Pa Ń Stwowy Instytut Geologiczny
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
PAŃ STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś RODOWISKA OBJAŚNIENIA DO MAPY GEOŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz KROŚNIEWICE (516) Warszawa 2004 Autorzy: Jacek Gruszecki*, Leszek Kacprzak*, W. Kucia*, Józef Lis**, Anna Pasieczna**, Hanna Tomassi-Morawiec**, Dariusz Grabowski** Główny koordynator Mapy geologiczno-gospodarczej Polski: Małgorzata Sikorska-Maykowska** Redaktor regionalny: Albin Zdanowski** Redaktor tekstu: Joanna Szyborska-Kaszycka** * Przedsiębiorstwo Geologiczne we Wrocławiu „PROXIMA” S. A., ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław ** - Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa Copyright by PIG and MŚ, Warszawa 2004 Spis treści I Wstęp (J. Gruszecki) ......................................................................................................... 4 II Charakterystyka geograficzna i gospodarcza (W. Kucia) ................................................. 4 III Budowa geologiczna (J. Gruszecki).................................................................................. 6 IV Złoża kopalin (J. Gruszecki) ............................................................................................. 9 1. Kruszywa naturalne ...................................................................................................... 9 2. Sole kamienne............................................................................................................. 11 V Górnictwo i przetwórstwo kopalin (J. Gruszecki) .......................................................... 11 VI Perspektywy i prognozy występowania kopalin (J. Gruszecki)...................................... 12 VII Warunki wodne (W. Kucia)............................................................................................. 12 1. Wody powierzchniowe ............................................................................................... 12 2. Wody podziemne ........................................................................................................ 13 VIII Geochemia środowiska ................................................................................................... 16 1. Gleby (A. Pasieczna) .................................................................................................. 16 2. Pierwiastki promieniotwórcze w glebach (H. Tomassi-Morawiec)............................ 19 IX Składowanie odpadów (D. Grabowski) .......................................................................... 19 X Warunki podłoża budowlanego (L. Kacprzak) ............................................................... 37 XI Ochrona przyrody i krajobrazu (W. Kucia)..................................................................... 39 XII Zabytki kultury (W. Kucia) ............................................................................................. 41 XIII Podsumowanie (J. Gruszecki)......................................................................................... 42 XIV Literatura ......................................................................................................................... 44 I Wstęp Przy opracowywaniu arkusza Krośniewice Mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000 (MGP) wykorzystano materiały archiwalne arkusza Krośniewice Mapy geologicz- no-gospodarczej Polski w skali 1:50 000, wykonanej w roku 1999 w Przedsiębiorstwie Badań Geofizycznych w Warszawie (Jasińska, Kacprzak, 1999). Niniejsze opracowanie powstało zgodnie z instrukcją opracowania i aktualizacji MGGP (Instrukcja..., 2002). Mapa geośrodowiskowa zawiera dane zgrupowane w sześciu warstwach informacyj- nych: kopaliny, górnictwo i przetwórstwo kopalin, wody powierzchniowe i podziemne, ochrona powierzchni ziemi (obecnie tematyka geochemii środowiska i warstwa składowania odpadów), warunki podłoża budowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Do opracowania treści mapy zbierano materiały w Centralnym Archiwum Państwowe- go Instytutu Geologicznego w Warszawie, Wydziale Ochrony Środowiska Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego Oddział Zamiejscowy w Koninie, Łódzkiego Urzędu Wojewódzkie- go oraz starostwach powiatowych. Zebrane informacje zweryfikowano podczas wizji tereno- wej. Dane dotyczące poszczególnych złóż kopalin zestawiono w kartach informacyjnych do bazy danych, ściśle związanej z realizacją Mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000. II Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Granice arkusza Krośniewice wyznaczają współrzędne: 19o00’-19o15’ długości geogra- ficznej wschodniej i 52o10’-52o 20’ szerokości geograficznej północnej. Obszar arkusza leży w granicach województw: łódzkiego, kujawsko-pomorskiego oraz wielkopolskiego. Województwo łódzkie obejmuje powiaty: kutnowski z fragmentami gmin: Dąbrowice, Nowe Ostrowy, Łanięta oraz miastem i gminą Krośniewice, a także powiat łę- czycki, w którego skład wchodzą gminy: Grabów, Daszyna, Witonia. Województwo kujaw- sko-pomorskie reprezentuje powiat włocławski z gminą Chodecz, natomiast województwo wielkopolskie powiat kolski z gminami: Przedecz i Chodów. Według podziału fizycznogeograficznego (Kondracki, 1998), teren omawianego arku- sza należy do prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego i podprowincji Nizin Środkowopol- skich. Niewielka południowo-wschodnia część arkusza znajduje się w obrębie makroregionu Niziny Środkowomazowieckiej, w mezoregionie Równiny Kutnowskiej. Pozostała część ar- kusza położona jest w obrębie makroregionu Niziny Południowowielkopolskiej w mezore- gionie Wysoczyzny Kłodawskiej (Fig. 1). 4 Fig. 1 Położenie arkusza Krośniewice na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (1998) 1 − granica podprowincji; 2 − granica makroregionu; 3 − granica mezoregionu; 4 – większe jeziora Prowincja: Niż Środkowoeuropejski Podprowincja: Pobrzeże Południowobałtyckie Makroregion Pojezierza Wielkopolsko-Kujawskie Mezoregion Pojezierza Wielkopolsko-Kujawskiego: 315.57 – Pojezierze Kujawskie Makroregion Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka Mezoregion Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej: 315.36 – Kotlina Płocka Podprowincja: Niziny Środkowopolskie Makroregion Nizina Południowowielkopolska Mezoregiony Niziny Południowowielkopolskiej: 318.14 – Kotlina Kolska; 318.15 – Wysoczyzna Kłodawska Makroregion Nizina Środkowomazowiecka Mezoregiony Niziny Środkowomazowieckiej: 318.71 – Równina Kutnowska; 318.72 – Równina Łowicko-Błońska Powierzchnia arkusza rozcięta jest korytami niewielkich rzek: Ochni, Miłonki i Rgilew- ki. Rzeki odwadniające ten teren niosą zazwyczaj niewielkie ilości wody. Powierzchnia tere- nu objęta arkuszem jest mało urozmaicona. Deniwelacja powierzchni terenu wynosi około 30 m. Najniżej położona jest dolina rzeki Miłonki (110 m n.p.m.), natomiast wysokości względne wzgórz morenowych w okolicach Jarachówka dochodzą do 142 m n.p.m. Dominu- 5 jącym typem rzeźby jest wysoczyzna lodowcowa, która w południowej części ma charakter falisty. Omawiany obszar należy do Wielkopolsko-Mazowieckiego regionu klimatycznego (Stachy, 1987). Charakteryzuje się on niskimi opadami atmosferycznymi w granicach 500- 550 mm, niewielkim odpływem powierzchniowym oraz średnią roczną temperaturą powietrza wahającą się w granicach 7,5o-8oC. Średnie temperatury półrocza (maj-październik) wynoszą 14-14,5oC. Na tym terenie przeważają wiatry zachodnie. Największe obszary lasów zlokalizowane są w północno-wschodniej części arkusza, na terenie gminy Nowe Ostrowy. Przeważającą większość arkusza zajmują gleby chronione dla rolniczego użytkowania, co sprawia, że omawiany teren ma charakter typowo rolniczy. Wysoka żyzność gleb pozwala na uprawy takich roślin jak pszenica, buraki cukrowe, jęczmień, rzepak, warzywa. Pod względem gospodarczym obszar arkusza Krośniewice zaliczyć należy do terenów odznaczających się niskim stopniem urbanizacji i uprzemysłowienia. Główne zakłady zwią- zane są z produkcją i przetwórstwem rolno-spożywczym, a największy to cukrownia „Ostro- wy S.A.” w Nowych Ostrowach. W miejscowości Grodno oraz Wysoka Wielka zlokalizowane są złoża kruszywa natu- ralnego w postaci piasków i piasków ze żwirem wykorzystywanych w budownictwie i dro- gownictwie. Sieć drogowa na terenie objętym arkuszem jest dobrze rozwinięta. Krośniewice leżą na skrzyżowaniu dwóch tras międzyregionalnych Gdańsk-Cieszyn i Warszawa-Poznań. Przez arkusz ze wschodu na zachód przechodzi ważna linia kolejowa Warszawa-Poznań. III Budowa geologiczna Budowę geologiczną obszaru arkusza Krośniewice opracowano na podstawie Szczegó- łowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000, arkusza Krośniewice (Domosławska, 1956; Domosławska - Baraniecka, 1968). Południowo-zachodnia część terenu objętego arkuszem leży na skłonie antyklinorium łęczycko-kłodawskiego, a północno-wschodnia w obrębie antyklinorium kutnowskiego. Jed- nostki te stanowią część antyklinorium kujawskiego, wchodzącego w skład wału środkowo- polskiego. Największe znaczenie w wypiętrzeniu wyżej wymienionych jednostek miały ruchy sta- rokimeryjskie i młodokimeryjskie oraz ruchy alpejskie, którym po kredzie górnej uległo pod- 6 łoże kenozoiku. W wypiętrzeniu antyklinorium łęczycko-kłodawskiego poprzez halokinezę pewną rolę odegrały masy solne występujące w jego jądrze. Do najstarszych utworów na opisywanym terenie (znanych tylko z wierceń) należą so- lonośne utwory górnego permu. Osady te reprezentowane są przez cechsztyńską serię solną. Składają się na nią osady chemiczne czterech cyklotemów. Wyżej leżące osady triasu wykształcone są w postaci czekoladowych i wiśniowych iłów. Osady jury reprezentowane są przez trzy główne ogniwa stratygraficzne: lias, dogger i malm. Osady liasu to przeważnie piaskowce drobnoziarniste