Proceedings of The 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand การประชุมวิชาการ “ การบริหาร จัดการ ความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ” ครั้งที่ 4 “Science and Emerging Technology for Biodiversity Management” 21 – 23 มิถุนายน 2560 โรงแรมนภาลัย จังหวัดอุดรธานี

จัดโดย

สํานักงานพัฒนาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีแหงชาติ สนับสนุนโดย

Fund for Sustainable Education (FUSE) SVITA Foundation สํานักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย สํานักงานพัฒนาเศรษฐกิจจากฐานชีวภาพ (องคการมหาชน) บริษัท ปตท. จํากัด (มหาชน) บริษัท พีทีที โกลบอล เคมิคอล จํากัด (มหาชน) ศูนยวิจัยและพัฒนาเครือเบทาโกร บริษัท ศูนยวิทยาศาสตรเบทาโกร จํากัด สํานักงานคณะกรรมการนโยบายวิทยาศาสตร เทคโนโลยีและนวัตกรรมแหงชาติ การไฟ ฟาฝายผลิตแหงประเทศไทย การทองเที่ยวแหงประเทศไทย สํานักงาน คณะกรรมการวิจัยแหงชาติ

Proceedings of The 4th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand การประชุมวิชาการ “ การบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ” ครั้งที่ 4 “Science and Emerging Technology for Biodiversity Management” 21 – 23 มิถุนายน 2560 โรงแรมนภาลัย จังหวัดอุดรธานี ปที่พิมพ 2560 จัดพิมพโดย สํานักงานพัฒนาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีแหงช า ติ ( สวทช .) 111 อุทยานวิทยาศาสตรประเทศไทย ถนนพหลโยธิน ตําบลคลองหนึ่ง อําเภอคลองหลวง จังหวัดปทุมธานี 12120 โทรศัพท: 02 644 8150 ตอ 81846 สนับสนุนการจัดพิมพ มูลนิธิสวิตา สํานักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย สํานักงานพัฒนาเศรษฐกิจจากฐานชีวภาพ (องคการมหาชน) บริษัท ปตท. จํากัด (มหาชน) บริษัท พีทีที โกลบอล เคมิคอล จํากัด (มหาชน) ศูนยวิจัยและพัฒนาเครือเบทาโกร บริษัท ศูนยวิทยาศาสตรเบทาโกร จํากัด สํานักงานคณะกรรมการนโยบายวิทยาศาสตร เทคโนโลยีและนวัตกรรมแหงชาติ การไฟฟาฝายผลิตแหงประเทศไทย การทองเที่ยวแหงประเทศไทย สํานักงาน คณะกรรมการวิจัยแหงชาติ คณะผูจัดทํา นางรังสิมา ตัณฑเลขา นางสาวธิติยา บุญประเทือง นางสาวสุนทรีย เสือขํา นายฉัตรดนัยภากร บุราโส

คณะกรรมการวิชาการ รศ.ดร.เชษฐพงษ เมฆสัมพันธ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร ผศ.ดร.ธรรมศักดิ์ ยีมิน มหาวิทยาลัยรามคําแหง ผศ.ดร.ประสิทธิ์ วังภคพัฒนวงศ มหาวิทยาลัยเชียงใหม รศ. ดร. มัลลิกา เจริญสุธาสินี มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ อจ. ดร. มาฆมาส สุทธาชีพ มหาวิทยาลัยรามคําแหง อจ. ดร. นิติ สุขุมาลย มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกลาธนบุรี นาย ชิงชัย วิริยะบัญชา กรมอุทยานแหงชาติ สัตวปา และพันธุพืช ดร. นิพนธ พงศสุวรรณ กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝง ท0 มิถุนายน 2560

BioD4: The 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand 2 21 – 23 June 2017 at Naphalai Hotel , Udon Thani Province

กําหนดการประชุม “ การบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ” ครั้งที่ 4 “ Science and Emerging Technology for Biodiversity Management ”

21 – 23 มิถุนายน 2560 โรงแรมนภาลัย จังหวัดอุดรธานี

จัดโดย สํานักงานพัฒนาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีแหงชาติ

สนับสนุนโดย Fund for Sustainable Education (FUSE) SVITA Foundation สํานักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย สํานักงานพัฒนาเศรษฐกิจจากฐานชีวภาพ (องคการมหาชน) บริษัท ปตท. จํากัด (มหาชน) บริษัท พีทีที โกลบอล เคมิคอล จํากัด (ม หาชน) ศูนยวิจัยและพัฒนาเครือเบทาโกร บริษัท ศูนยวิทยาศาสตรเบทาโกร จํากัด สํานักงานคณะกรรมการนโยบายวิทยาศาสตร เทคโนโลยีและนวัตกรรมแหงชาติ การไฟฟาฝายผลิตแหงประเทศไทย การทองเที่ยวแหงประเทศไทย คณะกรรมการวิจัยแหงชาติ

14.00 - 17.00 น. ลงทะเบียน จัดนิทรร ศการ และติดตั้งโปสเตอร วันที่ 21 มิถุนายน 2560 08.30 - 09.30 น. ลงทะเบียนและติดโปสเตอร 09.30 – 09.40 น. พิธีเปดประชุม โดย ดร.กัญญวิมวกีรติกร ประธานคลัสเตอรทรัพยากรชีวภาพ สํานักงานพัฒนาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีแหงชาติ 09.40 – 09.50 น. การแสดงในพิธีเปด ชุด “ วิถีถิ่นอารยนครอุดรธานี” จากโรงเรียนสตรีราชินูทิศ 09.50 – 10.30 น. บรรยายพิเศษ “ Global perspectives on biodiversity research and management” Prof essor Dr. Jeffrey A. McNeely, Former Chief Scientist at IUCN 10.30 – 11.00 น. พักรับป ระทานอาหารวาง 11.00 – 11.10 น. มอบรางวัล Young BioD Award

BioD4 การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 21 – 23 มิถุนายน 2560 โรงแรมนภาลัย จังหวัดอุดรธานี 3

11.10 – 11.40 น. การเสนอผลงานโดยผูไดรับรางวัล Young BioD Award เรื่อง "สถานการณการศึกษา แมงมุมในกลุม Mesothelae และ Mygalomorphae ในประเทศไทย ( Arachnida: Araneae)" ดร.ณัฐพจน วาฤทธิ์ จุฬาล งกรณมหาวิทยาลัย 11.40 – 13.30 น. พักรับประทานอาหารกลางวัน 13.30 – 14.10 น. บรรยายพิเศษ “ Drones and sensors for bioresources and environmental management” ดร.กฤษนัยน เจริญจิตร คณะภูมิสารสนเทศศาสตร มหาวิทยาลัยบูรพา 14.10 – 14.50 น. บรรยายพิเศษ “ การจัดการความหลากหลายทางชีวภาพบนฐานเศรษฐกิจพอเพียง ดวยภูมิปญญาอีสาน ” นายธวัชชัย กุณนาวงศ ผูประสานงานเครือขายอินแปง 14.50 – 15.20 น. พักรับประทานอาหารวาง 15.20 – 16.00 น. บรรยายพิเศษ “ The launch of the Thai Chapter of the Society for Conservation Biology: Why might joining this organization benefit Thailand’s biodiversity” Assoc. Prof. Dr. George A. Gale Conservation Ecology Program School of Bioresources & Technology King Mongkut's University of Technology Thonburi 16.00 – 18.00 น. Poster & Exhi bition นําเสนอผลงานรูปแบบโปสเตอรและ นิทรรศการความหลากหลาย ทางชีวภาพ - ผลิตภัณฑสมุนไพรฝางเพื่อชางและสุขภาพคนไทย - การใชอากาศยานไรคนขับศึกษาพะยูนและหญาทะเล - หอยทากและผลิตภัณฑจากเมือกหอยทาก - นิทรรศการการทองเที่ยวแหงประเทศไทย จังหวัดอุดรธานี - นิทรรศก ารแมลงกินได - นิทรรศการผึ้งและแมงมุม - ผลิตภัณฑจากไมยางนา - ชมและเลือกซื้อผลิตภัณฑและสินคาของชุมชน 18.00 – 21.00 น. Welcome Dinner Isan night วันที่ 22 มิถุนายน 2560 09.00 – 09.40 น. บรรยายพิเศษ “ The Global Biodiversity Information Facility (GBIF) — a freely accessible source of primary biodiversity data” Dr. Henrik Balslev Aarhus University, Denmark

BioD4: The 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand 4 21 – 23 June 2017 at Naphalai Hotel , Udon Thani Province

09.40 – 10.20 น. บรรยายพิเศษ “ Accelerating classical taxonomy” ศ าสตราจารย ดร. สมศักดิ์ ปญหา ผูอํานวยการสถาบันความเปนเลิศดานความ หลากหลายทางชีวภาพ จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย 10.20 – 10.50 น. พักรับประทานอาหารวาง 10.50 – 11.30 น. บรรยายพิเศษ “ State of Mekong fishes: their potential for biodiversity indicator of the basin” ดร.ชวลิต วิทยานนท นักวิชา การอิสระ กรรมการวิชาการมูลนิธิสืบนาคะเสถียร 11.30 – 12.00 น. บรรยายพิเศษ “ Basic procedures to prepare, submit and finally publish your work in scientific journals: an example from the Natural History Bulletin of the Siam Society” ผศ.ดร.ปรัชญา มุสิกสินธร หัวหนากองบรรณาธิการวารสาร Natural History Bulletin of the Siam Society 12.00 – 13.30 น. พักรับประทานอาหารกลางวัน 13.30 – 16.00 น. Oral Presentation หองยอยที่ 1 Biology and Conservation สถานที่ : หองประชุมฟาหลวง 1 - 2 ประธาน : ดร.ดุสิต งอประเสริฐ มหาวิทยา ลัยเทคโนโลยีพระจอมเกลาธนบุรี เลขานุการ: นางสาวสุนทรีย เสือขํา 13.30 – 14.00 น. Invited Speaker “ การบริหารจัดการพื้นที่ Man and Biosphere ประเทศไทย ” นางสาวทิพวรรณ เศรษฐพรรค ผูอํานวยการสวนความรวมมือระหวางประเทศ กรม อุทยานแหงชาติ สัตวปา และพันธุพืช 14.00 – 14.30 น. Invited Speaker “Investigating the migration ecology of two Asian Sparrowhawks along the East Asian Continental Flyway” Mr. Andrew J. Pierce มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกลาธนบุรี 14.30 – 15.00 น. Invited Speaker “ การเชื่อมตอของถิ่นที่อยูของเสือโครง ” ดร.นภารัตน สุทธิเดช สํานักวิชาวิทยาศาสตรมหาวิทยาลัยวลัยลักษณ 15.00 – 15.20 น. Oral 1: Use of human dominated agricultural landscapes by king cobras ( Ophiophagus hannah) Dr.Colin T. Strine สํานักวิชาวิทยาศาสตร มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี 15.20 – 15.40 น. Oral 2: วิวัฒนาการเชิงภูมิศาสตรและโครงสรางทาง พันธุกรรมประชากรของชางปา เอเชีย ( Elephas maximus) ตามแนวเทือกเขาตะนาวศรีในประเทศไท ย ด ร.วรธา กลิ่นสวาท มหาวิทยาลัยเทคโนโลยี พระจอมเกลาธนบุรี 15.40 - 16.00 น. พักรับประทานอาหารวาง

BioD4 การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 21 – 23 มิถุนายน 2560 โรงแรมนภาลัย จังหวัดอุดรธานี 5

16.00 – 16.20 น. Oral 3: High motivation enables the smaller contestants to win the contests against larger opponents in fiddler crabs น างฟามีดะห วาเซ็ท ทีนา มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ 16.20 – 16.40 น. Oral 4: ความหลากหลายของลําดับดีเอ็นเอชุดซ้ํา VSRAEP ในสัตวตระกูลวารานัส นางสาวอรจิรา ประคองชีพ มหาวิทยาลัย เกษตรศาสตร 16.40 – 17.00 น. Oral 5: ผลกระทบจากพื้นที่ชายขอบปาที่เปนถนนตอสังคมของนกปาในพื้นที่ปาดิบแลง นางสาวดาภะวัลย คําชา มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกลาธนบุรี 17.00 – 17.20 น. Oral 6: สถานภาพก ารกระจายของนาก 2 ชนิดในปาชายเลนทางภาคใตฝงอันดามันของ ประเทศไทย นายกิติพัทธิ์ โพธิ์ศรี มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกลาธนบุรี 17.20 – 17.40 น. Oral 7: ชีววิทยาการปอนอาหารของนกแอนกินรังในสภาพแวดลอมธรรมชา ติ นายอุเทน ภุมรินทร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร หอ งยอยที่ 2 : Biodiversity Uses and Management สถานที่ : หองประชุมฝนหลวง 1 ประธาน : รศ.ดร.กฤษณะเดช เจริญสุธาสินี มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ เลขานุการ: นายทศวุฒิ วิวัฒนาพรชัย 13.30 – 14.00 น. Invited Speaker “ การบริหารจัดการอุทยานแหงชาติทางทะเล 4.0” นายณัฐพล รัตนพันธุ ผูอํานวยการสวนอุทยานแหงชาติทางทะเล กรมอุทยานแหงชาติ สัตวปา และพันธุพืช 14.00 – 14.30 น. Invited Speaker “ Study and development of coastal ocean circulation simulation in the gulf of Thailand together with artificial mangrove innovation fo r erosion protection” รศ.ดร.เชษฐพงษ เมฆสัมพันธ คณบดีคณะประมง มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร 14.30 – 15.00 น. Invited Speaker “ Cultural landscape and biodiversity management: wetland with wood hill water covered areas and water floating bare land at Ban Jomsri, Udonthani” น างศรีสุรางค มาศศิริกุล ผูอํานวยการสถาบันลูกโลกสีเขียว บริษัท ปตท. จํากัด (มหาชน) 15.00 – 15.20 น. Oral 1 : รูปแบบการจัดการความรูดานความหลากหลายทางชีวภาพสูการทองเที่ยวเชิง นิเวศ ตามหาปลารองเพลงที่กวานพะเยา ดร.ฤทัยภัทร พิมลศรี คณะวิทยาการจัดการและสารสนเทศศาสตร มหาวิทยาลัยพะเยา 15.20 - 15.40 น. พักรับประทานอาหารวาง

BioD4: The 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand 6 21 – 23 June 2017 at Naphalai Hotel , Udon Thani Province

15.40 – 16.00 น. Oral 2 : ประเมินสถานภาพ สิ่งแวดลอมของพื้นที่ชุมน้ําบึงบอระเพ็ด โดยการประยุกตใช DPSIR approach นายอารี สุวรรณมณี สํานักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม 16.00 – 16.20 น. Oral 3 : ผลผลิตจากปาที่ไมใชเนื้อไม ( NTFP) ทุนทางธรรมชาติบริเวณพื้นที่มรดกโลกหวย ขาแขงและมูลคาการใชประโยชนของชุมชน นายคมเชษฐา จรุงพันธ ศูนยวิจัยและพัฒนานวัตกรรมอุทยานแหงชาติ จังหวัดพิษณุโลก 16.20 – 16.40 น. Oral 4 : ปริมาณกักเก็บคารบอนในพื้นที่โครงการกอสรางเขื่อนแมวงก จังหวัดนครสวรรค และ กํา แพงเพชร นายธรรมนูญ เต็มไชยศูนยวิจัยและพัฒนา นวัตกรรม อุทยานแหงชาติ จังหวัดเพชรบุรี 16.40 – 17.00 น. Oral 5 : การใชเทคนิคภาพถาย 3 มิติเพื่อติดตามการเปลี่ยนแปลงแนวปะการัง นางสาวศิริรัตน สมเชื้อ มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ หองยอยที่ 3 : Systematics Taxonomy and Primary Utilization : สถานที่ : หองประชุมฝนหลวง 3 ประธาน : ศ.ดร.สมศักดิ์ ปญหา จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย เลขานุการ: นายฉัตรดนัยภากร บุราโส 13.30 – 14.00 น. Invited Speaker “ Biodiversity for use in agriculture” Ms. Khanty Keochanpheng Ministry of Science and Technology, Lao PDR 14.00 – 14.30 น. I nvited Speaker “ แมลงกินได แหลงโปรตีนคุณภาพสูง และแนวโนมการตลาด ” รศ.ดร.ยุพา หาญบุญทรง มหาวิทยาลัยขอนแกน 14.30 – 14.50 น. Oral 1: โครงการเมล็ดพันธุโลก ดร.เกริก ผักกาด หนวยวิจัยการฟนฟูปา มหาวิทยาลัยเชียงใหม 14.50 – 15.10 น. Oral 2: การสํารวจบัวอุบลชาติพื้นเมืองของไทยที่มีความสัมพันธกับบัวจงกลนี นายวิชัย ภูริปญญวานิช สถาบันเทคโนโลยีนิวเคลียรแหงชาติ (องคการมหาชน) 15.10 - 15.40 น. พักรับประทานอาหารวาง 15.40 – 16.00 น. Oral 3: การใชประโยชนจากเห็ดเรืองแสงสิรินรัศมี ( Neonothopanus nambi Speg.) ในการควบคุมไสเดือนฝอยรากปม ( Meloidogyne incognita Chitwood) ในแปลงพริก นางสาวสุรียพร บัวอาจ กรมวิชาการเกษตร 16.00 – 16.20 น. Oral 4: ศึกษาความหลากหลายทางชีวภาพของไลเคนบนใบไมในปาดิบชื้น ในประเทศไทย ผศ.ดร.ขวัญเรือน นาคสุวรรณกุล มหาวิทยาลัยมหาสารคาม 16.20 – 16.40 น. Oral 5: พฤกษศาสตรพื้นบานของพืชอาหารจากปาของชาวกะเหรี่ยงและลัวะในตําบลปาง หินฝนอําเภอแมแจม จังหวัดเชียงใหม นายกิตติยุทธ ปนฉาย มหาวิทยาลัยเชียงใหม

BioD4 การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 21 – 23 มิถุนายน 2560 โรงแรมนภาลัย จังหวัดอุดรธานี 7

16.40 – 17.00 น. Oral 6: ความหลากชนิดสัตวสะเทินน้ําสะเทินบกในพื้นที่โครงการอนุรักษพันธุกรรมพืช มหาวิทยาลัยพะเยา จังหวัดพะเยา นายอิฐสะราม แสนสุภา มหาวิทยาลัยพะเยา วันที่ 23 มิถุนายน 2560 09.00 – 09.30 น. บรรยายพิเศษ “3 D modeling techniques in palaeontology Thailand” ดร.สุรเวช สุธีธร มหาวิทยาลัยมหาสารคาม 09.30 – 10.00 น . บรรยายพิเศษ “ Upstream migrating freshwater shrimp ( Macrobrachium dienbienphuense Dang & Nguen, 1972) in Lam Dome Yai River Headwater, Ubonratchathani Province and conservation tourism” รศ.ดร.ปราณีต งามเสนห คณะเกษตรศาสตร มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี 10.00 – 10.30 น. พักรับประทานอาหารวาง 10.30 – 11.00 น. บรรยายพิเศษ “ การทองเที่ยว 4.0 ในจังหวัดอุดรธานี” นายภิญโญ แสงแกว ผูชวยผูอํานวยการการทองเที่ยวแหงประเทศไทย สํานักงานอุดรธานี 11.00 – 11.30 น. บรรยายพิเศษ “ ทะเลบัวแดง และ คําชะโนด: อดีต ปจจุบัน และ อนาคต ” นายสุทัศน แพรสุรินทร อุปนายกสมาคมธุรกิจการทองเที่ยวจังหวัดอุดรธานี 11.30 – 12.00 น. บรรยายพิเศษ "บานเชียง" มรดกโลก และความหลากหลายทางวัฒนธรรมในจังหวัด อุดรธานี” นางสาวสิรินทร ยวนใยดี หัวหนาพิพิธภัณฑสถานแหงชาติบานเชียง 12.00 – 12.30 น. มอบรางวัลภาคบรรยายและภาคโปสเตอรดีเดน และกลาวปดการประชุม โดย ดร.กัญญวิมว กีรติกร ประธานคลัสเตอรทรัพยากรชีวภาพ สํานักงานพัฒนาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีแหงชาติ 12.30 – 13.30 น. พักรับประทานอาหารกลางวัน 13.30 – 17.00 น. ทัศนศึกษาความหลากหลายทางชีวภาพ (พิพิธภัณฑบานเชียง มรดกโลก)

BioD4: The 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand 8 21 – 23 June 2017 at Naphalai Hotel , Udon Thani Province

คําขอบคุณ

คณะผูจัดการประชุมวิชาการ “ การบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ” ครั้งที่ 4 ขอขอบพระคุณหนวยงานที่สนับสนุนงบประมาณในการจัดการประชุมครั้งนี้

มูลนิธิสวิตา สํานักงานพัฒนาเศรษฐกิจจากฐานชีวภาพ (องคการมหาชน) บริษัท ปตท. จํากัด (มหาชน) สํานักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย ศูนยวิจัยและพัฒนาเครือเบทาโกร บริษัท ศูนยวิทยาศาสตรเบทาโกร จํากัด สํานักงานคณะกรรมการนโยบายวิทยาศาสตร เทคโนโลยีและนวัตกรรมแหงชาติ บริษัท พีทีที โกลบอล เคมิคอล จํากัด (มหาชน) การไฟฟาฝายผลิตแหงประ เทศไทย การทองเที่ยวแหงประเทศไทย สํานักงาน คณะกรรมการวิจัยแหงชาติ

ที่เห็นความสําคัญของการศึกษาวิจัยความหลากหลายทางชีวภาพและชวยสนับสนุนงบประมาณ จนทําใหการประชุมครั้งนี้เกิดขึ้นไดอยางสมบูรณ

ขอขอบคุณวิทยากรทั้ง keynote speakers, invited speakers ผูบรรยายทั้งภาคภาษาไทยและ ภาคโปสเตอร ผูเสวนา และผูจัดนิทรรศการทุกทานที่ทําใหการประชุมเกิดขึ้นได ขอขอบคุณอาสาสมัครทุกทานที่ชวยใหงานประสบความสําเร็จ

สุดทายนี้ การประชุมจะเกิดขึ้นไมได หากไมมีผูเขารวมประชุมจากสถาบันการศึกษา และหนวยงานตางๆ ทั้ง จากภาครัฐและภาคเอกชนที่ไดลงทะเบียนเขารวมการประชุม คณะผูจัดการประชุมขอขอบคุณทุกทานจากใจ จริง

คณะผูจัดการประชุม

BioD4 การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 21 – 23 มิถุนายน 2560 โรงแรมนภาลัย จังหวัดอุดรธานี 9

สารบัญ หนา Chadchai Khogkhao, Ken - ichi Hayashizaki, Piyalap Tuntiprapas and Anchana Prathep* (2017) 1 1 – 16 A preliminary study of the seagrass species composition and their relationship with salinity at Talibong Island, Trang Province, Thailand. Proceedings of the 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand “Science and Emerging Technology for Biodiversity Management” , Udong Thani Province. (pp. 1 1 – 1 6 ). Pathumthani, The National Science and Technology for Development Agency Publisher.

Matthika Daengyaem*, Suchana Chavanich and Nilnaj Chaitanawisuti (2017) Occurrence of coral 1 7 – 2 2 diseases in shallow water reefs at Tan Island, Suratthani Province. Proceedings of the 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand “Science and Emerging Technology for Biodiversity Management”, Udong Thani Province. (pp. 1 7 – 2 2 ). Pathumthani, The National Science and Technol ogy for Development Agency Publisher.

Nantapak Potisarn, Thaithaworn Lirdwitayaprasit*, Pornsilp Pholpunthin and Mitsunori Iwataki (2017) 2 3 – 3 3 Distribution and abundance of benthic dinoflagellates in seagrass areas of the eastern coast of the upper Gulf of Thailand . Proceedings of the 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand “Science and Emerging Technology for Biodiversity Management”, Udong Thani Province. (pp. 2 3 – 3 3 ). Pathumthani, The National Science and Technology for Development Agency Publisher.

Thammanoon Temchai*, Songtam Sukswang, Puntipha Jaikaew, Petcharat Deekaew, Piyaporn 3 4 – 4 3 Matpang, Panida Puritang, Natchanonth Pula and Thijs Willem Bredenhoff (2017) Carbon sequestration at Mae Wong Dam construction project, Nakhon S awan and Kamphaeng Phet provinces. Proceedings of the 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand “Science and Emerging Technology for Biodiversity Management”, Udong Thani Province. (pp. 3 4 – 4 3 ). Pathumthani, The National Science and Techno logy for Development Agency Publisher.

Utain Phummarin*, Yutthapong Dumsrisuk, Vijak Chimchome, Nantachai Pongpattananurak and 4 4 – 5 4 Wattanachai Tasen (2017) Feeding Biology of Edible - nest Swiftlet in Natural Environment . Proceedings of the 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand “Science and Emerging Technology for Biodiversity Management”, Udong Thani Province. (pp. 4 4 - 5 4 ). Pathum T hani, The National Science and Technology for Development Agency Publisher.

BioD4: The 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand 10 21 – 23 June 2017 at Naphalai Hotel , Udon Thani Province

Proceedings of t he 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 (201 7 ) : 1 1 – 1 6 A preliminary study of the seagrass species composition and their relationship with salinity at Talibong Island, Trang Province, Thailand Chadchai Khogkhao 1 , Ken - ichi Hayashizaki 2 , Piyalap Tuntiprapas 1 and Anchana Prathep 1* 1 Seaweed and Seagrass Research Unit, Excellence Centre for Biodiversity of Peninsular Thailand, Department of Biology, Faculty of Science, Prince of Songkla University - Hat Yai, Thailand 90112 2 Kitasato Universtiy, School of Fisheries Sciences, Utou, Okirai, Sanriku - cho, Ofunato, Iwate, Japan *Corresponding author e - mail : [email protected]

Abstract: Talibong island, Trang province, is known to be one of the largest seagrass beds in Thailand, is designated as a RAMSAR site and also home to the endangered species of dugongs. The site is set across the Trang river mouth, which is the largest river on the Andaman coast. Thus, seagrasses could be influenced by the fresh water run off along the gra dient. Here, we examined the relationship between seagrass distribution and physical and chemical environments: salinity, mean sea level (MSL), temperature and sediment grain size (coarse sand, fine sand, clay) at the south east of the island, where there is river discharged from the island. The field sample was carried out during 4th and 5th May 2013 representing beginning of the south west monsoon, when seagrass experienced a rainy condition. The preliminary results showed that there were spatial variat ions in seagrass occurrence; Enhalus acoroides was the most common species, while Halophila ovalis and Thalassia hemprichii were also frequently. Water depth, salinity and temperature influenced on Cymodocea rotundata and H. ovalis, while E. acoroides , T. hemprichii and H. ovalis had not really been influenced by those environmental conditions. Keywords: occurrence, salinity, water depth, temperature, Introduction Seagrasses are closely associated with estuary habitats. The habitat is affected by water r unoff (Short and Wyllie - Echevarria, 1996). The water runoff causes of sediment discharge from terrestrial to coastal areas, resulting in an increase in siltation and turbidity. Siltation is a particularly acute problem in South - east Asian coastal water, wh ich received the highest sediment delivery in the world as high soil erosion. Salinity fluctuations make estuary and habitats a seasonally extreme environment (Mckenzie, 1994). Salinity could result in biomass declines in rainy season when seagrass beds ex perienced almost freshwater condition. H. ovalis , for example, in low salinity had lower biomass. This species is euryline species, it can tolerate in condition of freshwater (Hillman et al ., 1995). The community structure and biomass of seagrass communit y were observed along the siltation gradients in SE Asia, including Talibong island (Trang province) and Bang Rong (Phuket province). The results showed that seagrass species richness and leaf biomass declined with increasing siltation. Species compositio n and biomass were declined when the silt and clay contents were greater than 15%. Only E. acoroides was the tolerant species that survived in high silt and clay content (Terrados et al. , 1998). Nakanishi et al. (2005) investigated the seagrass community s tructure around the Talibong island, a total of nine species were found and H. ovalis , C. serrulata . C. rotundata , E. acoroides were dominant species. E. acoroides was the only species that grow in the drifted sand environment. They suggested that seagrass cover and species richness were declined when silt and clay increased more than 15%. This study provided more information about the relationship between seagrass and water depth, salinity, temperature and sediment in Talibong Island. We hypothesized that effect of river month cause negative effect on seagrass species composit i on and distribution.

BioD4 การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 21 – 23 มิถุนายน 2560 โรงแรมนภาลัย จังหวัดอุดรธานี 11

Materials and Methods Study site The 19 sampling stations were set based on a stratified - random approach at the south east of the Talibong Island in Trang Province, where there was affected by river run off from the island (Figure 1).

Field and laboratory studies At each station, physical, chemical and biological parameters were collected at the south east of the Talibong island, during 4 th and 5 th May 2013. Hydrolab multiparameter water quality sonde (MS5, HACH ENVIRONME - NT, USA· US Patent) was used to measure ph ysical parameters (water depth, temperature, salinity, pH, dissolved oxygen and chlorophyll). Only water depth, salinity and temperature were selected under literature reviews, which it is major factor influencing on seagrass species composition and distri bution in riverine habitats (Terrados et al ., 1998). Sediments were collected using sediment core size 4.5 cm diameter, 25 cm height for grain size analyses. The sediments were dried at 60 ˚C for 48 h, 20 g of sediment was sieved on a sieve shaker to classify the grain; sediment grain sizes were classified as coarse sand (> 250 µm), fine sand (63 - 250 µm) and silt and clay (< 63 µm). At each station, five replications of 0.25 m 2 quadrates were used to estimate seagrass species occurrence. The data were collected as presence or absence of seagrass throughout all stations. Canonical correspondence analysis (CCA) was conducted using PC - ORD, version 5.0 to determine the multivariate correlations between seagrass occurrence and physical, chemical parameters. Result & Discussion Physical and Chemical parameters Water depth ranged between 0.61 - 4.22 meters, the deepest was found at St 11. All stations were located the intertidal zone, plants were exposed to the air when the tide was lowest during our study. Sali nity was between 30.37 – 32.14 psu classified as euhaline sea, where seagrass general well grow. Temperature ranged between 29.20 - 32.19 °C. The grain size was classified into three classes: fine sand was the highest percentage (94.91± 0.75 %), while silt and clay were generally low, the average was 1.39 ± 0.29. The highest silt and clay was found, however, at St.18 (5.34%), where situated at fishermen’s village (Table 1).

Seagrass parameters Six species were found at the south east of Talibong Island. The frequency of occurrence was varied among species. Seagrasses occurrence was 78.94% of the 19 sampling stations. E. acoroides was the most common species, the occurrence was 57.89%. H. ovalis was 47.36%, T. hemprichii and C. rotundata were 31.57% each, H. m ajor was 21.05% and C. serrulata was only 5.26% (Figure 2).

E. acoroides is the most tolerant species, which can withstand the high physical and chemical stresses (Duarte et al., 1997; Terrados et al.,1998), and it was the only species remaining in the h eavily sediment site (Terrodos et al ., 1998). Nakanishi et al. (2005) reported that there was a total of 9 species found around the island; and there were 5 species found in our study: E. acoroides , H. ovalis , T. hemprichii , C. rotundata and C. serrulata . The disappearance of H. pinifolia , H. uninervis , H. beccarii and Syringodium isoetifolium might be because of the limitation of our field collection; and also those species were less common and might be very patchy. In addition, we have found H. major , which was not previously reported; this species was recently described as a new record in Thailand (Tuntiprapas et al ., 2015).

CCA revealed two axes (Axis 1 and Axis 2) with eigenvalues were 0.509 and 0.214 and percent of variance were 43.3% and 18.2% respectively. Not only C. serrulata but also H. major were associated with physical and chemical parameters showing a positive correlation with water depth and salinity, however they had a negative

BioD4: The 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand 12 21 – 23 June 2017 at Naphalai Hotel , Udon Thani Province

correlation with temperature. Other species, E. acoroides , T. hemprichii and H. ovalis , had not really been influenced by those environmental conditions (Figure 3). This might be because E. acoroides is the most tolerant species that it has a thick and long rhizome that could support its shoot and tolerate heavy sedimentation (Terrados et al. ,1998), thus commonly found in this study . H. ovalis and T. hemprichii were also commonly found across the sites but no clear environment influences observed from this study. Further study should cover a larger area across fro m Trang river mouth to the Talibong island, where clear environment gradients are expected, seasonal variations in environment conditions on the seagrass distribution and composition should also be carried out . Conclusion In this study, six species of seagrass were found at the south east of Talibong Island . E. acroides was the dominant species, it was found 57.89%, H. ovalis was 47.36%, T. hemprichii and Cymodocea rotundata were 31.57% each, H. major was 21.05% and C. serrulata was only 5.26%. Water de pth, temperature and salinity influenced seagrass distribution.

Acknowledgement This work was supported in part by The National Research University (NRU) and funded by the Graduate School, Prince of Songkla University, Thailand, Asian CORE Program and cor e to core Program of the Japan Society for the Promotion of Science. We would like to thank Seaweed and Seagrass Research Unit TEAM, Trang marine national park and marine protected areas innovation center.

References Hillman, K., McComb, A.J. and Walker , D. 1995. The distribution, biomass and primary production of the seagrass Halophila ovalis in the Swan/Cannlng Estuary, Western Australia. Aquatic Botany 51: 1- 54. McKenzie, L. J. 1994. Seasonal changes in biomass and shoot characteristics of a Zostera capricorni Aschers. dominant meadow in Cairns Harbour, northern Queensland. Australian Journal of Marine and Freshwater Research 45: 1337 – 1352. Nakanishi, Y., Hosoya, S., Nakanishi, Y., Arai, N. and Adulyanukosol, K. 2005. The distribution of dugong trench es in the seagrass beds of Libong Island, Thailand. Marine Technology Society Journal 11: 53 - 57. Short, F.T. and Wyllie - Echeverria, S. 1996. Natural and human induced disturbance in seagrass. Environmental Conservation journal 23: 17 - 27. Terrados, J., Dua rte, C.M., Fortes, M.D., Borum, J., Agawin, N.S.R., Bach, S., et al. 1998. Changes in community structure and biomass of seagrass communities along gradients of siltation in SE Asia. Estuarine Coastal and Shelf Science 46: 757 - 768. Tuntiprapas, T., Shimad a, S., Pongparadon, S. and Prathep, A. 2015. Is Halophila major (Zoll.) Miquel a big H. ovalis (R. Brown) JD Hooker? An evaluation based on age, morphology, and ITS sequence. Science Asia 41 (2): 79 - 86.

BioD4 การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 21 – 23 มิถุนายน 2560 โรงแรมนภาลัย จังหวัดอุดรธานี 13

Table 1 The physical and chemical variables in 19 vegetated sampling stations

Variables Min – Max Mean ± SE Water depth (m) 0.61 – 4.22 2.31 ± 0.23 salinity (psu) 30.37 – 32.14 31.68 ± 0.08 temperature (°C) 29.20 – 32.19 30.27 ± 0.19 coarse sand (%) 0.41 – 11.98 3.69 ± 0.75 fine sand (%) 87.71 – 98.39 94.91 ± 0.66 silt and clay (%) 0.19 – 5.35 1.39 ± 0.29

Figure 1 Map of study area at Talibong Island, Closed circles indicate sampling sites across the seagrass bed.

BioD4: The 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand 14 21 – 23 June 2017 at Naphalai Hotel , Udon Thani Province

Figure 2 Distribution of the six - seagrass species from 19 sampling stations; A= E. acoroides , B= H. ovalis , C= T. hemprichii , D= C. rotundata , E= H. major and F= C. rotundata

BioD4 การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 21 – 23 มิถุนายน 2560 โรงแรมนภาลัย จังหวัดอุดรธานี 15

Figure 3 CCA biplot of analysis with three environmental variables versus species of seagrass Ea ( E. acoroides ), Ho ( H. ovalis ), Hm ( H. major ), Th ( T. hemprichii ), Cr ( C. rotundata ), Cs ( C. serrulata ).

BioD4: The 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand 16 21 – 23 June 2017 at Naphalai Hotel , Udon Thani Province

Proceedings of the 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 (201 7 ) : 1 7 – 2 2 Occurrence of coral diseases in shallow water reefs at Tan Island, Suratthani Province Matthika Daengyaem 1 *, Suchana Chavanich 1 and Nilnaj Chaitanawisuti 2 1 Department of Marine Science, Faculty of Science, Chulalongkorn University, Bangkok 10330 2 Aquatic Resources Research Institute, Chulalongkorn University, Bangkok 10330 *Corresponding author: matthika143@gmai l.com

Abstract: A comparative study on occurrence of coral diseases in shallow water reef communities at Tan Island, Suratthani Province was conducted during the wet season (September 2016) and dry season (March 2017) using a Belt - Transect method. Results showed that a total of four coral diseases were found, comprising White Syndrome (WS), Porites White Patch Syndrome (PWPS), Ulcerative White Spot (UWS) and Pink Line Syndrome (PLS). WS and PLS were found during the wet season. WS, PWPS and UWS were found during dry season . Average d isease prevalence at Tan Island was 19.29 ±2.31 %. Disease prevalence during the wet season ( 22.73±1.99 % ) was higher than that in dry season ( 16.01±3.45 % ) . WS was the dominant disease found during the wet season ( 21.33±1.15 %) while PWPS was dominant in the dry season ( 9.55±3.17 % ) . Furthermore, the dominant coral (Porites lutea ) was the only species infected in this area. The results of this study offer a baseline on coral diseases in shallow water reefs which can be used for further monitoring of coral disease outbreaks in Thai waters. Keywords: coral disease, prevalence, coral community Introduction Coral reef ecosystems around the world are being rapidly degraded due to numerous anthropogenic stresses and natur al factors (Thinesh et al. 2 009) . Increased human activities on coral reefs have been implicated as contributing to increased levels of disease (Barber et al. 2 001). Coral disease is a growing problem in coral reefs worldwide. The number of diseases has all increased within the last decade (Porter et al., 2 001; Green and Bruckner, 2 000; Sutherland et al., 2004; Weil, 2004). There is a lot of information being rep orted from widely studied regions however, little is known about coral disease in Thailand. In 2008, the first study of coral disease in the Andaman Sea was published, which found three categories of coral diseases; White Syndrome, Pink Line Syndrome and Black Band Diseases (Kenkel 2008). Putchim et al . (2012) found five categories of coral disease in Porites lutea , i.e., White Syndrome, Ulcerative White Spot, Focal Bleaching, Non - Focal Bleaching and Pink Spot. The previous report was found Pink syndrome and White Band disease at Koh Lan (Sutthacheep et al. 2009) In the same way, Donsomjit and Yeemin (2010) study patterns of pink syndrome in Porites lutea at Koh Lan found that four type s of pink syndrome consist of Pink spot Pink circle Pink patch and Pin k tumor . Kritsanapuntu and Angkhananukroh (2014) surveyed coral disease at Koh Samui found six categories of coral disease, White Plague, Pink Line Syndrome, Porites White Syndrome, Porites Trematodiasis, White Syndrome and Pacific Yellow Band Disease. Seasons were one factor that influenced pathogen, others being environmental changes such as temperature, rainfall, light, turbidity and nutrients (Delcroix and Henin , 1991; Lima et al. , 1996; Poulos et al. , 1997) . Outbreak of coral diseases and disease prevalence were seasonal change and disease prevalence was high in dry season ( Rosenberg et al . , 2007 ). In addition, the disease prevalence is correlated with the temperature and the outbreak of coral disease during seasons (Raymundo et al. , 2008) . Therefore, the primary purpose of this study was to investigate seasonal variation as a factor influencing disease prevalence . It was hypothesized that the higher water temperatures of dry would cause a significantly greater incidence of disease than during wet season. The aim of this study was to offer baseline data on the occurrence of coral diseases in shallow water reefs at Ta n Island, Suratthani Province, to be used for further monitoring programs of coral disease outbreaks in Thai waters.

BioD4 การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 21 – 23 มิถุนายน 2560 โรงแรมนภาลัย จังหวัดอุดรธานี 17

Materials and Methods Field surveys were conducted during the wet season (September 2016) and dry season (March 2017) at Tan Island (Figure 1). SCUBA diving was used to survey disease prevalence between seasons. Surveys on the reef flat were conducted along 2 x 20 m 2 belt transects with three replicates (following English et al . 1997) . All coral colonies with signs of disease were cou nted, described, photographed and identified based on diseases using Beeden et al . (2008), Weil and Hooten (2008) and Bruckner (2009). The disease prevalence was calculated as follows: Disease prevalence= (number of diseased colonies) X100 (tot al number of colonies) Two way s analysis of variance (ANOVA) tests were used to compare the differences in prevalence of coral disease between the two seasons (dry and wet season) and disease type. Result & Discussion

Surveys of the coral reefs during in two seasons presented 14 coral genera with Porites lutea being the dominant species in the study area and the other coral were found Goniopora sp. Fungia sp. Favia spp. Acropora spp . Astreopora sp. Diploastrea sp. Favites sp. Galaxea sp. Goniastrea sp. Pavona sp. Platygyra sp. Pocillopora sp. and Symphyllia sp. The coral P. lutea was the only coral infected with disease in this area . The overall disease prevalence at Tan Island included a total of 4 coral diseases, consisting of White Syndrome (WS), Porites White Patch Syndrome (PWPS), Ulcerative White Spot (UWS) and Pink Line Syndrome (PLS) (Figure 2). Average overall d isease prevalence at Tan Island was 19.29 ±2.31 % (mean ±SE) . The prevalent diseases, WS and PLS were found during the wet season. WS, PWPS and UWS were found during the dry season . While disease prevalence during the wet season ( 22.73±1.99 % ) was higher than in the dry season ( 16.01±3.45 % ) although the differences were not significant. However, significant differences in disease prevalence were detected interaction between seasons and disease type (p<0.05). The dominant disease was observed during in wet season was WS ( 21.33±1.15 % ) while PW PS was dominant in the dry season ( 9.55±3.17 % ) . Furthermore, P . lutea was the only species infected of coral diseases and exhibited signs of WS, UWS, PLS and PWPS (Figure 3). The disease prevalence was higher in the wet season than the dry season. This high disease prevalence in wet season may be attributed to the fact that the coral reef at Tan Island is under stress from human activities such as SCUBA divers, boat anchoring includes waste runoff, pollution, coastal development, (Green and Bruckner , 2000; Lamb et al. , 2014). The overall disease prevalence at the island may be high due to these factors. (Bourne et al. , 2015). Sedimentation and nutrient - rich effluent from coastal - based sources may explain the higher disease prevalence (Miller et al., 2015) during wet season. In this study, WS was found during both seasons, with the dominant disease prevalence during the wet season ( 21.33±1.15 % ) . Willis et al. (2004) reported that WS is a common coral disease in the Indo - Pacific and WS is frequently observed in Thailand, in areas such as the Andaman Sea (Kenkel 2008) and Koh Samui (Kritsanapuntu and Angkhananukroh 2014), while PWPS was the dominant disease in the dry ( 9.55±3.17 % ) . PWPS has to date been reported in only one species of massive coral ( Porites lutea ) in the Western Indian Ocean (Séré et al. 2012) and has also been reported from Koh Samui in the Gulf of Thailand (Kritsanapuntu and Angkhananukroh 2014) . Diseases in this coral genus Porites lutea have also been reported worldwide such as in the Southeastern Indian ocean (Thinesh et al. 2009), Philippines (Santavy et al. 2001), Thailand (Putchim et al. 2012), and other Indo - Pacific reefs (Sutherland et al. 2004). However, the cause of the disease has yet to be determined but further researches into these influences are needed. The results of this study offer a baseline on coral diseases in shallow water reefs at Tan Island, Suratthani Province, which is available use for further monitoring programs in coral disease outbreaks in Thai w aters.

BioD4: The 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand 18 21 – 23 June 2017 at Naphalai Hotel , Udon Thani Province

Conclusion The survey showed that a total of four coral diseases . WS and PLS were founded in the wet season with the frequency of corals with WS was the dominant coral disease. While dry season observed WS, PWPS and UWS with PWPS was the dominant coral disease. Disease prevalence during in wet season was higher than that of dry season. Porites lutea exhibited the highest prevalence of the four diseases in this area. Acknowledgement The authors would like to thank Assistant Profes sor Dr. Sirusa Kritsanapuntu and Mr. Sakol Poepetch for supports during these surveys. The second author would like to thank the CU. Graduate School Thesis Grant Result Announcement for financial support during her study.

References Barber, R., Hilting, A. and Hayes, M. 2001. The changing health of coral reefs. Human and Ecological Risk Assessment 7 : 1 255 - 1 27 0. Beeden, R., Willis, B.L., Raymundo, L.J., Page, C.A. and Weil, E. 2008. Underwater cards for assessing coral health on Indo - P acific reefs. Coral Reef Targeted Research and Capacity Building for Management Program . Currie Communications, Melbourne, Australia 26 pp. Bruckner, A.W. and Hill, R.L. 2009. Ten years of change to coral communities off Mona and Desecheo Islands, Puerto R ico, from disease and bleaching. Diseases of Aquatic Organisms 87 : 19 - 31. Bourne, D.G., Ainsworth, T.D., Pollock, F.J., Willis, B.L. 2015. Towards a better understanding of white syndromes and their causes on Indo - Pacific coral reefs. Coral Reefs 34: 233 – 242 Delcroix, T. and Henin, C. 1991. Seasonal and interannual variations o f sea surface salinity in the tropical Pacific Ocean. Journal of Geophysical Research 96: 135 - 22. Donsomjit, W and Yeemin, T. 2010. Patterns of pink syndrome in Porites lutea at Koh Lan, Gulf of Thailand, Proceedings of the 36th Congress on Science and Technology of Thailand. English, S., Wilkinson, C. and Baker, V., 1997. Manual for survey of tropical marine resources. Australian Institute of Marine Science (AIMS). Green, E P . and Bruckner, A.W. 2000. The significance of coral disease epizootiology for coral reef conservation. Biological Conservation 96: 347 - 361. Kenkel, C.D. 2008. Coral disease: baseline survey in the Andaman Sea and Gulf of Thailand. Phuket Marine Biology Ce nter Re search Bulletin 69: 43 - 53. Kritsanapuntu, S. and Angkhananukroh, P. 2014 . Coral disease prevalence in Samui Island and the adjacent islands southern part of the Gulf of Thailand . Journal of Biodiversity and Environmental Sciences 5: 158 - 165. Lamb, J. B., True, J. D., Piromvaragorn, S., and Willis, B. L. 2014. Scuba diving damage and intensity of tourist activities increa ses coral disease prevalence. Biological Conservation, 178: 88 – 96 . Lima, I. D., Garcia, C. A. and Möller, O. O. 1996. Ocean surface processes on the southern Brazilian shelf: characterization and seasonal variability. Continental Shelf Research 16: 1307 - 1317. Miller, A.W. and Richardson, L.L. 2015. Emerging coral diseases: a temperature - driven process? Mar Ecol 36:278 – 291. Porter, J. W and Tougas, J.I. 2001. Reef ecosystems: threats to their biodiversity. Encyclopedia of biodiversity, Vol 5. Academic Press, San Diego, 73 - 95 p Poulos, S. E., Drakopoulos, P. G. and Collins, M. B. 1997. Seasonal variability in sea surface oceanographic co nditions in the Aegean Sea (Eastern Mediterranean): an overview. Journal of Marine Systems 13: 225 - 244. Putchim, L., Yamarunpattana, C. and Phongsuwan, N. 2012. Observation of Coral disease in Porites lutea in the Andaman Sea following the 2010 bleaching. Phuket Marine Biology Center Re search Bulletin 71: 57 - 62. Rosenberg, E., Koren, O., Reshef, L., Efrony, R. and Zilber - Rosenberg, I. 2007. The role of microorganisms in coral health, disease and evolution. Nature Reviews Microbiology 5: 355 - 362. Santavy, D., Mueller, E., Peters, E., MacLaughlin, L., Porter, J., Patterson, K. and Campbell, J. 2001. Quantitative assessme nt of coral diseases in the Florida Keys: strategy and methodology. Hydrobiologia. 460:39 - 5 2.

BioD4 การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 21 – 23 มิถุนายน 2560 โรงแรมนภาลัย จังหวัดอุดรธานี 19

Se´re´, M.G., Schleyer, M.H., Quod, J.P. and Chabanet, P. 2012. Porites white patch syndrome: an unreported coral disease on Western Indian Ocean reefs. Coral Reefs 31:739. Sutherland, K.P., Porter, J.W., Torres, C., 2004. Disease and immunity in Caribb ean and Indo - Pacific zooxanthellate corals. Marine Ecology Progress Series . 266: 273 - 302. Sutthacheep, M., Yeemin, T., Saenghaisuk, C., Pengsakun S. and Chueliang, P. 2009. Assessing coral health in the Gulf of Thailand, Proceedings of the 35th Congress on Science and Technology of Thailand. Thinesh, T., Mathews, G., Patterson, E.J. 2009. Coral disease prevalence in Mandapam group of islands, Gulf of Mannar. Indian Journal of Marine Science 38: 444 - 450. Weil, E. 2004. Coral reef diseases in the wider Caribb ean. In Coral health and disease. Springer Berlin Heidelberg. 35 - 68 pp. Weil, E. and Hooten, A.J. 2008. Underwater cards for assessing coral health on Caribbean reefs. Coral Reefs Targeted Research and Capacity Building for Management . Currie Communication s, Melbourne, Australia 21 pp. Willis, B.L., Page, C.A., Dinsdale, A.D., 2004. Coral disease on the Great Barrier Reef. In: Rosenberg, E., Loya, Y., editors . Coral health and disease. Springer Verlag. 69 - 104 pp.

BioD4: The 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand 20 21 – 23 June 2017 at Naphalai Hotel , Udon Thani Province

Figure 1 Study site at Tan Island, Suratthani Province

A B

C D

Figure 2 Coral disease types found at Tan Island. A) White Syndrome, B) Porites White Patch Syndrome, C) Ulcerative White Spot and D) Pink Line Syndrome .

BioD4 การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 21 – 23 มิถุนายน 2560 โรงแรมนภาลัย จังหวัดอุดรธานี 21

Figure 3 Mean d isease prevalence observed at Tan Island (mean ±SE)

BioD4: The 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand 22 21 – 23 June 2017 at Naphalai Hotel , Udon Thani Province

Proceedings the 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 (201 7 ) : 2 3 – 3 3 Distribution and abundance of benthic dinoflagellates in seagrass areas of the eastern coast of the upper Gulf of Thailand Nantapak Potisarn 1 , Thaithaworn Lirdwitayaprasit 1 * , Pornsilp Pholpunthin 2 and Mitsunori Iwataki 3 1 Department of Marine Science, Chulalongkorn University, Bangkok 10330, Thailand. 2 Department of Biology, Prince of Songkla University, Songkhla 90110, Thailand. 3 Asian Natural Environmental Science Center, The University of Tokyo, Tokyo 113 - 8657 , Japan . *Corresponding author: [email protected]

Abstract: Seagrass ecosystems are very important nursery areas for larvae of both marine vertebrates and invertebrates. The system provides food and refuge areas for these larvae. Leaves of seagrass also can be good substrates for microorganism attachment, especially for benthic phytoplankton. Among very important epiphytic microalgae species include toxic benthic dinoflagellates that can cause ciguate ra fish poisoning (CFP) symptoms. Toxins of toxic benthic dinoflagellates can transfer through the food chain from the small herbivorous fish that graze on the seagrass leaves and then to carnivorous fish and finally to humans. Little is known about toxic benthic dinoflagellates in seagrass ecosystems. In Thailand, two cases of CFP have been reported; patients had severe ciguatera like symptoms. To understand the distribution and abundance of benthic dinoflagellates in seagrass ecosystems, this study was c onducted in four seagrass areas of the eastern coast of the upper Gulf of Thailand: Samaesan Island in Chonburi Province, Ban Phe coastal and Rock Garden Village in Rayong Province, and Kung Krabaen Bay in Chanthaburi Province, during the southwest and the northeast monsoon. Three substrates in the seagrass areas including sediment, seagrass leaves, and screen trap, were collected for dinoflagellate species identification. A total of five species of benthic dinoflagellates were observed in the four study a reas. The highest abundance and diversity of benthic dinoflagellates was at Samaesan Island during the northeast monsoon which might be due to higher salinities and seagrasses diversity at this site relative to the other areas. Keywords: distribution, bent hic dinoflagellates, seagrass, upper Gulf of Thailand, monsoon Introduction Seagrass ecosystems are very important for marine larvae of both vertebrates and invertebrates in coastal areas. This ecosystem provides a permanent habitat, a temporary nursery ar ea for larvae and juvenile stages, refuge (Jackson et al ., 2001) and provides relatively stable environments in term of reduced wave action that is suitable for attachment of small organism such as algae, epiphytes, and especially for benthic phytoplankton . Benthic phytoplankton in seagrass areas can be 20 times more abundant than those in the areas without seagrass ( Mcroy and Mcmillan, 1977). Nevertheless, benthic phytoplankton are associated with the grazers that consume them as a food source in seagrass areas (Orth and Montfrans, 1984). Benthic dinoflagellates are one type of benthic phytoplankton that attach on substrates under water such as rocks, dead corals, seaweeds, and seagrasses. They belong to Class Dinophyceae, as do other dinoflagellates, but most dinoflagellates float in the water column while benthic dinoflagellates attach on substrates. Benthic dinoflagellates can be divided into non - toxic and toxic groups. At present, studies of toxic benthic dinoflagellates are increasing because toxins ac cumulate in seafood that negatively affects human health. Toxins can transfer through the food chain from the small herbivorous fish that graze toxic benthic dinoflagellates on the seagrass leaves (or other substrates) and then to carnivorous fish, and fin ally to humans. Some species of benthic dinoflagellates cause human syndromes such as Ciguatera Fish Poisoning (CFP) from consumption of contaminated marine fish. CFP can accumulate in small herbivorous fish grazing on the coral reefs into bigger carnivoro us fish (Burgess and Shaw, 2001) . CFP symptoms can be either gastrointestinal or neurological . Gastrointestinal symptoms

BioD4 การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 21 – 23 มิถุนายน 2560 โรงแรมนภาลัย จังหวัดอุดรธานี 23

involve vomiting, diarrhea, nausea and abdominal pain. Neurological symptoms include tingling of the lips, hands, and feet, severe itch of the skin, and unusual temperature perception disturbances where cold objects give a dry - ice sensation ( Ansdell, 2015 ) . All CFP events have been reported in tropical and te mperate zones that are related to the bloom of benthic dinoflagellates. There are many cases of CFP reported. In the Philippines human deaths have been reported by ingestion of the crab Demania reynaudii contaminated b y palytoxin from Ostreopsis , a benthic dinoflagellate species ( Alcala et al ., 1988 ) . There has been a report from Italy that macroalgae, invertebrates, and fish larvae died after blooms of a benthic dinoflagellate, Ostreopsis ovata ( Vale and Ares, 2007 ; Totti et al . , 2010) . In Thailand, two patients from Bangkok in 2007, and four patients from Phuket in 2009, were reported from two small outbreaks. All patients consumed the marine fish and had severe gastrointestinal symptoms like ciguatera fish poisoning (CFP) symptoms. One patient had acute ventilatory failure requiring intubation whereas the remaining had neurological disturbances consisting of paresthesia, severe vertigo and ataxia ( Saraya et al . , 20 14 ) . While the reported causes (consumption of certain fish) and symptoms reported were con sistent with CFP toxins, there is no laboratory in Thailand for confirmation of CFP toxins, hence these events must be classified as putative CFP (Thanakitjaroenkul et al., 2013). Benthic dinoflagellates have been reported in many coastal tropical and temp erate zones mainly on coral reefs and macroalgae in reef areas, but there have been only a few studies on seagrass areas. Marasigan et al . (2001) studied populations of Prorocentrum on Taklong Island, Philippines, and reported six species of Prorocentrum o n leaves of Enhalus acoroides . Prorocentrum lima was the dominant species in this study. Mohammad - noor et al . (2004) mainly focused on the diversity of benthic species in Malaysia. Six genera including 16 species of benthic dinoflagellates were found on se agrass leaves; six species were shown to be potentially toxic by the Artemia bioassay test. Prorocentrum lima was found in all stations and was shown to be potentially toxic. Rodriguez et al . (2010) surveyed benthic dinoflagellates associated with Thalassi a testudinumin on San Andres Island, Colombia . Three genera with eight species of benthic dinoflagellates were found on seagrass leaves; six of eight species belonged to the genus Prorocentrum . Mounir et al . (2013) studied seasonal variation of organisms o n Posidonia oceanica leaves and in the water column at Kerkennah Islands, Tunisia. Nine species from four genera were found on seagrass leaves. Prorocentrum lima was the most abundance species of benthic dinoflagellates. Mabrouk et al . (2014) studied epiphytic microalgae on the leaves of Posidonia oceanica and Cymodocea nodosa in Tunisia; eleven species from five genera were found on seagrass leaves. Cymodocea nodosa exhibited the highest density of epiphytic microalgae on the leaves wh ile Posidonia oceanica had the highest leaf area index. The first description of a benthic dinoflagellate was Ostreopsis siamensis Schmidt (1902). It was surveyed and collected for classification at Chang Island in 1902 to 1903. However, this first discove ry was from plankton samples, not from benthic substrates. Ostreopsis was considered a member of the tycoplankton community (i.e., pseudo - plankton). Subsequently, PIumsomboon et al . (2002) studied benthic microalgae in mangroves and coastal ecosystems in T hailand and reported Ostreopsis sp., Gambierdiscus toxicus , and Coolia tropicalis (only C. tropicalis was found on seagrass leaves). The seagrass areas in Thailand cover 255 square kilometers, which are distributed along the Andaman Sea and the Gulf of Tha iland in 13 provinces with 13 species of seagrasses have been reported (Department of Marine and Coastal Resources of Thailand, 2015). Jarulakkhana and Sriwoon (2012) studied the diversity of benthic dinoflagellates on Enhalus acoroides leaves and reported four genera of benthic dinoflagellates including Coolia , Gambierdiscus , Prorocentrum , and Sinophysis at Lem Yong Lum, Trang Province. Tawong (2014) reported that Ostreopsis was the most abundant species, with 174 cell/g macrophyte, at Kung Wiman Bay, Chan thaburi Province; Gambierdiscus and Coolia were the most abundant in Andaman sites with 3.230 and 47.040 cell/g macrophyte at Tangkhen Bay, Phuket Province. In another study of benthic dinoflagellates in Thailand, Somboon et al . (2016) compared two sampling methods (screen vs. examination of natural materials; Amphiroa sp. and Haliclona sp. ) at Rin and Jan Island, Chonburi Province. Three benthic dinoflagellate genera were observed, Ostreopsis , Prorocentrum , and Gambierdiscus, wi th Ostreopsis as the dominant genus; the screen sampling method provided higher estimates of benthic dinoflagellate abundance than sampling from natural materials .

BioD4: The 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand 24 21 – 23 June 2017 at Naphalai Hotel , Udon Thani Province

However, the diversity and distribution of benthic dinoflagellates in the seagrass areas of Thai waters are still limited. Thus, this study was carried out to investigate the distribution, diversity, and abundance of benthic dinoflagellates in seagrass ecosystems in the eastern coast of the upper Gulf of Thailand. Materials and Methods Study sites Four seagrass areas along the eastern coast of the upper gulf of Thailand were sampled including: Samaesan Island, Chonburi Province; Ban Phe Coastal, Eastern Marine Fisheries Research and Development Center, Rayong Province (12º36’30.0’’N; 101º25’33.2’’E); Rock Garden Village, Makampom Bay, Rayong Province (12º39’46.2’’N; 101º39’28.2’’E); and Kung Krabaen Bay, Chanthaburi Province (12º35’27.9’’N; 101º53’47.2’’E) (Figure 1). Studies were conducted during the southwest and northeast monsoon du ring the period of July - August 2016 and December 2016 - January 2017, respectively.

Field sampling Three line transects were sampled with nine quadrats (50 cm 2 ) in the four seagrass areas (Figure 2). Seagrass density in each quadrat of the four areas was determined by visual examination and photographs followed the Seagrass Monitoring Field Guide ( PMBC ). Nine screen traps (20 cm 2 ) were fixed with a steel rod by cable tie; the rods were implanted in each quadrat and left for 24 hrs. After 24 hrs, three sub strates of which surface sediment, seagrass leaves, and the screen traps were sampled from each quadrat. Seawater samples in each of the four areas was also collected. At first, Seagrass leaves and sediment samples were measured in gram wet weight and then the benthic dinoflagellates were separated from the substrates by vigorously shaking with the filtered seawater in the plastic bottles for 1 minute ( Tester et al . , 201 4 ) . Then poured the extracted seawater samples through a 100 µm mesh size sieve to remove the large particles and again passed those seawater samples through a 20 µm mesh size sieve ( Shah et al ., 2013 ) . The samples retained on the 20 µm mesh sieve were kept in small bottles and fixed for dinoflagellate species identif ication with 2 - 3% of iodine Lugol’s solution.

Identification and Quantitation Benthic dinoflagellates were observed with a Nikon TMS inverted microscope and counted by using a Sedgewick Rafter counting chamber. For morphological identification, unarmored species (naked benthic dinoflagellates) were identified based on shape and position and torsion of the cingulum. The armored species (thecate benthic dinoflagellates) were identified based on shape and difference in thecal plate arrangement according to F ukuyo (1981), Steidinger and Tangen (1997), Faust and Gulledge (2002) and Hoppenrath et al . (2014 ). Result and Discussion Identification of Benthic Dinoflagellates Unarmored species Genus Amphidinium Claparede and Lachmann 1859 (Figure 3A) belongs to Order Gymnodiniales, Family Gymnodiniaceae. Amphidinium spp. motlile cells were ellipsoid to spheroid in ventral view and dorsoventrally flattened; non - motile cells were spheroid. The epicone was reduced with a tongue - like shape. The starch sheath pyrenoid having a ring - like shaped and located in the middle of the cell body. The nucleus was spheroid to ellipsoid and located in the posterior of the hypocone with yellow - brown chloroplasts. The sulcus origina ted near the mid - ventral line and near the origin cingulum.

BioD4 การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 21 – 23 มิถุนายน 2560 โรงแรมนภาลัย จังหวัดอุดรธานี 25

Armored species Genus Coolia Meunier 1919 (Figure 3B) belongs to Order Peridiniales, Family Thoracosphaeraceae. Coolia spp. cells were spherical in dorsoventral view and ellipsoid in lateral vie w with brown chloroplasts. The epitheca was a little flattened relative to the hypotheca in altitude. The cingulum was narrow and lined along the cell body while the sulcus was deep, short and wide in ventral view. The thecal surface was smooth and irregul arly scattered with trichocyst pores. Thecal plate arrangement was similar to the genus Ostreopsis . Genus Ostreopsis Schmidt 1901 (Figure 3C) belongs to Order Peridiniales, Family Ostreopsidaceae. Ostreopsis spp. cells were flattened and tear shaped with m any golden - brown chloroplasts. The epitheca and hypotheca were equal in size and shape. The cingulum was inside view along the cell body. The thecal surface was smooth with evenly scattered trichocyst pores. Thecal plate arrangement was Po, 3’, 7’’, 5’’’, 2’’’’, 1p, which is common for this genus. Genus Prorocentrum Ehrenberg 1833 (Figure 3D) belongs to Order Prorocentrales, Family Prorocentraceae. Prorocentrum spp. cells were flattened in dorsoventral view and oval shaped with many golden - brown chloroplasts. The epitheca and hypotheca were equal in size. This genus lacks a cingulum and sulcus. The periflagellar of the epithecal was V - shaped. Both thecal plates were concave and had trichocyst pores evenly scattered except for the central area.

Distribution of Seagrasses and Sediment Types The species composition of seagrasses and sediment types at four study sites have shown the same pattern in both southwest a nd northeast monsoon. Enhalus acoroides has been found at Samaesan Island and Kung Krabaen Bay, while Halophila minor was observed only at Samaesan Island where the sediment types were sand and sandy clay, respectively. Halodule pinifolia could be observed only at Ban Phe Coastal and Rock Garden Village where sediment type of both areas was sandy clay. The percent coverage of seagrasses in each study sites were also shown in ( Table 1 ) .

Distribution and Abundance of Benthic Dinoflagellates Samaesan Island , Chonburi Province Southwest monsoon Four genera of benthic dinoflagellates were present; Amphidinium spp., Coolia spp., Ostreopsis spp. and Prorocentrum spp . Ostreopsis spp. was the most abundant species, with 41 cells/100 cm 2 Northeast monsoon Four genera of benthic dinoflagellates were present. Highest abundance of benthic dinoflagellate was Ostreopsis spp. with 408 cells/100 cm 2 .

The greatest overall abundance of benthic dinoflagellates was present at Samaesan Island on all three substrates; s urface sedi ments, seagrass leaves ( Enhalus acoroides and Halophila minor ) and the screen traps (Fig. 4). Ostreopsis spp. was the most abundant species in this area. These data are consistent with an earlier study of Tawong (2014) and Somboon et al . (2016) who worked in this area.

Ban Phe Coastal, Eastern Marine Fisheries Research and Development Center, Rayong Province Southwest monsoon Benthic dinoflagellates were present at very low cell density. Amphidinium spp. was found on Halodule pinifolia an d the screen traps with 1 cells/gram wet weight and 2 cells/1000 cm 2 respectively (Figure 4) . Northeast monsoon Three genera of benthic dinoflagellates; Amphidinium spp., Coolia spp. and Ostreopsis spp. were observed . The highest abundance and diversity of benthic dinoflagellate was Ostreopsis spp. with the maximum density of 132 cells/gram wet weight . Prorocentrum spp. was not observed in this area .

BioD4: The 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand 26 21 – 23 June 2017 at Naphalai Hotel , Udon Thani Province

Rock Garden Village, Makampom Bay, Rayong Province Southwest monsoon Benthic dinoflagellates were not detected . Northeast monsoon Four genera of benthic dinoflagellates; Amphidinium spp., Coolia spp., Ostreopsis spp. and Prorocentrum spp. were found with h igh Coolia spp. cell density of 63 cells/100 cm 2 . Kung Krabaen Bay, Chanthaburi Province Southwest monsoon Benthic dinoflagellates were present at very low cell density. Only Prorocentrum spp. was found during the southwest monsoon on Enhalus acoroides and the screen traps with 1 cells/gram wet weight and 2 cells/1000 cm 2 , respectively . The study of Piumsomboon et al. (2002) showed similar distribution pattern and cell density. Northeast monsoon Four genera of benthic dinoflagellates; Amphidinium spp., Coolia spp., Ostreopsis spp. and Prorocentrum spp. were observed . Amphidinium spp. had the highest cell density of 43 cells/100 cm 2 .

Hydrography and Chemical Ecology Water temperatures at the four study sites were somewhat higher during the southwest monsoon than during the northeast monsoon (Table 2). These small differences were likely related to the tidal cycle. pH varied from a low of 7.30 to 8.27 (Table 2). pH tended to be higher during the northeast monsoon at each of the four sites. Dissolved oxygen (DO) had varied within a narrow ran ge from 6.20 to 6.31. Salinity showed large changes from site to site and during the monsoon seasons. Salinity was invariably high at all four sites during the northeast monsoon (31 - 33 psu). In contrast, salinity was greatly decreased at three sites (Ban P he Coastal, 16 psu; Rock Garden Village , 5 psu; Kung Krabaen Bay , 17 psu) during the southwest monsoon ; salinity remained high (34 psu) at Samaesan Island during the southwest monsoon (Table 2) . In general, higher salinities tend to be required for growth of marine benthic dinoflagellates ( Morton et al . , 1992 ; Pistocchi et al . 2011 ; Yamaguchi et al . , 20 12; Sparrow et al . , 20 13; Tawong et al . , 20 16 ). In contrast, the small changes in water temperature, pH and DO are not likely to have a significant impact on growth of marine benthic dinoflagellates.

Substrates Three substrate types were sampled as part of this study: screen traps, seagrasses and sediments. The highest recovery of benthic dinoflagellate cells was from screen traps, seagrass leaves, and sedime nts, respectively, at Samaesan Island , Kung Krabaen Bay and Rock Garden Village ; at Ban Phe Coastal seagrass leaves had a greater abundance of benthic dinoflagellates than the other substrates tested (Fig.4). The high recovery of benthic dinoflagellates from screen traps observed in this study is consistent with earlier results of Somboon et al . (2016); an explanation for the exception in Ban Phe Coastal , where higher recovery from seagrass leaves was recorded, is probably related to the low water turbulence at Ban Phe Coastal relative to the other three study sites (i.e., high water turbulence would res uspend epiphytic benthic dinoflagellates from their natural substrates such that they would be available for capture in the screen traps. Conclusion Four genera of benthic dinoflagellates were found in seagrass areas in the eastern coast of the Upper Gulf of Thailand including Amphidinium spp., Coolia spp., Ostreopsis spp. and Prorocentrum spp. The brown macrophyte Padina sp. was also found in the seagrass area at Samaesan Island ; this macrophyte may provide more attachment habitat for benthic dinoflagellates and could, in part, explain the high diversity of benthic dinoflagellates observed at this study site. The northeast monsoon had higher abundances and diversity of benthic di noflagellates than the southwest monsoon, which might be due to some physical factors, most likely salinity (i.e., salinity was 31 - 33 psu

BioD4 การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 21 – 23 มิถุนายน 2560 โรงแรมนภาลัย จังหวัดอุดรธานี 27

during the northeast monsoon at all four sites but decreased substantially at three sites during the southwest monsoon ). Salinity is an important factor for many benthic dinoflagellates, with higher salinities generally more suitable for growth of marine benthic dinoflagellates. The four seagrass areas examined during this study are sites that support local fishery activi ties. Hence, the presence of potentially toxic benthic dinoflagellates is cause for concern. For instance, the genus Amphidinium (which was observed in this study at all four sites), can produce many bioactive compounds, including some that may act as ichy thotoxins that cause massive fish kills (Murray et al ., 2015) and other compounds with hemolytic activity (Yasumoto, 1990) that may be implicated in CFP events (Tindall and Morton, 1998). Prorocentrum spp. can produce okadaic acid and its congeners. Furthe rmore, genera of benthic dinoflagellates that can cause ciguatera fish poisoning were found in this study ( Coolia spp. and Ostreopsis spp.). The effects of toxic benthic dinoflagellate blooms can impact a variety of economic sectors, loss of product and lo st revenue from tourists, marine ecosystem harm, and especially the public health. Thus, it is important to monitor benthic dinoflagellates that may be harmful to human health and/or ecosystem function. Further study is needed to investigate aspects of tox ins produced by the five benthic dinoflagellate species observed in this work. Acknowledgement The authors are grateful to Plant Genetic Conservation Project under the Royal Initiative of Her Royal Highness Princess Maha Chakri Sirindhorn – Chulalongkorn U niversity, the Royal Thai Navy, Chulalongkorn University and JSPS - NRCT Core to Core Program: Harmful Algal Blooms for all supports and collaboration. We gratefully acknowledge, Asst. Prof. Dr. Thamasak Yeemin and LCdr. Puttipipat Srijunboon for providing d iving assistance and diving equipment during this study. We thank Dr. Francis Gerald Plumley for proofreading and commenting on this manuscript. Thanks also to Ingon Thongcomdee, Kamonphorn Patthanasiri, Wichuda Yentua, Thirapha Praradorntham, Chanoknard Karnjanapak, Satianpong Keangsuphar, Patiphan Phumphoung and Sucharat Suksai for support in field studies. References Alcala, C. C., Alcala, L. C., Garth, J. S., Yasumura, D. and Yasumoto, T. 1988. Human fatality due to the ingestion of the crab Demania reynaudii that contained a palytoxin - like toxin. Toxicon 26(1): 105 - 107. Ansdell, V. E. 2015. Food Poisoning from Marine Toxins. CDC Health Information for International Travel 2016. 100(8): 91. Burgess, V. and Shaw, G. 2001. Pectenotoxins - an issue for public health: a review of their comparative toxicology and metabolism. Environment International 27(4): 275 - 283. Department of Marine and Coastal Resources of Thailand. 2015. Survey and assessment report on marine and coastal resources: coral and seagrass 2015. Marine and coastal resources research and development institute, Thailand. 65 p. Faust, M. A. and Gulledge, R. A. 2002. Identifying Harmful Marine Dinoflagellates. Smithsonian Institution: Contributions from the United. States National Herba rium. Washington DC. Fukuyo, Y. 1981. Taxonomical study on benthic dinoflagel lates collected in coral reefs. Bulletin of the Japanese Society of Science of Fish 47(8): 967 – 978. Hoppenrath, M., Murray, S. A., Chomerat, N. and Horiguchi, T. 2014. Marine ben thic dinoflagellates - unveiling their worldwide biodiversity. Druckerei Lokay e.K ., Reinheim, Germany. Jackson, E. L., Rowden, A. A., Attrill, M. J., Bossey, S. J., and Jones, M. B. 2001. The importance of seagrass beds as a habitat for fishery species. Oc eanography and marine biology 39:269 - 304. Jarulakkhana, P. and Sriwoon, R. 2012. Diversity of benthic dinoflagellates on Enhalus acoroides (L.f.) Royle leaves at Lem ong Lum, Chao Mai National Park, Trang Province. Page 57 in Proceedings of the 6 th Botanic al Conference of Thailand 2012. Faculty of Science, Prince of Songkla University, Thailand. Accessed 13 April 2015, http://chm - thai.onep.go.th/chm/gti/image/research/%E0%B8%9B%E0%B8%B5%2055/p57.pdf. Mabrouk, L., Brahim, B. M., Hamza, A., Mahfoudhi, M. and Bradai, M. N. 2014. A comparison of abundance and diversity of epiphytic microalgal assemblages on the leaves of the seagrasses Posidonia oceanica (L.) and Cymodocea nodosa (Ucria) Asch in Eastern Tunisia. Journal of Marine Biology 2014:1 - 10.

BioD4: The 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand 28 21 – 23 June 2017 at Naphalai Hotel , Udon Thani Province

Marasigan, N. A., Tamse, A. F. and Fukuyo, Y. 2001. Prorocentrum (Prorocentrales: Dinophyceae) populations on seagrass - blade surface in Taklong Island, Guimaras Province, Philippines. Plankton Biology and Ecology 48(2): 79 - 84. Mcroy, C. P. and Mcmillan C. 1997. Product ion ecology and physiology of seagrass. in C. P. Mcroy and C. Helfferich (ed.) Seagrass Ecosystem: A Scientific Perspective. New York: Marcel Dekker. 53 - 87. Mohammad - Noor, N., Daugbjerg, N., Moestrup, Ø. and Anton, A. 2004. Marine epibenthic dinoflagellate s from Malaysia - a study of live cultures and preserved samples based on light and scanning electron microscopy. Nordic Journal of Botany 24(6): 629 - 690. Morton, S. L., Norris, D. R., and Bomber, J. W. 1992. Effect of temperature, salinity and light intensity on the growth and seasonality of toxic dinoflagellates associated with ciguatera. Journal of experimental marine biology and ecology 157(1): 79 - 90. Mounir, B. B., Asma, H., Sana, B. I., Lotfi, M., Abderrahmen, B. and Lotfi, A. 2013. What factors drive seasonal variation of phytoplankton, protozoans and metazoans on leaves of Posidonia oceanica and in the water column along the coast of the Kerkennah Islands, Tunisia. Marine pollution bulletin 71(1): 286 - 298. Murray, S. A., Kohli, G. S., Farrell, H ., Spiers, Z. B., Place, A. R., Dorantes - Aranda, J. J. and Ruszczyk, J. 2015. A fish kill associated with a bloom of Amphidinium carterae in a lagoon in Sydney, Australia. Harmful Algae 49: 19 - 28. Orth, R. J. and Montfrans, V. J. 1984. Epiphyte - seagrass relationships with an emphasis on the role of micrograzing: a review. Aquatic Botany 18(1 - 2): 43 - 69. Phuket Marine Biology Center, Department of Marine and Coastal Resources (PMBC). Monitoring Field Guide . International Union for Conservation of Nature and Natural Resources (IUCN) and Phuket Marine Biology center, Department of Marine and Coastal Resources (PMBC), Thailand. PIstocchi, R., Pezzolesi, L., Guerrini, F., Vanucci, S., Dell’Aversano, C. and Fattorusso, E. 2011. A review on the effects of environm ental conditions on growth and toxin production of Ostreopsis ovata . Toxicon 57(3): 421 - 428. Piumsomboon, A., Songroop, C. and Tamisanont, C. 2002. Benthic microalgae in mangrove and coastal ecosystems. National research council of Thailand. Rodriguez, E. A., Pineda, J. E. M. and Gavio, B. 2010. Survey of benthic dinoflagellates associated to beds of Thalassia testudinumin San Andres Island, Seaflower Biosphere Reserve, Caribbean Colombia. Acta Biologica Colombiana 15(2): 229 - 246. Saraya, A., Sintunawa, C., Wacharapluesadee, S., Swangpun, K., Dumrongchua, S., Wilde, H. and Hemachudha, T . 2014. Marine fish toxins in Thailand: Report of 6 suspected ciguatera cases. Case Reports in Clinical Medicine 3: 286 – 292. Schmidt, J. 1902. Flora of Koh Chang. Contribution to the Knowledge of the Vegetation in the Gulf of Siam. Cornell University, USA. Shah, M. M. R., An, S. J. and Lee, J. B. 2013. Presence of benthic dinoflagellates around coastal waters of Jeju Island including newly recorded species. Journal of Environment and Ecology 36(4): 347 - 370. Somboon, S., Sirichaiseth, T., Chuenniyom, W., Saisahat, R., Wannarangsri, T. and Kornkanitnan, N. 2016. Benthic dinoflagella te: Ostreopsis, Prorocentrum and Gambierdiscus at Rin and Jarn Island, Chonburi province. P ages 524 - 530 in Proceedings of the 5 th Marine Science Conference , Department of Marine Science, Faculty of Science, Kasetsart University, Thailand. Accessed 9 May 2017, http://www.dmcr.go.th/upload/dt/file/file - 2590 - 480929904.pdf. Sparrow, L., Momigliano, P., Russ, G. R., and Heimann, K. 2017. Effects of temperature, salinity and composition of the dinoflagellate assemblage on the growth of Gambierdiscus carpenteri isolated from the Great Barrier Reef. Harmful Algae 6(5): 52 - 60. Steidinger, K. and K. Tangen . 1997. Dinoflagellates. Pages 387 – 584. In : C.R. TOMAS (ed). Identifying Marine Phytoplankton. Academic Press, San Diego, USA. Tawong, W. 2014. Studies on toxic benthic dinoflagellates from Thailand. Ehime University, Japan. Tawong, W., Yoshimatsu, T., Yamaguchi, H. and Adachi, M. 2016. Temperature and salinity effects and toxicity of Gambierdiscus caribaeus (Dinophyceae) from Thailand. Phycologia 55(3): 274 - 278. Tester, P. A., Kibler, S. R., Holland, W. C., Usup, G., Vanderse a, M. W., Leaw, C. P., Teen, L. P. and Larsen, J. 2014. Sampling harmful benthic dinoflagellates: Comparison of artificial and natural substrate methods. Harmful Algae 39: 8 - 25. Thanakitjaroenkul, J., Sangsawang, C., Phupat, P., Taweewigyakarn, P., Watchar aphon, N., Prasertsak, I., Boonlue, N., Hinjumpa, J., Pitak, S. and Pittayawonganon, C. 20 13. Marine toxin food poisoning outbreak among owners and workers in restaurant - A, Bangkok, Thailand, 28 - 29 September 2013. Weekly epidemiological surveillance report 46(21): 321 - 335.

BioD4 การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 21 – 23 มิถุนายน 2560 โรงแรมนภาลัย จังหวัดอุดรธานี 29

Tindall, D. R. and Morton, S. L. 1998. Community dynamics and physiology of epiphytic and benthic dinoflagellates associated with Ciguatera. Pages 293 – 314 in Anderson, D. A., Cembella, A. D. and Hallegraeff, G. M. (eds) Physiological ecol ogy of harmful algal blooms. Springer - Verlag, Berlin. Germany. Totti, C., Accoroni, S., Cerino, F., Cucchiari, E. and Romagnoli, T. 2010. Ostreopsis ovata bloom along the Conero Riviera (northern Adriatic Sea): Relationships with environmental conditions and substrata. Harmful Algae 9 (2) : 233 – 239. Vale, C. and Ares, I.R. 2007. Biochemistry of palytoxins and ostreocins. Phycotoxins: Chemistry and Biochemistr y 95 - 118 . Yamaguchi, H., Yoshimatsu, T., Tanimoto, Y., Sato, S., Nishimura, T., Uehara, K., and Adachi, M. 2012. Effects of temperature, salinity and their interaction on growth of the benthic dinoflagellate Ostreopsis cf. ovata (Dinophyceae) from Japanese coastal waters. Phycological research 60(4): 297 - 304. Yasumoto, T. 1990. Marine microorganisms toxins - an overview. Pages 3 - 8 in E. Graneli, B. Sundstrom, L. Edler and D. M. Anderson (eds), Toxic Marine Phytoplankton, Elsevier, New York.

BioD4: The 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand 30 21 – 23 June 2017 at Naphalai Hotel , Udon Thani Province

Table 1 Summary of seagrasses and sediment types . Seagrass Samples Sediment Study Sites % cover Types Species SW NE Samaesan Island Enhalus acoroides and 68 72 Sand Halophila minor Ban Phe Coastal Halodule pinifolia 68 69 Sandy clay Rock Garden Village Halodule pinifolia 68 69 Sandy clay Kung Krabaen Bay Enhalus acoroides 51 73 Sandy clay

Table 2 Summary of temperature, salinity, pH, depth, and dissolved oxygen (DO) during Southwest and Northeast monsoon in the four study areas . Samaesan Island Ban Phe Coastal Rock Garden Village Kung Krabaen Bay (Chonburi) ( Rayong ) ( Rayong ) ( Chanthaburi ) SW NE SW NE SW NE SW NE Temp ( ºC ) 31±0 28±0.3 32±0 28±0 32±0.3 27±0.1 30±0.6 28.5±0.1 Salinity ( psu) 34±0 34±0 16±0 31±0 5±0 31±0 17±0 31±0 pH 8.2±0.1 8.3±0.2 7.80±0.1 8.24±0.2 7.30±0.1 8.03±0.2 7.60±0.2 8.12±0.1 Depth ( m ) 0.3±0.1 2.5±0.2 0.5±0 1.5±0.1 0.2±0 1.3±0 0. 2 ±0 2.0±0.2 DO (mg/L) 6.2±0 6.3±0.1 6.2±0.1 6.20±0.1 6.28±0 6.31±0.1 6.28±0 6.28±0

3 1 2 4

Figure 1 Study sites; 1= Samaesan Island, Chonburi Province, 2= Ban Phe Coastal, Eastern Marine Fisheries Research and Development Center, Rayong Province, 3= Rock Garden Village, Makampom Bay, Rayong Province, and 4= Kung Krabaen Bay, Chanthaburi Province.

BioD4 การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 21 – 23 มิถุนายน 2560 โรงแรมนภาลัย จังหวัดอุดรธานี 31

Shore

Figure 2 Line transects and quadrats sampling used in the study sites.

Figure 3 Light micrographs showing the morphology of the five species of benthic dinoflagellates found in this study. Species included Amphidinium sp. (A), Coolia sp. (B) , Ostreopsis sp. (C), and Prorocentrum sp. (D). Scale bar = 10 µm

BioD4: The 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand 32 21 – 23 June 2017 at Naphalai Hotel , Udon Thani Province

Figure 4 Abundance and diversity of benthic dinoflagellates on each substrate in each of four study areas. Amphidinium spp. Coolia spp. Ostreopsis spp. and Prorocentrum spp. * Cell units; Screen = cells/100 cm 2 , Sediment and Seagrass = cells/gram wet weight. SW= southwest monsoon, NE= northeast monsoon.

BioD4 การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 21 – 23 มิถุนายน 2560 โรงแรมนภาลัย จังหวัดอุดรธานี 33

Proceedings of the 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 (201 7 ) : 3 4 – 4 3 ปริมาณกักเก็บคารบอนในพื้นที่โครงการกอสรางเขื่อนแมวงก จังหวัดนครสวรรคและกําแพงเพชร ธรรมนูญ เต็มไชย 1 *, ทรงธรรม สุขสวาง 2 , พันธุทิพา ใจแกว 3 , เพชรรัตน ดีแกว 1 , ปยภรณ มาตผาง 1 , พนิดา ปุริตัง 1 , ณัฐชานนท ปุละ 1 และ Thijs Willem Bredenhoff 3 1 ศูนยวิจัย และพัฒนานวัตกรรม อุทยานแหงชาติ จังหวัดเพชรบุรี, กรมอุทยานแหงชาติ สัตวปา และพันธุพืช , อําเภอชะอํา, จังหวัดเพชรบุรี 76120 2 สํานักอุทยานแหงชาติ, กรมอุทยานแหงชาติ สัตวปา และพันธุพืช 3 กองทุนสัตวปาโลกสากล (WWF) ประเทศไทย * ผูเขียนหลัก : dhamma57@gmail . com

บทคัดยอ : การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงคเพื่อประเมิน ปริมาณกักเก็บคารบอน ซึ่งเปนนิเวศบริการและทุนทางธรรมชาติประการหนึ่ง ของระบบนิเวศ ในพื้นที่โครงการกอสรางเขื่อนแมวงก จังหวัดนครสวรรคและจังหวัดกําแพงเพชร โดยดําเนินการสํารวจดวยวิธีการสุม ตัวอยางแบบ point sampling โดยแตละจุดสุมตัวอยาง หางกันอยางเปนระบบ 25 0 x 500 เมตร ทั่วทั้งพื้นที่น้ําทวมถึงหากมีการ กอสรางเขื่อนแมวงก รวม 1 4 4 จุด ขอมูลดังกลาวนํามาประเมิน ปริมาณการกักเก็บคารบอน ควบคูกับแผนที่การปกคลุมของสังคมพืช ป พ.ศ. 2559 ที่แปลตีความจากภาพถายดาวเทียมแลนดแซท 8 ผลการศึกษา พ บวาในพื้นที่โครงการกอ สรางเขื่อนแมวงก มีปริมาณ การกักเก็บคารบอนในปาเต็งรัง ปาเบญจพรรณ ปารุนสอง และปาริมแมน้ํา 130 , 632.159 ตัน คิดเปนปริมาณการดูดซับ กาซคารบอนไดออกไซด ( CO 2 ) 478 , 984.583 ตัน มีมูลคาการซื้อขายคารบอนเครดิต 212 , 669 , 155 - 549 , 395 , 3 16 บาท คําสําคัญ : ทุนทางธรรมชาติ, คารบอน , เขื่อนแมวงก

Carbon sequestration at Mae Wong Dam construction project , Nakhon Sawan and Kamp ha eng Ph et provinces Thammanoon Temchai 1 * , Songtam Sukswang 2 , Puntipha Jaikaew 3 , Petcharat Deekaew 1 , Piyaporn Matpang 1 , Panida Puritang 1 , Natchanonth Pula 1 and Thijs Willem Bredenhoff 2 1 Petchburi National Park Research Center, Department of National Park, Wildlife and Plant Conservation 2 National Park Office, Department of National Park, Wildlife and Plant Conservation 3 Wold Wildlife Fund (WWF) Thailand * Corresponding author : dhamma57@gmail . com

Abstract: This study aims to assess the effects of the construction of the Mae Wong dam on ecosystem services and carbon sequestration . A survey was conducted using the point sampling technique . The 144 sampling points are 25 0 - 500 m distant apart and are located throughout the area that will be flooded in case the dam is built . The carbon storage in each of the samples was calculated utilizing a land use maps developed using 20 16 Landsat 8 satellite images . The results show that carbon storage in the area designated to the construction of the Mae Wong dam is 130,632 . 159 tons, if converted to carbon dioxide ( CO 2 ) the amount is 478,984 .583 tons . The carbon is stored in dry dipterocarp forest, mixed deciduous forest , secondary forest and riverine forest . The value of this amount of carbon in the carbon credit market is approximately 212,669,155 - 549,395,316 Baht . Keywords: natural capital, carbon , Mae Wong dam บทนํา โครงการกอสรางเขื่อนแมวงก จังหวัดนครสวรรคและกําแพงเพชร ของกรมชลประทาน ในพื้นที่อุทยานแหงชาติแมวงก มีความเปนมาที่ยาวนานและเปนที่สนใจขององคกรตาง ๆ ทั้งฝายสนับสนุนและฝายคัดคานการกอสราง เพราะมีผลทําใหเกิดการสูญเสีย พื้นที่ปาไมอันเปนแหลงที่อยูอาศัยของสัตวปาหายากในระดับสากลและขัดแยงกับนโยบายในการเพิ่มพื้นที่ปาไมของประเทศ ถึงแมจะมี การประเมินผลกระทบสิ่งแวดลอมตามกระบวนการทางกฎหมายไปแลว แตพบวาขอมูลประการหนึ่งที่รายงานการศึกษาดังกลาวไมมีการ กลาวถึงในครั้งแรก ๆ คือ การสูญเสียตนทุนทางธร รมชาติ (natural capital) และนิเวศบริการ (ecosystem service) ของปา เพื่อใช เปนขอมูลในการวิเคราะหความคุมคาของโครงการ ซึ่งในสวนของทุนธรรมชาติประการหนึ่งที่มีความสําคัญระดับสากลคือการเปนแหลง

BioD4: The 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand 34 21 – 23 June 2017 at Naphalai Hotel , Udon Thani Province

กักเก็บคารบอนในธรรมชาติ และการใหน้ําจากระบบนิเวศ กรมอุทยานแหงชาติ สัตวปา และพันธุพืช ไดตระหนักถึงขอมูลเหลานี้จึงได ดําเนินการศึกษาและประเมินมูลคาความสูญเสีย ซึ่งในรายงานนี้จะนําเสนอเฉพาะในประเด็นการเปนแหลงกักเก็บคารบอนเทานั้น วิธีการ พื้นที่ศึกษาวิจัย ทําการศึกษาในพื้นที่อุทยานแหงชาติแมวงก จังหวัดนครสวร รคและจังหวัดกําแพงเพชร ตั้งแตเดือนตุลาคม 2559 – กุมภาพันธ 2560

การจัดทําแผนที่สังคมพืชและการใชประโยชนที่ดิน ใชภาพถายดาวเทียมแลนดแซท (Landsat) 8 ดาวนโหลดจากเวปไซตของ U. S. Geological Survey (USGS) : https :// www . usgs . gov / นํามาดําเนินการแปลตีความดวยสายตา (Visual interpretation) ผานโปรแกรมดานสารสนเทศภูมิศาสตร ArcGIS และทําการตรวจสอบภาคสนาม โดยเฉพาะบริเวณพื้นที่โครงการกอสรางเขื่อนแมวงก ไดใชขอมูลการสํารวจแจงนับไมทั้ง 144 จุด เปนจุดตรวจสอบผลการแปลตีความภาพถายดาวเทียมดังกลาวดวย

การสํารวจ แจงนับไม (forest inventory) วิธีการสํารวจ การศึกษาครั้งนี้ ไดเลือกใชวิธีการสํารวจทรัพยากรปาไมแบบ point sampling หรือ variable - plot sampling ซึ่งมีการ กําหนดตําแหนงจุดสุมตัวอยางหรือ sampling point เชนเดียวกับการเลือกจุดศูนยกลางแปลง ตัวอยาง ( sampling plot ) ในวิธีการ สํารวจโดยใชแปลงตัวอยางวงกลม มีจุดศูนยกลางแปลง อยางเปนระบบ ( systematic ) โดย เลือก ใชเครื่องมือรีเลสโคป ( relascope ) ที่ประดิษฐขึ้นใชเองเปนเครื่องมือที่ใชในการศึกษาครั้งนี้ โดยประดิษฐใหมีขนาดของคาคงที่พื้นที่หนาตัด (Basal Area Factor; BAF) มีคาเทากับ 3 ตามรายงานการศึกษาของ ธรรมนูญ (2541) ซึ่ง เปนขนาดความกวางของชองมองในเครื่องมือรีเลสโคปที่สัมพันธกับขนาด ความโตของตนไมและระยะหางจากจุดสุมตัวอยางไปยังตนไม โดยตนไมที่มองเห็นวามีขนาดโตกวาชองที่กําหนดจะเปนตนไมที่นับเปนไม ในแปลง และ จํานวนตนไมที่นับไดในแตละแปลงคูณดวยคา BAF จะเปนคาพื้นที่หนาตัดของหมูไมตอเฮกตาร การสํารวจในแตละจุดสุมตัวอยาง สําหรับการนับตนไมเมื่อใชเครื่องมือรีเลสโคป จะนับเฉพาะตนที่มีขนาด ความโตมาก กวา ความกวางของชองสอง บนเครื่องมือรีเลสโคป และเปนตนไมที่มีขนาดเสนผาศูนยกลาง ที่ระดับอก ตั้งแต 4.5 เซนติเมตร ขึ้นไปเทานั้น ( ธรรมนูญ, 2541) และ ทําการสํารวจไมหนุม ( ขนาดเสนผาศูนยกลางที่ระดับอก นอยกวา 4.5 เซนติเมตร และมีความสูงตนไมมากกวา 1.30 เมตร) โดยใชรัศมีวงกลม 5 เมตร และสํา รวจกลาไม ( ความสูงตนไมนอย กวา 1.30 เมตร ) โดยใชรัศมี 2 เมตร ที่ตั้ง และจํานวนแปลงตัวอยาง ที่ตั้งจุด วางแปลง ตัวอยางไดกําหนดอยาง เปนระบบ ( systematic ) โดยใชโปรแกรมระบบสารสนเทศภูมิศาสตร ( GIS ) กําหนด ระยะหางระหวางแปลงเทากับ 500 เมตร ตามทิศเหนือ - ใต และระยะหาง 250 เมตร ตามทิศตะวันออก - ตะวันตก จํานวน 144 แปลง ตัวอยาง (ภาพที่ 1 ) การวิเคราะหขอมูล จํานวนตนไม (ตนตอเฮกตาร) ในแตละแปลง ใชสมการคํานวณจํานวนตนไมสําหรับการสํารวจแบบ point sampling ตามวิธีการของ Kuusela ( 1966 ) อางโดย ธรรม นูญ (2541) ดังนี้ N = BAF dbh 2 (  ) 4 10,000 เมื่อ dbh คือขนาดเสนผาศูนยกลางที่ระดับอก มีหนวยเปนเซนติเมตร โดยทําการวิเคราะหหาจํานวนตนแยกเปนรายชนิด จะไดจํานวนตนไมแตละชนิดตอเฮกตาร สําหรับสังคมพืชอื่น ๆ ในเขตอุทยานแหงชาติแมวงก นอกเขตพื้นที่น้ําทวม (หากมีการสรางเขื่อนแมวงก) ไดแก ปาดิบเขา ปาดิบชื้น และปาดิบแลง ไดใชขอมูลดิบของสํานักอุทยานแหงชาติ ซึ่งไดทําการสุมวางแปลงตัวอยางชั่วคราว ขนาด 30 x 60 เมตร ไวเมื่อป พ.ศ. 2556 จํานวน 3 แปลง โดยมีที่ตั้งแปลงตัวอยางตามขนาดพิกเซล (pixel) ในภาพถายดาวเทียมแลนดแซท 7 ที่พิกัดมุม ลางซายที่ 512314 E 1778743 N, 514140 E 1778203 N และ 533643 E 1757212 N ตามลําดับ นํามาวิเคราะหมวลชีวภาพและปริมาณ คารบอน

BioD4 การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 21 – 23 มิถุนายน 2560 โรงแรมนภาลัย จังหวัดอุดรธานี 35

การวิเคราะหปริมาณมวลชีวภาพและคารบอนของไมยืนตน การประมาณคามวลชีวภาพ การประมาณคามวลชีวภาพของตนไมในพื้นที่ทําการศึกษา โดยแบงเปนมวลชีวภาพที่อยูเหนือพื้นดิน ( Above ground biomass ) และมวลชีวภาพใตพื้นดิน ( Below ground biomass ) ในสวนของมวลชีวภาพเหนือพื้นดินแยกออกเปน มวลชีวภาพของไม ยืนตน ( tree ) ไมหนุม ( sapling ) กลาไม ( seedling ) และไผ ( bamboo ) การประมาณคามวลชีวภาพของไมยืนตน ( tree ) ในสวนที่อยูเหนือพื้นดิน ใชวิธีการศึกษาความสัมพันธระหวางขนาดความโต ของลําตนกับความสูง โด ยนําคาความโตเสนผาศูนยกลางที่ระดับความสูงเพียงอก ( DBH ) และความสูงทั้งหมด ( total height ) ซึ่งความ สูงทั้งหมดของตนไมหาไดจากการวัดโดยใชไมวัดความสูงโดยตรง และนํามาหาความสัมพันธโดยใชสมการแอลโลเมตรี ซึ่งจะแยกตาม ชนิดสังคมพืชตาม ( ตารางที่ 1 ) สําหรับสังคมพืชที่ไมมีสมการแอลโลเมตรีสําหรับประมาณคามวลชีวภาพใตพื้นดินของตนไมไดเลือกใชสมการของ Cairns et al . (1997) ซึ่งมีรูปแบบของสมการดังนี้ Below ground biomass = Exp ( - 1.0850 + 0.9256 ln ( Above ground biomass density )) โดยคา aboveground biomass d ensity ไดจากผลรวมของมวลชีวภาพของลําตน กิ่ง และใบ มวลชีวภาพที่คํานวณไดจะเปนมวลชีวภาพตอตนของตนไมซึ่งจะตองนําคาที่ไดนี้ไปคูณกับจํานวนตน (ตน/เฮกตาร) เพื่อใหได มวลชีวภาพทั้งหมดของตนไม มีหนวยเปนตันตอเฮกตาร ทําการรวมมวลชีวภาพของตนไมเพื่อนําไปหาคาเฉลี่ย โดยมวลชีวภาพเหนือ พื้นดิน ไดแก ผลรวมของมวลชีวภาพลําตน ใบ และกิ่ง การประมาณคามวลชีวภาพของไมหนุม ( sapling ) และกลาไม ( seedling ) ใชวิธีการสุมเก็บตัวอยางไมหนุม โดยใชรัศมีวงกลม 5 เมตร และกลาไม โดยใชรัศมี 2 เมตร โดยเก็บตัวอยางใหครอบคลุมทุกสังคมปา แลวนํามาหาปริมาณมวลชีวภาพ โดยทําการแยก ชิ้นสวนของตนไม ไดแก ใบ กิ่ง ลําตน และราก พรอมทั้งชั่งน้ําหนักสด หลังจากนั้นนําไปอบแหงในตูอบพรรณไมที่อุณหภูมิ 80 องศา เซลเซียส จํานวน 72 ชั่วโมง หรืออบจนน้ําหนักคงที่ แลวทําการชั่งน้ําหนักแหง เพื่อคํานวณหาปริมาณความชื้นในรูปรอยละจากน้ําหนัก สดและน้ําหนักแหง เมื่อไดเปอรเซ็นตความชื้นก็สามารถนําไปหามวลชีวภาพไดจากสูตรดังนี้

เปอรเซ็นตความชื้น = น้ําหนักสด (กรัม) – น้ําหนักแหง (กรัม) × 100 น้ําหนักแหง(กรัม) มวลชีวภาพ/น้ําหนักแหง = 100 × น้ําหนักสด (กรัม) (เปอรเซ็นตค วามชื้น + 100)

มวลชีวภาพที่ไดจากการคํานวณนี้จะแยกเปนมวลชีวภาพของใบ กิ่ง ลําตน และราก ซึ่งจะตองนํามวลชีวภาพนี้ไปหารดวย จํานวนตนไมตัวอยางทั้งหมดที่ทําการเก็บตัวอยาง เพื่อเปลี่ยนใหเปนมวลชีวภาพของใบ กิ่ง ลําตน และราก ตอตนมีหนวยเปนกรัม จากนั้นจึงนําคา ที่ไดนี้ไปคูณกับจํานวนตนของไมหนุมแตละชนิดที่สํารวจพบ ซึ่งจะไดเปนมวลชีวภาพของใบ กิ่ง ลําตน และราก โดยทํา การเปลี่ยนหนวยใหเปนตันตอเฮกแตรดวยการนํามวลชีวภาพของใบ กิ่ง ลําตน และรากที่คํานวณไดดังกลาว คูณ 100 หารดวยพื้นที่ π r 2 (ไมหนุม r = 5 , กลาไม r = 2) ทําการรวมคามวลชีวภาพของไมหนุมแตละชนิดเพื่อนําไปหาคาเฉลี่ย เมื่อกําหนดให D คือขนาด เสนผาศูนยกลางลําตนที่ระดับอก (เซนติเมตร) H คือ ความสูงทั้งหมดของตนไม (เมตร) W s คือมวลชีวภาพของลําตน (กิโลกรัม) W b คือ มวลชีวภาพของกิ่ง (กิโลกรัม) W l คือมวลชีวภาพ ของใบ (กิโลกรัม) และ W r คือ มวลชีวภาพของราก (กิโลกรัม) การสะสมคารบอน ประเมินการกักเก็บคารบอนในมวลชีวภาพตาง ๆ ทั้งในสวนที่อยูเหนือพื้นดิน และสวนที่อยูใตพื้นดินของตนไมในแปลง ตัวอยาง โดยคํานวณจากคามาตรฐานซึ่งเทากับ รอยละ 47 ของน้ําหนักแหง ( IPCC, 2 006 อางโดย สํานักวิจัยการอนุรักษปาไมและพันธุ พืช , 2557 ) คูณกับมวลชีวภาพเหนือพื้นดินและมวลชีวภาพใตพื้นดินของตนไม โดยจะใชคาปริมาณคารบอน (% ของน้ําหนักแหง) ของศูนยวิจัยปาไม ( 2552 ) ซึ่งเปนคาที่แสดงเปนคามาตรฐานตามคณะกรรมการระหวางรัฐบาล วาดวยเรื่องการเปลี่ยนแปลงสภาพ ภูมิอากาศ ( Intergovernmental Panel on Climate Change; IPCC ) ตาม (ตารางที่ 2 ) สวนสังคมพืชที่ไมมีคาปริมาณคารบอน จะใช คามาตรฐานซึ่งเทากับ รอยละ 47 ของน้ําหนักแหง และคํานวณคาการดูดซับคารบอนไดออกไซด ( CO 2 ) จากคาคารบอน (C ) โดยใช สมการของ IPCC (2006) คือ คาการดูดซับคารบอนไดออกไซด ( CO 2 ) = คารบอน ( C ) x 3.6667 เมื่อไดขอมูลการสะสมคารบอนของแตละสังคมพืช จากนั้นจึงนํามาทําแผนที่แสดงปริมาณการสะสมคารบอนโดยใชโปรแกรม ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร ( Geographic Information System; GIS ) เพื่อจัดทําแผนที่เสนชั้นระดับ ( contour line ) แสดงปริมาณ คารบอนที่สะสมอยูเหนือพื้นดิน คารบอนที่สะสมอยูใตพื้นดิน และปริมาณการสะสมคารบอนรวม พรอมทั้งคํานวณปริมาณคารบอนที่ สะสมอยูทั้งพื้นที่ โดยใชแบบจําลองคารบอน ( Invest Carbon Storage and Sequestration m odel ) ของเครื่องมือ InVEST ( Integrated valuation of Ecosystem Service and Tradeoffs ) ซึ่งพัฒนาโดยนักวิจัยจากโครงการทุนทางธรรมชาติ ( The Natural Capital Project )

BioD4: The 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand 36 21 – 23 June 2017 at Naphalai Hotel , Udon Thani Province

โดยความรวมมือระหวางมหาวิทยาลัยมินเนโซตา ( University of Minnesota ) องคกร The Nature Conservanc y และกองทุนสัตวปา โลก ( World Wildlife Fund; WWF ) ( Sharp et al . , 2015 ) ผลกา รศึกษา 1. สังคมพืชและการใชประโยชนที่ดิน การใชประโยชนที่ดินในอุทยานแหงชาติแมวงก จังหวัดนครสวรรคและจังหวัดกําแพงเพชร โดยการแปลตีความจากภาพถาย ดาวเทียม แลนดแซท ( Landsat ) 8 ที่บันทึกภาพ พ.ศ. 2559 ประกอบดวยรูปแบบการใชประโยชนที่ดิน 1 0 รูปแบบ คือ ปาดิบเขา ( hill evergreen ) ปาดิบชื้น ( moist evergreen forest ) ปาดิบแลง ( dry evergreen forest ) ปาเบญจพรรณ ( mixed deciduous forest ) ปาเต็งรัง ( dry dipterocarp forest ) ปาฟนสภาพ ( secondary forest ) ปาริมแมน้ํา (riverine forest) ไรราง ( old clearing area ) พื้นที่เกษตรกรรม ( agriculture area ) และผิวน้ํา ( water body ) และ พบวาในพื้นที่บริเวณที่น้ําทวมหากมีการสรางเขื่อนแมวงก มีสังคมพืชหลัก 4 ชนิด คือ ปาเต็งรัง ( dry dipterocarp for est ) ปาเบญจพรรณ ( mixed deciduous forest ) ปารุนสองหรือปาฟน สภาพ ( secondary forest ) และ ปา ริม แมน้ํา ( riverine forest ) ซึ่งมีขนาดพื้นที่ปกคลุม เปน 545.06 1 , 030.79 56.56 และ 100.72 เฮกตาร ตามลําดับ สวนพื้นที่อีก 49.55 เฮกตาร คือพื้นที่ผิวน้ํา รายละเอียดดัง ( ภาพที่ 2) และ (ตารางที่ 3)

2. โครงสรางปาบริเวณพื้นที่สรางเขื่อนแมวงก การวิเคราะหโครงสรางการกระจายของชั้นขนาดเสนผาศูนยกลางของปาเต็งรังและปาเบญจพรรณในบริเวณพื้นที่โครงการ กอสรางเขื่อนแมวงก พบวามีการกระจายเปนรูปตัวแอล (L - shape) ซึ่งเปนลักษณะของปาแบบหลายชั้นอายุ (uneven - aged) ซึ่งแสดงใหทราบวาปาบริเวณนี้มีหลายชวงอายุไมที่มีการทดแทนอยูตลอดเวลาแสดงถึงศักยภาพที่ยังมีความสมบูรณ สวนโครงสรางของ ปารุนสอง เปนโครงสรางปาแบบสงวน (reserve form) ซึ่งไดรับการรบกวนโดยการทําไมในอดีต (พงษศักดิ์, 2538) และมีไมขนาดเล็กที่ กําลังฟนสภาพ แสดงถึงศักยภาพที่จะเปนปาสมบูรณตอไปในอนาคต สวนโครงสรางของปาริมแมน้ํา มักถูกรบกวนโดยกระแสน้ําหลาก ในชวงฤดูฝนและสภาพดินริมน้ํา ทําใหไมพบไมยืนตนขนาดใหญมีเพียงไมยืนตนขนาดเล็กและจําพวกหญาพง (ภาพที่ 3 )

3. ปริมาณการกักเก็บคารบอนในพื้นที่โครงการกอสรางเขื่อนแมวงก พบวาในอุทยานแหงชาติแมวงก มีปริมาณการกักเก็บคารบอน 6 , 3 39 , 086.93 ตัน ซึ่งในจํานวนนี้กักเก็บอยูในพื้นที่ที่เปน บริเวณน้ําทวมหากมีการสรางเขื่อนแมวงก จํานวน 130 , 632.159 ตัน โดยเก็บอยูในพื้นที่ปาเต็งรัง ปาเบญจพรรณ ปารุนสอง และปาริม แมน้ํา คิดเปนปริมาณ 50 , 599.915 74 , 408.607 3 , 198.372 และ 2 , 425.265 ตามลําดับ และพบวาสังคมพืชปาเต็งรัง เปนพื้นที่กัก เก็บคารบอนไวไดมากที่สุด รองลงมาคือปาเบญจพรรณ ปารุนสอง และปาริมแมน้ํา ตามลําดับ (ภาพที่ 4 ถึงภาพที่ 6)

4. มูลคาของคารบอน คารบอนในพื้นที่สรางเขื่อน 13 0 , 632 .159 ตัน เมื่อ คิดเปนปริมาณการดูดซับกาซคารบอนไดออกไซด (CO 2 ) มีคาเทากับ 478,984.583 ตัน ซึ่งหากจะคิดเปนมูลคาการซื้อขายคารบอนเครดิต โดยใชอัตราราคาซื้อขายในตางประเทศ ประมาณ 12 ยูโรตอตัน (ตลาดคารบอน, 2010) เมื่อใชอัตราแลกเปลี่ยนประมาณ 37 บาทตอ 1 ยูโร จะคิดเปนอัตราซื้อขาย 444 บาทตอตัน พบวาเปนมูลคา 212 , 6 69 , 155 บาท ในตางประเทศที่พัฒ นาแลว เชน ประเทศในแถบยุโรป มีการเก็บภาษีคารบอนที่ประมาณ 31 ยูโรตอตันคารบอนไดออกไซด ซึ่งหากนําตัวเลขดังกลาวมาใชเปนบรรทัดฐานประเมินความสูญเสียคารบอนไดออกไซดในพื้นที่สรางเขื่อนแมวงก ก็อาจจะมากถึง 549 , 395 , 316 บาท พงษศักดิ์ (2538) กลาววา ปาที่มีโครงสรางแบบหลายชั้นอายุ (uneven - aged stand) ตองประกอบดวยหมูไมที่มีอายุตั้งแต 1 ถึง 50 ป ประกอบอยู ซึ่งโครงสรางปาในพื้นที่ตามผลการศึกษาขอ 1 มีลักษณะดังกลาวนี้ดวย ดังนั้นการปลูกปาเพื่อใหไดปริมาณ คารบอนสะสมตามที่เปนอยูในปจจุบัน จึงตองใชระยะเวลาอยางนอย 50 ป ในการปลูกฟนฟู (ถึงแมวาในประเทศไทยไมเคยมีรายงานวามี ที่ใดสามารถปลูกปาเต็งรังทดแทนใหเหมือนธรรมชาติไดในระยะเวลา 50 ป) ดังนั้น แมวาจะมีงบประมาณรวม 212 , 669 , 155 บาท แลวมีเวลาปลูก 50 ป ก็ไมใชวา จะ ทําใหมีการลดคารบอนไดออกไซดได 478 , 984.583 ตัน เนื่องจากการทําใหสภาพปาใหมีศักยภาพใน การดูดซับคารบอนไดเทาเดิมภายหลังจากสูญเสียพื้นที่ไป จําเปนตองใชเงินจํานวนมากกวานี้หลายเทาในการบํารุงรักษา

BioD4 การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 21 – 23 มิถุนายน 2560 โรงแรมนภาลัย จังหวัดอุดรธานี 37

บ ทสรุป หากโครงการกอสรางเขื่อนแมวงกดําเนินการในพื้นที่อุทยานแหงชาติแมวงก ผลกระทบที่จะเกิดขึ้นกับทรัพยากรปาไม จะไม เปนเพียงแคปริมาณเนื้อไมและการสูญเสียถิ่นที่อยูอาศัยของสัตวปาเทานั้น แตยังสูญเสียตนทุนทางธรรมชาติในระดับสากลที่มีมูลคา มหาศาลและยากตอการฟนฟูสภาพ กิตติกรรมประกาศ ขอขอบคุณ คณะทํางานจาก ศูนยวิจัย และพัฒนานวัต กรรม อุทยานแหงชาติ จังหวัดเพชรบุรี คุณหทัยรัตน นุกูล สํานักอุทยาน แหงชาติ และ คุณพิสิษฐ ปยสมบุญ ผูอํานวยการสวนอํานวยการ สํานักอุทยานแหงชาติ ซึ่งเคยดํารงตําแหนงหัวหนาอุทยานแหงชาติแมวงก คุณสุธน เวียงดาว หัวหนาอุทยานแหงชาติแมวงก (ในชวงที่ทําการศึกษา) และการสนับสนุนการปฏิบัติงานจากคุณวันดี กริชอนันต เจาหนาที่กองทุนสัตวปาโลกสากล (WWF) ประเทศไทย คุณยศพล ณ นคร สําหรับคําแนะนําการเขียนตนฉบับ และคุณ Barbala Pollini สําหรับการชวยตรวจแกบทคัดยอภาคภาษาอังกฤษ เอกสารอางอิง ตลาดคารบอน. 2010. http :// siamcarbonmarkets . blogspot . com /2010/03/ blog - post . html เขาถึง 14 มกราคม 2560 ธรรมนูญ เต็มไชย. 2541. การใช point sampling ในการสํารวจทรัพยากรปา ไม ณ ปาสาธิตแมงาว อําเภองาว จังหวัดลําปาง. วิทยานิพนธ ปริญญาโท มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร, กรุงเทพฯ. 87 หนา พงษศักดิ์ สหุนาฬุ. 25 38 . ผลผลิตและการหมุนเวียนของธาตุอาหารในระบบนิเวศปาไม. คณะวนศาสตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร, กรุงเทพฯ. ศูนยวิจัยปาไม. 25 52. แผนแมบทดานการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ. รายงานฉบับสมบูรณ เสนอ กรมอุทยานแหงชาติ สัตวปา และพันธุพืช. คณะวนศาสตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร, กรุงเทพฯ สํานักวิจัยการอนุรักษปาไมและพันธุพืช กรมอุทยานแหงชาติ สัตวปา และพันธุพืช. 2557. การสํารวจและประเ มินการกักเก็บคารบอนในพื้นที่ปาไม. พิมพครั้งที่ 1. ชุมนุมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย. กรุงเทพฯ. Cairns, M . A . , S . Brown, E . H . Helmer, and G . A . Baumgardner . 1997. Root biomass allocation in the world ’ s upland forest . Oecologia 111: 1 - 11. IPCC. 2006. IPC C Guidelines for National Greenhouse Gas Inventories. Internation Panel on Climate Change. IGES, Itayama, Japan Kuusela, K . 1966 . A Basal Area - Mean Tree Method In Forest Inventory . Valtioneuvoston kirjapiono, Helsinki . Ogawa, H . , Yoda, K . , Ogino, K . Ogono and T . Kira . 1995 . Comparative Ecological Studies on Three Main Type of Forest Vegetation in Thailand II . Plant Biomass, Nature and Life in Southeast Asia Vol 4, pp . 49 – 80 . Sharp R . , Tallis H . T . , Ricketts T . , Guerry A . D . , Wood S . A . , Chaplin - Kramer R . , Nelson E . , Ennaanay D . , Wolny S . , Olwero N . , Vigerstol K . , Pennington D . , Mendoza G . , Aukema J . , Foster J . , Forrest J . , Cameron D . , Arkema K . , Lonsdorf E . , Kennedy C . , Verutes G . , Kim C . K . , Guannel G . , Papenfus M . , Toft J . , Marsik M . , Bernhardt J . , Griffin R . , Glowinski K . , Chaumont N . , Perelman A . , Lacayo M . Mandle L . , Hamel P . , Vogl, A . L . , Rogers L . , and Bierbower W . 2015 . InVEST 3 . 2 . 0 User ’ s Guide . The Natural Capital Project, Stanford University, University of Minnesota, The Nature Conservancy, a nd World Wildlife Fund . Tsutsumi T . , K . Yoda, P . Sahunalu, P . Dhanmanonda and B . Prachaiyo . 1983. Forest : Felling, Burning and Regeneration . In Shifting cultivation . An experiment at NamPhrom, Thailand and its implications for upland farming in the monsoon Tropics . Edited by K . kyuma and C . Pairintra . P . 13 - 62. Ubonwan C., Garivait S. and Wanthongchai K. 2011. Carbon Storage in Above - Ground Biomass of Tropical Deciduous Forest in Ratchaburi Province, Thailand . World Academy of Science, Engineering and Technology International Journal of Environmental, Chemical, Ecological, Geological and Geophysical Engineering Vol : 5, No : 10, 2011

BioD4: The 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand 38 21 – 23 June 2017 at Naphalai Hotel , Udon Thani Province

ตารางที่ 1 สมการแอลโลเมตรีที่ใชในการคํานวณหามวลชีวภาพของตนไมในปาธรรมชาติ ชนิดปา สมการ ที่มา ปาดิบแลง Ws = 0 . 0509 ( D 2 H ) 0 . 919 Tsutsumi et al . ( 1983 ) ปาดิบเขา Wb = 0 . 00893 ( D 2 H ) 0 . 977 Wl = 0 . 0140 ( D 2 H ) 0 . 669 Wr = 0 . 0313 ( D 2 H ) 0 . 805 ปาเบญจพรรณ Ws = 0 . 0396 ( D 2 H ) 0 . 9326 Ogawa et al . ( 1965 ) ปาเต็งรัง Wb = 0 . 003487 ( D 2 H ) 1 . 0270 Wl = ( 28 . 0 / Wtc + 0 . 025 ) - 1 ปาดิบชื้น Ws = 0 . 0396 ( D 2 H ) 0 . 9326 Ogawa et al . ( 1965 ) Wb = 0 . 006003 ( D 2 H ) 1 . 0270 Wl = ( 18 . 0 / Wtc + 0 . 025 ) - 1 Wr = 0 . 0264 ( D 2 H ) 0 . 7750 ไผ Wc = 0 . 0691512 ( D 2 H ) 0 . 7930 Ubonwan et al . ( 2011 ) Wt = 0 . 0883689 ( D 2 H ) 0 . 7703 Wb + l = Wt - Wc เถาวัลย W = 0 . 8622 D 2 . 021 ชิงชัย และคณะ ( 2554 ) หมายเหตุ D คือ ขนาดเสนผาศูนยกลางที่ระดับ 1.3 เมตร มีหนวยเปนเซนติเมตร , H คือ ความสูงทั้งหมดของตนไม ( เมตร ) W คือ มวล ชีวภาพของเถาวัลย ( กิโลกรัม ), WS คือ มวลชีวภาพของลําตน ( กิโลกรัม ), WB คือ มวลชีวภาพของกิ่ง ( กิโลกรัม ), WL คือ มวลชีวภาพ ของใบ ( กิโลกรัม ), WR คือ มวลชีวภาพของราก ( กิโลกรัม ), Wtc คือ มวลชีวภาพของลําตนและกิ่ง ( กิโลกรัม ), Wc คือ มวลชีวภาพลําตน ของไผ ( กิโลกรัม ), Wt คือ มวลชีวภาพทั้งหมดของไผ ( กิโลกรัม ) และ Wb + l คือ มวลชีวภาพใบและกิ่งของไผ ( กิโลกรัม ) ตารางที่ 2 ปริมาณคารบอนในมวลชีวภาพในปาธรรมชาติของประเทศไทย ปาธรรมชาติ ปริมาณคารบอน สวนปา ปริมาณคารบอน (% ของน้ําหนักแหง) (% ของน้ําหนักแหง) ปาดิบชื้น/ปาดิบแลง 48 . 07 สัก 47 . 39 ปาเบญจพรรณ 49 . 01 ยูคาลิปตัส 49 . 88 ปาเต็งรัง 50 . 56 อะเคเซีย 49 . 23 ปาสน 47.00 ปาชายเลน 46.76 ที่มา : ศูนยวิจัยปาไม ( 2552 ) ตารางที่ 3 สังคมพืชและการใชประโยชนที่ดินในอุทยานแหงชาติแมวงกและพื้นที่โครงการกอสรางเขื่อนแมวงก พ.ศ. 2559 พื้นที่ปกคลุมทั้งอุทยานฯ พื้นที่ในโครงการกอสราง สังคมพืช/การใชประโยชนที่ดิน (เฮกตาร) เขื่อนแมวงก (เฮกตาร) ปาดิบเขา (hill evergreen forest) 2 , 211.80 - ปาดิบชื้น (moist evergreen forest) 935.33 - ปาดิบแลง (dry evergreen forest) 35 , 126.50 - ปาเบญจพรรณ (mixed deciduous forest) 43 , 362.14 1 , 030.79 ปาเต็งรัง (dry dipterocarp forest) 5 , 633.18 545.06 ปาฟนสภาพ (secondary forest) 248.27 56.56 ปาริมแมน้ํา (riverine forest) 155.07 100.72 ไรราง (old clearing area) 850.08 - พื้นที่เกษตรกรรม (agricultural area) 1 , 079.29 - พื้นผิวน้ํา (water body) 78.86 49.55 รวม 89 , 680.52 1 , 782.68

BioD4 การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 21 – 23 มิถุนายน 2560 โรงแรมนภาลัย จังหวัดอุดรธานี 39

ภาพที่ 1 ที่ตั้งแปลงตัวอยางในการสํารวจทรัพยากรปาไมเพื่อประเมินการกักเก็บคารบอน

ภาพที่ 2 สังคมพืชและการใชประโยชนที่ดินในพื้นที่อุทยานแหงชาติแมวงกและพื้นที่โครงการกอสรางเขื่อนแมวงก พ.ศ. 2559

BioD4: The 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand 40 21 – 23 June 2017 at Naphalai Hotel , Udon Thani Province

ภาพที่ 3 โครงสรางการกระจายของชั้นขนาดเสนผาศูนยกลางของสังคมพืชที่พบในพื้นโครงการกอสรางเขื่อนแมวงก

ภาพที่ 4 ปริมาณการกักเก็บคารบอน (ตันตอเฮกตาร) ในปาชนิดตาง ๆ ในพื้นที่สรางเขื่อนแมวงก

BioD4 การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 21 – 23 มิถุนายน 2560 โรงแรมนภาลัย จังหวัดอุดรธานี 41

ภาพที่ 5 การกระจายของปริมาณการกักเก็บคารบอน (ตันตอเฮกตาร) เหนือพื้นดิน (ซาย) และใตพื้นดิน (ขวา) ในพื้นที่สรางเขื่อนแมวงก

BioD4: The 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand 42 21 – 23 June 2017 at Naphalai Hotel , Udon Thani Province

ภาพที่ 6 ปริมาณการกักเก็บคารบอนรวม (ตันตอเฮกตาร) บริเวณตาง ๆ ในพื้นที่โครงการกอสรางเขื่อนแมวงก

BioD4 การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 21 – 23 มิถุนายน 2560 โรงแรมนภาลัย จังหวัดอุดรธานี 43

Proceedings of the 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 (201 7 ) : 4 4 – 5 4 ชีววิทยาการปอนอาหารของนกแอนกินรังในสภาพแวดลอมธรรมชาติ นายอุเทน ภุมรินทร* , ยุทธพงค ดําศรีสุข , วิจักขณ ฉิมโฉม, นันทชัย พงศพัฒนานุรักษ และ วัฒนชัย ตาเสน ภาควิชาชีววิทยาปาไม คณะวนศาสตร, มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร, เขตจตุจักร , กรุงเทพฯ , 10900 ผูเขียนหลัก : [email protected]

บทคัดยอ : ชีววิทยาการปอนอาหารของนกแอนกินรังในสภาพแวดลอมธรรมชาติที่วัดสุทธิวาตวราราม อําเภอเมือง จังหวัดสมุทรสาคร ดําเนินการศึกษาในชวง ป พ . ศ . 2556 - 2557 เพื่อศึกษาพฤติกรรมการปอนอาหาร และความหลากชนิดของแมลงที่เปนอาหารของลูก นกในรอบป ทําการศึกษาโดยติดตั้งกลองวงจร ปดหนารัง และสุมเก็บกอนอาหารของนกแอนกินรังตัวเต็มวัยที่นํามาปอนลูกนก เดือนละ 5 - 10 กอน ผลการศึกษาพบวา นกแอนกินรังมีพฤติกรรมการปอนอาหารใหลูกนกตั้งแตวันแรกที่ออกจากไข ในแตละวันพอแมนกปอน อาหารเฉลี่ย 6.8 ครั้งตอวัน อัตราการปอนอาหารแปรผันตามชวงอ ายุลูกนกและจํานวนลูกนกในรัง ลูกนกออกจากรังเมื่ออายุ 39 – 53 วัน อาหารที่นกแอนกินรังนํามาปอนลูกนกเปนแมลงบินไดขนาดเล็กอัดแนนเปนกอนกลม มีความกวางเฉลี่ย 10.03 ± 2.39 มม. ยาว เฉลี่ย 11.78 ± 2.01 มม. และมีน้ําหนักเฉลี่ย 0.41 ± 0.19 กรัม โดยมีชิ้นสวนของแมลงจํา นวนเฉลี่ย 300 ชิ้น/ กอน ชนิดอาหารหลักของ ลูกนกแอนกินรังเปนกลุมแมลงวัน อันดับ Diptera มากที่สุด รองลงมาเปนกลุมเพลี้ยออน อันดับ Hemiptera และแมลงอันดับ Hymenoptera ตามลําดับ ผลการศึกษานําไปใชอนุบาลลูกนกแอนกินรังที่ตกจากรัง และพัฒนาการเลี้ยงนกแอนกินรัง ในระบบฟารม คําสําคัญ : พฤติกรรมการปอนอาหาร , นกแอนกินรัง , ชนิดอาหารของนกแอนกินรัง , การเลี้ยงดูลูกนกแอนกินรัง , ฟารมนกแอนกินรัง

Feeding Biology of Edible - nest Swiftlet in Natural Environment Utain Phummarin * , Yutthapong Dumsrisuk, Vijak Chimchome , Nantachai Pongpattananurak and Wattanachai Tasen Department of Forest biology, Faculty of Forestry, Kasetsart University, Jatujak, Bangkok 10900, Thailand. *Corresponding author: [email protected]

Abstract: Knowledge of Edible - nest swiftlet feeding biology may assist attempts to establish and maintain artificial swiftlet colonies for the purpose of edible - nest farming. A simple non - stop video surveillance system was installed inside a swiftlet colony in natural environment at Suthiwararam temple, Samut Sakhon Pr ovince during 2013 - 2014 to observe the feeding behavior of the Edible - nest colony. All video footages were viewed, and bird behaviors were observed on fast - forward mode. Diet was investigated by analysing food boluses regurgitated by adult swiftlets duri ng their return to feed nestlings in the afternoon. Birds were caught by mist - netting protocol. In this study shows that after hatching, parents reared nestling ranging 39 - 53 days. There was an average of 6.8 food balls per day with an average weight of 0. 41 ± 0.19 g that parents brought to their nestlings. The feeding rate was influenced by brood size and age of nestlings. Food balls contained more than 300 prey items in total. The main insect - preys were from Order Hymenoptera, Hemiptera and Diptera. Howev er, Planthoppers and flies contributed most by weight. This work reports the study of diets and nestling feeding activities of Edible - nest swiftlet. Keywords: Feeding behavior, Edible - nest Swiftlet, Parental care of Edible - nest Swiftlet, Diets of Edible - ne st Swiftlet, Edible - nest farming บทนํา การเก็บรังของนกแอนกินรังเพื่อการคา โดยเฉพาะรังของนกแอนกินรัง ( Pale - rumped Swiftlet: Aerodramus germani Oustalet) เปนที่รูจักกันมาเปนเวลาชานานแลวนับแตอดีตกาล จากความเชื่อและความนิยมการบริโภครังของนกแอนกินรังขอ งชาวจีน ทําใหเกิดมูลคาทางการคาอยางมากในบรรดาประเทศที่มีการสงออกรังนกแอนกินรังเปนสินคาออก อยางไรก็ตามกําลังการผลิตรังของนก แอนกินรังจากธรรมชาติยังมีนอยอยูมาก เมื่อเทียบกับความตองการในการบริโภค สงผลใหรังของนกชนิดดังกลาวมีราคาขายที่สูงยิ่งใน ทองตล าด ดวยเหตุนี้จึงเปนการกระตุนใหเกิดการเลี้ยงนกแอนกินรังในรูปแบบของการทําฟารมในประเทศตางๆ ของภูมิภาคเอเชีย ตะวันออกเฉียงใตที่ปรากฏวา มีการกระจายพันธุตามธรรมชาติของนกชนิดนี้ โดยเฉพาะอยางยิ่งในประเทศอินโดนีเซีย และมาเลเซีย

BioD4: The 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand 44 21 – 23 June 2017 at Naphalai Hotel , Udon Thani Province

และไดเริ่มแพรหลายเขามาใ นประเทศไทยในชวงทศวรรษที่ผานมา อุตสาหกรรมการเก็บรังนกแอนกินรังเพื่อการจําหนาย นับไดวาเปน ธุรกิจการเกษตรประเภทหนึ่งที่สรางรายไดอยางมากและตอเนื่องใหกับประเทศไทย ดังจะเห็นไดจากรายงานการสงออกรังนกแอนกินรัง อยางเปนทางการของประเทศไทยในป พ . ศ . 2543 มีการสงออกรวมทั้งสิ้น 22,597 กิโลกรัม คิดเปนมูลคา 31,148,847 บาท ( กองแผนงานและสารสนเทศ , 2543) และพบวา การสงออกมีการเติบโตอยางตอเนื่อง โดยในป พ . ศ . 2553 มีการสงออกรวมเปนจํานวน ถึง 174,580 กิโลกรัม คิดเปนมูลคา 277,315,925 บาท ( กองแผนงานและสารสนเทศ , 2553) จากจํานวนผลผลิตที่เติบโตอยางรวดเร็ว ไมสามารถปฏิเสธไดวา สวนหนึ่งเปนผลมาจากการเพิ่มจํานวนอยางรวดเร็วของฟารมนกแอนกินรัง อยางไรก็ตาม พบวา ปจจุบันการจัดการฟารมนกแอนกินรังในประเทศไทย ลวนเปนไปในลักษณะที่ผูประกอบการตางทําตาม ประสบการณและกา รสังเกตของตนเอง ลักษณะอาคารที่จัดสรางขึ้นเพื่อการเลี้ยงนกแอนกินรังในประเทศไทย มีทั้งการดัดแปลงอาคาร ที่อยูอาศัยเกาและอาคารที่กอสรางใหม โดยทําการติดตั้งระบบการถายเทอากาศและการทําความชื้นภายในอาคาร เพื่อใหมีปจจัย แวดลอมที่เหมาะสมตอการอาศัยและการทํารังวางไขของนก กลาวไดวา การเลี้ยงนกแอนกินรังทั้งหมดของประเทศไทยเปนการจัดทํา ฟารมภายใตระบบกึ่งธรรมชาติ คือ นกจําเปนตองเกาะอาศัยและหลบภัยภายในอาคารที่ถูกจัดสรางขึ้นโดยมนุษย อยางไรก็ตาม นกยัง มีความจําเปนตองออกหากินเอง ทํารังวางไข และเลี้ยงดูลูกนกตา มสภาพธรรมชาติ สงผลใหความสําเร็จของการทําฟารมตามปรัชญา ดังกลาวขึ้นอยูกับขอจํากัดหลายประการ โดยเฉพาะปญหาเบื้องตนที่พบโดยทั่วไป คือ การที่นกแอนกินรังไมเขามาอาศัยอยูภายใน อาคารที่จัดทําขึ้น หรือเขามาอยูอาศัยแตอัตราการเพิ่มประชากรมีนอยมาก โดยเฉพาะในชวง 5 ปแรกของการลงทุน ทําใหผูประกอบการ ที่มีเงินทุนจํากัดตองประสบความลมเหลว จากพื้นฐานความรูที่วา นกแอนกินรังผลิตไขทดแทนไดไมนอยกวา 3 ครั้งในแตละฤดูกาลผสม พันธุ ( ภควัต , 2547) แตอัตราการผลิตลูกนกไดสําเร็จมีเฉลี่ยเพียง 3.55 ตัว / คู/ ป (Virunhpintu, 2002) การจัดการฟารมนกแอนกินรังแนวใหมจึงควรมุงเนนไปที่การเรงสรางประชากรของนกใหเพิ่มขึ้นอยางรวดเร็วในระยะเวลาอัน สั้นตามปรัชญาการเพาะเลี้ยงใหมากขึ้น อยางไรก็ตาม การเพาะเลี้ยงนกแอนกินรังภายใตระบบฟารมยังเปนแนวคิดที่อยูในวงจํากัด พบวา มีความพยายามในการเพาะเลี้ยงนกแอนกินรังในระบบปด (captive - breeding system) ในประเทศอินโดนีเซีย และมาเลเซีย ซึ่ง มีการรายงานอยางไมเปนทางการถึงความสําเร็จในการเพาะเลี้ยงดังกลาวแลวในระดับหนึ่ง ปจจัยสําคัญเบื้องตนที่มีผลตอความสําเร็จใน การเพาะเลี้ยงนกแอนกินรังคือการเขาใจถึงพฤติกรรมการปอนอาหารของพอแมนกและการกินอาหารของลูกนก แมวามูลคาทางธุรกิจของการทําฟารมนกแอนกินรังในประเทศไทยจะมีอยางการเติบโตอยางตอเนื่องก็ตาม พบวาในปจจุบัน ยังไมปรากฏวามีหนวยงานใดทั้งในสวนของภาครัฐ เอกชน หรือสถาบันการศึก ษาที่ใหความสนใจอยางจริงจังที่จะเขามาทําการศึกษา และเผยแพรความรูสูเกษตรกรอยางเปนทางการ ฉะนั้นการศึกษาครั้งนี้จึงมีเปาหมายที่สําคัญคือเพื่อเปนกาวแรกในการวิจัยและ พัฒนาการเพาะเลี้ยงนกแอนกินรังเพื่อการทําฟารมในประเทศไทย โดยเริ่มตนศึกษาจากการศึกษาชีว วิทยาการปอนอาหารลูกนกใน ธรรมชาติ โดยความรูดังกลาวถือไดวา เปนขอมูลเบื้องตนที่สําคัญตอการพัฒนาหาแนวทางการเพาะเลี้ยงนกแอนกินรังและการจัดการ ฟารมรูปแบบใหมของประเทศไทยตอไป วิธีการ การศึกษาพฤติกรรมการเลี้ยงดูลูกของนกแอนกินรัง 1.1 การตั้งกลองวงจรปดเพื่อศึกษาพฤติกรรมของนกแอนกินรัง 1.1.1 ทําการสํารวจการทํารังของนกแอนกินรังบริเวณใตหลังคาภายในวิหาร ดูพื้นที่เพื่อที่จะทําการติดกลองวงจรปดเพื่อดู พฤติกรรมของนก (ภาพที่ 1 ) 1.1.2 ทําการสุมเลือกรังนกโดยเลือกรังที่นกเริ่มสรางรัง แลวทําการติดตั้งกลองวงจรปด โดยวางกลองหางจากรังประมาณ 50 เซนติเมตรโดยใหมุมกลองเห็นกิจกรรมบริเวณรังนกใหมากที่สุด 1.1.3 ทําการติดตั้งกลองวงจรปดโดยใชวิธีการในขอที่ 1.1.2 จํานวน 7 รัง 1.1.4 ตอสายเคเ บิลจากลองวงจรปดมาเชื่อมตอกับตัวบันทึกสัญญาณภาพ (Digital Video Recorder; DVR) พรอมตอเขา จอคอมพิวเตอร แลวตั้งคาการบันทึก โดยใชการบันทึกวีดีโอแบบบันทึกตลอด 24 ชั่วโมงตลอดชวงเวลาการเลี้ยงดูลูกนก 1.2 การเก็บและบันทึกขอมูล ทําการเก็บขอมูลโดยสํารองขอมูลจากเครื่องบันทึกสัญญาณภาพ ( DVR ) ที่บันทึกไวเดือนละครั้ง พรอมกับตรวจสอบวารังที่เรา ติดกลองดูพฤติกรรมยังคงอยูหรือไม จากนั้นนํา VDO ที่ไดจากกลองแตละตัวมานั่งดูพฤติกรรมตางๆของนกในรอบวันโดยใชวิธีดูวิดีโอ ทั้งหมดอยางรวดเร็ว (fast - forward mode) แตอยาง ไรก็ตามในชวงที่มีกิจกรรมตางๆ ที่นาสนใจก็ใชความเร็วปกติในการดู ( normal speed mode ) ( Sidq Ramji et al ., 2011 ) โดยทําการศึกษาพฤติกรรมของนกในแตละชวงเวลา ดังนี้ 1.2.1 พฤติกรรมการปอนอาหาร

BioD4 การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 21 – 23 มิถุนายน 2560 โรงแรมนภาลัย จังหวัดอุดรธานี 45

ทําการบันทึกขอมูลในชวงที่ลูกนกออกจากไขฟองแรกจนถึงชวงลูกนกตัวสุดทายบินออกจากรัง โดยทําการสังเกตพฤติกรรม การปอนอาหาร จํานวนครั้งหรือความถี่ในการปอนอาหารแกลูกนก จํานวนกอนอาหารที่ลูกนกแตละตัวไดรับในแตละวัน ระยะเวลาใน การปอนอาหารแกลูกนก 1.3 การวิเคราะหขอมูล จากขอมูลที่รวบรวมไดตามความผันแปรดานตางๆ เชน ชวงเวลาในรอบวัน ฤดูกาล และจํานวนลูกนกตอครอก ถูกนํามาเพื่อ ทํากราฟตามคาของตัวแปรตามและตัวแปรอิสระที่สะทอนใหเห็นถึงความผันแปรดานตางๆ ทําการวิเคราะหความแตกตางของคาเฉลี่ย ของขอมูล โดยการทดสอบแบบที ( t - test) ตามสาเหตุของความผันแปรจากปจจัยตางๆ รวมถึงการใชสถิติเชิงพรรณนาประกอบรายงาน ผลการศึกษา การศึกษาความผันแปรของปริมาณ และความหลากหลายของชนิดแมลงที่เปนอาหารของลูกนกแอนกินรัง 2.1 การสุมจับนกและเก็บกอนอาหารนกแอนกินรัง 2.1.1 ดักจับนกแอนกินรังโดยใชตาขายดักนก (mist net) บริเวณหนาชองทางเขาแหลงที่นกสรางรังวางไข ( ดานหนาวิหาร พระเทพสาครมุนี) ในชวงเวลาที่พอและแมนกนําอาหารมาปอนลูกนกประมาณ 15.00 - 17.00 น. 2.1.2 หลังจากที่นกแอนกินรังถูกจับ นกจะคายกอนอาหาร ( food bolls) ออกม าทันทีหลังถูกจับ และชั่งน้ําหนักสดเพื่อศึกษา ความผันแปรของปริมาณอาหารในรอบป 2.1.3 ทําการเก็บกอนอาหารที่นกแอนกินรังคายออกมาจํานวนอยางนอย 1 0 กอน / เดือน โดยการสุมจากนกที่เขามาติดตา ขาย ทําการชั่งน้ําหนักสดกอนอาหารแตละกอน และเก็บตัวอยางกอนอาหารในแอลกอฮอ ล 70 % เพื่อรักษาสภาพนําตัวอยางดังกลาวไป วิเคราะหหากลุมแมลงรวมตามรูปอนุกรมวิธานที่เกี่ยวของตอไป 2.2 การวิเคราะหความหลากชนิดของแมลงที่เปนอาหารของลูกนกแอนกินรัง 2.2.1 นับจํานวนตัวของแมลงทั้งหมดในแตละกอนอาหาร สุมเอาชิ้นสวนแมลง 100 ชิ้นที่อยูในกอนอาหารแตละกอน ทําการ จําแนกชนิดแมลงลงไปในระดับอนุกรมวิธานเทาที่สามารถจําแนกได เชน อันดับ วงศ สกุล หรือชนิด รวมถึงบันทึกลักษณะของแมลงที่ เปนชนิดเดียวกันแตมีความแตกตางกันทางลักษณะภายนอก ( morphotype) ที่แตกตางกัน 2.2.2 ถายรูปตัวอยางชิ้นสวนแมลงแตละชิ้นที่พบในกอนอาหารดวยกลองจุลทรรศน พรอมวัดขนาดแตละชิ้นสวนแมลงที่เปน อาหาร 2.2.3 สุมจับนกเพื่อเก็บกอนอาหารจะกระทําอยางนอยเดือนละหนึ่งครั้ง ตลอดทั้งป 2.2.4 สําหรับการวิเคราะหแมลงไดทําการวิเคราะหที่หองปฏิบัติการทางกีฏวิทยาปาไม ภา ควิชาชีววิทยาปา ไม คณะวนศาสตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร ( บางเขน ) ผลกา รศึกษา การศึกษาชีววิทยาการปอนอาหารของนกแอนกินรังในสภาพธรรมชาติไดดําเนินการศึกษาตั้งแตเดือนตุลาคม 255 6 ถึงเดือน พฤศจิกายน 255 7 การรายงานผลการศึกษาไดแบงเปน 2 หัวขอหลัก ไดแก พฤติกรรมการเลี้ยงดูลูกออน และชนิดอาหารของนกแอนกินรัง โดยมีพื้นฐานจากการเฝาติดตามนกแอนกินรังในพื้นที่สรางรังวางไขตลอด 24 ชั่วโมง ผานระบบกลองโทรทัศนวงจรปด (CCTV) โดยบันทึกภาพผานกลองอินฟาเรด การศึกษาครั้งนี้พบวา ขอมูลพฤติกรรมการปอนอาหารที่ไดจ ากนกในแตละรังเปนขอมูลที่ไม ตอเนื่องตลอดชวงทํารังวางไขในพอแมนกแตละคู เนื่องจากรังนกที่ไดทําการติดตั้งกลองศึกษาพฤติกรรมมีอัตราการรวงหลนของรังสูง ทํา ใหไดจํานวนตัวอยางของขอมูลที่ใชในการศึกษาวิเคราะหพฤติกรรมการปอนอาหารอาหารจํานวน 22 รัง พฤติกรรมการเลี้ยงดูลูกออน เมื่อลูกนกแอนกินรังฟกออกมาจากไขแลว พอแมนกก็ยังคงทําการกกลูกนกอยู เนื่องจากลูกนกที่ฟกออกมาเปนลูกออนแบบ เดินไมได ( altricial ) และไมสามารถชวยเหลือตัวเองได โดยลูกนกที่ฟกออกมายังไมมีขนปกคลุม ผิวหนังสีชมพู ตาโปนปดสนิททังสองขาง ปกมีขนาดเล็กนกไมสามารถพยุงตัวเองได การกกของนกจะเปนรูปแบบเดียวกับการฟกไข โดยพอแมนกจะกกใหความอบอุนแกลูกนกซึ่ง พอแมนกจะใชเวลากกลูกนกตั้งแตแ รกเกิดจนถึงอายุ 5 ถึง 7 วัน ชวงเวลาที่นกใชกกลูกนกพบทั้งในเวลากลางวันและเวลากลางคืน และ พบวาในชวงที่ลูกนกเพิ่งฟกออกมา พอแมนกจะใชเวลาในการกกนานเกือบทั้งวัน ซึ่งจากขอมูลการกกลูกนกของนก 11 รังโดยเฉลี่ยแลว พอแมนกใชเวลากกลูกนกในรัง 17.93 ± 5.16 ชั่วโม งตอวัน แตเมื่อลูกนกอายุมากขึ้น เวลาที่พอแมนกใชในการกกลูกนกก็จะคอยๆลดลง และเมื่อลูกนกอายุเกิน 7 วัน แลวการกกจะพบเฉพาะในเวลากลางคืน ซึ่งผลการศึกษาสอดคลองกับการศึกษาของ Virunhpintu (2002) ที่รายงานวาพอแมนกจะกกลูกนกตั้งแตวันแรกที่ออกจากรังโดยใชเวลา กกตลอดทั้งวัน โดยชวงที่ลูกนกอายุ 1 ถึง 6 วัน นกจะใชเวลาใน การกกมาก และการกกจะคอยๆลดลงเมื่อนกโตขึ้น โดยจากการศึกษาพบวาชวงกลางวันพอแมนกจะใชเวลาสวนใหญในการบินออกไป

BioD4: The 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand 46 21 – 23 June 2017 at Naphalai Hotel , Udon Thani Province

หาอาหารมาปอนลูกนก นกแอนกินรังมีพฤติกรรมการสลับกันกกลูกนก และพบวาเมื่อถึงเวลาเชานกตัวหนึ่งบินออกไปหาอาหาร สวนอีก ตัวจะยังคงกกลูกอยูที่รัง เมื่อนกอีกตัวกลับมา พรอมนําเอาหารมาปอนลูกโดยตัวที่กกอยูจะเปลี่ยนตําแหนงมาหอยอยูที่ขอบรัง และนก อีกตัวก็จะทําการปอนอาหารลูกนก เมื่อปอนเสร็จนกที่ออกไปหาอาหารมากอนก็จะเปลี่ยนไปกกลูกนกแทน และนกที่กกอยูกอนก็จะบิน ออกไปหาอาหารแทน การเลี้ยงดูลูกของนกแอนกินรังเนื่องจากลูกนกที่เกิดมาชวยเหลือตัวเองไมได ลูกนกจะไดรับอาหารจากการปอนของพอและ แม การปอนอาหารเกิดขึ้นตั้งแตลูกนกออกจากไขในวันแรก โดยพอแมนกไดผลัดกันบินออกไปหาอาหารมาปอน อาหารที่นํามาปอนลูก นกจะเปนแมลงตัวเล็กๆที่นกไดจากการโฉบเฉี่ยวในอากาศ เมื่อไดแมลงเยอะพอจะอมกลับมาใหลูกนกกิน โดยแมลงที่นํามาปอนลูกจะมี ลักษณะเปนกอนกลม ( food boll ) ประกอบไปดวยแมลงตัวเล็กๆ จํานวนมากอัดแนนกัน จากการศึกษาพฤติกรรมในการปอนอาหารพบวา เมื่อนกบินกลับเขารังเพื่อ ปอนอาหาร นกจะเกาะหอยอยูกับรังโดยกางปก ออกและใชหางดันกับผนังใตรัง จากนั้นนกจะกระตุนลูกนกใหกินอาหารโดยการใชปากแตะบริเวณหัวลูกนกเพื่อใหลูกนกอาปากรับ อาหาร สอดคลองกับนกแอนหางสีเหลี่ยม ในจังหวัดตราด ที่พบวาเมื่อพอแมนกปอนอาหารพอแมนกก็จะทําการจิกก ระตุนลูกนกเพื่อให ลูกนกอาปากรับอาหาร (ปราโมทย, 2546) เมื่อลูกนกอาปาก นกก็จะทําการสอดปากของตัวเองเขาไปในปากลูกนกแลวใชลิ้นดันอาหาร เขาไปในปากลูกนกเมื่ออาหารเขาในปากลูกนกแลว นกก็จะดึงปากออก ลูกนกจะกลืนอาหารที่ปอนเขาไปเต็มปาก โดยสามารถ สังเกตเห็นเปนกอนอาหารเคลื่อนที่ลงไปตามหลอดอาหาร เมื่อนกปอนอาหารแลวยังมีอาหารที่เหลืออยูในปาก นกก็จะขยอนอาหารรวม เปนกอนเดียวกันจากนั้นก็ทําการปอนตอ โดยการปอนอาหารในชวงที่ลูกนกยังมีขนาดเล็กอยูพอแมนกจะคอยๆขยอนอาหารออกมาเปน กอนขนาดพอดีกับขนาดปากของลูกนก นกก็จ ะขยอนอาหารที่อยูในปากใหเปนกอนโดยผงกหัวไปขางหลังพรอมกับการกระพือปก จากนั้นก็ทําการปอนตอ ในการศึกษาพบวา ลูกนกที่เกิดออกมาฟกออกจากไขหางกัน 2 วัน โดยลูกนกที่ฟกออกมาตัวแรกจะเจริญเติบโตและมี พัฒนาการเร็วกวาตัวที่สองเนื่องจากมีอายุมากกวา จากการศึก ษาการปอนอาหารของนกแอนกินรังจํานวน 22 รัง พบวา ในแตละวัน พอ และแมนกจะบินเขาออกเพื่อปอนอาหารจํานวน 6.8 ครั้งตอวัน โดยมีวันที่บินเขามาปอนนอยสุดและมากสุดเทากับ 1 และ 16 ครั้ง ตามลําดับ โดยลูกนกแตละตัวที่อยูในรัง ( จําแนกลูกนกไดจากตําแหนงในรังที่ทําการบันทึกวิดีโอ ) จะไดรับการปอนอาหารเฉลี่ย 5.5 ครั้ง ตอวัน สอดคลองกับการศึกษาในนกแอนกินรังโดย Virunhpintu (2002) ที่พบวานกแอนกินรังนําอาหารมาปอนใหลูก 0 ถึง 16 กอนตอ วัน และมีคาเฉลี่ยการปอนใหลูก 5.35 ครั้งตอวัน และการศึกษาของภควัต ( 2547 ) ที่พบวาจํานวนครั้งในการนําอาหารมาปอนแกลูกนก ในรอบวันเทากับ 3 ถึง 4 ครั้งตอวัน สําหรับการศึกษาครั้งนี้ไดศึกษาติดตามนก 2 รังที่มีจํานวนลูกนกในรังแตกตางกันอยางตอเนื่อง พบวา ความถี่ในการบินเขามาปอนอาหารตอวันของพอแมนกในรังมีจํานวนลูกนก 2 ตัว เทากับ 9 .03 ± 2.66 ครั้งตอวัน ซึ่งมากกวาใน รังที่มีลูกนกตัวเดียว 6.79 ± 2.79 ครั้งตอวัน (ภาพที่ 2 ) จากกราฟใน ( ภาพที่ 3 ) แสดงเปอรเซ็นตในการบินเขามาปอนอาหารของนกแอนกินรังในแตละชวงเวลา พบวาความถี่ของ ชวงเวลาที่นกแสดงพฤติกรรมการปอนอาหารมากสุดคือ ชวงเวลาเชาประมาณ 6:00 ถึง 7:00 น. และเวลาเย็น 18:00 ถึง 19:00 น. เนื่องจากชวงเวลาดังกลาวเปนการกลับเขามาปอนในครั้งแรกและครั้งสุดทายของนกเปนสวนใหญ โดยการเขามาปอนในแตละครั้งของ นกใชเวลาในการหาอาหารแตกตางกันในรอบวัน โดยในชวงเชามืดและเย็นกอนพลบค่ํา นกจะใชเวลาในการหาอาหารไดเร็วกวาชวงเวลา อื่น เนื่องจากชวงเวลาดังกลาว เปนการกลับเขามาปอนในครั้งแรกและครั้งสุดทายของนกเปนสวนใหญ เห็นไดวา ความถี่ในการบินเขามา ปอนอาหารใกลเคียงกันทั้ง 2 ชวงเวลา สอดคลองกับการศึกษาชวงเวลาการเลี้ยงลูกของนกแอนกินรังโด ย Virunhpintu (2002) พบวา นกใชเวลาในการปอนอาหารในชวงเชาตรู ( 6:00 ถึง 07:30 น.) และชวงเวลาโพลเพลกอนมืด 1 ชั่วโมง ( 18:00 ถึง 19:00 น.) มากที่สุด โดยในชวงเวลาสายจนถึงเย็นจะพบกิจกรรมการปอนอาหารนอย จากการศึกษาพบวา พอแมนกมีความสามารถในการจดจําการไดรับอาหารของลูกนกแตละตัวไดเปนอยางดี พบวาในขณะ ปอนอาหารพอแมนกจะเลือกปอนลูกนกที่ยังไมไดรับอาหาร โดยในชวงที่ลูกนกยังมีขนาดเล็กอยู พอแมนกสามารถเลือกปอนอาหารลูก นกได ทําใหการไดรับอาหารของลูกนกทั้งสองใกลเคียงกัน แตเมื่อลูกนกโตขึ้นและมีขนาดรางกายใหญขึ้นการเลือกปอนลูกจึงเปนไปได ยาก อาหารที่พอแมนกนํามาปอนมักจะตกเปนของลูกนกที่อาปากรองขออาหารอยูตลอดเวลาซึ่งจะเปนของลูกนกที่มีอายุมากกวา สงผล ใหลูกนกที่ฟกออกตัวแรกมีพัฒนาการและการเจริญเติบโตดีกวา จากการศึกษ าอัตราการไดรับอาหารของลูกนกทั้งสองที่อยูในรังเดียวกัน พบวา ลูกนกที่มีอายุมากกวาจะไดรับการปอนอาหารมากกวาลูกนกที่มีอายุนอยกวาคือ 5.68 ± 1.78 และ 4.39 ±1.76 ครั้งตอวัน ตามลําดับ และจากผลของการทดสอบแบบจับคู (Paired Sample t - test) พบวาอัตราการไดรับกา รปอนอาหารของลูกนกทั้งสองมีความ แตกตางอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ ( P - value < 0.05) ซึ่งตรงกับรายงานของ Viruhpintu (2002) ที่รายงานวาลูกนกที่อายุ 26 ถึง 41 วัน การไดรับอาหารของลูกนกทั้งสองไมเทากัน ทําใหลูกนกตัวที่อายุนอยกวาตองอยูในรังนานกวาตัวแรก 2.48 ± 2.50 วัน ( ชวง 0 – 8 วัน )

BioD4 การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 21 – 23 มิถุนายน 2560 โรงแรมนภาลัย จังหวัดอุดรธานี 47

ในการศึกษาครั้งนี้สอดคลองกับการศึกษาของ Virunhpintu (2002) พบวา ลูกนกบินออกจากรังเมื่ออายุประมาณ 32 ถึง 54 วัน ขณะที่ภควัต ( 2547 ) พบวาลูกนกบินออกจากรังเมื่ออายุประมาณ 42 ถึง 45 วัน และจากรายงานในประเทศอินเดียพบวา ลูกนก แอนรังขาว ( Aerodramus fuciphagus ) บินออกจากรังเมื่ออายุประมาณ 40 ถึง 46 วัน และในประเทศมาเลเซียมีการรายงานการบิน ออกจากรังเมื่ออายุประมาณ 37 ถึง 54 วัน ( Langham, 1980; Koon and Cranbrook, 2002) ชนิดอาหารของลูกนก ช นิดอาหารของลูกนกศึกษาจากกอนอาหาร (food boluses) ที่พอ และ แมนกนํามาปอนลูกในรัง จากการดักจับนกแอนกินรัง โดยใชตาขายดักนก (mist net) บริเวณหนาชองทางเขาแหลงที่นกสรางรังวางไข ( ดานหนาวิหารพระเทพสาครมุนี) ในชวงเวลาที่พอและ แมนกนําอาหารมาปอนลูกนกประมา ณ 15.00 - 17.00 น. หลังจากที่นกแอนกินรังถูกจับ นกจะคายกอนอาหาร ไดสุมเก็บตัวอยางจาก เดือนตุลาคมถึงเดือนมกราคม จํานวนกอนอาหาร 4 0 ตัวอยาง ผลการศึกษาแสดงใน ( ตารางที่ 1 ) และ (ภาพที่ 4 ) กับ (ภาพที่ 5 ) อาหาร ที่นกแอนกินรังนํามาปอนลูกนกเปนแมลงบินไดขนาดเล็กอัดแนนเปนกอนกลม มีความกวางเฉลี่ย 10.03 ± 2.39 มม. ยาวเฉลี่ย 11.78 ± 2.01 มม. และมีน้ําหนักเฉลี่ย 0.41 ± 0.19 กรัม โดยมีชิ้นสวนของแมลงจํานวนเฉลี่ย 300 ชิ้น/ กอน จากการศึกษาชนิดอาหารของลูกนกแอนกินรังสอดคลองกับ Koon and Cranbrook, 2002 ซึ่งกลาววานกแอนกินรังเปนสัตว ที่กินแมลงเปนอาหาร โดยนกจะบินจับแมลงขนาดเล็กที่บินอยูในอากาศ โดยอาหารของนกแอนจะประกอบดวยสัตวในกลุม arthropods ที่หลากหลาย โดยอาจมีน้ําหนักตั้งแต 0.01 – 0.69 กรัม โดยอาหารของนกไดแกแมลงในกลุม Hymenoptera ( มดมีปก ผึ้ง ตอ แตน ), Diptera ( ยุงและแมลงวัน ), Coleoptera ( แมลงปกแข็งขนาดเล็ก ), Homoptera ( เพลี้ย ) และ Ephemeroptera ( แมลงชีปะขาว ) โดย อาหารในกลุมดังกลาวจะเปนสวนประกอบทั้งหมดที่นกกิน 90 เปอรเซ็นตในแตละวัน ตวงรัตน ( 2547 ) พ บวานกแมลงที่เปนอาหารของ นกแอนกินรังไดแก ชีปะขาว ริ้นน้ําจืด ริ้นน้ําเค็ม ยุง แมลงวันชนิดตางๆ ผึ้งรู แตนเบียน แมลงหวี่ ดวงชนิดตางๆ มอดรูเข็ม มด แล ะ ปลวกชนิดตางๆในวรรณะสืบพันธุ ซึ่งภควัต ( 2547 ) ไดทําการวิเคราะหกระเพาะอาหาร (stomach content) ของนกแอนกินรังในชวง ฤดูผสมพันธุจํานวน 3 ตัว และการวิเคราะหกอนอาหารที่นกนํามาปอนลูกนกจํานวน 5 กอน พบวาอาหารที่นกกินเปนมดในกลุม Carpenter Ant ( Camponotus sp.) เกือบทั้งหมด สวน Viruhpintu (2002) ไดวิเคราะหกอนอาหารที่นกนํามาปอนลูกนกจํานวน 15 กอน พบวา นกแอนกินรังเปนสัตวที่กินแมลงโดยจะเปนแมลงที่บินในอากาศมีความยาวของตัว 0.1 - 10 มิลลิเมตร โดยพบวาแมลงที่นกกินเปนสวนใหญอยูในกลุม Dipterans, Homopterans, Hymenopterans, Hemipterans และ Arachnids เชน แมงมุมในกลุม Balloon spider ดวย ในเวีย ดนาม Voisin et al. (2005) พบวา อาหารของนกแอนกินรังตัวเต็มวัยเปนแมลงที่อยูใน อันดับ Hymenoptera มากกวา 50% โดยองคประกอบของอาหารมีความแตกตางนอยระหวางรอบป ยกเวนในชวงเดือนพฤษภาคม และกรกฎาคม ที่มีกลุมปลวก ( termites ) ออกมาเยอะ แนวโนมอาหารของตัวผูจะกินในอันดับ Diptera มากกวา และ Hymenoptera นอยกวาเพศเมีย และอาหาร 70% ที่หามาใหลูกนกกินจะอยูในอันดับ Hymenoptera และ Diptera บ ทสรุป การศึกษาชีววิทยาการปอนอาหารของนกแอนกินรังในสภาพแวดลอมธรรมชาติที่วัดสุทธิวาตวราราม อําเภอเมือง จังหวัด สมุทรสาคร ผลการศึกษาพบวา นกแอนกินรังมีพฤติกรรมการปอนอาหารใหลูกนกตั้งแตในวันแรกที่ออกจากไข ในแตละวันพอและแมนก บินเขาปอนอาหารโดยเฉลี่ย 6.8 ครั้งตอวัน อัตราการเขาปอนอาหารแปรผันไปตามชวงอายุของลูกนกและตามจํานวนของลูกนกในรัง ลูก นกแตละตัวไดรับการปอนอาหารเฉลี่ย 5.5 ครั้งตอวัน โดยมากพอแมนกปอนอาหารใหลูกนกชวงเชาและเย็น ลูกนกแอนกินรังบินออก จากรังเมื่ออายุ 39 – 53 วัน อาหารที่นกแอนกินรังนํามาปอนลูกนกเปนแมลงบินไดขนาดเล็กอัดแนนเปนกอนกลม มีความกวางเฉลี่ย 10.03 ± 2.39 มม. ยาวเฉลี่ย 11.78 ± 2.01 มม. และมีน้ําหนักเฉลี่ย 0.41 ± 0.19 กรัม โดยมีชิ้นสวนของแมลงจํานวนเฉลี่ย 3 0 0 ชิ้น/ กอน ชนิดอาหารหลักของลูกนกแอนกินรังเปนกลุมแมลงวัน ( Order Diptera) มากที่สุด (70%) รองลงมาเปนกลุมเพลี้ยออน (Family Aphididae) ในอันดับ Hemiptera และแมลงในอันดับ Hymenoptera ตามลําดับ แล ะมีขอเสนอแนะดังนี้ 1. ดานการอนุรักษ 1.1 การเก็บรังนกในชวงที่นกสรางรังเสร็จกอนวางไข เปนการขัดวางกระบวนการสืบพันธุของนก เนื่องจากชวงดังกลาวนกมี ความถี่ในการผสมพันธุสูงมาก หาก นก ตัวเมียพรอมที่จะวางไข เมื่อรังหายไปจะทําใหกระบวนการสืบพันธุชะงักลง 1.2 ชวงเวลาที่มนุษยเขาไปรบกวนนก แอนกินรัง โดยไมสงผลกระทบตอกระบวนการสืบพันธุ/ การทํารังวางไขมากนัก คือ ชวงเวลากลางวัน ที่อยูในระยะสรางรัง และชวงที่ควรหลีกเลี่ยงในการรบกวนรังนก อยางยิ่ง คือ ชวงที่นกฟกไขและชวงที่ลูกนกเพิ่งออก จากไขใน สัปดาหแรก

BioD4: The 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand 48 21 – 23 June 2017 at Naphalai Hotel , Udon Thani Province

2. ดานการเพาะเลี้ยง จากการศึกษาในครั้งนี้ ผลที่ไดเปนแนวทางในการอนุบาลและเลี้ยงลูกนกแอนกินรังที่รวงตกมาจากรัง เพื่อเปนแนวทางในการ เพิ่มอัตราการรอดตายและเพิ่มประชากรของนกดวย สําหรับลูกนกที่ตกลงมามีขนาดหลายชั้นอายุ โดยสวนมากเปนลูกนกที่มีอายุตั้งแต แรกเกิดจนถึง 2 สัปดาห จากผลการศึกษาในครั้งนี้ไดนําขอมูลที่ไดมาจัดทําเปนแนวทางในการเลี้ยงลูกนกดังกลาว 2.1 หลักการในการอนุบาลลูกนก 2.1.1 การกกลูกนก ลูกนกแรกเกิดที่ตกลงมาในชวงที่ไมมีขนตองทําการใหความอบอุนแกลูกนกทั้ง นี้อาจเปนการปรับสภาพ อุณหภูมิในพื้นที่เพาะเลี้ยงหรือพัฒนาวัสดุเพื่อใหความอบอุนแกนก เนื่องจากผลการศึกษาพบวา ในชวงแรกเกิด นกชนิดนี้ไมมีขนปกคลุม พอแมตองกกใหความอบอุนแกลูกนกจนขนขึ้นเต็มตัว ซึ่งหลังจากลูกนกเริ่มมีแนวขนขึ้นอัตราการกกก็จะลดลง และไมพบพ ฤติกรรมการ กกลูกนกอีกเลยเมื่อขนลูกนกปกคลุมขึ้นเต็มตัว ในสวนของอุณหภูมิ ลักษณะการกกใหความอบอุนหรือวัสดุที่จะใหความอบอุนแกลูกนก ควรมีการศึกษาเพิ่มเติมในรายละเอียดตอไป 2.1.2 การปอนอาหารของนกแอนกินรัง ซึ่งจากการศึกษานกแอนกินรังในสภาพธรรมชาติ สามารถนําขอมูลอัตราการปอน อาหาร มาใชเปนแนวทางในการปอนอาหารเลี้ยงลูกนกแอนกินรัง สําหรับการศึกษาในครั้งนี้ขอมูลรายละเอียดเกี่ยวกับอาหารที่ใชในการ ปอนลูกนก ไมไดอยูในวัตถุประสงคของการศึกษา แตรายละเอียดพบวา จากการสุมเก็บอาหารที่พอแมนกนํามาปอนจํานวน 100 กอน อาหารที่นกแอนกินรังนํามาปอนลูกนกเปนแมลงอัดแนนเปนกอนกลม มีความกวางเฉลี่ย 10.03 ± 2.39 มิลลิเมตร ยาวเฉลี่ย 11.78 ± 2.01 มิลลิเมตร และมีน้ําหนักเฉลี่ย 0.41 ± 0.19 กรัม 2.2 แนวทางการเลี้ยงนกแอนกินรัง 2.2.1 ปรับสภาพพื้นที่เลี้ยงนกใหเหมือนกับถิ่นที่อยูอา ศัยของนกแอนกินรังในสภาพธรรมชาติ การปอนอาหารของนกแอนกิน รัง พอแมนกแอนกินรังมีพฤติกรรมการปอนอาหารโดยการอมแมลงที่อัดแนนเปนกอนและสอดเขาไปในปากของลูกนก ดังนั้นเพื่อใหลูก นกที่นํามาเลี้ยงโดยมนุษย การปอนอาหารหรือลักษณะอาหารที่นํามาปอนตองมีลักษณะใกลเคียงกัน คือ อาหารที่จะนํามาปอนควรเปน แมลงที่อัดแนนเปนกอนกลมซึ่งมีรัศมีประมาณ 11 มิลลิเมตร และมีน้ําหนักระหวาง 0.22 – 0.6 กรัม สําหรับลูกนกแรกเกิดควรลดขนาด อาหารใหพอดีกับปากของลูกนก เนื่องจากลูกนกแรกฟกนั้นมีขนาดลําตัวเล็กมาก 2.2.2 ความถี่และชวงเวลาในการใหอาหาร จากการศึกษาในธรรมชาติพบวา การใหอาหารของนกแอนกินรังควรใหอาหารไม ต่ํากวา 5 ครั้งตอวัน ( คาเฉลี่ยจากการศึกษา 5. 5 ครั้งตอวัน ) ระยะหางของชวงการใหอาหารประมาณ 2 ชั่วโมง ( คาเฉลี่ยจากการศึกษา 1. 83 ชั่วโมง ) และควรใหปริมาณอาหารในชวงเวลาเชาและชวงเวลาเย็นมากกวาชวงเวลาอื่นๆ สําหรับอาหารควรเปนแมลงขนาดเล็กที่ เปนกลุมแมลงอาหารของนกแอนกินรัง โดยการใหแตละครั้งอาจทําเปนกอนกลมที่มีเสนผานศูนยกลางประมาณ 11 มิลลิเมตร ยกเวน ในชวงที่ลูกนกยังมีขนาดเล็กอยูอาจปรับอาหารใหเทาขนาดของปากลูกนก ซึ่งโดยรวมแลวควรใหอาหารแกลูกนกที่มีปริมาตรไมต่ําไมต่ํา กวา 4.67 ลูกบาศกเซนติเมตรตอวัน ( คํานวณจากผลรวมปริมาตรทรงกลม โดยใชเสนผานศูนยกลางของขนาดอาหารที่ 10.9 มิลลิเมตร จํานวน 5 กอน ) กิตติกรรมประกาศ โครงการพัฒนานักวิจัยแล ะงานวิจัยเพื่ออุตสาหกรรม (พวอ.): ระดับปริญญาโท สนับสนุน โดยสํานักงานกองทุนสนับสนุน การวิจัย (สกว.) ประจําปงบประมาณ 2556 เอกสารอางอิง กองแผนงานและสารสนเทศ , กรมปาไม. 2548. ขอมูลสถิติ อุทยานแหงชาติ สัตวปา และพันธุพืช ป 2548. หจก. สามลดา. 155 น. กองแผนงานและสารสนเทศ. 2553. ขอมูลสถิติ อุทยานแหงชาติ สัตวปา และพันธุพืช ป 2553. กรมอุทยานแหงชาติ สัตวปา และพันธุพืช. บริษัท เฟองฟาพริ้นติ้ง จํากัด. 105 น. ตวงรัตน โพธิ์เที่ยง. 2547. นิเวศวิทยาและการกระจายพันธุของนกแอนกินรัง. ผลงานวิจัยและร ายงาน ความกาวหนางานวิจัย ประจําป 2547. กลุมงานวิจัยสัตวปา กรมอุทยานแหงชาติ สัตวปา และพันธุพืช. กรุงเทพฯ. นิสา พงศชู. 2528. ชีววิทยาของนกแอนกินรัง ( Collocalia fuciphaga (Thunburg, 1821)). วิทยานิพนธปริญญาโท , มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร. ปราโมทย ราตรี. 2546. ถิ่นที่อยูอาศัย การทํารังและการเจริญเติบโตของลูกนกของนกแอนหางสี่เหลี่ยมในบริเวณอุทยานแหงชาติหมูเกาะชาง. วิทยานิพนธปริญญาโท , มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร. ภควัต โพธิ์นาค. 2547. ชีววิทยาการสืบพันธุของนกแอนกินรังตะโพกขาว ( Collocalia gernai O ustalet) ในอุทยานแหงชาติหมูเกาะชาง จังหวัด ตราด. วิทยานิพนธปริญญาโท มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร. สุธี ศุภรัฐวิกร . 2539 . Bird Life ชีวิตนกจากบันทึกและความทรงจํา . อมรินทรพริ้นติ้ง . กรุงเทพฯ .

BioD4 การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 21 – 23 มิถุนายน 2560 โรงแรมนภาลัย จังหวัดอุดรธานี 49

Bird Conservation Society of Thailand Records Committee. 2016. Checklist of Thai bird names, August 2016. http://www.bcst.or.th/?page_id=33 eBird. 2017. eBird: An online database of bird distribution and abundance [web application]. eBird, Cornell Lab of Ornitholog y, Ithaca, New York. Available: http://www.ebird.org. (Accessed: Date [Febuary 15, 201 7 ]). Lekagul, B. and P. D. Round. 1991. A guide to the birds of Thailand. 3rd ed. Saha Karn Bhaet, Bangkok. Robson, C. 2008. A field guide to the birds of Thailand and South - east Asia. Asia Books Company, Bangkok. Koon, L. K. and E. Cranbrook. 2002. Swiftlets of Borneo: Builder of Edible Nests. Natural History Publications (Borneo), Sdn. Bhd., Malaysia. Langham, N. 1980. Breeding biology of the Edible - nest Swiftlet ( Aerodramus fuciphagus ). Ibis 122 (4): 447 - 461. Marzuki, H.A. 1987. The principle of swiftlet farming. Cited Nugroho, E. and I. Whendrato. n.d. The farming for Edible - nest Swiftlet in Indonesia. Sim, R.W. 1959. Edible bird’s nest. New Biol. 30: 47 - 58. Virunhpintu, S. 2002. Breeding Ecology of the White - nest Swiftlet Aerodramus fuciphagus (Thunberg) in Man - made and Natural Habitat. Dissertation. Chulalongkorn University, Bangkok. 142 p. Voisin, J. - F., Q. Y. Vo & Q. P. Nguyen. 2005. The diet of the White - nest dwiftlet ( Aerodramus fusciphagus germani ) in Viêtnam. Aves 42 (1 - 2): 3 – 21. Young, S. 2016. CCTV for Wildlife Monitoring: An Introduction. Exeter: Pelagic PUBLISHING, UK.

BioD4: The 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand 50 21 – 23 June 2017 at Naphalai Hotel , Udon Thani Province

ตารางที่ 1 รายชื่อชนิดแมลงและสัตวอื่นที่พบในกอนอาหารนกแอนกินรัง (food balls)

ลําดับที่ ชื่อแมลง วงศ อันดับ หมายเหตุ 1 ริ้นน้ําจืด Chironomidae Diptera - 2 ยุง Culicidae Diptera - 3 แมลงวันชายน้ํา Ephydridae Diptera พบมากในกอนอาหารชวงเดือนมกราคม 4 แมลงวันกนขน Tachinidae Diptera พบมากในกอนอาหารชวงเดือนมกราคม 5 แมลงวันบาน Muscidae Diptera พบมากในกอนอาหารชวงเดือนมกราคม 6 แมลงวันชนิดอื่นๆ - Diptera พบมากในกอนอาหารชวงเดือนมกราคม 7 แตนเบียน braconid Braconidae Hymenoptera - 8 ดวงดิ่ง Dytiscidae Coleoptera 9 ดวงกนกระดก , ดวงปกสั้น Staphylinidae Coleoptera 10 ดวงชนิดอื่นๆ - Coleoptera 11 มอดรูเข็ม Platypodidae Coleoptera

12 แมลงปอเข็มสี่สีปลายฟา Coenagrionidae Odonata พบในกอนอาหารชวงเดือนพฤศจิกายน 13 เพลี้ยจั๊กจั่น Cicadellidae Homoptera 14 เพลี้ยกระโดด Delphacidae Homoptera ในอันดับ Homoptera พบกลุมนี้เปนหลัก เพลี้ยออน 15 Aphididae Homoptera Aphid.plantlice 16 เพลี้ยไฟ rice thrips Thripidae Thysanoptera Arachnida ( แมงมุม พบไดทุกเดือน แตจํานวนนอย ( 1 - 3 ตัว/กอน 17 - - Balloon spider) อาหาร)

BioD4 การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 21 – 23 มิถุนายน 2560 โรงแรมนภาลัย จังหวัดอุดรธานี 51

ภาพที่ 1 ที่ตั้งวัดสุทธิวาตวราราม จังหวัดสมุทรสาคร สถานที่ทําการศึกษา

BioD4: The 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand 52 21 – 23 June 2017 at Naphalai Hotel , Udon Thani Province

ภาพที่ 2 แนวโนมเวลาที่พอและแมนกใชปอนอาหารลูกนกตอวัน

ภาพที่ 3 ความถี่ในการปอนอาหารลูกนกในแตละชวงเวลา

BioD4 การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 21 – 23 มิถุนายน 2560 โรงแรมนภาลัย จังหวัดอุดรธานี 53

ภาพที่ 4 ชนิดอาหารหลัก แมลงในอันดับ Hemiptera ที่พอแมนกนํามาปอนลูกนกในรัง

ภาพที่ 5 ชนิดอาหารหลัก แมลงในอันดับ Hymenoptera ที่พอแมนกนํามาปอนลูกนกในรัง

BioD4: The 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand 54 21 – 23 June 2017 at Naphalai Hotel , Udon Thani Province

BioD4 การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 21 – 23 มิถุนายน 2560 โรงแรมนภาลัย จังหวัดอุดรธานี 55

ภาคผนวก 1 คณะกรรมการจัดประชุมวิชาการ การบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติครั้งที่ 4

ที่ปรึกษา ศ.ดร. มรกต ตันติเจริญ ที่ปรึกษาสํานักงานพัฒนาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีแหงชาติ ดร.กัญญวิมว กีรติกร ประธานคลัสเตอรทรัพยากรชีวภาพ

คณะกรรมการจัดประชุม นางรังสิมา ตัณฑเลขา สํานักงานพัฒนาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีแหงชาติ ศ.ดร.สมศักดิ์ ปญหา จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ศ.ดร.นิวัฒ เสนาะเมือง มหาวิทยาลัยขอนแกน ผศ.ดร.ธรรมศักดิ์ ยีมิน มหาวิทยาลัยรามคําแหง รศ.ดร.กฤษณะเดช เจริญสุธาสินี มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ รศ.ดร.มัลลิกา เจริญสุธาสินี มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ รศ.ดร.อัญชนา ประเทพ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร ดร.ประสิทธิ์ วังภคพัฒนวงศ มหาวิทยาลัยเชียงใหม ดร.ดุสิต งอประเสริฐ มหาวิทยาลัยเทค โน โลยีพระจอมเกลาธนบุรี นางวันเชิญ โพธาเจริญ ศูนยพันธุวิศกรรมและเทคโนโลยีชีวภาพแหงชาติ นางสาวธิติยา บุญประเทือง ศูนยพันธุวิศกรรมและเทคโนโลยีชีวภาพแหงชาติ นางสาวอัมพวา ปนเรือน ศูนยพันธุวิศกรรมและเทคโนโลยีชีวภาพแหงชาติ นางสาววิศรา ไชยสาลี สถาบันการจัดการเ ทคโนโลยีและนวัตกรรมเกษตร นายฉัตรดนัยภากร บุราโส สํานักงานพัฒนาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีแหงชาติ นางสาวสุนทรีย เสือขํา สํานักงานพัฒนาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีแหงชาติ

BioD4: The 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand 56 21 – 23 June 2017 at Naphalai Hotel , Udon Thani Province

ภาคผนวก 2 รายชื่อผูเขารวมประชุม

ลําดับ ชื่อ - นามสกุล หนวยงาน E - mail

1 Mr. Andrew J. Pierce มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกลา [email protected] ธนบุรี

2 Mr.Colin Strine มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี [email protected] 3 Assoc. Prof. Dr.George A. Gale มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกลา [email protected] ธนบุรี

4 Dr. Henrik Balslev Aarhus University [email protected] 5 Prof.Jeffrey A. McNeely Former Chief Scientist at IUCN [email protected] 6 Ms. Khanty Keochanpheng Ministry of Science and T echnology, [email protected] Lao PDR 7 นางสาวกนกศรี ทัศนาทัย ศูนยพันธุวิศวกรรมและ [email protected] เทคโนโลยีชีวภาพแหงชาติ 8 นางสาวกรวิกา ปญญาเสน รานสงเสริมเกษตร [email protected] 9 นายกฤตภาส รุณพันธ โรงเรียน ประจักษศิลปาคาร 10 รศ.ดร.กฤษณะเดช เจริญสุธาสินี มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ [email protected] 11 นางกฤษณา รุงโรจนวณิชย มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช [email protected] 12 ดร.กฤษนัยน เจริญจิตร มหาวิทยาลัยบูรพา [email protected] 13 นางสาวกวิสรา เฮงธนารัฐ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี [email protected] 14 นางสาวกัญญรัตน จําปาทอง กรมวิชาการเกษตร [email protected]

15 ดร.กัญญวิมว กีรติกร มหาวิทยาลัยเทคโนโลยี [email protected] พระจอมเกลาธนบุรี 16 นายกันย จํานงคภักดี ศูนยวิจัยและพัฒนานวัตกรรม [email protected] อุทยานแหงชาติ จังหวัดเชียงใหม 17 นางสาวกิตติมา ไวไธสง มหาวิทยาลัยศิลปากร [email protected] พระราชวังสนามจันทร 18 นายกิตติยุทธ ปนฉาย มหาวิทยาลัยเชียงใหม [email protected] 19 นายกิติพัทธ โพธิ์ศรี มหาวิทยาลัยเทคโนโลยี [email protected] พระจอมเกลาธนบุรี 20 นางสาวกุลศิริ นอยนิล วิสาหกิจชุมชนกลุมรักษชางรักษาปา ตะวันออก (ปม.) 21 นายเกริก ผักกาด หนวยวิจัยการฟนฟูปา [email protected] หาวิทยาลัยเชียงใหม 22 นายเกรียงไกร สีตะพันธุ มหาวิทยาลัยพะเยา [email protected] 23 นางสาวเกศราภรณ รัตนพล โรงเรียน โนนสูงพิทยาคม

BioD4 การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 21 – 23 มิถุนายน 2560 โรงแรมนภาลัย จังหวัดอุดรธานี 57

ลําดับ ชื่อ - นามสกุล หนวยงาน E - mail 24 นางขนิษฐา กีรติภัทรกาญจน มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ [email protected] 25 [email protected] นางขวัญเรือน นาคสุวรรณกุล มหาวิทยาลัยมหาสารคาม 26 นายคณิน อัครพงษ โรงเรียน ประจักษศิลปาคาร 27 นายคมเชษฐา จรุงพันธ ศูนยวิจัยและพัฒนานวัตกรรม [email protected] อุทยานแหงชาติ พิษณุโลก 28 นายคมสัน อํานวยสิทธ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยี [email protected] ราชมงคลลานนา นาน

29 นายคมสัน หงภัทรคีรี บริษัท ปตท. จํากัด (มหาชน) [email protected] 30 นายครศร ศรีกุลนาถ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร [email protected] 31 นายคะชา ชาญศิลป มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี [email protected] 32 นางสาวจณัญญา ไผทฉันท มหาวิทยาลัยนเรศวร [email protected] 33 นายจตุพงษ พลจรัส มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร [email protected] 34 นางสาวจรรยารักษ สุวพันธ มหาวิทยาลัยนเรศวร [email protected] 35 นางสาวจารุวรรณ เชื้อสีหะรณชัย ศูนยพันธุวิศวกรรมและ [email protected] เทคโนโลยีชีวภาพแหงชาติ 36 นางสาวจิตตประภัสสร สถาบันลูกโลกสีเขียว [email protected] ปวรดุลยวัต 37 นางสาวจิรประภา มากลิ่น มหาวิทยาลัยนเรศวร [email protected] 38 นางสาวจิราภรณ ผุดผาด มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร [email protected] วิทยาเขตปตตานี 39 นางสาวจุฑามาศ พุทธยากูล มหาวิทยาลัยรามคําแหง [email protected] 40 นางสาวจุฑามาศ ใหญคุณ [email protected] 41 นางสาวจุฑามาศ อินนาง โรงเรียน โนนสูงพิทยาคม 42 นางสาวจุรีรัตน เอื้อพัฒนากิจ ศูนยพันธุวิศวกรรมและ [email protected] เทคโนโลยีชีวภาพแหงชาติ 43 นางจุฬารัตน นิรัติศยกุล สํานักงงานพัฒนาเศรษฐกิจ จากฐานชีวภาพ (องคการมหาชน) 44 นางสาวเจนจิรา แกวติ๊บ มหาวิทยาลัยพะเยา [email protected] 45 นางเจนนิเฟอร เหลืองสอาด ศูนยพันธุวิศวกรรมและ [email protected] เทคโนโลยีชีวภาพแหงชาติ 46 นางสาวเจนนิสา สิงใส โรงเรียน โนนสูงพิทยาคม 47 นายเจริญมี แชมชอย มหาวิทยาลัยรามคําแหง [email protected] 48 นายฉัตรดนัยภากร บุราโส สํานักงานพัฒนาวิทยาศาสตรและ chutdanaiphakorn.buraso@nstda

เทคโนโลยีแหงชาติ .or.th

49 นางสาวชญาดา ปุริตัง สํานักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย [email protected] (สกว.)

BioD4: The 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand 58 21 – 23 June 2017 at Naphalai Hotel , Udon Thani Province

ลําดับ ชื่อ - นามสกุล หนวยงาน E - mail

50 นางสาวชนาพร รัตนมาลี มหาวิทยาลัยนครพนม [email protected] 51 นายชยาวุธ จันทร สํานักงานจังหวัดอุดรธานี

52 นางสาวชลดา เอมกริช สํานักงานพัฒนาวิทยาศาสตรและ [email protected] เทคโนโลยีแหงชาติ 53 นางสาวชลลดา บุญเย็น มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี [email protected] 54 นางสาวชลินทร วิลัยศร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร [email protected] 55 นายชวกร ขุนเศรษฐ จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย [email protected] 56 ดร.ชวลิต วิทยานนท มูลนิธิสืบนาคะเสถียร [email protected] 57 นายชัชวาลย โบสุวรรณ สํานักงานพัฒนาวิทยาศาสตรและ [email protected]

เทคโนโลยีแหงชาติ h 58 นายชัยยงค บัวบาน ศูนยวิจัยและพัฒนานวัตกรรม [email protected] อุทยานแหงชาติ จังหวัดนครราชสีมา 59 นายชาติชาย โคกเขา มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร [email protected] 60 นายชิงชัย วิริยะบัญชา กรมอุทยานแหงชาติ สัตวปา [email protected] และพันธุพืช 61 นางสาวชุลีวัลย ธัญญศิรินนท มหาวิทยาลัยยเกษตรศาสตร [email protected] วิทยาเขตเฉลิมพระเกียรติ จ.สกลนคร

62 รศ.ดร.เชษฐพงษ เมฆสัมพันธ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร [email protected] 63 นายเชิดศักดิ์ เกื้อรักษ มหาวิทยาลัยทักษิณ [email protected] 64 นางสาวฐจิรัช ภูมิมะลา โรงเรียน ประจักษศิลปาคาร 65 นางสาว ณัฐฐิญา กงภูธร สํานักงานพัฒนาเศรษฐกิจ จากฐานชีวภาพ (องคการมหาชน)

66 นายณัฐพงศ บุญอุไร มหาวิทยาลัยบูรพา [email protected] 67 นายณัฐพจน วาฤทธิ์ จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย [email protected], [email protected] 68 นายณัฐพล รัตนพันธุ กรมอุทยานแหงชาติ สัตวปา [email protected] และพันธุพืช 69 นายณัฐวัฒน แปวกระโทก องคการสวนสัตวในพระบรมราชูปถัมภ tle_of_saesonschange@hotmail. com 70 นายณัฐวุฒิ วิริยะธนาวุฒิวงษ ศูนยพันธุวิศวกรรมและ [email protected] เทคโนโลยีชีวภาพแหงชาติ 71 นายณัฐวุฒิ วรรณา องคการสวนสัตวในพระบรมราชูปถัมภ [email protected] 72 นางสาวณิชารีย จันทรนวล มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร [email protected] 73 นางสาวดนญา ธนกิจพิพัฒน ศูนยพันธุวิศวกรรมและ [email protected] เทคโนโลยีชีวภาพแหงชาติ

BioD4 การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 21 – 23 มิถุนายน 2560 โรงแรมนภาลัย จังหวัดอุดรธานี 59

ลําดับ ชื่อ - นามสกุล หนวยงาน E - mail 74 นางสาวดาภะวัลย คําชา มหาวิทยาลัยเทคโนโลยี [email protected] พระจอมเกลาธนบุรี

75 ดร.ดุสิต งอประเสริฐ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยี [email protected] พระจอมเกลาธนบุรี 76 นาย ทศวุฒิ วิวัฒนาพรชัย สํานักงานพัฒนาวิทยาศาสตรและ [email protected] เทคโนโลยีแหงชาติ 77 นางสาวทักษพร ธรรมรักษเจริญ ศูน ยพันธุวิศวกรรมและ [email protected] เทคโนโลยีชีวภาพแหงชาติ 78 นายทัชชกร คําคุณเมือง มหาวิทยาลัยเชียงใหม [email protected] 79 นางสาวทัศนีธร ชื่นประทุม มหาวิทยาลัยนเรศวร [email protected]

80 นายทัศไนย จารุวัฒนพันธ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร [email protected]

81 นายทินกร ทองเผา สมาคมธุรกิจการทองเที่ย ว [email protected] จังหวัดอุดรธานี 82 นางสาวทิพวรรณ เศรษฐพรรค กรมอุทยานแหงชาติ สัตวปา [email protected] และพันธุพืช 83 นางสาวทิรุณี วีรสวัสดิ์ โรงเรียน ประจักษศิลปาคาร 84 นายทิศศาพร เนตรแสงศรี ศูนยวิจัยกีฏวิทยาและปาไมที่ 2 อ.ชุมแพ จ.ขอนแกน 85 นางสาวเทพอัปสร แสนสุข มหาวิทยาลัยราชภัฏบุรีรัมย [email protected]

h

86 นางสาวเทียมหทัย ชูพันธ มหาวิทยาลัยราชภัฏนครราชสีมา [email protected] 87 นายธงชัย ตั้งใจดี สํานักงานพัฒนาวิทยาศาสตรและ [email protected] เทคโนโลยีแหงชาติ 88 นางสาวธนาพร สุวรรณพงศ มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ thanaphon.suwannaphong@gma il.com 89 นางสาวธนิศรา อินทโสตถิ มหาวิทยาลัยราชภัฏอุดรธานี [email protected]

90 นายธรรมนูญ เต็มไชย ศูนยวิจัยและพัฒนานวัตกรรม [email protected] อุทยานแหงชาติ เพชรบุรี 91 ธรรมรัตน พุทธไชย [email protected] 92 นายธรรมศักดิ์ ยีมิน มหาวิทยาลัยรามคําแหง [email protected] 93 นายธรรมศักดิ์ แกวกัลยา โรงเรียน โนนสูงพิทยาคม [email protected] 94 นายธวัชชัย กุณวงศ เครือขายอินแปง [email protected] 95 นางสาวธารทิพย ภาสบุตร กรมวิชาการเกษตร [email protected]

96 นางสาวธิติยา บุญประเทือง ศูนยพันธุวิศวกรรมและ [email protected] เทคโนโลยีชีวภาพแหงชาติ 97 นายธีรพงษ สีสมุทร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย

BioD4: The 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand 60 21 – 23 June 2017 at Naphalai Hotel , Udon Thani Province

ลําดับ ชื่อ - นามสกุล หนวยงาน E - mail 98 นายธีรพัชส ประสานสารกิจ สํานักงานพัฒนาวิทยาศาสตรและ [email protected].

เทคโนโลยีแหงชาติ th 99 นายนนธวัช ฉัตรธนบูรณ จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย [email protected] 100 นายนพชนม ทับทิม ศูนยวิจัยกีฏวิทยาและปาไมที่ 2 [email protected] อ.ชุมแพ จ.ขอนแกน 101 ดร.นภารัตน สุทธิเดช มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ [email protected] 102 นางสาวนรารัตน เหลาพิเชียร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร [email protected] พงษ

103 นางสาวนฤมล ตันติพิษณุ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยี [email protected] พระจอมเกลาธนบุรี 104 นางสาวนฤมล ดอนสอนเกตุ โรงเรียน โนนสูงพิทยาคม 105 นายนัฐวุฒิ บุญยืน ศูนยพันธุวิศวกรรมและ [email protected] เทคโนโลยีชีวภาพแหงชาติ 106 นางสาวนันทภัค โพธิสาร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย [email protected] 107 นายนันทศักดิ์ โชติชนะเดชาวงศ กรมการแพทยแผนไทยและ [email protected] การแพทยทางเลือก 108 นางสาวนาถวดี ฟกคง มหาวิทยาลัยนเรศวร [email protected]

109 นางสาวนารีจุติ ศรีแสงฉาย มหาวิทยาลัยนเรศวร [email protected] 110 นางสาวนารีรัตน บุญไชย มหาวิทยาลัยมหาสารคาม [email protected] 111 นายนําโชค ภูมิพันธ โรงเรียน โนนสูงพิทยาคม 112 นางสาวนิภาพร นาโสก มหาวิทยาลัยขอนแกน

113 นายนุกูล แสงพันธุ วิทยาลัยเกษตรและเทคโนโลยี [email protected] สุพรรณบุรี 114 นางสาวบงกช วิชาชูเชิด มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร [email protected]

115 นายบรรหาญ บุตรสิงห สํานักงานพัฒนาเศรษฐกิจ [email protected] จากฐานชีวภาพ (องคการมหาชน) 116 นายบวรทัช สิงหเดช มหาวิทยลัยขอนแกน [email protected] 117 นางสาวบุญญรัตน โชคบันดาลชัย มหาวิทยาลัยนเรศวร [email protected] 118 นางสาวบุษราภรณ พันธุเลิศเมธี โรงเรียน ประจักษศิล ปาคาร [email protected] 119 นางสาวปภัสสร ริยะบุตร มหาวิทยาลัยขอนแกน [email protected] วิทยาเขตหนองคาย 120 นางสาวปภาพร เถาวัลย โรงเรียน โนนสูงพิทยาคม 121 นายประพันธ ไตรยสุทธิ์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม [email protected] 122 นางประภัสสร อารีสิริสุข มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร [email protected] 123 นางสาวประภาพรรณ ซอหะซัน มหาวิทยาลัยมหิดล [email protected] วิทยาเขตกาญจนบุรี

BioD4 การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 21 – 23 มิถุนายน 2560 โรงแรมนภาลัย จังหวัดอุดรธานี 61

ลําดับ ชื่อ - นามสกุล หนวยงาน E - mail 124 นายประเสริฐ ศรีกิติกุลชัย ศูนยพันธุวิศวกรรมและ [email protected] เทคโนโลยีชีวภาพแหงชาติ 125 ผศ.ดร.ปรัชญา มุสิกสินธร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร [email protected] 126 รศ.ดร.ปราณีต งามเสนห มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี [email protected]. th,[email protected] 127 วาที่นายกองเอกปราโมทย จังหวัดอุดรธานี ธัญญพืช 128 นายปณณวิชญ ตปนียากร มหาวิทยาลัยนเรศวร [email protected] 129 นางสาวปทมาภรณ ชัยมัง บริษัท ปตท. จํากัด (มหาชน) [email protected]

130 นางสาวปาริฉัตร สังขสะอาด กรมวิชาการเกษตร psk50_2003@ hotmail.com 131 นางสาวปาริฉัตร นิ่มวัฒน โรงเรียน โนนสูงพิทยาคม 132 นางปยรัตน ฉิมโฉม กรมอุทยานแหงชาติ สัตวปา และพันธุพืช 133 นางสาว ปยวรี โสตะศรี โรงเรียน โนนสูงพิทยาคม 134 ผศ.ดร.ปโยรส ทองเกิด จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย 135 นายพงศศิริ อินทรสม โรงเรียน โนนสูงพิทยาคม

136 นายพงษพันธุ ลีฬหเกรียงไกร มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม [email protected]

137 นายพงษพิพัฒน เสนหดี มหาวิทยาลัยพะเยา [email protected] 138 นายพงษสวัสดิ์ คําสุนทร ศูนยพันธุวิศวกรรมและ [email protected] เทคโนโลยีชีวภาพแหงชาติ 139 นางพนิดา อุนะกุล ศูนยพันธุวิศวกรรมและ [email protected] เทคโนโลยีชีวภาพแหงชาติ 140 นางสาวพรชิตา วรรณพันธ โรงเรียน โนนสูงพิทยาคม 141 นายพรธวัช เฉลิมวงศ ศูนยวิจัยและพัฒนานวัตกรรม [email protected]

m อุทยานแหงชาติ สุราษฎรธานี 142 นายพรพงษ นราศรี มหาวิทยาลัยศรีนครินทวิโรฒ

143 นางพรศิริ เลิศเสถียรชัย พิพิธภัณฑสถานแหงชาติบานเชียง [email protected] 144 นายพลชาติ โชติการ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร ponlachart.c@psu .ac.th 145 นางพลอยพรรณ จิตราช ศูนยบรรพชีวิน ployphan.j@gmail .com 146 นางสาวพัชราภรณ กองเวหา โรงเรียน โนนสูงพิทยาคม 147 นางสาวพัชรี ปะตังเวสา สํานักงานพัฒนาเศรษฐกิจจากฐาน [email protected] ชีวภาพ (องคการมหาชน) 148 นางสาวพัสวี อุทัยภานนท จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย 149 นายพิทยา วงษชาง กรมวิชาการเกษตร [email protected] 150 นางสาวพิมลรัตน เทียนสวัสดิ์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม [email protected] 151 นายพีรพัฒน มั่งคั่ง มหาวิทยาลัยบูรพา [email protected]

BioD4: The 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand 62 21 – 23 June 2017 at Naphalai Hotel , Udon Thani Province

ลําดับ ชื่อ - นามสกุล หนวยงาน E - mail 152 นางสาวเพ็ญทิพย วิทิตพงษ จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย [email protected] 153 นางเพ็ญนภา คูวิบูลยศิลป มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ [email protected] 154 นางเพ็ญศรี มลิทอง มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงราย [email protected] 155 นางสาวโพธิกา โพธิ์ทอง มหาวิทยาลัยนเรศวร [email protected] 156 นายไพโรจน เสนา มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ [email protected] 157 นางฟามีดะห วาเซ็ท ทีนา มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ [email protected] 158 นางสาวภคนัช สุทเธนทร มหาวิทยาลัยนเรศวร [email protected] 159 นางภัทรพร รัตนวารี ศูนยพันธุวิศวกรรมและ [email protected] เทคโนโลยีชีวภาพแหงชาติ 160 นายภาณุพงศ ทวิชศรี มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร [email protected] m

161 นายภิญโญ แสงแกว การทองเที่ยวแหงประเทศไทย [email protected] สํานักงานอุดรธานี 162 นางสาวมณีรัตน พบความสุข ศูนยพันธุวิศวกรรมและ maneerat.pob@gmail .com เทคโนโลยีชีวภาพแหงชาติ 163 นายมนัส รวดเร็ว กรมอุทยานแหงชาติ สัตวปา [email protected],biodi_dnp

และพันธุพืช @hotmail.com 164 นายมนูญ ชุมสิทธิ์ มรภ อุดรธานี [email protected] 165 นางสาวมยุรี พุทธสาร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร [email protected] 166 นางสาวมัณฑนา ภัคคุณานนท โรงเรียนบานหนองขุนเหลาหลักวิทยา [email protected] 167 นางสาวมัตฑิกา แดงแยม จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย [email protected] 168 รศ.ดร.มัลลิกา เจริญสุธาสินี มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ [email protected] 169 นางสาวมาฆมาส สุทธาชีพ มหาวิทยาลัยรามคําแหง [email protected] 170 นางสาวมิ่งขวัญ พุทธเสน โรงเรียน สตรีราชินูทิศ [email protected]

171 นางสาว มุฑิตา กุณวงษ เครือขายอินแปง alizww.puii@gmail. com 172 นางเมทินี วสุนธราวัฒน มหาวิทยาลัยราชภัฏอุดรธานี [email protected] 173 นางสาวเมธินี สุวรรณกิจ มหาวิทยาลัยนเรศวร [email protected] 174 นายยุทธพงษ สังขนอย มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร [email protected] 175 นายยุทธศักดิ์ เจียมไชยศรี กรมวิชาการเกษตร [email protected]

176 รศ.ดร.ยุพา หาญบุญทรง มหาวิทยาลัยขอนแกน [email protected] 177 นายรักษา สุนินทบูรณ กรมปาไม [email protected]

m 178 นางรังสิมา ตัณฑเลขา สํานักงานพัฒนาวิทยาศาสตรและ [email protected] เทคโนโลยีแหงชาติ 179 นางรัดเกลา พันธุอราม การไฟฟาฝายผลิตแหงประเทศไทย [email protected] (กฟผ.)

BioD4 การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 21 – 23 มิถุนายน 2560 โรงแรมนภาลัย จังหวัดอุดรธานี 63

ลําดับ ชื่อ - นามสกุล หนวยงาน E - mail

180 นายรัตเขตร เชยกลิ่น สํานักงานพัฒนาเศรษฐกิจ [email protected] จากฐานชีวภาพ (องคการมหาชน) 181 ดร.รัตนมณี ชนะบุญ มหาวิทยาลัยรา ช ภัฏสกลนคร [email protected] 182 นางสาวรัตนากร กฤษ ณชาญดี มหาวิทยาลัยเทคโนโลยี [email protected] ราชมงคลตะวันออก 183 นางสาวรุงทิพย ศรีพลลา โรงเรียน โนนสูงพิทยาคม 184 นางฤทัยภัทร พิมลศรี มหาวิทยาลัยพะเยา [email protected] 185 นางสาวละอองดาว จงรักษ มหาวิทยาลัยรามคําแหง Laongdow8853@ gmail.com 186 นางสาวลําไย อินทรจันทร ศูนยวิจัยกีฏวิทยาและปาไมที่ 2 อ.ชุมแพ จ.ขอนแกน

187 วณิชา จรูญพงษ wani383@hotmail. com

188 นางสาววรธา กลิ่นสวาท มหาวิทยาลัยเทคโนโลยี worata.kli@kmutt. ac.th พระจอมเกลาธนบุรี 189 นายวรพงศ สิงหชาติ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร [email protected] 190 นายวรัตถ ศิวายพราหมณ จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย [email protected] 191 นางสาววรางรัตน งวนชู มหาวิทยาลัยเชียงใหม [email protected] 192 นายวัชระ สามสุวรรณ มหาวิทยาลัยรามคําแหง [email protected] 193 นางวาสนา วิโรจนรัตน วิสาหกิจชุมชนกลุมรักษชาง รักษาปา ตะวันออก (ปม.) 194 นางสาววาสนา นอยศรีภูมิ ศูนยพันธุวิศวกรรมและ [email protected] เทคโนโลยีชีวภาพแหงชาติ 195 นายวิชัย ภูริปญญวานิช สถาบันเทคโนโลยีนิวเคลียรแหงชาติ [email protected] (องคการมหาชน)

196 นายวิชิน สืบปาละ จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย [email protected]

197 นายวิเชียร กิจปรีชาวนิช มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร [email protected] 198 นางวิภา อินทรสุข มหาวิทยาลัยนเรศวร [email protected]

199 ดร.วิภารัตน ดีออง สํานักงานคณะกรรมการวิจัยแหงชาติ [email protected] 200 นางสาววิภาวรรณ คําอน มหาวิทยาลัยขอนแกน [email protected] วิทยาเขตหนองคาย 201 นายวิรงค จันทร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร [email protected] 202 นางสาววิไลวัลย จันทะพัน โรงเรียน โนนสูงพิทยาคม 203 นางสาววิศรา ไชยสาลี สถาบันการจัดการเทคโนโลยีและ [email protected] นวัตกรรมเกษตร 204 นายวีระ ศรีอินทรสุทธิ์ ศูนยพันธุวิศวกรรมและ [email protected] เทคโนโลยีชีวภาพแหงชาติ

BioD4: The 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand 64 21 – 23 June 2017 at Naphalai Hotel , Udon Thani Province

ลําดับ ชื่อ - นามสกุล หนวยงาน E - mail 205 นายวุฒิกร ภูอิสสระกุล ศูนยพันธุวิศวกรรมและ [email protected] เทคโนโลยีชีวภาพแหงชาติ 206 นายศราวุธ คอแกว โรงเรียน ประจักษศิลปาคาร

207 นางศรีสุรางค มาศศิริกุล สถาบันลูกโลกสีเขียว srisurang.v@pttplc. com 208 นางสาวศศิธร จินดามรกฎ ศูนยพันธุวิศวกรรมและ [email protected] เทคโนโลยีชีวภาพแหงชาติ 209 นายศักดิ์ชัย คุณมี มหาวิทยาลัยขอนแกน [email protected] 210 นายศิตะ มานิตกุล [email protected] 211 นายศิรัช เลิศจินตรกิจ จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย 212 นางศิริรัตน ศิริพรวิศาล มหาวิทยาลัยราชภัฏ [email protected] พระนครศรีอยุธยา 213 นางสาวศิริรัตน สมเชื้อ มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ [email protected] 214 นางสาวศิริวรรณ ลือดัง สถาบันวิจัยวิทยาศาสตรสาธารณสุข [email protected] 215 นางษมาภรณ อินชํานาญ มหาวิทยาลัยนเรศวร [email protected]

216 นางสงศรี กุลปรีชา จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย [email protected] 217 นางสาวสนธินี ไวยารัตน มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร [email protected] วิทยาเขตเฉลิมพระเกียรติ สกลนคร

218 นางสาวสมจิต อ่ําอินทร ศูนยพันธุวิศวกรรมและ [email protected] เทคโนโลยีชีวภาพแหงชาติ 219 นายสมชาย ธาราวัฒน สถาบันลูกโลกสีเขียว [email protected]

220 ศ.ดร.สมศักดิ์ ปญหา จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย somsak - [email protected]

221 นายสรฉัตร เทียมดาว มหาวิทยาลัยราชภัฏอุดรธานี [email protected] 222 นายสรวิศ ลาภเบญจกุล มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร [email protected] 223 นางสาวสลิลาพร นวลแกว ศูนยพันธุวิศวกรรมและ [email protected] เทคโนโลยีชีวภาพแหงชาติ 224 นางสาวสาทินี ซื่อตรง ศูนยพันธุวิศวกรรมและ [email protected] เทคโนโลยีชีวภาพแหงชาติ 225 นางสายสมร ลํายอง มหาวิทยาลัยเชียงใหม

226 นายสายัณห สมฤทธิ์ผล ศูนยพันธุวิศวกรรมและ [email protected] เทคโนโลยีชีวภาพแหงชาติ

227 นางสาวสิตา ปรีดานนท ศูนยพันธุวิศวกรรมและ [email protected] เทคโนโลยีชีวภาพแหงชาติ 228 นายสิทธิพร เพ็งสกุล มหาวิทยาลัยรามคําแหง [email protected] 229 นายสิทธิพร ปานเมน สถาบันวิจัยวิทยาศาสตรสาธารณสุข [email protected]

230 นายสิทธิศักดิ์ ปนมงคลกุล มหาวิทยาลัยพะเยา [email protected]

BioD4 การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 21 – 23 มิถุนายน 2560 โรงแรมนภาลัย จังหวัดอุดรธานี 65

ลําดับ ชื่อ - นามสกุล หนวยงาน E - mail 231 นายสิรภพ ภูมิภูติกุล มหาวิทยาลัยนเรศวร [email protected] m

232 นางสาวสิริธร กงเสง มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร [email protected] 233 นางสิรินทร ติยานนท กรมอุทยานแหงชาติ สัตวปา tsirin3945@yahoo. com และพันธุพืช 234 นางสาวสิรินทร ยวนใยดี พิพิธภัณฑสถานแหงชาติบานเชียง

235 นางสาวสิริวรรณ สุนทรศารทูล สํานักงานพัฒนาวิทยาศาสตรและ [email protected] เทคโนโลยีแหงชาติ 236 นางสุกาญจน รัตนเลิศนุสรณ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยี [email protected] ราชมงคลธัญบุรี

237 นางสุจิตรา สิกพันธ สถาบันวิจัยวิทยาศาสตรสาธารณสุข [email protected] 238 นางสาวสุจินดา สมหมาย ศูนยพันธุวิศวกรรมและ [email protected] เทคโนโลยีชีวภาพแหงชาติ 239 นายสุชา มั่นคงสมบูรณ [email protected] 240 นางสุชาดา มงคลสัมฤทธิ์ ศูนยพันธุวิศวกรรมและ [email protected] เทคโนโลยีชีวภาพแหงชาติ 241 นางสาวสุณีรัตน สีมะเดื่อ กรมวิชาการเกษตร [email protected] 242 นางสาวสุดารัตน จันทะพร สถาบันวิจัยวิทยาศาสตรสาธารณสุข [email protected] 243 นายสุทธิ มลิทอง มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงราย sutti084@hotmail. com 244 นางสาวสุธาทิพย พันธุนิล มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี [email protected] 245 นางสาวสุธินี สินุธก มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร [email protected]

246 นางสาวสุนทรีย เสือขํา สํานักงานพัฒนาวิทยาศาสตรและ [email protected] เทคโนโลยีแหงชาติ 247 นายสุนิตสรณ พิมพะสาลี มหาวิทยาลัยราชภัฏนครราชสีมา [email protected] 248 นางสุพรรนี อะโอกิ มหาวทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี [email protected] 249 นายสุพัดชัย แพงสุรินทร โรงพิมพเจริญ 250 นางสาวสุพัตรา ลิมปยประพันธ กรมอุทยานแหงชาติ สัตวปา และพันธุพืช 251 นางสาวสุพิชชา พันพั่ว มหาวิทยาลัยขอนแกน 252 นายสุรพล ชุณหบัณฑิต มหาวิทยาลัยรามคําแหง [email protected] 253 ดร.สุรเวช สุธีธร มหาวิทยาลัยมหาสารคาม [email protected] 254 นางสาวสุรัตน บุญผอง มหาวิทยาลัยนเรศวร [email protected] 255 ดร.สุรางค เธียรหิรัญ กรมปาไม [email protected] 256 นางสาวสุรียพร บัวอาจ กรมวิชาการเกษตร [email protected] 257 นายเสรี โพธิ์พินิจ กรมอุทยานแหงชาติ สัตวปา [email protected] และพันธุพืช

BioD4: The 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand 66 21 – 23 June 2017 at Naphalai Hotel , Udon Thani Province

ลําดับ ชื่อ - นามสกุล หนวยงาน E - mail

258 นางแสงดาว กลางไกล สํานักงานพัฒนาวิทยาศาสตรและ [email protected] เทคโนโลยีแหงชาติ

259 นางสาวแสงเพ็ชร สํานักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย [email protected] อิสสระพานิชกิจ ( สกว.) 260 นางสาวหทัยชนก พรมขอนยาง โรงเรียน โนนสูงพิทยาคม

261 นายหริรักษ โลพัฒนานนท มหาวิทยาลัยนเรศวร [email protected]

262 นางสาวอนัญญา ทองสิมา มหาวิทยาลัยราชภัฏนครปฐม [email protected]

263 นายอนันต เคนทาว มหาวิทยาลัยขอนแกน [email protected] 264 นางอนันตนิจ ชุมศรี มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ [email protected] 265 นางสาวอนุตตรา ณ ถลาง ศูนยพันธุวิศวกรรมและ [email protected] เทคโนโลยีชีวภาพแหงชาติ 266 นางสาวอภิญญา กุลพลเมือง โรงเรียน โนนสูงพิทยาคม 267 นายอภิรัชต สมฤทธิ์ กรมวิชาการเกษตร [email protected]

268 นายอภิวัฒน เอื้ออารีเลิศ กรมปาไม [email protected] 269 นางสาวอมรรัชฏ คิดใจเดียว กรมวิชาการเกษตร pook2543@yahoo. com

270 นายอมเรศ ภูมิรัตน มหาวิทยาลัยมหิดล [email protected] 271 นางสาวอรจิรา ประคองชีพ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร [email protected] 272 นายอรรถชัย คันธะชุมภู มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร [email protected] 273 นายอรรัตน สุนทรพงศ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร [email protected] 274 นางสาวอรวรรณ บุญทัน สถาบันลูกโลกสีเขียว [email protected]

275 รศ.ดร.อัญชนา ประเทพ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร [email protected]

276 นางสาวอัมพวา ปนเรือน ศูนยพันธุวิศวกรรมและ [email protected] เทคโนโลยีชีวภาพแหงชาติ

277 นางสาวอาภากร สกุลสถาพร มหาวิทยาลัยขอนแกน [email protected] วิทยาเขตหนองคาย 278 นายอารี สุวรรณมณี สํานักงานนโยบายและแผน [email protected] ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม 279 นายอิฐสะราม แสนสุภา มหาวิทยาลัยพะเยา [email protected] 280 นายอิศเรศ แพงหอม โรงเรียน ประจักษศิล ปาคาร 281 นายอิสราพงษ วรผาบ กรมอุทยานแหงชาติ สัตวปา [email protected]. และพันธุพืช go.th 282 นายอุดมวิทย ไวทยการ กรมวิชาการเกษตร [email protected] 283 นายอุทัย เกตุนุติ ศูนยพันธุวิศวกรรมและ [email protected] เทคโนโลยีชีวภาพแหงชาติ 284 นายอุเทน ภุมรินทร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร [email protected]

BioD4 การประชุมวิชาการการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพแหงชาติ ครั้งที่ 4 21 – 23 มิถุนายน 2560 โรงแรมนภาลัย จังหวัดอุดรธานี 67

ลําดับ ชื่อ - นามสกุล หนวยงาน E - mail 285 นายเอกนรินทร รอดเจริญ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร [email protected] 286 นายเอกพจน ศรีฟา มหาวิทยาลัยมหาสารคาม [email protected]

287 เอกอนงค จางบัว สวทน. [email protected] 288 นางสาวเอื้อมพร จันทรสองดวง มหาวิทยาลัยราชภัฏรอยเอ็ด [email protected]

BioD4: The 4 th National Meeting on Biodiversity Management in Thailand 68 21 – 23 June 2017 at Naphalai Hotel , Udon Thani Province