STRATEGIA ROZWOJU AGLOMERACJI POZNAŃSKIEJ

Poznań, maj 2011 Strategia ROZWOJU Aglomeracji Poznańskiej – Metropolia Poznań 2020

Projekt badawczy: „Funkcjonowanie i kierunki rozwoju aglomeracji poznańskiej”

Wykonawca projektu: Konsorcjum Badań nad Aglomeracją Poznańską Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Politechnika Poznańska, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Rada Programowa: Przewodniczący prof. dr hab. Bohdan Gruchman – Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Członkowie: prof. dr hab. Bronisław Marciniak – Rektor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu prof. dr hab. inż. Adam Hamrol – Rektor Politechniki Poznańskiej prof. dr hab. Marian Gorynia – Rektor Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu prof. dr hab. Grzegorz Skrzypczak – Rektor Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu prof. dr hab. Lucyna Wojtasiewicz – Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu prof. dr hab. Jerzy J. Parysek – Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Ryszard Grobelny – Prezydent Miasta Poznania Jan Grabkowski – Starosta Poznański Tomasz Łęcki – Burmistrz Miasta i Gminy Murowana Goślina

Koordynator projektu prof. UAM dr hab. Tomasz Kaczmarek – Centrum Badań Metropolitalnych UAM

Sekretarz mgr Michał Wójcicki – Centrum Badań Metropolitalnych UAM

Publikacja finansowana ze środków Rady Aglomeracji Poznańskiej: (Miasta Poznania, Powiatu Poznańskiego, miast i gmin: Buk, Czerwonak, Dopiewo, Kleszczewo, Komorniki, Kostrzyn, Kórnik, Luboń, Mosina, Murowana Goślina, Pobiedziska, Puszczykowo, Rokietnica, Skoki, Stęszew, Suchy Las, Swarzędz, Szamotuły, Śrem, Tarnowo Podgórne)

2 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej

Słowo wstępne 4

A IDEA I CELE STRATEGII 6

B PROCES STRATEGICZNY 8

C STAN I UWARUNKOWANIA ROZWOJU 18

1. Metropolie w Europie 18 2. Polityka państwa wobec metropolii 22 3. Aglomeracja poznańska na tle kraju i regionu 28 4. Demografia i kapitał społeczny 32 5. Gospodarka i rynek pracy 37 6. Infrastruktura techniczna i transport 39 7. Usługi społeczne 43 8. Środowisko przyrodnicze 49 9. Rozwój przestrzenny 52 10. Trendy i wyzwania rozwojowe 53

D DZIAŁANIA INTEGRACYJNE 56

1. Integracja zarządzania 56 2. Działania integracyjne w opinii mieszkańców i polityków lokalnych 62 3. Lokalne dokumenty strategiczne 64

E WIZJA I ZASADY ROZWOJU METROPOLII POZNAŃ 68

F OSIE I PROGRAMY STRATEGICZNE 72

1. Gospodarka przestrzenna i środowisko 74 2. Infrastruktura i organizacja transportu 90 3. Gospodarka i rynek pracy 98 4. Usługi społeczne 106 5. Zintegrowane zarządzanie i marketing 118

G REALIZACJA STRATEGII 130

1. Poziomy wdrażania 130 2. Podmioty wdrażające 132 3. Priorytety strategiczne 134 4. Źródła finansowania 135

METROPOLIA POZNAŃ 2020 3 SŁOWO WSTĘPNE

W 2010 r. minęło 20 lat od przywróce- integracji metropolitalnej, podejmują wyzwanie nia w Polsce samorządu terytorialnego. Zgod- realizacji wspólnej strategii rozwoju na najbliż- nie z zapisami ustawowymi, mieszkańcy miast sze lata. Jest ono rozwinięciem woli współpracy, i gmin stali się pełnoprawną wspólnotą samo- wyrażonej 15 maja 2007 r. w porozumieniu Pre- rządową, która na swoim terytorium wyko- zydenta miasta Poznania, Starosty Poznańskiego nuje zadania publiczne we własnym imieniu oraz Burmistrzów i Wójtów miast i gmin aglomera- i na własną odpowiedzialność. Zgodnie z powszechną cji poznańskiej, w wyniku którego utworzono Radę opinią dwie dekady samorządności w Polsce to okres Aglomeracji Poznańskiej. postępu w rozbudowie infrastruktury technicznej Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej to i społecznej, rozwój lokalnej gospodarki, podno- nakreślenie wizji i kierunków jej rozwoju w perspek- szenie standardów usług publicznych i znacząca tywie najbliższych 10 lat. Zaplanowane działania poprawa jakości życia mieszkańców. Postęp ten strategiczne w drodze konsultacji społecznych uzy- jest szczególnie widoczny na obszarach wielko- skały akceptację mieszkańców aglomeracji. Realiza- miejskich, takich jak aglomeracja poznańska, je- cja Strategii to głównie zadanie dla podmiotów in- den z liderów przemian społeczno-gospodarczych terwencji publicznej, samorządów lokalnych i innych w Polsce. Tworzy ją stolica Wielkopolski, blisko instytucji, ściśle ze sobą współpracujących. Wyzna- 600-tysięczne miasto Poznań, otoczone grupą czone w Strategii cele rozwoju będzie można jednak miast i gmin, należących w większości do powiatu w pełni osiągnąć tylko poprzez zaangażowanie poznańskiego. mieszkańców i reprezentujących ich organiza- Aglomeracja poznańska to wspólnota miej- cji społecznych, jak też przedsiębiorstw i orga- ska nowej generacji, żyjąca i rozwijająca się po- nizacji gospodarczych działających na obszarze nad granicami administracyjnymi. To wspólne aglomeracji. dla miliona ludzi miejsce zamieszkania, pracy Dokument strategiczny opracowany został i wypoczynku. Wspólna przestrzeń, wspólne śro- przez środowisko naukowe poznańskich uczel- dowisko i infrastruktura.To także wspólne roz- ni we współpracy z samorządami, instytucjami wiązywanie problemów i wspólna troska o przy- publicznymi, organizacjami społecznymi i gospo- szłość. To obszar, gdzie współdziałanie stanowi darczymi. Jest on ekspercko-społecznym planem warunek postępu i rozwoju, jest źródłem osią- działań strategicznych na najbliższą dekadę. Dzia- gania przewagi konkurencyjnej w skali krajowej łań, które zapewnią większą spójność terytorialną i międzynarodowej. Wiele przemawia za tym, że aglo- i funkcjonalną aglomeracji poznańskiej oraz uczynią meracja poznańska staje się rozpoznawalną i liczącą się ją obszarem sukcesu na miarę nowoczesnych me- w Europie metropolią: wielkopolska tradycja, po- tropolii europejskich. Ich wspólna realizacja powin- łożenie komunikacyjne, wysoki poziom kapitału na zapewnić poprawę ładu przestrzennego i stanu społecznego, nowoczesna gospodarka, rozwinię- środowiska przyrodniczego, wzrost gospodarczy, te usługi, dobry klimat polityczny, doświadczenia rozwój infrastruktury, integrację komunikacji pu- współpracy samorządowej, różne formy kooperacji blicznej, polepszenie świadczenia usług społecz- nauki z gospodarką. nych, a co się z tym wiąże - wyższą jakość życia Silna dynamika zmian społecznych, gospodar- wszystkich mieszkańców czychi przestrzennych oraz konieczność sprostania Wdrażania zapisów strategii, na miarę obecnych wymaganiom XXI w. stawiają przed mieszkańcami i przyszłych uwarunkowań oraz możliwości orga- i władzami lokalnymi aglomeracji poznańskiej nowe nizacyjnych i finansowych podejmują się jednostki wyzwanie. Jest nim wyznaczenie kierunków rozwo- samorządu terytorialnego aglomeracji poznańskiej: ju całej aglomeracji, gwarantujących jej zrównowa- miasto Poznań, powiat poznański, miasta i gminy: żony rozwój oraz stałe podnoszenie poziomu życia Buk, Czerwonak, Dopiewo, Kleszczewo, Komorniki, mieszkańców. Kostrzyn, Kórnik, Luboń, Mosina, Murowana Gośli- Samorządy terytorialne tworzące aglomera- na, Pobiedziska, Puszczykowo, Rokietnica, Skoki, cję poznańską, świadome skali zmian i dokonań Stęszew, Suchy Las, Swarzędz, Szamotuły, Śrem, ostatniego 20-lecia oraz identyfikujące się z ideą Tarnowo Podgórne.

4 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej W 2010 r. minê³o 20 lat od przywrócenia w Polsce Samorz¹dy terytorialne tworz¹ce aglomeracjê Prezydent Miasta Poznania Starosta Poznañski samorz¹du terytorialnego. Zgodnie z zapisami poznañsk¹, œwiadome skali zmian i dokonañ ostatniego ustawowymi, mieszkañcy miast i gmin stali siê 20-lecia oraz identyfikuj¹ce siê z ide¹ integracji Jan Grabkowski pe³noprawn¹ wspólnot¹ samorz¹dow¹, która na metropolitalnej, podejmuj¹ wyzwanie realizacji Ryszard Grobelny swoim terytorium wykonuje zadania publiczne we wspólnej strategii rozwoju na najbli¿sze lata. Jest ono w³asnym imieniu i na w³asn¹ odpowiedzialnoœæ. rozwiniêciem woli wspó³pracy, wyra¿onej 15 maja 2007 r. w porozumieniu prezydenta miasta Poznania, Zgodnie z powszechn¹ opini¹ dwie dekady Burmistrz Miasta i Gminy Buk Wójt Gminy Czerwonak Wójt Gminy Dopiewo samorz¹dnoœci w Polsce to okres postêpu w starosty poznañskiego oraz burmistrzów i wójtów miast rozbudowie infrastruktury technicznej i spo³ecznej, i gmin aglomeracji poznañskiej, w wyniku którego utworzono Radê Aglomeracji Poznañskiej. Stanis³aw Filipiak Mariusz Poznañski Zofia Dobrowolska rozwój lokalnej gospodarki, podnoszenie standardów Strategia rozwoju aglomeracji poznañskiej to us³ug publicznych i znacz¹ca poprawa jakoœci ¿ycia nakreœlenie wizjii kierunków rozwoju dla ca³ej mieszkañców. Postêp ten jest szczególnie widoczny na aglomeracji poznañskiej w perspektywie 2020 r. obszarach wielkomiejskich, takich jak aglomeracja Wójt Gminy Kleszczewo Burmistrz Miasta i Gminy Kostrzyn Zaplanowane dzia³ania strategiczne w drodze Wójt Gminy Komorniki poznañska, jeden z liderów przemian spo³eczno- konsultacji spo³ecznych uzyska³y akceptacjê Pawe³ Iwañski gospodarczych w Polsce. Tworzy j¹ stolica mieszkañców aglomeracji. Realizacja strategii to Bogdan Kemnitz Jan Broda Wielkopolski, blisko 600-tysiêczne miasto Poznañ, g³ównie zadanie dla podmiotów interwencji publicznej, otoczone grup¹ miast i gmin, nale¿¹cych w wiêkszoœci samorz¹dów lokalnych i innych instytucji, œciœle ze sob¹ do powiatu poznañskiego. wspó³pracuj¹cych. Wyznaczone w strategii cele Burmistrz Miasta i Gminy Kórnik Burmistrz Miasta Luboñ Burmistrz Gminy Mosina Aglomeracja poznañska to wspólnota miejska rozwoju bêdzie mo¿na jednak w pe³ni osi¹gn¹æ tylko nowej generacji, ¿yj¹ca i rozwijaj¹ca siê ponad p o p r z e z z a a n g a ¿ o w a n i e m i e s z k a ñ c ó w i Dariusz Szmyt Zofia Springer granicami administracyjnymi. To wspólne dla miliona reprezentuj¹cych ich organizacji spo³ecznych, jak te¿ Jerzy Lechnerowski ludzi miejsce zamieszkania, pracy i wypoczynku. przedsiêbiorstw i organizacji gospodarczych Wspólna przestrzeñ, wspólne œrodowisko i dzia³aj¹cych na obszarze aglomeracji. infrastruktura. To tak¿e wspólne rozwi¹zywanie Prezentowany dokument opracowany zosta³ przez problemów i wspólna troska o przysz³oœæ. To obszar, œrodowisko naukowe poznañskich uczelni we Burmistrz Miasta i Gminy Burmistrz Miasta i Gminy Pobiedziska Burmistrz Miasta Puszczykowo gdzie wspó³dzia³anie stanowi warunek postêpu i wspó³pracy z samorz¹dami, instytucjami publicznymi, Murowana Goœlina rozwoju, jest Ÿród³em osi¹gania przewagi organizacjami spo³ecznymi i gospodarczymi. Jest on konkurencyjnej w skali krajowej i miêdzynarodowej. ekspercko-spo³ecznym planem dzia³añ strategicznych Micha³ Podsada Andrzej Balcerek Tomasz £êcki Wiele przemawia za tym, ¿e aglomeracja poznañska na najbli¿sz¹ dekadê. Dzia³añ, które zapewni¹ wiêksz¹ staje siê rozpoznawaln¹ i licz¹c¹ siê w Europie spójnoœæ przestrzenn¹ i funkcjonaln¹ aglomeracji poznañskiej oraz uczyni¹ j¹ obszarem sukcesu na miarê metropoli¹: wielkopolska tradycja, po³o¿enie nowoczesnych metropolii europejskich. Ich wspólna komunikacyjne, wysoki poziom kapita³u spo³ecznego, realizacja powinna zapewniæ wzrost gospodarczy, Wójt Gminy Rokietnica Burmistrz Miasta i Gminy Skoki Burmistrz Miasta i Gminy Stêszew nowoczesna gospodarka, rozwiniête us³ugi, dobry rozwój infrastruktury, poprawê komunikacji, klimat polityczny, doœwiadczenia wspó³pracy polepszenie us³ug, a co siê z tym wi¹¿e wy¿sz¹ jakoœæ Bartosz Derech Tadeusz K³os W³odzimierz Pinczak samorz¹dowej, ró¿ne formy kooperacji nauki ¿ycia wszystkich mieszkañców z gospodark¹. Wdraýania zapisów strategii, na miaræ obecnych i Silna dynamika zmian spo³ecznych, gospodarczych i przyszùych uwarunkowañ oraz moýliwoúci przestrzennych oraz koniecznoœæ sprostania organizacyjnych i finansowych, podejmujà siæ Burmistrz Miasta i Gminy Swarzêdz wymaganiom XXI w. stawiaj¹ przed mieszkañcami i jednostki samorzàdu terytorialnego aglomeracji Wójt Gminy Suchy Las Burmistrz Miasta i Gminy Szamotu³y w³adzami lokalnymi aglomeracji poznañskiej nowe poznañskiej: miasto Poznañ, powiat poznañski, miasta i gminy: Buk, Czerwonak, Dopiewo, Kleszczewo, Anna Tomicka wyzwanie. Jest nim wyznaczenie kierunków rozwoju Grzegorz Wojtera W³odzimierz Kaczmarek Komorniki, Kostrzyn, Kórnik, Luboñ, Mosina, ca³ej aglomeracji, gwarantuj¹cych jej zrównowa¿ony Murowana Goúlina, Pobiedziska, Puszczykowo, rozwój oraz sta³e podnoszenie poziomu ¿ycia Rokietnica, Skoki, Stæszew, Suchy Las, Swarzædz, mieszkañców. Szamotuùy, Úrem, Tarnowo Podgórne. Burmistrz Miasta i Gminy Œrem Wójt Gminy Tarnowo Podgórne

Adam Lewandowski Tadeusz Czajka

METROPOLIA POZNAŃ 2020 5 A. IDEA I CELE STRATEGII

dostępności i jakości świadczenia usług, rozwój Coraz bardziej potrzebujemy całościowych gospodarczy, modernizacja infrastruktury drogowej strategii i skoordynowanych działań ze strony i technicznej, zapewnienie sprawnej komunikacji pu- wszystkich instytucji i osób zaangażowanych blicznej, ochrona cennych walorów przyrodniczych, w proces rozwoju miejskiego. Strategii, które dbałość o ład przestrzenny - to zadania, przed którymi wykraczałyby poza granice miast. stoją władze każdej lokalnej jednostki administra- cyjnej. Realizacja wielu z tych zadań może przynieść Karta Lipska lepsze efekty w drodze solidarnego współdziała- Dokument UE na rzecz nia ponad granicami administracyjnymi, w ramach zrównoważonego rozwoju miast całej aglomeracji poznańskiej. europejskich 2007 r. Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej ma cha- rakter integracyjny i zawiera programy rozwoju w od- Jednym z kluczowych zadań instytucji publicz- niesieniu do tych dziedzin, które są szczególnie istotne nych jest wyznaczanie kierunków i tworzenie dla funkcjonowania i rozwoju całej aglomeracji w per- planów rozwoju jednostek terytorialnych, jak- spektywie najbliższych lat. Strategia stanowi z jednej że ważnych z punktu widzenia długofalowego strony terytorialne i koncepcyjne rozwinięcie realizo- zaspokajania potrzeb mieszkańców. W XXI w. przed wanych już polityk i działań samorządów, jak też róż- planowaniem strategicznym nowe wyzwania stawia- nych instytucji działających w aglomeracji. Jest więc ją procesy globalizacji gospodarki i życia społeczne- potwierdzeniem tego, co samorządy już realizują bądź go, konkurencja zagranicznych i krajowych metropo- inicjują na obszarze aglomeracji, podążając „poznań- lii, rosnące wymagania mieszkańców w odniesieniu ską ścieżką integracji metropolitalnej”. Z drugiej strony do jakości życia, warunków pracy, zamieszkania strategia zawiera także projekty nowych, przewidzia- i wypoczynku. nych do wspólnej realizacji programów, nie narusza- jąc fundamentalnej zasady samorządności jednostek Na takich obszarach jak aglomeracja poznań- terytorialnych. ska rzeczywistość społeczno-gospodarcza podlega intensywnym zmianom, pojawiają się nowe trendy Dokument strategiczny składa się z kilku czę- demograficzne i zachowania społeczne, dynamicz- ści. Pierwsza przedstawia metodę i etapy tworzenia nie przekształca się gospodarka, środowisko przy- strategii. Druga cześć zawiera syntetyczną diagnozę rodnicze oraz krajobraz miast i urbanizowanych wsi. funkcjonowania aglomeracji poznańskiej. Dotyczy ona W wyniku procesu suburbanizacji, aglomeracja po- uwarunkowań zewnętrznych, procesów zachodzących znańska tworzy dziś jeden organizm przestrzenno na kontynencie i w kraju, mających wpływ na funk- -funkcjonalny, złożony jednak z wielu jednostek te- cjonowanie i pozycję konkurencyjną aglomeracji. rytorialnych i zarządzany przez wiele podmiotów. Punktem odniesienia są europejskie, narodowe Warunkiem koniecznym harmonijnego rozwoju ca- i regionalne dokumenty strategiczne, które poli- łej aglomeracji jest więc ścisła współpraca między tyka działań w aglomeracji powinna uwzględniać. samorządami lokalnymi oraz ich partnerami spo- W części diagnostycznej scharakteryzowane są we- łecznymi i gospodarczymi. Powinna ona przebiegać wnętrzne czynniki rozwoju aglomeracji: demogra- według dobrze określonych reguł i planów działa- ficzne, społeczne, infrastrukturalne, gospodarcze nia. Takim planem jest prezentowana strategia jako i przyrodnicze. Sporo uwagi poświecono dotych- swoista mapa drogowa zwiększania konkurencyjno- czasowym działaniom integracyjnym i formom ści i spójności aglomeracji poznańskiej. współpracy samorządów w zakresie rozwiązywania problemów funkcjonowania aglomeracji. Prezentowany dokument przedstawia wspólną perspektywę rozwojową dla jedno- W zasadniczej części strategia zawiera wizję stek samorządowych współpracujących w ra- rozwoju aglomeracji poznańskiej w perspektywie mach Rady Aglomeracji Poznańskiej. Poprawa najbliższej dekady, uzupełnioną o wartości i zasady

6 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej jej realizacji. Niezbędne działania kierunkowe zostały rozwiązywanie bieżących i długotrwałych problemów ujęte w pięć osi strategicznych. Każda z nich zawiera aglomeracji. Wiele z nich dotyka wszystkich mieszkań- programy strategiczne, będące odpowiedzią na wyzwa- ców, np. trudności komunikacyjne, nieład przestrzenny, nia rozwojowe najbliższej dekady. Dla realizacji progra- zawłaszczanie przestrzeni publicznej, problemy środo- mów sporządzono wykaz ich realizatorów, potencjal- wiskowe, braki w infrastrukturze i dostępności usług nych partnerów oraz możliwych źródeł finansowania. oraz zatracanie dbałości o dobro wspólne. Dokument kończy koncepcja wdrażania i ewaluacji Najważniejszym celem strategii jest wyznaczenie strategii. wspólnej drogi przejścia: od silnej aglomeracji dziś Strategia jest wynikiem pracy koncepcyjnej do zintegrowanej i nowoczesnej metropolii jutro. Uzy- i organizacyjnej przedstawicieli samorządów - członków skanie statusu europejskiej metropolii nie następuje tylko Rady Aglomeracji Poznańskiej oraz Konsorcjum Badań z chwilą osiągnięcia progu demograficznego 1 mln miesz- nad Aglomeracją Poznańską, które tworzą cztery po- kańców. Wiąże się z tym rozwój kapitału ludzkiego, wzrost znańskie uczelnie publiczne: Uniwersytet im. Adama znaczenia gospodarczego aglomeracji, rozwój kreatyw- Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytet Ekonomiczny, ności i innowacyjności, modernizacja infrastruktury tech- Politechnika Poznańska oraz Uniwersytet Przyrodni- nicznej i społecznej, rozwój sieci współpracy w regionie, czy. Realizowany przez Konsorcjum projekt „Funkcjo- kraju i za granicą, szczególnie z innymi metropoliami. nowanie i kierunki rozwoju aglomeracji poznańskiej” Wyznacznikiem metropolitalności jest nic innego jak osią- był solidarnie finansowany przez członków Rady Aglo- ganie europejskich standardów w zakresie jakości prze- meracji Poznańskiej. Projekt ten przyczynił się do lep- strzeni, życia i gospodarowania. szego poznania dynamiki i problemów funkcjonowania Celem działań edukacyjnych i promocyjnych zespołu aglomeracji oraz wyznaczenia kierunków jej rozwoju opracowującego strategię stało się kreowanie nowego w najbliższej przyszłości. typu „myślenia aglomeracyjnego”. Myślenie aglomera- Sformułowane programy i działania kierunkowe cyjne czy metropolitalne to kompleksowe spojrzenie na były prezentowane i omawiane w trakcie powsta- rozwój silnie urbanizującego się obszaru, jakim jest Poznań wania strategii. Temu służył cykl spotkań i warsz- i sąsiadujące z nim miasta i gminy. Podlega on całościowo tatów w ramach specjalnie powołanej w tym celu procesom globalizacji i metropolizacji. Coraz więcej dzia- Akademii Aglomeracyjnej. Projekt strategii w posta- łań samorządów wymaga więc przekuwania konkurencji ci Zielonej Księgi Aglomeracji Poznańskiej poddany we współpracę. Jej efektem będzie osiąganie przewa- został konsultacjom społecznym, które objęły miesz- gi kooperacyjnej w relacji do innych metropolii w kraju kańców miast i gmin aglomeracji, władze i urzędy i za granicą. administracji jednostek lokalnych i regionalnych, organizacje społeczne i gospodarcze funkcjonujące w aglomeracji. Wyniki konsultacji, liczne krytyczne uwagi i konstruktywne postulaty zostały uwzględnione Dyrektor Centrum w pracach nad ostateczną wersją strategii. Badań Metropolitalnych UAM Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej jest dokumentem spełniającym kilka funkcji. Określa ona kierunki działań władz lokalnych w horyzoncie długo- okresowych celów rozwojowych. Informuje społeczno- Prof. UAM dr hab. Tomasz Kaczmarek ści lokalne, podmioty gospodarcze, instytucje publiczne i różne organizacje o priorytetach rozwojowych przyję- tych przez władze lokalne, pomagając podejmować im właściwe decyzje. Pełni również ważną funkcję spraw- czą, polegającą na zintensyfikowaniu lub uruchomieniu od podstaw konkretnych programów, których celem jest

METROPOLIA POZNAŃ 2020 7 B. PROCES STRATEGICZNY

Strategia rozwoju aglomeracji poznańskiej do 2020 r. Przy jej tworzeniu wykorzystano społeczno-ekspercką powstała z inicjatywy Rady Aglomeracji Poznańskiej metodę planowania. Polega ona na wykorzystaniu wie- - porozumienia prezydenta miasta Poznania, starosty dzy merytorycznej, umiejętności zespołu ekspertów poznańskiego oraz burmistrzów i wójtów miast i gmin i konsultantów w połączeniu z szerokim rozpoznaniem aglomeracji poznańskiej. Ten pierwszy w skali całej problemów oraz oczekiwań lokalnej społeczności. aglomeracji dokument strategiczny jest konsekwencją Proces budowy strategii rozwoju aglomeracji woli zacieśniania współpracy członków Rady w dziedzi- poznańskiej nawiązuje do modelu cyklu planowania nach mających wpływ na warunki i poziom życia lokal- strategicznego według koncepcji J.M. Brysona (2004). nych społeczności zamieszkujących obszar aglomeracji Model ten opisuje proces planowania strategicznego dla poznańskiej. organizacji publicznych o ograniczonym poziomie zor- Decyzja o przystąpieniu do sporządzenia strategii ganizowania instytucjonalnego, takich jak aglomeracja zapadła na posiedzeniu Rady Aglomeracji Poznańskiej poznańska w swoim obecnym kształcie. Jest ona złożo- w dniu 28 listopada 2008 r. w Murowanej Goślinie. Jed- nym organizmem administracyjnym, na którym działa nogłośnie podjęta wówczas uchwała dotyczyła decyzji wiele samorządów lokalnych, związków komunalnych wypracowania wspólnej strategii rozwoju do 2020 r. i instytucji publicznych. Tylko nieliczne z nich mają oraz solidarnego współfinansowania jej przez wszyst- charakter i zasięg działania w pełni aglomeracyjny. kich członków Rady. Strategia stała się częścią zaplano- Przy opracowywaniu strategii uwzględniono takie prze- wanego na okres 2,5 roku projektu „Funkcjonowanie słanki jak: aktualna kondycja społeczno-gospodarcza i kierunki rozwoju aglomeracji poznańskiej”. Ważnym aglomeracji, oczekiwania mieszkańców w zakresie elementem projektu obok finalnego dokumentu – stra- poprawy warunków życia, istniejący poziom zaawanso- tegii rozwoju, stały się także szerokie badania diagno- wania organizacyjnego aglomeracji, możliwości zasto- styczne, związane z rozwojem różnych dziedzin życia sowania różnych form kooperacji samorządów, aktualny społecznego i gospodarczego a także merytoryczne stan prawny oraz możliwości finansowania programów wspomaganie procesu integracji politycznej, funkcjo- strategicznych ze źródeł lokalnych i zewnętrznych, w tym nalnej i przestrzennej aglomeracji poznańskiej. środków UE. Prowadzenie badań nad stanem i kierunkami rozwo- Pieczę nad pracami strategicznymi sprawowała ju aglomeracji poznańskiej oraz wypracowanie średnio- Rada Programowa Strategii, której przewodniczył terminowej strategii dla tego obszaru powierzono śro- prof. dr hab. Bohdan Gruchman. W jej skład wchodzili dowisku naukowemu największych poznańskich uczelni, rektorzy czterech poznańskich uczelni publicznych, dysponujących wiedzą z zakresu nauk administracyjnych, członków Konsorcjum, przedstawiciele Rady Aglome- ekonomicznych, społecznych, technicznych, przestrzen- racji Poznańskiej: Prezydent Miasta Poznania, Starosta nych i przyrodniczych. Poznański, Burmistrz Miasta i Gminy Murowana Goślina W dniu 8 kwietnia 2009 r. rektorzy czterech oraz eksperci z dziedziny gospodarki przestrzennej poznańskich uczelni: Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza i zarządzania terytorialnego. Prace nad strategią koor- w Poznaniu, Politechniki Poznańskiej, Uniwersytetu Eko- dynowało Centrum Badań Metropolitalnych UAM przy nomicznego w Poznaniu oraz Uniwersytetu Przyrodni- wsparciu organizacyjnym Wydziału Rozwoju Miasta czego w Poznaniu, powołali Konsorcjum Badań nad Poznania i Starostwa Powiatowego w Poznaniu. Aglomeracją Poznańską. Jego zadaniem stały się prace badawcze na rzecz miasta Poznania, powiatu poznańskie- go oraz miast i gmin tworzących aglomerację poznańską. Koordynatorem prac Konsorcjum jest Centrum Badań Metropolitalnych (CBM) Uniwersytetu im. Adama Mic- kiewicza. Centrum prowadzi interdyscyplinarne badania nad obszarami wielkomiejskimi w Polsce i w Europie, ze szczególnym uwzględnieniem procesów urbanizacji i integracji zarządzania w obszarach metropolitalnych. Strategia rozwoju aglomeracji poznańskiej po- wstała z uwzględnieniem standardów metodycznych Posiedzenie Rady Aglomeracji Poznańskiej w Murowanej i merytorycznych, właściwych dla wypracowywania Goślinie w dniu 28.11.2008 r. Decyzja o przystąpieniu do opra- strategii rozwoju jednostek samorządu terytorialnego. cowania strategii rozwoju aglomeracji poznańskiej.

8 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Etapy procesu strategicznego w aglomeracji poznańskiej

Inicjatywa wspólnej strategii Rada Aglomeracji Pozna skiej

Diagnoza funkcjonowania aglomeracji konsorcjum Bada nad Aglomeracj Pozna

Partnerzy Projekt Strategii projektu: Wspó praca: Zielona ksi ga Urz d miasta Aglomeracji Pozna skiej mieszkańcy Poznania, aglomeracji, Starostwo instytucje Powiatowe publiczne, w Poznaniu, organizacje urz dy miast Debata publiczna nad społeczne, i gmin organizacje aglomeracji Zielon ksi g gospodarcze, przedsiębiorstwa

Bia a Ksi ga Strategia Rozwoju Metropolia Poznań 2020

Wdra anie strategii metropolii Realizacja programów i dzia a

Mieszkańcy metropolii, Instytucje metropolitalne instytucje publiczne, Samorządy terytorialne (związki, stowarzyszenia, organizacje społeczne, metropolii porozumienia, spółki) organizacje gospodarcze, przedsiębiorstwa

Bie ca ewaluacja realizacji programów strategicznych Wery kacja i aktualizacja strategii

METROPOLIA POZNAŃ 2020 9 B. PROCES PROCES STRATEGICZNY STRATEGICZNY

Realizację projektu „Funkcjonowanie i kierunki Tematyczne zespoły sporządziły diagnozy rozwoju aglomeracji poznańskiej” zainaugurowano na dla 21 zagadnień istotnych z punktu widzenia funkcjo- pierwszym posiedzeniu Rady Programowej Strategii nowania środowiska przyrodniczego, infrastruktury, go- w dniu 11 maja 2009 r. w Auli Lubrańskiego Uniwer- spodarki i życia społecznego aglomeracji poznańskiej. sytetu im. Adama Mickiewicza. Celem projektu stało W opracowaniach studialnych przedstawiono słabe się rozpoznanie potencjałów i problemów rozwojowych i mocne strony tego obszaru. Ocenie poddano także aglomeracji poznańskiej oraz opracowanie wspólnej szanse i zagrożenia rozwoju aglomeracji w perspektywie dla Poznania, powiatu poznańskiego oraz miast i gmin najbliższej dekady. aglomeracji, średnioterminowej Strategii Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej do 2030 r. Ustalono, że głów- Tematy opracowań diagnostycznych nym celem strategii będzie zwiększenie spójności funkcjonalno-przestrzennej aglomeracji oraz wzrost 1. Strategie miast i obszarów metropolitalnych jej konkurencyjności w stosunku do innych obszarów – doświadczenia zagraniczne i krajowe. 2. Potencjał gospodarczy aglomeracji poznańskiej. metropolitalnych w Polsce i Europie. Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej powsta- 3. Marketing terytorialny w aglomeracji poznańskiej. wała w kilku etapach. Pierwszy etap procesu strategicz- 4. Potencjał demograficzny aglomeracji poznańskiej. nego, realizowany w drugiej połowie 2009 r., obejmował 5. Rynek pracy i mobilność siły roboczej w aglomera- kompleksową diagnozę stanu zagospodarowania i funk- cji poznańskiej. cjonowania aglomeracji. Prace diagnostyczne zostały 6. Zasoby przyrodnicze i ich ochrona w aglomeracji wykonane przez naukowców z czterech uczelni tworzą- poznańskiej. cych Konsorcjum Badań nad Aglomeracją Poznańską. 7. Krajobraz i dziedzictwo kulturowe wsi w aglome- Postępy prac diagnostycznych były prezentowa- racji poznańskiej. ne samorządom i zainteresowanym mieszkańcom 8. Gospodarka rolna w aglomeracji poznańskiej. w ramach cyklicznych spotkań pod nazwą Akademia 9. Leśnictwo i gospodarka leśna w aglomeracji po- Aglomeracyjna, organizowanych przez Centrum Ba- znańskiej. dań Metropolitalnych UAM w drugiej połowie 2009 10. Procesy urbanizacyjne i polityka przestrzenna roku. Jej uczestnikami byli obok zespołów badawczych, w aglomeracji poznańskiej. przedstawiciele władz i administracji miast i gmin aglo- 11. Sport w aglomeracji poznańskiej. meracji, przedstawiciele organizacji społecznych i go- 12. Turystyka i rekreacja w aglomeracji poznańskiej. spodarczych, studenci uczelni poznańskich oraz miesz- 13. Edukacja w aglomeracji poznańskiej. kańcy. Akademia miała formułę otwartą i dyskusyjną. W trakcie Akademii ze strony jej uczestników zgłasza- 14. Kultura w aglomeracji poznańskiej. ne były uwagi do prac diagnostycznych, dalsze po- 15. Usługi zdrowotne i pomoc społeczna w aglomera- stulaty badawcze, a także pierwsze rekomendacje do cji poznańskiej. Strategii. 16. Sieć drogowa, kolejowa i transport lotniczy w aglomeracji poznańskiej. 17. Komunikacja publiczna w aglomeracji poznańskiej. 18. Infrastruktura techniczna i usługi komunalne w aglomeracji poznańskiej.

19. Spójność terytorialno-administracyjna aglomera- cji poznańskiej. 20. Kierunki integracji i rozwoju aglomeracji poznań- skiej w opinii mieszkańców i polityków lokalnych. 21. Konkurencyjność i spójność aglomeracji poznań- skiej – główne problemy funkcjonalne i prze-

strzenne.

Aula Lubrańskiego UAM – 11.05.2009 r. Inauguracja projektu „Funkcjonowanie i kierunki rozwoju aglomeracji poznańskiej”.

10 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Temat badawczy nr 3.3. Temat badawczy nr 3.3. Temat badawczy nr 3.3.

ZA£O¯ENIA STRATEGII ROZWOJU ZA£O¯ENIA STRATEGII ROZWOJU ZA£O¯ENIA STRATEGII ROZWOJU Temat badawczy nr 1.1. Temat badawczy nr 1.1. AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ 2020 AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ 2020 AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ 2020

Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: AGLOMERACJA POZNAÑSKA WOBEC Temat badawczy nr 2.3.2. AGLOMERACJA POZNAÑSKA WOBEC Temat badawczy nr 2.3.2. Temat badawczy nr 2.11. prof. UEP Jacek Nowak (kierownik zespo³u) prof. UEP Jacek Nowak (kierownik zespo³u) prof. UEP Jacek Nowak (kierownik zespo³u) PROCESÓW GLOBALIZACJI, INTEGRACJI Temat badawczy nr 2.8. PROCESÓW GLOBALIZACJI, INTEGRACJI prof. UAM dr hab. Tomasz Kaczmarek prof. UAM dr hab. Tomasz Kaczmarek prof. UAM dr hab. Tomasz Kaczmarek GOSPODARKA ROLNA GOSPODARKAmgr ROLNA Micha³ Wójcicki mgr Micha³ Wójcicki mgr Micha³ Wójcicki EUROPEJSKIEJ I METROPOLIZACJI EUROPEJSKIEJ I METROPOLIZACJI KIERUNKI INTEGRACJI AGLOMERACJI W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ KOMUNIKACJA PUBLICZNA W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ POZNAÑSKIEJ W OPINII MIESZKAÑCÓW (Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu (Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu (Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: mgr Marek Bañczyk (kierownik zespo³u) mgr Marek Bañczyk (kierownikI POLITYKÓW zespo³u) LOKALNYCH Centrum Badañ Metropolitalnych) Centrum Badañ Metropolitalnych) Centrum Badañ Metropolitalnych) Karol Fekner prof. dr hab. Benicjusz G³êbocki (kierownik zespo³u) Karol Fekner prof. dr hab. Benicjusz G³êbocki (kierownik zespo³u) Jakub Mróz dr Ewa Kacprzak Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: Jakub Mróz dr Ewa Kacprzak dr Barbara Maækiewicz prof. UEP dr hab. Maciej Szymczak (kierownik zespo³u) dr £ukasz Miku³a (kierownik zespo³u) dr Barbara Maækiewicz (Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu) dr Hubert Igliñski (Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu)

(Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) (Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu)

Temat badawczy nr 1.2 Temat badawczy nr 1.2 Temat badawczy nr 2.3.3. Temat badawczy nr 2.9. Wybrane opracowania diagnostyczne POTENCJA£ GOSPODARCZY Temat badawczy nr 3.2. POTENCJA£ GOSPODARCZYTemat badawczy nr 3.2. Temat badawczy nr 3.2. Temat badawczy nr 3.2. AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ KRAJOBRAZ I DZIEDZICTWO KULTUROWE AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ RYNEK PRACY WSI W AGLOMERACJISTRA POZNAÑSKIEJTEGIE ROZWOJU MIAST I OBSZARÓW STRATEGIE ROZWOJU MIAST I OBSZARÓW STRATEGIE ROZWOJU MIAST I OBSZARÓW STRATEGIE ROZWOJU MIAST I OBSZARÓW Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: I MOBILNOŒÆ SI£Y ROBOCZEJ Opracowa³ zespó³ METROPOLITw sk³adzie: ALNYCH - PRZEGL¥D prof. UEP dr hab. Wanda M.Gaczek (kierownik zespo³u) METROPOLITALNYCH - PRZEGL¥DW AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ prof. UEP dr hab. Wanda M.Gaczek (kierownik zespo³u) METROPOLITALNYCH - PRZEGL¥D METROPOLITALNYCH - PRZEGL¥D prof. UEP dr hab. Józef Komorowdrski Opracowa³ zespó³ w sk³adzie:ROZWI¥ZAÑ ZAGRANICZNYCH prof. UEP dr hab. Józef KomorowdrskiROZWI¥ZAÑ ZAGRANICZNYCH ROZWI¥ZAÑ ZAGRANICZNYCH ROZWI¥ZAÑ ZAGRANICZNYCH dr Rober Romanowski dr in¿. arch. El¿bieta Raszeja (kierownik zespo³u) dr Rober Romanowski dr in¿. arch. Agnieszka Wilkaniec dr Marek Urbaniak Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: dr Marek Urbaniak Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: mgr in¿. Ewa de Mezer Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: mgr Halina Zió³kowska prof. UAM dr hab. Pawe³ Churski (kierownik zespo³u) mgr Halina Zió³kowska dr Monika Matusiak (kierownik zespo³u) dr Monika Matusiak (kierownik zespo³u) dr Monika Matusiak (kierownik zespo³u) dr Monika Matusiak (kierownik zespo³u) dr Joanna Dominiak prof. UAM dr hab. Tomasz Kaczmarek Temat badawczy nr 2.1. prof. UAM dr hab. Tomasz Kaczmarek Temat badawczy nr 2.1. prof. UAM dr hab. Tomasz Kaczmarek prof. UAM dr hab. Tomasz Kaczmarek (Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu) dr Urszula Kaczmarek (Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu)prof. UEP dr hab. Jacek Nowak Temat badawczy nr 2.10.1. Temat badawczy nr 2.10.1. Temat badawczy nr 2.10.1. prof. UEP dr hab. Jacek Nowak prof. UEP dr hab. Jacek Nowak prof. UEP dr hab. Jacek Nowak (Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu) dr Barbara Konecka - Szyd³owska dr £ukasz Miku³a dr £ukasz Miku³a dr £ukasz Miku³a Temat badawczydr £ukasz nr 2.3.2. Miku³a Temat badawczy nr 2.3.2. SPÓJNOŒÆ TERYTORIALNO - ADMINISTRACYJNA dr Anna Œwidurska SPÓJNOŒÆ TERYTORIALNOdr Krzysztof Stachowiak - ADMINISTRACYJNA dr Krzysztof Stachowiak dr KrzysztofUS£UGI Stachowiak EDUKACYJNE dr Krzysztof Stachowiak US£UGI EDUKACYJNE US£UGI EDUKACYJNE dr Anna Tobolska dr Micha³ Mêczyñski AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ dr Micha³ Mêczyñski AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ dr Micha³ Mêczyñski dr Micha³ Mêczyñski dr £ukasz Miku³a mgr Micha³ Wójcicki W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ PROJEKT BADAWCZY W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ mgr Micha³ Wójcicki PROJEKT BADAWCZY mgr Micha³PROJEKT Wójcicki BADA WCZY GOSPODARKAmgr Micha³ ROLNA Wójcicki PROJEKT BADAWCZY GOSPODARKA ROLNA mgr Robert Perda³ AGLOMERACJA POZNAÑSKA AGLOMERACJA POZNAÑSKA AGLOMERACJA POZNAÑSKA AGLOMERACJA POZNAÑSKA mgr Rados³aw Bul Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: mgr Rados³aw Bul mgr Rados³aw Bul Temat badawczy nr 1.4.Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: Temat badawczyFUNKCJONOW nr 1.4. ANIE I KIERUNKI ROZWOJU FUNKCJONOWANIE I KIERUNKI ROZWOJU W AGLOMERACJIFUNKCJONOW POZNAÑSKIEJANIE I KIERUNKI ROZWOJU FUNKCJONOWANIE I KIERUNKI ROZWOJU W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ prof. UAM dr hab. Tomasz Kaczmarek (kierownik zespo³u) prof. UAM(Uniwersytet dr hab. Tomasz Ekonomiczny Kaczmarek (kierownik w Poznaniu zespo³u) dr Artur Bajerski (kierownik zespo³u) dr Artur Bajerski (kierownik zespo³u) dr Artur Bajerski (kierownik zespo³u) Temat badawczy nr 2.4. (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) UniwersytetET im.AP A.I DIAGNOZA Mickiewicza w Poznaniu) ETAP I DIAGNOZA ETAP I DIAGNOZA ETAP I DIAGNOZA dr £ukasz Miku³a (Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu dr £ukasz Miku³a (Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Opracowa³(Uniwersytet zespó³ Ekonomiczny w sk³adzie: w Poznaniu Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: POTENCJA£ DEMOGRAFICZNY I SPO£ECZNY Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) POTENCJA£ DEMOGRAFICZNY I SPO£ECZNY Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) Temat badawczy nr 2.10.2. Temat badawczy nr 2.10.2. Temat badawczy nr 2.10.2. TURYSTYKA I REKREACJA (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) prof. dr hab. Benicjusz G³êbocki (kierownik zespo³u) (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) prof. dr hab. Benicjusz G³êbocki(Uniwersytet (kierownik im. A. zespo³u) Mickiewicza w Poznaniu) AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ dr Ewa Kacprzak dr Ewa Kacprzak W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ dr Barbara Maækiewicz US£UGI ZDROWOTNETemat badawczy nr 2.4. dr Barbara Maækiewicz US£UGI ZDROWOTNE US£UGI ZDROWOTNE (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) Temat badawczy nr 2.4. Temat badawczy nr 2.4. Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: Raport koñcowy Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: Raport koñcowy RaportTemat badawczy koñcowy nr 2.2. W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ dr Beata £odyga (kierownik zespo³u) Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: dr Beata £odyga (kierownik zespo³u)Temat badawczy nr 3.3. mgr Izabela Ratajczak prof. UAM dr hab. Waldemar Ratajczak (kierownik zespo³u) mgr Izabela Ratajczak TURYSTYKA I REKREACJA (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) TURYSTYKA I REKREACJA (Uniwersytet im. A. MickiewiczaTURYSTYKA w Poznaniu) I REKREACJA z organizacji badañ z organizacjiTemat badawczy badañ nr 1.3 z organizacji badañ mgr Wojciech Kisia³a (kierownik zespo³u) mgr Wojciech Kisia³a (kierownik zespo³u) mgr Wojciech Kisia³a (kierownik zespo³u) dr Micha³ Beim Temat badawczy nr 1.2 W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ ZASOBY PRZYRODNICZE I ICH OCHRONA W TAGLOMERACJIemat badawczy nr POZNAÑSKIEJ 2.3.3. W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ Monika Burakowska ZA£O¯ENIA STRATEGII ROZWOJU (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) (11.05.2009 - 20.11.2009) (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) (11.05.2009 - 20.11.2009) W(1 AGLOMERACJI1.05.2009 - 20.1 POZNAÑSKIEJ1.2009) Jakub Ci¹¿ela AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ 2020 MARKETING TERYTORIALNY Agata Dziura POTENCJA£ GOSPODARCZY Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: KRAJOBRAZ(Uniwersytet im. A.I DZIEDZICTWOMickiewiczaOpracowa³ zespó³ w Poznaniu) w sk³adzie: KULTUROWE Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ Temat�badawczy�nr�3.3. prof.AGLOMERACJI UAM dr hab. Waldemar POZNAÑSKIEJ Ratajczak (kierownik zespo³u) Temat badawczy nr 3.3. Temat�badawczy�nr�3.3. prof. UAM dr hab. Waldemar Ratajczak (kierownik zespo³u) Temat badawczy prof. UAM nr 3.3.dr hab. Waldemar Ratajczak (kierownik zespo³u) dr Micha³ Beim Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: WSI W AGLOMERACJIdr Micha³ POZNAÑSKIEJ Beim dr Micha³ Beim Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: prof. dr hab. Andrzej Mizgajski (kierownik zespo³u) prof. UEP Jacek Nowak (kierownik zespo³u) Monika Burakowska Monika Burakowska Monika Burakowska (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: prof. UAM dr hab. Leszek Kolendowicz Temat badawczy nr 2.1. Temat badawczy nr 2.1. prof. UAM dr hab. Tomasz Kaczmarek ZAŁOŻENIA STRATEGII�ROZWOJUJakub Ci¹¿ela ZA£O¯ENIA STRATEGII ROZWOJU ZAŁOŻENIA STRATEGII�ROZWOJUOpracowa³ zespó³Jakub w Ci¹¿ela sk³adzie: ZA£O¯ENIA STRATematTEGII badawczy ROZWOJU nr 1.2Jakub Ci¹¿ela prof. UEP dr hab. Wanda M.Gaczek (kierownik zespo³u) dr Magdalena Florek (kierownik zespo³u) dr Sylwia Bródka Temat badawczy nr 2.10.3. Temat badawczy nr 2.10.3. mgr Micha³ WójcickiTemat badawczy nr 2.10.3. TematAgata badawczy DziuraT emat nr 1.1. badawczy nr 2.10.3. dr Katarzyna Fagiewicz dr in¿. arch. El¿bieta RaszejaAgata Dziura(kierownik zespo³u) Agata Dziura Temat badawczy nr 1.1. prof. UEP dr hab. Józef Komorowdrski AGLOMERACJI�POZNAŃSKIEJ�2020dr Karolina Janiszewska AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ 2020 AGLOMERACJI�POZNAŃSKIEJ�2020 AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ 2020 Temat badawczy nr 1.1. Temat badawczy nr 1.1. dr Andrzej Kijowski dr in¿. arch. Agnieszka Wilkaniec SPÓJNOŒÆ TERYTORIALNO - ADMINISTRACYJNA SPÓJNOŒÆ TERYTORIALNO - ADMINISTRACYJNAdr Rober Romanowski Paulina Bernacik Temat badawczy nr 2.9. POTENCJA£ GOSPODARCZY Temat badawczy nr 2.9. Temat badawczy nr 2.9. (Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Karolina Hanczewska dr Jolanta Kijowska mgr in¿. Ewa de Mezer AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ US£UGI SOCJALNE Temat badawczy nr 2.3.2. AGLOMERACJA POZNAÑSKAUS£UGI SOCJALNE WOBEC AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJdr Marek Urbaniak US£UGI SOCJALNE Temat badawczyOpracował nr 2.3.2. zespółAGLOMERACJA w�składzie:(Uniwersytet im. A. MickiewiczaPOZNAÑSKAUS£UGI w Poznaniu) WOBEC SOCJALNE Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: dr Damian £owicki Opracował zespół w�składzie:(Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) Opracowa³AGLOMERACJI zespó³ w(Uniwersytet sk³adzie: POZNAÑSKIEJ im. A. Mickiewicza w Poznaniu) AGLOMERACJA POZNAÑSKA WOBEC AGLOMERACJA POZNAÑSKAUniwersytetmgr im.Halina WOBEC A. Zió³kowskaMickiewicza w Poznaniu prof.�UEP Jacek�Nowak�(kierownik�zespołu) dr Iwona Markuszewska prof.�UEP Jacek�Nowak�(kierownik�zespołu) W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJTemat badawczy nr 2.4.1. W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ PROCESÓW GLOBALIZACJI, W AGLOMERACJI INTEGRACJI POZNAÑSKIEJ prof. UEP Jacek Nowak (kierownik zespo³u) prof. UEP Jacek Nowak (kierownik zespo³u) PROCESÓW GLOBALIZACJI, INTEGRACJI Centrum Badañ Metropolitalnych) prof.�UAM�dr�hab. Tomasz�Kaczmarek(Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu) Tematdr Lidiabadawczy Poni¿y nr 2.11. prof.�UAM�dr�hab. Tomasz�KaczmarekRYNEK PRACY RYNEK PRACY RYNEK PRACY PROCESÓWOpracowa³ GLOBALIZACJI, zespó³ w sk³adzie: INTEGRACJI Temat badawczy nr 2.8. PROCESÓWOpracowa³ GLOBALIZACJI, zespó³ w sk³adzie: INTEGRACJI Temat badawczy nr T1.4.emat badawczy nr 2.8. prof. UAM dr hab. Tomasz Kaczmarekmgr Bartosz Czernecki (UniwersytetTemat Przyrodniczy badawczy w nrPoznaniu) 1.4. prof. UAM dr hab. Tomasz Kaczmarek (Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu) mgr�Michał WójcickiEUROPEJSKIEJ I METROPOLIZACJI Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: prof. UAM dr hab. Tomasz Kaczmarek (kierownik zespo³u) GOSPODARKA ROLNA EUROPEJSKIEJ I METROPOLIZACJI prof. UAM dr hab. Tomasz Kaczmarek (kierownik zespo³u) GOSPODARKA ROLNA mgr Micha³ Wójcicki mgr Piotr Lupa mgr�Michał WójcickiI MOBILNOŒÆ SI£Y ROBOCZEJ mgr Micha³ Wójcicki I MOBILNOŒÆ SI£Y ROBOCZEJ I MOBILNOŒÆ SI£Y ROBOCZEJ EUROPEJSKIEJ I METROPOLIZACJI dr Urszula Kaczmarek (kierownik zespo³u) dr Urszula Kaczmarek (kierownik zespo³u)EUROPEJSKIEJ I METROPOLIZACJI dr Urszula Kaczmarek (kierownik zespo³u) dr Urszula Kaczmarek (kierownik zespo³u) prof. UEP dr hab. Wanda M.Gaczek (kierownik zespo³u) dr £ukasz Miku³a SPORT WW AGLOMERACJI AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ POZNAÑSKIEJ dr £ukasz Miku³a W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ KIERUNKI INTEGRACJImgr Wojciech Mania AGLOMERACJI W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ prof. UEP dr hab.. Józef Komorowdrski W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ (Uniwersytet�Ekonomiczny�w�PoznaniuOpracowa³ zespó³ w sk³adzie: mgr Anna Nowak Opracowa³ KOMUNIKACJAzespó³ w sk³adzie: PUBLICZNA POTENCJA£ DEMOGRAFICZNYKOMUNIKACJA I SPO£ECZNY PUBLICZNA (Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu (Uniwersytet�Ekonomiczny�w�PoznaniuPOTENCJA£ DEMOGRAFICZNY I SPO£ECZNY (Uniwersytet Ekonomicznydr Rober w Romanowski Poznaniu Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: Uniwersytet�im. A.�Mickiewicza�w�Poznaniu mgr Marek Bañczyk (kierownik zespo³u) POZNAÑSKIEJ W OPINII MIESZKAÑCÓW Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: mgr Marek BañczykW AGLOMERACJI (kierownik zespo³u) POZNAÑSKIEJ AGLOMERACJIW POZNAÑSKIEJ AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJUniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu Uniwersytet�im. A.�Mickiewicza�w�PoznaniuAGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ Uniwersytet im. A. Mickiewiczadr Marek w Urbaniak Poznaniu mgr Marek Bañczyk (kierownik zespo³u) (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu)Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) mgr Marek Bañczyk (kierownik zespo³u) (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu)Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: Karol(Uniwersytet Fekner im. A. Mickiewicza w Poznaniu) Temat�badawczy�nr�2.2. Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: dr Pawe³ Motek (kierownik zespo³u) Karol Fekner Centrum�Badań Metropolitalnych) Centrum Badañ Metropolitalnych)I POLITYKÓW LOKALNYCH Centrum�Badań Metropolitalnych) CentrumTemat�badawczy�nr�2.2. Badañ Metropolitalnych)mgr Halina Zió³kowska Karol Fekner prof. dr hab. Benicjusz G³êbocki (kierownik zespo³u) Karol Fekner prof. dr hab. Benicjusz G³êbocki (kierownik zespo³u) Jakub Mróz (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) prof. UAM dr hab. Pawe³ Churski (kierownik zespo³u) prof. UAM dr hab. Pawe³ Churski (kierownik zespo³u) prof. UAM dr hab. Pawe³ Churski (kierownik zespo³u) (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) dr Tomasz Kossowski Jakub Mróz (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) Jakub Mróz dr Ewa Kacprzak Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: Jakub Mróz dr Ewa Kacprzak Opracowa³ zespó³ w sk³adzie:Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: Opracowa³dr Joanna zespó³ Dominiak w sk³adzie: dr Joanna Dominiak dr Joanna Dominiak mgr Emiliadr Barbara Bogacka Maækiewicz prof. UEP dr hab. Maciej Szymczak (kierownik zespo³u) dr Barbara Maækiewicz dr Beata £odyga prof. (kierownik UEP dr hab. zespo³u) Maciej Szymczak (kierownikZASOBY zespo³u) PRZYRODNICZE�I�ICH�OCHRONA dr £ukasz Miku³a (kierownik zespo³u) dr Beata dr£odyga Urszula (kierownik Kaczmarek zespo³u) ZASOBY PRZYRODNICZE�I�ICH�OCHRONA(Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu) dr Urszula Kaczmarek dr Urszula Kaczmarek (Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu) (Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu) (Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu) dr Hubert Igliñski (Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu) mgr Izabela Ratajczak dr Hubert Igliñski W AGLOMERACJI�POZNAŃSKIEJ dr Barbaramgr Izabela Konecka Ratajczak - Szyd³owska W AGLOMERACJI�POZNAŃSKIEJ dr Barbara Konecka - Szyd³owska dr Barbara Konecka - Szyd³owska dr Anna Œwidurska dr Anna Œwidurska dr Anna Œwidurska

Temat badawczy(Uniwersytet nr 2.4.1.(Uniwersytet im. A. Mickiewiczaim. A. Mickiewicza w Poznaniu) w Poznaniu) (Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu) Temat badawczy nr 2.4.1.(Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu)(Uniwersytet im. A. Mickiewicza(UniwersytetTemat w Poznaniu) badawczy Ekonomiczny nr 2.4.1. w Poznaniu) (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) (Uniwersytet im.dr A. Anna Mickiewicza Tobolska w Poznaniu) dr Anna Tobolska dr Anna Tobolska Opracował zespół w�składzie: CENTRUM BADAÑ METROPOLITALNYCH CENTRUM BADAÑ METROPOLITALNYCH CENTRUM BADAÑ METROPOLITALNYCH CENTRUM BADAÑdr £ukasz METROPOLIT Miku³aALNYCH Opracował zespół w�składzie: dr £ukasz Miku³a dr £ukasz Miku³a Temat badawczy nr 2.2. Temat badawczy nr 2.10.1. Temat badawczy nr 2.2. UNIWERSYTET IM. A. MICKIEWICZA W POZNANIU UNIWERSYTET IM. A. MICKIEWICZA W POZNANIU prof.�dr�hab. Andrzej�Mizgajski�(kierownik�zespołu)UNIWERSYTET IM. A. MICKIEWICZA W POZNANIU UNIWERSYTET IM. A. MICKIEWICZA W POZNANIU prof.�dr�hab. Andrzej�Mizgajski�(kierownik�zespołu) Temat badawczy nr 2.11. Temat badawczy nr 2.11. Temat badawczy nr 2.8.Temat badawczy nr 2.11. mgr Robert Perda³ Temat badawczy nr 2.8. Temat badawczy nr 2.8.mgr Robert Perda³ mgr Robert Perda³ SPORT W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ SPORT W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ SPORT W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ prof.�UAM�dr�hab.�Leszek�Kolendowicz prof.�UAM�dr�hab.�Leszek�Kolendowicz dr�Sylwia�Bródka ZASOBY PRZYRODNICZETemat badawczy I ICH nr OCHRONA1.2 ZASOBY PRZYRODNICZETemat badawczy I ICH nr OCHRONA1.2 Temat badawczy nr 2.2. (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) dr�Sylwia�Bródka (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: Temat badawczy nr 2.5. US£UGI EDUKACYJNE Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: dr�Katarzyna�Fagiewicz dr�Katarzyna�Fagiewicz KIERUNKI INTEGRACJI AGLOMERACJI KIERUNKI INTEGRACJI AGLOMERACJI KOMUNIKACJAdr�Jolanta�KijowskaKIERUNKI PUBLICZNA INTEGRACJI AGLOMERACJI KOMUNIKACJA PUBLICZNA KOMUNIKACJA PUBLICZNA W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ dr Pawe³ Motek (kierownik zespo³u)T emat badawczy nr 2.3.3. W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJW AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ dr Pawe³ Motek (kierownik zespo³u)T emat badawczy nr 2.3.3. dr Pawe³ Motek (kierownik zespo³u) dr�Jolanta�Kijowska POTENCJA£ GOSPODARCZY POZNAÑSKIEJTemat�badawczy�nr�3.2. W OPINII MIESZKAÑCÓW POTENCJA£ GOSPODARCZY POZNAÑSKIEJ W OPINIIT ematMIESZKAÑCÓW badawczy nr 2.9. W AGLOMERACJIdr�DamianPOZNAÑSKIEJ Łowicki POZNAÑSKIEJ W OPINII MIESZKAÑCÓW W AGLOMERACJIdr�Damian Łowicki POZNAÑSKIEJ W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ dr Tomasz KossowskiPROCESY URBANIZACYJNE Temat badawczy nr 3.2. dr Tomasz Kossowski ZASOBY PRZYRODNICZETemat�badawczy�nr�3.2. I ICH OCHRONAdr Tomasz Kossowski dr�Iwona�Markuszewska dr�Iwona�Markuszewska Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: mgr Emilia Bogacka I POLITYKÓW LOKALNYCH Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: mgr Emilia Bogacka I POLITYKÓW LOKALNYCHmgr Emilia Bogacka dr�Lidia�Poniży I POLITYKÓW LOKALNYCH AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ KRAJOBRAZ I DZIEDZICTWO KULTUROWE dr Artur Bajerski (kierownik zespo³u) AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ KRAJOBRAZ I DZIEDZICTWOW AGLOMERACJI KULTUROWE POZNAÑSKIEJ dr�Lidia�Poniży prof. dr hab. Andrzej Mizgajski (kierownik zespo³u) I POLITYKA PRZESTRZENNA prof. dr hab. Andrzej Mizgajski (kierownik zespo³u) RYNEK PRACY Opracowa³mgr�Bartosz�Czernecki zespó³ w sk³adzie: Opracowa³mgr�Bartosz�Czernecki zespó³ w sk³adzie: Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: prof. UAM dr hab. Leszek Kolendowicz WSI W AGLOMERACJISTRATEGIE�ROZWOJU�MIAST�I�OBSZARÓW POZNAÑSKIEJ prof. UAMSTRA dr hab. TEGIELeszek Kolendowicz ROZWOJU MIAST I OBSZARÓW WSI W AGLOMERACJISTRATEGIE�ROZWOJU�MIAST�I�OBSZARÓW POZNAÑSKIEJ prof. UEP dr hab. Maciejmgr�Piotr�Lupa Szymczak (kierownik zespo³u) prof. UEP dr hab. Maciejmgr�Piotr�Lupa Szymczak (kierownik zespo³u) prof. UEP dr hab. Maciej Szymczak (kierownik zespo³u) Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ dr £ukasz Miku³a (kierownik zespo³u) Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: dr £ukasz Miku³a (kierownik zespo³u) dr £ukasz Miku³a (kierownik zespo³u) dr Sylwia Bródka METROPOLITALNYCH�-�PRZEGLĄD dr Sylwia Bródka METROPOLITALNYCH�-�PRZEGLOpracowa³ zespó³ w sk³adzie: I MOBILNOŒÆĄD SI£Y ROBOCZEJ mgr�Wojciech�Maniadr Hubert Igliñski mgr�Wojciech�Maniadr Hubert Igliñski dr Hubert Igliñski prof. UEP dr hab. Wanda M.Gaczek (kierownik zespo³u)(Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) prof. UEP dr hab. WandaMETROPOLIT M.Gaczek (kierownikALNYCH zespo³u) -(Uniwersytet PRZEGL¥D im. A. Mickiewicza w Poznaniu) (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) mgr Anna�Nowak dr Katarzyna Fagiewicz Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: dr Katarzyna Fagiewicz Opracowa³ zespó³ prof. w sk³adzie: dr hab. Andrzej Mizgajski (kierownik W AGLOMERACJIzespo³u) POZNAÑSKIEJ mgr Anna�Nowak prof. UEPdr Andrzej dr hab. Kijowski Józef Komorowdrski Opracowa³ zespó³ w sk³adzie:ROZWIĄZAŃ ZAGRANICZNYCH prof. UEPdr Andrzej dr hab. Kijowski Józef Komorowdrski ROZWIĄZAŃ ZAGRANICZNYCH Raport koñcowy dr in¿. arch. El¿bieta Raszeja (kierownik zespo³u) ROZWI¥ZAÑ ZAGRANICZNYCH dr in¿. arch. El¿bieta Raszeja (kierownik prof. UAM zespo³u) dr hab. Leszek Kolendowicz dr Jolantadr Rober Kijowska Romanowski prof. dr hab. in¿. arch. Wojciech Bonenberg (kierownik zespo³u)(Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) dr Jolantadr Rober Kijowska Romanowski (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) (Uniwersytet Ekonomiczny(Uniwersytet w Poznaniu) im. A. Mickiewicza w Poznaniu) (Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu) (Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu) dr in¿. arch. Agnieszka Wilkaniec dr in¿. arch. Agnieszka Wilkaniec dr Sylwia Bródka dr Damiandr Marek £owicki Urbaniak dr in¿. arch. Joanna Chojnacka dr Damiandr Marek £owicki Urbaniak Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: (Uniwersytet�im. A.�Mickiewicza�w�Poznaniu) (Uniwersytet�im. A.�Mickiewicza�w�Poznaniu) mgr in¿. Ewa de Mezer Opracował zespół w�składzie: mgr in¿. Ewa de Mezer dr Katarzyna Fagiewicz z organizacji badañ dr Iwonamgr Markuszewska Halina Zió³kowska dr in¿. arch. Agata Bonenberg dr Iwonamgr Markuszewska Halina Zió³kowskaOpracowa³ zespó³ w sk³adzie: Opracowałdr Andrzej zespółKijowski w�składzie: prof. UAM dr hab. Pawe³ Churski (kierownik zespo³u) dr Lidia Poni¿y dr�Monika�Matusiak�(kierownik�zespo łu) dr Lidia Poni¿y dr�Monika�Matusiak�(kierownik�zespo łu) Temat�badawczy�nr�2.1. dr in¿. arch. Magdalena Gyurkovich dr Monika Matusiak (kierownik zespo³u) dr Jolanta Kijowska dr Joanna Dominiak (11.05.2009 - 20.11.2009) mgr Bartosz Czernecki prof.�UAM�dr�hab. Tomasz�Kaczmarek mgr Bartosz Czerneckiprof. UAM drTemat�badawczy�nr�2.1. hab. Tomasz Kaczmarek prof.�UAM�dr�hab.dr DamianTemat�badawczy�nr�2.10.1. £owicki Tomasz�Kaczmarek (Uniwersytetmgr PiotrEkonomiczny Lupa w Poznaniu) dr in¿. arch. Joanna Ko³ata Temat badawczy nr 2.10.2. (Uniwersytetmgr PiotrEkonomiczny Lupa w Poznaniu) dr Urszula Kaczmarek Temat badawczy nr 2.10.1. Temat�badawczy�nr�2.10.1. (Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu)prof.�UEP dr�hab.�Jacek�Nowak prof. UEP dr hab. Jacek Nowak (Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu)prof.�UEPdr Iwona Markuszewska dr�hab.�Jacek�Nowak dr Barbara Konecka - Szyd³owska mgr Wojciech Mania dr in¿. arch. Piotr Zierke dr Łukasz�Mikuła mgr Wojciech Mania dr Lidia Poni¿y Temat�badawczy�nr�2.3.2. mgrSPÓJNO Anna Nowak ŚĆ TERYTORIALNO�- ADMINISTRACYJNA mgrSPÓJNO Anna Nowak ŚĆ TERYTORIALNO�-dr £ukasz Miku³a ADMINISTRACYJNA dr Łukasz�Mikuła dr Anna Œwidurska Temat�badawczy�nr�2.3.2. dr�Krzysztof�Stachowiak dr Krzysztof Stachowiak mgrdr�Krzysztof�Stachowiak BartoszUS CzerneckiŁUGI�EDUKACYJNE US£UGI EDUKACYJNE USŁUGI�EDUKACYJNE AGLOMERACJI�POZNAŃSKIEJ US£UGI ZDROWOTNE AGLOMERACJI�POZNAŃSKIEJ mgr Piotr Lupa dr Anna Tobolska Temat badawczy nr 2.5. dr�Michał Męczyński dr Micha³Temat Mêczyñski badawczy nr 2.5. Wdr�Michał AGLOMERACJI�POZNATemat Męczy badawczyński nr 2.5. drŃ £ukaszSKIEJ Miku³a W AGLOMERACJI�POZNAŃSKIEJ (Politechnika Poznañska) mgr�Micha Wójcicki W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ PROJEKT�BADAWCZY mgr WojciechPROJEKT Mania BADAWCZY GOSPODARKA W AGLOMERACJIPROJEKT�BADAWCZY ROLNA POZNAÑSKIEJ PROJEKT BADAWCZY GOSPODARKA ROLNA (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) Temat badawczył nr 2.3.1. (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu)mgrAGLOMERACJA Micha³ Wójcicki POZNAŃSKA Tematmgrmgr�Micha Anna badawczy Nowakł Wójcicki nr 2.3.1. mgr Robert Perda³ AGLOMERACJA POZNAŃSKA mgr�Rados aw�Bul AGLOMERACJA POZNAÑSKA W AGLOMERACJI�POZNAŃSKIEJ AGLOMERACJA POZNAÑSKA W AGLOMERACJI�POZNAŃSKIEJ Opracował zespół w�składzie: ł FUNKCJONOWANIE�I�KIERUNKI�ROZWOJUmgrOpracowa Rados³awł zespóBul ł w�składzie: mgr�Rados ł aw�Bul FUNKCJONOWANIE�I�KIERUNKI�ROZWOJU Temat badawczyprof.�UAM�dr�hab.�Tomasz�Kaczmarek�(kierownik�zespo nrPROCESY 1.4. URBANIZACYJNE łu) mgr Wojciech Kisia³a (kierownik zespo³u) Temat badawczyprof.�UAM�dr�hab.�Tomasz�Kaczmarek�(kierownik�zespo nrPROCESY 1.4. URBANIZACYJNE łu) FUNKCJONOWPROCESYdr Artur�Bajerski�(kierownik�zespoANIE URBANIZACYJNE I KIERUNKI ROZWOJUłu) dr Artur Bajerski (kierownik zespo³u) FUNKCJONOWdr Artur�Bajerski�(kierownik�zespoANIE I KIERUNKI ROZWOJUłu) Temat badawczy nr 2.4. ETAP I��DIAGNOZA Temat badawczy nr 2.4. (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) ETAP I��DIAGNOZA I POLITYKAdr ukasz�Miku PRZESTRZENNAa LEŒNICTWO(Uniwersytet�Ekonomiczny�w�Poznaniu I GOSPODARKA LEŒNA I POLITYKA PRZESTRZENNA (UniwersytetLEŒNICTWO im.I A.POLITYKA MickiewiczaI GOSPODARKAETAP I DIAGNOZAPRZESTRZENNAw Poznaniu) LEŒNA ETAP I DIAGNOZA Ł ł (Uniwersytet Ekonomicznydr Łukasz�Miku w Poznaniuła (Uniwersytet�Ekonomiczny�w�Poznaniu Opracował zespół w�składzie: Temat�badawczy�nr�2.10.2. Opracował zespół w�składzie: POTENCJA£Temat DEMOGRAFICZNY badawczy nr W2.3.1. AGLOMERACJI I SPO£ECZNY POZNAÑSKIEJ Uniwersytet�im.W AGLOMERACJI A.�Mickiewicza�w�Poznaniu) POZNAÑSKIEJ POTENCJA£Temat DEMOGRAFICZNY badawczyUniwersytet nr W2.3.1. AGLOMERACJIim. A.I SPO£ECZNY Mickiewicza w POZNAÑSKIEJPoznaniu) Uniwersytet�im.W AGLOMERACJIW AGLOMERACJI A.�Mickiewicza�w�Poznaniu) POZNAÑSKIEJ POZNAÑSKIEJ prof.�dr�hab.�Benicjusz�Głębocki�(kierownik�zespołu) prof.�dr�hab.�Benicjusz�Głębocki�(kierownik�zespołu)Temat badawczy nr 2.10.2. Temat�badawczy�nr�2.10.2. TURYSTYKA I REKREACJA (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) TURYSTYKA I REKREACJA (Uniwersytet�im. A.�Mickiewicza�w�Poznaniu) (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) (Uniwersytet�im. A.�Mickiewicza�w�Poznaniu) AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ Temat badawczy nr 2.3.3. dr�Ewa�Kacprzak Temat badawczy nr 2.3.3. dr�Ewa�Kacprzak Temat badawczy nr 2.6. dr�Barbara�Maćkiewicz W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ Temat�badawczy�nr�2.4. USŁUGI�ZDROWOTNE dr�Barbara�MaćkiewiczUS£UGI ZDROWOTNE USŁUGI�ZDROWOTNE LEŒNICTWO I GOSPODARKA(Uniwersytet�im. LEŒNAOpracowa³ A.�Mickiewicza�w�Poznaniu) zespó³ w sk³adzie: Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: LEŒNICTWO I GOSPODARKA(Uniwersytet�im. LEŒNA A.�Mickiewicza�w�Poznaniu) Opracowa³Opracowa³ zespó³ w zespó³sk³adzie: w sk³adzie: Temat�badawczy�nr�2.4. prof. dr hab. in¿. arch. Wojciech Bonenberg (kierownik zespo³u) dr hab. Raport�końcowyRoman Jaszczak (kierownik zespo³u) prof. dr hab. in¿. arch. Wojciech Bonenberg (kierownik zespo³u) prof. dr hab. dr hab. Raport�końcowyRoman in¿. Jaszczakarch. Wojciech (kierownik Bonenberg zespo³u) (kierownik zespo³u) W AGLOMERACJI�POZNAŃSKIEJ W AGLOMERACJI�POZNAŃSKIEJ W AGLOMERACJIOpracowa³ zespó³ POZNAÑSKIEJ w sk³adzie: W AGLOMERACJIOpracowa³ zespó³ POZNAÑSKIEJ w sk³adzie:Raport koñcowy KRAJOBRAZ I DZIEDZICTWO KULTUROWE Temat badawczyKRAJOBRAZ nr 3.2. I DZIEDZICTWO KULTUROWE W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ dr Beata £odyga (kierownik zespo³u)dr in¿. arch. Joanna Chojnacka INFRASTRUKTURAOpracowa³ zespó³ KOMUNALNA w sk³adzie: dr in¿. Cezary Beker dr Beata £odyga (kierownik zespo³u)dr in¿. arch. Joanna Chojnacka TematOpracowa³ badawczy zespó³ nr 2.6.w sk³adzie: drT ematin¿.dr in¿.Cezary badawczy arch. Beker Joanna nr Chojnacka 2.9. Temat badawczy nr 2.6. Temat badawczy nr 2.6. dr in¿. arch. Agata Bonenberg dr in¿. Piotr Go³ojuch dr in¿. arch. Agata Bonenberg drTURYSTYKA in¿.dr Piotrin¿. arch. Go³ojuch Agata I�REKREACJA Bonenberg (Uniwersytet�im. A.�Mickiewicza�w�Poznaniu) TURYSTYKA I�REKREACJA (Uniwersytet�im. A.�Mickiewicza�w�Poznaniu) mgr Izabela Ratajczak prof. UAMI dr US£UGI hab. Waldemar KOMUNALNE Ratajczak (kierownik z�organizacji�badań zespo³u) Temat badawczy nr 2.10.3. mgr Izabela Ratajczak prof. UAM dr hab. Waldemar Ratajczak (kierownikz�organizacji�badań zespo³u) WSI W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ mgr�Wojciech�Kisiała�(kierownik�zespoWSIłu) W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ mgr�Wojciech�Kisiała�(kierownik�zespołu) Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: dr in¿. arch. Magdalena Gyurkovich dr Micha³ Beim Opracowa³ zespó³ w sk³adzie:z organizacjidr in¿. arch. Magdalena badañ Gyurkovich dr Micha³ Beim W AGLOMERACJI�POZNAdr in¿. arch. Magdalena GyurkovichŃSKIEJ W AGLOMERACJI�POZNAŃSKIEJ mgr Wojciech Kisia³a (kierownik zespo³u) dr in¿. arch. Joanna Ko³ata W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ dr in¿. arch. Joanna Ko³ata RdrYNEK in¿. arch. PRACY Joanna Ko³ata Temat�badawczy�nr�2.6. STRATEGIE ROZWOJU MIAST I OBSZARÓW dr(Uniwersytet hab. Roman Jaszczak im. A. Mickiewicza (kierownik zespo³u)w Poznaniu) Monika Burakowska (11.05.2009�-�20.11.2009) dr(Uniwersytet hab. Roman Jaszczak im. A. Mickiewicza (kierownik(11.05.2009 zespo³u)w Poznaniu)Temat�badawczy�nr�2.7. - 20.11.2009) INFRASTRUKTURAMonika BurakowskaKOMUNALNA (11.05.2009�-�20.11.2009) Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: INFRASTRUKTURA KOMUNALNA Opracowa³INFRASTRUKTURA zespó³ w sk³adzie: KOMUNALNA dr in¿. Cezary Beker dr in¿. arch. Piotr Zierke Jakub Ci¹¿ela (Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu)US£UGI SOCJALNE dr in¿. Cezary Beker dr in¿. arch. Piotr Zierke Jakub Ci¹¿ela (UniwersytetI MOBILNOŒÆ Przyrodniczydr in¿. arch.SI£Y w Piotr Poznaniu) ROBOCZEJ Zierke METROPOLITALNYCH - PRZEGL¥D I US£UGI KOMUNALNE Opracował zespół w�składzie: dr in¿. arch. El¿bieta Raszeja (kierownik zespo³u) I US£UGI KOMUNALNE(Uniwersytet�im. A.�Mickiewicza�w�Poznaniu)Opracował zespół w�składzie: dr in¿. arch. El¿bieta RaszejaI US£UGI (kierownik KOMUNALNE zespo³u) (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) (Uniwersytet�im. A.�Mickiewicza�w�Poznaniu) dr in¿. Piotr Go³ojuch Opracowa³Agata zespó³ Dziura w sk³adzie: W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ dr in¿. Piotr Go³ojuch Agata Dziura prof.�UAM�dr�hab.�Waldemar�Ratajczak�(kierownik�zespo dr in¿. arch. Agnieszkału) Wilkaniec INFRASTRUKTURA KOMUNALNA prof.�UAM�dr�hab.�Waldemar�Ratajczak�(kierownik�zespołu)ROZWI¥ZAÑ ZAGRANICZNYCHdr in¿. arch. Agnieszka Wilkaniec prof. dr hab. in¿. Edward Szczechowiak (kierownik zespo³u) W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ SIEĆ DROGOWA I�KOLEJOWA dr�Michał Beim mgr in¿. Ewa de Mezer dr�Michał Beim mgr in¿. Ewa de Mezer (Politechnika Poznañska) prof. PP dr in¿. Tomasz Mróz (Politechnika Poznañska) (Politechnika Poznañska) I�USŁUGI�KOMUNALNE W AGLOMERACJI�POZNAŃSKIEJ Monika�Burakowska Monika�Burakowska (Uniwersytetdoc im.dr in¿. A. HenrykMickiewicza Bylka w Poznaniu) dr Urszula Kaczmarek (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: W AGLOMERACJI�POZNAŃSKIEJ Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: (UniwersytetTemat Przyrodniczy badawczy wnr Poznaniu) 2.1. (UniwersytetTemat Przyrodniczy badawczy wnr Poznaniu) 2.1. Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: Jakub�Ciążela Temat�badawczy�nr�1.2 Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: Jakub�Ciążela Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: dr Piotr Krajewski prof. UAM dr hab. Pawe³ Churski (kierownik zespo³u) dr Monika Matusiak (kierownik zespo³u) Temat�badawczy�nr�1.2 Temat�badawczy�nr�2.10.3. Temat�badawczy�nr�1.1.Temat badawczy nr 2.10.3. Temat�badawczy�nr�2.10.3. prof. dr hab. in¿. Edward Szczechowiak (kierownik zespo³u) Temat�badawczy�nr�1.1.Agata�Dziura Temat(Uniwersytet badawczy Przyrodniczy nr 2.10.3. w Poznaniu) prof. dr hab. in¿. Edward Szczechowiak (kierownik zespo³u)prof. UAM dr hab.Agata�Dziura Tomasz Kaczmarek(Uniwersytet prof. dr hab. Przyrodniczy in¿. Edward w SzczechowiakPoznaniu) (kierownik zespo³u) mgr in¿. Wojciech Grz¹dzielski Opracował zespół w�składzie: prof. PP dr in¿. Tomasz Mróz dr Joanna Dominiak prof. PP dr in¿. Tomasz Mróz prof. PP dr in¿. Tomasz Mróz mgr in¿. Grzegorz Matuszczak (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) prof.�dr�hab.�inż.�Wojciech�Grabowski�(kierownik�zespołu) dr Urszula Kaczmarek POTENCJAŁ GOSPODARCZYOpracował zespół w�składzie: prof.Temat�badawczy�nr�2.9. UEP dr hab. Jacek Nowak POTENCJAŁ GOSPODARCZY SPÓJNOŒÆ TERYTORIALNO - ADMINISTRACYJNA SPÓJNOŒÆ TERYTORIALNO - ADMINISTRACYJNA doc dr in¿. Henryk Bylka prof.�dr�hab.�inż.�Edward�Szczechowiak�(kierownik�zespołu) doc dr in¿. Henryk Bylka dr £ukasz Miku³a doc dr in¿. Henryk Bylka Temat�badawczy�nr�2.9. USŁUGI�SOCJALNE AGLOMERACJA POZNAŃSKA WOBEC dr�inż. Andrzej�Krych USŁUGI�SOCJALNEdr Piotr Krajewski AGLOMERACJAdr Barbara Konecka POZNAŃSKA- Szyd³owska WOBEC dr Piotr Krajewski dr Piotr Krajewski AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ US£UGI SOCJALNE AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ (Uniwersytet�im. A.�Mickiewicza�w�Poznaniu)US£UGI SOCJALNE AGLOMERACJI�POZNAŃSKIEJprof.�PP dr�inż. Tomasz�Mróz (Uniwersytet�im.dr Krzysztof A.�Mickiewicza�w�Poznaniu) Stachowiak AGLOMERACJI�POZNAŃSKIEJ mgr�inż.�Marcin�Bliski mgr in¿. Wojciech Grz¹dzielski dr Anna Œwidurska mgr in¿. Wojciech Grz¹dzielski mgr in¿. Wojciech Grz¹dzielski W AGLOMERACJI�POZNAŃSKIEJ PROCESÓW�GLOBALIZACJI,�INTEGRACJI W AGLOMERACJI�POZNAŃSKIEJ PROCESÓW�GLOBALIZACJI,�INTEGRACJI doc�dr�inż.�Henryk�Bylka dr Micha³ Mêczyñski RYNEK�PRACY Temat badawczy nr 2.4.1. W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ mgr�inż.�Mikołaj�Bartkowiak mgrTemat in¿. Grzegorz badawczy Matuszczak nr 2.4.1. dr Anna Tobolska W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ mgr in¿. Grzegorz Matuszczak RYNEK�PRACY mgr in¿. Grzegorz Matuszczak Temat�badawczy�nr�1.4. dr�Piotr�Krajewski mgr Micha³ Wójcicki Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: (Politechnika Poznañska) EUROPEJSKIEJ�I�METROPOLIZACJI Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: EUROPEJSKIEJ�I�METROPOLIZACJIdr £ukasz Miku³a Opracował zespół w�składzie: I�MOBILNOTemat�badawczy�nr�1.4.ŚĆ SIŁY ROBOCZEJ Opracował zespół w�składzie: I�MOBILNOŚĆ SIŁY ROBOCZEJ mgr�inż.�Wojciech�Grządzielski prof. UAM dr hab. Tomasz Kaczmarek (kierownik zespo³u) dr�Urszula�Kaczmarek�(kierownik�zespołu) dr Urszula Kaczmarek (kierownik prof. zespo³u) UAM dr hab. Tomasz Kaczmarek (kierownik zespo³u) dr�Urszula�Kaczmarek�(kierownik�zespołu) mgr Robert Perda³ dr Urszula Kaczmarek (kierownik zespo³u) prof.�UEP dr�hab.�Wanda�M.Gaczek�(kierownik�zespołu) prof.�UEP dr�hab.�Wanda�M.Gaczek�(kierownik�zespołu) SPORT W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ SPORT W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ prof.�UEP dr�hab..�Józef�Komorowdrskimgr�inż.�Grzegorz�Matuszczak W(Uniwersytet AGLOMERACJI�POZNA Ekonomiczny w PoznaniuŃSKIEJ W AGLOMERACJI�POZNAŃSKIEJ dr £ukasz Miku³a Opracował zespół w�składzie: dr £ukasz Miku³a POTENCJAŁ DEMOGRAFICZNY I�SPOŁECZNY POTENCJAŁ DEMOGRAFICZNY I�SPOŁECZNY prof.�UEP dr�hab..�Józef�Komorowdrski Opracował zespół w�składzie: dr�Rober�Romanowski mgr�Marek�Bańczyk�(kierownik�zespołu) (Politechnika�Poznańska) (Politechnika Poznañska) (Uniwersytetmgr�Marek�Bańczyk�(kierownik�zespołu) im. A. Mickiewicza w Poznaniu) (Politechnika Poznañska) Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) (Politechnika Poznañska) dr�Rober�Romanowski (Uniwersytet�im. A.�Mickiewicza�w�Poznaniu)Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: AGLOMERACJI�POZNAŃSKIEJ dr�Marek�Urbaniak AGLOMERACJI�POZNAŃSKIEJOpracował zespół w�składzie: dr�Marek�Urbaniak Karol�Fekner(Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) (Uniwersytet�im. A.�Mickiewicza�w�Poznaniu) Karol�Fekner(Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) Opracował zespół w�składzie: dr Pawe³ Motek (kierownik zespo³u) dr Pawe³ Motek (kierownik zespo³u) mgr�Halina�Ziółkowska prof.�UAM�dr�hab.�Pawe ł Churski�(kierownik�zespołu) mgr�Halina�Ziółkowska prof.�UAM�dr�hab.�Paweł Churski�(kierownik�zespołu) Jakub�Mróz Jakub�Mróz (Politechnika�Poznańska) (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) dr Tomasz Kossowski (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) dr Tomasz Kossowski Opracował zespół w�składzie: Opracowałdr�Joanna�Dominiak zespół w�składzie: dr�Joanna�Dominiak mgr Emilia Bogacka mgr Emilia Bogacka dr�Beata Łodyga�(kierownik�zespołu) (Uniwersytet�Ekonomiczny�w�Poznaniu) dr�Beatadr�Urszula�Kaczmarek Łodyga�(kierownik�zespołu) (Uniwersytet�Ekonomiczny�w�Poznaniu) (Uniwersytet�Ekonomiczny�w�Poznaniu) (Uniwersytet�Ekonomiczny�w�Poznaniu) dr�Urszula�Kaczmarek mgr�Izabela�Ratajczak dr�Barbara�Konecka�-�Szydłowskamgr�Izabela�Ratajczak dr�Barbara�Konecka�-�Szydłowska dr Anna Świdurska dr Anna Świdurska Temat�badawczy�nr�2.4.1.(Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) Temat�badawczy�nr�2.4.1.(Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu)(Uniwersytet�im. A.�Mickiewicza�w�Poznaniu) dr Anna Tobolska dr Anna Tobolska (Uniwersytet�im.dr A.�Mickiewicza�w�Poznaniu) Łukasz�Mikuła CENTRUM�BADAŃ METROPOLITALNYCH CENTRUM BADAÑ METROPOLITALNYCH CENTRUM�BADAŃ METROPOLITALNYCH CENTRUM BADAÑ METROPOLITALNYCH dr Łukasz�Mikuła Temat badawczy nr 2.2. Temat badawczy nr 2.2. UNIWERSYTET�IM. A.�MICKIEWICZA W�POZNANIU UNIWERSYTET IM. A. MICKIEWICZA W POZNANIUTemat badawczy nr 2.10.1. UNIWERSYTET�IM. A.�MICKIEWICZA W�POZNANIU UNIWERSYTETmgr�Robert�Perdał IM. A. MICKIEWICZA W POZNANIU SPORT�W AGLOMERACJI�POZNAŃSKIEJ Temat�badawczy�nr�2.11. TematSPORT�W badawczy AGLOMERACJI�POZNAŃSKIEJ nr 2.11. Temat�badawczy�nr�2.11. Temat�badawczy�nr�2.8. Temat�badawczy�nr�2.8. mgr�Robert�Perdał ZASOBY PRZYRODNICZE I ICH OCHRONA ZASOBY PRZYRODNICZE I ICH OCHRONA (Uniwersytet�im. A.�Mickiewicza�w�Poznaniu) (Uniwersytet�im. A.�Mickiewicza�w�Poznaniu) Opracował zespół w�składzie: Temat badawczy nr 2.5. KIERUNKI�INTEGRACJI AGLOMERACJI KIERUNKI INTEGRACJIOpracował AGLOMERACJI zespół w�składzie: Temat badawczy nr 2.5. KIERUNKI�INTEGRACJIUS£UGI AGLOMERACJI EDUKACYJNE KOMUNIKACJA PUBLICZNA KOMUNIKACJA PUBLICZNA W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ dr�Paweł Motek�(kierownik�zespołu) POZNAŃSKIEJ�W�OPINII�MIESZKAŃCÓW W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ dr�Paweł Motek�(kierownik�zespołu) POZNAŃSKIEJ�W�OPINII�MIESZKA W AGLOMERACJI ŃPOZNAÑSKIEJCÓW W AGLOMERACJI�POZNAŃSKIEJ W AGLOMERACJI�POZNAŃSKIEJ dr Tomasz�Kossowski POZNAÑSKIEJ W OPINII MIESZKAÑCÓWdr Tomasz�Kossowski mgr�Emilia�BogackaPROCESY URBANIZACYJNE I�POLITYKÓW�LOKALNYCH PROCESY URBANIZACYJNE I�POLITYKÓW�LOKALNYCH Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: I POLITYKÓW LOKALNYCHmgr�Emilia�Bogacka dr Artur Bajerski (kierownik zespo³u) prof. dr hab. Andrzej Mizgajski (kierownik zespo³u) I POLITYKA PRZESTRZENNA prof. dr hab. Andrzej Mizgajski (kierownik zespo³u) I POLITYKA PRZESTRZENNA Opracował zespół w�składzie: Opracował zespół w�składzie: prof.�UEP dr�hab.�Maciej�Szymczak�(kierownik�zespołu) prof.�UEP dr�hab.�Maciej�Szymczak�(kierownik�zespołu) prof. UAM dr hab. Leszek Kolendowicz W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ dr Łukasz�Mikuła�(kierownik�zespołu) prof. UAM dr hab. Leszek Kolendowicz dr £ukasz Miku³a (kierownik zespo³u) W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ dr Łukasz�Mikuła�(kierownik�zespołu) dr Sylwia Bródka (Uniwersytet�im. A.�Mickiewicza�w�Poznaniu) dr Sylwia Bródka (Uniwersytet�im. A.�Mickiewicza�w�Poznaniu) dr�Hubert�Igliński dr�Hubert�Igliński dr Katarzyna Fagiewicz dr Katarzyna Fagiewicz (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) dr Andrzej Kijowski Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: dr Andrzej Kijowski Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: Raport koñcowy (Uniwersytet�Ekonomiczny�w�Poznaniu) (Uniwersytet�Ekonomiczny�w�Poznaniu) dr Jolanta Kijowska prof. dr hab. in¿. arch. Wojciech Bonenberg (kierownik zespo³u)(Uniwersytet�im. A.�Mickiewicza�w�Poznaniu) dr Jolanta Kijowska (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) prof. dr hab. in¿. arch. Wojciech Bonenberg (kierownik zespo³u)(Uniwersytet�im. A.�Mickiewicza�w�Poznaniu) dr Damian £owicki dr in¿. arch. Joanna Chojnacka dr Damian £owicki dr in¿. arch. Joanna Chojnacka z organizacji badañ dr Iwona Markuszewska dr in¿. arch. Agata Bonenberg dr Iwona Markuszewska dr in¿. arch. Agata Bonenberg dr Lidia Poni¿y dr Lidia Poni¿y mgr Bartosz Czernecki dr in¿. arch. Magdalena Gyurkovich mgr Bartosz Czernecki dr in¿. arch. Magdalena Gyurkovich (11.05.2009 - 20.11.2009) mgr Piotr Lupa dr in¿. arch. Joanna Ko³ata mgr Piotr Lupa dr in¿. arch. Joanna Ko³ata Temat badawczy nr 2.10.2. mgr Wojciech Mania dr in¿. arch. Piotr Zierke mgr Wojciech Mania dr in¿. arch. Piotr Zierke mgr Anna Nowak mgr Anna Nowak US£UGI ZDROWOTNE Temat�badawczy�nr�2.5. Temat�badawczy�nr�2.5. (Politechnika Poznañska) (Politechnika Poznañska) W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) Temat�badawczy�nr�2.3.1. (UniwersytetIlustrowany im. A. Mickiewicza w Poznaniu) atlas aglomeracji poznańskiej.Temat�badawczy�nr�2.3.1. Biblioteka Aglomeracji Poznańskiej. PROCESY URBANIZACYJNE PROCESY URBANIZACYJNE mgr Wojciech Kisia³a (kierownik zespo³u) I�POLITYKA PRZESTRZENNA LEŚNICTWO�I�GOSPODARKA LEŚNA I�POLITYKA PRZESTRZENNA LEŚNICTWO�I�GOSPODARKA LEŚNA Temat badawczy nr W2.3.1. AGLOMERACJI�POZNAŃSKIEJ W AGLOMERACJI�POZNAŃSKIEJ Temat badawczy nr W2.3.1. AGLOMERACJI�POZNAŃSKIEJ W AGLOMERACJI�POZNAŃSKIEJ (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) Temat badawczy nr 2.6. Publikacje popularyzująceTemat wiedzę badawczy nr 2.6. na temat jednostekTemat�badawczy�nr�2.3.3. administracyjnych, mieszkańców, środowiska przyrodniTemat�badawczy�nr�2.3.3.- Opracował zespół w�składzie: Opracował zespół w�składzie: LEŒNICTWO I GOSPODARKA LEŒNA LEŒNICTWO I GOSPODARKA LEŒNAOpracował zespół w�składzie: Opracował zespół w�składzie: prof.�dr�hab.�inż.�arch.�Wojciech�Bonenberg�(kierownik�zespołu) dr�hab.�Roman�Jaszczak�(kierownik�zespołu) prof.�dr�hab.�inż.�arch.�Wojciech�Bonenberg�(kierownik�zespołu) dr�hab.�Roman�Jaszczak�(kierownik�zespołu)KRAJOBRAZ�I�DZIEDZICTWO�KULTUROWE KRAJOBRAZ�I�DZIEDZICTWO�KULTUROWE W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJdr�inż.�arch.�Joanna�Chojnacka INFRASTRUKTURA KOMUNALNA dr�inż.�Cezary�Beker W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJdr�inż.�arch.�Joanna�Chojnacka INFRASTRUKTURA KOMUNALNA dr�inż.�Cezary�Beker dr�inż.�arch. Agata�Bonenberg dr�inż.�Piotr�Gołojuch WSI�W AGLOMERACJI�POZNAŃSKIEJ WSI�W AGLOMERACJI�POZNAŃSKIEJ I US£UGI KOMUNALNE czego, gospodarki,dr�inż.�arch. Agata�Bonenberg transportu,I US£UGI KOMUNALNE edukacji, dr�inż.�Piotr�Gołojuch sportuTemat badawczy i turystyki nr 2.10.3. na obszarze aglomeracji poznańskiej. Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: dr�inż.�arch.�Magdalena�Gyurkovich Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: dr�inż.�arch.�Magdalena�Gyurkovich dr�inż.�arch.�Joanna�Kołata dr hab. Roman Jaszczak (kierownik zespo³u) W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ dr hab. Roman Jaszczak (kierownik zespo³u)dr�inż.�arch.�Joanna�Kołata W AGLOMERACJI POZNAÑSKIEJ Opracował zespół w�składzie: dr�inż.�arch.�Piotr�Zierke Opracował zespół w�składzie: dr in¿. Cezary Beker (Uniwersytet�Przyrodniczy�w�Poznaniu) dr in¿. Cezary Beker dr�inż.�arch.�Piotr�Zierke (Uniwersytet�Przyrodniczy�w�Poznaniu)US£UGIdr�inż.�arch.�El SOCJALNEżbieta�Raszeja�(kierownik�zespo łu) dr�inż.�arch.�Elżbieta�Raszeja�(kierownik�zespołu) dr in¿. Piotr Go³ojuch Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: dr in¿. Piotr Go³ojuch Opracowa³ zespó³ w sk³adzie: W AGLOMERACJIdr�inż.�arch. POZNAÑSKIEJ Agnieszka�Wilkaniec dr�inż.�arch. Agnieszka�Wilkaniec prof. dr hab. in¿. Edward Szczechowiak (kierownik zespo³u) prof. dr hab. in¿. Edward Szczechowiak (kierownik zespo³u) mgr�inż.�Ewa�de�Mezer Biblioteka Aglomeracji Poznańskiej • Nr 8 mgr�inż.�Ewa�de�Mezer (Politechnika�Poznańska) prof. PP dr in¿. Tomasz Mróz (Politechnika�Poznańska) prof. PP dr in¿. Tomasz Mróz (Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu) doc dr in¿. Henryk Bylka (Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu) doc dr in¿. Henryk Bylka dr Urszula Kaczmarek Biblioteka Aglomeracji P dr Piotr Krajewski dr Piotr Krajewski 100 (Uniwersytet�Przyrodniczy�w�Poznaniu) 100 100 100 (Uniwersytet�Przyrodniczy�w�Poznaniu) mgr in¿. Wojciech Grz¹dzielski mgr in¿. Wojciech Grz¹dzielski BibliotekaBiblioteka Aglomeracji Poznańskiej Aglomeracjito seria wydawnicza Poznańskiej poświęcona to seria wydawnicza poświęcona mgr in¿. Grzegorz Matuszczak mgr in¿. Grzegorz Matuszczak 95 problemom(Uniwersytet rozwoju obszarów silnieim. zurbanizowanychA. Mickiewicza w Polsce w Poznaniu) i za gra- 95 95 95 75 nicą.problemom Autorzy serii przybliżają rozwoju mechanizmy funkcjonowania obszarów aglomeracji silnie zurbanizowanych w Polsce i za gra- 75 miejskich oraz koncepcje i metody stosowane w ich badaniach. Biblioteka oznańskiej • Nr 6 75 ma charakternicą. interdyscyplinarny, Autorzy w serii kolejnych przybliżają zeszytach serii przedstawia- mechanizmy funkcjonowania aglomeracji 75 25 ne są zagadnienia z zakresu nauk przyrodniczych, ekonomicznych, społecz- 25 (Politechnika Poznañska) (Politechnika Poznañska) 5 nychmiejskich i technicznych. W aspekcieoraz praktycznymkoncepcje to forum imetody diagnozowania stosowane w ich badaniach. Biblioteka 5 i wyznaczania kierunków rozwoju obszarów wielkomiejskich, stanowiące 0 Marketing terytorialny 0 merytorycznąma charakter podstawę dla działań interdyscyplinarny, strategicznych i planistycznych. w kolejnych zeszytach serii przedstawia- w aglomeracji poznańskiej 25 ne są zagadnienia z zakresu nauk przyrodniczych, ekonomicznych, społecz- 25

5 nych i technicznych. W aspekcie praktycznym to forum diagnozowania 5 i wyznaczania kierunków rozwoju obszarówMarketing terytorialny w aglomeracji poznańskiej wielkomiejskich, stanowiące 0 W Polsce zarówno najmniejsze jednostki teryto- Transport 0 merytorycznąrialne –podstawę gminy, jak i miastaBiblioteka Aglomeracji Poznańskiej • Nr 2 dla oraz regiony, działań a także do-strategicznych i planistycznych. piero formujące się metropolie coraz częściej wyko- 100 rzystują podejście marketingowe w zarządzaniu. 100 Biblioteka Aglomeracji Poznańskiej to seria wydawnicza poświęcona w aglomeracji poznańskiej 95 Celem opracowania jest identyfikacja poziomu 95 problemom rozwoju obszarów silnie zurbanizowanych w Polsce i za gra- orientacji marketingowej jednostek samorządo- 75 nicą. Autorzy serii przybliżają mechanizmy funkcjonowania aglomeracji 75 wych tworzących aglomerację poznańską. W publi- miejskich oraz koncepcje i metody stosowane w ich badaniach. Biblioteka kacji pokazano uwarunkowania wewnętrzne i ze- ma charakter interdyscyplinarny, w kolejnych zeszytach serii przedstawia- 25 wnętrzne, wpływające na kierunki budowy marki 25 ne są zagadnienia z zakresu nauk przyrodniczych, ekonomicznych, społecz- aglomeracji poznańskiej i jej promocji. Omówiono 5 nych i technicznych. W aspekcie praktycznym to forum diagnozowania 5 aktualne trendy w marketingu terytorialnym, Zasoby przyrodnicze Transport w aglomeracji poznańskiej i wyznaczania kierunków rozwoju obszarów wielkomiejskich, stanowiące 0 szczególnie doświadczenia innych metropolii euro- 0 merytoryczną podstawę dla działań strategicznych i planistycznych. i ich ochrona pejskich. W oparciu o analizęAglomeracja czynników oddzia- poznańska jest jednym z najważniej- łujących na strategiczne decyzje w dziedzinie mar- w aglomeracji poznańskiej ketingu/promocji przedstawionoszych rekomendacje węzłów drogowych, kolejowych i lotniczych w zakresie kształtowania marki i aktywności pro-

mocyjnej dla całej aglomeracjiZasoby przyrodnicze i ich ochrona w aglomeracji poznańskiej kraju.poznańskiej. Tu zbiegają się także ważne szlaki transpor- Środowisko przyrodnicze to zespół wielu powiąza- 100 towe o znaczeniu międzynarodowym. Wysoki po- 100 nych ze sobą komponentówBiblioteka Aglomeracji P przyrody ożywionej i 95 nieożywionej. Mają one istotny wpływ na rozwój ziom motoryzacji, silna suburbanizacja i znaczna 95 100 75 przestrzenny i społeczno-gospodarczy obszarów 100 75 Biblioteka Aglomeracji Poznańskiej to seria wydawnicza poświęconasilnie zurbanizowanych mimo ich znacznego prze- 95 mobilność mieszkańców powodują,95 że zagadnienia problemom rozwoju obszarów silnie zurbanizowanych w Polscekształcenia. i za gra- Zasoby przyrody to element krajobra- 25 25 75 nicą. Autorzy serii przybliżają mechanizmy funkcjonowania aglomeracjizu, lokalne zaplecze surowcowe, warunki do upra- transportowe należą obecnie75 do najistotniejszychBiblioteka

miejskich oraz koncepcje i metody stosowane w ich badaniach.5 Bibliotekawiania turystyki ioznańskiej • Nr 4 rekreacji oraz prowadzenia ISBN 978-83-62662-23-4 Aglomeracji 5 ma charakter interdyscyplinarny, w kolejnych zeszytach serii przedstawia-działalności gospodarczej. problemów w rozwoju miasta Poznania i okolicz-Poznańskiej 0 0 25 ne są zagadnienia z zakresu nauk przyrodniczych, ekonomicznych,W społecz- publikacji przedstawiono zarówno aktualny 25 Nr 6 5 nych i technicznych. W aspekcie praktycznym to forum diagnozowaniastan, jak i dynamikę zmian najważniejszych ele- nych gmin. 5 i wyznaczania kierunków rozwoju obszarów wielkomiejskich, stanowiącementów środowiska przyrodniczego aglomeracji 0 Wyzwania i kierunki rozwoju 0 merytoryczną podstawę dla działań strategicznych i planistycznych.poznańskiej, z racji dużej lesistości i jeziorności W publikacji zaprezentowano stan oraz funkcjo- uznawanej za aglomerację zieloną i błękitną. Sta- aglomeracji poznańskiej wia to szczególne wymagania w zakresie ochrony nowanie sieci drogowej i kolejowej, portu lotnicze- zasobów środowiska przyrodniczego, zwłaszcza wobec silnej presji suburbanizacji. go Poznań-Ławica oraz sieci dróg rowerowych na Wyzwania i kierunki rozwoju aglomeracji poznańskiej

100 terenie aglomeracji poznańskiej. W podsumowa-100 Dynamika zmian społecznych, gospodarczych 95 i przestrzennych stawia przed mieszkańcami niu dokonano krytycznej oceny układu komunika-95

75 i władzami lokalnymi obszarów wielkomiejskich 75 nowe wyzwanie. Jest nim wyznaczenie kierunków cyjnego i przedstawiono pożądane kierunki jego działania, gwarantujących zrównoważony rozwój 25 oraz stałe podnoszenie poziomu życia mieszkań- zmian. Opracowanie ma charakterBiblioteka diagnostyczny25 ISBN 978-83-62662-29-6 5 ców na całym silnie zurbanizowanym terenie. i stanowić może materiał do planowaniaAglomeracji rozwoju5 0 Niniejsza publikacja to zbiór trzech artykułów na Poznańskiej 0 temat głównych problemów i kierunków rozwoju transportu w aglomeracji poznańskiej. Nr 2 aglomeracji poznańskiej. Autorzy publikacji, prof.drhab.LucynaWojtasiewicz,prof.drhab.100 100 Bohdan Gruchman oraz prof. dr hab. Jerzy J. Pary-

sek, wybitni specjaliści95 z zakresu ekonomii i go- 95 spodarki przestrzennej, są członkami Rady Pro- gramowej Konsorcjum Badań nad Aglomeracją Poznańską. 75 75

100 100

95 95 25 Biblioteka 25 75 75

5 ISBN 978-83-62662-26-5 Aglomeracji 5 25 Biblioteka 25 Poznańskiej 5 0 ISBN 978-83-62662-27-2 Aglomeracji 5 0 Poznańskiej 0 0 Nr 8 Nr 4

METROPOLIA POZNAŃ 2020 11 B. PROCES PROCES STRATEGICZNY STRATEGICZNY

Końcowy raport z badań diagnostycznych został Drugim zasadniczym etapem prac nad Strategią zaprezentowany Radzie Aglomeracji Poznańskiej było programowanie rozwoju aglomeracji poznań- na spotkaniu w Urzędzie Miasta Poznania w dniu 20 skiej. W pierwszej połowie 2010 r. zespoły eksperckie listopada 2009 r. i przekazany wszystkim samorzą- przystąpiły do opracowania programów strategicz- dom wraz z 21 tomami ekspertyz. Łącznie materiał nych, kierując się istniejącymi uwarunkowaniami, for- zawierał ponad 2000 stron analiz, informacji i danych, mułując wizję sukcesu i zakres niezbędnych działań zebranych z wykorzystaniem metod badań ankie- strategicznych. Przedstawiono je Radzie Aglomeracji towych, zdjęć lotniczych, prac terenowych i inwen- w dniu 3 lutego 2010 r. na spotkaniu w Starostwie taryzacyjnych, opracowanych ilustracyjnie i karto- Powiatowym w Poznaniu. Ustalono pogrupowanie graficznie z zastosowaniem elektronicznych form programów w pięć kluczowych osi strategicznych. przetwarzania danych.

20.11.2009 r. Sala Biała Urzędu Miasta Poznania. Posiedzenie 3.02.2010 r. na spotkaniu w Starostwie Powiatowym zespół Rady Programowej Strategii na temat wyników diagnozy funk- strategiczny przedstawił Radzie Aglomeracji Poznańskiej wstępne cjonowania aglomeracji poznańskiej. propozycje programowe.

Schemat organizacyjny zespołu strategicznego

Koordynator prac nad strategią (CBM UAM)

Zespół Zespół Zespół Zespół Zespół metodyczny programów prawno- ekonomiczno- konsultacji strategii strategicznych organizacyjny finansowy społecznych

Kreowanie, Określenie celów Opracowanie form Wskazanie Promocja strategii, koordynowanie strategicznych, organizacyjnych środków na organizacja debaty i monitorowanie opracowanie podmiotu realizacje publicznej, kontakt procesu programów realizującego działań z mediami strategicznego strategicznych strategię strategicznych

12 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Główne osie rozwoju aglomeracji: Podstawowym etapem w procesie tworzenia stra- tegii było przygotowanie i opublikowanie dokumentu • Gospodarka przestrzenna i środowisko o charakterze prestrategii: Zielonej Księgi Aglo- • Infrastruktura i organizacja transportu meracji Poznańskiej. Zielona Księga (green paper) • Gospodarka i rynek pracy to opracowanie, które służy jako podstawa dyskusji dla • Usługi społeczne szerokiego kręgu odbiorców. Idea Zielonej Księgi naro- • Zarządzanie i marketing terytorialny dziła się w krajach anglosaskich. Z czasem zaczęła być stosowana przez Unię Europejską dla potrzeb kon- Równolegle do prac programowych opracowywano sultacji i wypracowywania wspólnego stanowiska. prawne warianty integracji metropolitalnej, finansowe Zielona Księga rozpoczyna budowę koalicji dla propo- podstawy realizacji strategii oraz metody jej promocji nowanych zmian poprzez jasne przedstawienie intencji i konsultacji społecznej. Zostały one przedyskutowane i wskazanie istotnych działań. Mimo nieformalnego przez Radę Aglomeracji Poznańskiej na posiedzeniu Ra- charakteru idea Zielonej Księgi skłania wszystkie stro- dy Aglomeracji na Zamku w Kórniku w dniu 26 lutego ny debaty do wnikliwej analizy jej treści, prowadzenia 2010 r. Zapadła wówczas decyzja o przystąpieniu do prac dyskusji i szukania najlepszych rozwiązań. założycielskich Stowarzyszenia Metropolia Poznań, formal- Zielona Księga Aglomeracji Poznańskiej to wstęp- nej instytucji odpowiedzialnej za koordynację wdrażania na wersja finalnego dokumentu Strategii Rozwoju strategii. Metropolii Poznań 2020. Oprócz syntetycznej dia- W trakcie tworzenia programów strategicznych gnozy stanu aglomeracji dokument ten zawierał pro- zespoły zasięgały opinii i współpracowały z potencjalny- jekty 26 programów i 116 działań, które zespół eks- mi realizatorami i partnerami programów: samorząda- percko-samorządowy uznał za niezbędne do realizacji mi, instytucjami publicznymi, organizacjami społecznymi w najbliższej dekadzie. i gospodarczymi w aglomeracji. Szczególne znaczenie mia- Zielona Księga została oficjalnie przyjęta przez ła współpraca z zespołem opracowującym nową Strategię Radę Aglomeracji Poznańskiej na jej jubileuszowym Rozwoju Miasta Poznania. Istotne novum strategii miej- posiedzeniu w Ratuszu Poznańskim w dniu 15 maja skiej (przyjętej uchwałą Rady Miasta Poznania w dniu 2010 r. Szerokiej opinii publicznej dokument zapre- 11 maja 2010 r.) stanowią programy zakładające wzmoc- zentowano na dwóch ważnych konferencjach: III Fo- nienie współdziałania terytorialnego z gminami aglomera- rum Gospodarczym Aglomeracji Poznańskiej „Silna cji, w ramach realizacji obszaru strategicznego Metropolia aglomeracja - nowoczesna metropolia” w dniach Poznań. Dzięki diagnozom wykonanym przez Konsorcjum 17-18 maja 2010 r. oraz na I Zjeździe Samorządów Badań nad Aglomeracją Poznańską, program ten znalazł Aglomeracji Poznańskiej w dniu 1 czerwca 2010 r. silne merytoryczne podstawy, a jego zapisy stały się spójne Wydarzenia te rozpoczęły etap debaty publicznej nad z zapisami przygotowywanej strategii dla całej aglome- strategią. racji. Uzgodnienia te mają niezwykle istotne znaczenie, ze względu na kluczową rolę miasta Poznania w realizacji wielu programów o wymiarze aglomeracyjnym.

26.02.2010 r. Spotkanie członków Rady Aglomeracji Poznańskiej 1.06.2010 r. Aula Uniwersytecka UAM. Prezentacja Zielonej Księgi z zespołem strategicznym na Zamku w Kórniku. Zapada decy- Aglomeracji Poznańskiej na I Zjeździe Samorządów Aglomeracji zja o przystąpieniu do prac nad utworzeniem Stowarzyszenia Poznańskiej z udziałem członków wszystkich rad gminnych, miej- Metropolia Poznań. skich i powiatu.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 13 B. PROCES PROCES STRATEGICZNY STRATEGICZNY

Zielona Księga Aglomeracji Poznańskiej to doku- Adresaci Zielonej Księgi: ment na poziomie ponadgminnym, zawierający propo- zycje kierunków rozwoju w odniesieniu do zarządzania, • mieszkańcy aglomeracji, polityki przestrzennej, ekologii, gospodarki, rynku pra- • organizacje społeczne, cy, infrastruktury komunalnej i transportowej, usług • władze i administracja samorządowa, technicznych, instytucji i usług społecznych oraz mar- • instytucje publiczne, ketingu terytorialnego. Zielona Księga stała się podsta- • przedsiębiorcy i menedżerowie, wą do prowadzenia szerokich konsultacji społecznych • turyści odwiedzający aglomerację. oraz dyskusji eksperckich nad propozycjami programów i działań w dziedzinach szczególnie istotnych dla funk- cjonowania i rozwoju całej aglomeracji poznańskiej. Tematy debaty publicznej Dokument miał edukować i zachęcać do debaty tych, – Metropolia Poznań 2020: którzy chcą współpracować w tworzeniu strategii roz- 1. Stan i uwarunkowania rozwoju woju dla aglomeracji. aglomeracji poznańskiej Zielona Księga została rozpowszechniona w samo- 2. Zasięg metropolii Poznań i formy rządach, przekazana władzom lokalnym i regionalnym, jej integracji w przyszłości radnym, organizacjom społecznym i gospodarczym, 3. Wizja rozwoju i zasady współpracy a także uczestnikom różnych forów gospodarczych, konferencji naukowych i spotkań z mieszkańcami. Po- w metropolii Poznań wszechną dostępność dokumentu zapewniał specjalnie 4. Programy i działania strategiczne do 2020 r. powstały dla potrzeb debaty publicznej interaktywny 5. Ogólne uwagi na temat Zielonej Księgi portal internetowy. Za pośrednictwem Zielonej Księgi wszyscy zainteresowani zostali zaproszeni do wyrażenia Konsultacje społeczne Zielonej Księgi prowadzone swoich opinii na temat rozwoju aglomeracji poznańskiej były w okresie od 1 czerwca do 30 października 2010 r. i budowy zintegrowanej, nowoczesnej metropolii Po- i objęły mieszkańców aglomeracji, władze i admini- znań w perspektywie 2020 r. strację jednostek lokalnych i regionalnych, instytucje i organizacje społeczne, organizacje gospodarcze oraz przedsiębiorstwa funkcjonujące w aglomeracji. W deba- cie nad Zieloną Księgą wykorzystano formułę spotkań, warsztatów, badań ankietowych, jak też konsultacji on-line wśród szerokiego kręgu internautów.

ZIELONA AGLOMERACJI KSIĘGA POZNAŃSKIEJ

Portal internetowy www.zielonaksiega.poznan.pl. Forum debaty publicznej pod hasłem Metropolia Poznań 2020.

14 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Promocji Zielonej Księgi podjęły się regionalne przedstawiający stan i cele działań integracyjnych media (m.in. Głos Wielkopolski, Gazeta Wyborcza w aglomeracji. Film ten (w wersji polskiej i angielskiej) Poznań, Merkuriusz, portal e-poznań), a także ogól- stanowił załącznik do Zielonej Księgi zarówno w posta- nopolskie periodyki: Przegląd Urbanistyczny i Biznes. ci płyty do drukowanego egzemplarza, jak i do wglądu Głos Wielkopolski z inicjatywy Wielkopolskiej Izby na portalu internetowym debaty Metropolia Poznań 2020. Przemysłowo-Handlowej zorganizował cykl debat Liczny udział w konsultacjach odzwierciedlają następujące na temat przyszłości aglomeracji poznańskiej. Opubli- dane: kowano serię artykułów poruszających kwestie aglome- • 23 przesłane do CBM ankiety konsultacyjne samorzą- racyjne, w tym wywiady z ekspertami od zarządzania dów z terenu aglomeracji (w tym opinia Urzędu Mar- terytorialnego, marketingu, planowania przestrzen- szałkowskiego Województwa Wielkopolskiego), nego, gospodarki itp. W publikacjach przedstawiane • opinie ze strony różnych instytucji i organizacji, m.in. były także informacje o postępie prac nad projektem Aquanet S.A. Poznań, Komenda Wojewódzka Państwo- aglomeracyjnym, prezentacja potencjału aglomeracji wej Straży Pożarnej, Poznańskie Forum Transportowe, Port Lotniczy Ławica, Termy Maltańskie, Targowiska poznańskiej oraz wizja jej rozwoju za 10 lat. Informa- Sp. z o.o., Poznański Park Naukowo-Technologiczny, cje o debacie metropolitalnej zamieszczały także pe- • 3325 odwiedzin portalu internetowego Zielonej Księgi, riodyki gminne. Rozpowszechnianiem Zielonej Księgi w tym 96 % z Polski ( 4 % z zagranicy, m.in. z Niemiec, zajęły się lokalne portale internetowe, w tym portal Holandii, Włoch i USA). Wśród krajowych internautów www.aglomeracja.poznan.pl oraz portale gmin 39 % stanowili mieszkańcy Poznania, 54 % mieszkańcy aglomeracji. miast i gmin z terenu aglomeracji, 3 % z terenu woje- W dniu 5 lipca 2010 r. w Urzędzie Miasta Pozna- wództwa wielkopolskiego i 4 % z innych regionów kraju. nia odbyła się najważniejsza z merytorycznego punktu Najliczniejszą grupę odwiedzających stanowiły osoby Aglomeracjaw wieku Poznańska 25-40 lat (53 %) oraz osoby młode poniżej 25 widzenia debata nad zapisami Zielonej Księgi. Na posie- RAZEM TWORZYMY EUROPEJSKĄ METROPOLIĘ MAKING A EUROPEAN METROPOLIS TOGETHER dzenie Rady Programowej Strategii zaproszone zostały roku życia (32 %), • 710 wypełnionych ankiet on-line oceniających progra- osoby reprezentujące najważniejsze instytucje i dzie- my strategiczne oraz wizję rozwoju aglomeracji poznań- dziny życia społecznego i gospodarczego aglomeracji: skiej, politycy lokalni, naukowcy, eksperci, przedsiębiorcy, • otwarte wypowiedzi na temat Zielonej Księgi i posty do przedstawiciele organizacji społecznych i gospodar- autorów programów strategicznych. czych. Efektem spotkania były dalsze konkretne reko- mendacje do strategii.

© U 010 NIW M 2 ERSYT E UA Treść Zielonej Księgi przedstawiana była na licznych ECKIE STUDIO FILMOW konferencjach i forach, m.in. w trakcie ogólnopolskiego Dnia Urbanisty na Międzynarodowych Targach Poznań- skich w Poznaniu (21 stycznia 2010 r.), na konferencji orga- nizowanej przez UAM w Poznaniu na temat dorobku XX- lecia samorządu gminnego w Polsce (2 czerwca 2010 r.), na Forum Aglomeracji Wrocławskiej (16 czerwca 2010 r.), w trakcie spotkania Poznań-OECD Meeting (16 czerwca 2010 r.), na międzynarodowej konferencji Gospodarka Przestrzenna Społeczeństwu (18 listopada 2010 r.), na kon- ferencji „Od miasta do metropolii – drogi rozwoju Europy” w Katowicach (18 listopada 2010 r.), a także na konferen- cjach naukowych poświęconych rozwojowi metropolii w Łodzi, Toruniu i Szczecinie. Charakter promocyjny miał wyprodukowany przez Uniwersyteckie Studio Filmowe i Centrum Badań Metropolitalnych UAM film pt. „Aglomeracja Poznańska. Razem tworzymy europejską metropolię”, Film promujący współpracę na obszarze aglomeracji poznańskiej.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 15 B. PROCES PROCES STRATEGICZNY STRATEGICZNY

Idea Zielonej Księgi jako dokumentu umożliwia- stopień poparcia dla jej założeń świadczy o dostrze- jącego merytoryczną dyskusję nad projektem strate- ganiu wagi problemów na obszarze całej aglomeracji gii spotkała się z dobrym przyjęciem we wszystkich i potrzebie ich rozwiązywania w tej skali prze- konsultowanych środowiskach. Opracowano raport strzennej. Zielona Księga stworzyła także podstawę z przebiegu konsultacji. Jego celem było przedstawienie do identyfikacji wszystkich stron debaty z programa- wyników konsultacji w trzech środowiskach: samorządy mi rozwoju aglomeracji poznańskiej. terytorialne, mieszkańcy oraz instytucje publiczne, or- Metoda tworzenia Strategii Rozwoju Aglomeracji ganizacje społeczne i gospodarcze działające na terenie Poznańskiej wpisuje się w zasadę dialogu i partycypa- aglomeracji. W raporcie przedstawiono wykaz uwag, cji społecznej w procesie decydowania o kluczowych postulatów oraz rekomendacji, mających na celu udo- dla społeczności lokalnej sprawach. Standardem roz- skonalenie dokumentu strategicznego. Raport zawierał woju nowoczesnych metropolii jest bowiem współza- też odpowiedzi zespołu przygotowującego strategię na rządzanie (ang. governance), oparte na ścisłej współ- uwagi i wnioski dotyczące Zielonej Księgi. Zostały one pracy samorządów z mieszkańcami, reprezentującymi uwzględnione w pracach nad przygotowaniem osta- je organizacjami społecznymi a także lokalnym biz- tecznego dokumentu Strategii Rozwoju Aglomeracji nesem i środowiskiem naukowym (samorząd oparty Poznańskiej: „Metropolia Poznań 2020”. na wiedzy). W ramach konsultacji Zielonej Księgi odbyło się bli- Wyniki konsultacji, liczne uwagi i postulaty sko 20 spotkań poświęconych debacie aglomeracyj- zostały uwzględnione w pracach nad ostateczną wer- nej, organizowanych między innymi przez Urząd Miasta sją strategii. Finalnie ma ona charakter Białej Księgi Poznania (Wydział Działalności Gospodarczej, Wydział dla zaznaczenia jej elastyczności i gotowości na róż- Rozwoju Miasta, Miejska Pracownia Urbanistyczna), ną aktywność poszczególnych samorządów, innych urzędy miast i gmin aglomeracji (Buk, Dopiewo, Lu- organizacji i podmiotów angażujących się w realizację boń, Murowana Goślina, Swarzędz), Poznańskie Forum Strategii Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej. Strategia Transportowe oraz CBM UAM. Zespół strategiczny od- ma edukować, zachęcać i stwarzać platformę działa- był spotkania z przedstawicielami Departamentu Trans- nia dla tych, którzy chcą współpracować w ramach portu Urzędu Marszałkowskiego w Poznaniu, Zarządu programów aglomeracyjnych. Transportu Miejskiego w Poznaniu oraz Wielkopolskie- Sprawne zarządzanie programami strategicznymi go Biura Planowania Przestrzennego. wymaga powołania nowych instytucji o charakterze Debata nad programami strategicznymi pozwoli- metropolitalnym. Taką jest Stowarzyszenie Metropo- ła określić, które z nich są szczególnie ważne, możliwe lia Poznań, powstające na bazie dokonań i doświad- do realizacji w najbliższym czasie, które wymagają czeń Rady Aglomeracji Poznańskiej. Wiele działań modyfikacji lub uzupełnienia. Pozwoliła ona także będzie jednak realizowanych lub koordynowanych na wskazanie potencjalnych partnerów strategii poza przez już istniejące podmioty, działające w struktu- samorządami lokalnymi. Duży udział różnych środo- rach samorządów i instytucji publicznych. wisk w trakcie konsultacji Zielonej Księgi oraz wysoki

Akademia aglomeracyjna. Cykl 15 spotkań poświęconych progra- Debata wokół Zielonej Księgi w gminach aglomeracji. mom strategicznym rozwoju aglomeracji z udziałem ekspertów, Spotkanie z Burmistrzem, Radą Miasta i Gminy oraz mieszkańcami samorządowców i mieszkańców. Murowanej Gośliny w dniu 15.09.2010 r.

16 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej – W obliczu fragmentacji administracyjnej aglo- Metropolia Poznań 2020 to mapa drogowa dalszej meracji poznańskiej, zróżnicowania interesów integracji metropolitalnej na tym obszarze. Pod- lokalnych i jednocześnie wciąż słabo wykształconych stawą realizacji strategii jest konsensus społeczny formach współpracy samorządów w wielu dziedzinach, i polityczny. Wdrożenie programów nastąpi po uzy- proces strategiczny będzie procesem bardzo złożo- skaniu akceptacji władz samorządowych, reprezentu- nym. Niezależnie od przyszłych warunków prawnych jących lokalne społeczności miast i gmin aglomeracji i politycznych przez cały czas konieczne będzie budo- poznańskiej. Realizacja Strategii dokonywać się będzie wanie koalicji i porozumień wokół podejmowanych przede wszystkim poprzez bezpośrednie działania w aglomeracji poznańskiej programów strategicznych. samorządów lokalnych, które wpiszą programy W trakcie realizacji Strategii ważny jest jej monito- metropolitalne do swoich lokalnych planów ring, zmierzający do modyfikacji bądź aktualizacji rozwoju. działań strategicznych.

Zespół opracowujący strategię wyraża serdeczne podziękowania mieszkańcom, samorządom, instytucjom publicznym, organizacjom społecznym i gospodarczym oraz przedsiębiorstwom, działającym w aglomeracji poznańskiej, za udział w debacie i konstruktywne gło- sy, które przyczyniły się do powstania dokumentu strategicznego Metropolia Poznań 2020.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 17 C. STAN I UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Liczba ludności aglomeracji poznańskiej na tle porów- Metropolie w Europie nywalnych metropolii europejskich

Aglomeracja poznańska z liczbą blisko 1 mln miesz- Liczba mieszkańców [tys.] Obszar metropolitalny kańców jest jednym z głównych elementów współcze- miasta centralnego ogółem snego układu osadniczego nie tylko w skali Polski, ale (udział w %) i Europy. W klasyfikacji Europejskiej Sieci Obserwa- Birmingham West Midlands 2 600 cyjnej Planowania Przestrzennego (European Spatial 1 006 (39%) Stuttgart 2 664 Planning Observation Network - ESPON) jest ona jed- Region Stuttgartu 591 (22%) nym z 76 obszarów o charakterze metropolitalnym Manchester 2 548 na kontynencie (metropolitalne europejskie obszary Wielki Manchester 452 (18%) Frankfurt wzrostu - MEGA). 2 185 Region Frankfurt/Ren-Men 653 (30%) Aktualne przemiany miast mają charakter nie tyle Kopenhaga 1 594 ilościowy co przede wszystkim jakościowy. Metropolie Stołeczny Region Kopenhagi 504 (32%) stanowią efekt procesu globalizacji, łącząc dwie prze- Lyon Wspólnota Miejska Lyonu 1 218 strzenie: globalną i lokalną. Dla oceny pozycji konku- 470 (39%) Rotterdam rencyjnej współczesnych metropolii istotne są więc nie 1 153 Region Miejski Rotterdamu 595 (52%) tylko takie parametry, jak liczba mieszkańców czy PKB, Hanower 1 128 ale także powiązania sieciowe z innymi miastami w sys- Region Hanoweru 516 (46%) temie europejskim i światowym. Funkcję metropolital- Helsinki Obszar Metropolitalny Helsinek 998 ną określa przede wszystkim udział w sieciach powiązań 565 (57%) Bolonia o charakterze krajowym i międzynarodowym w ob- 955 Miasto Metropolitalne Bolonia 374 (39%) szarze transportu, gospodarki, polityki, nauki i kultury. Poznań 954 Miernikiem metropolitalności są m.in. połączenia lotni- Aglomeracja Poznańska 556 (58%) cze, przepływy finansowe między przedsiębiorstwami, Bordeaux Wspólnota Miejska Bordeaux 678 zagraniczne kontakty naukowe, powiązania instytucjo- 231 (34%) nalne. Jednym ze wskaźników mierzących usieciowie- Obszary metropolitalne realizują nie tylko wspól- nie miast jest wskaźnik GAWC (Globalization and World ne polityki rozwoju, ale także promują na zewnątrz Cities). Do najbardziej usieciowionych miast należą własną markę z charakterystycznym metropolitalnym takie metropolie, jak Nowy Jork, Londyn, Paryż czy logotypem (np. Region Hannover, Grand Lyon, Gre- Tokio. Ostatnie lata przyniosły debiut Poznania w ran- ater Manchester, Stadsregio Rotterdam, Grand Nancy, kingach światowych, choć zajmowane w nich pozycje Grande Bergamo, Lille Metropole). nie są jeszcze wysokie. W rankingu z 2008 r. Poznań zajął 252 miejsce na 526 notowanych na świecie me- tropolii, tuż obok takich miast, jak Bilbao, Hanower czy Bordeaux. Wielkie miasta bardzo często „nie mieszczą się” w swoich granicach administracyjnych – ich obszary metropolitalne rozciągają się wiele kilometrów wokół. Wraz z rozwojem suburbanizacji niezbędne okazało się zarządzanie metropolitalne, praktykowane m.in. w takich krajach jak: Wielka Brytania, Niemcy, Francja, Holandia i Włochy. Wiele aglomeracji tworzy wspól- ne dokumenty rozwoju i wdraża w życie zintegrowane strategie i plany dotyczące m.in. transportu publicz- nego, gospodarki komunalnej, usług społecznych i wspólnej promocji.

18 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Metropolie w Europie

Kategorie obszarów metropolitalnych w Europie Klasyfikacja ESPON wyróżnia następujące kategorie Metropolitalnych Europejskich Obszarów Wzrostu MEGA (Metropolitan European Growth Areas): globalne węzły, lokomotywy Europy oraz silne, potencjalne i słabe MEGA. Polskie miasta plasują się w tej klasyfikacji stosunkowo nisko. Aglomeracja poznańska zaliczona została do słabych MEGA, jednak ważny jest już sam fakt, iż została dostrzeżona na metropolitalnej mapie Europy.

Konkurencyjność metropolii w Europie O konkurencyjności aglomeracji poznańskiej w skali europejskiej decyduje w chwili obecnej funkcja prze- mysłowa i akademicka. Struktura gospodarcza aglomeracji nie należy jednak do najbardziej nowoczesnych – innowacyjnych przedsiębiorstw wysokich technologii jest stosunkowo niewiele. Realna poprawa pozycji konkurencyjnej w Europie będzie wymagać dalszego przekształcania i unowocześniania gospodarki, wspieranej przez współpracę samorządów w aglomeracji.

Źrodło: Atlas ESPON – Struktura terytorium Europy, 2006.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 19 C. STAN STAN I UWARUNKOWANIA I UWARUNKOWANIA ROZWOJU ROZWOJU

Priorytety rozwoju jednostek terytorialnych powin- wysokiego poziomu zatrudnienia, inwestowanie w kwa- ny wpisywać się w strategie jednostek wyższego rzędu, lifikacje oraz modernizowanie rynków pracy, aby pomóc regionalne, krajowe i europejskie. W myśl unijnej zasady ludziom przewidywać zmiany i radzić sobie z nimi oraz subsydiarności, jednostki wyższego rzędu wspomagają móc budować spójne społeczeństwo. realizację strategii lokalnych (głównie poprzez wsparcie W Strategii Europa 2020 kładzie się nacisk na roz- finansowe). Z kolei jednostki niższego rzędu, poprzez wój przedsiębiorczości i poprawę dostępu do rynku swoje działania przyczyniają się do realizacji polityk kra- MŚP, dopasowanie popytu do podaży na rynku pracy, jowych i wspólnotowych, istotnych z punktu widzenia lepszą edukację poprzez poprawę jakości kształcenia, rozwoju państwa i całego kontynentu. wzrost innowacyjności i rozwój społeczeństwa cyfrowe- Zagadnienie metropolizacji może nabierać tempa go, modernizację transportu i poprawę efektywności w wyniku rozwoju europejskiej polityki regionalnej. energetycznej. W sytuacji Polski – kraju stojącego wciąż Od wejścia w życie Strategii Lizbońskiej (strategia Unii przed olbrzymimi wyzwaniami modernizacyjnymi – na Europejskiej do 2010 r.), obszary metropolitalne uważa obecnym etapie rozwoju istotne znaczenie dla realiza- się za kluczowe ogniwa rozwoju społeczno-gospodar- cji unijnej strategii ma lepsze wykorzystanie potencja- czego kontynentu. W projektach finansowania obszary łów obszarów miejskich. W myśl strategii europejskiej te stały się beneficjentami środków wspierających, przy- wszystkie władze: krajowe, regionalne i lokalne powinny czyniających się do wzrostu konkurencyjności metropo- realizować na swoim terenie partnerstwo, ściśle włą- lii, zwiększenia ich spójności przestrzenno-funkcjonalnej, czając do tego procesu parlamenty, a także podmioty polepszenia stanu infrastruktury, rozwijania transportu socjalne oraz przedstawicieli społeczeństwa obywatel- publicznego, przyciągania inwestycji i poszerzania oferty skiego, przyczyniając się do opracowania programów usług o znaczeniu metropolitalnym. reform oraz ich wdrażania. Dzięki ustanowieniu stałego Celem nowej Strategii Unii Europejskiej Europa dialogu między różnymi poziomami administracji, unij- 2020 jest wzrost konkurencyjności europejskiej go- ne priorytety znajdują się bliżej obywateli, co zwiększa spodarki i wyższy standard życia Europejczyków. Stra- ich zaangażowanie konieczne dla pomyślnej realizacji tegia ta obejmuje trzy wzajemnie ze sobą powiązane Strategii Europa 2020. priorytety: Sukces nowej Strategii UE będzie w głównej mierze zależał od tego, na ile instytucje Unii Europejskiej, pań- • Rozwój inteligentny: rozwój gospodarki opartej stwa członkowskie oraz regiony będą umiały przekonu- na wiedzy i innowacji jąco wyjaśnić, że reformy są nieuniknione i niezbędne do • Rozwój zrównoważony: wspieranie gospodarki utrzymania obecnej jakości życia i modeli społecznych. efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej Lokalne strategie i plany rozwoju wykazujące adaptację konkurencyjnej i przyjaznej środowisku struktur zarządzania do zmieniających się warunków • Rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu: społeczno-gospodarczych i przestrzennych wychodzą wspieranie gospodarki o wysokim poziomie naprzeciw takim oczekiwaniom. zatrudnienia

Nowe priorytety strategiczne UE stawiają także wy- zwania przed obszarami zurbanizowanymi, takimi jak aglomeracja poznańska. Z punktu widzenia integracji działań na obszarach zurbanizowanych istotne znaczenie ma równowaga terytorialna i funkcjonalna, ze szczegól- nym uwzględnieniem ładu przestrzennego. Ważny jest też rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu – gospo- darka charakteryzująca się wysokim poziomem zatrud- nienia i zapewniająca spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną. Rozwój ten według Strategii UE oznacza wzmocnienie pozycji obywateli poprzez zapewnienie

20 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Metropolie w Europie

Roli metropolii w rozwoju kontynentu wiele uwa- Istotne dla realizacji strategii rozwoju aglomeracji gi poświęca się w europejskiej polityce przestrzen- są zapisy Karty Lipskiej (2007), dokumentu zawierające- nej, opartej na zasadzie spójności. W dokumencie UE go ramy polityki rozwoju miast europejskich, uwzględ- Strategiczne Wytyczne Wspólnoty dla Spójności (2006) niające wszystkie wymiary rozwoju zrównoważonego, wyraźnie uwypuklone zostały zagadnienia racjonalne- tj. dobrobyt gospodarczy, równowagę społeczną go gospodarowania przestrzenią, urbanizacji, rozwoju i zdrowe środowisko. Według zapisów Karty wzmocnio- miast i powiązań funkcjonalnych pomiędzy miastami na powinna zostać koordynacja na poziomie lokalnym a terenami wiejskimi. Zwrócono uwagę na szczególne w celu osiągnięcia równorzędnego partnerstwa pomiędzy znaczenie polityki miejskiej i zrównoważonego rozwo- dużymi miastami a obszarami wiejskimi i małymi mia- ju miast dla rozwoju wspólnot lokalnych i regionalnych stami w regionach miejskich i aglomeracjach. Za nie- oraz na kluczową funkcję wielkich miast-metropolii zbędny element partnerstwa uznano tworzenie cało- w rozwoju UE. Dokument ten przesunął tzw. wymiar ściowych strategii i skoordynowanych działań ze strony miejski do głównego nurtu programowania UE w okre- wszystkich osób i instytucji zaangażowanych w proces sie 2007-2013 – czyli do określonych programów opera- rozwoju miejskiego, które wykraczałyby poza granice cyjnych. Szczegółowe ustalenia zawiera Zielona Księga poszczególnych miast. Władze na każdym szczeblu UE w sprawie Spójności Terytorialnej – przekształcenie – lokalnym, regionalnym, krajowym i europejskim – po- różnorodności terytorialnej w siłę (2008). noszą odpowiedzialność za przyszłość naszych miast.

Obszar rdzeniowy Europy w perspektywie 2030 r.

W opracowanym przezMap 7 Europejską Sieć Obserwacyjną Planowania Przestrzennego (ESPON) raporcie na temat scenariuszy rozwojuSpatial przestrzeni structure europejskiej and urban hierachy w perspektywie in 2030 according 2030 to roku, the Trend za istotny Scenario uznano wariant włączenia do obszaru rdzeniowego Europy osi rozwojowych: Warszawa-Łódź-Poznań, oraz Kraków-Górny Śląsk-Wrocław.

Źródło: Territorial futures, spatial scenarios for Europe, ESPON 2007.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 21

27 C. STAN STAN I UWARUNKOWANIA I UWARUNKOWANIA ROZWOJU ROZWOJU

Polityka państwa Poznań, Wrocław i Trójmiasto. Jednym z ich najważniej- wobec metropolii szych atutów, obok silnej gospodarki, jest potencjał aka- demicki i pozycja w dziedzinie nauki. Autorzy raportu Polska 2030 postulują wzmac- Polityka miejska ze swej natury jest interdyscypli- nianie dynamiki wzrostu ośrodków wielkomiejskich. narna i dotyczy wielu dziedzin sektorowych. Wpływ Obok wspierania biegunów wzrostu należy two- na rozwój miast mają działania władz publicznych rzyć warunki dla dyfuzji impulsów rozwojowych na wszystkich szczeblach administracji centralnej, z metropolii do ich regionalnego zaplecza. Polityka regionalnej i lokalnej. Obecnie nie ma w Polsce pro- gospodarcza państwa musi się koncentrować na li- wadzonej na poziomie centralnym w sposób zin- kwidacji zapóźnień oraz wspieraniu nowych prze- tegrowany polityki miejskiej. Nie istnieje jedna wag konkurencyjnych tychże ośrodków. Podstawą formalna strategia w stosunku do obszarów miej- przewag jest rozwój gospodarki opartej na wiedzy, skich na poziomie krajowym, także w odniesieniu dostępność transportowa oraz wewnętrzne i zewnętrzne do metropolii. Brak jest legislacji ukierunkowanej powiązania funkcjonalne. na regulację mechanizmów zarządzania i planowa- W raporcie Polska 2030 wymienia się następujące nia na obszarach wielkomiejskich. W efekcie brakuje czynniki niezbędne dla rozwoju: nowoczesnych instrumentów wspomagających proces integracji metropolitalnej w Polsce. Bez odzewu pozosta- • zaufanie, ją postulaty samorządów dużych miast dotyczące opra- • spójność, cowania i wdrożenia w życie „polityki metropolitalnej”, • kreatywność, polegającej w szczególności na nadaniu ram prawnych • mobilność, obszarom metropolitalnym. • konkurencyjność. Dokumentem wyznaczającym priorytety rozwoju kraju na najbliższe lata jest opracowanie Polska 2030. Wyzwania Czynniki te najpełniej oddają nowoczesny kapitał spo- rozwojowe. Jest to raport Zespołu Doradców Strategicznych łeczny. Jego budowanie zależy w dużym stopniu od wia- Prezesa Rady Ministrów, wyznaczający trendy i cele rozwo- rygodnych i sprawnych instytucji publicznych. Mają one jowe kraju w perspektywie 20 lat. Zgodnie z zaleceniem przeciwdziałać kontrastom lokalnym, w tym wewnątrz- Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, raport Polska miejskim i wewnątrzaglomeracyjnym, zachodzącym 2030 stanowi podstawę diagnostyczną wszystkich w wyniku suburbanizacji. obecnie tworzonych strategii w Polsce. Odnosi się Rolą państwa w dynamizowaniu rozwoju kraju jest on w niektórych elementach do problematyki rozwoju likwidacja barier uczestnictwa w procesie sprawnego metropolii. zarządzania. Ten postulat doradców rządowych powi- Według autorów raportu, Polska znajduje się nien dotyczyć w szczególności samorządów najwięk- w specyficznym momencie rozwojowym. Z jednej strony szych metropolii w Polsce i ich wpływu na rozwój tych uwidaczniają się jeszcze zapóźnienia cywilizacyjne ubie- obszarów. Podstawowe znaczenie ma likwidacja barier głych dekad, związane z niepełną modernizacją gospo- prawnych, uniemożliwiających skuteczną integrację darki, szczególnie w zakresie infrastruktury transportowej zarządzania w obszarach metropolitalnych. i usług wyższego rzędu. Z drugiej strony mimo tych zapóź- nień wyłaniają się liderzy nowych przemian konkurencyj- nych. Są nimi metropolie wykorzystujące kapitał intelek- tualny, gotowość do adaptacji oraz dynamizm młodego wykształconego pokolenia. Zdaniem ekspertów rządowych, krajowe aglome- racje z powodzeniem konkurują z innymi metropoliami europejskimi. W raporcie wskazuje się, że najbardziej znaczącymi polskimi metropoliami, które łączą wyso- ki poziom rozwoju i silne pozytywne oddziaływanie na otoczenie regionalne, są: Warszawa, Kraków,

22 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Polityka państwa wobec metropolii

Dokumentem wyznaczającym priorytety roz- Wzmacnianie funkcji metropolitalnych ośrodków woju regionalnego kraju w najbliższej dekadzie jest wojewódzkich i integracja ich obszarów funkcjo- „Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020 nalnych polegać ma na oddziaływaniu na te czyn- – regiony, miasta i obszary wiejskie” (KSRR). Strategia niki rozwojowe, które stanowią o sile konkuren- ta stosunkowo szeroko odnosi się do problematyki roz- cyjnej najważniejszych ośrodków miejskich, a tym woju miast i obszarów zurbanizowanych i zapowiada samym regionów i koncentruje się na: nowe instrumenty polityki państwa wspierające mia- sta o funkcjach wojewódzkich. Dokument ten w wersji • rozwijaniu powiązań funkcjonalnych, infrastruk- projektowej wyznaczał trzy kategorie ośrodków miej- turalnych i instytucjonalnych między ośrodkami skich: Warszawę jako główny ośrodek metropolitalny, wojewódzkimi – węzłami sieci w układzie mię- pozostałe ośrodki metropolitalne o randze krajowej dzynarodowym i krajowym, (Kraków, Trojmiasto, Wrocław, Poznań, Konurbacja • wzmacnianiu funkcji metropolitalnych w sfe- Śląska, Łódź, Lublin, Szczecin, Bydgoszcz-Toruń) oraz rze gospodarczej, społecznej, nauki i kultury ośrodki regionalne pełniące funkcję miast wojewódz- (w tym funkcji symbolicznych) oraz wzmacnia- kich. Powyższy podział został silnie skrytykowany niu roli ośrodków edukacji na poziomie wyższym w regionach, których stolice nie uzyskały statu- – tworzących warunki dla gospodarki opartej su metropolii. Ostateczna wersja strategii zakłada, na wiedzy, że rozwój funkcji metropolitalnych będzie wspierany • wspieraniu rozwiązań integrujących przestrzeń we wszystkich 19 miastach o funkcjach wojewódz- funkcjonalnych obszarów miejskich w zakresie kich. Wśród nich za jedyną w pełni wykształconą zagospodarowania przestrzennego, transportu metropolię uznano Warszawę. zbiorowego (infrastruktury, taboru i rozwiązań or- W Strategii Rozwoju Regionalnego ustalono ganizacyjnych), usług komunalnych, rynku pracy. następujące cele polityki regionalnej do 2020 roku: Tak sformułowane działania polityki regionalnej Cel 1. Wspomaganie wzrostu konkurencyjności re- dla wzmacniania konkurencyjności najważniejszych gionów („konkurencyjność”). ośrodków miejskich (z ich obszarami funkcjonalny- Cel 2. Budowanie spójności terytorialnej i przeciw- mi) stanowić mają punkt odniesienia dla prowadze- działanie marginalizacji obszarów problemo- nia zarówno działań o charakterze sektorowym (np. wych („spójność”). w zakresie powiązań transportowych), przestrzennie Cel 3. Tworzenie warunków dla skutecznej, efek- ukierunkowanych działań ministra rozwoju regional- tywnej i partnerskiej realizacji działań roz- nego, samorządów terytorialnych wszystkich szczebli, wojowych ukierunkowanych terytorialnie jak i innych podmiotów publicznych. Bezpośrednie („sprawność”). wsparcie z poziomu kraju dotyczy tylko tych ele- mentów infrastruktury, które nie są finansowane Pierwszy cel polityki regionalnej do 2020 w ramach programów sektorowych, dla których roku dotyczy całego obszaru Polski. W jego ramach realizacji brak jest wystarczających środków po stro- podstawowymi kierunkami działań są: nie beneficjentów. • Jak najlepsze wykorzystanie potencjału tery- toriów cechujących się największą zdolnością do kreowania wzrostu gospodarczego (Warszawa i pozostałe ośrodki wojewódzkie wraz z ich obsza- rami funkcjonalnymi). • Wzmacnianie funkcji metropolitalnych ośrodków wojewódzkich i integracja ich obszarów funkcjo- nalnych. • Budowanie mechanizmów służących rozprzestrze- nianiu procesów rozwojowych z biegunów wzrostu.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 23 C. STAN STAN I UWARUNKOWANIA I UWARUNKOWANIA ROZWOJU ROZWOJU

Interwencja polityki regionalnej w zakresie wzmac- Innym istotnym działaniem wspólnym dla wszyst- niania funkcji metropolitalnych dotyczyć ma sfery spo- kich ośrodków wojewódzkich, wpływającym wydatnie łecznej, gospodarki, turystyki, nauki, edukacji i kultury. na konkurencyjność całych regionów ma być wdroże- Każdy z polskich ośrodków wojewódzkich cechuje się nie różnych rozwiązań organizacyjnych oraz rozbudowa niedostatecznym rozwojem lub brakiem niektórych i optymalizacja jakości systemów transportu na obsza- funkcji metropolitalnych. W strategii zwraca się uwa- rach funkcjonalnych tych ośrodków. Ze względu na ska- gę na konieczność identyfikacji najważniejszych z nich lę problemów „zatłoczenia” miast, polityka regionalna i synergiczne działania, które w efektywny sposób roz- uczestniczy w rozwijaniu systemów transportu, w tym wijać będą poszczególne funkcje i zwiększać będą ich integrowaniu ich z regionalnymi systemami transpor- zasięg – w skali kraju i międzynarodowej. Działania te towymi, z silną promocją i preferencją dla transportu mają angażować władze krajowe, regionalne i miejskie, zbiorowego. Jednocześnie prowadzone będą działania przedsiębiorstwa, sektor nauki, kultury, organizacje dla zmniejszania „zatłoczenia” miast przez innowacyjne pozarządowe. rozwiązania dotyczące nowoczesnych systemów orga- Za najważniejsze funkcje metropolitalne z punk- nizacji ruchu. tu widzenia polityki regionalnej KSRR uznaje te, które Działania w zakresie wspomagania rozwoju wszyst- w największy sposób warunkują rozwój społeczny kich wojewódzkich ośrodków miejskich niezależnie od i gospodarczy oraz wpływają pozytywnie na możliwo- ich funkcji i wielkości, są podstawowym przestrzen- ści wzrostu zamożności i potencjału ludnościowego nym kierunkiem interwencji w ramach realizacji poszczególnych ośrodków. Koncentracja funkcji metro- Celu 1 KSRR. Ze względu na specyficzne uwarunkowa- politalnych w wybranych ośrodkach miejskich zwiększy nia wynikające z różnej wielkości i sytuacji społeczno- atrakcyjność ich jako miejsc oferujących lepsze miejsca gospodarczej tego zbioru miast, polityka regionalna pracy oraz wyższą jakość życia. Powinno to mieć pozy- na różnych poziomach różnicować będzie typy przed- tywny wpływ na wzrost liczby ludności, a tym samym sięwzięć i instrumenty w odniesieniu do poszczególnych dokończenie w Polsce w perspektywie najbliższych dwu- ośrodków. dziestu lat procesów urbanizacyjnych wykorzystujących Duże znaczenie dla podwyższenia konkurencyjno- nadal znaczny potencjał migracji wewnątrzkrajowych ści ośrodków wojewódzkich będzie miało wspieranie uzupełniany migracjami zewnętrznymi. Wsparcie roz- integracji obszaru funkcjonalnego poszczególnych woju tych ośrodków nie będzie ograniczać się do granic ośrodków miejskich. Strategia zapowiada stałe doko- administracyjnych miast wojewódzkich, ale do całych nywanie usprawnień w tym zakresie – zarówno poprzez funkcjonalnych obszarów miejskich w bezpośrednim działania o charakterze prawnym i organizacyjnym w za- zasięgu ich oddziaływania (w dokumencie konsekwent- kresie dążenia do spójności i optymalizacji usług publicz- nie pomija się nazwę obszary metropolitalne, używanej nych w obrębie tych obszarów – usług komunalnych, powszechnie w projekcie KSRR). Pojęcie obszary funk- edukacyjnych, administracyjnych, jak i inwestycyjnych cjonalne nie jest w strategii jasno zdefiniowane. np. z zakresu porządkowania przestrzeni publicznej czy Celem wzmacniania funkcji wyższego rzędu (funk- rozbudowy infrastruktury transportowej. Według zapi- cji metropolitalnych) jest podniesienie rangi ośrodków sów KSRR integracja różnych rodzajów transportu, jak wojewódzkich wśród metropolii i miast europejskich i oferta transportu zbiorowego, warunkuje możliwości i światowych oraz rozwój powiązań sieciowych mię- rozwoju funkcji metropolitalnych, a tym samym przycią- dzy nimi. Działania w ramach nowej polityki regional- gania inwestycji i tworzenia dobrej jakości miejsc pracy. nej dotyczyć mają rozwijania funkcji metropolitalnych Biorąc pod uwagę strukturę osadniczą i niewykorzysty- o znaczeniu międzynarodowym i krajowym, takich jak wany efektywnie potencjał, w pierwszym rzędzie zapo- funkcje gospodarcze (obecność struktur zarządzania wiada się podjęcie takich działań na terenie Konurbacji ważnymi korporacjami gospodarczymi i finansowymi), Górnośląskiej oraz na obszarze funkcjonalnym Trójmia- naukowe (zapewnianie najwyższych standardów insty- sta. W strategii regionalnej zauważa się, że przyspiesze- tucji naukowych i badawczych, bogata oferta centrów nie tych procesów także w innych ośrodkach dałoby transferu technologii), kulturowe i symboliczne (obec- im przewagę konkurencyjną w stosunku do pozostają- ność placówek kulturalnych najwyższej rangi, ważne cych w tyle i tym samym zwiększyłoby możliwości roz- wydarzenia kulturalne). wojowe całych województw.

24 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Polityka państwa wobec metropolii

Wśród funkcji wyższego rzędu wspierany ma być naukowo-badawczych, w tym m.in. w realizacji nowych także rozwój wysokospecjalistycznych usług medycz- inwestycji badawczo-rozwojowych, rozwoju prac ba- nych, który warunkuje zwiększenie zdrowotności miesz- dawczych, w których uczestniczą badacze z najlepszych kańców całych regionów, a także uzupełnia paletę ośrodków naukowych i akademickich w kraju i za granicą, funkcji metropolitalnych. Ważnym elementem działań przez angażowanie wybitnych naukowców w prowadze- na rzecz rozwoju funkcji metropolitalnych ośrodków nie prac badawczych lub zajęć dydaktycznych w regio- wojewódzkich ma być także wprowadzenie wsparcia nalnych ośrodkach naukowych itp. dla mechanizmów rozwoju współpracy i usieciowania Procesy urbanizacji i suburbanizacji związane z reali- w obszarach decydujących o sile konkurencyjnej po- zacją Celu 1 KSRR poddawane mają być skutecznej kon- szczególnych ośrodków kraju. Szczególnie istotną troli i stymulacji zgodnie z postanowieniami Koncepcji kwestią jest wspieranie rozwoju badań stosowanych Przestrzennego Zagospodarowania Kraju i wojewódzkich i komercjalizacja technologii powiązanych przede wszyst- planów zagospodarowania przestrzennego. W szczegól- kim z regionalną specyfiką województw. Dotyczy to także ności powinno to, wg zapisów strategii, zapewnić ograni- tworzenia bazy dydaktycznej umożliwiającej zdobywanie czenie nieuzasadnionych zmian dotychczasowych funkcji wyższego wykształcenia zgodnego z kierunkami rozwoju obszarów niezurbanizowanych oraz zapewnić integralność regionu, sprzyjającego innowacyjności i kreatywności, i trwałość funkcjonowania najcenniejszych ekosystemów wzmocnienia edukacji na poziomie wyższym i instytucji oraz powiązań pomiędzy tymi terenami.

Przestrzenne kierunki działań w ramach realizacji celu: Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów Według zapisów Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego, generowany przez ośrodki wojewódzkie wzrost gospodarczy może i powinien zostać wykorzystywany przez ich strefy oddziaływania.

� Źródło: Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 25 ��

�

�� C. STAN STAN I UWARUNKOWANIA I UWARUNKOWANIA ROZWOJU ROZWOJU

Jak wynika z dokumentu Strategia Polska 2030 Dostrzeżenie specyfiki procesów rozwoju prze- podstawową rolą państwa w dynamizowaniu rozwo- strzennego wokół wielkich miast zaowocowało wpro- ju kraju jest likwidacja barier uczestnictwa w pro- wadzeniem do ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o pla- cesie sprawnego zarządzania. Z kolei KSRR do 2020 nowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym nowej akcentuje wspieranie integracji obszaru funkcjonal- kategorii planów zagospodarowania przestrzennego nego poszczególnych ośrodków miejskich poprzez – dla obszarów metropolitalnych. Regulacja ta zary- działania o charakterze prawnym i organizacyjnym sowana jest jednak bardzo ogólnie i sprowadza się w zakresie dążenia do spójności i optymalizacji usług do jednego zapisu stanowiącego, iż „dla obszaru me- publicznych w obrębie tych obszarów. Zapisy te wy- tropolitalnego uchwala się plan zagospodarowania chodzą naprzeciw rzeczywistym potrzebom i odda- przestrzennego obszaru metropolitalnego jako część ją wolę nadrobienia zapóźnienia ustawodawczego planu zagospodarowania przestrzennego wojewódz- w zakresie regulacji mechanizmów zarządzania i pla- twa” (art. 39 ust. 6 ustawy). W ślad za tym przepisem nowania na obszarach wielkomiejskich. Odczuwalny nie idą żadne szczegółowe uregulowania, niezbędne jest nowoczesnych instrumentów wspomagających dla efektywnego korzystania z tego instrumentu pla- proces integracji metropolitalnej w Polsce. nistycznego. Plany zagospodarowania obszarów me- O nowe przepisy w tym zakresie zabiega szczegól- tropolitalnych w obecnym kształcie prawnym nie są nie Unia Metropolii Polskich (UMP), domagając się i, co ważniejsze, nie mogą być skutecznymi narzędzia- nadania ram prawnych obszarom metropolitalnym. mi koordynacji rozwoju przestrzennego aglomeracji. Podobne stanowisko prezentuje również Związek Jak dotąd w Polsce nie powstał żaden taki plan. Miast Polskich, który od lat lobbuje na rzecz zmian W zakresie współpracy jednostek samorządu prawnych ułatwiających współpracę samorządów terytorialnego w polskim prawodawstwie obowią- lokalnych, także w obszarach metropolitalnych. zują trzy podstawowe formy: związki, porozumienia Wobec braku ustawy metropolitalnej, aglo- i stowarzyszenia. Zakres podmiotowy poszczególnych meracja poznańska musi funkcjonować w oparciu form współpracy jest zróżnicowany. Związki komu- o ogólne regulacje prawne dotyczące samorządu te- nalne mogą być tworzone w celu wspólnego wyko- rytorialnego, nie uwzględniające z reguły specyfiki ob- nywania zadań publicznych, ale tylko przez jednostki szarów silnie zurbanizowanych. Kluczowe dla aglome- tego samego szczebla samorządu (a więc związku nie racji jest przede wszystkim obecne ustawodawstwo mogą tworzyć np. gminy z powiatami). Utworzenie dotyczące planowania metropolitalnego oraz form stowarzyszenia, tak jak w przypadku związku, skut- współpracy jednostek samorządu terytorialnego. kuje powstaniem nowego podmiotu, ale, w odróżnie- Jest ono albo lakoniczne albo nieadekwatne do spe- niu od związku i porozumienia, nie dochodzi w tym cyfiki funkcjonowania obszarów metropolitalnych, przypadku do wiążącego prawnie przekazania zadań w tym także aglomeracji poznańskiej, na obszarze publicznych. Skuteczna integracja metropolitalna której funkcjonują zarówno jednostki samorządu w obecnym systemie prawnym (stan na grudzień powiatowego, jak i gminnego. 2010 r.) napotyka na wiele ograniczeń. Ich likwida- cję może zapewnić nowa ustawa regulująca status obszarów metropolitalnych w Polsce.

Unia Metropolii Polskich powstała w 1990 r. Radę UMP stanowią prezydenci 12 centralnych miast metropolii polskich. Statutowymi celami UMP są m.in: promocja inicjatyw i działań związanych z tworzeniem i funkcjonowa- niem struktur na obszarach metropolitalnych oraz współpraca z organami państwa, organizacjami ogólnopolskimi i zagranicznymi oraz międzynarodowymi dla zwiększenia roli metropolii w państwie i w Europie.

26 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Rząd RP w latach 2008-2009 zintensyfikował Wewnętrzny ustrój zespołu metropolitalnego prace nad uchwaleniem ustawy wprowadzającej zbliżony ma być do formuły związku międzygminne- nowe formy współdziałania jednostek samorządo- go. Organami zespołu metropolitalnego mają być: wych na obszarach wielkomiejskich, eliminujące wady 1. Zgromadzenie zespołu – jako organ stanowiący dotychczasowych. Celem projektu Ustawy o polityce i kontrolny, miejskiej państwa i współpracy jednostek samorzą- 2. Zarząd zespołu – jako organ wykonawczy. du terytorialnego w tym zakresie, zwanej potocz- W skład zgromadzenia zespołu wchodzić mają nie ustawą metropolitalną, jest tworzenie podstaw delegaci wszystkich jednostek samorządu teryto- do osiągania spójności społeczno-ekonomicznej rialnego należących do zespołu. Delegatem jest i przestrzennej oraz skutecznego i zintegrowane- z mocy prawa odpowiednio wójt, burmistrz, pre- go zarządzania obszarami metropolitalnymi. Mimo zydent miasta i starosta. że proces legislacyjny związany z nową ustawą jest w toku, a dyskusja nad jej kształtem nie została Na obecnym etapie aglomeracja poznańska for- zakończona, to z dotychczasowych projektów ustaw malizuje działania zbliżone do zapisów ustawowych, wynika kilka generalnych ustaleń. inicjując współpracę w kluczowych dziedzinach: transporcie publicznym, gospodarce komunalnej, W propozycji legislacyjnej z maja 2009 r. uznaje się, promocji turystycznej. Opracowanie strategii roz- że zintegrowane zarządzanie powinno w sposób obliga- woju aglomeracji poznańskiej i koncepcji zagospo- toryjny dotyczyć trzech obszarów: największego obszaru darowania przestrzennego obszaru metropolitalne- metropolitalnego Warszawy oraz dwóch konurbacji – go to inicjatywy wyprzedzające zapisy ustawowe. Górnego Śląska i Trójmiasta. W pozostałych przypad- Dokumenty te stwarzają przewagę konkurencyjną kach, także w odniesieniu do aglomeracji poznańskiej, aglomeracji poznańskiej w stosunku do innych powstawanie zespołów metropolitalnych miałoby mieć obszarów metropolitalnych w Polsce, jeszcze przed charakter dobrowolny. Ustalenia ustawy są więc istotne ostatecznym wejściem ustawy w życie. Ich wdra- z punktu widzenia działań integracyjnych w aglomeracji żanie bez regulacji ustawowych będzie jednak i budowania silnej metropolii poznańskiej. z pewnością mniej skuteczne. Projektowany zakres zadań zespołu metropoli- talnego obejmuje m.in: Związek Miast Polskich jest organizacją samorządów miejskich powołaną mi.in. do prezentowania wspól- 1. Programowanie strategii rozwoju i zagospodaro- nego stanowiska wobec rządu i promocji miast człon- wania obszaru metropolitalnego. kowskich w Polsce i za granicą. Siedzibą Związku jest 2. Opracowywanie i uchwalanie programów lub pla- Poznań. Od 2003 roku funkcję Prezesa pełni Prezy- nów metropolitalnych oraz koordynację działań dent Miasta Poznania. Do związku należy 306 miast jednostek samorządowych w dziedzinach: (2010 r.). Stanowisko ZMP wspiera inicjatywy metro- • ładu przestrzennego, politalne, lobbując także na rzecz zmian prawnych, • ochrony dziedzictwa kulturowego, które ułatwiałyby współpracę samorządów lokalnych: • ochrony środowiska, gminnych, miejskich i powiatowych na obszarach me- • zaopatrzenia w energię elektryczną, cieplną tropolitalnych, takich jak aglomeracja poznańska. oraz w gaz, • wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji i oczyszczania ścieków, • wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, • komunikacji i transportu zbiorowego, • rynku prac, • pozyskiwania środków publicznych i prywat- nych niezbędnych do realizacji zadań zespołu, • promocji obszaru metropolitalnego.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 27 C. STAN STAN I UWARUNKOWANIA I UWARUNKOWANIA ROZWOJU ROZWOJU

Aglomeracja poznańska kultury, sportu i wyspecjalizowanych usług społecznych. na tle kraju i regionu Na terenie miasta i powiatu znajduje się wiele obiektów dziedzictwa narodowego. Aglomeracja to również uni- katowy w skali Polski obszar z Wielkopolskim Parkiem Aglomeracja poznańska należy do grupy siedmiu Narodowym, Puszczą Zielonką, rzeką Wartą i licznymi najbardziej zurbanizowanych obszarów Polski, obok terenami wypoczynkowymi. czterech aglomeracji: warszawskiej, krakowskiej, łódz- Według rankingu miast metropolitalnych (Nordea kiej, wrocławskiej i dwóch konurbacji: górnośląskiej, Metrox, 2009) Poznań jako centrum aglomeracji pla- trójmiejskiej. Aglomerację poznańską na tle kraju wy- suje się za Warszawą, na 2-4 miejscu tuż obok Krakowa różnia kilka istotnych cech: i Wrocławia. Stolica jako najsilniejsze gospodarczo • skupienie podmiejskich miast i gmin w granicach i najbardziej umiędzynarodowione miasto w Polsce jest administracyjnych jednego, dużego powiatu ziem- w zakresie potencjału gospodarczego i naukowego poza skiego (inne duże miasta Polski graniczą bezpośred- krajową konkurencją. Pod względem siły metropolital- nio z kilkoma powiatami), ności (nowoczesność gospodarki, usieciowienie bizne- • wyjątkowo silne natężenie procesu suburbani- sowe i naukowe) Poznań konkuruje o pozycję drugiego zacji (emigracja mieszkańców i lokalizacja pod- miasta w kraju. miotów gospodarczych poza granicami Poznania, Aglomeracja wyróżnia się indywidualną ścieżką od- w sąsiednich gminach powiatu poznańskiego), dolnej integracji zarządzania i współdziałania instytucji • dynamiczny rozwój przestrzenny, którego wyni- publicznych (m.in. wspólny dla miasta i powiatu urząd kiem są duże zmiany środowiskowe i infrastruk- pracy, komendy policji i straży pożarnej). Postępuje turalne, intensyfikacja ruchu komunikacyjnego współpraca władz samorządowych w zakresie usług ko- i wzrost mobilności ludności w ramach urbanizują- munalnych oraz integracji transportu publicznego. Nie- cego się obszaru, wykorzystanym jak dotąd potencjałem aglomeracji jest • wysoki poziom rozwoju gospodarczego, mierzony koordynacja planowania przestrzennego, współpraca wartością PKB, wysokim poziomem przedsiębior- w zakresie świadczenia różnorodnych usług społecznych czości (duża liczba firm na 1000 mieszkańców) oraz oraz wspólna promocja inwestycyjna i turystyczna. licznymi inwestycjami z udziałem kapitału zagra- W wyniku działań integracyjnych milionowa metro- nicznego, zarówno w Poznaniu, jak i w sąsiednich polia Poznań ma szanse stać się drugim pod względem gminach, poziomu rozwoju funkcji metropolitalnych ośrodkiem • bardzo dobrze rozwinięte funkcje akademic- w Polsce, łącząc potencjał ekonomiczny i społeczny kie, najwyższy wśród dużych miast kraju udział dużego miasta oraz miast i gmin najlepiej rozwinięte- studentów w populacji miasta, wysoki poziom go gospodarczo powiatu ziemskiego w kraju. Wymaga internacjonalizacji badań i kształcenia, to koordynacji polityk przestrzennych i sektorowych • innowacyjne pomysły w zakresie zarządzania, oraz rozwinięcia instytucji współpracy odpowiedzial- organizacji transportu miejskiego, świadcze- nych za realizację zintegrowanego rozwoju całej nia usług społecznych i realizacji zadań z zakresu aglomeracji. gospodarki komunalnej, • wysoki poziom życia, wyrażający się najwyższym po Warszawie stopniem motoryzacji, wysokim po- ziomem zamożności, dobrym dostępem do usług i zadowoleniem z życia mieszkańców.

Aglomeracja poznańska zajmuje wysoką po- zycję w kraju pod względem produktu krajowego brutto na jednego mieszkańca, wartości eksportu wyrobów przemysłowych, innowacyjności przedsię- biorstw i koncentracji firm otoczenia biznesu. Poznań to czołowy w Polsce ośrodek handlu, nauki, edukacji,

28 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Aglomeracja poznańska na tle kraju i regionu

Podstawowym problemem w przedstawieniu W Polsce nie wypracowano dotąd jednej oficjal- problematyki aglomeracji i obszarów metropolital- nej i umocowanej prawnie koncepcji delimitacji aglo- nych, jak też dokonywanych porównań statystycznych meracji lub obszarów metropolitalnych. Na mapie jest kwestia określenia ich liczby i zasięgu. Do tej pory przedstawiono minimalne i maksymalne warianty ich nie istnieje w Polsce jedna powszechnie uznawana delimitacji. Są one wykorzystywane dla potrzeb plano- ich definicja i delimitacja. Pod pojęciem aglomeracja wania przestrzennego, statystyki publicznej i polityki poznańska należy rozumieć miasto Poznań oraz gęsto regionalnej, bądź też stanowią zasięg funkcjonowania zaludnioną i silnie zurbanizowaną strefę podmiejską, jednostek administracji zespolonej lub struktur oddol- obejmującą zasadniczo powiat poznański. Średnia nej współpracy samorządowej. gęstość zaludnienia na tym obszarze wynosi blisko 450 os./km2.

Delimitacja obszarów metropolitalnych w Polsce

Podstawowe dane o aglomeracjach/obszarach metropolitalnych w Polsce (według wariantów delimitacyjnych)

2 Aglomeracja/ Powierzchnia [km ] Liczba mieszkańców obszar metropolitalny min. średnia max. min. średnia max. Warszawa 2 208 6110 9 923 2 618 886 2 795 574 3 199 938 Górny Śląsk 1 218 2792 5 577 1 973 900 2 126 836 2 829 593 Kraków 1 447 3 318 4 382 1 040 455 1 233 694 1 461 981 Łódź* - 2 499 - - 1 126 600 - Trójmiasto 1 262 3041 4 858 981 391 1 086 750 1 246 492 Poznań 2 162 4161 6 202 866 458 995 744 1 351 180 Wrocław 2 125 4425 6 725 810 082 990 753 1 171 424 Bydgoszcz–Toruń* - 2 916 - - 759 490 - Szczecin 2 305 5042 7171 628 918 733 089 844 774

* tylko jeden wariant delimitacji obszaru metropolitalnego.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 29 C. STAN STAN I UWARUNKOWANIA I UWARUNKOWANIA ROZWOJU ROZWOJU

Aglomeracja poznańska to najsilniej zurbanizo- Współpraca władz regionalnych i lokalnych wany obszar regionu Wielkopolski i całej północno w zakresie wspierania aglomeracji poznańskiej znajduje -zachodniej Polski. Koncentruje 28 % całkowitej popula- wyraz w Strategii Rozwoju Województwa Wielkopol- cji województwa wielkopolskiego i generuje blisko po- skiego do 2020 r. Zapisano w niej istotny cel operacyjny: łowę jego produktu krajowego brutto. Stolica regionu „Wzmocnienie regionotwórczych funkcji aglomeracji - Poznań wykazuje ponad 1000-letnie silne związki histo- poznańskiej jako ośrodka metropolitalnego o znacze- ryczne, funkcjonalne i przestrzenne z Wielkopolską. niu europejskim”, cel odzwierciedlający współczesne Wiele cech i symboli jest wspólnych dla mieszkań- myślenie o rozwoju metropolii. ców Poznania, okolicznych gmin oraz całego regionu Zgodnie z zapisami strategii regionalnej, aglomera- Wielkopolski. Należą do nich przede wszystkim: cja poznańska jest jednym z najistotniejszych czynników rozwoju Wielkopolski. Jako źródło innowacji stanowi • dziedzictwo historyczne państwa Polan i pierwszych o pozycji konkurencyjnej regionu. Jest węzłem global- Piastów – kolebki polskiej państwowości, nej wymiany informacji, bez którego nie jest możliwy • pamięć wielkopolskiej „najdłuższej wojny nowoczesnej Europy” i kult pracy organicznej, szybki rozwój pozostałej części województwa. Z punktu • wielkopolska gospodarność, gościnność, pracowitość, widzenia potrzeby utrzymania zrównoważonego roz- solidność i zamiłowanie do porządku, woju, władze regionalne będą wzmacniać te funkcje • więzi kulturowe, m.in. gwara, obyczaje i regionalna aglomeracji, które nie stanowią konkurencji dla innych kuchnia. obszarów Wielkopolski, lecz dodatkowo wspomagają jej rozwój (funkcje regionotwórcze). Cel ten realizowany Obok wspólnej tożsamości oraz więzi historycz- jest m.in. poprzez: nych aglomerację i region łączą relacje gospodarcze i społeczne. Są to migracje rezydencjalne, powiązania • zwiększenie powiązań komunikacyjnych stolicy regionu produkcyjne i usługowe firm oraz intensywne dojazdy z otoczeniem, wraz z modernizacją poznańskiego do pracy i po usługi, głównie do Poznania jako central- węzła komunikacyjnego, w tym poprawa stanu ko- nego ośrodka regionalnego. Poznań to podstawowy munikacji zbiorowej oraz poprawa pozycji lotniska węzeł komunikacji kolejowej, autobusowej i lotniczej Poznań-Ławica, • rozwój poznańskiego ośrodka akademickiego i badaw- regionu. Rynek pracy aglomeracji poznańskiej jest bar- czego oraz wsparcie jego powiązania z gospodarką, dzo atrakcyjny i otwarty także dla mieszkających poza • wzmocnienie infrastruktury społecznej służącej całe- jej obszarem. Poznań jako miasto centralne ma szero- mu regionowi, ki zasięg dojazdów do pracy, który obejmuje nie tylko • rozbudowę i wzmocnienie pozycji Międzynarodowych najbliżej położoną strefę podmiejską (gminy powiatu Targów Poznańskich, rozwój funkcji konferencyjnych poznańskiego), ale także sąsiednie powiaty Wielkopolski i kongresowych oraz sportowych o charakterze regio- (obszar metropolitalny). nalnym, krajowym i międzynarodowym, Szereg instytucji z siedzibami w Poznaniu ma • wzmacnianie powiązań kooperacyjnych Poznania swoje filie w regionie, głównie w takich miastach, jak z otoczeniem, ograniczanie presji urbanizacji na śro- Kalisz, Konin, Leszno, Piła, Ostrów Wlkp. i Gniezno. dowisko przyrodnicze. Poznańskie media oddziałują na cały region, współ- pracując ze swoimi lokalnymi partnerami. Poznań to główny ośrodek edukacyjny Wielkopolski. Regio- notwórczy charakter ma działalność akademicka (60 % studentów pochodzi spoza aglomeracji). Licz- ne poznańskie uczelnie prowadzą swoje oddziały w miastach całej Wielkopolski. Silna aglomeracja to silna Wielkopolska, połączona więzami gospodarczymi i instytucjonalnymi, kanałami transportowymi i sieciami komunikacji społecznej. To region liczący się na mapie Europy.

30 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Aglomeracja poznańska na tle kraju i regionu

Potencjał aglomeracji poznańskiej w województwie wielkopolskim (2009) Liczba ludności miast i gmin w Wielkopolsce

Województwo Aglomeracja Udział w Dane wielkopolskie poznańska województwie

powierzchnia 29 827 km2 2 743 km2 9,2 %

ludność 3 408 281 951 753 29,0 %

miejsca pracy 828 661 330 856 39,8 %

prywatne podmioty 359 350 146 925 41,0 % gospodarcze

dochody podatkowe 4 385 mln zł 1 897 mln zł 43,3 % samorządów lokalnych

spółki Liczba ludności z kapitałem 5 574 3 613 64,8 % 550 000 zagranicznym 275 000 studenci 169 374 138 723 81,9 % 55 000

Dojazdy do pracy do Poznania Podmioty gospodarcze w Wielkopolsce

Odsetek dojeżdżających Liczba podmiotów na 100 osób w ogólnej liczbie pracujących w wieku produkcyjnym

0 - 5 5 - 10 5 - 10 10 - 15 10 - 15 15 - 20 15 - 20 20 - 27 20 - 50

METROPOLIA POZNAŃ 2020 31 C. STAN STAN I UWARUNKOWANIA I UWARUNKOWANIA ROZWOJU ROZWOJU

Demografia Dzięki dynamice gospodarczej i społecznej aglome- i kapitał społeczny racja poznańska notuje stały wzrost liczby mieszkańców. Nie rozkłada się on jednak równomiernie w przestrzeni. Od lat 90. obserwuje się systematyczny spadek liczby Aglomeracja poznańska liczy blisko 954 tys. mieszkańców Poznania przy eksplozywnym wzroście mieszkańców (w granicach działania Rady Aglome- zaludnienia w gminach powiatu poznańskiego. racji Poznańskiej w 2010 r.), przy średniej gęstości Najlepszym miernikiem dynamiki procesów demo- zaludnienia 350 os/km2. Mieszkańcy aglomeracji graficznych jest śledzenie relacji liczby ludności między stanowią 2,5% ludności kraju i 28% ludności wojewódz- miastem a jego otoczeniem. W 1999 r. Poznań liczył twa wielkopolskiego. 584 tys., a powiat poznański 257 tys. stałych mieszkań- Aglomeracja ma charakter monocentryczny, ców. W 2010 r. odpowiednie liczby wynosiły 553 tys. co oznacza, że większość ludności (58%) koncentruje i 323 tys. mieszkańców. Ubytek ludności w mieście się w ośrodku centralnym – Poznaniu. Różnice w gę- o 31 tys. został w skali aglomeracji zrekompensowany stości zaludnienia w gminach aglomeracji są znaczne. z dużą nadwyżką przez przyrost zameldowanych w po- Największą gęstością zaludnienia charakteryzują się wiecie o 66 tys. Tylko w latach 2000-2009 w śródmie- miasta: Swarzędz (3522 os./km2 ), Śrem (2418 os./km2) ściu Poznania ubyło około 25 tys. mieszkańców, tyle, ile i Poznań (2128 os./km2 ). W przeciwieństwie do miast, przybyło w czterech gminach podmiejskich: Dopiewo, najniższym zagęszczeniem ludności (nawet poniżej Komorniki, Suchy Las i Swarzędz. Aglomeracja poznań- średniej krajowej dla obszarów wiejskich wynoszącej ska jest najbardziej suburbanizującym się obszarem 50 os./km2 ), wyróżniają się obszary wiejskie gmin w kraju, o największej dynamice zmian miejsca zamiesz- w północno-wschodniej części aglomeracji m.in. Skoki kania. Dzięki rosnącej zamożności, postępującej lawino- (26 os./km2 ) oraz Murowana Goślina (35 os./km2). wo motoryzacji, realizacji marzeń o „własnym domu”, hasło „uciec z miasta” (dodać należy „uciec jak najbli- żej”), poznaniacy realizują najskuteczniej w Polsce.

Gęstość zaludnienia Zmiany liczby ludności (2000-2009) w aglomeracji poznańskiej (2010) w aglomeracji poznańskiej

2 Dynamika zaludnienia Liczba ludności na km 2000r. =100 40 - 100 96 - 100 100 - 300 100 - 115 300 - 1000 115 - 130 1000 - 2130 130 - 152

32 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Demografia i kapitał społeczny

W migracjach w aglomeracji poznańskiej uczest- na rynku małżeńskim pojawi się jednak mało liczna niczą głównie osoby w wieku matrymonialnym i naj- generacja niżu demograficznego lat 90. XX w. wyższej aktywności zawodowej. Osiedlającymi się po- Niekorzystny wpływ na ruch naturalny ma utrzy- za miastem są na ogół osoby dobrze wykształcone mująca się od kilkunastu lat bardzo niska dzietność (45% z wykształceniem wyższym), w większości nadal kobiet (w Poznaniu – 1,2 czyli jedna z najniższych pracujące lub uczące się w Poznaniu. w Europie). Polepszające się warunki życia wbrew Migracje zagraniczne w przypadku aglomeracji pozorom nie wpływają na zmiany modelu rodzi- poznańskiej są bardzo niewielkie i nie mają znaczą- ny. Należy więc tworzyć w aglomeracji zachęty dla cego wpływu na ogólne saldo migracji. W 2008 r. rodzin z dziećmi, które pomogą im w ich wychowa- wyemigrowało z aglomeracji za granicę 431 osób, tj. niu, wykształceniu i utrzymaniu w dobrym zdrowiu. około 3% wszystkich emigrantów (w tym 334 pozna- Rozwój demograficzny całej aglomeracji uzależniony niaków), a powróciło 161 osób, tj. około 1% wszyst- jest zatem w dużym stopniu od napływu mieszkań- kich imigrantów (w tym 113 poznaniaków). W staty- ców spoza jej granic, w tym pozostawania w mieście styce tej brane są pod uwagę tylko migracje stałe. absolwentów poznańskich szkół wyższych (większość Drugim czynnikiem decydującym o zmianach metropolii europejskich rozwija się głównie dzięki do- liczby ludności jest saldo ruchu naturalnego, czyli datniemu saldu migracji). różnica między urodzeniami i zgonami. Widoczne W całej aglomeracji przeważają kobiety. Wskaź- są wyraźne dysproporcje: niski przyrost naturalny nik feminizacji (liczba kobiet na 100 mężczyzn) wy- w Poznaniu i wyższy w strefie podmiejskiej. Po głę- nosi 111, w miastach – 113, a na obszarach wiejskich bokim niżu demograficznym w latach 90. w ostat- – 103. Najbardziej sfeminizowany jest Poznań, gdzie niej dekadzie w całej aglomeracji wzrasta nadwyżka na 100 mężczyzn przypada 117 kobiet. Tak wysoki liczby urodzeń nad liczbą zgonów. Pozytywne zmia- wskaźnik feminizacji jest charakterystyczny dla więk- ny w przyroście naturalnym są konsekwencją zmian szości dużych miast. Są one atrakcyjnym rynkiem pra- w strukturze ludności według płci i wieku, przeja- cy dla kobiet, dzięki rozwiniętym sektorom usługo- wiających się wchodzeniem w wiek matrymonialny wym: służby zdrowia, oświaty, administracji, handlu. (20-33 lat) roczników mikrowyżu demograficznego W Poznaniu przeciętnie rodzi się więcej chłopców z początku lat 80. To pokolenie obecnie poszukuje (wskaźnik feminizacji 95). Ich liczebna przewaga wy- miejsca zamieszkania i zakłada rodziny. Po 2015 r. równuje się w wieku 25 lat. W wieku emerytalnym na 100 mężczyzn przypada w Poznaniu już 180 kobiet.

Projekcja zmian zaludnienia w aglomeracji do 2020 r. Utrzymanie się obecnych tendencji demograficznych (zwłaszcza dużej skali emigracji z Poznania do gmin po- wiatu poznańskiego) może spowodować, że już w 2020 r. proporcje liczby ludności między Poznaniem a jego strefą podmiejską zostaną wyrównane.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 33 C. STAN STAN I UWARUNKOWANIA I UWARUNKOWANIA ROZWOJU ROZWOJU

Na tle innych obszarów zurbanizowanych Poznań jest jednak bardzo juwenilnym mia- w Polsce aglomeracja poznańska odznacza się dość stem. Na młodość demograficzną wpływ mają młodą strukturą ludności. Jednak również tu co- tysiące studentów. W 2009 r. na 25 uczelniach raz szybciej postępuje proces starzenia się społe- wyższych studiowało ponad 135 tys. studen- czeństwa. W wiek emerytalny w latach 2010-2020 tów. Na 1000 mieszkańców przypada w mieście wejdą mieszkańcy urodzeni w powojennym wyżu 240 studentów. Wskaźnik ten plasuje Poznań demograficznym z lat 50. Wydłuża się oczekiwane na pierwszym miejscu wśród dużych polskich miast. trwanie życia. Obecnie mieszkaniec aglomeracji Dzięki takiemu potencjałowi szkolnictwa wyższego przeciętnie dożywa 74 lat (kobiety – 78, mężczyź- jakość kapitału ludzkiego i kapitału społecznego ni – 71 lat). aglomeracji poznańskiej niezmiennie pozostaje na Problem starzenia się ludności dotyczy w szcze- wysokim poziomie. Ponad 60% studentów to osoby gólności Poznania, gdzie odsetek emerytów będzie spoza Poznania, głównie z województwa wielko- rósł, a wraz z nim zapotrzebowanie na opiekuńcze polskiego i regionu północno-zachodniej Polski. i medyczne usługi geriatryczne. Należy mieć to na Studenci wnoszą w życie Poznania nie tylko swo- uwadze zarówno przy rozbudowie placówek służby ją młodzieńczość i fantazję. To ważna grupa ekono- zdrowia, jak i np. kształceniu młodzieży i studentów miczna. Korzystając z kwater prywatnych, placówek w tym zakresie. Powinna rozwijać się także oferta handlowych, kin, teatrów, pubów i klubów zasilają dla seniorów w zakresie spędzania wolnego czasu dochody mieszkańców, licznych firm usługowych, i ustawicznego kształcenia. Na uwadze trzeba mieć a także pośrednio budżet miasta. Z czasem, już rozwój transportu publicznego, umożliwiającego po zakończeniu studiów, Poznań i gminy aglome- przemieszczanie się ludzi starszych oraz zapobie- racji stają się dla absolwentów głównym rynkiem ganiu ich wykluczeniu cyfrowemu. pracy, a migracje o charakterze okresowym (edu- Gminy wiejskie w aglomeracji poznańskiej kacyjne) dla wielu przyjezdnych przeradzają się charakteryzują się młodszą strukturą wieku niż w migracje stałe, związane z miejscem pracy i za- miasta. Związane jest to z większą liczbą dzieci łożeniem rodziny. w rodzinach wiejskich. Pod względem struktury Poznań i gminy aglomeracji zamieszkuje w mia- wieku w aglomeracji na dwóch biegunach znajdu- rę homogeniczna narodowościowo ludność. Poznań ją się Poznań i gmina Kleszczewo. W najmłodszej wciąż w niewielkim stopniu przyciąga cudzoziem- demograficznie gminie Kleszczewo udział osób po- ców, liczba zameldowanych obcokrajowców wynosi wyżej 65 roku życia stanowi tylko 8%, podczas gdy 1,6 tys., co stanowi zaledwie 0,3% ogółu mieszkań- udział dzieci i młodzieży jest wciąż wysoki i wynosi ców miasta. Przybysze pochodzą głównie z krajów 21% ogółu mieszkańców. W Poznaniu udział osób sąsiednich: Ukrainy, Białorusi i Niemiec. Liczba bli- starszych wynosi 15% i przewyższa już grupę dzieci sko 2 tys. studentów z zagranicy stanowi około 3 % i młodzieży (12%). ogółu dziennych studentów poznańskich uczelni.

34 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Demografia i kapitał społeczny

Aglomeracja poznańska odznacza się w warun- i dość tradycyjne. Ten image miasta w ostatnich latach kach polskich wysokim poziomem kapitału społecz- ulega osłabieniu i wymaga wzmocnienia szczególnie nego. Cechy charakterystyczne dla poznaniaków w sferze kreatywności i innowacyjności. i wielkopolan, takie jak praca organiczna, zamiłowa- Do głównych cech poznaniaków i mieszkańców nie do porządku i oszczędność, sprzyjają rozwojowi okolicznych gmin zaliczyć należy: tego kapitału przyczyniając się do szybszego tempa przemian gospodarczych. Stanowią one podstawę - „liberalizm” - postawy polityczne bliskie libera- dla budowania relacji społecznych, wzrostu zaan- lizmowi gospodarczemu (o czym świadczą też wyniki gażowania i zaufania obywatelskiego oraz tworze- wyborów parlamentarnych i samorządowych, w któ- nia norm społecznych, którymi Poznań wyróżnia się rych Poznań zawsze jawi się jako ostoja ugrupowań na tle kraju. liberalnych), Kapitał społeczny zalicza się do podstawo- - „mieszczańskość”- konserwatyzm w poglądach, wych współczesnych czynników rozwoju lokalnego. także względny konserwatyzm obyczajowy, szczegól- Pojęciem tym określa się umiejętności nawiązywania nie w zakresie pozycji rodziny i przejawów jej dezin- współpracy ludzi w celu realizacji wspólnych zadań. tegracji, patologii społecznych i skrajnych zachowań Umiejętności te wynikają z zaufania, norm społecznych obyczajowych, oraz funkcjonowania sieci organizacji społecznych, - „zamożność” – relatywnie wyższy poziom życia zwiększających skuteczność i zapewniających skoor- na tle innych miast, wyrażający się np. najwyższym dynowanie podejmowanych działań. Silnymi strona- wskaźnikiem motoryzacji i jedną z najwyższych sił na- mi kapitału społecznego aglomeracji poznańskiej na bywczych ludności, tle innych aglomeracji w Polsce są przede wszystkim wysoki udział osób z wykształceniem wyższym, a tak- - „etos Wielkopolski” – wyrażający się zamiłowa- że wysoki (zaraz po aglomeracji warszawskiej) udział niem do porządku, spokoju, wyższą na tle innych regio- ludności aktywnej zawodowo. nów kulturą materialną i ewolucyjnym dochodzeniem do celu. Bardzo ważną rolę w tworzeniu kapitału spo- łecznego odgrywają organizacje społeczne oparte na bliskich powiązaniach między członkami. Są to przykładowo: stowarzyszenia, kluby sportowe czy fundacje. Aglomeracja poznańska charakteryzuje się dynamicznym wzrostem liczby stowarzyszeń, organiza- cji społecznych i fundacji. Należy podkreślić, że wzrost ten dotyczy nie tylko Poznania, ale również gmin pod- miejskich. Stwarza to korzystne warunki dla rozwoju kapitału społecznego na obszarze całej aglomeracji poznańskiej. Poznań z racji specyficznego położenia geo- graficznego, blisko granicy z Niemcami, przeszłości historycznej objawiającej się 150-letnim okresem w zaborze pruskim, uważane jest za jedno z najbar- dziej „zachodnich” miast kraju. Miasto jest stolicą regionu Wielkopolski, identyfikowanego z dobrą organizacją pracy, zadbanym krajobrazem, często określanym jako „porządek poznański”. Jednocześnie miasto i region poprzez zracjonalizowane działania i postawy polityczne, tradycje „pracy organicznej od podstaw” i silnego poczucia odrębności kulturo- wej, postrzegane jest zarówno jako pragmatyczne, jak

METROPOLIA POZNAŃ 2020 35 C. STAN STAN I UWARUNKOWANIA I UWARUNKOWANIA ROZWOJU ROZWOJU

Silną stroną aglomeracji poznańskiej jest jednak jak wynika z obserwowanego wzrostu liczby tych zaangażowanie obywatelskie. Wzrasta liczba miesz- instytucji nie stanowią istotnej bariery dla rozwoju kapi- kańców należących do organizacji społecznych. tału społecznego aglomeracji poznańskiej. Są to zarówno osoby w wieku emerytalnym, jak Miarą rozwoju kapitału społecznego aglomeracji i ludzie młodzi. Partycypacja społeczna mieszkań- jest poziom życia jej mieszkańców. To on powoduje, że ców aglomeracji poznańskiej mierzona frekwen- ludzie decydują się mieszkać i pracować na jej obsza- cją wyborczą jest na ogół wyższa w porównaniu rze, wysokiej klasy specjaliści wybierają ofertę tutej- do średniej krajowej. szych pracodawców a inwestorzy krajowi i zagraniczni Dynamicznemu rozwojowi sieci organizacji spo- chętniej podejmują decyzję o ulokowaniu swojej dzia- łecznych towarzyszy zróżnicowany poziom zaufania łalności. Wysoka jakość życia oznacza również dumę społecznego. Mieszkańcy aglomeracji poznańskiej wy- i zadowolenie ze swojej „małej ojczyzny”, pogłębia wię- kazują wysoki poziom zaufania do rodziny i przyjaciół, co zi terytorialne. Aglomeracja poznańska stanowi obszar sprzyja tworzeniu i rozwijaniu się więzi międzyludzkich. o bardzo dużym „magnetyzmie” - sile przyciągania. Niestety poziom zaufania do znajomych i sąsiadów oraz Tę atrakcyjność miasta i powiatu poznańskiego potwier- instytucji społecznych jest zdecydowanie niższy. Two- dza szereg rankingów prowadzonych przez różnego rzy to niekorzystne uwarunkowania dla samoorganizacji rodzaju instytuty badawcze i agencje prasowe. społecznej oraz działalności instytucji społecznych, które

Zamożność mieszkańców aglomeracji poznańskiej Pomoc społeczna w aglomeracji poznańskiej W 2008 r., wg danych Ministerstwa Finansów udział Pomocą społeczną w aglomeracji objętych jest 4,4 % podatników z pierwszej grupy podatkowej wynosił mieszkańców (2009 r.). Udział ten jest prawie dwukrotnie w Polsce 92,1 %, z drugiej grupy 6,5%, a najbogatszych mniejszy niż przeciętnie w województwie wielkopolskim z trzeciej grupy podatkowej 1,4%. Średni roczny dochód i w kraju. Niska wartość tego wskaźnika w aglomeracji poznań- od osób fizycznych wynosił 20 800 zł. W aglomeracji po- skiej pokazuje specyfikę społeczności gmin podmiejskich, znańskiej dochody od osób fizycznych były wyższe o ok. o niskim stopniu zagrożenia ubóstwem, z uwagi na niewiel- 40% od średnich w kraju i wynosiły prawie 28 000 zł. Dwu- kie bezrobocie, wysoką przedsiębiorczość i duży potencjał krotnie wyższy niż przeciętnie w Polsce jest udział osób kapitału ludzkiego. Głównymi przyczynami korzystania osiągających dochody powyżej 85 000 zł. Są to głównie z pomocy społecznej są: ubóstwo, bezrobocie i patologie przedsiębiorcy, menedżerowie, finansiści i przedstawiciele rodzinne. najrozmaitszych wolnych zawodów. Skoki Murowana Goœlina Szamotu³y

Skoki Skoki Suchy Las MurowanaMurowana Szamotuły Rokiet nica GoślinaGoœlina Murowana Szamotu³y Szamotuły Goślina Czerwonak Szamotu³y Goœlina Pobiedziska Tarnowo Podgórne Suchy Las Suchy Las Rokiet nica Swarzêdz Rokiet nica Czerwonak Czerwonak Poznañ Pobiedziska Tarnowo Pobiedziska Tarnowo Podgórne Podgórne Kostrzyn Buk Dopiew o SwarzêdzSwarzędz Poznań PoznañLuboñ PoznañPoznań Swarzêdz Kleszczewo Dopiew o Komorniki Kostrzyn Buk Dopiew o Kostrzyn Buk LubońLuboñ Luboñ Puszczykowo Kleszczewo Komorniki Komorniki Kleszczewo Stêszew Puszczykowo Stęszew Kórnik StêszewStęszew Puszczykowo Stêszew Mosina Kórnik Kórnik Mosina Mosina

udział podatników %% beneficjentów beneficjentów najbogatszychudzia³udzia³ podatników podatników najbogatszych 0 - 01 - 1 1 - 2 Śrem Śrem Œr e m 1 - 12 - 2 Œr e m Œr e m 2 - 3 2 - 23 - 3 3 - 4 3 - 7 3 - 7 4 - 7

36 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Gospodarka i rynek pracy W dobie rozwijania gospodarki opartej na wiedzy coraz większego znaczenia nabierają działania jednostek Aglomeracja to okręg przemysłowy i usługowy, wspierających innowacyjność, przedsiębiorczość i trans- generujący drugi co do wielkości produkt krajowy fer technologii. Aglomeracja poznańska posiada zróżni- brutto na jednego mieszkańca w Polsce. To silny gos- cowaną sieć tego typu jednostek. Należą do nich m.in.: podarczo obszar liczący się na mapie kraju i Europy. parki naukowo-technologiczne, parki przemysłowe, in- Tu wytwarza się rocznie blisko 5% całej produkcji kubatory technologiczne, inkubatory przedsiębiorczości, sprzedanej w Polsce. W aglomeracji poznańskiej dy- centra transferu technologii, ośrodki wspierania przed- namicznie rozwija się duża i mała przedsiębiorczość. siębiorczości. Zdecydowana większość tych instytucji ma Na jej terenie działa 147 tys. podmiotów gospodar- swoją siedzibę w Poznaniu. Są one zakładane zarówno czych, z których ponad 75% to firmy małe, prowa- przez podmioty sektora publicznego (samorząd teryto- dzone przez osoby fizyczne. Aglomeracja ma zróż- rialny, uczelnie), jak i podmioty prywatne. nicowaną strukturę gospodarki, obejmującą zarów- Poznań zaliczany jest do znaczących w skali Polski no pracochłonne branże tradycyjne, jak i branże ośrodków naukowo-badawczych. Nakłady na badania zaawansowane technicznie, takie jak produkcja leków, i rozwój w mieście wykazują jednak wahania. Zaanga- komputerów, maszyn biurowych, narzędzi precyzyj- żowanie ponad 1% PKB na działalność badawczą i roz- nych, optycznych i medycznych oraz branże oparte wojową może być punktem wyjścia do zakwalifikowania na wykorzystaniu nanotechnologii. Poznania do gospodarki opartej na wiedzy. Poznański Wśród spółek z udziałem kapitału zagranicznego, ośrodek naukowo-badawczy i akademicki może być przeważa kapitał niemiecki, holenderski i francuski. źródłem przewagi konkurencyjnej dla całej aglomera- Na liście „Rzeczpospolitej” 500 najlepszych krajowych cji. Jednym z warunków wykorzystania tego źródła jest przedsiębiorstw (według wartości przychodów ze sprze- jednak zwiększenie intensywności nakładów na bada- daży) znajdowały się 22 przedsiębiorstwa z Poznania i 10 nia i rozwój w gospodarce oraz podejmowanie dalszych z pozostałej części aglomeracji (w tym 5 przedsiębiorstw wysiłków na rzecz budowania innowacyjnego i przed- z gminy Tarnowo Podgórne). siębiorczego klimatu rozwoju aglomeracji. Podmioty Aglomeracja poznańska coraz lepiej wykorzystuje otoczenia innowacyjnego w aglomeracji poznańskiej swoje walory, stając się jednym z liderów tworzenia są wystarczająco różnorodne, ich działania nie są jed- sektorów innowacyjnych. Duże przedsiębiorstwa za- nak skoordynowane. Budowa potencjału gospodarcze- trudniające powyżej 249 osób w Poznaniu są wyraźnie go aglomeracji nie jest dotychczas istotnym obszarem bardziej innowacyjne niż średnio w kraju i innych du- integracji między podmiotami gospodarczymi, a przede żych miastach. Małe firmy i przedsiębiorstwa średniej wszystkim między gminami. Poważnym mankamentem wielkości, jeżeli będą podejmowały współpracę, mogą jest brak wspólnej agencji promocji inwestycji, która także decydować o rozwoju innowacyjności w przemy- w sposób kompleksowy zajmowałaby się obsługą du- śle aglomeracji. żego inwestora w skali całej aglomeracji.

Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca w największych miastach i aglomeracjach kraju w 2008 r. (wg GUS) PKB na 1 mieszkańca Jednostka terytorialna (podregion) [zł] Polska = 100% m. Warszawa 98854 295% m. Poznań 67045 200% m. Kraków 51896 155% m. Wrocław 51407 154% podregion katowicki 48115 144% podregion trójmiejski 45208 135% m. Szczecin 43115 129% m. Łódź 41452 124%

METROPOLIA POZNAŃ 2020 37 C. STAN STAN I UWARUNKOWANIA I UWARUNKOWANIA ROZWOJU ROZWOJU

Silną stroną rynku pracy aglomeracji poznańskiej Wielkość bezrobocia w aglomeracji poznańskiej na tle innych aglomeracji w Polsce jest wysoka liczba charakteryzuje się zmiennością. Jest to związane podmiotów gospodarczych – najwięcej po aglomera- z cyklami wzrostu i spadku koniunktury gospodarczej. cjach warszawskiej i górnośląskiej. Zapewniają one dużą Wartość stopy bezrobocia w końcu 2010 r. osiągnęła liczbę zróżnicowanych miejsc pracy, co prowadzi do jed- dla aglomeracji poznańskiej poziom 3,4 % i była naj- nego z niższych poziomów bezrobocia w kraju. niższa w kraju (przy 8,5 % dla województwa i 11,5% Liczba pracujących w aglomeracji poznańskiej cha- w Polsce). Niepokojący jest relatywnie duży udział wśród rakteryzuje się wyraźną tendencją wzrostową. Dotyczy bezrobotnych ludzi z wyższym wykształceniem, często to zarówno Poznania, jak i gmin podmiejskich. Udział młodych absolwentów szkół wyższych. Ze względu na pracujących w liczbie ludności ogółem w aglomeracji duży udział osób z wyższym wykształceniem, rynek pra- poznańskiej wzrósł z 56% w 2000 r. do 69% w 2009 r. cy aglomeracji poznańskiej charakteryzuje się deficytem Jeszcze większy udział notuje się dla miasta Poznania, w zawodach o niższych kwalifikacjach. Liczne oferty do- w którego przypadku w 2000 r. pracujący stanowili 66% tyczą pracy w budownictwie, pracach porządkowych, ludności ogółem, a w 2009 r. udział ten wynosił już 80%. handlu i marketingu. Blisko 75 % ofert pracy w lokalnej Obserwowane trendy zdecydowanie wyróżniają aglo- prasie to ogłoszenia dotyczące wolnych miejsc pracy merację poznańską w kraju. w przedsiębiorstwach zlokalizowanych w Poznaniu.

Podmioty gospodarki narodowej (2008) Dochody gmin w aglomeracji (2008)

Liczba podmiotów na 100 osób Dochody gmin (w zł) w wieku produkcyjnym na 1000 mieszkańców 12 - 15 1280 - 1500 15 - 20 1500 - 2000 20 - 25 2000 - 4500 25 - 28 4500 - 5440

Przyrost lub ubytek liczby miejsc pracy w aglomeracji poznańskiej w latach 2000-2009

15 000

10 000

5 000

0 Buk Luboń Kórnik Mosina Poznań Stęszew Kostrzyn Dopiewo Swarzędz -5 000 Komorniki Suchy Las Rokietnica Czerwonak Kleszczewo Pobiedziska Puszczykowo Murowana Goślina Tarnowo Podgórne Tarnowo

38 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Infrastruktura techniczna Sieć gazowa zasilająca gminy aglomeracji i transport poznańskiej w zadowalającym stopniu pokrywa tylko obszar miasta Poznania i najbliżej położonych gmin podmiejskich. Na obszarach wiejskich, oddalonych od miasta rozwój sieci gazowej Infrastruktura techniczna, głównie sieci: średniego ciśnienia jest wciąż niewystarczający. wodno - kanalizacyjna, energetyczna, ciepłownicza Ciągła modernizacja i rozbudowa pozwala zapewnić i telekomunikacyjna mają istotne znaczenie dla praktycznie bezawaryjne i ciągłe zasilanie. Główną funkcjonowania całej aglomeracji. To systemy spółką dystrybucyjną gazu sieciowego na obszarze naczyń połączonych o transgranicznym charakterze. aglomeracji jest Wielkopolska Spółka Gazownictwa Ich sprawne działanie wpływa na stan środowiska Sp. z o.o. W okolicach Poznania znajdują się bogate przyrodniczego i każdą niemal sferę życia społecznego źródła gazu ziemnego, których wykorzystanie i gospodarczego. Rozwój i modernizacja urządzeń stanowić może szansę na zróżnicowanie dostaw tego i sieci infrastrukturalnych, przy silnej dynamice surowca i poprawę bezpieczeństwa energetycznego rozwoju przestrzennego aglomeracji, zapewnia regionu. wysoką jakość życia jej mieszkańców oraz warunkuje dalszy rozwój gospodarczy. Przedsiębiorstwem, odgrywającym bardzo ważną rolę w aglomeracji poznańskiej w zakresie gospodarki Energię elektryczną dla całej aglomeracji dostarcza wodno-ściekowej jest spółka Aquanet. Dzięki ciągle Enea S.A. Jest to praktycznie jedyny dostawca energii rozbudowywanej sieci firma obsługuje już ponad elektrycznej do wszystkich gmin aglomeracji, gdyż 770 tys. mieszkańców aglomeracji poznańskiej. nieliczni lokalni wytwórcy energii elektrycznej mają Oprócz miasta Poznania, Aquanet S.A. prowadzi mały udział w rynku. System elektroenergetyczny działalność w sąsiednich gminach tj. w Luboniu, w aglomeracji poznańskiej zapewnia w wystarczającym Puszczykowie, Mosinie, Swarzędzu, Czerwonaku, stopniu bezpieczeństwo zaopatrzenia w energię Suchym Lesie, Brodnicy, Kórniku, Murowanej elektryczną. Jednak w przyszłości potrzebna jest Goślinie, Rokietnicy, Tarnowie Podgórnym, decentralizacja systemu i zwiększenie źródeł energii Dopiewie, Komornikach, Kleszczewie i Obornikach elektrycznej współpracujących z systemem w oparciu Wielkopolskich. W zakresie oczyszczania ścieków o źródła skojarzone, produkujące energię elektryczną Aquanet S.A. obsługuje siedem oczyszczalni i ciepło ze źródeł odnawialnych. ścieków zlokalizowanych w Poznaniu (Lewobrzeżna Największym producentem energii cieplnej dla Oczyszczalnia Ścieków), Koziegłowach (Centralna aglomeracji poznańskiej jest firma Dalkia Poznań Oczyszczalnia Ścieków), Mosinie, Szlachęcinie ZEC S.A., dostarczająca blisko 50% ogólnego (gm. Czerwonak), Borówcu (gm. Kórnik), Chludowie zapotrzebowania aglomeracji na ciepło. Ciepło (gm. Suchy Las) oraz Głuszynie (Poznań). skojarzone z produkcją prądu elektrycznego wytwarzane jest w nowoczesnej Elektrociepłowni Karolin, w ciepłowni Garbary, a także w źródłach lokalnych zasilanych głównie gazem lub olejem. Dalkia prowadzi działalność na terenie miasta Poznania oraz Swarzędza, Murowanej Gośliny, Czerwonaka, Buku a także w gminach spoza aglomeracji. Z punktu widzenia ochrony środowiska, a w szczególności dbałości o czystość powietrza w aglomeracji poznańskiej, rozwój miejskiej sieci ciepłowniczej jest zjawiskiem bardzo pożądanym i wręcz niezbędnym dla ograniczenia niekorzystnego oddziaływania rozproszonych indywidualnych i lokalnych palenisk węgla. Centralna Oczyszczalnia Ścieków w Koziegłowach położona jest na prawym brzegu rzeki Warty, na terenie gminy Czerwonak.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 39 C. STAN STAN I UWARUNKOWANIA I UWARUNKOWANIA ROZWOJU ROZWOJU

W gospodarce odpadami dominującą formą ich Aglomeracja poznańska dzięki położeniu w cen- unieszkodliwiania jest wciąż składowanie. Spośród 21 tralnej części kraju jest jednym z najważniejszych gmin aglomeracji poznańskiej, 8 posiada własne skła- węzłów drogowych Polski. 80 % ruchu kołowego dowiska odpadów. Jednak 14 z nich do 2017 r. zakończy na trasach wokół Poznania to ruch lokalny. Przez obszar swoją działalność ze względu na wymogi ekologiczne. aglomeracji poznańskiej przebiega 5 dróg krajowych Podstawowym elementem gospodarki odpadami jest (w tym 2 europejskie) oraz 9 dróg wojewódzkich. ich selektywna zbiórka oraz recykling. Do 2015 r. se- które odgrywają bardzo istotną rolę komunikacyjną. lektywna zbiórka odpadów będzie obowiązywać przy- Najważniejsze z nich łączą Poznań z gminami aglo- najmniej w odniesieniu do: papieru, metalu, tworzyw meracji. Komunikację pomiędzy poszczególnymi sztucznych i szkła. Aktualnie na terenie aglomeracji po- gminami zapewniają drogi powiatowe i gminne. In- znańskiej selektywną zbiórką tych surowców zajmują frastrukturą tą zarządzają odpowiednie jednostki na się liczne konkurujące ze sobą firmy wywożące odpa- szczeblu powiatowym (Zarząd Dróg Powiatowych) dy. Szansą dla aglomeracji poznańskiej na rozwiązanie oraz gminnym i miejskim (np. Zarząd Dróg Miejskich problemów w zakresie gospodarki odpadami jest roz- w Poznaniu). wój istniejącego Związku Międzygminnego Gospodarki Od kilku lat inwestuje się duże środki finansowe Odpadami, w skład którego wchodzi już 10 gmin aglo- w rozbudowę sieci drogowej aglomeracji poznańskiej. meracji (2010 r.). Bardzo istotnym zagadnieniem w za- W 2003 r. została oddana do użytku autostrada A-2. kresie gospodarki odpadami w aglomeracji poznańskiej W 2009 r. zakończyła się modernizacja fragmentu trasy jest budowa pierwszej nowoczesnej spalarni odpadów, S-11 z Kórnika do węzła autostradowego Poznań – Wschód której lokalizacja planowana jest na terenie elektrocie- (Krzesiny). Obecnie prowadzone są dwie duże inwestycje płowni Karolin. w infrastrukturę drogową na obszarze aglomera- Ważnym elementem infrastruktury technicznej cji. Pierwszą z nich jest fragment drogi S-11 zwany o znaczeniu aglomeracyjnym jest sieć telekomunika- Zachodnią Obwodnicą Poznania (ZOP) ze Złotkowa cyjna. Należy do niej stacjonarna sieć telefoniczna, w gminie Suchy Las do planowanego węzła auto- intensywnie rozwijająca się sieć telefonii komórkowej stradowego Poznań – Zachód w Głuchowie. Drugą oraz Internet szerokopasmowy. Aglomeracja poznań- kluczową inwestycją jest budowa trasy S-5. W aglo- ska posiada najnowocześniejszą sieć światłowodową meracji powstaną 2 odcinki tej drogi. Wschodnia w kraju. Zarządza nią Poznańskie Centrum Superkom- Obwodnica Poznania (WOP) połączy planowany puterowo-Sieciowe. Jest ono operatorem miejskiej węzeł autostrady A2 Nagradowice w gminie Klesz- sieci komputerowej Pozman oraz krajowej sieci sze- czewo z Gnieznem. Drugi odcinek S-5 wyprowadzi rokopasmowej Pionier. Do 2012 r. cała aglomeracja ruch z autostrady w kierunku Leszna i Wrocławia. zostanie objęta siecią szerokopasmowego Internetu Inwestycje te diametralnie zmienią sytuację drogową w ramach projektu Wielkopolska Sieć Szerokopasmowa. i poprawią przemieszczanie się w aglomeracji. Jego celem jest powszechny, szybki i bezpieczny dostęp do usług elektronicznych oraz informacji oferowanych poprzez Internet, także na obszarach wiejskich i w ma- łych miastach. Do najpoważniejszych problemów funkcjono- wania aglomeracji należą zagadnienia transpor- towe. Intensywna motoryzacja i rozwój terenów mieszkaniowych powodują pogarszanie się sytu- acji komunikacyjnej na wielu obszarach aglome- racji. Rozwój infrastruktury drogowej i transpor- tu publicznego nie nadążają za wciąż rosnącymi potrzebami transportowymi mieszkańców. Wie- loletnie zapóźnienia odrabiane są powoli, ale konsekwentnie. Przebudowana do rangi drogi ekspresowej ulica Głogowska.

40 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Infrastruktura techniczna i transport

Poznański Węzeł Kolejowy (PWK) stanowi ważny aglomeracji poznańskiej ma zostać zlokalizowana 1 sta- punkt na kolejowej mapie Polski. Obsługuje on ruch cja KDP. W dalszej przyszłości ma powstać także szyb- międzynarodowy, krajowy oraz regionalny. Średnio kie połączenie do Berlina. Aglomeracja poznańska jest w ciągu doby na stacji Poznań Główny przyjmowanych także ważnym punktem na kolejowej mapie Polski i odprawianych jest 450 pociągów. Kolej w aglomeracji w dziedzinie przewozów towarowych. W dzielnicy Fra- poznańskiej pełni nadal istotną rolę w kwestii codzien- nowo wybudowana została największa w regionie sta- nych dojazdów do pracy i szkół. Szacuje się, że Poznań cja towarowo – przeładunkowa. Umożliwia ona rozrząd Główny jest stacją docelową dla około 50 tys. pasa- do 3500 wagonów na dobę. żerów kolei regionalnych na dobę. Problemem kolei Aglomeracja poznańska jest jednym z najważniej- w aglomeracji poznańskiej jest zbyt niska częstotliwość szych węzłów międzynarodowego transportu lotnicze- kursowania pociągów. Aby to zmienić, konieczna jest go w kraju. Głównym lotniskiem aglomeracji jest zlokali- poprawa infrastruktury kolejowej (torowiska, tabor), zowany 6 km od centrum miasta Międzynarodowy Port dzięki czemu skróci się czas przejazdu i poprawi komfort Lotniczy Poznań – Ławica im. Henryka Wieniawskiego. jazdy. W oparciu o modernizację i budowę nowych przy- Ławica jest jednym z najstarszych lotnisk na ziemiach stanków kolejowych powinien powstać system Poznań- polskich i szóstym największym portem lotniczym skiej Kolei Metropolitalnej, obejmujący obszar około kraju. 1-godzinnej izochrony przejazdu do Poznania. Obok Aglomeracja poznańska z roku na rok jest coraz przebudowy linii kolejowych samorząd województwa lepiej skomunikowana ze światem dzięki rosnącej licz- wielkopolskiego jako jeden z właścicieli Przewozów bie połączeń lotniczych. Szybki rozwój portu lotniczego Regionalnych już inwestuje środki finansowe w zakup Ławica nastąpił po wstąpieniu Polski do Unii Europej- szynobusów i obsługę linii regionalnych. Stopniowej skiej i wejściu na polski rynek tanich linii lotniczych. poprawie, głównie dzięki inwestycjom samorządów W 2008 r. lotnisko po raz pierwszy w swojej histo- lokalnych, ulega też infrastruktura dworcowa. Jednym rii obsłużyło ponad 1 mln pasażerów. Władze portu z największych projektów transportowych w kraju jest lotniczego inwestują sporo środków finansowych budowa Zintegrowanego Centrum Komunikacyjnego w infrastrukturę lotniskową. W związku z organizacją w Poznaniu. w Poznaniu Mistrzostw Europy w piłce nożnej do ro- Aglomeracja poznańska została także ujęta w pro- ku 2012 zostanie przeprowadzonych szereg inwestycji. gramie budowy Kolei Dużych Prędkości (KDP). Budo- Najważniejszymi z nich będą przede wszystkim budowa wa pierwszego w Polsce systemu szybkiej kolei ma roz- drugiego terminala i równoległej drogi kołowania. Po- począć się w 2014 r. Kolej ta łączyć będzie Warszawę winno to zwiększyć przepustowość lotniska do około z Łodzią, Poznaniem oraz Wrocławiem. Na obszarze 3 mln odprawianych pasażerów rocznie.

Liczba pasażerów na lotnisku Ławica w latach 1996-2009

Port lotniczy Poznań - Ławica im. Henryka Wieniawskiego.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 41 C. STAN STAN I UWARUNKOWANIA I UWARUNKOWANIA ROZWOJU ROZWOJU

Dla prawidłowego funkcjonowania aglomeracji Usługi publicznego transportu autobusowego niezbędny jest sprawny system transportu publicz- świadczone są przez 12 przewoźników gminnych. nego. Jego podstawą jest komunikacja tramwajo- Prawie wszyscy przewoźnicy gminni wjeżdżają do wa i autobusowa. W Poznaniu, głównym ośrodku Poznania, dowożąc pasażerów do ważnych punktów dojazdów do pracy, szkół i po usługi, przewozy przesiadkowych. Łącznie przewoźnicy gminni operują zbiorowym transportem publicznym realizowa- na 69 liniach autobusowych (nie licząc poznańskiego ne są z wykorzystaniem dwóch gałęzi transportu: MPK). Oprócz przewoźników gminnych w aglomera- kołowego (autobusy) i szynowego (tramwaje). cji poznańskiej obsługę autobusową prowadzi także W obu przypadkach przewoźnikiem jest MPK – kilku przewoźników prywatnych. Powstawanie i roz- spółka, której historia sięga 1891 roku. Za organi- wój tego typu przedsiębiorstw związany jest z wysoką zację zbiorowego transportu w Poznaniu odpowie- dynamiką procesów suburbanizacyjnych. dzialny jest Zarząd Transportu Miejskiego (ZTM). Od kilku lat prowadzi się rozmowy na temat Do jego zadań należy m.in. ustalanie wielkości integracji transportu publicznego w aglomeracji usług przewozowych, kontroli jakości i efektywno- poznańskiej. W fazie finalnej jest utworzenie związ- ści usług, ustalanie przebiegu linii komunikacyjnych ku międzygminnego Transport Aglomeracji Po- oraz lokalizacji przystanków, emisja i dystrybucja znańskiej. Podejmie się on organizowania systemu biletów oraz kontrola uiszczania opłat za przejaz- transportu publicznego w całej aglomeracji z założe- dy środkami transportu zbiorowego. W mieście niem jego rozbudowy, modernizacji i harmonizacji funkcjonuje 75 linii autobusowych, w tym dwie w zakresie taryf, biletów, rozkładów jazdy oraz syste- pospieszne, oraz 20 linii tramwajowych. Podstawo- wym środkiem gminnego transportu publicznego mu identyfikacji i informacji pasażerskiej. Uwzględ- w skali całej aglomeracji poznańskiej jest transport niając różne możliwości odbywania podróży na te- autobusowy, którym przewozi się ok. 320 tys. osób renie aglomeracji poznańskiej podróż tramwajem dziennie, z czego ok. 70 tys. korzysta z autobusów wybiera codziennie około 150 tys. osób, autobusem podmiejskich. około 160 tys. osób (około 125 tys. w ramach oferty MPK), natomiast koleją prawie 40 tys. osób.

Środki komunikacji wykorzystywane w dojazdach do pracy w aglomeracji poznańskiej

miasto Poznań Gminy aglomeracji

pieszo pieszo 9% 15%

wyłącznie wyłącznie auto transport 45% publiczny lub rower wyłącznie wyłącznie 17% transport auto publiczny 59% lub rower auto oraz 43% transport publiczny auto oraz lub rower transport 9% publiczny lub rower 3% Źródło: Wyniki badań ankietowych CBM, 2009 r.

42 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Usługi społeczne i zasadniczych szkołach zawodowych uczy się tylko 12% uczniów. Zjawisko to powoduje brak fachowców i wy- maga promocji wykształcenia zawodowego. W gminach Usługi społeczne świadczone przez samorząd i po- powiatu poznańskiego, choć również przeważają licea wiązane z nim instytucje znacząco determinują poziom ogólnokształcące (45% uczniów), zaznacza się wyższy życia mieszkańców aglomeracji. Ich najlepsza dostęp- udział zasadniczych szkół zawodowych (24%), który po- ność ma miejsce w Poznaniu, gdzie skoncentrowanych równywalny jest z technikami (25%). Dobrej dostępności jest ponad 80 % wszystkich placówek oświatowych, do szkół ponadpodstawowych powinien towarzyszyć ich zdrowotnych, sportowych i kulturalnych aglomeracji. rozwój jakościowy. Celem powinna być większa specjali- Za dynamicznym rozwojem demograficznym gmin po- zacja szkół (m.in. w językach obcych), dostosowanie ich wiatu poznańskiego nie nadąża rozwój infrastruktury profilu do lokalnego rynku pracy (np. szkoły techniczne, społecznej. Powoduje to liczne dojazdy po usługi z gmin budowlane), nowe programy i zajęcia edukacyjne z wy- ościennych oraz problem partycypacji w utrzymaniu korzystaniem potencjału poznańskich uczelni. infrastruktury społecznej w Poznaniu ze strony gmin Zróżnicowanie przestrzenne wydatków majątkowych ościennych. w oświacie na 1 ucznia w latach 2002-2008. Największe in- Aglomeracja poznańska jest znaczącym centrum westycje w infrastrukturę edukacyjną w aglomeracji mają edukacyjnym w skali regionu. Na jej obszarze zlokali- miejsce w gminach podpoznańskich. Ilustrują to wysokie wy- zowanych jest 198 szkół podstawowych oraz 131 gim- datki majątkowe w sektorze oświaty i wychowania w gminach nazjów i 131 szkół ponadpodstawowych dla młodzieży graniczących z Poznaniem. – łącznie 460 szkół różnego typu. W szkołach kształci się łącznie ponad 110 tys. dzieci i młodzieży, z czego aż 46% przypada na szkoły podstawowe. W aglomeracji po- Skoki MurowanaMurowana znańskiej w 2008 r. funkcjonowało 131 szkół ponadpod- SzamotułySzamotu³y GoslinaG o œl i n a stawowych. Dominowały wśród nich licea ogólnokształ- Suchy Las Rokietnica cące, których było 61. Zdecydowanie mniej było szkół Czerwonak Pobiedziska Tarnowo pozostałych typów. Techników było 32, zasadniczych Podgórne szkół zawodowych 22, zaś liceów profilowanych tylko PoznańPoznañ Swarzêdz Dopiewo Kostrzyn Buk 16. Głównym ośrodkiem szkolnictwa ponadpodstawo- Luboñ wego aglomeracji jest Poznań, w którym zlokalizowana Komorniki Kleszczewo Puszczykowo jest większość szkół ponadpodstawowych. W Poznaniu StęszewStêszew Kórnik uczy się 55% uczniów zasadniczych szkół zawodowych, Mosina 60% uczniów liceów profilowanych, 75% uczniów tech- wydatkiwydatki maj¹majątkowe tkowe w z³ w zł ników oraz 85% uczniów liceów ogólnokształcących na na1 1ucznia ucznia na na rok rok powy¿ej 1000 1100 (61%) oraz techników (27%). W liceach profilowanych

Udział typów szkół w kształceniu na poziomie ponadpodstawowym w aglomeracji poznańskiej licea zasadnicze szkoły Jednostka licea profilowane technika ogólnokształcące zawodowe przestrzenna % kształconych uczniów Miasto Poznań 60,7 2,9 27,6 8,8 Gminy powiatu 45,0 6,7 24,7 23,6 poznańskiego Gminy pozostałych 29,8 6,4 38,4 25,4 powiatów

METROPOLIA POZNAŃ 2020 43 C. STAN STAN I UWARUNKOWANIA I UWARUNKOWANIA ROZWOJU ROZWOJU

Dojazdy dzieci i młodzieży do szkół w aglomeracji poznańskiej Emigracja młodych rodzin do strefy podmiejskiej oraz niż demograficzny ostatnich 20 lat przyczyniają się do spadku liczby dzieci w wieku szkolnym w Poznaniu oraz jej wzrostu w gminach podpoznańskich. Za procesem suburbanizacji w aglomeracji poznańskiej nie nadąża rozwój infrastruktury oświatowej. Gminy wokół Poznania charakteryzuje nadwyżka dzieci w wieku szkolnym nad liczbą miejsc w szkołach. Powo- duje to liczne dojazdy dzieci i młodzieży ze strefy podmiejskiej do Poznania. W roku szkolnym 2009/2010 w poznańskich szkołach podstawowych i gimnazjach kształciło się ponad 2,5 tys. dzieci spoza Poznania. W większości pochodziły one z gmin bezpośrednio graniczących z Poznaniem. Co dziesiąty uczeń poznań- skich gimnazjów mieszka poza Poznaniem

Przeciętna liczba uczniów w szkołach podstawowych aglomeracji według miast i gmin W przeciętnej szkole podstawowej w aglomeracji poznańskiej uczy się 258 dzieci, w gimnazjum – 219, zaś w szkole - ponadpodstawowej – 259. Znaczne różnice w wielkości szkół występują głównie w szkolnictwie podstawowym. Powoduje to zróżnicowanie lokalnych nakładów zarówno na utrzymanie szkół, jak i budowę nowych placówek. Przeciętna liczba uczniów

44 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Usługi społeczne

Poznań – centrum aglomeracji należy do najwięk- Wobec znaczącego potencjału naukowego wydaje szych ośrodków szkolnictwa wyższego w Polsce. Funk- się naturalne wykorzystanie go przez lokalną gospodar- cje akademickie są bardzo ważnym czynnikiem rozwoju kę i struktury biznesu (gospodarka oparta na wiedzy) metropolitalnego. Uczelnie wyższe wytwarzają spe- a także przez jednostki zarządzania terytorialnego – cyficzną atmosferę fermentu intelektualnego i kultu- samorządy różnych szczebli (samorząd oparty na wie- ralnego. Środowisko naukowe wraz ze środowiskiem dzy). W ostatnich latach intensyfikuje się współpraca studenckim stają się źródłem nowatorskich, innowa- środowisk samorządowych i naukowych. Z jednej cyjnych rozwiązań. Funkcje akademickie umożliwiają strony oznacza to prowadzenie coraz większej liczby szeroką współpracę z różnymi sektorami gospodarki badań na rzecz miasta i regionu. Utylitarny charakter i zarządzania, decydującymi o rozwoju i międzynaro- mają np. centra badawcze skoncentrowane na proble- dowej pozycji. matyce lokalnego rozwoju takie jak np. Centrum Badań Poznań jest jednym z najważniejszych ośrodków Metropolitalnych, Centrum Analiz Przestrzennych i Spo- szkolnictwa wyższego w Polsce ze względu zarówno łeczno-Ekonomicznych, Centrum Badania Jakości Życia na potencjał ilościowy, liczbę studentów i kierunków czy Regionalne Obserwatorium Kultury. Z drugiej strony, studiów, jak i jakość kadry naukowej, poziom nauczania, kooperacja uczelnie wyższe – samorząd oznacza większe wyniki i internacjonalizację badań. W rankingach uczel- niż wcześniej wsparcie samorządu dla inicjatyw nauko- ni wyższych w Polsce (m.in. dziennik Rzeczpospolita, wych i dydaktycznych powiązanych z rozwojem miasta tygodnik Polityka, miesięcznik edukacyjny Perspektywy), i regionu. Znajduje to odzwierciedlenie w specjalnym uczelnie poznańskie lokują się na wysokich pozycjach programie Akademicki Poznań. Obejmuje on: w swoich kategoriach. Na 25 uczelniach Poznania • szeroki dostęp młodzieży do wiedzy na poziomie (w tym 8 państwowych) studiuje blisko 135 tys. studen- akademickim i ponadmaturalnym, tów, w tym około dwa tysiące cudzoziemców (2010 r.). • rozwój kształcenia ustawicznego i edukacji Dla porównania w 1989 r. na 8 uczelniach naukę po- zaawansowanej, bierało ok. 34 tys. osób i zaledwie ok. 200 obcokrajow- • poprawa jakości kształcenia, ców. Na 1000 mieszkańców przypada w mieście 240 • uzyskiwanie efektów synergicznych w sferze studentów. To najwyższy wskaźnik wśród dużych pol- badawczej i dydaktycznej, skich miast. Największą uczelnią miasta jest Uniwersy- • zwiększenie innowacyjności gospodarki lokalnej, tet im. A. Mickiewicza, na którym kształci się co trzeci • dostosowanie programów edukacyjnych do po- poznański student. trzeb rynku pracy, Poznańskie szkoły wyższe oferują bogaty zestaw • umocnienie miasta Poznania w Europie poprzez kierunków i programów studiów. Zaznacza się domi- zwiększenie jego atrakcyjności zarówno jako nacja kierunków ekonomicznych i administracyjnych, społecznych oraz humanistycznych, które łącznie studiu- miejsca studiów, jak i miejsca lokalizacji dzia- je blisko połowa studentów. Sytuację tę zmienia pozy- łalności gospodarczej o silnym zapleczu nauko- skiwane przez uczelnie dofinansowanie na organizację wym i akademickim. tzw. kierunków kluczowych dla gospodarki – głównie w naukach ścisłych, technicznych i przyrodniczych. Poznań należy do znaczących ośrodków badaw- czych w Polsce. Badania naukowe prowadzą nie tylko uczelnie wyższe, ale także blisko 50 placówek naukowo - badawczych, w tym 23 placówki badawczo - rozwo- jowe oraz 18 placówek naukowych Polskiej Akademii Nauk. W mieście działają także interdyscyplinarne insty- tuty oraz parki naukowo-technologiczne zajmujące się m.in. pośrednictwem między sektorem nauki a praktyką gospodarczą. Pochód rektorów z okazji 90-lecia UAM w Poznaniu.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 45 C.C. STAN STAN I UWARUNKOWANIA I UWARUNKOWANIA ROZWOJU ROZWOJU

Na terenie miasta Poznania i gmin aglomeracji Poznań jest miastem teatru. Działają tu znaczące działa wiele znaczących placówek kulturalnych, w tym w skali kraju sceny, angażujące znakomitych aktorów. kilkadziesiąt muzeów, salonów wystawowych i galerii. Do najważniejszych i najbardziej znanych imprez te- W mieście znajdują się oddziały muzeum narodo- atralnych należy odbywający się cyklicznie od 1991 r. wego, muzea ze zbiorami z różnych epok (np. ar- Międzynarodowy Festiwal Teatralny Malta. Jest cheologiczne, historii Poznania, Bambrów, Walk to największy w Polsce i Europie teatralny festiwal ple- Niepodległościowych, Armii Poznań) i dziedzin nerowy. Miasto uznawane jest przez miłośników teatru, (np. archidiecezjalne, etnograficzne, literackie, instru- za prawdziwe zagłębie tego rodzaju twórczości w Polsce. mentów muzycznych, motoryzacyjne). W sąsiednich Z Poznaniem związane są liczne grupy alternatywne: gminach działają m.in. muzea rolnictwa (Szreniawa), Teatr Ósmego Dnia, Teatr Usta Usta, Republika, Teatr przyrody i łowiectwa (Uzarzewo), cenne zbiory staro- Strefa Ciszy, Teatr Biuro Podróży. Jesienią odbywa się druków i rękopisów (Kórnik) oraz malarstwa (Roga- Międzynarodowy Festiwal Teatralny Maski. Poznań jest lin). Powstaje Interaktywne Centrum Historii Ostrowa także miejscem ważnych wydarzeń filmowych, przycią- Tumskiego, prezentujące dzieje Poznania i Wielkopol- gających wielu twórców i widzów. Wśród nich są mię- ski - kolebki państwa polskiego. dzy innymi międzynarodowe festiwale: filmów młodego Obok stałych obiektów muzealnych co roku orga- widza „Ale kino!”, niezależnych produkcji „Off cinema” nizowane są dziesiątki wystaw, imprez plenerowych oraz filmów animowanych „Animator”. i pokazów sztuki. W aglomeracji poznańskiej odbywają Każda niemal gmina posiada dwie tradycyjne insty- się znaczące festiwale sztuki o bogatej, zróżnicowanej tucje: bibliotekę oraz dom lub ośrodek kultury. Ich funk- ofercie, skierowanej do szerokiego grona odbiorców. cjonowanie często pozytywnie zaznacza się w życiu spo- Poznań to gospodarz Mediations Biennale - między- łeczności lokalnej i skupia jej aktywność. Tam, gdzie jest narodowej ekspozycji sztuki współczesnej, jednej pomysł, sprawny menedżer i animatorzy, realizowane z największych imprez tego typu w Europie Środko- są nowoczesne formy edukacji kulturalnej. W Poznaniu wej oraz Biennale Sztuki dla Dziecka. największą instytucją o tym charakterze jest Centrum Twórczość muzyczna oraz jej odbiór jest jed- Kultury Zamek. W jego murach mieści się również Teatr nym z najważniejszych komponentów kulturalnej Animacji oraz Centrum Sztuki Dziecka tożsamości mieszkańców aglomeracji poznańskiej. Badania prowadzone nad instytucjami kultury W Poznaniu działają międzynarodowej rangi insty- wskazują na bardzo korzystną ocenę oferty kulturalnej tucje muzyczne: opera, filharmonia, zespoły orkie- miasta przez mieszkańców. Wyzwaniem jest więc utrzy- strowe, jak też Polski Teatr Tańca. Poznań to także manie wysokiego jej poziomu, rozwój i modernizacja ośrodek jazzu i muzyki rozrywkowej, miejsce wielu placówek kultury, wspieranie inicjatyw kulturalnych oraz festiwali muzycznych i koncertów. Kilka instytucji mu- docieranie z ich ofertą do mieszkańców całej aglomera- zycznych wciąż czeka jednak na swoją siedzibę. cji, poprzez dobrą informację i promocyjne ceny. Coraz Istotną i ciągle kultywowaną dziedziną muzycz- więcej inicjatyw lokalnych (w gminach) przybiera postać ną jest chóralistyka. Obecnie na terenie aglomeracji profesjonalnej oferty kulturalnej wartej propagowania funkcjonuje kilkadziesiąt, mniej lub bardziej pro- i uczestnictwa mieszkańców całej aglomeracji. fesjonalnych chórów i zespołów wokalnych, trady- cja istnienia wielu z nich sięga XIX w. Szczególną, rozpoznawalną markę posiadają zwłaszcza chóry: Chór Chłopięcy i Męski Filharmonii Poznańskiej, Poznański Chór Chłopięcy, Poznański Chór Katedralny, „Poznańskie Słowiki” dający rocznie około 70 koncer- tów na terenie Polski i poza jej granicami. Poznań jest również miejscem dobrych zespołów orkiestrowych. Marką rozpoznawalną w całej Polsce jest Orkiestra Kameralna Polskiego Radia „Amadeus” prowadzona przez Agnieszkę Duczmal.

46 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Usługi społeczne

Bogata oferta usług medycznych stawia aglo- Świadczenia lekarza podstawowej opieki zdro- merację poznańską wśród czołowych ośrodków wotnej (POZ) realizowane są w 168 placówkach, spo- w zakresie ochrony zdrowia w kraju. Wysoka specja- śród których 117 (niemal 70%) zlokalizowanych jest lizacja i dostępność usług opieki zdrowotnej sprawia, w Poznaniu. W aglomeracji poznańskiej praktykuje że w szpitalach i przychodniach Poznania leczeni łącznie 635 lekarzy rodzinnych, a liczba zarejestrowa- są pacjenci nie tylko z miast i gmin tworzących aglo- nych w przychodniach podstawowej opieki zdrowot- merację ale również z obszaru całego województwa nej pacjentów sięga 865 tys. (w granicach Poznania wielkopolskiego. i gmin powiatu poznańskiego). Dwie trzecie miesz- Rynek publicznych usług zdrowotnych na ob- kańców aglomeracji zapisanych jest do lekarzy rodzin- szarze aglomeracji poznańskiej obejmuje formy nych w Poznaniu. Obok lekarzy pierwszego kontaktu ambulatoryjne (podstawową opiekę zdrowotną ambulatoryjne świadczenia medyczne w aglomeracji i ambulatoryjne świadczenia specjalistyczne), stacjo- poznańskiej udzielane są przez ponad 2 tys. lekarzy narne (związane z leczeniem szpitalnym) oraz ratow- specjalistów pracujących w 243 placówkach poradni nictwo medyczne. Rynek ten obsługuje wiele współ- specjalistycznych. pracujących za sobą, choć niezależnych pod względem Hospitalizacje prowadzone są w 25 placów- podejmowania decyzji podmiotów. Największy wpływ kach szpitalnych, których zdecydowana większość na funkcjonowanie sektora ochrony zdrowia mają sa- zlokalizowana jest w Poznaniu (23), a tylko dwa morządy oraz płatnik usług zdrowotnych Wielkopolski znajdują się na terenie powiatu poznańskiego (szpi- Oddział Wojewódzki Narodowego Funduszu Zdrowia. tale w Puszczykowie i w Ludwikowie, gm. Mosina). Świadczeniodawcami opieki medycznej są publiczne W aglomeracyjnych szpitalach corocznie hospita- i niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej oraz indywi- lizowanych jest ponad 300 tys. pacjentów, co sta- dualnie i grupowo praktykujący personel medyczny. nowi niemal 50% wszystkich przyjęć do szpitali Za organizację ratownictwa medycznego na terenie w województwie wielkopolskim. aglomeracji i całego województwa odpowiedzialny jest Wojewoda Wielkopolski. Na stan zdrowia mieszkańców aglomera- cji poznańskiej w największym stopniu wpły- Usługi z zakresu ratownictwa medycznego świad- wają choroby cywilizacyjno-społeczne, wyni- czone są przez 23 zespoły ratownictwa medyczne- kające ze stylu życia oraz jakości środowiska. go oraz sześć szpitalnych oddziałów ratunkowych. Wyzwaniem dla służby zdrowia w aglomeracji jest Zespoły ratownictwa medycznego rozmieszczone proces starzenia się ludności (zapotrzebowanie są w 16 miejscach wyczekiwania, co znacznie skra- na lecznictwo geriatryczne, domy opieki społecznej) ca czas dojazdu do miejsc wezwań ratunkowych. a także rozwój chorób psychicznych związanych ze Rocznie na obszarze aglomeracji poznańskiej pogo- stresem (m.in. lecznictwo psychiatryczne). towie podejmuje ponad 65 tys. interwencji, nato- miast liczba ambulatoryjnych przyjęć w szpitalnych oddziałach ratunkowych przekracza 300 tys.

Miasta powyżej 10 tys. mieszkańców Miasta poniżej 10 tys. mieszkańców oraz tereny wiejskie

Zespoły ratownictwa medycznego: specjalistyczne podstawowe

METROPOLIA POZNAŃ 2020 47 C.C. STAN STAN I UWARUNKOWANIA I UWARUNKOWANIA ROZWOJU ROZWOJU

Pod względem obsługi ruchu turystycznego obiekty Aglomeracja poznańska, a przede wszystkim Po- zakwaterowania zbiorowego zlokalizowane w gminach znań od lat „stawia na sport”. W Poznaniu i okolicz- aglomeracji znajdują się „w cieniu” miasta Poznania. nych gminach dostępnych jest ponad 1,5 tys. różnego W mieście funkcjonują największe obiekty hotelowe, rodzaju obiektów sportowo-rekreacyjnych. Są to za- a gminy pełnią najczęściej jedynie rolę uzupełniającą równo obiekty na których odbywają się imprezy spor- w obsłudze ruchu turystycznego, ukierunkowanego towe rangi międzynarodowej: Tor Regatowy Malta, na pobyt w Poznaniu. Stadion Miejski w Poznaniu, Hala Arena, Hipodrom Na terenie aglomeracji poznańskiej funkcjonuje Wola, Tor Samochodowy, jak i dziesiątki dostępnych 125 obiektów turystycznych z liczbą około 10 500 ca- dla wszystkich mieszkańców aglomeracji obiekty: łorocznych miejsc noclegowych. W granicach miasta sztuczny stok narciarski, kryte pływalnie, korty teni- Poznania działa 65 obiektów oferujących łącznie blisko sowe, hale sportowe, boiska szkolne i osiedlowe. 8000 miejsc noclegowych. Co roku z noclegów w mie- Stale rozbudowywana i unowocześniana in- ście korzysta 530 000 osób, niemal tyle ile Poznań liczy frastruktura sportowa sprawia, że w aglomeracji mieszkańców. 30 % tej liczby stanowili turyści zagranicz- poznańskiej można uprawiać prawie wszystkie in- ni. W Poznaniu znajduje się 45 hoteli, z których tylko trzy dywidualne i zespołowe dyscypliny sportu na po- hotele pięciogwiazdkowe. Rozbudowa tej bazy wiąże się ziomie rekreacyjnym oraz wyczynowym. Już prawie w przyszłości z organizacją EURO 2012. wszystkie gminy aglomeracji poznańskiej posiadają Obszar gmin wchodzących w skład aglomeracji ak- nowoczesne, pełnowymiarowe hale sportowe z kil- tualnie traktować należy głównie w kategoriach miejsc kusetosobową widownią. Coraz powszechniejsze są jednodniowego wypoczynku dla mieszkańców (bez noc- także kryte baseny, przybierające postać centrów re- legu). Najbardziej dynamiczny rozwój bazy noclegowej kreacji rodzinnej typu aquapark. Na rozbudowanym cechuje przede wszystkim gminy graniczące z Pozna- Stadionie Miejskim w Poznaniu będą rozgrywane me- niem. Turystyka wypoczynkowa wypierana jest przez cze Mistrzostw Europy w piłce nożnej EURO 2012, turystykę biznesową i kongresową, a dawne obiekty największej jak dotąd imprezy sportowej w naszym turystyczno-wypoczynkowe przystosowywane są do kraju. Na modernizację czeka kompleks sportowy pełnienia funkcji konferencyjno- szkoleniowych. na Golęcinie. Rozbudowy wymaga infrastruktura sportów masowych. Dostępność do obiektów spor- Liczba miejsc noclegowych w aglomeracji poznań- towych dzieci i młodzieży w całej aglomeracji to wa- skiej (2009) runek ich dobrej kondycji zdrowotnej oraz tworzenia zaplecza dla wielu klubów sportowych regionu. Pozy- cję aglomeracji poznańskiej w sporcie w Polsce i na świecie zapewniają osiągnięcia wielu dyscyplin sportu wyczynowego, jak również organizacja prestiżowych imprez sportowych o charakterze międzynarodowym. Znaczące sukcesy notuje także sport młodzieżowy.

48 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Środowisko przyrodnicze właścicieli prywatnych, 4,6% lasów jest własnością gmin, a 16,5% lasów ma innych właścicieli. Dwa naj- większe kompleksy leśne: Wielkopolski Park Na- Uwarunkowania przyrodnicze mają znaczący wpływ rodowy (w cześci południowej) i Puszcza Zielonka na rozwój przestrzenny i społeczno-gospodarczy aglo- (w cześci północnej) tworzą niezwykle cenną przy- meracji. Zasoby przyrody to element krajobrazu i ochro- rodniczo otulinę aglomeracji o olbrzymim znacze- ny środowiska, lokalne zaplecze surowcowe, warunki niu ekologicznym i o dużym potencjale rekreacyjno- do uprawiania turystyki i rekreacji oraz prowadzenia turystycznym. działalności gospodarczej. W granicach aglomeracji poznańskiej znajduje Aglomeracja poznańska z racji dużej lesistości się wiele obszarów cennych przyrodniczo i prawnie i jeziorności może śmiało uchodzić za aglomerację zie- chronionych. Zajmują one 59 352,65 ha (21,65% loną i błękitną. Mimo silnego zurbanizowania całego powierzchni aglomeracji). Są to: Wielkopolski Park obszaru, jego średnia lesistość wynosi 21,2 %, a w nie- Narodowy, 16 rezerwatów przyrody, 10 parków kra- których gminach przekracza nawet 40 % (Puszczykowo jobrazowych, 12 obszarów chronionego krajobrazu, 51,6 %). Jest to lesistość tylko nieznacznie mniejsza 27 użytków ekologicznych, 2 zespoły przyrodniczo- od przeciętnej dla województwa wielkopolskiego krajobrazowe oraz 603 pomniki przyrody. Ponad- (25,6%) i kraju (29,0%). Powierzchnia lasów w aglome- to w celu zachowania określonych typów siedlisk racji poznańskiej wynosi 58 144 ha przy czym najwięk- przyrodniczych oraz gatunków, które uważa się za sza jest ona w gminie Murowana Goślina (7 718,74 ha), cenne i zagrożone w skali całej Europy, wyznaczono najmniejsza w typowo miejskiej gminie Luboń (50,26 4 specjalne obszary ochrony siedlisk (Ostoja Wielko- ha). Lasy aglomeracji są w większości (70,4%) lasami polska, Rogalińska DolinaWarty, Biedrusko, Fortyfi- ochronnymi, głównie: glebochronnymi i wodochronny- kacje w Poznaniu) oraz 1 obszar specjalnej ochrony mi oraz lasami wokół i w granicach miast. Stosunkowo ptaków (Dolina Samicy). Na zatwierdzenie czekają niewiele jest lasów gospodarczych (udział 28,2%), na- uroczyska Puszczy Zielonki, ostoja koło Promna, Do- stawionych na produkcję drewna. Nieznaczny jest udział lina Średzkiej Strugi, Będlewo – Bieczyny, Buczyna (1,4% powierzchni) rezerwatów leśnych. Ze względu w Długiej Goślinie. Wiele tych terenów pokrywa się na strukturę własności, 71,8% lasów jest w zarzą- z wcześniej powołanymi formami ochrony przyrody, dzie Lasów Państwowych, 7,1% lasów należy do zatem wszelkie zakazy i ograniczenia obowiązujące na nich przenoszą się automatycznie na obszary Natura Lesistość gmin aglomeracji (% udział lasów 2000. Pod względem udziału powierzchni obszarów w powierzchni ogólnej) Skoki chronionych w powierzchni ogólnej gminy, na terenie

Murowana aglomeracji wyróżniają się: Kórnik (78 %), Suchy Las Szamotu³y G o œl i n a (66 %),Mosina (55 %), Czerwonak (46 %) i Murowana Skoki Suchy Las Goślina (36 %). MurowanaMurowana Rokietnica SzamotułySzamotu³y CzerwonakGoslinaG o œl i n a Wyjątkową cechą aglomeracji poznańskiej jest Suchy Las Tarnowo Pobiedziska Rokietnica pasmowo-węzłowy układ terenów o wysokich Podgórne Czerwonak SwarzêdzPobiedziska walorach przyrodniczych i rekreacyjnych. Głów- Tarnowo Poznañ DopiewoPodgórne Buk Swarzêdz Kostrzyn nymi węzłami są Wielkopolski Park Narodowy PoznańPoznañ Dopiewo Luboñ Buk Komorniki KleszczewoKostrzyn z Rogalińskim Parkiem Krajobrazowym oraz Park Luboñ KomornikiPuszczykowo Kleszczewo Krajobrazowy Puszcza Zielonka, a głównymi osia- Stêszew PuszczykowoKórnik mi – dolina Warty i jej dopływy oraz ciągi rynien StęszewStêszew Kórnik Mosina Mosina glacjalnych. Istotną część układu stanowią łączniki przyrodnicze wnikające do samego centrum Po-

Udzia³Udział lasów lasówUdzia³ w powierzchni lasów znania jako kliny zieleni. Osnowa przyrodnicza to w powierzchni ogólnej wogólnej powierzchni ogólnej 0 - 10 ŚremŒr e m Œr e m jeden z najważniejszych czynników jakości życia 0 - 10 10 - 20 10 - 20 20 - 30 w aglomeracji. 20 - 30 30 - 40 40 - 52 30 - 40 40 - 52

METROPOLIA POZNAŃ 2020 49 C.C. STAN STAN I UWARUNKOWANIA I UWARUNKOWANIA ROZWOJU ROZWOJU

Uwarunkowania przyrodnicze mające wpływ Przez aglomerację przebiega południkowo na na proces kształtowania się zasobów wód po- długości 45 km odcinek Warty, która stanowi jej wierzchniowych i podziemnych na obszarze aglo- oś hydrograficzną. Istotnym elementem powierzch- meracji są niekorzystne. Roczne sumy opadów niowych zasobów wodnych są jeziora. W obrębie przekraczają nieznacznie 500 mm, z czego 84% aglomeracji poznańskiej jest ich ponad 70 (biorąc wraca do atmosfery w wyniku procesu parowa- pod uwagę te powyżej 1 ha). Aglomeracja poznań- nia, a tylko 16% zasila rzeki, jeziora i zbiorniki wód ska jest największym skupiskiem ludności w Pol- podziemnych. Zasobność wodna sieci rzecznej jest sce położonym wśród jezior, które jako kąpieliska w związku z tym niewielka, na co wskazują warto- stanowią unikatowy walor rekreacyjny dla miesz- ści przepływów w rzekach i wartości odpływu jed- kańców. Największe jeziora aglomeracji występują nostkowego, które dla większości zlewni są niższe w rynnach polodowcowych (Łódzko-Dymaczew- od średnich dla całego kraju. Przeciętna wartość skiej, Kórnicko-Zaniemyskiej, Niepruszewsko-Stry- odpływu rzecznego dla wszystkich zlewni wynosi kowskiej) oraz w dolinach (Cybiny i Głównej). Łączna 4,1 dm3/s/km2, przy wartości średniej dla Polski powierzchnia jezior wynosi około 2 500 ha, co daje 5,5 dm3/s/km2. W rezultacie obszar Poznańskiego wskaźnik jeziorności prawie 1%. Największa liczba Dorzecza Warty należy do najbardziej deficytowych jezior wystepuje w gminach: Pobiedziska (20), Mu- pod względem zasobności w wodę terenów Polski. rowana Goślina (17) i Stęszew (10). Na szczególną Zasoby wodne metropolii są narażone na nadmier- uwagę zasługuje Jezioro Kierskie. Jest ono 10. pod ną eksploatację dla potrzeb ludności, gospodarki względem zasobów wodnych na Pojezierzu Wielko- i rolnictwa. W południowej części powiatu poznań- polsko-Kujawskim. Ponadto jest to jedno z najgłęb- skiego znajduje się węzeł hydrologiczny, którego szych jezior w Polsce mieszczące się w granicach zasoby decydują o zaopatrzeniu w wodę większo- administracyjnych miasta. Łączne zasoby wodne ści aglomeracji. W Basenie Mosińskim zbiegają jezior aglomeracji poznańskiej wynoszą 140 mln się dopływy Warty, które nakładają się na główne m3 i są porównywalne do np. Jeziora Powidzkiego, zbiorniki wód podziemnych. najbardziej zasobnego w wodę w Wielkopolsce.

Wieża widokowa na Dziewiczej Górze w Puszczy Zielonce.

50 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Środowisko przyrodnicze

Formy ochrony przyrody w aglomeracji poznańskiej

Wielkopolski Park Narodowy

METROPOLIA POZNAŃ 2020 51 C.C. STAN STAN I UWARUNKOWANIA I UWARUNKOWANIA ROZWOJU ROZWOJU

W aglomeracji poznańskiej silnie rozwija się Rozwój przestrzenny budownictwo mieszkaniowe na terenach wiej- skich, ale nową zabudowę mieszkaniową charakte- Rozwój społeczno-gospodarczy na terenie ryzuje oderwanie od tradycyjnych wiejskich struk- aglomeracji poznańskiej zintensyfikował procesy tur przestrzenno-krajobrazowych. Następuje zanik urbanizacyjne, które nie tylko przekroczyły granice tradycyjnych elementów krajobrazu rolniczego. administracyjne miast, ale wyszły także poza zwar- Nowe podziały własnościowe gruntów deformują tą zabudowę wiejską. Szczególnie intensywnie zja- cenne struktury historyczne i krajobrazowe. Żywio- wiska te przebiegają w bliskiej strefie podmiejskiej łowa i słabo kontrolowana zabudowa rekreacyjna Poznania (pierwszy pierścień gmin), ale ich zasięg i mieszkaniowa koncentruje się także na obszarach zaczyna obejmować także kolejne, drugie od granic o najwyższych walorach krajobrazowych. Ogrom- Poznania, pasmo gmin. Procesy urbanizacyjne po- ną stratą jest postępująca dewastacja zabytkowych wodują zanik funkcji rolniczej oraz rozwój terenów obiektów architektonicznych i zespołów zabudo- mieszkaniowych, komunikacyjnych i terenów pod wy wiejskiej. Następuje stopniowa homogenizacja działalność gospodarczą. To nieuchronny proces krajobrazu kulturowego oraz zanik lokalnej tradycji na obszarach zurbanizowanych i urbanizujących budowlanej. się. Przyczynił się on do powstania chłonnego ryn- ku nieruchomości gruntowych na wsiach podpo- znańskich. Duży popyt na działki, zwłaszcza pod budownictwo mieszkaniowe i działalność gospo- Zmiany powierzchni terenów zurbanizowanych darczą, przy stale rosnących ich cenach sprawił, że w latach 1990-2009 dla wielu gospodarstw zbywanie gruntów stało się W okresie ostatnich 20 lat powierzchnia terenów zurbani- poważnym źródłem dochodów. zowanych w gminach aglomeracji zwiększyła się o 43 %. Najmniejsze zmiany w zagospodarowaniu miały miejsce Proces suburbanizacji na terenie aglomeracji w gminie Kostrzyn – 10 %, największe w gminie Tarnowo jest zróżnicowany przestrzennie, na co wpływ ma- Podgórne, gdzie przyrost terenów zurbanizowanych wyniósł ją warunki przyrodnicze, położenie geograficzne, aż 140 %. dostępność komunikacyjna i atrakcyjność inwe-

stycyjna. Warunki te ulegają zmianie, szczególnie Skoki

wraz z rozwojem sieci transportowej na terenie Murowana Szamotu³y G o œl i n a aglomeracji. Rosnąca presja wywierana na przy- Skoki

rodę powoduje zagrożenia, które polegają przede SuchyMurowanaMurowana Las SzamotułySzamotu³y GoślinaG o œl i n a wszystkim na lokalizacji terenów osiedlowych Rokietnica Czerwonak Pobiedziska Suchy Las w obrębie terenów wartościowych przyrodniczo Tarnowo RokietnicaPodgórne Czerwonak lub w ich bezpośrednim sąsiedztwie oraz na roz- Pobiedziska Tarnowo Poznañ Swarzêdz członkowaniu ciągów korytarzy ekologiczno-tury- PodgórneDopiewo Buk Kostrzyn stycznych przez infrastrukturę drogową. Wskutek PoznańPoznañ Swarzêdz Dopiewo Luboñ Buk Komorniki Kostrzyn postępującej antropopresji zagrożone są lasy aglo- Luboñ Kleszczewo Komorniki Puszczykowo Kleszczewo meracji (urbanizacja obszarów leśnych, szlaki ko- Stêszew Kórnik Puszczykowo Stęszew munikacyjne, penetracja lasów, ich zaśmiecanie). Stêszew MosinaKórnik Pomimo olbrzymich wysiłków inwestycyjnych po- Mosina czynionych w ciągu ostatnich 20 lat, nadal istnieją Dynamikadynamikadynamika zmianzmian zmian w w powierzchni powierzchni w powierzchni obszary aglomeracji pozbawione sieci wodocią- terenówterenówterenów zurbanizowanych zurbanizowanych zurbanizowanych (%) (%) (%) Śrem gowej i kanalizacyjnej. Rozpraszanie zabudowy 10 -10 1030 - - 30 30 Œr e m Œr e m 30 -30 30 60 - - 60 60 powoduje nieracjonalne wydłużanie niezbędnej 60 - 145 60 60 - - 145 145 infrastruktury technicznej. Budowa sieci na tere- nach o niskiej gęstości zaludnienia jest często nie- uzasadniona technicznie i ekonomicznie.

52 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Trendy i wyzwania rozwojowe Aglomeracja poznańska na początku XXI w. rozwija się zgodnie z trendami rozwoju miast zachod- W aglomeracji poznańskiej w ostatnich latach nioeuropejskich. Są to trendy z lat 70. XX w. Wtedy na dochodzi do znaczących przekształceń funkcjonal- zachodzie Europy szybko rozwijała się klasa średnia. nych i przestrzennych. Do najważniejszych trendów Gwałtowny rozwój motoryzacji stał się impulsem dla rozwojowych zaliczyć należy: suburbanizacji. Słabły potencjały miast centralnych, wyludnieniu, a często i degradacji, ulegały ich śród- • zmniejszanie się liczby ludności Poznania na rzecz terenów mieścia i dzielnice blokowe. Rozwijały się gminy pod- podmiejskich, dynamiczny rozwój demograficzny gmin, miejskie, które oferowały tańsze tereny inwestycyjne • silny rozwój budownictwa mieszkaniowego w gminach i zyskiwały nowych podatników. Oferta inwestycyjna podmiejskich, przybierający niejednokrotnie postać urban kierowana była przede wszystkim do nowo przyby- sprawl, czyli rozlewania się zabudowy poza zwarte osie- łych, zamożniejszych mieszkańców. W zamian jednak dla, przedstawiali oni władzom lokalnym swoje coraz więk- • dynamiczne zmiany w środowisku pod wpływem antro- sze oczekiwania w zakresie rozbudowy infrastruktury popresji, prowadzące do zmniejszania się powierzchni bio- technicznej i społecznej. Mimo znacznych przycho- logicznie czynnych i lokalizacji zabudowy przy terenach dów generowane wydatki doprowadziły do zadłuże- cennych przyrodniczo, nia wielu gmin. Państwa zachodnie zmuszone zostały • wzrost potencjału gospodarczego aglomeracji -Poznań do przeprowadzenia konsolidacyjnych reform gmin- wraz z gminami tworzy jeden z większych i bardziej in- nych i nowych ram prawnych zarządzania w obszarach nowacyjnych regionów przemysłowo-usługowych kraju, wielkomiejskich. Przeciwdziałanie niekorzystnym pro- • dekoncentracja niektórych funkcji miasta, w tym głównie cesom umożliwiły wówczas wykształcone instrumenty produkcyjnych i logistycznych, na obszary podmiejskie, regionalnego planowania przestrzennego i zarządzania • wzrost liczby miejsc pracy poza miastem, zarówno w sfe- metropolitalnego. Tworzono związki planistyczne, ko- rze produkcyjnej, jak i usługowej, munalne, a w niektórych krajach zinstytucjonalizowa- • rozwój zjawiska migracji wahadłowych między miejscem ne jednostki administracji metropolitalnej. Ich efektem pracy, zamieszkania i usług, nie tylko z obszaru podmiejskiego w wielu krajach zachodnich są obserwowane dziś: ład do Poznania, ale także z miasta do sąsiednich gmin, przestrzenny, wspólna gospodarka komunalna, zinte- • rozwój motoryzacji indywidualnej, za którym nie nadąża growany system transportu publicznego, promocja rozwój infrastruktury transportowej, metropolitalna. • narastanie problemów transportowych, uniemożliwiający sprawne podróżowanie w obrębie aglomeracji, Wzrost liczby mieszkań w latach 2002-2008 • rosnące (w skali kilkunastu lat) dochody gmin podmiejskich z tytułu podatków, stopniowa utrata dochodów przez miasto centralne w związku z osiedlaniem się mieszkań- ców (podatników) i podmiotów gospodarczych poza jego granicami, • dysproporcje pomiędzy miejscami korzystania z usług a miejscami zamieszkania i płacenia podatków, • utrzymywanie przez Poznań placówek usługowych i infra- struktury o znaczeniu ponadlokalnym, z której korzystają mieszkańcy całej aglomeracji, • polepszająca się infrastruktura usługowa w gminach aglo- meracji, w szczególności w zakresie podstawowej eduka- cji, sportu i rekreacji, Przyrost zasobów mieszkaniowych • rozwój infrastruktury dla turystyki biznesowo-kongresowej (2002 rok = 100) i wzrost zapotrzebowania na rekreację i aktywny wypo- 107 - 115 115 - 130 czynek. 130 - 145 145 - 178

METROPOLIA POZNAŃ 2020 53 C. STAN STAN I UWARUNKOWANIA I UWARUNKOWANIA ROZWOJU ROZWOJU

Osiągane dziś przez Poznań i gminy aglomeracji Samorządy prawidłowo odczytują zainteresowanie poznańskiej sukcesy gospodarki lokalnej, jej umiędzy- klientów potencjalnymi nowymi, atrakcyjnymi terenami narodowienie, postępy w rozbudowie i modernizacji dla inwestycji i mieszkalnictwa, zapisując to z pewnym infrastruktury technicznej i społecznej są niewątpliwym przeszacowaniem w planach rozwoju przestrzenne- osiągnięciem mieszkańców, lokalnych przedsiębiorców go gmin. Rozwój przestrzenny aglomeracji obejmu- i samorządów terytorialnych. To także efekt konkuren- je przede wszystkim tereny sąsiadujące z obszarami cyjności całej polskiej gospodarki, oferującej tańsze o wysokich i średnich walorach przyrodniczych (obrzeża koszty prowadzenia działalności gospodarczej, tańszą, kompleksów leśnych, jezior, doliny rzeczne). Działalność ale wykwalifikowaną siłę roboczą. Czynniki te mogą rolnicza na obszarze aglomeracji jest marginalizowana jednak okazać się niewystarczające w perspektywie i spychana na jej obrzeża. Poza funkcją żywicielską te- nadchodzących lat. Cechą globalnego kapitału i inwe- reny rolnicze kształtują krajobraz wiejski i uczestniczą stycji jest ich tendencja do relokacji. Korporacje trans- w zachowaniu równowagi środowiska geograficzne- narodowe są wielkoskalowym producentem i odbiorcą go. Są ważnym elementem rozwoju zrównoważonego. usług, jednak przeniesienie się niektórych z nich w inne W wielu miejscach aglomeracji krajobraz kulturowy strefy geograficzne jest procesem nieuniknionym. (związany z formami tradycyjnego osadnictwa wiej- Budowanie pozycji konkurencyjnej wobec innych skiego, układem pól, dróg, alei itp.) został trwale znisz- metropolii to nie tylko zdolność adaptacji do zmieniają- czony. Strategia przestrzenna skutkująca utratą cennej cych się procesów gospodarczych, ale także umiejętność krajobrazowo i niezabudowanej przestrzeni przynosi kształtowania nowych warunków rozwoju. Aglomera- gminom inne realne korzyści – w postaci przyrostu cja poznańska coraz lepiej wykorzystuje swoje walo- liczby mieszkańców i podatników. W kilku gminach ry, stając się w skali kraju jednym z liderów tworzenia aglomeracji liczba mieszkańców w ostatnich 20 latach sektorów innowacyjnych. Jej potencjałem są wykształ- uległa podwojeniu. ceni, w większości na czołowych w kraju uczelniach Przed wszystkimi gminami aglomeracji stoją wyzwa- Poznania, młodzi ludzie. Wyzwaniem jest zatrzymanie nia infrastrukturalne w zakresie budowy dróg lokalnych, ich w mieście i sąsiednich gminach poprzez oferowa- rozwoju infrastruktury technicznej (głównie drogowej nie dobrych warunków pracy i płacy oraz możliwości i wodno-ściekowej) oraz usług społecznych. W tym celu rozwoju własnej przedsiębiorczości. Jest to niezwykle niezbędne jest stworzenie wspólnej koncepcji rozwoju ważne nie tylko w obliczu niekorzystnego brain drain przestrzennego dla całej aglomeracji, zgodnie z europej- – „drenażu mózgów” ze strony konkurencyjnych metro- skimi standardami krajobrazowymi, urbanistycznymi i ar- polii krajowych i europejskich, ale także ze względu na chitektonicznymi. W Poznaniu, aby przyciągnąć nowych zagrożenie brain waste – „marnotrawstwem mózgów”, i zatrzymać obecnych mieszkańców w swoich grani- w przypadku braku pracy adekwatnej do wykształcenia cach, rozwija się budownictwo deweloperskie, nawet młodych i zdolnych absolwentów. Wyzwania stoją tu za cenę ograniczania przestrzeni publicznych. Koniecz- przed wyższymi uczelniami Poznania, które powinny nością staje się intensyfikacja działań rewitalizacyjnych rozwijać kierunki związane z potrzebami regionalnego w starzejących się dzielnicach i na osiedlach moder- rynku pracy i nowoczesnej gospodarki. nistycznych Poznania i mniejszych miast aglomeracji. Przy obecnej dynamice rozwoju aglomeracja Ożywieniu musi podlegać centrum miasta. Są to te- poznańska około 2020 r. powinna liczyć ponad 1 mln reny gdzie najszybciej ubywa mieszkańców, a istotne mieszkańców, z czego niewiele ponad połowa zamiesz- dla żywotności centrum placówki handlowe i usługowe kiwać będzie miasto centralne Poznań. Tendencje sub- przenoszą się do dużych centrów handlowych. Miasto urbanizacyjne w powiecie poznańskim wskazują na dysponuje w pobliżu MTP terenami tzw. wolnych to- przyrost ponad 30 tys. mieszkań w najbliższej dekadzie. rów, które powinny doczekać się nowego zagospoda- Dawałoby to wzrost zaludnienia w gminach aglomeracji rowania, na miarę nowoczesnego, metropolitalnego o blisko 100 tys. osób. Z pewnością oznacza to dalszy CBD (ang. Central Business District). wzmożony ruch budowlany, szczególnie w zakresie bu- downictwa jednorodzinnego w strefie podmiejskiej.

54 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Trendy i wyzwania rozwojowe

Rozwijająca się przestrzennie aglomeracja Planowana jest budowa Zintegrowanego Cen- wymagać będzie kolejnych inwestycji drogowych. trum Komunikacyjnego z nowymi dworcami - ko- W 2003 r. została oddana do użytku autostrada A-2, lejowym i autobusowym o zasięgu krajowym i mię- która stała się główną osią komunikacyjną aglomera- dzynarodowym. Inwestycją kluczową dla sprawnego cji i obszarem intensyfikującym działania inwestycyj- funkcjonowania aglomeracji jest modernizacja sieci ne. W 2009 r. zakończyła się modernizacja fragmen- kolejowej dla potrzeb kolei metropolitalnej, z gęstą tu trasy S-11. Na obszarze aglomeracji prowadzone siecią przystanków kolejowych powiązanych z ko- są dwie duże inwestycje o charakterze obwodnic: munikacją publiczną Poznania i okolicznych gmin. droga S-11 oraz trasa S-5. Poprawa sytuacji drogowej Poznań i sąsiednie gminy powinny dążyć do popra- nie rozładuje tłoku komunikacyjnego w aglomeracji, wy jakości życia przez rozwój usług wyższego rzędu. zwłaszcza na dojazdach do Poznania. Wraz z rozwojem rekreacji i turystyki zmianie podle- Lawinowo rośnie liczba samochodów osobowych gać powinna przestrzeń rekreacyjno-sportowa i ho- (w Poznaniu ok. 450 na 1000 mieszkańców), a udział telowa aglomeracji poznańskiej. W kontekście starań transportu publicznego w przewozach nie zwiększa o ważne, międzynarodowe imprezy kulturalne istot- się. Podstawowym środkiem transportu publicznego ne jest powstawanie nowych lub zrewitalizowanych w skali całej aglomeracji jest transport autobusowy, przestrzeni dla rozwoju kultury (np. zdegradowane, który przewozi około 320 tys. osób dziennie, z czego dawne obiekty przemysłowe i komunalne). około 70 tys. korzysta z autobusów podmiejskich. Wiek XXI już dziś nazywa się wiekiem metropo- Istotnym wyzwaniem na najbliższe lata jest integra- litalnym. Olbrzymi potencjał intelektualny i demo- cja transportu autobusowego poprzez spójny system graficzny skoncentrowany w aglomeracji poznańskiej przewozowo-taryfowy. Powoli nadrabiane są zapóź- to jej kapitał i czynnik rozwoju na najbliższe deka- nienia na terenie aglomeracji w zakresie transportu dy. Budując nowoczesną infrastrukturę, gospodar- rowerowego (rozwijająca się sieć dróg rowerowych) kę i społeczeństwo oparte na wiedzy, aglomeracja i ruchu pieszego (system bezpieczeństwa na drogach). poznańska zbliżać się będzie krok po kroku do za- Wizja kolei dużych prędkości (Y) jest szansą wprowa- chodnich standardów, również w życiu publicznym. dzenia Poznania w system szybkich kolei o zasięgu Mieszkańcy aglomeracji poznańskiej „wiedzą, jak” kontynentalnym – wymaga ona także przyszłościowej (hasło marketingowe Poznania) budować współpra- decyzji o lokalizacji dworca szybkiej kolei. Dla zwięk- cę, działając „o poziom wyżej” (hasło promocyjne szenia dostępności aglomeracji w ruchu powietrznym gminy Tarnowo Podgórne), w relacji do krajowych planowana jest rozbudowa lotniska Poznań-Ławica. metropolii - dziś i zagranicznych metropolii - jutro. Do EURO 2012 lotnisko będzie mogło obsłużyć 3 mln pasażerów rocznie.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 55 D. DZIAŁANIA INTEGRACYJNE

Integracja i eksploatacja schroniska dla zwierząt. Pierwszym zarządzania związkiem, w skład którego weszło miasto Poznań (wraz z 9 gminami podmiejskimi) jest z kolei Związek Międzygminny Gospodarka Odpadami Aglomera- Współczesny model zarządzania terytorialnego cji Poznańskiej, zarejestrowany we wrześniu 2010 r. w aglomeracji poznańskiej zaczął kształtować się od Do jego zakresu działania należy m.in. opracowanie momentu reformy administracyjnej z 1990 r., kiedy projektu wspólnego planu gospodarki odpadami, odtworzony został samorząd terytorialny na poziomie funkcjonowanie systemu selektywnego zbierania gmin. Reforma stanowiła jedno z największych osią- i odbierania odpadów komunalnych, zapewnienie gnięć polskiego przełomu ustrojowego, przyczyniając warunków do budowy, utrzymania i eksploatacji in- się do upodmiotowienia społeczności lokalnych oraz stalacji oraz urządzeń do odzysku i unieszkodliwiania istotnych zmian w zarządzaniu sprawami publicznymi. odpadów komunalnych przez przedsiębiorców, za- Ubocznym efektem reformy stało się jednak zerwanie pewnienie warunków ograniczenia masy odpadów niektórych wcześniejszych więzi funkcjonalno-admi- komunalnych a także edukacja ekologiczna. nistracyjnych wielkich miast i ich najbliższego otocze- Najnowszym związkiem w aglomeracji jest nia. W okresie PRL nie były one oparte na zasadach Związek Międzygminny „Transport Aglomera- demokracji lokalnej i samorządności (np. w sferze cji Poznańskiej”, powołany w listopadzie 2010 r. gospodarki komunalnej i transportu publicznego funk- przez miasta Poznań i Luboń, do których dołączy- cjonowały przedsiębiorstwa państwowe). Zapewniały ła także gmina Dopiewo. Do Związku mają przy- jednak pewne minimum spójnego funkcjonowania stąpić również gminy Mosina i Puszczykowo. Po- aglomeracji poznańskiej. wstanie Związku jest następstwem podpisanego Najlepszą po 1990 r. okazją do wprowadze- w październiku 2009 r. listu intencyjnego, które- nia nowych zintegrowanych struktur zarządzania go sygnatariuszem była także Murowana Goślina. w aglomeracjach miejskich była reforma powiatowa Po rejestracji w MSWiA Związek rozpocznie funk- i wojewódzka z 1999 r. Nie doszło jednak wówczas cjonowanie jako nowy organizator transportu zbio- do utworzenia „powiatów metropolitalnych”. Sta- rowego na terenie gmin go tworzących. Powołanie tus administracyjny wielkich miast i ich najbliższego Związku jest następstwem zawieranych w ostatnich otoczenia uregulowano poprzez utworzenie dwóch latach porozumień w zakresie lokalnego transportu kategorii powiatów: grodzkich i ziemskich. zbiorowego. Istota tego rodzaju porozumień polega W aktualnym podziale administracyjnym klu- na tym, że gmina podmiejska powierza, a miasto Po- czową rolę dla integracji zarządzania w aglomeracji znań przyjmuje do realizacji i wykonuje poprzez swoją poznańskiej odgrywa dobrowolna współpraca gmin jednostkę budżetową (Zarząd Transportu Miejskiego) oraz współdziałanie miasta Poznania i powiatu po- zadanie w zakresie przewozu osób na określonej linii. znańskiego. Ustawodawstwo samorządowe reguluje Porozumienie umożliwia włączenie objętych nim li- trzy skodyfikowane formy tego rodzaju kooperacji: nii do poznańskiego systemu transportu zbiorowego, związki, porozumienia i stowarzyszenia. Do niedawna a tym samym pozwala pasażerom na korzystanie związki międzygminne w aglomeracji poznańskiej były z jednego biletu podczas podróży do i z Poznania oraz nieliczne, obejmowały najczęściej tylko po kilka gmin w samym mieście. aglomeracji, a w skład żadnego z nich nie wchodziło Pozostałe związki celowe w aglomeracji to: miasto Poznań. W ostatnim czasie sytuacja ta uległa • Związek Międzygminny „Puszcza Zielonka”, jednak zmianie. W maju 2010 r. zarejestrowano • Związek Międzygminny „Centrum Zagospodaro- Związek Międzygminny „Schronisko dla Zwierząt” wania Odpadów – SELEKT”. z siedzibą w Kostrzynie, który utworzyło 11 gmin po- Prowadzą one ożywioną działalność obejmującą jed- wiatu poznańskiego. Celem jego działania jest two- nak swym zakresem tylko część aglomeracji. Związek rzenie warunków do utrzymania porządku i czystości, Międzygminny „Puszcza Zielonka” został wpisany do opieki nad bezdomnymi zwierzętami oraz budowa rejestru związków MSWiA w 2000 r., a celem jego

56 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Integracja zarządzania działania jest wspólne planowanie i wykonywanie Porozumienia międzygminne Poznania z oko- zadań z zakresu rozwoju turystyki oraz zbiorowego licznymi gminami dotyczą m.in. zadań w zakresie odprowadzania ścieków w ramach projektu „Kanali- wychowania przedszkolnego i opieki nad dziećmi zacja obszaru Parku Krajobrazowego Puszcza Zielonka w żłobkach. Porozumienia zawierane są także na i okolic”. Związek Międzygminny „Centrum Zagospo- szczeblu powiatowym, przede wszystkim w zakresie darowania Odpadów – SELEKT” z siedzibą w Czempi- usług społecznych. Powiat poznański przekazał miastu niu został zarejestrowany w 2004 r. w celu współpracy Poznań zadania realizowane przez wyspecjalizowane w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi. Jego jednostki: ośrodki adopcyjno-opiekuńcze i porad- obszar działania wykracza dość znacząco poza samą nie psychologiczno-pedagogiczne dla dzieci. Z kolei aglomerację poznańską. miasto Poznań przekazało powiatowi poznańskiemu W dziedzinie gospodarki wodno-kanalizacyjnej prowadzenie polityki zatrudnienia i przeciwdziałania największą rolę odgrywa współpraca miasta Poznania bezrobociu. Powiatowy Urząd Pracy, uwzględniając i 9 okolicznych gmin w formie porozumienia komu- charakter lokalnego rynku pracy, obsługuje całą aglo- nalnego oraz spółki akcyjnej Aquanet, w której Po- merację. Duże znaczenie ma również fakt, że zakres znań jest posiadaczem większościowego pakietu ak- działania komend miejskich policji i straży pożarnej cji. Aquanet S.A. znajduje się pod kontrolą jednostek obejmuje zarówno miasto Poznań, jak i cały powiat samorządu terytorialnego, jednak jako spółka pra- poznański. wa handlowego posiada również pewną autonomię Samorządy lokalne aglomeracji poznańskiej decyzyjną. Jest więc jednym z ważnych podmiotów dość powszechnie uczestniczą w rozmaitych sto- zarządzania rozwojem aglomeracji, głównie z uwagi warzyszeniach, głównie o zasięgu ogólnopolskim na znaczenie infrastruktury wodno-kanalizacyjnej dla lub regionalnym. Tylko nieliczne mają charakter ty- uruchamiania kolejnych terenów inwestycyjnych. powo aglomeracyjny. Tu na wyróżnienie zasługuje

Wybrane formy współpracy międzygminnej w aglomeracji poznańskiej w zakresie transportu publicznego

granice powiatów

granice gmin

gminy, które podjęły uchwały o przystąpieniu do związku komunikacyjnego pozostałe gminy - sygnotariusze listu intencyjnego ws. powołania związku komunikacyjnego

gminy objęte porozumieniami z Poznaniem ws. obsługi niektorych linii autobusowych

METROPOLIA POZNAŃ 2020 57 D. DZIAŁANIA DZIAŁANIA INTEGRACYJNE INTEGRACYJNE

Formy współpracy międzygminnej w aglomeracji Zasięg działalności Aquanet S.A. w aglomeracji poznańskiej w zakresie rozwoju turystyki poznańskiej

Związek Międzygminny „Puszcza Zielonka” akcjonariusze Aquanet S.A. Stowarzyszenie Gmin Mikroregionu WPN odbiorcy wody z Aquanet S.A. Gminy należące do PLOT

Wybrane formy współpracy międzygminnej w aglomeracji poznańskiej w zakresie gospodarki komunalnej

Związek Międzygminny Porozumienie Międzygminne Centrum Zagospodarowania Odpadów SELEKT Zakład Zagospodarowania Odpadów Jarocin Związek Międzygminny Gospodarka Odpadami Związek Międzygminny Aglomeracji Poznańskiej Schronisko dla Zwierząt

58 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Integracja zarządzania powołane w 2008 r. Stowarzyszenie Gmin Mikrore- przestrzenny. Ściślejszej koordynacji wciąż wymaga gionu Wielkopolskiego Parku Narodowego (7 gmin rozwiązanie problemów w kluczowych dla rozwoju z siedzibą w Puszczykowie). Jego głównym celem są i funkcjonowania aglomeracji dziedzinach, takich jak działania na rzecz zrównoważonego rozwoju turystyki m.in. programowanie strategiczne, polityka prze- i rekreacji. strzenna, zarządzanie infrastrukturą drogową, roz- Dobrym przykładem szerszej formy współdziała- budowa kolei aglomeracyjnej, integracja komunikacji nia w zakresie rozwoju rynku turystycznego i promo- publicznej, a także współdziałanie w obszarze usług cji jest Poznańska Lokalna Organizacja Turystyczna społecznych (m.in. służba zdrowia, kultura, eduka- (PLOT), założona jako stowarzyszenie w 2003 r. Na- cja, sport, turystyka). Ciągle przybywają nowe pola leży do niej miasto Poznań, powiat poznański i 11 integracji, tak jak przybywa mieszkańców Poznania gmin aglomeracji. Oprócz jednostek samorządowych w strefie podmiejskiej, codziennie dojeżdżających do w skład PLOT wchodzą również izby samorządu go- pracy i po usługi do miasta centralnego. spodarczego, instytucje kulturalne, firmy turystyczne Narastające problemy funkcjonowania obszarów (m.in. hotele), a także takie podmioty, jak Między- silnie zurbanizowanych skłoniły administrację rządo- narodowe Targi Poznańskie i Port Lotniczy Poznań- wą do przedstawienia projektu ustawowego uregulo- Ławica. wania formy i zakresu współpracy samorządów w ob- Z perspektywy 20 lat od utworzenia samorządów szarach wielkomiejskich. Ustawa metropolitalna jako gminnych i 12 lat od powołania powiatów dorobek instrument odgórnej integracji metropolitalnej jest współpracy samorządów na terenie aglomeracji jest na etapie dyskusji i uzgodnień. Bez względu na ich znaczny. Podstawowym mankamentem dotychczaso- rezultat konieczne jednak są oddolne formy współ- wych działań integracyjnych jest jednak ich fragmen- pracy metropolitalnej. W ich inicjowaniu aglomeracja tacja (wiele różnorodnych form) i ograniczony zasięg poznańska staje się liderem w skali ogólnopolskiej.

Uczestnictwo jednostek administracyjnych w formach integracji zarządzania na obszarze aglomeracji poznańskiej (2011)

Porozumienia Administracja zespolona Wspołpraca polityczna Związki komunalne Stowarzyszenia Nazwa jednostki komunalne administracyjnej Straż Rynek Rada Aglomeracji Stowarzyszenie Gospodarka Transport Schronisko Puszcza Policja Aquanet ZTM PLOT WPN Pożarna pracy Poznańskiej Metropolia Poznań odpadami publiczny dla zwierząt Zielonka

Miasto Poznań X X X X X X X - - X X X - Powiat poznański X X X X X ------X - Buk x x x X X X ------Czerwonak x x x X - X - X X X X X - Dopiewo x x x X X - X - - x - - X Kleszczewo x x x X X X - X - x - - - Komorniki x x x X X - - X - x - - X Kostrzyn x x x X X X - X - - - - - Kórnik x x x X X - - X - X X X X Luboń x x x X X - X - - X X - Mosina x x x X X - x X - X X X X Murowana x x x X X X x X X X - X - Goślina

Gminy powiatu powiatu Gminy Pobiedziska x x x X X X - X X - - X - Puszczykowo x x x X X - x X - X X X X Rokietnica x x x X X - - - - x - - - Stęszew x x x X X ------X Suchy Las x x x X X X - X - X - X - Swarzędz x x x X X X - X X X X X - Tarnowo x x x X X - - - - x - X - Podgórne Brodnica ------X - - X Kiszkowo ------X - - - - Oborniki - - - - - X ------Skoki - - - X X - - - X - - X -

Inne gminy Szamotuły - - - X X ------Śrem - - - X X ------X - Razem 2 (+17) 2 (+17) 2 (+17) 22 21 10 3 (+3) 11 6 10 (+5) 7 13 7

X – udział gminy w formie integracji, x – gmina objęta formą integracji bez bezpośredniego udziału w zarządzaniu, - brak integracji.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 59 D. DZIAŁANIA DZIAŁANIA INTEGRACYJNE INTEGRACYJNE

W dniu 15 maja 2007 r. podpisane zostało przez poznańską, a także wyzwań w związku z nasilającą się prezydenta miasta Poznania, starostę poznańskiego konkurencją regionów i metropolii w jednoczącej się oraz wójtów i burmistrzów 17 gmin powiatu po- Europie, chcąc doprowadzić do poprawy jakości życia znańskiego „Porozumienie o współpracy pomiędzy mieszkańców aglomeracji poznańskiej i umocnienia jej samorządami aglomeracji poznańskiej”. Wydarzenie pozycji na scenie polskiej i europejskiej, mając na uwa- to stało się bardzo ważnym krokiem na drodze do za- dze dążenie do rozszerzania zakresu wspólnie podejmo- cieśnienia współpracy w aglomeracji. Uczestnicy po- wanych działań, w celu wykorzystania zasobów i moż- rozumienia utworzyli Radę Aglomeracji Poznańskiej liwości samorządów (…), postanawiamy o utworzeniu, jako forum wymiany informacji pomiędzy jednostka- (…) Rady Aglomeracji, jako Stałej Konferencji Wójtów, mi samorządowymi oraz platformę dla uzgadniania Burmistrzów Aglomeracji Poznańskiej oraz Prezydenta dziedzin współpracy, mającej w przyszłości przyjmo- Miasta Poznania i Starosty Poznańskiego. wać konkretne formy prawne. W kolejnych latach Wyrażając wolę nawiązania współpracy, w szcze- do porozumienia przystąpiły 3 gminy spoza powiatu gólności w zakresie: poznańskiego. Członkami Rady Aglomeracji według • wspierania inicjatyw gospodarczych, stanu na koniec 2010 r. są: miasto Poznań, powiat po- • działania na rzecz marketingu i promocji, znański oraz miasta i gminy: Buk, Czerwonak, Dopie- • gospodarki komunalnej, wo, Kleszczewo, Komorniki, Kostrzyn, Kórnik, Luboń, • transportu zbiorowego, Mosina, Murowana Goślina, Pobiedziska, Puszczyko- • edukacji, wo, Rokietnica, Skoki, Stęszew, Suchy Las, Swarzędz, • polityki przestrzennej, Szamotuły, Śrem, Tarnowo Podgórne. • opieki zdrowotnej, Porozumienie o współpracy pomiędzy samorzą- • podejmowania działań związanych z turystyką dami aglomeracji poznańskiej z 15 maja 2007 r. dało i ekologią, impuls do pogłębienia zacieśnienia współpracy aglo- • rozwiązywania problemów dotyczących mieszkań- meracyjnej. Treść porozumienia brzmi następująco: ców aglomeracji (…) „Dążąc do współpracy pomiędzy samorząda- mi aglomeracji poznańskiej i jej trwałego, zrówno- Partnerzy „Porozumienia o współpracy” deklarują, ważonego i efektywnego rozwoju, będąc świado- że dołożą wszelkich starań, by jak najlepiej wykorzystać mym ogromnych szans stających przed aglomeracją szanse, które stają przed aglomeracją poznańską.

15.05.2007 r. Ratusz w Poznaniu - podpisanie porozumienia o utworzeniu Rady Aglomeracji Poznańskiej.

60 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Integracja zarządzania

W celu realizacji zapisów porozumienia, Rada koordynatorem prac nad strategią, zaowocowała dal- Aglomeracji Poznańskiej podjęła dalsze działania in- szymi krokami o charakterze integracyjnym. Ważne dla tegracyjne. Na posiedzeniu Rady Aglomeracji w Mu- przyszłości aglomeracji decyzje zostały podjęte w dniu rowanej Goślinie 28 listopada 2008 r. podjęto decy- 26 lutego 2010 r. na posiedzeniu Rady Aglomeracji zję o współfinansowaniu projektu „Funkcjonowanie w Kórniku. Jej członkowie zgodnie opowiedzieli się za i kierunki rozwoju aglomeracji poznańskiej”. Jego kontynuacją prac strategicznych i określeniem doce- celem jest wypracowanie wspólnej strategii rozwoju lowej marki aglomeracji poznańskiej jako „Metropolia w perspektywie najbliższej dekady. Zadanie to powie- Poznań”. Taką nazwę nosi nowe stowarzyszenie, zare- rzono środowisku ekspertów z największych uczelni jestrowane w kwietniu 2011 r., w skład którego weszły miasta Poznania. W ślad za tym pojawiły się działania jednostki (z wyjatkiem jednej gminy) skupione do tej w skonkretyzowanych formach prawnych, związa- pory w Radzie Aglomeracji Poznańskiej. Do głównych nych z finansowaniem projektu przez jednostki sa- zadań stowarzyszenia należy koordynacja wdrażania morządowe, proporcjonalnie do liczby mieszkańców. wspólnie wypracowanej strategii rozwoju oraz pogłę- Współpraca z Centrum Badań Metropolitalnych UAM, bianie procesu integracji metropolitalnej.

Formy i zasięg integracji metropolitalnej w Polsce (2011)

Zawiązanie w 2007 r. Rady Aglomeracji Poznańskiej jako nieformalnej instytucji zarządzania wpisało się w ogól- nopolski trend do podejmowania tego rodzaju oddolnych inicjatyw. W 2011 r. Rada przekształciła się w Sto- warzyszenie Metropolia Poznań. Na terenie kraju działa już kilka porozumień i stowarzyszeń metropolitalnych. Najpełniej umocowaną prawnie formę kooperacji stanowi Górnośląski Związek Metropolitalny – „Metropolia Silesia” – dwumilionowa konurbacja, składająca się z 14 miast na prawach powiatu.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 61 D. DZIAŁANIA DZIAŁANIA INTEGRACYJNE INTEGRACYJNE

Działania integracyjne Duża zgodność pomiędzy mieszkańcami Pozna- w opinii mieszkańców nia i gmin aglomeracji występuje przy ocenie naj- i polityków ważniejszych dziedzin wymagających nawiązania silnej współpracy miasta Poznania i gmin podmiej- skich. Najwyższą liczbę wskazań otrzymały komuni- Wprowadzenie skutecznych mechanizmów za- kacja publiczna i infrastruktura drogowa (60-70 % rządzania w aglomeracji zależy przede wszystkim od wypowiedzi). dwóch istotnych czynników: politycznej woli zmian oraz poparcia społecznego dla ich przeprowadzenia. Opinie polityków Zdaniem D.K. Hamiltona (2000) „wszelkiego rodzaju Wypowiedzi polityków lokalnych w trakcie wy- studia i raporty eksperckie będą ignorowane dopóki wiadów bezpośrednich świadczą o tym, że ich prio- nie zaistnieje prawdziwie uświadomiona potrzeba rytety w zakresie dziedzin wymagających koordynacji działań na rzecz integracji, powodująca realne za- zarządzania są zgodne ze wskazaniami mieszkańców. interesowanie opinii publicznej, a w konsekwencji Istnieje w zasadzie powszechna zgoda, iż w chwili także liderów politycznych”. Właściwa diagnoza pro- obecnej najważniejszą dziedziną współpracy powi- blemów funkcjonowania aglomeracji wymagała od nien być transport publiczny. Liderzy gmin podmiej- zespołu eksperckiego zbadania postaw i preferencji skich bardzo często zastrzegali, iż chodzi im w tym społecznych oraz nastawienia liderów politycznych przypadku tylko o koordynację zarządzania (w tym do omawianych zagadnień. m.in. wspólny bilet), a nie utworzenie jednego przed- Badania ankietowe wśród mieszkańców, objęły siębiorstwa komunikacyjnego, obsługującego cały 1147 osób z miasta Poznania i gmin należących do obszar. Znacząca część wójtów i burmistrzów gmin Rady Aglomeracji Poznańskiej. Ponadto przeprowa- podmiejskich wskazywała także na potrzebę ściślej- dzono także wywiady z 24 przedstawicielami władz szej współpracy w zakresie infrastruktury drogowej różnego szczebla, w tym z prezydentem miasta, oraz gospodarki odpadami. Mniejsza liczba głosów starostą, z większością wójtów i burmistrzów aglo- (ok. 20%) dotyczyła woli współpracy w dziedzinie meracji. Dostarczyły one wielu interesujących infor- polityki gospodarczej, gospodarki wodno-kanaliza- macji na temat dotychczasowego stanu współpracy cyjnej oraz planowania przestrzennego. Na kluczowe międzygminnej oraz barier i szans procesu integracji znaczenie tej ostatniej dziedziny wskazywali jednak w przyszłości. m.in. Prezydent Miasta Poznania i Starosta Poznański. W opinii polityków lokalnych katalog podstawowych Opinie mieszkańców barier i problemów dobrowolnej współpracy samorzą- Jednym z głównych zagadnień procesu integra- dowej w aglomeracji to: cji jest kwestia świadomości istnienia wspólnych • niedostateczne uregulowania prawne dotyczące problemów wymagających rozwiązania w skali całej współpracy w formie związków celowych (m.in. aglomeracji. Wynikający z ujawniających się potrzeb brak możliwości uczestnictwa w nich powiatu), nacisk na władze samorządowe ze strony mieszkań- • różnorodność systemów organizacji wykonywa- ców jest w stanie wymusić podjęcie działań w kie- nia usług publicznych w poszczególnych gminach runku ich zaspokojenia (np. w zakresie komunikacji (szczególnie w zakresie komunikacji publicznej i go- publicznej, usług edukacyjnych itp.). Ankietowani spodarki odpadami), która narastała od 1990 r. mieszkańcy miasta Poznania i gmin podmiejskich • wcześniejsze zaangażowanie się w związki celowe w zdecydowanej większości dostrzegają różne pro- i porozumienia międzygminne (np. gospodarki blemy funkcjonowania aglomeracji, które doskwiera- odpadami), przed pojawieniem się oferty o cha- ją im w codziennym życiu, w pracy, przemieszczaniu rakterze aglomeracyjnym, się, korzystaniu z usług oraz wypoczynku na terenie • niezbyt budujące doświadczenia dotychczaso- aglomeracji. wej współpracy gmin podmiejskich z Poznaniem,

62 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Działania integracyjne w opinii mieszkańców i polityków

szczególnie w dziedzinie komunikacji publicznej, Mimo wcześniej wymienionych barier współpraca gospodarki wodno-kanalizacyjnej, liderów przebiega, ich zdaniem, stosunkowo har- • niska sprawność organizacyjna Rady Aglomeracji monijnie, wymaga jednak intensyfikacji i lepszych Poznańskiej, z racji braku jej upodmiotowienia uregulowań prawnych, niezbędnych w sytuacjach prawnego oraz stosunkowo małej ilości czasu po- konfliktowych. święcanej przez samorządowców i urzędników na zajmowanie się sprawami aglomeracyjnymi.

Priorytetowe dziedziny współpracy samorzą- dowej w aglomeracji w opinii mieszkańców 100 9080 8070 7060 6050 5040 40 30

% odpowiedzi % 30 odpowiedzi w % 20 20 10 10 00

turystyka edukacja promocja szkolnictwo rynek pracy infr. drogowa służba zdrowia infr. techniczna transport publiczny promocjabezpieczeństwo gosp. komunikacja publ. promocjapolityka gospodarcza turystyki infrastrukturaochronagospodarka drogowa środowiska odpadami planowanie przestrzenne gosp. wodno-kanalizacyjna mieszkańcy Poznania mieszkańcy gmin podmiejskich dziedzina współpracy Źródło: Wyniki badań ankietowych (Ł. Mikuła, 2009)

Priorytetowe dziedziny współpracy samo- rządowej w aglomeracji w opinii polityków lokalnych

100 80 90 80 70 70 60 60 50 50 40 40 30 % odpowiedzi % 30 odpowiedzi w % 20 20 10 10 0 0

turystyka edukacja promocja szkolnictwo rynek pracy infr. drogowa służba zdrowiapromocjabezpieczeństwo gosp. infr. techniczna transportkomunikacja publiczny publ. promocja turystyki ochronapolityka środowiska gospodarcza infrastrukturagospodarka drogowa odpadami planowanie przestrzenne mieszkańcy Poznaniagosp. wodno-kanalizacyjnamieszkańcy gmin podmiejskich dziedzina współpracy

Źródło: Wyniki wywiadów bezpośrednich (Ł. Mikuła, 2009)

METROPOLIA POZNAŃ 2020 63 D. DZIAŁANIA DZIAŁANIA INTEGRACYJNE INTEGRACYJNE

Lokalne dokumenty Strategie rozwoju są jednak dokumentami nad- strategiczne rzędnymi w stosunku do innych komplementarnych studiów i planów. Analizą treści dokumentów strate- gicznych objęto 22 jednostki administracyjne, leżące Działania integracyjne w aglomeracji poznań- na obszarze działania Rady Aglomeracji Poznańskiej: skiej powinny uwzględniać zapisy istniejących do- 20 miast i gmin oraz miasto Poznań i powiat po- kumentów planistycznych i strategicznych. Ich znański. W przypadku wielu gmin strategie wyko- inicjowanie, podejmowanie i realizacja to dłu- nywane były przez jedną i tą samą firmę doradczą, gotrwały proces obejmujący perspektywę kilku, posiadają więc podobną strukturę, a nawet ważne a nawet kilkunastu lat. Myślenie aglomeracyjne z punktu widzenia jej realizacji wspólne dla wszystkich jak dotąd słabo przebijało się w dokumentach per- elementy. Ze względu na całkowicie nową Strategię spektywicznych miast i gmin. Wynika to z przeglądu Rozwoju Miasta Poznania do roku 2030, dokument ten dokumentów strategicznych jednostek samorządo- wymaga osobnego omówienia. wych na terenie aglomeracji poznańskiej. Najnowszą Spośród 22 analizowanych jednostek admini- i najbardziej proaglomeracyjną strategię posiada mia- stracyjnych tworzących aglomerację poznańską dwie sto Poznań. Jest nią Strategia Rozwoju Miasta Poznania gminy nie posiadają strategii rozwoju. Są nimi gmina do 2030 r. Kleszczewo oraz miasto i gmina Kostrzyn Wielkopol- Jednostki administracyjne obok strategii rozwoju ski. Połowa (11 strategii) lokalnych strategii na terenie tworzą także inne dokumenty o charakterze strategicz- aglomeracji powstała w latach 2000-2004. Wynika to no – planistycznym: między innymi z faktu, iż strategie gmin miały z za- łożenia stanowić instrument do pozyskiwania przez • studia uwarunkowań i kierunków zagospodaro- nie przedakcesyjnych unijnych środków finansowych. wania przestrzennego, Dużą aktywność działań strategicznych już na po- • miejscowe plany zagospodarowania przestrzen- czątku lat 90. XX w. wykazywało miasto Poznań, gdzie nego, pierwsza strategia powstała już w 1994 (Strategia • plany rozwoju lokalnego (dokumenty operacyjne miasta Poznania do 2010 r.) i była jedną z pierwszych dla strategii), w skali całego kraju. • wieloletnie plany inwestycyjne i finansowe.

Zakres czasowy obowiązywania strategii miast i gmin aglomeracji poznańskiej

Jednostka administracyjna 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

1. Poznań 2030 2. Powiat Poznański 3. Buk 4. Czerwonak 5. Dopiewo 6. Kleszczewo 7. Komorniki 8. Kostrzyn Wlkp. 9. Kórnik 10. Luboń 11. Mosina 12. Murowana Goślina 13. Pobiedziska 14. Puszczykowo 15. Rokietnica 16. Stęszew 17. Suchy Las 18. Swarzędz 19. Tarnowo Podgórne 20. Skoki 21. Szamotuły 22. Śrem

Źródło: strategie rozwoju powiatu, miast i gmin aglomeracji poznańskiej. 64 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Lokalne dokumenty strategiczne

W wyniku szybko postępującego rozwoju społecz- Strategie lokalne akcentują elementy aglomera- no – gospodarczego, w szczególności po przystąpie- cyjne w zróżnicowanym zakresie. Wszystkie gminne niu do struktur Unii Europejskiej w roku 2004, wiele strategie na etapie diagnozy wskazują na duże zna- założeń i zadań strategicznych, wynikających z dia- czenie bliskiego sąsiedztwa z miastem Poznaniem. gnoz, powstałych przeważnie na początku lat 2000, Istnieje w gminach świadomość wpływu Poznania stało się nieaktualnych. Niestety gminy aglomeracji na ich rozwój gospodarczy i społeczny. W diagnozach poznańskiej wykazują niską aktywność w zakresie strategicznych gminy wykazują możliwości i szanse roz- aktualizacji oraz tworzenia nowych, kompleksowych woju, jakie daje im bliskość miasta Poznania (rynek dokumentów strategicznych. Przystąpiono natomiast zbytu, rynek pracy, dostęp do usług). Powiat poznań- do tworzenia innych dokumentów, ważnych z punktu ski oraz 8 gmin w swoich misjach rozwoju odnosi się widzenia zabiegania o środki finansowe UE (Lokalne w sposób bezpośredni do aglomeracji poznańskiej oraz Plany Rozwoju). do relacji sąsiedzkich z miastem Poznaniem. Gminami Połowa gmin od momentu stworzenia pierw- tymi są: Buk Czerwonak, Dopiewo, Mosina, Suchy Las, szej strategii nie przeprowadziła ich aktualizacji. Swarzędz, Szamotuły oraz Pobiedziska. Strategie gminy W ostatnich trzech latach (2007-2010) tylko pięć gmin Stęszew oraz Skoki nie zawierają misji strategicznej, dokonało aktualizacji lub uchwaliło nowe strategie. a 9 pozostałych strategii nie posiada żadnych odwołań Są nimi: Tarnowo Podgórne, Buk, Luboń, Kórnik w kontekście szerszym, wykraczającym poza obszar oraz Murowana Goślina. Trzy gminy: Komorniki, swojej gminy. Tak mała liczba odwołań w misji strate- Mosina, Czerwonak zaktualizowało swoje strate- gicznej wynikać może z wąskiego rozumienia pojęcia gie w latach 2003-2006. Dużą aktywnością z zakre- aglomeracji. su aktualizacji strategii przejawia miasto i gmina Wszelkie odwołania w misjach strategicznych do Murowana Goślina, aktualizująca swoją strategię aglomeracji poznańskiej oraz do miasta Poznania ma- trzykrotnie, w latach 2004, 2007 oraz 2010. Obec- ją charakter lokalizacyjny i dotyczą tylko i wyłącznie nie najbardziej aktualną strategię w aglomeracji położenia względem aglomeracji i Poznania, względ- poznańskiej posiada Poznań (2010), Murowa- nie wypływających z tego korzyści dla danej gminy. na Goślina (2010), gmina Tarnowo Podgórne Nie zawierają natomiast odwołań do współpracy (2009) oraz gmina Buk (2008), Kórnik (2007) z miastem lub innymi gminami. Większość (75%) i Śrem (2007). Mimo to w 2010 r. nadal 11 na 20 gmin wszystkich strategii miast i gmin aglomeracji poznań- aglomeracji poznańskiej posiada nieaktualizowane skiej zawiera różnego typu odniesienia do miasta strategie, tworzone jeszcze na początku dekady. Poznania w przedstawianych celach strategicznych.

Charakter odwołań do miasta Poznania w celach Charakter odwołań do obszaru aglomeracji po- strategicznych powiatu, miast i gmin aglomeracji znańskiej w celach strategicznych powiatu, miast poznańskiej i gmin

Źródło: opracowanie własne na podstawie strategii rozwoju miast i gmin aglomeracji poznańskiej.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 65 D. DZIAŁANIA DZIAŁANIA INTEGRACYJNE INTEGRACYJNE

Ponad połowa strategii miast i gmin (60%) w swo- wspieraniem rozwoju gospodarczego, (17 gmin) oraz ich celach strategicznych posiada odwołania do ob- kolejno bezpieczeństwem publicznym, promocją tu- szaru aglomeracji poznańskiej. Również tutaj zasadni- rystyczną i kulturą. Najmniej uwagi wszystkie gminy czą płaszczyznę odwołań stanowi kwestia transportu poświęcają natomiast zagadnieniom innowacyjnej go- publicznego, jednak widziana w aspekcie aglomera- spodarki (4 gminy), również integracji międzygminnej cyjnym (30%). Ważne dla gmin jest również tworze- (tylko 5 gmin), budownictwu socjalnemu, teleinfor- nie związków międzygminnych, na rzecz realizacji po- matyzacji a także procesom uspołeczniania i integracji szczególnych, wspólnych celów (26%), podejmowania społecznej. wspólnych działań z zakresu ochrony środowiska oraz Najsłabszą stroną wszystkich strategii jest brak turystyki (po 13%), tworzenia wspólnego rynku usług ściśle określonych mechanizmów wdrażania i moni- i towarów dla całej aglomeracji (9%), wspólnej pro- toringu zadań strategicznych. mocji oraz wspólnego wspierania rynku pracy w aglo- W ostatnim czasie zauważalna jest jednak aktyw- meracji (4%). ność, w zakresie aktualizacji lub tworzenia nowych Do głównych celów strategicznych w strategiach dokumentów strategicznych. Nowo przygotowywa- gminnych, których realizację zakłada większość gmin ne dokumenty powinny uwzględniać zapisy strategii należą zagadnienia związane z oświatą (19 gmin), infra- rozwoju aglomeracji poznańskiej, jako komplementar- strukturą transportową, promocją gospodarczą, spor- nego dokumentu dla strategii lokalnych. tem i rekreacją (18 gmin), infrastrukturą komunalną,

Dziedziny rozwoju akcentowane w strategiach gmin aglomeracji

Liczba gmin

Źródło: opracowanie własne na podstawie strategii rozwoju powiatu, miast i gmin aglomeracji poznańskiej.

66 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Lokalne dokumenty strategiczne

Na początku 2009 r. Miasto Poznań przystąpiło Planowane działania/projekty w programie do prac nad nową strategią, będącą odpowiedzią na „Metropolitalny Poznań”. zmieniającą się sytuację społeczno – gospodarczą 1. Stworzenie struktury organizacyjnej, administra- Poznania i nowe wyzwania związane z procesami cyjnej i informacyjnej metropolii. globalizacji, metropolizacji i suburbanizacji. Strate- 2. Połączenie metropolii z polską/europejską siecią gia Rozwoju Miasta Poznania do roku 2030 została transportową i komunikacyjną. uchwalona przez Radę Miasta Poznania V kadencji 3. Rozwój Międzynarodowego Portu Lotniczego jako w dniu 11 maja 2010 r. W dokumencie tym znajduje filaru wspierającego rozwój metropolii. się szereg zapisów odnoszących się do całej aglomera- 4. Wzrost funkcjonalności rozwiązań komunikacyj- cji. Są one zapowiedzią rozwoju długofalowej polityki nych oraz integracja transportu w aglomeracji. aglomeracyjnej władz miasta. 5. Wspieranie rozwoju gospodarczego metropolii. Jednym z przedstawionych w strategii wyzwań jest 6. Wzmacnianie roli Międzynarodowych Targów Po- pełnienie roli „stolicy sprawnie i efektywnie zarządza- znańskich, stanowiących wizytówkę potencjału nej aglomeracji”. W misji miasta zawarto stwierdze- metropolii, jako europejskiego centrum handlu, nie, że „Poznań staje się atrakcyjną metropolią dzięki wystaw i konferencji. budowaniu partnerskiej współpracy wszystkich za- 7. Wzmacnianie pozycji metropolii jako centrum interesowanych: władz samorządowych, instytucji, usług wyższego rzędu dla regionu i kraju. organizacji i podmiotów oraz mieszkańców i dynami- 8. Tworzenie zintegrowanego metropolitalnego sys- zuje swój rozwój przez identyfikacje i przyjmowanie temu gospodarki wodno-ściekowej, gospodarki odpowiedzialności na wszystkich poziomach działania odpadami oraz ochrony środowiska i przyrody. samorządu”. 9. Tworzenie sieci współpracy na rzecz rozwoju me- Otwartość na współpracę oraz konkretne ini- tropolii. cjatywy kooperacyjne w strategii Poznania zawiera 10. Opracowanie i realizacja wspólnej promocji mar- program strategiczny „Metropolitalny Poznań” (je- ketingowej dla metropolii. den z 21 programów strategicznych miasta). Celem programu jest: „Rozwój zintegrowanej wewnętrznie metropolii świadczącej zaawansowane usługi na rzecz regionu i kraju oraz osiągnięcie ważnej pozycji w sieci miast metropolitalnych pozwalającej skutecznie kon- kurować w kraju oraz na arenie międzynarodowej”. W programie akcentuje się konieczność współpracy na poziomie ponadlokalnym na płaszczyźnie społeczno- gospodarczej w aspekcie przemian globalizacyjnych. Całościowym efektem realizacji programu Metro- polia Poznań ma być zrównoważony rozwój, spójność funkcjonalna i przestrzenna metropolii. Realizacja przez miasto Poznań metropolitalnego programu strategicznego jest podstawowym warunkiem roz- woju aglomeracji poznańskiej. Strategia zapowia- da konieczność uwzględnienia jej zapisów (w tym w programie Metropolitalny Poznań) wraz z przyję- ciem przez Radę Aglomeracji Poznańskiej Strategii Rozwoju dla tego obszaru. Równie niezbędnym wa- runkiem jest wpisanie elementów strategii aglome- racyjnych do dokumentów strategicznych powiatu oraz miast i gmin aglomeracji.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 67 E. WIZJA I ZASADY ROZWOJU METROPOLII POZNAŃ

Wizja Metropolii Poznań 2020

Metropolia Poznań umiejętnie łączy potencjał miasta Poznania, sąsiednich gmin i powiatu poznańskiego. Dzięki wielkopolskiej tradycji i solidności, europejskim standardom, wiedzy i kreatywności, wspólnie podejmowane działania przyczyniają się do: • podnoszenia jakości życia mieszkańców, • rozwoju przyjaznych usług i nowoczesnej gospodarki, • kształtowania ładu przestrzennego, • utrwalania wizerunku zintegrowanej i dynamicznej metropolii sukcesu.

Metropolia Poznań zintegrowanym i nowoczesnym obszarem sukcesu

68 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Realizacja wizji rozwoju w skali całej metropolii poznańskiej oznacza: • integrację działań w rozwiązywaniu problemów przekraczających granice administracyjne, wynikających z uwarunkowań przyrodni- czych, społecznych i gospodarczych obszaru metropolii, • koordynację planowania przestrzennego w skali ponadlokalnej, ze szczególnym uwzględnieniem planowania terenów mieszkanio- wych, inwestycyjnych, infrastruktury technicznej i transportowej oraz prowadzenie polityki krajobrazowej w skali całej metropolii, • współpracę na polu zagranicznej promocji oraz w dziedzinach, które przekraczają możliwości kompetencyjne, finansowe, organizacyjne lub kadrowe pojedynczych jednostek terytorialnych, • współdziałanie w sytuacji gwarantującej lepsze, bardziej efektywne i tańsze świadczenie usług komunalnych, komunikacyjnych, kultu- ralnych, oświatowych, zdrowotnych i turystycznych, • koordynację działań w sytuacjach nadzwyczajnych: katastrof, klęsk żywiołowych, wypadków, • pozyskiwanie zewnętrznych środków finansowych (w tym unijnych) na realizację zadań i budowę infrastruktury metropolitalnej, • prowadzenie analiz społeczno-gospodarczych w skali całej metro- polii, zbieranie i harmonizację bazy danych, • wytyczanie kierunków rozwoju społeczno-gospodarczego, wdraża- nie wspólnej strategii rozwoju, • budowanie wśród mieszkańców nowego typu tożsamości i myślenia metropolitalnego („myśl metropolitalnie, działaj lokalnie”).

Budowanie tożsamości metropolitalnej to zadania wymagające dużej troski, pracy ekspertów i działalności mediów lokalnych. Szczególnie to ostatnie zadanie wymaga dużej troski wszystkich liderów politycznych, ekspertów i przedstawicieli mediów. Stworzenie instytucji współpracy metropolitalnej trwa kilka miesięcy, wypracowanie pierwszych efektów współpracy kilka lat, natomiast zbudowanie świadomości metropoli- talnej to wyzwanie na co najmniej lat kilkanaście.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 69 E. WIZJA WIZJA I ZASADY I ZASADY ROZWOJU ROZWOJU METROPOLII METROPOLII POZNAŃ POZNAŃ

Zasady rozwoju metropolii

Równie ważne jak nakreślenie docelowej wizji Jeremy Rifkin, amerykański ekonomista w swojej rozwoju zintegrowanej i nowoczesnej metropolii, książce European Dream (2005) wskazuje na więk- jest zdefiniowanie zasad jej tworzenia – swoistego szą dojrzałość Europejczyków, którzy jego zdaniem dekalogu postępowania w trudnym i długim proce- bardziej niż Amerykanie czują się odpowiedzialni sie integracji metropolitalnej. Jego respektowanie za swoje wspólnoty. Według Rifkina to właśnie będzie bardzo ważne dla realizacji strategii. Pew- na Starym Kontynencie powstają projekty i kon- ne uniwersalne zasady zostały przedstawione już cepcje, które mają niezwykle istotne znaczenie w raporcie OECD w 2000 r. Cities for citizens: im- dla przyszłości rodzaju ludzkiego. Pod wieloma proving governance in metropolitan areas (Miasta względami europejskie marzenie stanowi zwier- dla mieszkańców. Usprawnianie współrządzenia ciadlane przeciwieństwo american dream. Podczas w obszarach metropolitalnych). Zawsze należy je gdy marzenie amerykańskie oznacza nieskrępowa- odnosić do specyfiki metropolii poznańskiej, isto- ny wzrost gospodarczy, bogactwo jednostki i dą- ty jej funkcjonowania, przesłanek, uwarunkowań żenie do realizacji własnego interesu, marzenie i barier integracji zarówno w skali krajowej, jak europejskie koncentruje się w większym stopniu i lokalnej. na zrównoważonym rozwoju, jakości życia i trosce Zasady integracji to nic innego jak reguły gry, o wspólnotę. które ustalają i których przestrzegają wszyscy jej Ten wyróżnik Europy powinien mieć odzwier- aktorzy, zarówno realizatorzy, jak i beneficjenci ciedlenie także w procesie integracji w ramach strategii. Przedstawione obok wartości odpowia- aglomeracji poznańskiej. Tworzenie metropolii za- dają standardom nowoczesnego współzarządza- cząć należy od budowania świadomości metropoli- nia w metropolii (ang. metropolitan governance). talnej, myślenia i działania ponad granicami miast To zarządzanie zintegrowane, zarówno jeśli chodzi i gmin, gdzie ludzie i dobra krążą mimo ich istnie- o samorządy terytorialne różnych szczebli, jak rów- nia, a politycy lokalni skupiają się na wspólnym nież ich współpracę z mieszkańcami i licznymi pod- rozwiązywaniu problemów i dążeniu do sukcesu. miotami ze sfery publicznej i komercyjnej. Przyjęcie sformułowanych obok zasad można więc uznać za fundamentalne dla pomyślnego przebiegu całego procesu strategicznego.

70 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Zasady integracji metropolitalnej 1. Transparentność Zrozumiałość działań integracyjnych dla mieszkańców metropolii poprzez dostępność do wiedzy i informacji o wdrażanych programach, ich efektach i skutkach społecznych, gospodarczych i przestrzennych. 2. Pomocniczość (Subsydiarność) Ograniczenie zadań i form integracji metropolitalnej tylko do tych dziedzin, w których samodzielne działanie samorządów lokalnych jest niemożliwe, mało skuteczne lub zbyt kosztowne i wymaga wsparcia instytucjonalnego, kadrowego lub finansowego. 3. Koordynacja Spójność procesu integracji, wymóg funkcjonalnego i sektorowego współdziałania poprzez odpowiednie organy i instytucje samorządowe, publiczne lub komercyjne, znajdujące się na terenie metropolii. 4. Partnerstwo Partnerskie traktowanie wszystkich uczestników procesu budowania spójnej i konku- rencyjnej metropolii, z poszanowaniem ich tożsamości. 5. Zrównoważenie Podejmowanie działań gwarantujących równowagę przestrzenną (ład przestrzenny) i funkcjonalną (powiązanie i uzupełnianie się funkcji), zarówno w skali lokalnej, jak i w skali całej metropolii. 6. Solidarność Solidarne uczestnictwo w procesie integracji wszystkich samorządów i partnerów strate- gicznych, partycypowanie w obowiązkach realizacji i finansowania zadań integracyjnych według wypracowanych w metropolii reguł, jak i w korzyściach z nich płynących. 7. Partycypacja Zagwarantowanie w procesie zarządzania metropolią mechanizmów uczestnictwa mieszkańców, organizacji społecznych, instytucji publicznych i podmiotów gospodar- czych. 8. Elastyczność Zdolność adaptacji rozwiązań metropolitalnych i form integracji do zmieniających się warunków społeczno-gospodarczych, zwłaszcza w obliczu rozwijających się procesów urbanizacji, metropolizacji i globalizacji gospodarki. 9. Konkurencyjność Zapewnienie konkurencyjności programów integracyjnych w stosunku do innych działań podmiotów wewnętrznych i zewnętrznych w metropolii oraz zapewnienie wspólnej me- tropolii zdolności skutecznego konkurowania na arenie krajowej i międzynarodowej. 10. Konsensualność Powstawanie programów integracyjnych i określanie instrumentów ich realizacji w drodze uzgodnienia i wspólnego stanowiska, stosownie do przyjętych w metropolii reguł głosowania i zasad partycypacji społecznej.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 71 F. OSIE I PROGRAMY STRATEGICZNE

W wyniku dokonanej diagnozy funkcjonowania Uzasadnienie przedstawia najważniejsze argumenty aglomeracji poznańskiej za priorytetowe dla jej dal- przemawiające za uruchomieniem programu i jest szego rozwoju uznano 5 osi strategicznych. W perspek- wynikiem wykonanej diagnozy. tywie najbliższej dekady są one, w opinii ekspertów, Wizja sukcesu to oczekiwany przyszły stan w metro- kluczowe dla wzrostu spójności i konkurencyjności polii (za 10 lat i więcej), po okresie wdrożenia i reali- tworzącej się Metropolii Poznań: zacji programu. 1. Gospodarka przestrzenna i środowisko: kształtowa- Działania stanowią najważniejszą część programu. nie ładu przestrzennego w metropolii, zgodnie z zasa- Poprzez hasło i syntetyczny opis dają obraz sekwencji dami zrównoważonego rozwoju, racjonalne zagospo- proponowanych przedsięwzięć. darowywanie przestrzeni stosownie do europejskich Powiązania z innymi programami informują o kom- norm środowiskowych, krajobrazowych i urbanistycz- pleksowym charakterze działań, wskazując na możli- nych oraz w zgodzie z potrzebami mieszkaniowymi, wość lub potrzebę tworzenia sieci współpracy między produkcyjnymi i wypoczynkowymi obecnych i przy- podmiotami realizującymi poszczególne programy. szłych pokoleń mieszkańców metropolii. Efekty i mierniki to zbiór najważniejszych rezultatów 2. Infrastruktura i organizacja transportu: rozbudowa wynikających z podjęcia działań oraz ich mierzalnych i modernizacja infrastruktury komunikacyjnej metro- (mierniki ilościowe) i niemierzalnych (cechy jakościo- polii w celu zwiększania jej dostępności w skali krajo- we) parametrów. Pozwalają one na bieżący monito- wej i międzynarodowej oraz zapewnienia wewnętrznej ring programów strategicznych oraz ocenę stopnia spójności transportowej metropolii, z preferencją dla realizacji strategii. rozwoju zintegrowanej komunikacji publicznej. Źródła finansowania wskazują na zasadnicze wspar- 3. Gospodarka i rynek pracy: wspieranie rozwoju cie finansowe programów, z podziałem na środki gospodarczego, którego celem jest wzrost konkuren- własne (samorządowe) i zewnętrzne (fundusze eu- cyjności metropolii jako miejsca dobrych inwestycji, ropejskie, fundusze krajowe, środki prywatne itp.) rozwój sektora innowacyjnego, tworzenie sieci współ- lub ich montaż finansowy. Szczegółowy wykaz źródeł pracy podmiotów gospodarczych w metropolii w opar- finansowania przedstawiono w rozdziale poświęco- ciu o rozwinięty rynek pracy i jego silne powiązania nym realizacji strategii. z lokalnym potencjałem edukacyjnym i naukowym. Realizatorzy programu to podmioty, które powinny 4. Usługi społeczne: tworzenie przyjaznych mieszkań- najsilniej uczestniczyć w jego wdrażaniu, angażując com usług społecznych, zintegrowanych tematycznie, swoją wiedzę, pracę i środki. Są to przede wszystkim gwarantujących dobrą dostępność przestrzenną i eko- samorządy miast gmin i powiatu, a także ich związki nomiczną, w atrakcyjnej formule, zachęcającej miesz- i stowarzyszenia oraz istniejące lub nowe instytucje kańców oraz osoby odwiedzające metropolię do korzy- o charakterze metropolitalnym. stania z nich. Partnerzy programu to podmioty współpracujące, 5. Zintegrowane zarządzanie i marketing terytorialny: angażujące swoje środki oraz promujące program. budowa form współpracy i sprawnego zarządzania We współpracy z realizatorami stają się współwyko- w metropolii z udziałem samorządów oraz innych nawcami programu, a często także jego bezpośred- instytucji publicznych i komercyjnych. nimi beneficjentami. Zespół ekspercki opracował projekty 28 progra- Beneficjenci programu to osoby, instytucje, podmio- mów strategicznych, składających się każdorazowo ty osiągające korzyść bezpośrednią lub pośrednią z następujących elementów: z jego wdrażania i realizacji. Największym beneficjen- Cel programu to nakreślenie zasadniczych wyzwań tem programów strategicznych są sami mieszkańcy w danym obszarze działań, stojących przed władzami aglomeracji. i mieszkańcami metropolii.

72 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej OSIE PROGRAMY

1.1. Koncepcja zagospodarowania przestrzennego metropolii poznańskiej 1.2. Poprawa standardów planistycznych, urbanistycz- nych i architektonicznych gospodarka 1.3. Ochrona i kształtowanie krajobrazu kulturowego 1 przestrzenna 1.4. Wielofunkcyjna gospodarka rolna i rodowisko 1.5. Kształtowanie i ochrona terenów o wysokich walorach przyrodniczych 1.6. Jakość i dyspozycyjność zasobów wodnych 1.7. Zintegrowany system gospodarki odpadami 1.8. Ekologiczne środowisko zamieszkania

2.1. Metropolitalny wielofunkcyjny infrastruktura węzeł transportowy 2 i organizacja 2.2. Kolej metropolitalna transportu 2.3. Zintegrowany transport publiczny 2.4. Infrastruktura i ruch rowerowy

3.1. Harmonizacja wspierania gospodarki gospodarka 3.2. Powiązania i transfer technologii 3 i rynek pracy 3.3. Monitoring podaży i popytu na pracę 3.4. Współpraca systemu edukacji z gospodarką

4.1. Jakość i organizacja edukacji 4.2. Współpraca i uczestnictwo w kulturze Us ugi 4.3. Metropolitalna oferta turystyczna 4 spo eczne 4.4. Metropolia sportu 4.5. Bezpieczeństwo publiczne w metropolii 4.6. Metropolia równych możliwości społecznych

5.1. Instytucje współpracy metropolitalnej Zintegrowane 5.2. Standardy usług publicznych zarz dzanie 5.3. Metropolitalny system informacyjny 5 i marke ng 5.4. Strategia marki i produkty metropolitalne terytorialny 5.5. Metropolia w sieci międzynarodowej 5.6. Tożsamość metropolitalna

METROPOLIA POZNAŃ 2020 73 F. OSIE I PROGRAMY STRATEGICZNE

Program 1.1 Wizja sukcesu: Metropolia będzie dysponować kon- cepcją zagospodarowania przestrzennego, umożli- Koncepcja zagospodarowania wiającą sprawną koordynację polityki przestrzen- przestrzennego metropolii nej miasta Poznania i gmin podmiejskich, dzięki poznańskiej której: • ograniczone zostanie zjawisko urban sprawl, • zracjonalizowane będzie rozmieszczenie sieci in- Cel: Stworzenie spójnej wizji zagospodarowania prze- frastruktury technicznej, strzennego metropolii w celu zapewnienia zrówno- • zaoferowane będą przyjazne warunki dla inwe- ważonego i trwałego rozwoju, a także projektu roz- stowania zgodnie z zasadami zrównoważonego mieszczenia funkcji oraz infrastruktury o charakterze rozwoju, metropolitalnym. • zoptymalizowana zostanie lokalizacja ponadlo- kalnych elementów infrastruktury społecznej Uzasadnienie: Dalszy rozwój przestrzenny aglo- (obiekty służby zdrowia, opieki społecznej, kul- meracji poznańskiej jest nieunikniony i potrzebny, tury, edukacji, sportu i rekreacji) oraz komercyj- jednak musi on zostać prawidłowo ukierunkowany. nej (m.in. handel wielkopowierzchniowy, usługi Zestawienie aktualnie istniejących w gminach do- logistyczne), kumentów planistycznych (studia uwarunkowań • realizowana będzie spójna koncepcja rozwoju i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz sieci transportowej, zmierzająca do racjonalizacji miejscowe plany zagospodarowania przestrzen- struktury przewozów osób i towarów, nego) nie pozwala na stwierdzenie, że na ich pod- • poprawie ulegną powiązania metropolii z krajo- stawie możliwe jest prowadzenie spójnej polityki wym i europejskim systemem transportowym przestrzennej w skali całej aglomeracji. Konieczne (dostępność kolejowa, samochodowa, lotnicza), jest więc podjęcie działań zmierzających do opty- • stworzona zostanie spójna wizja zagospodaro- malizacji rozmieszczenia różnorodnych funkcji wania turystycznego i rekreacyjnego metropolii w wymiarze ponadlokalnym oraz infrastruktury technicz- (m.in. szlaki turystyczne, baza noclegowa), nej i społecznej. Należy również ograniczać zjawisko cha- • zachowane będą wartości kulturowe obszarów otycznego rozlewania się zabudowy o niskiej intensywno- unikatowych w skali metropolii. ści (urban sprawl). Powoduje ono bowiem nieracjonalny Kierunki zagospodarowania przestrzennego metropolii wzrost kosztów rozwoju przestrzennego poprzez m.in. staną się przedmiotem ogólnospołecznego konsensusu, nadmierne wydłużenie sieci infrastruktury technicznej a partykularne interesy poszczególnych osób i jedno- i dróg dojazdowych. Stąd też niezbędne jest stworze- stek nie będą przeważały nad działaniami racjonalnymi nie całościowej koncepcji zagospodarowania prze- z punktu widzenia całości metropolii. strzennego dla aglomeracji poznańskiej. Jej ustalenia powinny mieć charakter pomocniczy wobec gmin – celem koncepcji jest bowiem wspomaganie, a nie zastępowanie lokalnej polityki przestrzennej. Plano- wanie miejscowe jest i nadal będzie wyłączną dome- ną gmin. Koncepcja powinna dotyczyć tylko ogólnych kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz spraw o znaczeniu ponadlokalnym, ważnych dla całej aglomeracji, takich jak funkcje i infrastruktura o cha- rakterze metropolitalnym. W tym zakresie wytyczne koncepcji powinny być jednak respektowane przez wszystkie objęte nią gminy i w pełni realizowane w praktyce planistycznej.

74 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Gospodarka przestrzenna i środowisko

Proponowane działania: Powiązania z innymi programami:

1.1.1. Diagnoza uwarunkowań i stanu zagospoda- 1.2. Poprawa standardów planistycznych, urbani- Gospodarka przestrzenna rowania przestrzennego. stycznych i architektonicznych.. Przedmiotem diagnozy będzie rozpoznanie 1.3. Ochrona i kształtowanie krajobrazu kulturo- i środowisko i ocena takich elementów, jak: wego. • uwarunkowania środowiskowe i przyrod- 1.5. Kształtowanie i ochrona terenów o wysokich nicze, walorach przyrodniczych. • aktualna struktura funkcjonalno-prze- 1.6. Jakość i dyspozycyjność zasobów wodnych. strzenna aglomeracji, 1.8. Ekologiczne środowisko zamieszkania. • dostępność do usług o znaczeniu ponad- 2.1. Metropolitalny wielofunkcyjny węzeł transpor- lokalnym, towy. • rozmieszczenie funkcji o charakterze me- 2.2. Kolej metropolitalna. tropolitalnym, 2.3. Zintegrowany transport publiczny. • aktualne polityki przestrzenne gmin, 2.4. Infrastruktura i ruch rowerowy. • efektywność wykorzystania istniejącej 4.3. Metropolitalna oferta turystyczna. infrastruktury technicznej oraz sieci dro- gowej i kolejowej w powiązaniu z inten- Efekty i mierniki realizacji programu: sywnością zabudowy, • powstanie koncepcji zagospodarowania • jakość przestrzeni publicznych. przestrzennego metropolii, 1.1.2. Opracowanie koncepcji kierunków rozwoju • liczba gmin, które dostosowały swoje dokumen- przestrzennego metropolii. ty planistyczne do ustaleń koncepcji. Priorytetem koncepcji zagospodarowa- nia przestrzennego powinny być ustalenia Źródła finansowania: dotyczące: • budżety gmin i powiatów, • rozwoju sieci dróg kołowych i transportu • fundusze europejskie. szynowego, Realizatorzy: • rozbudowy sieci infrastruktury technicz- • samorządy miast, gmin i powiatów (jednostki nej o charakterze metropolitalnym, ds. planowania przestrzennego, w tym Miej- • wskazania obszarów priorytetowych dla ska Pracownia Urbanistyczna), rozwoju funkcji mieszkaniowych, usługo- • Stowarzyszenie Metropolia Poznań, wych i produkcyjnych, • Centrum Badań Metropolitalnych UAM. • rozmieszczenia obiektów infrastruktury społecznej o znaczeniu ponadlokalnym, Partnerzy programu: • lokalizacji nowych przestrzeni kreatyw- • samorząd województwa (Wielkopolskie Biuro nych centrów powiązanych z globalną Planowania Przestrzennego), gospodarką, nauką i kulturą, • podmioty mające istotny wpływ na zagospoda- • ochrony środowiska i krajobrazu kulturo- rowanie przestrzenne metropolii (m.in. przed- wego oraz zagospodarowania turystycz- siębiorstwa energetyczne, wodno-kanalizacyjne, nego. zarządcy dróg, instytucje ochrony środowiska 1.1.3. Stworzenie zasad wdrażania ustaleń koncep- i przyrody). cji do studiów uwarunkowań i kierunków za- gospodarowania przestrzennego gmin oraz Beneficjenci: miejscowych planów zagospodarowania • mieszkańcy metropolii, przestrzennego (dla obszarów o strategicz- • samorządy lokalne (jednostki ds. planowania nym znaczeniu dla metropolii). przestrzennego i infrastruktury technicznej).

METROPOLIA POZNAŃ 2020 75 F. OSIE I PROGRAMY STRATEGICZNE

Program 1.2 Tego rodzaju zabudowie towarzyszą przestrzenie publiczne, których stan nie jest w pełni zadowala- Poprawa standardów jący, na co w dużej mierze składają się niewłaści- planistycznych, urbanistycznych we standardy i metody projektowania przestrze- i architektonicznych ni publicznych, szczególnie w nowych osiedlach deweloperskich. Stąd też, pomimo niesprzyjających regulacji prawnych, zachodzi potrzeba podjęcia Cel: Realizacja działań systemowych w zakresie ar- w aglomeracji wspólnych, systemowych działań chitektury i urbanistyki, prowadzących do kształto- naprawczych w zakresie szeroko rozumianego ładu wania ładu i harmonii przestrzennej oraz porządku przestrzennego. kompozycyjno-funkcjonalnego, poprawa jakości Wizja sukcesu: W metropolii zostanie osiągnięty ład zabudowy, stworzenie spójnego systemu przestrzeni przestrzenny poprzez: publicznych. • wprowadzenie wspólnych standardów urba- nistycznych, Uzasadnienie: Podstawowe dokumenty planistyczne • kreowanie wysokiej jakości przestrzeni gmin aglomeracji — studia uwarunkowań i kierun- publicznych, ków zagospodarowania przestrzennego wykazują • podkreślenie miejscowej tożsamości architek- bardzo duże zróżnicowanie pod względem zastoso- tonicznej. wanych technik legislacyjnych i graficznych. Utrudnia to koordynację polityki przestrzennej w skali aglo- Ład przestrzenny będzie istotnym czynnikiem kon- meracji. Również w sferze realizacyjnej nowe strefy kurencyjności metropolii. Będzie przedmiotem sa- zurbanizowane charakteryzują się znaczącymi róż- tysfakcji mieszkańców, przyciągnie turystów oraz in- nicami pod względem standardów urbanistycznych. westorów, m.in. z przemysłów high-tech, ceniących W wielu przypadkach szeroko rozumiane wyposaże- wartości kulturowe i estetyczne towarzyszące środo- nie infrastrukturalne jest niedostateczne w stosun- wisku pracy. Rozpowszechniane będą dobre wzorce ku do poziomu oczekiwanego od europejskiej me- w zakresie architektury, urbanistyki i kształtowa- tropolii. Zdecydowana większość nowej zabudowy nia krajobrazu. Szeroki przepływ informacji oraz w gminach aglomeracji nie wyróżnia się oryginalno- dobrych wzorców pomiędzy jednostkami samo- ścią i reprezentuje przeciętną jakość kompozycyjną. rządowymi będzie sprzyjał osiągnięciu większego Cechami charakteryzującymi tę zabudowę są: ładu przestrzennego. Nowo budowane obiekty • monotonia stylistyczna zabudowy, zanik charak- i osiedla odpowiadać będą wspólnie wypracowanym standardom urbanistycznym. Ich architektura w du- terystycznych form związanych z lokalną tradycją żym stopniu nawiązywać będzie do lokalnej tradycji i miejscowymi materiałami, kulturowej. • odtwarzanie form międzynarodowych i obce zapożyczenia stylistyczne „modnych” wzorów z Europy Zachodniej zamiast kreatywnej interpre- tacji wzorów lokalnych, • brak nawiązania stosowanych materiałów i kolorystyki do otoczenia krajobrazowego, nie- wielki stopień nawiązania do tradycji budowlanej Wielkopolski, • mała uwaga przykładana do detalu architekto- nicznego.

76 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Gospodarka przestrzenna i środowisko

Proponowane działania: Efekty i mierniki realizacji programu:

1.2.1. Utworzenie metropolitalnego forum pla- • liczba dziedzin planowania przestrzennego, Gospodarka przestrzenna nowania przestrzennego z udziałem osób w których wypracowano wspólne standardy odpowiedzialnych za politykę przestrzenną projektowania, i środowisko w miastach, gminach i powiatach (rad- • liczba gmin, które akceptują i promują wspólne ni, urzędnicy, urbaniści) w celu poprawy standardy planistyczne, koordynacji działań i wymiany informacji • nowo powstałe obiekty i przestrzenie publicz- w relacjach międzygminnych i gminno-po- ne, przy których projektowaniu zastosowano wiatowych. standardy planistyczne oraz promowane wzor- 1.2.2. Wypracowanie wspólnych standardów przy- ce zabudowy. gotowywania studiów uwarunkowań i kie- Źródła finansowania: runków zagospodarowania przestrzennego • budżety gmin i powiatów, gmin. • fundusze europejskie, 1.2.3. Stworzenie standardów i przykładowych • środki inwestorów prywatnych (deweloperzy wzorników projektowania przestrzeni oraz i inwestorzy indywidualni pragnący stosować budynków publicznych w metropolii w celu wysokiej klasy rozwiązania architektoniczne poprawy ich atrakcyjności dla mieszkańców, i urbanistyczne). turystów i inwestorów. 1.2.4. Stworzenie standardów urbanistycznych Realizatorzy: metropolii dla stref mieszkaniowych, usłu- • Stowarzyszenie Metropolia Poznań, gowych, sportowo-rekreacyjnych i przemy- • samorządy miast, gmin i powiatów (jednostki słowych — wymogi dotyczące m.in. uzbroje- ds. planowania przestrzennego i ds. architek- nia terenów inwestycyjnych, zasad ochrony toniczno-budowlanych). środowiska, wskaźników chłonności ekolo- Partnerzy programu: gicznej, miejsc parkingowych, terenów zielo- • uczelnie wyższe, nych i placów zabaw w przeliczeniu na liczbę • urzędy ochrony zabytków, mieszkańców. • organizacje architektów i urbanistów, 1.2.5. Edukacja i oddziaływanie na inwestorów (Towarzystwo Urbanistów Polskich, Stowarzy- i architektów w celu promocji wzorców za- szenie Architektów RP, Zachodnia Okręgowa budowy nawiązujących do lokalnej tradycji Izba Urbanistów), architektonicznej i kulturowej, z uwzględnie- • samorząd województwa (Wielkopolskie Biuro niem miejscowej specyfiki poszczególnych Planowania Przestrzennego), obszarów metropolii. • podmioty mające istotny wpływ na zagospo- Powiązania z innymi programami: darowanie przestrzenne metropolii (m.in. 1.1. Koncepcja zagospodarowania przestrzenne- przedsiębiorstwa energetyczne, wodno-kana- go metropolii poznańskiej. lizacyjne, zarządcy dróg, instytucje ochrony 1.3. Ochrona i kształtowanie krajobrazu kulturo- środowiska i przyrody). wego. Beneficjenci: 1.6. Jakość i dyspozycyjność zasobów wodnych. • mieszkańcy metropolii, 1.8. Ekologiczne środowisko zamieszkania. • urzędy miast i gmin, starostwo powiatowe, 5.1. Instytucje współpracy metropolitalnej. • inwestorzy budowlani, 5.2. Standardy usług publicznych. • pracownie urbanistyczne. 5.6. Tożsamość metropolitalna.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 77 F. OSIE I PROGRAMY STRATEGICZNE

Program 1.3 znaczenie mądrego zarządzania zasobami krajobrazu. Można je skutecznie chronić tylko przez stworzenie Ochrona i kształtowanie krajobrazu i wdrażanie spójnej polityki krajobrazowej. Obejmuje kulturowego ona skonstruowanie zestawu różnego rodzaju instru- mentów – prawnych, planistycznych, ekonomicznych i edukacyjnych. Cel: Zachowanie specyfiki i walorów krajobrazu kul- turowego różnych obszarów metropolii, wdrożenie Wizja sukcesu: Cenne kulturowo obszary metropolii zintegrowanego systemu ochrony krajobrazu w pla- zachowają swoją specyfikę krajobrazową. Przestrzeń nowaniu i użytkowaniu przestrzeni metropolii. historyczno-kulturowa metropolii będzie czytelna i rozpoznawalna na zewnątrz. Wzmocni się identyfika- Uzasadnienie: W przestrzeni aglomeracji istnieją cja lokalnych społeczności z miejscem zamieszkania, cenne zasoby krajobrazu i dziedzictwa historyczno- w którym szanuje się i podkreśla walory krajobrazo- kulturowego o wysokich walorach widokowych. Ich we. Samorządy i mieszkańcy uznają krajobraz kulturo- specyfika i wyjątkowość powinny zostać uznane za wy za ważny i wymierny potencjał rozwoju lokalnego. ważny potencjał rozwojowy. Europejska Konwencja Zasoby krajobrazu kulturowego będą właściwie wyko- Krajobrazowa stwierdza, iż krajobraz jest ważnym rzystywane dla potrzeb turystyki i rekreacji. Nastąpi składnikiem jakości życia i zachowania tożsamości zachowanie, a nawet odtwarzanie, wartościowych współczesnych społeczeństw. Poprzez ratyfikację tego form krajobrazu kulturowego oraz historycznych dokumentu Polska zobowiązała się do rozpoznania, podziałów przestrzeni. Stworzone zostaną skutecz- identyfikacji i ochrony tradycyjnego krajobrazu, roz- ne narzędzia realizacji spójnej polityki krajobrazowej ciągając ten obowiązek na wszystkie poziomy zarzą- (koncepcje strategiczne, struktury organizacyjne, roz- dzania i administracji. W aglomeracji poznańskiej sil- wiązania prawne, system finansowania) oparte na za- nie postępuje presja inwestycyjna, a nową zabudowę łożeniach Europejskiej Konwencji Krajobrazowej. Idea mieszkaniową i usługową charakteryzuje oderwanie ochrony krajobrazu uzyska wsparcie ze strony miesz- od tradycyjnych wiejskich struktur przestrzenno-krajo- kańców. Popularyzowane będzie tworzenie parków brazowych. Następuje zanik tradycyjnych elementów kulturowych jako nowych form ochrony krajobrazu. krajobrazu rolniczego. Nowe podziały własnościowe Ochrona krajobrazu kulturowego włączona zostanie gruntów deformują najcenniejsze struktury historycz- do programów odnowy wsi. Nastąpi rozwój eduka- ne i krajobrazowe. Żywiołowa i słabo kontrolowana cji krajobrazowej i podnoszenie poziomu kwalifikacji zabudowa rekreacyjna oraz mieszkaniowa koncen- kadry gminnej, projektantów, planistów i decydentów. truje się także na obszarach o najwyższych walorach Problematyka krajobrazowa wprowadzona zostanie krajobrazowych. Ogromną stratą jest postępująca de- do programów szkół różnych szczebli. wastacja zabytkowych obiektów architektonicznych i zespołów zabudowy miejskiej i wiejskiej. Następuje homogenizacja krajobrazu kulturowego oraz zanik lokalnej tradycji budowlanej. Niedostateczna jest również promocja walorów krajobrazowych i kultu- rowych oraz ich znaczenia dla rozwoju metropolii. Ochrona i zachowanie tradycyjnych krajobrazów nie oznaczają bynajmniej „zamrażania” form historycz- nych lub bezkrytycznego „powrotu do przeszłości”. Konwencja uznaje nieuchronność pewnych przekształ- ceń, uzasadnionych przez różnego rodzaju potrzeby społeczne i gospodarcze, podkreślając jednocześnie

78 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Gospodarka przestrzenna i środowisko

Proponowane działania: Powiązania z innymi programami:

1.3.1. Prowadzenie systematycznych badań w ce- 1.1. Koncepcja zagospodarowania przestrzenne- Gospodarka przestrzenna lu identyfikacji oraz dokumentacji zasobów go metropolii poznańskiej.

i cech krajobrazu kulturowego, wyznaczenie 1.2. Poprawa standardów planistycznych, urba- i środowisko stref i jednostek krajobrazowych, analiza nistycznych i architektonicznych. i ocena trwałości elementów budujących 1.4. Wielofunkcyjna gospodarka rolna. specyfikę przestrzeni historyczno-kulturowej 4.3. Metropolitalna oferta turystyczna. metropolii. Efekty i mierniki realizacji programu: 1.3.2. Prowadzenie monitoringu krajobrazu, reje- • powstanie bazy danych krajobrazu kulturowego, stracja jego stanu oraz dynamiki i charakteru • stworzenie spójnego systemu monitoringu zmian zmian. krajobrazu kulturowego w metropolii, 1.3.3. Stworzenie zintegrowanego systemu ochro- • powstanie opracowanych wzorników i poradników ny krajobrazu kulturowego w planowaniu kształtowania krajobrazu kulturowego, i zarządzaniu przestrzenią, m.in. poprzez • liczba gmin, w których wdrożone są założenia Eu- tworzenie parków kulturowych. ropejskiej Konwencji Krajobrazowej, 1.3.4. Opracowanie oraz publikacja poradników • liczba utworzonych parków kulturowych, i wzorników kształtowania krajobrazu, • liczba szkoleń, warsztatów i konsultacji w spra- z uwzględnieniem specyfiki miejscowej, wach krajobrazu i dziedzictwa kulturowego. obejmujących m.in. tradycyjne podziały Źródła finansowania: przestrzeni oraz formy osiedli, budynków • budżety gmin i powiatów, i zieleni kompozycyjnej. • środki Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Naro- 1.3.5. Stworzenie stałego doradztwa dla służb dowego oraz Wojewódzkiego Urzędu Ochrony gminnych – zespołu konsultacyjnego na Zabytków, poziomie metropolii, organizacja szkoleń • fundusze europejskie, i warsztatów w sprawach krajobrazu i dzie- • granty na działalność naukowo-badawczą. dzictwa kulturowego. Realizatorzy: 1.3.6. Wzmacnianie partycypacji społecznej w dzia- • samorządy miast, gmin i powiatów, łaniach na rzecz ochrony krajobrazu (kon- • Stowarzyszenie Metropolia Poznań, sultacje, publikacje, forum internetowe), • uczelnie wyższe kształcące i prowadzące badania współpraca z organizacjami pozarządowymi w zakresie ochrony i kształtowania krajobrazu i stowarzyszeniami lokalnymi. kulturowego. 1.3.7. Stworzenie systemu wsparcia finansowego dla ratowania i adaptacji cennych obiektów Partnerzy programu: oraz zachowania charakterystycznych struk- • Stowarzyszenie Polskich Architektów Krajobrazu, • urzędy ochrony zabytków, tur krajobrazu kulturowego. • Regionalny Ośrodek Badań i Dokumentacji 1.3.8. Promocja krajobrazu i dziedzictwa kulturo- Zabytków w Poznaniu, wego metropolii (publikacje, media, wysta- • użytkownicy obiektów cennych kulturowo, wy, konkursy). • organizacje pozarządowe. 1.3.9. Edukacja krajobrazowa w szkołach, wzmac- nianie świadomości społecznej w zakresie Beneficjenci: ochrony i kształtowania krajobrazu kulturo- • mieszkańcy metropolii, wego. • lokalni przedsiębiorcy, • turyści.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 79 F. OSIE I PROGRAMY STRATEGICZNE

Program 1.4 miejskiej (m.in. warzywa, owoce, jaja itp.). Poza funkcją żywicielską na obszarze aglomeracji roz- Wielofunkcyjna gospodarka rolna winęły się gospodarstwa zaspokajające inne po- trzeby. Dotyczy to zwiększającego się poczucia piękna i estetyki krajobrazu mieszkańców miast Cel: Zachowanie w obliczu presji urbanizacyjnej naj- oraz terenów podlegających procesom urbaniza- bardziej cennych produkcyjnie i wartościowych krajo- cji. Wyrazem tego jest rozwój produkcji kwiatów, brazowo terenów rolniczych. Wielofunkcyjny rozwój a w ostatnich kilkunastu latach także szkółkarstwa gospodarstw rolnych ze szczególnym uwzględnieniem roślin ozdobnych – drzew i krzewów. Obszary rol- kierunku agroturystycznego, spopularyzowanie pro- nicze mają też duże znaczenie społeczne. Miesz- duktów regionalnych. kańcy miast coraz częściej dla regeneracji swych sił szukają ciszy i spokoju na obszarach wiejskich. Uzasadnienie: Rozwój społeczno-gospodarczy Stąd też ważne jest, aby takie obszary zostały zintensyfikował procesy urbanizacyjne, które nie zachowane także na terenie silnie urbanizującej tylko przekroczyły granice administracyjne miast, się aglomeracji. ale wyszły także poza zwartą zabudowę wiejską. Szczególnie intensywnie, i to w skali całego kraju, Wizja sukcesu: Działalność rolnicza nie zostanie na zjawiska te przebiegają w strefie podmiejskiej Po- obszarze metropolii zmarginalizowana i zepchnię- znania. Pomimo nasilających się procesów urbani- ta na obrzeża. Ochrona zasobów rolnych dotyczyć zacyjnych zanik funkcji rolniczej na obszarze me- będzie w szczególności terenów odznaczających się tropolii jest zróżnicowany przestrzennie i zależy odpowiednimi warunkami przyrodniczymi, wysoką od wielu czynników. Główną misją rolnictwa jest kulturą rolną i zainwestowaniem w działy rolnic- zapewnienie każdemu społeczeństwu wystarczają- twa specjalnego. Oryginalne i popularne produkty cej do egzystencji ilości podstawowych produktów regionalne staną się jednym z istotnych wyróżni- żywnościowych – nie tylko na bieżące potrzeby, ale ków metropolii oraz zostaną wykorzystane do jej także jako gwarancja bezpieczeństwa żywnościo- promocji. Poza funkcją żywicielską tereny rolnicze wego w różnych skrajnych sytuacjach. W strefach będą kształtować krajobraz wiejski i uczestniczyć żywicielskich miast wykształcił się specyficzny typ w zachowaniu równowagi środowiska geograficz- rolnictwa. Rolnictwo tej strefy dostarcza produkty nego. Dzięki swojej wielofunkcyjności (m.in. po- o wysokich walorach odżywczych, odgrywających przez kierunek agroturystyczny) staną się ważnym dużą rolę w strukturze odżywiania się ludności elementem rozwoju zrównoważonego.

80 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Gospodarka przestrzenna i środowisko

Proponowane działania: 1.3. Ochrona i kształtowanie krajobrazu kulturo-

1.4.1. Zachowanie działalności rolniczej na terenach wego. Gospodarka przestrzenna o korzystnych warunkach przyrodniczych. 1.5. Kształtowanie i ochrona terenów o wysokich Zachowanie ważnego źródła produktów walorach przyrodniczych. i środowisko rolniczych dla chłonnego rynku metropolii, 4.3. Metropolitalna oferta turystyczna. wypracowanie najkorzystniejszych kierun- 5.3. Metropolitalny system informacyjny. ków produkcji rolniczej pod kątem potrzeb 5.4. Strategia marki i produkty metropolitalne. metropolii, rozwój rolnictwa ekologicznego Efekty i mierniki realizacji programu: na terenach peryferyjnych. • utrzymanie użytkowania rolniczego na tere- 1.4.2. Monitoring zasobów i obrotu gruntami rolny- nach o najkorzystniejszych warunkach przy- mi. Uzyskanie pełnej wiedzy na temat kształ- rodniczych, towania się cen gruntów rolnych w ujęciu • stworzenie bazy danych o zasobach i obrocie strukturalnym, skali ich obrotu oraz ich prze- gruntami rolnymi, strzennych relacji, stworzenie bazy danych • zwiększenie udziału gospodarstw prowadzą- dotyczących poziomu rozwoju rolnictwa cych działalność pozarolniczą, w oparciu o dane ARiMR oraz Powszechnych • liczba produktów regionalnych wykorzystywa- Spisów Rolnych (wg gmin), opracowanie bazy nych w promocji metropolii. danych zawierającej informacje pochodzące Źródła finansowania: ze starostw powiatowych i ZGiKM Geopoz • budżety gmin i powiatów, o obrocie nieruchomościami gruntowymi • budżet państwa, w ujęciu gmin oraz obrębów geodezyjnych. • środki Agencji Nieruchomości Rolnych, 1.4.3. Stworzenie metropolitarnej platformy in- • środki Agencji Rozwoju i Modernizacji Rolnic- formacyjnej integrującej dane uzyskane twa, w ramach działania 1.4.2 oraz zawierającej • fundusze europejskie. zasób informacji dotyczących tanich kredy- tów dla rolników, umożliwiających im zakup Realizatorzy: gruntów rolnych. • samorządy miast, gmin i powiatów (jednostki ds. planowania przestrzennego, ds. rolnictwa 1.4.4. Wspieranie prowadzenia działalności po- i ds. promocji), zarolniczej w gospodarstwach rolnych pro- • biuro marki/marketingu Metropolii Poznań. mocja rozwoju agroturystyki, ośrodków jeź- dzieckich, itp. Partnerzy programu: 1.4.5. Wykorzystanie produktów regionalnych • Agencja Rozwoju i Modernizacji Rolnictwa, w promocji metropolii. Wspieranie produk- • Agencja Nieruchomości Rolnych, cji wyrobów regionalnych, nawiązujących do • Wielkopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, tradycji, zwyczajów i kuchni wielkopolskiej. • Wielkopolska Izba Rolnicza, Organizacja festynów, pokazów kultury rol- • kółka i spółdzielnie rolnicze, nej, zwierząt gospodarskich, rodzajów upraw • samorząd województwa, itp. • Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rol- no-Spożywczego w Szreniawie i jego filie. Powiązania z innymi programami: 1.1. Koncepcja zagospodarowania przestrzennego Beneficjenci: metropolii poznańskiej. • mieszkańcy metropolii, • właściciele gospodarstw rolnych, • turyści.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 81 F. OSIE I PROGRAMY STRATEGICZNE

Program 1.5 Wizja sukcesu: Zostanie wyznaczona osnowa przy- rodnicza metropolii, obejmująca zwarty układ Kształtowanie i ochrona terenów terenów, na których obowiązywać będą restrykcje o wysokich walorach przyrodniczych w zainwestowaniu. Osnowa przyrodnicza stano- wić będzie warstwę w bazie danych przestrzennych i zostanie wprowadzona do dokumentów pla- Cel: Zachowanie i ochrona pasmowo-węzłowego nistycznych gmin. Lasy osiągną wysoką rangę układu terenów o wysokich walorach przyrodni- w gospodarce przestrzennej metropolii, co skut- czych i rekreacyjnych, wzrost lesistości w skali całej kować będzie utrzymaniem istniejących komplek- metropolii. sów leśnych, poprawą ich stanu oraz stopniowym zwiększaniem lesistości gmin, przy uwzględnieniu Uzasadnienie: Wyjątkowo cenną cechą aglomeracji ich konkretnych potrzeb i możliwości w tym zakre- poznańskiej jest pasmowo-węzłowy układ tere- sie. Mieszkańcy metropolii będą mieć bliski kon- nów o wysokich walorach przyrodniczych i rekre- takt ze zdrowymi i czystymi lasami, doceniając ich acyjnych. Głównymi węzłami są Wielkopolski Park znaczenie dla celów rekreacyjnych, turystycznych Narodowy z Rogalińskim Parkiem Krajobrazowym i edukacyjnych oraz łagodzący wpływ na ujemne oraz Park Krajobrazowy Puszcza Zielonka, a głów- skutki czynników urbanizacyjnych i przemysłowych. nymi osiami – doliny Warty i jej dopływów oraz Zainicjowanych zostanie wiele wspólnych ciągi rynien glacjalnych. Istotną część układu sta- aktywnych działań gmin, leśników i społeczeństwa nowią łączniki przyrodnicze wnikające do same- w zakresie ochrony i kształtowania środowiska. go centrum Poznania jako kliny zieleni. Osnowa Zadrzewienia i zalesienia wzbogacą monotonny przyrodnicza to jeden z najważniejszych, choć nie krajobraz upraw wielkoobszarowych i korzyst- dość wypromowanych, czynników jakości życia nie wpłyną na warunki środowiskowe terenów w aglomeracji. Rosnąca presja wywierana na przy- z dominującą funkcją rolniczą. Chronione obszary rodę powoduje zagrożenia, które polegają przede metropolii o wysokich walorach przyrodniczych wszystkim na lokalizacji terenów osiedlowych pozostaną ostoją fauny i flory, umożliwiając pro- w obrębie terenów wartościowych przyrodni- wadzenie działań edukacyjnych dla mieszkańców czo lub w ich bezpośrednim sąsiedztwie oraz na terenów silnie zurbanizowanych, w szczególności rozczłonkowaniu ciągów korytarzy ekologiczno- dzieci i młodzieży. Będą również stanowić atrakcyj- turystycznych przez infrastrukturę drogową. Ist- ną przestrzeń dla rozwoju turystyki ekologicznej. nienie lasów jest zagrożone wskutek postępującej antropopresji (urbanizacja obszarów leśnych, szla- ki komunikacyjne, penetracja lasów, ich zaśmie- canie). Lesistość aglomeracji poznańskiej wymaga szczególnej troski i nadzoru dla zapewnienia pra- widłowego jej ukształtowania w poszczególnych gminach w zależności od potrzeb i warunków lokal- nych związanych z jakością gleb. Równie ważna jest ochrona pozostałych obszarów o wysokiej wartości przyrodniczej, takich jak m.in.: • tereny podmokłe i bagienne, • oczka wodne i stawy, • torfowiska. Wszystkie one powinny stanowić nienaruszalny szkie- let przyrodniczy aglomeracji.

82 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Gospodarka przestrzenna i środowisko

Proponowane działania: 4.1. Jakość i organizacja edukacji.

4.3. Metropolitalna oferta turystyczna. Gospodarka przestrzenna 1.5.1. Stworzenie przyrodniczej osnowy metropolii – zwartego układu terenów z restrykcjami Efekty i mierniki realizacji programu: w zainwestowaniu. Wyodrębnienie na obsza- • liczba gmin, które uwzględniły zachowanie osno- i środowisko rze metropolii terenów o najwyższych, wyso- wy przyrodniczej metropolii w swoich dokumen- kich i ponadprzeciętnych walorach przyrod- tach planistycznych, niczych oraz określenie dla każdej kategorii • wartości wskaźnika lesistości dla metropolii możliwości i warunków zainwestowania. i poszczególnych gmin, 1.5.2 Szczególna ochrona terenów o wysokich • wartości wskaźników kondycji lasów, walorach przyrodniczych poprzez miejscowe • udział obszarów o wysokich walorach przyrodni- plany zagospodarowania przestrzennego. czych, dla których obowiązują miejscowe plany 1.5.3. Zachowanie i ochrona terenów leśnych. zagospodarowania przestrzennego. Wypracowanie form współpracy gmin z le- Źródła finansowania: śnikami w zakresie planowania i zagospoda- • budżety gmin i powiatów oraz związków i stowa- rowania przestrzennego w celu powstrzyma- rzyszeń samorządowych, nia procesów urbanizacji obszarów leśnych. • budżet województwa, Wskazanie terenów leśnych (drzewostanów) • środki Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środo- wymagających przebudowy. Wypracowanie wiska i Gospodarki Wodnej, form monitoringu zagrożeń ekosystemów • środki Lasów Państwowych, leśnych w granicach metropolii poznańskiej • fundusze europejskie. i wdrażanie programów przeciwdziałających degradacji i niszczeniu środowiska leśnego. Realizatorzy: 1.5.4. Wprowadzanie zadrzewień i zalesień w kra- • Stowarzyszenie Metropolia Poznań, jobrazie rolniczym. Odbudowa istniejących • samorządy miast, gmin i powiatów (jednostki zadrzewień oraz zaprojektowanie i konse- ds. ochrony środowiska), kwentna realizacja kompleksowego pro- • związki i stowarzyszenia samorządowe (m.in. gramu zalesień i zadrzewień dla metropolii Związek Międzygminny Puszcza Zielonka, poznańskiej, stworzenie systemu zachęt dla Stowarzyszenie Gmin WPN). osób zainteresowanych przekwalifikowa- niem. Partnerzy programu: 1.5.5. Edukacja przyrodnicza. Wypracowanie form • Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, edukacji przyrodniczej, prowadzonej wspól- • Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska nie przez gminy, leśników oraz pracowników i Gospodarki Wodnej, wyższych uczelni i szkół dla społeczeństwa • Wielkopolski Park Narodowy, metropolii. • Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Wielkopolskiego, Powiązania z innymi programami: • Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych, 1.1. Koncepcja zagospodarowania przestrzennego • nadleśnictwa, metropolii poznańskiej. • uczelnie wyższe, 1.2. Poprawa standardów planistycznych, urbani- • placówki oświatowe. stycznych i architektonicznych. 1.3. Ochrona i kształtowanie krajobrazu kulturowe- Beneficjenci: go. • mieszkańcy metropolii, 1.4. Wielofunkcyjna gospodarka rolna. • przyrodnicy i leśnicy, 1.6. Jakość i dyspozycyjność zasobów wodnych. • turyści.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 83 F. OSIE I PROGRAMY STRATEGICZNE

Program 1.6 nieracjonalne wydłużanie niezbędnej infrastruktu- ry technicznej. Budowa sieci na terenach o niskiej Jakość i dyspozycyjność zasobów gęstości zaludnienia jest często nieuzasadniona wodnych technicznie i ekonomicznie. W zakresie kanalizacji nowych terenów w mieście Poznaniu oraz gminach poznańskiego systemu kanalizacyjnego w chwi- Cel: Skuteczna ochrona wielkości zasobów dyspozy- li obecnej problemem jest nie tylko budowa sieci cyjnych wody i ich jakości dla potrzeb komunalnych rozdzielczej na nowo urbanizowanych terenach, ale i gospodarczych rozwijającej się demograficznie przede wszystkim przeciążenie niektórych kolekto- i przestrzennie metropolii, koordynacja rozwoju sie- rów tranzytowych. W związku z tym, aby nie zablo- ci infrastruktury wodno-kanalizacyjnej. kować rozwoju miasta i przyległych gmin, należy w pierwszej kolejności udrożnić system przesyłowy Uzasadnienie: W południowej części powiatu po- ścieków, co wiąże się z dużymi nakładami inwesty- znańskiego znajduje się węzeł hydrologiczny, które- cyjnymi. Nie ma jednak wyraźnie określonych i po- go zasoby decydują o zaopatrzeniu w wodę prawie wiązanych z polityką taryfową zasad współudziału całej aglomeracji. W Basenie Mosińskim zbiegają gmin w ich realizacji. się dopływy Warty, które nakładają się na główne zbiorniki wód podziemnych (GZWP). Aglomeracja Wizja sukcesu: Dzięki działaniom metropolitalnego poznańska jest największym skupiskiem ludności zespołu ds. gospodarki wodno-ściekowej, grupują- w Polsce, położonym wśród jezior, które jako ką- cego przedstawicieli gmin, powiatów i użytkow- pieliska stanowią unikatowy walor rekreacyjny dla ników wody, w partnerstwie z Aquanet S.A. oraz mieszkańców. Zasoby wodne metropolii są nara- pozostałymi przedsiębiorstwami wodno-kanaliza- żone na nadmierną eksploatację dla potrzeb lud- cyjnymi, wypracowane zostaną strategiczne roz- ności, gospodarki i rolnictwa. Zagrożeniem dla ich strzygnięcia w dziedzinie optymalizacji zaopatrzenia jakości są ścieki komunalne i przemysłowe oraz za- w wodę i rozwiązań w gospodarce ściekowej dla nieczyszczenia powodowane przez produkcję rolną. całej metropolii. „Studium rozwoju infrastruktury Zgodnie z przepisami prawa, gospodarując wodami, wodno-kanalizacyjnej aglomeracji poznańskiej” należy stosować zasady racjonalnego i całościowe- zostanie zweryfikowane o nowe założenia plani- go traktowania zasobów wód powierzchniowych styczne, wynikające z koncepcji zagospodarowania i podziemnych, z uwzględnieniem ich ilości i jakości. przestrzennego metropolii. Sieć wodociągowa i ka- Gospodarowanie wodami powinno być realizowane nalizacyjna zostanie rozbudowana i zmodernizowa- przez współpracę administracji publicznej, użytkow- na w sposób zoptymalizowany, przy wykorzystaniu ników wód i przedstawicieli lokalnych społeczności systemowych rozwiązań w zakresie minimalizacji tak, aby uzyskać maksymalne korzyści społeczne. kosztów realizacji inwestycji i zasad partycypacji Brakuje skutecznego współdziałania gmin aglome- w nich poszczególnych podmiotów. Jakość wód racji oraz państwowych służb ochrony środowi- Warty i jej większych dopływów oraz jezior na ska i gospodarki wodnej, służącego ochronie wód terenie metropolii będzie mieścić się w standar- w zlewniach jezior. W aglomeracji występuje znacz- dach przydatności do kąpieli. Systematycznie bę- ny stopień skoordynowania zaopatrzenia w wodę dzie się poprawiać jakość wód podziemnych piętra i odprowadzania ścieków, jednak istnieje potrzeba czwartorzędowego. Nastąpi zbilansowanie zaso- stworzenia spójnego i trwale funkcjonującego me- bów dyspozycyjnych i zapotrzebowania na wodę tropolitalnego systemu gospodarki wodno-ścieko- w skali metropolii. Wody podziemne będą czerpane wej. Pomimo olbrzymich wysiłków inwestycyjnych w ilościach nieprzekraczających ich odnawialności poczynionych w ciągu ostatnich 20 lat, nadal istnieją oraz wykorzystywane wyłącznie dla potrzeb by- obszary aglomeracji pozbawione sieci wodociągowej towych ludności, a także przemysłu spożywczego i kanalizacyjnej. Rozpraszanie zabudowy powoduje i farmaceutycznego.

84 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Gospodarka przestrzenna i środowisko

Proponowane działania: Efekty i mierniki realizacji programu:

1.6.1. Powołanie metropolitalnego zespołu ds. go- • poprawa standardów czystości i jakości rzek Gospodarka przestrzenna spodarki wodno-ściekowej. i jezior oraz wód podziemnych, Zespół grupujący przedstawicieli gmin, po- • ograniczenie objętości wód podziemnych po- i środowisko wiatów oraz użytkowników wody będzie bieranych z piętra trzeciorzędowego, wypracowywał w partnerstwie z AQUANET • liczba gospodarstw rolnych, które stosują ko- S.A. i innymi przedsiębiorstwami wodno-ka- deks dobrej praktyki rolniczej, nalizacyjnymi strategiczne rozstrzygnięcia • wzrost udziału gospodarstw domowych korzy- w dziedzinie optymalizacji zaopatrzenia stających z wodociągów i kanalizacji, w wodę i rozwiązań w gospodarce ściekowej • obniżenie relatywnych kosztów rozbudowy dla całej metropolii. sieci wodno-kanalizacyjnej. 1.6.2. Zapewnienie wysokiej jakości użytkowej Źródła finansowania: i ekologicznej wód powierzchniowych. • budżety gmin, powiatów i związków Systematyczne działania informacyjne, samorządowych, wspierające, kontrolne i dyscyplinujące • środki Aquanet S.A. i innych przedsiębiorstw w celu ochrony wód powierzchniowych przed wodno-kanalizacyjnych, zanieczyszczeniami ze źródeł przemysłowych • fundusze europejskie. i komunalnych oraz pełne wdrożenie kodek- su dobrej praktyki rolniczej i zmniejszenie Realizatorzy: presji rolnictwa na jakość wód. • Stowarzyszenie Metropolia Poznań – zespół ds. 1.6.3. Ochrona zasobów wód podziemnych. gospodarki wodno-ściekowej, Pilne zweryfikowanie pozwoleń wodnopraw- • samorządy miast, gmin i powiatów (jednostki nych na pobór wód podziemnych. ds. gospodarki komunalnej), 1.6.4. Racjonalizacja korzystania z wody poprzez • Aquanet S.A. oraz inni dostawcy wody i od- przeciwdziałanie uszczelnianiu powierzch- biorcy ścieków. ni, działania na rzecz wzrostu świadomo- ści mieszkańców, rozwijanie małej retencji Partnerzy programu: (zwłaszcza w ekosystemach) oraz sprzyjanie • Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej, wykorzystywaniu wód opadowych. • samorząd województwa. 1.6.5. Opracowanie i realizacja wspólnej polityki Beneficjenci: w zakresie zarządzania, modernizacji i roz- • mieszkańcy metropolii, woju infrastruktury wodno-ściekowej. • inwestorzy, Podstawowe zadania obejmują modernizację • przedsiębiorstwa wodno-kanalizacyjne. istniejącej infrastruktury wodno-kanalizacyj- nej, jej rozbudowę na terenach dotychczas zurbanizowanych oraz intensywnie się urba- nizujących, rozwiązanie gospodarki ścieko- wej na obszarach wiejskich o niskiej gęstości zaludnienia oraz modernizację oczyszczalni ścieków.

Powiązania z innymi programami: 1.1. Koncepcja zagospodarowania przestrzenne- go metropolii poznańskiej. 1.2. Poprawa standardów planistycznych, urbanistycznych i architektonicznych.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 85 F. OSIE I PROGRAMY STRATEGICZNE

Program 1.7 Gospodarki Odpadami dla Województwa Wiel- kopolskiego. Potrzebne jest więc wypracowanie Zintegrowany system gospodarki zasad współpracy pomiędzy poszczególnymi związ- odpadami kami międzygminnymi i innymi podmiotami w za- kresie gospodarki odpadami, szczególnie w obliczu zapowiadanych zmian legislacyjnych, dotyczących Cel: Organizacja spójnego i nowoczesnego systemu poszerzenia obowiązków gmin w tej dziedzinie gospodarki odpadami w skali całej metropolii. (przejęcie własności odpadów).

Uzasadnienie: Bardzo poważnym wyzwaniem dla Wizja sukcesu: Realizacja programu pozwoli aglomeracji jest kompleksowe rozwiązanie proble- w sposób kompleksowy prowadzić zorganizowaną mu zagospodarowania odpadów. Cele i kierunki gospodarkę odpadami w metropolii, co przełoży działań w tej dziedzinie wynikają z takich doku- się bezpośrednio na poprawę środowiska natural- mentów programowych, jak m.in.: nego. Podstawą gospodarki odpadami komunalny- • Krajowy Plan Gospodarki Odpadami, mi staną się zakłady zagospodarowania odpadów • Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa o przepustowości wystarczającej do przyjmowania i przetwarzania odpadów z obsługiwanego obsza- Wielkopolskiego, ru oraz spełniające kryteria najlepszej dostępnej • Polityka Ekologiczna Państwa. techniki. Centralną rolę w systemie gospodarki Istnieje bezwzględna konieczność zamknięcia, odpadami odgrywać będzie nowoczesna spalarnia rekultywacji i monitoringu wielu składowisk od- śmieci. Rozwiązane zostaną problemy skutecznego padów niespełniających norm lub zapełnionych. recyklingu i zagospodarowania odpadów proble- W sytuacji, gdy zmniejsza się pojemność składowisk mowych. Wyraźnie zwiększy się świadomość eko- i nie ma, szczególnie na obszarach silnie zurbanizo- logiczna mieszkańców, dotycząca m.in. wanych, możliwości budowy nowych, najbardziej • selektywnej zbiórki odpadów, racjonalnym rozwiązaniem jest termiczna metoda • kompostowania przydomowego, unieszkodliwiania odpadów. Za sprawę prioryte- • zachowań sprzyjających minimalizacji ilości wy- tową dla stworzenia nowoczesnego systemu go- twarzanych odpadów. spodarki odpadami uznać należy budowę spalarni Wśród przedsiębiorców upowszechni się planowa- śmieci. Istotne znaczenie w gospodarce odpadami nie procesów technologicznych i produkcyjnych, ma także ich selektywna zbiórka oraz zmniejszenie które ograniczy w znacznym stopniu problem po- ilości składowanych odpadów ulegających biode- wstawania odpadów. gradacji, zgodnie z dyrektywami unijnymi. Istnieją również problemy do rozwiązania w sferze instytu- cjonalno-organizacyjnej. Członkami zarejestrowa- nego w dniu 30.09.2010 r. Związku Międzygminnego „Gospodarka Odpadami Aglomeracji Poznańskiej” stały się miasto Poznań oraz 9 gmin podmiejskich (Buk, Czerwonak, Kleszczewo, Kostrzyn, Muro- wana Goślina, Oborniki, Pobiedziska, Suchy Las, Swarzędz). Pozostałe gminy aglomeracji ciążą ku innym związkom i porozumieniom gmin (Centrum Zagospodarowania Odpadów Selekt, porozumienie z gminą Jarocin). Taki podział terytorialny obsłu- giwanych przez zakłady zagospodarowania odpa- dów (ZZO) został określony w aktualnym Planie

86 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Gospodarka przestrzenna i środowisko

Proponowane działania: Powiązania z innymi programami:

1.7.1. Stworzenie podstaw organizacyjnych zinte- 1.1. Koncepcja zagospodarowania przestrzennego Gospodarka przestrzenna growanej gospodarki odpadami w aglomera- metropolii poznańskiej. cji poznańskiej. Rozwój działalności Związku 1.5. Kształtowanie i ochrona terenów o wysokich i środowisko Międzygminnego „Gospodarka Odpadami walorach przyrodniczych. Aglomeracji Poznańskiej” (ZM GOAP), prze- 5.1. Instytucje współpracy metropolitalnej. gląd i ocena zapisów w Wojewódzkim Planie 5.2. Standardy usług publicznych. Gospodarki Odpadami oraz ewentualna we- ryfikacja zasięgów obszarów obsługiwanych Efekty i mierniki realizacji programu: przez poszczególne Zakłady Zagospodarowa- • minimalizacja ilości powstających odpadów, nia Odpadów, określenie zasad współpracy • zwiększenie ilości odpadów zbieranych selek- pomiędzy Związkiem Międzygminnym Go- tywnie, spodarka Odpadami Aglomeracji Poznańskiej • minimalizacja ilości odpadów deponowanych i ZZO Poznań a innymi związkami i porozu- na składowiskach, mieniami. • zwiększenie odzysku surowców z odpadów. 1.7.2. Stworzenie systemu nowoczesnych zakła- Źródła finansowania: dów zagospodarowania odpadów. Zakłady • budżety gmin, powiatów i związków samorzą- powinny zapewniać skuteczne metody od- dowych, zysku odpadów, przekształcania termicznego • fundusze europejskie, lub mechaniczno-biologicznego, komposto- • partnerstwo publiczno-prywatne, wania odpadów zielonych oraz recyklingu • środki funduszy ochrony środowiska. i zagospodarowania odpadów problemo- wych. Centralną rolę w systemie powinna Realizatorzy: odgrywać nowoczesna spalarnia śmieci • samorządy miast, gmin i powiatów w ramach ZZO Poznań. (jednostki ds. gospodarki komunalnej 1.7.3. Koordynacja i prowadzenie działań na rzecz i ochrony środowiska), zwiększenia świadomości ekologicznej miesz- • Związek Międzygminny „Gospodarka kańców. Wspólna w skali metropolii edukacja Odpadami Aglomeracji Poznańskiej”, ekologiczna, dotycząca selektywnej zbiórki • inne związki i porozumienia w dziedzinie gospo- odpadów, kompostowania przydomowego darki odpadami. i zachowań sprzyjających minimalizacji ilo- ści wytwarzanych odpadów, skoordynowana Partnerzy programu: akcja informacyjna na temat zakresu zadań • samorząd województwa, i kompetencji poszczególnych podmiotów • fundusze ochrony środowiska, w tej dziedzinie. • przedsiębiorcy prywatni ze sfery gospodarki od- 1.7.4. Promocja świadomego planowania przez padami, przedsiębiorców procesów technologicz- • organizacje ekologiczne. nych i produkcyjnych w sposób ograniczają- Beneficjenci: cy problem powstawania odpadów, w tym • mieszkańcy metropolii, zwłaszcza problemowych oraz umożliwiają- • przedsiębiorcy, cych recykling lub przekształcenie odpadów, • samorządy lokalne. których powstanie jest nieuniknione.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 87 F. OSIE I PROGRAMY STRATEGICZNE

Program 1.8 jest w tych dziedzinach zintegrowane planowanie. Konieczne jest opracowanie założeń do planów Ekologiczne środowisko zaopatrzenia w ciepło, paliwa gazowe i energię elek- zamieszkania tryczną dla gmin. Takie opracowania posiada do tej pory zaledwie kilka gmin aglomeracji. Brak założeń do planów nie pozwala na ujednolicenie strategii Cel: Koordynacja polityki energetycznej, po- w zakresie ochrony powietrza atmosferyczne- wstrzymanie negatywnego wpływu emisji hałasu go przed zanieczyszczeniami oraz wykorzystania w aglomeracji, promocja i rozwój budownictwa rezerw istniejącej infrastruktury. proekologicznego. Wizja sukcesu: Ograniczony zostanie negatywny Uzasadnienie: Wzrostowi dobrobytu materialne- wpływ emisji hałasu na środowisko zamieszkania go mieszkańców aglomeracji powinno towarzy- w metropolii, a podjęte w tym kierunku działa- szyć proporcjonalne polepszenie jakości życia. Do nia przyczynią się także do pozytywnych zmian ważnych problemów wymagających rozwiązania w innych dziedzinach (zmniejszenie emisji spalin, zaliczają się kwestie związane z zanieczyszczeniem większe bezpieczeństwo w ruchu drogowym, po- środowiska, w tym powietrza atmosferycznego, prawa zdrowotności). Wspólnie wypracowane kie- oraz rosnąca z roku na rok emisja hałasu. Potrzeba runki polityki energetycznej metropolii zapewnią wyeliminowania nadmiernego hałasu nie zawsze kompleksowe rozwiązania problemu dostarczenia jest wyraźnie artykułowana, tymczasem to właśnie wystarczającej ilości energii i ciepła mieszkańcom ten problem jest w wielu przypadkach przyczyną i podmiotom gospodarczym rozwijającej się prze- migracji z danego miejsca zamieszkania. Powoduje strzennie i ludnościowo metropolii. Założenia do również szereg negatywnych skutków dla zdrowia planów energetycznych powiązane z dokumentami mieszkańców. Stąd też należy podjąć działania na planowania przestrzennego pozwolą na uzyskanie rzecz kształtowania klimatu akustycznego w ra- w tej dziedzinie wyższych efektów przy niższych mach aglomeracji, mające na celu powstrzyma- kosztach społecznych. Istotne znaczenie w bilan- nie negatywnego wpływu emisji hałasu na jakość sie energetycznym metropolii uzyskają odnawialne życia. Jednym z zasadniczych kierunków polityki źródła energii, a coraz więcej nowych budynków ekologicznej i energetycznej Unii Europejskiej i osiedli mieszkaniowych będzie projektowanych i Polski jest także ciągłe zmniejszanie zużycia ener- w sposób proekologiczny. gii pierwotnej dla celów komunalnych i mieszka- niowych oraz zastępowanie jej energią odpadową i odnawialną. Na terenie aglomeracji poznańskiej istnieją w tym zakresie takie możliwości jak m.in. wykorzystanie energetyczne zasobów biogazu i ciepła ze ścieków z oczyszczalni ścieków, odpa- dów komunalnych, energii i wód geotermalnych, promieniowania słonecznego, biomasy, biogazu z produkcji roślinnej i zwierzęcej na terenach wiej- skich oraz energii wiatru. W tej ostatniej dziedzi- nie potrzebna jest jednak daleko idąca rozwaga, jeśli chodzi o lokalizację farm wiatrowych, które w niektórych przypadkach w dość agresywny spo- sób wdzierają się w dotychczasowy krajobraz kul- turowy aglomeracji. Dla zoptymalizowania realiza- cji polityki energetycznej i ekologicznej niezbędne

88 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Gospodarka przestrzenna i środowisko

Proponowane działania: 1.2. Poprawa standardów planistycznych,

1.8.1. Zintegrowane kształtowanie klimatu aku- urbanistycznych i architektonicznych. Gospodarka przestrzenna stycznego w metropolii. 1.3. Ochrona i kształtowanie krajobrazu Ponowny przegląd i analiza głównych źró- kulturowego. i środowisko deł hałasu, mających wpływ na klimat aku- 5.2. Standardy usług publicznych. styczny, opracowanie programu ograniczenia uszkodzeń słuchu (badania profilaktyczne Efekty i mierniki realizacji programu: wśród dzieci, akcje uświadamiające itp.), • zwiększenie liczby punktów pomiaru hałasu, sformułowanie propozycji działań na rzecz • obniżenie wskaźników hałasu, ograniczenia hałasu (przedsięwzięcia in- • zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii westycyjne i pozainwestycyjne, np. zmiany w bilansie energetycznym, w organizacji ruchu, ograniczenie prędkości • wzrost liczby obiektów i osiedli proekologicz- pojazdów), zwiększenie punktów stale mo- nych, nitorujących hałas w celu pomiaru postępu • zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego dla w realizacji programu. wszystkich gmin metropolii, 1.8.2. Rozwój systemu energetycznego opartego • obniżenie kosztów zaopatrzenia energetycznego o odnawialne źródła energii. jednostek komunalnych. Zmniejszanie zużycia energii pierwotnej dla Źródła finansowania: celów komunalnych i mieszkaniowych oraz • budżety gmin, powiatów, zastępowanie jej energią odpadową i od- • środki związków samorządowych, nawialną. Wykorzystanie zasobów biogazu • środki przedsiębiorstw energetycznych, i ciepła ze ścieków i odpadów, energii i wód • fundusze europejskie, geotermalnych, promieniowania słoneczne- • partnerstwo publiczno-prywatne, go, biomasy, energii wiatru (z poszanowa- • środki funduszy ochrony środowiska. niem dla krajobrazu kulturowego). 1.8.3. Promocja budownictwa proekologicznego. Realizatorzy: Tworzenie zachęt inwestycyjnych dla budowy • Stowarzyszenie Metropolia Poznań, obiektów i osiedli proekologicznych, koordy- • samorządy miast, gmin i powiatów (jednostki ds. nacja programów termomodernizacyjnych. gospodarki komunalnej i ochrony środowiska). 1.8.4. Integracja polityki energetycznej. Koordynacja opracowania założeń do pla- Partnerzy programu: nów zaopatrzenia w ciepło, paliwa gazowe • samorząd województwa, i energię elektryczną dla wszystkich gmin. • przedsiębiorstwa energetyczne, Zbilansowanie możliwości zaopatrzenia • fundusze ochrony środowiska, w ciepło, paliwa gazowe i energię elektrycz- • terenowe inspektoraty ochrony środowiska, ną w powiązaniu z weryfikacją dokumentów • prywatni przedsiębiorcy, planowania przestrzennego. Wypracowanie • inwestorzy budowlani. zasad współpracy przy kontraktowaniu ener- Beneficjenci: gii przez jednostki komunalne. • mieszkańcy metropolii, • samorządy lokalne, Powiązania z innymi programami: • jednostki komunalne, 1.1. Koncepcja zagospodarowania przestrzennego • przedsiębiorstwa z branży ekologicznej. metropolii poznańskiej.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 89 F. OSIE I PROGRAMY STRATEGICZNE

Program 2.1 Dlatego też zachodzi potrzeba usprawnienia przepły- wu informacji pomiędzy poszczególnymi jednostkami Metropolitalny wielofunkcyjny oraz koordynacji ich działań w zakresie transportu. węzeł transportowy Wizja sukcesu: Poznański węzeł transportowy utrzy- ma się w grupie najważniejszych węzłów krajowych, Cel: Współpraca na rzecz rozwoju wielofunkcyj- a dzięki społeczno-gospodarczemu rozwojowi Polski nego węzła transportowego łączącego metropolię awansuje do rangi węzła o znaczeniu kontynental- z ośrodkami rozwoju o znaczeniu krajowym i mię- nym. Wyznacznikiem takiego sukcesu będzie: dzynarodowym, integracja działań inwestycyjnych • pasażerski port lotniczy o przepustowości i organizacyjnych na rzecz rozwoju transportu 3 mln pasażerów/rok, z intensywnie realizowa- w metropolii. nymi połączeniami z kilkoma hubami transkon- tynentalnymi oraz rozwinięty segment general Uzasadnienie: Jakość metropolitalnego węzła aviation (lotnictwo prywatne), transportowego decyduje o roli metropolii i re- • rozbudowany system logistyczny w transporcie gionu w globalnym systemie wymiany dóbr – lądowym i powietrznym, towarów, informacji, idei i usług. Pozycję metropolii • nowoczesny węzeł kolejowy z szybkimi połą- wyznaczają funkcje węzłowe dla poszczególnych ty- czeniami krajowymi (Warszawa, Wrocław, Trój- pów transportu oraz ich intermodalność (wielofunk- miasto, Górny Śląsk, Szczecin), w tym koleją cyjność). Odpowiednie ukształtowanie poznańskiego Y z perspektywą włączenia węzła poznańskiego wielofunkcyjnego węzła transportowego ma istotne znaczenie dla konkurencyjności metropolii i spójno- w system szybkich kolei europejskich, ści wewnętrznej regionu, a także może przyczynić • połączenia regionalne Poznania z miastami się do zwiększenia dostępności rynku pracy i usług Wielkopolski w czasie do 1,5 godz. bezpieczne- oraz osiągnięcia jego bardziej korzystnej struktury. go dojazdu do głównych punktów węzłowych Aktualnie najważniejszymi ograniczeniami rozwoju sieci drogowej i kolejowej. poznańskiego węzła transportowego są: Działania zarządców dróg i sieci transportu szyno- • słabe powiązania transportowe na osi północ- wego będą wzajemnie uzgadniane i koordynowane. południe, Zbudowana zostanie spójna architektura Inteligent- • rosnący poziom zatłoczenia motoryzacyjnego nych Systemów Transportowych (ITS), ułatwiająca de- w obszarze węzłowym metropolii, cyzje w trakcie planowania i realizacji podróży oraz • dominacja transportu samochodowego i niewiel- sprzyjająca lepszemu wykorzystaniu infrastruktury ka rola kolei w przewozach ładunków, transportu. • niedobór w pełni rozwiniętych centrów logi- stycznych i lokalizowanie nowych terenów pro- dukcyjno-magazynowych w oddaleniu od sieci

kolejowej, • słabe powiązania z ważnymi portami lotniczymi i morskimi o znaczeniu międzykontynentalnym. Sieci i węzły transportowe w aglomeracji są zarządza- ne przez różne jednostki samorządowe, państwowe oraz spółki prawa handlowego. Powoduje to proble- my w planowaniu i wzajemnym uzgadnianiu inwesty- cji, remontów i zmian organizacyjnych.

90 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Infrastruktura i organizacja transportu

Proponowane działania: transportu w powiązaniu z rozwijaną architekturą 2.1.1. Rozwój infrastruktury obsługi ruchu lotniczego ITS (inteligentnych systemów transportowych). i jej połączenie z siecią kolejową. Rozbudowa Powiązania z innymi programami: obiektów Portu Lotniczego Poznań-Ławica, po- 1.1. Koncepcja zagospodarowania przestrzenne- wiązanie lotniska z siecią transportu szynowego, go metropolii poznańskiej. gene- zwiększenie możliwości obsługi segmentu 2.2. Kolej metropolitalna. ral aviation i cargo, zbadanie możliwości i ogra-

2.3. Zintegrowany transport publiczny. Infrastruktura i organizacja niczeń rozwoju lotniska Ławica wraz z koncepcją 5.1. Instytucje współpracy metropolitalnej. poznańskiego węzła lotniskowego. 2.1.2. Włączenie metropolii w system szybkich kolei Efekty i mierniki realizacji programu: europejskich. Lobbing na rzecz optymalnej dla • osiągnięcie przez Port Lotniczy Poznań-Ławica zdol- transportu ności przepustowej ok. 3 mln pasażerów rocznie, metropolii i regionu formuły kolei Y w planach • zwiększenie liczby połączeń lotniczych, w tym realizacyjnych na szczeblu krajowym. Integracja z największymi portami kontynentalnymi, transportu metropolitalnego z koleją Y i koleja- • wzrost przewozów towarowych w ruchu kolejowym mi europejskimi z uwzględnieniem wariantów i lotniczym przewyższający wzrost PKB, lokalizacji ewentualnego drugiego ośrodka wę- • znaczące skrócenie czasu dojazdu koleją i samo- złowego. chodem z największych ośrodków metropolitalnych 2.1.3. Rozwój sieci dróg kolejowych i kołowych w po- Polski oraz z miast Wielkopolski, wiązaniach krajowych i regionalnych dla wzmoc- • powstanie systemu koordynacji inwestycji i remon- nienia funkcji intermodalnych i dostępności do tów w zakresie transportu. metropolitalnego węzła transportowego. Działa- Źródła finansowania: nia na rzecz przyspieszenia budowy dróg ekspre- • budżety gmin i powiatów, sowych S-5 i S-11 oraz modernizacji dróg woje- • budżet województwa i budżet państwa, wódzkich nr 184, 196, 433, 434 i linii kolejowych • środki spółek kolejowych, w kierunku Piły, Wrocławia, Szczecina, Ostrowa • fundusze europejskie, Wlkp. i Gdańska. • partnerstwo publiczno-prywatne. 2.1.4. Rozwój intermodalnego metropolitalnego sys- temu logistycznego. Opracowanie studium lo- Realizatorzy: gistyczno-przestrzennego z uwzględnieniem • Stowarzyszenie Metropolia Poznań, programu „Ekologiczna dostawa towarów” • samorządy miast, gmin i powiatu (jednostki ds. transportu), ze Strategii Miasta Poznania do roku 2030, zapew- • samorząd województwa, nienie spójności działań w polityce przestrzennej • zarządcy dróg, i planach miejscowych, przygotowanie terenów in- • Port Lotniczy Poznań-Ławica, westycyjnych, budowa terminali przeładunkowych • PKP Polskie Linie Kolejowe. i innych elementów infrastrukturalnych w sieci kolejowej, drogowej i węźle lotniskowym. Partnerzy programu: 2.1.5. Metropolitalne Forum Planowania Transportu • prywatni przedsiębiorcy z branży logistycznej, – platforma koordynacji działań, planów i re- • operatorzy transportu ładunków i przewozu osób, alizacji projektów inwestycyjnych oraz planów • Aeroklub Poznański, remontów i przebudowy infrastruktury trans- • linie lotnicze. portowej w ramach współdziałania wszyst- Beneficjenci: kich zarządców dróg publicznych i transpor- • mieszkańcy metropolii, tu szynowego; pozyskiwanie, przetwarzanie • przewoźnicy pasażerscy i towarowi, i udostępnianie wszelkich danych dotyczących • turyści.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 91 F. OSIE I PROGRAMY STRATEGICZNE

Program 2.2 Wizja sukcesu: System przewozów metropolital- nych i regionalnych będzie stanowił oś transportu Kolej metropolitalna zbiorowego metropolii. Zapewni on dużą częstotli- wość kursowania pociągów na liniach kolejowych wychodzących z Poznania (minimalny próg jako- Cel: Wzrost znaczenia kolei w obsłudze transpor- ściowy – częstotliwość godzinna, na wybranych towej metropolii, zwiększenie udziału transportu relacjach – półgodzinna lub częstsza) i zwiększy publicznego w przewozach relacji obszar metropo- atrakcyjność inwestycyjną terenów przystacyj- litalny – Poznań. nych. Rozkład jazdy pociągów metropolitalnych i regionalnych będzie konstruowany w sposób za- Uzasadnienie: Rozwój demograficzny i przestrzen- pewniający stałe taktowane terminy odjazdów ze ny aglomeracji połączony ze wzrostem codziennej wszystkich stacji i przystanków oraz umożliwi sko- mobilności generuje zwiększającą się pracę prze- munikowanie pociągów na stacji Poznań Główny wozową. Wynika ona zarówno ze wzrostu liczby i dogodne przesiadki na innych wybranych sta- podróży, jak i wydłużenia ich długości. Rezultatem cjach/przystankach. Zahamowany zostanie wzrost tego procesu są obserwowane dziś problemy ruchu ruchu samochodowego w relacjach obsługiwanych samochodowego. Rozbudowa sieci drogowej jest przewozami metropolitalnymi. Zauważalnie skróci kosztowna, a efekty takiego działania ograniczą się czas podróży do centrum Poznania. Uchwalone się do zmniejszenia zatorów tylko w strefie pod- zostaną plany zagospodarowania przestrzennego, miejskiej – wewnątrz miasta zatory staną się jesz- ogniskujące główne tereny rozwoju mieszkalnictwa cze większe. Konieczne jest szukanie alternatywy, i usług w rejonie stacji i przystanków kolejowych, pozwalającej ograniczyć negatywne skutki subur- co wygeneruje większy popyt na przewozy metro- banizacji. Powinno nią być oparcie rozwoju aglome- politalne. Nowe, lecz nie wymagające wielkich na- racji na istniejącej i projektowanej sieci kolejowej kładów finansowych, inwestycje (m.in. Park&Ride, i tramwajowej. W krótkiej perspektywie obecna Bike&Ride, wspólne perony przesiadkowe) i jed- sieć kolejowa jest w stanie zapewnić warunki nolity system taryfowy poprawią integrację trans- prowadzenia - konkurencyjnego dla samochodu portu. Zaplanowana, a w kilku miejscach wykonana zostanie przebudowa terenów przystacyjnych, uła- - systemu transportu zbiorowego, czyli kolei me- twiająca przesiadki na miejski transport publicz- tropolitalnej. Od strony technicznej konieczne jest ny. Tabor i przystanki będą przystosowywane do podwyższenie prędkości jazdy i przepustowości (re- potrzeb osób niepełnosprawnych. Przygotowana mont torowisk, modernizacja sterowania ruchem) zostanie budowa pojedynczych, nowych odcinków i zwiększenie częstotliwości kursowania pociągów sieci szynowej w kierunku nowych, gęsto zaludnio- (zakup taboru). Pasażerów jednakże najbardziej nych osiedli. zniechęca: • brak gwarancji dojazdu w określonym czasie, • brak wspólnego biletu, • brak koordynacji rozkładów jazdy, • brak stacji i dworców z odpowiednim zaple- czem parkingowym i usługowym. Istotnym czynnikiem jest też planowanie prze- strzenne, bowiem o rozwoju i wzroście atrakcyj- ności transportu szynowego decydować będzie odległość i koncentracja celów ruchu w otoczeniu stacji i przystanków. Na tych terenach powinny być w szczególności lokalizowane w strefie podmiej- skiej osiedla o zwartej zabudowie mieszkaniowej.

92 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Infrastruktura i organizacja transportu

Proponowane działania: Powiązania z innymi programami: 2.2.1 Zwiększenie częstotliwości połączeń kolejowych 1.1. Koncepcja zagospodarowania przestrzenne- w metropolii. Zakup taboru w celu osiągnięcia go metropolii poznańskiej. 60-, 30- lub 20-minutowej częstotliwości na 2.1. Metropolitalny wielofunkcyjny węzeł trans- określonych relacjach. Działania na rzecz remon- portowy. tów linii w celu zwiększenia ich przepustowości 2.3. Zintegrowany transport publiczny. i prędkości ruchu pociągów. 2.4. Infrastruktura i ruch rowerowy. Infrastruktura i organizacja 2.2.2. Wprowadzenie taktowanego rozkładu jazdy 5.4. Strategia marki i produkty metropolitalne. i kompleksowego systemu informacji pasa- żerskiej. Stałe taktowane terminy odjazdów Efekty i mierniki realizacji programu:

• liczba linii obsługiwanych z częstotliwością 60-, 30- transportu ze wszystkich stacji i przystanków, skomuni- lub 20-minutową, kowanie pociągów na stacji Poznań Główny • liczba tras z taktowanym rozkładem jazdy, i innych wybranych stacjach, pełna informa- • liczba nowych stacji i przystanków, cja o rozkładach i rzeczywistych czasach jazdy • liczba stacji i przystanków oraz pociągów wyposa- na stacjach i przystankach oraz w sieciach elek- żonych w system informacji pasażerskiej, tronicznych. • skrócenie czasu podróży liczonej w relacji „drzwi 2.2.3. Integracja kolei metropolitalnej z lokalnymi w drzwi”, systemami transportu zbiorowego. Budowa • intensywna i ruchotwórcza zabudowa w obszarze peronów przesiadkowych na tramwaje i au- oddziaływania kolei. tobusy oraz powiązanie rozkładów jazdy sieci kolejowej z publicznym transportem lokalnym Źródła finansowania: i regionalnym oraz włączenie kolei metropo- • budżet województwa, • budżety gmin, powiatów i związków samorządo- litalnej do wspólnego systemu taryfowo-bile- wych, towego. • fundusze europejskie, 2.2.4. Modernizacja i budowa nowych stacji, przystan- • środki PKP oraz innych spółek kolejowych, ków i węzłów przesiadkowych. Zagęszczenie • partnerstwo publiczno-prywatne. sieci stacji i przystanków kolejowych, tworzenie nowoczesnych systemów parkingowych i posto- Realizatorzy: jowych (Kiss&Ride, Bike&Ride, Park&Ride). • samorząd województwa, 2.2.5. Kolej metropolitalna w polityce i planach zago- • Koleje Wielkopolskie, spodarowania przestrzennego gmin. Działania • Zarząd Transportu Miejskiego, planistyczne skierowane na rozwój kolei metro- • samorządy miast, gmin i powiatów (jednostki ds. politalnej, koncentrację rozwoju na terenach transportu publicznego i ds. planowania prze- z dobrym dostępem do stacji lub przystanków strzennego), • Związek Międzygminny „Transport Aglomeracji kolejowych, przejęcie przez gminy dworców Poznańskiej”. i terenów przystanków, zapewnienie rezerwy przestrzeni pod przyszłą rozbudowę sieci szy- Partnerzy programu: nowej, lokowanie zakładów przemysłowych • PKP Polskie Linie Kolejowe, z dostępem do linii kolejowych. • inwestorzy prywatni (m.in. zagospodarowanie 2.2.6. Promocja kolei metropolitalnej. Promocja ukie- otoczenia stacji i przystanków). runkowana na osoby korzystające z innych form Beneficjenci: transportu zbiorowego oraz z samochodów, • mieszkańcy metropolii, system zachęt do przewozu towarów koleją. • organizatorzy i operatorzy transportu publicznego.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 93 F. OSIE I PROGRAMY STRATEGICZNE

Program 2.3 Wizja sukcesu: Zintegrowanie transportu publicz- nego w obrębie całej metropolii przyniesie nową Zintegrowany transport publiczny jakość w realizacji podróży lokalnych. Mieszkańcy, a także przyjezdni, otrzymają możliwość realizacji podróży różnymi środkami transportu w ramach Cel: Stworzenie zintegrowanego i sprawnego sys- jednego wspólnego biletu (jednorazowego lub temu transportu publicznego, który będzie skła- okresowego). Oferty przewozowe poszczegól- niał mieszkańców i osoby przyjezdne do częstsze- nych przewoźników zostaną zintegrowane, przez go korzystania ze środków komunikacji publicznej co siatka połączeń stanie się bardziej klarowna w podróżach na obszarze metropolii. i gęsta. Uatrakcyjniona i dostosowana do potrzeb mieszkańców oferta przewozowa doprowadzi Uzasadnienie: W obliczu rosnących problemów do znacznego zwiększenia liczby podróży realizo- transportowych aglomeracji konieczne jest dopro- wanych transportem zbiorowym. Będzie możliwe wadzenie do zwiększenia udziału transportu zbioro- odbycie podróży pomiędzy prawie wszystkimi wego w realizacji codziennych podróży mieszkańców punktami sieci osadniczej i usługowej w metro- metropolii. W chwili obecnej jest on szczególnie niski polii z wykorzystaniem transportu publicznego. w strefie podmiejskiej, gdzie własny samochód jest Czas dotarcia do celu podróży ulegnie znaczącemu podstawowym środkiem dojazdów do pracy aż dla skróceniu. Wszelkie informacje o rozkładzie jazdy, blisko 60% pracujących. Wysoki stopień dezintegracji obowiązującej taryfie, ulgach i zwolnieniach oraz jest dotychczas najsłabszą stroną publicznego trans- innych istotnych dla pasażerów kwestiach będą portu zbiorowego w aglomeracji. Występuje kilka powszechnie i łatwo dostępne (planery podróży, typów taryf przewozowych oraz duża różnorodność elektroniczne tablice informacyjne). Ujednolice- biletów i ich cen, a także regulaminów świadczenia niu i podwyższeniu ulegnie standard świadczonych usług przewozowych (w tym m.in. przepisów doty- usług. Powstaną nowe punkty (dworce i stacje czących ulg i zwolnień, opłat za bagaż, kar za jazdę przesiadkowe) integrujące różne gałęzie transportu bez biletu itp.). Brakuje harmonizacji rozkładów jaz- (kolejowy, tramwajowy, autobusowy, rowerowy, dy, a oferta przewozowa poszczególnych przewoźni- samochodowy), co ułatwi przesiadanie się i zwięk- ków na niektórych odcinkach dróg niepotrzebnie się szy dostępność celów realizowanych podróży. Kosz- nakłada. Zróżnicowane są także systemy informacji ty funkcjonowania transportu publicznego zostaną pasażerskiej. Dlatego niezbędne jest stworzenie spój- zoptymalizowane przez ograniczenie zbędnej pracy nego, zharmonizowanego i kompleksowego systemu przewozowej (m.in. przejazdów technologicznych publicznego transportu zbiorowego wysokiej jakości, z zajezdni na trasy). Większa rola transportu pu- oferującego podróżnym (mieszkańcom i turystom), blicznego w obsłudze komunikacyjnej metropolii dogodną i wartościową ofertę przewozową w zakre- przełoży się na mniejsze zatłoczenie sieci drogowej. sie form i sposobów podróżowania. Pierwsze kroki w tym kierunku zostały już podjęte przez poznański

Zarząd Transportu Miejskiego oraz samorządy sąsia- dujących z Poznaniem gmin. Podpisane zostały poro- zumienia międzygminne, które umożliwiają objęcie zintegrowanym systemem taryfowo-biletowym coraz większej części aglomeracji. Miasta Poznań i Luboń rozpoczęły także procedurę tworzenia Związku Mię- dzygminnego „Transport Aglomeracji Poznańskiej” (ZM „TAP”), który stanie się nowym organizatorem transportu zbiorowego na terenie tworzących go jed- nostek samorządowych.

94 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Infrastruktura i organizacja transportu

Proponowane działania: 2.1. Metropolitalny wielofunkcyjny węzeł transpor- 2.3.1. Utworzenie i rozwój Związku Międzygminnego towy. „Transport Aglomeracji Poznańskiej”. Powoła- 2.2. Kolej metropolitalna. nie podmiotu zarządzającego zintegrowanym 2.4. Infrastruktura i ruch rowerowy. transportem publicznym w metropolii, uzgod- 5.2. Standardy usług publicznych. nienie roli i obowiązków poszczególnych jed- 5.3. Metropolitalny system informacyjny. nostek samorządowych, zwiększenie zakresu

Efekty i mierniki realizacji programu: Infrastruktura i organizacja przestrzennego procesów integracyjnych, które • zwiększenie częstotliwości kursowania pojazdów docelowo powinny objąć wszystkich przewoź- transportu publicznego, ników funkcjonujących w gminach. • wzrost wskaźnika punktualności i skrócenie czasu transportu 2.3.2. Dostosowanie sieci połączeń transportu zbio- przejazdu, rowego do potrzeb przewozowych mieszkań- • odległość przystanków transportu publicznego ców. Integracja ofert przewozowych poszcze- od nowo zurbanizowanych terenów, gólnych operatorów transportu publicznego • liczba tras transportu publicznego objętych zinte- w celu osiągnięcia rozwiniętej i przejrzystej siat- growanym systemem taryfowo-biletowym, ki połączeń, objęcie transportem autobusowym • koszt pasażerokilometra na poszczególnych li- lub mikrobusowym nowych, urbanizujących się niach transportu publicznego w ramach ustalo- terenów w ramach metropolii, synchronizacja nego standardu jakości usług, rozkładów jazdy uzupełniających się pakietów • zasięg wspólnego biletu metropolitalnego – licz- linii – koordynacja z liniami transportu szyno- ba gmin wchodzących w skład ZM „TAP”, wego. • wzrost poziomu zadowolenia z funkcjonowania 2.3.3. Zintegrowanie systemu taryfowo-biletowego. transportu publicznego (% zadowolonych). Stworzenie w ramach metropolii unii bileto- Źródła finansowania: wej, poprawa systemu dystrybucji biletów, • budżety gmin, wdrożenie Poznańskiej Elektronicznej Karty • środki gminnych i prywatnych operatorów trans- Aglomeracyjnej, umożliwiającej dokonywanie portu publicznego, rozliczeń finansowych pomiędzy przewoźni- • fundusze europejskie. kami i monitorowanie potoków pasażerskich Realizatorzy: w zakresie określania celów podróży, wpro- • Zarząd Transportu Miejskiego, wadzenie precyzyjnego rachunku przychodów • Związek Międzygminny „Transport Aglomeracji i kosztów związanych z obsługą poszczegól- Poznańskiej”, nych linii transportu zbiorowego, prowadzenie • samorządy miast i gmin (jednostki ds. transportu wszechstronnej analizy działań przewoźników publicznego), transportu zbiorowego w metropolii. • gminni i prywatni operatorzy transportu publicz- 2.3.4. Ujednolicenie systemu informacji pasażerskiej. nego. Spójna numeracja linii, standaryzacja informa- cji o rozkładach jazdy wszystkich operatorów Partnerzy programu: w metropolii, wyszukiwarki połączeń — plane- • samorząd województwa, • Koleje Wielkopolskie. ry podróży. Beneficjenci: Powiązania z innymi programami: • mieszkańcy metropolii, 1.1. Koncepcja zagospodarowania przestrzenne- • organizatorzy i operatorzy transportu publicz- go metropolii poznańskiej. nego.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 95 F. OSIE I PROGRAMY STRATEGICZNE

Program 2.4 tworzy wizerunek miast i gmin jako przyjaznych dla mieszkańców, jest jednym z wyznaczników nowo- Infrastruktura i ruch rowerowy czesnego stylu życia.

Cel: Stworzenie spójnego systemu infrastruktury Wizja sukcesu: W wyniku realizacji programu ruch rowerowej wysokiej jakości, ułatwiającego co- rowerowy będzie stanowić około 10% wszystkich dzienną mobilność i turystykę weekendową oraz podróży mieszkańców metropolii (w mniejszych zapewniającego dostępność rowerem wszystkich miastach strefy podmiejskiej udział ten wyniesie potencjalnych źródeł i celów podróży. nawet 15%). Infrastruktura rowerowa (m.in. drogi rowerowe) i organizacja ruchu (np. strefy uspo- Uzasadnienie: Narastające problemy zatłoczenia kojonego ruchu) zapewni bezpieczny, wygodny komunikacyjnego, koszty rozwoju i utrzymania in- i szybki dojazd rowerem ze wszystkich potencjal- frastruktury drogowej oraz umowy międzynaro- nych źródeł do wszystkich potencjalnych celów dowe dotyczące m.in. ochrony klimatu zmuszają podróży. Samorządy podczas planowania i projek- do odstąpienia od promotoryzacyjnej koncepcji towania infrastruktury rowerowej będą rozwijać rozwoju systemu transportowego. Aglomeracja różnorodne formy współpracy z organizacjami staje przed koniecznością zapewnienia mobilno- społecznymi zrzeszającymi rowerzystów. Rozwój ści mieszkańcom przy jednoczesnym ograniczaniu infrastruktury rowerowej nie tylko zwiększy dłu- negatywnego wpływu transportu na jakość życia. gość dróg rowerowych, ale będzie miał przede Rozwiązaniem jest rozwój transportu publiczne- wszystkim wymiar jakościowy. Polepszy się kom- go oraz ruchu rowerowego i pieszego. Rower jest fort jazdy, coraz częściej na drogach rowerowych środkiem lokomocji, który zapewnia najszybsze pojawiać się będzie nawierzchnia bitumiczna, ro- przemieszczanie się na dystansie do 5 km w ob- werzyści nie będą zmuszeni pokonywać wysokich szarach zurbanizowanych. Aglomeracja poznańska krawężników, a oznakowanie tras stanie się bar- posiada dobre potencjalne warunki do rozwoju dziej czytelne. Drogi rowerowe i obszary przyjazne transportu rowerowego. Kliny zieleni umożliwiają rowerzystom zapewnią większą wygodę, szybkość rozwój szlaków prowadzacych z centrum Poznania i bezpieczeństwo poruszania się niż na jezdniach do odleglejszych części aglomeracji. W miastach z ruchem samochodowym. Dzięki temu rower sta- i gminach, dzięki inicjatywom lokalnym, powieksza nowić będzie realną alternatywę dla samochodu się sieć dróg rowerowych. Województwo wielko- przy podróżach na krótszych dystansach. Nastąpi polskie jako pierwsze w kraju zaoferowało mapy efektywny wzrost jakości życia poprzez poprawę i szlaki rowerowe w formie podkładów i śladów mobilności, redukcję zanieczyszczeń oraz zwięk- GPS. Aglomeracja poznańska obfituje w imprezy szenie atrakcyjności rekreacyjnej i turystycznej i rajdy rowerowe. Ruch rowerowy w aglomeracji metropolii. systematycznie wzrasta (między 1988 a 2000 r. aż czterokrotnie!), jednak konieczne są dalsze działania na rzecz jego rozwoju. Ruch rowerowy nie jest alternatywą dla samochodu we wszystkich relacjach, jednak w istotny sposób może obniżyć natężenie ruchu samochodowego na obszarach zurbanizowanych. Znaczący odsetek podróży mieszkańców aglomeracji odbywa się na dystansie nie większym niż 5 km. Wzrost ruchu rowerowego wpływa także na poprawę zdrowia mieszkańców, przyczynia się do kształtowania więzi społecznych,

96 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Infrastruktura i organizacja transportu

Proponowane działania: Powiązania z innymi programami: 2.4.1. Wypracowanie standardów projektowania 1.1. Koncepcja przestrzennego zagospodarowa- i budowy infrastruktury rowerowej. Sprecy- nia metropolii poznańskiej. zowanie standardów jakościowych i ujedno- 1.2. Poprawa standardów planistycznych, urba- licenie rozwiązań technicznych na obszarze nistycznych i architektonicznych. metropolii, tak by infrastruktura rowerowa 2.1. Metropolitalny wielofunkcyjny węzeł trans- stanowiła spójny i czytelny, nawet dla innych portowy. Infrastruktura i organizacja użytkowników dróg, system. 2.2. Kolej metropolitalna. 2.4.2. Stworzenie systemu „Bike&Ride”. Budowa 2.3. Zintegrowany transport publiczny. parkingów rowerowych i wypożyczalni ro- 4.3. Metropolitalna oferta turystyczna. werów przy przystankach transportu zbio- transportu rowego. Efekty i mierniki realizacji programu: 2.4.3. Opracowanie jednolitego systemu informa- • długość nowych dróg rowerowych i kontrapa- cji o drogach i szlakach rowerowych w me- sów, • odsetek dróg budowanych w oparciu o standardy tropolii. Stworzenie systemu informacji na infrastruktury rowerowej, temat bezpiecznej i wygodnej możliwości • liczba przystanków transportu publicznego przejazdu pomiędzy różnymi miejscami z wy- z infrastrukturą „Bike&Ride”, korzystaniem systemów GPS, wyszukiwarka • liczba osób objętych rowerowymi projektami (planer) połączeń komunikacyjnych i szlaków edukacyjno-promocyjnymi. turystycznych dla metropolii jako instrument promocji ruchu rowerowego. Źródła finansowania: 2.4.4. Budowa spójnego systemu dróg rowerowych • budżety gmin i powiatów, i infrastruktury towarzyszącej. Stworzenie • budżet państwa i województwa, przyjaznego rowerzyście systemu infrastruk- • fundusze europejskie, tury nie tylko poprzez nowe drogi rowerowe, • partnerstwo publiczno-prywatne (m.in. systemy ale również działania niskokosztowe (kontra- GIS, parkingi rowerowe), pasy, skróty rowerowe, parkingi). • fundusze ochrony środowiska. 2.4.5. Promocja transportu rowerowego w różnych Realizatorzy: grupach społecznych poprzez projekty edu- • samorządy miast, gmin i powiatów (jednostki kacyjno-promocyjne, w tym m.in. „Uczeń na ds. planowania przestrzennego, transportu rowerze” (umożliwienie uczniom bezpiecz- publicznego i turystyki), nego dojazdu rowerem do szkół oraz bez- • samorząd województwa, piecznego pozostawienia roweru na terenie • zarządcy dróg, szkoły), ogólnometropolitalną akcję „Dzień • Poznańska Lokalna Organizacja Turystyczna, na rowerze”, programy uzupełniające szko- • placówki oświatowe. lenie kierowców w zakresie respektowania ruchu rowerowego. Partnerzy programu: 2.4.6. Metropolitalne Forum Rowerowe. Urucho- • organizacje rowerzystów, mienie grup wymiany doświadczeń w celu • policja i straże gminne, udostępniania i rozwijania najlepszych prak- • firmy rozbudowujące własne systemy GIS, tyk w dziedzinie rozwiązań dla ruchu rowe- • samorząd województwa. rowego. Beneficjenci: • mieszkańcy metropolii, • turyści.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 97 F. OSIE I PROGRAMY STRATEGICZNE

Program 3.1 oraz wspólne wykorzystywanie przewag konku- rencyjnych aglomeracji dla trwałego i równomier- Harmonizacja wspierania nego wzrostu gospodarczego wszystkich jednostek gospodarki terytorialnych. Wizja sukcesu: Aktywność gmin w tworzeniu i realizacji metropolitalnej polityki gospodarczej Cel: Wzmocnienie potencjału gospodarczego ulegnie znaczącemu zwiększeniu. Rozwinie się metropolii poprzez poprawę zinstytucjonalizo- wymiana informacji gospodarczej między gmina- wanej współpracy podmiotów gospodarczych mi oraz ich zaangażowanie w tworzenie strate- z samorządami. gii metropolitalnych o charakterze sektorowym, Uzasadnienie: Aglomeracja poznańska jest jednym uwzględniających możliwości kształtowania go- z najsilniejszych ekonomicznie obszarów wielko- spodarczych powiązań sieciowych. Stworzenie miejskich w Polsce. Jej potencjał gospodarczy i promocja zintegrowanej oferty inwestycyjnej sukcesywnie wzrasta, przy czym tendencja ta wy- wszystkich miast i gmin aglomeracji spowoduje stępuje zarówno w Poznaniu, jak i w pozostałych intensyfikację napływu nowych inwestycji. Wzmoc- gminach aglomeracji. Struktura branżowa przed- nieniu ulegnie reprezentacja przedsiębiorców jako siębiorstw aglomeracji, odzwierciedla długoletnią strony w dialogu społecznym wobec władz samo- tradycję wielkopolskiej gospodarności, a jedno- rządowych. Regularnie analizowany będzie klimat cześnie stanowi odpowiedź na współczesne wy- dla przedsiębiorczości w gminach metropolii z sze- zwania globalizacji i możliwości tworzenia gospo- rokim uwzględnieniem opinii środowisk bizneso- darki opartej na wiedzy. Dotychczasowe działania wych o działaniach na rzecz wspierania gospodarki na rzecz wzmocnienia potencjału gospodarczego i warunków inwestowania. Umocni się wizerunek aglomeracji charakteryzują się jednak zbyt małą sukcesu ekonomicznego metropolii poznańskiej harmonizacją. W zakresie wspierania przedsiębior- - w otwartej gospodarce na wspólnym rynku euro- czości gminy działają indywidualnie, przez co mogą pejskim. Określenie branż kluczowych oraz wskaza- osiągać słabsze od spodziewanych efekty i tracą nie sektorów kreatywnych, przy utrzymaniu zróżni- korzyści ze współpracy. Samorządy lokalne skupiają cowania branżowego, pozwoli lepiej reagować na aktywność na tworzeniu korzystnego klimatu inwe- zjawiska i procesy w gospodarce krajowej i mię- stycyjnego, a działania przybierają postać ułatwień dzynarodowej oraz dostosowywać się do potrzeb w sprawach urzędowych, szybszego załatwiania globalnego rynku, szczególnie w zakresie transferu formalności i usprawniania obsługi petentów oraz wiedzy i technologii. udzielania ulg w podatku od nieruchomości. Nie- wystarczająco rozwinięty jest system pozyskiwania i udostępniania kompleksowej informacji o przed- siębiorstwach oraz tworzenia zbiorczej i pełnej oferty inwestycyjnej dla całej aglomeracji. Nie są prowadzone cykliczne badania na temat potrzeb przedsiębiorców i ich oczekiwań. Brakuje bardziej sformalizowanej, trwałej i skutecznej platformy kontaktu samorządów z przedsiębiorcami. Istnieje potrzeba podjęcia działań budujących innowacyj- ny klimat dla rozwoju społeczno-gospodarczego aglomeracji. Konieczne jest umiejętne łączenie potencjału rozwojowego poszczególnych gmin

98 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Gospodarka i rynek pracy

Proponowane działania: Powiązania z innymi programami: 3.1.1. Utworzenie Obserwatorium Gospodarki 3.2. Powiązania i transfer technologii. i Rynku Pracy - określenie struktury organi- 3.3. Monitoring podaży i popytu na pracę. zacyjnej i zakresu merytorycznego działań 3.4. Wspołpraca systemu edukacji z gospodarką. oraz wspólnego systemu metodologicznego 5.3. Metropolitalny system informacyjny. monitoringu gospodarczego (por. działanie 5.4. Strategia marki i produkty metropolitalne. 3.3.1), cykliczne zbieranie informacji o pro- 5.5. Metropolia w sieci międzynarodowej. cesach gospodarczych i działalności innowa- Efekty i mierniki realizacji programu: cyjnej. • liczba przedsiębiorstw objętych szczegółowymi 3.1.2. Identyfikacja i propagowanie w skali całej badaniami gospodarczymi, metropolii dotychczasowych lokalnych „do- • liczba nowych rozwiązań usprawniających brych praktyk” oraz działań usprawniających obsługę przedsiębiorców,

obsługę przedsiębiorców i wspierających • liczba targów i wyjazdów studyjnych z informa- Gospodarka pracy i rynek rozwój przedsiębiorczości. cją gospodarczą o metropolii, 3.1.3. Koordynacja promocji gospodarczej metro- • dochody samorządów lokalnych związane polii — identyfikacja i propagowanie korzyści z prowadzoną na ich terenie działalnością go- promocyjnych inwestorów i lokalnych przed- spodarczą. siębiorstw związanych z metropolią. Źródła finansowania: 3.1.4. Stworzenie zbiorczej oferty inwestycyjnej • budżety gmin i powiatów, metropolii, umożliwiającej przedsiębiorcom • budżet województwa, orientację w istniejącym zapleczu infrastruk- • środki uczelni wyższych, turalnym pod kątem możliwości lokalizacji • fundusze europejskie, działalności gospodarczej (m.in. przeznacze- • partnerstwo publiczno-prywatne, nie terenów w dokumentach planistycznych, • środki organizacji gospodarczych. uzbrojenie w infrastrukturę techniczną, ob- sługa komunikacyjna). Realizatorzy: 3.1.5. Udostępnianie informacji przedsiębiorcom • Obserwatorium Gospodarki i Rynku Pracy, o aktywności lokalnych podmiotów otocze- • Stowarzyszenie Metropolia Poznań, nia biznesu — ukierunkowanie działalności • samorządy miast, gmin i powiatów (jednostki wortalu „Firma” na obszar całej aglomeracji. ds. wspierania przedsiębiorczości i promocji 3.1.6. Poprawa jakości kontaktu instytucji samo- gospodarczej). rządowych z przedsiębiorstwami m.in. po- Partnerzy programu: przez zwiększenie możliwości promowania • organizacje gospodarcze, przedsiębiorców metropolii podczas targów • uczelnie wyższe, i wyjazdów studyjnych przedstawicieli władz • jednostki naukowo-badawcze, samorządowych. • samorząd województwa. 3.1.7. Stworzenie modelu współpracy samorządów i sektora prywatnego w systemie partner- Beneficjenci: stwa publiczno-prywatnego jako elementu • przedsiębiorcy, pobudzania gospodarki (Metropolitalne • samorządy lokalne, Biuro Doradztwa w Zakresie Partnerstwa • mieszkańcy metropolii. Publiczno-Prywatnego).

METROPOLIA POZNAŃ 2020 99 F. OSIE I PROGRAMY STRATEGICZNE

jednostek terytorialnych. Wspieranie innowacyjności Program 3.2 w aglomeracji wymaga nie tylko rozwoju podmiotów otoczenia biznesu, ale także skoordynowania oferty Powiązania i transfer ich usług i podniesienia efektywności pracy. Koniecz- technologii ne wydaje się podjęcie proinnowacyjnych przedsię- wzięć w mniejszych gminach aglomeracji, najlepiej we współpracy z Poznaniem. Cel: Rozszerzenie związków technologicznych i orga- nizacyjnych pomiędzy przedsiębiorstwami oraz ich Wizja sukcesu: Oferta podmiotów metropolital- powiązań z nauką i otoczeniem biznesu w celu pod- nego sektora innowacji, w szczególności jednostek niesienia innowacyjności i zwiększenia konkurencyj- tworzących poznański ośrodek naukowo-badawczy, ności na rynku krajowym i międzynarodowym. zostanie ukierunkowana na potrzeby przedsiębior- ców i będzie przez nich aktywnie wykorzystywana. Uzasadnienie: Gospodarka aglomeracji charakteryzu- Zwiększy się dostępność do informacji i usług do- je się małą intensywnością technologicznych powią- radczych poprzez stworzenie interaktywnej bazy zań przedsiębiorców. Współpraca nauki i przemysłu danych, umożliwiającej pełny przegląd ofert pod- w zakresie transferu technologii jest niedostatecznie miotów naukowo-badawczych i usługowych oraz rozwinięta. Komercyjna oferta nauki i otoczenia biz- kojarzenie partnerów do transferu wiedzy i techno- nesu dla gospodarki nie jest sprecyzowana i w zbyt logii. Wykorzystane zostaną możliwości aktywnego małym stopniu odzwierciedla potencjał naukowy po- stymulowania tworzenia i rozwoju sieci powiązań znańskich uczelni. Stosunkowo słabo funkcjonuje plat- technologicznych w preferowanych sektorach go- forma kontaktu podmiotów nauki i otoczenia biznesu spodarczych metropolii. Metropolia będzie lide- z przedsiębiorcami, a jej elementy nie dotyczą trans- rem i wzorem wdrażania strategii innowacyjności feru technologii. Inwestorzy zagraniczni zbyt rzadko w Wielkopolsce. Zagraniczne środki pomocowe korzystają z dorobku naukowo-badawczego lokal- będą w dużej mierze przeznaczane na rzecz po- nych instytucji, zasilając się technologicznie poprzez wstawania klastrów, które wykorzystają ekono- jednostki w krajach macierzystych. W aglomeracji miczno-społeczne efekty współpracy w przestrzeni w sposób ograniczony funkcjonują klastry gospodarcze oraz podejmą kooperację z zagranicznymi partne- z udziałem jednostek naukowo-badawczych. Z nie- rami. Powstaną kluczowe branże innowacyjne, licznymi wyjątkami brakuje odpowiedniej aktywności a odpowiednio uruchomione mechanizmy rynkowe gmin podmiejskich we wspieraniu innowacyjności. i współpraca w ramach PPP będą wspierać rozwój Poznański ośrodek naukowo-badawczy i akademicki sektorów kreatywnych w metropolii. Podmioty może być źródłem przewagi konkurencyjnej dla całej metropolitalnego sektora innowacji zintegrują się aglomeracji, jednak warunkiem jego wykorzystania przy współudziale samorządów lokalnych, których jest podjęcie dalszych wysiłków na rzecz budowania kluczowe znaczenie wynika z bliskiego kontaktu innowacyjnego i przedsiębiorczego klimatu rozwoju z uczestnikami życia gospodarczego.

100 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Gospodarka i rynek pracy

Proponowane działania: Powiązania z innymi programami: 3.2.1. Bank informacji na temat podmiotów wspo- 3.1. Harmonizacja wspierania gospodarki. magających transfer technologii oraz sfor- 3.4. Współpraca edukacji z gospodarką. malizowanych powiązań gospodarczych, 5.5. Metropolia w sieci międzynarodowej. w tym klastrów wysokich technologii i sekto- Efekty i mierniki realizacji programu: rów kreatywnych — rozszerzenie i promocja Wielkopolskiej Platformy Innowacyjnej na • liczba instytutów/katedr/zakładów posiadają- obszarze całej metropolii. cych ofertę dla biznesu i podejmujących z nim 3.2.2.Utworzenie forum kontaktów przedsiębiorców współpracę, z przedstawicielami nauki i otoczenia biznesu • liczba przedsiębiorstw korzystających z oferty — kojarzenie partnerów i inicjowanie part- uczelni wyższych i jednostek naukowo-badaw- nerskich relacji między podmiotami lokalnego czych z obszaru metropolii, systemu innowacji dla poprawy funkcjonowa- • wartość umów dotyczących współpracy przed- Gospodarka pracy i rynek nia metropolitalnej gospodarki. siębiorstw i środowiska naukowego w zakresie 3.2.3. Identyfikacja branż kluczowych i stworzenie transferu technologii, zachęt dla środowiska naukowego i gospo- • liczby osób zatrudnionych w dziedzinach opar- darczego do poszukiwania nowych zastoso- tych na wiedzy i branżach wysokiej techniki, wań dla odkryć i wynalazków z branż klu- • liczba działających w metropolii klastrów. czowych. Źródła finansowania: 3.2.4. Wykorzystanie kapitału wiedzy i potencja- • budżety gmin i powiatów, łu edukacyjnego poznańskiego ośrodka ba- • środki uczelni wyższych i jednostek naukowo dawczego i akademickiego w podnoszeniu -badawczych, innowacyjności gospodarki i wzmocnienie • fundusze europejskie, powiązań organizacyjnych przedsiębiorstw • partnerstwo publiczno-prywatne, w przestrzeni metropolii. • środki organizacji gospodarczych. 3.2.5. Rozwój instrumentów finansowania inno- wacji, dostosowanych do potrzeb przedsię- Realizatorzy: biorstw, tworzenie warunków dla akumulacji • samorządy miast, gmin i powiatów (jednostki kapitału do tworzenia przedsięwzięć opar- ds. gospodarki), tych na nowoczesnej technologii, potrafią- • Stowarzyszenie Metropolia Poznań, cej konkurować na rynkach międzynarodo- • Obserwatorium Gospodarki i Rynku Pracy. wych. 3.2.6. Rozwój ponadregionalnej współpracy tech- Partnerzy programu: nologicznej firm — podnoszenie zdolności • samorząd województwa, firm do funkcjonowania na rynkach ponadre- • uczelnie wyższe, jednostki naukowo-badawcze, gionalnych i uczestnictwa w międzynarodo- • centra innowacji i transferu technologii, wych projektach badawczo-rozwojowych. • parki naukowo-technologiczne, 3.2.7. Stałe formy promocji i popularyzacji osią- • inkubatory przedsiębiorczości, gnięć w zakresie innowacyjności — kon- • organizacje gospodarcze. kursy talentów i najlepszych pomysłów, Beneficjenci: (międzyuczelniana liga innowacji i wyna- • przedsiębiorcy, lazków, kierunkowanie prac magisterskich • mieszkańcy metropolii, na ich wykorzystanie w praktyce – bank prac • uczelnie wyższe, jednostki naukowo-badawcze. o aglomeracji i innowacjach).

METROPOLIA POZNAŃ 2020 101 F. OSIE I PROGRAMY STRATEGICZNE

Program 3.3 sprawozdawczości instytucji pośrednictwa pracy, jak i z badań bezpośrednich prowadzonych w opar- Monitoring podaży ciu o techniki ankiety i wywiadu pogłębionego. Na i popytu na pracę obszarze metropolii będzie działać Obserwatorium Gospodarki i Rynku Pracy, które zgromadzi infor- macje na temat stanu i przemian każdej ze stron Cel: Wdrożenie systemu monitoringu podaży lokalnego rynku pracy. Obserwatorium będzie i popytu na pracę, umożliwiającego osiągnięcie realizować reprezentatywne badania ankietowe optymalnego zatrudnienia na obszarze metropolii pracowników oraz pracodawców, prowadzić sys- poprzez jak najpełniejsze zagospodarowanie za- tem rejestracji i monitoringu ofert szkół i instytucji sobów ludzkich przy wykorzystaniu istniejących szkoleniowych w kontekście potrzeb rynku pracy. i nowo tworzonych miejsc pracy. W metropolii działać będzie portal społecznościo- wy będący innowacyjną platformą pośrednictwa Uzasadnienie: Cechą charakterystyczną funkcjonu- pracy. Efektywnie funkcjonujący monitoring podaży jącego obecnie obligatoryjnego monitoringu rynku i popytu na pracę zapewni niski poziom bezrobocia pracy w Polsce jest zbieranie informacji na temat i zbliżenie się do stanu pełnego zatrudnienia. poziomu nierównowagi tego rynku, czyli bardzo dokładnych danych dotyczących poziomu i struk- tury bezrobocia. Niestety monitoring stanu rynku pracy odbywa się bez równoległej analizy wielkości i struktur elementów tego rynku, tj. podaży i popy- tu na pracę. Prowadzi to w konsekwencji do gro- madzenia informacji o rezultatach, a nie o przyczy- nach procesów zachodzących na rynku pracy. Dane dotyczące ofert pracy rejestrowane przez urzędy pracy są niereprezentatywne ze względu na brak przepisów zobowiązujących pracodawców do spra- wozdawczości w zakresie przygotowywanych ofert. Poziom aglomeracyjny funkcjonowania rynku pracy wydaje się predysponowany do budowy systemów monitoringu popytu i podaży na pracę. Monitoring dwóch stron rynku pracy zwiększa szanse na po- prawę stanu rynku pracy oraz na jego zrównowa- żenie. Rozpoznanie poziomu i struktury popytu na pracę, a zwłaszcza jego zmian w przyszłości, powin- no stanowić istotny czynnik kształtujący wielkość i strukturę oferty kształcenia oferowanego przez placówki edukacyjne, szczególnie o charakterze zawodowym.

Wizja sukcesu: Metropolia będzie dysponować systemem monitoringu podaży i popytu na pra- cę, obejmującym stan i strukturę osób poszuku- jących pracy oraz stan i strukturę wolnych miejsc pracy. System monitoringu opierać się będzie zarówno na zbieraniu danych pochodzących ze

102 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Gospodarka i rynek pracy

Proponowane działania: Powiązania z innymi programami: 3.3.1. Powstanie Obserwatorium Gospodarki 3.1. Harmonizacja wspierania gospodarki. i Rynku Pracy (por. działanie 3.1.1), którego 3.4. Współpraca edukacji z gospodarką. zadaniem w części dotyczącej rynku pracy 5.3. Metropolitalny system informacyjny. będzie prowadzenie działań wymienionych w niniejszym programie. Efekty i mierniki realizacji programu: 3.3.2. Opracowanie i uruchomienie systemu cy- • liczba osób poszukujących pracy i pracodaw- klicznego monitoringu ofert pracy, ukazują- ców objętych poszczególnymi formami moni- cych się w prasie oraz na portalach pośred- toringu, nictwa pracy. • liczba ofert pracy zgromadzonych w bazie da- 3.3.3. Opracowanie i uruchomienie systemu cy- nych, klicznego monitoringu podaży i popytu na • liczba szkół i instytucji szkoleniowych objętych pracę poprzez realizację reprezentatywnych monitoringiem, Gospodarka pracy i rynek badań ankietowych pracowników i praco- • liczba uruchomionych szkoleń i kursów oraz dawców. osób w nich uczestniczących, 3.3.4. Opracowanie i uruchomienie systemu reje- • liczba osób, które znalazły pracę po odbytym stracji i monitoringu szkół i instytucji szko- kursie lub szkoleniu. leniowych z uwzględnieniem stanu i zmian struktury ich oferty kształcenia w kontekście Źródła finansowania: potrzeb rynku pracy. • budżety powiatów, 3.3.5. Utworzenie portalu internetowego (społecz- • fundusze europejskie, nościowego) dla potrzeb rejestracji osób • partnerstwo publiczno-prywatne. poszukujących pracy i przedsiębiorców po- szukujących pracowników na terenie metro- Realizatorzy: polii. • Obserwatorium Gospodarki i Rynku Pracy, 3.3.6. Promocja portalu poprzez stworzenie sieci • Powiatowy Urząd Pracy. współpracy z samorządem lokalnym, przed- siębiorstwami i z biurami karier szkół wyż- Partnerzy programu: szych oraz szkołami zawodowymi z terenu • Powiatowa Rada Zatrudnienia, metropolii. • uczelnie wyższe, 3.3.7. Przygotowanie dla osób zarejestrowanych • szkoły, w portalu oferty szkoleń ukierunkowanych • organizatorzy kursów szkoleniowych, na lepsze dostosowanie kwalifikacji i umie- • organizacje gospodarcze, jętności do popytu na pracę. • kluby pracy (gminne, OHP). 3.3.8. Opracowanie i uruchomienie systemu dofi- nansowania tworzenia nowych miejsc pracy Beneficjenci: przez pracodawców w przypadku zatrudnia- • pracownicy, nia osób zarejestrowanych w portalu. • bezrobotni, 3.3.9. Spójny system informacyjny, zawierający da- • absolwenci, ne ze wszystkich wymienionych w programie • pracodawcy, platform, ze szczegółowością danych co naj- • samorządy lokalne. mniej do poziomu gminy.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 103 F. OSIE I PROGRAMY STRATEGICZNE

Program 3.4 pracodawców będzie lepsze przygotowanie przy- szłych pracowników oraz możliwość wpływu na Współpraca systemu edukacji zmiany kierunków kształcenia na poziomie szkolnic- z gospodarką twa zawodowego i wyższego, a także aktywny udział w procesie ewaluacji absolwentów. Samorządy otrzy- mają możliwość bieżącego dostosowywania struktury Cel: Wypracowanie modelu współpracy edukacji systemu edukacji i kierunków kształcenia do potrzeb z gospodarką, zapewniającego lepsze dopasowanie gospodarki. Lepsze dopasowanie popytu i podaży na oferty kształcenia do kwalifikacji i umiejętności ocze- pracę skutkować będzie niższym poziomem bezrobo- kiwanych przez pracodawców. cia i doprowadzi do wzrostu poziomu i warunków ży- cia. Działania podejmowane na poszczególnych szcze- Uzasadnienie: Jedną z podstawowych potrzeb rynku blach kształcenia zwiększą kreatywność pracowników pracy jest konieczność dostosowania oferty eduka- oraz podniosą poziom ich kwalifikacji i umiejętności cyjnej do struktury i poziomu kwalifikacji oraz umie- w strukturze zgodnej z oczekiwaniami rynku pracy. jętności oczekiwanych przez pracodawców na ofe- Organizowane będą zajęcia rozwijające umiejętno- rowanych i nowo tworzonych miejscach pracy. Słaba ści praktycznego wykorzystania naturalnej kreatyw- korelacja między strukturą kierunków kształcenia ności człowieka i pracy zespołowej oraz działania a potrzebami rynku pracy może doprowadzić do za- z zakresu poradnictwa zawodowego pomagające grożenia w postaci bezrobocia strukturalnego, które- w wyborze ścieżki kształcenia w powiązaniu z sytuacją go ograniczanie za pomocą aktywnej polityki rynku rynku pracy. Na poziomie szkolnictwa zawodowego pracy przynosi niewielkie rezultaty. Bardzo istotną i wyższego zainicjowana zostanie sieć współpracy potrzebą staje się również realizacja działań aktywi- między szkołami a przedsiębiorcami, umożliwiająca zujących mieszkańców w celu rozwoju nowoczesne- zaangażowanie praktyków w proces edukacyjny, od- go kapitału społecznego, w tym przede wszystkim bywanie staży i praktyk u pracodawców, profilowa- poprawy kreatywności. Właściwe wykorzystanie nie kształcenia zgodnie z potrzebami pracodawców, i ukierunkowanie kreatywności na etapie kształcenia rozszerzenie działalności uczelnianych biur karier zwiększa szanse na wzrost innowacyjności społeczeń- i ocenę efektów kształcenia w kontekście powiązania stwa. Z uwagi na uwarunkowania prawno-organiza- z potrzebami gospodarki. Efektywnie funkcjonująca cyjne i funkcjonalno-przestrzenne w sferach oświaty współpraca systemu edukacji z gospodarką zapew- i gospodarki, koordynowanie działalności placówek ni harmonizację podaży i popytu na pracę i ułatwi edukacyjnych w powiązaniu z potrzebami rynku pracy mieszkańcom znalezienie zatrudnienia odpowiada- możliwe jest tylko na poziomie całej aglomeracji jako jącego ich kwalifikacjom i aspiracjom. wykształconego lokalnego rynku pracy, który charak- teryzuje się dużą mobilnością pracowników i uczniów w relacjach międzygminnych.

Wizja sukcesu: Wypracowanie w aglomeracji modelu współpracy systemu edukacji z gospodarką zapewni korzyści trzem zasadniczym grupom: uczniom i stu- dentom, przedsiębiorcom i samorządom lokalnym. Dla uczniów i studentów będzie oznaczać to nabycie umiejętności do działań kreatywnych i zespołowych, lepszą preorientację zawodową w kontekście potrzeb rynku pracy, kształtowanie kwalifikacji i umiejęt- ności praktycznych w powiązaniu z oczekiwaniami nowoczesnej spodarki. Bezpośrednią korzyścią dla

104 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Gospodarka i rynek pracy

Proponowane działania: Powiązania z innymi programami: 3.4.1. Przygotowanie założeń organizacyjnych i fi- 3.1. Harmonizacja wspierania gospodarki. nansowych systemu koordynacji zarządzania 3.3. Monitoring podaży i popytu na pracę. oświatą na poziomie ponadgimnazjalnym 4.1. Jakość i organizacja edukacji. i współpracy gospodarki z edukacją. 5.1. Instytucje wspołpracy metropolitalnej. 3.4.2. Regularna weryfikacja oferty edukacyjnej i cią- Efekty i mierniki realizacji programu: głe dostosowywanie jej do potrzeb rynku. • stworzenie zintegrowanego systemu zarządza- 3.4.3. Działania na poziomie edukacji wczesnoszkol- nia oświatą na szczeblu ponadgimnazjalnym, nej i podstawowej – tworzenie warunków dla • liczba programów edukacyjnych i szkolenio- kształcenia umiejętności dzieci w zakresie kre- wych dla poszczególnych szczebli oraz osób atywności i pracy zespołowej poprzez zajęcia z nich korzystających, rozwijające umiejetności wykorzystania natu- • liczba programów współpracy między szkołami ralnej kreatywności człowieka na wczesnych zawodowymi i wyższymi a przedsiębiorcami, Gospodarka pracy i rynek etapach rozwoju osobowościowego. • liczba uczniów i studentów uczestniczących 3.4.4. Działania na poziomie szkolnictwa gimnazjal- w praktykach i stażach u przedsiębiorców. nego i ponadgimnazjalnego ogólnokształcące- go – poradnictwo zawodowe ukierunkowane Źródła finansowania: na kształtowanie umiejętności wyboru dalszej • budżety gmin i powiatów, ścieżki kształcenia w oparciu o informacje uzy- • fundusze europejskie, skane z bieżącego monitoringu rynku pracy. • środki uczelni wyższych, 3.4.5. Działania na poziomie szkolnictwa ponadgim- • środki przedsiębiorców prywatnych. nazjalnego zawodowego – rozwijanie sieci Realizatorzy: współpracy między szkołami zawodowymi • samorządy miast, gmin i powiatów (jednostki a przedsiębiorcami, zwiększenie nacisku na ds. oświaty), kształcenie umiejętności praktycznych, umoż- • obserwatorium Gospodarki i Rynku Pracy, liwianie odbywania staży i praktyk u pracodaw- • szkoły, ców, profilowanie kształcenia pod kątem ich • uczelnie wyższe, potrzeb. • placówki kształcenia ustawicznego. 3.4.6. Działania na poziomie szkolnictwa wyższego – rozwijanie sieci współpracy między szkołami Partnerzy programu: wyższymi a przedsiębiorcami, zaangażowanie • Powiatowa Rada Zatrudnienia, praktyków w proces edukacyjny, rozszerzanie • przedsiębiorcy, działalności uczelnianych biur karier, ewaluacja • organizacje gospodarcze, efektów kształcenia w kontekście powiązania • kluby pracy. z potrzebami gospodarki. 3.4.7. Działania w zakresie kształcenia ustawicznego Beneficjenci: • uczniowie i studenci, – przygotowanie oferty kształcenia ustawicz- • pracownicy, nego, w tym m.in. w zakresie uzupełniania • przedsiębiorcy. umiejętności nauczycieli akademickich i szkol- nych o elementy wiedzy praktyków z dziedziny biznesu i samorządu.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 105 F. OSIE I PROGRAMY STRATEGICZNE

Program 4.1 którzy w czasie swoich praktyk pedagogicznych oraz innych przedmiotów mogą prowadzić fa- Jakość i organizacja edukacji kultatywne zajęcia także dla uczniów w strefie podmiejskiej. Cel: Poprawa wyników edukacyjnych osiąganych Wizja sukcesu: Na obszarze metropolii będzie przez uczniów, stworzenie systemu monitoringu działał system konkurencji między placówkami i zarządzania przepływem uczniów między gmina- oświatowymi, stymulujący je do przygotowywa- mi i szkołami w celu obniżenia kosztów utrzymania nia skutecznych programów kształcenia i rozwoju placówek oświatowych. wychowanków. Wszystkie zainteresowane osoby, Uzasadnienie: Aglomeracja poznańska jest zna- a zwłaszcza rodzice i uczniowie, będą mieć łatwy czącym ośrodkiem edukacyjnym. Na jej obsza- dostęp do informacji o wynikach poszczególnych rze zlokalizowanych jest ogółem 460 szkoł róż- jednostek oświatowych. Uczniowie z terenów od- nego typu, w których łącznie kształci się ponad dalonych od centrum metropolii będą mogli uczęsz- 110 tys. dzieci i młodzieży. Zasięg oddziaływania czać w swoich szkołach na dodatkowe, bezpłatne niektórych szkół ponadpodstawowych wykra- zajęcia pozalekcyjne, prowadzone przez studen- cza poza obszar aglomeracji. Z punktu widze- tów dojeżdżających z poznańskich uczelni. Zajęcia nia zarządzania oświatą istotne znaczenie ma te przyczynią się do wzrostu zainteresowania proces suburbanizacji i zmiany demograficzne uczniów nauką, poprawy wyników szkolnych oraz przyczyniające się do spadku liczby osób w wie- większej równości szans edukacyjnych. Wszystkie ku szkolnym w Poznaniu oraz jej wzrostu w gmi- gminy będą posiadać krótko- i długookresowe nach podmiejskich. Prowadzi to do powstania prognozy demograficzne, powiązane z polityką problemu niewystarczającego dostosowania in- przestrzenną gminy, a także będą monitorować frastruktury szkolnej do potrzeb edukacyjnych. liczbę dzieci w wieku 0-6 lat oraz w wieku szkol- W Poznaniu występuje zasadniczo niedobór nym w poszczególnych obwodach szkolnych. uczniów, wiążący się z brakiem wykorzystania w peł- Na podstawie monitoringu liczby uczniów oraz nym zakresie istniejącej infrastruktury edukacyjnej, kosztów kształcenia w poszczególnych szkołach co podwyższa jednostkowe koszty kształcenia i pro- będzie można wskazywać te szkoły i oddziały, wadzi do redukcji zatrudnienia, a nawet konieczno- w których przyjęcie określonej liczby uczniów ści zamykania niektórych placówek. Z kolei gminy spoza miasta lub gminy doprowadziłoby do ra- podmiejskie, w obliczu „wyżu demograficznego” cjonalizacji wykorzystania bazy oświatowej. Wy- i nadmiaru uczniów w stosunku do aktualnej bazy pracowane zostaną jednolite zasady współpracy edukacyjnej, często podejmują decyzje o rozbudo- pomiędzy gminami w zakresie przepływu dzieci wie sieci szkolnej. To właśnie gminy podpoznańskie w wieku przedszkolnym i szkolnym. są obszarem na którym prowadzone są największe inwestycje w infrastrukturę edukacyjną. Jednak w związku z długotrwałością procesu inwestycyjne- go i ograniczeniami budżetowymi rozbudowa sieci placówek oświatowych może nie nadążać za przyro- stem liczby dzieci. W szkołach aglomeracji poznań- skiej obserwuje się również zróżnicowanie szans i możliwości edukacyjnych. W szczególnie trudnej sytuacji są niektóre szkoły wiejskie z małą liczbą uczniów i niskimi wynikami egzaminów. Jedno- cześnie na specjalnościach edukacyjnych uczelni poznańskich kształci się liczna grupa studentów,

106 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Usługi społeczne

Proponowane działania: Powiązania z innymi programami: 4.1.1. Zintegrowany system oceny szkół i przedszko- 3.4. Współpraca edukacji z gospodarką. li. Stworzenie wszechstronnego systemu oce- 4.2. Współpraca i uczestnictwo w kulturze. ny funkcjonowania szkół i innych placówek 5.1. Instytucje współpracy metropolitalnej. oświatowych pod kątem podnoszenia jakości 5.2. Standardy usług publicznych. nauczania. Wyniki corocznej oceny poszcze- 5.3. Metropolitalny system informacyjny. gólnych placówek oświatowych powinny być publikowane w internecie oraz w lokalnej Efekty i mierniki realizacji programu: prasie, co pozwoli wszystkim mieszkańcom • wyniki nauczania uzyskiwane po szkole podsta- na szczegółowe zapoznanie się z dokonaniami wowej, gimnazjum i na maturze, szkół i przedszkoli, a jednocześnie zmobilizuje • liczba zajęć dodatkowych, prowadzonych dyrektorów i kadrę pedagogiczną do ciągłej w szkołach przez studentów, poprawy swoich osiągnięć. Najlepsze placówki • liczba uczniów korzystających z zajęć dodatko- w poszczególnych kategoriach mogą otrzymy- wych, prowadzonych w szkołach przez studen- wać wyróżnienia i nagrody finansowe. tów, 4.1.2.Uczelnie wyższe dla powszechnej edukacji • liczba laureatów konkursów krajowych i mie- w metropolii. Rozszerzenie oferty poznańskich dzynarodowych wśród uczniów metropolii, uczelni dla edukacji w każdej grupie wiekowej • wskaźniki wykorzystania bazy oświatowej, (przedszkola, szkoły, nauczyciele, seniorzy), • koszty funkcjonowania szkół w przeliczeniu

w tym m.in. organizacja dodatkowych zajęć na liczbę uczniów. Usługi społeczne pozalekcyjnych (w zakresie przedmiotów pod- Źródła finansowania: stawowych oraz uzupełniających, takich jak np. • budżety gmin i powiatów, teatr, muzyka, technika), prowadzonych przez • budżet państwa, studentów oraz stymulowanie rozwoju dzieci • środki uczelni wyższych, i młodzieży szczególnie uzdolnionej. Projekt • fundusze europejskie. powinien koncentrować się szczególnie na małych placówkach z terenów wiejskich. Sku- Realizatorzy: teczność należy wzmocnić przez uruchomie- • samorządy miast, gmin i powiatów (jednostki nie strony internetowej z listą gmin oraz szkół ds. oświaty), chętnych do zorganizowania dodatkowych za- • placówki oświatowe, jęć. Udział w prowadzeniu zajęć powinien być • uczelnie wyższe. zaliczany do programu studiów i wiązać się ze Partnerzy programu: zwrotem ewentualnych kosztów (np. dojazdu) • Kuratorium Oświaty, ponoszonych przez studentów. • media lokalne i regionalne, 4.1.3. Metropolitalny obserwator szkolny. Monitoring • organizacje pozarządowe. i prognozowanie liczby dzieci w wieku 0-16 lat w gminach i obwodach szkolnych, wpro- Beneficjenci: wadzenie systemu racjonalizacji przydziału • uczniowie, zainteresowanych uczniów spoza Poznania do • studenci, poznańskich szkół podstawowych i gimnazjów, • nauczyciele szkolni i akademiccy, wypracowanie jednolitych zasad współpracy • kadra zarządzająca, pomiędzy gminami w zakresie przepływu dzie- • samorządy lokalne. ci w wieku przedszkolnym i szkolnym.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 107 F. OSIE I PROGRAMY STRATEGICZNE

Program 4.2 oraz zaufanie społeczne. Bardzo duży potencjał kulturalny Poznania nie zawsze jest dostatecznie Współpraca i uczestnictwo wykorzystywany przez mieszkańców aglomeracji. w kulturze Jedną z przyczyn jest stosunkowo słaba promocja i niewystarczający przepływ informacji do miesz- Cel: Wzmocnienie rozwoju kreatywnej, przedsię- kańców strefy podmiejskiej. Z kolei szereg inicja- biorczej i aktywnej społeczności lokalnej, zmniej- tyw kulturalnych w gminach nie jest odpowiednio szenie dysproporcji w dostępie do usług kultury, rozpropagowany w Poznaniu. poprawa jakości życia mieszkańców całej metro- Wizja sukcesu: Mieszkańcy metropolii poznań- polii poprzez uruchomienie wspólnych działań skiej, zarówno Poznania, jak i wszystkich okolicz- i usług kulturalnych oraz zapewnienie przepływu nych miejscowości, będą postrzegać swoje miejsce informacji na temat oferty kulturalnej Poznania zamieszkania jako kulturalną przestrzeń publiczną i gmin podmiejskich. o wysokiej jakości usług kulturalnych i ich dobrej dostępności. Będą deklarować zadowolenie z ży- Uzasadnienie: Wizytówkami kulturalnymi aglo- cia „tutaj”, wynikające z aktywnej partycypacji meracji poznańskiej są bez wątpienia muzyka w sferze społecznej poprzez uczestniczenie w kultu- i teatr. Szeroka oferta w tym zakresie obejmuje rze. Wszystkie samorządy lokalne metropolii będą zarówno cykliczne imprezy rangi międzynarodo- prowadziły w zasadniczych kwestiach wspólną po- wej, jak i wydarzenia lokalne. W aglomeracji działa litykę kulturalną, razem realizując liczne programy także kilkadziesiąt znaczących muzeów, salonów i stosując instrumenty organizacyjne i finansowe wystawowych i galerii. Obok stałych obiektów mu- stymulujące mieszkańców do przedsiębiorczości, zealnych co roku organizowane są dziesiątki tema- kreatywności, aktywności społecznej i gospodar- tycznych wystaw, imprez plenerowych i pokazów czej w obszarze kultury. Mieszkańcy metropolii sztuki. Możliwości uczestniczenia mieszkańców będą wysoko oceniać jakość organizacyjną szero- aglomeracji w życiu kulturalnym powinny być jed- ko pojętych usług kulturalnych i działań na rzecz nak stale rozwijane. Starając się kształtować zbio- lokalnej tożsamości. Wspierane i dofinansowywa- rową tożsamość mieszkańców aglomeracji poznań- ne będą także projekty kulturalne ukierunkowane skiej, uwzględniającą odniesienie do tradycji pracy bezpośrednio na grupy i osoby pozostające na mar- organicznej – silnie obecnej w świadomości pozna- ginesie życia społecznego w mieście czy gminie. niaków i Wielkopolan – należy uznać obszar kultury Współpraca instytucji kultury ze szkołami pozwoli za przestrzeń zmiany społecznej, przewartościo- skuteczniej wypełniać zadania związane z misją wania, przenoszenia akcentów. Kultura jest silnie upowszechniania kultury oraz wzmocni działania związana z działalnością człowieka w społeczeń- podejmowane w szkołach. stwie, a więc z jego ekspresją, z przedsiębiorczo- ścią i kreatywnością, które nie są jedynie cechami przedsiębiorców, ale charakteryzują większość lu- dzi, ukształtowanych w ten sposób przez szkoły, ośrodki kultury, muzea, biblioteki, uniwersytety. Strategicznym wyzwaniem jest włączenie tych miejsc do współpracy w budowie kultury kre- atywności i współdziałania. Działania samorządów powinny być wspierane przez potencjał trzeciego sektora i zaangażowanie prywatnych przedsiębior- ców. Kultura, posiadając silny komponent społecz- ny, ma wielki wpływ na wychowanie, zdolność do współpracy i kompromisu, twórczość, otwartość

108 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Usługi społeczne

Proponowane działania: Powiązania z innymi programami: 4.2.1. Kultura wśród dzieci i młodzieży. Korelacja 1.3. Ochrona i kształtowanie krajobrazu kulturowe- działalności domów kultury, lokalnych muzeów go. i bibliotek z programami edukacyjnymi szkół. 4.1. Jakość i organizacja edukacji. 4.3. Metropolitalna oferta turystyczna. 4.2.2. Kultura zmienia życie. 4.6. Metropolia równych możliwości społecznych. Angażowanie projektów i inicjatyw kultural- 5.6. Tożsamość metropolitalna. nych, powstałych m.in. w ramach „Poznańskiej Burzy Kulturalnej”, do zwiększenia poziomu Efekty i mierniki realizacji programu: uczestnictwa w kulturze, a także rozwiązywania • liczba instytucji, firm i organizacji pozarządowych działających w sektorze kultury oraz realizowanych lokalnych spraw i problemów oraz niwelowa- przez nie projektów, festiwali, imprez, nia deficytów społecznych, przy jednoczesnym • przychody uzyskiwane w ramach sektora usług zbliżeniu do dotychczas marginalizowanego kulturalnych oraz dochody podatkowe z tytułu odbiorcy kultury. tych działań, 4.2.3. Kultura jest wszędzie. Dążenie do przełamy- • środki przeznaczane przez samorządy na prowa- wania barier w dostępie do kultury oraz sty- dzenie i wspieranie działań kulturalne, mulowanie współpracy i przekraczanie granic • kwoty wydawane w budżetach domowych na cele działalności jednostek samorządowych, docie- stricte kulturalne,

ranie z ambitną ofertą kulturalną do różnych • liczba uczestników wydarzeń kulturalnych, Usługi społeczne • jakościowe narzędzia monitoringu realizacji pro- zakątków metropolii. Wsparcie ze szczebla me- gramu, stworzone przez Regionalne Obserwato- tropolitalnego wydarzeń i inicjatyw (festiwale, rium Kultury UAM. widowiska plenerowe, festyny, koncerty, itp.) promujących lokalną (Poznań i gminy) oraz Źródła finansowania: regionalną kulturę, tradycję, historię, sztukę • budżety gmin, powiatów i województwa, • fundusze europejskie, i kuchnię. • środki firm prywatnych i organizacji pozarządo- 4.2.4. Obywatelski mecenat kultury. Wzrost kre- wych z dziedziny kultury. atywności i konkurencyjności w dziedzinie kultury poprzez zacieśnienie metropolitalnej Realizatorzy: sieci współpracy trzech sektorów: publicznego, • samorządy miast, gmin i powiatów, • samorządowe instytucje kultury, prywatnego i obywatelskiego. • Stowarzyszenie Metropolia Poznań, 4.2.5. Potencjał kultury. Mobilizowanie społeczności • Regionalne Obserwatorium Kultury UAM. lokalnych do włączenia się w projektowanie polityki kulturalnej gminy i metropolii oraz Partnerzy programu: konstruowanie przez opiniotwórcze środo- • samorząd województwa, • szkoły i przedszkola, wiska lokalne „mapy zasobów, potencjałów • media lokalne i regionalne, i deficytów kulturalnych”. • organizacje pozarządowe, parafie, 4.2.6. Kulturalna platforma informacyjna. Integracja • firmy prywatne. informacji dotyczących wydarzeń kulturalnych w Poznaniu i gminach, wspólne kalendarium Beneficjenci: • mieszkańcy metropolii, imprez umożliwiające „mobilność kulturalną” • twórcy kultury, mieszkańców. • turyści.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 109 F. OSIE I PROGRAMY STRATEGICZNE

Program 4.3 aglomeracji poznańskiej. Kierunkiem strategicznym rozwoju funkcji turystycznej w aspekcie infrastruk- Metropolitalna oferta turystyczna turalnym, instytucjonalnym oraz marketingowym powinna być synergia turystyki biznesowej, kulturo- Cel: Osiągnięcie spójności i koordynacja inicjatyw wej (krajoznawczej) oraz kwalifikowanej (aktywnej). turystycznych i rekreacyjnych podejmowanych Wszelkie działania rozwojowe powinny uwzględniać w metropolii poprzez tworzenie metropolitalnych umiejętne dopełnianie się ofert skierowanych do produktów turystycznych, budowę wspólnego mieszkańców i turystów o motywach związanych systemu informacji turystycznej, zintegrowaną z wolnym czasem (rekreacją, rozrywką i kulturą) promocję oraz kreatywne łączenie atrakcji, walo- z ofertami ukierunkowanymi na podróżujących służ- rów, wydarzeń, usług i infrastruktury turystycznej bowo. Wymiarem tego współrozwoju powinna być w aglomeracji. synergia czasowa (turystyka biznesowa wspierana w wymiarze tygodniowym od poniedziałku do piątku, Uzasadnienie: Wszystkie władze samorządowe turystyka kulturowa i aktywna w weekendy, czas urlo- w aglomeracji podejmują aktualnie działania w za- powy, święta), przestrzenna oraz promocyjna. kresie rozwoju turystyki, jednak stosowane metody oraz stopień koordynacji przedsięwzięć są bardzo Wizja sukcesu: Rozwój turystyki i rekreacji w me- zróżnicowane. Większość dotychczasowych działań tropolii następował będzie w sposób zintegrowany charakteryzuje się ograniczeniem do obszaru danej i skoordynowany. Systematyczny monitoring stanu jednostki terytorialnej, a przez to brakiem integral- gospodarki turystycznej, koordynacja zarządzania, ności i uporządkowania w skali całej aglomeracji. Stoi wzmocnienie promocji oraz wyprofilowane produkty to w sprzeczności z punktem widzenia mieszkańców turystyczne sprawią, że Metropolia Poznań będzie oraz odwiedzających, którzy postrzegają Poznań wraz znana na krajowym i europejskim rynku turystycz- z okolicami jako spójny obszar turystyczny i rekre- nym, a jej ofertę będzie cechować innowacyjność, acyjny. Problemem jest także niedostatek lub rozpro- solidność jakościowa i elastyczność organizacyjna, szenie informacji z zakresu działalności turystycznej, a także harmonijne połączenie oferty dla podróżują- zarówno po stronie zarządzających, jak i samych tu- cych służbowo i w czasie wolnym. Spójna sieć punk- rystów, co z jednej strony utrudnia podejmowanie tów informacji turystycznej oraz portale internetowe skutecznych decyzji strategicznych, a z drugiej nie po- umożliwią tworzenie nowych oraz wzbogacanie ist- zwala wyeksponować pełnego wachlarza turystycz- niejących produktów: turystyki biznesowej, kulturo- nych atrakcji aglomeracji. Mimo dużego potencjału wej, aktywnej i rekreacji. Zintegrowane podejście do turystycznego głównym problemem aglomeracji jest terytorialnego zarządzania turystyką i jej promocji brak uporządkowania walorów turystycznych w pa- będzie wyróżnikiem Metropolii Poznań na tle innych kiety produktowe. Połączenie zestawu atrakcji, usług aglomeracji. i infrastruktury oferowanych w przestrzeni miejskiej z możliwościami aktywności turystycznej na tere- nach podmiejskich stanowi podstawę do tworzenia pełnych, terytorialnych produktów turystycznych i rekreacyjnych, powstających „wokół” atrakcji i wy- poczynku. Tworzenie metropolitalnych produktów turystycznych nie polega na tworzeniu gotowych komercyjnych pakietów dla turystów oraz miesz- kańców aglomeracji. Proces ten opiera się na usys- tematyzowaniu i integracji atrakcji, walorów, wy- darzeń, usług i infrastruktury znajdujących się na terenie poszczególnych jednostek administracyjnych

110 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Usługi społeczne

Proponowane działania: Powiązania z innymi programami: 4.3.1. Zintegrowany system monitoringu i oceny 1.3. Ochrona i kształtowanie krajobrazu kulturowe- rozwoju funkcji turystycznej. Stworzenie go. na szczeblu metropolii ośrodka monitorowa- 2.4. Rozwój transportu rowerowego. nia, gromadzenia i przetwarzania informacji 4.2. Współpraca i uczestnictwo w kulturze. na temat funkcjonowania turystyki, który 4.4. Metropolia sportu. pozwoli na podejmowanie skutecznych de- 5.4. Strategia marki i produkty metropolitalne. cyzji strategicznych dotyczących jej dalszego 5.5. Metropolia w sieci międzynarodowej. rozwoju i promocji. 4.3.2. Kompleksowy system informacji i promo- Efekty i mierniki realizacji programu: cji turystycznej. Integracja punktów infor- • liczba turystów i poziom ich zadowolenia z pobytu macji turystycznej („it”) w ramach metrpolii w metropolii, (obsługa turystów i mieszkańców metro- • liczba mieszkańców korzystających z oferty rekre- polii w zakresie „it”, dystrybucja mater- acyjnej, iałów informacyjno-promocyjnych, dzia- • liczba metropolitalnych pakietów turystycznych, łalność komercyjna), stworzenie syste- • liczba zintegrowanych punktów „it”, mu turystycznej identyfikacji przestrzen- • liczba osób korzystających z usług systemu „it” nej (także w powiązaniu z technologią oraz metropolitalnego portalu turystycznego, GPS), oraz wdrożenie wspólnego portalu • liczba nowych wydarzeń i atrakcji. turystycznego w celu zwiększenia zasięgu Źródła finansowania: Usługi społeczne i skuteczności działań promocyjnych, skło- • budżety gmin i powiatów, nienia turystów do przedłużenia pobytu na • środki związków i stowarzyszeń samorządo- terenie metropolii i wzmocnienia zaintereso- wych, wania jej ofertą wszystkich mieszkańców. • budżet województwa, 4.3.3. Zintegrowany produkt turystyki biznesowej. • fundusze europejskie, Podniesienie konkurencyjności produktu • partnerstwo publiczno-prywatne. turystyki biznesowej Metropolii Poznań poprzez integrację ofert poszczególnych Realizatorzy: usługodawców i jednostek terytorialnych, • Poznańska Lokalna Organizacja Turystyczna, prowadzenie wspólnego kalendarza kon- • samorządy miast, gmin i powiatów (jednostki ds. ferencji targów i wydarzeń biznesowych, turystyki i ds. promocji), spójną promocję i akwizycję na szczeblu • związki i stowarzyszenia samorządowe (m.in. metropolitalnym oraz rozwój infrastruktury Związek Międzygminny Puszcza Zielonka, Sto- konferencyjno-targowej. warzyszenie Gmin WPN). 4.3.4. Zintegrowane produkty turystyki kwalifiko- Partnerzy programu: wanej (aktywnej), kulturowej oraz rekre- • samorząd województwa, acji. Podniesienie atrakcyjności turystycznej • media lokalne i regionalne, Metropolii Poznań poprzez uporządkowa- • organizacje turystyczne, nie istniejącej oferty w pakiety tematyczne, • biura turystyczne. łączenie walorów Poznania z atrakcjami pod- miejskimi oraz kreowanie innowacyjnych Beneficjenci: ofert i atrakcji z zakresu turystyki rowero- • mieszkańcy metropolii, wej, wodnej (m.in. w oparciu o rzekę War- • turyści, tę), gier miejskich, szlaków tematycznych, • przedsiębiorstwa turystyczne. cyklów wydarzeń.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 111 F. OSIE I PROGRAMY STRATEGICZNE

Program 4.4 Wizja sukcesu: W metropolii powstanie sieć obiek- tów klasy olimpijskiej, które staną się dla sportowców Metropolia sportu miejscem przygotowań do zawodów o charakterze międzynarodowym. Cyklicznie organizowane będą Cel: Wzrost zainteresowania sportem, upowszech- igrzyska sportowe młodzieży szkolnej oraz osób do- nienie aktywności fizycznej, stworzenie możliwości rosłych, na których gminy będą licznie reprezento- sportowego współzawodnictwa mieszkańców miasta wane przez swoich przedstawicieli. Doświadczenia i poszczególnych gmin metropolii, rozbudowa nowo- zdobyte podczas organizacji tego rodzaju zawodów czesnej infrastruktury sportowej, w tym powstanie będą wykorzystywane w trakcie starań o ważne mię- obiektów klasy międzynarodowej. dzynarodowe imprezy sportowe (w tym rangi euro- pejskiej i światowej). Nowoczesne i funkcjonalne Uzasadnienie: Upowszechnienie sportu i aktywności obiekty sportowe pozwolą przygotować i zorganizo- ruchowej wśród mieszkańców metropolii oraz popra- wać profesjonalne zawody w niemal każdej dyscy- wa wyników sportowych wymaga odpowiedniej bazy plinie. Kuźnią talentów staną się sieci nowoczesnych infrastrukturalnej, systemu szkolenia oraz promocji. obiektów sportowych dla poszczególnych dyscyplin Większość nowoczesnych obiektów o standardzie (m.in. baseny, Orliki, hale sportowe), umożliwiające międzynarodowym zlokalizowanych jest w Pozna- upowszechnienie jej uprawiania i wyłonienie zawod- niu. Mogą one posłużyć jako element wciąż rozbu- ników odnoszących sukcesy międzynarodowe. Ich dowywanej i modernizowanej sieci obiektów spor- talenty będą doskonalone w metropolitalnych cen- towych, wspólnie tworzących ośrodek przygotowań trach szkoleniowych. Metropolia stanie się ośrodkiem olimpijskich, który mógłby być wykorzystywany do e-sportu w jego zdrowej postaci. współzawodnictwa sportowego na arenie krajowej i międzynarodowej. Obok tego rodzaju infrastruktury należy również, wzorem programu „Orlik”, budować sieć nowoczesnych obiektów sportowych służących upowszechnianiu wybranych dyscyplin sportu. Wszel- ka rywalizacja sportowa budzi współcześnie duże za- interesowanie, przyciąga uwagę społeczną, wzmaga aktywność fizyczną i sprzyja rozwojowi ekonomiczne- mu. Z tych powodów należy zaproponować zorgani- zowanie międzygminnych igrzysk sportowych oraz re- gularnych amatorskich rozgrywek ligowych. Szkolenie talentów dla sportu wyczynowego powinno odbywać się na bazie szerokiej działalności klubowej w gmi- nach, uzupełnionej przez wyspecjalizowane centra doskonalenia dla poszczególnych dyscyplin. Od kil- kunastu lat na świecie bardzo dynamicznie rozwija się także e-sport (sport elektroniczny), czyli turnie- je gier komputerowych, podczas których konkurują ze sobą setki, a nawet tysiące osób. Wiele z jego form negatywnie wpływa na zdrowie i nie powinny być one promowane. Aglomeracja poznańska po- winna stać się jednak jednym z głównych ośrodków rywalizacji w ramach e-sportu, opartej wyłącznie na nowych technologiach, w których do współzawodnic- twa wykorzystuje się ruchy całego ciała.

112 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Usługi społeczne

Proponowane działania: Powiązania z innymi programami: 4.4.1. Metropolitalna sieć infrastruktury olimpij- 4.1. Jakość i organizacja edukacji. skiej. Rozbudowa sieci obiektów sportowo- 4.3. Metropolitalna oferta turystyczna. rekreacyjnych najwyższej klasy, które będą 4.6. Metropolia równych możliwości społecznych. wykorzystywane przez sportowców krajowych 5.4. Strategia marki i produkty metropolitalne. i zagranicznych w ramach przygotowań do 5.6. Tożsamość metropolitalna. ogólnopolskich i międzynarodowych zawodów Efekty i mierniki realizacji programu: sportowych z jednoczesnym umożliwieniem • liczba osób regularnie korzystających z obiektów częściowego dostępu dla mieszkańców me- sportowych, tropolii. • liczba uczestników wydarzeń sportowych, 4.4.2. Sport u podstaw. Tworzenie we wszystkich • liczba metropolitalnych rozgrywek ligowych, gminach sieci ogólnodostępnych obiektów • liczba obiektów powstałych w ramach programów sportowych dla popularnych dyscyplin – ich popularyzacji poszczególnych dyscyplin, wybór powinien nawiązywać do tradycji re- • liczba metropolitalnych centrów doskonalenia gionu, zainteresowań mieszkańców i opierać talentów w poszczególnych dyscyplinach sporto- się na masowym, rodzinnym charakterze. wych. 4.4.3. Amatorskie ligi metropolitalne. Rozwój form regularnego współzawodnictwa amatorskiego Źródła finansowania: w poszczególnych dyscyplinach sportowych, • budżety gmin i powiatów, obejmujących całą metropolię. • budżet województwa, Usługi społeczne 4.4.4. Organizowanie Igrzysk Sportowych Metropolii • budżet państwa, Poznań oraz cyklicznych imprez rekreacyjnych • fundusze europejskie, (np. biegi uliczne, rajdy rowerowe, imprezy • partnerstwo publiczno-prywatne, nordic walking). • środki klubów i związków sportowych, 4.4.5. Promocja metropolii poprzez sport — aktywne • środki firm prywatnych. ubieganie się o organizację imprez rangi mię- Realizatorzy: dzynarodowej w oparciu o ofertę obiektów • samorządy miast, gmin i powiatów (jednostki ds. sportowych, rekreacyjnych i noclegowych całej sportu i rekreacji), metropolii. • Stowarzyszenie Metropolia Poznań. 4.4.6. Doskonalenie talentów sportowych. Stworze- nie systemu selekcji najbardziej utalentowa- Partnerzy programu: nych młodych sportowców w poszczególnych • organizacje i kluby sportowe, dyscyplinach oraz organizacja ich dalszego • związki sportowe, szkolenia w profesjonalnych klubach metro- • samorząd województwa, polii, działających w oparciu o lokalną trady- • media lokalne i regionalne, cję w danej dyscyplinie, dorobek szkoleniowy, • firmy prywatne, wsparcie sponsorskie i bazę infrastrukturalną • szkoły, – zapobieganie drenażowi utalentowanych • Poznańska Lokalna Organizacja Turystyczna. sportowców przez inne metropolie. 4.4.7. Igrzyska Cybernetyczne (cyberigrzyska). Wy- Beneficjenci: korzystanie bogatej bazy infrastrukturalnej • mieszkańcy metropolii, metropolii do organizacji turniejów e-sportu, • sportowcy amatorzy i wyczynowi, opartych wyłącznie na technologiach, w któ- • kluby sportowe. rych do współzawodnictwa wykorzystuje się ruchy całego ciała.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 113 F. OSIE I PROGRAMY STRATEGICZNE

Program 4.5 poznańskiej, związanych jest z koniecznością integro- wania wszelkich służb i instytucji odpowiedzialnych Bezpieczeństwo publiczne za szeroko rozumiane ratownictwo. W aglomeracji w metropolii poznańskiej brakuje w pełni zintegrowanego Cen- trum Powiadamiania Ratunkowego, co powoduje Cel: Poprawa bezpieczeństwa mieszkańców i osób problemy w koordynacji i współpracy służb ratowni- odwiedzających metropolię poprzez prowadzenie czych na terenie całej aglomeracji. Z uwagi na charak- polityki profilaktycznej i prewencyjnej w stosunku ter zagrożeń występujących w aglomeracji, działania do podstawowych zagrożeń zdrowia, życia i mienia. służb związanych z bezpieczeństwem powinny poza ratownictwem zostać nakierowane na przeciwdzia- Uzasadnienie: Za stan bezpieczeństwa na terenie łanie i zapobieganie głównym zagrożeniom. Jednym aglomeracji poznańskiej odpowiadają służby podległe z najważniejszych działań jest popularyzacja wiedzy różnym organom rządowym i samorządowym, jak i in- z zakresu ratownictwa i bezpieczeństwa wśród sa- nym instytucjom (policja, straż pożarna, straże gmin- mych mieszkańców oraz podmiotów gospodarują- ne i miejskie, pogotowie ratunkowe i pogotowia tech- cych w aglomeracji. niczne). Służby działające na poziomie powiatowym w aglomeracji na podstawie porozumień funkcjonują Wizja sukcesu: Dzięki działaniom informacyj- w sposób zintegrowany (Komenda Miejska Policji i Ko- nym, profilaktycznym, represyjnym i inwestycyj- menda Miejska Państwowej Straży Pożarnej). Porozu- nym zwiększony zostanie poziom bezpieczeństwa mienia te są przykładem traktowania aglomeracji jako w metropolii. Przyczyni się on do poprawy jakości jednego wielkomiejskiego obszaru o zbliżonej skali za- życia mieszkańców i zwiększy atrakcyjność metro- grożeń. Do podstawowych zagrożeń bezpieczeństwa polii jako miejsca zamieszkania i inwestowania. osobistego w aglomeracji zalicza się kradzieże mie- Budowa sprawnego systemu ratownictwa me- nia (w tym kradzieże samochodowe), demoralizację dycznego w metropolii umożliwi udzielanie po- i przestępczość nieletnich, rozboje, narkomanię oraz mocy medycznej w odpowiednio krótkim czasie, przestępczość i wykroczenia na drogach. W Strategii co z kolei pozwoli poszkodowanym na zachowanie Rozwoju Ratownictwa i Ochrony Przeciwpożarowej dla zdrowia i życia oraz szybszy powrót do aktywno- Województwa Wielkopolskiego na lata 2010-2020 za ści zawodowej. Dzięki dobrej organizacji i zdecy- najpoważniejsze zagrożenia aglomeracji poznańskiej dowanym działaniom służb ratunkowych na ob- uznaje się zagrożenie pożarowe oraz w komunikacji szarze metropolii zmniejszone zostaną wskaźniki drogowej. Dyżurne siły ratownicze zorganizowane śmiertelności i niepełnosprawności wśród ofiar są w ramach głównych systemów polskiego ratow- wypadków drogowych, pożarów, katastrof i innych nictwa, czyli Państwowego Systemu Ratownictwa nagłych zdarzeń. Medycznego oraz Krajowego Systemu Ratowniczo- Gaśniczego. Z przeprowadzonych diagnoz wynika, że w ramach aglomeracji dostępność ratownictwa me- dycznego jest zróżnicowana – wciąż występują miejsca, do których czas dotarcia zespołów ratowniczych przekracza ustawowe kryteria (8 i 15 min.). Budo- wa sprawnego, powszechnie dostępnego i opartego na najwyższych standardach systemu ratownictwa medycznego wymaga nie tylko działań podmiotu zobligowanego ustawowo (wojewoda), ale również znacznego zaangażowania i szerokiej współpracy samorządów terytorialnych. Większość problemów, z którymi borykają się służby ratownicze aglomeracji

114 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Usługi społeczne

Proponowane działania: Powiązania z innymi programami: 4.5.1. Działania o charakterze promocyjno-infor- 1.2. Poprawa standardów planistycznych, urbani- macyjnym i profilaktyczno-wychowawczym. stycznych i architektonicznych. Polityka informacyjna dotycząca uwarunko- 4.1. Jakość i organizacja edukacji. wań, przyczyn i zaleceń w zakresie bezpiecz- 4.6. Metropolia równych możliwości społecznych. 5.2. Standardy usług publicznych. nych zachowań przed, w trakcie i po ustąpieniu 5.3. Metropolitalny system informacyjny. zagrożeń, szkolenia dotyczące zapobiegania za- grożeniom oraz podstaw ratownictwa wśród Efekty i mierniki realizacji programu: dzieci i młodzieży jako stały element przed- • zmniejszenie liczby przestępstw, miotowy w nauczaniu szkolnym, publikowanie • wzrost wskaźników wykrywalności przestępstw, w przystępnej formie instrukcji i wskazówek • zmniejszenie liczby wypadków drogowych, z zakresu bezpieczeństwa, dostarczanych do • zmniejszenie liczby pożarów w aglomeracji, • skrócenie czasu dotarcia zespołów ratunkowych każdego gospodarstwa domowego w aglome- na miejsce zdarzenia. racji, pokazy publiczne, kursy i instruktaże. 4.5.2. Działania o charakterze restrykcyjno-represyw- Źródła finansowania: nym. Prowadzenie w odniesieniu do zagrożeń • budżety gmin i powiatów, komunikacyjnych akcji typu „Zero tolerancji na • budżet województwa, • budżet państwa, drogach aglomeracji” – represjonowanie wy- Usługi społeczne kroczeń przyczyniających się do powstawania • fundusze europejskie. zdarzeń drogowych, szczególnie w miejscach Realizatorzy: o wysokim stopniu zagrożenia. • samorządy miast, gmin i powiatów (jednostki 4.5.3. Działania o charakterze inwestycyjnym. ds. bezpieczeństwa oraz zdrowia), Monitoring miejsc publicznych oraz szczególnie • Urząd Wojewódzki, zagrożonych, zwiększenie udziału specjalistów • jednostki Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśni- przeciwpożarowych już na etapie planowania czego, inwestycji, wprowadzanie „czujek dymów” • jednostki policji, w budownictwie mieszkaniowym. • jednostki Państwowego Systemu Ratownictwa Medycznego, 4.5.4. Doskonalenie systemu ratownictwa medyczne- • straże miejskie i gminne. go. Utworzenie systemu monitoringu i archiwi- zacji zdarzeń powodujących nagłe zagrożenia Partnerzy programu: dla zdrowia, współpraca samorządów z woje- • samorząd województwa, wodą w zakresie planowania liczby i rozmiesz- • organizacje pozarządowe, czenia jednostek ratownictwa, utworzenie • szkoły, • media, funduszu wsparcia systemu Państwowego Ra- • przedsiębiorcy. townictwa Medycznego oraz koordynowanie jego integracji z innymi służbami bezpieczeń- Beneficjenci: stwa publicznego, akcje informacyjne dotyczą- • mieszkańcy metropolii, ce zasad korzystania z systemu ratownictwa. • przedsiębiorcy.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 115 F. OSIE I PROGRAMY STRATEGICZNE

Program 4.6 informatyzacji i elektronizacji codziennego życia nie- zbędna staje się edukacja informatyczna i uczenie Metropolia równych możliwości ludzi starszych korzystania z usług świadczonych społecznych drogą elektroniczną (e-administracja, e-lekarz, e-handel itp. ). W przypadku bezrobocia należy być Cel: Poprawa warunków życia i bezpieczeństwa in- przygotowanym na jego okresowe zwiększanie się, dywidualnego wszystkich mieszkańców metropolii wywołane koniecznością dalszej restrukturyzacji poprzez prowadzenie aktywnej i skoordynowanej lokalnej gospodarki, procesami jej globalizacji oraz polityki w stosunku do osób niepełnosprawnych, cyklami koniunkturalnymi na świecie. ubogich i starszych, przeciwdziałanie wykluczeniu Wizja sukcesu: W metropolii powstaną komplek- społecznemu i oferowanie działań prorodzinnych. sowe programy profilaktyki zdrowotnej, obejmu- Uzasadnienie: Ze względu na starzenie się społe- jące zarówno promocję zdrowego trybu życia, jak czeństwa oraz wysokie tempo życia współczesnego i zapobieganie konsekwencjom stanów chorobo- człowieka z roku na rok narasta także zagrożenie wych. Mieszkańcy uzyskają lepszy dostęp do usług licznymi chorobami cywilizacyjno-społecznymi. Pro- medycznych i rehabilitacyjnych oraz innowacyjnych blemy finansowe polskiego systemu ochrony zdro- narzędzi z dziedziny e-zdrowia. Wspólne działania wia oraz tendencje do niezdrowego trybu życia roz- miasta, gmin i powiatu doprowadzą do większej sku- powszechnione wśród wielu mieszkańców znajdują teczności rozwiązywania problemów społecznych odzwierciedlenie w mniej korzystnych wskaźnikach w skali całej metropolii. Realizacja innowacyjnych poziomu zdrowotności w stosunku do krajów Eu- programów społecznych podniesie poczucie satys- ropy Zachodniej. Należy więc rozwijać nowocze- fakcji z życia i bezpieczeństwo osobiste mieszkań- sny system ochrony zdrowia, polegający w dużej ców. Wysoki poziom integracji społecznej i duża mierze na zapobieganiu zagrożeniom zdrowotnym aktywność podmiotów ekonomii społecznej spowo- poprzez szeroko rozumianą profilaktykę i promocję dują przywracanie kondycji psychofizycznej miesz- zachowań prozdrowotnych. Polityka społeczna jest kańców zagrożonych wykluczeniem. Zwiększy się realizowana głównie na szczeblu gminnym, uzupeł- napływ nowych mieszkańców, szukających dobrego nianym przez urzędy pracy, centra pomocy rodzinie miejsca do życia i pracy. Większy przyrost naturalny i domy pomocy społecznej na poziomie powiatów. i migracyjny zapewni metropolii długofalowy roz- Na szczeblu aglomeracji nie są wykształcone me- wój. Dzięki nowatorskim i skutecznym działaniom chanizmy koordynacji polityki społecznej. Mimo prospołecznym, metropolia będzie postrzegana ja- że aglomeracja poznańska należy do obszarów ko obszar równych szans dla osób w różnym wieku o wysokim poziomie życia i rozwoju gospodarczego, i w różnej kondycji psychofizycznej. to na jej obszarze pojawiają się lokalne nasilenia problemów społecznych, takie jak m.in. bezrobocie, bieda, patologie społeczne. W najbliższej dekadzie w wiek emerytalny wejdą roczniki wyżu demogra- ficznego lat 50. XX w. Z roku na rok wzrastać będzie zapotrzebowanie ludzi starszych na usługi medyczne i opiekuńcze a także edukacyjne, kulturalne, rekre- acyjne i turystyczne. Alienacja zachowań, zanik więzi rodzinnych zwiększa potrzebę interwencji ręki pu- blicznej (opieki socjalnej, zdrowotnej) w stosunku do osób samotnych, starszych, jak też osób niepełno- sprawnych. Koniecznością staje się włączanie takich osób do życia społecznego. W obliczu postępującej

116 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Usługi społeczne

Proponowane działania: Powiązania z innymi programami: 4.6.1. Profilaktyka i promocja zachowań prozdrowot- 4.1. Jakość i organizacja edukacji. nych. Koordynacja działań profilaktycznych, pro- 4.2. Współpraca i uczestnictwo w kulturze. wadzonych przez liczne podmioty, m.in. samo- 4.4. Metropolia sportu. rządy, organizacje pozarządowe, Wielkopolskie 4.5. Bezpieczeństwo publiczne w metropolii. Centrum Zdrowia Publicznego oraz Narodowy Fundusz Zdrowia. Duże wspólne projekty wy- Efekty i mierniki realizacji programu: korzystujące najnowocześniejsze rozwiązania • liczba osób uczestniczących w programach pro- medyczne mają większą skuteczność i przyczy- filaktycznych, niają się do wzrostu świadomości zdrowotnej. • zmniejszenie liczby zgonów spowodowanych 4.6.2. Aktywizacja osób starszych i samotnych. Sieć chorobami cywilizacyjnymi, klubów aktywnego seniora zapewniających • wzrost przeciętnej długości życia, rehabilitację fizyczną przy jednoczesnej moż- • poprawa struktury form udzielanej pomocy spo- liwości uczestnictwa w zajęciach edukacyjnych łecznej (m.in. wzrost udziału pracy socjalnej, spa- (np. informatycznych, zapobiegających eksklu- dek pomocy materialnej), zji elektronicznej), kulturalnych, turystycznych • zwiększona dostępność usług społecznych dla i rekreacyjnych. Organizacja specjalistycznych osób starszych, usług opiekuńczych o rozszerzonym zakresie, • poprawa wskaźnika przyrostu naturalnego, zwiększenie liczby miejsc w dziennych i całodo- • wzrost aktywności społecznej i zawodowej osób bowych placówkach opiekuńczych, wzmacnia- zagrożonych wykluczeniem. Usługi społeczne nie wolontariatu w świadczeniu usług na rzecz seniorów. Źródła finansowania: 4.6.3. Wsparcie społeczne osób długotrwale bezro- • budżety gmin i powiatów, botnych i bezdomnych. Wdrażanie programów • budżet województwa, readaptacji społecznej, organizowanie szkoleń • fundusze europejskie, zawodowych dla osób zagrożonych ekskluzją, • środki organizacji pozarządowych, współpraca z pracodawcami i wzmacnianie • partnerstwo publiczno-prywatne. podmiotów ekonomii społecznej. Realizatorzy: 4.6.4. Wsparcie społeczne osób niepełnosprawnych. • samorządy miast, gmin i powiatów (jednostki ds. Wypracowanie wspólnej polityki społecznej, pomocy społecznej), uwzględniającej potrzeby i możliwości osób niepełnosprawnych oraz możliwość pozyska- • powiatowe i wojewódzkie urzędy pracy. nia na ten cel środków PFRON. Podejmowanie Partnerzy programu: wspólnych projektów w obrębie metropolii – • placówki służby zdrowia, spółdzielnie mieszkań chronionych, likwidowa- • NFZ i PFRON, nie barier architektonicznych, punkty informacji • organizacje pozarządowe, partnerzy socjalni, dla osób niepełnosprawnych, warsztaty terapii wolontariat, kluby pracy, zajęciowej. • media lokalne i regionalne, 4.6.5. Metropolia przyjazna rodzinie. Wsparcie spo- • pracodawcy prywatni. łeczne rodzin z dziećmi do lat 18 (szczególnie wielodzietnych) poprzez mechanizmy dofinan- Beneficjenci: sowania „zielonych przedszkoli” oraz system • mieszkańcy metropolii, szczególnie rodziny zniżek prorodzinnych na wybrane usługi (ele- z dziećmi, osoby starsze i samotne, ment Poznańskiej Elektronicznej Karty Aglome- • grupy zagrożone wykluczeniem społecznym. racyjnej).

METROPOLIA POZNAŃ 2020 117 F.G. OSIEPROGRAMY I PROGRAMY I DZIAŁANIA STRATEGICZNE

Program 5.1 administracyjnej ani nawet numeru telefonu czy adresu. Powołanie instytucji koordynującej wdra- Instytucje współpracy żanie metropolitalnej strategii rozwoju jest kluczo- metropolitalnej wym elementem dalszych działań integracyjnych. Optymalną formą ustrojową jest wielozadaniowy związek gminno-powiatowy, jednak w aktualnych Cel: Stworzenie i rozwijanie odpowiedniej podbu- uwarunkowaniach prawnych taka konstrukcja nie dowy instytucjonalnej i kadrowej dla inicjowania jest możliwa. Stąd też na tym etapie integracji za- i wdrażania polityki rozwoju metropolii we współ- rządzania najwłaściwszym rozwiązaniem jest po- pracy z mieszkańcami, nauką i biznesem. wołanie stowarzyszenia metropolitalnego miast, gmin i powiatu. Powinno ono zapewnić skuteczne Uzasadnienie: Modyfikacja mechanizmów zarzą- wdrażanie strategii metropolitalnej i polityk sek- dzania publicznego w skali aglomeracji jest wa- torowych, wykorzystując odpowiedzialność i za- runkiem koniecznym dla wdrożenia programów angażowanie wszystkich liderów samorządowych. strategicznych. Integracja zarządzania powinna na- W obliczu braku ustawy metropolitalnej utworze- stępować niezależnie od tego, czy i kiedy uchwalo- nie zinstytucjonalizowanej formy zarządzania staje na zostanie ustawa metropolitalna. Dalsza ścieżka się niezbędną koniecznością. integracji metropolitalnej powinna w związku z tym opierać się przede wszystkim na zintensyfikowaniu Wizja sukcesu: Polityczna wola współpracy metro- oddolnej i dobrowolnej współpracy samorządów. politalnej zostanie wzmocniona przez realne zaple- Do tej pory jej najważniejszymi przejawami było cze organizacyjne i techniczne. Dzięki nadaniu Ra- tworzenie stowarzyszeń (m.in. Poznańska Lokalna dzie Aglomeracji odpowiedniej formy prawnej jej Organizacja Turystyczna) i spółek (Aquanet S.A.) decyzje polityczne będą posiadać konkretne prze- integrujących miasto Poznań z gminami podmiej- łożenie na mechanizmy zarządzania terytorialnego. skimi oraz zawieranie porozumień w poszczegól- Dla instytucji wspierającej i koordynującej rozwój nych sprawach. W aglomeracji powstaje jednak strategiczny metropolii zaczną pracować najlepsi w ostatnim czasie także coraz więcej związków ko- fachowcy z dziedziny samorządowej, którzy znajdą munalnych, takich jak m.in.: w ten sposób właściwe miejsce dla wykorzystania • Związek Międzygminny „Gospodarka Odpadami swojej kreatywności i doświadczenia. Metropolia Aglomeracji Poznańskiej”, zdecydowanie zdystansuje pod tym względem te • Zwiazek Międzygminny „Transport Aglomeracji aglomeracje w Polsce, które przez długi czas nie Poznańskiej”, podejmą konkretnych działań organizacyjnych, • Związek Międzygminny „Schronisko dla Zwie- oczekując na uchwalenie ustawy metropolitalnej. rząt”. Tworząca się w ten sposób sieć instytucji współ- pracy metropolitalnej wymaga jednak stworzenia modelu wzajemnych relacji organizacyjnych, ka- drowych i finansowych. Dla usprawnienia koordy- nacji zarządzania niezbędna jest większa instytu- cjonalizacja Rady Aglomeracji Poznańskiej. Jest to bowiem jedyna forma organizacyjna obejmująca całość obszaru aglomeracji i stanowi jak dotąd za- sadniczy element systemu integracji o charakterze politycznym i strategicznym. Rada Aglomeracji nie ma jednak jak dotąd choćby minimalnej obsługi

118 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Zintegrowane zarządzanie i marketing terytorialny

Proponowane działania: Powiązania z innymi programami: 5.1.1. Rozwój instytucjonalny i kadrowy Stowarzy- Program o charakterze horyzontalnym – powiązany szenia Metropolia Poznań jako podmiotu od- ze wszystkimi innymi programami. powiedzialnego za koordynację współpracy na rzecz rozwoju społeczno-gospodarczego Efekty i mierniki realizacji programu: Metropolii Poznań. • utworzenie form organizacyjnych umożliwiają- 5.1.2. Wypracowanie modelu funkcjonowania sieci cych efektywne i skuteczne zarządzanie metro- instytucji metropolitalnych. Określenie relacji polią, organizacyjnych, kadrowych i finansowych po- • liczba wspólnych projektów środowiska samorzą- między Stowarzyszeniem Metropolia Poznań dowego, naukowego, gospodarczego i „trzeciego a istniejącymi, tworzącymi się i postulowanymi sektora” na rzecz rozwoju metropolii, w Strategii instytucjami o charakterze metro- • liczba placówek naukowych i naukowców włą- politalnym (związki międzygminne i powiato- czonych w prace badawcze, konsultacyjne i pro- we, spółki handlowe, stowarzyszenia, niesfor- gramowe dotyczące rozwoju i funkcjonowania malizowane zespoły, fora, rady). metropolii, 5.1.3. Stworzenie zorganizowanych form współpra- • liczba zmian prawnych korzystnych dla metropolii cy samorządów ze środowiskiem naukowo- i jednostek ją tworzących. eksperckim, biznesowym oraz organizacjami Źródła finansowania: pozarządowymi: • budżety gmin i powiatów, • prowadzenie działalności informacyjnej, • fundusze europejskie, konsultacyjnej i programowej oraz inicjowa- • środki uczelni wyższych, nie i wspieranie prac naukowo-badawczych • granty na działalność naukowo-badawczą, dotyczących funkcjonowania metropolii • partnerstwo publiczno-prywatne. z wykorzystaniem doświadczeń projektu „Funkcjonowanie i kierunki rozwoju aglo- Realizatorzy: Zintegrowane zarządzanie

meracji poznańskiej”, • wójtowie, burmistrzowie, prezydent miasta, i marketing terytorialny • szersze włączenie we współzarządzanie starosta, metropolitalne środowisk biznesowych • rady miast, gmin i powiatów, m.in. poprzez kontynuację współpracy zwią- • urzędy miast i gmin, starostwo powiatowe, zanej z organizacją Forum Gospodarczego • Stowarzyszenie Metropolia Poznań. Aglomeracji Poznańskiej, • utworzenie i rozwój Metropolitalnego Cen- Partnerzy programu: trum Wspierania Organizacji Pozarządo- • Centrum Badań Metropolitalnych UAM, wych, koordynującego wspólpracę z tzw. • uczelnie wyższe, • Wielkopolska Izba Przemysłowo-Handlowa i inne trzecim sektorem. organizacje gospodarcze, 5.1.4. Działania na rzecz powołania wielofunkcyjnego • samorząd województwa, związku gminno-powiatowego, zrzeszającego • organizacje pozarządowe, jednostki samorządu lokalnego Metropolii Po- • ogólnokrajowe i regionalne organizacje samo- znań. rządowe. 5.1.5. Intensyfikacja działalności lobbingowej na szczeblu rządowym i parlamentarnym na rzecz Beneficjenci: wprowadzenia zmian prawnych, zmierzających • mieszkańcy metropolii, do poprawy funkcjonowania jednostek samo- • samorządy lokalne, rządu terytorialnego i zwiększenia możliwości • przedsiębiorcy, pogłębienia integracji metropolitalnej. • uczelnie wyższe.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 119 F.G. OSIEPROGRAMY I PROGRAMY I DZIAŁANIA STRATEGICZNE

Program 5.2 Wizja sukcesu: Swoistą ogólnokrajową wizytówką metropolii stanie się ‘know-how’ w dziedzinie za- Standardy usług publicznych rządzania terytorialnego, gospodarki komunalnej i usług społecznych. Wśród wszystkich samorzą- dów lokalnych metropolii upowszechnią się naj- Cel: Standaryzacja, wymiana i rozwijanie najlep- lepsze praktyki organizacyjne, obecnie stosowane szych praktyk w poszczególnych dziedzinach zarzą- przez liderów w poszczególnych dziedzinach. Dzięki dzania terytorialnego i świadczenia usług publicz- aktywnej wspólnej pracy samorządów nad dosko- nych w ramach metropolii. naleniem rozwiązań organizacyjnych, przy udziale Związku Miast Polskich i Związku Gmin Wiejskich Uzasadnienie: Sprawne funkcjonowanie metropo- RP (a także regionalnych stowarzyszeń samorzą- lii, nawet przy braku ustawy obligującej do podej- dowych takich jak m.in. Wielkopolski Ośrodek mowania wspólnych działań, jest możliwe. Wyma- Kształcenia i Studiów Samorządowych oraz Sto- ga to jednak podjęcia przez samorządy współpracy warzyszenie Gmin i Powiatów Wielkopolski), zo- i wprowadzania podobnych standardów w wielu staną wypracowane ciągle rozwijane standardy, dziedzinach szeroko rozumianego rozwoju insty- zapewniające mieszkańcom i wszystkim odbior- tucjonalnego. Niektóre z samorządów aglomeracji com działań samorządów bardzo wysoki poziom stosują w poszczególnych dziedzinach zarządzania dostępu do usług publicznych, satysfakcjonującą publicznego rozwiązania uznawane za przodujące jakość życia i dynamiczny rozwój gospodarczy. Sa- lub innowacyjne w skali kraju, co potwierdzają oce- morządy będą umiały przekazywać sobie doświad- ny dokonywane w wielu rankingach i konkursach czenia w dziedzinie rozwoju instytucjonalnego. samorządowych oraz wyniki osiągane w progra- Nawiązana zostanie stała współpraca samorządów mach benchmarkingowych. Zróżnicowanie spraw- w dziedzinie rozpoznawania i wdrażania najlep- ności organizacyjnej samorządów i brak wspólnych szych rozwiązań dotyczących m.in. organizacji standardów funkcjonowania administracji ograni- i świadczenia usług publicznych, funkcjonowania czają możliwości rozwojowe poszczególnych gmin administracji, zarządzania strategicznego, koope- i całej aglomeracji. Obecność liderów rozwoju in- racji z organizacjami gospodarczymi i pozarządo- stytucjonalnego wśród samorządów aglomeracji wymi. Współpraca samorządowa oparta na analizie daje potencjalną możliwość łatwego upowszech- wzajemnych doświadczeń oraz mierzeniu prowa- niania najlepszych praktyk, ale wymaga nowych dzonej działalności przy użyciu wskaźników pozwo- rozwiązań organizacyjnych w dziedzinie doradztwa li ocenić efektywność i skuteczność stosowanych i szkoleń. Pracownicy samorządowi, przy zewnętrz- rozwiązań organizacyjnych. nym wsparciu metodycznym, mogą wymieniać doświadczenia i wzajemnie uczyć się od siebie, co uznawane jest za skuteczną i tanią metodę wzro- stu innowacyjności samorządu. Działania takie są wspierane m.in. przez Związek Miast Polskich oraz Związek Gmin Wiejskich RP - ogólnopolskie organi- zacje samorządowe, mające siedzibę w Poznaniu. W organizowanych przez nie programach wspie- rania rozwoju instytucjonalnego czynnie uczest- niczą gminy aglomeracji. Taka sytuacja stwarza możliwości zajęcia przez tworzącą się metropolię pozycji lidera w dziedzinie standardów zarządzania publicznego i administracji samorządowej w skali całego kraju.

120 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Zintegrowane zarządzanie i marketing terytorialny

Proponowane działania: Efekty i mierniki realizacji programu: 5.2.1. Uruchomienie metropolitalnych grup wymia- • liczba utworzonych metropolitalnych grup wy- ny doświadczeń. Stworzenie ram organiza- miany doświadczeń, cyjnych dla porównywania dotychczasowych • liczba kategorii usług publicznych objętych działań, standaryzacji usług publicznych oraz standaryzacją na poziomie metropolitalnym, udostępniania i rozwijania najlepszych prak- • liczba przeprowadzonych szkoleń, kursów, kon- tyk w poszczególnych dziedzinach zarządza- ferencji i debat na temat integracji metropo- nia publicznego. litalnej, 5.2.2. Rozwój kadry zarządzającej i urzędniczej. • zakres i częstotliwość monitoringu opinii spo- Prowadzenie stałych działań edukacyjnych łecznej na poziomie metropolitalnym, i szkoleniowych dotyczących krajowych • liczba wskaźników efektywności usług publicz- i międzynarodowych tendencji rozwoju me- nych objętych systematycznym pomiarem tropolii i obszarów metropolitalnych oraz i analizą, prawnych, społecznych, ekonomicznych • wzrost poziomu satysfakcji ze świadczonych i środowiskowych aspektów współpracy me- usług publicznych. tropolitalnej. Źródła finansowania: 5.2.3. Wypracowanie wspólnych standardów spra- • budżety gmin i powiatów, wozdawczości i pomiaru efektów działań • środki organizacji samorządowych, w sferze publicznej. Określenie i systema- • fundusze europejskie, tyczny monitoring wskaźników i mierników • partnerstwo publiczno-prywatne. pozwalających porównywać efektywność i skuteczność działań prowadzonych przez Realizatorzy: samorządy metropolii oraz umożliwiających • samorządy miast, gmin i powiatów, dokonywanie porównań z innymi jednostka- • Stowarzyszenie Metropolia Poznań. mi terytorialnymi, promocja benchmarkingu Zintegrowane zarządzanie

jako narzędzia porównywania i wyrównywa- Partnerzy programu: i marketing terytorialny nia standardów usług publicznych w oparciu • Centrum Badań Metropolitalnych UAM, o system analiz samorządowych (SAS) Związ- • Związek Miast Polskich, ku Miast Polskich. • Związek Gmin Wiejskich RP, 5.2.4. Metropolitalny barometr społeczny. Prowa- • Wielkopolski Ośrodek Kształcenia i Studiów dzenie stałego i regularnego monitoringu Samorządowych, opinii społecznej na temat zagadnień metro- • Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Wielkopol- politalnych dotyczących w szczególności: po- ski, ziomu satysfakcji z usług publicznych, oceny • uczelnie wyższe, zjawisk i procesów społeczno-gospodarczych • samorząd województwa, i przestrzennych zachodzących w metropolii • Urząd Statystyczny w Poznaniu, oraz poziomu poparcia dla działań integra- • organizacje pozarządowe, cyjnych władz samorządowych, wraz z oceną • podmioty wykonujące badania opinii publicz- ich rezultatów. nej.

Powiązania z innymi programami: Beneficjenci: Program o charakterze horyzontalnym – powiązany • mieszkańcy metropolii, ze wszystkimi innymi programami, w szczególności: • kadra zarządzająca jednostek samorządo- 5.1. Instytucje współpracy metropolitalnej. wych, 5.3. Metropolitalny system informacyjny. • urzędnicy samorządowi.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 121 F.G. OSIEPROGRAMY I PROGRAMY I DZIAŁANIA STRATEGICZNE

Program 5.3 o zakresie zbieranych danych oraz trudności w do- stępie do nich powodują, iż środki przeznaczone Metropolitalny na pozyskiwanie danych ze źródeł pierwotnych system informacyjny są rozproszone i nieefektywnie wydawane. Wraz z postępującą integracją metropolitalną coraz Cel: Stworzenie metropolitalnej platformy informa- większego znaczenia nabiera kwestia informowa- cyjnej, rozwój elektronicznych systemów dostępu nia opinii publicznej o zagadnieniach związanych do usług publicznych, integracja danych gromadzo- z rozwojem aglomeracji i organizowania na ten nych przez poszczególne podmioty administracyjne temat konsultacji społecznych. Doświadczenia i naukowo-badawcze, zapewnienie efektywnego zdobyte w trakcie publicznej debaty nad Zieloną przepływu informacji pomiędzy jednostkami samo- Ksiegą Aglomeracji Poznańskiej powinny posłużyc rządowymi i innymi instytucjami publicznymi. jako punkt wyjścia do prac nad stworzeniem stałej elektronicznej platformy komunikacji społecznej Uzasadnienie: Coraz szersze stosowanie narzędzi dla całej aglomeracji. informatycznych i telekomunikacyjnych w admi- nistracji publicznej (e-administracja) jest jednym Wizja sukcesu: Wszystkie instytucje publiczne z najbardziej wyraźnych, współczesnych trendów ważne dla rozwoju metropolii zostaną połączo- zarządzania publicznego. Niektóre samorządy ne spójnym systemem wymiany danych, przez co w aglomeracji są krajowymi liderami we wdraża- wyraźnie zwiększy się efektywność procesów de- niu nowoczesnych rozwiązań związanych ze sto- cyzyjnych. Zdecydowana większość mieszkańców, sowaniem elektronicznych systemów przepływu dzięki rozwojowi sieci szerokopasmowych i łącz- informacji i obsługi mieszkańców. Dla pełnego ności bezprzewodowej, korzystać będzie z elektro- wykorzystania możliwości oferowanych przez nicznych narzędzi dostępu do usług publicznych nowe technologie niezbędna jest daleko idąca i obsługi administracyjnej. Zarządzanie przestrze- integracja informatyczna wszystkich jednostek nią metropolii stanie się bardziej skuteczne dzięki administracji publicznej działających na terenie kompleksowemu systemowi informacji o terenie, aglomeracji. Konieczne jest także zapewnienie sprzężonemu z dokumentami planistycznymi gmin. możliwości dostępu do szybkich sieci telekomu- Debaty publiczne na temat polityk i przedsięwzięć nikacyjnych jak największej liczbie mieszkańców, o charakterze metropolitalnym uzyskają szeroki co ułatwi przepływ informacji oraz zapobiegnie wymiar poprzez rozbudowaną internetową platfor- wykluczeniu cyfrowemu wśród szczególnie wrażli- mę komunikacji społecznej. Funkcjonować będzie wych na to zagrożenie grup społecznych. W obliczu zintegrowany metropolitalny bank danych, dzięki bardzo dynamicznych procesów urbanizacyjnych któremu pozyskiwanie informacji społeczno-go- w strefie podmiejskiej istotnym zadaniem jest ko- spodarczych i środowiskowych stanie się znacznie ordynacja informacji przestrzennej. W aglomeracji łatwiejsze. poznańskiej uwarunkowania i kierunki zagospo- darowania przestrzennego gmin nie są połączo- ne parametrycznie z bazami danych o przestrzeni i z systemem informacji o terenie (SIT). Utrudnia to rozpoznanie skali i dynamiki procesów urbanizacji, zmian w formach użytkowania terenu oraz monito- rowanie zagadnień strategicznych (obrót gruntami, transport, gospodarka wodna, sieci infrastruktury, usługi społeczne). W wielu istotnych dziedzinach funkcjonuje monitoring różnorodnych zjawisk i procesów, jednak brak powszechnej informacji

122 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Zintegrowane zarządzanie i marketing terytorialny

Proponowane działania: Powiązania z innymi programami: 5.3.1. Integracja informatyczna instytucji publicz- Program o charakterze horyzontalnym – powiązany nych w metropolii. Umożliwienie efektyw- ze wszystkimi innymi programami. nego elektronicznego przepływu informacji Efekty i mierniki realizacji programu: pomiędzy jednostkami administracji publicz- • liczba instytucji publicznych objętych pełną inte- nej, zapewnienie kompatybilności używanych gracją informatyczną w ramach metropolii, systemów gromadzenia i przetwarzania da- • liczba osób z dostępem do szerokopasmowej sie- nych. ci internetowej, 5.3.2. Zapewnienie powszechnego dostępu do infra- • liczba punktów z bezpłatnym radiowym dostę- struktury telekomunikacyjnej i internetowej. pem do Internetu, Współdziałanie z samorządem województwa • liczba osób korzystających z elektronicznych sys- w rozwoju Wielkopolskiej Sieci Szerokopa- temów dostępu do usług publicznych, smowej, rozwój łączności bezprzewodowej • liczba uczestników konsultacji społecznych doty- w najważniejszych punktach całej metropolii. czących problemów rozwoju metropolii, 5.3.3. Rozwój elektronicznego systemu obsługi • zakres danych i częstotliwość aktualizacji systemu mieszkańców w ramach usług publicznych. monitoringu przestrzennego i środowiskowego, Zaczątkiem systemu powinna stać się Po- • ilość zasobów w ramach metropolitalnego banku znańska Elektroniczna Karta Aglomeracyjna danych. (PEKA), poszerzana stopniowo o kolejne Źródła finansowania: funkcje związane z usługami publicznymi • budżety gmin i powiatów, i obsługą administracyjną mieszkańców. • budżet województwa, 5.3.4. Stworzenie metropolitalnego systemu in- • środki instytucji publicznych włączonych do sys- formacji przestrzennej. Ukształtowanie te- temu, matycznego systemu informacji geograficz- • fundusze europejskie, Zintegrowane zarządzanie

nej umożliwiającego m.in. monitorowanie • partnerstwo publiczno-prywatne. i marketing terytorialny i ocenę zmian użytkowania terenu dla po- trzeb prawidłowego zarządzania przestrzenią Realizatorzy: metropolii. • samorządy miast, gmin i powiatów, 5.3.5. Budowa metropolitalnej platformy infor- • Stowarzyszenie Metropolia Poznań. macji publicznej i komunikacji społecznej. Partnerzy programu: Organizacja i wdrożenie powszechnych • samorząd województwa, elektronicznych narzędzi informacyjnych • Urząd Statystyczny w Poznaniu, i komunikacyjnych w celu zapewnienia miesz- • Centrum Badań Metropolitalnych UAM, kańcom pełnego dostępu do zintegrowanej • Obserwatorium Gospodarki i Rynku Pracy, informacji publicznej oraz wymiany doświad- • uczelnie wyższe, czeń, konsultacji i dyskusji na temat proble- • firmy prywatne z branży informatycznej i teleko- mów rozwoju metropolii. munikacyjnej. 5.3.6. Koordynacja pozyskiwania i wymiany danych. Beneficjenci: Inwentaryzacja danych zbieranych przez róż- • mieszkańcy metropolii, ne podmioty (sprawozdawczość statystyczna, • samorządy lokalne, projekty naukowo-badawcze, dane admini- • pozostałe instytucje publiczne, stracji samorządowej i państwowej) i stwo- • naukowcy. rzenie metropolitalnego banku informacji.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 123 F. OSIE I PROGRAMY STRATEGICZNE

Program 5.4 i gminy aglomeracji poznańskiej mają potencjał i możliwości, by zbudować Metropolię Poznań. Strategia marki i produkty Marka Metropoliii powinna czerpać z wartości metropolitalne i osobowości marki Poznań, ale jej siła polega na jedności i współpracy całego obszaru dzisiejszej aglomeracji. Program powinien być wdrażany Cel: Budowa rozpoznawalnej marki Metropolii Po- przez konkretnie określoną jednostkę organiza- znań, która będzie podstawą i źródłem przewagi cyjną – Biuro Marki, które będzie odpowiedzialne konkurencyjnej w stosunku do innych aglomeracji za spójność i konsekwencję prowadzonych działań w Polsce i na świecie. oraz ich zgodność z przyjętą tożsamością marki, bez względu na zmiany będące konsekwencją cyklu Uzasadnienie: Dynamiczny rozwój obszarów zur- wyborczego. banizowanych wymaga współpracy dużych miast z gminami sąsiednimi. W długim czasie przyno- Wizja sukcesu: Marka Metropolii Poznań będzie si to wymierne korzyści wszystkim jednostkom rozpoznawalna i znana nie tylko w Polsce, ale rów- terytorialnym. Wspólne działania marketingowe nież poza jej granicami. Opracowana tożsamość umożliwiają lepsze wykorzystanie zasobów i po- marki oraz spójny i konsekwentnie przestrzegany tencjału aglomeracji oraz pozytywnie wpływają na System Identyfikacji Wizualnej pozwolą na podjęcie jej pozycję konkurencyjną w kraju i na świecie. Jak skutecznych działań promocyjnych w różnych dzie- wynika z diagnozy orientacji marketingowej jed- dzinach, dostosowanych do potrzeb poszczegól- nostek terytorialnych aglomeracji, w większości nych grup docelowych. Strategia marki Metropolii gmin dominuje podejście narzędziowe, skoncen- Poznań umożliwi podjęcie działań o charakterze trowane przede wszystkim na działaniach promo- ponadregionalnym, krajowym i międzynarodo- cyjnych ukierunkowanych do wewnątrz, odpo- wym, dotychczas niedostępnych bądź dostępnych wiadających potrzebom mieszkańców. Większości w ograniczonym zakresie dla pojedynczych jed- gmin brakuje środków, a często także i wiedzy, aby nostek terytorialnych. W ramach strategii marki podjąć zmasowane i skuteczne działania w danym opracowane zostaną produkty metropolitalne od- obszarze strategicznym marketingu. Tym samym powiadające potrzebom różnych grup docelowych: nie wykorzystuje się w pełni potencjału konkuren- mieszkańców, inwestorów i turystów. Spójność cyjnego całej aglomeracji. Stosunkowo niewielkie i konsekwencja wdrażania strategii marki pozwolą jednostki terytorialne mają znacznie mniejszą si- na jej rozwój i wzmocnienie współpracy z różnymi łę przetargową w działaniach ponadregionalnych podmiotami, które kreują wartość dla Metropolii czy krajowych. Miasto Poznań jest w fazie wdra- Poznań. żania bardzo kosztownej strategii marki. Inten- sywne działania w tym zakresie (głównie w kon- tekście zewnętrznym - krajowym i zagranicznym) wyprzedzają działania promocyjne aglomeracji rozumianej jako calość. Wspólne przedsięwzięcia marketingowe w ramach aglomeracji umożliwi- łyby lepsze wykorzystanie potencjału i zasobów jednostek terytorialnych. Miasto Poznań jako kluczowy podmiot aglomeracji może podzielić się swoją wiedzą i kompetencją w dziedzinie marketin- gu, a także efektami budowanej marki, w zamian za rozszerzenie swojego produktu o komplemen- tarną ofertę gmin. Tylko wspólnie miasto Poznań

124 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Zintegrowane zarządzanie i marketing terytorialny

Proponowane działania: Powiązania z innymi programami: 5.4.1. Zdefiniowanie wspólnych obszarów tożsamo- 3.1. Harmonizacja wspierania gospodarki. ści pomiędzy marką Miasta Poznań a marką 4.3 Metropolitalna oferta turystyczna. Metropolii Poznań i charakteru relacji między 5.1. Instytucje współpracy metropolitalnej. nimi. 5.5. Metropolia w sieci międzynarodowej. 5.4.2. Zdefiniowanie grup docelowych dla marki 5.6. Tożsamość metropolitalna. Metropolii Poznań. 5.4.3. Zdefiniowanie tożsamości marki, jej pozycjo- Efekty i mierniki realizacji programu: nowania oraz podstaw systemu identyfikacji • spójna tożsamość marki metropolii, marki. • przygotowana i skutecznie wdrażana strategia 5.4.4. Określenie jednostki organizacyjnej (biuro promocji metropolii, marki/marketingu metropolii) odpowiedzial- • spójny system identyfikacji wizualnej Metropolii nej za kreowanie, prowadzenie, koordynację Poznań, i kontrolę działań z zakresu marki zgodnych • wzrost rozpoznawalności marki Metropolii Po- z jej tożsamością. Istnieje możliwość stworze- znań w kraju i na świecie (wyniki badań i analiz nia nowej jednostki (np. przy Stowarzyszeniu marketingowych), Metropolia Poznań) lub ze względów finanso- • liczba produktów metropolitalnych sygnowanych wych oraz możliwości wykorzystania wiedzy marką Metropolii Poznań. i doświadczenia w budowaniu marki miasta, rozszerzenie kompetencji Biura Promocji Miasta Źródła finansowania: Urzędu Miasta Poznania, które jednak powinno • budżety gmin i powiatów, wszechstronnie konsultować swoje działania • fundusze europejskie, z interesariuszami metropolii (przede wszyst- • partnerstwo publiczno-prywatne. kim starostwem powiatowym i gminami). 5.4.5. Dopracowanie i wdrożenie systemu identyfika- Realizatorzy: Zintegrowane zarządzanie

cji marki. • biuro marki/marketingu Metropolii Poz­nań, i marketing terytorialny 5.4.6. Kreowanie produktów marki zgodnych z jej • samorządy miast, gmin i powiatów (jednostki ds. tożsamością – konkretne oferty dla poszcze- promocji i marketingu), gólnych grup docelowych. • Stowarzyszenie Metropolia Poznań. 5.4.7. Wewnętrzny system komunikacji marki – opra- cowanie zasad współpracy pomiędzy organi- Partnerzy programu: zacjami i instytucjami w ramach metropolii • agencje marketingowe, w zakresie zarządzania marką. • media lokalne i regionalne, 5.4.8. Strategia promocji marki – wewnętrzna i ze- • specjaliści ds. public relations, wnętrzna — ukierunkowana na różne grupy • Poznańska Lokalna Organizacja Turystyczna, odbiorców (zdefiniowanie celów w ramach • organizacje pozarządowe, grup docelowych, wykaz narzędzi i środków, • organizatorzy wydarzeń biznesowych, kultural- harmonogram, wykonawcy, budżet). nych, sportowych itp. 5.4.9. System kontroli działań marki obejmujący wszystkie aktywności z zakresu kształtowania Beneficjenci: marki prowadzone w ramach metropolii. • mieszkańcy metropolii, 5.4.10.Strategia zarządzania marką (rozwój marki): • samorządy lokalne, wskazanie kierunków rozszerzania marki, utrzy- • przedsiębiorcy, manie i rozwój potencjału marki. Wskazanie • turyści. obszarów komunikowania tożsamości marki.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 125 F. OSIE I PROGRAMY STRATEGICZNE

Program 5.5 Powiązania międzynarodowe, zarówno w sektorze przedsiębiorstw, jak i w kontekście instytucjonal- Metropolia w sieci międzynarodowej nym, są stosunkowo słabe. Utrzymanie obecnej po- zycji konkurencyjnej jest w długim okresie niemoż- Cel: Wzmocnienie międzynarodowej pozycji Me- liwe bez unowocześnienia struktury gospodarczej tropolii Poznań poprzez rozwój powiązań instytu- i rozwoju powiązań sieciowych. cjonalnych i gospodarczych w sieci europejskich i światowych metropolii. Wizja sukcesu: Metropolia Poznań będzie zna- na z silnej gospodarki, opartej na nowoczesnych Uzasadnienie: Wraz ze zwiększeniem roli między- sektorach i istnieniu silnych klastrów usług sie- narodowych przepływów gospodarczych, finan- ciotwórczych. Zwiększy się poziom kooperacji sowych i intelektualnych związanych z procesami międzynarodowej przedsiębiorstw, a metropolia globalizacji i internacjonalizacji wzrosło również będzie postrzegana jako przyjazna dla inwesto- znaczenie dużych miast, będących ich węzłami rów i przybyszów, otwarta na współpracę i talent i ośrodkami. Ostatnie lata przyniosły debiut mia- międzynarodowy. W światowych i europejskich sta Poznania i aglomeracji poznańskiej w rankin- zestawieniach statystycznych oraz rankingach me- gach europejskich (m.in. ECM – European Cities tropolia będzie traktowana jak jedno milionowe Monitor, GAWC – Globalization and World Cities, miasto. Do zwiększenia jej rozpoznawalności przy- ESPON – European Spatial Planning Observation czyni się regularna organizacja ważnych konferencji Network), choć zajmowane w nich pozycje nie i wydarzeń międzynarodowych. Dzięki aktywnemu są jeszcze wysokie. Na szczególną uwagę zasłu- uczestnictwu w międzynarodowych sieciach obsza- guje klasyfikacja ESPON, w której wyróżniono rów metropolitalnych (w szczególności METREX), kategorie obszarów MEGA (Metropolitan Euro- Metropolia Poznań stanie się ważnym partnerem pean Growth Areas – Metropolitalne Europejskie w ramach Unii Europejskiej, uczestnicząc w projek- Obszary Wzrostu): globalne węzły, lokomotywy tach wymiany dobrych praktyk oraz przyczyniając Europy oraz silne, potencjalne i słabe MEGA. Pol- się do tworzenia unijnych programów wsparcia skie miasta plasują się w tej klasyfikacji stosunko- i polityki rozwoju obszarów metropolitalnych. Pod- wo nisko. Aglomeracja poznańska zaliczona została mioty zainteresowane rozwojem nowoczesnych do słabych MEGA, jednak ważny jest już sam fakt, sektorów gospodarki, współpracą międzynaro- iż została dostrzeżona na metropolitalnej mapie dową i budową marki Metropolii Poznań stworzą Europy. Szybki rozwój jest współcześnie niemożli- wspólną platformę działania. wy bez uczestniczenia w światowej sieci powiązań gospodarczych i instytucjonalnych. Innym obser- wowanym trendem jest rozwój międzynarodowej współpracy jednostek terytorialnych, tworzenie sieci miast i obszarów metropolitalnych, wymia- na dobrych praktyk, benchmarking oraz wspólne poszukiwanie rozwiązań miejskich problemów. Zaangażowanie międzynarodowe jest także wyko- rzystywane jako instrument zwiększania rozpozna- walności metropolii, pozwala obserwować nowe trendy i adaptować je do swoich potrzeb. Poznań i sąsiednie gminy charakteryzują się wysokim pozio- mem rozwoju gospodarczego, ale istniejąca struk- tura gospodarcza w niewielkim stopniu odpowiada pożądanemu typowi gospodarki metropolitalnej.

126 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Zintegrowane zarządzanie i marketing terytorialny

Proponowane działania: Powiązania z innymi programami: 5.5.1. Doprowadzenie do sytuacji, w której Metro- 3.1. Harmonizacja wspierania gospodarki. polia Poznań będzie funkcjonować jako jedna 5.1. Instytucje współpracy metropolitalnej. jednostka statystyczna w rankingach i porów- 5.4. Strategia marki i produkty metropolitalne. naniach międzynarodowych. Efekty i mierniki realizacji programu: 5.5.2. Stały monitoring światowych, europejskich • wzmocnienie międzynarodowej pozycji rankin- i krajowych trendów rozwoju obszarów metro- gowej Metropolii Poznań, politalnych oraz działań ich władz w zakresie • liczba krajowych i zagranicznych obszarów me- zarządzania terytorialnego – foresight gospo- tropolitalnych regularnie współpracujących darczy, społeczny, technologiczny. z Metropolią Poznań, 5.5.3. Przygotowanie i realizacja strategii aktywnego • liczba publikacji międzynarodowych dotyczących uczestnictwa w międzynarodowych sieciach Metropolii Poznań, miast i obszarów metropolitalnych (m.in. or- • zmiana percepcji Metropolii Poznań przez mene- ganizacja METREX). dżerów dużych firm międzynarodowych, wyra- 5.5.4. Koordynacja współpracy zagranicznej gmin żona poprawą pozycji Poznania w rankingu ECM metropolii – otwarcie na nowych partnerów (European Cities Monitor), o podobnej lokalizacji i specjalizacji funkcjo- • poprawa wskaźnika usieciowienia biznesowego nalnej. GAWC (Globalization and World Cities), 5.5.5. Międzynarodowa kooperacja w zakresie me- • poprawa pozycji w klasyfikacji ESPON – z weak tropolitalnych projektów strategicznych – po- MEGA na potential MEGA, zyskiwanie sprawdzonych rozwiązań i dobrych • liczba studentów zagranicznych oraz wykwalifi- praktyk. kowanych imigrantów pracujących w Metropolii 5.5.6. Otwarcie na imigrantów i talent międzyna- Poznań. rodowy – uruchomienie metropolitalnego centrum informacyjnego, funkcjonującego Źródła finansowania: Zintegrowane zarządzanie

• budżety gmin i powiatów, i marketing terytorialny w językach obcych. • budżet województwa, 5.5.7. Aktywne działania na rzecz przyciągania mię- • fundusze europejskie, dzynarodowych instytucji publicznych i orga- • partnerstwo publiczno-prywatne. nizacji pozarządowych o zasięgu globalnym i kontynentalnym. Realizatorzy: 5.5.8. Instytucjonalizacja współpracy z krajowymi • Stowarzyszenie Metropolia Poznań. i zagranicznymi obszarami metropolitalnymi Partnerzy programu: w celu wspólnego lobbingu na poziomie eu- • krajowe i międzynarodowe organizacje skupiają- ropejskim i ogólnopolskim. ce miasta i obszary metropolitalne, 5.5.9. Wspieranie otwarcia wyższych uczelni na Eu- • polskie i zagraniczne obszary metropolitalne, ropę i promowanie ich jako ważnej wizytówki • Centrum Badań Metropolitalnych UAM, metropolii. • biuro marki/marketingu Metropolii Poznań, 5.5.10. Organizacja ważnych i rozpoznawanych • uczelnie wyższe, w świecie konferencji, kongresów i wydarzeń • Międzynarodowe Targi Poznańskie. międzynarodowych z zakresu biznesu, kultury, polityki i sportu, z wykorzystaniem potencjału Beneficjenci: i infrastruktury turystyki biznesowej i kongre- • mieszkańcy metropolii, sowej, szczególnie Międzynarodowych Targów • samorządy lokalne, Poznańskich. • przedsiębiorcy.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 127 F. OSIE I PROGRAMY STRATEGICZNE

Program 5.6 jest miasto Poznań i otaczające je gminy. Budowanie nowego typu świadomości metropolitalnej powinno Tożsamość metropolitalna być równoległe do działań integracyjnych o charakterze polityczno-administracyjnym. Stanie się ona na pewno Cel: Kształtowanie, rozwój i promocja identyfikacji ich sprzymierzeńcem. mieszkańców z Metropolią Poznań jako wspólnym miejscem zamieszkania, pracy, wypoczynku i korzystania Wizja sukcesu: Wśród mieszkańców rozwijać się będzie z usług ponad granicami administracyjnymi. identyfikacja z całym obszarem metropolii, zarówno z jego problemami, jak i sukcesami. Rosnąca identyfi- Uzasadnienie: Zaangażowanie społeczne w moderni- kacja metropolitalna, uzupełniająca identyfikację z jed- zację aglomeracji powinno wiązać się z budowaniem nostką lokalną i regionem Wielkopolski będzie istotnym nowoczesnej tożsamości metropolitalnej. Aglome- wyznacznikiem „nowego typu wspólnoty ponad gra- rację poznańską charakteryzuje bardzo intensywna nicami” oraz poważnym sprzymierzeńcem dla działań mobilność mieszkańców, na którą składają się zmiany integracyjnych w metropolii. Upowszechni się myślenie miejsca zamieszkania (szczególnie „przeprowadzki” metropolitalne zarówno wśród „starych” mieszkańców, z Poznania do gmin ościennych), liczne dojazdy do pra- jak i nowych przybyszów, dla których wybór miejsca za- cy, centrów handlowych czy w celu odwiedzin rodziny, mieszkania nie będzie dylematem między byciem po- znajomych. Życie toczy się ponad granicami admini- znaniakiem a byciem mieszkańcem mniej znanej wsi stracyjnymi miast i gmin, a przywiązanie do małych podpoznańskiej. Identyfikacji z Metropolią Poznań będą ojczyzn uzupełniane jest „myśleniem aglomeracyj- sprzyjać imprezy i wydarzenia o zasięgu metropolital- nym”. Dotyczy ono w szczególności funkcjonowania nym, jak również formy identyfikacji zewnętrznej zwią- komunikacji, rynku pracy, rynku mieszkaniowego czy zanej z promocją metropolii. Świadomość metropolital- korzystania z usług. Zintegrowane działania podej- ności Poznania i okolicznych gmin stanie się elementem mowane w aglomeracji powinny być odbierane jako identyfikacji z miejscem zamieszkania, przyczyniając się działania na rzecz wspólnego obszaru, dla zaspokoje- do wzrostu poczucia dumy oraz więzi terytorialnych na nia potrzeb i w interesie wszystkich mieszkańców. Na- obszarze metropolii a także magnesem przyciągającym leży więc rozwijać i wzmacniać poczucie identyfikacji nowych mieszkańców, zarówno do Poznania jak i gmin z aglomeracją i jej osiągnięciami, na równi z umac- ościennych. Wzrost świadomości metropolitalnej bę- nianiem więzi z gminą, miastem czy Wielkopol- dzie wsparciem dla działań samorządowych i instytu- ską. Migracje mieszkaniowe z Poznania do gmin cjonalnych mających na celu integrację przestrzenną ościennych rodzą nowe podziały społeczne między i funkcjonalną całej metropolii. Firmy, instytucje, pla- „starymi” a „nowymi” mieszkańcami („miejsco- cówki usługowe będą wykorzystywać ideę metropolii wi”, „napływowi”). Coraz większa część mieszkań- do własnej promocji i identyfikacji terytorialnej z ob- ców aglomeracji to pierwsze pokolenie przybyszów szarem, na którym są zlokalizowane. z mniejszych miejscowości regionu i kraju. Mieszka- ją oni na różnych obszarach aglomeracji, związani są jednakowo z miejscowością, gdzie mieszkają, jak i Poznaniem, który stanowił dla nich wcześniejsze miej- sce zamieszkania lub studiów, bądź też był głównym magnesem do osiedlenia się w aglomeracji. Dla tych mieszkańców świadomość wspólnoty terytorialnej całej aglomeracji wydaje się być szczególnie cenna. „Myśle- nie aglomeracyjne/metropolitalne” to ważny element rozwoju aglomeracji poznańskiej. To myślenie „ponad granicami” i identyfikowanie się z problemami całego, coraz silnej powiązanego funkcjonalnie obszaru, jakim

128 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Zintegrowane zarządzanie i marketing terytorialny

Proponowane działania: Efekty i mierniki realizacji programu: 5.6.1 Upowszechnianie idei metropolii na poziomie • liczba szkół, które w programach nauczania szkolnictwa podstawowego, średniego i wyż- uwzględniają elementy edukacji o metropolii szego, a także kształcenia ustawicznego. Wpro- Poznań jako lokalnym środowisku zamieszkania, wadzenie do zajęć z zakresu geografii, wiedzy • liczba audycji telewizyjnych, programów radio- o społeczeństwie, ekologii, historii, ekonomii wych, artykułów prasowych i portali interneto- itp. elementów wiedzy o najbliższym środo- wych na temat metropolii Poznań jako jednego wisku zamieszkania, rozumianym jako miasto organizmu wielkomiejskiego, Poznań i okoliczne gminy. • liczba opracowań naukowych, popularno-nau- 5.6.2 Tworzenie i rozpowszechnianie materiałów kowych i popularnych o tematyce związanej edukacyjnych, rozwijających stan wiedzy z Metropolią Poznań (publikacje naukowe, prze- o metropolii, jej mieszkańcach, historii, śro- wodniki, atlasy, foldery itp.), dowisku przyrodniczym, infrastrukturze, go- • liczba wydarzeń, imprez promujących ideę inte- spodarce, wydarzeniach kulturalnych i spor- gracji metropolitalnej (konferencje, fora metro- towych, działaniach samorządów i organizacji politalne, festyny, koncerty), społecznych. • liczba samorządów lokalnych, instytucji publicz- 5.6.3 Aktywność lokalnych i regionalnych mediów nych, organizacji społecznych i gospodarczych w zakresie kształtowania idei metropolitalnej, firm, placówek usługowych wykorzystujących budowania klimatu zaufania i poczucia identy- hasło aglomeracji/metropolii w swojej promo- fikacji z obszarem metropolii. cji i wykazujących identyfikację z metropolią 5.6.4 Wykorzystanie aktualnych i organizacja nowych Poznań. imprez, festynów, wydarzeń o zasięgu metro- politalnym, które będą integrować mieszkań- Źródła finansowania: ców metropolii. • budżety gmin i powiatów, 5.6.5 Wspieranie inicjatyw społecznych promujących • fundusze europejskie, Zintegrowane zarządzanie

integracyjne działania i myślenie metropolital- • partnerstwo publiczno-prywatne. i marketing terytorialny ne: stowarzyszeń, organizacji pozarządowych, portali internetowych. Realizatorzy: 5.6.6 Metropolitalna firma. Tworzenie marki firmy • Stowarzyszenie Metropolia Poznań, wokół związków terytorialnych i funkcjonal- • samorządy miast, gmin i powiatów (jednostki nych z obszarem metropolii. Wspieranie za- ds. promocji). angażowania promocyjnego firm w działania Partnerzy programu: metropolitalne, organizacja konkursu „Firma przyjazna Metropolii Poznań”. • Centrum Badań Metropolitalnych UAM, 5.6.7. Metropolitalny barometr społeczny. Prowadze- • uczelnie wyższe i szkoły, nie stałego i regularnego monitoringu opinii • organizacje pozarządowe, społecznej na temat zagadnień dotyczących • media lokalne i regionalne, świadomości i tożsamości metropolitalnej. • firmy działające na rynku lokalnym, • podmioty wykonujące badania opinii publicznej. Powiązania z innymi programami: 3.1. Harmonizacja wspierania gospodarki. Beneficjenci: 4.1. Jakość i organizacja edukacji. • mieszkańcy metropolii, 5.1. Instytucje współpracy metropolitalnej. • samorządy lokalne, 5.4. Strategia marki i produkty metropolitalne. • przedsiębiorcy.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 129 G. REALIZACJA STRATEGII

Poziomy wdrażania miasta Poznania do 2030”. Ponadto konieczne jest uzgodnienie zapisów strategii z realizowanymi i pro- jektowanymi programami samorządu województwa Proces realizacji Strategii Rozwoju Aglomeracji wielkopolskiego oraz jednostek sąsiadujących z aglo- Poznańskiej „Metropolia Poznań 2020” to sekwen- meracją poznańską (powiaty ościenne w stosunku cja działań obejmujących wybór priorytetowych do powiatu poznańskiego). programów strategicznych, uzyskanie dla nich sze- rokiej akceptacji społecznej, wreszcie ich wdrożenie Przy opracowywaniu projektu strategii uwzględ- poprzez działania instytucjonalne wsparte środkami niono przesłanki wynikające z aktualnego stanu finansowymi. W trakcie realizacji ważny jest moni- prawnego, istniejącego poziomu zaawansowania toring strategii oraz jej ewaluacja, zmierzająca do organizacyjnego, możliwości zastosowania różnych aktualizacji dokumentu. W procesie strategicznym form kooperacji oraz identyfikacji oczekiwań miesz- należy podkreślać wzajemne korzyści i równoupraw- kańców w zakresie poprawy warunków życia. nienie wszystkich partnerów. Władze samorządów W aspekcie organizacyjnym ze względu na ist- aglomeracji poznańskiej powinny z pełną determi- nienie wielu autonomicznych podmiotów tworzą- nacją i odpowiedzialnością tworzyć rozmaite płasz- cych aglomerację, konieczne jest powołanie pod- czyzny współpracy, motywując i wyzwalając energię miotu koordynującego działania strategiczne oraz zarówno mieszkańców, jak i różnych podmiotów ży- organizującego konsultacje społeczne i eksperckie cia społecznego i gospodarczego. Ich zaangażowanie w zakresie wdrażania strategii. Sprawne zarządza- i działania wypełnią treścią programy strategiczne. nie programami strategicznymi wymagać będzie Wdrożenie strategii nastąpi na trzech poziomach: powołania nowych instytucji o charakterze metro- politalnym. Wiele działań będzie realizowanych • merytorycznym, lub koordynowanych przez już istniejące podmioty, • organizacyjnym, działające w strukturach samorządów i instytucji • społecznym. publicznych na terenie aglomeracji. Niezależnie od W aspekcie merytorycznym przyjęcie strategii przyszłych warunków prawnych i politycznych przez aglomeracyjnej będzie wymagało aktualizacji ist- cały czas konieczne będzie budowanie koalicji i poro- niejących strategii gminnych i programów rozwoju zumień wokół podejmowanych programów i działań lokalnego. Przykładem może być tworzona równole- strategicznych. gle z dokumentem metropolitalnym Strategia Miasta Poziom społeczny wdrażania strategii obejmu- Poznania do 2030 r., w której w wyniku uzgodnień je działania mające na celu stałe upowszechnianie zespołów strategicznych rozwinięto i zapisano pro- zapisów strategii wśród mieszkańców aglomeracji, gramy o charakterze metropolitalnym. W polskiej rze- w tym: czywistości samorządowej bardzo często zdarza się, • zamieszczanie informacji o strategii, jej celach że funkcjonują obok siebie dokumenty o znaczeniu i programach w lokalnych i regionalnych me- strategicznym niespójne, a często wręcz sprzeczne diach, w swoich zapisach. Aby uchronić się od tego stanu • przekazanie pełnego dokumentu strategii do rzeczy, należy nieustannie podejmować działania gmin, jednostek organizacyjnych samorządu w celu uzgadniania zapisów strategii aglomeracji po- terytorialnego, organizacji pozarządowych, or- znańskiej do 2020 r. z ważnymi dokumentami o cha- ganizacji gospodarczych, rakterze perspektywicznym na poziomie programów • zaangażowanie do realizacji zadań zawartych i strategii gminnych, regionalnych oraz branżowych. w strategii ludzi posiadających duży autorytet Zapisy strategii dla aglomeracji zostały skorelowa- wśród mieszkańców aglomeracji, ne z zapisami „Strategii Unii Europejskiej 2020”, „Ra- • organizacja spotkań informujących o strategii portu Polska 2030”, „Krajowej Strategii Rozwoju Re- i jej poszczególnych programach strategicznych gionalnego 2020” i „Strategii Rozwoju Województwa (debaty, fora, akademie), Wielkopolskiego do 2020 r.” oraz „Strategii rozwoju

130 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej • wizualizacja strategii, zaprojektowanie i promocja podmiotami w aglomeracji, ścisła współpraca loga strategii oraz wykorzystanie go do oznacze- z partnerami w realizacji strategii. nia realizowanych programów, 4. Informowanie opinii publicznej o postępach • organizowanie konferencji na temat strategii, w zakresie wdrażania strategii, którego celem • wykorzystywanie istniejących wydarzeń do pro- jest z jednej strony promowanie dokumentu mocji działań strategicznych: Forum Gospodar- strategicznego, jego programów i działań stra- cze Aglomeracji Poznańskiej, Zjazd Samorządów tegicznych, a z drugiej budowanie świadomości Aglomeracji Poznańskiej, aglomeracyjnej wśród mieszkańców i podstaw • prowadzenie zajęć w szkole na temat aglomeracji do konsensusu aglomeracyjnego. poznańskiej (np. w ramach ścieżki edukacyjnej 5. Zdobywanie doświadczeń i promowanie „Edukacja Regionalna”), projektu na zewnątrz, w postaci udziału • utworzenie dyskusyjnego i informacyjnego porta- w konferencjach i debatach aglomeracyjnych lu internetowego poświęconego strategii i jej re- i metropolitalnych, konsultacji eksperckich, alizacji (na wzór www.zielonaksiega.poznan.pl), • wydawanie broszury dla wszystkich mieszkańców monitorowania doświadczeń zagranicznych. aglomeracji, informującej o działaniach strate- 6. Elastyczność i reagowanie Rady Aglomeracji gicznych, ich celach, osiąganych korzyściach, ale na bieżące wydarzenia społeczno-gospodarcze też kosztach i problemach związanych z realizacją i polityczne w aglomeracji oraz zmieniającą się strategii. sytuację (np. prawną) w kraju. Realizowany projekt strategiczny ma w wie- 7. Stałe wsparcie organizacyjne i finansowe pro- lu aspektach charakter pionierski w skali kraju, jektu wdrażania strategii, które zapewni cią- co ogranicza korzystanie z wcześniejszych doświadczeń. głość działania i realizację całościowego pro- Skuteczna realizacja strategii zależy od wielu czynni- cesu strategicznego. ków merytorycznych, organizacyjnych i politycznych. 8. Wola polityczna członków Rady Aglomeracji Do najważniejszych należą: i ich determinacja we wdrażaniu programów strategicznych, stopień zaufania do zespołu 1. Współpraca zespołu przygotowującego stra- przygotowującego strategię i poziom świa- tegię z Radą Aglomeracji Poznańskiej i Sto- domości metropolitalnej liderów politycz- warzyszeniem Metropolia Poznań w zakresie nych. Szczególnie istotne jest zaangażowanie monitorowania procesu strategicznego, jego liderów integracji aglomeracyjnej o cechach stymulowania, a także promowania. Istotne są koncyliacyjnych i zdolnościach przekony- częste kontakty z Radą lub jej reprezentantami wania do trafnych pomysłów i ich realizacji. na każdym z etapów procesu strategicznego. 2. Pozyskiwanie partnerów programów i dzia- łań strategicznych wśród różnych instytucji Monitoring strategii powinien odbywać się w cy- i organizacji na terenie aglomeracji poznań- klu rocznym, podobnie jak sprawozdania z jej reali- skiej: administracji samorządowej różnych zacji. Będą one opierać się na danych i statystykach szczebli, administracji rządowej i specjalnej, z urzędów miast i gmin aglomeracji, wydziałów organizacji społecznych, izb gospodarczych, Urzędu Miasta Poznania i Starostwa Powiatowego w Poznaniu, jak też informacji pozyskiwanych od re- przedsiębiorców itd. alizatorów i partnerów programów strategicznych. 3. Sprawne działanie podmiotu koordynującego Raz na dwa lata dokonana będzie ocena realizacji wdrażanie strategii, jego inicjatywa, kreatyw- strategii oraz, w razie konieczności, jej aktualizacja, ność i determinacja w pozyskiwaniu środków szczególnie w przypadku zaistnienia zmian prawnych, finansowych, zdolność do kooperacji z różnymi organizacyjnych, finansowych, istotnych dla funkcjo- nowania i rozwoju aglomeracji poznańskiej.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 131 G. REALIZACJA REALIZACJA STRATEGII STRATEGII

Podmioty wdrażające strategię Stowarzyszenie działa poprzez swoje biuro, którym kieruje dyrektor. Struktura organizacyjna, Podstawowym warunkiem sprawnego przebiegu zadania i kadry biura powinny być dostosowane procesu strategicznego i wdrożenia go w życie jest do potrzeb wdrażania strategii rozwoju aglomeracji utworzenie silnego podmiotu instytucjonalnego, poznańskiej. zdolnego realizować cele strategiczne. Powołanie Stowarzyszenie Metropolia Poznań realizuje bardziej sformalizowanej jednostki zarządzającej swoje cele poprzez: aglomeracją poznańską staje się podstawowym wa- runkiem pogłębiania dalszej integracji metropolital- 1. prowadzenie działań wspierających wdrażanie nej, już z użyciem opracowanego dużym nakładem wspólnie wypracowanej strategii rozwoju aglo- sił i środków dokumentu strategicznego. Pierwszym meracji poznańskiej, efektem projektu stało się pogłębienie współpracy 2. inspirowanie działań umożliwiających efektywne samorządowej poprzez przekształcenie nieformal- i skuteczne zarządzanie aglomeracją, nego forum w postaci Rady Aglomeracji Poznańskiej 3. reprezentowanie interesów członków Stowarzy- w zinstytucjonalizowaną jednostkę: Stowarzyszenie szenia we wszystkich wspólnych sprawach, Metropolia Poznań. Jest ono instytucją wykonaw- 4. inicjowanie i opiniowanie projektów aktów praw- czą nowej strategii, koordynującą działania wdraża- nych, dotyczących samorządów terytorialnych, jące programy strategiczne, przy dalszej współpracy a przede wszystkim aglomeracji, i wsparciu merytoryczno-organizacyjnym ze strony 5. propagowanie wymiany doświadczeń w zakresie Konsorcjum Badań nad Aglomeracją Poznańską i Cen- wykonywanych zadań własnych gmin i powiatów trum Badań Metropolitalnych. oraz zadań im zleconych przez administrację rzą- Stowarzyszenie Metropolia Poznań jest stowa- dową, rzyszeniem gmin i powiatów aglomeracji poznańskiej 6. inspirowanie i podejmowanie wspólnych inicja- w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 8 mar- tyw gospodarczych, mających wpływ na rozwój ca 1990 r. o samorządzie gminnym oraz ustawy gmin i powiatów wchodzących w skład Stowa- z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powia- rzyszenia, towym. Stowarzyszenie zarejestrowane dnia 29 7. inspirowanie i podejmowanie wspólnych kwietnia 2011 r. zawiązano na czas nieograniczony. inicjatyw służących kulturalnemu i społecznemu Posiada osobowość prawną. Działa na podstawie rozwojowi gmin i powiatów, nawiązywaniu przez przepisów ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo nie kontaktów zagranicznych oraz wymiany na- o stowarzyszeniach oraz swojego statutu. ukowej i kulturalnej, 8. prowadzenie działalności informacyjnej, konsul- W myśl zapisów statutowych (§ 10 Statutu Sto- tacyjnej i programowej, mającej na celu wspólne warzyszenia Metropolia Poznań) celem stowarzysze- rozwiązywanie problemów w zakresie poszcze- nia jest wspieranie idei samorządu terytorialnego gólnych dziedzin działalności samorządu gmin- oraz obrona wspólnych interesów członków sto- nego i powiatowego, warzyszenia, a w szczególności wspieranie rozwoju 9. inicjowanie i wspieranie prac naukowo-badaw- społeczno-gospodarczego aglomeracji poznańskiej czych dotyczących funkcjonowania aglomeracji oraz współpracy gmin i powiatów w tym zakresie. i jej rozwoju, Stowarzyszenie prowadzi także działania na rzecz po- 10. prowadzenie monitoringu procesów społeczno- wołania związku zrzeszającego jednostki samorządu gospodarczych i środowiskowych w aglomera- terytorialnego tworzące aglomerację. cji, Władzami Stowarzyszenia są: 11. prowadzenie działalności wydawniczej, szkole- 1. Walne Zebranie Członków - Rada Metropolii, niowej i promocyjnej, związanej z realizacją ce- 2. Zarząd (z Prezesem na czele), lów Stowarzyszenia (§ 11 statutu Stowarzysze- 3. Komisja Rewizyjna. nia). Kadencja wyzej wymienionych władz trwa 4 lata.

132 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Najważniejszymi partnerami Stowarzyszenia Wdrażanie szeregu programów strategicznych Metropolia Poznań w realizacji zapisów strategii są wymaga tworzenia nowych instytucji, jednostek, od- instytucje, które już działają w aglomeracji, realizując powiadających wymogom nowoczesnego zarządzania swoje cele statutowe lub programy o zasięgu ponad- publicznego, polegającego na współpracy różnych gminnym. Są to przede wszystkim jednostki samo- podmiotów działających w aglomeracji poznańskiej. rządowe, związki międzygminne, stowarzyszenia, Za celowe uznaje się powstanie następujących jed- przedsiębiorstwa komunalne i instytucje badawczo- nostek: rozwojowe, takie jak: • Biuro Obsługi Inwestora Metropolii Poznań • Biuro Marki/Marketingu Metropolii Poznań • Samorząd Województwa Wielkopolskiego • Metropolitalne Forum Planowania Przestrzen- • Związek Międzygminny „Transport Aglomeracji nego Poznańskiej” • Metropolitalny Zespół ds. Gospodarki Wodno- • Związek Międzygminny „Gospodarka Odpadami Ściekowej Aglomeracji Poznańskiej” • Metropolitalny Zespół Konsultacyjny ds. Kra- • Związek Międzygminny „Puszcza Zielonka” jobrazu Kulturowego • Stowarzyszenie Gmin Wielkopolskiego Parku • Metropolitalne Forum Transportowe Narodowego • Metropolitalne Forum Rowerowe • Obserwatorium Gospodarki i Rynku Pracy • Metropolitalne Centrum Wspierania Organi- • Poznańska Lokalna Organizacja Turystyczna zacji Pozarządowych • AQUANET S.A. • Metropolitalne Biuro Doradztwa w zakresie • Centrum Badań Metropolitalnych UAM Partnerstwa Publiczno-Prywatnego • Forum Gospodarcze Aglomeracji Poznańskiej • Metropolitalne grupy wymiany doświadczeń • inne jednostki administracji publicznej samorządowych

Nowe podmioty powinny przejąć realizację części Realizacja przez te podmioty konkretnych dzia- programów strategicznych. Będą one funkcjonować łań strategicznych oznacza często kontynuację już w postaci silniej lub słabiej sformalizowanych insty- prowadzonych projektów poprzez ich rozwinięcie, tucji, w sposób samodzielny lub jako afiliowane przy względnie dostosowanie do zamierzeń programo- jednostkach samorządowych i różnego rodzaju insty- wych strategii. tucjach. Wszystkie powinny być silnymi partnerami Stowarzyszenia Metropolia Poznań.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 133 G. REALIZACJA REALIZACJA STRATEGII STRATEGII

Priorytety strategiczne programów, który powinien być wskazówką do wyznaczania priorytetów działań strategicznych. Strategia Rozwoju „Metropolia Poznań 2020” to Wszystkie programy powinny doczekać się przy- projekt à la carte, 28 programów i ponad 150 działań, najmniej rozpoczęcia realizacji w ciągu najbliższych które zespół strategiczny w wyniku konsultacji uznał lat, niezależnie od daty ich ukończenia, czy będzie to za ważne i potrzebne do realizacji. Zgodnie z definicją horyzont 2020 roku, czy też lata późniejsze (w odnie- à la carte (dosł. wg karty) to propozycja programów sieniu do długofalowych inwestycji infrastruktural- do wyboru, w przeciwieństwie do zestawu ustalonych nych). Podstawą realizacji strategii metropolitalnej z góry zadań. Debata nad nimi określiła, które z nich jest konsensus społeczny i polityczny. Wdrożenie są szczególnie ważne, możliwe do realizacji dziś lub programów następować będzie w drodze akcepta- w najbliższym czasie. cji ze strony mieszkańców, władz samorządowych W wyniku konsultacji samorządowych i społecz- i innych zaangażowanych podmiotów, stosownie do nych (ankieta wśród władz i administracji lokalnych, możliwości organizacyjnych i finansowych podmio- wyniki debaty internetowej), utworzono ranking tów wdrażających strategię.

Ranking programów strategicznych, wynik konsultacji Zielonej Księgi Aglomeracji Poznańskiej

134 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Źródła finansowania programów, w przypadku których limity środków zostały już wyczerpane lub okres ich obwiązywania W realizację Strategii Rozwoju Aglomeracji dobiegnie końca w początkowym etapie realiza- Poznańskiej „Metropolia Poznań 2020” cji strategii. W takim przypadku należy konkretny zaangażowane będą bezpośrednio samorządy program traktować jako punkt wyjścia w poszuki- lokalne tworzące aglomerację poznańską, które waniu odpowiednich instrumentów finansowych, dokonają adaptacji zapisów swoich lokalnych będących kontynuacją określonych priorytetów strategii rozwoju do programów metropolitalnych. i działań. Na jednostkach samorządu terytorialnego Wykazane źródła finansowania w zdecydowa- spoczywać będzie odpowiedzialność za realizację działań określonych w strategii. Samorządy nej większości skierowane są bezpośrednio do jed- są ustawowo zobowiązane do gromadzenia nostek samorządu terytorialnego i podmiotów re- dochodów i pozyskiwania przychodów służących alizujących ich ustawowe zadania. Wiele ze źródeł finansowaniu strategicznych kierunków rozwoju, może być wykorzystanych także pośrednio przez w tym przypadku także programów metro- samorządy, m.in. w partnerstwie z sektorem pry- politalnych. Ograniczoność środków własnych watnym oraz naukowo-badawczym. Obok przed- samorządów jest zawsze barierą, która minimalizuje stawionych źródeł finansowania ze środków pu- szansę powodzenia realizacji zamierzonych blicznych w realizację strategii zaangażowane będą działań. również fundusze podmiotów prywatnych, które Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej mogą być włączone m.in. w przypadku tworzenia „Metropolia Poznań 2020” zawiera zestawienie elementów infrastruktury służącej świadczeniu różnych źródeł finansowania, które mogą być usług o charakterze publicznym, w tym w ramach wykorzystane jako uzupełnienie środków własnych partnerstwa publiczno-prywatnego. samorządów, ale również jako instrument Powodzenie realizacji programów strategicz- kompleksowego finansowania konkretnych zadań. nych wymaga ścisłej koordynacji działań pomiędzy Dla realizacji wielu działań niezbędny jest montaż samorządami lokalnymi aglomeracji poznańskiej. finansowy, na który składają się różne źródła Dotyczy to przede wszystkim współdziałania w za- finansowania. kresie pozyskiwania środków zewnętrznych oraz Wykaz źródeł finansowania ma charakter reko- finansowej i rzeczowej realizacji konkretnych pro- mendacji. Przedstawia on zbiór różnych instrumen- jektów. Chęć uzyskania maksymalnej skuteczności tów przypisanych do poszczególnych programów i efektywności tych działań będzie pociągać za so- metropolitalnych, których wykorzystanie stwarza bą konieczność zawiązywania związków celowych, realną szansę w osiągnięciu celów strategii. Za- czyli formalno-prawnych podmiotów powoływanych sadniczą część stanowią środki Unii Europejskiej w celu wspólnego wykonywania określonych zadań dostępne w ramach polityki spójności i wspólnej publicznych. Tylko taka forma współdziałania o cha- polityki rolnej a także środki oferowane przez sze- rakterze celowym poprzez wspólne podejmowanie reg programów i inicjatyw europejskich oraz insty- działań o zasięgu metropolitalnym daje rzeczywistą tucji zagranicznych. Strategia zawiera także liczne szansę rozwoju dla całej metropolii. Stanowi także źródła finansowania krajowego obejmujące różne doskonałe narzędzie promocyjne w skali krajowej programy sektorowe przygotowane przez poszcze- i międzynarodowej. Kompleksowe podejście do re- gólne ministerstwa. alizacji strategii skłania ku stwierdzeniu, iż w pełni Zestawienie źródeł finansowania stanowi wykaz zasadne jest powołanie przy Biurze Stowarzyszenia dostępnych programów, z których bezpośrednio Metropolia Poznań jednostki odpowiedzialnej nie można finansować lub współfinansować realizację tylko za koordynację i wdrażanie strategii, ale także większości działań przewidzianych w strategii. Pełni za pozyskiwanie zewnętrznych źródeł finansowania ono również funkcję informacyjną w zakresie tych programów strategicznych.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 135

-

- -

- -

-

rajowego Środki krajowe Środki użyteczności publicznej; użyteczności odnawial w celu podłączenia getycznych nych źródeł energii wiatrowej. energii źródeł nych Programy priorytetowe w ramach Krajowego Krajowego w ramach priorytetowe Programy (GIS): Inwestycji Zielonych Systemu w budynkach energią 1. Zarządzanie rolnicze; 2. Biogazownie na biomasę; i ciepłownie 3. Elektrorciepłownie elektroener- sieci i przebudowa 4. Budowa arodowy Fundusz Ochrony Środowiska Środowiska Ochrony Fundusz N arodowy i G ospodarki Wodnej ściekowa Gospodarka Priorytetowy: Program Oczyszczania Programu Krajowego w ramach Komunalnych; Ścieków dla przedsięwzięć Program Priorytetowy: Program energii źródeł odnawialnych w zakresie (cz. 1 i 3); kogeneracji wysokosprawnej i obiektów i krajobrazu, współfinanso Program Priorytetowy: Program wsparcie uzyskujących przedsięwzięć, wania LIFE+, Finansowego Instrumentu w ramach działalności Wspieranie Priorytetowy: Program środowiska, monitoringu Gospodarowanie Priorytetowy: Program odpadami komunalnymi. NFOŚiGW. przez oferowane Inne programy Środowiska Ochrony Fundusz Wojewódzki w Poznaniu i G ospodarki Wodnej dla przedsię Program Priorytetowy: Program energii źródeł odnawialnych w zakresie wzięć (cz. 2). kogeneracji wysokosprawnej i obiektów WFOŚiGW. przez oferowane Inne programy Środowiska Ochrony Bank realiza wspomagające finansowane, Produkty środowi z ochroną związanych inwestycji cję dla samorządów. skierowane ska, K G ospodarstwa Bank realizację wspierające finansowe, Mechanizmy zwięk oraz termomodernizacyjnych inwestycji energetyczną. efektywność szających Edukacja ekologiczna, Edukacja Priorytetowy: Program przyrody Ochrona Priorytetowy: Program - - - - -

- -

- - -

Odbudowa, remont, przebu remont, Odbudowa, nne środki zagraniczne I nne środki onkurencyjności i I nnowacji onkurencyjności pejski Bank Inwestycyjny, oferujący bezzwrotne oferujący Inwestycyjny, Bank pejski projek przygotowania procesu dofinansowanie energetycznej efektywności z zakresu tów energii. źródeł i odnawialnych JASPERS Inicjatywa in European Support Projects to Assistance (Joint dla projektów wsparcie – Wspólne Regions) regionach. w europejskich Ramowy na rzecz Program K szczegółowy: Program dla Europy. - Program Energia Inteligentna echanizm Finansowy oraz M echanizm FinansowyN orweski oraz M echanizm Finansowy E uropejskiego G ospodarczego Obszaru w tym środowi środowiska, 1. Ochrona Priorytet zanieczysz m.in. redukcję poprzez ludzkiego, ska energii; źródeł odnawialnych i promowanie czeń roz zrównoważonego 2. Promowanie Priorytet i zarządzanie wykorzystanie lepsze poprzez woju zasobami; szczególnym ze środowiska 8. Ochrona Priorytet admini zdolności wzmocnienia uwzględnieniem odpowied w życie do wprowadzania stracyjnych projektów dla realizacji istotnych nich przepisów administracyjnych; i działania trans regionalna 9. Polityka Priorytet graniczne. Współpracy Program Szwajcarsko-Polski i infrastruktura, 2. Środowisko Priorytet tematyczny: Obszar infrastruktury podstawowej i rozbudowa dowa środowiska; stanu poprawa oraz infrastruktury usług z zakresu 1. Poprawa Cel życia standardu miejskiej w celu podniesienia gospodarczego; rozwoju i promowania energetycznej efektywności 2. Zwiększenie Cel cieplar gazów w szczególności emisji, i redukcja substancji. i niebezpiecznych nianych Banku E uropejskiego i gwarancje Kredyty inwestycji realizacji w zakresie I nwestycyjnego środowiska. z ochroną związanych Assistance) Energy Local ELENA (European Euro przez finansowy prowadzony Instrument - - -

egionalny Program Program egionalny

Poziom regionalny Poziom Wielkopolski R Wielkopolski 2007 – 2013 na lata Operacyjny 3. Środowisko Priorytet przyrodnicze 3.1. Racjonalizacja Działanie odpadami i ochrona gospodarki ziemi; powierzchni ener 3.2. Infrastruktura Działanie środowisku; przyjazna getyczna ochrony 3.3. Wsparcie Działanie przyrody; 3.4. Gospodarka Działanie wodno-ściekowa; 3.5. Wzmocnienie Działanie przeciwpowodziowej ochrony oraz obszarów zagrożonych na terenie retencji zwiększenie województwa; bezpie 3.6. Poprawa Działanie środowiskowego czeństwa i ekologicznego; wyko 3.7. Zwiększenie Działanie zasobów odnawialnych rzystania energii. - -

-

-

Poziom krajowy Poziom

w ramach polityki spójności i wspólnej polityki rolnej i wspólnej polityki spójności U E w ramach Środki ozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 – 2013 Wiejskich na lata Obszarów ozwoju

Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związa infrastruktury i rozwijanie Poprawianie i Środowisko I nfrastruktura Operacyjny Program wodno-ściekowa I. Gospodarka Priorytet wodno-ściekowa 1.1. Gospodarka Działanie RLM; 15 tys. powyżej w aglomeracjach odpadami i ochrona II. Gospodarka Priorytet ziemi powierzchni z zakresu przedsięwzięcia 2.1. Kompleksowe Działanie szczególnym ze odpadami komunalnymi, gospodarki niebezpiecznych; odpadów uwzględnieniem zdegradowanym terenom 2.2. Przywracanie Działanie morskich; brzegów i ochrona przyrodniczych wartości i przeciwdziałanie zasobami III. Zarządzanie Priorytet środowiska zagrożeniom i zapewnienie wody 3.1. Retencjonowanie Działanie przeciwpowodziowego; bezpieczeństwa postaw i kształtowanie przyrody Ochrona V. Priorytet ekologicznych projektów kompleksowych 5.1. Wspieranie Działanie (ekosys przyrodniczych siedlisk ochrony z zakresu zachowanie oraz chronionych na obszarach temów) gatunkowej; różnorodności ekolo korytarzy drożności 5.2. Zwiększenie Działanie gicznych; ochrony; planów 5.3. Opracowanie Działanie społecznych postaw 5.4. Kształtowanie Działanie w tym różnorodno środowiska, ochronie sprzyjających ści biologicznej; przyjazna energetyczna IX. Infrastruktura Priorytet energetyczna i efektywność środowisku energii; wytwarzanie 9.1. Wysokosprawne Działanie energii; dystrybucja 9.2. Efektywna Działanie źródeł ze energii 9.4. Wytwarzanie Działanie odnawialnych; odbiór energii ułatwiające 9.6. Sieci Działanie odnawialnych. źródeł ze R Program rolnego sektora konkurencyjności Oś 1. Poprawa i leśnego Działanie: i leśnictwa; rolnictwa i dostosowaniem z rozwojem nej wiejskich i różnicowanie na obszarach życia Oś 3. Jakość wiejskiej gospodarki i ludności usługi dla gospodarki Podstawowe Działanie: wiejskiej; wsi. i rozwój Odnowa Działanie:

------Ochrona Ochrona i kształtowa Koncepcja zagospoda Koncepcja rowania przestrzenne rowania poznań metropolii go skiej i architek nistycznych tonicznych kulturo krajobrazu nie wego rolna darka i ochro Kształtowanie wysokich o terenów na przyrodni walorach czych wodnych zasobów odpadami gospodarki zamieszkania sko Wielofunkcyjna gospo Wielofunkcyjna Poprawa standardów standardów Poprawa urba planistycznych, system Zintegrowany Ekologiczne środowi Jakość i dyspozycyjność dyspozycyjność i Jakość

Nazwa programu Nazwa 1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 1.6. 1.7. 1.8. 1.5. ospodarka przestrzenna i środowisko przestrzenna ramach osi 1. G ospodarka działań w finansowania Źródła

136 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej

Środki krajowe Środki rajowy Program Bezpieczeństwa R uchu Bezpieczeństwa Program rajowy arodowy Program Przebudowy Dróg Dróg Przebudowy Program N arodowy edycja 2010/2011. 2008–2011, edycja L okalnych K 2005–2007–2013, G mbit 2005 Drogowego - -

-

nne środki zagraniczne I nne środki wydajności i niezawodności lokalnych/regional i niezawodności wydajności transportowych. systemów publicznych nych JASPERS Inicjatywa in European Support Projects to Assistance (Joint dla projektów wsparcie – Wspólne Regions) regionach. w europejskich I nwe Banku E uropejskiego i gwarancje Kredyty sieci i rozbudowy remontu w zakresie stycyjnego transportowych. Polo Marco Program przy projektów realizacji Dofinansowanie zatłoczenia do zmniejszenia się czyniających korzystnie i wpływających dróg europejskich systemu towarowego naturalne na środowisko transportowego. Poprawa zarządzania, bezpieczeństwa, bezpieczeństwa, zarządzania, 3. Poprawa Cel Szwajcarsko-Polski Program Współpracy Program Szwajcarsko-Polski i infrastruktura 2. Środowisko Priorytet -

- -

-

egionalny Program Program egionalny Poziom regionalny Poziom Wielkopolski R Wielkopolski 2007–2013 na lata Operacyjny II. Infrastruktura Priorytet komunikacyjna 2.1. Wzmocnienie Działanie układu powiązań regionalnego wojewódzkie, (drogi drogowych wojewódzkich dróg z wyłączeniem powiatu), na prawach w miastach dostępno 2.2. Poprawa Działanie i ponadregio ści do regionalnego (drogi układu drogowego nalnego w miastach wojewódzkie powiatowe powiatu, na prawach i gminne), regio 2.3. Modernizacja Działanie układu kolejowego, nalnego 2.4. Modernizacja Działanie układu kolejowego, regionalnego miejskiego 2.5. Rozwój Działanie zbiorowego, transportu regionalnej 2.6. Rozwój Działanie lotniczej; infrastruktury i środowi VI. Turystyka Priorytet kulturowe sko 6.1. Turystyka. Działanie -

Poziom krajowy Poziom w ramach polityki spójności i wspólnej polityki rolnej i wspólnej polityki spójności U E w ramach Środki ozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 – 2013 Wiejskich na lata Obszarów ozwoju Bezpieczeństwo ruchu drogowego, ruchu drogowego, 8.1. Bezpieczeństwo Działanie siecią TEN-T, poza krajowe 8.2. Drogi Działanie systemów inteligentnych 8.3. Rozwój Działanie transportowych, transportu i ochrona 8.4. Bezpieczeństwo Działanie lotniczego. litalnych; litalnych; intermodalnego, transportu 7.4. Rozwój Działanie transportu VIII. Bezpieczeństwo Priorytet transportowe, sieci i krajowe R Program wiejskich i różnicowanie na obszarach życia Oś 3. Jakość wiejskiej gospodarki wsi. i rozwój Odnowa Działanie: nfrastruktura i Środowisko i Środowisko I nfrastruktura Operacyjny Program sieć TEN-T i lotnicza VI. Drogowa Priorytet TEN-T, sieci drogowej 6.1. Rozwój Działanie TEN-T; lotniczej sieci 6.3. Rozwój Działanie środowisku przyjazny VII. Transport Priorytet kolejowego, transportu 7.1. Rozwój Działanie metropo w obszarach miejski 7.3. Transport Działanie Nazwa programu Nazwa cyjny węzeł transportowy węzeł cyjny publiczny rowerowy 2.1. Metropolitalny wielofunk- 2.1. Metropolitalny metropolitalna 2.2. Kolej transport 2.3. Zintegrowany i ruch 2.4. Infrastruktura nfrastruktura i organizacja transportu i organizacja ramach osi 2. I nfrastruktura działań w finansowania Źródła

METROPOLIA POZNAŃ 2020 137

rajowego Środki krajowe Środki ospodarstwa K G ospodarstwa Bank Poręczenia i gwarancje oraz obejmowanie lub obejmowanie oraz i gwarancje Poręczenia i/lub w istniejących (udziałów) akcji nabywanie i regionalnych lokalnych tworzonych nowo poręczeniowych. funduszach w dyspozycji będące finansowe Instrumenty Służb Zatrudnienia. Publicznych

-

onkurencyjności onkurencyjności

Rozwój sektora prywatnego sektora Rozwój Polsko- Badania i rozwój;

nne środki zagraniczne I nne środki Regiony wiedzy, wiedzy, Regiony badawczy. Potencjał echanizm Finansowy oraz M e M echanizm FinansowyN orweski oraz Obszaru chanizm Finansowy E uropejskiego G ospodarczego i promocja eksportu MŚP; eksportu i promocja ludzkich i zasobów społeczny 4. Rozwój Priorytet Badawczy; Program Szwajcarski R amowy Program Siódmy K R amowy na rzecz Program Rozwój zasobów ludzkich poprzez ludzkich poprzez zasobów 4. Rozwój Priorytet i szkoleń, wykształcenia m.in. promowanie instytucjach i jego w samorządzie wzmacnianie lub służby administracji z zakresu potencjału wspierających wzmacnianie a także publicznej, demokratycznych; procesów go 6. Badania naukowe; Priorytet Współpracy, Program Szwajcarsko-Polski prywatny 3. Sektor Priorytet 2: tematyczny Obszar 2: tematyczny Obszar Działanie: Działanie: i Innowacji życie” całe się przez „Uczenie Program Solidarności i Zatrudnienia na rzecz Program finansowe oferujący – Progres Społecznej UE celów realizacji działań służących wsparcie społecznych spraw zatrudnienia, w dziedzinie szans; i równości Progress mikrofinansowy instrument E uropejski pracę straciły które małym firmom i osobom, podjąć działalność gospodarczą. i zamierzają dający możliwość udzielania mikrokredytów udzielania mikrokredytów dający możliwość Program „Możliwości” Program - -

egionalny Program Program egionalny Poziom regionalny Poziom Wielkopolski R Wielkopolski 2007–2013 na lata Operacyjny I. Konkurencyjność Priorytet przedsiębiorstw, regional 1.5. Promocja Działanie gospodarki; nej sieci 1.6. Rozwój Działanie i kooperacji; 1.7. Przygotowanie Działanie inwestycyjnych; terenów dla Infrastruktura V. Priorytet ludzkiego kapitału 5.1. Infrastruktura Działanie wyższego; szkolnictwa infrastruktu 5.2. Rozwój Działanie w tym kształcenia ry edukacyjnej, ustawicznego. -

-

- -

apitał L udzki apitał Poziom krajowy Poziom w ramach polityki spójności i wspólnej polityki rolnej i wspólnej polityki spójności U E w ramach Środki ospodarka G ospodarka I nnowacyjna Operacyjny Program technologii nowoczesnych I. Badania i rozwój Priorytet dla budowy badań naukowych 1.1. Wsparcie Działanie na wiedzy; opartej gospodarki z wykorzysta badawcze 1.1.1. Projekty Poddziałanie foresight; metody niem na rynku gospodarka VI. Polska Priorytet międzynarodowym inwestorów obsługi sieci centrów 6.2. Rozwój Działanie terenów nowych powstawanie oraz i eksporterów inwestycyjnych, działań studyjno-koncep 6.2.2. Wsparcie Poddziałanie inwestycyj terenów przygotowania w ramach cyjnych inwestycyjnych; dla projektów nych K Operacyjny Program oświaty systemu jakość III. Wysoka Priorytet kształcenia, jakości 3.3. Poprawa Działanie i metod treści 3.3.4. Modernizacja Poddziałanie kształcenia; dla wszystkich otwarty pracy VI. Rynek Priorytet przedsiębiorczości promocja oraz 6.2. Działanie Wsparcie i samozatrudnienia, podnoszenia na rzecz 6.3. Działanie lokalne Inicjatywy wiejskich, na obszarach zawodowej aktywności poziomu społecznej integracji VII. Promocja Priorytet i wzmocnie wykluczeniu 7.2. Przeciwdziałanie Działanie społecznej; ekonomii sektora nie gospodarki, kadry VIII. Regionalne Priorytet i przedsiębiorstw pracowników 8.1. Rozwój Działanie w regionie, wiedzy; 8.2. Transfer Działanie i kompetencji wykształcenia IX. Rozwój Priorytet w regionach i jakości atrakcyjności 9.2. Podniesienie Działanie zawodowego, szkolnictwa kształcenia formalnego 9.3. Upowszechnienie Działanie szkolnych. w formach ustawicznego Nazwa programu Nazwa gospodarki technologii i popytu na pracę z gospodarką edukacji 3.1. Harmonizacja wspierania wspierania 3.1. Harmonizacja i transfer 3.2. Powiązania podaży 3.3. Monitoring systemu 3.4. Współpraca ospodarka i rynek pracy ramach osi 3. G ospodarka działań w finansowania Źródła

138 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej -

- -

urystyki ehabilitacji ehabilitacji ultury i Dziedzictwa ultury ultury Fizycznej Środki krajowe Środki ultury ozwoju K ozwoju inisterstwo Pracy i Polityki Społecznej i Polityki Pracy M inisterstwo Fundusz R Fundusz sportowych inwestycji Dofinansowanie K Promocji Fundusz zakresu zadań z realizacji Dofinansowanie naro dziedzictwa i ochrony kultury promocji dowego Sportu i T M inisterstwo zadań publicznych realizacji Dofinansowanie turystyki z zakresu – O RLIK 2012” „ M oje Boisko Program prowadzone pomocy społecznej Programy przez K M inistra Programy corocznie uruchamiane Narodowego Narodowe przez prowadzone Programy K C entrum Województwa M arszałka Programy Wielkopolskiego R Fundusz Państwowy Osób N iepełnosprawnych przeznaczane środki którego celowy, Fundusz osób i społeczną zawodową są na rehabilitację osób zatrudnianie oraz niepełnosprawnych przeznacza PFRON Środki niepełnosprawnych. sportowych, imprez są m.in. na: wsparcie ne osób niepełno i rekreacyjnych kulturalnych sprawnych. I nicjatyw Fundusz Operacyjny Program 2009–2013 na lata Obywatelskich świadomi I. Aktywni, Priorytet lokalne; wspólnoty aktywne obywatele, organizacje II. Sprawne Priorytet w dobrym państwie; pozarządowe i aktywizacja III. Integracja Priorytet społeczne Zabezpieczenie społeczna. wspierające Fundacji Batorego Programy oraz obywatelskiego społeczeństwa rozwój edukacyjnych szans wyrównywanie

- -

-

- -

nne środki zagraniczne I nne środki rust” na rzecz rozwoju społeczeństwa społeczeństwa rozwoju rust” na rzecz ultura T echanizm Finansowy oraz M echanizm M echanizm FinansowyN orweski oraz G ospodarczego Obszaru Finansowy E uropejskiego euro dziedzictwa kulturowego III. Ochrona Priorytet miast; odnowa i publiczny transport tym w pejskiego, nad dzieckiem. i opieka zdrowotna Opieka V. Priorytet Współpracy Program Szwajcarsko-Polski ludzkich i zasobów społeczny Rozwój IV. Priorytet (m.in. profi zdrowia ochrona 1: tematyczny Obszar poprawa oraz zdrowia promocji i kampanie laktyka społecznej,opieki zapobie oraz trybu życia zdrowego 1. promocja Cel krajowym na poziomie zakaźnym chorobom ganie geograficznej, koncentracji i na obszarach zdrowotnej opieki usług podstawowej 2. Poprawa Cel i zmargina na peryferyjnych opieki społecznej i usług koncentracją objętych obszarów terenach lizowanych dla wielosektorowego z preferencją geograficzną, podejścia programowego. zdrowia w dziedzinie działań Wspólnoty Program 2008–2013 na lata publicznego życie” całe się przez „Uczenie Program Obywateli” Dla „ E uropa Program dla Europy, obywatele 1. Aktywni Działanie miast mieszkańców 1.1. Spotkania Poddziałanie partnerskich; partnerskich; 1.2. Sieci miast Poddziałanie obywatelskie; 2.1. Projekty Poddziałanie wsparcia. 2.2. Środki Poddziałanie K Program i długoterminowe 1.1. i 1.2.1 – Krótko- Obszar współpracy; projekty kulturalnych organizacji 2 – Wspieranie Obszar europejskim. na poziomie działających Wyszehradzki Fundusz Strategiczne Standardowe, Małe, Granty „ Fundusz Środkowo-Wschodniej w E uropie obywatelskiego na budo przeznaczone Światowego Banku G ranty obywatelskiego społeczeństwa wanie -

egionalny Program Program egionalny Poziom regionalny Poziom Wielkopolski R Wielkopolski 2007–2013 na lata Operacyjny I. Konkurencyjność Priorytet przedsiębiorstw 1.5. Promocja Działanie gospodarki; regionalnej 1.6. Rozwój Działanie sieci i kooperacji; 1.7. Przygotowanie Działanie inwestycyjnych; terenów dla Infrastruktura V. Priorytet ludzkiego kapitału 5.1. Infrastruktura Działanie wyższego; szkolnictwa infrastruktury 5.2. Rozwój Działanie usta w tym kształcenia edukacyjnej, wicznego.

- - -

- -

apitał L udzki apitał Poziom krajowy Poziom ozwoju Obszarów Wiejskich Obszarów ozwoju w ramach polityki spójności i wspólnej polityki rolnej polityki spójności i wspólnej U E w ramach Środki Program Operacyjny K Operacyjny Program oświaty systemu jakość III. Wysoka Priorytet kształcenia, jakości Działanie 3.3. Poprawa treści 3.3.4. Modernizacja Poddziałanie kształcenia; i metod otwarty pracy VI. Rynek Priorytet dla wszystkich do zatrudnie dostępu 6.1. Poprawa Działanie zawodowej aktywności wspieranie nia oraz w regionie; społecznej integracji VII. Promocja Priorytet wykluczeniu 7.2. Przeciwdziałanie Działanie społecznej; ekonomii sektora i wzmocnienie wykształcenia IX. Rozwój Priorytet w regionach i kompetencji edukacyj szans 9.1. Wyrównywanie Działanie edu usług jakości wysokiej i zapewnienie nych w systemie świadczonych oświaty;kacyjnych kadry wykwalifikowane 9.4. Wysoko Działanie oświaty; systemu 9.5. Oddolne inicjatywy Działanie wiejskich. na obszarach edukacyjne G ospo I nnowacyjna Operacyjny Program darka na rynku gospodarka VI. Polska Priorytet międzynarodowym tury w produkty 6.4. Inwestycje Działanie ponadregionalnym; o znaczeniu styczne – informacyjne VIII. Społeczeństwo Priorytet gospodarki innowacyjności zwiększanie wykluczeniu 8.3. Przeciwdziałanie Działanie – eInclusion; cyfrowemu R Program 2007–2013 na lata wiejskich na obszarach życia Oś 3. Jakość wiejskiej gospodarki i różnicowanie usługi dla gospodarki Podstawowe Działanie: i ludności wiejskiej; wsi. i rozwój Odnowa Działanie: Nazwa programu Nazwa edukacji w kulturze two turystyczna w metropolii społecznych możliwości 4.1. Jakość i organizacja i organizacja 4.1. Jakość i uczestnic- 4.2. Współpraca oferta 4.3. Metropolitalna sportu 4.4. Metropolia publiczne 4.5. Bezpieczeństwo równych 4.6. Metropolia Źródła finansowania działań w ramach osi 4. Usługi społeczne działań w finansowania Źródła

METROPOLIA POZNAŃ 2020 139 -

Środki krajowe Środki krajowe Środki Wewnętrznych i A dministracji Wewnętrznych informatyza przedsięwzięć Dofinansowanie samorządy. m.in. przez realizowanych cyjnych Wsparcie finansowe realizacji działań działań realizacji finansowe Wsparcie Polsko- przez oferowane prospołecznych Fundację Wolności. A merykańską Spraw M inisterstwo -

nne środki zagraniczne I nne środki zagraniczne I nne środki

onkurencyjności i I nnowacji onkurencyjności Program na rzecz Zatrudnienia i Solidarności Zatrudnienia na rzecz Program wsparcie finansowe oferujący – Progres Społecznej w dziedzinie UE celów realizacji służących działań szans. i równości społecznych spraw zatrudnienia, Progress mikrofinansowy instrument E uropejski małym udzielenia mikrokredytów dający możliwość zamierzają i pracę straciły które firmom i osobom, podjąć działalność gospodarczą. M echanizm M echanizm FinansowyN orweski oraz G ospodarczego Obszaru Finansowy E uropejskiego m.in. ludzkich poprzez zasobów Rozwój IV. Priorytet wzmacnianie i szkoleń, wykształcenia promowanie potencjału instytucjach i jego w samorządzie a także publicznej, lub służby administracji z zakresu demokraty procesów go wspierających wzmacnianie cznych; i działania regionalna IX. Polityka Priorytet transgraniczne. R amowy Program Siódmy „Możliwości”, Program wiedzy Regiony Działanie: Ramowy na rzecz Program K na rzecz Program szczegółowy: Program technologii polityki dotyczącej wspierania i komunikacyjnych. informacyjnych

egionalny Program Program egionalny Poziom regionalny Poziom regionalny Poziom Wielkopolski R Wielkopolski 2007–2013 na lata Operacyjny I. Konkurencyjność Priorytet przedsiębiorstw, regionalnej 1.5. Promocja Działanie gospodarki; i kooperacji; sieci 1.6 Rozwój Działanie II. Infrastruktura Priorytet komunikacyjna, 2.7. Infrastruktura Działanie informacyjnego; społeczeństwa

apitał L udzki apitał Poziom krajowy Poziom krajowy Poziom w ramach polityki spójności i wspólnej polityki rolnej polityki spójności i wspólnej U E w ramach Środki polityki rolnej polityki spójności i wspólnej U E w ramach Środki Program Operacyjny K Operacyjny Program rządzenie Dobre V. Priorytet potencjału 5.2. Wzmocnienie Działanie samorządowej; administracji Innowacyjna Operacyjny Program G ospodarka na rynku gospodarka VI. Polska Priorytet międzynarodowym w produkty 6.4. Inwestycje Działanie ponadregionalnym; o znaczeniu turystyczne informacyjne VII. Społeczeństwo Priorytet administracji, elektronicznej – budowa informacyjne VIII. Społeczeństwo Priorytet gospodarki, innowacyjności – zwiększanie wykluczeniu 8.3. Przeciwdziałanie Działanie – eInclusion; cyfrowemu Nazwa programu Nazwa programu Nazwa metropolitalnej publicznych informacyjny metropolitalne międzynarodowej 5.1. Instytucje współpracy współpracy 5.1. Instytucje usług 5.2. Standardy system 5.3. Metropolitalny marki i produkty 5.4. Strategia w sieci 5.5. Metropolia metropolitalna 5.6. Tożsamość Źródła finansowania działań w ramach osi 4. Usługi społeczne c.d. działań w finansowania Źródła terytorialny i marketing zarządzanie ramach osi 5. Zintegrowane działań w finansowania Źródła

140 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Spis literatury i dokumentów

Literatura 1. Barlow I.M., 1991, Metropolitan Government, Routledge, London. 2. Beim M., 2004, Problemy rozwoju infrastruktury rowerowej w Poznaniu, Transport i Komunikacja, 1-2, s. 20-23. 3. Beim M., 2009, Modelowanie procesu suburbanizacji w aglomeracji poznańskiej, Bogucki Wyd. Nauk., Poznań. 4. Bonenberg W. 2007, Przestrzeń publiczna w osiedlach mieszkaniowych. Metoda analizy społeczno-przestrzennej, Wydział Architektury Poli- techniki Poznańskiej, Poznań. 5. Bryson J.M., 2004, Strategic Planning for Public and Nonprofit Organizations. A Guide to Strengthening and Sustaining Organizational Achieve- ment, 3rd Edition, John Wiley and Sons, San Francisco. 6. Churski P., 1999, Lokalne rynki pracy w województwie poznańskim w okresie transformacji społeczno-gospodarczej, Bogucki Wyd. Nauk., Poznań. 7. Dominiak J., 2006, Struktura i organizacja przestrzenna biznesu w aglomeracji poznańskiej, Bogucki Wyd. Nauk., Poznań. 8. Fagiewicz K., Kijowska J., Poniży L., 2008, Zasoby środowiska przyrodniczego powiatu poznańskiego i problemy ich wykorzystania, [w:] Powiat poznański. Jakość przestrzeni i jakość życia, T. Kaczmarek, A. Mizgajski (red.), Bogucki Wyd. Nauk., Poznań, s. 39-52. 9. Florek M., 2007, Podstawy marketingu terytorialnego, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu. 10. Florek M., Janiszewska, K., 2008, Marketing terytorialny. Studia przypadków, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu. 11. Furman S., 2004, Polska w przestrzeni europejskiej: perspektywa miejska, Studia Regionalne i Lokalne, 3. 12. Gaczek W. M., 2003, Zarządzanie w gospodarce przestrzennej, Branta, Bydgoszcz–Poznań. 13. Gaczek W. M., Nowak J., 1999, Usprawnienie wdrażania strategii rozwoju miast, Biuletyn KPZK PAN, 187, s. 241-270. 14. Glińska E., Florek M., Kowalewska A., 2009, Wizerunek miasta – od koncepcji do wdrożenia, Wolters Kluwer Polska. 15. Głębocki B., 2008, Zmiany w strukturze własnościowej i użytkowaniu gruntów w Poznaniu i jego strefie podmiejskiej, [w:] Powiat poznański. Jakość przestrzeni i jakość życia, T. Kaczmarek, A. Mizgajski (red.), Bogucki Wyd. Nauk., Poznań, s.177-192. 16. Gorzelak G., 2009, Metropolizacja a globalizacja, [w:] Czy metropolia jest jeszcze miastem?, publikacja pokonferencyjna, CBRiL EUROREG, Uniwersytet Warszawski. 17. Gruchman B., 2007, Od aglomeracji do klastrów przemysłowych i środowisk innowacyjnych, [w:] Polityka ekonomiczna. Współczesne wyzwania, Mirosława Klamut (red.), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 203-209. 18. Hamilton D.K., 2000, Organizing government structure and governance functions in metropolitan areas in response to growth and change: A critical overview, Journal of Urban Affairs, 22, 1, s. 65-84. 19. Heffner K., Marszał T. (red.), 2007,Małe miasta w obszarach metropolitalnych, Biuletyn KPZK, z. 232. 20. Heinelt H., Kübler D. (eds.), 2005, Metropolitan Governance. Capacity, democracy and the dynamics of place, Routledge, London. 21. Herrschel T., Newman P., 2002, Governance of Europe’s City Regions. Planning, policy and politics, Routledge, London. 22. Igliński H., 2009, Ograniczanie poziomu kongestii transportowej a zrównoważony rozwój miast, praca doktorska napisana pod kierunkiem dr. hab. M. Szymczaka, prof. nadzw. UEP, Poznań. 23. Ilustrowany Atlas Aglomeracji Poznańskiej, 2010, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań. 24. Integrated Metropolitan Strategies, 2005, METREX, Glasgow. 25. Jaszczak R., 2008, Las i gospodarka leśna w zasięgu oddziaływania miast w Polsce, Studia i Materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej, 10, 3 (19), s. 152-171. 26. Jouve B., Lefevre C. (eds.), 2002, Local Power, Territory and Institutions in European Metropolitan Regions, Frank Cass, London. 27. Kacprzak E., Staszewska S., 2008, Rozwój obszarów mieszkaniowych w strefie podmiejskiej miasta Poznania, [w:] Gospodarka przestrzenna w strefie kontinuum miejsko-wiejskiego w Polsce, A. Jezierska-Thole, L. Kozłowski (red.), Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Ko- pernika, Toruń, s. 127-144. 28. Kaczmarek T., 2005, Struktury terytorialno-administracyjne i ich reformy w krajach europejskich, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań. 29. Kaczmarek T., 2008, Aglomeracja poznańska jako region badania i działania, [w:] Powiat poznański. Jakość przestrzeni i jakość życia, T. Kaczmarek, A. Mizgajski (red.), Bogucki Wyd. Nauk., Poznań, s. 15-36. 30. Kaczmarek T., Kaczmarek U., 2005, Warianty podziału terytorialnego kraju na jednostki statystyczne NTS 3 spełniające wymogi jednolitości funkcjonalnej i społeczno-ekonomicznej, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Departament Polityki Regionalnej, Warszawa (maszynopis). 31. Kaczmarek T., Mikuła Ł., 2007, Metropolitan areas in Poland – towards new scale of urban governance?, Quaestiones Geographicae, 26B, s. 97-105. 32. Kaczmarek T., Mikuła Ł., 2007, Ustroje terytorialno-administracyjne obszarów metropolitalnych w Europie, Bogucki Wyd. Nauk., Poznań. 33. Kaczmarek T., Mikuła Ł., 2009, The development of Polish cities: between sub- and reurbanization, [w:] Multilayered Cities and Urban Systems, G. Reddy Anant (ed.), Hyderabad Metropolitan Development Authority & Osmania University, s. 449-471. 34. Kaczmarek T., Mizgajski A. (red.), 2008, Powiat poznański. Jakość przestrzeni i jakość życia, Bogucki Wyd. Nauk., Poznań. 35. Kaczmarek U., 2008, Skala i zróznicowanie przestrzenne pomocy społecznej w Powiecie Poznańskim, [w:] Powiat poznański. Jakość przestrzeni i jakość życia, T. Kaczmarek, A. Mizgajski (red.), Bogucki Wyd. Nauk. 36. Kieliszewski P., 2008, Polityka kulturalna w społeczeństwie obywatelskim, [w:] Kulturoznawca w świecie gospodarki, Kultura Współczesna nr 1/2008, Warszawa. 37. Kisiała W., 2009, System ratownictwa medycznego jako czynnik integrujący aglomerację, [w:] Kształtowanie przestrzeni Polski. Metropolie, aglomeracje, peryferia, Prace Naukowe Instytutu Zarządzania PWSZ w Kaliszu, Kalisz. 38. Klausen J.E., Swianiewicz P., 2007, Cities in City Regions. Governing the Diversity, European Urban Research Association, Warszawa. 39. Konkurencyjność i spójność aglomeracji poznańskiej. Główne problemy funkcjonalne i przestrzenne, 2009, Centrum Badań Metropolitalnych UAM, Poznań. 40. Kuczyński J., Szymczak M., 2008, Warunki i możliwości integracji publicznego transportu zbiorowego w aglomeracji poznańskiej, [w:] Powiat poznański. Jakość przestrzeni i jakość życia, T. Kaczmarek, A. Mizgajski (red.), Bogucki Wyd. Nauk., Poznań, s. 415-429. 41. Lechniak M., Mizgajski A. 2008, Powiązania infrastrukturalne między Poznaniem a otaczającymi gminami, [w:] Powiat poznański. Jakość prze- strzeni i jakość życia, T. Kaczmarek, A. Mizgajski (red.), Bogucki Wyd. Nauk., Poznań, s. 241-258. 42. Lefevre C., 2001, Metropolitan government and governance in western countries: a critical review, International Journal of Urban and regional Research, 22 (1), s. 9-25. 43. Łodyga B., 2008, Przeobrażenia demograficzne w aglomeracji poznańskiej (1988-2006), [w:] Powiat poznański. Jakość przestrzeni i jakość życia, T. Kaczmarek, A. Mizgajski (red.), Bogucki Wyd. Nauk., Poznań, s. 91-105. 44. Maćkiewicz B., 2007, Rynek nieruchomości niezabudowanych w Poznaniu i powiecie poznańskim w latach 1995-2000, Bogucki Wyd. Nauk., Poznań. 45. Małuszyńska E., 2000, Przemiany strefy podmiejskiej aglomeracji poznańskiej, [w:] Nowe problemy rozwoju wielkich miast i regionów, R. Domański (red.), Biuletyn KPZK PAN, z. 192, s. 265-289.

METROPOLIA POZNAŃ 2020 141 46. Markowski T. (red.), 2005, Planowanie i zarządzanie w obszarach metropolitalnych, Biuletyn KPZK, z. 221. 47. Markowski T., Marszał T., 2006, Metropolie. Obszary metropolitalne. Metropolizacja. Problemy i pojęcia podstawowe, KPZK PAN, Warszawa. 48. Matusiak M., 2009, Potencjał gospodarczy, innowacyjny i kreatywny wybranych metropolii europejskich, [w:] Kreatywne miasta i aglomeracje. Studia przypadków, A. Klasik (red.), Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach. 49. Mikuła Ł., 2008, W kierunku integracji zarządzania w aglomeracji poznańskiej, [w:] Powiat poznański. Jakość przestrzeni i jakość życia, T. Kacz- marek, A. Mizgajski (red.), Bogucki Wyd. Nauk., Poznań, s. 399-413. 50. Mikuła Ł., 2011, Zarządzanie terytorialne w obszarach metropolitalnych w Polsce, Bogucki Wyd. Nauk., Poznań. 51. Mizgajski A., 2000, Cechy ekologicznie podtrzymywalnego rozwoju Poznania w świetle form metabolizmu miasta i struktury przestrzennej, [w:] Nowe problemy rozwoju wielkich miast i regionów, R. Domański (red.), Biuletyn KPZK PAN, z. 192, s. 221-244. 52. Niziołek M., 2008, Problemy ustroju aglomeracji miejskich, Wolters Kluwer Polska, Warszawa. 53. Nowak J.F., 2007, Modernizacja lokalnej administracji publicznej w małych miastach polskich obszarów metropolitalnych, [w:] Małe miasta w obszarach metropolitalnych, K. Heffner, T. Marszał (red.), Biuletyn KPZK PAN, z. 232, s. 238-252. 54. Nowak, J.F., 2006, Modernizacja lokalnej administracji publicznej a rozwój lokalny, Wydawnictwo AE, Poznań. 55. OECD, 2006, Competitive Cities in the Global Economy, OECD Territorial Reviews, OECD Publishing. 56. OECD, 2011, Urban Policy Reviews, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. 57. Parysek J.J., 2008, Procesy suburbanizacyjne w aglomeracji poznańskiej, [w:] Powiat poznański. Jakość przestrzeni i jakość życia, T. Kaczmarek, A. Mizgajski (red.), Bogucki Wyd. Nauk., Poznań, s. 71-90. 58. Ranking Metropolitalności Polskich Miast IKER NORDEA Metrox, 2009. 59. Raszeja E., 2002, Procedury i instrumenty kształtowania krajobrazu na obszarach wiejskich Wielkopolski w aspekcie integracji z Unią Europejską, Studioteka Zarysy WAPP, Poznań. 60. Rychlewski J., Ignaszewski F., 2006, Rewitalizacja linii kolejowych – szansa poprawy jakości transportu w aglomeracji poznańskiej, [w:] Rewita- lizacja linii kolejowych i włączenie ich do obsługi aglomeracji, konferencja naukowo-techniczna SITK RP, Poznań, s. 61-74. 61. Salet W., Thornley A., Kreukels A., 2003, Metropolitan governance and spatial planning. Comparative Case Studies of European City-Regions, Spon Press, London. 62. Smętkowski M., Jałowiecki B., Gorzelak G., 2009, Obszary metropolitalne w Polsce – diagnoza i rekomendacje, Studia Regionalne i Lokalne nr 1(35)/2009. 63. Soja E., 2000, Postmetropolis, Blackwell, Oxford. 64. Sójka J., Kieliszewski P., Landsberg P., Poprawski M. (red.), 2009, Instytucje kultury w czasach kryzysu, Studia Kulturoznawcze. Polityka Kulturalna, Bogucki Wyd. Nauk., Poznań. 65. Stryjakiewicz T., Kaczmarek T., Męczyński M., Parysek J.J., Stachowiak K., 2007, Poznan faces the future: Pathways to creative and knowledge- based regions, ACRE report 2.8, AMIDSt, Amsterdam. 66. Swianiewicz P., 2006, Zarządzanie obszarami metropolitalnymi – doświadczenia międzynarodowe a rzeczywistość polska, Samorząd Terytorialny, 1-2, s. 29-44. 67. Szymczak M., 2008, Zintegrowany system zarządzania ruchem w mieście, III Międzynarodowa Konferencja Naukowo-Techniczna „Systemy logistyczne. Teoria i praktyka”, 10-12 września 2008, Spała (wydanie CD „Logistyka” nr 4/2008). 68. Taylor P.J., 2005, Globalization and World Cities, Research Bulletin 177 i 300, University of Loughborough. 69. Territorial futures: spatial scenarios for Europe, 2007, ESPON. 70. Wdowicka M., 2008, Konkurencyjność strefy podmiejskiej Poznania dla rozwoju budownictwa mieszkaniowego, [w:] Powiat poznański. Jakość przestrzeni i jakość życia, T. Kaczmarek, A. Mizgajski (red.), Bogucki Wyd. Nauk., Poznań, s. 207-219. 71. Zajchowska S., 1972, Zasięg aglomeracji Poznania, [w:] Czynniki rozwoju nowoczesnego miasta Aglo-Po 1972-2000, PTE Poznań, s. 225-238. Ekspertyzy wykonane w ramach projektu „Funkcjonowanie i kierunki rozwoju aglomeracji poznańskiej” 1. Bajerski A., 2009, Edukacja w aglomeracji poznańskiej, CBM UAM (materiał niepublikowany). 2. Bańczyk M., Fekner K., Mróz J., 2009, Aglomeracja poznańska wobec procesów globalizacji, integracji i metropolizacji, CBM UAM (materiał niepublikowany). 3. Bonenberg W. (red.), 2009, Procesy urbanizacyjne i polityka przestrzenna w aglomeracji poznańskiej, CBM UAM (materiał niepublikowany). 4. Churski P. (red.), 2010, Rynek pracy i mobilność siły roboczej w aglomeracji poznańskiej, Seria Biblioteka Aglomeracji Poznańskiej, tom nr 5, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań. 5. Florek M., Janiszewska K., 2010, Marketing terytorialny aglomeracji poznańskiej, Seria Biblioteka Aglomeracji Poznańskiej, tom nr 6, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań. 6. Gaczek W. (red.), 2009, Potencjał gospodarczy Aglomeracji Poznańskiej, CBM UAM (materiał niepublikowany). 7. Głębocki B., Kacprzak E., Maćkiewicz B., 2009, Gospodarka rolna w aglomeracji poznańskiej, CBM UAM (materiał niepublikowany). 8. Grabowski W. (red.), 2010, Sieć drogowa i kolejowa w aglomeracji poznańskiej, Seria Biblioteka Aglomeracji Poznańskiej, tom nr 8, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań. 9. Jaszczak R., Beker C., Gołojuch P., 2010, Leśnictwo i gospodarka leśna w aglomeracji poznańskiej, Seria Biblioteka Aglomeracji Poznańskiej, tom nr 1, Bogucki Wydawnictwo Naukowe., Poznań. 10. Kaczmarek T., Mikuła Ł., 2010, Spójność terytorialno-administracyjna aglomeracji poznańskiej, Seria Biblioteka Aglomeracji Poznańskiej, Bogucki Wydawnictwo Naukowe (w druku). 11. Kaczmarek U., 2009, Usługi socjalne w aglomeracji poznańskiej, CBM UAM (materiał niepublikowany). 12. Kisiała W., 2009, Ochrona zdrowia w aglomeracji poznańskiej, CBM UAM (materiał niepublikowany). 13. Łodyga B., 2009, Potencjał demograficzny i społeczny aglomeracji poznańskiej, CBM UAM (materiał niepublikowany). 14. Matusiak M. (red.), 2010, Strategie miast i obszarów metropolitalnych – przegląd rozwiązań zagranicznych, Bogucki Wyd. Nauk. (w druku). 15. Mikuła Ł., 2010, Kierunki integracji aglomeracji poznańskiej w opinii mieszkańców i polityków lokalnych, Bogucki Wyd. Nauk. (w druku). 16. Mizgajski A. (red.), 2010, Zasoby przyrodnicze w aglomeracji poznańskiej, Seria Biblioteka Aglomeracji Poznańskiej, tom nr 2, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań. 17. Motek P., Kossowski T., Bogacka E., 2010, Sport w aglomeracji poznańskiej, Seria Biblioteka Aglomeracji Poznańskiej, tom nr 7, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań. 18. Nowak J., Kaczmarek T., Wójcicki M., 2009, Założenia Strategii Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej 2020, CBM UAM (materiał niepublikowany). 19. Raszeja E., Wilkaniec A., De Mezer E., 2010, Krajobraz i dziedzictwo kulturowe w aglomeracji poznańskiej, Seria Biblioteka Aglomeracji Poznańskiej, tom nr 3, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań. 20. Ratajczak W. (red.), 2009, Turystyka i rekreacja w aglomeracji poznańskiej, CBM UAM (materiał niepublikowany). 21. Szczechowiak E. (red.), 2009, Infrastruktura i usługi komunalne w aglomeracji poznańskiej, CBM UAM (materiał niepublikowany). 22. Szymczak M., Igliński H., 2009, Komunikacja publiczna w aglomeracji poznańskiej, CBM UAM (materiał niepublikowany). 23. Parysek J., Wojtasiewicz L., Gruchman B., 2010, Wyzwania i kierunki rozwoju aglomeracji pozanańskiej, Seria Biblioteka Aglomeracji Poznańskiej, tom nr 4, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.

142 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Dokumenty 1. A European Agenda for Metropolitan Regions and Areas, Discussion Note, 2004. METREX. 2. Agenda dla zrównoważonej i konkurencyjnej turystyki europejskiej, Komunikat Komisji Wspólnot Europejskich, 22.08.2009, COM(2007) 62. 3. Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu, 2010, Komisja Europejska 4. European Transport Policy for 2010: Time To Decide. White Paper, COM (2001). 5. Karta Lipska - Dokument UE na rzecz zrównoważonego rozwoju miast europejskich. 6. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: regiony, miasta, obszary wiejskie. 7. Krajowy Plan Gospodarki Odpadami, 2010 8. Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych, 2003, aktualizowany 2005 i 2010. 9. Marketingowa strategia Polski w sektorze turystyki na lata 2008-2015, Polska Organizacja Turystyczna, Warszawa. 10. Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2008 – 2011 z perspektywą na lata 2012 – 2019 11. Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016 12. Polska 2030. Wyzwania rozwojowe, 2009, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów. 13. Scenarios on the territorial future of Europe. ESPON Project 3.2., 2007, European Spatial Planning Observation Network. 14. Regionalna strategia innowacji dla Wielkopolski na lata 2010-2020. 15. Strategia rozwoju miasta Poznania do 2030, Urząd Miasta Poznania, 2010. 16. Strategia rozwoju powiatu poznańskiego na lata 2006-2013, Starostwo Powiatowe w Poznaniu. 17. Strategia rozwoju ratownictwa i ochrony przeciwpożarowej dla województwa wielkopolskiego na lata 2010-2020, Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej, Poznań 2009. 18. Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku, Poznań 2005. 19. Strategie i programy rozwoju lokalnego 20 miast i gmin tworzących Radę Aglomeracji Poznańskiej. 20. Thematic strategy on the urban environment, 2006, Commission of the European Communities. 21. Towards Quality Urban Tourism, Enterprise Directorate-General – Tourism Unit, 2000, Komisja Europejska, Bruksela. 22. Zrównoważony plan rozwoju transportu publicznego na lata 2007-2015, 2006, Poznań. 23. Zielona Księga Aglomeracji Poznańskiej, CBM 2010. Akty prawne 1. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. 2. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym. 3. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa. 4. Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju. 5. Projekt ustawy o polityce miejskiej państwa i współpracy jednostek samorządu terytorialnego w tym zakresie (projekt z 8 maja 2009 r.). 6. Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. 7. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane. 8. Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. 9. Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne. 10. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. 11. Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. 12. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. 13. Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach. 14. Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych. 15. Ustawa z dnia 25 czerwca 2009 r. o rolnictwie ekologicznym. 16. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. 17. Ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej. 18. Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne. 19. Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. 20. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach. 21. Ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych. 22. Ustawa z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych. 23. Ustawa z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym. 24. Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym. 25. Projekt ustawy o publicznym transporcie zbiorowym (projekt z 24 marca 2010 r.). 26. Ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. 27. Ustawa z dnia 30 maja 2008 r. o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej. 28. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. 29. Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty. 30. Ustawa z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej. 31. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych. 32. Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 roku o Polskiej Organizacji Turystycznej . 33. Ustawa z dnia 18 stycznia 1996 r. o kulturze fizycznej. 34. Projekt ustawy o sporcie (projekt z 8 kwietnia 2010 r.). 35. Ustawa z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym. 36. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. 37. Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. 38. Ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego. 39. Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. 40. Ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. 41. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. 42. Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym. 43. Ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej. 44. Ustawa z dnia 7 maja 2010 o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych. 45. Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej. 46. Ustawa z 15 września 2000 r. o zasadach przystępowania jednostek samorządu terytorialnego do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych .

METROPOLIA POZNAŃ 2020 143 Zespół Autorski

Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej – Metropolia Poznań 2020 Zespół redakcyjny: prof. UAM dr hab. Tomasz Kaczmarek, dr Łukasz Mikuła Autorzy programów strategicznych: Gospodarka przestrzenna i środowisko prof. dr hab. inż. Wojciech Bonenberg – Instytut Architektury i Planowania Przestrzennego PP prof. zw. dr hab. Benicjusz Głębocki – Zakład Gospodarki Żywnościowej i Wsi UAM dr hab. Roman Jaszczak – Katedra Urządzania Lasu UP dr Ewa Kacprzak – Zakład Gospodarki Żywnościowej i Wsi UAM prof. dr hab. Andrzej Mizgajski – Zakład Geografii Kompleksowej UAM dr inż. arch. Elżbieta Raszeja – Zakład Architektury Krajobrazu UP Infrastruktura i organizacja transportu dr Michał Beim – Zakład Ekonometrii Przestrzennej UAM prof. zw. dr hab. inż. Wojciech Grabowski – Zakład Dróg, Ulic i Lotnisk PP dr Hubert Igliński – Katedra Logistyki Międzynarodowej UEP dr inż. Andrzej Krych – Zakład Dróg, Ulic i Lotnisk PP dr inż. Jeremi Rychlewski – Zakład Dróg Kolejowych PP prof. UEP prof. UEP Maciej Szymczak – Katedra Logistyki Międzynarodowej UEP Gospodarka i rynek pracy prof. UAM dr hab. Paweł Churski - Zakład Analizy Regionalnej UAM prof. UEP dr hab. Wanda Gaczek - Katedra Ekonomiki Przestrzennej i Środowiskowej UEP mgr Robert Perdał - Zakład Analizy Regionalnej UAM dr Robert Romanowski – Katedra Handlu i Marketingu UEP dr Marek Urbaniak – Katedra Polityki Gospodarczej i Samorządowej UEP Usługi społeczne dr Artur Bajerski – Zakład Gospodarki Przestrzennej UAM dr Urszula Kaczmarek – Zakład Gospodarki Żywnościowej i Wsi UAM dr Przemysław Kieliszewski - Instytut Kulturoznawstwa UAM mgr Wojciech Kisiała – Zakład Planowania Przestrzennego UAM mgr Jan Mazurczak – Poznańska Lokalna Organizacja Turystyczna dr Paweł Motek – Zakład Polityki Regionalnej i Integracji Europejskiej UAM dr Piotr Zmyślony – Katedra Turystyki UEP Zintegrowane zarządzanie i marketing terytorialny dr Magdalena Florek – Katedra Handlu i Marketingu UEP dr Piotr Idczak – Katedra Europeistyki UEP dr Karolina Janiszewska – Katedra Handlu i Marketingu UEP prof. UAM dr hab. Tomasz Kaczmarek – Centrum Badań Metropolitalnych UAM dr Monika Matusiak – Katedra Ekonomiki Przestrzennej i Środowiskowej UEP dr Łukasz Mikuła – Zakład Systemów Osadniczych i Organizacji Terytorialnej UAM prof. UEP dr hab. Jacek Nowak – Katedra Ekonomiki Przestrzennej i Środowiskowej UEP mgr Michał Wójcicki – Centrum Badań Metropolitalnych UAM Współpraca: mgr Marek Bańczyk, dr hab. Cezary Beker, mgr Radosław Bul, doc. dr inż. Henryk Bylka, dr inż. Piotr Gołojuch, dr Jolanta Kijowska, prof. UEP dr hab. Józef Komorowski, mgr Piotr Landsberg, mgr Piotr Lupa, dr Beata Łodyga, dr Dorota Matuszewska, mgr inż. Ewa de Mezer, dr Marcin Poprawski, prof. UAM dr hab. Waldemar Ratajczak, mgr Marzena Walaszek, mgr Marian Walny, dr. inż. arch. Agnieszka Wilkaniec, mgr Iwona Zwierzchowska Fotografie: archiwa Urzędu Miasta Poznania, Starostwa Powiatowego w Poznaniu, urzędów miast i gmin aglomeracji poznańskiej, M. Kaczmarczyk, K. Fryś, A. Kijowski, M. Kuleczka, M. Sobczyk, M. Forecki, W. Mania, E. Raszeja Projekt graficzny: Marcin Jaroszewski ([email protected])

144 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Granice opracowania Zasięg działania Rady Aglomeracji Poznańskiej (2010)

SKOKI

MUROWANA GOŒLINA SZAMOTU£Y

SUCHY LAS

ROKIETNICA CZERWONAK POBIEDZISKA

TARNOWO SWARZÊDZ PODGÓRNE POZNAÑ KOSTRZYN WLKP. DOPIEWO BUK LUBOÑ KLESZCZEWO KOMORNIKI

PUSZCZYKOWO KÓRNIK STÊSZEW

MOSINA

Granica powiatu i miasta na prawach powiatu

Granice gmin ŒREM Gmina miejska Gmina miejsko-wiesjska

Gmina wiejska

METROPOLIA POZNAŃ 2020 145 146 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej