DE UITDAGING

ONZE AANPAK

DE OPBRENGST

HOE NU VERDER?

HET REIZIGERS IN OPENBAAR HOE KOM JE TOT CREATIEVE EN NOARDWEST FRYSLÂN MAKEN VERVOER IN INNOVATIEVE VERVOERSOPLOSSINGEN? GEMIDDELD NOARDWEST GEBRUIK VAN De mensen van Partoer ondersteunen de inwoners van Noardwest Fryslân daarbij. Inwoners 2 TOT 3 VAN FRYSLAN weten tenslotte als geen ander wat belangrijk is voor een goede bereikbaarheid in hun regio. DE LIJNEN. KRIJGT EEN 7,5 ONZE AANPAK

273 Gebruik OV in Noardwest Fryslân in kaart 105 Interviews met reizigers: ervaringen reizigers in kaart Oude 273 bildtzijl 2 Scholensessies: brainstormen overe vervoersoplossingen met +/- 1600 scholieren 73 Vrouwen- Alde e parochie Leie z 3 Ouderensessies:273 brainstormen over vervoersoplossingen met 28 ouderen n 72 e Sint Jacobi-6 Dorpssessies: brainstormenSint over Anna- vervoersoplossingen met73 29 inwoners d parochie 72 70 170 parochie Stiens d 2018 a 70 72 OKTOBER NOVEMBER DECEMBER 170JANUARIWier FEBRUARI MAART W Firdgum Minnertsga 71 71 Berltsum Bitgum Oosterbierum Bitgummole Tzummarum 154 Ingelum 60 70 Ried ONZE AANPAK:Pieters- SexbierumDE PARTOER METHODE Menaam 170 bierum Marssum Dongjum Ons specialisme is het75 realiseren van betrokkenheid. 75Niet alleen van de actievePeins inwoners/Slappeterp bewoners/cliënten/etc., maar71 ook van de mensen die niet vanzelfsprekend meedoen. Schingen Vlieland 97 170 Terschelling Via kanalen en methoden die aansluiten op de belevingswereld van de mensen om wie Wijnaldum het gaat. Zo leveren we betrouwbare inzichten.Franeker Schalsum Deinum 97 Dronryp Zweins Deinum Harlingen Herbaijum Blessum Midlum 97 Dronryp Boksum

Hilaard Jellum LEERPUNTEN JONGEREN OUDEREN MIX INWONERS CREATIEVE SESSIES BUTENGEWOAN BERIKBER ONZE AANPAK IN NOARDWEST FRYSLAN 273 Gebruik OV in Noardwest Fryslân in kaart 105 Interviews met reizigers: ervaringen reizigers in kaart Oude 273 bildtzijl 2 Scholensessies: brainstormen overe vervoersoplossingen met +/- 1600 scholieren 73 Vrouwen- Alde leerpunten aanpake parochie Leie z 3 Ouderensessies: brainstormen over vervoersoplossingen met 28 ouderen We hebben voor Butengewoan Berikber de Partoer-methode ingezet, waarbij het realiseren van 273 betrokkenheid het doel is, nook van de doelgroepen die je minder snel hoort. Sint Jacobi-6 Dorpssessies: brainstormenSint over Anna- vervoersoplossingen72 met73 29 inwoners We hebben verschillendee methoden naast elkaar ingezet. We hebben met vooronderzoekparochie de feiten en parochie cijfers over het openbaar vervoer in kaart gebracht, hebben reizigers hun ervaringen laten delen en hebben 72 70 170 Stiens verschillended creatieve sessies georganiseerd voor jongeren, ouderen en een gemixte doelgroep om ideeën voor de toekomst op te halen. 2018 d 70 72 aWat hebben we geleerd van deze aanpak? OKTOBER NOVEMBER DECEMBER 170JANUARIWier FEBRUARI MAART • De verschillende methoden hebben elkaar versterkt. FirdgumHet vooronderzoek en de interviewsMinnertsga in bussen W bleken een waardevolle basis voor het creatieve vervolg. • We hebben belangrijke gebruikersgroepen bereikt71 die normaal gesproken niet snel aan een creatieve 71 Berltsum Bitgum sessie zouden Oosterbierummeedoen, maar die wel belangrijke gebruikersgroepen zijn van het openbaar vervoer Bitgummole Tzummarum (jongeren, ouderen). We hebben deze doelgroepen geactiveerd door een doelgroepgerichte aanpak op 154 Ingelum te zetten en sessies te organiseren op plekken waar de doelgroep aanwezig is. Doordat we van verschil- 60 lende doelgroepen input hebben, is het beeld dat we hebben opgehaald breed en divers. 70 • Het doel was om op drie middelbare scholen sessies te organiseren voor jongeren.Ried Een middelbare Pieters- Sexbierum Menaam 170 bierumschool wilde helaas niet meewerken. We leren hiervan dat het een risico is om een aanpak in te zetten Marssum waarbij je afhankelijk bent van een andere partij. Dongjum 75 Peins Slappeterp • Er was tegenvallende belangstelling voor de dorpensessies,75 ondanks de vele promotie voor deze sessies 71 Schingen Vlieland in de (sociale) media, via de dorpsbelangen en posters. Het blijkt keer op keer, ook bij andere projecten 97 170 Terschelling waar we aan werken, dat het voor mensen een te grote stap is om in hun vrije tijd aan te sluiten bij een Wijnaldum sessie. Wat we ook veel te horen krijgenFraneker van inwoners is dat zij overvraagd wordenSchalsum door partijen om Deinum 97 Dronryp mee te denken over onderwerpen. Hierop aansluitend is het belangrijk dat de urgentie van het onder- Deinum Harlingen Zweins werp belangrijk is bij hetHerbaijum agenderen. Wat is de directe noodzaak voor de inwoners om mee te denken? Dat was in dit geval wellicht niet urgent genoeg. Blessum

Midlum 97 BUTENGEWOAN BERIKBER IN NOARDWEST FRYSLAN Dronryp Boksum

Hilaard Jellum LEERPUNTEN JONGEREN OUDEREN MIX INWONERS CREATIEVE SESSIES ONZE AANPAK

273 Gebruik OV in Noardwest Fryslân in kaart 105 Interviews met reizigers: ervaringen reizigers in kaart Oude 273 bildtzijl 2 Scholensessies: brainstormen overe vervoersoplossingen met +/- 1600 scholieren 73 Vrouwen- Alde doelgroep jongerene parochie Leie z 3 Ouderensessies: brainstormen over vervoersoplossingen met 28 ouderen n 273 Sint Jacobi-6 Dorpssessies: brainstormenSint over Anna- vervoersoplossingen72 met73 29 inwoners • Scholieren evormen een belangrijke gebruikersgroep van het openbaar parochie 70 170 parochie vervoer.d Niet alleen tijdens de periode op de middelbare school, 72 Stiens maard ook zodra zij naar het vervolgonderwijs gaan. 2018 a 70 72 OKTOBER NOVEMBER DECEMBER 170JANUARIWier FEBRUARI MAART W Firdgum Minnertsga 71 71 Berltsum Bitgum methodeOosterbierum Bitgummole Tzummarum 154 Ingelum 60 Hoe ervaren jongeren het OV en hoe denken jongeren over 70 een toekomstbestendig OV-systeem? We haalden het op tijdens Ried 170 Pieters- interviewsSexbierum in bussen en tijdens twee scholensessies op CSG Ulbe Menaam bierum Marssum van Houten in Sint Annaparochie enDongjum RSG Simon Vestdijk in Peins Slappeterp 75 Harlingen. In de pauzes hebben75 we zoveel mogelijk innovatieve, 71 Schingen Vlieland creatieve ideeën opgehaald bij leerlingen en hebben we leerlingen 97 170 Terschelling laten stemmen op de beste ideeën. Wijnaldum Franeker Schalsum Deinum 97 Dronryp Zweins Deinum Harlingen Herbaijum Blessum

Midlum 97 BUTENGEWOAN BERIKBER IN NOARDWEST FRYSLAN Dronryp Boksum

Hilaard Jellum LEERPUNTEN JONGEREN OUDEREN MIX INWONERS CREATIEVE SESSIES ONZE AANPAK

273 Gebruik OV in Noardwest Fryslân in kaart 105 Interviews met reizigers: ervaringen reizigers in kaart Oude 273 bildtzijl 2 Scholensessies: brainstormen overe vervoersoplossingen met +/- 1600 scholieren 73 Vrouwen- Alde doelgroep ouderene parochie Leie z 3 Ouderensessies: brainstormen over vervoersoplossingen met 28 ouderen n 273 Sint Jacobi-6 Dorpssessies: brainstormenSint over Anna- vervoersoplossingen72 met73 29 inwoners • uderen zijne ook een specifeke doelgroep voor het openbaar vervoer. parochie 70 170 parochie De trein,d de bus maar bijvoorbeeld ook Wmovervoer zijn belangrijk voor hen. 72 Stiens uderend blijven steeds langer mobiel. 2018 a 70 72 OKTOBER NOVEMBER DECEMBER 170JANUARIWier FEBRUARI MAART W Firdgum Minnertsga 71 71 Berltsum Bitgum methodeOosterbierum Bitgummole Tzummarum 154 Ingelum 60 m de ervaringen en ideeën van ouderen naar boven te halen 70 hebben we hen benaderd via interviews in bussen en hebben Ried 170 Pieters- we drieSexbierum ouderensessies georganiseerd in Harlingen, raneker en Menaam bierum Marssum int nnaparochie. oor de organisatieDongjum van de ouderensessies Peins Slappeterp 75 is samengewerkt met de ouderenwerkers.75 Tijdens deze sessies 71 Schingen Vlieland hebben we gebrainstormd over vervoersoplossingen en hebben 97 170 Terschelling we n van de ideeën verder uitgewerkt. Wijnaldum Franeker Schalsum Deinum 97 Dronryp Zweins Deinum Harlingen Herbaijum Blessum

Midlum 97 BUTENGEWOAN BERIKBER IN NOARDWEST FRYSLAN Dronryp Boksum

Hilaard Jellum LEERPUNTEN JONGEREN OUDEREN MIX INWONERS CREATIEVE SESSIES ONZE AANPAK

273 Gebruik OV in Noardwest Fryslân in kaart 105 Interviews met reizigers: ervaringen reizigers in kaart Oude 273 bildtzijl 2 Scholensessies: brainstormen overe vervoersoplossingen met +/- 1600 scholieren 73 Vrouwen- Alde doelgroep mixe inwoners parochie Leie z 3 Ouderensessies: brainstormen over vervoersoplossingen met 28 ouderen n 273 Sint Jacobi-6 Dorpssessies: brainstormenSint over Anna- vervoersoplossingen72 met73 29 inwoners • We hebben eook ‘mi inwoners’ gedefnieerd als doelgroep van ons traject. Denk parochie 70 170 parochie aan dorpsbewoners,d reizigers, nietreizigers, ouders, belangenbehartigers, foren 72 Stiens zen, scholieren, jongeren en ouderen en jongeren. Deze brede groep zorgt voor d 72 2018 aeen gevarieerd beeld van de ervaringen en wensen voor de toekomst. 70 OKTOBER NOVEMBER DECEMBER 170JANUARIWier FEBRUARI MAART W Firdgum Minnertsga 71 71 Berltsum Bitgum methodeOosterbierum Bitgummole Tzummarum 154 Ingelum m deze doelgroep te bereiken hebben we een breed scala 60 aan reizigers genterviewd en hebben we zes dorpssessies 70 Ried Pieters- georganiseerdSexbierum in Harlingen, arssum, innertsgea, chingen, Menaam 170 bierum int nnaparochie en Wijnaldum. ia dorpsbelangen, kranten, Marssum Dongjum 75 posters in openbare gebouwen75 en nieuwbrieven van de gemeentePeins Slappeterp 71 zijn de deelnemers geattendeerd op de dorpensessies. Tijdens Schingen Vlieland 97 170 Terschelling deze sessies hebben we gebrainstormd over vervoersoplossingen Wijnaldum en hebben we n vanFraneker de ideeën verder uitgewerkt.Schalsum Deinum 97 Dronryp Zweins Deinum Harlingen Herbaijum Blessum

Midlum 97 BUTENGEWOAN BERIKBER IN NOARDWEST FRYSLAN Dronryp Boksum

Hilaard Jellum LEERPUNTEN JONGEREN OUDEREN MIX INWONERS CREATIEVE SESSIES ONZE AANPAK creatieve sessies

Gebruik OV in Noardwest Fryslân in Voorkaart het ophalen van zoveel mogelijk creatieve, innovatieve ideeën 105 Interviews met reizigers: ervaringenhebben reizigers we verschillende in kaart creatieve sessies georganiseerd: sessies voor een mix aan doelgroepen (van jong tot oud, van forenzen tot dorpsbelangen) 2 Scholensessies:en sessies specifek brainstormen voor middelbare over scholierenvervoersoplossingen en voor ouderen. met +/- 1600 scholieren

De sessies startten door de deelnemers mee te nemen in de informatie 3 Ouderensessies: brainstormen over vervoersoplossingen met 28 ouderen die we hebben opgehaald over het vervoersgedrag en de ervaringen van reizigers in de regio. We toonden vlog die we hebben gemaakt deelden6 Dorpssessies: brainstormen over vervoersoplossingen met 29 inwoners factsheets uit, zodat de deelnemers hier gebruik van kunnen maken tijdens de sessie. Zo zijn feiten de onderlegger voor de gesprekken. 2018 Hierna boden we deelnemers de kans om hun eigen ervaringen over het OV te noteren op de ‘jubelmuur’ en ‘klaagmuur’, zodat de brainstorm OKTOBER NOVEMBER DECEMBER JANUARI FEBRUARI MAART hierna zich vooral richtte op wat er mogelijk is.

In de brainstormfase zetten we de deelnemers in een positieve, actieve stand door gebruik te maken van de methodiek Design Thinking. Design Thinking is een eenvoudige methode die je handvatten geeft om (complexe) ontwerpuitdagingen op te lossen en inzichtelijk te maken. Het vrije denken wordt gestimuleerd. De deelnemers zijn aan de hand van gerichte opdrachten en vragen uitgedaagd om creatieve en innovatieve ideeën te bedenken om vanuit het platteland aan te sluiten op de hoofdverbinding. Door in groepen aan oplossingen te werken, ontstonden verschillende ideeën. Per sessie is het beste idee verder uitgewerkt via een ‘Wat, waar, hoe wie poster’, zodat elke sessie een concreet voorstel heeft opgeleverd.

BUTENGEWOAN BERIKBER IN NOARDWEST FRYSLAN

LEERPUNTEN JONGEREN OUDEREN MIX INWONERS CREATIEVE SESSIES DE OPBRENGST

273

Oude 273 bildtzijl e 73 Vrouwen- Alde e Leie WAT VINDENz WELKE IDEEËNparochie n 273 Sint Jacobi- Sint Anna- 72 73 DE MENSENe parochieVOOR DE parochie d 72 70 170 Stiens NU VANd HET TOEKOMST a 70 72 170 Wier OPENBAAR Firdgum HEBBEN DE W Minnertsga VERVOER IN71 CREATIEVE71 Berltsum Bitgum Oosterbierum Bitgummole Tzummarum 154 Ingelum NOARDWEST SESSIES 60 70 Ried FRYSLÂN?Pieters- Sexbierum OPGELEVERD?Menaam 170 bierum Marssum Dongjum 75 75 Peins Slappeterp BREED BEELD71 Schingen Vlieland 97 170 Terschelling WelkeWijnaldum behoeftes en ideeën heeft de mienskip om het openbaar vervoer in Noardwest Fryslân duurzaam en Franeker Schalsum Deinum betaalbaar te houden na 2022? En wat vinden de inwoners van het vervoer op dit moment?97 WeDronryp hebben het via Zweins Deinum Harlingen diverse interviews en sessiesHerbaijum met verschillende doelgroepen in kaart gebracht. Door deze aanpak hebben we een breed beeld kunnen ophalen van de ervaringen en oplossingen waar de mienskip in Noardwest Fryslân aan denkt. Blessum Midlum 97 Het is echter géén breed gedragen beeld, omdat de groep betrokken inwoners geen afspiegelingDronryp is van de totale bevolking. Wij vinden de opbrengsten van onze aanpak echter zeer bruikbaar: dezelfde (varianten van) ideeën en Boksum oplossingen kwamen in veel verschillende sessies naar voren. Daarmee hebben we een goede indruk opgehaald Hilaard Jellum van de ideeën die er in Noardwest Fryslân leven. DE OPBRENGST

273 HET Hoe bevalt het openbaar vervoer op dit moment? OPENBAAR BUTENGEWOAN BERIKBER Oude 273JANUARI 2019 Vanuit de interviews die we met reizigers hebben gehouden blijkt dat zij best ONS OUWEbildtzijl & NIJE DYKEN VERVOER IN 73 IN NOARDWEST FRYSLAN tevreden zijn over het openbaar vervoer in Noardwest Fryslân. De kwaliteit van dee DE UITDAGING HOE KOMVrouwen- JE TOT CREATIEVEAlde EN bussen scoort goed en mensen zijn tevreden over de opstaptijden. WiFi en USB-e NOARDWEST INNOVATIEVE VERVOERSOPLOSSINGEN?Leie Het openbaar vervoer op hetparochie Friese het om de gemeenten Harlingen platteland is niet overal klaar voor de van het nieuwe contract voor het en Waadhoeke ten noorden van de van reizigers zijn en belangrijke toekomst. De provincie Fryslân heeft busvervoer. Dit contract gaat per spoorlijn Leeuwarden-Harlingen kenmerken van Noardwest Fryslân ons daarom de volgende vragen december 2022 in. aansluitingen zijn een welkome aanvulling. Een kritische noot is dat de bus wat en het dorp Stiens. Samen met de in kaart te brengen, ontstaat een OV IN z gesteld: Hoe houden we het Friese inwoners van de regio’s worden goede basis voor ideeën. Vervolgens platteland bereikbaar? Hoe kunnen Samen met Partoer 273 creatieve en innovatieve oplossingen geven we antwoord op de gestelde KAART we met het beschikbare budget méér Hoe kom je tot creatieve en FRYSLAN gezocht. Inwoners weten tenslotte als vragen. Zó houd je het platteland Bereikheid openbaar vervoer doen? Dat is de uitdaging van het innovatieve vervoersoplossingen? De geen ander wat belangrijk is voor een van Noardwest Fryslân bereikbaar! in kaart in Noardwest Fryslân. experiment Bûtengewoan Berikber. mensen van Partoer ondersteunen vaker mag rijden: ook in het weekend of ‘s avonds, maar ook vaker per dag. De goede bereikbaarheid in hun regio. Noardwest Fryslân is één van de drie de inwoners van Noardwest Fryslân n Goede ideeën worden in de praktijk PAGINA 2 - 3 regio’s waarin dit project plaatsvindt. daarbij. Door inzicht te geven in hoe getest en bij succes worden de ideeën 72 het openbaar vervoer nu geregeld Binnen Noardwest Fryslân gaat meegenomen in de voorbereidingen Sint Jacobi- Sint Anna- is, te laten zien wat de73 ervaringen BINNEN NOARDWEST aansluiting op andere bussen of de trein kan soms beter. Tot slote konden reizigers KRIJGTparochie FRYSLÂN GAAT HET OM DE parochie GEMEENTEN HARLINGEN EN REIZIGERS IN NOARDWEST WAADHOEKE TEN NOORDEN 70 170 FRYSLÂN MAKEN 72 VAN DE SPOORLIJN GEMIDDELD Stiens aangeven wat ze vinden van de kwaliteit van de stations en haltes. Wederom zijn de GEBRUIK VAN LEEUWARDEN-HARLINGEN 2 TOT 3 VAN EN HET DORP STIENS. d EEN DE LIJNEN. meeste reizigers positief en vinden ze de kwaliteit goed. Sommige reizigers geven d ervaringen reizigers butengewoan berikber 72 aan dat ze een (heel) bushokje missen, waarin ze beschut kunnen staan’. 70 ERVARING VAN REIZIGERS Partoer heeft aan een grote groep Fryslân wordt ervaren. Lees meer op reizigers in Noardwest Fryslân en een kwart is jonger dan 18 jaar. a pagina 1 en 4. gevraagd hoe zij het openbaar De meeste reizigers maken drie HET 170 Wier vervoer gebruiken en hoe zij het keer per week of vaker gebruik van Wie zijn de bevraagde reizigers? OPENBAAR gebruik ervaren. Waar reizen ze het openbaar vervoer (80 procent). We hebben niet alle reizigers naar toe? Hoe ver is het naar de VERVOER IN kunnen vragen naar hun bushalte? Hoe tevreden zijn ze met ervaringen. De reizigers die we LEEFTIJD NOARDWEST Firdgum het openbaar vervoer, bijvoorbeeld ONDERVRAAGDE REIZIGERS Minnertsga wél hebben gesproken, hebben wat betreft de opstaptijden en de FRYSLAN samen de volgende kenmerken. kwaliteit van de bussen? Tot 18 jaar 23% 7,5 De meeste reizigers zaten in lijn KRIJGT 18-30 jaar 72. In lijn 75 en 97 is met minder 53% W Doordat in totaal 105 reizigers hun 30-45 jaar 10% EEN reizigers gesproken. De bevraagde ervaringen met ons hebben gedeeld, reizigers kwamen vooral uit Stiens, 45-65 jaar 8% krijgen we een idee van hoe het St. Annaparochie en Leeuwarden. 65-75 jaar 4% openbaar vervoer in Noardwest Meer dan de helft is 18 tot 30 jaar 75 jaar en ouder 3% 7,5 71 71 Berltsum Bitgum Oosterbierum WAAROM METBitgummole OPENBAAR VERVOER? In de meeste gevallen is de procent) en het bezoeken van eindbestemming een MBO- in plaats van de fets of de auto. VERDER IN vrienden (13 procent). Voor zorg, hebben van een rijbewijs of auto instelling (29 procent), maar de De meeste reizigers vertellen dat Tzummarum winkelen/boodschappen, cultuur, (21 procent), het gemak (goede DEZE KRANT bus wordt ook vaak gebruikt om de afstand te ver is om te fetsen sport of de middelbare school bereikbaarheid van bestemmingen, naar het werk te gaan (21 procent). en daarom het ov een goede optie wordt minder vaak de bus gepakt. 22 procent) en de prijs (goedkope Naast de ervaringen van is (32 procent). Verder zijn het 154 Op de derde en vierde plek staan Er zijn verschillende redenen om manier van vervoer, 19 procent) reizigers, vind je in deze het HBO of de universiteit (14 hebben van een studenten ov- het openbaar vervoer te nemen, genoemd als reden. Geen van de krant een kaart van de chipkaartIngelum (23 procent), het niet regio met een overzicht reizigers geeft aan dat het milieu bij hun keuze voor het openbaar van het huidige openbaar Aan Bûtengewoan Berikber werken: In opdracht van: vervoer een rol heeft gespeeld. vervoer (pagina 2 en 3). De (bus)halte is meestal niet zo ver Op de laatste60 pagina lees weg. Er zijn maar een paar reizigers je meer over de inwoners die 2 kilometer of meer moeten van en de voorzieningen in aeggen. eizigers gaan vooral Noardwest Fryslân. 70 Meer weten? Kijk op: butengewoanberikber.frl lopend naar de bushalte. Ried Pieters- Sexbierum Menaam 170 bierum Marssum Dongjum 75 75 Peins Slappeterp 71 Schingen Vlieland 97 170 Terschelling Wijnaldum Franeker Schalsum Deinum Dronryp Bekijk onze vlog 97 Lees hierDeinum onze krant ‘Butengewoan Harlingen Zweins Herbaijum over ervaringen berikber’ met feiten en cijfers en van de reizigers ervaringen vanBlessum de reizigers Midlum 97 Dronryp Boksum

Hilaard Jellum

DE OPBRENGST OVERZICHTSKAART CREATIEVE SESSIES RESULTAAT DORPEN RESULTAAT SCHOLEN RESULTAAT OUDEREN DE OPBRENGST

IDEEËN 273

Tijdens de verschillende creatieve sessies zijn veel innovatieve, creatieve Oude 273 bildtzijl ideeën naar boven gekomen. De sfeer tijdens de verschillende sessies e 73 was overwegend constructief. Veel deelnemers stonden open voor Vrouwen- Alde e parochie Leie nieuwe vervoersoplossingen en gaven aan dat ze het heel goed vinden z 273 om met elkaar na te denken over slimme oplossingen. “Mensenn wennen Sint Jacobi- Sint Anna- 72 73 welaan verandering”, werd genoteerd tijdens één van dee dorpssessies. parochie 72 70 170 parochie Aan de andere kant waren er ook deelnemers die lieverd wilden Stiens vasthouden aan de bestaande OV-structuur en niet wilden meedenken d 70 72 over nieuwe oplossingen. a 170 Wier W Firdgum Minnertsga 71 71 Berltsum Bitgum Oosterbierum Bitgummole Tzummarum 154 Ingelum 60 70 Ried Pieters- Sexbierum Menaam 170 bierum Marssum Dongjum DE IDEEËN75 VANUIT DE SESSIES 75 Peins Slappeterp 71 Schingen Vlieland 97 170 Terschelling WijnaldumBekijk ze hier per plaats Franeker Schalsum Deinum op een overzichtskaart 97 Dronryp Zweins Deinum Harlingen Herbaijum Blessum Midlum 97 Dronryp Boksum

Hilaard Jellum

DE OPBRENGST OVERZICHTSKAART CREATIEVE SESSIES RESULTAAT DORPEN RESULTAAT SCHOLEN RESULTAAT OUDEREN CREATIEVE IDEEËN 273 = DORPENSESSIES

Tijdens de verschillende creatieve sessies zijn veel innovatieve, creatieve = OUDERENSESSIES Oude 273 bildtzijl ideeën naar boven gekomen. De sfeer tijdens de verschillende sessies e = SCHOLENSESSIES 73 was overwegend constructief. Veel deelnemers stonden open voor Vrouwen- Alde e Klik op onderstaande plaatsnamen parochie Leie nieuwe vervoersoplossingen en gaven aan dat ze het heel goed vinden z om de sessies per dorp te bekijken 273 om met elkaar na te denken over slimme oplossingen. “Mensenn wennen Sint Jacobi- Sint Anna- 72 73 welaan verandering”, werd genoteerd tijdens één van dee dorpssessies. SINT ANNAPAROCHIE parochie 70 170 parochie Aan de andere kant waren er ook deelnemers die liever wilden 72 Stiens d SINT ANNAPAROCHIE vasthouden aan de bestaande OV-structuur en niet wilden meedenken d 70 72 over nieuwe oplossingen. a SINT ANNAPAROCHIE 170 Wier W Firdgum MINNERTSGAMinnertsga DE CONTEXT 71 71 Berltsum Bitgum Oosterbierum Bitgummole DE BESTE IDEEËN PER DORPENSESSIE Tzummarum 154 Ingelum 60 70 Ried Pieters- Sexbierum Menaam 170 bierum MarssumMARSSUM Dongjum 75 75 Peins Slappeterp 71 Schingen Vlieland SCHINGEN 97 170 Terschelling Wijnaldum WIJNALDUM Franeker Schalsum Deinum 97 Dronryp Zweins Deinum Harlingen Herbaijum FRANEKER HARLINGEN Blessum Midlum 97 HARLINGEN Dronryp Boksum HARLINGEN Hilaard Jellum

DE OPBRENGST OVERZICHTSKAART CREATIEVE SESSIES IDEEËN DORPEN IDEEËN SCHOLEN IDEEËN OUDEREN MINNERTSGADE IDEEËN PER DORPENSESSIES Ook in Sint273 Annaparochie komen deelnemers met het In Minnertsgea hebben deel- idee om (bus)lijnen slimmer in te delen en alternatief

nemers het idee rondom de vervoer in te zetten om bij de hooijnen te komen idee Per dorpssessieVerslag hebben Dorpssessie de deelnemers Minnertsgea het beste idee uit de sessieUitwerking idee op de Wat, Waar,dorpsauto Hoe, Wie poster (idee 10) uitgewerkt. Jubel- en 9).Klaagmuur Dit willen ze combinerenOude met subsidie273 op elektrische Donderdag 24 januari 2019 Het idee over de dorpsauto is verder uitgewerkt. De dorpsauto moet voor iedereen gemakkelijk In Minnertsgea bleef de klaag- en jubelmuur ookbildtzijl vrijwel leeg. Wel werd nog de tip gegeven om verder uitgewerkt. Alleen in Marssum is er geen idee voor de toekomstbereikbaar en beschikbaar zijn. Om teVolgens beginnen alleen de deelnemers voor de grotere dorpen,is dit deeen kleinere lijn 71 niet fetsenmeer door73 ideeMidlum heen en te alternatievelaten rijden. Er stappen oplossingen vrijwel nooit buitenmensen in deen het spits Alle deelnemers die zich hadden opgegeven voor de sessie in Minnertsgea waren ook aanwezig. dorpen sluiten dane bij een groter dorp aan. De auto is elektrisch en heeft naast personenvervoer scheelt veel tijd. Ook bij de ideeën in Minnertsgea zijn een aantal suggesties gedaan voor het Deverder deelnemers uitgewerkt hadden weinig tijd omdat nodig om de tot ideeëndeelnemers te komen waardoor de huidigede ideeënwolk situatie al snel hetook beste het vervoer van de boodschappen goedeuit de dorpswinkel oplossing en de buiten medicatie devan spitsde huisarts als verbeteren van(idee de huidige 4) zoals lijnen. speciaalVrouwen- vervoer (ideeAlde 11), deelauto’s (idee vol stond. Tijdens het brainstormen over verschillende oplossingen kwam er één idee naar voren extra optie evoor de gebruikers. Leie dat de deelnemers verder uit wilden werken. De dorpsauto vervangt niet de bus, maar is er voor de stillere uren, in de spits rijden alle bussen parochie toekomscenario vinden. In de uitwerking van de ideeën worden diverse , tai’s idee en belbussen idee . en dez dorpsauto als aanvulling op de bus.(idee Ook lijn 4). 71 Voorwordt behouden de planning alleen deze vanlijn stopt de nu te 273 Decombinaties Ideeënwolk gemaakt tussen ideeën. vaak. De dorpsauto rijdt van A (thuis) dorpsautonaar B (bushalte, wordt station of een bestemming) app (idee en weer 2) terug In Minnertsgea werden verschillende ideeën in de ideeënwolk gezet: nnaar de vaste plek in het dorp. De dorpsauto blijft in de regio en gaat dus niet verder, dan pak je de bus of de trein. 72 gebruikt.Sint Jacobi- Sint Anna- 73 • Koppeling met Wmo-vervoer e De dorpsauto rijdt een flexibele route, waarbij je inspeelt opparochie de vraag, in de auto kan de gebruiker parochieSINT ANNAPAROCHIE • Rek de schooltijden (begin en eindtijden) op waardoor het aanbod uitgesmeerd wordt over betalen met de OV-chipkaart of gewoon pinnen. Dit hangt samen met de exploitant72 van de 70 170 Stiens een langere tijd en dus ook anderen er gebruik van kunnen maken. d dorpsauto. Voor de planning wordt een app gebruikt. De planning van de reis moet snel en Klik hier voor het gehele effectief zijn. • Gebruik kleinere bussen De eigenaar van de auto kan het dorp zijn, de winkel, de gemeente of Arriva, vraag is of een verslag van Sint Annaparochie • Maak een carpool-app d vrijwilliger gaat rijden of een professional of dat de gebruiker zelf rijdt of dat70 er een chauffeur 72 • Plan afspraken in het ziekenhuis per dorp, zodat mensen samen kunnen reizen. ingezet wordt. • Maak een koppeling met het Automaatje in Waadhoeke a

• Minder haltes in de dorpen, zodat de bus sneller op de bestemming komt. 170 Wier • Zorg dat bij de bushaltes ook goede plekken voor de elektrische fiets komen, liefst met Firdgum MINNERTSGAMinnertsga laadpunten. W

• De dorpsauto Klik hier voor het gehele In Harlingen is het idee over de Bitgum 71 verslag van Minnertsga71 Berltsum deelauto’s idee verder uitgewerkt, Oosterbierum Bitgummole Tzummarum 154 waarbij in het buitengebied gebruik Ingelum 60 wordt gemaakt van digitale moge- 70 lijkheden om een auto te boeken Ried Pieters- Sexbierum Menaam 170 (idee 2), dus op afroep (idee 1). Voor bierum MarssumMARSSUM scholieren is er aanvullend tijdens de Dongjum 75 Peins Slappeterp spits een schoolbus (idee 6). 75 Klik hier voor het gehele 71 Wijnaldum geeft als alternatieve op- Schingen verslag van Marssum Vlieland SCHINGEN 97 170 Terschelling lossing buiten de spits (idee 4) aan dat Wijnaldum Klik hier voor het gehele WIJNALDUM kleineFraneker busjes (idee 7), op afroep (ideeSchalsum Deinum verslag van Marssum97 DronrypIn Schingen ontstond het idee om twee verticale (bus) Klik hier voor het gehele 1), kunnen worden ingezet. Dit busje Zweins Deinum Harlingen verslag van Wijnaldum Herbaijum lijnen vanaf de waddenkunst tot aan lijn 97 en de trein rijdt dan naar een hoofdlijn (idee 9). HARLINGEN op te zetten (idee 9). Deze Blessumverticale lijnen worden vooral Midlum 97 Klik hier voor het gehele Dronrypingezet tijdens de spits (idee 4) en moeten goed aansluiten Boksum verslag van Wijnaldum op schooltijden (idee 12). Om ervoor te zorgen dat de twee verticale lijnen goed bereikbaarHilaard zijn, is subsidie op Jellum elektrische fetsenscooters idee nodig en kan een ber

DE OPBRENGST OVERZICHTSKAART CREATIEVE SESSIES IDEEËN DORPEN IDEEËN SCHOLEN IDEEËN OUDEREN HARLINGENDE IDEEËN PER DORPENSESSIES Ook in Sint273 Annaparochie komen deelnemers met het In Minnertsgea hebben deel- idee om (bus)lijnen slimmer in te delen en alternatief Verslag Bûtengewoan Berikber bijeenkomst Harlingen De klant wordt van het woonadres naar het dichtstbijzijnde opstappunt voor het openbaar Maandag 14 januari 2019 vervoer gebracht of naar een bestemmingnemers binnen het het gebied. idee Daarna rondom rijdt de chauff deeur weer naar vervoer in te zetten om bij de hooijnen te komen idee de volgende klant. Soms kunnen klanten gecombineerd worden als dit op de route past. ErPer was dorpssessieweinig belangstelling hebbenvoor deze avond de overdeelnemers Bûtengewoan Berikber, het beste ondanks ideealle reclame uit de sessieFlexibiliteit is belangrijk. Zowel vanuit dedorpsauto chauffeur, als vanuit (idee de klant.10) uitgewerkt. 9). Dit willen ze combinerenOude met subsidie273 op elektrische in Harlingen en daarbuiten. Het gaat echter niet om de aantallen maar om de kwaliteit van de De deelauto rijdt van maandag tot en met vrijdag. In de weekenden kan een deelauto rijden op bildtzijl ideeënverder die opgehaalduitgewerkt. worden. DieAlleen was er in in Marssum ruime mate. Eé nis van er degeen ideeën idee werd verdervoor de toekomstverzoek, maar daar waren de deelnemersVolgens nog niet overde uit.deelnemers Een reguliere taxiis dit zou een ook in die fetsen73 idee en alternatieve oplossingen buiten de spits uitgewerkt. behoefte kunnen voorzien.e De deelnemers betalen met de OV-chipkaart of op een andere manier Alde verder uitgewerkt omdat de deelnemers de huidige situatie hethet beste OV tarief. goede oplossing buiten de spits (idee 4) zoals speciaalVrouwen- vervoer (idee 11), deelauto’s (idee De Ideeënwolk Eerst uitproberene in één regio, dan kunnen de deelauto’s uitgebreid worden. Het moeten wel parochie Leie Intoekomscenario Harlingen werden verschillend vinden.e ideeën inIn de de ideeënwolk uitwerking gezet: van de ideeën wordenelektrische diversez auto’s zijn. (idee 4). Voor de planning van de , tai’s idee en belbussen idee . • Elektrische fietsen Voor scholieren in het buitengebied is er een schoolbus die een ochtendronde doet en een 273 combinaties• Elektrische auto’s gemaakt tussen ideeën. nmiddagronde. Zo zijn ook scholieren voorziendorpsauto in passend wordt vervoer, maareen wordt app voorkomen (idee 2) dat zij • Zelfrijdende auto’s een allemaal beroep doen op de deelauto. 72 gebruikt.Sint Jacobi- Sint Anna- 73 • Schoolbussen e parochie parochieSINT ANNAPAROCHIE • Deelauto’s met een WhatsApp groep 72 70 170 Stiens • Kleine hopper-busjes die rondjes rijden en waar je op en af kunt springen d Klik hier voor het gehele • Belbus verslag van Sint Annaparochie • Lokale bus d 72 • Taxi-vervoer. 70 a 170 Wier W Firdgum MINNERTSGAMinnertsga In Harlingen is het idee over de Klik hier voor het gehele Bitgum 71 verslag van Minnertsga71 Berltsum deelauto’s idee verder uitgewerkt, Oosterbierum Bitgummole Tzummarum waarbij in het buitengebied gebruik 154 Ingelum wordt gemaakt van digitale moge- Jubel- en Klaagmuur 60 Weinig klachten over de bus van de deelnemers, maar toch nog twee aandachtspuntjes, let op de 70 aansluiting van de ene bus op de andere bus. Niets vervelender dan dat de bus voor je neus lijkheden om een auto te boeken Ried Pieters- wegrijdt. Ook rijden er te weinig bussen van en naar het ziekenhuis in Harlingen. Menaam 170 (idee 2), dus op afroep (idee 1). Voor Sexbierum bierum MarssumMARSSUM scholieren is er aanvullend tijdens de Dongjum Uitwerking idee op de Wat, Waar, Hoe, Wie poster 75 Peins Slappeterp spitsDe een deelauto schoolbus werd gekozen (idee als idee 6). om uit te werken. Eerst alleen voor de wijken in Oost 75 Klik hier voor het gehele Harlingen, maar later werd duidelijk dat deze deelauto eigenlijk wel in het hele gebied71 kan rijden. Wijnaldum geeft als alternatieve op- SchingenSCHINGEN verslag van Marssum97 Vlieland Voor de wijken in Oost Harlingen werd bedacht dat dit wel met een vast dienstrooster uitgevoerd 170 Terschellingkon worden. De auto rijdt dan overdag een vaste route. Voor het buitengebied wilden de lossing buiten de spits (idee 4) aan dat deelnemers per ‘regio’ een deelauto met chauffeur rond laten rijden.Wijnaldum Deze regio’s zijn behapbare Klik hier voor het gehele WIJNALDUM kleineFraneker busjes (idee 7), op afroep (ideeSchalsum Deinum stukjes, zodat de aanrijtijden niet te lang worden. De auto staat paraat in het gebied dat hij verslag van Marssum97 Dronryp bestrijkt en zodra er een appje of belletje komt, komt de chauffeur in actie. In Schingen ontstondDeinum het idee om twee verticale (bus) Harlingen Klik hier voor het gehele 1), kunnen worden ingezet. Dit busje Zweins Herbaijum lijnen vanaf de waddenkunst tot aan lijn 97 en de trein verslag van Wijnaldum rijdt dan naar een hoofdlijn (idee 9). HARLINGEN op te zetten (idee 9). Deze Blessumverticale lijnen worden vooral Midlum 97 Klik hier voor het gehele Dronrypingezet tijdens de spits (idee 4) en moeten goed aansluiten Boksum verslag van Wijnaldum op schooltijden (idee 12). Om ervoor te zorgen dat de twee verticale lijnen goed bereikbaarHilaard zijn, is subsidie op Jellum elektrische fetsenscooters idee nodig en kan een ber

DE OPBRENGST OVERZICHTSKAART CREATIEVE SESSIES IDEEËN DORPEN IDEEËN SCHOLEN IDEEËN OUDEREN MARSSUMDE IDEEËN PER DORPENSESSIES Ook in Sint273 Annaparochie komen deelnemers met het In Minnertsgea hebben deel- idee om (bus)lijnen slimmer in te delen en alternatief

nemers het idee rondom de vervoer in te zetten om bij de hooijnen te komen idee Per dorpssessie hebbenVerslag dorpsessie de deelnemers Marsum het beste idee uit de sessie Donderdag 31 januari 2019 dorpsauto (idee 10) uitgewerkt. 9). Dit willen ze combinerenOude met subsidie273 op elektrische bildtzijl Deverder sessie in Marsumuitgewerkt. was goed bezocht Alleen in vergelijking in Marssum met de andere is sessies er , geennegen deelnemers idee voor. de toekomst Volgens de deelnemers is dit een fetsen73 idee en alternatieve oplossingen buiten de spits De deelnemers kwamen uit de dorpen gelegen aan de lijn 71. Deze lijn stond centraal in de e Alde discussie.verder uitgewerkt omdat de deelnemers de huidige situatie het beste (idee 4) zoals speciaalVrouwen- vervoer (idee 11), deelauto’s (idee goede oplossing buiten de spits Leie e parochie Detoekomscenario Ideeënwolk vinden. In de uitwerking van de ideeën worden diversez (idee 4). Voor de planning van de , tai’s idee en belbussen idee . In Marsum werd gefocussed op lijn 71 en dan vooral het behoud van deze lijn. Voor de 273 deelnemerscombinaties stond dat gemaakt centraal. Het is tussen voor de do rpenideeën. een belangrijke verbinding. Er heerst dorpsauto wordt een app (idee 2) binnen de groep enige angst dat de bijeenkomst leidt tot strekken of misschien wel opheffen van n 72 de lijn. Dat is iets dat beslist niet mag van de aanwezige dorpen. De lijn is goed, moet behouden gebruikt.Sint Jacobi- Sint Anna- 73 blijven en de bus mag niet het dorp uit. e parochie parochieSINT ANNAPAROCHIE Toen dat goed was benoemd en vastgesteld door alle deelnemers, was er toch wat ruimte voor 72 70 170 Stiens een wat bredere blik voor het gehele gebied. Zo kunnen bepaalde lijnen efficiënter. d Klik hier voor het gehele

• Lijn 75 zou kunnen verdwijnen en daarvoor in de plek zou dan een klein busje kunnen rijden. verslag van Sint Annaparochie d • Een verbinding tussen Berlikum, Ried en Franeker zou een oplossing kunnen zijn voor een 70 72 snellere verbinding tussen Sint Annaparochie en omstreken. De verbindinga naar Franeker was voor de deelnemers een punt van aandacht. Nu daar het gemeentehuis staat is zo’n 170 Wier verbinding belangrijk voor de inwoners, vooral voor de inwoners van voormalige gemeente Firdgum Menameradiel is dit belangrijk, die hebben nu geen goede verbinding. MINNERTSGAMinnertsga • Mogelijk zou carpoolen met elkaar ook een oplossing kunnenW zijn, wel naast de bus, want die Uitwerking idee op de Wat, Waar, Hoe, Wie poster moet blijven rijden. Voor de deelnemers in Marsum had de uitwerking niet zoveel zin. KlikDe beste hier oplossing voor bestaathet gehele al In Harlingen is het idee over de en dat is de lijn 71.71 Die moet blijven rijden zoals hij nu rijdt. Niet uit de dorpskern weghalen en Berltsum Bitgum Ook werd er verder in de toekomst gekeken. Via de G5 verbindingen zou het in de toekomst geen route wijzigingen. Voor deze deelnemers is lijn 71 al een uitwerkingverslag van het van beste Minnertsga idee.71 Bitgummole deelauto’sallemaal wel ideeeens anders kunnen verder gaan lopenuitgewerkt, met het vervoer en die toekomst is veel dichterbijOosterbierum Tzummarum dan we soms denken. Jubel- en Klaagmuur 154 waarbij in het buitengebied gebruik Voor Marsum is veel waardering voor de bus op lijn 71. De bus is een reden om in het dorp te Ingelum gaan wonen omdat hiermee een basisvoorziening wordt ingevuld. Naast de lijn 71 zou eventueel wordt gemaakt van digitale moge- nog een flexibele dienst kunnen rijden als aanvulling. Kortom: lijn 71 is een toplijn! 60 Toch zijn er ook wel enkele minder positieve geluiden, de wachtruimte in Leeuwarden is geen 70 lijkheden om een auto te boeken wachtruimte maar een tochtruimte, klantonvriendelijk. De halteRied It Aldlân is gevaarlijk, deze is te donker en er is te weinig ruimte om veilig over te steken. Menaam 170 Pieters- Sexbierum (idee 2), dus op afroep (idee 1). Voor bierum MarssumMARSSUM scholieren is er aanvullend tijdens de Dongjum 75 Peins Slappeterp spits een schoolbus (idee 6). 75 Klik hier voor het gehele 71 Wijnaldum geeft als alternatieve op- Schingen verslag van Marssum Vlieland SCHINGEN 97 170 Terschelling lossing buiten de spits (idee 4) aan dat Wijnaldum Klik hier voor het gehele WIJNALDUM Franeker Schalsum Deinum kleine busjes (idee 7), op afroep (idee verslag van Marssum Dronryp 97 In Schingen ontstondDeinum het idee om twee verticale (bus) Harlingen Klik hier voor het gehele 1), kunnen worden ingezet. Dit busje Zweins Herbaijum lijnen vanaf de waddenkunst tot aan lijn 97 en de trein verslag van Wijnaldum rijdt dan naar een hoofdlijn (idee 9). HARLINGEN op te zetten (idee 9). Deze Blessumverticale lijnen worden vooral Midlum 97 Klik hier voor het gehele Dronrypingezet tijdens de spits (idee 4) en moeten goed aansluiten Boksum verslag van Wijnaldum op schooltijden (idee 12). Om ervoor te zorgen dat de twee verticale lijnen goed bereikbaarHilaard zijn, is subsidie op Jellum elektrische fetsenscooters idee nodig en kan een ber

DE OPBRENGST OVERZICHTSKAART CREATIEVE SESSIES IDEEËN DORPEN IDEEËN SCHOLEN IDEEËN OUDEREN SINTDE ANNAPAROCHIE IDEEËN PER DORPENSESSIES Ook in Sint273 Annaparochie komen deelnemers met het In Minnertsgea hebben deel- idee om (bus)lijnen slimmer in te delen en alternatief Verslag Dorpssessie Sint Annaparochie Maandag 28 januari 2019 nemers het idee rondom de vervoer in te zetten om bij de hooijnen te komen idee • Een nieuwe lijn tussen Sint Annaparochie en Franeker (Sint Annaparochie – Berlikum – Ried Context: ErPer hebben dorpssessie 7 personen deelgenomen hebben aan de dorpsessiede deelnemers in Sint Annaparochie. het Daarnaast beste heeft idee een uit de sessie– Dongjum – Franeker) dorpsauto (idee 10) uitgewerkt. • Gebied moet9). Ditleefbaar willen blijven, datze staat combineren voorop.Oude Ook voor met toerisme subsidie 273 op elektrische journalist van de Leeuwarder Courant de sessie bijgewoond. • Lijn 72 verder doortrekken na Minnertsgea: doortrekken tot aan Harlingen. (Leeuwarden – • Bij vervoer is betrouwbaarheid, duidelijkheid bildtzijlen snelheid van groot belang Tijdensverder de sessie uitgewerkt. kwamen diverse Alleenideeën naar invoren Marssum voor de bereikbaarheid is er geenvan het plattelandidee voor. de toekomstStiens, Vrouwenparochie – Sint AnnaparochieVolgens –de Sint deelnemers Jacobiparochie –is Minnertsga dit een – • Als je infetsen deze regio73 idee woont, ben en je gewendalternatieve dat vervoer ietsoplossingen is waar je goed buiten over na moet de spits Eén van de ideeën werd verder uitgewerkt. Tzummarum – Oosterbierume – Sexbierum – Wijnaldum – Harlingen). Er is discussie over of denken Alde verder uitgewerkt omdat de deelnemers de huidige situatie het bestedeze lijn over Oude Bildtzijl moet gaan of niet. (idee 4) zoals speciaalVrouwen-• vervoer (idee 11), deelauto’s (idee De Ideeënwolk goede oplossing buiten de spits • Lijn tussene Berlikum en Marssum (daarna overstappen op lijn 97). Jubel en Klaagmuur Leie parochie Intoekomscenario Sint Annaparochie kwamen vinden. er verschillende In innovatieve,de uitwerking creatieve ideeën van naar de voren ideeën voor het worden diverse (idee 4). Voor de planning van de , tai’s idee en belbussen idee . vervoer op het platteland: z Om ervoor te zorgen dat de bereikbaarheid van haltes per fiets laagdrempeliger wordt, kwam het 273 combinaties gemaakt tussen ideeën. idee naar voren om subsidie op elektrischedorpsauto fietsen te verlenen. wordt Voor minder een mobielen/kwetsbareapp (idee 2) Jubelmuur: • Nieuwe, slimmere, snellere indeling van de lijnen. ndoelgroepen en ‘s avonds is het belangrijk dat er ander vervoer naar deze lijnen wordt • Goed dat er überhaupt een bus rijdt • Marktplaats voor meerijden georganiseerd. De deelnemers geven aan dat lijnbussen opSint deze Jacobi-lijnen belangrijk blijven tijdens de Sint Anna- 72 73 gebruikt. • Door OV is de regio bereikbaar voor de jeugd, blij dat het er is! ‘Taxi-mama’ is bijna niet • Thuis blijven: thuis werken, thuis studeren e spits (liefst bussen die op blauwe diesel rijden). Maar buiten de spits kunnen er heel goed andere SINT ANNAPAROCHIE parochie meer nodigparochie als de jeugd een OV-jaarkaart krijgt. • App voor liften: digitale duim opties worden ingezet (op afroep): taxi’s, auto’s (delen), belbus. Bijvoorbeeld door slim gebruik 70 170 72 • Soms is goede airco aanwezig, bussen zijn lekker warm Stiens • Elektrische (leen)fietsen d te maken van de busjes die beschikbaar zijn voor speciaal vervoer. Klik hier voor het gehele • OV is betrouwbaar en op tijd • Iedereen een e-bike • Goed datverslag er WIFI isvan Sint Annaparochie • Spitsbussen langs de scholen (aangepast op lestijden) d Wat: • Vriendelijk personeel 72 • Lestijden scholen aanpassen op tijden OV of andersom 70 • Leer van andere landen (Scandinavie en Oost-Europa). Zij hebben bijvoorbeeld • Goed dat er nieuwsberichten worden getoond in de bussen • De regio digitaal bereikbaar maken a gecombineerde stads/regiobussen en hebben meer ‘slingers’ i.p.v. gestrekte lijnen • Drones 170 Wier Klaagmuur • Meer achtergrondinformatie nodig over reizigersaantallen (ook potentieel) • Goede fietspaden (je moet nu omfietsen als je naar Marsum wilt) • OV moet betaalbaarder Firdgumworden Minnertsga • De bus start waar je niet bent, stopt waar je niet wezen moet • Overstappunten uitbreiden MINNERTSGA W • Zicht krijgen op demografische ontwikkelingen • Wachttijden • Belbus (Elektrische bus) i.p.v. normale bus • Zorg voor voldoende parkeergelegenheid voor auto’s en fietsenKlik bij haltes/transferium. hier voor het Zorg gehele • Geen OV in kleine kernen/dorpen In •Harlingen Slimmer gebruik is maken het van idee speciaa overl vervoer de (speciaal onderwijs, Wmo-vervoer). Deze busjes ervoor dat het comfortabel is bij haltes (droog, warm). • Slechte parkeergelegenheid bijBitgum stations kunnen ook buiten spitstijden ingezet worden andere inwoners 71 verslag van Minnertsga71 Berltsum • Teveel bussen tijdens de spits, te weinig Bitgummole bussen in het weekend (voor bijvoorbeeld Oosterbierum deelauto’s idee verder uitgewerkt, Waar: zorgpersoneel meer bussen nodig) Uitwerking idee op de Wat, Waar, Hoe, Wie poster Tzummarum waarbij in het buitengebied gebruik • De hele regio Noardwest Fryslân • Tijdens de spits te weinig bussen 154 Het idee over een nieuwe, slimmere indeling van de lijnen is verder uitgewerkt. • Tijden sluiten niet aan op behoefte. Te weinig onderzoekIngelum gedaan naar behoefte wordtDe slimmere gemaakt indeling van van de digitale lijnen zou volgensmoge de- deelnemers er als volgt uit moeten komen te Hoe: • Er is geen verbinding van Sint Annaparochie naar Franeker. Franeker is door herindeling60 zien (waarbij vooral de bereikbaarheid van Franeker naar voren komt): • Infrastructuur aanpassen (op sommige punten de weg geschikt maken) centrum van de regio geworden,70 daarom verbinding nodig • De snelheid erin houden: op kleine wegen moeten geen grote bussen rijden, maar belbussen • Aansluitingen niet goed, bijvoorbeeld aansluiting op de trein. lijkheden om een auto te boeken of opstappers Ried • OV is te duur Pieters- Menaam 170 Sexbierum• Er zijn reizigersaantallen nodig. Maak OV aantrekkelijk (betaalbaar, bereikbaar) • Te vol (idee 2), dus op afroep (idee 1). Voor bierum • Bussen op blauwe diesel • De opstapper is niet bekend genoeg MarssumMARSSUM scholieren is er aanvullend tijdens de • Het is niet mogelijk om met bankpas te betalen. Er is landelijk één betaalsysteem nodig Wie: Dongjum Peins Slappeterp• Alternatief voor regulier vervoer is onduidelijk en niet structureel 75 • Provincie Fryslân, OV bedrijven, gemeenten spits een schoolbus (idee 6). 75 Klik hier voor het gehele De regio moet het gevoel krijgen dat ze meepraten. Draagvlak creëren in de regio 71 •Wijnaldum geeft als alternatieve op- Schingen verslag van Marssum SCHINGEN 97 Vlieland 170 Terschelling lossing buiten de spits (idee 4) aan dat

Wijnaldum Klik hier voor het gehele Franeker WIJNALDUM kleine busjes (idee 7), op afroep (ideeSchalsum Deinum verslag van Marssum Dronryp 97 In Schingen ontstondDeinum het idee om twee verticale (bus) Harlingen Klik hier voor het gehele 1), kunnen worden ingezet. Dit busje Zweins Herbaijum lijnen vanaf de waddenkunst tot aan lijn 97 en de trein verslag van Wijnaldum rijdt dan naar een hoofdlijn (idee 9). HARLINGEN op te zetten (idee 9). Deze Blessumverticale lijnen worden vooral Midlum 97 Klik hier voor het gehele Dronrypingezet tijdens de spits (idee 4) en moeten goed aansluiten Boksum verslag van Wijnaldum op schooltijden (idee 12). Om ervoor te zorgen dat de twee verticale lijnen goed bereikbaarHilaard zijn, is subsidie op Jellum elektrische fetsenscooters idee nodig en kan een ber

DE OPBRENGST OVERZICHTSKAART CREATIEVE SESSIES IDEEËN DORPEN IDEEËN SCHOLEN IDEEËN OUDEREN SCHINGENDE IDEEËN PER DORPENSESSIES Ook in Sint273 Annaparochie komen deelnemers met het In Minnertsgea hebben deel- idee om (bus)lijnen slimmer in te delen en alternatief Verslag Dorpssessie Schingen Dinsdag 15 januari 2019 nemers het idee rondom de vervoer in te zetten om bij de hooijnen te komen idee Uitwerking idee op de Wat, Waar, Hoe, Wie poster Jubel- en Klaagmuur OpPer voorhand dorpssessie hadden we hebben geen aanmeldi de deelnemersngen voor de avond,het besteondanks idee alle uit de sessieHet idee over twee verticale lijnen vanaf dedorpsauto waddenkunst tot(idee aan lijn 10) 97 en uitgewerkt. de trein is verder De deelnemers9). zijnDit best willen tevreden ze over combineren het openbaarOude vervoer met op dit subsidie moment.273 Het op vervoer elektrische is communicatie/werving. We hebben de avond voor de zekerheid toch door laten gaan. Gelukkig uitgewerkt. Deze twee lijnen (het hoeven geen bussen te zijn!) rijden vooral tijdens de spits en prima zo. De bushalte is een kilometer verderop, maarbildtzijl dat zijn ze wel gewend. Ze vinden ook dat maar,verder want eruitgewerkt. kwamen uiteindelijk Alleen toch vijf mensen in Marssum en er kwamen is een er heleboel geen interessante idee voor de toekomstmoeten goed aansluiten op de buslijn 97, deVolgens trein en schooltijde de deelnemersn. De verticale lijnen is hebben dit eenéén de bussen opfetsen tijd rijden,73 idee goed aansluiten en alternatieve op het aantal passagiers oplossingen en dat de buschauffeurs buiten de spits ideeën naar voren. Eén van de ideeën werd verder uitgewerkt. halte per dorp en zijne in de gehele regio per fiets redelijk goed bereikbaar. Om ervoor te zorgen behulpzaam zijn. Er wordt echter ook geklaagd: de aansluitingen zijn niet voldoende (met bus verder uitgewerkt omdat de deelnemers de huidige situatie hetdat beste de bereikbaarheid per fiets laagdrempeligergoede wordt, oplossingkwam het idee naar buiten voren om de subsidie spits op Franeker – Harlingen(idee 4) en zoalsop de treintijden speciaalVrouwen- in Franeker vervoer bijvoorbeeld), (ideeAlde het 11), openbaar deelauto’s vervoer en (idee Na het bekijken van de factsheet, was de groep het erover eens dat er (dure) buslijnen zijn in elektrische fietsen/scooterse te verlenen. Ook is goede fietsenstalling essentieel. Voor minder parkeren bij station Leeuwarden is te duur en de openbare toilettenLeie zijn aan verbetering toe. Noardwest Fryslân, waar te weinig mensen gebruik van maken. De groep was het ermee eens dat mobielen/kwetsbare doelgroepen en ‘s avonds is het belangrijk dat er ander vervoer naar deze Daarnaast vinden, de tai’s deelnemers idee het zonde parochieen dat belbussenhet erg lastig is om idee over de . Afsluitdijk te reizen. hettoekomscenario openbaar vervoer slimmer kanvinden. worden georganiseerd. In de uitwerking van de ideeën wordenlijnen diversez wordt georganiseerd. Bijvoorbeeld zelfrijdende(idee 4). auto’s, Voor green de wheels, planning carpool app, van flits de- Het meeste OV stopt in Harlingen. /stopbus (eventueel op afroep), Uber op maat voor deze regio. 273 Decombinaties Ideeënwolk gemaakt tussen ideeën. n dorpsauto wordt een app (idee 2) In Schingen kwamen er verschillende innovatieve, creatieve ideeën naar voren voor het vervoer De deelnemers geven aan dat er bij de uitwerking van dit idee meer kennis nodig is van de 72 op het platteland: reizigers/doelgroepen in de regio die naar dezegebruikt. twee hoofdlijnenSint toeJacobi- moeten gaan. Wat vinden zij Sint Anna- 73 e ervan? Wat hebben zij nodig? Er moet een behoefteonderzoekparochie worden gedaan. Daarnaast parochieSINT ANNAPAROCHIE • Twee verticale lijnen vanaf de waddenkust tot aan de buslijn 97 en de treinverbinding. moeten de kosten/besparingen inzichtelijk worden gemaakt. Ook moet er een 5G-netwerk72 70 170 Stiens • Snelle verbindingen tussen grote kernen d komen in de regio. Klik hier voor het gehele

• Schoolbus speciaal voor scholieren verslag van Sint Annaparochie • Vervoer op afroep (flits/-stopbus), OV inrichten naar behoefte d 72 • Meeneemhaltes voor liften 70 • Carpoolen stimuleren via carpool app. Marssum moet grotere carpoolpleka krijgen • Uber taxidienst organiseren speciaal voor het platteland. Gesubsidieerd vanuit gemeente. 170 Wier • Green wheels Firdgum MINNERTSGAMinnertsga • Drones W

In DeHarlingen deelnemers in Schingen is het spraken idee veel over over de de context van de ideeën: Klik hier voor het gehele Bitgum 71 verslag van Minnertsga71 Berltsum deelauto’s• Mensen wennenidee wel aan verderverandering! uitgewerkt, Oosterbierum Bitgummole • Openbaar vervoer moet betaalbaarder worden gemaakt. Tzummarum waarbij• Het veralgemeniserenin het buitengebied van flexibele werktijden gebruik moet ervoor zorgen dat mensen gemakkelijker 154 alternatieve manieren van vervoer kiezen. Ingelum wordt• Nieuwe gemaakt vormen van van OV digitalemoet ervoor mogezorgen dat- mensen hun vrijheid behouden 60 • Mensen moeten met nieuw OV de garantie hebben dat ze met het vervoer op hun plek van 70 lijkhedenbestemming om komen, een binnenauto een te bepaalde boeken tijd Ried • Zorg voor goede aansluitingen Menaam 170 (idee 2), dus op afroep (idee 1). Voor Pieters- Sexbierum bierum MarssumMARSSUM scholieren is er aanvullend tijdens de Dongjum Peins Slappeterp 75 spits een schoolbus (idee 6). 75 Klik hier voor het gehele Wijnaldum geeft als alternatieve op- 71 SchingenSCHINGEN verslag van Marssum97 Vlieland 170 Terschelling lossing buiten de spits (idee 4) aan dat Wijnaldum Klik hier voor het gehele WIJNALDUM kleineFraneker busjes (idee 7), op afroep (ideeSchalsum Deinum verslag van Marssum97 DronrypIn Schingen ontstond het idee om twee verticale (bus) Deinum Harlingen Klik hier voor het gehele 1), kunnen worden ingezet. Dit busje Zweins Herbaijum lijnen vanaf de waddenkunst tot aan lijn 97 en de trein verslag van Wijnaldum rijdt dan naar een hoofdlijn (idee 9). HARLINGEN op te zetten (idee 9). Deze Blessumverticale lijnen worden vooral Midlum 97 Klik hier voor het gehele Dronrypingezet tijdens de spits (idee 4) en moeten goed aansluiten Boksum verslag van Wijnaldum op schooltijden (idee 12). Om ervoor te zorgen dat de twee verticale lijnen goed bereikbaarHilaard zijn, is subsidie op Jellum elektrische fetsenscooters idee nodig en kan een ber

DE OPBRENGST OVERZICHTSKAART CREATIEVE SESSIES IDEEËN DORPEN IDEEËN SCHOLEN IDEEËN OUDEREN WIJNALDUMDE IDEEËN PER DORPENSESSIES Ook in Sint273 Annaparochie komen deelnemers met het In Minnertsgea hebben deel- idee om (bus)lijnen slimmer in te delen en alternatief

nemers het idee rondom de vervoer in te zetten om bij de hooijnen te komen idee Per dorpssessie Verslaghebben Dorpssessie de deelnemers Wijnaldum het beste idee uit de sessieIn Wijnaldum werd gekozen voor het idee om de normale bussen in de spits te laten rijden en 9). Dit willen ze combineren met subsidie op elektrische Maandag 21 januari 2019 daar tussenin kleine busjes te laten rijdendorpsauto. Deze busjes (ideerijden op10) aanvraag. uitgewerkt. Dit kan met een Oude 273 vrijwilliger of met een professional als chauffeur. Het liefst een elektrische auto. Deze auto rijdt bildtzijl verder uitgewerkt. Alleen in Marssum is er geen idee voor de toekomstnaar bushaltes en treinstations in de buurt.Volgens De auto’s rijdende deelnemers een vaste route en is er dit is een een garantie fetsen73 idee en alternatieve oplossingen buiten de spits Alle deelnemers die zich hadden opgegeven voor de sessie in Wijnaldum waren ook aanwezig. De e deelnemers hadden weinig tijd nodig om tot ideeën te komen, waardoor de ideeënwolk al snel dat ze rijden. Omdat deze vorm veel goedkoper is, kunnen er op de hoofdlijnen vaker bussen verder uitgewerkt omdat de deelnemers de huidige situatie het beste goede oplossing buiten de spits (idee 4) zoals speciaalVrouwen- vervoer (ideeAlde 11), deelauto’s (idee volstond. Tijdens het brainstormen over verschillende oplossingen kwam er één idee naar voren rijden, elk halfe uur. Het gebied tussen de vaste lijnen (Harlingen-Leeuwarden en Leeuwarden- Leie die de deelnemers verder uit wilden werken. Stiens) wordt ingedeeld in een vast netwerk waarin de auto’s rijden. De regio wordt verdeeld in , tai’s idee parochieen belbussen idee . toekomscenario vinden. In de uitwerking van de ideeën wordenkleinere diversez regio’s . De indeling kan op basis(idee van het 4). huidige Voor gebruik de, de planning Arriva is de meestvan logischede De Ideeënwolk partij om dit op te pakken. Er zal een centrale ingericht moeten worden die alle ritten plant, 273 dorpsauto wordt een app (idee 2) Incombinaties Wijnaldum werdengemaakt verschillende tussen ideeën.ideeën in de ideeënwolk gezet: nzoveel mogelijk op elkaar aansluitend. Soms moeten reizigers bij de bushalte of treinstation wachten; dus die moeten aantrekkelijk zijn voor de gebruikers. Belangrijk is dat het betaalbaar 72 gebruikt.Sint Jacobi- Sint Anna- 73 • Betere verwarmde bushokjes met goede fietsenrekken e blijft en als het een succes is kan de dienst ook uit gebreidparochie worden naar de avonden en in de parochieSINT ANNAPAROCHIE • Kleine bussen met vrijwilligers als bestuurder weekenden. 70 170 72 Stiens • Meer vrijwilligers inzetten d Klik hier voor het gehele • Comfortabele abri’s verslag van Sint Annaparochie • Het automaatje dat in Waadhoeke al actief is d 72 • Elektrische kleinere busjes die op bestelling overdag langskomen 70 • Meer gebruik maken van digitale middelen voor Uber-achtige oplossingena en apps • Zelfrijdende bussen 170 Wier • Alleen in de spits rijden met bussen en de rest opvullen met kleine busjes of auto’s Firdgum MINNERTSGAMinnertsga • Dorpsauto W Betere fietsverbindingen ook voor snelle elektrische fietsen. • Klik hier voor het gehele In Harlingen is het idee over de Bitgum 71 verslag van Minnertsga71 Berltsum deelauto’s idee verder uitgewerkt, Oosterbierum Bitgummole Tzummarum 154 waarbij in het buitengebied gebruik Ingelum wordt gemaakt van digitale moge- 60 70 lijkheden om een auto te boeken Ried Pieters- SexbierumJubel- en Klaagmuur Menaam 170 (idee 2), dus op afroep (idee 1). Voor bierum Weinig klachten over de bus van de deelnemers, ook weinig om te jubelen en volgens de deelnemers niet de moeite waard om het op te schrijven. Dus twee lege vellen papier. De MarssumMARSSUM scholieren is er aanvullend tijdens de aandacht ging uit naar de ideeënDongjum en de uitwerking daarvan in Wijnaldum. 75 Peins Slappeterp spits een schoolbus (idee 6). 75 Klik hier voor het gehele 71 Wijnaldum geeft als alternatieve op- Schingen verslag van Marssum Vlieland SCHINGEN 97 170 Terschelling lossing buiten de spits (idee 4) aan dat Wijnaldum Klik hier voor het gehele WIJNALDUM kleineFraneker busjes (idee 7), op afroep (ideeSchalsum Deinum verslag van Marssum97 Dronryp In Schingen ontstondDeinum het idee om twee verticale (bus) Harlingen Klik hier voor het gehele 1), kunnen worden ingezet. Dit busje Zweins verslag van Wijnaldum Herbaijum lijnen vanaf de waddenkunst tot aan lijn 97 en de trein Uitwerking idee op de Wat, Waar, Hoe, Wie poster rijdt dan naar een hoofdlijn (idee 9). HARLINGEN op te zetten (idee 9). Deze Blessumverticale lijnen worden vooral Midlum 97 Klik hier voor het gehele Dronrypingezet tijdens de spits (idee 4) en moeten goed aansluiten Boksum verslag van Wijnaldum op schooltijden (idee 12). Om ervoor te zorgen dat de twee verticale lijnen goed bereikbaarHilaard zijn, is subsidie op Jellum elektrische fetsenscooters idee nodig en kan een ber

DE OPBRENGST OVERZICHTSKAART CREATIEVE SESSIES IDEEËN DORPEN IDEEËN SCHOLEN IDEEËN OUDEREN DE IDEEËN VANUIT DE DORPENSESSIES 273

Tijdens de zes dorpssessies hebben verschillende inwoners meegedacht Oude 273 bildtzijl over vervoersoplossingen voor het platteland. Er zijn een aantal ideeën e 73 die tijdens verschillende sessies naar voren zijn gekomen. De meest Vrouwen- Alde e parochie Leie populaire ideeën staan in onderstaand schema. Per sessie hebben z DE BESTE IDEEËN PER DORPENSESSIE >> 273 deelnemers het beste idee verder uitgewerkt. Ook dit is toegevoegdn in Sint Jacobi- Sint Anna- 72 73 onderstaand schema. e d parochie 72 70 170 parochie Stiens Idee d In aantal sessies genoemd70 Uitgewerkt door 72 1. Vervoer op afroep a 5 170 Wier 2. Aansluiten op digitale oplossingen zoals digitale duim voor Firdgum 5 MINNERTSGAMinnertsga liften, carpool app, Uber voorW platteland 3. Carpoolen stimuleren 4 71 Berltsum Bitgum 71 Bitgummole 4. In spits buslijnen, buiten spits alternatieve oplossingenOosterbierum 3 Wijnaldum Tzummarum 154 5. Elektrische (leen)fietsen, gesubsidieerd 3 Ingelum 60 6. Schoolbussen tijdens de spits 3 70 7. Lokale, kleine bus 3 Ried Pieters- Sexbierum Menaam 170 8. Uber taxidienst voor platteland,bierum gesubsidieerd 3 MarssumMARSSUM Dongjum 9. Andere indeling van hoofdlijnen,75 alternatief vervoer inzetten 2 Peins Slappeterp Schingen en Sint Annaparochie om bij de hoofdlijnen te komen 75 71 Schingen 97 Vlieland 10. Dorpsauto’s 2 SCHINGEN Minnertsgea 170 Terschelling 11. Speciaal vervoer ook inzetten buitenWijnaldum de spits voor andere inwoners 2 WIJNALDUM Franeker Schalsum Deinum 12. Schooltijden aanpassen op OV of andersom 2 97 Dronryp Zweins Deinum Harlingen Herbaijum 13. Automaatje 2 HARLINGEN Blessum 2 14. Drones Midlum 97 15. Deelauto’s 1 DronHarlingenryp Boksum

Hilaard Jellum

DE OPBRENGST OVERZICHTSKAART CREATIEVE SESSIES IDEEËN DORPEN IDEEËN SCHOLEN IDEEËN OUDEREN DE IDEEËN VANUIT DE OUDERENSESSIES 273

Tijdens de drie ouderensessies zijn diverse vervoersoplossingen voor de Oude 273 bildtzijl regio ontstaan. De volgende ideeën werden het meeste genoemd: e 73 Vrouwen- Alde e parochie Leie 1. Automaatje beter inzetten en promoten z 273 2. Zelfrijdende auto’s inzetten n Sint Jacobi- Sint Anna- 72 73 3. Bus op afroep e SINT ANNAPAROCHIE parochie 72 70 170 parochie 4. Een hoofdlijn behouden, alternatief vervoer inzettend om bij Stiens de hoofdlijn te komen d a 70 72 170 Wier W Firdgum Minnertsga 71 71 Berltsum Bitgum Oosterbierum Bitgummole Tzummarum 154 Ingelum 60 70 Ried Pieters- Sexbierum Menaam 170 bierum Marssum Dongjum 75 75 Peins Slappeterp 71 Schingen Vlieland 97 170 Terschelling Wijnaldum Franeker Schalsum Deinum 97 Dronryp Zweins Deinum Harlingen Herbaijum FRANEKER Blessum Midlum 97 HARLINGEN Dronryp Boksum

Hilaard Jellum

DE OPBRENGST OVERZICHTSKAART CREATIEVE SESSIES IDEEËN DORPEN IDEEËN SCHOLEN IDEEËN OUDEREN HARLINGENDE IDEEËN PER DORPENSESSIES Ook in Sint273 Annaparochie komen deelnemers met het In Minnertsgea hebben deel- idee om (bus)lijnen slimmer in te delen en alternatief

vervoer in te zetten om bij de hooijnen te komen idee Verslag Ouderensessie Harlingen In eerste instantie rijdt de bus op donderdag, vrijdag en zaterdag, omdat op deze dagen vaaknemers het idee rondom de Per dorpssessieDinsdag hebben 22 januari 2019 de deelnemers het besteevenementen idee zijn. Opuit die de dagen sessie rijdt de bus ’s ochtend een aantal rondjes en ’s middags een Jubel- en klaagmuur aantal rondjes. dorpsauto (idee 10) uitgewerkt. 9). Dit willenAan het begin ze encombineren gedurende Oude de bijeenkomst met werden subsidie de jubel273- en klaagmuur op elektrische gevuld met De bus wordt bestuurd door vrijwilligers. Dit kunnen mensen zijn die vroeger op een bus of opmerkingen over het huidige openbaar vervoer. Er waren 13 deelnemers aanwezig. Na de gezamenlijke start ging de groep uiteen in twee groepen vrachtwagen hebben gereden en met pensioen zijn, maar ook mensen die met behoud van Er werd gejubeld over de belbussen,bildtzijl het comfort van de treinen en de bussen (warm, er is iets te omverder te brainstormen uitgewerkt. over ideeën om slimmer vanAlleen A naar B te komen.in Marssum Na het brainstormen werdis er geenuitkering idee vrijwilligerswerk voor willen de doen. toekomst De bus zelf wordt gefaciliteerd door de Provincie,Volgens de de deelnemers is dit een fetsen73 ideelezen en er is een en toilet alternatieve in de trein), de behulpzaamheid oplossingen van de buschauffeurs, buiten de luxe bussen de en spits per groep één idee uitgekozen en verder uitgewerkt. gemeente en het vervoersbedrijf. e de apps waarop de verbindingen goed te zien zijn. Volgens de deelnemers is het belangrijk om dit idee eerst voor een proefperiode in te voeren. (idee 4) zoalsWat beter kan speciaal is de betaalbaarheid vervoer van het openbaar (idee Aldevervoer 11),, de beschikbaarheid deelauto’s en het comfort (idee Groepverder 1 uitgewerkt omdat de deelnemers de huidigeDeze periode situatie moet minimaal 1 het jaar en beste het liefst 2 jaar zijn. Zo kan iedereen wennen aangoede de oplossing buiten de spits van de wachtruimtes Vrouwen-(“Die zijn ijskoud”), de routes (“De bus gaat niet meer rechtstreeks naar mogelijkheid en wordt echt zichtbaar in hoeverre dit eene geschikte en gewenste oplossing is. Leeuwarden”, “Er is geen stadsdienst in Harlingen”Leie en “Niet alle voorzieningen zijn goed De ideeënwolk parochie Intoekomscenario deze groep lag de focus vooral op Harlingen vinden. zelf. Er werden In devijf ideeën uitwerking genoemd om binnen van de ideeën worden diverse (idee 4). Voor de planning van de , tai’sbereikbaar”), idee de digitalisering, en belbussen de informatie over hetidee openbaar . vervoer (“Hoe kom ik aan een Harlingen gemakkelijker naar belangrijke voorzieningen, zoals het ziekenhuis, het centrum en de z buskaart?”), de dienstregeling in het weekend van de trein en de bus, het comfort (“De bussen supermarkt, te reizen. Dat is nu (vooral) voor mensen die niet meer goed ter been zijn en niet 273 hobbelen erg”), de aansluitingen en de afwezigheid van toiletten. Ook de afstemming met het meercombinaties goed kunnen fietsen een gemaaktuitdaging. Het eerste tussenidee is een Belbus ideeën. met diverse haltes door dorpsauto wordt een app (idee 2) Wmo-vervoer kan beter. heel Harlingen. Het tweede idee is een reguliere lijnbus, die met name het Oosterpark bedient. n 72 Wat meer ‘out-of-the-box’-ideeën waren een tuk-tuk/fietstaxi of een treintje wat in de zomer gebruikt.Sint Jacobi- Sint Anna- 73 door de hele stad rijdt. e parochie parochieSINT ANNAPAROCHIE De uitwerking van het idee Het idee dat gaat over betere informatie over 72het OV is verder uitgewer70kt. Om170 meer mensen – Stiens d met plezier – gebruik te laten maken van het openbaar vervoer, is voorlichting nodig.Klik Veel hier voor het gehele ouderen weten niet hoe het openbaar vervoer werkt. Vragen kunnen bijvoorbeeld gaan over de

OV-chipkaart of de vertrek- en aankomsttijden. Het idee is om ook uit te zoeken wat andereverslag van Sint Annaparochie d belemmeringen kunnen zijn. Wanneer het om informatie of vaardigheden gaat, zijn er verschillende oplossingen bedacht. Zo 72 kan er een bijeenkomst in MFC Het Vierkant70 worden georganiseerd, kan er een aanspreekpunt a op het station zijn en kunnen medewerkers van het VVV-kantoor, de Bruna en de Bibliotheek een vraagbaak zijn. Een andere oplossing is het organiseren van workshops of cursussen: onder 170 Wier begeleiding op pad gaan met het openbaar vervoer. Zo kunnen ouderen ervaren hoe het is en Firdgum tegelijkertijd al hun vragen stellen. Groep 2 De uitleg over het openbaarMINNERTSGAMinnertsga vervoer, in welke vorm dan ook, moet gratis zijn. Seun en Steun kan W De ideeënwolk hierin een belangrijke rol spelen, net als de vervoerder zelf of andere vrijwilligers. Ook in de De tweede groep had diverse ideeën over hoe de regio goed bereikbaar kan blijven. Zo kan het bussen zelf kan de voorlichting en assistentie beter. Tot slot mag het openbaar vervoer huidige openbaar vervoer worden verbeterd. Denk aan een betere betaalbaarheid, betere goedkoper, kan deKlik beschikbaarheid hier voor van toiletten het beter gehele en is de aanbeveling om ook te kijken naar In Harlingen is het idee over de de rol van de mantelzorger in het geheel. Kan de mantelzorger zelf iets doen in de aansluitingen, betere toegankelijkheid, de mogelijkheid om te71 betalen met een pinpas en vaste Bitgum ondersteuning? Heeft de mantelzorger zelf ondersteuning71 of informatie nodigBerltsum daarbij? tijden. Andere ideeën waren een gemeenschappelijke kleine auto die door vrijwilligers bestuurd verslag van Minnertsga Bitgummole deelauto’s idee verder uitgewerkt, kan worden, eenOosterbierum kleine bus door Harlingen (via De Batting, het station en het zorgplein), zelfrijdende auto’s en meer gebruik van AutoMaatje. De rest van de ideeën gingen over de Tzummarum De uitwerking van het idee informatie over het openbaar vervoer. Zo kan er een aanspreekpunt op het station komen voor 154 waarbij in het buitengebied gebruik vragen en is uitleg over het openbaar vervoer aan geïnteresseerden een mogelijkheid. Het idee van een (bel)bus die door Harlingen rijdt werd verder uitgewerkt. Het gaat om een Ingelum kleine bus die op verschillende plaatsen in Harlingen stopt: Oosterparkwijk, het station, De wordtBatting, gemaakt Almenum, De Spikter,van Harlinga,digitale de supermarkt, moge Havenweg,- Plan Zuid en de 60 kringloopwinkel. 70 Gebruik maken van deze bus moet zo gemakkelijk mogelijk worden gemaakt. Voor een paar euro lijkhedenkun je de hele om dag gebruik een maken auto van de bus.te Jeboeken kunt ‘on’ en ‘off hoppen’. In de bus wordt Ried betaald met een strippenkaart, die overal in Harlingen te verkrijgen is. Denk aan de supermarkt, Menaam 170 de bibliotheek en de gemeente. De bus moet bovendien rollator- en kinderwagenvriendelijk zijn.Pieters- Sexbierum Jubel- en Klaagmuur (idee 2), dus op afroep (idee 1). Voor bierum MarssumMARSSUM scholieren is er aanvullend tijdens de Dongjum 75 Peins Slappeterp spits een schoolbus (idee 6). 75 Klik hier voor het gehele 71 Wijnaldum geeft als alternatieve op- Schingen verslag van Marssum Vlieland SCHINGEN 97 170 Terschelling lossing buiten de spits (idee 4) aan dat Wijnaldum Klik hier voor het gehele WIJNALDUM Franeker Schalsum Deinum kleine busjes (idee 7), op afroep (idee verslag van Marssum Dronryp 97 In Schingen ontstondDeinum het idee om twee verticale (bus) Harlingen Klik hier voor het gehele 1), kunnen worden ingezet. Dit busje Zweins Herbaijum lijnen vanaf de waddenkunst tot aan lijn 97 en de trein verslag van Wijnaldum rijdt dan naar een hoofdlijn (idee 9). HARLINGEN op te zetten (idee 9). Deze Blessumverticale lijnen worden vooral Midlum 97 Klik hier voor het gehele Dronrypingezet tijdens de spits (idee 4) en moeten goed aansluiten Boksum verslag van Wijnaldum op schooltijden (idee 12). Om ervoor te zorgen dat de twee verticale lijnen goed bereikbaarHilaard zijn, is subsidie op Jellum elektrische fetsenscooters idee nodig en kan een ber

DE OPBRENGST OVERZICHTSKAART CREATIEVE SESSIES IDEEËN DORPEN IDEEËN SCHOLEN IDEEËN OUDEREN FRANEKERDE IDEEËN PER DORPENSESSIES Ook in Sint273 Annaparochie komen deelnemers met het In Minnertsgea hebben deel- idee om (bus)lijnen slimmer in te delen en alternatief

nemers het idee rondom de vervoer in te zetten om bij de hooijnen te komen idee Per dorpssessieVerslag hebben Ouderensessie de deelnemers Franeker het beste idee uit de sessie Donderdag 07 februari 2019 Uitwerking idee op de Wat, Waar, Hoe,dorpsauto Wie poster (idee 10) uitgewerkt. 9). Dit willen ze combinerenOude met subsidie273 op elektrische Het idee van de autosteunpunten is verder uitgewerkt. Dit zijn steunpunten met een pool van bildtzijl Deverder sessie in Franekeruitgewerkt. was goed bezocht Alleen, zes mensen in Marssum dachten mee. Hetis erwas geeneen heel goedidee en voor de toekomstchauffeurs en elektrische auto’s die inwonersVolgens naar opstappunten de deelnemers voor de hoofdlijnen is vandit de een bus fetsen73 idee en alternatieve oplossingen buiten de spits constructief gesprek waarbij iedereen een goede inbreng had en er ook aandacht was voor elkaar. en de trein kunnen ebrengen. De autosteunpunten vormen vier lijnen die rijden vanuit de wat Alde Daarmeeverder was uitgewerkthet ook een heel plezierig omdat gesprek. de deelnemers de huidige situatie hetgrotere beste dorpen: Sexbierum, Tzummarum, Sintgoede Jacobiparochie oplossing en Sint Anna buitenparochie. de Er wordtspits op (idee 4) zoals speciaalVrouwen- vervoer (idee 11), deelauto’s (idee alle werkdagene gereden, maar niet in de spits, want dan rijden de gewone bussen. In de parochie Leie Detoekomscenario Ideeënwolk vinden. In de uitwerking van de ideeën wordenweekenden diverse wordt ook gereden, maar minder.(idee Het moet 4). welVoor betaalbaar de zijnplanning voor de klant van en men de , tai’s idee en belbussen idee . Na de uitleg volgde een korte discussie over het bestaande openbaar vervoer maar al snel ging de betaaltz via de OV-chipcard of de pinpas, of de smartwatch, maar altijd contactloos. De chauffeur 273 groepcombinaties ouderen hard aan gemaakt de slag om allerlei tussen ideeën te ideeën. bedenken voor de -misschien wel- nabije kan een vrijwilliger zijn of iemand met eendorpsauto uitkering. Belangrijke wordt partijen een bijapp dit plan (idee zijn de2) toekomst. In de ideeënwolk werden de volgende ideeën geplaatst: ndorpsbelangen, de gemeente om te zorgen voor de randvoorwaarden, een vaste parkeerplek en 72 oplaadplek, de Provincie, Arriva en de klantengebruikt. zelf. Sint Jacobi- Sint Anna- 73 • Gratis openbaar vervoer aanbieden, want daar komen veel meer mensen op af e De auto’s zijn van Arriva of van de gemeente. Voor een dergelijkparochie project is communicatie heel parochieSINT ANNAPAROCHIE • Buurtbus met vrijwilligers of mensen meteen uitkering, die verschillende lijnen rijden belangrijk, bewoners moeten weten dat het er is en hoe het te gebruiken is. De auto’s van het 70 170 steunpunt zijn voor de bewoners van de vier dorpen en omstreken, maar ook voor toeristen.72 Stiens • Vliegende auto inzetten d Klik hier voor het gehele Zodra de techniek vrijgegeven wordt, wordt de auto zelfrijdend. • Bussen of auto’s van Noord naar Zuid in een rechte lijn naar de hoofdbuslijn laten rijden verslag van Sint Annaparochie • Automaatje meer inzetten en meer promoten d • Autosteunpunt met elektrische auto’s 70 72 • Ouderen stimuleren hun eigen netwerken te gebruiken voor vervoer a • Zelfrijdende auto’s inzetten op korte trajecten 170 Wier • Lijnen anders indelen, zodat ze direct richting treinstation gaan Firdgum • Vervoer via busjes (Woej, in Leidschendam) van verzorgingstehuis naar ziekenhuis of winkel, MINNERTSGAMinnertsga een boodschappen bus voor ouderen van en naar de winkelW heen en terug met hulp voor het In Harlingentillen van de tas. is het idee over de Klik hier voor het gehele Bitgum • In Franeker een stadsbusje die een rondje rijdt, waarbij het station en het gemeentehuis vaste 71 verslag van Minnertsga71 Berltsum deelauto’spunten zijn. idee verder uitgewerkt, Oosterbierum Bitgummole Tzummarum 154 waarbij in het buitengebied gebruik Ingelum 60 wordt gemaakt van digitale moge- 70 lijkheden om een auto te boeken Ried 170 Pieters- Sexbierum Menaam (idee 2), dus op afroep (idee 1). Voor bierum Jubel- en Klaagmuur MarssumMARSSUM scholieren is er aanvullend tijdens de Voor de ouderen in Franeker en omstrekenDongjum is het openbaar vervoer een belangrijke voorziening. Peins Slappeterp 75 Toch maakt niet iedere ouder er veel gebruik van. Soms de trein voor lange reizen en soms een Klik hier voor het gehele spits een schoolbus (idee 6). combinatie van trein en75 bus. Een aantal punten van aandacht zijn de toiletvoorzieningen in het 71 openbaarWijnaldum vervoer en geeftde opstap als in dealternatieve bussen. Voor ouderen op- die slecht ter been zijn is het eenSchingenSCHINGEN verslag van Marssum97 Vlieland hoge drempel. Voor ouderen met een rollator is het al helemaal moeilijk. 170 Terschelling lossing buiten de spits (idee 4) aan dat Wijnaldum Klik hier voor het gehele WIJNALDUM kleineFraneker busjes (idee 7), op afroep (ideeSchalsum Deinum verslag van Marssum97 Dronryp In Schingen ontstondDeinum het idee om twee verticale (bus) Harlingen Klik hier voor het gehele 1), kunnen worden ingezet. Dit busje Zweins Herbaijum lijnen vanaf de waddenkunst tot aan lijn 97 en de trein verslag van Wijnaldum rijdt dan naar een hoofdlijn (idee 9). HARLINGEN op te zetten (idee 9). Deze Blessumverticale lijnen worden vooral Midlum 97 Klik hier voor het gehele Dronrypingezet tijdens de spits (idee 4) en moeten goed aansluiten Boksum verslag van Wijnaldum op schooltijden (idee 12). Om ervoor te zorgen dat de twee verticale lijnen goed bereikbaarHilaard zijn, is subsidie op Jellum elektrische fetsenscooters idee nodig en kan een ber

DE OPBRENGST OVERZICHTSKAART CREATIEVE SESSIES IDEEËN DORPEN IDEEËN SCHOLEN IDEEËN OUDEREN SINTDE ANNAPAROCHIE IDEEËN PER DORPENSESSIES Ook in Sint273 Annaparochie komen deelnemers met het In Minnertsgea hebben deel- idee om (bus)lijnen slimmer in te delen en alternatief Verslag Ouderensessie Sint Annaparochie Uitwerking idee op de Wat, Waar, Hoe, Wie poster Donderdag 14 februari 2019 De ouderen zijn verder gegaan met het idee omnemers een busje, het of een idee auto, daar rondom was men nog de niet uit, vervoer in te zetten om bij de hooijnen te komen idee verder uit te werken. Het idee houdt in dat er een hoofdstructuur als ‘ringleiding’ is, dus ook aan DePer ouderen dorpssessiesessie in Sint Annaparochie hebben was goedde bezochtdeelnemers, tien mensen dachtenhet beste mee. Het ideewas uit de sessiede bovenkant . Vervolgens brengen kleine dorpsauto busjes (in ieder geval(idee elektrisch) 10) uitgewerkt. klanten naar de 9). Dit willen ze combinerenOude met subsidie273 op elektrische een goed en constructief gesprek, waarbij iedere deelnemer een goede inbreng had en er ook opstapplaatsen van de ‘ringleiding’. Dit busje zou ook gecombineerd kunnen worden met de bus bildtzijl aandachtverder was vooruitgewerkt. elkaar. Daarmee wasAlleen het ook een in heel Marssum plezierig gesprek. is er geen idee voor de toekomstvanuit het zorgcentrum . Belangrijke eisen voor dit busje zijn dat de rolstoel en de rollator gemakkelijk mee moeten kunnen in het busjeVolgens. Dit kan met eende kar deelnemers achter de bus, zodat is fietsen dit eenen fetsen73 idee en alternatieve oplossingen buiten de spits e De Ideeënwolk zelfs een scootmobiel mee kunnen. De chauffeur van de bus is dienstverlenend en helpt de Alde verder uitgewerkt omdat de deelnemers de huidige situatie hetpassagier beste instappen , voor extra service kan goedeer ook een oplossingvrijwilliger naast buitende chauffeur de meereizen spits (idee 4) zoals speciaalVrouwen- vervoer (idee 11), deelauto’s (idee Na de inleiding en uitleg volgt een korte discussie over het bestaande openbaar vervoer, daarin e Leie was vooral de verbinding met Franeker een discussiepunt, maar ook werd er gesproken over het die de passagier helpt, maar ook zorgt dat de boodschappen meegaan en desnoods op het , tai’s idee parochieen belbussen idee . nuttoekomscenario en de onzin van een openbare vinden. aanbesteding. In Dede deelnemers uitwerking twijfelden sterkvan aan de het nuideeënt van wordenaanrecht diversez worden afgeleverd. De combinatie(idee met het 4). Wmo Voor-vervoer de lijkt planning een mooie aanvulling van de het aanbesteden van het openbare vervoer. Al snel ging de groep ouderen hard aan de slag om voor dit busje. Het busje rijdt op vaste tijden en via een vastgesteld schema waarbij de passagier 273 allerleicombinaties ideeën te bedenken gemaakt voor de -misschien tussen wel- nabije ideeën. toekomst. In de ideeënwolk werden de van huis wordt opgehaald, en gebracht wordtdorpsauto naar de meest logischewordt opstapplaats een app om verder(idee te 2) volgende ideeën geplaatst. nkunnen reizen, en weer terug. Het busje rijdt alleen in de daluren. Een coördinator voor de 72 • De hoofdstructuur uitbreiden, dus ook een lijn van Harlingen, Sexbierum, Minnertsgea, planning is erg belangrijk, daarnaast is het gebruikt. in eigen beheerSint houden Jacobi- van de busjes van belang, Sint Anna- 73 Sint Annaparochie, Stiens en Leeuwarden behouden e omdat zo de kosten ook beheersbaar blijven. Tot slot het adviesparochie dit eenvormig in de provincie uit parochieSINT ANNAPAROCHIE • Tussen de spits een busje laten rijden dat via een mobiel bereikt en gereserveerd kan worden. te voeren en niet alleen in NW Friesland. 72 70 170 Stiens • Een Stint, net als in de kinderopvang d Klik hier voor het gehele • De verbindingen in Leeuwarden verbeteren, met name die naar het MCL. verslag van Sint Annaparochie • Een goede verbinding naar Franeker werd meerdere keren geopperd d 72 • Een belbus of bus vanuit het zorgcentrum laten rijden 70 • Alternatief vervoer ook laten rijden volgens een dienstregeling a • Bejaarde buschauffeurs inschakelen, zij hebben veel ervaring 170 Wier • Elektrische auto’s en elektrische fietsen Firdgum W MINNERTSGAMinnertsga In Harlingen is het idee over de Klik hier voor het gehele Bitgum 71 verslag van Minnertsga71 Berltsum deelauto’s idee verder uitgewerkt, Oosterbierum Bitgummole Tzummarum 154 waarbij in het buitengebied gebruik Ingelum 60 wordt gemaakt van digitale moge- 70 lijkheden om een auto te boeken Ried Pieters- SexbierumJubel- en Klaagmuur Menaam 170 (idee 2), dus op afroep (idee 1). Voor bierum Voor de ouderen in Sint Annaparochie is geen gebruik gemaakt van de Jubel- en Klaagmuur, dat was niet nodig maar wel hadden de ouderen een aantal tips waar de Provincie en Arriva haar MarssumMARSSUM scholieren is er aanvullend tijdens de voordeel mee kunnen doen. Dongjum 75 Peins Slappeterp spits een schoolbus (idee 6). • Privatisering werkt 75kostenverhogend Klik hier voor het gehele 71 •Wijnaldum Geen aanbesteding geeftmeer, werkt als kostenverhogend alternatieve op- Schingen verslag van Marssum SCHINGEN 97 Vlieland • Vervoer van deur tot deur moet blijven 170 Terschelling •lossing Koop geen buiten nieuwe bussen de naspits de aanbestedin (idee g4), hergebruik aan dat de bussen Wijnaldum • Maak het OV heel goedkoop dan maken veel meer mensen gebruik van hetKlik OV hier voor het gehele WIJNALDUM kleineFraneker busjes (idee 7), op afroep (ideeSchalsum Deinum verslag van Marssum97 Dronryp In Schingen ontstondDeinum het idee om twee verticale (bus) Harlingen Klik hier voor het gehele 1), kunnen worden ingezet. Dit busje Zweins Herbaijum lijnen vanaf de waddenkunst tot aan lijn 97 en de trein verslag van Wijnaldum rijdt dan naar een hoofdlijn (idee 9). HARLINGEN op te zetten (idee 9). Deze Blessumverticale lijnen worden vooral Midlum 97 Klik hier voor het gehele Dronrypingezet tijdens de spits (idee 4) en moeten goed aansluiten Boksum verslag van Wijnaldum op schooltijden (idee 12). Om ervoor te zorgen dat de twee verticale lijnen goed bereikbaarHilaard zijn, is subsidie op Jellum elektrische fetsenscooters idee nodig en kan een ber

DE OPBRENGST OVERZICHTSKAART CREATIEVE SESSIES IDEEËN DORPEN IDEEËN SCHOLEN IDEEËN OUDEREN DE IDEEËN VANUIT DE SCHOLENSESSIES 273

De scholensessies op de twee middelbare scholen in Harlingen en Sint Oude 273 bildtzijl Annaparochie hebben veel ideeën opgeleverd. Waarbij uiteraard ook e 73 regelmatig een grappig of gek idee de kop op stak, denk aan het inzetten Vrouwen- Alde e parochie Leie van een privé jet en Tuktuk. Maar er kwamen ook een hoop serieuze z 273 ideeën naar voren. De volgende creatieve vervoersoplossingenn kregen de Sint Jacobi- Sint Anna- 72 73 meeste stemmen: e d parochie 72 70 170 parochie Stiens 1. Kleine streekbussen/belbussen Elektrische scooters en (ov)fietsen. Hierd is subsidie voor nodig, 70 72 a SINT ANNAPAROCHIE alleen voor inwoners van het platteland. 170 Wier 2. Automaatje/auto delen/carpoolenW Firdgum Minnertsga 3. Taxi’s. Hier is subsidie voor nodig, alleen voor inwoners platteland 71 71 Berltsum Bitgum en ouderen. Oosterbierum Bitgummole Tzummarum 154 Ingelum 60 70 Ried Pieters- Sexbierum Menaam 170 bierum Marssum Dongjum 75 75 Peins Slappeterp 71 Schingen Vlieland 97 170 Terschelling Wijnaldum Franeker Schalsum Deinum 97 Dronryp Zweins Deinum Harlingen Herbaijum Blessum Midlum 97 Dronryp Boksum HARLINGEN Hilaard Jellum

DE OPBRENGST OVERZICHTSKAART CREATIEVE SESSIES IDEEËN DORPEN IDEEËN SCHOLEN IDEEËN OUDEREN SINTDE ANNAPAROCHIE IDEEËN VANUIT DE SCHOLENSESSIES 273 Scholensessie CSG Ulbe van Houten - Sint Annaparochie

Jongeren maken regelmatig gebruik van het openbaar vervoer. Hoe willen zij Noardwest Fryslan bereikbaarDe scholensessies houden na 2022? We haalden op dehet op twee tijdens eenmiddelbare creatieve sessies op scholen CSG Ulbe van in Harlingen en Sint Houten in Sint Annaparochie (19/11/2018). Er hebben ongeveer 500-600 leerlingen meegedaan. Oude 273 bildtzijl InAnnaparochie de eerste kleine pauze werd hebben de vraag geïntroduceerd veel ideeën en gebrainstormd opgeleverd. met de leerlingen Waarbij. In de uiteraard ook 73 tweede grote pauzes mochten de leerlingen stemmen op het beste idee. e Alde regelmatig een grappig of gek idee de kop op stak, denk aan het inzetten Vrouwen- Ideeën Aantal stemmen Top 5 e parochie Leie Elektrischevan een scooter privé jet en Tuktuk. Maar8 er kwamen4 ook een hoop serieuze Deelscooter (Zoals ov-fiets) 1 z 273 Maakideeën de bus goedkopernaar voren. De volgende creatieve46 vervoersoplossingen1 kregen de Scholierenkorting voor bus 0 n Kleine streekbussen/belbussen 10 3 Sint Jacobi- Sint Anna- 72 73 Bussenmeeste alleen tijdens stemmen: de spits 0 e Carpoolen 1 parochie parochie Automaatje/autodelen 6 5 72 70 170 Stiens Liften 0 d Auto1. of fietsKleine kopen streekbussen/belbussen2 Elektrische fiets 5 d Boot Elektrische scooters en (ov)fietsen.3 Hier is subsidie voor nodig, 70 72 Taxi / uber 1 a SINT ANNAPAROCHIE Trein alleen voor inwoners van het1 platteland. Vliegtuig 3 170 Wier Oxboard2. Automaatje/auto delen/carpoolen0 Firdgum Minnertsga Rolstoel 0 W Schaatsen 0 Golfkarretje3. Taxi’s. Hier is subsidie voor4 nodig, alleen voor inwoners platteland Bitgum Skeeleren 0 71 71 Berltsum Pakezel en ouderen. 2 Oosterbierum Bitgummole Skateboard 1 Tzummarum Kinderwagen 0 154 Privéjet 18 2 Ingelum

60 70 Ried Pieters- Sexbierum Menaam 170 bierum Marssum Dongjum 75 75 Peins Slappeterp 71 Schingen Vlieland 97 170 Terschelling Wijnaldum Franeker Schalsum Deinum 97 Dronryp Zweins Deinum Harlingen Herbaijum Blessum Midlum 97 Dronryp Boksum HARLINGEN Hilaard Jellum

DE OPBRENGST OVERZICHTSKAART CREATIEVE SESSIES IDEEËN DORPEN IDEEËN SCHOLEN IDEEËN OUDEREN HARLINGENDE IDEEËN VANUIT DE SCHOLENSESSIES 273

ScholensessieDe scholensessies RSG Simon Vestdijk op de Harlingen twee middelbare scholen in Harlingen en Sint Oude 273 bildtzijl JongerenAnnaparochie maken regelmatig hebben gebruik van hetveel openbaar ideeën vervoer. opgeleverd.Hoe willen zij Noardwest Waarbij Fryslân uiteraard ook 73 bereikbaar houden na 2022? We haalden het op tijdens een creatieve sessies op RSG Simon e Vestdijkregelmatig in Harlingen (26/11/2018).een grappig Er hebben of ongeveer gek idee900-1100 de leerlingen kop meegedaan.op stak, denk aan het inzetten Vrouwen- Alde e Leie In de eerste kleine pauze werd de vraag geïntroduceerd en gebrainstormd met de leerlingen. In de parochie tweedevan groteeen pauze privé mochten jet de enleerlingen Tuktuk. stemmen Maarop het beste er idee. kwamen ook een hoop serieuzez 273 Ideeënideeën naar voren. De volgende Aantalcreatieve stemmen vervoersoplossingen Top 5 n kregen de Bussen aansluiten op schooltijden en treintijden / 3 Sint Jacobi- Sint Anna- 72 73 schoolbussenmeeste stemmen: e Alleen bussen tijdens de spits 0 parochie parochie Beter aansluitingen 0 72 70 170 Stiens Eén busdorp/centraal punt waar iedereen naartoe fietst 0 d Trein1. naar Kleinede dorpen streekbussen/belbussen5 Lange lopende band 8 Elektrische Elektrische scooters en fietsen scooters en (ov)fietsen.7 Hier d is subsidie voor nodig, 70 72 Maak scooter rijbewijzen goedkoper 20 2 SINT ANNAPAROCHIE Autorijbewijs vanaf 16 jaar 8 a Elektrische alleen ov-fietsen voor (subsidie inwoners nodig, alleen van voor het16 platteland.4 170 Wier inwoners platteland) Firdgum OV2.- fietsenAutomaatje/auto delen/carpoolen0 Minnertsga Elektrische auto’s 0 W Carpoolen3. Taxi’s. Hier is subsidie voor18 nodig, alleen3 voor inwoners platteland Deelauto’s 0 Bitgum Liftsysteem in ieder dorp 3 71 71 Berltsum Vliegtuig, helikopteren ouderen. 5 Oosterbierum Bitgummole Boot 4 Tzummarum Taxi’s (gesubsidieerd, gratis, voor inwoners platteland en 10 5 154 ouderen) Ingelum Uber Fryslân 2 Tuktuk 30 1 60 OV goedkoper of gratis maken 10 70 Meer en goede fietspaden 0 Ried Pieters- Sexbierum Menaam 170 bierum Marssum Dongjum 75 75 Peins Slappeterp 71 Schingen Vlieland 97 170 Terschelling Wijnaldum Franeker Schalsum Deinum 97 Dronryp Zweins Deinum Harlingen Herbaijum

Blessum Midlum 97 Dronryp Boksum HARLINGEN Hilaard Jellum DE UITDAGING

HET OPENBAAR VERVOER OP HET FRIESE PLATTELAND IS NIET OVERAL KLAAR VOOR DE TOEKOMST. Het openbaar vervoer op het Frieseplatteland is niet overal klaar voor de toekomst. De provincie Fryslân heeft ons daarom de volgende vragen gesteld: Hoe houden we het Friese platteland bereikbaar? Hoe kunnen we met het beschikbare budget méér doen? Dat is de uitdaging van het eperiment Bûtengewoan Berikber. Goede ideeën worden in de praktijk getest en bij succes worden de ideeën meegenomen in de voorbereidingen van het nieuwe contract voor het busvervoer. Dit contract gaat per december 2022 in.

Noardwest Fryslân is één van de drie regio’s waarin dit project plaatsvindt. Meer weten over de aanpak in de andere delen van Fryslân? Neem een kijkje op www.butengewoanberikber.nl. DE CONTEXT

Tijdens de verschillende sessies brachten deelnemers diverse randvoorwaarden en uitgangspunten naar voren die contet bieden aan nieuwe vormen van vervoer in oardwest rsln.

• “Het is belangrijk dat Noardwest Fryslân met nieuwe vormen van vervoer leefbaar blijft.” • “Om digitale oplossingen zoals het gebruik van apps goed te laten werken, is goede digitale bereikbaarheid van de regio essentieel.” • “Als je in deze regio woont, ben je gewend dat vervoer niet vanzelfsprekend is. Dat maakt dat mensen waar- schijnlijk ook open staan voor nieuwe vormen van vervoer.” • “Bij nieuwe vormen van OV is betrouwbaarheid, duidelijkheid en snelheid van groot belang. Mensen willen hun vrijheid behouden en de garantie hebben dat ze met vervoer op hun plek van bestemming komen, binnen een bepaalde tijd.” • “Nieuwe vormen van OV moeten betaalbaar worden. De prijzen van het OV zijn nu te hoog.” • Het veralgemeniseren van eibele werktijden en eibele werkplekken thuis werken kan ervoor zorgen dat mensen gemakkelijker alternatieve manieren van vervoer kiezen.”

DE OPBRENGST OVERZICHTSKAART CREATIEVE SESSIES RESULTAAT DORPEN RESULTAAT SCHOLEN RESULTAAT OUDEREN DE BESTE IDEEËN PER DORPENSESSIE Ook in Sint273 Annaparochie komen deelnemers met het idee In Minnertsga hebben deel- om (bus)lijnen slimmer in te delen en alternatief vervoer in nemers het idee rondom de te zetten om bij de hooijnen te komen idee . Dit willen Per dorpssessie hebben de deelnemers het beste idee uit de sessie dorpsauto (idee 10) uitgewerkt. ze combineren met subsidieOude op elektrische273 fetsen idee bildtzijl verder uitgewerkt. Alleen in Marssum is er geen idee voor de toekomst e Volgens de deelnemers is dit een en alternatieve73 oplossingen buiten de spits (idee 4) zoals verder uitgewerkt omdat de deelnemers de huidige situatie het beste goede oplossing buiten de spits speciaal vervoer ideeVrouwen- , deelauto’sAlde idee , tai’s idee e parochie Leie toekomscenario vinden. In de uitwerking van de ideeën worden diverse (idee 4). Voor de planning van de en belbussen (idee 1). z 273 combinaties gemaakt tussen ideeën. n dorpsauto wordt een app (idee 2) Sint Jacobi- Sint Anna- 72 73 e gebruikt. SINT ANNAPAROCHIE parochie 72 70 170 parochie Stiens d Klik hier voor het gehele d verslag van Sint Annaparochie a 70 72 170 Wier W Firdgum MINNERTSGAMinnertsga In Harlingen is het idee over de Klik hier voor het gehele Bitgum 71 verslag van Minnertsga71 Berltsum Oosterbierum Bitgummole deelauto’s idee verder uitgewerkt, Tzummarum 154 waarbij in het buitengebied gebruik Ingelum 60 wordt gemaakt van digitale mogelijk- 70 heden om een auto te boeken (idee 2), Ried Pieters- Sexbierum Menaam 170 dus op afroep (idee 1). Voor scholieren bierum MarssumMARSSUM is er aanvullend tijdens de spits een Dongjum 75 Peins Slappeterp Klik hier voor het gehele schoolbus (idee 6). 75 SCHINGEN verslag van Marssum 71 Wijnaldum geeft als alternatieve op- Schingen Vlieland 97 170 Terschelling lossing buiten de spits (idee 4) aan dat Klik hier voor het gehele Wijnaldum verslag van Schingen In Schingen ontstond het idee om twee verticale (bus)lijnen WIJNALDUM kleineFraneker busjes (idee 7), op afroep (ideeSchalsum Deinum 97 Dronrypvanaf de waddenkunst tot aan lijn 97 en de trein op te zetten Klik hier voor het gehele 1), kunnen worden ingezet. Dit busje Zweins Deinum Harlingen Herbaijum (idee 9). Deze verticale lijnen worden vooral ingezet tijdens verslag van Wijnaldum rijdt dan naar een hoofdlijn (idee 9). HARLINGEN de spits (idee 4) en moeten Blessumgoed aansluiten op schooltijden Midlum 97 Klik hier voor het gehele Dronryp(idee 12). Om ervoor te zorgen dat de twee verticale lijnen Boksum verslag van Harlingen goed bereikbaar zijn, is subsidie op elektrische fetsen scooters idee nodig en kanHilaard een ber taidienst idee , Jellum carpool-app (idee 2) en/of belbus (idee 1) worden ingezet.

DE OPBRENGST OVERZICHTSKAART CREATIEVE SESSIES IDEEËN DORPEN IDEEËN SCHOLEN IDEEËN OUDEREN HOE NU VERDER?

Voorstel experiment Noardwest Fryslân Door de drie mogelijke eperimentideeën uit de creatieve sessies te bundelen, ontstaat er een eperiment voor de regio oardwest rsln, met lokale deeleperimenten. Doordat de onderdelen Omdat er in 2022 nieuwe contracten worden aangegaan met het busvervoer, is de komende periode Omdat er in 2022 nieuwe contracten worden aangegaan met het busvervoer, is de komende van het eperiment in verschillende sessies op uitermate geschikt om in de regio te experimenteren met creatieve, innovatieve periode uitermate geschikt om in de regio te eperimenteren met creatieve, innovatieve vergelijkbare wijze naar voren zijn gekomen, heeft vervoersoplossingen. Deelnemers aan onze sessies hebbenvervoersoplossingen. Deelnemers aan onze sessies hebben per sessie per sessie de beste ideeën verder de beste ideeën verder het eperiment draagvlak bij de deelnemers en uitgewerkt. Elke sessie leverde een uitwerking aan. In totaal zijn 8 uitwerkingen gemaakt.uitgewerkt. Elke sessie leverde een uitwerking aan. In totaal zijn 8 uitwerkingen gemaakt. Door alle sluit het eperiment aan op de lokale situatie in ideeën te bundelen, ontstaat dit overzicht Door alle ideeën te bundelen, ontstaatmet mogelijke dit overzicht metexperiment mogelijke-ideeën eperimentideeën: Noardwest Fryslân. Doordat wij een doelgroep specifeke aanpak hebben gehanteerd in de creatieve Mogelijke experiment-ideeën sessies, kunnen we ook stellen dat er draagvlak is bij 1 Andere indeling van de buslijnen verschillende doelgroepen voor het eperiment. 2 Alternatief vervoer inzetten om bij hoofdlijnen te komen. Vooral in daluren is alternatief vervoer mogelijk. Het experiment: - Vervoer op afroep: (uber)taxi, (kleine) belbus, dieselauto’s, dorpsauto • De hoofdstructuur van het openbaar vervoer - Carpoolen, automaatje blijft hetzelfde: van Harlingen, via Franeker - Elektrische fietsen en scooters naar Leeuwarden (bus 97 en de trein) en van - Speciaal vervoer (Wmo, speciaal onderwijs) eeuwarden, via tiens naar Dokkum bus - Schoolbussen • De overige buslijnen bovenin het gebied - Zelfrijdende auto’s aanpassen door bijvoorbeeld een noordelijke 3 Digitale mogelijkheden: digitale duim voor liften, carpoolapp, uber-app voor platteland ‘ringleiding’ op te zetten. Een andere optie is om te eperimenteren met lijnen die vanaf de waddenkust (noord) naar beneden gaan (zuid) Voorstel experiment Noardwest Fryslân richting lijn 97 en de trein. • In de spitsuren rijden er bussen door het gebied Door de drie mogelijke experiment-ideeën uit de creatieve sessies te bundelen, ontstaat er een (hoofdstructuur + aangepaste lijnen). Zet in experiment voor de regio Noardwest Fryslân, met lokale deelexperimenten. Doordat de onderdelen de daluren rijden alleen de hoofdlijnen en zet van het experiment in verschillende sessies op vergelijkbare wijze naar voren zijn gekomen, heeft het alternatief vervoer in om bij de hoofdlijnen te experiment draagvlak bij de deelnemers en sluit het experiment aan op de lokale situatie in komen. Het alternatieve vervoer moet goed Noardwest Fryslân. Doordat wij een doelgroep specifieke aanpak hebben gehanteerd in de creatieve bereikbaar zijn via app en telefoon. sessies, kunnen we ook stellen dat er draagvlak is bij verschillende doelgroepen voor het experiment.

Het experiment: • De hoofdstructuur van het openbaar vervoer blijft hetzelfde: van Harlingen, via Franeker naar Leeuwarden (bus 97 en de trein) en van Leeuwarden, via Stiens naar Dokkum (bus 154) • De overige buslijnen bovenin het gebied aanpassen door bijvoorbeeld een noordelijke ‘ringleiding’ op te zetten. Een andere optie is om te experimenteren met lijnen die vanaf de Hoe nu verder? waddenkust (noord) naar beneden gaan (zuid) richting lijn 97 en de trein. De uitwerking • In de spitsuren rijden er bussen door het gebied (hoofdstructuur + aangepaste lijnen). Zet in de daluren rijden alleen de hoofdlijnen en zet alternatief vervoer in om bij de hoofdlijnen te komen. Het alternatieve vervoer moet goed bereikbaar zijn via app en telefoon.

Het alternatieve vervoer In de verschillende creatieve sessies zijn allerlei vormen van vervoer genoemd, waarbij een elektrische dorpsauto, het automaatje en Wmo-vervoer de meest realistische oplossingen zijn. In Franeker rijdt een busje rond vanuit een supermarkt, deze zou net als het Wmo vervoer breder ingezet kunnen worden. Daarmee zijn de meest concrete vormen benoemd. Elk gebied zou een eigen vorm kunnen kiezen die past bij het gebied en bij de al aanwezige vervoersvormen. Als standplaats wordt in de meeste gevallen gekozen voor een plek in een groter dorp in één van de vier plattelandsgebieden. De route wordt bepaald door de klant. Vanaf de voordeur wordt de klant zo snel mogelijk naar de dichtbij zijnde halte gebracht. De klant reist vandaaruit verder met het openbaar vervoer. Er worden geen andere bestemmingen aangedaan. In beide steden denkt men aan een vaste route waarin een aantal vaste stops gemaakt worden zoals het treinstation, HOE NU VERDER? DE UITWERKING

Het alternatieve vervoer Wij adviseren om het gebied Noardwest In de verschillende creatieve sessies zijn allerlei vormen van vervoer genoemd, waarbij een elektrische dorpsauto, het automaatje Fryslân voor het experiment op te en Wmo-vervoer de meest genoemde oplossingen zijn. In Franeker rijdt een busje rond vanuit een supermarkt, deze zou net als delen in een aantal kleinere gebieden. het Wmo vervoer breder ingezet kunnen worden. Daarmee zijn de meest concrete vormen benoemd. Elk gebied zou een eigen Deze gebieden worden in de daluren vorm kunnen kiezen die past bij het gebied en bij de al aanwezige vervoersvormen. Als standplaats wordt in de meeste gevallen bediend met alternatief vervoer. De gekozen voor een plek in een groter dorp in één van de vier plattelandsgebieden. De route wordt bepaald door de klant. Vanaf indeling is ruwweg verdeeld in zes de voordeur wordt de klant zo snel mogelijk naar de dichtbij zijnde halte gebracht. De klant reist vandaaruit verder met het stukken waarbij Harlingen en Franeker openbaar vervoer. Er worden geen andere bestemmingen aangedaan. In beide steden denkt men aan een vaste route waarin een als steden elk een gebied vormen en aantal vaste stops gemaakt worden zoals het treinstation, winkelcentra, gezondheidscentra. Door een goede indeling kan een de plattelandsgebieden zijn verdeeld dergelijke route sluitend gemaakt kunnen worden. in vier delen. Dit zijn de Umdorpen: het gebied rondom Ried, het gebied rond Minnertsgea/St. Jacobiparochie en het gebied rondom St. Annaparochie. Sommige gebieden dubbelen elkaar iets, maar dat is geen probleem. Een Wie rijdt? Wie pakt dit op? Over de chauffeur van het Om tot een gedragen oplossing te komen zal de verdere uitwerking opgepakt exacte indeling kan pas ontstaan na alternatieve vervoersmiddel moeten worden met de gebruikers en inwoners van het gebied. De sessie- het experiment. zijn verschillende mogelijkheden deelnemers die het interessant vinden om mee te denken over een eperiment ingebracht. Het zou de bus- hebben aangegeven dat ze benaderd kunnen worden. Maak gebruik van hun kennis, chauffeur kunnen zijn wiens bus ervaringen en energie! Zij kennen het gebied het beste, hebben de contouren van in de daluren stilstaat. Het kan een dit eperiment aangedragen en willen betrokken worden zodra het concreet wordt. chauffeur van een taibedrijf zijn aar ook rriva en andere vervoersdiensten zoals taivervoer en Wmovervoer die het gebied al kent en er al rijdt. zullen mee moeten denken. Tot slot zal ook provincie Fryslân mee moeten doen Het kan ook een vrijwilliger zijn en in een dergelijk eperiment om zo inzicht te krijgen in werkende en niet werkende combinaties daarvan. oplossingen. Het testen van het eperimentidee geeft inzicht bij alle deelnemers. Het geeft ook meer draagvlak op het moment dat iets wel of juist niet slaagt.

Hoe nu verder? Aandachtspunten HOE NU VERDER? AANDACHTSPUNTEN

De gesprekken hadden een bijvangst. Deelnemers hebben verschillende randvoorwaarden en uitgangspunten benoemd die belangrijk zijn bij alternatieve vormen van vervoer. Houd daar rekening mee en zorg er bijvoorbeeld voor dat het vervoer betaalbaar, betrouwbaar, duidelijk en snel is.

Vaak werd er kritisch naar de overheid en met name het politieke besluitvormingsproces gekeken. Net als in andere delen van Nederland staat de politiek onder een vergrootglas en is er bij inwoners enige scepsis naar de overheden. Dit kwam in meerdere sessies naar voren. Het is geen nieuw fenomeen maar wel een aandachtspunt om rekening mee te houden. Goede communicatie is een belangrijke basis in de verhouding overheid en inwoner. Ook voor dit project en vooral het vervolg heeft dat consequenties. Het concretiseren van ideeën tot eperimenten en het betrekken van inwoners bij en de communicatie over het vervolg zijn daarom essentieel.

• Wees duidelijk over dat wat inwoners kunnen verwachten. Houd betrokkenen altijd op de hoogte van de ontwikkelingen.

• Zorg als overheid voor een open houding, vaste aanspreekpunten en duidelijke kaders waarbinnen ruimte voor het eperiment is. Durf los te laten! • Toets ideeën, initiatieven en draagvlak binnen de gemeenschap. • Zorg op onderdelen van het proces voor een onafhankelijke procesbegeleider of voor een epert die problemen kan oplossen of plooien kan gladstrijken.