karpackiego (na południe od linii nasuni ęcia) i zajmuje powierzchni ę 61,5 km 2. cechuje si ę: − silnie sfałdowanymi warstwami skalnymi (utworami geologicznymi) i du żą ich zmienno ści ą litologiczn ą, − silnie urozmaicon ą morfologi ą terenu, wyst ępowaniem licznych grzbietów i grabów oddzielonych dolinkami rzecznymi, − du żym procentem zalesionej lub poro śni ętej krzewami powierzchni, − licznymi formami osuwiskowymi, które s ą obecnie denudowane (wyrównane i maskowane) przez intensywn ą działalno ść rolnicz ą (głównie ork ę), co utrudnia ich identyfikacj ę w terenie i wyznaczenie zasi ęgów wyst ępowania.

3.2.4. GOSPODARKA WODNA

WODY POWIERZCHNIOWE

Sie ć hydrograficzna na terenie gminy Wieliczka jest bardzo bogata. Cała gmina nale ży do prawobrze żnego dorzecza górnej Wisły. Przez teren gminy przepływaj ą rzeki oraz potoki: Wisła, Drwinia Długa, Serafa, Wilga, Podł ęż anka, Zabawka, W ęgrzczanka, Malinówka, Wolica oraz wiele cieków bez nazwy. Stan techniczny rzek uregulowanych jest dobry. Konserwacji wymagaj ą natomiast rzeki nieuregulowane. Dna tych rzek s ą powa żnie zamulone, co przejawia si ę zalewaniem przyległych gruntów przy wi ększych opadach. Jako ść wód na trenie gminy jest niezadowalaj ąca. Czynniki wpływaj ące na stan czysto ści wód powierzchniowych:

- spływ powierzchniowy,

23 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

- opady atmosferyczne: gwałtowne i intensywne opady i roztopy zwi ększaj ą ilo ść ładunków zawiesiny, co jest przyczyn ą przekroczenia norm we wszystkich rzekach,

- stopie ń oczyszczenia ścieków w oczyszczalniach,

- zrzut nie oczyszczonych ścieków komunalnych i przemysłowych.

CHARAKTERYSTYKA WYBRANYCH RZEK I POTOKÓW

Rzeka Wisła przepływa przez północn ą cz ęść gminy, jej środkiem przebiega granica gminy. Jako ść wód Wisły na terenie gminy jest zła (V klasa jako ści, w 2006 r.), głównie z powodu zanieczyszczenia jej przez zakłady przemysłowe Krakowa i Śląska. Wody Wisły nie odpowiadaj ą normatywom według kryterium fizyko – chemicznego ze wzgl ędu na zasolenie i st ęż enia biogenów. Stan sanitarny jest tak że ponadnormatywny. Na terenie gminy, Wisła przepływa przez tereny zielone – pola i ł ąki. Jedynym źródłem jej zagro żenia mog ą by ć środki chemiczne stosowane przy nawo żeniu.

Rzeka Wilga przepływa przez południowe tereny gminy: Ko źmice Małe, Pawlikowice, Ko źmice Wielkie, Podstolice, Janowice, Golkowice. Uchodzi do rzeki Wisły w Krakowie. Prowadzi wody IV klasy (2006r.), w obr ębie Pogórza Wielickiego wody te nie s ą jeszcze zanieczyszczone. Źródłami zanieczyszcze ń s ą: - lokalne zrzuty ścieków z prywatnych budynków mieszkalnych i drobnych zakładów produkcyjnych - środki chemiczne do nawo żenia pól.

Rzeka Serafa wypływa w pobli żu Wieliczki i przepływa przez teren miasta. Prowadzi wody zanieczyszczone - V klasa (2006r.). Źródłami zanieczyszcze ń s ą: - nielegalne zrzuty ścieków z budynków mieszkalnych, - dopływ Serafy – potok Grabówki, do którego zgodnie z pozwoleniem wodnoprawnym odprowadzane s ą zasolone wody kopalniane z poprzeczni Mina Kopalni Soli,

24 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

- rozcie ńczone ścieki sanitarne z wodami opadowymi, które płyn ą wylotem na wysoko ści Parku Mickiewicza przy nawalnych deszczach - z przelewu burzowego kanalizacji ogólnospławnej miasta Wieliczki.

Rzeka Drwinia Długa przepływa cz ęś ciowo przez teren gminy, w miejscowo ści Brzegi uchodzi do Wisły. Jest najbardziej zanieczyszczon ą rzek ą na terenie gminy, praktycznie prowadzi korytem ścieki o bardzo du żym st ęż eniu ładunku zanieczyszcze ń. Źródłami zanieczyszcze ń s ą: - zrzut z miejskiej oczyszczalni ścieków w Krakowie- Płaszowie - zrzut ścieków przemysłowych i technologicznych z zakładów przedsi ębiorstwa Krakowa. Na terenie gminy Wieliczka nie ma źródeł zanieczyszczaj ących rzek ę.

Rzeka Podł ęż anka prowadzi wody III klasy, źródłem zanieczyszcze ń mog ą by ć środki chemiczne do nawo żenia pól i ł ąk. Potok Zabawka niesie wody III klasy, zanieczyszczane przez lokalne zrzuty z gospodarstw i zakładów zlokalizowanych w jego s ąsiedztwie. Potok W ęgrzczanka prowadzi wody klasy III. Źródłem zanieczyszcze ń s ą lokalne zrzuty z budynków mieszkalnych.

Potok Świdówka zanieczyszczaj ą: - lokalne zrzuty ścieków z prywatnych budynków mieszkalnych , - zrzuty ścieków z drobnych zakładów produkcyjnych, - środki chemiczne stosowane do nawo żenia pól, - lokalnie wyst ępuj ące dzikie wysypiska śmieci.

Potok Malinówka jest lewobrze żnym dopływem Serafy. Odprowadza wody infiltruj ące ze składowiska odpadów komunalnych dla miasta Krakowa w Baryczy oraz wody ska żone w wyniku otworowej eksploatacji soli.

W celu ochrony osób i mienia wyznaczono stref ę ochrony po średniej uj ęć wód powierzchniowych – Raba 2.

25 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

WODY PODZIEMNE

Według podziału regionalnego zwykłych wód podziemnych B. Paczy ńskiego gmina Wieliczka nale ży do regionu XIII przedkarpackiego i rejonów: XIII A – bogucickiego (północna cze ść gminy) i XIII E – gdowsko – wojnickiego (południowa cz ęść gminy).

Wydziela si ę trzy pi ętra wodono śne: - czwartorz ędowe, - trzeciorz ędowe, - kredowo- trzeciorz ędowe .

Czwartorz ędowe pi ętro wodono śne

Zwi ązane jest z piaszczysto - żwirowymi osadami akumulacji wodnolodowcowej i rzecznej. Wyst ępuje przede wszystkim w dolinach rzeki Wisły i jej wi ększych dopływów. Zwierciadło wody jest lekko napi ęte, stabilizuje si ę na gł ęboko ściach od około 1 do 4 m. Stopie ń zawodnienia utworów jest do ść wysoki i zmienny. Wydajno ści pojedynczych studni wynosi najcz ęś ciej 10-20 m 3/h. Zasilanie tego pi ętra odbywa si ę głównie przez bezpo średni ą infiltracj ę opadów atmosferycznych oraz infiltracj ę wód powierzchniowych. Jako ść wód pi ętra jest, wi ęc zale żna od zanieczyszcze ń z ognisk powierzchniowych, a tak że od silnie zanieczyszczonych wód rzecznych. Wpływ wód rzecznych zaznacza si ę szczególnie przy wysokich stanach wód powierzchniowych. Ma wówczas miejsce zjawisko infiltracji wód powierzchniowych do wód gruntowych.

Trzeciorz ędowe pi ętro wodono śne

Zwi ązane jest z facj ą piasków i piaskowców bogucickich wyst ępuj ących w obr ębie warstw grabowieckich. Pi ętro to zakwalifikowano do Głównych Zbiorników Wód Podziemnych jako subregion nr 451 Bogucice. W obr ębie pi ętra wydzielono dwa poziomy wodono śne. Górny poziom wodono śny ujmowany jest studniami o gł ęboko ści do 50-90 m o statycznym zwierciadle wody stabilizuj ącym si ę na

26 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

gł ęboko ści około 10 m poni żej powierzchni terenu. Dolny poziom wyst ępuje na gł ęboko ści od 90 do 200 m poni żej powierzchni terenu i ma najcz ęś ciej zwierciadło artezyjskie. Zasilanie wód nast ępuje bezpo średnio na wychodniach oraz po średnio z pi ętra czwartorz ędowego i wód powierzchniowych. Spływ wód ma kierunek północny z niewielkim odchyleniem ku wschodowi. Wydajno ść studni jest zró żnicowana, przewa ża wydajno ść rz ędu od kilkunastu do kilkudziesi ęciu m 3/h. Jako ść wód tego pi ętra jest zwi ązana z litologi ą utworów wyst ępuj ących w otoczeniu. Na terenie gminy Wieliczka eksploatacja wody z trzeciorz ędowego pi ętra wodono śnego prowadzona jest dwoma uj ęciami: uj ęcie w W ęgrzcach Wielkich i w Małej Wsi. Według Raportu o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2006 roku, jako ść wód otworu 1863 Niepołomice, nale żą ce do GZWP nr 451 klasyfikuje je do IV klasy jako ści wód. S ą to wody niezadowalaj ącej jako ści.

Kredowo – trzeciorz ędowe (fliszowe)

Zwi ązane jest z mocno zwietrzał ą i sp ękan ą stref ą przypowierzchniow ą fliszu karpackiego. Zawodniona strefa tworzy nieci ągły poziom wodono śny o zró żnicowanych parametrach hydrogeologicznych. Najbardziej zasobne s ą warstwy zbudowane z gruboławicowych silnie sp ękanych piaskowców godulskich i istebnia ńskich jednostki śląskiej. Wydajno ść uzyskiwana z pojedynczych uj ęć nie przekracza w utworach fliszowych kilku m3/h. W utworach fliszu drobno ławicowego – piaszczysto-łupkowego wydajno ści studni są jeszcze mniejsze. Zasilanie pi ętra nast ępuje poprzez infiltracj ę wód powierzchniowych oraz dopływ z podło ża.

Jako ści wód gruntowych i podziemnych zagra żaj ą w szczególno ści: - Kopalnia Soli „Wieliczka” : eksploatacj ą zło ża soli spowodowała zakłócenie systemu kr ąż enia i wymiany wód podziemnych poprzez cz ęś ciowe zczerpywanie wód pi ętra trzeciorz ędowego, powstanie w górotworze sztucznych kawern wypełnionych solank ą oraz tworzenie kontaktów hydrologicznych mi ędzy pi ętrami trzeciorz ędowym i czwartorz ędowym. Na terenie kopalni stwierdzono obecno ść wycieków wody (solanki o ró żnym stopniu nasycenia). Poprzez odprowadzanie z górotworu znacznych ilo ści

27 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

wody i materiału skalnego powstały deformacje powierzchni terenu o charakterze nieci ągłym. Wody dopływaj ące w sposób naturalny do kopalni odznaczaj ą si ę du żą zmienno ści ą zasolenia jak i ilo ści, - środki ochrony ro ślin i nawozy sztuczne; zaznacza si ę to szczególnie na zmeliorowanych terenach nadrzecznych, - nieprawidłowa gospodarka wodno- ściekowa (uruchamiane s ą nowe wodoci ągi wiejskie bez jednoczesnej budowy kanalizacji sanitarnej i oczyszczalni ścieków; ścieki s ą cz ęsto zrzucane bezpo średnio do gruntu, co jest niebezpieczne zwłaszcza w dolinach rzecznych), - dzikie wysypiska odpadów (du żym zagro żeniem s ą zwłaszcza dzikie wysypiska lokalizowane w wyeksploatowanych wyrobiskach, dolinach potoków lub jarach, gdzie wody podziemne s ą słabo izolowane), - post ępuj ąca urbanizacja w rejonie Wieliczki, powoduje obni żenie zwierciadła wód gruntowych.

Na terenie gminy znajduj ą si ę dwa uj ęcia wód gł ębinowych w W ęgrzcach Wielkich i Małej Wsi oparte o 2 studnie o wydajno ści 134m³/dob ę - studnia S-4 i S-1. Dla uj ęć ustanowiono strefy ochrony sanitarnej: − Strefa ochrony bezpo średniej: Studnia S-4 ma wyznaczon ą stref ę ochrony bezpo średniej. Wydzielony wokół niej teren ma powierzchnie 600 m 2. Studnia S-1 znajduje si ę na terenie stacji uzdatniania wody. Teren jest ogrodzony i niedost ępny dla osób postronnych. − Strefa ochrony po średniej wyznaczona jako zewn ętrzny teren ochrony po średniej obejmuj ący obszar wyznaczony 25 letnim czasem wymiany wód w warstwie wodono śnej.

3.2.5. ZAGRO ŻENIE POWODZIOWE I OCHRONA PRZECIWPOWODZIOWA

Gmina Wieliczka, z racji poło żenia w dolinie Wisły oraz strefie uj ściowej rzek do Wisły, nara żona jest na powodzie: latem typu opadowego, zim ą i wiosn ą typu roztopowego. Zagro żenie powodziowe wyst ępuje w okolicy wsi Brzegi i Grabie w dolinie Wisły i dotyczy szczególnie terenów le żą cych na dolnej terasie. Obszary te chronione są wałami przeciwpowodziowymi. Pewne zagro żenie istnieje w pobli żu uj ścia rzek do

28 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Wisły gdy ż w przypadku wysokiego stanu wody na Wi śle wyst ępuje niebezpiecze ństwo cofki. Niebezpiecze ństwo powodzi wyst ępuje tak że w dolinach Serafy, Wilgi, Drwini Długiej, Podł ęż anki i Zabawki. Dosy ć niebezpieczne byłoby przerwanie wałów na rzece Drwini Długiej od strony wsi Brzegi. Rzeka ta niesie, bowiem wysoko ska żone wody, co w razie powodzi doprowadziłoby do zalania gospodarstw i ska żenia pól oraz ł ąk Grabi, Brzegów cz ęś ciowo W ęgrzc Wielkich, co ł ączy si ę z mo żliwo ści ą wyst ąpienia katastrofy ekologicznej. Niebezpiecze ństwo powodzi nie wyst ępuje na terenach poło żonych wy żej, zwłaszcza na obszarze Pogórza Wielickiego poza dolinami rzek. Gmina jest bardzo dobrze przygotowana na wypadek powodzi, posiada du ży zapas sprz ętu przeciwpowodziowego i własny magazyn przeciwpowodziowy. Uzupełnienie wprowadzono w zwi ązku ze zmian ą Studium na podstawie uchwały nr XL/482/2017 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 22 wrze śnia 2017 roku. Zgodnie z mapami zagro żenia powodziowego opracowanymi w ramach projektu ISOK (Informatyczny System Osłony Kraju przed nadzwyczajnymi zagro żeniami) oraz zgodnie z ustaw ą Prawo wodne, obszary szczególnego zagro żenia powodzi ą w gminie Wieliczka wyst ępuj ą pomi ędzy lini ą brzegu rzeki, a wałem przeciwpowodziowym rzeki Wisły, Serafy, Drwiny Długiej, Podł ęż anki oraz potoku Zabawka (na odcinkach obwałowanych). MZP nie wskazuj ą dodatkowych obszarów szczególnego zagro żenia powodzi ą.* Ponadto wyznacza si ę obszary zagro żone powodzi ą w przypadku zniszczenia wału przeciwpowodziowego lub przelania si ę wody przez koron ę wału na rzece Wi śle oraz zagro żenie na rzece Serafie wod ą o prawdopodobie ństwie wyst ąpienia Q1%.*

*zmiana studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka wprowadzona uchwał ą nr LIV/662/2018 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 11 wrze śnia 2018r.

29 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

3.2.6. ZASOBY ZŁÓ Ż KOPALIN

Do surowców mineralnych, których wyst ępowanie stwierdzono na terenie gminy Wieliczka nale żą : piaskowce, iły, gliny, kruszywa naturalne: piaski i żwiry, surowce chemiczne: sól kamienna, torf, gaz ziemny.

SÓL KAMIENNA

Była niew ątpliwie najcenniejszym surowcem na terenie gminy. Eksploatacja zło ża osi ągaj ącego długo ść 10 km, szeroko ść od 0,5 do 1,5 km i mi ąż szo ść od kilku do 350 m prowadzona była dwoma metodami: metod ą podziemn ą – centralna i wschodnia cz ęść zło ża oraz metod ą otworow ą z powierzchni – cz ęść zachodnia zło ża (Barycz). Metoda podziemna była prowadzona nieprzerwanie od średniowiecza do ko ńca czerwca 1996 roku kiedy to definitywnie zaprzestano wydobycia. W wyniku ponad 700-letniej eksploatacji zło ża górnego - bryłowego oraz dolnego – pokładowego powstała w górotworze olbrzymia ilo ść pustek bo 2380 komór oraz 240 km chodników o obj ęto ści około 7,5 mln m 3 w przedziale gł ęboko ści od 57 do 327 m. W dniu 18.10.1999 r Minister Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Le śnictwa decyzj ą DG/kzk/ZW/7049/99 dokonał skre ślenia zasobów zło ża solnego Wieliczki z uwagi na ich zaleganie w półce bezpiecze ństwa oraz konieczno ść ochrony zabytkowej kopalni Wieliczka. W 1976 roku Kopalni ę Soli „Wieliczka” wpisano na Krajow ą List ę Zabytków, a w 1978 roku na pierwsz ą List ę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO. Aktualnie Kopalnia jest zakładem górniczym prowadz ącym prace w celu : zabezpieczenia wyrobisk zabytkowych, likwidacji zb ędnych pustek, przeciwdziałaniu zagro żeniom wodnym oraz znakomitym obiektem turystycznym przyjmuj ącym ponad 1 mln turystów na rok. Walory mikroklimatu kopalnianego wykorzystywane s ą równie ż w celach leczniczych po udost ępnieniu cz ęś ci wyrobisk. Otworow ą eksploatacj ę zło ża Barycz metod ą podziemnego ługowania rozpocz ęto w 1924r. i prowadzono do 31.12.1998 r. Na obszarze około 3,3 km 2 wykonano 1024 otwory badawcze i eksploatacyjne, a ze zło ża wydobyto około 10,5 miliona ton soli. W dniu 27.04.2001 r. Minister Środowiska Decyzj ą DG/wk/AK/487- 2112/2001 stwierdził wyga śni ęcie koncesji nr 35/95 z dnia 12.09.1995r. udzielonej

30 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Kopalni Soli „Wieliczka” na wydobywanie metod ą eksploatacji otworowej soli kamiennej ze zło ża Barycz. W zwi ązku z powy ższym kopalnia nie posiada obszaru i terenu górniczego. Prowadzona eksploatacja otworowa bez ochrony stropu w przedziale gł ęboko ści 140 – 300 m była przyczyn ą powstawania licznych zapadlisk. Na cz ęś ci terenu pogórniczego uruchomiono w 1974 roku składowisko odpadów komunalnych dla miasta Krakowa. Pozostała cz ęść terenu w ramach likwidacji zakładu podlega rekultywacji.

PIASKOWCE

Zło ża piaskowców zalegaj ą w południowej cz ęś ci gminy. Odsłaniaj ą si ę w wy ższych partiach wzgórz. Najcz ęś ciej ograniczone s ą od góry warstw ą glin i lessów. Wi ększe naturalne odsłoni ęcie piaskowców zanotowano w obr ębie warstw istebnia ńskich. S ą to drobnoławicowe piaskowce o znacznym udziale łupka. Pozostałe odsłoni ęcia i punkty eksploatacji s ą zaro śni ęte przez g ęst ą ro ślinno ść lub zabudowane. Na terenie gminy nigdy nie było żadnego udokumentowanego i eksploatowanego zło ża tej kopaliny. Eksploatacj ę prowadzili jedynie na potrzeby własne mieszka ńcy w rejonie Ko źmic, Sygneczowa, Dobranowic czy Małej Wsi. Piaskowce jako materiał budowlany był pozyskiwany w niewielkich łomikach do lat siedemdziesi ątych ubiegłego stulecia. Obecnie ich eksploatacja jest zaniechana, a na terenie gminy brak jest obszarów perspektywicznych dla udokumentowania kamienia budowlanego lub kruszywa łamanego.

KOPALINY ILASTE

Na terenie gminy Wieliczka wyst ępuj ą trzeciorz ędowe iły oraz czwartorz ędowe gliny i lessy. Podstawowe znaczenie maj ą iły, które niegdy ś stanowiły główn ą baz ę surowcow ą dla działaj ących cegielni. Obecnie na terenie gminy nie ma żadnego udokumentowanego zło ża kopalin ilastych. Wcze śniej prowadzono eksploatacj ę surowców ilastych ceramiki budowlanej ze zło ża „Sułków” (zło że skre ślone z bilansu zasobów).

31 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Eksploatacja lessów i glin była prowadzona przez okoliczną ludno ść . Obecnie trudno wskaza ć miejsca, w których si ę ona odbywała, gdy ż w drodze sukcesji naturalnej wkroczyła tam ro ślinno ść . S ą to pola lub ł ąki wysokich klas bonitacyjnych.

KRUSZYWO NATURALNE

Reprezentowane jest przez trzeciorz ędowe piaski bogucickie oraz czwartorz ędowe piaski i żwiry doliny Wisły. Znaczenie jako surowiec budowlany maj ą czwartorz ędowe piaski i żwiry zwi ązane z dolin ą Wisły. Na terenie gminy Wieliczka udokumentowane s ą zło ża:

− Grabie II - udokumentowane w kategorii C 1, poło żone w miejscowo ści Grabie, zawieraj ące ustalone wg stanu na dzie ń 31.12.1995 roku, zasoby geologiczne bilansowe w ilo ści: 1 644 tys. Mg,

− Grabie III – udokumentowane w kategorii C 1, poło żone w miejscowo ści Grabie, zawieraj ące ustalone wg stanu na dzie ń 31.12.2004 roku, zasoby geologiczne bilansowe w ilo ści: 1 744,54 tys. Mg,

− Grabie IV udokumentowane w kategorii C 1 zawieraj ące ustalone wg stanu na dzie ń 31.12.2004 roku, zasoby geologiczne bilansowe w ilo ści: 1 385,54 tys. Mg, zło ża Grabie II, Grabie III, Grabie IV s ą zagospodarowane i maj ą wyznaczony jeden obszar i teren górniczy Grabie,

− Węgrzce Wielkie – udokumentowane w kategorii C 2,

− Brzegi - udokumentowane w kategorii C 2, poło żone w miejscowo ści Brzegi, zawieraj ące ustalone wg stanu na dzie ń 31.12.2005 roku, zasoby geologiczne bilansowe w ilo ści: 17 921 tys. Mg,

− Brzegi II – udokumentowane w kategorii C 1, poło żone w miejscowo ści Brzegi, zawieraj ące ustalone wg stanu na dzie ń 31.12.2005 roku, zasoby geologiczne w ilo ści: 6 929 tys. Mg. Zło że posiada obszar i teren górniczy Brzegi,

− Brzegi III - udokumentowane w kategorii C 1, poło żone w miejscowo ści Brzegi, zawieraj ące ustalone wg stanu na dzie ń 31.12.1985 roku, zasoby geologiczne bilansowe w ilo ści: 6 953 tys. Mg, posiada obszar i teren górniczy Brzegi III,

− Pod Kopcem - udokumentowane w kategorii C 1, poło żone w miejscowo ści Węgrzce Wielkie, zawieraj ące ustalone wg stanu na dzie ń 31.01.2001 roku, zasoby geologiczne bilansowe, piaszczysto – żwirowe dla potrzeb budownictwa i

32 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

drogownictwa w ilo ści: 629 tys.m 3/ 1 227 tys. Mg. zło że jest eksploatowane, posiada obszar i teren górniczy Pod Kopcem 2.

− Gruczyn – udokumentowane w kategorii C 1, poło żone w miejscowo ści Grabie i Węgrzce Wielkie, zawieraj ące ustalone wg stanu na dzie ń 31.10.2001 roku, zasoby geologiczne bilansowe, piaszczysto – żwirowe dla potrzeb budownictwa i drogownictwa w ilo ści: 3 488,0 tys.m 3/ 6 282,0 tys. Mg

Piaski bogucickie wyst ępuj ą w północnej cz ęś ci gminy, w rejonie miejscowo ści Wieliczka – Bogucice i Zabawa. Dawniej były eksploatowane w zło żu Psia Górka w Wieliczce na potrzeby Kopalni Soli Wieliczka (piasek podsadzkowy). Obecnie wyrobisko jest rekultywowane z przeznaczeniem na obiekty sportowe i rekreacyjne. Na terenie gminy Wieliczka nie istniej ą tereny perspektywiczne dla udokumentowania złó ż piasków. Ponadto piaski bogucickie, ze wzgl ędu na znaczenie dla hydrogeologii jako zbiornik wód podziemnych (subregion Bogucice) s ą obj ęte zakazem eksploatacji.

GAZ ZIEMNY

Na terenie gminy znajduje si ę mioce ńskie zło że gazu ziemnego wysoko metanowego „Raciborsko” eksploatowane przez Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. w Warszawie, Oddział Sanok. Powierzchnia obszaru górniczego 8,13 ha. Zło że posiada dwa czynne odwierty. Zasoby pierwotne zło ża wynosz ą 460 013,5 5tys. Nm³, roczne wydobycie 416,8 tys. Nm³, pozostałe zasoby 436 529,7 tys. Nm³

TORF

W obr ębie tarasu niskiego Wisły zlokalizowany jest obszar perspektywiczny dla poszukiwania złó ż torfu.

33 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

3.2.7. WPŁYW KOPALNI SOLI WIELICZKA NA STAN ŚRODOWISKA

1. Kopalnia podziemna Zakład definitywnie zaprzestał jakiejkolwiek eksploatacji w 1996 roku , nie posiada granic obszaru ani terenu górniczego dla zło ża soli kamiennej Wieliczka zgodnie z przepisami prawa geologicznego i górniczego. Pomimo zaprzestania eksploatacji teren powierzchni b ędzie podlegał wpływom górniczym, co wynika z istniej ących warunków geologiczno-górniczych i prowadzonej od wielu wieków eksploatacji zło ża solnego. Proces osiadania, zapocz ątkowany przed kilku wiekami, trwa nadal i b ędzie przebiegał w raczej niezmienionej postaci przez nast ępne lata. Obni żenia terenu nad wyrobiskami maj ą charakter regularny, istnieje ró żnica w tempie osiadania poszczególnych rejonów, co nale ży tłumaczy ć punktow ą eksploatacj ą z utrzymaniem sztywnego stropu i plastycznym górotworem. Wyró żni ć mo żemy dwie główne niecki obni żeń: główna w rejonie szybu Ko ściuszko z maksymalnym obecnie osiadaniem do 30 mm/rok obejmuj ąca swoim zasi ęgiem cz ęść zachodni ą wpływów, centrum miasta po ulic ę Lednick ą oraz znacznie mniejsz ą od ulicy Lednickiej na wschód z centrum przy ulicy Pułaskiego z osiadaniem maksymalnym około 15 mm/rok. W celu prawidłowego okre ślenia warunków geologiczno-górniczych dla lokalizowanych, na terenie wpływów poeksploatacyjnych, nowych inwestycji, jak równie ż dla rozstrzygania roszcze ń o napraw ę szkód górniczych doskonalone s ą metody prognozowania wpływów eksploatacji. Prognozy te pozwalaj ą na okre ślenie podstawowych wska źników deformacji terenu dla okre ślonych przyszło ściowo przedziałów czasowych. Według aktualnej prognozy wska źniki deformacji powierzchni ( nachylenie terenu, odkształcenie wła ściwe, krzywizna ) mieszcz ą si ę mi ędzy I a III kategori ą przydatno ści terenu do zabudowy. Odr ębnym zagadnieniem jest problem deformacji powierzchni wywołanych szkodami hydrogeologicznymi. Zagro żenie takie wyst ępuje w zwi ązku z wyciekiem w poprzeczni Mina na poziomie IV kopalni. Wobec opanowania przez kopalni ę niekontrolowanego wypływu wody w tej poprzeczni, co znajduje swój wyraz w stabilnej sytuacji hydrogeologicznej oraz w zaniku procesu deformacji terenu, do czasu zako ńczenia prac zabezpieczaj ących kopalni ę i powierzchni ę terenu od wycieku, ustalona została na powierzchni strefa technicznego zabezpieczenia od wycieku. W strefie aktualnie przyj ęto III-ci ą kategori ę przydatno ści terenu do

34 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

zabudowy, w przyszło ści kategoria ta b ędzie uzale żniona od sytuacji geologiczno- górniczej i hydrogeologicznej w otoczeniu oddziaływania wycieku w poprzeczni Mina. W celu minimalizacji i eliminacji wpływu działalno ści górniczej prowadzonej w przeszło ści, na powierzchni ę i górotwór, kopalnia prowadzi obecnie nast ępuj ące działania zabezpieczaj ąco-profilaktyczne: − podsadzanie wyrobisk zb ędnych i zagro żonych zawałami, − zabezpieczanie wyrobisk (przebudowa, kotwienie, kasztowanie), − prace zwi ązane z likwidacj ą zagro żenia wodnego, − ujmowanie i odprowadzanie wycieków kopalnianych na powierzchni ę, − prowadzenie systematycznej kontroli wyrobisk o tendencjach zapadliskowych dla powierzchni, − dokumentowanie wpływów poeksploatacyjnych na powierzchni ę i górotwór przez systematycznie wykonywane pomiary: geodezyjne, geofizyczne, konwergencj ę wyrobisk, − zabezpieczanie obiektów ju ż istniej ących, − zabezpieczanie fundamentów obiektów nowo wznoszonych na parametry ujawniaj ących si ę si ę wpływów poeksploatacyjnych .

2. Kopalnia otworowa Barycz w likwidacji Z dniem 31.12.1998 r. zaprzestano eksploatacj ę w kopalni otworowej Barycz. W dniu 27.04.2001r Minister Środowiska Decyzj ą DG/wk/AK/487/2112/2001 stwierdził wyga śni ęcie koncesji nr 35/95 z dn. 12.09.1995r udzielonej Kopalni Soli “Wieliczka” na wydobywanie metod ą eksploatacji otworowej soli kamiennej w zło żu Barycz - w zwi ązku z powy ższym kopalnia nie posiada obszaru i terenu górniczego. Skutkiem prowadzonej przez 75 lat eksploatacji otworowej bez ochrony stropu były deformacje powierzchni terenu o charakterze ci ągłym oraz nieci ągłym w postaci zapadlisk. Deformacje nieci ągłe wyst ępowały tylko lokalnie, ale to przede wszystkim one negatywnie wpływały na stan środowiska naturalnego. W okresie eksploatacji zło ża Barycz wyst ąpiło 41 zapadlisk, wi ększo ść z nich została zlikwidowana na bie żą co przez trwałe wypełnienie wod ą, zasypana w wyniku prac zwi ązanych z likwidacj ą szkód górniczych lub wykorzystana do składowania odpadów komunalnych w ramach wysypiska uruchomionego przez MPO w 1974 r. Deformacje ci ągłe przebiegaj ą nadal i b ędą przebiegały jeszcze długo. Ocenia si ę, że czas

35 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

zaciskania pustek w górotworze wynosi od 40-150 lat. Nale ży, zatem zakłada ć, że całkowite zako ńczenie procesów deformacyjnych wewn ątrz górotworu i na powierzchni nast ąpi za około 150 lat. W ramach likwidacji pustek (komór) poeksploatacyjnych przewiduje si ę podsadzanie komór tylko w jednym rejonie - w południowo wschodniej cz ęś ci Pagory. Wypełnienie tych komór w 70% całkowicie wyeliminuje mo żliwo ść powstania zapadliska. W innych rejonach terenu pogórniczego nie przewiduje si ę potrzeby czynnego likwidowania pustek poeksploatacyjnych. Ich likwidacja nast ąpi samoczynnie na skutek samopodsadzania. Kopalnia otworowa “Barycz” w likwidacji doceniaj ąc sprawy ochrony środowiska, będzie prowadzi ć obserwacj ę i prace dla uniemo żliwienia wyst ąpienia przekształce ń środowiska - pełne zagospodarowanie solanek z odpr ęż ania otworów. Pomimo braku prawnie okre ślonych granic terenu górniczego zgodnie z art. 25 Prawa Geologicznego i Górniczego dla kopalni otworowej Barycz w likwidacji, powierzchnia terenu w dalszym ci ągu podlega ć b ędzie szkodliwym wpływom od prowadzonej w przeszło ści eksploatacji górniczej. W wykonanej w 2006 roku aktualizacji prognozy , sporz ądzono prognoz ę deformacji ostatecznych powierzchni w oparciu o podstawowe wska źniki deformacyjne tj. nachylenia i odkształcenia. W opracowanej prognozie wyró żniono pi ęć kategorii deformacji terenu w zale żno ści od przewidywanych wielko ści wpływów. V kategoria obejmuje rejony najbardziej intensywnie prowadzonej w przeszło ści działalno ści eksploatacyjnej oraz obserwowanych du żych deformacji terenu w postaci zapadlisk, natomiast pozostałe kategorie od IV - I rozło żone s ą zewn ętrznie w stosunku do V kategorii zmniejszaj ąc w miar ę oddalania stan deformacji.

3.2.8. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE

Lasy Powierzchnia gruntów le śnych na terenie miasta Wieliczka wynosi 10,8 ha, w tym 2,8 ha to grunty le śne publiczne gminne, a 8 ha grunty prywatne. Na obszarze wiejskim powierzchnia gruntów le śnych wynosi 732,4 ha. Najwi ększa powierzchni ę zajmuj ą grunty le śne prywatne: 448 ha, nast ępnie grunty le śne publiczne Skarbu Pa ństwa – 2 18,4 ha oraz grunty le śne gminne – 66,0 ha. Lasy nale żą ce do osób prywatnych s ą lasami gospodarczymi, natomiast gminne ochronnymi. Wskaźnik

36 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

zalesienia gminy Wieliczka jest niewielki i wynosi 7,9 %. Powierzchnia gruntów niele śnych zalesionych i przeznaczonych do zalesienia wynosiła w 2005 roku 0,7 ha. Według rejonizacji przyrodniczo-le śnej lasy gminy Wieliczka poło żone s ą głównie w VIII Krainie Karpackiej, 2 i 3 Dzielnicy Pogórza Karpackiego i Środkowobeskidzkiej (wsie Sułków, Podstolice, Zabawa, W ęgrzce Wielki, Dobranowice) oraz w VI Krainie Małopolskiej, 11 Dzielnicy Wysoczyzn Sandomierskich (Mała Wie ś). Administracyjnie lasy w gminie Wieliczka nale żą do Nadle śnictwa My ślenice i Niepołomice. Najwi ęcej lasów znajduje si ę na południu gminy, w okolicach wsi Grajów, Dobranowice, Ko źmice. Lasy s ą w wi ększo ści sztucznie zalesione, nie maj ą charakteru naturalnego. Dominuj ącym gatunkiem jest sosna, której towarzysz ą gatunki drzew li ściastych: brzoza, d ąb, olcha, osika, grab, lipa, rzadziej jesion, buk, jawor, czeremcha. Gr ądy zachowały si ę najlepiej na południu gminy, w miejscach trudnych do prowadzenia intensywnej gospodarki le śnej (na bardzo stromych stokach, na brzegach w ąwozów). S ą to przewa żnie wielogatunkowe lasy li ściaste. W miejscach łatwo dost ępnych (łagodne zbocza, wierzchowiny) drzewostan jest bardzo silnie zniekształcony. Przewa ża w nich sosna lub d ąb, gatunki pochodz ące z nasadze ń. W lasach w okolicach Dobranowic, w szczytowych partiach wzgórz wyst ępuj ą płaty buczyny odpowiadaj ące buczynie karpackiej. Stan zdrowotny lasów jest zadowalaj ący. Na zdrowotno ść lasów gminy Wieliczka wpływaj ą takie czynniki jak: wyst ępowanie opie ńki, szkodliwych owadów, zanieczyszczenie powietrza oraz lokalne tzw. „dzikie” wysypiska śmieci. W rejonie stromych zboczy, działanie czynników abiotycznych (wiatrołomy, wiatrowały, erozja) powoduje degradacj ę drzewostanów.

Najcenniejsze przyrodniczo lasy na terenie gminy: - Las Krzyszkowicki, - Czarny Las (najbardziej naturalny charakter drzewostanu), - Las Widmo (najbardziej naturalny charakter drzewostanu), - Las Dobranowicki (pozostałe fragmenty naturalnych buczyn), - Las Wolnik (zachowane fragmenty ciekawego drzewostanu, wyst ępowanie licznych gatunków ptaków).

37 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

W lasach gminy Wieliczka wyst ępuj ą prawnie chronione gatunki ro ślin: - skrzyp olbrzymi - lilia złotogłów - wawrzynek wilczełyko - goryczka troje ściowa - kopytnik zwyczajny - konwalia majowa - kalina koralowa - parzydło le śne - widłak go żdzisty,

W lasach gminy Wieliczka żyj ą nast ępuj ące gatunki zwierz ąt: jele ń, sarna, dzik, lis, borsuk, łasica, kuna le śna oraz ptaków: zi ęba, świstunka le śna, rudzik, pokrzewki, myszołowy, sokoły.

Wody płyn ące

Obszary dolin rzecznych z zachowanymi starorzeczami i rozlewiskami nale żą do najcenniejszych krajobrazowo obszarów. W dolinie Wisły, po niegdysiejszych rozlewiskach sprzed uregulowania biegu rzeki pozostały rozległe połacie ł ąk. Najciekawsze starorzecza wyst ępuj ą w dolinie Wisły, np. pod stopniem wodnym „Przewóz” na granicy Gminy Wieliczka i miasta Kraków. Brzegi starorzecza porastaj ą pozostało ści dawnych lasów ł ęgowych z topol ą czarn ą oraz topol ą biał ą. W wodach starorzecza rosn ą rozległe p ędy włosienicznika, rogatek sztywny, gr ąż ele żółte, trzcina pospolita, szuwar pałkowy. Tam, gdzie gleba jest nasi ąkni ęta silnie wod ą ro śnie szuwar turzycowy. Ze środowiskiem wód płyn ących zwi ązane s ą liczne gatunki zwierz ąt, m.in.: jętki, wa żki, ślimaki, żaby, zaskro ńce. W dolnej cz ęś ci biegu Wilgi żyje wydra, na starorzeczu Przewóz w dolinie Wisły – bóbr. Obydwa te gatunki s ą wpisane do Polskiej Czerwonej Ksi ęgi Zwierz ąt Gin ących i Zagro żonych. Zabagnienia i starorzecza Wisły s ą miejscem wyst ępowania najbogatszych w gatunki ptaków siedlisk np. kokoszka wodna, łyska, kaczka cyranka, b ąk.

Łąki i pastwiska

38 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Głównym komponentem ro ślinno ści ł ąkowej s ą zbiorowiska ro ślin trawiastych, w tym szlachetnych gatunków traw: rajgras wyniosły, kupkówka pospolita, tymotka łąkowa, wyczeniec ł ąkowy, a tak że koniczyna ł ąkowa i barszcz zwyczajny. Na terenie Pogórza Wielickiego wyst ępuj ą charakterystyczne wilgotne ł ąki z kacze ńcem i ostro żeniami. W dolinie Wisły, na równi zalewowej, wyst ępuj ą rzadkie w skali kraju kompleksy mokrych ł ąk trz ęś licowych o nazwach Grondziki, Niedzielszczyzna, Studzijska. Kompleksy te s ą mocno zniekształcone, jednak mo żna wydzieli ć w śród nich wyj ątkowo bogate pod wzgl ędem przyrodniczym fragmenty z gatunkami takimi jak: go ździk pyszny, krwi ści ąg lekarski. Gatunki te wyst ępuj ą tak że na ł ąkach w dolnym biegu Wilgi. W dolinie Wisły i innych rzekach, na zabagnionych terenach wyst ępuje derkacz, który jest gatunkiem zaliczonym do Czerwonej Listy Zwierz ąt Gin ących i Zagro żonych. Na podmokłych ł ąkach spotka ć mo żna czajk ę, brod źca krwawodziobego, bekasa kszykaka. Zwierz ęta reprezentuj ą przede wszystkim zaj ące oraz sarny.

Pola uprawne

Na polach uprawnych obok uprawianych gatunków wyst ępuj ą chwasty polne: maki, chabry, bławaty. Na miedzy tworz ą si ę stosunkowo trwałe siedliska ruderalne. Wyst ępuj ą tam: dziurawiec, centuria, rumianek, szałwia, macierzanka, piołun, poziomki, je żyny, maliny, brzozy, lipy, dzika ró ża, tarnina, czarny bez. Żyj ą liczne owady, ptaki (skowronek, przepiórka, kuropatwa, ba żant) oraz ssaki (myszy i chomiki).

Ciepłe murawy i „Kamie ńce”

Ciepłe murawy kserotermiczne wykształcaj ą si ę w miejscach o stosunkowo du żym nachyleniu terenu, południowej ekspozycji i małej spoisto ści gleby. Na kształtowanie ich wpływa niedobór wody oraz silne nagrzewanie przez sło ńce. Na terenie Pogórza Wielickiego najcz ęś ciej na terenie oraz w s ąsiedztwie wyrobisk poeksploatacyjnych piaskowca wykształciły si ę niewielkie fragmenty suchych muraw o strukturze gatunkowej zbli żonej do typowych siedlisk ciepłolubnych (chaber

39 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

driakiewnik, szałwia okółkowa, macierzanka zwyczajna, koniczyna pagórkowa, dziewi ęć sił bezłodygowy).

Mokradła

Lokalne mokradła wyst ępuj ą w krajobrazie rolniczym, na zalesionych zboczach stoków, jak i w dolinkach potoków. S ą one cz ęsto poro śni ęte ro ślinno ści ą bagienn ą, reprezentowan ą przez mchy brunatne, trzcina pospolita, trzcinnik prosty, turzyce, skrzyp błotny, sit skupiony i rozpierzchły, knie ć błotna, jaskier rozłogowy, pałka w ąskolistna, wierzba uszata, olsza czarna. Mokradła, zwłaszcza le śne i śródle śne (zarówno okresowe jak i stałe) s ą wa żnym ogniwem w sterowaniu wszelkimi funkcjami lasu w kierunku harmonijnego optimum. Maj ą znaczenie hydrologiczne w tak zwanej „małej” retencji.

Ostoje przyrody

W celu zachowania ró żnorodno ści biologicznej na terenie Gminy Wieliczka wytypowano 21 ostoi przyrody z zachowanymi cennymi przyrodniczo elementami flory, fauny lub przyrody nieo żywionej. Ostoje te nie s ą w stanie trwale utrzyma ć samowystarczalnych populacji wielu wyst ępuj ących w nich ro ślin oraz zwierz ąt ze wzgl ędu na niewielkie rozmiary i izolacj ę przestrzenn ą. Na terenie Doliny Wisły znajduj ą si ę: Wi ślisko Przewóz, Żwirownie Brzegi, Starorzecze Grabie, „Ł ąki Niedzielszczyzna”, Studzijska. Na terenie Pogórza Wielickiego znajduj ą si ę Purchawica olbrzymia, Skrzyp w Zabawie, Siercza kamienie ć, Stawy Salinarne, Kamieniec Sygneczów, Dolina Wilgi, Mietniów- Pod Brzegiem, Kamieniec przy Laskowcu, Laskowiec w Pawlikowaicach, Wilga- Ko źmice Małe, Młyn pod Ko źmicami, Doły Raciborskie, Czarny Las, Las Dobranowice, Las Widmo, Las Wolnik.

40 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

3.2.9. OCHRONA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

Na obszarze gminy Wieliczka wprowadzono nast ępuj ące formy ochrony przyrody i krajobrazu: Rezerwaty przyrody

Na terenie Kopalni Soli „Wieliczka” w celu ochrony wysokich warto ści przyrodniczych utworzono rezerwat przyrody „Groty Kryształowe” (Rozporz ądzenie Nr 84/2000 Wojewody Małopolskiego z dnia 11 wrze śnia 2000 roku). Ochron ą zostały obj ęte naturalne pustki podziemne o ścianach obrosłych kryształami halitu wraz z otoczeniem stanowi ącym fragment skomplikowanej budowy geologicznej mioce ńskiego zło ża. Rezerwat zlokalizowany jest w północno- wschodniej cz ęś ci Kopalni Soli „Wieliczka” na gł ęboko ści 70-114 m pod powierzchni ą terenu miasta. Składaj ą si ę na niego Grota Kryształowa Dolna i Grota Kryształowa Górna wraz z otulinami o ł ącznej powierzchni 1,04 ha. Na powierzchni terenu wyznaczono zasi ęg otuliny rezerwatu.

Użytki ekologiczne

1. Las Krzyszkowicki został utworzony w celu zachowania wielogatunkowego lasu gr ądowego z bardzo bogatymi stanowiskami ro ślin chronionych i reliktowymi stanowiskami gatunków górskich. Zajmuje powierzchni ę 33,95 ha.

2. Obszar l ęgowy ptactwa wodnego został utworzony w celu zachowania naturalnych miejsc l ęgowych rybitw i ptactwa wodnego oraz w celu ochrony istniej ącej flory i fauny. U żytek ten zajmuje powierzchni ę 8,99 ha i poło żony jest na wyrobiskach poeksploatacyjnych całkowicie wypełnionych wod ą w miejscowo ści Brzegi.

3. Las i stawy na Grabówkach. Celem ustanowienia u żytku jest ochrona siedlisk podmokłych oraz lasu b ędącego miejscem wyst ępowania chronionych gatunków: ro ślin, owadów i ptaków. Zajmuje powierzchni ę 13,16 ha.

41 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Stanowiska dokumentacyjne przyrody nieo żywionej Zgodnie z rozporz ądzeniem nr 19 Wojewody Krakowskiego z dnia 16 czerwca 1997r. w sprawie obj ęcia ochron ą prawn ą w formie stanowisk dokumentacyjnych obiektów geologicznych w Kopalni Soli Wieliczka, utworzono 40 stanowisk dokumentacyjnych. Uznano za nie odsłoni ęcia geologiczne zlokalizowane w ociosach podziemnych wyrobisk kopalni.

Pomniki przyrody

Na terenie miasta i gminy Wieliczka wyst ępuj ą pomniki przyrody, b ędące bardzo cennymi elementami środowiska przyrodniczego, wzbogacaj ącymi ró żnorodno ść biologiczn ą. W sumie zarejestrowano 34 obiekty przyrody prawnie chronione.

Tabela 1 Pomniki przyrody znajduj ące si ę na terenie miasta i gminy Wieliczka. Lp. Miejscowo ść Pomnik przyrody 1. Gorzków Dąb szypułkowy 2. Grajów Lipa szerokolistna 3. Grajów Lipa szerokolistna 4. Janowice Lipa drobnolistna 5. Raciborsko Głaz narzutowy 6. Siercza Lipa drobnolistna 7. Siercza Lipa drobnolistna 8. Siercza- park Grusza dzika 9. Siercza Buk zwyczajny odm. czerwonolistna 10. Siercza- klasztor Dąb szypułkowy 11. Siercza Klon polny 12. Siercza – park Lipa drobnolistna Wieliczka – koło Dąb szypułkowy 13. klasztoru

Franciszkanów 14. Wieliczka Dąb szypułkowy 15 . Wieliczka Tulipanowiec ameryka ński 16. Wieliczka Surmia wielkokwiatowa

42 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

17. Wieliczka Tulipanowiec ameryka ński 18. Wieliczka – park miejski Buk 19. Wieliczka – park miejski Wi ąz 20. Śledziejowice – park Dąb szypułkowy 21. Śledziejowice – park Buk czerwonolistny 22. Śledziejowice – park Dąb szypułkowy 23. Śledziejowice – park Grujecznik japo ński 24. Śledziejowice – park Miłorz ąb 25. Śledziejowice – park Cyprysik groszkowy 26. Śledziejowice – park Dąb szypułkowy 27. Śledziejowice – park Magnolia drzewiasta 28. Śledziejowice – park Dąb szypułkowy 29. Śledziejowice – park Lipa drobnolistna 30. Śledziejowice – park Dąb szypułkowy 31. Śledziejowice – park Buk zwyczajny 32. Śledziejowice – park Jesion 33. Śledziejowice – park Wi ąz szypułkowy Śledziejowice – przy Przylegaj ące do parku dworskiego zadrzewienie w parku podworskim formie małego drzewostanu (pozostało ść naturalnej dębiny), przeci ętego dr og ą gruntow ą, przechodz ącego w alej ę wzdłu ż drogi. Drzewostan: - po wschodniej tronie drogi: d ąb szypułkowy 25 szt., 34. buk pospolity; po zachodniej stronie drogi: d ąb szypułkowy- 19 szt., lipa drobnolistna- 4 szt., grab pospolity. Aleja: po wschodniej stronie drogi: jesion wyniosły- 3 szt., d ąb szypułkowy, lipa drobnolistna; po zachodniej stronie drogi: jesion wyniosły- 4 szt., lipa drobnolistna- 1 szt.

3.2.10. GLEBY

Na terenie gminy wyst ępuj ą gleby zró żnicowane rodzajowo, gatunkowo i typologicznie:

43 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

- Pseudobielicowe - wytworzone z lessu, piasków i gliny,

- Gleby brunatne – powstałe ze wszystkich skał macierzystych wyst ępuj ących na terenie gminy tzn. z fliszu karpackiego, z utworów mioce ńskich, z piasków, lessów oraz z utworów mieszanych, zasobnych w w ęglan wapnia skał macierzystych,

- Czarnoziemy – utworzone z utworów lessowych zasobnych w w ęglan wapnia pod wpływem ro ślinno ści ł ąkowo – stepowej, sprzyjaj ącej nagromadzeniu si ę próchnicy,

- Mady – wytworzone z aluwiów w dolinach rzecznych i stałych cieków,

- Gleby glejowe – wytworzone z utworów deluwialnych w obni żeniach terenu o słabym odpływie wód gruntowym przy stałym nadmiarze wilgoci spowodowanej wysokim poziomem wód gruntowych,

- Czarne ziemie – wytworzone z iłów i z pyłów wietrzeniowych.

Niemal cały teren Pogórza Wielickiego odznacza si ę podatno ści ą na degradacj ę naturogeniczn ą i uprawow ą. Niewła ściwe u żytkowanie gruntów, niewła ściwe stosowanie nawozów sztucznych i środków ochrony ro ślin s ą głównymi czynnikami antropogenicznymi powoduj ącymi niszczenie gleb. W okresach roztopów wiosennych oraz nawalnych deszczy wyst ępuj ą procesy denudacyjno – erozyjne o charakterze zmywowym (pokrywa lessowa). Przemieszczaniu si ę warstw przypowierzchniowych (osuwiska, spełzywanie) zwłaszcza w obr ębie stoków i zboczy nie pokrytych trwał ą ro ślinno ści ą drzewiast ą, sprzyjaj ą ukształtowanie terenu, jego budowa geologiczna (warstwy fliszu karpackiego), a tak że warunki meteorologiczne. W gminie Wieliczka nie zanotowano gleb ponadnormatywnie zanieczyszczonych metalami ci ęż kimi, co przedstawia tabela:

Tabela 2 Średnia zawarto ść metali ci ęż kich w glebach na terenie gminy Wieliczka [mg/kg] Pierwiastek Cd Cu Ni Pb Zn ilo ść [mg/kg] 0,65 16,27 14,64 41,18 99,34 norma – gleby lekkie 3 50 30 50 200 norma – gleby ci ęż kie 3 100 100 100 300

44 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Niewielkim wzrostem zawarto ści metali charakteryzuj ą si ę gleby na terenie miasta Wieliczki oraz wzdłu ż głównych ci ągów komunikacyjnych.

3.2.11. GOSPODARKA ROLNA

Analizuj ąc dotychczasow ą polityk ę roln ą w mie ście i gminie Wieliczka można wskaza ć elementy, które stanowi ą potencjalne mo żliwo ści rozwoju tej funkcji jak i elementy niekorzystne. Do elementów korzystnych nale żą : − wysoki udział u żytków rolnych (5 887 ha) – około 60%, − wysoki 93% udział gleb klas bonitacyjnych I-IV, − dobre zainwestowanie w obiekty budowlane zwi ązane z produkcj ą roln ą oraz średnie wyposa żenie w maszyny rolnicze, − du ży udział gleb kompleksu pszennego dobrego, Do elementów niekorzystnych zaliczy ć nale ży: − nadmierne rozdrobnienie gospodarstw rolnych oraz du ży udział działek rolniczych tj. obszarów poni żej 1,0 ha (77,7%), − wyst ępuj ące powszechnie zjawisko erozji gleb, − ogóln ą tendencje do odchodzenia od rolniczego wykorzystywania gruntów na rzecz funkcji mieszkaniowej i usługowej.

W strukturze u żytków rolnych dominuj ą grunty orne – 67,1%. Ł ąki zajmuj ą 24,2 % powierzchni u żytków rolnych, pastwiska – 4,4% oraz sady – 4,3%.

Tabela 3 Użytki rolne w gminie Wieliczka. Wyszczególnienie Powierzchnia w ha % u żytków rolnych ogółem Grunty orne 3 950 67,1 Sady 251 4,3 Łąki 1 425 24,2 Pastwiska 261 4,4 Użytki rolne ogółem 5887 100 źródło wg danych GUS; stan 2005 r.

45 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

W gminie Wieliczka wg klasy bonitacyjnej 55% u żytków rolnych posiada gleby klasy I - III, około 38,% to gleby klasy IV, tylko 7% stanowi ą gleby klasy V-VI. Na terenie gminy wyst ępuj ą gleby: pseudobielicowe, gleby brunatne, czarnoziemy mady, gleby glejowe oraz czarne ziemie.

Tabela 4 Zestawienie powierzchniowe wg klasyfikacji gleboznawczej gleb miasta i gminy Wieliczka Lp. Obr ęb Grunty orne w klasach Użytki zielone w klasach [ha] [ha] I-III IV V-VI I-III IV V-VI 1 2 3 4 5 6 7 8 1 Brzegi 94,2748 27,4714 1,0500 110,0935 67,3628 6,4524 2 Byszyce 70,1617 59,9371 5,0086 8,1693 15,2899 12,0537 3 Chor ągwica 95,0282 20,2033 0,2200 7,6103 26,8133 1,4300 4 Czarnochowice 66,2052 26,7777 9,6546 4,3498 3,6262 0,5962 5 Dobranowice 176,4052 38,2600 0,5900 35,5306 2,8677 5,7285 6 Golkowice 86,3168 38,7410 5,9800 19,8675 43,9972 39,4955 7 Gorzków 106,1735 58,0886 1,9425 20,0342 6,7761 5,9300 8 Grabie 156,1280 32,6500 2,3800 56,5189 27,7950 10,9000 9 Grabówki 58,0832 41,2464 3,2196 2,3300 8,6091 4,7718 10 Grajów 89,0986 170,7493 11,5020 8,5300 46,4744 23,7332 11 Jankówka 51,5521 76,1268 3,8200 1,5603 12,1100 19,9817 12 Janowice 105,8118 68,9540 1,3999 20,6047 38,9480 19,2730 13 Kokotów 53,5888 76,9635 57,5269 58,9416 54,2149 14,1978 14 Ko źmice Małe 62,7962 12,7437 1,2200 12,3365 3,4259 1,2000 15 Ko źmice Wielkie 237,5622 128,2169 1,0668 31,6837 115,3453 27,3130 16 Lednica Górna 69,9215 87,6126 0,3400 8,0383 66,6285 7,2800 17 Mała Wie ś 38,8481 49,9185 0,7366 2,4357 14,9472 1,9269 18 Mietniów 88,9544 40,9916 0,0000 9,8917 21,6243 2,1200 19 Pawlikowice 151,1553 26,0300 0,0000 15,3873 37,1991 5,8286 20 Podstolice 111,8983 63,3174 2,4098 20,2332 31,0718 6,3191 21 Raciborsko 143,3605 202,5571 7,6507 25,4293 37,5872 2,4541 22 Ro żnowa 24,9281 5,6657 0,0000 1,9948 2,7200 0,0300 23 Siercza 90,1142 61,5174 0,3100 13,1153 51,8527 23,5565 24 Strumiany 33,6568 23,1182 3,0831 2,7167 5,2156 0,1500 25 Sułków 154,1122 20,3617 0,8083 12,0000 16,8614 7,4787 26 Sygneczów 26,0536 74,8064 0,0000 21,7586 43,5521 5,0996 27 Śledziejowice 42,9678 87,2594 15,3444 1,1118 5,8970 1,2703 28 Węgrzce Wielkie 122,2079 130,0704 25,2593 189,7626 46,8783 50,9340 29 Wieliczka 500,7704 65,7297 2,2486 58,1399 47,2670 43,8598 30 Zabawa 91,0412 6,5133 0,0000 9,5647 7,2290 0,1000 Gmina razem 3199,1766 1822,5991 164,7717 789,7408 910,1870 351,4644

Najwi ększ ą powierzchni ę zajmuje kompleks pszenny dobry. Nast ępnym kompleksem pod wzgl ędem zajmowanej powierzchni jest zbo żowo – pastewny mocny.

46 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Du ży wpływ na rolnicze wykorzystanie przestrzeni produkcyjnej ma rze źba terenu. W gminie Wieliczka wyodr ębnia si ę: - tereny bardzo korzystne dla potrzeb produkcji rolnej Tereny płaskie wierzchowin, tereny płaskie obszarów równinnych, tereny płaskie szerokich dolin rzecznych (powy żej 300 m szeroko ści) oraz bardzo słabe stoki o nachyleniu nie wi ększym ni ż 3 °. Tereny takie wyst ępuj ą na wi ększych obszarach w dolinie Wisły we wsiach: Brzegi, Grabie, Kokotów, Mała Wie ś – Strumiany i W ęgrzce Wielkie, Śledziejowice. - tereny korzystne dla potrzeb produkcji rolniczej Stoki o nachyleniu 3,1 - 6°, w ąskie doliny rzeczne (do 300 m szeroko ści), szerokie doliny nieckowate (powy żej 50m) oraz tereny płaskie i bardzo słabe stoki poprzecinane licznymi w ąwozami. Obszary te wyst ępuj ą na terenie całej gminy, oprócz wsi Brzegi i Grabie. Na wi ększych obszarach wyst ępuj ą we wsiach: Gorzków, Janowice, Ko źmice Wielkie, Mała Wie ś i Strumiany, Pawlikowice, Raciborsko, Wieliczka miasto i Wieliczka Krzyszkowice. - tereny średnio korzystne dla potrzeb produkcji rolniczej Stoki o nachyleniu od 6,1 – 10 °, w ąskie doliny nieckowate (do 50 m szeroko ści oraz stoki o nachyleniu od 3,1- 6° ale z licznymi w ąwozami. Wyst ępuj ą na terenie całej gminy ( z wyj ątkiem wsi Grabie i Brzegi) i zajmuj ą najwi ększ ą powierzchni ę u żytków rolnych. - tereny mało korzystne dla potrzeb produkcji rolniczej Stoki o nachyleniu 10,1 - 15 °, a tak że stoki mniejsze o nachyleniu 6,1 – 10 ° z licznymi w ąwozami. Wi ększe obszary tych terenów wyst ępuj ą w Lednicy Górnej, Raciborsku, Grajowie, Golkowicach, Ko źmicach Wielkich. − tereny niekorzystne dla potrzeb produkcji rolniczej Stoki o nachyleniu powy żej 15 ° oraz stoki mniejsze, od 10,1-15 °,ale pocięte wąwozami. Na terenie gminy wyst ępuj ą na niewielkim obszarze w Byszycach, Ko źmicach Małych i Grajowie.

Najwi ększy obszar w gminie zajmuj ą tereny średnio korzystne dla potrzeb produkcji rolnej – 36,5%. Kolejne, pod wzgl ędem powierzchni s ą tereny korzystne – 29,3% oraz tereny bardzo korzystne – 24%, za ś tereny mało korzystne zajmuj ą mniejsz ą powierzchni ę. Powierzchnia terenów niekorzystnych jest znikoma.

47 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Obszar gminy ma dobrze rozwini ętą sie ć rzeczn ą i dobrze rozwini ęty system wód gruntowych, co w wi ększo ści zabezpiecza potrzeby wodne ro ślin. Na prawie całym obszarze u żytków rolnych mo żna wykonywa ć upraw ę ci ągnikami kołowymi, a na około połowie gruntów ornych mo żna stosowa ć kombajny.

Odno śnie zjawisk niekorzystnych dla rozwoju rolnictwa w obszarze gminy Wieliczka nale ży wymieni ć wyst ępuj ące powszechnie zjawisko erozji gleb (wietrznej, wąwozowej, wodnej powierzchniowej). Niemal cały teren Pogórza Wielickiego odznacza si ę podatno ści ą na degradacj ę naturogeniczn ą i uprawow ą. Niewła ściwe użytkowanie gruntów, niewła ściwe stosowanie nawozów sztucznych i środków ochrony ro ślin s ą głównymi czynnikami antropogenicznymi powoduj ącymi niszczenie gleb. W okresach roztopów wiosennych oraz nawalnych deszczy wyst ępuj ą procesy denudacyjno – erozyjne o charakterze zmywowym (pokrywa lessowa). Przemieszczaniu si ę warstw przypowierzchniowych (osuwiska, spełzywanie) zwłaszcza w obr ębie stoków i zboczy nie pokrytych trwał ą ro ślinno ści ą drzewiast ą, sprzyjaj ą ukształtowanie terenu, jego budowa geologiczna (warstwy fliszu karpackiego), a tak że warunki meteorologiczne. Kolejnym niekorzystnym zjawiskiem dla rolnictwa jest nadmierne rozdrobnienie gospodarstw rolnych oraz du ży udział działek rolniczych tj. obszarów poni żej 1,0 ha (77,7%). Struktur ę gospodarstw gminy Wieliczka obrazuje zamieszczona poni żej tabela.

Tabela 5 Struktura gospodarstw indywidualnych w gminie Wieliczka. Lp. Grupy obszarowe Ilo ść gospodarstw % użytków rolnych w ha 1. Ogółem 7 577 100,00 2. Do 1 5 892 77,76 3. (1-2) 1 251 16,51 4. <2-5) 381 5,03 5. <5-10) 39 0,52 7. <10-20) 10 0,13 9. <20,100) 0 0,00 10. 100 ha i wi ęcej 4 0,05 źródło: Dane z powszechnego spisu rolnego – 2002r.

48 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

W produkcji rolniczej dominuje system zbo żowo – okopowo – pastewny, przy czym w strukturze upraw zbo żowych ( 55,61% pow. uprawnej), dominuje pszenica, w ro ślinach okopowych ziemniaki ( 19,55% pow. upraw).

Tabela 6 Powierzchnia zasiewów w gminie Wieliczka. Lp. Wyszczególnienie ar % 1. Zbo ża, W tym: − pszenica, 63 766 35,08 − żyto, 3 244 1,78 − jęczmie ń, 6 777 3,73 − owies, 11 042 6,07 − pszen żyto, 12 398 6,82 − mieszanki zbo żowe, 3 811 2,10 − gryka, proso i inne zbo żowe; 63 0,03 2. Kukurydza 34 024 18,72 3. Str ączkowe jadalne 309 0,17 4. Ziemniaki 35 534 19,55 5. Buraki cukrowe 57 0,03 6. Rzepak 3 000 1,65 7. Okopowe pastewne 1 538 0,85 8. Warzywa gruntowe 5 487 3,02 9. Truskawki 724 0,40 źródło: Dane z powszechnego spisu rolnego – 2002r.

W produkcji zwierz ęcej dominuje chów drobiu. Stan pogłowia zwierz ąt gospodarskich gospodarstw indywidualnych gminie i mie ście Wieliczka przedstawia zamieszczona poni żej tabela. Tabela 7 Stan pogłowia zwierz ąt gospodarskich Lp. Wyszczególnienie Sztuki 1. Bydło – ogółem, 958 W tym: − krowy 529 2. Trzoda chlewna – ogółem, 1 668 W tym: − lochy 69 3. Konie 145 4. Owce 140 5. Kozy 304 6. Kury 46 801 źródło: Dane z powszechnego spisu rolnego – 2002r.

Na dotychczasowy rozwój rolnictwa zasadniczy wpływ miały uwarunkowania zewn ętrzne, a mianowicie:

49 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

− bogate dziedzictwo historyczne i kulturowe regionu – Małopolski, − ograniczone środki i kompetencje samorz ądu terytorialnego, − brak systemu promocji produktów z regionu Małopolski, − niski stopie ń integracji rolnictwa z gospodark ą narodow ą, − niedorozwój instytucji rynku rolnego (w tym marketingu i organizacji hurtu). Ze wzgl ędu na nieopłacalno ść prowadzenia gospodarki rolnej przede wszystkim w gospodarstwach o małej powierzchni, zmniejsza si ę sukcesywnie liczba gospodarstw rolnych w gminie. Analiza danych statystycznych oraz analiza wniosków zło żonych do Studium potwierdzaj ą, że w gminie Wieliczka nast ępuje wyra źnie zjawisko „odchodzenia” od działalno ści rolniczej na rzecz przede wszystkim szeroko rozumianej działalno ści usługowej, usługowo – produkcyjnej. Wydaje si ę, ze jest to tendencja trwała a jej skutkiem b ędzie post ępuj ąca zmiana w u żytkowaniu gruntów rolnych i wykorzystywanie ich na cele zabudowy mieszkaniowej i usługowej.

3.2.12. KLIMAT

Obszar gminy Wieliczka nale ży do klimatycznego Regionu Pogórza Karpackiego, który znajduje si ę w zasi ęgu umiarkowanie ciepłego pi ętra klimatycznego. Urozmaicona rze źba terenu powoduje stosunkowo du że zró żnicowanie mezoklimatyczne. Północna cze ść gminy poło żona w szerokiej dolinie Wisły nale ży do strefy klimatu podgórskiego – nizin i kotlin. Wyróżnia si ę tutaj charakterystyczny mikroklimat lokalny, na który nakładaj ą si ę cechy drugiego klimatu wyst ępuj ącego na terenie gminy – klimatu Pogórza Wielickiego. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 8,2 °C. Dobowe amplitudy temperatur zale żą przede wszystkim od ukształtowania terenu i jego form. W dolinach, gdzie wyst ępuj ą cz ęste inwersje temperatury spowodowane silnym wypromieniowaniem lub spływem chłodnych mas powietrza s ą wi ększe ni ż na wierzchowinach. Okres wegetacyjny trwa 218 dni. W ci ągu roku wyst ępuje około 112 dni z przymrozkami i około 47 dni mro źnych. W ci ągu roku notuje si ę średnio 50 dni z mgłami. Najwi ęcej wyst ępuje jesieni ą i zim ą, maksimum przypada na listopad. Najwi ększa ilo ść dni słonecznych wyst ępuje wczesn ą wiosn ą, latem i wczesn ą jesieni ą, najwi ększa ilo ść dni pochmurnych

50 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

wyst ępuje pó źną jesieni ą i zim ą. Najpogodniejsze miesi ące to sierpie ń oraz wrzesie ń, a najbardziej pochmurne- listopad, grudzie ń i stycze ń. Opady atmosferyczne s ą zró żnicowane w zale żno ści od wzniesienia terenu, rze źby i ekspozycji. Roczna suma opadów wynosi 730 mm w Wieliczce. Najwi ęcej opadów przypada na por ę letni ą, najmniejsze notuje si ę w lutym. Pokrywa śnie żna pojawia si ę w ko ńcu listopada i trwa na wierzchowinach do drugiej dekady kwietnia. Na terenie gminy Wieliczka przewa żaj ą wiatry z południowego zachodu (30%) oraz zachodu ( prawie 20%). Udział ciszy jest niewielki i wynosi 10%. Na Pogórzu Wielickim warunki anemologiczne kształtowane s ą przez ogóln ą cyrkulacj ę atmosferyczn ą, lokalnie modyfikowan ą przez rze źbę terenu. Przewa żaj ą wiatry z sektora zachodniego (43%) i wschodniego (ł ącznie 28%) o pr ędko ściach 2-4 m/s. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 7,8-8,5 °C. Mezoklimat stoków i grzbietów charakteryzuje si ę tzw. ciepł ą stref ą stokow ą o wy ższych o 2-3°C temperaturach minimalnych powietrza, dłu ższym okresie bez przymrozkowym i lepszym przewietrzaniu. Nie dotyczy to stoków o ekspozycji północnej.

3.2.13. STAN ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA

Stan powietrza atmosferycznego oceniony w 2006 roku wskazywał na:

− ponadnormatywny poziom zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM10. Średnie st ęż enie pyłu zawieszonego PM 10 w powiecie wielickim wynosiło 69 µg/m 3, co stanowi 172% st ęż enia dopuszczalnego dla rocznego okresu uśredniania. Dopuszczalny poziom st ęż eń 24 godzinnych pyłu PM10 - 50 µg/m 3 był przekroczony 129 razy. Cz ęsto ść ta jest wi ększa od dopuszczalnej wynosz ącej 35 razy. − tendencj ę spadkow ą st ęż enia benzenu. W stanowisku zlokalizowanym w Wieliczce średnie roczne st ęż enie zanotowane w 2004 roku wynosiło 2,30 µg/m 3, w roku 2005 średnie roczne st ęż enie było wy ższe ni ż w roku poprzednim i wynosiło 3,48 µg/m 3, jednak nie przekroczyło poziomu dopuszczalnego (5 µg/m 3). W roku 2006 średnie roczne st ęż enie wynosiło 3,19 µg/m 3. Średnie st ęż enie w sezonie letnim w 2006 roku wynosiło 1,03 µg/m 3, za ś w sezonie zimowym 5,35 µg/m 3. W sezonie zimowym (I-III, X-XII) notowano

51 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

najwy ższe st ęż enia średnio miesi ęczne benzenu. St ęż enie maksymalne w ci ągu roku osi ągn ęło 10,3 µg/m 3, st ęż enie minimalne 0,55 µg/m 3. − st ęż enie średnioroczne poziomu dwutlenku azotu mierzone metod ą pasywn ą (wska źnikow ą) wyniosło 22,7 µg/m 3 i nie przekroczyło dopuszczalnego średniorocznego poziomu - 40 µg/m 3. 3 − średnioroczne st ęż enie poziomu SO 2 wyniosło 20,9 µg/m i przekroczyło poziom dopuszczalny (20 µg/m 3). Dominuj ący wpływ na zanieczyszczenia powietrza maj ą zanieczyszczenia pochodz ące z lokalnych źródeł emisji, komunikacji oraz napływaj ące z obszarów s ąsiednich.

Bie żą ca ocena jako ści powietrza

Bie żą ca ocena jako ści powietrza 2006 roku uwzgl ędniaj ąca dwie grupy kryteriów ustanowionych ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi oraz ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin zaklasyfikowała powiat Wielicki do: − klasy C zgodnie z klasyfikacj ą dla kryterium ochrony zdrowia. Ocen ą obj ęto siedem substancji: benzen, dwutlenek azotu, dwutlenek siarki, ołów, tlenek w ęgla, ozon, pył zawieszony PM10. Oznacza to, że poziom st ęż eń był powy żej warto ści dopuszczalnej powi ększonej o margines tolerancji. Dla tej klasy wymagane jest okre ślenie obszarów przekrocze ń warto ści dopuszczalnych oraz dopuszczalnych – powi ększonych o margines tolerancji oraz opracowanie programu ochrony powietrza POP – z uwagi na przekroczenie warto ści dopuszczalnej dla pyłu PM10

i SO 4. Pozostałe substancje nie przekraczały wartości dopuszczalnych. − klasy A zgodnie z klasyfikacj ą dla kryterium ochrony ro ślin. Ocen ą obj ęto trzy substancje: dwutlenek siarki, tlenki azotu, ozon. Poziomy stęż eń uwzgl ędnianych substancji nie przekroczyły warto ści dopuszczalnych.

Do najistotniejszych źródeł zanieczyszcze ń powietrza nale żą sektor komunaln ą – bytowy oraz transport drogowy. Ogrzewania indywidualne oraz małe kotłownie maj ą bardzo wysoki udział w zanieczyszczeniu atmosfery, w szczególno ści w tzw. niskiej emisji pyłu, tlenku w ęgla, dwutlenku siarki. W sezonie grzewczym st ęż enia pyłu zawieszonego osi ągaj ą warto ści najwi ększe w całym roku. Nara żenie na zanieczyszczenia pochodzenia komunikacyjnego wyst ępuj ą szczególnie w

52 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

sąsiedztwie drogi krajowej nr 4, o bardzo du żym nat ęż eniu ruchu. Stan sanitarny powietrza uzale żniony jest od napływu spoza terenu gminy zanieczyszczonych mas powietrza, docieraj ących głównie z kierunku północno- zachodniego, czyli z aglomeracji krakowskiej. Na terenie gminy Wieliczka koncentracja źródeł emisji zanieczyszcze ń powietrza wyst ępuje w mie ście Wieliczka.

3.2.14. KLIMAT AKUSTYCZNY

Warunki akustyczne na terenie gminy kształtowane s ą głównie przez komunikacj ę oraz obiekty usługowe i przemysłowe. Hałas komunikacyjny spowodowany jest przede wszystkim ruchem pojazdów samochodowych i powoduje post ępuj ące pogorszenie klimatu akustycznego. Najwi ększym źródłem hałasu komunikacyjnego na terenie Gminy Wieliczka jest droga krajowa nr 4. Na odcinku Kraków – Wieliczka odnotowano najwi ększe nat ęż enie pojazdów samochodowych 35.419 poj./dob ę. We wszystkich punktach pomiarowych zlokalizowanych przy tej drodze stwierdzono przekroczenie poziomu warto ści progowej hałasu tj.75 dB o warto ść 2,4 – 3,9 dB. Podobnych warto ści progowych nale ży si ę spodziewa ć w najbli ższym s ąsiedztwie drogi krajowej nr 4, gdzie jest notowane najwi ększe nat ęż enie ruchu pojazdów samochodowych. Źródłem powa żnej, lecz okresowej uci ąż liwo ści akustycznej (podczas ruchu poci ągów) jest linia kolejowa Kraków – Tarnów przebiegaj ąca w północnej cz ęś ci gminy. Linia z Krakowa do Wieliczki jest pod tym wzgl ędem mniej uci ąż liwa. Hałas przemysłowy jest emitowany przez podmioty gospodarcze o charakterze przemysłowym. Ze wzgl ędu na wielko ść oraz charakter produkcji podmiotów, jest szczególnie uci ąż liwy dla mieszka ńców domów umiejscowionych w bezpo średnim s ąsiedztwie zakładów. Na terenie gminy zlokalizowane s ą małe zakłady przemysłowe i rzemie ślnicze, których oddziaływanie akustyczne na stan środowiska, je żeli wyst ępuje, ma charakter lokalny. Brak jest natomiast du żych zakładów przemysłowych, które mog ą stanowi ć istotne źródło hałasu. Hałas linii energetycznych generowany jest przez pracuj ące linie wysokiego napi ęcia. Spowodowany jest mikrowyładowaniami elektrycznymi na powierzchni ę przewodów (na skutek ulotu) i zale ży od warunków pogodowych, stanu środowiska, stanu technicznego, powierzchni przewodów. Przez teren Gminy Wieliczka

53 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

przebiegaj ą linie 400 kV (Brzegi, Jankówka), które s ą uci ąż liwym źródłem hałasu, szczególnie podczas złych warunków atmosferycznych. Hałas komunalno – bytowy wyst ępuje na terenach zabudowy mieszkaniowej. Najwi ększy poziom osi ąga na terenie miasta Wieliczka. Jego poziom zale ży od intensywno ści i charakteru zabudowy, obecno ści zakładów rzemie ślniczych, środków transportu, punktów gastronomiczno- rozrywkowych, urz ądze ń do produkcji rolnej itp. 3.2.15. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE NIEJONIZUJ ĄCE

Na kształtowanie pola elektromagnetycznego maj ą wpływ źródła liniowe i punktowe emituj ące promieniowanie niejonizuj ące: - linie wysokiego napi ęcia – 110 kV, 220kV (Raciborsko) i 400kV (Brzegi, Jankówka) i zwi ązane z nimi stacje elektroenergetyczne, - urz ądzenia telefonii komórkowej (Raciborsko – koncentrator telekomunikacyjny, wie ża przeka źnikowa; Gorzków – koncentrator telekomunikacyjny; Byszyce – wie ża przeka źnikowa; Sygneczów – wie ża przeka źnikowa; Siercza – wie ża przeka źnikowa; Wieliczka – dwie wie że przeka źnikowe; Ko źmice Wielkie – urz ądzenia na wie ży ko ścioła), - Radiowo- Telewizyjne Centrum Nadawcze Kraków/Chor ągwica zlokalizowane w miejscowo ści Mietniów, - urz ądzenia typu kuchenki mikrofalowe, telefony komórkowe, anteny radiowe i telewizyjne, komputery, telewizory, lodówki, instalacje domowe, suszarki – urz ądzenia te w czasie pracy s ą źródłem promieniowania elekromagnetycznego o cz ęstotliwo ści 50 Hz, a nawet wy ższej.

Radiowo – Telewizyjne Centrum Nadawcze Kraków / Chor ągwica zajmuje si ę emitowaniem programów radiowych i telewizyjnych oraz przesyłaniem sygnałów telekomunikacyjnych na du że odległo ści z wykorzystaniem fal radiowych. Decyzj ą Wojewody Małopolskiego nr ŚR.III.JCh.6612-51-03 z dn.13.04.2004r. Centrum Nadawcze posiada pozwolenie na emitowanie pól elektroenergetycznych. Pola o warto ściach g ęsto ści mocy wi ększych od 0,1 W/m 2 dla cz ęstotliwo ści powy żej 300 MHz przy promieniowaniu dookolnym wyst ępuj ą powy żej wysoko ści 263 m n.p.t. w promieniu maksymalnym do 585 m, dla anteny kierunkowej o azymucie 320 wyst ępuj ą powy żej wysoko ści 41 m n.p.t. i maksymalnie do odległo ści 162 m. dla

54 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

cz ęstotliwo ści poni żej 300 MHz obszar ten zaczyna si ę powy żej 170 m n.p.t. i rozci ąga si ę w promieniu maksymalnym do 435 m. W zasi ęgu pól elektromagnetycznych o poziomach wy ższych ni ż dopuszczalne nie znajduj ą si ę żadne budynki przeznaczone na stały pobyt ludzi.

3.3. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA

3.3.1. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA – STAN ISTNIEJĄCY

3.3.1.1. DYNAMIKA ZMIAN LICZBY LUDNO ŚCI

Na koniec I półrocza 2006 roku gmina Wieliczka liczyła ł ącznie 48.254 mieszka ńców. Do ko ńca 2005 roku zameldowanych na pobyt stały było 47.745 osób. Jak obrazuje tabela nr 9 w ci ągu ostatnich 11 (1995-2005) lat liczba zameldowanych na pobyt stały wzrosła o ponad 4 tys. osób (wzrost 8,6%).

Tabela 8 Ludno ść ogółem w gminie Wieliczka w latach 1995-2005 wg miejsca zameldowania i zamieszkania Ludno ść ogółem wg miejsca zameldowania/zamieszkania w latach 1995-2005 Lata 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 stałe miejsce zameldowania 43619,0 43739,0 43821,0 43916,0 44206,0 44806,0 45195,0 45584,0 46317,0 47048,0 47745,0 [stan na 31 XII] faktyczne miejsce 43660,0 43804,0 43928,0 44212,0 44480,0 45023,0 45369,0 45821,0 46563,0 47287,0 47992,0 zamieszkania [stan na 31 XII] źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych GUS [www.stat.gov.pl].

Faktycznie do 31.XII.2005 roku gmin ę zamieszkiwało (razem z zameldowanymi na pobyt czasowy) 47 992 osób [Tab.8]. W ci ągu ostatnich 11 lat notuje si ę równie ż wzrost tej grupy, bardzo zbli żony do warto ści dla zameldowanych na stałe. Od 1995 r. obserwuje si ę stały wzrost liczby ludno ści gminy Wieliczka [Ryc. 1] przy czym dynamika wzrostu wyra źnie si ę pot ęguje od 1999 roku, na co wskazuje pokazana na ryc. 1 linia trendu. Co wa żniejsze, na linii trendu nie zauwa żamy

55 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

żadnych fluktuacji, które wskazywałyby na gwałtowne wahania liczby ludno ści. Ten zrównowa żony wzrost ma dwie przyczyny. Pierwsza to dodatnie saldo migracyjne [Tab.11]. Wyra źnie wida ć, że gmina jest postrzegana jako atrakcyjne miejsce do osiedlenia si ę. Drug ą przyczyn ą jest dodatni, cho ć bardzo niski, przyrost naturalny, który utrzymuje si ę w Wieliczce od 1999 r. [Ryc. 2]. Bez w ątpienia jednak dominuj ącą rol ę we wzro ście liczby ludno ści gminy Wieliczka odgrywa dodatnie saldo migracyjne [Tab. 11, Ryc. 2]. Nawet podczas ujemnego przyrostu naturalnego w latach 1996- 1999, napływ ludno ści spoza gminy rekompensował w pełni straty z nim zwi ązane, zapobiegaj ąc spadkowi liczby mieszka ńców.

Rysunek 1 Dynamika zmian liczby ludno ści faktycznie zamieszkałej w gminie Wieliczka w latach 1995-2005.

Liczba ludno ści faktycznie zamieszkałej w gminie Wieliczka osoby 49 000 48 000 47 000 46 000 45 000 44 000 43 000 42 000 41 000 40 000 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 lata

źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych GUS [www.stat.gov.pl].

Tabela 9 Struktura ludno ści gminy Ludno ść Stan na 31.XII.r. w osobach dynamika ogółem zmiany [%] 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 1995-2005 Ogółem 43660 43804 43928 44212 44480 45023 45369 45821 46563 47287 47992 109,92 męż czy źni 21144 21241 21235 21308 21456 21724 21916 22163 22561 22882 23234 109,88 kobiety 22516 22563 22693 22904 23024 23299 23453 23658 24002 24405 24758 109,96

56 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

W tabeli nr 10 zestawiono liczb ę ludno ści w poszczególnych sołectwach gminy Wieliczka według płci i wieku oraz g ęsto ść zaludnienia w gminie – stan na 30.VI. 2006 roku.

Tabela 10 Liczba ludno ści w sołectwach gminy Wieliczka wg płci i wieku oraz g ęsto ść zaludnienia w gminie [stan na 30.VI.2006]. pow. pow. ludno ść kob. męż . 0-18 0-18 18-60 18-65 Powierzchnia Gęsto ść Miejscowo ść 60 65 2 ogółem ogółem ogółem kob. męż . kob. męż . [w km ] zaludnienia kob. męż . Brzegi 467 235 232 45 56 141 154 49 22 3,84 121,50 Jankówka 361 178 183 39 41 101 121 38 21 2,43 148,51 Dobranowice 552 290 262 71 59 173 179 46 24 3,54 156,08 Grajów 801 391 410 104 81 219 295 68 34 5,10 157,14 Raciborsko 1086 562 524 139 120 328 356 95 48 5,97 181,79 Grabie 679 353 326 76 66 205 223 72 37 3,49 194,40 Węgrzce 1688 889 799 184 193 530 518 175 88 6,81 248,05 Wielkie Ko źmice Małe 518 269 249 57 53 169 175 43 21 1,88 275,78 Byszyce 642 342 300 96 78 191 196 55 26 2,23 287,34 Gorzków 868 425 443 105 111 249 294 71 38 2,95 294,27 Sygneczów 604 314 290 68 79 200 186 46 25 2,00 301,63 Ko źmice 2424 1238 1186 275 256 693 770 220 110 7,05 329,63 Wielkie Podstolice 933 461 472 90 131 283 303 88 38 2,83 329,65 Janowice 1081 541 540 118 135 329 366 94 39 3,16 341,64 Sułków 953 476 477 99 112 297 326 80 39 2,70 352,86 Chor ągwica 827 424 403 85 97 248 278 91 28 2,21 373,96 Pawlikowice 1215 600 615 134 139 350 411 116 65 2,97 409,44 Lednica Górna 1283 666 617 124 128 383 393 109 46 2,81 421,03 Mietniów 899 483 416 123 89 297 299 63 28 2,11 426,76 Siercza 1340 694 646 138 149 405 428 151 69 3,11 430,72 Kokotów 1971 1002 969 204 198 599 642 149 79 4,23 442,17 Golkowice 1711 868 843 197 223 502 546 169 74 3,82 448,47 Zabawa 813 425 388 84 76 257 274 84 38 1,45 558,82 Strumiany 539 273 266 48 50 135 147 40 19 0,78 560,60 Mała Wie ś 897 455 442 80 96 242 262 83 34 1,39 574,97 Grabówki 951 489 462 108 115 297 308 84 39 1,65 577,38 Śledziejowice 1472 766 707 165 158 444 437 97 52 1,96 689,72 Ro żnowa 359 170 189 29 34 91 127 50 28 0,44 809,58 Czarnochowice 1186 603 583 116 141 360 395 127 47 1,37 868,03 Wieliczka 19133 10036 9097 1668 1857 6040 6067 2195 1027 13,40 1407,01 Gmina ogółem 48254 24890 23364 4869 5121 14758 15476 4848 2283 100,10 473,08 źródło: opracowanie własne na podstawie danych referatu ewidencji ludno ści UM Wieliczka.

57 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

3.3.1.2. MIGRACJE I SALDO MIGRACJI

Od 1995 roku do 2003 roku liczba osób, które meldowały si ę na pobyt stały w gminie Wieliczka systematycznie rosła. Najwi ększy napływ ludno ści w badanym okresie spowodowany był migracj ą z miast i to on miał najwi ększy udział w ogólnej liczbie osób napływaj ących. Du ży napływ ludno ści miejskiej mo żna wytłumaczy ć zjawiskiem suburbanizacji. Polega ono na osiedlaniu si ę mieszka ńców aglomeracji w obszarze podmiejskim. Zjawisko suburbanizacji przynosi gminie wiele korzy ści, głównie materialnych i demograficznych. Roczny odpływ ludno ści z gminy Wieliczka ukształtował si ę w badanym okresie na poziomie ok. 400 osób rocznie. W śród ogólnego odpływu nieco wi ększ ą rol ę odgrywa emigracja do miast, szczególnie ma to zwi ązek z poło żeniem gminy w bezpo średnim s ąsiedztwie Krakowa. Roczny odpływ w tym kierunku wynosi ok. 200 osób rocznie. Miasto ma dodatnie saldo migracji wewn ętrznej (w granicach Polski), które systematycznie rosło od 1995 r. i obecnie kształtuje si ę na poziomie ok. 700 osób rocznie (o tyle osób liczba ludno ści gminy zwi ększa si ę, co rok dzi ęki migracjom) [Ryc.2]. Na wykresie salda migracji ogółem zauwa żamy dwa du że i trwałe wzrosty, tj. w roku 1998 i 2002 [Ryc.2]. Wydaje si ę, że tendencja zwy żkowa si ę utrzyma. Wykresy przedstawiaj ące saldo migracji w rozbiciu na m ęż czyzn i kobiety s ą bardzo podobne z wyj ątkiem du żej przewagi kobiet w 1998r. [Ryc.2]. Wi ąż e si ę to z tym, że do gminy napływaj ą głównie mał żeństwa. W przypadku salda migracji zagranicznych nale ży pami ęta ć jednak o tym, że wiele osób wyjechało z Polski za granic ę i nie przemeldowało si ę na pobyt stały lub czasowy, nie s ą, wi ęc obj ęci statystyk ą. Tych osób jest bardzo du żo, o czym mo że świadczy ć stworzenie dla nich specjalnej grupy przez GUS, mianowicie: grupy „rezydenci”. S ą to osoby, które w momencie spisu w 2002 r. znajdowały si ę poza terytorium Polski (setki tysi ęcy w skali Polski). Wiele z nich nie mieszka ju ż w Polsce od kilku a nawet kilkunastu lat.

58 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Rysunek 2 Saldo migracji w gminie Wieliczka wg kierunków w latach 1995-2005.

Saldo migracji

800 700 600 500 400 300 osoby 200 100 0 -100 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 lata

ogółem męż czy źni kobiety saldo migracji zagranicznej ogółem

źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych GUS [www.stat.gov.pl

59 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Tabela 11 Saldo migracji [ró żnica mi ędzy liczbą emigrantów i imigrantów] w gminie Wieliczka w latach 1995- I półrocze 2006 r. Saldo migracji Lata 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 ∗  Ogółem 92 135 116 115 300 315 347 387 704 682 687 239 w ruchu wewn ętrznym męż czy źni 23 68 47 -5 143 170 168 192 369 335 331 121 Kobiety 69 67 69 120 157 145 179 195 335 347 356 118 Ogółem 7 -1 9 -11 -1 -9 11 1 14 -6 -10 -16 Zagranica męż czy źni 9 3 8 -11 -2 -6 5 2 10 -6 -6 -11 Kobiety -2 -4 1 0 1 -3 6 -1 4 0 -4 -5 źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych GUS [www.stat.gov.pl].

∗∗ stan na koniec I półrocza 2006 roku – na podstawie danych statystycznych US w Krakowie

60 Zmian Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

3.3.1.3. ROZMIESZCZENIE LUDNO ŚCI I G ĘSTO ŚĆ ZALUDNIENIA

Średnia g ęsto ść zaludnienia dla gminy Wieliczka wynosi 473 os./km² [Tab.10]. Najwi ększ ą g ęsto ść zaludnienia wynosz ącą 1407 os/km², ma miasto Wieliczka [Tab.10]. Obserwuj ąc kartogram nr 1 zauwa żamy koncentryczny charakter zjawiska oraz układanie si ę pasów o jednakowej g ęsto ści zaludnienia w układ pier ścieniowy. Gęsto ść zaludnienia zmniejsza si ę w sposób ci ągły od centrum (miasto Wieliczka) ku najdalej oddalonym od miasta miejscowo ściom gminy. G ęsto ść zaludnienia powy żej 800 os./km² posiadaj ą oprócz Wieliczki niewielkie sołectwa Czarnochowice oraz Ro żnowa, le żą ce w jej bezpo średnim s ąsiedztwie. G ęsto ść zaludnienia powy żej 500 os./km² posiadaj ą miejscowo ści poło żone na północ od miasta Wieliczka, wzdłu ż drogi krajowej ł ącz ącej Kraków i Tarnów oraz poło żona na południe wie ś Grabówki. Są to miejscowo ści o dobrym doje ździe do Krakowa i przez to były zasiedlane w pierwszej kolejno ści. G ęsto ścią zaludnienia powy żej 400 os./km² mog ą poszczyci ć si ę sołectwa poło żone w bliskiej odległo ści od drogi powiatowej w kierunku Gdowa i Dobczyc oraz wsie Golkowice i Kokotów, które bezpo średnio granicz ą z Krakowem. Przyczyn tego równie ż nale ży poszukiwa ć w dobrej dost ępno ści komunikacyjnej obszaru, co czyni ten teren atrakcyjnym zarówno z punktu widzenia mieszka ńców gminy, którzy doje żdżaj ą do pracy do Krakowa jak i dla potencjalnych imigrantów. Sołectwa posiadaj ące g ęsto ść zaludnienia powy żej 200 os./km², skupiaj ą si ę głównie w południowej cz ęś ci gminy oraz na jej wschodnich kra ńcach. Nie s ą to miejscowo ści mog ące konkurowa ć z ww. pod wzgl ędem dost ępno ści, cho ć równie ż ciesz ą si ę one relatywnie du żym zainteresowaniem. Sołectwa z najmniejsz ą g ęsto ści ą zaludnienia, poni żej 200 os./km², poło żone s ą na południowym oraz północnym kra ńcu gminy.

61 Zmian Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Kartogram 1 Gęsto ść zaludnienia w gminie Wieliczka

Średnia g ęsto ść zaludnienia Grabie [679] 473 [osoby/km² ] Brzegi [467] w nawiasach podano liczb ę ludno ści sołectwa Węgrzce Wielkie Gęsto ść zaludnienia [1688] Kokotów [osoby/km² ] [1871]

>800

Śledziejowice 500-799 Czarnochowice [1353] [1186] Mała Wie ś Strumiany [797] 400-499 [439] Zabawa Wieliczka [813] Sułków 200-399 [953] [18854] <200

Grabówki [951]

Siercza Ro żnowa Lednica Górna Golkowice [1340] [359] Sygneczów [1183] [1711] [604]

Mietniów Pawlikowice [899] Podstolice Janowice [1215] [933] [1081] Chor ągwica [827]

Ko źmice Ko źmice Wielkie Małe [2324] [518] Raciborsko [1086] Dobranowice [552]

Grajów [801] Jankówka [361] Byszyce Gorzków [642] [868]

62 Zmian Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

3.3.1.4. RUCH NATRURALNY LUDNO ŚCI

Przyrost naturalny w gminie Wieliczka, pocz ąwszy od 2000 r. jest dodatni [Ryc.3]. Jest to spowodowane głównie spadkiem liczby zgonów, gdy ż współczynnik urodze ń w tych latach obserwowany jest nawet na ni ższym ni ż w poprzedzaj ącym okresie poziomie. W ostatnich latach wi ęcej ludzi rodzi si ę ni ż umiera, a wi ęc sytuacja gminy pod wzgl ędem demograficznym nie jest zła. Wcze śniej w okresie 1996-1999 przyrost naturalny był ujemny, gdy ż wysoka liczba zgonów nie była rekompensowana w pełni przez liczb ę urodze ń. Współczynnik zgonów od 1997 do 2001 ma wyra źny trend spadkowy. Po tym spadku stabilizuje si ę na poziomie ok. 9 ‰. Współczynnik urodze ń kształtuje si ę na poziomie 9-10,5 ‰, przy czym jego fluktuacje s ą bardziej zło żone. Ró żnice mi ędzy dwoma s ąsiednimi latami w liczbach bezwzgl ędnych wynosz ą nawet 60 urodze ń [Tab.13]. Wskazuje to na du żą podatno ść ludno ści gminy Wieliczka na bod źce zewn ętrzne, szczególnie zach ęcaj ące do macierzy ństwa (np. zasiłek porodowy). Liczba urodze ń kształtowana jest w znacznej mierze przez współczesne procesy demograficzne zachodz ące na przedmie ściach wi ększych miast (tzw. suburbia). Do gminy przeprowadza si ę wiele ludzi, cz ęsto młodych, którzy wybieraj ą to wła śnie miejsce, z dala od wielkomiejskiego zgiełku, w celu zało żenia rodziny. Zjawisko to powoduje, że gmina nie przechodzi jeszcze obecnie "kryzysu płodno ści nowoczesnych społecze ństw". Najwy ższy przyrost naturalny nast ąpił w 1995 r. i wyniósł 1,9 ‰ natomiast najni ższy wynosz ący -1 ‰ zaledwie 2 lata pó źniej [Tab.13]. Na tak du ży spadek w tak krótkim czasie musiało mie ć wpływ jakie ś niekorzystne wydarzenie np. pogorszenie si ę sytuacji społeczno-ekonomicznej w danym okresie. Znajduje to potwierdzenie w analizie liczby zgonów niemowl ąt, który jest jednym ze wska źników poziomu społeczno-gospodarczego regionu. Od 1999 r. wska źnik śmiertelno ści niemowl ąt (udział zgonów niemowl ąt do liczby urodze ń) ustabilizował si ę na poziomie poni żej 0,7% ogólnej liczby urodze ń. Jednak przed tym okresem wynosił on nawet ponad 3 razy wi ęcej. W 1997 r., gdy przyrost naturalny był najmniejszy, wynosił on a ż 2,3%. Obecnie, je śli poziom urodze ń nie zacznie znowu spada ć lub nie wzro śnie gwałtownie liczba zgonów, przyrost naturalny pozostanie dodatni, co dla procesów demograficznych jest korzystne.

63 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Tabela 12 Ruch naturalny oraz podstawowe współczynniki demograficzne w gminie Wieliczka w latach 1995- I półrocze 2006r. Lata 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 ∗  Urodzenia żywe 528 457 440 428 443 480 437 421 425 488 446 233 Zgony ogółem 446 471 483 437 452 428 406 420 410 433 426 210 Zgony niemowl ąt 5 3 10 6 1 3 3 3 1 3 1 - współczynnik 12,1 10,4 10,0 9,7 10,0 10,7 9,6 9,2 9,1 10,3 9,4 9,74 urodze ń [liczba urodze ń na 1000 mieszka ńców] współczynnik 10,2 10,8 11,0 9,9 10,2 9,5 8,9 9,2 8,8 9,2 9 8,70 zgonów [liczba zgonów na 1000 mieszka ńców] współczynnik 1,9 -0,3 -1,0 -0,2 -0,2 1,2 0,7 0,0 0,3 1,2 0,4 1,04 przyrostu naturalnego [ró żnica mi ędzy współczynnikami urodze ń i zgonów] źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych GUS [www.stat.gov.pl].

∗ ∗ stan na koniec I półrocza 2006 roku – na podstawie danych statystycznych US w Krakowie

64 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Rysunek 3 Przyrost naturalny w gminie Wieliczka w latach 1995- I półrocze 2006.

przyrost naturalny

2,50

2,00

1,50

1,00

0,50

promile 0,00 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 -0,50

-1,00

-1,50 lata

przyrost naturalny

źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych GUS [www.stat.gov.pl].

3.3.1.5. STRUKTURA LUDNO ŚCI GMINY POD WZGL ĘDEM PŁCI I WIEKU

Informacje dotycz ące podstawowych struktur ludno ści gminy Wieliczka, ludno ści miejskiej oraz wiejskiej gminy Wieliczka, zawarte s ą w tabelach odpowiednio nr 6,7,8 wykonanych osobno dla ka żdej z tych grup. Oprócz tabel zał ączone zostaj ą graficzne prezentacje danych w postaci piramid płci i wieku [Ryc. 4,5,6]. Kształty piramid dla ww. grup ludno ści [Ryc. 4,5,6] nie odbiegaj ą znacznie od kształtu piramidy charakterystycznej całej Polski. Posiada ona kształt zastojowy. Zauwa żamy równie ż pocz ątkowe stadium regresywne, które zaznacza si ę jednak w du żo mniejszym tempie ni ż w innych regionach. We wszystkich trzech piramidach zauwa żamy te same procesy demograficzne. Łatwo zauwa żyć wy ż kompensacyjny [powojenny] w grupach 40-54 lata, oraz echo tego wy żu [potomstwo urodzonych w wy żu kompensacyjnym] w grupach 15-29 lat [Ryc. 4,5,6]. Są one jednak du żo słabiej widoczne ni ż w innych cz ęś ciach Polski, ze wzgl ędu na zniekształcenie zwi ązane z migracjami. Wszystkie trzy piramidy pokazuj ą niewielki udział osób po 65 roku życia

65 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka oraz stosunkowo du ży udział ludno ści do 14 lat w ogólnej liczbie ludno ści. Jest to bardzo dobra sytuacja, cho ć zgoła odmienna od tendencji ogólnopolskich (starzenie si ę społecze ństwa). Nadwy żki liczby kobiet nad m ęż czyznami, obserwowane w starszych grupach wiekowych, s ą powszechn ą reguł ą w demografii. Oprócz faktu, że kobiety żyj ą dłu żej, w Polsce na tak du ży udział kobiet w grupach wiekowych pow. 70 lat miały wpływ działania II Wojny Światowej, które w wi ększej mierze dotkn ęły płe ć męsk ą. Oprócz tego na taki stan działaj ą specyficzne dla ka żdego regionu czynniki lokalne. Najcz ęś ciej spotykamy si ę równie ż z wi ększym udziałem m ęż czyzn w grupach najmłodszych. W wieku produkcyjnym wzajemne udziały kobiet i m ęż czyzn kształtowane s ą przez procesy społeczno-ekonomiczne i wygl ądaj ą ró żnie w zale żno ści od miejsca zamieszkania ludno ści. Piramida płci i wieku ludno ści gminy Wieliczka [Ryc.4] jest wypadkow ą struktury demograficznej ludno ści miejskiej i wiejskiej. Piramida dla ludno ści miejskiej [Ryc. 5] ma bardzo regularny kształt. Zaznaczaj ą si ę na niej dwa ww. wy że demograficzne, jednak s ą one stosunkowo słabo uwydatnione. Zgoła odmienna sytuacja charakteryzuje piramid ę ludno ści wiejskiej [Ryc. 6]. Tam ró żnice mi ędzy grupami wy żu i jego echa, a reszt ą ludno ści s ą dodatkowo pogł ębione przez procesy migracyjne. W wi ększo ści na ten obszar imigruj ą ludzie w wieku 40-50 lat. Cz ęsto osiedlaj ą si ę razem z dzie ćmi, które podnosz ą z kolei udział ludno ści najmłodszej. Wysoki udział ludno ści w grupie 20-34 w piramidzie ludno ści miejskiej tłumaczy ć mo żna migracjami zarobkowymi. Wieliczka jest miastem powiatowym i oprócz Krakowa równie ż ści ąga wiele ludno ści z s ąsiednich obszarów. Osoby, które znalazły prac ę w gminie Wieliczka cz ęsto przeprowadzaj ą si ę tu na stałe. W piramidzie ludno ści wiejskiej zauwa żamy nadwy żkę m ęż czyzn do grupy wiekowej 50-54, co zwi ązane jest z maskulinizacj ą zawodów na terenach wiejskich (wi ęcej prac typowo męskich). W wy ższych grupach wiekowych przewaga kobiet jest wyra źna. Dodatkowym czynnikiem, powoduj ącym mniejsz ą liczb ę kobiet w średnim wieku jest ich emigracja do miast. Kobiety po uko ńczeniu nauki, cz ęś ciej przeprowadzaj ą si ę do miasta, gdzie mog ą łatwiej znale źć zatrudnienie (szczególnie sektor usług stwarza du że zapotrzebowanie na prac ę kobiet, zwłaszcza turystyczny). Kobiety w mie ście maj ą ten sam problem, gdy ż w piramidzie dla ludno ści miejskiej to znowu one przewa żaj ą w strukturze płci (szczególnie w grupie 45-54). Sytuacja ta zacz ęła si ę zmienia ć po wej ściu Polski do UE, gdy ż z terenów wiejskich zacz ęli za granic ę za prac ą wyje żdżać głównie m ęż czy źni. Omawiane prawidłowo ści potwierdza równie ż

66 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka współczynnik feminizacji (liczba kobiet przypadaj ąca na 100 m ęż czyzn). Dla ludno ści miejskiej wynosi on 111,2 [Tab. 15] a dla ludno ści wiejskiej 104,2 [Tab. 16]. Dla gminy Wieliczka wa żne jest utrzymanie przyrostu naturalnego na wysokim poziomie, m.in. poprzez prowadzenie polityki pronatalistycznej (skierowanej na zwi ększenie liczby urodzeń), poniewa ż w przypadku braku takiej polityki gminnej wspartej polityk ą pa ństwa struktura ludno ści zostanie zaburzona, jak to ma miejsce w wielu innych gminach. W interesie gminy jest równie ż stworzenie atrakcyjnych miejsc pracy dla ludzi młodych, szczególnie kobiet. Miasto powinno równie ż tworzy ć warunki do kształcenia młodzie ży pod k ątem przyszłego zapotrzebowania na gminnym rynku pracy (np. w bran ży turystycznej), żeby zapobiega ć emigracji za prac ą, np. do Krakowa. Jest to o tyle wa żne, gdy ż za kilka-kilkana ście lat roczniki powojennego wy żu demograficznego wejd ą w wiek emerytalny i młodsze roczniki b ędą bardziej obci ąż one ekonomicznie. Wymienione zabiegi powinny powstrzyma ć lub przynajmniej opó źni ć proces starzenia si ę ludno ści gminy.

Tabela 13 Ludno ść gminy Wieliczka w 2002 r. wg płci i wieku. Współczynnik feminizacji. Ludno ść gminy wg płci i wieku % % współczynnik wiek Ogółem męż czy źni kobiety % ogółem męż czyzn kobiet feminizacji ogółem 45485 21978 23507 100,00 48,32 51,68 107,0 0 do 4 2385 1188 1197 5,24 2,61 2,63 100,8 5 do 9 2857 1466 1391 6,28 3,22 3,06 94,9 10 do 14 3235 1632 1603 7,11 3,59 3,52 98,2 15 do 19 3798 1957 1841 8,35 4,30 4,05 94,1 20 do 24 3726 1871 1855 8,19 4,11 4,08 99,1 25 do 29 3416 1753 1663 7,51 3,85 3,66 94,9 30 do 34 3109 1542 1567 6,84 3,39 3,45 101,6 35 do 39 3036 1511 1525 6,67 3,32 3,35 100,9 40 do 44 3398 1729 1669 7,47 3,80 3,67 96,5 45 do 49 3652 1774 1878 8,03 3,90 4,13 105,9 50 do 54 3068 1500 1568 6,75 3,30 3,45 104,5 55 do 59 2203 1044 1159 4,84 2,30 2,55 111,0 60 do 64 1825 810 1015 4,01 1,78 2,23 125,3 65 do 69 1881 844 1037 4,14 1,86 2,28 122,9 70 do 74 1726 699 1027 3,79 1,54 2,26 146,9 75 do 79 1185 376 809 2,61 0,83 1,78 215,2 80 do 84 641 207 434 1,41 0,46 0,95 209,7 85 i wi ęcej 344 75 269 0,76 0,16 0,59 358,7 źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych NSP 2002.

Tabela 14 Ludno ść miejska gminy Wieliczka w 2002 r. wg płci i wieku . Współczynnik feminizacji.

67 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Ludno ść miejska wg płci i wieku % współczynnik wiek ogółem męż czy źni Kobiety % ogółem % kobiet męż czyzn feminizacji ogółem 18228 8630 9598 100 47,34 52,66 111,2 0 do 4 858 410 448 4,71 2,25 2,46 109,3 5 do 9 1003 536 467 5,50 2,94 2,56 87,1 10 do 14 1084 570 514 5,95 3,13 2,82 90,2 15 do 19 1405 722 683 7,71 3,96 3,75 94,6 20 do 24 1456 737 719 7,99 4,04 3,94 97,6 25 do 29 1396 696 700 7,66 3,82 3,84 100,6 30 do 34 1297 640 657 7,12 3,51 3,60 102,7 35 do 39 1175 587 588 6,45 3,22 3,23 100,2 40 do 44 1256 609 647 6,89 3,34 3,55 106,2 45 do 49 1439 656 783 7,89 3,60 4,30 119,4 50 do 54 1380 613 767 7,57 3,36 4,21 125,1 55 do 59 1127 526 601 6,18 2,89 3,30 114,3 60 do 64 916 405 511 5,03 2,22 2,80 126,2 65 do 69 816 363 453 4,48 1,99 2,49 124,8 70 do 74 680 299 381 3,73 1,64 2,09 127,4 75 do 79 476 140 336 2,61 0,77 1,84 240,0 80 do 84 283 86 197 1,55 0,47 1,08 229,1 85 i wi ęcej 181 35 146 0,99 0,19 0,80 417,1 źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych NSP 2002

Tabela 15 Ludno ść wiejska gminy Wieliczka w 2002 r. wg płci wieku . Współczynnik feminizacji. Ludno ść wiejska wg płci i wieku i miejsca zamieszkania % współczynnik wiek ogółem męż czy źni Kobiety % ogółem % kobiet męż czyzn feminizacji ogółem 27257 13348 13909 100 48,97 51,03 104,2 0 do 4 1527 778 749 5,60 2,85 2,75 96,3 5 do 9 1854 930 924 6,80 3,41 3,39 99,4 10 do 14 2151 1062 1089 7,89 3,90 4,00 102,5 15 do 19 2393 1235 1158 8,78 4,53 4,25 93,8 20 do 24 2270 1134 1136 8,33 4,16 4,17 100,2 25 do 29 2020 1057 963 7,41 3,88 3,53 91,1 30 do 34 1812 902 910 6,65 3,31 3,34 100,9 35 do 39 1861 924 937 6,83 3,39 3,44 101,4 40 do 44 2142 1120 1022 7,86 4,11 3,75 91,3 45 do 49 2213 1118 1095 8,12 4,10 4,02 97,9 50 do 54 1688 887 801 6,19 3,25 2,94 90,3 55 do 59 1076 518 558 3,95 1,90 2,05 107,7 60 do 64 909 405 504 3,33 1,49 1,85 124,4 65 do 69 1065 481 584 3,91 1,76 2,14 121,4 70 do 74 1046 400 646 3,84 1,47 2,37 161,5 75 do 79 709 236 473 2,60 0,87 1,74 200,4 80 do 84 358 121 237 1,31 0,44 0,87 195,9 85 i wi ęcej 163 40 123 0,60 0,15 0,45 307,5

68 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych NSP 2002.

Rysunek 4 Piramida płci i wieku dla ludno ści gminy Wieliczka

ś Ryc. 4. Piramida płci i wieku ludno ci gminy Wieliczka przedziały wiekowe 85 i wi ęcej

80 do 84

75 do 79

70 do 74

65 do 69

60 do 64

55 do 59

50 do 54

45 do 49

40 do 44

35 do 39

30 do 34

25 do 29

20 do 24

15 do 19

10 do 14

5 do 9

0 do 4

-5,00 -4,00 -3,00 -2,00 -1,00 0,00 1,00 2,00 3,00 4,00 5,00 Męż czy źni Kobiety Nadwy żka m ęż czyzn Nadwy żka kobiet udział procentowy grupy

69 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Rysunek 5 Piramida płci i wieku dla ludno ści miejskiej

Ryc. 5. Piramida płci i wieku ludno ści miejskiej przedziały wiekowe 85 i wi ęcej

80 do 84

75 do 79

70 do 74

65 do 69

60 do 64

55 do 59

50 do 54

45 do 49

40 do 44

35 do 39

30 do 34

25 do 29

20 do 24

15 do 19

10 do 14

5 do 9

0 do 4

-6,00 -4,00 -2,00 0,00 2,00 4,00 6,00 Męż czy źni Kobiety Nadwy żka m ęż czyzn Nadwy żka kobiet udział procentowy grupy

70 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Rysunek 6 Piramida płci i wieku ludno ści wiejskiej

Ryc.6. Piramida płci i wieku ludno ści wiejskiej przedziały wiekowe 85 i wi ęcej

80 do 84

75 do 79

70 do 74

65 do 69

60 do 64

55 do 59

50 do 54

45 do 49

40 do 44

35 do 39

30 do 34

25 do 29

20 do 24

15 do 19

10 do 14

5 do 9

0 do 4

-5,00 -4,00 -3,00 -2,00 -1,00 0,00 1,00 2,00 3,00 4,00 5,00 udział procentowy Męż czy źni Kobiety Nadwy żka m ęż czyzn Nadwy żka kobiet grupy

71 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

3.3.1.6. LUDNO ŚĆ WEDŁUG EKONOMICZNYCH GRUP WIEKU. WSKA ŹNIKI OBCI ĄŻ ENIA DEMOGRAFICZNEGO

Ludno ść według ekonomicznych grup wieku przedstawiona została na dwa sposoby. Celem pierwszego sposobu jest pokazanie zmian struktury ludno ści wg ekonomicznych grup wieku w czasie [Tab. 16 i Ryc. 4,5,6]. Natomiast drugi sposób ma zwróci ć uwag ę na ró żnice w strukturze w zale żno ści od miejsca zamieszkania [Tab. 17]. W gminie Wieliczka niewielki udział maj ą grupy najstarsze (w wieku poprodukcyjnym, czyli męż czy źni w wieku 65 lat i wi ęcej, kobiety w wieku 59 lat i wi ęcej). Udział tych osób w latach 1995, 1999, 2004 nie zmienił si ę i wyniósł 15%. Z drugiej strony udział ludno ści w wieku produkcyjnym od 1995 do 2004 r. zwi ększył si ę o 6% kosztem ludno ści w wieku przedprodukcyjnym, czyli szkolnym. Mamy tu wi ęc do czynienia z podobn ą sytuacj ą, jak ą mo żna zaobserwowa ć na przedstawionych piramidach. Daje si ę, bowiem zauwa żyć w ędrówk ę młodszych grup wiekowych w gór ę piramidy [Ryc.4]. Lata 1995-2004 były wła śnie okresem wchodzenia w dorosłe życie grup echa wy żu kompensacyjnego. Za tymi grupami, ka żdy kolejny rocznik jest coraz mniej liczny. Taki trend spowoduje dalsze zmniejszenie si ę udziału ludno ści w wieku przedprodukcyjnym. Patrz ąc na wierzchołek gminnej piramidy płci i wieku [Ryc.4] dostrzegamy inne niepokoj ące zjawisko. Mianowicie wy ż kompensacyjny (powojenny) za kilka-kilkana ście lat wejdzie w wiek emerytalny co spowoduje zwi ększenie si ę udziału tych grup w ogólnej liczbie mieszka ńców. Je śli przyrost naturalny b ędzie kształtował si ę na tak niskim poziomie, ubytek ludno ści w wieku szkolnym spowoduje przy śpieszenie procesu starzenia si ę ludno ści gminy. Ubytek w ruchu naturalnym mo że by ć rekompensowany przez wspomnian ą imigracj ę rodzin z dzie ćmi, jednak jej tempo mo że w pewnym okresie okazać si ę niewystarczaj ące. Co istotne imigracja do Wieliczki cz ęsto nie wi ąż e si ę z podj ęciem w tym mie ście pracy. Du ża cze ść imigrantów, korzystaj ąc z walorów gminy, tylko tu mieszka, natomiast na co dzie ń pracuje poza gmin ą. Dalszy rozwój gminy pod wzgl ędem turystycznym b ędzie generował nowe miejsca pracy, rodz ące zapotrzebowanie na pracowników (w tym wykwalifikowanych). Je śli popyt ten nie zostanie zaspokojony mieszka ńcami gminy, konieczna mo że okaza ć si ę polityka migracyjna (polityka słu żą ca zwi ększeniu lub zmniejszaniu imigracji).

72 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Podczas spisu powszechnego w 2002 r. wiek produkcyjny potraktowano dokładniej, dziel ąc go na mobilny i niemobilny (zakres wiekowy przedstawiony w tab .10b). Analizuj ąc ró żnice mi ędzy udziałem ludno ści wg ekonomicznych grup wieku w miastach i na wsi, od razu zauwa ża si ę wi ększy a ż o 5%, udział ludno ści w wieku produkcyjnym na wsi. Ludno ść w wieku produkcyjnym mobilnym w obu sytuacjach przedstawia si ę na podobnym poziomie ok. 40%, podobnie jak ludno ść w wieku poprodukcyjnym, których udział kształtuje si ę na poziomie, ok. 15% Niepokoi ć mo że zbyt du ży w stosunku do średniej krajowej udział ludno ści w wieku produkcyjnym (niemobilnym) w mie ście. Owe grupy wy żu kompensacyjnego za kilka- kilkana ście lat zasil ą grup ę poprodukcyjn ą. W perspektywie zwi ększa ć si ę wi ęc będzie udział ludno ści w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym kosztem ludno ści w wieku przedprodukcyjnym, głównie ze wzgl ędu na niewielk ą liczb ę urodze ń. Zwi ększenie si ę udziału ludno ści w wieku poprodukcyjnym jest widocznym efektem procesu starzenia si ę społecze ństwa. W du żo korzystniejszej sytuacji znajduje si ę wie ś, która ma stosunkowo młodsz ą struktur ę ludno ści ni ż miasto. Miasto mo że mie ć w przyszło ści du ży problem ze znalezieniem pracowników na miejscu. Mo że to by ć szczególnie niekorzystne, gdy ż przewidywany jest wzrost liczby miejsc pracy w zwi ązku z rozwojem funkcji turystycznej w Wieliczce. W interesie miasta le ży wi ęc wzrost liczby ludno ści w wieku produkcyjnym.

Tabela 16Ludno ść w gminie Wieliczka wg ekonomicznych grup wieku w 1995, 1999, 2000, 2004, 2005 roku. Ekonomiczna grupa wieku 1995 1999 2004* 2005 wiek przedprodukcyjny [m ęż czy źni i kobiety 12 048 11 185 10 385 10 299 w wieku 0-17] wiek produkcyjny [m ęż czy źni w wieku 18- 25 237 26 687 29 977 30 617 64, kobiety w wieku 18-59] wiek poprodukcyjny [m ęż czy źni w wieku 65 6 375 6 608 6 925 7 076 i wi ęcej, kobiety w wieku 59 i wi ęcej] źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych GUS [www.stat.gov.pl].

73 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Tabela 17 Ludno ść wg miejsca zamieszkania i ekonomicznych grup wieku w gminie Wieliczka w latach 2002-2005. Ludno ść wg miejsca zamieszkania i ekonomicznych grup wieku w 2002 r.

Ekonomiczna grupa wieku Gmina Miasto Wie ś

Ogółem 45485 18 228 27 257

wiek przedprodukcyjny [m ęż czy źni 10706 3747 6959 i kobiety w wieku 0-17]

wiek produkcyjny mobilny 18254 7183,0 11071 [m ęż czy źni i kobiety w wieku 18-44]

wiek produkcyjny niemobilny [m ęż czy źni w wieku 45-64 i kobiety 9733 4 351 5 382 w wieku 45-59]

wiek poprodukcyjny [m ęż czy źni w wieku 65 i wi ęcej, kobiety w wieku 60 6792 2 947 3 845 i wi ęcej]

Ludno ść wg miejsca zamieszkania i ekonomicznych grup wieku w 2004 r.

Ekonomiczna grupa wieku Gmina Miasto Wie ś

Ogółem 47287 18786 28501

wiek przedprodukcyjny [m ęż czy źni 10385 3619 6766 i kobiety w wieku 0-17]

wiek produkcyjny mobilny 29977 12094 17883 [m ęż czy źni i kobiety w wieku 18-44]

wiek produkcyjny niemobilny brak brak brak [m ęż czy źni w wieku 45-64 i kobiety danych danych danych w wieku 45-59]

wiek poprodukcyjny [ męż czy źni w wieku 65 i wi ęcej, kobiety w wieku 60 6925 3073 3852 i wi ęcej]

Ludno ść wg miejsca zamieszkania i ekonomicznych grup wieku w 2005 r.

Ekonomiczna grupa wieku Gmina Miasto Wie ś

Ogółem 47992 19104 28888

wiek przedprodukcyjny [m ęż czy źni 10299 3636 6663 i kobiety w wieku 0-17]

74 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

wiek produkcyjny mobilny 30617 12298 18319 [m ęż czy źni i kobiety w wieku 18-44]

wiek produkcyjny niemobilny brak brak brak [m ęż czy źni w wieku 45-64 i kobiety danych danych danych w wieku 45-59]

wiek poprodukcyjny [m ęż czy źni w wieku 65 i wi ęcej, kobiety w wieku 60 7076 3170 3906 i wi ęcej]

źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych US w Krakowie i NSP.

Tabela 18 Wska źniki obci ąż enia demograficznego w gminie Wieliczka w latach 2002-2005. Wska źniki obci ąż enia 2002 2003 2004 2005 demograficznego 1.) ludno ść w wieku nieprodukcyjnym na 61 59 57,7 56,7 100 osób w wieku produkcyjnym 2.) ludno ść w wieku poprodukcyjnym 64,1 65,6 66,7 68,7 na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym 3.) ludno ść w wieku poprodukcyjnym na 23,8 23,4 23,1 23,1 100 osób w wieku produkcyjnym źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych GUS [www.stat.gov.pl].

Przy pierwszym wska źniku [Tab. 18] zauwa ża si ę korzystn ą sytuacj ę, a mianowicie wzrost ludno ści w wieku produkcyjnym. Nale ży jednak pami ęta ć, że wzrost ten jest podyktowany wej ściem echa wy żu w wiek dorosły. Chwilowo, wi ęc w wieku produkcyjnym znajduj ą si ę roczniki najbardziej liczne. Nale ży jednak pami ęta ć, że za kilka-kilkana ście lat grup ę t ą opuszcz ą roczniki wy żu kompensacyjnego, a strata nie b ędzie w pełni rekompensowana przez wchodz ącą w dorosłe życie ludno ść . Podobnie nale ży interpretowa ć wska źnik nr 3 [Tab. 18]. Liczba osób w wieku poprodukcyjnym w tym wska źniku spada chwilowo i za kilkana ście lat mo żna spodziewa ć si ę zgoła odmiennego procesu. Drugi wska źnik [Tab. 18] jeszcze czytelniej obrazuje wywołany problem. Ilo ść osób w wieku poprodukcyjnym przypadaj ąca na grup ę w wieku przedprodukcyjnym do ść szybko wzrasta. Stan taki w przyszło ści z pewno ści ą si ę pogł ębi.

75 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

3.3.2. RYNEK PRACY

3.3.2.1. STRUKTURA ZATRUDNIENIA

Rozwój społeczno-gospodarczy gminy Wieliczka w ostatnich latach objawia si ę wyra źną zmian ą wzajemnych relacji pomi ędzy sektorami ekonomicznymi gospodarki narodowej, to znaczy pomi ędzy sektorem rolniczym, przemysłowym i usługowym. W przypadku rolnictwa, jak równie ż przemysłu obserwowany jest spadek zatrudnienia. Przeciwna sytuacja przedstawia si ę w sektorze usługowym. W zwi ązku z now ą rzeczywisto ści ą społeczno-ekonomiczn ą kraju, równie ż na rynku pracy gminy Wieliczka, pojawił si ę nowy podział pracy, którego skutkiem stała si ę zmiana struktury zatrudnienia. Z tabeli nr 19 jednoznacznie wynika, że rolnictwo w gospodarce gminy odgrywa marginalną rol ę. Udział grupy trudni ącej si ę prac ą w rolnictwie, mo żna oceni ć w badanym okresie na 1% i mniej. Tak samo sytuacja przedstawia si ę w mie ście Wieliczka, co obrazuje tabela nr 20. Wi ąż e si ę to m.in. z s ąsiedztwem Krakowa, który oferuje mieszka ńcom wiele etatów w sektorach poza rolniczych.

76 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Tabela 19 Zatrudnienie gminy Wieliczka wg sektorów ekonomicznych oraz własno ściowych w latach 1995-2005 [w osobach] Lata 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Rolnictwo 30 23 18 17 3 38 37 20 4 32 30 Przemysł 2 795 2 672 2 555 2 431 2 501 2 275 2 416 1 653 1 510 1475 1522 Sektor gospodarki Usługi rynkowe 1 480 1 724 1 648 1 660 1 423 1 281 1 348 1 927 2 166 2160 2355

Usługi 1 540 1 474 1 473 1 462 1 502 1 516 1 550 1 526 1 535 1582 1566 nierynkowe Publiczny Sektor bd* bd* bd* bd* 2 879 2 841 2 615 2 671 2 595 2637 2611 własno ści Prywatny bd* bd* bd* bd* 2 550 2 269 2 736 2 455 2 620 2612 2862 bd*- brak danych. Stan na 18 VII 2006. źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych GUS [www.stat.gov.pl].

Tabela 20 Zatrudnienie miasta Wieliczka wg sektorów ekonomicznych oraz własno ściowych w latach 1995-2005 [w osobach] Lata 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Rolnictwo 4 1 0 0 0 15 10 14 1 10 10 Sektor Przemysł 2 379 2 135 2 035 1 977 2 062 1 923 1 935 1 141 1 068 983 949 gospodark Usługi rynkowe 1 305 1 533 1 549 1 515 1 283 1 137 1 181 1 762 1 934 1957 2123 i Usługi 1 050 991 968 951 1 065 1 076 1 083 1 047 1 063 1074 1094 nierynkowe

Sektor Publiczny bd* bd* bd* bd* 2 348 2 333 2 133 2 151 2 127 2140 2159 własno ści Prywatny bd* bd* bd* bd* 2 062 1 818 2 076 1 813 1 939 1884 2017 bd*- brak danych. Stan na 18 VII 2006. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych GUS [www.stat.gov.pl].

77 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Rysunek 7 Zatrudnienie gminy Wieliczka wg sektorów ekonomicznych w latach 1995-2005 [w osobach]

ludno ść gminy Wieliczka wg sektorów ekonomicznych w latach 1995-2005

100 90 80 70 60 50 40

udział proc.udział [%] 30 20 10 0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 lata

Rolnictwo Przemysł Usługi rynkowe Usługi nierynkowe

źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych GUS [www.stat.gov.pl].

78

Odpływ pracowników z przemysłu na rzecz sektora usług obrazuje ryc. 7. Zarówno w mie ście jak i całej gminie Wieliczka obserwuje si ę ci ągły post ępuj ący wzrost w sektorze usług, zwłaszcza rynkowych. Zjawisko to zwi ązane jest głównie z rozwijaj ącą si ę funkcj ą turystyczn ą. Kolejnym aspektem, pod jakim mo żna ujmowa ć i analizowa ć struktur ę zatrudnienia, jest jej rozró żnienie na sektor publiczny i prywatny. Udział zatrudnionych w sektorze prywatnym w gminie Wieliczka w 1999 r. wyniósł 47%, wobec 53% zatrudnionych w sektorze publicznym. W ci ągu 5 lat bilans ten zmienił si ę na korzy ść sektora prywatnego, który w 2003 r. zrównał si ę z publicznym. Je śli chodzi o miasto, to w badanym okresie 1999-2003, sektor prywatny wzrósł jedynie o 1% kosztem sektora publicznego, osi ągaj ąc poziom 48%. Mimo to zauwa żalny jest odpływ pracowników z sektora publicznego do rozwijaj ącego si ę dynamiczniej sektora prywatnego.

3.3.2.2. BEZROBOCIE

W mie ście Wieliczka w latach 1995-1999 liczba zarejestrowanych bezrobotnych kształtowała si ę na poziomie poni żej 500 osób [Ryc. 8]. Od 1999 r. obserwujemy wzrost liczby bezrobotnych. W 2005 r. liczba zarejestrowanych bezrobotnych ustabilizowała si ę na poziomie ok. 1400 osób [Ryc. 8]. Nieco inaczej przedstawia si ę sytuacja dla całej gminy. Zauwa ża si ę tu w pocz ątkowym okresie, tak jak w poprzednim przypadku, w miar ę ustabilizowan ą sytuacj ę na rynku pracy. Liczba bezrobotnych w okresie 1995-1997 wynosiła 1000-1200 osób [Ryc. 8]. Nast ępnie w ci ągu zaledwie 4 lat, od 1998 do 2001, liczba zarejestrowanych bezrobotnych wzrosła gwałtownie do poziomu blisko 3000 osób i ustabilizowała si ę na tym poziomie do 2004 r. [Ryc. 8]. W 2005 r. nast ąpił niewielki spadek liczby zarejestrowanych bezrobotnych w gminie. Generalnie liczba zarejestrowanych bezrobotnych w ci ągu ostatnich lat znacznie wzrosła. Tak du ży gwałtowny wzrost mógł by ć spowodowany zamkni ęciem lub redukcj ą zatrudnienia w miejscowych zakładach, b ędących wa żnym pracodawc ą w regionie. Przyczyny wzrostu bezrobocia nale ży równie ż upatrywa ć w procesach demograficznych. Na piramidach płci i wieku [Ryc. 4,5,6], mo żemy zaobserwowa ć, że w ci ągu ostatnich lat w wiek dorosły weszło echo wy żu kompensacyjnego. Wi ększa liczba ludzi w tej grupie wiekowej oznacza wi ększe zapotrzebowanie na prac ę, co przy wolno zmieniaj ącej

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

si ę poda ży pracy, skutkuje zwi ększaj ącą si ę liczb ą bezrobotnych. Niewielki spadek liczby bezrobotnych w 2005 r. mógł by ć spowodowany emigracj ą zarobkow ą ludno ści po wej ściu Polski do Unii Europejskiej. Odzwierciedleniem liczby bezrobotnych jest stopa bezrobocia. Od 1995 do 1997 r. stopa bezrobotnych dla całego powiatu wielickiego spadała. Potem zacz ęła gwałtownie rosn ąć , osi ągaj ąc w 2004 r. ponad 18% [Ryc.9]. W 2005 r. stopa bezrobotnych nieznacznie si ę obni żyła. Natomiast najnowsze dane dla powiatu wielickiego na koniec wrze śnia 2006 roku pokazuj ą dalszy spadek bezrobocia do 13,8%, który w wi ększo ści zwi ązany jest niew ątpliwie z emigracj ą zarobkow ą ludno ści do krajów UE. W mie ście Wieliczka od 1995 r. liczba zatrudnionych spadła z ok. 4700 osób do ok. 4000 osób [Ryc. 8]. Sytuacja ta jest zastanawiaj ąca, maj ąc na uwadze szybki rozwój turystyczny Wieliczki, który powinien nie ść za sob ą wzrost zatrudnienia. Spadek liczby zatrudnionych wyst ępuje, gdy liczba osób które trac ą prac ę w danym roku przewy ższa liczb ę osób które j ą znajduj ą, niekoniecznie w tym samym sektorze. Wówczas, mimo zwi ększaj ącego si ę zatrudnienia w sektorze turystycznym, liczba zatrudnionych b ędzie spada ć, ze wzgl ędu na wy ższy spadek zatrudnienia w innych sektorach np. w przemy śle. Spadek zatrudnienia jest te ż wywołany zwi ększaj ącą si ę mechanizacj ą i automatyzacj ą, szczególnie w przemy śle, jak równie ż wzrostem wydajno ści pracy. Taka sytuacja mo że równie ż wskazywa ć na podejmowanie przez ludzi pracy bez zezwolenia lub „u rodziny”. Liczba zatrudnionych w gminie Wieliczka spadała do 2000 r. [Ryc. 8]. Po tym okresie zatrudnienie powoli wzrastało i w 2005 r. wyniosło 5500 osób [Ryc. 8]. Liczba zatrudnionych ze wzgl ędu na dobr ą koniunktur ę w budownictwie mieszkaniowym i rozwój funkcji turystycznej powinna systematycznie wzrasta ć. Tabela nr 21 przedstawia liczb ę zarejestrowanych bezrobotnych oraz zatrudnionych w mie ście i gminie Wieliczka, a tak że stop ę bezrobocia dla powiatu wielickiego w latach 1995-2005.

Tabela 21 Liczba zarejestrowanych bezrobotnych i zatrudnionych w mie ście i gminie Wieliczka oraz stopa bezrobocia powiatu wielickiego w latach 1995-2005 Rok 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Liczba bezrobotnych 418 360 243 286 433 833 974 1049 1236 1382 1386 Miasto Wieliczka Liczba 1229 1042 919 1050 1628 2471 2878 2970 2973 2943 2715 bezrobotnych 80

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Gmina Wieliczka Stopa bezrobocia dla powiatu 12,5 9,4 6,4 7,1 10,6 13,8 15,7 16,3 16,2 18,4 16,7 wielickiego [%] Liczba brak zatrudnionych w 4 738 4 660 4 552 4 443 4 410 4 151 4 209 3 964 4 066 4 176 danych mie ście Wieliczka liczba zatrudnionych w 5 845 5 893 5 694 5 570 5 429 5 110 5 351 5 126 5 215 5 249 5 473 gminie Wieliczka źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych PUP Wieliczka oraz GUS [www.stat.gov.pl].

Rysunek 8 Liczba zarejestrowanych bezrobotnych oraz zatrudnionych mie ście i gminie Wieliczka w latach 1995-2005.

Liczba zarejestrowanych bezrobotnych oraz zatrudnionych mie ście i gminie Wieliczka w latach 1995-2005

liczba osób 6500 6000 5500 5000 4500 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

liczba bezrobotnych-miasto liczba bezrobotnych-gmina liczba zatrudnionych-miasto liczba zatrudnionych-gminalata

UWAGA!!! Brak danych dotycz ących liczby zatrudnionych w mie ście Wieliczka dla 2004 r. spowodował niezamierzon ą deformacj ę wykresu, wynikaj ącą z wła ściwo ści programu, w którym był tworzony [Microsoft Excel].

81

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Rysunek 9 Stopa bezrobocia w powiecie wielickim w latach 1995-2005 Stopa bezrobocia w powiecie wielickim w latach 1995-2005

[%] 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 lata

stopa bezrobocia

źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych PUP Wieliczka.

Tabela nr 22 obrazuje bezrobocie w mie ście i gminie Wieliczka ze wzgl ędu na wiek w latach 2000-2005. Udział poszczególnych grup wieku w strukturze bezrobotnych rozło żył si ę do ść równomiernie, zarówno w gminie jak i mie ście. Żadna grupa wiekowa nie przewa ża zdecydowanie. Jedynym wyj ątkiem jest brak bezrobotnych w wieku 15-17, zwi ązany z tym, że w obecnie niewiele osób decyduje si ę zako ńczy ć nauk ę na etapie gimnazjum i poszukiwa ć pracy, bowiem rynek wymaga coraz wy ższych kwalifikacji. Znikomy odsetek stanowi ą równie ż grupy powy żej 55 roku życia. Pracodawcy zwalniaj ą takich pracowników tylko w ostateczno ści, a zwolnieni mog ą te ż skorzysta ć z tzw. zasiłku przedemerytalnego (w takiej sytuacji nie figuruj ą jako bezrobotni). W badanym okresie, w mie ście i gminie Wieliczka, zaobserwowa ć mo żna spadek liczby bezrobotnych w grupie wiekowej 18- 24 (z ponad 30% do ok. 23%). W mie ście i gminie Wieliczka zwi ększył si ę udział bezrobotnych w śród grupy 45-54. W mie ście Wieliczka udział grupy wiekowej 35-44 nie zmienił si ę znacz ąco, natomiast udział grupy wiekowej 25-34 uległ zwi ększeniu. Odwrotna sytuacja nast ąpiła w badanym okresie w gminie Wieliczka. Udział grupy wiekowej 35-44 wzrósł o kilka procent natomiast udział grupy wiekowej 35-44 wyra źnie spadł.

82

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Tabela 22 Bezrobocie w mie ście i gminie Wieliczka ze wzgl ędu na wiek w latach 2000-2005 Bezrobocie w mie ście i gminie Wieliczka ze wzgl ędu na wiek w latach 2000-2005 miasto Wieliczka gmina Wieliczka wiek/lata 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2000 2001 2002 2003 2004 2005 15 do 17 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 18 do 24 251 291 266 352 347 332 819 897 799 816 734 605 25 do 34 217 243 266 306 374 394 573 687 725 729 775 725 35 do 44 166 196 223 261 295 276 585 677 680 660 634 555 45 do 54 183 226 258 280 307 315 460 573 699 692 695 698 55 do 59 13 17 31 33 50 61 29 41 59 69 91 120 60 do 64 3 1 5 4 9 8 5 3 8 7 14 12 źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych PUP Wieliczka.

Struktura bezrobotnych w mie ście i gminie o wiele bardziej ró żni si ę ze wzgl ędu na wykształcenie ni ż wiek. W mie ście udział bezrobotnych z wykształceniem podstawowym i nieuko ńczonym podstawowym spadł w ci ągu badanego okresu o ok. 5% kształtuj ąc si ę na poziomie ok. 25%. Wykształceniem zasadniczym zawodowym legitymuje si ę ok. 30% bezrobotnych, a ich udział nie zmienił si ę znacz ąco. Na podobnym poziomie, w badanym okresie, utrzymuje si ę równie ż udział bezrobotnych będących absolwentami liceów ogólnokształc ących. Wynosi on niewiele, bo tylko ok. 10%. Bezrobotni z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym stanowi ą ok. 25% liczby bezrobotnych i ich udział nie zmienił si ę znacz ąco w badanym okresie. Wzrasta udział bezrobotnych z wykształceniem wy ższym i w 2005 r. wyniósł on niecałe 10%. W przypadku gminy bezrobotni z wy ższym wykształceniem stanowi ą 5% i ich udział w ogólnym bezrobociu w badanym okresie równie ż wzrósł. Zwi ększył si ę tak że odsetek bezrobotnych z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym. W 2005 r wyniósł on ok. 20%. Absolwenci liceów ogólnokształc ących wśród bezrobotnych stanowili ponad 5% a ich udział w badanym okresie wzrósł. Wykształceniem policealnym i zasadniczym zawodowym w śród bezrobotnych legitymuje si ę prawie 40%, cho ć ich udział w śród bezrobotnych w badanym okresie spadł o ponad 5%. Na niezmienionym poziomie, ok. 30%, utrzymuje si ę odsetek bezrobotnych, którzy uko ńczyli lub nie uko ńczyli edukacj ę na szczeblu szkoły podstawowej. Spadek udziału bezrobotnych z wykształceniem podstawowym i ni ższym mo żna zapewne wi ąza ć z przej ściem cz ęś ci tej grupy w wiek emerytalny.

83

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Niewielki udział bezrobotnych z wykształceniem średnim ogólnokształc ącym spowodowany jest głównie tym, że du ża cz ęść młodzie ży po uko ńczeniu liceum ogólnokształc ącego kontynuuje edukacj ę w szkołach wy ższych lub licencjackich. Wzrastaj ący udział bezrobotnych z wykształceniem wy ższym zwi ązany jest z tym, że wielicki rynek pracy nie jest obecnie w stanie wchłon ąć wszystkich absolwentów szkół wy ższych. Kolejne powody to wybór kierunku kształcenia nieuwzgl ędniaj ący zapotrzebowania na rynku pracy lub posiadanie dyplomu o uko ńczeniu uczelni w trybie innym ni ż dzienny, co nie jest przez wszystkich pracodawców akceptowane. W Polsce w ostatnim czasie powstało wiele szkół wy ższych prywatnych, które kusz ą szerokim wachlarzem specjalizacji, jednak wi ększo ść z nich nie cieszy si ę dobr ą renom ą w śród pracodawców. Wykształcenie zasadnicze zawodowe i średnie zawodowe było bardzo popularne kilkadziesi ąt lat temu, gdy ż wtedy gwarantowało ono pewn ą, dobrze płatn ą prac ę. Obecnie obserwuje si ę regres szkół technicznych, co wi ąż e si ę z małym zainteresowaniem tym typem szkół. W grupie o wykształceniu technicznym przewa żaj ą wi ęc ludzie w sile wieku, którzy kształceni byli w kierunku innego ni ż obecnie zapotrzebowania na rynku pracy. Po redukcji zatrudnienia w przemy śle ludzie ci maj ą problem z przekwalifikowaniem si ę. Wykształcenie policealne to nowo ść , która pojawiła si ę w ostatnich latach. Na podstawie danych o du żym udziale tej grupy w liczbie bezrobotnych, mo żna stwierdzi ć, że ten kierunek wykształcenia nie rokuje du żych szans zdobycia pracy przez absolwentów. Je śli chodzi o sta ż pracy, to sytuacja w mie ście i gminie jest podobna. Udział wśród bezrobotnych osób, które nie rozpocz ęły jeszcze żadnej pracy wynosi w obu przypadkach ok. 20%, przy czym odsetek ten w mie ście wzrósł a w gminie nieznacznie spadł [Ryc.10,11]. Tak wysoki udział tej grupy pokazuje, że zdobyte przez nich kwalifikacje nie poszły w parze z zapotrzebowaniem na rynku pracy. Bezrobotni ze sta żem pracy do 1 roku stanowi ą ok. 5% udział w mie ście i gminie [Ryc.10,11]. S ą to głównie osoby zatrudnione na czas okre ślony, którym nie została przedłu żona umowa. Poszukuj ący pracy ze sta żem od 1 do 5 lat, mniejszy problem z jej znalezieniem maj ą w mie ście; ich udział jest kilka procent mniejszy ni ż w gminie i wynosi ok. 15% [Ryc.10,11]. Udziały bezrobotnych ze sta żem od 5 do 30 lat nie zmieniły si ę w badanym 6-leciu znacz ąco. Razem wynosz ą ponad 50% ogółu [Ryc.10,11]. Oznacza to, że połowa bezrobotnych maj ących do świadczenie w

84

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka zawodzie nie mo że znale źć pracy. Najprawdopodobniej utracili oni swoje dotychczasowe miejsce pracy i maj ą problem z przekwalifikowaniem si ę na inne stanowisko. Niepokoj ący jest stały wzrost udziału bezrobotnych ze sta żem pracy powy żej 30 lat. Pracownicy z tak du żym sta żem, zwalniani s ą zazwyczaj w pierwszej kolejno ści w przypadku upadło ści zakładu lub przedsi ębiorstwa, albo redukcji zatrudnienia w danej firmie.

Rysunek 10 Bezrobocie w mie ście Wieliczka ze wzgl ędu na sta ż pracy w latach 2000-2005. Bezrobocie w mie ście Wieliczka ze wzgl ędu na sta ż pracy w latach 2000-2005

udział proc. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2000 2001 2002 2003 2004 2005 lata bez sta żu do 1 roku 1 do 5 5 do 10 10 do 20 20 do 30 30 i wi ęcej źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych PUP Wieliczka.

85

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Rysunek 11 Bezrobocie w gminie Wieliczka ze wzgl ędu na sta ż pracy w latach 2000-2005. Bezrobocie w gminie Wieliczka ze wzgl ędu na sta ż pracy w latach 2000-2005

udział proc. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2000 2001 2002 2003 2004 2005 lata

bez sta żu do 1 roku 1 do 5 5 do 10 10 do 20 20 do 30 30 i wi ęcej źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych PUP Wieliczka.

W zakresie czasu pozostawania bez pracy, zarówno w mie ście jak i gminie osoby poszukuj ące pracy do jednego miesi ąca stanowi ą nieco ponad 5% ogółu [Ryc. 12,13]. Udział osób w mie ście i gminie, którzy poszukuj ą pracy od 1 do 3 miesi ęcy wynosi obecnie niecałe 15% i spadł nieznacznie w ostatnim czasie, szczególnie w gminie [Ryc. 12,13]. Zmniejszył się równie ż w obu przypadkach udział osób bezrobotnych przez okres od 3 do 6 miesi ęcy i wynosi obecnie ok.15% [Ryc. 12,13]. Zarówno w gminie jak i mie ście, spadek zanotowany został równie ż w grupie bezrobotnych, poszukuj ących pracy ponad pół roku, cho ć i tak wynosi on ok. 20% [Ryc. 12, 13]. Podobny udział, wynosz ący ok. 20% w obu przypadkach maj ą poszukuj ący pracy od 1 do 2 lat [Ryc. 12,13]. Ich udział równie ż spadł. Osoby nie zatrudnione ponad 2 lata s ą dotkni ęte tzw. permanentnym bezrobociem. Udział tej grupy, zarówno w mie ście jak i gminie, w ci ągu zaledwie 6 lat wzrósł o kilkana ście procent. W gminie grupa ta stanowi ponad 30%, w mie ście niewiele mniej bo ponad 25% [Ryc. 12,13]. Szukaj ący pracy w gminie i mie ście Wieliczka ponad pół roku stanowi ą ponad 60% ogółu [Ryc. 12, 13]. Jest to dla gminy sytuacja bardzo

86

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka niebezpieczna, gdy ż z czasem szanse osoby na podj ęcie pracy malej ą, a jej niech ęć do podj ęcia kolejnych stara ń ro śnie. Najszybciej nadzieje trac ą osoby starsze, a ich ch ęci do podj ęcia trudu przekwalifikowania si ę s ą z reguły minimalne. Taka sytuacja powoduje na wykresie przesuwanie si ę w gór ę wykresu cz ęś ci osób, które utraciły prac ę. Jest to wyra źnie zauwa żalne na obu wykresach. Spadek udziału w grupach, w których osoby krócej poszukuj ą pracy odbywa si ę niestety kosztem tych, którzy poszukuj ą jej najdłu żej. Blisko 20% bezrobotnych poszukuje pracy do trzech miesi ęcy [Ryc. 12, 13]. Świadczy to o tym, że tutejszy rynek pracy jest mało chłonny i osoby, które utraciły prac ę maj ą kłopot z podj ęciem od razu nowej, albo w krótkim czasie. Wiele osób zatrudnionych jest tylko na cz ęść etatu, na umow ę-zlecenie, lub na czas okre ślony. Ułatwia to pracodawcy zatrudnienie pracownika je śli jest on potrzebny (np. gdy zwi ększył si ę popyt na dane usługi lub produkty), ale niestety ułatwia te ż zwolnienie, nie przedłu żenie zatrudnienia. Obecnie, co jest zjawiskiem ogólnopolskim trudno jest znale źć prac ę na zasadach umowy o prac ę na czas nieokre ślony. Te nowoczesne formy zatrudnienia, które pojawiły si ę w Polsce w ostatnich latach, maj ą na celu przy śpieszenie wzrostu gospodarczego przez ułatwienia pracy przedsi ębiorcom. Niestety tworz ą one niesprzyjaj ący do poszukiwania pracy klimat, w którym du ży problem z odnalezieniem si ę maj ą szczególnie osoby starsze, niewykształcone, bez do świadczenia czy kwalifikacji itp.ale nawet osoby z wysokimi kwalifikacjami i do świadczeniem. Cz ęść z tych osób pracuje w „szarej strefie”, ale formalnie figuruj ą oni jako bezrobotni.

87

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Rysunek 12 Bezrobocie w mie ście Wieliczka ze wzgl ędu na czas pozostawania bez pracy w latach 2000-2005. Bezrobocie w mie ście Wieliczka ze wzgl ędu na czas pozostawania bez pracy w latach 2000-2005

100%

90%

80%

70%

60%

50%

40%

30%

20%

10%

0% 2000 2001 2002 2003 2004 2005 do 1 miesi ąca 1 do 3 miesi ęcy 3 do 6 miesi ęcy lata 6 do 12 miesi ęcy 12 do 24 miesi ęcy powy żej 24 miesi ęcy źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych PUP Wieliczka.

Rysunek 13 Bezrobocie w gminie Wieliczka ze wzgl ędu na czas pozostawania bez pracy w latach 2000-2005.

88

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Bezrobocie w gminie Wieliczka wg czasu pozostawania bez pracy w latach 2000-2005

udział proc. 100%

90%

80%

70%

60%

50%

40%

30%

20%

10%

0% 2000 2001 2002 2003 2004 2005 do 1 miesi ąca 1 do 3 miesi ęcy 3 do 6 miesi ęcy lata 6 do 12 miesi ęcy 12 do 24 miesi ęcy powy żej 24 miesi ęcy źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych PUP Wieliczka.

3.4. STAN PRAWNY GRUNTÓW

Wykaz gruntów stanowi ących własno ść gminy Wieliczka według poszczególnych sposobów u żytkowania i ich procentowy udział przedstawiono w tab. nr 23.

Tabela 23 Grunty stanowi ące własno ść gminy Wieliczka wg sposobów u żytkowania Lp. Grupa Powierzchnia Udział [ha] procentowy [%] 1 drogi i tereny przeznaczone pod 215,98 drogi 32,97 2 Ziele ń 134,74 20,57 3 Lasy 46,85 7,15 4 ogrody działkowe 4,62 0,71 5 tereny budowlane 51,91 7,92 6 tereny usługowe 79,45 12,13 7 tereny rolne 78,93 12,05 8 pozostałe 42,62 6,51 Razem: 665,10 100,00

Procentowy udział poszczególnych grup zaprezentowano na ryc. nr 14.

89

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Rysunek 14 Grunty stanowi ące własno ść gminy Wieliczka według sposobu u żytkowania

Grunty stanowi ące własno ść gminy Wieliczka wg sposobu użytkowania

drogi i tereny przeznaczone pod drogi 42,62ha ziele ń 78,93ha lasy 215,98ha ogrody działkowe 79,45ha tereny budowlane

51,91ha tereny usługowe

4,62ha tereny rolne 134,74ha 46,85ha pozostałe

Poni ższa tabela przedstawia struktur ę gruntów b ędących własno ści ą Skarbu Pa ństwa i własno ści ą Gminy Wieliczka w rozbiciu na poszczególne sołectwa.

Tabela 24 Struktura własno ści gruntów

Lp. Miejscowo ść Własno ść gminy Własno ść Skarbu Wieliczka Pa ństwa [ha] [ha] 1 Brzegi 51,79 52,57 2 Byszyce 3,92 3,97 3 Chor ągwica 6,97 5,53 4 Czarnochowice 9,11 1,69 5 Dobranowice 10,26 12,13 6 Golkowice 30,51 5,67 7 Gorzków 4,47 15,21 8 Grabie 12,43 38,14 9 Grabówki 20,74 5,04 10 Grajów 16,20 45,57 11 Jankówka 1,51 6,44 12 Janowice 9,60 8,10 13 Kokotów 64,25 41,20 14 Ko źmice Małe 4,46 48,32 15 Ko źmice Wielkie 11,70 17,71 16 Lednica Górna 7,31 6,47 17 Mała Wie ś 17,55 1,60

90

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

18 Mietniów 3,60 8,48 19 Pawlikowice 8,23 6,63 20 Podstolice 10,15 10,22 21 Raciborsko 17,54 125,13 22 Ro żnowa 1,05 1,84 23 Siercza 9,69 20,51 24 Strumiany 4,08 0,34 25 Sułków 15,69 12,70 26 Sygneczów 9,62 0,76 27 Śledziejowice 9,48 2,79 28 Węgrzce Wielkie 101,65 57,48 29 Zabawa 13,30 2,59 30 Wieliczka 168,24 162,59 Razem: 655,10 727,44

Razem grunty b ędące we władaniu Gminy i Skarbu Pa ństwa zajmuj ą powierzchni ę 1.382,54 ha, co stanowi 13,82% powierzchni całej Gminy. Pozostałe 86,18% powierzchni gminy to grunty b ędące własno ści ą osób fizycznych, osób prawnych, grunty powiatów i zwi ązków powiatowych, oraz grunty spółdzielni, ko ściołów i zwi ązków wyznaniowych.

Rysunek 15 Struktura własno ści gruntów z wyszczególnieniem własno ści gminnej i Skarbu Pa ństwa

Struktura własno ści gruntów z wyszczególnieniem własno ści gminnej i Skarbu Pa ństwa

6,55% 7,27%

własno ść Gminy Wieliczka

Własno ść Skarbu Pa ństwa

pozostałe rodzaje własno ści

86,18%

91

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Powy ższe dane sporz ądzono na podstawie wypisu uproszczonego z rejestru gruntów według stanu na dzie ń 28.11.2006 r. oraz na podstawie wykazu gruntów stanowi ących własno ść gminy Wieliczka, stan na dzie ń 30.09.2006 r.

3.5. ISTNIEJ ĄCA STRUKTURA FUNKCJONALNO PRZESTRZENNA

Układ przestrzenny Gminy Wieliczka kształtował si ę przez wieki w oparciu o przebieg dróg, zró żnicowan ą rze źbę terenu, zespoły le śne oraz historyczne zaszło ści. Na całym obszarze gminy koncentracje zainwestowania mieszkaniowo – usługowego skupiaj ą si ę wzdłu ż głównych dróg lub stanowi ą od nich odgał ęzienie. Najbardziej czytelne s ą układy wzdłu ż ci ągów: - równoległego do linii kolejowej, który przebiega wzdłu ż drogi od Bie żanowa do Podł ęż a, obejmuj ąc zabudow ę wsi Kokotów i W ęgrzce Wielkie, - na odcinku drogi w kierunku Gdowa, - drogowego na kierunku N-S ł ącz ącego Wieliczk ę z północnym i południowym obszarem gminy, - ci ągu na kierunku W-Z przebiegaj ącego pasmami wzniesie ń od Golkowic do Ro żnowej. W zale żno ści od g ęsto ści sieci drogowej tj. ilo ści kierunków powi ąza ń układu wsi jest bardziej zwarty lub rozczłonkowany. Problem rozproszenia zabudowy charakterystyczny dla całego obszaru wiejskiego gminy Wieliczka wyst ępuje szczególnie w cz ęś ci południowej.

3.5.1. ZABUDOWA MIESZKANIOWA

W śródmiejskiej historycznej cz ęś ci miasta Wieliczka przewa ża zwarta zabudowa mieszkaniowo – usługowa. Pierzeje ulic i placów tworz ą budynki jedno- oraz dwukondygnacyjne, z dachami spadzistymi. Sporadycznie wyst ępuj ą dwu- oraz trzy kondygnacyjne budynki wolnostoj ące. Najwi ększa koncentracja zabudowy jednorodzinnej wolnostoj ącej zlokalizowana jest w bezpo średnim s ąsiedztwie centrum, a tak że wzdłu ż głównych 92

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka ulic miasta, ze szczególnym zag ęszczeniem terenu pomi ędzy ulicami Powstania Warszawskiego i Marszałka Józefa Piłsudskiego – zabudowa dwukondygnacyjna z dachami spadzistymi - oraz na obszarze os. Lekarka – zabudowa modernistyczna i postmodernistyczna – dwukondygnacyjna, z dachami płaskimi. Przedmie ścia miasta to zabudowa jednorodzinna i zagrodowa. Przewa żaj ą budynki starsze o złym stanie technicznym. Zagospodarowanie terenu o niskiej intensywno ści w tym obszarze wynika z wi ększej powierzchni działek budowlanych. W ostatnich latach, zauwa żalna jest skłonno ść budowania obiektów rezydencjonalnych. Wzrost cen gruntów i mieszka ń w mie ście Krakowie przyczynia si ę do wzrostu tendencji inwestowania poza granicami miasta, w tym na obszarze gminy Wieliczka. Zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna wyst ępuje jedynie w granicach miasta, ze wzgl ędu na najbardziej miejski charakter tego obszaru, a także na blisko ść aglomeracji, jak ą jest Kraków. Tereny zabudowy wielorodzinnej to głównie zabudowa blokowa lat 80-tych XX wieku. S ą to obiekty z płaskimi dachami do wysoko ści pi ęciu kondygnacji. W Wieliczce wyst ępuje pi ęć osiedli z zabudow ą wielorodzinn ą: na zachód od centrum, przy ul. Ko ściuszki - os. Szymanowskiego, os. Ko ściuszki oraz na wschód od centrum, przy ul. Asnyka - os. Asnyka, os. Wincentego Pola oraz os. Sienkiewicza. Bior ąc pod uwag ę analiz ę sytuacji demograficznej oraz procesów gospodarczych okre śla si ę ilo ść nieskonsumowanych terenów budowlanych, pod zabudow ę mieszkaniow ą, zarówno jedno- jak i wielorodzinn ą, jako kierunkowo niewystarczaj ącą.

Obszar B obejmuj ący tereny po północnej i południowej oraz wschodniej stronie miasta, ci ągn ące si ę od linii kolejowej Kraków - Rzeszów do doliny Wilgi, charakteryzuje wysoka dynamika rozwoju szczególnie po jego północnej stronie. Koncentracja zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i zagrodowej wraz z usługami nast ępuje wzdłu ż istniej ących dróg z Wieliczki w kierunku Czarnochowic i Kokotowa, Zabawy i Sułkowa do W ęgrzc Wielkich, a tak że wzdłu ż drogi z Krakowa do Podł ęż a. Zwarte zespoły zabudowy wyst ępuj ą w sołectwach Kokotów i W ęgrzce Wielkie. Po stronie wschodniej obszaru zabudowa mieszkaniowa i zagrodowa zgrupowana jest wzdłu ż drogi Kraków- Gdów.

93

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

W cz ęś ci południowej obszaru B zabudowa zlokalizowana jest wzdłu ż dróg wylotowych z miasta o kategorii gminnej, powiatowej i wojewódzkiej. Najwa żniejsza jest droga w kierunku Dobczyc oraz powi ązania poszczególnych wsi na kierunku wschód - zachód, w tym szczególnie w pa śmie dróg przyległych do miasta na kierunku W-Z Lednica Górna – Ro żnowa-Siercza – Golkowice. Przewa ża tu zabudowa o charakterze zagrodowym. Obszar B cechuje zwarta i w miar ę zdyscyplinowana zabudowa, skoncentrowana w cz ęś ci północnej, przede wszystkim w sołectwie W ęgrzce Wielkie, Śledziejowice i Kokotów. W ramach przewa żaj ących zespołów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej wyst ępuj ą przejawiaj ące tendencje koncentracji obiekty usług komercyjnych oraz pojedyncze obiekty drobnej wytwórczo ści w miejscach zbiegu głównych arterii komunikacyjnych. Na obszarach peryferyjnych tworz ą si ę przysiółki b ędące zal ąż kiem rozwijaj ącego si ę zainwestowania.

Obszar C obejmuje tereny w południowej cz ęś ci gminy. Cechuje go przewaga układów rozczłonkowanych skupiaj ących zabudow ę wzdłu ż istniej ących dróg przy znacznej przewadze zabudowy rozproszonej. Zró żnicowany odno śnie wielko ści zainwestowania mieszkaniowo –usługowego z uwagi na predyspozycje rozwojowe wynikaj ące z dost ępno ści komunikacyjnej, stanu zainwestowania ustalonego do porz ądkowania i rozwoju. Zabudowa zwarta wyst ępuje w sołectwach Ko źmice Wielkie, Podstolice. Towarzyszy jej program usług, nie wykazuj ący takich tendencji koncentracji jak w obszarze B. Udział zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i zagrodowej w ramach obszaru C jest porównywalny.

Obszar D stanowi ący teren na północ od linii kolejowej jest mało zabudowany. Skoncentrowana zabudowa wzdłu ż ci ągów komunikacyjnych ma charakter zagrodowy. W obszarze D przewa żaj ą tereny obejmuj ące eksploatacje kruszywa.

Zabudowa w poszczególnych obszarach nawi ązuje swoim charakterem do form architektury tradycyjnej poprzez wysoko ść , kształt dachów jak równie ż wkomponowanie w otoczenie, przy uwzgl ędnieniu ukształtowania terenu.

94

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

3.5.2. USŁUGI

Miasto Wieliczka, ze wzgl ędu na ró żnorodno ść pełnionych funkcji, staje si ę koncentracj ą i głównym o środkiem usług w gminie. Na jego obszarze zlokalizowane jest wszelkiego rodzaju zaplecze, niedost ępne na terenie sołectw.

3.5.2.1.ZDROWIE

Miasto Wieliczka posiada publiczne placówki słu żby zdrowia, jakimi s ą: - Samodzielny Publiczny Zespół Lecznictwa Otwartego, - Przyzakładowa Przychodnia Rehabilitacyjna przy Spółdzielni Inwalidów "Promie ń" Prywatne placówki medyczne pełni ą rol ę uzupełniaj ącą. S ą to m.in. niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej oraz prywatne gabinety lekarskie. Zaplecze farmakologiczne miasta zapewnia 8 aptek. Na terenie gminy działaj ą: - ośrodki zdrowia: Chor ągwica, Ko źmice Wielkie, W ęgrzce Wielkie, - apteki: Chor ągwica, Ko źmice Wielkie, W ęgrzce Wielkie. Istniej ący w gminie system opieki zdrowotnej nie zaspokaja w pełni potrzeb mieszka ńców w gminie. Wprowadzenie komercji w tej dziedzinie usług w znacznym stopniu polepszyło ostatnio opiek ę zdrowotn ą, ale nie rozwi ązało problemu niedoinwestowania oraz uczyniło usługi niedost ępne dla cz ęś ci społecze ństwa. Na terenie gminy funkcjonuje pogotowie ratunkowe, obsługujące tak że rejon gminy Biskupice oraz cz ęś ciowo gminy Gdów. Wieliczka nie posiada szpitala. Zapotrzebowanie na pomoc specjalistyczn ą realizowane jest na podstawie umowy ze szpitalami krakowskimi. Ze wzgl ędu na lecznicze wła ściwo ści mikroklimatu, na terenie miasta zlokalizowany jest Podziemny O środek Rehabilitacyjno – Leczniczy. Istniej ące trzy uzdrowiska naziemne: Kinga I, Kinga II, Kinga III ulegaj ą ci ągłym przekształceniom. W obr ębie miasta funkcjonuj ą dwa o środki pomocy społecznej: Miejsko Gminny O środek Pomocy Społecznej oraz Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie.

95

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Na terenie miasta zlokalizowane s ą tak że lecznice dla zwierz ąt.

3.5.2.2.O ŚWIATA

Miasto posiada cztery przedszkola samorz ądowe oraz jedno prywatne, które zawiera tak że żłobek. Samorz ądowe Przedszkole nr 1 Samorz ądowe Przedszkole nr 2 Samorz ądowe Przedszkole nr 3 Samorz ądowe Przedszkole nr 4 Przedszkole ”Bt – studio” s. c. Na terenie gminy działaj ą przedszkola w Ko źmicach Wielkich, Mietniowie, Sierczy, Strumianach i Śledziejowicach.

W zakresie szkolnictwa podstawowego znajduj ą si ę placówki: - Szkoła Podstawowa nr 2 im. Tadeusza Ko ściuszki - Szkoła Podstawowa nr 3 im. Mikołaja Kopernika - Samorz ądowa Szkoła Podstawowa nr 4 im. E.J. Jerzmanowskiego - Szkoła Podstawowa nr 5 w Zespole Szkół im. A. Kosiby Na terenie gminy działaj ą szkoły podstawowe w Byszycach, Dobranowicach, Golkowicach, Gorzkowie, Grabiu, Grajowie, Janowicach, Koźmicach Wielkich, Mietniowie, Pawlikowicach, Podstolicach, Raciborsku, Sierczy, Sułkowie, Sygneczowie, Śledziejowicach, W ęgrzcach Wielkich.

W zakresie szkolnictwa gimnazjalnego : - Gimnazjum nr 1 - Gimnazjum w Zespole Szkół im. A. Kosiby Na terenie gminy działaj ą gimnazja w Dobranowicach, Golkowicach, Ko źmicach Wielkich, Podstolicach, W ęgrzcach Wielkich.

Szkoły ponadgimnazjalne publiczne znajduj ą si ę tylko na terenie miasta. Są to: -Liceum Ogólnokształc ące im. J. Matejki 96

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

-Liceum Profilowane w Zespole szkół zawodowych -Technikum ekonomiczne w zespole szkół zawodowych -Technikum handlowe w zespole szkół zawodowych -Technikum hotelarstwa w zespole szkół zawodowych -Technikum mechaniczne w zespole szkół zawodowych -Technikum uzupełniaj ące w zespole szkół zawodowych -Zasadnicza szkoła zawodowa w zespole szkół zawodowych -Zespół Szkół Zawodowych

Szkoły ponadgimnazjalne prywatne : Prywatne Zaoczne Policealne Studium Zawodowe i Liceum Ogólnokształc ące Prywatne Liceum Ogólnokształc ące Franciszkanów Policealne Studium Zawodowe w Zespole Szkół Zawodowych. Brak na obszarze miasta filii szkół wy ższych. Ten sektor szkolnictwa obsługiwany jest całkowicie przez miasto Kraków. Warunki funkcjonowania szkół s ą niezadowalaj ące. Obiekty o światy charakteryzuj ą si ę zbyt mał ą powierzchni ą u żytkow ą, co wi ąż e si ę ze zbyt mał ą ilo ści ą pomieszcze ń do nauki oraz sal gimnastycznych. Zarówno wielko ść działek szkolnych, jak i standard obiektów powinny ulec poprawie. Zwi ększenie ilo ści placówek zapewniłoby wi ększ ą dost ępno ść usług, szczególnie w terenach nowo zainwestowanych.

3.5.2.3.KULTURA

Miasto wyposa żone w instytucje kultury zapewnia obsług ę w tej dziedzinie mieszka ńców całej gminy.

Na terenie gminy działaj ą bibliotek i w Chor ągwicy, Ko źmicach Wielkich, Raciborsku, Śledziejowicach, W ęgrzcach Wielkich, Zabawie. W granicach miasta zlokalizowana jest Miejska Biblioteka Publiczna, posiadaj ąca dodatkowo dwie filie na terenie miasta

97

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Istniej ąca dost ępno ść do o środków kultury w postaci bibliotek jest na odpowiednim poziomie.

Domy kultury na terenie gminy działaj ą w Brzegach, Byszycach, Chor ągwicy, Czarnochowicach, Dobranowicach, Golkowicach, Gorzkowie, Grabiu, Jankówce, Kokotowie, Ko źmicach Wielkich, Małej Wsi, Podstolicach, Raciborsku, Strumianach, Sułkowie, Śledziejowicach, W ęgrzcach Wielkich, Zabawie. Miasto Wieliczka posiada Miejski Dom Kultury oraz mał ą ilo ść świetlic i klubów osiedlowych. Standardy domów kultury i świetlic, jako podstawa rozwoju młodzie ży poza zaj ęciami szkolnymi wymagaj ą poprawy. Nale żałoby pozyska ć wi ększe obiekty jak równie ż dogodnie obsłu żyć je komunikacyjnie.

Obiekty sakralne na terenie gminy zlokalizowane s ą w Byszycach, Chor ągwicy, Czarnochowicach, Dobranowicach, Golkowicach, Gorzkowie, Grabiu, Janowicach, Ko źmicach Wielkich, Pawlikowicach, Podstolicach, Raciborsku, Sierczy, Strumianach, Sułkowie, Sygneczowie, W ęgrzcach Wielkich, Zabawie, Na terenie miasta zlokalizowane s ą 4 ko ścioły parafialne, filia parafii Zboru Ewangelicko – Anglika ńskiego w Krakowie oraz Klasztor OO. Franciszkanów – Reformatów. Miasto posiada jedno z najwi ększych muzeów górniczych Europy – Muzeum Żup Krakowskich, Kopalni ę Soli „Wieliczka”, Centrum Kultury i Turystyki, Oferta uzupełniana jest przez nieliczne kluby, towarzystwa i stowarzyszenia.

3.5.2.4.WYPOCZYNEK I SPORT

Miasto, ze wzgl ędu na ukształtowanie terenu i walory przyrodniczo – krajobrazowe stwarza du że mo żliwo ści dla rozwoju usług sportu i wypoczynku, niestety nie zawsze w pełni wykorzystywane. Posiada ono szereg urz ądze ń sportowych, takich jak: Stadion Klubu Sportowego „Górnik”, sal ę gimnastyczn ą, korty tenisowe oraz boiska sportowe. Oferta uzupełniana jest przez stowarzyszenia kultury fizycznej oferuj ące zaj ęcia o ró żnej formie m.in.: piłk ę no żną, siatkówk ę, koszykówk ę,

98

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka gimnastyk ę, karate, kung-fu, taekwon-do, judo, boks, tenis stołowy, szachy, lekkoatletyk ę itp. Ilo ść obiektów nie jest jednak wystarczaj ąca do obsługi nie tylko mieszka ńców miasta, ale tak że całej gminy. Zapotrzebowanie na tego typu obiekty rośnie szczególnie w s ąsiedztwie rozrastaj ących si ę terenów zabudowy mieszkaniowej. Analizuj ąc rekreacyjno – spacerowe tereny zielone, w centrum mo żna wyró żni ć zespoły parkowe – Park A. Mickiewicza, Park św. Kingi, Ogród Zamku Żupnego oraz planty w obr ębie Dolnego Rynku. Na obrze żach miasta, wa żnym terenem zieleni jest Lasek Krzyszkowicki. Stosunkowo du żą powierzchni ę terenu zajmuj ą ogródki działkowe, wykorzystywane głównie w celach rekreacyjnych przez mieszka ńców miasta. Zlokalizowane s ą przewa żnie w otoczeniu terenów mieszkaniowych. Obszar Gminy Wieliczka ma urozmaicony charakter pod wzgl ędem krajobrazowym. Zasoby naturalne pozwalaj ą na prowadzenie ró żnorodnych form wypoczynku i rekreacji. W granicach sołectwa Sygneczów zlokalizowane s ą ogródki działkowe w obr ębie, których mieszka ńcy mog ą rozwija ć pewn ą form ę wypoczynku. Na obszarze gminy Wieliczka znajduje si ę kilka akwenów wodnych, które mo żna przystosowa ć do wykorzystania jako miejsca rekreacji i wypoczynku. Istniej ące w obr ębie gminy stawy na Grabówkach po odpowiednim zagospodarowaniu równie ż mog ą sta ć si ę nowym miejscem rekreacji dla mieszka ńców i turystów. Wyrobiska po żwirowe w Brzegach i Grabiu oraz starorzecze Wisły oraz rzeka Wilga są atrakcyjnym terenem dla propagowania sportu w ędkarskiego. Gmina Wieliczka posiada dobrze rozwini ętą sie ć urz ądze ń sportowo – rekreacyjnych. Boiska piłkarskie oraz kluby sportowe zlokalizowane s ą niemal w ka żdym sołectwie. W wi ększo ści wymagaj ą modernizacji i wyposa żenia w zaplecza socjalne. Dotyczy to w szczególno ści boisk sportowych zlokalizowanych w sołectwach: Brzegi, Chor ągwica, Czarnochowice, Golkowice, Grabie, Grajów, Kokotów, Ko źmice Wielkie, Pawlikowice, Podstolice, Siercza, Sułków, Sygneczów, Śledziejowice, W ęgrzce Wielkie.

99

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

3.5.2.5.TURYSTYKA

Turystyka o znaczeniu krajowym i mi ędzynarodowym zwi ązana jest szczególnie z Kopalni ą Soli wpisan ą na list ę światowego dziedzictwa UNESCO. Niestety zainteresowanie pozostałymi zespołami zabytkowymi zgromadzonymi na obszarze miasta jest znikome i ogranicza si ę jedynie do zwiedzania ich przez lokalnych turystów. Przez miasto Wieliczka przebiega żółty szlak pieszy. Na jego trasie znajduj ą si ę: Zamek Żupny, Ko ściół św. Klemensa, Rynek Główny, Ko ściół św. Sebastiana. Miasto przecina tak że szlak rowerowy, traktuj ąc je jako baz ę wypadow ą lub fragment trasy biegn ącej przez pozostałe sołectwa. Brak dobrego oznaczenia szlaku oraz jego trasa biegn ąca miejscami wzdłu ż ulic sprawia, i ż szlaki nie spełniaj ą wszystkich wymogów. Prócz szlaków lokalnych, znajdujemy na terenie Wieliczki obiekty nale żą ce do ponadregionalnych szlaków tematycznych. Jest to zabytek klasy zerowej - modrzewiowy ko ściół św. Sebastiana z XVI wieku, poło żony na stoku wzgórza Babiny, nale żą cy do Szlaku Architektury Drewnianej oraz przypisana do Szlaku Kopalniano – Przemysłowego, zwanego szlakiem techniki, zabytkowa Kopalnia Soli. Walory krajobrazowo – architektoniczne nie s ą jednak w pełni znane turystom, na co ma wpływ słaba promocja w regionie oraz brak kompleksowej organizacji turystycznej. Miasto dysponuje motelami, hotelami, pensjonatami, campingami oraz polem namiotowym. Hotele posiadaj ą średni standard i w wi ększo ści nie posiadaj ą infrastruktury towarzysz ącej (m.in. parkingi) oraz dogodnej obsługi komunikacyjnej. W wi ększo ści przypadków motele i pensjonaty nie odpowiadaj ą standardowi klasy, do której s ą zakwalifikowane. Bior ąc pod uwag ę rosn ące zainteresowanie Wieliczką turystów krajowych i zagranicznych istniej ące zaplecze jest niewystarczaj ące. Za walor turystyczny w sołectwach mo żna uzna ć interesuj ący krajobraz, łagodny klimat, zalesienia w dogodnym poło żeniu. Tereny te nadaj ą si ę szczególnie dla rozwoju turystyki aktywnej jak równie ż agroturystyki. Turystyka na obszarze gminy rozwija si ę głównie w oparciu o szlaki turystyczne, piesze i rowerowe maj ące charakter lokalny. Szlak pieszy żółty przebiega przez Wieliczk ę, Przymiarki, Żakow ą, Hucisko, Dziekanowice, Dobczyce.

100

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Szlak rowerowy „Okr ęż ny” o długo ści 23km po Pogórzu Wielickim przebiega przez Wieliczk ę, Siercze, Brzeziny, Pawlikowice, Ko źmice Małe, Raciborsko, Grajów, Dobranowice, Sułków, Biskupice, Lednice Górn ą. Bardzo istotne dla atrakcyjno ści szlaków pieszych i rowerowych s ą punkty widokowe znajduj ące si ę: - w Brzegach, gdzie mo żna podziwia ć widok na wały i Zakole Wisły, - wzdłu ż drogi w Podstolicach - z widokiem na ko ściół w Gorzkowie, - w Byszycach - z panoram ą Tatr, - w Raciborsku - z widokiem na zalew w Dobczycach i Tatry, - w Chor ągwicy - widok na panoram ę Wieliczki.

W ramach turystyki na obszarze gminy rozwija si ę równie ż jazda konna w oparciu o istniej ące zaplecze w postaci stadniny koni w Sierczy.

3.5.2.6.ADMINISTRACJA

Podniesienie rangi miasta nast ąpiło poprzez utworzenie powiatu wielickiego. Miasto Wieliczka jest, wi ęc siedzib ą władz samorz ądu gminnego i powiatowego. W efekcie zmian podziału terytorialnego miasto zyskało prócz usług lokalnych, tak że ponad lokalne. Istniej ące zaplecze administracyjne to obiekty i tereny m.in.: - Urz ąd Miasta i Gminy Wieliczka, - Starostwo Powiatowe, - Urz ąd Skarbowy, - Poczta - Powiatowa Inspekcja Sanitarna - Powiatowy Urz ąd Pracy - Powiatowy Inspektorat Weterynarii - Powiatowy Rzecznik Konsumentów - Prokuratura Rejonowa - Sąd Rejonowy - Obiekty administracji gospodarczej Miasto zapewnia wystarczaj ącą dost ępno ść do obiektów administracji. Administracja na poziomie najni ższego szczebla istnieje w granicach poszczególnych sołectw. 101

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

3.5.3. HANDEL I INNE USŁUGI

Miasto posiada szeroki asortyment usług komercyjnych. Podmioty gospodarcze prowadz ą cz ęsto działalność nie tylko handlow ą, ale tak że produkcyjn ą. Działalno ści handlu w zakresie spo żywczym, odzie żowym, budowlanym, mechanicznym pojawiaj ą si ę w postaci handlu detalicznego, zlokalizowanego w ścisłym centrum oraz wzdłu ż głównych ci ągów kołowych. Placówki takie wyst ępuj ą cz ęsto jako usługi wbudowane w parterach, kioski, lub rzadziej jako wolnostoj ące obiekty handlowe. Na terenie miasta pojawia si ę tak że zjawisko handlu hurtowego, zwi ązane w kilku przypadkach z działalno ści ą produkcyjn ą oraz magazynow ą. Pojawiają si ę nowe bran że, a jednocze śnie ju ż istniej ące ulegaj ą przekształceniom. Obserwuje si ę tendencje nowego podziału terenów przemysłowych i przejmowania istniej ącej infrastruktury technicznej przez nowe firmy. Najwi ększa koncentracja przemysłu wyst ępuje wzdłu ż ul. Jedynaka, terenów kolejowych oraz drogi krajowej nr 4. Brak obiektów handlowych wielkopowierzchniowych, przyczynia si ę do rozwoju małych i średnich firm handlowych. Sie ć gastronomiczna, w skład, której wchodz ą restauracje, kawiarnie, karczmy, pizzerie, bary, piwiarnie, jadłodajnie, cukiernie i obiekty tzw. małej gastronomii uzupełniane s ą w sezonie letnim przez ogródki gastronomiczne. Niestety w obr ębie rynku oraz ścisłego centrum brak jest wystarczaj ącej bazy gastronomicznej, przyci ągaj ącej mieszka ńców miasta oraz turystów. Miasto zapewnia tak że obsług ę mieszka ńców miasta i gminy w zakresie potrzeb niematerialnych, takich jak usługi projektowe, doradcze, nauki j ęzyków obcych itp., chocia ż s ąsiedztwo aglomeracji sprawia, że potencjalnych klientów tej sfery gospodarczej przejmuje w wi ększo ści miasto Kraków, ze wzgl ędu na szeroki wachlarz usług. Na terenie gminy wi ększo ść działaj ących podmiotów zwi ązana jest z handlem artykułami spo żywczymi i przemysłowymi. Zlokalizowane s ą równie ż usługi budowlane, ślusarstwo, kowalstwo, instalatorstwo sanitarne, piekarnie, rze źnie, apteki. Usługi te w znacznym stopniu zabezpieczaj ą potrzeby społeczno ści i maj ą charakter lokalny. S ą to placówki handlu detalicznego w postaci licznych sklepów lub 102

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka kiosków zlokalizowanych w centrach usługowo – handlowych sołectw oraz po za nimi w terenach zabudowy mieszkaniowej. Na terenie gminy działa równie ż handel obwo źny. Nale żałoby zwróci ć uwag ę na odpowiednie rozmieszczenie nowopowstaj ących obiektów usługowych, w celu zapewnienia wła ściwej obsługi mieszka ńców sołectw.

3.5.4. ZIELE Ń

Uzupełnienie terenów intensywnie zainwestowanych stanowi ą tereny zieleni ogródków przydomowych oraz publicznej zieleni urz ądzonej w ścisłym centrum miasta w postaci Parku Mickiewicza, Parku św. Kingi oraz plant w obr ębie Dolnego Rynku – tzw. Alei Jana Pawła II. W s ąsiedztwie centrum wyodr ębniony jest tak że teren zieleni nieurz ądzonej stoku Pod Baranem, pas zieleni wzdłu ż rzeki Serafy wychodz ący poza teren Parku Mickiewicza oraz rzeki Świdniówki, biegn ącej wzdłu ż wschodniej granicy miasta. Poza historycznym centrum znajdziemy tak że jako form ę zieleni cmentarz komunalny oraz szereg terenów ogródków działkowych. W północno zachodniej cz ęś ci miasta, wyodr ębnia si ę u żytek ekologiczny, jakim jest Lasek Krzyszkowicki. Nale ży zwróci ć uwag ę na zmniejszaj ące si ę powierzchniowo tereny zieleni publicznej, szczególnie w rejonach zabudowy wielorodzinnej. Na obrze żach miasta i na terenie sołectw, ze wzgl ędu na mniejsze zainwestowanie, znajduje si ę wi ększa ilo ść terenów o zró żnicowanych formach zieleni rozproszone w obszarze gminy. Przewa ża ziele ń le śna od Byszyc do Grajowa. W cz ęś ci północnej i centralnej dominuj ą ziele ń ł ęgowa w dolinie Wisły oraz ci ągi nieurz ądzonej zieleni wzdłu ż Wilgi i jej dopływów.

3.5.5. INNE

Na terenie gminy wyst ępuj ą cmentarze w Dobranowicach, Golkowicach, Gorzkowie, Grabiu, Janowicach, Ko źmicach Wielkich, Małej Wsi, Pawlikowicach, Podstolicach, Raciborsku. 103

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Obecnie w obr ębie miasta funkcjonuje jeden cmentarz komunalny przy ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego i Czarnochowskiej, zlokalizowany w pobli żu ścisłej zabudowy mieszkaniowej. Jego nasycenie w odniesieniu do powierzchni terenu, jak ą zajmuje przewiduje si ę jako pełne w perspektywie kilku lat. Ochotnicza Stra ż Po żarna na terenie gminy wyst ępuje w Byszycach, Chor ągwicy, Czarnochowicach, Dobranowicach, Golkowicach, Gorzkowie, Grabiu, Grajowie, Jankówce, Kokotowie, Małej Wsi, Podstolicach, Raciborsku, Sułkowie, Węgrzcach Wielkich, Zabawie oraz mie ście Wieliczka, gdzie zlokalizowane są równie ż Komenda Powiatowa Policji i Stra ż Miejska.

W ścisłym centrum miasta zlokalizowane s ą tak że trzy banki: Bank Spółdzielczy na ul. Kili ńskiego, BPH S.A. w Rynku Górnym, posiadaj ący dwie filie: w Parku Kingi oraz na ul. Limanowskiego, bank PKO S.A. na ul. Batorego oraz bank KBS na ul. Limanowskiego. Klienci banków maj ą tak że zapełniony dost ęp do bankomatów.

3.6. STAN ISTNIEJ ĄCY I UWARUNKOWANIA ROZWOJU INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ

3.6.1. KOMUNIKACJA

3.6.1.1. CHARAKTERYSTYKA OBECNEGO UKŁADU KOMUNIKACJI

3.6.1.1.1. SYSTEM TRANSPORTOWY

W obecnym stanie trudno doszuka ć si ę systemowego uj ęcia w planowaniu i zarz ądzaniu systemem transportowym na terenie Gminy. Wynika to przede wszystkim z rozczłonkowanego zdezintegrowanego systemu prawnego, powoduj ącego, i ż na terenie Gminy działaj ą ró żni gestorzy elementów systemu transportowego:

- czterej w zakresie zarz ądzania drogami (drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne),

- trzej w zakresie zarz ądzania ruchem (Dyrektor Generalny Dróg Krajowych i Autostrad, marszałek województwa i Starosta)

104

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

- trzej w zakresie regulacji drogowego transportu pasa żerskiego (marszałek województwa, starosta, burmistrz),

- kolei w zarz ądzaniu lini ą kolejow ą (spółki PKP: Polskie Linie Kolejowe S.A. w zakresie infrastruktury kolejowej, Przewozy Regionalne Sp. z o.o. w zakresie przewozów pasa żerskich),

- niezale żni przewo źnicy autobusowi,

- publiczni i prywatni wła ściciele parkingów, która to działalno ść nie jest regulowana,

- gmina jako dobrowolny inwestor systemu dróg rowerowych (brak wymogu prawnego).

Te elementy podlegaj ą regulacji od strony gospodarki przestrzennej (za wyj ątkiem drogownictwa, gdzie zastosowane w ustawie z 10 kwietnia 2003 o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych, Dz. U. Nr 80, poz. 721, wył ączaj ą lokalizacje dróg publicznych spod działania przepisów o zagospodarowaniu przestrzennym, art. 10).

Z tych powodów systemowe działania dla rozwoju systemu transportowego s ą mo żliwe jedynie poprzez zespół dobrowolnych uzgodnie ń zainteresowanych organów administracji publicznej i innych zainteresowanych podmiotów. W niniejszym opracowaniu zaproponowano takie ujecie w dąż eniu do integracji systemu transportowego w realizacji celów rozwojowych Gminy.

3.6.1.1.2. UKŁAD DROGOWY GMINY

Układ drogowy Miasta Wieliczka, typowo dla układu historycznego, rozbudowanego w latach po II Wojnie Światowej w rejonie nowych blokowych osiedli mieszkaniowych, ma charakter nieregularny, wkomponowany w urozmaicone ukształtowanie terenu (zwłaszcza w cz ęś ci południowej) i jest wynikiem ewolucji a nie pojawiania si ę nowych, radykalnych rozwi ąza ń.

Układ ten nale ży oceni ć jako prawidłowo wypełniaj ący funkcj ę obsługi zagospodarowania terenu, przy czym w niektórych miejscach pojawiaj ą si ę zjawiska zatłoczenia i zagro żeń dla bezpiecze ństwa ruchu.

105

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Mo żna wyró żni ć trzy rejony o istotnych zakłóceniach funkcjonowania układu drogowego:

1) rejon trasy Drogi Krajowej (DK) nr 4 Kraków – Tarnów od przebudowanego odcinka od granic Krakowa i Wieliczki do skrzy żowania z ul. Krakowsk ą (przekrój dwu-jezdniowy) do wschodniej granicy Gminy, gdzie droga jest jedno-jezdniowa; na odcinku jedno-jezdniowym tworz ą si ę kolejki pojazdów z powodu przekroczenia nat ęż eń krytycznych na odcinkach mi ędzyw ęzłowych oraz przepustowo ści na skrzy żowaniach z sygnalizacj ą świetln ą,

2) układ ścisłego centrum Miasta Wieliczka , gdzie nast ępuje przekroczenie przepustowo ści skrzy żowa ń ulic: Powstania Warszawskiego / Ks. Goliana / Wł. Sikorskiego oraz Lednicka / Gdowska / Słowackiego / Asnyka.

3) trasy przelotowe przez Miasto Wieliczka dwóch dróg wojewódzkich (DW): nr 964 Dobczyce – Wieliczka – Niepołomice na odcinku ulic: Lednicka, Asnyka, Niepołomicka oraz drogi DW 966 relacji Gdów – Wieliczka – Kraków w ci ągu ulic Gdowskiej, Asnyka, Piłsudskiego, Narutowicza, Krakowska; oba te ci ągi są przeci ąż one ruchem zarówno w godzinach szczytu porannego i popołudniowego w ruchu codziennym, oraz w szczególno ści w szczycie powrotów weekendowych w godzinach popołudniowych.

W pozostałej cz ęś ci Gminy układ drogowy jest rozwini ęty poprawnie od strony sieci, natomiast w wielu przypadkach przekrój dróg oraz ich wyposa żenie techniczne (konstrukcja nawierzchni, pobocza, odwodnienie, przystanki transportu publicznego,) s ą w złym stanie technicznym

3.6.1.1.3. UKŁAD KOLEJOWY

Wieliczka jest obsługiwana lini ą kolej ą znaczenia lokalnego nr 109 relacji Bie żanów – Wieliczka. Linia prowadzi ruch pasa żerski oraz towarowy, przy czym w roku 2006 został zlikwidowany układ bocznicowy Kopalni Soli Wieliczka, pozostawiono tory odstawcze w rejonie stacji Wieliczka o niewielkim znaczeniu transportowym.

Z punktu widzenia układu transportowego Gminy podstawowe znaczenie ma ruch pasa żerski, poniewa ż mo że stanowi ć realne odci ąż enie poł ączenia drogowego,

106

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka zarówno w sensie przej ęcia ruchu samochodami osobowymi, jak i autobusami i mikrobusami. Obecnie lina kolejowa przewozi 405 pasa żerów przy 28 kursach w dobie (po 14 w ka żdym kierunku), co daje średni ą 15 pasa żerów / kurs. Potencjał przewozy autobusu szynowego to ok. 200 pasa żerów/kurs

3.6.1.1.4. UKŁAD PARKINGOWY W CENTRUM WIELICZKI

Układ parkingowy powstaje w centrum Wieliczki spontanicznie przez inicjatywy wła ścicieli nieruchomo ści. Pojemno ść parkingowa ulic jest wykorzystywana do maksimum, zorganizowane formy parkowania pojawiaj ą si ę w rejonie Muzeum i Kopalni Soli, brak (oprócz jednego przy ul. Kili ńskiego) wi ększego parkingu gminnego.

Najwi ększa liczba parkuj ących skupiona jest w okolicy Rynku i ul. Słowackiego. Zwi ązane jest to z poło żeniem celów podró ży stanowi ących obiekty usługowe i urz ędy. Ponadto stosunkowo du ża liczba parkuj ących korzysta z parkingów prywatnych poło żonych w pobli żu Kopalni Soli (w tym samej Kopalni Soli). Mo żna równie ż zaobserwowa ć du żą liczb ę pojazdów parkuj ących na wydzielonych stanowiskach przy ul. Powstania Warszawskiego i Mickiewicza.

Na podstawie badania, mo żna postawi ć tez ę, że pojemno ść parkingowa centrum Wieliczki jest wyczerpana.

3.6.1.1.5. UKŁAD AUTOBUSOWY

Usługi autobusowe ( świadczone w wi ększo ści mikrobusami o pojemno ści do 20 miejsc) s ą podstawow ą form ą podró żowania z Wieliczki do Krakowa, s ąsiednich gmin oraz w obr ębie samej Gminy i jej poszczególnych miejscowo ści. Oferta przewozowa jest korzystna dla pasa żerów (cz ęste kursy – do Krakowa w szczycie 1 pojazd/ minut ę), lecz świadczenie usług niewielkimi pojazdami powoduje wzrost nat ęż enia ruchu. System prawny powoduje jednak, że administracja nie ma realnej mo żliwo ści wpływania na przewo źników w doborze pojazdów.

Dominuj ą linie o charakterze bezpo średnim pomi ędzy Wieliczk ą i kilkoma miejscowo ściami w regionie (Gdów, Dobczyce, Hucisko) a Krakowem, oraz kilka 107

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka relacji w obr ębie Gminy. Przez Gmin ę biegn ą tak że linie regionalne dłu ższego zasi ęgu (Bochnia, Limanowa).

Wa żniejsze przystanki linii autobusowych s ą urz ądzone (wiaty, ławki), przewo źnicy urz ądzili kilka placów ko ńcówek linii (przy ul. W. Pola, Ks. Goliana), ko ńcówka linii lokalnych znajduje si ę tak że na parkingu gminnym przy stacji Wieliczka Rynek.

Ogólnie system ten działa poprawnie i jest niedrogi.

3.6.1.1.6. UKŁAD DRÓG ROWEROWYCH

Na terenie Wieliczki brak urz ądzonych dróg rowerowych.

3.6.1.2. UWARUNKOWANIA UKŁADU KOMUNIKACJI

3.6.1.2.1. ZAŁO ŻENIA SYSTEMOWE

Celem przebudowy systemu transportowo Gminy jest realizacja zasad integracji podsystemów dla uzyskania efektu racjonalnego podziału ruchu miedzy ruch pieszy, samochodowy i transportem publicznym (w tym pełne wykorzystanie mo żliwo ści kolei).

Przez racjonalny podział ruchu rozumiany jest taki, w którym ka żdy u żytkownik mo że zrealizowa ć swoje potrzeby transportowe, lecz system stwarza preferencje lub ograniczenia dla sposobu realizacji tych potrzeb. Jako kluczowa zasada przyj ęty jest priorytet dla transportu kolejowego w podró żach zwi ązanych z Krakowem oraz uspokojenia ruchu samochodowego (priorytet dla ruchu pieszego i rowerowego) w rejonach najwi ększych koncentracji źródeł i celów ruchu, to jest w centrum Wieliczki oraz w centrach nowych projektowanych dzielnic mieszkaniowych w północnej cz ęś ci Gminy.

Najwa żniejsze instrumenty dla realizacji tego zadania to:

- Segregacja ruchu wewn ętrznego (szczególnie w obr ębie miasta) od zewn ętrznego (szczególnie tranzytu wobec miasta),

- Wytworzenie sprawnych i bezpiecznych w ęzłów integracji ró żnych środków transportu dla optymalizacji zachowa ń u żytkowników transportu pasa żerskiego, 108

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

- Poprawa bezpiecze ństwa i płynno ści ruchu,

- Zaspokojenie potrzeb parkingowych w centrum miasta

Analiza stanu istniej ącego wskazuje, że centrum Wieliczki osi ąga poziom zatłoczenia wymagaj ący nowego podej ścia do organizacji i ukształtowania układu transportowego. W innym wypadku stany zatłoczenia, rejestrowane obecnie w godzinach szczytowych i w dni targowe, b ędą si ę rozszerzały na inne okresy.

Sposobem na rozwi ązanie tego problemu jest lokalne uspokojenie ruchu, to znaczy wprowadzenie do newralgicznego rejonu obszaru zatłoczonego ograniczenia dost ępno ści samochodem. Studium proponuje uzna ć za taki rejon Rynek Górny z przyległymi ulicami.

Natomiast jako elementy integracji ruchu ró żnymi środkami transportu rozumie si ę systemy parkingowe w centrum miasta oraz układy w ęzłów przesiadkowych wokół stacji i przystanków kolejowych.

3.6.1.2.2. UKŁAD DROGOWY

Analiza funkcjonowania układu drogowego wskazuje na konieczno ść modyfikacji układu w dwóch aspektach:

1) dostosowania przepustowo ści i nat ęż eń krytycznych do rosn ącego ruchu,

2) wprowadzenia nowych dróg w rejonach, gdzie nie ma mo żliwo ści podnoszenia przepustowo ści i nat ęż eń krytycznych.

Ze wzgl ędu na przepisy o drogach publicznych nowe elementy dróg mog ą by ć wprowadzane tylko przez odpowiednich dla funkcji zarz ądców drogi, zgodnie z zapisami ustawy z 25 marca 1985 o drogach publicznych (Dz. U. 204 poz. 2086, art. 5 – 7). Funkcj ą Studium jest – po przeanalizowaniu stopnia realizacji zada ń przez poszczególne drogi – zaprojektowanie układu i przedstawienie zarz ądcom do wprowadzenia do ich planów rozwojowych zgodnie z ich kompetencjami.

W przypadku niniejszego Studium taka sytuacja – obok stopniowej modernizacji w zasadzie wszystkich dróg – dotyczy nast ępuj ących sytuacji:

1) realizacji przedłu żenia istniej ącego odcinka autostrady A4 na wschód od węzła „Wielicka”; w chwili sporz ądzania niniejszego Studium odcinek od

109

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

węzła „Wielicka” do w ęzła „”Szarów” znajduje si ę w fazie realizacji na podstawie dwóch decyzji lokalizacyjnych wydanych przez : pierwsza Wojewody Krakowskiego nr RP.II.7331/04/98 z 30 grudnia 1998 roku oraz Prezesa Urz ędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast Nr GP-1/A-4/28/EM- AT/99/84 z dnia 14 maja 1999 r.,

2) konieczno ści dobudowy drugiej jezdni na DK Nr 4 od wlotu krakowskiego do granicy gminy na wschodzie,

3) budow ę nowej drogi wojewódzkiej od DK Nr 4 do projektowanego w ęzła „Bie żanów” na autostradzie A4 (w ęzeł rozgał ęzienia dla północno – wschodniego obej ścia Krakowa),

4) zmiany przebiegu DW 964 przez teren Miasta Wieliczka,

5) modernizacji DP K2011 (droga wzdłu ż wałów Wisły od Brzegów do Niepołomic) z obej ściami zwartej zabudowy,

6) przebudowy dwóch skrzy żowa ń dla podniesienia ich sprawno ści.

Studium wykorzystuje znane plany rozwoju sieci drogowej, w tym wypadku istotnym czynnikiem dla Gminy Wieliczka jest plan budowy przedłu żenia autostrady A4 od Węzła „Wielicka” na wschód do Tarnowa. Ten odcinek autostrady znacz ąco odci ąż y ci ąg DK 4 przez Gmin ę i spowoduje, i ż zmniejszy si ę nat ęż enie ruchu na samej obwodnicy Wieliczki w DK Nr 4, a ci ąg ulic Narutowicza - Piłsudskiego b ędzie mógł pełni ć rol ę ulicy rozrz ądzaj ącej dla centrum miasta, za ś ci ąg Dembowskiego – Powstania Warszawskiego – Słowackiego rol ę obsługi wewn ętrznego układu centrum.

Oddzielna uwaga musi by ć po świ ęcona ukształtowaniu nowego układu drogowego w północnej cz ęś ci gminy:

- dla terenów planowanych osiedli mieszkaniowych,

- dla planowanych terenów przemysłowych po północnej stronie torów kolejowych.

Skala tych planów oznacza konieczno ść stworzenia zupełnie nowego układu drogowego, gdy ż obecne zainwestowanie i układ dróg ma charakter ulicowych osiedli podmiejskich o przemieszanej zabudowie wiejskiej zagrodowej i

110

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

jednorodzinnej. Układ ten musi by ć powi ązany z otoczeniem poprzez dwie drogi główne – wzdłu ż Wisły oraz z drogi do w ęzła „Bie żanów”. Istotne jest zapewnienie skoordynowania realizacji planów Gminy z budow ą w ęzła autostrady oraz układu drogowego po stronie Krakowa i Niepołomic (powi ązania w rejonie Brzegów oraz planowanego mostu na Wi śle na kierunku do Niepołomic).

3.6.1.2.3. UKŁAD PARKINGOWY W CENTRUM WIELICZKI, W ĘZŁY INTEGRACYJNE

Jak wskazano w cz ęś ci diagnostycznej pojemno ść układu parkingowego centrum Wieliczki jest na wyczerpaniu. Nale ży zaznaczy ć, że organizowanie i budowa parkingów poza drogami publicznymi nie jest zadaniem władz publicznych. Jedynie w ramach planowania zagospodarowania przestrzennego mo żna wskaza ć na potrzeb ę lokalizacji i realizacji parkingów, lecz inicjatywa realizacyjna le ży w wolnej grze rynkowej. Gmina mo że tu by ć inwestorem (cho ć mo żna si ę spodziewa ć uznania, i ż z braku takiego zadania publicznego explicite wymienionego w ustawie o samorz ądzie gminnym działania takie nie b ędą kwalifikowane jako uzasadnione zadaniem własnym). Z drugiej strony rozsadek wskazuje, że dla sprawnego funkcjonowania miasta (szczególnie w centrum) i przy braku inicjatywy sektora prywatnego gmina powinna wykaza ć inicjatyw ę, niekoniecznie anga żuj ąc własne środki bud żetu (np. dzier żawi ąc grunt, prowadz ąc polityk ę takiej organizacji ruchu – wspólnie z powiatem odpowiedzialnym za t ę organizacj ę, – aby potrzeba wydzielonych parkingów poza sieci ą drogow ą zach ęcała sektor prywatny do aktywno ści.

Istniej ąca zabudowa ścisłego centrum i organizacja ruchu w Wieliczce nie pozwalaj ą na wygospodarowanie dodatkowych miejsc parkingowych. Jest to bardzo wa żny wniosek zwłaszcza w świetle proponowanego uspokojenia ruchu w centrum – stworzenie strefy ruchu pieszego w Rynku i otaczaj ących ulicach. Działania takie przyczyni ą si ę do wyra źnego zmniejszenia pojemno ści parkingowej centrum miasta i wymagaj ą zapewnienia liczby miejsc postojowych zgodnej z zało żeniami proponowanej polityki parkingowej.

111

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Zgodnie z zasad ą segregacji ruchu wewn ętrznego Gminy i zewn ętrznego wobec niej oraz wykorzystuj ą istniej ące warunki wskazane jest wytworzenie dwóch w ęzłów integracji:

- Na trenie ścisłego centrum Wieliczki dla potrzeb obsługi centrum, Kopalni Soli i Muzeum Żup Solnych oraz dojazdów mieszka ńców miasta do Krakowa,

- Poza ścisłym terenem miasta dla obsługi mieszka ńców innych cz ęś ci Gminy i okolic w dojazdach do Krakowa.

3.6.1.2.4. UKŁAD KOLEJOWY

Linia kolejowa nie jest wykorzystana w stopniu, w jakim mogłaby by ć przydatna dla rozwi ązania problemów transportu w Mie ście i Gminie. Wynika to z wielu ogranicze ń sektora kolejowego, co nie jest zwi ązane z planowaniem zagospodarowania przestrzennego. Z tego, bowiem punktu widzenia trakcja kolejowa ma w Gminie bardzo dobre warunki – linia doprowadzona jest do samego centrum Miasta i dost ęp do poci ągów jest bardzo dogodny. Poprawy wymagałoby powi ązanie linii z mo żliwo ści ą pozostawienia samochodu w rejonie przystanków – taka mo żliwo ść istnieje w rejonie stacji Wieliczka, lecz istniej ący tam parking nie jest wykorzystywany do tego celu. Ponadto – w ślad za koncepcjami, jakie przygotowuje Urz ąd Marszałkowski – wskazane jest wytworzenie innego w ęzła integracyjnego w rejonie planowanego nowego przystanku kolejowego w rejonie ulicy Winnickiej, dla obsługi mieszka ńców spoza Miasta.

3.6.1.2.5. UKŁAD AUTOBUSOWY

Rozwój i racjonalizacja tej funkcji transportowej jest wskazana dla dwóch powodów:

1) lepszego wykorzystania dobrze funkcjonuj ącego podsystemu,

2) umo żliwienie zast ąpienia u żywania samochodu indywidualnego przez ruch zbiorowy, co oznacza konieczno ść poprawy jako ści świadczonych usług dla zach ęcenia wła ścicieli samochodów do ich pozostawienia w miejscu gara żowania. 112

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Kluczem do racjonalizacji systemu autobusowego jest wytworzenie atrakcyjnych węzłów przesiadkowych w relacji autobus – kolej. Pozwoli to lepiej wykorzysta ć mo żliwo ści linii kolejowej, za ś po stronie sieci autobusowej zwi ększy wykorzystanie taboru dzi ęki skróceniu linii i wykonywani wi ększej liczby kursów.

3.6.1.2.6. UKŁAD DRÓG ROWEROWYCH

Ruch rowerowy jest potencjalnym środkiem zaspokajania niektórych potrzeb transportowych. Przez „niektóre potrzeby” rozumiany jest ruch w celach dojazdów do pracy i szkół oraz rekreacyjnych. Warunkiem rozwoju ruchu rowerowego jest pojawienie si ę mody, zwyczaju. Tak że stan zatłoczenia dróg samochodowych sprzyja rozwojowi ruchu rowerowego, ale tylko na tych kierunkach, gdzie powstaje odpowiednia infrastruktura. Do świadczenie krajów, gdzie jest to popularny środek transportu wskazuj ą, i ż jest to jeden z najbardziej wydajnych środków transportu, lecz powstaje tylko tam, gdzie najpierw stworzono stosowna infrastruktur ę (drogi rowerowe, parkingi, przechowalnie i wypo życzalnie).

Ze wzgl ędu na uwarunkowania klimatyczne i ukształtowanie terenu w południowej Polsce nale ży mie ć na uwadze, i ż rower nie b ędzie masowo użytkowany w porze zimowej.

Obecnie na terenie gminy jest to zjawisko marginalne.

Jego rozwini ęcie jest mo żliwe w trzech sytuacjach:

- sprzyja mu ukształtowanie terenu (niewielkie spadki podłu żne),

- układ dróg zostanie wydzielony od ruchu samochodowego,

- zostan ą urz ądzone parkingi z bezpiecznym parkowaniem roweru.

Pierwszy warunek na terenie Gminy mo że by ć spełniony w jej centralnej i północnej cz ęś ci (cho ć na pozostałych terenach mo żliwe jest poprowadzenie dróg dla niektórych relacji, lecz ograniczenia terenowe nie pozwol ą na u żytkowanie roweru w celach bytowych, raczej tylko dla rekreacji).

Wskazane jest, aby układ dróg rowerowych Wieliczki był spójny z układem Krakowa. W „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Krakowa” z 2003 roku przewidziano jeden ci ąg rowerowy bezpo średnio na styku z

113

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Wieliczk ą - drog ę o nazwie: „Trasa Bulwarów Wi ślanych (EuroVelo4) 1 koronami wałów przeciwpowodziowych Wisły.

Z podanych powodów na terenie gminy mo żliwe jest zaprojektowanie układu dróg rowerowych oraz głównych punktów parkowania pojazdów w cz ęś ci centralnej i północnej, szczególnie dla nowych obszarów zabudowy mieszkaniowej i przemysłowej.

1 Sieć EuroVelo to system 12 transeuropejskich rowerowych tras turystycznych, zaproponowanych przez stowarzyszeni o tej nazwie; www. eurovelo.org 114

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

3.6.1.3. CHARAKTERYSTYKA OBECNEGO UKŁADU KOMUNIKACYJNEGO

3.6.1.3.1. UKŁAD PARKINGOWY W CENTRUM WIELICZKI

W celu weryfikacji mo żliwo ści parkingowych centrum Wieliczki wyodr ębniono obszar, w którym wyst ępuj ą najwi ększe zapotrzebowania parkingowe. Obszar ten jest ograniczony ulicami: Legionów/Sienkiewicza, Limanowskiego, Batorego, W ąska, Górsko, Daniłowicza i Dembowskiego. Schemat 1 przedstawia zasi ęg przyj ętego do analizy obszaru.

Schemat 1 Zasi ęg przyj ętego obszaru

Parkowanie pojazdów mo żliwe jest na wydzielonych parkingach b ędących własno ści ą Gminy, na parkingach prywatnych oraz jako parkowanie przykraw ęż nikowe na wybranych ulicach. Parkowanie na terenach publicznych jest bezpłatne natomiast w pozostałych przypadkach zwi ązane jest z uiszczeniem stosownej opłaty, ustanawianej przez wła ścicieli parkingów. W przyj ętym obszarze analizy przeprowadzono pomiary parkowania polegaj ące na okre śleniu liczby parkuj ących na poszczególnych ulicach. Pomiary były przeprowadzone w trzech okresach: w przeci ętny dzie ń roboczy (wtorek 14 listopada 2006, w okresie szczytu popołudniowego); w sobot ę(25 listopada, w godzinach 9 00 -10 00 ) oraz w godzinach nocnych (czwartek 23 listopada). Wyniki pomiarów przedstawiono na schematach 2-4. 115

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Schemat 2 Liczba parkuj ących na poszczególnych ulicach w obszarze analizy – przeci ętny dzie ń roboczy [poj]

Schemat 3 Liczba parkuj ących na poszczególnych ulicach w obszarze analizy – sobota [poj]

116

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Schemat 4 Liczba parkuj ących na poszczególnych ulicach w obszarze analizy – godziny nocne [poj]

Zgodnie ze schematem 2, najwi ększa liczba parkuj ących skupiona jest w okolicy Rynku i ul. Słowackiego. Zwi ązane jest to z poło żeniem celów podró ży stanowi ących obiekty usługowe i urz ędy. Ponadto stosunkowo du ża liczba parkuj ących korzysta z parkingów prywatnych poło żonych w pobli żu Kopalni Soli „Wieliczka”, przy czym s ą to głównie tury ści odwiedzaj ący Kopalnie Soli i Muzeum Żup Krakowskich. Ł ączna liczba miejsc parkingowych wynosi: 270 miejsc dla samochodów osobowych oraz 20 autobusów na terenie nale żą cym do Kopalni Soli, oraz ok. 60 miejsc na parkingach prywatnych. Mo żna równie ż zaobserwowa ć du żą liczb ę pojazdów parkuj ących na wydzielonych stanowiskach przy ul. Powstania Warszawskiego i Mickiewicza. Liczba parkuj ących w sobot ę (Schemat 3) jest wyra źnie ni ższa w porównaniu do sytuacji w dniu roboczym, co ułatwia znalezienie wolnego miejsca. Udział poszczególnych ulic w rozmieszczeniu pojazdów parkuj ących w obszarze jest zbli żony do parkowania w dzie ń roboczy. Parkowania nocne (Schemat 4) dotyczy w głównej mierze mieszka ńców centrum miasta. Liczb

117

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka parkuj ących jest stosunkowo niewielka i nie ma trudno ści ze znalezieniem wolnego miejsca. Dla ka żdego z analizowanych okresów pomiarowych wyznaczono podstawowe parametry charakteryzuj ące parkowanie: chłonno ść parkingow ą rozumian ą jako najwi ększa liczba pojazdów parkuj ących w obszarze analizy (przyj ęto, że w tym przypadku chłonno ść b ędzie odpowiada ć liczbie parkuj ących w dniu roboczym), pojemno ść parkingow ą – rozumian ą jako maksymalna liczba samochodów mog ących parkowa ć w obszarze analizy (przyj ęto warto ść szacowan ą na podstawie wizji w terenie) oraz rezerwy miejsc postojowych stanowi ące ró żnice pomi ędzy wyznaczon ą chłonno ści ą parkingow ą a szacowan ą pojemno ści ą. Sumaryczne warto ści chłonno ści, rezerwy i pojemno ści parkingowej dla obszaru analizy zestawiono w tablicy 25.

Tabela 25 Wyniki przeprowadzonych pomiarów parkowania [poj] Liczba parkuj ących stan istniej ący dzie ń roboczy 935 sobota 438 noc 126 Chłonno ść parkingowa 935 Szacowana pojemno ść parkingów (~) 1100 Rezerwy parkingowe (~) 165

Szacowane rezerwy parkingowe odnosz ą si ę w głównej mierze do parkingów poło żonych nieatrakcyjnie w stosunku do celów podró ży (obiekty usługowe, urz ędy). Mo żna stwierdzi ć, że w obszarach najwi ększego zapotrzebowania na miejsca parkingowe, brak jest dost ępnych miejsc postojowych.

3.6.1.3.2. BILANS POTRZEB PARKINGOWYCH W CENTRUM WIELICZKI

Analizuj ąc przeprowadzone pomiary parkowania (tabl.1) mo żna zauwa żyć, że liczba parkuj ących jest zbli żona do pojemno ści układu (zwłaszcza w ścisłym centrum – okolice Rynku). Sytuacja ta ulegnie znacznemu pogorszeniu w przypadku zwi ększenia si ę liczby mieszka ńców a co za tym idzie liczby samochodów. Przeprowadzono szacunkowe prognozy zapotrzebowania na miejsca parkingowe 118

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka w centrum. Prognozy opracowano na horyzont czasowy 2026 i zostały wyznaczone na podstawie przyj ętego wska źnika wzrostu liczby mieszka ńców Gminy i liczby samochodów osobowych. Posiłkowano si ę w tym przypadku wska źnikiem wzrostu dla prognoz demograficznych opracowanym przez Główny Urz ąd Statystyczny. Uwzgl ędniaj ąc obecne trendy we wzro ście liczby samochodów osobowych, oszacowano wzrost wska źnika motoryzacji w Gminie. Na tej podstawie przygotowano szacunkowe zapotrzebowanie na miejsca postojowe i odniesiono je do dost ępnej przestrzeni parkingowej dla dwóch scenariuszy rozwoju układu drogowego:

- scenariusz „nic nie robi ć” - oznaczaj ący pozostawienie istniej ącej organizacji ruchu i liczby miejsc postojowych;

- scenariusz prognostyczny - zakładaj ący wprowadzenie planowanych ogranicze ń i zmniejszenie liczby miejsc parkingowych o 400 (zwi ązanych z wprowadzeniem strefy ruchu pieszego).

Wyniki prognoz przedstawiono w tablicy 26:

Tabela 26 Prognozy popytu i poda ży dla potrzeb parkingowych [poj] prognoza 2026 Liczba parkuj ących "nic nie robi ć" uspokojenie ruchu dzie ń roboczy 1041 1041 sobota 621 621 noc 179 179 chłonno ść parkingowa 1135 1135 szacowana pojemno ść parkingów 900 500 liczba mieszka ńców (gmina) 56 000 56 000 liczba samochodów osobowych 24 750 24 750 wska źnik motoryzacji 450 450

W roku 2026 w obu wariantach mo żna zauwa żyć niewystarczaj ącą poda ż miejsc postojowych, przy zało żonym stałym popycie. Dla wariantu „nic nie robi ć” brakuje ok. 230 miejsc parkingowych, natomiast w przypadku wprowadzenia uspokojenia ruchu, deficyt miejsc przekracza 600. S ą to znacz ące warto ści, uzasadniaj ące poszukiwania nowego parkingu. Potrzeby parkingowe Kopalni Soli (a

119

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka dokładniej zwi ązanego z nia i Muzeum Żup Solnych ruchem turystycznym) wi ążą si ę z obecnym i spodziewanym ruchem turystycznym.

Według danych Spółki „Trasa Turystyczna” Sp. z o.o. przy obecnej (2006) liczbie odwiedzaj ących 1 065 tys. osób ruch wzrasta ć b ędzie w najbli ższych latach po ok. 4 –5 % rocznie i w roku 2013 osi ągnie wielko ść 1 410 tys. osób. Według danych Małopolskiej Organizacji Turystycznej tury ści docieraj ą do Krakowa w nast ępuj ący sposób: samochodem 26%, poci ągiem 13%, autokarem 17%, autobusem linii regularnej 3%, samolotem 38%, inne 3%. Te dane pozwalaj ą przyj ąć , i ż do Kopalni Soli struktura u życia środków transportu turystów jest nast ępuj ąca: samochodem 25%, autokarem 30%, autobusem (mikrobusem) 20 -30%, poci ągiem 25 – 35%.

Ruch miesi ąca szczytowego (sierpnia) stanowi wg MOT (Dr. K. Borkowski, listopad 2006) 12% ruchu rocznego, co wskazywałoby na ruch około 170 tys. osób, dziennie 5,5 tys. osób.

Takie wielko ści oraz podział na środki podró żowania jak wy żej, wymagałby pojemno ści parkingów w roku 2013:

- dla samochodów osobowych 230 - 300 stanowisk

- dla autobusów 12 – 20 stanowisk.

3.6.1.3.3. ANALIZA STOPNIA WYKORZYSTANIA NAT ĘŻ EŃ KRYTYCZNYCH NA SIECI DROGOWEJ W STANIE ISTNIEJ ĄCYM I PROGNOZIE

Analizy przeprowadzono dla dwóch sytuacji: - Stabilnej liczby ludno ści na obecnym poziomie, - Wzrostu liczby ludno ści, wynikaj ącego z budowy osiedli mieszkaniowych w północnej cz ęś ci Gminy (ok. 43 tys. mieszka ńców).

3.6.1.3.3.1. PROGNOZA PRZY STABILIZACJI LICZBY LUDNO ŚCI

Wieliczka powi ązana jest z układem dróg zamiejskich z nast ępuj ącymi drogami: droga krajow ą DK4 (kierunek Kraków i Tarnów), droga wojewódzk ą DW 964 (kierunek Niepołomice i Dobczyce) oraz drog ą wojewódzk ą DW966 (kierunek Gdów). Dla wymienionych dróg dost ępne s ą wyniki Generalnego Pomiaru

120

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Ruchu przeprowadzonego w roku 2005. Szczegółow ą struktur ę rodzajowa potoku pojazdów na poszczególnych odcinkach przedstawia tablica 27.

Tabela 27 Struktura rodzajowa potoku pojazdów na wybranych odcinkach dróg krajowych i wojewódzkich [poj/dob ę] – rok bazowy 2005 oznaczenie nr kierunek a b c D e f g SDR drogi 1 DW 964 Niepołomice 9 4290 216 94 75 5 5 4694 obwodnica 2 DK 4 23 16621 2058 1312 2216 384 0 22614 Wieliczki odcinek do 3 DK 4 33 23556 2917 1859 3141 544 0 32050 Krakowa 4 DK 4 Tarnów 17 12051 1450 843 2124 371 0 16856 5 DW 966 Gdów 13 5855 382 91 45 91 6 6483 Wieliczka / ul. 6 DW 966 18 7902 516 123 61 123 8 8750 Gdowska 7 DW 964 Dobczyce 14 3203 253 69 22 43 7 3611 8 DW 964 Wieliczka/miasto 29 8725 725 186 77 29 10 9780 Wieliczka / ul. 9 DW 964 16 4844 402 103 43 16 5 5430 Lednicka a – motocykl, b – samochód osobowy, c – samochód dostawczy, d – samochód ci ęż arowy, e – samochód ci ęż arowy z przyczep ą, f – autobus, g ci ągnik rolniczy

Schemat 5 przedstawia obci ąż enie układu drogowego średnio-dobowym nat ęż eniem ruchu (SDR).

Schemat 5 Średnio-dobowe nat ęż enie ruchu dla roku 2005 [poj/dob ę]

121

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Wyznaczonym horyzontem czasowym, dla którego przeprowadzone zostały analizy obci ąż enia ruchem rozpatrywanych odcinków był rok 2025. Poniewa ż brak jest dost ępnych wyników prognoz opracowanych na podstawie GPR 2005 (generalny pomiar ruchu drogowego, wykonany w 2005 roku), zdecydowano si ę przyj ąć wska źniki wzrostu z prognozy GPR 2000. W oparciu o dost ępne wska źniki wzrostu wyznaczono wielko ści prognostyczne dla analizowanych odcinków. Poniewa ż w analizowanym horyzoncie czasowym (do roku 2025) z pewno ści ą zostanie oddana do u żytku autostrada A4, przynajmniej na odcinku Kraków – Tarnów mo żna przyj ąć , że przyczyni si ę to do przej ęcia cz ęś ci ruchu tranzytowego z DK4. W opracowanych prognozach uwzgl ędniono powstanie autostrady przez zdj ęcie cz ęś ci ruchu z odcinka DK4. Wyniki prognostycznej struktury rodzajowej zestawiono w tablicy 28, natomiast schemat obci ąż enia układu drogowego średnio-dobowym potokiem pojazdów przedstawiono na schemacie 6.

Tabela 28 Struktura rodzajowa potoku pojazdów na wybranych odcinkach dróg krajowych i wojewódzkich [poj/dob ę] – horyzont czasowy 2025 oznaczenie nr kierunek a b c D e f g SDR drogi 1 DW 964 Niepołomice 9 8406 363 139 137 5 3 9062 obwodnica 2 DK 4 13 18979 1938 1094 2267 211 0 24502 Wieliczki odcinek do 3 DK 4 18 26899 2746 1550 3214 299 0 34726 Krakowa 4 DK 4 Tarnów 9 13809 1365 703 2173 204 0 18263 5 DW 966 Gdów 13 11551 641 135 82 89 4 12515 Wieliczka / ul. 6 DW 966 17 15591 865 182 111 120 5 16891 Gdowska 7 DW 964 Dobczyce 14 6344 424 103 40 42 5 6972 8 DW 964 Wieliczka/miasto 29 17537 1240 281 144 29 6 19266 Wieliczka / ul. 9 DW 964 14 8764 619 140 72 14 3 9626 Lednicka a – motocykl, b – samochód osobowy, c – samochód dostawczy, d – samochód ci ęż arowy, e – samochód ci ęż arowy z przyczep ą, f – autobus, g ci ągnik rolniczy

122

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Schemat 6 Średnio-dobowe nat ęż enie ruchu dla roku 2025 [poj/dob ę]

W celu opisu warunków ruchowych na analizowanych odcinkach, oszacowano stopie ń nasycenia dla potoków ruchu. Przy udziale godziny szczytu w ruchu dobowym 7% (wg GPR 2005) wyznaczono godzinowe nat ęż enie ruchu dla przekroju. Nast ępnie przyj ęto struktur ę kierunkow ą 50/50% i uzyskano potok pojazdów przypadaj ący na jeden kierunek w godzinie szczytu. Poniewa ż uwzgl ędniane drogi maj ą ró żne parametry techniczne, w celu uproszczenia przyj ęto 3 podstawowe typy przekrojów a nast ępnie dla nich oszacowano przepustowo ść . Dla oszacowanej przepustowo ści i wyznaczonego godzinowego nat ęż enia ruchu obliczono stopie ń nasycenia dla poszczególnych odcinków dla stanu istniej ącego 2005 i horyzontu czasowego 2025. Wyniki oblicze ń zestawiono w tablicach 34 i 35.

3.6.1.3.3.2. KONSEKWENCJE ROZWOJU LUDNO ŚCIOWEGO W PÓŁNOCNEJ CZ ĘŚ CI GMINY

Mo żliwo ść wyznaczenia obszarów pod zabudow ę mieszkaniowa i przemysłowo – usługową, jako kierunków rozwoju w północnej cz ęś ci gminy, wymaga oddzielnych prac planistycznych w bezpo średniej współpracy z inwestorami. W fazie Studium wskazano nast ępuj ące zało żenia ruchowe takiego przedsi ęwzi ęcia: 123

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

- ulice główne osiedli wymagaj ą przekroju dwu-jezdniowego,

- wpi ęcia tych ulic do układu zasilaj ącego zewn ętrznego (DK Nr 4, w ęzeł „Bie żanów”, ulica Christo – Botewa w Krakowie, poł ączenia z Niepołomicami) wymagaj ą zwymiarowania w powi ązaniu z ruchem, przewidywanych na terenie Krakowa i Niepołomic,

- powi ązania cz ęś ci przemysłowej przez tory kolejowe i pod autostrad ą wymagaj ą, co najmniej dwóch poł ącze ń.

Tabela 29 Charakterystyki przekrojów i wyznaczony stopie ń nasycenia analizowanych przekrojów – rok 2005. przepustowo ść Oznaczenie Charakterystyka nat ęż enie stopie ń kierunek [poj/h/ drogi przekroju [poj/h] nasycenia kierunek] przekrój jednojezdniowy DW 964 Niepołomice bez utwardzonego 650 188 0,29 pobocza obwodnica przekrój jednojezdniowy DK 4 1100 905 0,82 Wieliczki z pasem awaryjnym odcinek do przekrój dwujezdniowy DK 4 1800 1282 0,71 Krakowa 2x2 przekrój jednojezdniowy DK 4 Tarnów 1100 674 0,61 z pasem awaryjnym przekrój jednojezdniowy DW 966 Gdów bez utwardzonego 650 259 0,40 pobocza przekrój jednojezdniowy DW 964 Dobczyce bez utwardzonego 650 144 0,22 pobocza Wieliczka/ przekrój jednojezdniowy DW 964 500 391 0,78 miasto miejski (z chodnikami)

Tabela 30 Charakterystyki przekrojów i wyznaczony stopie ń nasycenia analizowanych przekrojów – rok 2025. przepustowo ść nat ęż enie Oznaczenie Charakterystyka stopie ń kierunek [poj/h/ [poj/h] drogi przekroju nasycenia kierunek] przekrój jednojezdniowy DW 964 Niepołomice bez utwardzonego 650 362 0,56 pobocza obwodnica przekrój jednojezdniowy DK 4 1100 980 0,89 Wieliczki z pasem awaryjnym odcinek do przekrój dwujezdniowy DK 4 1800 1389 0,77 Krakowa 2x2 przekrój jednojezdniowy DK 4 Tarnów 1100 731 0,66 z pasem awaryjnym przekrój jednojezdniowy DW 966 Gdów bez utwardzonego 650 501 0,77 pobocza przekrój jednojezdniowy DW 964 Dobczyce 650 279 0,43 bez utwardzonego 124

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

pobocza Wieliczka/ przekrój jednojezdniowy DW 964 500 771 1,54 miasto miejski (z chodnikami)

W roku 2005 warunki ruchu s ą na przeci ętnym poziomie. Utrudnienia wyst ępuj ące w układzie drogowym odnosz ą si ę do lokalnych zakłóce ń powodowanych przez wyst ępowanie skrzy żowa ń z sygnalizacj ą świetln ą (na ci ągu drogi krajowej DK4). Wyra źnie wida ć wysoki stopie ń nasycenia ruchem na odcinku przej ścia przez miasto – ul. Asnyka, który wynosi 0,78 i jest zbli żony do przyj ętej przepustowo ści. Sytuacja ta pogarsza si ę zdecydowanie w 2025 roku, gdzie stopie ń nasycenia zbli ży si ę do 1,5. Oznacza to, że wyczerpanie przepustowo ści uniemo żliwi korzystanie z tego odcinka a dodatkowy potok pojazdów b ędzie musiał korzysta ć z innych odcinków sieci. Poniewa ż przyj ęto zało żenie o powstaniu autostrady, prognostyczny wzrost potoku pojazdów, na DK4 jest stosunkowo niewielki i utrzymuje wyznaczony stopie ń nasycenia na praktycznie zbli żonym poziomie do roku 2005.

3.6.1.3.4. OCENA SPRAWNO ŚCI WYBRANYCH SKRZY ŻOWA Ń W CENTRUM WIELICZKI

Analizuj ąc wewn ętrzny układ drogowo – uliczny Wieliczki, skupiono si ę na najsłabszych elementach układu, czyli skrzy żowaniach. S ą one wyznacznikiem przepustowo ści ulic. W celu oszacowania sprawno ści skrzy żowa ń w centrum miasta, przeprowadzono pomiary nat ęż enia ruchu na wybranych skrzy żowaniach: Gdowska/Asnyka oraz Powstania Warszawskiego/Sikorskiego. Ponadto przeprowadzono pomiar przekrojowy na ulicach Piłsudskiego (okolice cmentarza) i ul. Krakowska (w pobli żu stacji benzynowej). Przeprowadzono trzygodzinne pomiary (od 14 00 - 17 00 ) w interwałach 15 minutowych, dzi ęki czemu mo żna było wyznaczy ć godzin ę szczytu – przypada ona miedzy 15 30 – 16 30 . Wyniki pomiarów przekrojowych przedstawiono na schemacie 7.

125

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Schemat 7 Nat ęż enie ruchu w analizowanych przekrojach [poj/h].

Wyniki pomiarów ruchu na skrzy żowaniach przedstawiono na schemacie 8.

126

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Schemat 8 Wielko ści relacji skr ętnych na skrzy żowaniu Gdowska/Asnyka, godzina pomiaru 15 30 – 16 30 , [poj/h]

Na badanym skrzy żowaniu dominuje relacja skr ętna zgodna z wlotami maj ącymi pierwsze ństwo przejazdu – ul. Asnyka i Gdowsk ą. Jednak że znacz ąca jest równie ż relacja z Wieliczki w stron ę Dobczyc (ul. Lednick ą). Funkcjonuj ąca organizacja ruchu powoduje znaczne trudno ści z wł ączeniem si ę do ruchu z kierunków podporz ądkowanych. Mo żna oszacowa ć przepustowo ść wlotów podporz ądkowanych na skrzy żowaniu bez sygnalizacji świetlnej zgodnie z uproszczon ą metod ą planistyczn ą. Uwzgl ędniaj ąc nat ęż enie ruchu na relacji nadrz ędnej oszacowano przepustowo ść wlotu z kierunku Dobczyc na ok. 350 [P/h]. Poniewa ż przeprowadzone pomiary odnosz ą si ę do szczytu popołudniowego, mo żna przyj ąć , że struktura kierunkowa na wlocie w okresie szczytu porannego jest symetryczna, co oznaczałoby, że wielko ść potoku wje żdżaj ącego ul. Lednick ą w stron ę ul Asnyka oscyluje wokół 320 – 340 [P/h]. Jest to warto ść zbli żona do szacunkowej przepustowo ści wpływaj ąc na powstawanie znacznych strat czasu na skrzy żowaniu. Uwzgl ędniaj ąc wzrost potoków ruchu w okresie prognostycznym, mo żna zauwa żyć, że w ci ągu najbli ższych kilku lat przepustowo ść skrzy żowania ulegnie wyczerpaniu, co w sposób istotny pogorszy warunki ruchowe. Uwzgl ędniaj ąc powy ższe wnioski nale ży bra ć pod uwag ę konieczno ść przebudowy skrzy żowania lub usuni ęcie relacji obci ąż aj ącej skrzy żowanie – przeniesienie funkcji DW 964 na alternatywny układ drogowy. 127

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Schemat 9 Wielko ści relacji skr ętnych na skrzy żowaniu Powstania Warszawskiego /Sikorskiego, godzina pomiaru 15 30 – 16 30 , [poj/h]

W przypadku skrzy żowania ul. Powstania Warszawskiego i ul. Sikorskiego, dominuj ącymi relacjami s ą relacje w stron ę ul. Słowackiego i relacja skr ętna w stron ę ul. Goliana. Wykorzystuj ąc metod ę planistyczn ą oszacowano przepustowo ść wlotów podporz ądkowanych, która wynosi: dla ul. Sikorskiego – ok. 260 [P/h] a dla ul. Goliana – ok. 240 [P/h]. Równie ż w tym przypadku istniej ące nat ęż enie ruchu jest zbli żone do przepustowo ści wlotów podporz ądkowanych. Poło żenie skrzy żowania ogranicza mo żliwo ści jego przebudowy i poprawy przepustowo ści. Wydaje si ę, że w tym przypadku nale ży skupi ć si ę na poprawie bezpiecze ństwa (z powodu du żego nat ęż enia ruchu pieszego) poprzez wprowadzenie odpowiednich środków.

3.6.2. GOSPODARKA WODNO – ŚCIEKOWA

3.6.2.1. ZAOPATRZENIE W WOD Ę

Podstawowe źródła zaopatrzenia w wod ę miasta i gminy Wieliczka stanowi ą: - uj ęcie wód trzeciorz ędowych Krakowie – Bie żanowie oparte o 4 studnie o ł ącznej wydajno ści 4000 m³dob ę - uj ęcie wód gł ębinowych w W ęgrzcach Wielkich i Małej Wsi oparte o 2 studnie o wydajno ści 134 m³/dob ę

128

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

- zakup wody z wodoci ągu Raba 1366 m³/dob ę

W systemie zaopatrzenia w wod ę znajduj ą si ę nast ępuj ące urz ądzenia stanowi ące integralna cz ęść układu sieci wodoci ągowej: - hydrofornie 8 obiektów - zbiorniki wody: - miasto ul. Pułaskiego – 2 x 500 +3000 m³ , Ro żnowa – 2000 m³ - gmina Ko źmice Wielkie – 300 m³, Gorzów – 1000 m³, Raciborsko – 300 m³, Mietniów – 100 m³, W ęgrze Wielkie 200 m³ i 1000 m³. Ogółem pobór wody na potrzeby miasta i gminy wynosi ok. 4000 m³/dob ę.

Przez teren gminy przebiegaj ą dwa główne ruroci ągi Ø 1400 mm oraz 1000 mm relacji Raba – Kraków. W Gorzkowie i Sierczy zlokalizowane s ą zbiorniki do magazynowania wody o pojemno ści: - „Gorzów” 3 x 7500 m³ - „Siercza” 3 x 7500 m³, 4 x 34000 m³.

Liczba gospodarstw na terenie gminy korzystaj ących z sieci wodoci ągowej wynosi ok. 69%.

Na terenie miasta woda rozprowadzana jest układem dobrze rozwini ętej sieci rozdzielczej Ø 250-200-150-100-80 mm, współpracuj ącej ze zbiornikami wody przy ul Pułaskiego oraz Ro żnowa. Wodoci ąg komunalny na terenie miasta stanowi tak że źródło wody dla odbiorców cz ęś ci gminy Wieliczka.

Z wodoci ągu komunalnego „Wieliczka” zaopatrywane w wod ę s ą wsie: Czarnochowice, Śledziejowice, Zabawa, Sułków, Grabówki dolne oraz cz ęś ciowo Kokotów.

Uj ęcie wody „W ęgrze Wielkie” obejmuje swym zasi ęgiem wsie: Kokotów, Węgrze Wielkie, Strumiany, Mała Wie ś, Brzegi i Grabie.

129

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Z wodoci ągu: „Ko źmice Wielkie I- Podgórze” zaopatrywanego z magistrali „ Raba” zaopatrywane s ą wsie: Pawilkowice, Siercza, Grabówki, Sygneczów, Podstolice - Zamłynie, Ro żnowa, Chor ągwica, Mietniów. Na terenie Chor ągwicy zlokalizowane s ą zbiorniki wody o pojemno ści 2 x 320 m³.

Z wodoci ągu „ Ko źmice Wielkie II” zaopatrywane s ą w wod ę wsie: Ko źmice Wielkie, Ko źmice Małe, Raciborsko, Janowice, Dobranowice, Grajów. W oparciu o pobór wody z komory KP-2 na tranzycie w Ko źmicach Wielkich z sieci ą tego wodoci ągu współpracuj ą: - zbiorniki „Lipowa” w Ko źmicach Małych o pojemno ści 300 m³, - zbiorniki „Podedworze” w Raciborsku o pojemno ści 300 m³, - wodoci ąg III dla wsi: Gorzków, Jankówka, Byszyce.

3.6.2.2. ODPROWADZANIE ŚCIEKÓW

Miasto Wieliczka skanalizowane jest w systemie mieszanym: - stara cz ęść miasta skanalizowana jest w systemie ogólnospławnym, - pozostała cz ęść miasta w systemie rozdzielczym.

Ścieki komunalne z miasta Wieliczka odprowadzane s ą do miejskiej oczyszczalni w Krakowie – Płaszowie poprzez kolektor ogólnospławny „Serafa” biegn ący ulicami Słowackiego – Bohaterów Warszawy (Ø 1,5/1.0m) , Żeromskiego – Dembowskiego (Ø 1,4/1.0 m), wzdłu ż prawego brzegu rzeki Serafy do oczyszczalni „Płaszów”.

Do kolektora ogólnospławnego ścieki odprowadzane s ą grawitacyjnie poprzez sie ć kanałów oraz poprzez przepompowni ę ścieków na osiedlu „Lekarka”.

Długo ść sieci kanalizacyjnej na terenie miasta wynosi ok. 110 km.

130

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Na osiedlach mieszkaniowych Ko ściuszki, Sienkiewicza i Asnyka ścieki podczyszczane s ą w osadnikach Imhoffa.

Na terenie gminy systemem kanalizacji obj ęta została wie ś W ęgrzce Wielkie gdzie funkcjonuj ą dwie oczyszczalnie typu KOS o przepustowo ści 50 m³/dob ę oraz typu TMB o przepustowo ści 200 m³/dob ę.

W ostatnich latach w ramach programu uporz ądkowania gospodarki wodno – ściekowej wybudowane zostały małe oczyszczalnie przydomowe oczyszczaj ące ścieki z gospodarstw indywidualnych jak równie ż zbiorcze oczyszczalnie oczyszczaj ące ścieki z kilkunastu gospodarstw.

Obecnie na terenie gminy funkcjonuje 347 przydomowych oczyszczalni ścieków w tym 103 stanowi ące własno ść gminy. Przydomowe oczyszczalnie znajduj ą si ę we wsiach: Gorzków – 90 szt., Byszyce – 74 szt., Janowice – 4 szt., Raciborsko – 56 szt., Ko źmice Wielkie – 96 szt., Ko źmice Małe – 9 szt., Siercza – 6szt, Sułków – 2 szt., Sygneczów – 2 szt., Zabawa – 4 szt., Wieliczka – 4 szt.

Na terenie gminy znajduj ą si ę równie ż małe oczyszczalnie ścieków zlokalizowane przy obiektach u żyteczno ści publicznej tj. szkołach, przedszkolach, remizach OSP i drobnych zakładach produkcyjnych.

Istniej ące oczyszczalnie s ą oczyszczalniami mechaniczno – biologicznymi opartymi o metod ę osadu czynnego lub błony biologicznej.

Aktualnie w realizacji jest budowa kanalizacji we wsiach: Kokotów, Strumiany, Śledziejowice i Czarnochowice.

3.6.2.3. PODSTAWOWE UWARUNKOWANIA Z ZAKRESU GOSPODARKI WODNO - ŚCIEKOWEJ

Podstawowym uwarunkowaniem jest nadal nieuporz ądkowana gospodarka w zakresie odprowadzenia ścieków, przy praktycznie w cało ści wyposa żonej gminie w sie ć wodoci ągów zbiorczych.

Znaczna cz ęść gminy le ży w obr ębie Głównego Zbiornika Wód Podziemnych „ Bogucice” jak równie ż cz ęś ciowo w zlewni dopływu Zbiornika Dobczyckiego

131

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

(wsie Byszyce i Gorzków) tj. dwóch głównych i jedynych dla miasta i gminy Wieliczka źródeł wody pitnej.

St ąd te ż ochrona wód podziemnych i powierzchniowych przed ich zanieczyszczeniem, jak i nadmiern ą eksploatacj ą, jest głównym priorytetem jak i równie ż uwarunkowaniem dalszego rozwoju gminy.

W zakresie zagospodarowania przestrzennego zachodzi konieczno ść zachowania stref technicznych zwi ązanych z przebiegiem przez teren gminy głównych magistral wodoci ągowych z uj ęcia Raba w Dobczycach do Krakowa.

Z uwagi na poło żenie w strefie ochrony sanitarnej zbiornika dobczyckiego skanalizowania wymagaj ą wsie Byszyce i Gorzków.

3.6.3. ELEKTROENERGETYKA

Miasto i gmina Wieliczka zaopatrywane s ą w energi ę elektryczn ą w oparciu o Główny Punkt Zasilania 110/15 kV „Wieliczka” o mocy zainstalowanych transformatorów 41 MVA. Po stronie 110 kV stacja ta powiązana jest z linia wysokiego napi ęcia 110 kV relacji Skawina – Tarnów. Stacja ta pełni równie ż źródło zaopatrzenia w energie elektryczn ą odbiorców na terenie wsi gmin przyległych. Sie ć 15 kV wyprowadzona z GPZ Wieliczka powi ązana jest układami liniowymi zasilanymi z s ąsiednich stacji 110/15 kV w Dobczycach , Niepołomicach i Bie żanowie.

Poszczególni odbiorcy energii elektrycznej zaopatrywani są poprzez układy sieci rozdzielczej 15 kV zasilaj ące poszczególne stacje transformatorowe 15/04 0 kV zlokalizowane na terenie miasta i gminy Wieliczka.

Na terenie miasta przewa żaj ą stacje transformatorowe w wykonaniu wn ętrzowym wolnostoj ące lub wbudowane w obiekty kubaturowe. Stacje te zasilane są liniami kablowymi średniego napi ęcia pracuj ącymi w układzie p ętli otwartych pracuj ących w oparciu o oddzielne sekcje rozdzielni 15 kV GPZ Wieliczka.

Im dalej od miasta linie kablowe przechodz ą stopniowo w układ kablowo – napowietrzny. Na obrze żach miasta sie ć średniego napi ęcia pracuje w wykonaniu napowietrznym, podobnie jak na terenach wsi gminy Wieliczka. 132

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

W obszarze opracowania znajduj ą si ę obecnie:

- 174 stacje transformatorowe 15/04 kV

- 173 km sieci 15 kV

- 490 km sieci niskiego napi ęcia.

Ponadto przez teren gminy przebiegaj ą linie:

- 110 kV relacji:

- Świ ątniki Górne – Dobczyce

- Bie żanów – Wieliczka

- Wieliczka – Niepołomice

- Bie żanów – Rybitwy

- 220 kV relacji:

- Lubocza -Wanda

- Skawina – Wanda

- Skawina – Bochnia – Brzesko - Klikowa

- 400 kV relacji Tucznawa – Tarnów.

Wszystkie ww. linie wymagaj ą zachowania stref ochronnych wył ączonych spod zabudowy.

3.6.3.1. UWARUNKOWANIA

Pracuj ący na terenie miasta i gminy Wieliczka system zaopatrzenia w energie elektryczn ą jest funkcj ą zagospodarowania tego obszaru jak równie ż uwarunkowa ń terenowych. Układ ten jest dostosowany do aktualnych potrzeb w zakresie

133

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka zapotrzebowania na energie elektryczn ą. W miar ę narastania potrzeb mo że by ć stosownie modyfikowany i rozbudowywany.

Zarówno sie ć jak i urz ądzenia średniego i niskiego napi ęcia nie stwarzaj ą zasadniczych uwarunkowa ń w rozwi ązaniach urbanistycznych.

Natomiast zlokalizowane na terenie gminy linie wysokiego napi ęcia wymagaj ą zachowania stref ochronnych wył ączonych spod zabudowy:

- Linie 110 kV - ok. 15. od osi linii

- Linia 220 kV i 400 kV - ok. 50 m od osi linii

3.6.4. GAZOWNICTWO

Aktualnie na obszarze opracowania znajduj ą si ę w eksploatacji zło ża gazu w Raciborsku.

Przez teren gminy przebiegaj ą nast ępuj ące gazoci ągi wysokiego ci śnienia:

- Ø 80 PN 6,3 MPa W ęgrze Wielkie- dolot do stacji Przebieczany,

- Ø 80 PN 6,3 MPa dolot do stacji redukcyjno pomiarowej we Wieliczce,

- Ø 100 PN 6,3 MPa dolot do stacji Kopalni Soli,

- Ø 250 PN 6,3 MPa Łukanowice - Śledziejowice,

- Ø 500 PN 6,3 MPa Śledziejowice – HTS,

- Ø 500 PN 6,3 MPa Łukanowice – Zederman,

- Ø 500 PN 6,3 MPa Łukanowice – Śledziejowice,

- Ø 400 PN 6,3 MPa Śledziejowice – Skawina,

- Ø 300 PN 6,3 MPa Śledziejowice – HTS.

134

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Na tereni gminy pracuj ą ni żej wymienione stacje redukcyjne I-go stopnia:

- Węgrze Wielkie, Q=2500 Nm³/h

- Śledziejowice, Q=4000 Nm³/h

- Wieliczka ( 2 stacje), Q=6000 Nm³/h i Q=2500 Nm³/h (Kopalnia Soli).

Źródłem zaopatrzenia w gaz s ą ponadto stacje zlokalizowane poza terenem gminy w Świ ątnikach Górnych, Dobczycach i Gdowie.

Poszczególni odbiorcy gazu na terenie miasta zaopatrywani s ą poprzez stacje redukcyjne II-go stopnia i sie ć niskopr ęż ną.

Odbiorcy na terenie gminy zaopatrywani s ą z sieci średniopr ęż nej.

Praktycznie miasto i wszystkie sołectwa maja zapewniony dost ęp do sieci gazowej.

3.6.4.1. UWARUNKOWANIA

Je śli chodzi o dost ępno ść do sieci gazowych nie wyst ępuj ą na terenie obj ętym opracowaniem żadne uwarunkowania.

Natomiast w rozwi ązaniach urbanistycznych istniej ące sieci przesyłowe gazoci ągów wysokopr ęż nych narzucaj ą konieczno ść zachowania stref ochronnych zró żnicowanych w zale żno ści od średnicy gazoci ągu i ci śnienia nominalnego.

Dla gazoci ągów Ø 250 PN 4.0 MPA, Ø 400 i 500 6,3 MPa :

Średnica Rodzaj obiektów terenowych nominalna gazoci ągu DN Zmniejszone odległo ści podstawowe obiektów terenowych od (mm) gazoci ągu wysokiego ci śnienia

Budynki Budynki Budynki użyteczno ści mieszkalne wolnostoj ące publicznej i zabudowy jedno i niemieszkalne zamieszkania wielorodzinnej - (stodoły, szopy, zbiorowego – odległo ść od rzutu gara że) –

135

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

odległo ść od budynku odległo ść od rzutu granicy terenu budynku

500 30 16 15

400 16,5 15 15

250 15 15 15

Zlokalizowane na terenie miasta i gminy sieci gazowe średniego niskiego ci śnienia nie wywołuj ą uwarunkowa ń w rozwi ązaniach urbanistycznych.

3.6.5. CIEPŁOWNICTWO

Zaopatrzenie w ciepło na terenie miasta Wieliczka odbywa si ę w sposób zró żnicowany:

- centralna cz ęść miasta , osiedla zabudowy mieszkaniowej i zakłady produkcyjne korzystaj ą ze źródeł ciepła scentralizowanych tj. kotłowni Kopalni Soli oraz kotłowni osiedlowych ( os. Szymanowskiego, os. Sienkiewicza).

W gospodarstwach domowych indywidualnych na terenie miasta i gminy funkcjonuj ą kotłownie w wi ększo ści opalane gazem jak równie ż na paliwa stałe tj. węgiel i koks oraz olej opałowy.

3.6.5.1. UWARUNKOWANIA

W zakresie ogrzewania nie wyst ępuj ą aktualnie szczególne uwarunkowania w dost ępie do no śników energetycznych.

3.6.6. TELEKOMUNIKACJA

Na terenie miasta i gminy Wieliczka wszystkie miejscowo ści posiadaj ą kablow ą sie ć telekomunikacyjn ą, a system obsługi abonenckiej oparty jest o centrale automatyczne.

136

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Obsługa abonentów realizowana jest w oparciu o centralę w Wieliczce o pojemno ści 6000 numerów oraz central ę w Ko źmicach Wielkich, pojemno ści 1000 numerów.

Centrale te współpracuj ą w ruchu automatycznym z centrala mi ędzymiastow ą w Bie żanowie.

Ponadto przez teren miasta i gminy przebiegaj ą kable telekomunikacyjne o znaczeniu mi ędzymiastowym takie jak:

- Kraków – Tarnów,

- Kraków – Dobczyce,

- Kraków – Wieliczka,

- Kraków – Niepołomice,

- Kraków – Bochnia,

- Wieliczka – Bochnia,

- Wieliczka - Ko źmice Wielkie.

Na terenie gminy Wieliczka wybudowane zostały maszty telefoniczne we wsiach:

Węgrze Wielkie, Raciborsko, Czarnochowice, Byszyce, Komice Wielkie, Sygneczów.

Równie ż na terenie gminy funkcjonuje stacja przeka źnikowa TV i radia w ramach tzw. Radiowo – Telewizyjnego Centrum Nadawczego.

3.6.6.1. UWARUNKOWANIA

W zakresie ró żnego rodzaju systemów telekomunikacyjnych na terenie gminy nie wyst ępuj ą praktycznie żadne uwarunkowania techniczne czy lokalizacyjne.

Istniej ące centrale telefoniczne mog ą by ć w dowolnym momencie rozbudowane do lokalnych potrzeb bez inwestycji kubaturowych. Dalszy rozwój obsługi telekomunikacyjnej uzale żniony jest praktycznie od skali narastaj ących potrzeb i zainteresowania obsług ą przez odbiorców.

137

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

3.7. STAN I FUNKCJONOWANIE ŚRODOWISKA KULTUROWEGO

Na terenie miasta i gminy Wieliczka znajduj ą si ę obiekty i zespoły zabytkowe posiadaj ące warto ści rangi nie tylko lokalnej, ale tak że krajowej i mi ędzynarodowej. Szczególnie miasto posiada gł ębokie korzenie historyczne oraz liczne przykłady niepowtarzalnych obiektów kulturowych. Tak że o tradycji osadnictwa w czasach prehistorycznych świadcz ą liczne stanowiska archeologiczne.

W my śl ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r. (Dz.U.03.162.1568), w celu ochrony, uzupełnienia i odtworzenia wysokich warto ści kulturowych, na obszarze miasta i gminy Wieliczka funkcjonuj ą strefy: - Strefa K1 – bezpo średniej ( ścisłej) ochrony konserwatorskiej - Strefa K2 – po średniej ochrony konserwatorskiej - Strefa K3 – ekspozycji zespołu zabytkowego Starego Miasta (widokowa). - Strefa „A” - Ochrony Archeologicznej - Strefa „PP” - Ochrony przestrzeni publicznej historycznego zespołu Miasta Wieliczka Strefa K1 – bezpo średniej ( ścisłej) ochrony konserwatorskiej, w której obowi ązuje nadrz ędno ść zagadnie ń ochrony konserwatorskiej nad innymi zagadnieniami wyst ępuj ącymi w jej obszarze, obejmuje: - w obszarze „A” obszar historycznego centrum zawieraj ącego si ę pomi ędzy ulicami: od płn. ulic ą Powstania Warszawskiego, od wsch. ulic ą Limanowskiego, od płd. ulic ą W ąsk ą, od zach. ulic ą Daniłowicza. - w obszarze „B” uj ęte w rejestrze zabytków: zespół dworski w Sierczy oraz w Śledziejowicach oraz zachowane obiekty uj ęte w ewidencji zabytków w obr ębach sołectw: Czarnochowice, Grabówki, Kokotów, Lednica Górna, Mała Wie ś, Mietniów, Pawlikowice, Ro żnowa, Strumiany, Sułków, Sygneczów i W ęgrzce Wielkie. - w obszarze „C” uj ęte w rejestrze zabytków: zespół ko ścioła parafialnego p.w. Św. Ducha wraz z otoczeniem i drzewostanem w Podstolicach, dwór w Chor ągwicy, zało żenie dworsko-parkowe w Raciborsku, ko ściół parafialny p.w. MB Cz ęstochowskiej i ogrodzenie w Gorzkowie oraz zachowane obiekty uj ęte w ewidencji zabytków w obr ębach sołectw: Golkowice, Podstolice, Ko źmice Wielkie,

138

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Ko źmice Małe i Mietniów oraz wsi: Janowice, Chor ągwica, Raciborsko, Grajów, Dobranowice, Jankówka, Gorzków, Byszyce.

- w obszarze „D” uj ęte w rejestrze zabytków: zespół ko ścioła parafialnego PW Wniebowzi ęcia NMP i dzwonnica w Grabiu oraz zachowane obiekty uj ęte w ewidencji zabytków na terenie wsi Brzegi i Grabie.

Strefa K2 –po średniej ochrony konserwatorskiej wyst ępuje jedynie na obszarze „A”. Stanowi ona zabezpieczenie wła ściwej ekspozycji zabytkowego układu urbanistycznego, obj ętego stref ą K1. Strefa obejmuje teren otaczaj ący śródmie ście si ęgaj ący na północ do ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego, na wschód od ul. Lednickiej, na zachód do parku im. Adama Mickiewicza, na południe opieraj ąc si ę na linii wzgórz.

Strefa K3 – ekspozycji zespołu zabytkowego Starego Miasta (widokowa) dotyczy ochrony ekspozycji historycznej panoramy zabytkowej cz ęś ci miasta, szczególnie ci ągów widokowych z ul. Piłsudskiego i ze wzgórza „pod Baranem”. Strefa K3 nie wyst ępuje w gminie poza miastem.

Strefa „A” - ochrony archeologicznej obejmuje stanowiska archeologiczne znajduj ące si ę w całej gminie, uj ęte w wykazie zamieszczonym powy żej.

Strefa „PP” - Ochrony przestrzeni publicznej historycznego zespołu Miasta

Wieliczka odnosi si ę do terenu obejmuj ącego centrum miasta Wieliczki ograniczonego ulicami: Piłsudskiego, Asnyka, Lednick ą, Dobczyck ą, Ro żnowsk ą, Kla śnie ńsk ą, Strom ą, Krótk ą, Jani ńsk ą, Ko ściuszki, Krakowsk ą oraz Narutowicza.

Na terenie gminy zlokalizowane s ą tak że miejsca pami ęci narodowej. Są to: - grób Dembowskiego - pomnik na Cmentarzu Komunalnym w Wieliczce - tablica upami ętniaj ąca powstanie w 1830 roku na Cmentarzu Komunalnym w Wieliczce - tablica pami ątkowa dla uhonorowania pami ęci zamordowanych na wschodzie – kaplica na Cmentarzu Komunalnym w Wieliczce. - Kwatera Wojskowa – pomnik na Cmentarzu Komunalnym w Wieliczce 139

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

- cokół dawnego pomnika wielickich żołnierzy walcz ących o wolno ść Polski w latach 1914 – 1920, upami ętniaj ący odzyskanie niepodległo ści – planty w Wieliczce - tablica upami ętniaj ąca walki żołnierzy AK - tablica upami ętniaj ąca wymarsz Oddziału Strzelców Wielickich do walki w legionach Piłsudskiego – cokół na plantach w Wieliczce - obelisk upami ętniaj ący rozstrzelanie 10 Polaków przez okupanta hitlerowskiego – ul. Sienkiewicza w Wieliczce - obelisk upami ętniaj ący miejsce egzekucji w okresie okupacji hitlerowskiej – ul. Dembowskiego w Wieliczce - cmentarz żydowski na Grabówkach – upamiętniaj ący zamordowanych przez okupanta Żydów

4. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO I OBOWI ĄZUJ ĄCEGO MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY WIELICZKA

Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego uchwalony Uchwał ą Nr XV / 174 / 03 z dnia 22 grudnia 2003r., przypisuje miastu Wieliczka role potencjalnego ponadlokalnego o środka przemysłowo – usługowego I stopnia. W my śl planu województwa miasto powiatowe Wieliczka ma by ć o środkiem o wi ększym zasi ęgu i mo żliwo ściach zaspokajania potrzeb mieszka ńców ni ż o środki lokalne. Ośrodek ponad lokalny I stopnia powinien w swej strukturze zawiera ć: - placówki administracji szczebla powiatowego, - muzea regionalne, - galerie sztuki, - szkoły średnie ogólnokształc ące, zawodowe i zasadnicze, - szpitale powiatowe, - Powiatowe Centra Pomocy Społecznej, - domy pomocy społecznej o zasi ęgu ponad lokalnym, - du że hale sportowe, - kryte pływalnie, - stadiony sportowe. Ww. obiekty maj ą stworzy ć wyspecjalizowan ą infrastruktur ę społeczn ą. 140

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego zakłada w mie ście Wieliczka: - lokalizacj ę nowego domu opieki społecznej oraz remonty, modernizacj ę i rozbudow ę istniej ących placówek, - lokalizacje wielofunkcyjnej hali sportowej.

Gmina Wieliczka nale ży do 11 gmin strefy podmiejskiej wchodz ącej w skład strefy zewn ętrznej, otaczaj ącej Krakowski Obszar Metropolitalny. Wpływ aglomeracji krakowskiej obejmuje cały powiat wielicki. Miasto Wieliczka dysponuj ące potencjałem społecznym odgrywa rol ę o środka przekazywania wpływów aglomeracji krakowskiej.

W zakresie ruchu turystycznego Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego przewiduje szlaki dziedzictwa kulturowego: - Orawski Szlak Solny na Węgry ma prowadzi ć z Podhala przez Oraw ę i Jabłonk ę do Chy żnego, przy uwzgl ędnieniu przedłu żenia szlaku do Wieliczki, Bochni, Krakowa, - trasy rowerowe o znaczeniu mi ędzynarodowym – północ – południe (docelowo jako Euro Velo 11), proponowany przebieg w Małopolsce obejmuje: granica województwa, Ojcowski Park Narodowy, Kraków, Wieliczka, Nowy S ącz, Kro ścienko do granicy pa ństwa.

W zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego na terenie województwa przewiduje si ę rewaloryzacj ę zabytkowych układów w tym miasta Wieliczki. Jak równie ż utworzenie parków kulturowych:

- w Wieliczce, w skład którego miałyby wchodzi ć zespół kopalni soli oraz historyczny układ urbanistyczny z zamkiem żupnym, zabudow ą miejsk ą i przemysłow ą oraz ko ściołami i parkami miejskimi,

- w Śledziejowicach.

W mie ście Wieliczka powinno si ę wykorzysta ć specyficzne warunki klimatyczne istniej ące w podziemiach kopal ni soli Wieliczka (komory LIll i Skulimowski na gł ęboko ści 211 m p. p. t.).

141

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Miasto Wieliczka zostało w Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego uznane za miejscowo ść potencjalnie uzdrowiskow ą zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami. Istniej ące wody lecznicze mo żna wykorzysta ć dla potrzeb zdrowotnych w subterranoterapii.

W zakresie ochrony przyrody i krajobrazu proponuje si ę rozpatrzenie propozycji krakowskich geologów w sprawie powołania w Kopalni Soli w Wieliczce, pierwszego na świecie podziemnego parku narodowego.

W zakresie komunikacji Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego przewiduje: - budowa autostrady A4 (Drezno): Granica Pa ństwa – Jędrzychowice – Krzy żowa – Legnica – Wrocław – Opole – Gliwice – Katowice – Kraków – Tarnów – Rzeszów – Korczowa – Granica Pa ństwa, - modernizacja drogi krajowej nr 4: Granica Pa ństwa – Jędrzychowice – Boleslawiec – Krzywa – Wrocław – Pr ądy – Nogowczyce – Gliwice - Katowice – Chrzanów - Kraków – Tarnów – Rzeszów – Jarosław – Radymno - Korczowa – Granica Pa ństwa, - modernizacja drogi wojewódzkiej nr 964: Kasina Wielka – Dobczyce – Wieliczka – Niepołomice – Ispina – Zielona – Szczurowa – Biskupice Radłowskie; obej ście Dobczyc, - modernizacja drogi wojewódzkiej nr 966: Wieliczka – Gdów – Muchówka – Tymowa; realizacja obej ść Gdowa i Lipnicy Murowanej,

W zakresie transportu kolejowego Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego przewiduje: - modernizacje linii kolejowej E30, - wykorzystanie infrastruktury kolejowej komunikacji miejskiej miasta Krakowa jako dojazdów do miasta Wieliczki .

W zakresie infrastruktury technicznej Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego przewiduje:

142

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

- budow ę stacji redukcyjno – pomiarowej I stopnia w pobli żu Kopalni Soli Wieliczka, - budow ę zbiornika retencyjnego w Janowicach.

Uszczegółowieniem kierunków zagospodarowania przestrzennego województwa, dotycz ących miasta i gminy Wieliczka jest spis zada ń ponad lokalnych, realizuj ących cele publiczne, w formie tabelarycznej. Utworzonej na podstawie wykazu tabel zamieszczonych w planie zagospodarowania przestrzennego województwa małopolskiego.

Wybrane potencjalne zadania programów rz ądowych dotycz ących dróg krajowych wynikaj ące z : a) Koncepcji polityki zagospodarowania przestrzennego kraju, b) Polityki i zamierze ń inwestycyjnych Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, Oddział w Krakowie, c) Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego.

Lp. Nazwa zadania Obszar realizacji 1. 2. 3. 1. Budowa autostrady A4 Od granicy z Niemcami, ł ącznie z obwodnic ą Krakowa do granicy województwa podkarpackiego 2. Modernizacja drogi nr 4 Kraków – Tarnów – granica województwa podkarpackiego, na odcinku alternatywnym na odcinku alternatywnym dla autostrady płatnej i budowa obwodnic w miejscowo ściach Wojnicz i Łapczyca

Wybrane potencjalne zadania programów rz ądowych dotycz ących przebudowy linii kolejowych wynikaj ące z : a) Koncepcji polityki zagospodarowania przestrzennego kraju, b) Narodowa Strategia Rozwoju Transportu, c) Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego, d) Polityki i zamierze ń inwestycyjnych Polskich Kolei Pa ństwowych S.A.

Lp. Nazwa zadania Obszar realizacji 1. 2. 3. 1. Modernizacja linii kolejowej Granica pa ństwa – Katowice – Kraków – Tarnów – E30 Rzeszów – Przemy śl – granica pa ństwa 2. Wykorzystanie infrastruktury m. Kraków z dojazdami do Wieliczki, Skawiny, kolejowej do komunikacji Krzeszowic, Miechowa i Bochni,

143

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

miejskiej

Wybrane potencjalne zadania programów wojewódzkich dotycz ących dróg wojewódzkich wynikaj ące z : a) Polityki i zamierze ń inwestycyjnych Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, Oddział w Krakowie, b) Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego.

Lp. Nazwa zadania Obszar realizacji 1. 2. 3. 1. Modernizacja drogi wojewódzkiej Z obej ściem Dobczyc nr 964 2. Modernizacja drogi wojewódzkiej Z obej ściem Gdowa i Lipnicy Murowanej nr 966

Wybrane potencjalne zadania programów wojewódzkich w zakresie kierunków rozwoju systemu energetycznego, wynikaj ące z planów rozwoju zakładów energetycznych oraz wniosków zgłoszonych do planu zagospodarowania województwa:

a) Budowa linii WN 110kV

Lp. Nazwa zadania Obszar realizacji 1. 2. 3. 1. Budowa linii 110 kV Gdów (linie napowietrzne)

Wybrane potencjalne zadania programów wojewódzkich w zakresie kierunków rozwoju systemu energetycznego, wynikaj ące z planów rozwoju zakładów energetycznych oraz wniosków zgłoszonych do planu zagospodarowania województwa:

a) Budowa stacji transformatorowo - rozdzielczych

Lp. Nazwa zadania Obszar realizacji 1. 2. 3. 1. Stacja 110/15 kV Gdów

Na obszarze gminy obowi ązuje Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego uchwalony uchwałami z dnia 29 wrze śnia 2005roku. Przeprowadzona analiza dotychczasowego rozwoju zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka w oparciu o obowi ązuj ący plan miejscowy,

144

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka pozwala stwierdzi ć, że ustalenia w nim przyj ęte nale ży uzna ć za prawidłowe i zgodne z istniej ącymi uwarunkowaniami. Tym samym utrzymuje si ę i doinwestowuje tereny wskazane do zainwestowania kubaturowego w poszczególnych obszarach w my śl miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Wieliczka przy uwzgl ędnieniu uwarunkowa ń wyst ępuj ących na obszarze gminy.

5. POTRZEBY I MOZLIWOSCI ROZWOJU GMIMY*

Uzupełnienie wprowadzono w zwi ązku ze zmian ą Studium na podstawie uchwały nr XL/482/2017 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 22 wrze śnia 2017 roku.

5.1. ANALIZY EKONOMICZNE

5.1.1. STRUKTURA DZIAŁALNO ŚCI GOSPODARCZEJ

Według Krajowego Rejestru Urz ędowego Podmiotów Gospodarki Narodowej (REGON) w roku 2015 na terenie Miasta i Gminy Wieliczka działało ł ącznie 7472 jednostek gospodarczych, czyli o 167 wi ęcej ni ż w roku wcze śniejszym. W tym na terenie miasta - 3710 podmiotów a na obszarze wiejskim – 3762. Rozkład zarejestrowanych podmiotów na terenie Miasta i Gminy Wieliczka przedstawia poni ższa tabela.

Tabela nr 31 Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru regon w latach 2010-2015 ogółem Nazwa 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Wieliczka 6 018 6 166 6 567 6 839 7 078 7 305 7 472 Wieliczka - miasto 3 085 3 137 3 299 3 405 3 508 3 590 3 710 Wieliczka - obszar wiejski 2 933 3 029 3 268 3 434 3 570 3 715 3 762 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Na podstawie danych GUS pocz ąwszy od roku 2010 obserwuje si ę stopniowy przyrost liczby podmiotów gospodarczych zarówno na terenie miasta Wieliczka jak i na obszarze wiejskim. Opisane powy żej tendencje w dynamice zmian liczby jednostek gospodarczych przedstawia zamieszczony poni żej wykres.

*zmiana studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka wprowadzona uchwał ą nr LIV/662/2018 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 11 wrze śnia 2018r.

145

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Schemat nr 10 Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru regon w latach 2010-2016

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS W strukturze podmiotów gospodarki narodowej, w ogólnej liczbie 7472 podmiotów zdecydowanie dominował udział sektora prywatnego, co jest charakterystyczne dla gospodarki wolnorynkowej.

Tabela nr 32 Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru regon według rodzajów sektora sektor publiczny - ogółem sektor prywatny - ogółem Nazwa 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Wieliczka 78 78 79 79 81 80 80 5 940 6 088 6 488 6 760 6 996 7 195 7 372 Wieliczka - miasto 54 54 55 55 57 56 56 3 031 3 083 3 244 3 350 3 450 3 515 3 637 Wieliczka - obszar wiejski 24 24 24 24 24 24 24 2 909 3 005 3 244 3 410 3 546 3 680 3 735 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Udział sektora prywatnego stanowił średnio 98,7% w ogólnej liczbie podmiotów gospodarczych na terenie Miasta i Gminy Wieliczka. Według grup rodzajów prowadzonej działalno ści od roku 2016 wzrosła liczba podmiotów zwi ązanych z rolnictwem (o 8 podmiotów), w tym samym okresie wzrosła równie ż liczba podmiotów w sektorze budownictwa i przemysłu (o 39 jednostek). Według formy prawnej (według stanu na 31.XII.2015 r.) dominowały liczebnie osoby fizyczne prowadz ące działalno ść (5850), w tym miasto: 2630, obszar wiejski: 3220, nast ępnie spółki handlowe (ogółem: 556), miasto: 376, obszar wiejski: 180.

146

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Tabela nr 33 Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru regon według grup rodzajów działalno ści PKD 2007 rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo przemysł i budownictwo pozostała działalność Nazwa 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Wieliczka 48 49 45 35 20 17 18 1 484 1 492 1 576 1 664 1 707 1 758 1 797 4 486 4 625 4 946 5 140 5 351 5 530 5 657 Wieliczka - miasto 9 9 9 6 5 5 5 591 596 629 654 662 667 696 2 485 2 532 2 661 2 745 2 841 2 918 3 009 Wieliczka - obszar wiejski 39 40 36 29 15 12 13 893 896 947 1 010 1 045 1 091 1 101 2 001 2 093 2 285 2 395 2 510 2 612 2 648 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

W kolejnej tabeli przedstawiono liczb ę podmiotów gospodarczych w sektorze prywatnym wpisanych do rejestru REGON według sekcji i działów PKD.

Tabela nr 34 Podmioty gospodarki narodowej według sekcji i działów PKD wpisane do rejestru REGON – stan na dzie ń 31.12.2016 r. Lp. Sekcja PKD Gmina Miasto Obszar Wieliczka wiejski Ogółem 5850 2630 3220

1. A – rolnictwo, le śnictwo, łowiectwo i 9 2 7 rybactwo 2. B – Górnictwo i wydobywanie 5 0 5 3. C – Przetwórstwo przemysłowe 586 218 368 4. D – Wytwarzanie i zaopatrywanie w 2 1 1 energi ę elektryczn ą, gaz, par ę wodn ą, gor ącą wod ę, i powietrze do układów klimatyzacyjnych 5. E – dostawa wody; gospodarowanie 15 6 9 ściekami i odpadami oraz działalno ść zwi ązana z rekultywacj ą 6. F – Budownictwo 853 282 571

7. G - Handel hurtowy i detaliczny; 1567 701 866 naprawa pojazdów samochodowych, wł ączając motocykle 8. H – Transport i gospodarka 485 191 294 magazynowa 9. I – działalno ść zwi ązana z 161 79 82 zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 10. J – informacja i komunikacja 214 110 104 11. K – działalno ść finansowa i 185 98 87 ubezpieczeniowa 12. L – działalno ść zwi ązana z obsług ą 63 38 25 rynku nieruchomo ści 13. M – działalno ść profesjonalna, 710 406 304 naukowa i techniczna 14. N – działalno ść w zakresie usług 225 109 116 administrowania i działalno ść wspieraj ąca 15. O – administracja publiczna i obrona 0 0 0 narodowa; obowi ązkowe zabezpieczenia społeczne 147

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Lp. Sekcja PKD Gmina Miasto Obszar Wieliczka wiejski 16. P – edukacja 144 69 75

17. Q – opieka zdrowotna i pomoc 300 174 126 społeczna 18. R – działalno ść zwi ązana z kultur ą, 70 39 31 rozrywk ą i rekreacj ą 19. S, T, U – pozostała działalno ść 256 107 149 usługowa

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Najwi ększa liczba zarejestrowanych podmiotów dotyczy sekcji G - Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, wł ączaj ąc motocykle. Sekcja ta obejmuje 1567 podmiotów gospodarki narodowej. Schemat nr 11 Podmioty gospodarki narodowej według sekcji i działów PKD wpisanych do rejestru REGON – stan na dzie ń 31.12.2016 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Powy ższy wykres wyra źnie obrazuje przewag ę sekcji G - Handel hurtowy i detaliczny nad pozostałymi. Jak ju ż wspomniano sekcja ta stanowi 27% wszystkich podmiotów gospodarki narodowej w sektorze prywatnym na obszarze całej Gminy. Kolejn ą pod wzgl ędem wielko ści liczby podmiotów jest Sekcja F – Budownictwo – około 14,6% wszystkich podmiotów, natomiast trzeci ą w kolejno ści jest Sekcja M - działalno ść profesjonalna, naukowa i techniczna , stanowi ąca około 12% ogólnej liczby podmiotów.

148

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

WNIOSKI: Na terenie Miasta i Gminy Wieliczka stwierdzono ró żnorodno ść rodzajów prowadzonej działalno ści gospodarczej (z przewag ą dla handlu hurtowego i detalicznego), która świadczy o szerokim spektrum dost ępnych na rynku usług, będących w stanie zaspokoi ć najwa żniejsze potrzeby mieszka ńców gminy na wielu płaszczyznach. Gmina nadal powinna d ąż yć tworzenia i utrzymywania dogodnych warunków i zach ęt dla dalszego rozwoju przedsi ębiorczo ści na jej terenie, w szczególno ści sektora mikro, małych i średnich firm. Mo że si ę to odbywa ć poprzez obni żanie podatków (np. podatku od nieruchomo ści), doradztwo, szkolenia, pomoc w zdobyciu dofinansowania na zało żenie i rozwój działalno ści, pomoc administracyjna, kojarzenie inwestorów etc.

5.1.2. RYNEK PRACY

Lokalizacja Gminy w bezpo średnim s ąsiedztwie miasta Krakowa a tak że poło żenie na terenie aglomeracji krakowskiej oraz bardzo dobra dost ępno ść komunikacyjna sprawiaj ą, i ż jest ona dobrze rozwijaj ącym si ę o środkiem gospodarczym. Według danych Głównego Urz ędu Statystycznego na koniec 2015 roku na terenie Gminy Wieliczka na 1000 mieszka ńców pracowało ł ącznie 368 osób, w tym na terenie miasta: 304 osoby a na obszarze wiejskim: 63. Liczba ta zmalała od 2014 r. o 5 osób.

Tabela nr 35 Pracuj ący w Mie ście i Gminie Wieliczka na 1000 ludno ści na tle powiatu wielickiego ogółem Nazwa 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Powiat wielicki 148 153 155 160 169 175 Wieliczka 341 345 342 352 373 368 Wieliczka - miasto 288 292 288 298 314 304 Wieliczka - obszar wiejski 53 53 53 54 59 63 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Jak podaj ą dane statystyczne GUS przeci ętne miesi ęczne wynagrodzenie brutto w w mie ście i gminie Wieliczka wynosi 3.812,11 PLN, co odpowiada 91.80% przeci ętnego miesi ęcznego wynagrodzenia brutto w Polsce.

Wieliczka niew ątpliwie jest i była wa żnym o środkiem gospodarczym regionu. Niezwykle wa żnym procesem w zakresie zmian gospodarczych Gminy maj ących nieodł ączny zwi ązek z kształtowaniem si ę miejsc pracy jest powstanie Wielickiej Strefy Aktywno ści Gospodarczej. Jest ona doskonale usytuowana na granicy Krakowa i południowego obej ścia autostradowego. Stref ę inwestycyjn ą tworz ą trzy klastry przemysłowe.

149

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

5.1.3. BEZROBOCIE NA TERENIE GMINY

W poni ższych tabelach przedstawiono poziom bezrobocia (wielko ść oraz struktur ę) kształtuj ący si ę na terenie Miasta i Gminy Wieliczka w okresie od 2010 do 2016 roku.

Tabela nr 36 Wielko ść bezrobocia w mie ście i gminie Wieliczka na tle powiatu wielickiego w latach 2010-2016 ogółem Nazwa 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Powiat wielicki 3 919 4 239 4 676 4 947 3 764 3 177 2 880 Wieliczka ogółem 2 006 2 168 2 350 2 435 1 878 1 528 1 379 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Jak wynika z przedstawionych danych liczba zarejestrowanych bezrobotnych maleje pocz ąwszy od 2014 roku.

Tabela nr 37 Wielko ść i struktura bezrobocia w Mi ście i Gminie Wieliczka ogółem kobiety mężczyźni 2010 2 006 1 011 995 2011 2 168 1 142 1 026 2012 2 350 1 184 1 166 2013 2 435 1 179 1 256 2014 1 878 959 919 2015 1 528 803 725 2016 1 379 739 640 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Z powy ższego zestawienia wynika, że w latach 2010-2016 sukcesywnie zmniejszała si ę liczba zarejestrowanych bezrobotnych. Bezrobocie rejestrowane w gminie Wieliczka wynosiło w 2015 roku 7,9% (8,7% w śród kobiet i 7,2% w śród męż czyzn). W całym analizowanym okresie w śród bezrobotnych wi ększo ść stanowiły kobiety. W 2016 roku a ż około 54 %.

WNIOSKI: Na podstawie analizy danych statystycznych na terenie miasta i gminy Wieliczka stwierdza si ę stopniowe obni żanie si ę poziomu bezrobocia i popraw ę sytuacji na rynku pracy. Stopa bezrobocia na terenie Miasta i Gminy kształtuje si ę na ni ższym poziomie ni ż stopa bezrobocia na terenie powiatu i całego kraju. W zakresie walki z bezrobociem konieczne jest dalsze prowadzenie przez władze samorz ądowe czynnych działa ń zwi ązanych z zapobieganiem zwi ększania si ę tego zjawiska, do których mo że nale żeć: • udost ępnienie nowych terenów pod działalno ść gospodarcz ą, • przyci ąganie zagranicznych inwestycji, a co za tym idzie i kapitału, 150

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

• budowa obiektów u żyteczno ści publicznej, • ułatwienia dla tworz ących si ę zakładów produkcyjnych, usługowych i handlowych, • kojarzenie inwestorów kapitałowych z kontrahentem gminnym, • prowadzenie promocji posiadanych nieruchomo ści, • pomoc firmom w szczelno ści małym i średnim zwi ększaj ącym zatrudnienie w Gminie.

5.1.4. DOCHODY I WYDATKI GMINY W LATACH 2011 – 2015 Dochody Gminy na przestrzeni ostatnich pi ęciu lat kształtuj ą si ę w sposób do ść regularny. W latach 2011-2015 obserwowano wzrost dochodów ogółem z dynamik ą rz ędu 12% w stosunku do roku 2011. Rosły dochody bie żą ce, z kolei obni żał si ę udział dochodów maj ątkowych w dochodach ogółem. W strukturze dochodów Gminy obserwujemy dwie dominuj ące grupy. Pierwsz ą stanowi ą dochody bie żą ce własne, z przeci ętnym udziałem wynosz ącym 65%. Drug ą grup ą s ą subwencje i dotacje bie żą ce, które w badanym okresie stanowiły średnio 30% wszystkich dochodów. Łącznie obie te grupy tworz ą w cało ści dochody bie żą ce Gminy, które razem stanowiły w latach 2011-2015 średnio 92,7% dochodów ogółem. Pozostałe 7,3% stanowiły dochody maj ątkowe (przekształcenie oraz sprzeda ż maj ątku, a tak że dotacje na inwestycje). Warto tutaj zwróci ć uwag ę na bardzo niewielki udział tej grupy w cało ści dochodów. Stwierdza si ę stały wzrost dochodów bie żą cych Gminy zasadniczo od 2014 roku, a ponadto w bud żecie Gminy dominuje udział środków własnych, co jest bardzo pozytywnym zjawiskiem. W tak korzystnej sytuacji nale ży bra ć pod uwag ę ryzyko przeszacowania dochodów bud żetu, co oznacza, że przygotowywanie bud żetu od strony dochodów nie mo że opiera ć si ę na zbyt optymistycznych zało żeniach. W rezultacie ni ższe wpływy przy ustalonych wy ższych wydatkach skutkuj ą powstaniem lub zwi ększeniem deficytu bud żetowego, co mo że doprowadzi ć do zaburze ń płynno ści finansowej. Suma wydatków z bud żetu Miasta i Gminy Wieliczka w 2015 roku wyniosła 98,2 mln złotych, co daje 2,9 tys. złotych w przeliczeniu na jednego mieszka ńca. Oznacza to wzrost wydatków o 0.4% w porównaniu do roku 2014. Najwi ększa cz ęść bud żetu gminy - 34.9% została przeznaczona na Dział 801 - Oświata i wychowanie. Du żą cz ęść wydatków z bud żetu przeznaczona została na Dział 852 - Pomoc społeczna (16.3%) oraz na Dział 750 - Administracja publiczna (12.4%). Wydatki inwestycyjne stanowiły 12,3 mln złotych, czyli 12,5% wydatków ogółem. Gmina mo że tworzy ć rezerwy na nieprzewidziane w bud żecie wydatki. Mo że si ę okaza ć, że wyst ąpi nieplanowany wzrost wydatków przekraczaj ący poziom utworzonej rezerwy (np. zwi ązanych z kl ęsk ą żywiołow ą). Wówczas pokrycie tych wydatków mo że nast ąpi ć poprzez zmniejszenie innych wydatków lub te ż zwi ększenie zadłu żenia. Analizuj ąc wzajemne relacje mi ędzy dochodami i wydatkami, mo żna wykaza ć pozytywne i negatywne trendy w dysponowaniu zasobami Gminy. Ponadto poł ączenie wska źników strukturalnych z analiz ą dynamiki zmian, pomaga przedstawi ć ogólny obraz sytuacji bud żetu danej jednostki samorz ądu terytorialnego. 151

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Zestawienie wzajemnych zale żno ści mi ędzy analogicznymi grupami dochodów i wydatków przedstawia Wykres nr 3.

Schemat nr 12 Poziom i dynamika dochodów oraz wydatków bie żą cych w latach 2011-2015

Źródło: Opracowanie własne Na powy ższym wykresie mo żna zauwa żyć, że cho ć dochody bie żą ce charakteryzowały si ę podobn ą dynamik ą jak wydatki bie żą ce, to od 2013 roku dochody bie żą ce rosn ą nieco szybciej, ani żeli wydatki. W efekcie poziom nadwy żki bie żą cej, która okre śla ilo ść środków do wykorzystania na inwestycje i spłat ę zobowi ąza ń, jest w 2015 roku na wy ższym poziomie ni ż w roku 2011. Linia trendu zaznaczone na wykresie, oznaczaj ące liniowy trend odpowiednio dochodów bie żą cych oraz wydatków bie żą cych, delikatnie rozchylaj ą si ę. Oznacza to, że dochody bie żą ce maj ą wi ększy potencjał do wzrostu. Stwierdzono, i ż suma wydatków z bud żetu Miasta i Gminy Wieliczka w 2015 roku wyniosła 98,2 mln złotych, co daje 2,9 tys. złotych w przeliczeniu na jednego mieszka ńca. Oznacza to wzrost wydatków o 0.4% w porównaniu do roku 2014. Najwi ększa cz ęść bud żetu gminy - 34.9% została przeznaczona na Dział 801 - Oświata i wychowanie. Du żą cz ęść wydatków z bud żetu przeznaczona została na Dział 852 - Pomoc społeczna (16.3%) oraz na Dział 750 - Administracja publiczna (12.4%). Wydatki inwestycyjne stanowiły 12,3 mln złotych, czyli 12,5% wydatków ogółem. Gmina mo że tworzy ć rezerwy na nieprzewidziane w bud żecie wydatki. Mo że si ę okaza ć, że wyst ąpi nieplanowany wzrost wydatków przekraczaj ący poziom utworzonej rezerwy (np. zwi ązanych z kl ęsk ą żywiołow ą). Wówczas pokrycie tych wydatków mo że nast ąpi ć poprzez zmniejszenie innych wydatków lub te ż zwi ększenie zadłu żenia .

152

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

5.2. ANALIZY ŚRODOWISKOWE

Sformułowane analizy środowiskowe, zgodnie z art. 10 ust. 5 pkt 1, na potrzeby bilansu terenów przeznaczonych pod zabudow ę, zawieraj ą przede wszystkim wytyczne okre ślaj ące predyspozycje przestrzenne dla mo żliwo ści lokalizowania zabudowy oraz z jej zakazem. Do opracowania analiz wykorzystano cz ęść tekstow ą „Opracowania ekofizjograficznego”. Rozwój miasta Wieliczka był zdeterminowany lokaln ą baz ą surowcow ą – zło żami soli kamiennej. Mo żna w tym upatrywa ć zgodno ść z uwarunkowaniami przyrodniczymi, czyli eksploatacj ą wyst ępuj ących tu złó ż surowców mineralnych. Przy obecnym stanie zainwestowania i formie u żytkowania w mie ście Wieliczka nale ży uzna ć, że jest ono zwi ązane z uwarunkowaniami historycznymi oraz z przyrodniczymi. W pozostałej cz ęś ci gminy do niedawna sposób zagospodarowania terenu wynikał z naturalnych predyspozycji dla kształtowania gospodarki rolnej. Wraz z rozwojem gospodarczym zmianie ulegała struktura zagospodarowania. Stopniowe odchodzenie od produkcji rolnej a tak że poszukiwanie pod zainwestowanie spowodowały: - porzucenie produkcji rolnej, - lokowanie jednorodzinnego budownictwa oraz drobnych zakładów usługowych i wytwórczych w terenach o du żych walorach przyrodniczych, - lokowanie obiektów produkcyjno- usługowych w obszarach o dogodnych warunkach. Obok trendów gospodarczych pojawiło si ę tak że nowe zjawisko. Poszukiwanie terenów mieszkaniowych dla mieszka ńców Krakowa, i powolne zamienianie terenu gminy (przynajmniej w terenach o dogodnej komunikacji) w „sypialni ę” dla miasta. Na skutek tych procesów wykształciła si ę nast ępuj ąca sytuacja: - cz ęść terenów rolnych pozostaje odłogowana, z racji zmiany źródła dochodów mieszka ńców, - w terenach zabudowy pojawiły si ę obiekty, które ze wzgl ędu na prowadzon ą w nich działalno ść mog ą by ć uci ąż liwe dla otoczenia (przynajmniej w tym zakresie jaki jest dopuszczalny przyj ętymi normami społecznymi), - bliskie poło żenie aglomeracji, sytuacja gospodarcza (ograniczenie dochodów z rolnictwa) powoduje b ądź to poszukiwanie przez inwestorów ta ńszych ni ż w Krakowie terenów do zainwestowania, b ądź to poszukiwanie takich inwestorów przez władze lokalne – st ąd poszukiwania nowych terenów pod produkcj ę i usługi, - rozwój komunikacji doprowadził do sytuacji, w której znaczna cz ęść zabudowy, szczególnie wzdłu ż dróg wojewódzkich (autostrada i droga krajowa posiadaj ą ekrany akustyczne) pozostaje pod wpływem ponadstandardowych oddziaływa ń komunikacyjnych. Lokowanie zabudowy mieszkaniowej w bezpo średnim s ąsiedztwie ci ągów komunikacyjnych nale ży postrzega ć jako

153

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

naturalny i uzasadniony sposób powstawania i rozwoju osiedli ludzkich. Jednak że drogi o wi ększym nat ęż eniu ruchu, powoduj ące ponadnormatywne oddziaływanie akustyczne i ich s ąsiedztwo nie stanowi ą odpowiedniej lokalizacji dla wszystkich rodzajów zabudowy. Powinno si ę przyj ąć zasad ę, że wzdłu ż linii kolejowej i dróg generuj ących znaczny hałas powinny by ć lokalizowane obiekty niepodlegaj ące ochronie akustycznej (usługowe, produkcyjne). Zabudowa mieszkaniowa powinna powstawa ć w takiej odległo ści, gdzie środowiska akustyczne spełnia normy. Wobec presji na wyznaczanie nowych terenów zabudowy coraz wi ększe cz ęś ci terenów s ą izolowane od siebie wzajemnie, a poszukiwanie miejsc, gdzie „z okna” rozci ągałby si ę atrakcyjny widok powoduje pojawianie si ę zabudowy w najbardziej atrakcyjnych krajobrazowo miejscach. Terenami, których u żytkowanie jest najbardziej zgodne z uwarunkowaniami przyrodniczymi to te, które pełni ą rol ę przyrodnicz ą – tereny le śne, ł ąkowe, zbiorowiska zaro ślowe, niezabudowane doliny rzeczne, tereny otwarte. W mniejszym stopniu zgodne z abiotocznymi uwarunkowaniami przyrodniczymi s ą tereny zieleni urz ądzonej, w których prace piel ęgnacyjne (koszenie, ci ęcia, wycinanie krzewów) zmniejszaj ą znaczenie dla środowiska biotycznego. Przyszłe zagospodarowanie gminy powinno by ć realizowane z zachowaniem tych obszarów jako tworz ących struktur ę przyrodnicz ą obszaru. Niestety, zwa żywszy na panuj ące od lat trendy nie jest to mało realne. Zauwa żyć mo żna wiele nieprawidłowo ści w tym zakresie omówionych poni żej. Konfliktowe w stosunku do uwarunkowa ń przyrodniczych jest wkraczanie nowej zabudowy w tereny o du żych walorach przyrodniczych czy krajobrazowych, w obszary powi ąza ń przyrodniczych. Zabudowa taka powoduje fragmentacj ę środowiska, cz ęsto degradacj ę jego warto ści np. wyst ępuj ących tam siedlisk, generuje konieczno ść rozwoju infrastruktury (dróg, wody, kanalizacji, pr ądu, gazu) w terenach dotychczas przyrodniczych. Zmiany zachodz ące w środowisku w ostatnich latach zwi ązane s ą przede wszystkim z odst ąpienia u żytkowania rolniczego obszaru, a tak że z zainwestowania mieszkaniowego, przemysłowego (wydobycie kruszyw), produkcyjno - usługowego, usługowego oraz infrastrukturalnego obszaru. Rozwój urbanizacyjny gminy powoduje wkraczanie nowej zabudowy w tereny dotychczas przyrodnicze. Cz ęsto s ą to miejsca o du żych walorach przyrodniczych i krajobrazowych. Uruchamianie takich terenów powoduje negatywne skutki dla środowiska wskutek zniszczenia szaty ro ślinnej, stanowi ącej miejsca bytowania zwierz ąt, osuszania terenu, zanieczyszczania wód w przypadku braku kanalizacji i zastosowania przydomowych oczyszczalni lub nieszczelnych zbiorników wybieralnych, powstania nowych źródeł emisji niskiej, degradacji krajobrazu. W kwestii terenów rolnych, nadal b ędzie utrzymywa ć si ę kierunek widoczny od lat czyli porzucanie gospodarki rolnej. Sprzyja temu naturalne rozdrobnienie działek. Odst ąpienie od u żytkowania rolniczego obszaru b ędzie skutkowa ć dalszym

154

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka rozwojem na gruntach dotychczas ornych, które powoli stan ą si ę terenem ekspansji ro ślinno ści wysokiej. W wyniku powszechnego zapotrzebowania na tereny mieszkaniowe, usługowe, a tak że produkcyjne nale ży si ę spodziewa ć wi ększego zainwestowania terenu gminy, szczególnie widocznego w mie ście Wieliczka, jak równie ż w jego s ąsiedztwie. Stworzy to zagro żenie dla jako ści poszczególnych komponentów środowiska poprzez: • uszczuplenie zasobów przyrodniczych polegaj ących m.in. na przeznaczeniu obszarów rolnych na cele nierolnicze, • niewła ściwe lokalizowanie zabudowy w miejscach cennych przyrodniczo np. w sąsiedztwie kompleksów le śnych, w dolinach cieków wodnych, w zbyt bliskim sąsiedztwie lasów, w trenach cennych krajobrazowo, • wzrost emisji zanieczyszcze ń pyłowych i gazowych spowodowanych nat ęż eniem lokalnego ruchu komunikacyjnego oraz zwi ększeniem liczby obiektów b ędących źródłem emisji niskiej, • pogorszenie si ę warunków klimatycznych, • pogorszenie si ę klimatu akustycznego wskutek nasilaj ącego si ę nat ęż enia lokalnego ruchu komunikacyjnego, • zwi ększenie: ilo ści odprowadzanych ścieków, zu żywanej wody, ilo ści odprowadzanych odpadów komunalnych z obszarów zabudowanych, • przekształcenia powierzchni terenu polegaj ące na jej zabudowie i utwardzeniu, a co za tym idzie zmianie warunków spływu (kilkukrotne zwi ększenie obj ęto ści i szybko ści spływów wód opadowych), • obni żeniu walorów krajobrazowo- widokowych poprzez wkraczanie zabudowy w tereny otwarte oraz lokalizacj ę w śród tradycyjnej zabudowy obiektów mieszkaniowych, handlowych, usługowych, którym architektura nadaje kosmopolityczny charakter, charakterystyczny dla otoczenia o środków miejskich. Wobec nasilaj ącej si ę presji inwestycyjnej nale ży si ę spodziewa ć „otwarcia” nowych terenów pod zabudow ę o charakterze komercyjnym oraz drobnej wytwórczo ści, a tak że nowych terenów produkcyjno- usługowych. Najwi ększe obszar z obiektami o charakterze ponadlokalnym powstanie w s ąsiedztwie autostrady A-4 (proces ju ż rozpocz ęty). Zabudowa koncentrowa ć si ę b ędzie głównie na obszarach stref o predyspozycjach dla jej rozwoju (dogodne warunki terenowe, s ąsiedztwo istniej ących zespołów), lecz szereg lokalizacji wykroczy zapewne poza obszar tej strefy, na obszary o predyspozycjach dla innych funkcji, powoduj ąc zakłócenia funkcjonowania środowiska oraz dalsze pogorszenie ładu przestrzennego (przewa żnie poprzez zaj ęcie stref widokowych). W ramach rozwoju zabudowy mo że pojawi ć si ę tendencja do zajmowania obszarów o mało korzystnych dla mieszkalnictwa warunkach ekofizjograficznych (terenów rolnych, terenów obudowy biologicznej wód, powi ąza ń ekologicznych, terenów zagro żonych osuwaniem si ę mas ziemnych). Cz ęść przewidywanych zmian nie wpłynie w odczuwalny sposób na jako ść środowiska 155

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka obszaru. Skutki zwi ększonego ruchu na drogach wewn ętrznych rekompensowa ć będzie post ęp w ograniczaniu uci ąż liwo ści pojazdów dla środowiska. Rozwój zabudowy wymaga ć b ędzie odpowiedniego rozwoju kanalizacji sanitarnej i lokalnie opadowej. Istotne zmiany b ędą dotyczy ć równie ż obszarów eksploatacji kruszyw. Eksploatacja w dolinie Wisły powoduje i b ędzie powodowa ć trwałe zmiany w krajobrazie. Utrzymanie obszarów predysponowanych do pełnienia funkcji przyrodniczej na obszarze gminy Wieliczka jest niezwykle istotnym i ważnym działaniem maj ącym na celu ochron ę tych obszarów przed skutkami zmian przestrzennych zwi ązanych z rozwojem gospodarczym, turystyk ą, rozwojem zabudowy mieszkalnej. Wobec post ępuj ącej defragmentacji struktury przyrodniczej i środowiskowej gminy ju ż obecnie stworzenie sieci powi ąza ń wewn ętrznych w obszarze gminy jest znacznie ograniczone. Za niezb ędne wydaje si ę ochrona obszarów odznaczaj ących si ę szczególnymi walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi. Do najwa żniejszych obszarów kształtuj ących struktur ę funkcjonalno- przestrzenn ą nale żą obszary o unikatowych zasobach, walorach i cechach środowiska przyrodniczego oraz wybitnych walorach krajobrazowych, obj ęte ochron ą prawn ą lub proponowane do obj ęcia ochron ą. W gminie Wieliczka s ą to np. u żytki ekologiczne: Las Krzyszkowicki, Obszar l ęgowy ptactwa wodnego, Las i stawy na Grabówkach, proponowany u żytek ekologiczny Dolina Wilgi. W celu zabezpieczenia istnienia tych obszarów nale ży bezwzgl ędnie przestrzega ć przepisów wynikaj ących z aktów prawnych je powołuj ących. Egzekwowanie wymaga ń prawa ochrony środowiska jest konieczne do prawidłowego funkcjonowania tych obszarów i do eliminowania działa ń, mog ących pogorszy ć ich walory. Wa żną rol ę w systemie przyrodniczym gminy pełni ą ekosystemy le śne (lasy i du że obszary zadrzewione, o charakterze le śnym), dla których nale ży utrzyma ć trwałe funkcjonowanie poprzez bezwzgl ędne wykluczenie ich spod zabudowy. W zbiorowiskach le śnych powinno si ę chroni ć naturaln ą ró żnorodno ść biologiczn ą. Nale ży tak że utrzyma ć rozwini ętą i skomplikowan ą granic ę polno- le śną. Łagodzi ona negatywny wpływ lasu na produkcj ę rolnicz ą i zabezpiecza przeciwpo żarowo wn ętrze lasu. Doliny rzeczne składaj ą si ę na system korytarzy ekologicznych, które s ą trasami uprzywilejowanego przemieszczania si ę materii, energii i informacji biologicznej w krajobrazie. Korytarze te powinny by ć chronione i pozostawione jako tereny wolne od zabudowy. W celu efektywno ści korytarza nale ży tak że dba ć o zachowanie jego ci ągłości, a w miar ę mo żliwo ści szeroko ści, co najmniej 150-200 m. Na sie ć ekologiczn ą gminy Wieliczka składaj ą si ę tak że tereny wielkoobszarowych powierzchni upraw rolnych. Kompleksy gruntów rolnych I- III klasy bonitacyjnej powinny by ć chronione przed zainwestowaniem. Ochrona ww. obszarów b ędzie miała znaczenie priorytetowe dla zachowania warto ści przyrodniczych w strukturze sieci ekologicznej gminy Wieliczka.

156

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

W celu okre ślenia przydatno ści poszczególnych terenów do rozwoju poszczególnych funkcji dokonano analizy powi ąza ń i współzale żno ści pomi ędzy istniej ącymi w granicach gminy obszarami funkcjonalnymi. Przyj ęto nast ępuj ące kryteria wydzielenia obszarów funkcjonalnych: 1) stan środowiska i zmian antropogenicznych: − struktura u żytkowania gruntów, − cechy krajobrazu, − poziom zanieczyszczenia elementów środowiska, − antropogeniczne oddziaływania na środowisko, w tym tereny wymagaj ące podj ęcia działa ń rekultywacyjnych. 2) przyrodnicze: - rodzaj i stan zasobów, - znaczenie zasobów w całokształcie systemu przyrodnicze, - mo żliwo ści przekształce ń w kierunku wzbogacania zasobów. 3) prawne: - obszary i obiekty chronione prawem m.in.: rezerwat przyrody, u żytki ekologiczne, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne przyrody nieo żywionej, obiekty wpisane do rejestru i ewidencji zabytków, udokumentowane zło ża kopalin, lasy, strefy ochronne uj ęć wody, - wyst ępowanie innych warto ści przyrodniczych m.in.: obszarów cennych przyrodniczo, cennych siedlisk, obszarów o wysokich walorach krajobrazowych, stref ekotonowych, korytarzy ekologicznych, - potrzeby w zakresie obj ęcia ochron ą prawn ą zasobów przyrodniczych, - obowi ązuj ące akty planistyczne gminy tj. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania gminy, miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. 4) gospodarcze: - stopie ń i charakter zainwestowania, - mo żliwo ści rozszerzenia i intensyfikacji zainwestowania, - stopie ń i charakter wykorzystania rolniczego, - wyst ępowanie innych zasobów o znaczeniu gospodarczym.

Dokonana analiza powi ąza ń i współzale żno ści mi ędzy funkcjami środowiskowymi i gospodarczymi oraz stopie ń przekształcenia środowiska wydzielonych typów obszarów pozwala na wydzielenie kilku generalnych kategorii obszarów. Czynnikiem ograniczaj ącym przeprowadzonej analizy jest ilo ść i poło żenie trenów, których zainwestowanie zostało ju ż przes ądzone w toku prowadzonych wcze śniej prac planistycznych Przy lokalizowaniu zabudowy i zagospodarowaniu terenów nale ży uwzgl ędnia ć poni ższe obszary funkcjonalne:

157

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

A. Obszary o wysokich warto ściach przyrodniczych i krajobrazowych - nale ży je chroni ć dla zachowania struktury przyrodniczej gminy, zwłaszcza połącze ń środowiskowych – obszar stanowi ą: - lasy i zadrzewienia, - tereny rolne, w tym odłogowane, tereny u żytków zielonych, - tereny podmokłe, zadrzewienia w dnach dolin i obni żeniach, - obszary udokumentowanych złó ż powierzchniowych, - tereny o najwy ższych, w skali gminy, walorach krajobrazowych, - tereny o najwy ższych w skali gminy, walorach przyrodniczych, m.in. ostoje przyrody, - miejsca wyst ępowania gatunków chronionych, - tereny rolne s ąsiaduj ące z lasem (strefy ekotonalne), - tereny rolne z du żym udziałem u żytków zielonych, - enklawy ł ąk i gruntów rolnych.

Zagospodarowanie w/w obszaru powinno mie ć na celu przede wszystkim kompleksow ą i zintegrowan ą ochron ę ró żnorodno ści biologicznej i krajobrazowej, obowi ązek utrzymania przyrodniczego charakteru obszaru a tak że ochron ę obiektów i obszarów obj ętych form ą ochrony przyrody.

B. Obszary cenne przyrodniczo i przyrodniczo – użytkowe – obszar stanowi ą: - tereny rolne, w tym odłogowane, - tereny u żytków zielonych, - obszary udokumentowanych złó ż powierzchniowych, - zadrzewienia, - zbiorowiska ł ąkowe, - fragmenty terenów le śnych, - obszary zainwestowane poło żone w granicach osuwisk.

C. Obszary do zainwestowania, obszar stanowi ą: − istniej ące obszary zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej, mieszkaniowo- usługowej, mieszkaniowej jednorodzinnej, zagrodowej, usługowej, drobnej produkcji, usług publicznych, komercyjnych i turystycznych wraz z zieleni ą im towarzysz ącą, obszary istniej ących ogrodów działkowych, zieleni urz ądzonej, cmentarzy oraz obszary zabudowy rekreacyjnej, − nowe obszary predysponowane do kontynuacji ww. sposobu u żytkowania, wyznaczone przy uwzgl ędnieniu obszarów, których sposób zainwestowania wynika z obowi ązuj ących aktów planistycznych gminy.

D. Obszary zainwestowania produkcyjnego oraz usługowego – obszar stanowi ą tereny produkcyjne, produkcyjno – usługowe, usługowe oraz bazy, składy, magazyny.

158

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

E. Obszary eksploatowanych złó ż surowców naturalnych oraz złó ż udokumentowanych mo żliwych do eksploatacji – obszar stanowi ą istniej ące obszary eksploatacji powierzchniowej oraz obszary mo żliwej eksploatacji powierzchniowej pozostaj ące w u żytkowaniu rolnym lub stanowi ące tereny zieleni nieurz ądzonej.

5.3. ANALIZY SPOŁECZNE

Okres 2007-2016 charakteryzuje si ę stał ą dynamik ą zjawisk demograficznych. Liczba ludno ści Gminy w okrasie ostatnich dziesi ęciu lat niezmiennie ro śnie, wykres nie przedstawia żadnych fluktuacji. Sytuacja ta zwi ązana jest przede wszystkim z dwoma podstawowymi wska źnikami charakteryzuj ącymi sytuacj ę demograficzn ą Gminy tj. z dodatnim saldem migracji wewn ętrznych, jak równie ż z utrzymuj ącym si ę na dodatnim poziomie przyrostem naturalnym. Aspekty te zostan ą szczegółowo omówione w dalszej cz ęś ci dokumentu. W poni ższych tabelach przestawiona została kolejno dynamika zmian liczby mieszka ńców Gminy Wieliczka oraz roczne tempo zmian tej liczby. Tabela nr 38 Dynamika zmian liczby mieszka ńców Gminy Wieliczka w latach 2007-2016 lata dynamika obszar 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 zmiany[%]

Gmina W ieliczka 49 337 50 132 51 067 52 821 53 677 54 392 55 231 55 941 56 704 57 478 114,93 ogółem: kobiety 25 415 25 861 26 338 27 148 27 605 27 963 28 330 28 723 29 088 29 519 114,45 mężczyżni 23 922 24 271 24 729 25 673 26 072 26 429 26 901 27 218 27 616 27 959 115,44 W ieliczka - miasto: 19 300 19 601 19 861 20 476 20 770 20 988 21 318 21 676 22 086 22 442 114,44 kobiety 10 114 10 287 10 396 10 679 10 856 10 977 11 105 11 319 11 504 11 705 113,74 mężczyżni 9 186 9 314 9 465 9 797 9 914 10 011 10 213 10 357 10 582 10 737 115,20 W ieliczka - obszar 30 037 30 531 31 206 32 345 32 907 33 404 33 913 34 265 34 618 35 036 115,25 sołectw: kobiety 15 301 15 574 15 942 16 469 16 749 16 986 17 225 17 404 17 584 17 814 114,92 mężczyżni 14 736 14 957 15 264 15 876 16 158 16 418 16 688 16 861 17 034 17 222 115,59 źródło: opracowanie BRK S.A. na podstawie danych statystycznych GUS (www.stat.gov.pl)

Tabela nr 39 Tempo zmian liczby ludno ści w gminie Wieliczka w latach 2007 – 2016 roczny indeks dynamiki obszar 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Roczne tempo: Gmina W ieliczka 1,02 1,02 1,02 1,03 1,02 1,01 1,02 1,01 1,01 1,01 ogółem Roczne tempo: 1,01 1,02 1,01 1,03 1,01 1,01 1,02 1,02 1,02 1,02 W ieliczka - miasto Roczne tempo: W ieliczka - obszar 1,02 1,02 1,02 1,04 1,02 1,02 1,02 1,01 1,01 1,01 sołectw źródło: opracowanie BRK S.A. na podstawie danych statystycznych GUS (www.stat.gov.pl )

159

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Na podstawie powy ższych danych mo żna zaobserwowa ć, że w latach 2007 – 2016 Gmina Wieliczka charakteryzowała si ę dodatnim przyrostem liczby ludno ści. Śledz ąc dynamik ę zmiany (tab. 3.), nale ży zauwa żyć, że dynamiczny przyrost liczby ludno ści charakteryzował całe analizowane 10-lecie. Roczna stopa wzrostu wynosiła średnio około 2%, a najwi ększe warto ści indeks ten przybrał w latach 2009 i 2010 (4% przyrostu ludno ści gminy rocznie). Wzrost liczby ludno ści na terenie Gminy Wieliczka (zarówno na terenie miasta jak i na terenie sołectw) spowodowany był głównie zjawiskiem migracji wewn ętrznych oraz dodatnim przyrostem naturalnym. Brak najmniejszych nawet zmian, fluktuacji w tym zakresie pozwala wysnu ć wniosek, i ż przyszło ści zjawisko to utrzyma si ę. Na podstawie analizy danych zwi ązanych z ruchem migracyjnym w Gminie zało żono, że w latach kolejnych proces ten, w szczególno ści w cz ęś ci wiejskiej gminy utrzymywa ć si ę b ędzie na dodatnim poziomie. B ędzie to zwi ązane z dalszym rozwojem budownictwa na tych terenach oraz utrzymywaniem si ę tendencji zwi ązanej z postrzeganiem terenów wiejskich jako atrakcyjniejszej alternatywy zamieszkania. Podobna sytuacja b ędzie kształtowała si ę równie ż na terenie miasta. W kolejnych latach dla Gminy Wieliczka, b ędzie utrzymywało si ę dodatnie saldo migracji, głownie na skutek przenoszenia si ę mieszka ńców z terenu miasta Krakowa, a tak że s ąsiednich gmin na teren Wieliczki w celach mieszkaniowych. Bior ąc pod uwag ę cechy ruchu w ędrówkowego ludno ści, silnymi stronami gminy Wieliczka s ą: - dodatnie saldo migracji na poziomie średnio 683 osób rocznie, a wi ęc znaczna nadwy żka osób zameldowanych nad wymeldowanymi, - dominuj ący udział w śród migruj ących ludzi młodych w wieku matrymonialnym i wczesnoprodukcyjnym (24 – 39 lat), - znaczny udział w śród migruj ących rodzin z dzie ćmi, o czym świadczy du ży udział w śród nowoprzybyłych do gminy dzieci w wieku 0 – 9 lat, - zasi ęg migracji, obejmuj ący stref ę do ok. 20 km (Kraków i okoliczne gminy), - osiedlenie si ę nowych mieszka ńców na terenie Gminy Wieliczka, nie b ędzie stanowiło du żego wyzwania dla lokalnego rynku pracy, poniewa ż wi ększo ść osób mo że doje żdżać do swoich miejsc pracy w gminach o ściennych, szczególnie do Krakowa.

160

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

5.4. PROGNOZA ROZWOJU DEMOGRAFICZNEGO

Prognoza rozwoju demograficznego

Zało żenia do prognozy Ogólne tendencje rozwoju demograficznego w skali kraju

Prognoza demograficzna to twierdzenie o przyszłym stanie i strukturze ludno ści na okre ślonym terytorium i w okre ślonym momencie czasu (Kaczmarek, 1998). Ka żda zmiana w liczbie ludno ści danej populacji, niewa żne czy spowodowana ruchem naturalnym czy w ędrówkowym, powoduje zmiany w strukturze ludno ści według płci i wieku. Zmiany nat ęż enia urodze ń wynikaj ą z jednej strony z obserwowanych ostatnio tendencji do powolnego wzrostu skłonno ści do wydawania potomstwa, a z drugiej – z dalszego odraczania momentu urodzenia dziecka. Prowadzone przez demografów badania i analizy wykazuj ą, że pocz ątkowe zało żenie spadku rozrodczo ści do roku 2010 staje si ę nieaktualne, poniewa ż spadek rozrodczo ści nie jest jeszcze procesem zako ńczonym i dotyczy w coraz wi ększym stopniu kolejnych roczników młodzie ży. Wśród przyczyn tego zjawiska wymienia si ę przede wszystkim zwi ększone zainteresowanie zdobywaniem wykształcenia, trudno ści na rynku pracy oraz generalnie trudne warunki społeczno-ekonomiczne, w jakich znalazło się pokolenie w wieku prokreacyjnym. Dodatkowo z du żym prawdopodobie ństwem mo żna oczekiwa ć, że b ędzie nadal trwał proces przesuwania si ę wieku, w którym kobiety rodz ą dzieci, na coraz starsze roczniki. Obecnie zakłada si ę, że średni wiek rodzenia dzieci w Polsce wynosi około 28 lat, a w 2025 r. mo że przekroczy ć 30 lat. • Na zmian ę podej ścia młodych osób do posiadania dzieci oraz ł ączenia kształcenia, pracy zawodowej z tworzeniem rodziny oraz prokreacj ą mo że wpłyn ąć rozwój gospodarczy, poprawa sytuacji materialnej rodzin, rozwój usług społecznych, poprawiaj ąca si ę polityka rodzinna (stopniowe wydłu żanie urlopów macierzy ńskich, wprowadzanie urlopów „tacierzy ńskich”). • W przyszło ści nast ępował b ędzie równie ż dalszy spadek umieralno ści, a co si ę z tym wi ąż e wzrost przeci ętnej długo ści życia. Prognozowane przeci ętne dalsze trwanie życia m ęż czyzn wzro śnie z poziomu 71 lat do 77,1 w roku 2035, za ś kobiet o niewiele ponad 3 lata, tj. do 83 w roku 2035. Spo śród wielu metod i technik prognozowania zmian liczby ludno ści, dla celów niniejszej prognozy wykorzystano prognozowanie biologiczne i prognozowanie pomigracyjne, uwzgl ędniaj ące oprócz tendencji w ruchu naturalnym, tak że trendy w zmianach miejsca zamieszkania. Prognoza biologiczna okre śla zmiany liczby ludno ści spowodowane urodzeniami i zgonami na terenie gminy, przy zało żeniu, że jest ona obszarem izolowanym, którego stan zaludnienia uzale żniony jest wył ącznie od aktualnej struktury wieku i płci ludno ści oraz tendencji w ruchu naturalnym. Prognozy tego rodzaju s ą prawdopodobne, w przypadku populacji, w których migracje nie odgrywaj ą istotnej roli w kształtowaniu jej stanu i struktury. Metody prognozowania biologicznego s ą 161

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka tak że bardziej precyzyjne w skali makro: krajowej i regionalnej, gdzie ze wzgl ędu na du żą liczb ę zdarze ń demograficznych działa prawo wielkich liczb. Im mniejsza jednostka tym mniejsze prawdopodobie ństwo realizacji zało żeń prognozy (prognoza dla kraju ma wi ększe szanse spełnienia ni ż prognoza dla województwa, a prognoza dla województwa ma wi ększe szanse spełnienia ni ż prognoza dla powiatu czy gminy, itd.). W przypadku małych populacji, takich jak gmina, bł ędy predykcji rosn ą. Wynika to z faktu, że tablice wymieralno ści i wska źniki płodno ści opracowywane w skali makro (populacji kraju, wzgl ędnie regionu lub subpopulacji np. ludno ści miejskiej lub wiejskiej) odnoszone s ą do skali, w której relatywnie niska liczba zdarze ń demograficznych nie pozwala na okre ślenie stałych i płynnie zmieniaj ących si ę tendencji. W efekcie nawet niewielka liczba zdarze ń demograficznych wpływa w istotny sposób na takie współczynniki, jak prawdopodobie ństwo zgonu czy te ż dzietno ść kobiet i liczba urodze ń w danym roku. Prognoza biologiczna dla gminy Wieliczka pełni funkcje informacyjne, informuje o stanie i strukturze ludno ści, którą okre ślaj ą czynniki endogeniczne. Prognoz ę biologiczn ą przeprowadza si ę w nast ępuj ących etapach (za: Holzer, 2003): a) ustalenie wyj ściowych struktur ludno ści według płci, wieku i rozmieszczenia terytorialnego, b) postarzenie ludno ści, c) oszacowanie przyszłej liczby urodze ń. Dla ustalenia wyj ściowych struktur ludno ści według płci i wieku wykorzystano dane dotycz ące stanu i struktury ludno ści w gminie według stanu na dzie ń 31.12.2016 r. Nast ępnie dokonano postarzania ludno ści. Zostało to osi ągni ęte poprzez przemno żenie poszczególnych liczebno ści kolejnych roczników struktur wyj ściowych (według stanu na 31.12.2016 r.) przez prawdopodobie ństwo prze życia kolejnego roku. Trzeci etap, jakim jest przewidywanie przyszłej liczby urodze ń jest jednym z najwa żniejszych i najbardziej skomplikowanych etapów prognozowania demograficznego. Ustalenie liczby urodze ń zale ży od ogólnej liczby i struktury wieku kobiet w wieku rozrodczym ( przyjmuje si ę: 15 – 49 lat) oraz aktualnego poziomu współczynników płodno ści biologicznej kobiet. Poziom współczynnika płodno ści w przyszło ści zale ży w du żej mierze od warunków społeczno-gospodarczych kraju, polityki prorodzinnej prowadzonej przez pa ństwo, warunków mieszkaniowych itp. Wszystkie z ww. czynników to jednak czynniki niewymierne i trudne do przewidzenia. W celu ustalenia przyszłej liczby urodze ń zastosowano wzorcowe współczynniki dzietno ści dla Polski opracowane przez Główny Urz ąd Statystyczny. Oblicze ń dokonano na podstawie cz ąstkowych współczynników płodno ści (tzw. kohortowych) w grupach pi ęcioletnich od 15- 49 lat (odpowiednio: 15-19, 20-24, 25-29 … a ż do 45-49 lat). W przypadku jednostek, w których ruch w ędrówkowy w sposób istotny wpływa na stan populacji, wi ększe prawdopodobie ństwo zgodno ści wyników analiz z przyszłym

162

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka stanem ludno ści daje prognoza pomigracyjna. Tego rodzaju prognoza oprócz ruchu naturalnego uwzgl ędnia równie ż przemieszczenia ludno ści. Na potrzeby niniejszej prognozy wykorzystano metod ę składnikow ą (zwan ą tak że metod ą czynnikow ą) powszechnie wykorzystywan ą w prognozowaniu demograficznym dla celów zarz ądzania jednostkami terytorialnymi ró żnego szczebla. Metoda ta ma charakter predykcyjny i pozwala przewidzie ć w sposób najbardziej prawdopodobny liczb ę zdarze ń i struktur demograficznych w przyszło ści. Prognoza ma charakter studialny, ukazuje przyszło ść nie tylko na podstawie obecnej sytuacji, ale tak że przy warunkach oczekiwanych (symulowanych), uwzgl ędniaj ących trendy w zakresie umieralno ści, dzietno ści i migracji. Metoda składnikowa prognozowania demograficznego opiera si ę na dwóch komponentach: • prognozie biologicznej i prognozie migracyjnej. Prognoz ę pomigracyjn ą dla gminy Wieliczka opracowano w oparciu o metod ę składnikow ą (czynnikow ą). Metoda ta uwzgl ędnia nie tylko czynnik biologiczny, ale tak że zdarzenia zwi ązane z przewidywanym ruchem w ędrówkowym (napływem i odpływem ludno ści). W przypadku gmin charakteryzuj ących si ę dynamik ą przyrostu terenów mieszkaniowych (do których zaliczono tak że gmin ę Wieliczka), sporz ądzenie prognozy pomigracyjnej jest w pełni uzasadnione. • Oszacowanie skali przyszłych migracji sprowadza si ę do ustalenia liczby kobiet i m ęż czyzn (w poszczególnych rocznikach wieku migruj ących corocznie do gminy Wieliczka. W tym celu wykorzystano dane z lat 2007 – 2016 dotycz ące zameldowa ń i wymeldowa ń w gminie. Procesy demograficzne w gminie Wieliczka do 2030 roku b ędą charakteryzowały si ę nast ępuj ącymi zjawiskami: • tendencj ą do wzrostu urodze ń; • wzrostem liczby zgonów; • niskim przyrostem naturalnym; • dodatnim saldem migracji • wzrostem przyrostu rzeczywistego ludno ści. Źródło danych wykorzystanych w opracowaniu: • Urz ędu Miasta i Gminy w Wieliczce, • Główny Urz ąd Statystyczny.

Prognoza rozwoju ludno ści Prognoza biologiczna stanowi punkt wyj ścia wszelkiego prognozowania. Prognoza biologiczna dla gminy Wieliczka, uwzgl ędnia zdarzenia demograficzne składaj ące si ę na ruch naturalny ludno ści tj. urodzenia i zgony. W zakresie liczby urodze ń zakłada zatem tendencje, które s ą pochodn ą liczby kobiet i ich dzietno ści (przyj ęto dzietno ść na poziomie typowej dla ludno ści miejskiej dla miasta i dla ludno ści obszarów wiejskich). Na potrzeby niniejszego opracowania przyj ęto

163

Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka kształtowanie si ę dzietno ści kobiet w najbli ższych 15 latach na poziomie 1,34. Wa żną kwesti ą jest prognozowanie liczby urodze ń w najbli ższych latach według przyj ętych (stałych) współczynników płodno ści. Aby obliczenia urodze ń były jak najbardziej wiarygodne, w pierwszej kolejno ści obliczono liczb ę kobiet na koniec roku (stan na 31.12.), oraz dokonano postarzenia biologicznego populacji kobiet według pojedynczych roczników wieku. W przypadku umieralno ści przyj ęto warto ści z tablic trwania życia publikowane przez GUS (2014). Jak ju ż wspomniano, prognoza biologiczna zakłada realizacj ę scenariusza rozwoju demograficznego gminy tylko w oparciu o składniki ruchu naturalnego (urodzenia i zgony). Ma ona wi ęc charakter tylko poznawczy. Poło żenie gminy Wieliczka w granicach Aglomeracji Krakowskiej musi uwzgl ędnia ć tak że trendy migracyjne, które w ostatnich latach były dla gminy bardzo korzystne. Wyniki prognozy biologicznej oraz z uwzgl ędnieniem migracji wskazuj ą na zwi ększenie si ę liczby ludno ści w perspektywie najbli ższych 15 lat, stały wzrost liczby ludno ści gminy przewiduje si ę do 2030 r. Wzrost liczby mieszka ńców gminy b ędzie wynikała tak że z tytułu przyrostu naturalnego (nadwy żka zgonów nad urodzeniami). Wzrost ten b ędzie przede wszystkim wynikiem korzystnej struktury wieku populacji gminy, która przejawia si ę do ść du żym udziałem kobiet w dolnym przedziale wieku prokreacyjnego (15 – 39 lat), co zapewni znaczn ą liczbę urodze ń w perspektywie najbli ższych 15 lat. Kolejnym czynnikiem wzrostu liczby mieszka ńców będzie starzenie si ę społecze ństwa gminy, a co si ę z tym wi ąż e wzrost wska źnika zgonów. Wykonana analiza dla gminy Wieliczka potwierdza zatem ogólny trend demograficzny w Polsce zwi ązany ze starzeniem si ę mieszka ńców populacji. W prognozie zało żono utrzymuj ące si ę dodatnie saldo migracji oraz dodatni przyrost naturalny. Wykonana prognoza demograficzna dla gminy Wieliczka, zakłada kontynuacj ę scenariusza zdarze ń i procesów demograficznych. W 2030 r. szacowana liczba mieszka ńców gminy wyniesie 73.442 osoby, co daje wzrost o 15.964 osoby w stosunku do stanu z 31.12.2016 r.

164

Tabela nr 40 Prognozowana liczba ludno ści w sołectwach w gminie Wieliczka do roku 2030 na podstawie przewidywanego ruchu naturalnego ludno ści

Obszar 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 Wieliczka 22442 22974 23454 23932,5 24384,8 24838 25283 25720 26155,1 26586,6 27012 27430,7 27844,9 28259,8 28675,2 Brzegi 599 613 626 639 651 663 675 687 698 710 721 732 743 754 765 Byszyce 832 852 870 887 904 921 937 954 970 986 1001 1017 1032 1048 1063 Chorągwica 1019 1043 1065 1087 1107 1128 1148 1168 1188 1207 1227 1246 1264 1283 1302 Czarnochowice 1436 1470 1501 1531 1560 1589 1618 1646 1674 1701 1728 1755 1782 1808 1835 Dobranowice 751 769 785 801 816 831 846 861 875 890 904 918 932 946 960 Golkowice 2004 2051 2094 2137 2177 2218 2258 2297 2336 2374 2412 2449 2486 2524 2561 Gorzków 1110 1136 1160 1184 1206 1229 1251 1272 1294 1315 1336 1357 1377 1398 1418 Grabie 796 815 832 849 865 881 897 912 928 943 958 973 988 1002 1017 Grabówki 1143 1170 1195 1219 1242 1265 1288 1310 1332 1354 1376 1397 1418 1439 1460 Grajów 994 1018 1039 1060 1080 1100 1120 1139 1158 1178 1196 1215 1233 1252 1270 Jankówka 564 577 589 601 613 624 635 646 657 668 679 689 700 710 721 Janowice 1273 1303 1330 1358 1383 1409 1434 1459 1484 1508 1532 1556 1579 1603 1627 Kokotów 1559 1596 1629 1663 1694 1725 1756 1787 1817 1847 1876 1906 1934 1963 1992 Koźmice Małe 775 793 810 826 842 858 873 888 903 918 933 947 962 976 990 Koźmice Wielkie 2714 2778 2836 2894 2949 3004 3058 3110 3163 3215 3267 3317 3367 3418 3468 Lednica Górna 1508 1544 1576 1608 1639 1669 1699 1728 1758 1786 1815 1843 1871 1899 1927 Mała Wieś 1087 1113 1136 1159 1181 1203 1225 1246 1267 1288 1308 1329 1349 1369 1389 Mietniów 1101 1127 1151 1174 1196 1219 1240 1262 1283 1304 1325 1346 1366 1386 1407 Pawlikowice 1509 1545 1577 1609 1640 1670 1700 1729 1759 1788 1816 1844 1872 1900 1928 Podstolice 1170 1198 1223 1248 1271 1295 1318 1341 1364 1386 1408 1430 1452 1473 1495 Raciborsko 1286 1316 1344 1371 1397 1423 1449 1474 1499 1523 1548 1572 1596 1619 1643 Rożnowa 579 593 605 617 629 641 652 664 675 686 697 708 718 729 740 Siercza 1530 1566 1599 1632 1662 1693 1724 1754 1783 1813 1842 1870 1898 1927 1955 Strumiany 729 746 762 777 792 807 821 835 850 864 877 891 905 918 931 Sułków 1143 1170 1195 1219 1242 1265 1288 1310 1332 1354 1376 1397 1418 1439 1460 Sygneczów 844 864 882 900 917 934 951 967 984 1000 1016 1032 1047 1063 1078 Śledziejowice 1761 1803 1840 1878 1913 1949 1984 2018 2052 2086 2120 2152 2185 2218 2250 Węgrzce Wielkie 2215 2267 2315 2362 2407 2452 2495 2539 2581 2624 2666 2707 2748 2789 2830 Zabawa 1005 1029 1050 1072 1092 1112 1132 1152 1171 1191 1210 1228 1247 1266 1284 Razem: 57478 58840 60070 61295 62454 63616 64754 65875 66988 68093 69183 70255 71316 72378 73442 źródło: opracowanie własne

Zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

5.5. MO ŻLIWO ŚCI FINANSOWANIA PRZEZ GMIN Ę WYKONANIA SIECI KOMUNIKACYJNEJ I INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ, A TAK ŻE INFRASTRUKTURY SPOŁECZNEJ, SŁU ŻĄ CYCH REALIZACJI ZADA Ń WŁASNYCH GMINY

5.5.1. WPROWADZENIE Mo żliwo ści finansowania przez gmin ę wykonania sieci komunikacyjnej i infrastruktury technicznej, a tak że infrastruktury społecznej, słu żą cych realizacji zada ń własnych gminy zwi ązane s ą ze stanem bud żetu gminy w szczególno ści poziomu jej dochodów i zdolno ści do samofinansowania si ę. Zgodnie z ustaw ą o samorz ądzie gminnym Gmina Wieliczka prowadzi gospodark ę finansow ą na podstawie uchwalonego corocznie bud żetu gminy. Jest on rocznym programem finansowym obejmuj ącym dochody i wydatki oraz wskazuj ącym pokrycia niedoboru lub rozdysponowania nadwy żki. Wydatki bud żetowe s ą ści śle powi ązane z wysoko ści ą osi ąganych dochodów oraz realizowanym zakresem zada ń. Samorz ąd gminny musi realizowa ć zadania publiczne maj ące na celu zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty. Zadaniami tymi s ą m.in. zadania zwi ązane z zaopatrzeniem w infrastruktur ę techniczn ą: energi ę elektryczn ą, ciepln ą, kanalizacyjn ą, wodoci ągow ą oraz z usuwaniem oraz oczyszczaniem ścieków komunalnych.

5.5.1.1. CZYNNIKI MAKROEKONOMICZNE MAJ ĄCE WPŁYW NA GOSPODARK Ę BUD ŻETOW Ą I FINANSE GMINY

INFORMACJE OGÓLNE Dochody i wydatki jednostek samorz ądu terytorialnego zale żą od wielu czynników, które mo żna podzieli ć na dwie zasadnicze kategorie: • czynniki wewn ętrzne (endogeniczne), na które jednostka ma wpływ, • czynniki zewn ętrzne (egzogeniczne), na które jednostka nie ma wpływu. Do czynników wewn ętrznych nale ży przede wszystkim polityka finansowa jednostki. Jako główne czynniki zewn ętrzne mo żna wymieni ć: zmiany uregulowa ń prawnych, stan koniunktury gospodarczej w kraju, czy tez zmiany warto ści relacji ł ącznej kwoty pa ństwowego długu publicznego powi ększonego o kwot ę przewidywanych wypłat z tytułu por ęcze ń i gwarancji, udzielonych przez podmioty sektora finansów publicznych, do produktu krajowego brutto. W obr ębie regulacji prawnych nale ży wymieni ć takie dokumenty, jak: • Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorz ądzie gminnym, • Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (w szczególno ści limity zadłu żenia oraz wydatków na obsług ę długu), • Ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorz ądu

166 Zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

terytorialnego, • Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych oraz inne ustawy podatkowe, • Ustawa z dnia 7 wrze śnia 1991 roku o systemie o światy, • Ustawa z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej, • Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zast ępczej, • Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku – Prawo ochrony środowiska, • Inne ustawy podatkowe oraz Rozporz ądzenia Ministra Finansów. Inne zewn ętrzne czynniki mog ące wpłyn ąć na sytuacj ę finansow ą i gospodarcz ą jednostki samorz ądu terytorialnego to lokalne potrzeby społeczne i uwarunkowania gospodarcze regionu. Do czynników wewn ętrznych, determinuj ących stabilno ść bud żetu Gminy nale ży zaliczy ć: • uwarunkowania zale żne od sytuacji mieszka ńców, • uwarunkowania zale żne od sytuacji działaj ących przedsi ębiorstw, • uwarunkowania zale żne od posiadanego maj ątku komunalnego. Uzale żnianie dochodów Gminy od jednego, nie zawsze stabilnego źródła jest wielce ryzykowne. Znacznie korzystniejsze dla finansów komunalnych jest rozproszenie dochodów tj. posiadanie kilku niezale żnych źródeł finansowania. Sytuacj ę finansow ą Gminy na skutek czynników wewn ętrznych mog ą destabilizowa ć równie ż rezultaty post ępowa ń s ądowych prowadzonych np.: w sprawach roszcze ń o nale żny Gminy, podatek lub opłat ę lokaln ą, a tak że w przypadku nienale żnego pobrania podatku lub opłaty przez Gmin ę.

INFLACJA Z analizy głównych źródeł dochodów i wydatków wynika, i ż w du żej mierze wielko ści te zmieniaj ą si ę pod wpływem inflacji. Za walk ę z inflacj ą w Polsce odpowiada Narodowy Bank Polski, za ś przepisy ustawy o NBP wprost wskazuj ą, że „podstawowym celem działalno ści Narodowego Banku Polskiego jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rz ądu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP”. Proces dezinflacji zapocz ątkowany w gospodarce polskiej w 1991 roku i kontynuowany, dzi ęki prowadzonej polityce fiskalnej i monetarnej, przez kolejne lata doprowadził do ograniczenia dynamiki cen z poziomu 3,5% w 2004 r. do 0,0% w 2014 r. Na wykresie nr 1 zamieszczono dane obrazuj ące zmiany wska źnika cen i usług konsumpcyjnych w latach 2004 - 2014.

167 Zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Schemat nr 13 Średnioroczny wska źnik wzrostu cen i usług w latach 2004-2014

Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny Zgodnie z opracowan ą przez Rad ę Polityki Pieni ęż nej Strategi ą Polityki Pieni ęż nej po 2003 roku, celem NBP jest ustabilizowanie inflacji na poziomie 2,5 proc. z dopuszczalnym przedziałem waha ń +/− 1 punkt procentowy. Jest to w ocenie RPP optymalny poziom inflacji dla rozwoju gospodarczego i społecznego Polski. W lipcu 2014 r., po raz pierwszy w warunkach gospodarki wolnorynkowej, Główny Urz ąd Statystyczny odnotował deflacj ę. Poni żej, na wykresie 2 przedstawiono bie żą cą projekcj ę inflacji, która została opublikowana w dniu 11 lipca 2016 roku przez Narodowy Bank Polski.

Schemat nr 14 Bie żą ca projekcja oraz wykres wachlarzowy inflacji – 11.07.2016 r.

Źródło: Narodowy Bank Polski, Raport o inflacji, lipiec 2016

*Obja śnienie do wykresu:

168 Zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Ka żdy punkt na wykresie odpowiada indywidualnej prognozie okre ślonej przez eksperta. Oś pozioma - przedstawia warto ść podanej przez eksperta prognozy inflacji Oś pionowa – przedstawia niepewno ść , której miar ę stanowi szeroko ść podanego przez eksperta zakresu mo żliwych warto ści.

Według aktualnych danych NBP w 2016 r. wska źnik inflacji kształtuje si ę pomi ędzy -0,6 proc., a 0,3% ale w kolejnych latach dynamika cen b ędzie dodatnia. W dwóch kolejnych latach spodziewana jest dodatnia i rosn ąca, dynamika cen, cho ć inflacja z du żym prawdopodobie ństwem pozostanie poni żej celu NBP (tj. 2,5%) – prawdopodobie ństwo to wynosi 86% dla 2017 r. i 72% dla 2018 r.

PRODUKT KRAJOWY BRUTTO

Analiza kształtowania si ę dochodów pochodz ących z podatków dochodowych od osób fizycznych i prawnych stanowi ących dochód bud żetu pa ństwa wykazała, że jednym z czynników mog ącym mie ć wpływ na dochody z tego tytułu jest wzrost Produktu Krajowego Brutto. Odniesienie dochodów i wydatków do Produktu Krajowego Brutto pozwala spojrze ć na dany samorz ąd w szerszym uj ęciu. Na wykresie nr 3 zamieszczone zostały informacje na temat dynamiki zmian Produktu Krajowego Brutto w Polsce w latach 2004 – 2014.

Schemat nr 15 Zmiany PKB w Polsce w latach 2004-2014

Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny

Na poni ższym wykresie przestawiono w formie graficznej bie żą cą projekcj ę PKB, która została opublikowana w dniu 11 lipca 2016 roku przez Narodowy Bank Polski.

169 Zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Schemat nr 16 Bie żą ca projekcja oraz wykres wachlarzowy PKB – 11.07.2016 r.

Źródło: Narodowy Bank Polski, Raport o inflacji, lipiec 2016 *Obja śnienie do wykresu: Ka żdy punkt na wykresie odpowiada indywidualnej prognozie okre ślonej przez eksperta. Oś pozioma - przedstawia warto ść podanej przez eksperta prognozy PKB Oś pionowa – przedstawia niepewno ść , której miar ę stanowi szeroko ść podanego przez eksperta zakresu mo żliwych warto ści.

Według prognozy centralne dynamiki PKB wskazuj ą na stabilne tempo krajowego wzrostu gospodarczego w najbli ższych latach. Po wyra źnym obni żeniu dynamiki PKB w Polsce w I kw. br., w kolejnych kwartałach nast ąpi stopniowe przyspieszenie wzrostu, do czego przyczyni si ę zwi ększenie wydatków gospodarstw domowych. Skal ę o żywienia b ędzie natomiast ogranicza ć wolno rosn ący popyt w gospodarce europejskiej. Powy ższe wska źniki wzrostu cen i usług, a tak że Produktu Krajowego Brutto oparte zostały na opracowaniu NBP pt. „Projekcja inflacji Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD” (powy ższe wykresy) oraz studium pt. „Wytyczne dotycz ące zało żeń makroekonomicznych”.

5.5.1.2. RYZYKA FUNKCJONOWANIA JST

Problematyk ę ryzyka działalno ści jednostek samorz ądu terytorialnego mo żna zaliczy ć do wa żnych i zarazem skomplikowanych problemów współczesnego samorz ądu. Zagro żenia te mog ą znacznie utrudni ć osi ągni ęcie przed jednostk ę wyznaczonych zada ń i celów. Mo żna w śród nich wymieni ć:

170 Zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

1) RYZYKO ISTOTNEJ ZMIANY POLITYCZNEJ W ORGANACH JEDNOSTEK SAMORZ ĄDU TERYTORIALNEGO Radni – członkowie podstawowego organu stanowi ącego Gminy – wybierani s ą w wyborach powszechnych, dlatego te ż na decyzje ekonomiczne oraz finansowe podejmowane przez jednostk ę mog ą wpływa ć czynniki zarówno polityczne, jak i społeczne. 2) RYZYKO INSTYTUCJONALNE Zwi ązane jest z mo żliwo ści ą wprowadzenia zmian regulacji prawnych i podatkowych maj ących bezpo średni wpływ na kształtowanie si ę poziomu dochodów jednostek samorz ądu terytorialnego. 3) RYZYKO POGORSZENIA SYTUACJI SAMORZ ĄDÓW NA SKUTEK ZWI ĘKSZENIA ICH ZADA Ń Realizacja nowych zada ń wi ąż e si ę ze zwi ększonymi nakładami środków finansowych na bie żą ce funkcjonowanie. W ślad za nowymi zadaniami powinny by ć przekazywane środki na ich finansowanie. Jak pokazuje praktyka bardzo często wydatki na przekazywane zadania s ą niedoszacowane przez pa ństwo. 4) RYZYKO NIESTABILNO ŚCI GOSPODARCZEJ I POLITYCZNEJ Wi ąż e si ę z pogorszeniem ogólnej sytuacji gospodarczej kraju lub regionu, wzrostem inflacji oraz bezrobocia. W rezultacie zjawiska te wpływaj ą na dochody czerpane z podatków i opłat. 5) RYZYKO BRAKU ZAKŁADANYCH ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA Wyst ępuje w przypadku finansowania długookresowych inwestycji środkami obcymi np. z funduszy pomocowych. 6) RYZYKO PRZESZACOWANIA DOCHODÓW BUD ŻETU Przygotowywanie bud żetu od strony dochodów może opiera ć si ę na zbyt optymistycznych zało żeniach. W rezultacie ni ższe wpływy przy ustalonych wy ższych wydatkach skutkuj ą powstaniem lub zwi ększeniem deficytu bud żetowego, co mo że doprowadzi ć do zaburze ń płynno ści finansowej. 7) RYZYKO NADZWYCZAJNEGO ZWI ĘKSZENIA WYDATKÓW BUD ŻETU Jednostki tworz ą rezerwy na nieprzewidziane w bud żecie wydatki. Mo że si ę okaza ć, że wyst ąpi nieplanowany wzrost wydatków przekraczaj ący poziom utworzonej rezerwy (np. zwi ązanych z kl ęsk ą żywiołow ą). Wówczas pokrycie tych wydatków mo że nast ąpi ć poprzez zmniejszenie innych wydatków lub te ż zwi ększenie zadłu żenia. 8) RYZYKO KURSOWE Wyst ępuje w przypadku jednostek, które zaci ągn ęły zobowi ązania indeksowane dla walut obcych. 9) RYZYKO ZMIANY STAWEK PODATKÓW PO ŚREDNICH Jednostki samorz ądu terytorialnego mog ą ponosi ć ryzyko zwi ększenia stawek podatków po średnich, w tym stawek podatku od towarów i usług. Na gruncie obowi ązuj ącego stanu prawnego jednostki samorz ądu terytorialnego maj ą ograniczone prawo do pomniejszenia podatku nale żnego o podatek naliczony. Powoduje to, i ż ponosz ą one ekonomiczny ci ęż ar podatku od towarów i usług.

171 Zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

10)RYZYKO STÓP PROCENTOWYCH Obligacje, kredyty i cz ęść po życzek oprocentowane s ą według zmiennych stawek WIBOR, które zmieniaj ą si ę zarówno w ci ągu roku, jak i w poszczególnych latach. Na ustalenie wielko ści stawek WIBOR po średni wpływ ma poziom inflacji, dlatego te ż samorz ąd powinien wzi ąć pod uwag ę ryzyko zwi ązane ze zmianami inflacyjnymi. Zmniejszenie poziomu inflacji powodowa ć mo że zmniejszenie poziomu WIBOR-u, i tym samym będzie wywiera ć wpływ na poziom obsługi zadłu żenia. To samo ryzyko dotyczy zobowi ąza ń zaci ągni ętych w zagranicznych bankach, z oprocentowaniem opartym o EURIBOR lub LIBOR. 11)RYZYKO ZMIAN LEGISLACYJNYCH Jest to ryzyko zwi ązane z mo żliwym wyst ępowaniem zmian prawnych dotycz ących samorz ądów terytorialnych. Jako przykład nale ży tutaj wymieni ć Rozporz ądzenie Ministra Finansów z dnia 28.12.2011 roku w sprawie szczegółowego sposobu klasyfikacji tytułów dłu żnych zaliczanych do pa ństwowego długu publicznego (Dz. U. z 2011 r. Nr 298, poz. 1767). W wyniku tego rozporz ądzenia klasyfikacja ta uległa poszerzeniu, co dla wielu samorz ądów oznaczało konieczno ść zakwalifikowania do długu wielu tytułów dotychczas jako dług nieuznawanych. 12)RYZYKO ZMIANY KONIUNKTURY Ryzyko dotycz ące jednostek, których dochody s ą w znacznym stopniu uzale żnione od koniunktury, np. turystycznej, której wahania mog ą powodowa ć destabilizacj ę dochodów. Oprócz wy żej wymienionych ryzyk jednostka mo że boryka ć si ę z innymi, trudnymi do przewidzenia i okre ślenia zagro żeniami, które s ą zwi ązane z jej specyfik ą np. w przypadku gmin typowo turystycznych lub typowo przemysłowych etc. Jednostka posiadaj ąc wiedz ę na temat danego samorz ądu powinna w odpowiedni sposób oraz w mo żliwie najwi ększym stopniu podj ąć działania maj ące na celu rozproszenie wyst ępuj ących ryzyk np. ryzyko pogorszenia sytuacji samorz ądów na skutek zwi ększenia ich zada ń. Władze Gminy powinny zatem zwraca ć uwag ę na realizacj ę nowych zada ń, które wi ążą si ę ze zwi ększonymi nakładami środków finansowych na bie żą ce funkcjonowanie. W ślad za nowymi zadaniami powinny by ć przekazywane środki na ich finansowanie.

5.5.2. ZESTAWIENIE DOCHODÓW GMINY W LATACH 2011 - 2015

Niniejszy punkt stanowi przedstawienie danych historycznych oraz ich analiz ę. Proces analizy dochodów jest niew ątpliwie procesem wielow ątkowym i zło żonym. Podejmowanie działa ń zmierzaj ących do ustalenia dochodów jest nieodzownym elementem corocznego tworzenia bud żetu jednostki samorz ądu terytorialnego. Poni ższe tabele i wykresy przedstawiaj ą kształtowanie si ę wykonanych dochodów Miasta i Gminy Wieliczka w latach 2011-2015.

172 Zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Tabela nr 41 Dochody Gminy w latach 2011-2015 (dane w PLN)

Dochody 2011 2012 2013 2014 2015 Wpływy z podatków 32102993 32127906 32570090 31305049 31446144 Podatek rolny 157118 305917 316641 251875 233200 Podatek leśny 67132 85501 85602 79076 85776 Podatek od nieruchomości 30006418 29634226 30212453 28954667 28756325 Podatek od środków transportowych 864986 889510 253052 842740 856647 Podatek od spadków i darowizn 174638 208613 884092 295332 205108 Podatek od czynności cywilnoprawnych 816217 986519 793620 855884 1287424 Wpływy z karty podatkowej 16483 17621 24631 25475 21665 Wpływy z opłat 1081240 973182 914984 1053012 835812 Oplata skarbowa 91247 76502 77907 83522 81007 Opłaty eksploatacyjne 221055 101670 141570 150070 82307 Opłaty za zezwolenia na sprzedaż alkoholu 570192 576751 592790 596513 583486 opłaty za koncesje i licencje 213 50 3578 11489 13 Inne opłaty 198535 218209 99138,18 211418 88999 Udział w podatkach budżetu państwa 23075295 24256380 25761410 27467730 30848074 Pod. dochodowy od osób fizycznych 22046656 22661034 23710371 25866791 27595859 Pod. dochodowy od osób prawnych 1028639 1595346 2051039 1600939 3252215 Dochody z majątku 7124635 7626043 11468691 6275084 4414102 Wpływy z przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności 23793 55385 75448 265188 40455 dotacje i środki przeznaczone na inwestycje 4726425 6089892 6975854,12 2818571 1546909 Wpływy ze sprzedaży składników majątkowych 2374417 1480766 4417388,93 3191326 2826738 Odsetki 114331 157302 152526 106151 172213 Od nieterminowych wpłat z tytułu podatków i opłat 67735 114620 84741 106109 76277 Pozostałe odsetki 46596 42682 67784,6 42 95937 Pozostałe dochody 5704390 132265 6230145 7035602 5936235 Grzywny, mandaty i kary pieniężne 3000 1200 3000 1591 9 Wpływy z usług 314211 122449 316450 110408 142476 Inne dochody 5387179 8616,11 5910695 6923603 5793749 Subwencje z budżetu państwa 17029620 18718462 19247550 19616036 21265707 Subwencja podstawowa 0 0 0 0 0 Subwencja oświatowa 16611294 18277495 18601556 19034226 20568135 Subwencja wyrównawcza 418326 440967 645994 581810 697572 Dotacje celowe z budżetu państwa 7992683 6689134 8614355 10077412 10848253 Zadania bieżące zlecone i powierzone 7615013 6566424 6049908 6613574 6975715 Zadania bieżące własne 377670 122710 2564447 3463838 3872539 Środki na inwestycje 18855 21951 20959 29255 39958 z budżetu państwa 18855 21951 20959 29255 39958 DOCHODY RAZEM 94244042 90702625 104980710 102965332 105806499 Źródło: Opracowanie własne Kolejna tabela przedstawia analiz ę dochodów Gminy w latach 2011-2015. Analiza została przeprowadzona na poziomie szczegółowo ści obejmuj ącym paragrafy. Warto ści dochodów dla poszczególnych paragrafów zostały zestawione w kolejno ści chronologicznej dla lat. Nast ępnie została policzona ich średnia arytmetyczna w całym badanym okresie. Dla tak wyznaczonych średnich, analiz ę przeprowadzono według zasady Pareto, która mówi, że za ok. 80% wszystkich skutków odpowiada 20% przyczyn. Istota metody opiera si ę na pracy włoskiego ekonomisty żyj ącego na przełomie XIX i XX wieku Vilfredo Pareto, który w 1897 roku zbadał zamo żno ść włoskiego społecze ństwa. Zaobserwował, że 20% rodzin we Włoszech posiada a ż 80% bogactwa tego kraju. Stwierdzaj ąc wyst ępowanie tego nierównomiernego rozkładu równie ż w innych sytuacjach, Pareto sformułował

173 Zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka zasad ę znan ą obecnie jako reguła 80/20. Mówi ona, że wyst ępowanie osiemdziesi ęciu procent typów zdarze ń mo żna zaobserwowa ć w niewielkim, zaledwie dwudziestoprocentowym fragmencie mo żliwych okoliczno ści. Jednak powy ższa zasada nie zawsze działa z idealn ą precyzj ą, je żeli chodzi o proporcje, natomiast ogólnym jej podsumowaniem jest fakt, i ż mała cz ęść ze wszystkich przyczyn odpowiada za wi ększ ą cz ęść rezultatu. Prowadzi to do wniosku, że ni ższymi nakładami środków i mniejszym wysiłkiem, skierowanymi na determinuj ący obszar, mo żna osi ągn ąć równie znacz ące efekty. Zasada Pareto najcz ęś ciej wykorzystywana jest do analizy bud żetów. Analizuj ąc poni ższ ą tabel ę mo żna stwierdzi ć, że ju ż pierwsze trzy pozycje dochodów odpowiadaj ą za około 73% ogólnej ich warto ści. Podstawowym dochodem Gminy jest podatek od nieruchomo ści oraz udział w podatku dochodowym od osób fizycznych.

Tabela nr 42 Analiza dochodów Gminy w latach 2011-2015 (dane w PLN)

Skumulowany średnia udział wartości % całości Lp. Par Dochody wartość poszczególnyc 2011 2012 2013 2014 2015 dochodów dochodów h paragrafów dochodów

1 031 Podatek od nieruchomości 29512818 29,6 29,590 30006418 29634226 30212453 28954667 28756325 2 001 Pod. dochodowy od osób fizycznych 24376142 54,0 24,440 22046656 22661034 23710371 25866791 27595859 3 292 Subwencje z budżetu państwa 19175475 73,3 19,225 17029620 18718462 19247550 19616036 21265707 5 097 Wpływy z różnych dochodów 4804768 84,9 4,817 5387179 8616 5910695 6923603 5793749 Wpływy ze sprzedaży składników 6 700 majątkowych 2858127 87,7 2,866 2374417 1480766 4417389 3191326 2826738

Dotacje celowe otrzymane z budżetu państwa na realizację własnych zadań 7 203 bieżących gmin (związków gmin) 2080241 89,8 2,086 377670 122710 2564447 3463838 3872539 8 002 Pod. dochodowy od osób prawnych 1905636 91,7 1,911 1028639 1595346 2051039 1600939 3252215

9 050 Podatek od czynności cywilnoprawnych 947933 92,7 0,950 816217 986519 793620 855884 1287424 10 034 Podatek od środków transportowych 741387 93,4 0,743 864986 889510 253052 842740 856647 Wpływy z opłat za zezwolenia na 11 048 sprzedaż napojów alkoholowych 583947 94,0 0,585 570192 576751 592790 596513 583486 12 069 Wpływy z róznych opłat 1037278 95,0 1,040 908510 891284 1300044 973349 1113206 13 032 Podatek rolny 252950 95,3 0,254 157118 305917 316641 251875 233200 14 083 Wpływy z usług 201199 95,5 0,202 314211 122449 316450 110408 142476 Dotacje celowe otrzymane z budżetu państwa na realizację inwestycji i zakupów inwestycyjnych własnych 15 633 gmin (związków gmin) 26196 95,5 0,026 18855 21951 20959 29255 39958 16 057 Grzywny, mandaty i kary pieniężne 1760 95,5 0,002 3000 1200 3000 1591 9 Źródło: Opracowanie własne

Ww. dane przedstawiono graficznie na poni ższym wykresie. Wykres ma posta ć tzw. diagramu Pareto, umo żliwiaj ącego łatw ą hierarchizacj ę i graficzne odwzorowanie źródeł stanowi ących dochód bud żetu Gminy. Wykres prezentuje dominacj ę wpływów przede wszystkim z podatku od nieruchomo ści (około 30%), a tak że podatku dochodowego od osób fizycznych (około 24%). Ł ącznie ww. dwa źródła stanowi ą około 54% dochodów. Razem z subwencjami z bud żetu Pa ństwa, jest to ju ż około 73% dochodów. Nale ży podkre śli ć, iż wśród najwa żniejszych dla Gminy kategorii dochodów ten najwy ższy udział maj ą

174 Zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka te, na które Gmina ma bezpo średni lub po średni wpływ tj. podatek od nieruchomo ści oraz podatek dochodowy od osób fizycznych.

Schemat nr 17 Analiza dochodów Gminy w latach 2011-2015

Źródło: Opracowanie własne

Podstawowe źródła dochodów Gminy, które zostały przedstawione w tabeli nr 1, mo żna skumulowa ć w wi ększe grupy. W kolejnych tabelach zostały przedstawione dochody z uwzgl ędnieniem tych grup, a mianowicie dochodów bie żą cych i maj ątkowych. W tabeli nr 33 w uj ęciu warto ściowym w złotówkach, natomiast w tabeli nr 34 - w uj ęciu procentowym, jako struktura dochodów, a tak że jako dynamika zmian w analizowanych latach.

175 Zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Tabela nr 43 Zestawienie dochodów Gminy w latach 2011-2015 (dane w PLN)

2011 2012 2013 2014 2015 Dochody bieżace 87119407 90359829 93512020 96660992 101392396 subwencje i doatacje 25022303 27067596 27861905 29693448 32113960 Subwencje ogółem 17029620 18718462 19247550 19616036 21265707 Dotacje i śr. pozabudżetowe na zadania bieżące 7992683 8349134 8614355 10077412 10848253 dochody własne 62097103 63292233 65650114 66967544 69278436 Wpływy z podatków i opłat 56319960 57473349 59447624 59933533 63300185 Pozostałe dochody 5777143 5818884 6202490 7034011 5978251 Dochody majątkowe 7124635 7626043 11468691 6275084 4414102 Wpływy z przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności 23793 55385 75448 265188 40455 dotacje i środki przeznaczone na inwestycje 4726425 6089892 6975854,12 2818571 1546909 Wpływy ze sprzedaży składników majątkowych 2374417 1480766 4417388,93 3191326 2826738

DOCHODY RAZEM: 94244041 97985871 104980711 102936077 105806498 Źródło: Opracowanie własne

Tabela nr 44 Struktura dochodów Gminy w latach 2011-2015 [dane w %]

2011 2012 2013 2014 2015 Dochody bieżace 92,4 92,2 89,1 93,9 95,8 subwencje i doatacje 26,6 27,6 26,5 28,8 30,4 dochody własne 65,9 64,6 62,5 65,1 65,5 Dochody majątkowe 7,56 7,78 10,92 6,10 4,17

DOCHODY RAZEM: 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Źródło: Opracowanie własne

Powy ższa tabela w sposób najpełniejszy obrazuje relacj ę dwóch grup dochodów bie żą cych: dochodów własnych oraz subwencji i dotacji. Nale ży zauwa żyć stale przewa żaj ącą grup ę dochodów własnych, czyli takich, na które Gmina ma co najmniej po średni wpływ, co świadczy o du żej finansowej samodzielno ści Gminy. Pozytywnym zjawiskiem jest równie ż zwi ększaj ąca si ę przewaga grup dochodów własnych.

176 Zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Schemat nr 18 Dochody Gminy w latach 2011-2015

Źródło: Opracowanie własne

Dochody Gminy na przestrzeni ostatnich pi ęciu lat kształtuj ą si ę w sposób do ść regularny. W latach 2011-2015 obserwowano wzrost dochodów ogółem z dynamik ą rz ędu 12% w stosunku do roku 2011. Rosły dochody bie żą ce, z kolei obni żał si ę udział dochodów maj ątkowych w dochodach ogółem. W strukturze dochodów Gminy obserwujemy dwie dominuj ące grupy. Pierwsz ą stanowi ą dochody bie żą ce własne, z przeci ętnym udziałem wynosz ącym 65%. Drug ą grup ą s ą subwencje i dotacje bie żą ce, które w badanym okresie stanowiły średnio 30% wszystkich dochodów. Łącznie obie te grupy tworz ą w cało ści dochody bie żą ce Gminy, które razem stanowiły w latach 2011-2015 średnio 92,7% dochodów ogółem. Pozostałe 7,3% stanowiły dochody maj ątkowe (przekształcenie oraz sprzeda ż maj ątku, a tak że dotacje na inwestycje). Warto tutaj zwróci ć uwag ę na bardzo niewielki udział tej grupy w cało ści dochodów.

WNIOSKI:

177 Zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Stwierdza si ę stały wzrost dochodów bie żą cych Gminy zasadniczo od 2014 roku, a ponadto w bud żecie Gminy dominuje udział środków własnych, co jest bardzo pozytywnym zjawiskiem. W tak korzystnej sytuacji nale ży bra ć pod uwag ę ryzyko przeszacowania dochodów bud żetu, co oznacza, że przygotowywanie bud żetu od strony dochodów nie mo że opiera ć si ę na zbyt optymistycznych zało żeniach. W rezultacie ni ższe wpływy przy ustalonych wy ższych wydatkach skutkuj ą powstaniem lub zwi ększeniem deficytu bud żetowego, co mo że doprowadzi ć do zaburze ń płynno ści finansowej.

5.5.3. ZESTAWIENIE WYDATKÓW GMINY W LATACH 2011 - 2015 Analogicznie jak dochody, przeanalizowano wydatki Gminy w okresie 2011- 2015. Jednak ze wzgl ędu na bardzo du żą ró żnorodno ść paragrafów klasyfikacji wydatków, rozpatrywano je na poziomie szczegółowo ści obejmuj ącym działy. Wyliczenia umo żliwiaj ące analiz ę wydatków, według stosowanej ju ż zasady Pareto, prezentuje Tabela nr 35 oraz Wykres nr 22.

Tabela nr 45 Analiza wydatków Gminy w latach 2011-2015

Skumulowany udział wartości Dział klasyfikacji średnia wartość % całości Par. poszczególnych 2011 2012 2013 2014 2015 budżetowej wydatków wydatków paragrafów dochodów 801 Oświata i wychowanie 32865400 33,29 33,29 31600000 32600000 32600000 33300000 34227000 852 Pomoc społeczna 15003519 48,49 15,20 14400000 14400000 14900000 15300000 16017595 Administracja 750 publiczna 12251599 60,90 12,41 12200000 12800000 11900000 12200000 12157996 Gospodarka komunalna i ochrona 900 środowiska 8579114 69,60 8,69 7000000 9400000 10400000 7800000 8295568 600 Transport i łączność 7954636 77,65 8,06 7100000 8400000 7500000 8600000 8173178 Gospodarka 700 mieszkaniowa 5317583 83,04 5,39 12200000 2200000 3200000 4700000 4287916 Kultura i ochrona dziedzictwa 921 narodowego 5113465 88,22 5,18 5200000 5000000 4800000 5600000 4967326 Przetwórstwo 150 przemysłowe 3024670 91,29 3,06 173800 3500000 8600000 1800000 1049548

926 Kultura fizyczna i sport 2082367 93,40 2,11 2400000 1800000 1900000 2200000 2111837 Obsługa długu 757 publicznego 1908841 95,33 1,93 2200000 2900000 2000000 1400000 1044203 Bezpieczeństwo publiczne i ochrona 754 przeciwpożarowa 1460304 96,81 1,48 1100000 1300000 953600 986000 2961919 851 Ochrona zdrowia 768180 97,59 0,78 675200 815600 697600 827300 825200 710 Działalność usługowa 701644 98,30 0,71 1100000 565200 457200 708800 677020 010 Rolnictwo i łowiectwo 678071 98,98 0,69 58900 1200000 685600 1400000 45857 Edukacyjna opieka 854 wychowawcza 610184 99,60 0,62 618600 583800 629900 580900 637718 Pozostałe zadania w zakresie polityki 853 społecznej 289278 99,90 0,29 379000 419400 244800 234300 168889 720 Informatyka 266939 100 0,27 195200 38000 607500 275300 218695 Urzędy naczelnych organów władzy 751 państwowej 118689 100 0,12 66600 7000 8800 254100 256943 630 Turystyka 22349 100 0,02 64000 14500 6300 8900 18045 020 Leśnictwo 13894 100 0,01 10600 14900 13000 9000 21968 Razem: 98405500 97884000 101468700 97637300 98164421 Źródło: Opracowanie własne

178 Zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Z danych przedstawionych powy żej wynika, i ż w Mie ście i Gminie Wieliczka szczególnie jeden dział determinuje poziom wydatków. Jest nim Oświata i wychowanie , która pochłania ponad 34% wydatków. Drugim pod wzgl ędem wielko ści wydatków jest dział Pomoc społeczna , który pochłania około 15%. Znacz ącym pod wzgl ędem wielko ści jest tak że dział Administracja publiczn a, stanowi ący około 13% wydatków ogółem. Tak wysoki poziom wydatków w tych działach jest jednak typowy dla samorz ądów gminnych, poniewa ż wynika z ustawowo powierzanych im zada ń. Łącznie ww. trzy pierwsze działy to około 61% całego bud żetu Gminy. Natomiast kolejne pozycje stanowi ą udział rz ędu od około 9% i mniej. Omawian ą sytuacj ą prezentuje poni ższy wykres.

Schemat nr 18 Analiza wydatków Gminy w latach 2011-2015

Źródło: Opracowanie własne

Analizuj ąc dane przedstawione w tabeli nr 5 zwrócono uwag ę na gwałtowny wzrost w badanym okresie (w szczególno ści w latach 2011-2013 – 8,2%) wydatków Działu 150 - Przetwórstwo przemysłowe. Wzrost ten zwi ązany był z budow ą infrastruktury dla powstaj ącej Strefy Aktywno ści Gospodarczej. W kolejnym etapie analizy, w celu zwi ększenia przejrzysto ści, wyodr ębniono pojawiaj ące si ę w ramach działów grupy wydatków. S ą to: dotacje i subwencje, wynagrodzenia i składki od nich naliczane, świadczenia na rzecz osób fizycznych, remonty, zakup energii, materiałów i wyposa żenia oraz usług, pozostałe wydatki bie żą ce, odsetki od po życzek, kredytów i papierów warto ściowych oraz wydatki maj ątkowe. Dane te prezentuj ą poni ższe tabele.

179 Zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Tabela nr 46 Wydatki Gminy w latach 2011-2015 (dane w PLN)

2011 2012 2013 2014 2015 Wydatki bieżace 79930670 83552662 48435317 82731931 84343624 Wynagrodzenia i składki od nich 35295358 37671918 3647358 36913578 37878811 naliczane Świadczenia na rzecz osób 10086774 9812145 10200732 10849896 11114278 fizycznych 20074101 20760120 19686789 20141112 20293974 wydatki związane z realizacją zadań statutowych dotacje na zadania bieżące 11520280 11397514 12190748 12720979 13712429 wydatki na programy finansowane z udziałem 729940 971056 666732 674968 299929 środków, o których mowa w art.5 ust. 1 pkt.2 i 3, w części związanej z realizacją zadań jst obsługa długu jst 2224216 2939908 2042959 1431397 1044203 Wydatki majątkowe 18119162 14925887 20976934 15383809 13820797 inwestycje i zakupy inwestycyjne 15551340 14825887 20876934 13082309 12270797 zakup i objęcie akcji i udziałów 215000 100000 100000 2301500 1550000 wydatki na dotację celową na pomoc finansową 2352822 0 0 0 0 udzielaną między jst na dofinansowanie własnych zadań inwestycyjnych i zakupów inwestycyjnych WYDATKI RAZEM: 98049831 98478548 69412251 98115739 98164421 Źródło: Opracowanie własne

W poni żej tabeli przedstawiono struktur ę wydatków Gminy Wieliczka w latach 2011 – 2015.

Tabela nr 47 Struktura wydatków Gminy w latach 2011-2015

2011 2012 2013 2014 2015 Wydatki bieżace 81,52 84,84 79,48 84,32 85,92 Wynagrodzenia i składki od nich 36,00 38,25 35,67 37,62 38,59 naliczane Świadczenia na rzecz osób 10,29 9,96 9,98 11,06 11,32 fizycznych 20,47 21,08 19,26 20,53 20,67 wydatki związane z realizacją zadań statutowych dotacje na zadania bieżące 11,75 11,57 11,92 12,97 13,97 wydatki na programy finansowane z udziałem 0,74 0,99 0,65 0,69 0,31 środków, o których mowa w art.5 ust. 1 pkt.2 i 3, w części związanej z realizacją zadań jst obsługa długu jst 2,27 2,99 2,00 1,46 1,06 Wydatki majątkowe 18,48 15,16 20,52 15,68 14,08 inwestycje i zakupy inwestycyjne 15,86 15,05 20,42 13,33 12,50 zakup i objęcie akcji i udziałów 0,22 0,10 0,10 2,35 1,58 wydatki na dotację celową na pomoc finansową 2,40 0,00 0,00 0,00 0,00 udzielaną między jst na dofinansowanie własnych zadań inwestycyjnych i zakupów inwestycyjnych WYDATKI RAZEM: 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 Źródło: Opracowanie własne

180 Zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Wydatki bie żą ce maj ą zazwyczaj charakter powtarzalny i liniowy. W badanym okresie stanowiły one od 81,5% do 86% wydatków ogółem, co oznacza, że pozostałe 14% do 18,48% to wydatki maj ątkowe, przeznaczane na inwestycje. W strukturze wydatków bie żą cych nale ży zauwa żyć niezmiennie dominuj ącą grup ę wynagrodze ń i składek od nich naliczanych – średnio 37%. Dominacja ta to typowe zjawisko dla samorz ądów w Polsce. Wydatki maj ątkowe średnio stanowiły 16,78% wszystkich wydatków, co oznacza umiarkowany udział. Ł ącznie w latach 2011-2015 zrealizowano inwestycje o warto ści 83,23 mln PLN. Analiza dynamiki wykazuje, i ż wydatki bie żą ce charakteryzuj ą si ę podobn ą stop ą wzrostu jak dochody bie żą ce (z wyj ątkiem roku 2013), co w zderzeniu z dynamik ą dochodów bie żą cych oznacza, że zasoby finansowe Gminy na przestrzeni 5 analizowanych lat uległy niewielkiemu wzrostowi. Wydatki na wynagrodzenia wzrosły w latach 2013-2015 o 3%, co z uwagi na udział wydatków o światowych w bud żecie Gminy, było prawdopodobnie wynikiem realizacji realizacj ą przepisów ustawy z dnia 26 stycznia 1982 roku – Karta Nauczyciela (Dz. U z 2006 r. nr 97, poz. 674, z pó źn. zm.), tj. mi ędzy innymi ustawowym wzrostem wysoko ści minimalnych stawek wynagrodze ń zasadniczych nauczycieli.

WNIOSKI: Stwierdzono, i ż suma wydatków z bud żetu Miasta i Gminy Wieliczka w 2015 roku wyniosła 98,2 mln złotych, co daje 2,9 tys. złotych w przeliczeniu na jednego mieszka ńca. Oznacza to wzrost wydatków o 0.4% w porównaniu do roku 2014. Najwi ększa cz ęść bud żetu gminy - 34.9% została przeznaczona na Dział 801 - Oświata i wychowanie. Du żą cz ęść wydatków z bud żetu przeznaczona została na Dział 852 - Pomoc społeczna (16.3%) oraz na Dział 750 - Administracja publiczna (12.4%). Wydatki inwestycyjne stanowiły 12,3 mln złotych, czyli 12,5% wydatków ogółem. Gmina mo że tworzy ć rezerwy na nieprzewidziane w bud żecie wydatki. Mo że si ę okaza ć, że wyst ąpi nieplanowany wzrost wydatków przekraczaj ący poziom utworzonej rezerwy (np. zwi ązanych z kl ęsk ą żywiołow ą). Wówczas pokrycie tych wydatków mo że nast ąpi ć poprzez zmniejszenie innych wydatków lub te ż zwi ększenie zadłu żenia.

181 Zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

5.5.4. ZESTAWIENIE RELACJI MI ĘDZY DOCHODAMI I WYDATKAMI GMINY W LATACH 2011 – 2015

Analizuj ąc wzajemne relacje mi ędzy dochodami i wydatkami, mo żna wykaza ć pozytywne i negatywne trendy w dysponowaniu zasobami Gminy. Ponadto poł ączenie wska źników strukturalnych z analiz ą dynamiki zmian, pomaga przedstawi ć ogólny obraz sytuacji bud żetu danej jednostki samorz ądu terytorialnego. Zestawienie wzajemnych zale żno ści mi ędzy analogicznymi grupami dochodów i wydatków przedstawia Wykres nr 23.

Schemat nr 20 Poziom i dynamika dochodów oraz wydatków bie żą cych w latach 2011-2015

Źródło: Opracowanie własne

Na powy ższym wykresie mo żna zauwa żyć, że cho ć dochody bie żą ce charakteryzowały si ę podobn ą dynamik ą jak wydatki bie żą ce, to od 2013 roku dochody bie żą ce rosn ą nieco szybciej, ani żeli wydatki. W efekcie poziom nadwy żki bie żą cej, która okre śla ilo ść środków do wykorzystania na inwestycje i spłat ę zobowi ąza ń, jest w 2015 roku na wy ższym poziomie ni ż w roku 2011. Linia trendu zaznaczone na wykresie, oznaczaj ące liniowy trend odpowiednio dochodów bie żą cych oraz wydatków bie żą cych, delikatnie rozchylaj ą si ę. Oznacza to, że dochody bie żą ce maj ą wi ększy potencjał do wzrostu.

182 Zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

5.5.4.1. WOLNE ŚRODKI OPERACYJNE

Wysoko ść wolnych środków finansowych wskazuje na zdolno ść jednostki do regulowania zobowi ąza ń wynikaj ących z zaci ągni ętych kredytów i po życzek, a wi ęc do spłaty rat kapitałowych i odsetek, a tak że na zdolno ść do samodzielnego finansowania inwestycji . Dla celów niniejszej analizy przyj ęto kategori ę "wolnych środków operacyjnych" jako ró żnic ę:
dochody bie żą ce – wydatki bie żą ce bez obsługi długu
dochody bie żą ce = dochody ogółem - dochody maj ątkowe
wydatki bie żą ce = wydatki ogółem - wydatki maj ątkowe

Tabela nr 48 Poziom wolnych środków operacyjnych Gminy w latach 2011-2015 (dane w PLN)

2011 2012 2013 2014 2015 1. Dochody bieżące 87 119 407 90 359 829 93 512 020 96 660 992 101 392 396

2. Wydatki bieżące bez obsługi długu 77 706 454 80 612 754 46 392 358 81 300 534 83 299 421 3. Wolne środki operacyjne (1-2) 9 412 953 9 747 075 47 119 662 15 360 458 18 092 975 Źródło: Opracowanie własne

W latach 2011-2015 poziom wolnych środków operacyjnych kształtował si ę w granicach od około 9,41 mln PLN w roku 2011 do 18,09 mln PLN w 2015 roku. Przeci ętnie w latach 2011-2015 wolne środki operacyjne wyniosły a ż 19,95 mln PLN. Z do świadczenia wynika, i ż samorz ąd d ążą cy do rozwoju powinien osi ąga ć poziom co najmniej 10%, zatem wyniki Gminy s ą bardzo korzystne. Gmina posiada bardzo du żą zdolno ść samofinansowania si ę. Poni żej przedstawiono najwa żniejsze planowane inwestycje infrastrukturalne Miasta i Gminy Wieliczka, które s ą w trakcie realizacji lub dopiero zostan ą rozpocz ęte i zrealizowane do roku 2023, a które zostały uwzgl ędnione w Wieloletniej Prognozie Finansowej, na podstawie Uchwały Nr XXXV/427/2017 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 18 maja 2017 r. w sprawie zmiany uchwały nr XXX/369/2016 Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia 20 grudnia 2016r. w sprawie Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy Wieliczka. Łączna kwota przedstawionych powy żej wydatków inwestycyjnych wynosi ponad 225,18 mln zł. Wydatki te zostan ą poniesione do 2023 roku oraz uj ęte w bud żetach Miasta i Gminy Wieliczka na kolejne lata. W wi ększo ści wydatki te dotycz ą finansowania przez gmin ę dalszej budowy kanalizacji (56,29%), budowy dróg, chodników oraz organizacji transportu metropolitarnego (25,67%), a tak że budowy infrastruktury sportowo-rekreacyjnej

183 Zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

(13,56%) i rozbudowy Strefy Aktywno ści Gospodarczej (SAG) wraz z odpowiedni ą infrastruktur ą (4,49%).

WNIOSKI: Stwierdzono, i ż: 1. Gmina zrealizowała umiarkowan ą ilo ść inwestycji, dostosowuj ąc ich skal ę do swoich mo żliwo ści finansowych. Inwestycje te były w du żej cz ęś ci finansowane ze środków własnych. 2. Gmina osi ągn ęła dobre rezultaty w zakresie limitu z art. 243 ustawy o finansach publicznych, oznaczaj ącego zdolno ść do obsługi długu. 3. Gmina posiada stabiln ą sytuacj ę finansow ą. 4. Gmina chc ąc kontynuowa ć i wzmocni ć działalno ść inwestycyjn ą, Gmina musi bacznie analizowa ć kształtowanie si ę relacji dochody bie żą ce/wydatki bie żą ce, nie dopuszczaj ąc do wzrostu wydatków bie żą cych powy żej dynamiki dochodów bie żą cych. 5. Gmina posiada bardzo du żą zdolno ść samofinansowania si ę, co przeło ży si ę na stabiln ą realizacj ę zaplanowanych inwestycji przewidzianych zgodnie z przyj ętą 6. Podkre śla si ę jednocze śnie, i ż Gmina funkcjonuje w sektorze finansów publicznych, na który nało żony jest szereg obostrze ń i ogranicze ń, maj ących zagwarantowa ć pewno ść i przewidywalno ść funkcjonowania, minimalizuj ąc ryzyko wyst ąpienia bankructwa, bądź konieczno ści likwidacji JST. W zwi ązku z tym zobowi ązana jest m.in. do przestrzegania reguły zrównowa żania działalno ści bie żą cej z art. 242 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, która oznacza, że wydatki bie żą ce nie mog ą by ć wy ższe ni ż dochody bie żą ce powi ększone o nadwy żkę bud żetow ą z lat ubiegłych i wolne środki. Wieliczka realizuje t ę reguł ę.

5.6. BILANS TERENÓW PRZEZNACZONYCH POD ZABUDOW Ę

Na potrzeby zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wieliczka wykonane zostało opracowanie pn. Analiza potrzeb i mo żliwo ści rozwoju gminy Wieliczka – wg wymogów art. 10 ust. 1 pkt 7 lit. a-d oraz ust. 5-7 ustawy. Studium stanowi podstawowy dokument koordynacji działa ń samorz ądu lokalnego, uwzgl ędniaj ący potrzeby społeczno ści oraz spełniaj ący wymogi zgodno ści z prawem. Jest to dokument planistyczny zawieraj ący długofalowe zamierzenia, okre ślaj ący kierunki przestrzennych przemian, jak równie ż przekształce ń układu komunikacyjnego i infrastruktury technicznej na obszarze całej gminy. Post ępuj ący rozwój gminy i miasta Wieliczka a tak że znacz ące zainteresowanie inwestorów terenami znajduj ącymi si ę w granicach gminy, spowodowały konieczno ść ustalenia takich kierunków rozwoju gminy, które pozwol ą uzyska ć oczekiwane

184 Zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka wysokie standardy życia, przy uwzgl ędnieniu stanu ładu przestrzennego i zasad jego ochrony oraz zrównowa żonego rozwoju. Potrzeba opracowania zmiany studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i miasta Wieliczka wynika zarówno z przesłanek formalnych, merytorycznych jak i oczekiwa ń mieszka ńców wnioskuj ących o nowe tereny budowlane. Analiza potrzeb i mo żliwo ści rozwoju gminy, wykonana w oparciu o wymogi art. 10 ust. 1 pkt 7 lit. a-d oraz ust. 5-7 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym miała na celu okre ślenie polityki przestrzennej gminy. Porównuj ąc maksymalne w skali gminy zapotrzebowanie na now ą zabudow ę mieszkaniow ą, usługow ą i produkcyjno – usługow ą, zgodnie z wymogami ustawy zawartymi w art. 10 ust. 5 pkt 4, w tabeli uj ęto: - powierzchni ę u żytkow ą zabudowy wynikaj ącą z maksymalnego zapotrzebowania na now ą zabudow ę. - powierzchnie u żytkow ą zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej, mieszkaniowej jednorodzinnej, usługowej i produkcyjno usługowej uzyskan ą w wyniku szacowania chłonno ści w obszarach o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno – przestrzennej w granicach jednostki osadniczej oraz powierzchnie u żytkow ą zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej, mieszkaniowej jednorodzinnej, usługowej i produkcyjno usługowej uzyskan ą w wyniku szacowania chłonno ści w obszarach przeznaczonych pod zabudow ę w planach miejscowych.

185 Zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Tabela nr 49 Zestawienie powierzchni u żytkowej zabudowy

Maksymalne w skali Suma powierzchni Ró żnica pomi ędzy zapotrzebowaniem podział na gminy użytkowej na now ą zabudow ę a powierzchniami funkcje zapotrzebowanie na zabudowy wynikaj ącymi z obliczeń chłonno ści now ą zabudow ę (w obszarach o w (w m 2 powierzchni u żytkowej (w m 2 powierzchni pełni zabudowy) użytkowej zabudowy) wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno - przestrzennej i planach miejscowych 2 (w m powierzchni 2 w m w ha użytkowej zabudowy) Zabudowa mieszkaniowa w obszarze 188 236m 2 523 113 m 2 334 877 m 2 33,48 ha miejskim (wariant I)

Zabudowa mieszkaniowa w obszarze 297 768 m 2 3 737 267 m2 3 440 099 m2 344, 00 ha wiejskim (wariant I)

Zabudowa mieszkaniowa w obszarze 199 456 m 2 539 492 m 2 340 036 m 2 34,00 ha miejskim (wariant II) 398 912 m 2* 140 580 m 2*

Zabudowa mieszkaniowa w obszarze 315 284 m 2 2 948 210 m 2 2 632 926 m 2 263 29 ha wiejskim (wariant II) 630 568 m 2* 2 317 642 m 2*

56 470 m 2 394 730 m 2 39,47 ha Zabudowa (wariant I) (wariant I) (wariant I) usługowa 451 200 m 2 w obszarze 89 330 m 2 361 870 m 2 36,18 ha miejskim (wariant II) (wariant II) (wariant II) 331 527 m 2* 119 673 m 2*

59 836 m 2 847 364 m 2 84,73 ha Zabudowa (wariant I) (wariant I) (wariant I) usługowa 907 200m 2 w obszarze 94 585 m 2 812 615 m 2 81, 26 ha wiejskim (wariant II) (wariant II) (wariant II) 718 030 m 2* 189 170 m 2*

Zabudowa produkcyjno – 578 500 m 2 578 500 m 2 - - usługowa

*perspektywa 30 letnia

186 Zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Z powy ższego zestawienia tabelarycznego wynika, i ż zało żone maksymalne zapotrzebowanie w skali gminy na now ą zabudow ę mieszkaniow ą i usługow ą w perspektywie do 2030r . jest mniejsze ni ż suma terenów przewidzianych pod zabudow ę w jednostkach osadniczych i planach miejscowych. Przy zało żeniu zwi ększenia zapotrzebowania w stosunku do wyniku analiz nie wi ęcej ni ż 30%, poszczególne powierzchnie maksymalnego zapotrzebowania na now ą zabudow ę zwi ększa si ę w sposób nast ępuj ący: 1) zabudowa mieszkaniowa w obszarze miejskim – wariant I – 244 706 m 2, 2) zabudowa mieszkaniowa w obszarze wiejskim – wariant I – 387 098 m 2, 3) zabudowa mieszkaniowa w obszarze miejskim – wariant II –259 292 m 2, 4) zabudowa mieszkaniowa w obszarze wiejskim – wariant II – 409 869 m 2, 5) zabudowa usługowa w obszarze miejskim – wariant I – 73 411 m 2, 6) zabudowa usługowa w obszarze wiejskim – wariant I – 77 786 m 2, 7) zabudowa usługowa w obszarze miejskim – wariant II – 116 129 m 2, 8) zabudowa usługowa w obszarze wiejskim – wariant II – 122 960 m 2.

Powy ższe powierzchnie maksymalnego zapotrzebowania na poszczególne funkcje (tj. przy zwi ększeniu zapotrzebowania o 30%) równie ż nie pokrywaj ą si ę z powierzchniami jakie mog ą zosta ć zainwestowana na terenie gminy - dalej suma terenów przewidzianych pod zabudow ę w jednostkach osadniczych i w planach miejscowych jest wi ększa ni ż maksymalne zapotrzebowanie Zwi ększaj ąc powy ższe zapotrzebowanie, w wariancie II w perspektywie 30 letniej o 30% , poszczególne powierzchnie maksymalnego zapotrzebowania na now ą zabudow ę zwi ększa si ę w sposób nast ępuj ący: 1) zabudowa mieszkaniowa w obszarze miejskim – wariant II – 518 585 m 2, 2) zabudowa mieszkaniowa w obszarze wiejskim – wariant II – 819 738 m 2, 3) zabudowa usługowa w obszarze miejskim – wariant II – 155 574 m 2, 4) zabudowa usługowa w obszarze wiejskim – wariant II – 245 921 m 2.

Wysoki poziom średniej powierzchni u żytkowej zabudowy wynika z faktu, i ż na terenie gminy Wieliczka obowi ązuj ą 4 plany miejscowe obejmuj ące cały obszar w granicach administracyjnych. Plany miejscowe według wymogów ustawy stanowi ą akt prawa miejscowego a wprowadzanie w ich granicach zmian pogarszaj ących dotychczasowe warunki inwestowania wi ąż e si ę z konieczno ści ą pokrycia kosztów z tym zwi ązanych (art. 36 ustawy).

Zmiana Studium dotyczy obszaru obejmuj ącego działki nr 1, 2/4, 2/5, 2/6, poło żone w Kokotowie i polega na kierunkowym jego przeznaczeniu jako obszaru zabudowy usługowej wraz ze wskazaniem mo żliwo ści lokalizacji w jego granicach Lotniczego Pogotowia Ratunkowego, przy utrzymaniu terenów zieleni nieurz ądzonej wzdłu ż rzeki Serafy, m.in. na obwałowaniach.

187 Zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Rozwi ązania przyj ęte w zamianie Studium zasadne s ą ze wzgl ędu na potrzeb ę wskazania mo żliwo ści lokalizacji Lotniczego Pogotowia Ratunkowego. Inwestycja ta jest strategiczna dla gminy oraz regionu. Gmina posiada stabiln ą sytuacj ę finansow ą i du żą zdolno ść samofinansowania si ę, co przekłada si ę na stabiln ą realizacj ę zaplanowanych inwestycji przewidzianych zgodnie z przyj ętą Wieloletni ą Prognoz ą Finansow ą. Oceniono, i ż mo żliwo ści finansowe gminy oraz sposób i tryb finansowania poszczególnych inwestycji wskazuje, że szereg z nich, w szczególno ści dotycz ących infrastruktury drogowej, społecznej i technicznej, zostało zrealizowanych i b ędzie realizowanych w ramach zada ń własnych gminy, ale te ż przy pomocy programów i funduszy spoza bud żetu zasadniczego gminy.

188 Zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Spis tabel:

Tabela 1 Pomniki przyrody znajduj ące si ę na terenie miasta i gminy Wieliczka. Tabela 2 Średnia zawarto ść metali ci ęż kich w glebach na terenie gminy Wieliczka [mg/kg] Tabela 3 U żytki rolne w gminie Wieliczka. Tabela 4 Zestawienie powierzchniowe wg klasyfikacji gleboznawczej gleb miasta i gminy Wieliczka Tabela 5 Struktura gospodarstw indywidualnych w gminie Wieliczka. Tabela 6 Powierzchnia zasiewów w gminie Wieliczka. Tabela 7 Stan pogłowia zwierz ąt gospodarskich Tabela 8 Ludno ść ogółem w gminie Wieliczka w latach 1995-2005 wg miejsca zameldowania i zamieszkania Tabela 9 Struktura ludno ści gminy Tabela 10 Liczba ludno ści w sołectwach gminy Wieliczka wg płci i wieku oraz g ęsto ść zaludnienia w gminie [stan na 30.VI.2006]. Tabela 11 Saldo migracji [ró żnica mi ędzy liczb ą emigrantów i imigrantów] w gminie Wieliczka w latach 1995- I półrocze 2006 r. Tabela 12 Ruch naturalny oraz podstawowe współczynniki demograficzne w gminie Wieliczka w latach 1995- I półrocze 2006r. Tabela 13 Ludno ść gminy Wieliczka w 2002 r. wg płci i wieku. Współczynnik feminizacji. Tabela 14 Ludno ść miejska gminy Wieliczka w 2002 r. wg płci i wieku . Współczynnik feminizacji. Tabela 15 Ludno ść wiejska gminy Wieliczka w 2002 r. wg płci wieku . Współczynnik feminizacji. Tabela 16Ludno ść w gminie Wieliczka wg ekonomicznych grup wieku w 1995, 1999, 2000, 2004, 2005 roku. Tabela 17 Ludno ść wg miejsca zamieszkania i ekonomicznych grup wieku w gminie Wieliczka w latach 2002-2005. Tabela 18 Wska źniki obci ąż enia demograficznego w gminie Wieliczka w latach 2002-2005. Tabela 19 Zatrudnienie gminy Wieliczka wg sektorów ekonomicznych oraz własno ściowych w latach 1995-2005 [w osobach] Tabela 20 Zatrudnienie miasta Wieliczka wg sektorów ekonomicznych oraz własno ściowych w latach 1995-2005 [w osobach] Tabela 21 Liczba zarejestrowanych bezrobotnych i zatrudnionych w mie ście i gminie Wieliczka oraz stopa bezrobocia powiatu wielickiego w latach 1995-2005 Tabela 22 Bezrobocie w mie ście i gminie Wieliczka ze wzgl ędu na wiek w latach 2000-2005 Tabela 23 Grunty stanowi ące własno ść gminy Wieliczka wg sposobów u żytkowania Tabela 24 Struktura własno ści gruntów Tabela 25 Wyniki przeprowadzonych pomiarów parkowania [poj] Tabela 26 Prognozy popytu i poda ży dla potrzeb parkingowych [poj] Tabela 27 Struktura rodzajowa potoku pojazdów na wybranych odcinkach dróg krajowych i wojewódzkich [poj/dob ę] – rok bazowy 2005 Tabela 28 Struktura rodzajowa potoku pojazdów na wybranych odcinkach dróg krajowych i wojewódzkich [poj/dob ę] – horyzont czasowy 2025 Tabela 29 Charakterystyki przekrojów i wyznaczony stopie ń nasycenia analizowanych przekrojów – rok 2005. Tabela 30 Charakterystyki przekrojów i wyznaczony stopie ń nasycenia analizowanych przekrojów – rok 2025. Tabela nr 31 Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru regon

189 Zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka w latach 2010-2015 Tabela nr 32 Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru regon według rodzajów sektora Tabela nr 33 Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru regon według grup rodzajów działalno ści PKD 2007 Tabela nr 34 Podmioty gospodarki narodowej według sekcji i działów PKD wpisane do rejestru REGON – stan na dzie ń 31.12.2016 r. Tabela nr 35 Pracuj ący w Mie ście i Gminie Wieliczka na 1000 ludno ści na tle powiatu wielickiego Tabela nr 36 Wielko ść bezrobocia w mie ście i gminie Wieliczka na tle powiatu wielickiego w latach 2010-2016 Tabela nr 37 Wielko ść i struktura bezrobocia w Mi ście i Gminie Wieliczka Tabela nr 38 Dynamika zmian liczby mieszka ńców Gminy Wieliczka w latach 2007-2016 Tabela nr 39 Tempo zmian liczby ludno ści w gminie Wieliczka w latach 2007 – 2016 Tabela nr 40 Prognozowana liczba ludno ści w sołectwach w gminie Wieliczka do roku 2030 na podstawie przewidywanego ruchu naturalnego ludno ści Tabela nr 41 Dochody Gminy w latach 2011-2015 (dane w PLN) Tabela nr 42 Analiza dochodów Gminy w latach 2011-2015 (dane w PLN) Tabela nr 43 Zestawienie dochodów Gminy w latach 2011-2015 (dane w PLN) Tabela nr 44 Struktura dochodów Gminy w latach 2011-2015 [dane w %] Tabela nr 45 Analiza wydatków Gminy w latach 2011-2015 Tabela nr 46 Wydatki Gminy w latach 2011-2015 (dane w PLN) Tabela nr 47 Struktura wydatków Gminy w latach 2011-2015 Tabela nr 48 Poziom wolnych środków operacyjnych Gminy w latach 2011-2015 (dane w PLN) Tabela nr 49 Zestawienie powierzchni u żytkowej zabudowy

Spis rysunków:

Rysunek 1 Dynamika zmian liczby ludno ści faktycznie zamieszkałej w gminie Wieliczka w latach 1995-2005. Rysunek 2 Saldo migracji w gminie Wieliczka wg kierunków w latach 1995-2005. Rysunek 3 Przyrost naturalny w gminie Wieliczka w latach 1995- I półrocze 2006. Rysunek 4 Piramida płci i wieku dla ludno ści gminy Wieliczka Rysunek 5 Piramida płci i wieku dla ludno ści miejskiej Rysunek 6 Piramida płci i wieku ludno ści wiejskiej Rysunek 7 Zatrudnienie gminy Wieliczka wg sektorów ekonomicznych w latach 1995-2005 [w osobach] Rysunek 8 Liczba zarejestrowanych bezrobotnych oraz zatrudnionych mie ście i gminie Wieliczka w latach 1995-2005. Rysunek 9 Stopa bezrobocia w powiecie wielickim w latach 1995-2005 Rysunek 10 Bezrobocie w mie ście Wieliczka ze wzgl ędu na sta ż pracy w latach 2000-2005. Rysunek 11 Bezrobocie w gminie Wieliczka ze wzgl ędu na sta ż pracy w latach 2000-2005. Rysunek 12 Bezrobocie w mie ście Wieliczka ze wzgl ędu na czas pozostawania bez pracy w latach 2000-2005.

190 Zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

Rysunek 13 Bezrobocie w gminie Wieliczka ze wzgl ędu na czas pozostawania bez pracy w latach 2000-2005. Rysunek 14 Grunty stanowi ące własno ść gminy Wieliczka według sposobu u żytkowania Rysunek 15 Struktura własno ści gruntów z wyszczególnieniem własno ści gminnej i Skarbu Pa ństwa

Spis schematów:

Schemat 1 Zasi ęg przyj ętego obszaru Schemat 2 Liczba parkuj ących na poszczególnych ulicach w obszarze analizy – przeci ętny dzie ń roboczy [poj] Schemat 3 Liczba parkuj ących na poszczególnych ulicach w obszarze analizy – sobota [poj] Schemat 4 Liczba parkuj ących na poszczególnych ulicach w obszarze analizy – godziny nocne [poj] Schemat 5 Średnio-dobowe nat ęż enie ruchu dla roku 2005 [poj/dob ę] Schemat 6 Średnio-dobowe nat ęż enie ruchu dla roku 2025 [poj/dob ę] Schemat 7 Nat ęż enie ruchu w analizowanych przekrojach [poj/h]. Schemat 8 Wielko ści relacji skr ętnych na skrzy żowaniu Gdowska/Asnyka, godzina pomiaru 15 30 – 16 30 , [poj/h] Schemat 9 Wielko ści relacji skr ętnych na skrzy żowaniu Powstania Warszawskiego /Sikorskiego, godzina pomiaru 15 30 – 16 30 , [poj/h] Schemat nr 10 Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru regon w latach 2010-2016 Schemat nr 11 Podmioty gospodarki narodowej według sekcji i działów PKD wpisanych do rejestru REGON – stan na dzie ń 31.12.2016 r. Schemat nr 12 Poziom i dynamika dochodów oraz wydatków bie żą cych w latach 2011-2015 Schemat nr 13 Średnioroczny wska źnik wzrostu cen i usług w latach 2004-2014 Schemat nr 14 Bie żą ca projekcja oraz wykres wachlarzowy inflacji – 11.07.2016 r. Schemat nr 15 Zmiany PKB w Polsce w latach 2004-2014 Schemat nr 16 Bie żą ca projekcja oraz wykres wachlarzowy PKB – 11.07.2016 r. Schemat nr 17 Analiza dochodów Gminy w latach 2011-2015 Schemat nr 18 Dochody Gminy w latach 2011-2015 Schemat nr 20 Poziom i dynamika dochodów oraz wydatków bie żą cych w latach 2011-2015

Spis literatury:

1) Główny Urz ąd Statystyczny -Bank Danych Regionalnych, dane dla jednostki podziału terytorialnego, www.stat.gov.pl , 2) Mapa sozologiczna Gminy Wieliczka, skala 1:50000, 3) Mapa geologiczno – gospodarczo - sozologiczna dla gminy Wieliczka w skali 1:25000, 4) Internetowe bazy danych: Infogeoskarb, 5) Wojewódzkie archiwum geologiczne w Krakowie, Rejestr obszarów górniczych, 6) Mapy zagro żenia powodziowego wykonane w ramach projektu Banku Światowego „Likwidacja skutków powodzi”, skala 1:10 000, Kraków 2004, Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Krakowie, 7) Narodowy Spis Powszechny dla miasta i gminy Wieliczka - 2002 r.

191 Zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wieliczka

8) Rocznik statystyczny województwa małopolskiego 2005, Urz ąd Statystyczny w Krakowie, Kraków 2005, 9) Prognoza ludno ści - Główny Urz ąd Statystyczny – Rocznik Statystyczny Województwa z 2005 roku dla podregionów, powiatów i gmin - Urz ąd Statystyczny w Krakowie, 10) Prognoza ludno ści w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym do 2030 roku – Rocznik Statystyczny 2005r. dla województwa małopolskiego – Urz ąd Statystyczny w Krakowie; 11) Prognoza ludno ści na lata 2003-2030 dla województwa małopolskiego; 12) Projekcja rynku pracy na lata 2004-2020, 13) Programowanie rozwoju regionalnego, pod red. J. Hausner, Wydawnictwo MASY, Kraków 1999, 14) Kudłacz T., Programowanie rozwoju regionalnego, PWN, Warszawa 1999, 15) Kłosowski S., Adamski J., Strategie rozwoju gospodarczego miast i wsi, wyd. Municipium, Warszawa 1999 16) Jan Słowik „Wieliczka – przewodnik po kopalni, mie ście i okolicy” wydanie II rozszerzone 17) Feliks Piestrak „Kilka słów o Wieliczce i jej kopalniach”, Kraków, 1903 18) Feliks kiryk „Rozwój urbanizacji małopolskie XIII – XIV”, Kraków 1985 19) Anna Berdecka „Lokacje i zagospodarowanie miast królewskich w Małopolsce za Kazimierza Wielkiego (1333 – 1370)”, Wrocław 1982

192