GENUA VAN BUURT TOT BUURT  71 LE STRADE NUOVE Wandelend door Le Strade Nuove (of ‘nieuwe ontwerpen werden aangepast aan het onge­ straten’) – met name door Via Balbi en Via lijke terrein. Rubens vond de palazzi aan Via Garibaldi – wordt u teruggebracht naar de Garibaldi zo prachtig dat hij gedetailleerde tijd van de 16de en 17de eeuw, toen Genua tekeningen maakte voor een publicatie in een groot deel van de financiële wereld van 1622. De palazzi hebben gewoonlijk loggia’s Europa domineerde. De ‘Genuese eeuw’, of en hangende tuinen, ontworpen om de gouden eeuw, duurde van 1528 tot 1630, hellingen te vermommen, en zijn het werk toen de macht van enkele families op zijn van meerdere architecten; de belangrijkste is grootst was. Zij staken hun legendarische Galeazzo Alessi. Hij vond een ideaal model in rijkdom in nieuwe gebouwen en kunst. Het het Palazzo Pamphilj (in 1529 gebouwd Centro Storico werd gespaard, want zij wil­ voor Andrea Doria), dat ook de inspiratie was den liever een nieuwe wijk bouwen, en dat voor de paleizen van de familie Balbi in de deden ze magnifiek, waarbij de renaissance­ 17de eeuw.

Bezienswaardigheden

Historische gebouwen Palazzi 9 Albergo dei Poveri 4 Tursi Historische straten en pleinen q Palazzo dell’Università 1 Piazza Fontane Marose w Palazzo Reale 3 Via Garibaldi t Palazzo Doria Pamphilj of 0 Via Balbi del Principe Musea Kerken 6 Galleria di Palazzo Bianco 7 San Siro 2 Museo di Arte Orientale Edoardo 8 Santissima Annunziata del Vastato Chiossone e San Giovanni di Pré en 5 Palazzo Rosso blz. 76–79 La Commenda Zie Stratengids, r Galata Museo del Mare kaart 2, 5 en 6

PIAZZETTA MARCHI

GIARDINI PELLIZZARI E C

Z O

R N

Ò

E L

S

R

O

I O

C E

F

C Z

C I

O R S N

C O E

N

O R

R I

S F

O N

D

O A

G 9

A S

V LI I

A

A K

A T

NE SS

. VE A I

L

L A PIAZZALE

L

A

A VIA PERTINACE

S S BRIGNOLE

S

Principe O

A

Stazione

F

S

L P V

A

U

. R

S I

Principe

A

V N

PIAZZA S

 F O A

A

O

C I

I R

ACQUAVERDE C

M L

Principe

A

D

O B

qn P A

A N GIOVANNI I

G R

L SALITA S. SALITA V OS E O G V I TA O

A @ I

A

T ORTO

V. DORIA . A G F . B D R A O VIA BALBI R R R .

N A IA BOTANICO E

T A

I M I C

D D C

t Z ' I

I e C

N E T O

E A U U S

C

L L T

'ITA 0 R I D LIA L

A

N

I C I P VICO L E F

A A

O

A B

A I E

V C

TA A A . V LD MACELLARI R E V R

A EL O IA V RAR U RA q I I D P A V G A SO V. B M N I IA O T A H V CC O O TARGA VIA A A N w I N R PIAZZA AD VIA EG O IO D STR RA I BANDIERA VIA VIVALDI G 8 R S RUBATTINO A P A M R S E L I r Darsena C T n I P. T TA A Calata

CAMPO  Zecca S Limbania .

S. SABINA LARGO G VIA L. LOMELLINI E

R V. FONTANE V ZECCA O

I G A L L . G A R IB A L D I L A A

M V. D. CAMPO O C

A IR O L SALITA VIA PIAGGIO I 6 4  BATTISTINE 7 V. G. GARIBALDI Piazza G 2 AL Portello N. LE BI RI 5 XI A 3 O PIAZZA 1 SALITA S. CATERINACORVETTO 0 meter 500

VIA ROMA

VIA S. SEBASTIANO

Het prachtige interieur van de Santissima Annunziata del Vastato Verklaring van de symbolen zie achterflap 72  GENUA VAN BUURT TOT BUURT LE STRADE NUOVE  73

Onder de loep: omgeving Via Garibaldi Toen Via Garibaldi midden 16de eeuw werd aangelegd, was het de eerste van de ‘nieuwe straten’, en stond bekend als La Strada Nuova. De herenhuizen langs deze straat zijn prachtig bewaard, met weelderige interieurs en vaak uitzonderlijke versieringen en kunstcollecties, de vruchten van slim verza- melen. Tot de palazzi die geopend zijn voor het publiek beho- ren Palazzo Doria Tursi (het grootste in de straat), waarin het Oriëntatiekaart stadhuis is gevestigd en Palazzo Bianco en Palazzo Rosso, met Zie Stratengids, kaart 2, 5 en 6 daarin het Musei di Strada Nuova, het grootste kunstmuseum van de stad. Vlakbij is de kerk van San Siro, in de 16de en 17de 4 Palazzo Doria Tursi Dit 16de-eeuwse palazzo is eeuw rijk versierd en de eerste kathedraal van Genua. Voorbij drie keer zo lang als de andere Piazza Fontane Marose, het fraaie Santissima Annunziata del herenhuizen in Via Garibaldi, en 3 Via Garibaldi Deze straat, nu een plein aan het ene einde van Via Vastato, Palazzo Reale, Palazzo heeft een exquise binnenplaats, voetgangersgebied, Garibaldi, staat het Edoardo Doria Pamphilj 5 . Palazzo Rosso met een dubbele trap naar een gewelfde loggia. brengt u terug in de Chiossonemuseum (blz. In dit museum bevinden zich gouden eeuw van de 74), een zeldzame collectie kunstschatten zoals portretten Genuese aristocratie van Van Dyck en Genuees werk oosterse kunst samenge- in de 16de en 17de uit de 16de tot de 18de eeuw. eeuw. De monumentale steld in de 19de eeuw. façades doemen hoog boven u op als u er langs wandelt. De bouw van Palazzo Podestà begon in 1563. V 0 meter 50 I De façade is een mooi A

C voorbeeld van Genuees A I maniërisme. R VIA SAN S I R O O L I Palazzo Doria heeft een mooie barokke façade Symbool PIAZZA daterend van 1563–1567. MERIDIANA Aanbevolen route

VIA GARIBALDI

V I I A L E D I E G L H L N A G A 7 San Siro M A A O V Genua’s oude kathedraal dateert waar- D C L PIAZZA D I A FONTANE schijnlijk uit de 4de eeuw. Er zijn geen A V S L MAROSE E sporen uit die tijd, als gevolg van een N A A I brand die hem eind 16de eeuw verwoest- V te. De reconstructie werd uitgevoerd door de theatijnse orde (blz. 80), die er een PIAZZA godshuis van maakte dat schittert van D. FERRO ingelegd marmer en fresco’s. Museo Chiossone

6 . Palazzo Bianco In dit museum treft u Europese werken uit de 13de–18de eeuw aan. Tot de collectie behoren een groot aantal Genuese werken en enkele belangrijke Spaanse, Franse en In het Palazzo Carrega Vlaamse schilderijen, zoals een Venus en Cataldi huist nu de Kamer Mars van Rubens (hiernaast). van Koophandel.

Voor hotels en restaurants in deze buurt zie blz. 180–181 en blz. 188–191 110  DE ITALIAANSE RIVIÈRA VAN STREEK TOT STREEK DE RIVIERA DI LEVANTE  111

De Riviera di Levante verkennen Deze slanke landtong begint direct zuidelijk van Genua en loopt helemaal tot aan de oostelijke regio Lunigiana. Verspreid langs de kust liggen beroemde stranden en leuke badplaatsen, van Camogli, Rapallo en Portofino in het westen tot Por­ tovenere in het oosten. De bergen en valleien in het binnenland worden minder druk bezocht, maar verbergen aantrekkelijke plaatsen van historisch en architec­ tonisch belang, zoals Varese Ligure en Sarzana, en de archeo­logische ruïnes bij Luni; wandelingen door kastanjebossen tonen het contrast met de welige medi­ terrane flora aan de kust. Belangrijke monumenten in de regio zijn onder meer de forten van Sarzana, de kerken van San Salvatore dei Fieschi en Sant’Andrea di Borzone en de abdij van San Fruttuoso, voorbeelden van de magnifieke romaanse en gotische architectuur uit de 3de en 4de eeuw in de regio. Piacenza

P a Monte Antola rc 1597m o Regio nale del Mon te Aveto Pentema Ant O Lago del ola S226 Brugneto SANTO STEFANO D’AVETO 9 De boulevard in , de meest oostelijke stad aan de Riviera di Levante TORRIGLIA 2 S45 Montebruno Rezzoaglio

Par Symbolen Re co N gio atur nale ale Snelweg Prato dell’ A Ave Bereikbaarheid p p e Parazzuolo to Hoofdweg n n D586 De belangrijkste verbindingswegen in de Riviera i Secundaire weg di Levante zijn de A12 (de snelweg tussen Livorno S225 n o Borzonasca 8 Spoorweg en Genua) en de A15, tussen Parma en La Spezia. Cicagna Uscio ABBAZIA Parma Regionale grens Langs de hele kust loopt de Via Aurelia (Strada Nervi DI SANT’ANDREA Statale 1). Talloze wegen verbinden de kust met 1 DI BORZONE Bergtop S1 het achterland, waarbij u vaak door spectaculaire A12 E BOGLIASCO L L Recco RAPALLO av i landschappen rijdt. De spoorlijn Genua–Livorno ag S225 g VARESE na u w CAMOGLI 3 6 Zoagli LIGURE biedt treinverbindingen, en regionale en lokale Carasco r Golfo di P aradiso e treindiensten gaan naar alle steden en dorpen, met 5S. MARGHERITA San Fruttuoso LIGURE TR San Pietro Portofino als belangrijke uitzondering. Efficiënte Vara 4 Portofino 7CHIAVARI busdiensten zorgen voor dagelijkse verbindingen PORTOFINO Golfo di 0 LAVAGNA Vara tussen alle steden aan de kust en die in het bin- PENINSULA Tigullio S523 S1 nenland. In het hoogseizoen zijn er ook veerboten R R SESTRI Sesta tussen de belangrijkste centra langs de kust tussen i LEVANTE q Godano Portofino en La Spezia, inclusief de , L v i Castiglione Een kenmerkend hoog huis in het e e Punta Manara MONEGLIA Chiavarese en naar de meeste populaire eilanden voor de kust. v a r middeleeuwse Tellaro a e n d A12 t e i Punta Baffe Framura

Borghetto 0 kilometer 7,5 Bezienswaardigheden BONASSOLA di Vara 1 Bogliasco t Levanto r LEVANTO 2 Torriglia y De Cinque Terre t S1 C yLÓ A12 Parma 3 Camogli (blz. 122–123) IN Q S665 4 Schiereiland Portofino u Campiglia U E (blz. 114–115) i Portovenere T E LA SPEZIA R A15 +R 5 Santa Margherita Ligure o , en R E PEp+ SARZANA 6 Rapallo p La Spezia (blz.128–129) SAN S1 l CASTELNUOVO 7 Chiavari a San Terenzo TERENZOa k DI MAGRA CAMPIGLIAu 8 Abbazia di Sant’Andrea s LERICI s gAMEGLIA di Borzone d Fiascherino en Tellaro PORTOVENERE i d FIASCHERINO j LUNI 9 Santo Stefano d’Aveto f Montemarcello PALMARIA, o & TELLARO f T 0 Lavagna g Ameglia TINO & TINETO h MONTE- BOCCA DI Massa q Sestri Levante h Bocca di Magra MARCELLO MAGRA w Varese Ligure j Luni e Moneglia k Castelnuovo di Magra Vissersboten bij Manarola, een van de r Bonassola l Sarzana (blz.132–133) dorpen van de Cinque Terre

Verklaring van de symbolen zie achterflap Voor hotels en restaurants in deze streek zie blz. 181–182 en blz. 191–194 150  DE ITALIAANSE RIVIÈ RA VAN STREEK TOT STREEK DE RIVIERA DI PONENTE  151 e Grotte di Toirano TIPS VOOR DE TOERIST Deze grotten zijn een echt wonder der natuur en behoren tot Praktische informatie de mooiste van Italië. Ze liggen in het karstgebied van de Val Toirano (Savona). Wegenkaart: B4. Varatella, tussen Albenga en Pietra Ligure. De grotten zijn in Tel. 0182-98062. 1950 ontdekt door jonge onderzoekers en speleologen uit n Piazzale Grotte, Toirano. Toirano. De vele brede spelonken, stalactieten en stalagmie- ∑ toirano.it ten in allerlei maten, en de zeldzame kristalformaties doen ∑ toiranogrotte.it Open Grotten en Museo Etno­ denken aan beelden uit de hel. Van groot belang is de mooie grafico Toirano: okt.–juni: 9.30– Grotta della Bàsura (‘grot van de heks’ in Ligurisch dialect), 12.30, 14.00–17.00 uur; juli, aug.: waar paleolithische sporen van mensen en de uitgestorven . Sala dei Misteri 9.30–12.30, 14.00–17.30 uur. holenbeer zijn gevonden. De grotten vormen ook het leefge- Hier ziet u sporen van prehistori­ Avondexcursies: do 21.00 uur sche mensen. De tegen de Sala del Pantheon (reserveren). & 8 - h bied van kleine rivierkreeftjes (Niphargus) en vlak bij de grot- muren geslingerde kleiballen Deze grot bevat een stalagmiet die de ten leven de grootste parelhagedissen van Europa. De grotten hadden waarschijnlijk te enorme hoogte van 8 m bereikt, en die, Vervoer zijn zo’n 1,3 km lang en een rondleiding duurt 90 minuten. Ze maken met verzoenings­ door zijn enorme omvang en visuele @ vormen een grote trekpleister van de Riviera di Ponente. riten of jachtceremo­ impact, beelden oproept van Dantes nies. De Sala dei Inferno. Aragonieten bloemen bedekken Misteri is nu het als een met suiker bestoven koekje. Sala Morelli gesloten voor De route in de Grotta della publiek. Bàsura begint in deze zaal. Iets verderop is de Torre di Pisa (links), een indrukwekkende stalagmiet, die is gevormd toen water niet langer over de bodem van de grot stroomde. 4

3 . Grotta di Santa 5 Lucia Inferiore Deze grot vertoont geen sporen 2 van mens of dier, maar bevat mooie en vreemde gekristalli­ 1 seerde afzettingen, waaronder UITGELICHT deze aragonieten bloemen. 6 1 In het berenkerkhof ziet u poot­ afdrukken van de Ursus spelaeus (holenbeer). 2 Grotta della Bàsura 3 De Antro di Cibele biedt het 7 uiterst zeldzame beeld van ronde afzettingen, zelfs bolvormig, die zijn gevormd door ritmische maar voort­ Ingang durende fluctuaties in het waterniveau. 4 In de Corridoio delle Colonne . Salotto ziet u sporen van oude aardbevingen Verder afdalend in het in de breuklijnen die talloze forma­ grotstelsel treft u het ties in tweeën hebben gespleten. gebied dat de Salotto 5 Grotta di Santa Lucia Inferiore (salon) wordt genoemd. Hier creëren stalactieten, 6 Grotta di Santa Lucia Superiore stalagmieten en wandaf­ (alleen geopend op 13 dec., de zettingen een ware sprook­ naamdag van de heilige) jesomgeving, weerspiegeld Het landschap 7 Grotta del Colombo (gesloten in het water van een onder­ Toirano ligt hoog in de Val Varatella, gekenmerkt door steile voor publiek) gronds bad, met licht dat wanden van karstrots. Vanaf de weg die leidt naar de grotten speelt op het oppervlak. hebt u prachtige uitzichten.

Voor hotels en restaurants in deze streek zie blz. 182–183 en blz. 194–197 200  TIPS VOOR DE REIZIGER BUITENACTIVITEITEN  201

BUITENACTIVITEITEN Paardrijden Paardrijden is populair in Ligu- Meer dan 300 km kust biedt een fantastische nend maakt. De parken en natuurreservaten rië en er zijn volop maneges speelruimte voor wie van watersporten in de regio hebben ook wandelroutes, die tochten van een dag of houdt, van windsurfen en duiken tot zeilen terwijl de toppen van de Ligurische Alpen meer aanbieden. U kunt zelf een paard huren of met een (Ligurië heeft ruim 60 zeilverenigingen). en de Apennijnen enige ruimte bieden voor excursie prachtige dagtochten Zwemmen is natuurlijk ook populair, maar skiën en andere wintersporten. Voor wie maken in de Cinque Terre. veel stranden zijn kiezelig. Elders is ook uit is op een meer ontspannen benadering, Agriturismo-boerderijen bieden genoeg te doen. In de heuvels van het is er altijd de mogelijkheid om te golfen: soms ook mogelijkheden om binnenland zijn talloze paden voor wande- daarvoor zijn banen in San Remo, Rapallo, daar paard te rijden. laars, ruiters en mountainbikers, hoewel het Lerici, Garlenda (bij Albenga) en Arenzano terrein al deze activiteiten behoorlijk inspan- (bij Genua). Golfers op een van Liguriës drie 18 holesgolfbanen Skiën De Alpen en de Apennijnen vele bemiddelingskantoren die miglia, Alassio en het Cinque bij Finale Ligure (blz. 148) en bij 440 km is dit Italiës langste bieden enige mogelijkheden volop jachten of motorboten te Terrezeepark (met duikcentra in Capo di Noli. Andere populaire ononderbroken pad. Het ter- om te skiën, maar de meeste huur hebben. Een goede bron Riomaggiore en Monterosso). kliffen vindt u bij Muzzerone, rein is niet moeilijk en de route resorts zijn klein. De bergen van algemene informatie zijn Het laatste, dat pas in 1997 is dicht bij Portovenere, en bij loopt door vele dorpen. Monte Saccarello (bij Móneri di de Pagine Azzurre (die jaarlijks gesticht, heeft enkele zeldzame Castelbianco (Albenga). De Cinque Terre is ook een Triora) en Colizzano (noordelijk in het Engels worden gepubli- witte en zwarte koraalriffen, wandelparadijs en heeft diver- van Toirano) zijn beide geschikt ceerd), waarin officiële kaarten en u ziet hier ook vele van de se paden. De beroemdste is het om af te dalen. Crosscountry­ en plattegronden van elke dolfijn- en walvissoorten die Mountainbiken Sentiero Azzurro (blauwe pad), skiën is mogelijk vanuit Santo haven zijn opgenomen. leven in de Ligurische Zee. Let Het gebied rond Finale Ligure een relatief gemakkelijke route, Stefano Aveto, in de Apen- op dat het aantal duikers hier is een van de populairste plek- die ’s zomers erg druk wordt, nijnen. streng beperkt is, dus reserveer ken om te mountainbiken, met waardoor het vinden van een Kanoën van tevoren. paden die door de mediterrane overnachtingsplaats zonder Kano’s ziet u veel langs de Er zijn zo’n 60 duikcentra in in maquis gaan. Capo di Noli is reservering moelijk is. Een kust. In het binnenland zijn Ligurië: hun adressen vindt u een uitstekende plaats om te rustiger optie is het Sentiero ook mogelijkheden om bergaf op de websites van de regi- verkennen, voor alle categorie- Crinale, dat langs een kliftop te kanoën in de winter en de onale toeristenbureaus (zie ën fietsers. loopt. Er zijn ook spectaculaire lente, als er volop water is in de Adressen). maar steile routes die leiden lokale rivieren. naar de heiligdommen die in De winderige kust is een zegen voor Wandelen het gebied verspreid liggen. enthousiaste windsurfers Rotsklimmen De langste uitgezette route Ook een mooi wandelgebied Windsurfen De stenige kliffen aan zee in de regio is de Alta Via dei is het Franse deel van de Val Informatie De golven en de wind het hele maken het mogelijk om het Monti Liguri, die door het hele Roja, noordelijk van Ventimiglia: Voor wie serieus aan sport wil jaar door zorgen er samen voor hele jaar door te rotsklimmen. achterland van Ligurië loopt, vooral in de Vallée des Mer- doen is de beste informatie- dat sommige stukken van de De populairste plekken vindt u van buiten Ventimiglia tot veilles en op de hellingen van Gevarieerd en uitdagend landschap voor bron het CONI, het Ligurische Riviera di Ponente populair in de omgeving van Le Manie noordelijk van La Spezia. Met Monte Bego. mountainbikers sportcomité. De Club Alpino zijn bij windsurfers, Italiano (CAI) is een goed aan- hoewel niet iedereen ADRESSEN spreekpunt voor wie de bergen de relatief beschutte in wil, of dat nu is om te wande- condities spannend Informatie Weer- en Rotsklimmen Paardrijden len, te skiën of te klimmen. genoeg vindt. Arma scheepsberichten Club Alpino Italiano Informatie Centro Turismo di Taggia, de omge- ∑ eurometeo.com (CAI) ∑ thecrag.com Equestre 5 Terre ving van Porto Mau- ∑ cai.it Campiglia Zeilen rizio, Capo Mimosa Duiken Rock Store Tel. 0187-758114. Ligurië heeft een fantastisch (bij Andora) en CONI Finalborgo 5 Terre Diving mooie kustlijn en het is een Levanto zijn de beste ∑ coni.it Tel. 019-690208. Monte Beigua geweldig gebied om te zeilen. plekken om te surfen. Riomaggiore paardrijden Van La Spezia tot Ventimiglia In de meeste grote Zeilen Tel. 0187-920011. Fietsverhuur Alpicella (Varazze) heeft de kust talloze stranden badplaatsen kunt u Italiaanse Punta Mesco Blu Bike Tel. 010-5531878. en inhammen, waarvan sommi- planken huren. Levanto zeilfederatie (FIV) Finale Ligure Skiën ge alleen per boot bereikbaar Genua ∑ divingcenter.net Tel. 019-680564. zijn. Hoewel het niet moeilijk Tel. 010-513975. ∑ puntamescodiving. Informatie is om langs deze kust te varen, Duiken ∑ federvela.it com Wandelen ∑ liguriasci.it is het goed om de gevaren In enkele gebieden ∑ fisiliguria.org van een veranderende zee niet langs de kust kunt Italiaanse jachtclub San Fruttuoso Diving Informatie (YCI) parks.it te onderschatten, zelfs in de u fantastisch dui- Center ∑ Golf zomer. In het hoogseizoen kan ken. De populairste ∑ yachtclubitalia.it Santa Margherita Alta Via het heen- en weergaan van plekken zijn het Pagine Azzurre Ligure ∑ altaviadeimonti Informatie zwemmers problematisch zijn. voorgebergte van ∑ pagineazzurre.com Tel. 0185-280862. liguri.it ∑ federgolf.it Als u geen boot hebt, zijn er Portofino, Venti- De boeiende zeebodem langs de kust verkennen