STRATEGIA ROZWOJU AGLOMERACJI POZNAŃSKIEJ Poznań, maj 2011 Strategia rOZWOJU aglOmeracJi PoznańSkieJ – metrOPOlia Poznań 2020 Projekt badawczy: „Funkcjonowanie i kierunki rozwoju aglomeracji poznańskiej” Wykonawca projektu: konsorcjum Badań nad aglomeracją Poznańską Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Politechnika Poznańska, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Rada Programowa: Przewodniczący prof. dr hab. Bohdan Gruchman – Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Członkowie: prof. dr hab. Bronisław Marciniak – Rektor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu prof. dr hab. inż. Adam Hamrol – Rektor Politechniki Poznańskiej prof. dr hab. Marian Gorynia – Rektor Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu prof. dr hab. Grzegorz Skrzypczak – Rektor Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu prof. dr hab. Lucyna Wojtasiewicz – Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu prof. dr hab. Jerzy J. Parysek – Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Ryszard Grobelny – Prezydent Miasta Poznania Jan Grabkowski – Starosta Poznański Tomasz Łęcki – Burmistrz Miasta i Gminy Murowana Goślina koordynator projektu prof. UAM dr hab. Tomasz Kaczmarek – Centrum Badań Metropolitalnych UAM Sekretarz mgr Michał Wójcicki – Centrum Badań Metropolitalnych UAM Publikacja finansowana ze środków rady aglomeracji Poznańskiej: (Miasta Poznania, Powiatu Poznańskiego, miast i gmin: Buk, Czerwonak, Dopiewo, Kleszczewo, Komorniki, Kostrzyn, Kórnik, Luboń, Mosina, Murowana Goślina, Pobiedziska, Puszczykowo, Rokietnica, Skoki, Stęszew, Suchy Las, Swarzędz, Szamotuły, Śrem, Tarnowo Podgórne) 2 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej Słowo wstępne 4 A IDEA I CELE STRATEGII 6 B PROCES STRATEGICZNY 8 C STAN I UWARUNKOWANIA ROZWOJU 18 1. Metropolie w Europie 18 2. Polityka państwa wobec metropolii 22 3. Aglomeracja poznańska na tle kraju i regionu 28 4. Demografia i kapitał społeczny 32 5. Gospodarka i rynek pracy 37 6. Infrastruktura techniczna i transport 39 7. Usługi społeczne 43 8. Środowisko przyrodnicze 49 9. Rozwój przestrzenny 52 10. Trendy i wyzwania rozwojowe 53 D DZIAŁANIA INTEGRACYJNE 56 1. Integracja zarządzania 56 2. Działania integracyjne w opinii mieszkańców i polityków lokalnych 62 3. Lokalne dokumenty strategiczne 64 E WIZJA I ZASADY ROZWOJU METROPOLII POZNAŃ 68 F OSIE I PROGRAMY STRATEGICZNE 72 1. Gospodarka przestrzenna i środowisko 74 2. Infrastruktura i organizacja transportu 90 3. Gospodarka i rynek pracy 98 4. Usługi społeczne 106 5. Zintegrowane zarządzanie i marketing 118 G REALIZACJA STRATEGII 130 1. Poziomy wdrażania 130 2. Podmioty wdrażające 132 3. Priorytety strategiczne 134 4. Źródła finansowania 135 METROPOLIA POZNAŃ 2020 3 SŁOWO WSTĘPNE W 2010 r. minęło 20 lat od przywróce- integracji metropolitalnej, podejmują wyzwanie nia w Polsce samorządu terytorialnego. Zgod- realizacji wspólnej strategii rozwoju na najbliż- nie z zapisami ustawowymi, mieszkańcy miast sze lata. Jest ono rozwinięciem woli współpracy, i gmin stali się pełnoprawną wspólnotą samo- wyrażonej 15 maja 2007 r. w porozumieniu Pre- rządową, która na swoim terytorium wyko- zydenta miasta Poznania, Starosty Poznańskiego nuje zadania publiczne we własnym imieniu oraz Burmistrzów i Wójtów miast i gmin aglomera- i na własną odpowiedzialność. Zgodnie z powszechną cji poznańskiej, w wyniku którego utworzono Radę opinią dwie dekady samorządności w Polsce to okres Aglomeracji Poznańskiej. postępu w rozbudowie infrastruktury technicznej Strategia rozwoju aglomeracji Poznańskiej to i społecznej, rozwój lokalnej gospodarki, podno- nakreślenie wizji i kierunków jej rozwoju w perspek- szenie standardów usług publicznych i znacząca tywie najbliższych 10 lat. Zaplanowane działania poprawa jakości życia mieszkańców. Postęp ten strategiczne w drodze konsultacji społecznych uzy- jest szczególnie widoczny na obszarach wielko- skały akceptację mieszkańców aglomeracji. Realiza- miejskich, takich jak aglomeracja poznańska, je- cja Strategii to głównie zadanie dla podmiotów in- den z liderów przemian społeczno-gospodarczych terwencji publicznej, samorządów lokalnych i innych w Polsce. Tworzy ją stolica Wielkopolski, blisko instytucji, ściśle ze sobą współpracujących. Wyzna- 600-tysięczne miasto Poznań, otoczone grupą czone w Strategii cele rozwoju będzie można jednak miast i gmin, należących w większości do powiatu w pełni osiągnąć tylko poprzez zaangażowanie poznańskiego. mieszkańców i reprezentujących ich organiza- aglomeracja poznańska to wspólnota miej- cji społecznych, jak też przedsiębiorstw i orga- ska nowej generacji, żyjąca i rozwijająca się po- nizacji gospodarczych działających na obszarze nad granicami administracyjnymi. To wspólne aglomeracji. dla miliona ludzi miejsce zamieszkania, pracy Dokument strategiczny opracowany został i wypoczynku. Wspólna przestrzeń, wspólne śro- przez środowisko naukowe poznańskich uczel- dowisko i infrastruktura.To także wspólne roz- ni we współpracy z samorządami, instytucjami wiązywanie problemów i wspólna troska o przy- publicznymi, organizacjami społecznymi i gospo- szłość. To obszar, gdzie współdziałanie stanowi darczymi. Jest on ekspercko-społecznym planem warunek postępu i rozwoju, jest źródłem osią- działań strategicznych na najbliższą dekadę. Dzia- gania przewagi konkurencyjnej w skali krajowej łań, które zapewnią większą spójność terytorialną i międzynarodowej. Wiele przemawia za tym, że aglo- i funkcjonalną aglomeracji poznańskiej oraz uczynią meracja poznańska staje się rozpoznawalną i liczącą się ją obszarem sukcesu na miarę nowoczesnych me- w Europie metropolią: wielkopolska tradycja, po- tropolii europejskich. Ich wspólna realizacja powin- łożenie komunikacyjne, wysoki poziom kapitału na zapewnić poprawę ładu przestrzennego i stanu społecznego, nowoczesna gospodarka, rozwinię- środowiska przyrodniczego, wzrost gospodarczy, te usługi, dobry klimat polityczny, doświadczenia rozwój infrastruktury, integrację komunikacji pu- współpracy samorządowej, różne formy kooperacji blicznej, polepszenie świadczenia usług społecz- nauki z gospodarką. nych, a co się z tym wiąże - wyższą jakość życia Silna dynamika zmian społecznych, gospodar- wszystkich mieszkańców czychi przestrzennych oraz konieczność sprostania Wdrażania zapisów strategii, na miarę obecnych wymaganiom XXI w. stawiają przed mieszkańcami i przyszłych uwarunkowań oraz możliwości orga- i władzami lokalnymi aglomeracji poznańskiej nowe nizacyjnych i finansowych podejmują się jednostki wyzwanie. Jest nim wyznaczenie kierunków rozwo- samorządu terytorialnego aglomeracji poznańskiej: ju całej aglomeracji, gwarantujących jej zrównowa- miasto Poznań, powiat poznański, miasta i gminy: żony rozwój oraz stałe podnoszenie poziomu życia Buk, Czerwonak, Dopiewo, Kleszczewo, Komorniki, mieszkańców. Kostrzyn, Kórnik, Luboń, Mosina, Murowana Gośli- Samorządy terytorialne tworzące aglomera- na, Pobiedziska, Puszczykowo, Rokietnica, Skoki, cję poznańską, świadome skali zmian i dokonań Stęszew, Suchy Las, Swarzędz, Szamotuły, Śrem, ostatniego 20-lecia oraz identyfikujące się z ideą Tarnowo Podgórne. 4 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej W 2010 r. minê³o 20 lat od przywrócenia w Polsce Samorz¹dy terytorialne tworz¹ce aglomeracjê Prezydent Miasta Poznania Starosta Poznañski samorz¹du terytorialnego. Zgodnie z zapisami poznañsk¹, œwiadome skali zmian i dokonañ ostatniego ustawowymi, mieszkañcy miast i gmin stali siê 20-lecia oraz identyfikuj¹ce siê z ide¹ integracji Jan Grabkowski pe³noprawn¹ wspólnot¹ samorz¹dow¹, która na metropolitalnej, podejmuj¹ wyzwanie realizacji Ryszard Grobelny swoim terytorium wykonuje zadania publiczne we wspólnej strategii rozwoju na najbli¿sze lata. Jest ono w³asnym imieniu i na w³asn¹ odpowiedzialnoœæ. rozwiniêciem woli wspó³pracy, wyra¿onej 15 maja 2007 r. w porozumieniu prezydenta miasta Poznania, Zgodnie z powszechn¹ opini¹ dwie dekady Burmistrz Miasta i Gminy Buk Wójt Gminy Czerwonak Wójt Gminy Dopiewo samorz¹dnoœci w Polsce to okres postêpu w starosty poznañskiego oraz burmistrzów i wójtów miast rozbudowie infrastruktury technicznej i spo³ecznej, i gmin aglomeracji poznañskiej, w wyniku którego utworzono Radê Aglomeracji Poznañskiej. Stanis³aw Filipiak Mariusz Poznañski Zofia Dobrowolska rozwój lokalnej gospodarki, podnoszenie standardów Strategia rozwoju aglomeracji poznañskiej to us³ug publicznych i znacz¹ca poprawa jakoœci ¿ycia nakreœlenie wizjii kierunków rozwoju dla ca³ej mieszkañców. Postêp ten jest szczególnie widoczny na aglomeracji poznañskiej w perspektywie 2020 r. obszarach wielkomiejskich, takich jak aglomeracja Wójt Gminy Kleszczewo Burmistrz Miasta i Gminy Kostrzyn Zaplanowane dzia³ania strategiczne w drodze Wójt Gminy Komorniki poznañska, jeden z liderów przemian spo³eczno- konsultacji spo³ecznych uzyska³y akceptacjê Pawe³ Iwañski gospodarczych w Polsce. Tworzy j¹ stolica mieszkañców aglomeracji. Realizacja strategii to Bogdan Kemnitz Jan Broda Wielkopolski, blisko 600-tysiêczne miasto Poznañ, g³ównie zadanie dla podmiotów interwencji publicznej, otoczone grup¹ miast i gmin, nale¿¹cych w wiêkszoœci samorz¹dów lokalnych i innych instytucji, œciœle ze sob¹ do powiatu poznañskiego. wspó³pracuj¹cych. Wyznaczone w strategii cele Burmistrz Miasta i Gminy Kórnik Burmistrz Miasta Luboñ Burmistrz Gminy Mosina Aglomeracja poznañska to wspólnota miejska rozwoju bêdzie mo¿na jednak w pe³ni osi¹gn¹æ tylko nowej generacji, ¿yj¹ca i rozwijaj¹ca siê ponad p o p r z e z z a a n g a ¿ o w a n i e m i e s z k a ñ c ó w i Dariusz Szmyt Zofia Springer granicami administracyjnymi. To wspólne dla miliona reprezentuj¹cych ich organizacji spo³ecznych,